You are on page 1of 109

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.

vn


I HC THI NGUYN
TRNG I HC K THUT CNG NGHIP




LUN VN THC S K THUT




NGHIN CU H TRUYN NG IN BIN TN - NG C
XOAY CHIU S DNG BIN TN 4 GC PHN T



Ngnh: T NG HA
M s: 605260
Hc vin: BI TH THANH HUYN
Ngi hng dn khoa hc: TS.TRN XUN MINH








DUYT BAN GIM
HIU






KHOA T
SAU I HC
NGI HNG
DN





HC VIN






Ts. Trn Xun Minh Bi Th Thanh Huyn




THI NGUYN - 2009

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

2








LI CAM OAN
Ti l Bi Th Thanh Huyn, hc vin lp cao hc K10 T ng Ho nin
kho 2007-2009 sau hai nm hc tp v nghin cu, c s gip ca cc thy
c gio v c bit l TS. Trn Xun Minh, thy gio hng dn tt nghip ca ti,
ti i n cui chng ng kt thc kho hc thc s.
Ti quyt nh chn ti tt nghip l: "Nghin cu h truyn ng in
bin tn ng c xoay chiu s dng bin tn 4 gc phn t".
Ti xin cam oan y l cng trnh nghin cu ca ring ti. Cc s liu, kt
qu trong lun vn l hon ton trung thc v cha tng c ai cng b trong bt
k cng trnh no khc. Nu c ti xin chu hon ton trch nhim.

Tc gi lun vn



Bi Th Thanh Huyn







S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

3
MC LC
Trang
Trang ba ph . ........
Li cam oan . ......... 2
Mc lc ............... 3
Danh mc cc k hiu v ch vit tt ........ 5
Danh mc cc bng ........ 7
Danh mc cc hnh v, th ......... 7
M U ......... 11
CHNG 1 - TNG QUAN V H THNG TRUYN NG IN
BIN TN - NG C XOAY CHIU .......

13
1.1. Cc h thng truyn ng in dng ng c xoay chiu . .......... 13
1.1.1. Gii thiu chung ......... 13
1.1.2. Cc phng php iu chnh tc ng c khng ng b ............ 14
1.1.3. Cc phng php iu chnh tc ng c ng b . .......... 15
1.1.4. H thng iu tc bin tn - ng c xoay chiu .......... 15
1.2. S lc v cc b bin tn dng dng c bn dn cng sut . .......... 16
1.2.1. Bin tn trc tip (xoay chiu - xoay chiu) .. ........ 16
1.2.2. B bin tn gin tip .. ........ 19
1.3. Bin tn bn gc phn t .......... 25
1.3.1. Cc tn ti ca cc b bin tn thng thng ........ 25
1.3.2. Bin tn bn gc phn t (bin tn 4Q) . ........ 27
CHNG 2 - NGHIN CU CHNH LU TCH CC PWM PHC V
CHO BIN TN BN GC PHN T .............

29
2.1. t vn ............................ ........ 29
2.2. Cu to v nguyn l lm vic ca bin tn ngun p bn gc phn t
dng chnh lu PWM . .....................

30
2.3. M t ton hc chnh lu PWM . .......... 33
2.3.1. M t in p u vo chnh lu PWM ........ 34
2.3.2. M t ton hc chnh lu PWM trong h ta 3 pha .......... 35
2.3.3. M t ton hc chnh lu PWM trong h ta c nh o - | . ......... 36
2.3.4. M t ton hc chnh lu PWM trn h ta quay d q ........ 37
2.3.5. Tnh ton cng sut chnh lu PWM . ........ 38
2.4. Phm vi v gii hn tham s ca chnh lu PWM .. ......... 39
2.4.1. Gii hn cc tiu ca in p mt chiu . ........... 39
2.4.2. Gii hn gi tr in p trn in cm . ........... 39
2.5. c lng cc i lng vector c bn .. ........ 41
2.5.1. c lng vector in p u vo . ........ 41
2.5.2. c lng vector t thng o ........ 42
2.6. Phng php iu khin chnh lu PWM . ................... 46
2.7. Cu trc iu khin chnh lu PWM nh hng theo vector in
p..................................................................................................... .............

