H thng nh v ton cu Wikipedia ting Vit

http://vi.wikipedia.org/wiki/H%E1%BB%87_th%E1%BB%91ng_%C4...

H thng nh v ton cu
Bch khoa ton th m Wikipedia

H thng nh v ton cu (ting Anh: Global Positioning System - GPS) l h thng xc nh v tr da trn v tr ca cc v tinh nhn to. Trong cng mt thi im, mt v tr trn mt t nu xc nh c khong cch n ba v tinh (ti thiu) th s tnh c ta ca v tr . GPS c thit k v bo qun bi B Quc phng Hoa K, nhng chnh ph Hoa K cho php mi ngi trn th gii s dng n min ph, bt k quc tch. Cc nc trong Lin minh chu u ang xy dng H thng nh v Galileo, c tnh nng ging nh GPS ca Hoa K, d tnh s bt u hot ng nm 2011-12. [cn dn ngun]

Artist's conception of GPS satellite in orbit

Mc lc
1 Phn loi 2 S hot ng ca GPS 3 chnh xc ca GPS 4 H thng v tinh GPS 4.1 Phn khng gian 4.2 Phn kim sot 4.3 Phn s dng 5 Tn hiu GPS 6 Ngun li ca tn hiu GPS 7 Cc thit b ng dng GPS 7.1 in thoi di ng 7.2 Trong qun s 8 Lin kt ngoi

Thit b thu tn hiu GPS dn s trn mt phng tin hi dng.

Phn loi
H thng nh v ton cu ca M l h dn ng da trn mt mng li 24 qu v tinh (Thc t ch c 21 v tinh hot ng, cn 3 v tinh d phng) c B Quc phng Hoa K t trn qu o khng gian. Cc h thng dn ng truyn thng hot ng da trn cc trm pht tn hiu v tuyn in. c bit nhiu nht l cc h thng c tn gi LORAN (LOng RAnge Navigation) hot ng gii tn 90-100 kHz ch yu dng cho hng hi, hay TACAN (TACtical Air Navigation) dng cho qun i M v bin th vi chnh xc thp VOR/DME VHF (Omnidirectional Range/Distance Measuring Equipment) dng cho hng khng dn dng. Gn nh ng thi vi lc M pht trin GPS, Lin X cng pht trin mt h thng tng t vi tn gi
1 of 5

6/1/2009 5:07 PM

H thng nh v ton cu Wikipedia ting Vit

http://vi.wikipedia.org/wiki/H%E1%BB%87_th%E1%BB%91ng_%C4...

GLONASS. Hin nay Lin minh Chu u ang pht trin h dn ng v tinh ca mnh mang tn Galileo. Ch rng c GPS v GLONAS u c pht trin trc ht cho mc ch qun s. Nn mc d chng c cho dng dn s nhng khng h no a ra s m bo tn ti lin tc v chnh xc. V th chng khng tha mn c nhng yu cu an ton cho dn ng dn s hng khng v hng hi, c bit l ti nhng vng v ti nhng thi im c hot ng qun s ca nhng quc gia s hu cc h thng . Ch c h thng dn ng v tinh chu u Galileo (ang c xy dng) ngay t u t mc tiu p ng cc yu cu nghim ngt ca dn ng v nh v dn s. GPS ban u ch dnh cho cc mc ch qun s, nhng t nm 1980 chnh ph M cho php s dng dn s. GPS hot ng trong mi iu kin thi tit, mi ni trn Tri t, 24 gi mt ngy. Khng mt ph thu bao hoc mt tin tr cho vic thit lp s dng GPS.

S hot ng ca GPS
Cc v tinh GPS bay vng quanh Tri t hai ln trong mt ngy theo mt qu o rt chnh xc v pht tn hiu c thng tin xung Tri t. Cc my thu GPS nhn thng tin ny v bng php tnh lng gic tnh c chnh xc v tr ca ngi dng. V bn cht my thu GPS so snh thi gian tn hiu c pht i t v tinh vi thi gian nhn c chng. Sai lch v thi gian cho bit my thu GPS cch v tinh bao xa. Ri vi nhiu qung cch o c ti nhiu v tinh my thu c th tnh c v tr ca ngi dng v hin th ln bn in t ca my. My thu phi nhn c tn hiu ca t nht ba v tinh tnh ra v tr hai chiu (kinh v v ) v theo di c chuyn ng. Khi nhn c tn hiu ca t nht 4 v tinh th my thu c th tnh c v tr ba chiu (kinh , v v cao). Mt khi v tr ngi dng tnh c th my thu GPS c th tnh cc thng tin khc, nh tc , hng chuyn ng, bm st di chuyn, khong hnh trnh, qung cch ti im n, thi gian Mt Tri mc, ln v nhiu th khc na.

