Bt bin l mt trong nhng vn v cng tinh t v th v . Ci tn bt bin nghe c v xa l nhng li rt gn gi vi cc bn trong cuc sng ni chung v trong Ton hc ni ring.

. S bt bin gip chng ta c th phn bit c mi s vt vi nhau, v d nh xc nh mi quan h gia ngi v ngi trong cng mt dng tc, ta s dng s bt bin trong cu trc AND, phn bit ngi chu v ngi chu u,ta s dng d bt bin trong hnh dng ca h qua mi thi i. Trong Ton Hc, chng ta c cc bt bin ng thc ca dy s, bt bin trong cu trc thTm li bt bin l g, l cc c im c tnh c nh ca mt i tng trong sut qu trnh bin i, chuyn ha ca i tng ny. Xc nh bt bin s gip ta phn bit c mi quan h ca vt th trc v sau qu trnh bin i, t gii p c nhiu vn mt cch c o v y bt ng. Trong cc k thi hc sinh gii, bt bin cng thng xuyn xut hin mt cch c o trong cc bi tan T hp, Suy lun ... Bi chuyn ny s gip cho cc bn lm quen vi mt s bt bin c bn v cch thc pht hin ra nhng bt bin. A. Bt bin trong s chn l. Cc bt bin thng c s dng trong cc bi ton c s bin chuyn, gi s i tng A1 qua php ton T bin i thnh cc i tng A2 , A3 ,..., An . Mi i tng Ai c c trng bi mt hm s f i . Bt bin chn l xut hin khi f i c cng tnh chn l. Nu nh t cu hi ca bi tan, ta suy ra c cu trc bt bin ny khng c bo m th ta c th suy ra kt lun ca bi tan l khng ng. vn tr nn r rng hn, chng ta hy thng qua mt v d sau y. Bi ton: Trn bng ta vit 200 du cng v 305 du tr. Ta thc hin php xa hai du bt k trong v vit vo mt du cng nu xa i hai du ging ht nhau v du tr nu xa i hai du khc nhau. Hi sau mt s ln trn bng c th ch cn li ton du cng hay khng. Trc ht ta hy phn tch gi thit ca bi ton, trong php bin i th nht, xa hai du ging nhau v vit vo mt du cng th du cng gim 1 hoc tng 1, du tr gim 2 hoc khng thay i. Trong php bin i th hai, ta in du tr nu xa hai du khc nhau, nh vy s du cng gim 1 v s du tr khng thay i. S bin chuyn ca du cng dng nh khng cho ta hi vng g, bi l n tng gim mt cch kh lin tc 1 n v, th cn du tr th sao, tht may mn, n gi nguyn hoc gim i 2 n v sau mt ln bin i. Nh vy tnh chn l ca s du tr l khng thay i, ban u s du tr l l nn s lng s du tr lun l. Nu cui cng trong bng ch cn li du cng th s du tr l 0, l mt s chn. Nh vy khng th c chuyn trong bng ch ton du cng c. Bi tan c v nh kh kh khn, thot nhn ban u ta khng tm c mt hng i no hp l , vy m li n gin v cng khi ta pht hin ra bt bin phi khng cc bn. J Bt bin cn thng xuyn xut hin trong cc bi ton thi u tnh im na, chng ta hy th xt v d sau nh. Bi tan: Trong mt cuc thi u bng c 15 i bng, cc i u vi nhau vng trn mt lt. i chin thng c 2 im, i thua cuc c 0 im, cn nu kt

qu hu th mi i u c 1 im. Chng minh rng sau khi kt thc ma gii, t nht c mt i m s im ghi uc l s chn. Bt bin trong cc bi tan dng thi u ny thng nm trong s im m mi i c c sau mi trn u. y, nu ta xt tng im m 2 i thu c sau mt trn u lun l 2. y chnh l bt bin gia hai php bin i thng-thua v hu. Bt bin ny cho ta iu g, th nht l chng ta c th tnh c s im tng cng ca tt c cc i bng, t y ta c th suy ra gi tr nh nht s im m i ng nht nhn c chng hn. Tuy nhin y, bi li lin quan n tnh chn l nn ta hy ch ti tnh chn l. Theo phn tch trn, tng s im hai i sau mt trn u l 2, tc l mt s chn. Nh vy sau khi kt thc ma gii th s im m tt c cc i thu c cng l mt s chn, do khng c chuyn mi i u c s im l c, do s i l 15 i l mt s l. Nh vy phi c mt i ghi c s im chn. J Sau y l mt s bi tp v bt bin chn l dnh cho bn c: Bi 1: Cho bng vung trn ta nh cc du + v nh hnh v: + + + + + + + + + + + + + + +