47
2.7.1. Cu trc iu khin chnh lu PWM nh hng theo vector in p

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

4
da vo dng in (VOC) ................... 47
2.7.2. Cu trc iu khin chnh lu PWM theo VFOC . ......... 49
2.8. Cu trc iu khin chnh lu PWM theo phng php trc tip cng
sut DPC ................

50
2.8.1. c lng cng sut theo vector in p .. ......... 52
2.8.2. c lng cng sut theo vector t thng o ........ 53
2.8.3. c im c bn ca iu khin trc tip cng sut DPC cho chnh
lu PWM . .................

54
2.8.4. B iu khin cng sut . ........ 55
2.8.5. La chn phn vng vector v bng ng ct .................................... 57
2.8.6. T hp vector in p ......... 58
CHNG 3 - NGHCH LU IU KHIN VECTOR V CU TRC H
TRUYN NG IN BIN TN 4 Q - NG C KHNG
NG B BA PHA .......................................................


60
3.1. M hnh ton hc trng thi ng ca ng c khng ng b ba
pha................................................................................................ ......................
60
3.1.1. M hnh ton hc nhiu bin ca ng c khng ng b ba pha . 60
3.1.2. Php bin i ta v ma trn chuyn i .. ........ 69
3.1.3. M hnh ton hc ng c khng ng b trn h ta quay 2 pha
bt k ... ..................

81
3.1.4. M hnh ton hc ng c in khng ng b trn h ta c nh 2 pha 82
3.1.5. M hnh ton hc ng c khng ng b trn h ta quay ng b 2 pha . 83
3.1.6. M hnh ton hc ca ng c khng ng b theo nh hng t
trng trn h ta quay ng b 2 pha (h ta MT) .......................

83
3.2. Bin tn gin tip vi nghch lu iu khin vector . ........... 85
3.2.1. M hnh ng c mt chiu tng ng ca ng c khng ng
b .............................................................................................................

86
3.2.2. tng v cu trc h thng iu khin vector ........ 87
3.2.3. Phng trnh c bn iu khin vector .. ........ 88
3.2.4. M hnh quan st t thng rotor . ........... 89
3.3. M H truyn ng bin tn 4Q - K . ......... 91
3.3.1. S khi ca h truyn ng bin tn 4Q K .............................. 91
3.3.2. S nguyn l phn mch lc ca h bin tn 4Q - K . ............ 91
3.3.3. Khi iu khin chnh lu PWM .. ........ 92
3.3.4. Khi iu khin nghch lu p dng nguyn l iu khin vector ..... 94
CHNG 4 - M PHNG H TRUYN NG IN BIN TN 4Q -
NG C KHNG NG B BA PHA..................... ...............

97
4.1. M phng c tnh lm vic ca chnh lu PWM.. .......... 97
4.1.1. Xy dng chng trnh m phng chnh lu PWM ........... 97
4.1.2. Cc kt qu m phng chnh lu PWM ......... 99
4.2. M phng h truyn ng Bin tn 4Q-ng c khng ng b ba pha .. 100
4.2.1. Xy dng s m phng h truyn ng trong phn mm Matlab .. 100
4.2.2. Kt qu m phng . ......... 103

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

5
Kt lun v kin ngh ................................................................... ...................... 107
Ti liu tham kho ..................................................................................... ......... 108

DANH MC CC K HIU V CH VIT TT
o Gc pha ca vector chun
u Gc lch gia trc cun dy rotor v stator pha A
c Gc pha iu khin phn chnh lu PWM
Gc pha ca vector p ngun phn chnh lu PWM
Gc pha gia dng in v p, gc lch gia trc M v trc o
e Tn s gc ca in p xoay chiu ba pha cp cho ng c
e
l
Tn s gc in p li in cp cho b chnh lu
e
1
Tc gc ca t thng stator so vi stator
e
2
Tc gc ca t thng rotor so vi rotor