chnh xc ca GPS
Cc my thu GPS ngy nay cc k chnh xc, nh vo thit k nhiu knh hot ng song song ca chng. Cc my thu 12 knh song song (ca Garmin) nhanh chng kha vo cc qu v tinh khi mi bt ln v chng duy tr chc chn lin h ny, thm ch trong tn l rm rp hoc thnh ph vi cc to nh cao tng. Tnh trng nht nh ca kh quyn v cc ngun gy sai s khc c th nh hng ti chnh xc ca my thu GPS. Cc my thu GPS c chnh xc trung bnh trong vng 15 mt. Cc my thu mi hn vi kh nng WAAS (H Tng Vng Rng, Wide Area Augmentation System) c th tng chnh xc trung bnh ti di 3 mt. Khng cn thm thit b hay mt ph c c li im ca WAAS. Ngi dng cng c th c chnh xc tt hn vi GPS Vi sai (Differential GPS, DGPS) sa li cc tn hiu GPS c chnh xc trong khong 3 n 5 mt. Cc Phng v B bin M vn hnh dch v sa li ny. H thng bao gm mt mng cc i thu tn hiu GPS v pht tn hiu sa li bng cc my pht hiu. thu c tn hiu sa li, ngi dng phi c my thu tn hiu vi sai bao gm c n-ten dng vi my thu GPS ca h.

H thng v tinh GPS

H thng v tinh GPS chia lm 3 phn:

2 of 5

6/1/2009 5:07 PM

H thng nh v ton cu Wikipedia ting Vit

http://vi.wikipedia.org/wiki/H%E1%BB%87_th%E1%BB%91ng_%C4...

Phn khng gian

Gm 24 qu v tinh (21 v tinh hot ng v 3 v tinh d tr) nm trn cc qu o xoay quanh tri t. Chng cch mt t 12 nghn dm. Chng chuyn ng n nh, hai vng qu o trong khong thi gian gn 24 gi. Cc v tinh ny chuyn ng vi vn tc 7 nghn dm mt gi. Cc v tinh trn qu o c b tr sao cho cc my thu GPS trn mt t c th nhn thy ti thiu 4 v tinh vo bt k thi im no. Cc v tinh c cung cp bng nng lng Mt Tri. Chng c cc ngun pin d phng duy tr hot ng khi chy khut vo vng khng c nh sng Mt Tri. Cc tn la nh gn mi qu v tinh gi chng bay ng qu o nh.

Phn kim sot

Mc ch trong phn ny l kim sot v tinh i ng hng theo qu o v thng tin thi gian chnh xc. C tt c 5 trm kim sot c t ri rc trn tri t. Bn trm kim sot hot ng mt cch t ng, v mt trm kim sot l trung tm. Bn trm ny nhn tn hiu lin tc t nhng v tinh v gi cc thng tin ny n trm kim sot trung tm. Ti trm kim sot trung tm, n s sa li data cho ng v kt hp vi hai anten khc gi li thng tin cho cc v tinh.

Phn s dng
Phn s dng l thit b nhn tn hiu v tinh GPS v ngi s dng thit b ny. Di y l mt s thng tin ng ch v cc v tinh GPS (cn gi l NAVSTAR, tn gi chnh thc ca B Quc phng M cho GPS): V tinh GPS u tin c phng nm 1978. Hon chnh y 24 v tinh vo nm 1994. Mi v tinh c lm hot ng ti a l 10 nm. V tinh GPS c trng lng khong 1500 kg v di khong 17 b (5 m) vi cc tm nng lng Mt Tri m (c rng 7 m). Cng sut pht bng hoc di 50 watts.

