Gii p mt s thc mc v axit nitric HNO3

(D&3H) Cc bn v cc em hc sinh thn mn. Nu phi k ra tn mt axit quan trng nht trong chng trnh ha hc ph thng th chc chn khng th khng nhc ti axit nitric HNO3. y l mt trong nhng axit mnh nht v quan trng nht hay gp trong cc k thi i hc Cao ng. Axit nitric nh chng ta bit c tnh axit v tnh oxi ha rt mnh, n khng nhng tc dng vi kim loi, phi kim m c cc hp cht, v sao li nh vy th cc bn cng c tm hiu trong sch gio khoa v c hc trn lp. Trong bi vit ny ti xin gii p r hn mt s tnh cht c bit ca axit nitric. 1. Hi: Dung dch HNO3 long hay c c tnh oxi ha mnh hn? V sao? p: Dung dch HNO3 c c tnh oxi ha mnh hn dung dch HNO3 long v tc phn ng y ph thuc vo nng . Khi ni phn ng xy ra mnh hay yu tc l ni v tc phn ng cn vic HNO 3 b kh t N+5 n N2O (+1), NO (+2), NO2 (+4) hay NH4NO3 (-3) khng lin quan n mnh yu ca phn ng. 2. Hi: V sao bnh ng dung dch HNO3 lu c mu vng? p: HNO3 km bn, ngay nhit thng khi c nh sng 4HNO3 4NO2 + O2 + 2H2O Kh NO2 mu nu tan vo dung dch axit lm cho dung dch ny c mu vng. 3. Hi: V sao HNO3 c n mn kim loi kh khn hn HNO3 long? p: V mui nitrat to ra rt t tan trong axit nitric HNO3 c, cn tr phn ng. 4. Hi: V sao khi cho kim loi tc dng vi dung dch HNO3 thng thu c hn hp cc sn phm nh NO2, NO, N2O, N2,( V d: Al(d) + HNO3 (c)). p: V nng HNO3 gim dn trong qu trnh phn ng nn thng to ra hn hp sn phm, do sn phm ca qu trnh oxi ha ph thuc vo nng HNO3.

5. Hi: Gii thch v sao cng mt kim loi phn ng vi HNO 3 c th cho NO2 cn vi HNO3 long th cho NO? p: Sn phm ch yu lc u ca qu trnh kim loi kh HNO3 l axit nitr HNO2. Axit ny khng bn, phn hy thnh NO v NO2. NO2 tc dng vi H2O ca dung dch long to ra HNO3 v NO. 2HNO2 NO + NO2 + H2O 3NO2 + H2O 2HNO3 + NO (*)

Khi nng axit tng ln, cn bng (*) s chuyn dch v pha to thnh NO2. Khi nng axit gim (HNO3 long) cn bng (*) chuyn dch v pha to thnh NO. 6. Hi: Ti sao mt s kim loi nh Au, Pt khng tan trong axit nitric nhng tan trong dung dch nc cng toan 3V(HClc)+ 1V(HNO3 c). p: Nc cng toan c tnh oxi ha mnh lit hn c HNO3 c. 6HCl + 2HNO3 3Cl2 + 2NO + 4H2O 2Au + 3Cl2 2AuCl3 Nh vy, Au v Pt tan c y l do i dc ln ca chng i vi clo, do m phn ng khng to ra mui nitrat, m to ra mui clorua. Thc t, kt qu cui cng l thu c axit phc H[AuCl4] (axit cloroauric). AuCl3 + HCl H[AuCl4] 7. Hi: Trong phn t HNO3, N c ha tr v s oxi ha l bao nhiu? p:

8. Hi: Gii thch hin tng th ng ca Al, Fe, Cr trong HNO3 c ngui?

p: Khi cho Al, Fe, Cr vo HNO3 c ngui th chng khng nhng khng tan, m cn b th ng ha, ngha l sau khi ngm trong HN c ngui chng khng phn ng vi HCl hoc H2SO4 long na. Qu trnh ngm trong dung dch nh vy ( hoc mt s dung dch cht i ha khc nh K2Cr2O7 ) to ra trn bmt nhng kim loi ny mt mng bo v c chiu dy khong 20 -30 mcommett. 9. Hi: Gii thch s khc nhau gia phn ng nhit phn cc mui (NH4)2Cr2O7, NH4NO3, NH4NO2 vi s nhit phn cc mui (NH4)2CO3, NH4Cl. Vit PTHH ca cc phn ng tng ng. p: Cc mui (NH4)2CO3, NH4Cl l mui ca cc axit khng c tnh oxi ha, do khi b nhit phn lun gii phng kh NH3

Cc mui (NH4)2Cr2O7, NH4NO3, NH4NO2 l mui ca cc axit c tnh oxi ha mnh, do khi b nhit phn to ra NH3 s b oxi ha thnh N2 hoc N2O.

10. Hn hp kim loi tc dng vi hn hp HNO3 v H2SO4 c xy ra nh th no? Khi cho hn hp kim loi vo hn hp HNO3 + H2SO4 c th vn kh phc tp: + V mt nhit ng, HNO3 c tnh oxi ha mnh hn H2SO4 nn u tin phn ng hn. Ni mt cch l tng l trong mi trng phn ng phi ht NO3- mi n phn ng ca SO42- trong H+ vi kim loi. Do , mui to thnh l mui sunfat ch khng c mui nitrat. + V mt ng hc, c th xy ra song song 2 phn ng: phn ng kim loi vi HNO 3 v vi H2SO4 to ra ng thi NO2 v SO2. Tuy nhin, NO3- trong H+ phn ng c phn u

th hn v NO2 to ra li phn ng vi SO2, ng thi SO2 to ra li phn ng vi HNO3 trong dung dch. V vy, quan nim 2 qu trnh phn ng ca kim loi vi HNO3 v H2SO4 hon ton c lp vi nhau l khng chnh xc. Ngc li, quan nim phi ht NO3- mi n SO42- tham gia phn ng cng khng thc t (v kim loi tip xc vi c ion NO3- , ion SO42-, ion H+ trong dung dch). Trong dung dch sau phn ng s c cc ion kim loi, ion NO3- , ion SO42-, ion H+ nn kh tnh tht chnh xc lng mui to thnh, ch c th ngh rng mui sunfat s u tin hn.