A
T thng stator pha A

B
T thng stator pha B

C
T thng stator pha C

a
T thng rotor pha A

b
T thng rotor pha B

c
T thng rotor pha C

M2
Thnh phn trc M (d) ca vector t thng rotor

T2
Thnh phn trc T (q) ca vector t thng rotor

M1
Thnh phn trc M (d) ca vector t thng stator

T2
Thnh phn trc T (q) ca vector t thng stator
L
Vector t thng o

Lo
Thnh phn trc o ca vector t thng o trn h trc to o-|

L|
Thnh phn trc | ca vector t thng o trn h trc to o-|

Ld
Thnh phn trc d ca vector t thng o trn h trc to d-q

Lq
Thnh phn trc q ca vector t thng o trn h trc to d-q
cos H s cng sut c bn
C T in
K ng c khng ng b ba pha
DPC iu khin trc tip cng sut (vit tt ca Direct Power Control)
f Tn s
FOC iu khin ta t trng (vit tt ca Field Oriented Control)
i(t), i Gi tr dng in tc thi
i
A
, i
B
, i
C
Dng ba pha A, B, C cun dy stator
i
a
, i
b
, i
c
Dng ba pha a, b, c cun dy rotor
i
dc
Gi tr dng in mt chiu
L I
Vector dng in li
i
La
,
b
,
c
Dng ba pha A, B, C ca li in xoay chiu phn chnh lu PWM

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

6
i
Lo
Thnh phn trc o ca vector dng in li trn h trc to o-|
i
L|
Thnh phn trc | ca vector dng in li trn h trc to o-|
i
Ld
Thnh phn trc d ca vector dng in li trn h trc to d-q
i
Lq
Thnh phn trc d ca vector dng in li trn h trc to d-q
i
M1
Thnh phn trc M (d) ca vector dng stator ng c
i
T1
Thnh phn trc q ca vector dng stator ng c
I Gi tr hiu dng ca dng in mt pha ng c
j n v o
J M men qun tnh
L
m1
Gi tr in cm; h cm cc i cun dy stator ng c
L
t1
, L
t2
in cm tn cun dy stator v rotor
M M men, m men ng c
M
c
M men cn tc ng ln trc ng c (m men ti)
M
t
M men in t ng c
M
m
M men nh mc
M
max
M men cc i
n
p
S i cc t ca ng c
P Cng sut tc dng
p(t), p Cng sut tc dng tc thi
PWM iu ch rng xung (vit tt ca Pulse Width Modulation)
q(t), q Cng sut phn khng tc thi
Q Cng sut phn khng
R in tr
s Ton t Laplace
S Cng sut biu kin
S
a
,S
b
,S
c
Trng thi ng ct ca b bin i
t Gi tr thi gian tc thi
T Chu k
U
Vector in p t vo ng c
U
1
Sng hi bc nht in p u ra khi nghch lu ca bin tn
u
M1

Thnh phn trc M ca vector in p t vo ng c trn h trc to
M- T
u
T1

Thnh phn trc T ca vector in p t vo ng c trn h trc to
M- T
L U
Vector in p li
u
Lo
Thnh phn trc o ca vector in p li trn h trc to o - |
u
L|
Thnh phn trc | ca vector in p li trn h trc to o - |
u
Ld
Thnh phn trc d ca vector in p li trn h trc to d - q
u
Lq
Thnh phn trc q ca vector in p li trn h trc to d - q
s U

Vector in p vo b chnh lu PWM
u
so
Thnh phn trc o ca vector in p u vo b chnh lu trn h trc