Tn hiu GPS
Cc v tinh GPS pht hai tn hiu v tuyn cng sut thp gii L1 v L2. (Gii L l phn sng cc ngn ca ph in t tri rng t 0,39 ti 1,55 GHz). GPS dn s dng tn s L1 1575.42 MHz trong gii UHF. Tn hiu truyn trc th, c ngha l chng s xuyn qua my, thu tinh v nha nhng khng qua phn ln cc i tng cng nh ni v nh. L1 cha hai m "gi ngu nhin"(pseudo random), l m Protected (P) v m Coarse/Acquisition (C/A). Mi mt v tinh c mt m truyn dn nht nh, cho php my thu GPS nhn dng c tn hiu. Mc ch ca cc m tn hiu ny l tnh ton khong cch t v tinh n my thu GPS. Tn hiu GPS cha ba mu thng tin khc nhau m gi ngu nhin, d liu thin vn v d liu lch. M gi ngu nhin n gin ch l m nh danh xc nh c qu v tinh no l pht thng tin no. C th nhn s hiu ca cc qu v tinh trn trang v tinh ca my thu Garmin bit n nhn c tn hiu ca qu no. D liu thin vn cho my thu GPS bit qu v tinh u trn qu o mi thi im trong ngy. Mi qu v tinh pht d liu thin vn ch ra thng tin qu o cho v tinh v mi v tinh khc trong h thng.

3 of 5

6/1/2009 5:07 PM

H thng nh v ton cu Wikipedia ting Vit

http://vi.wikipedia.org/wiki/H%E1%BB%87_th%E1%BB%91ng_%C4...

D liu lch c pht u n bi mi qu v tinh, cha thng tin quan trng v trng thi ca v tinh (lnh mnh hay khng), ngy gi hin ti. Phn ny ca tn hiu l ct li pht hin ra v tr.

Ngun li ca tn hiu GPS

Nhng iu c th lm gim tn hiu GPS v v th nh hng ti chnh xc bao gm: Gi chm ca tng i lu v tng ion Tn hiu v tinh b chm i khi xuyn qua tng kh quyn. Tn hiu i nhiu ng iu ny xy ra khi tn hiu phn x t nh hay cc i tng khc trc khi ti my thu. Li ng h my thu ng h c trong my thu khng chnh xc nh ng h nguyn t trn cc v tinh GPS. Li qu o Cng c bit nh li thin vn, do v tinh thng bo v tr khng chnh xc. S lng v tinh nhn thy Cng nhiu qu v tinh c my thu GPS nhn thy th cng chnh xc. Nh cao tng, a hnh, nhiu lon in t hoc i khi thm ch tn l dy c th chn thu nhn tn hiu, gy li nh v hoc khng nh v c. Ni chung my thu GPS khng lm vic trong nh, di nc hoc di t. Che khut v hnh hc iu ny lin quan ti v tr tng i ca cc v tinh thi im bt k. Phn b v tinh l tng l khi cc qu v tinh v tr to cc gc rng vi nhau. Phn b xu xy ra khi cc qu v tinh trn mt ng thng hoc cm thnh nhm. S gim c ch tm tn hiu v tinh L s lm gim tn hiu c do s p t ca B Quc phng M, nhm chng li vic i th qun s dng tn hiu GPS chnh xc cao. Chnh ph M ngng vic ny t thng 5 nm 2000, lm tng ng k chnh xc ca my thu GPS dn s. (Tuy nhin bin php ny hon ton c th c s dng li trong nhng iu kin c th m bo gy ng khng p lng ng. Chnh iu ny l tim n hn ch an ton cho dn ng v nh v dn s.)

Cc thit b ng dng GPS

in thoi di ng
Eten M810 Eten X650 Eten X600 Eten X500 Eten X800 Nokia N95 Nokia E90 Nokia N82 Nokia N78 Nokia E71 Nokia 6110 Nokia6300

Trong qun s
V kh ht nhn Bom thng minh JDAM Tn la khng i t Tn la tn cng t lin

4 of 5

6/1/2009 5:07 PM

H thng nh v ton cu Wikipedia ting Vit

http://vi.wikipedia.org/wiki/H%E1%BB%87_th%E1%BB%91ng_%C4...

Tn la hnh trnh Tn la t i t My bay hun luyn Mikoyan MiG-AT ca Nga

Lin kt ngoi
Trang web chnh thc (http://www.gps.gov) V GPS (http://www.garmin.com/aboutGPS/)

Ly t http://vi.wikipedia.org/wiki/H%E1%BB%87_th%E1%BB%91ng_%C4%91%E1%BB%8Bnh_v %E1%BB%8B_to%C3%A0n_c%E1%BA%A7u Th loi: S khai | GNSS | H thng nh v ton cu | H thng nh v | Cng c my bay Sa i ln cui lc 14:28, ngy 23 thng 5 nm 2009. Tt c ni dung c php s dng theo Giy php Ti liu T do GNU (xem Quyn tc gi bit thm chi tit). Wikipedia l nhn hiu ng k bi T chc Qu H tr Wikimedia.

5 of 5

6/1/2009 5:07 PM