Ta c th thc hin php i du tt c cc nm trn ng cho no ( cc gc cng c coi l ng cho, c tt c 14 ng cho) . Hi bng mt s php bin i ta c th lm cho tt c cc ca bng cng du c hau khng. Bi 2: C 2005 nh bc hc. Mi nh bc hc quen vi mt s nh bc hc khc. Chng minh rng tn ti mt nh bc hc c s ngi quen l s chn. B.Bt bin theo tnh ng d. Trong phn trn, chng ta xt bt bin chn l. Chn l ni mt cch khc l tnh ng d theo cc s khc nhau modun 2. Nh vy bt bin chn l ni mt cch khc l tnh bt bin trong ng d modun 2. Nh vy theo mt tng tng t, chng ta cng s c bt bin theo cc ng d modun 3,4,5 Ngha l hm c trng f i ca i tng A sau i ln bin i bng php T s lung ng d vi s nguyn dng k theo modun p no . Ta hy th xt qua v d sau. Bi ton: Trong mt thnh ph nhim mu c 10 k s tc vng, 15 k s tc v 23 k s tc xanh. Cc k s c mt c im rt th v l nu hai ngi khc mu tc gp nhau th tc h s i sang mu th ba. Liu sau mt s ln no th tt c k s c cng mu tc hay khng. ( thi vo lp 10 chuyn Ton, trng PTNK) Gii: Chng ta s phn tch tnh cht ca cc k s m bi nu ra, nu hai ngi khc mu tc gp nhau th tc h s i sang mu th ba. Tnh cht c bit ny cho ta iu g, hy gi s hai ngi gp nhau l xanh v vng, h s i thnh hai k s tc . Nh vy chng ta s c g, s k s tc xanh gim i 1, s k s tc vng gim i 1, s k s tc tng hai. S tng gim ny cho mt tnh chn l no , s k s o tng ln 2

y thi, th nhng li c trng hp s k s gim hay tng 1. Vy th chng u gi nguyn tnh chn l . Ta th xt tng cc s, tng khng i, bt bin xut hin nhng iu ny khng gip ta gii quyt bi ton. Nh vy ta hy th xt hiu i, hiu l 0,0,3. Cc s ny c tnh cht g, cc s ny u chia ht cho 3. Tuyt qu, bt bin xut hin ri, nh vy d thay i th no th hiu s hai loi k s lun chia ht cho 3. y chnh l s bt bin theo modulo 3 y. Ban u hiu s v s lng k s khng chia ht cho 3, nh vy th khng th xy ra trng hp c hai loi k s mang s lng 0,0 c, ngha l cng khng c trng hp m tt c cc loi k s u cng mu tc. Nh vy l qua phn trn cc bn phn no lm quen vi bt bin ng d. S lng cc loi bt bin l kh nhiu, v d nh bt bin trong php t mu, trong cc cu trc i s, trong cc vn hnh hc. Tuy nhin do khun kh cun sch l c hn nn chng ti ch c th trnh by cho cc bn hai vn c bn nht trong bt bin. Tc gi xin kt thc bi vit bng phn bi tp cho bt bin ng d. Xin cht cc bn lun vui v trn con ng hc vn ca mnh J Bi 1: Mt t giy k caro hnh vung c chia ra thnh cc hnh vung nh hn bng cc on thng i theo cc cnh . Chng minh rng tng di ca cc on thng chia ht cho 4.( di cc bng 1) Bi 2: Trong hnh tinh c mt mn rt k l, l cc qu banh i hnh dng. C bn loi banh hnh cu, hnh hp, hnh van, hnh chp ct. Cc qu banh u c lm bng t xt nhim mu. Khi ba qu banh hnh dng khc nhau ng vo nhau th t xt s nho ra v bin ba qu banh thnh ba qu banh ging nhau v c hnh dng khc hon ton so vi ba loi trc. Trn bn ngi ta thy c 2005 qu hnh cu, 2000 qu hnh hp, 1999 qu hnh van, 202 qu bng hnh chp ct. Liu sau mt s ln ng nhau ngi ta c th thu c cc qu banh cng hnh dng hay khng. Ti liu tham kho. o Chuyn Tan hc s 7 Khoa Ton trng PTNK, Tp. H Ch Minh. o Gii tan bng phng php i Nguyn Hu in lng bt bin