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

7
to o - |
u
s|

Thnh phn trc | ca vector in p u vo b chnh lu trn h trc
to o - |
u
sd

Thnh phn trc d ca vector in p u vo b chnh lu trn h trc
to d - q
u
sq

Thnh phn trc q ca vector in p u vo b chnh lu trn h trc
to d - q
U
dc
in p mt chiu
V
a, b, c
in ngun ba pha cp cho ng c
VFOC
iu khin nh hng t thng o (vit tt ca Virtual Flux Oriented
Control)
VOC iu khin ta theo in p li (vit tt ca Voltage Oriented Control)
W, W
t
Nng lng, nng lng in t
4Q Bn gc phn t (vit tt ca Four (4) Quater)

DANH MC CC BNG
Bng B.2.1: Bng ng ct cho DPC vi b iu khin hai mc, 12 vng vector
.. 57
Bng B.2.2 : S tng gim p, q theo U.... 58

DANH MC CC HNH V V TH
Hnh 1.1. Thit b bin tn trc tip (xoay chiu - xoay chiu) . .......... 17
Hnh 1.2: S nguyn l b bin tn trc tip . ........ 17
Hnh 1.3: th in p u ra ca thit b bin tn xoay chiu-xoay chiu
hnh sin... ..................

18
Hnh 1.4: Sng hi bc nht dng, p trn ti v cc ch lm vic ca cc
khu trong bin tn trc tip.. .....................

18
Hnh 1.5: Thit b bin tn gin tip. ......... 20
Hnh 1.6: B bin tn gin tip c khu trung gian mt chiu. ........ 21
Hnh 1.7: B bin tn iu khin vector. .............. 24
Hnh 1.8: Cc b lc gim sng hi bc cao (u l ch s sng hi). ........ 25
Hnh 1.9: Dp nng lng bng in tr R
h
trong mch mt chiu ........ 26
Hnh 1.10: S dng thm b nghch lu mc song song ngc vi b chnh
lu tr nng lng v li in xoay chiu .................

26
Hnh 2.1: S bin tn bn gc phn t dng chnh lu PWM ......... 30
Hnh 2.2a. S thay th mt pha b chnh lu tch cc PWM.. ......... 31
Hnh 2.2 b. th vector tng qut ca b chnh lu.. .......... 31
Hnh 2.2 c. th vector b chnh lu PWM vi h s cng sut bng 1.. ........ 31
Hnh 2.2 d. th vector b chnh lu PWM vi h s cng sut bng -1
(nghch lu).. ........ .

31
Hnh 2.3a: th 6 vector in p c bn khi iu khin s chuyn mch cc
kho bn dn S
a
, S
b
, S
c
. ........................

32
Hnh 2.3b: Cc trng thi chuyn mch ca chnh lu PWM. ......... 33

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

8
Hnh 2.4: th vector in p, dng in chnh lu PWM trong h to o-
| v d-q.....................

34
Hnh 2.5: Cu trc m hnh ton hc chnh lu PWM trn h to ba
pha.. ........

35
Hnh 2.6: M hnh ton hc chnh lu PWM trn h to o-|. ........ 37
Hnh 2.7: M hnh ton hc chnh lu PWM trn h to d-q. ......... 38
Hnh 2.8: th vector in p chnh lu PWM ... ......... 39
Hnh 2.9a: Gii hn lm vic in p ca chnh lu PWM.. ........ 40
Hnh 2.9b: Gii hn lm vic in p ca chnh lu PWM. ......... 41
Hnh 2.10: M hnh ng c o v th vc t t thng o vi chnh lu
PWM ..............

43
Hnh 2.11: Quan h gia in p v t thng o vi dng cng sut ca
chnh lu PWM ........

44
Hnh 2.12: S cu trc nhn dng vc t t thng o.. ........ 45
Hnh 2.13: Cc phng php iu khin chnh lu PWM. ........ 46
Hnh 2.14: H truyn ng ng c xoay chiu - bin tn dng chnh lu
PWM vi cc phng php iu khin .......
47
Hnh 2.15: Cu trc iu khin chnh lu PWM theo VOC . 48
Hnh 2.16: Cu trc cc mch vng iu khin chnh lu PWM theo
VOC

49
Hnh 2.17: Cu trc cc mch vng iu khin chnh lu PWM theo
VFOC..........

50
Hnh 2.18: Cu trc iu khin chnh lu PWM theo DPC.. ........ 51
Hnh 2.19: Khu c lng cng sut v in p .. ........ 52
Hnh 2.20: Khu c lng p, q theo vector
L
. .......
53
Hnh 2.21: S bin thin gi tr cng sut tc thi ........ 55
Hnh 2.22: B iu khin cng sut . ......... 56
Hnh 2.23: Phn vng vector cho phng php iu khin DPC ....... 57
Hnh 2.24: Bin i vector in p ......... 59
Hnh 3.1: S cu trc iu khin nhiu bin ca ng c khng ng b .... 61
Hnh 3.2: S cu trc iu khin h thng iu tc bin tn ca ng c
khng ng b nhiu bin ............

61
Hnh 3.3: M hnh vt l ng c khng ng b 3 pha . ......... . 62
Hnh 3.4: M hnh vt l ng c in mt chiu hai cc: F- cun dy kch
t, A - cun dy rotor, C- cun dy b ................ .

69
Hnh 3.5: M hnh vt l cc cun dy ng c in xoay chiu, m hnh
tng ng v m hnh ng c in mt chiu. ....... .

71
Hnh 3.6: V tr vector khng gian ca h to 3 pha v 2 pha cng vi sc
t ng cun dy . .................... .

74
Hnh 3.7: H to c nh v h to quay 2 pha v vector khng gian
sc t ng . ................

78
Hnh 3.8: S cu trc bin i ta ng c khng ng b: 3/2) Bin

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

9
i 3 pha/2 pha; VR) Bin i quay ng b; ) Gc gia trc M v
trc o (trc A) ........................

86
Hnh 3.9: tng cu trc h thng iu khin vector ... ........ 87
Hnh 3.10: M hnh quan st t thng trn h to quay hai pha theo nh
hng t trng .. ...............

90
Hnh 3.11: S khi h truyn ng in bin tn 4Q - K .......... 91
Hnh 3.12: S nguyn l phn lc h truyn ng bin tn bn gc phn t
dng chnh lu PWM - ng c khng ng b ba pha. ....................

92
Hnh 3.13: Cu trc khi iu khin chnh lu PWM theo VOC.......... 93
Hnh 3.14: Cu trc nghch lu iu khin vector nh hng t thng
rotor.. ..........

96
Hnh 4.1: S m phng chnh lu PWM ti in tr iu khin theo VOC ... 98
Hnh 4.2: S m phng chi tit khi iu khin chnh lu PWM theo
phng php VOC(khi Subsytrem) ca m hnh hnh 4.1 ........... .......

98
Hnh 4.3: Chi tit khi PLECS circuit ca m hnh hnh 4.1 ............... ......... 99
Hnh 4.4: in p mt chiu sau chnh lu PWM iu khin theo VOC .. ......... 99
Hnh 4.5: in p v dng in pha A ca chnh lu PWM iu khin theo
VOC ........................................................................................... ................

99
Hnh 4.6: in p v dng in pha A ca chnh lu PWM iu khin theo
VOC trong thi gian 5 chu k ngun ......................................... ...............

100
Hnh 4.7: Dng mt chiu sau chnh lu ca PWM iu khin theo VOC
trong thi gian 1/6 chu k ngun ...................................................... ........

100
Hnh 4.8: Cu trc iu khin vector trong vng tn s f = f
m
................. ........ 101
Hnh 4.9: S m phng h truyn ng in bin tn 4Q-ng c khng
ng b ba pha ....................................................................... ...................

102
Hnh 4.10: S m phng chi tit phn iu khin nghch lu theo FOC
(khi INVERTER trn m hnh hnh 4.9 .............................. .................

102
Hnh 4.11: Chi tit khi PLECS circuit ca m hnh hnh 4.9 ............. ......... 103
Hnh 4.12: Tc gc ng c khi khi ng v iu chnh ti chuyn ch
lm vic, vi gi tr t tc l 100 rad/s. ..........................

104
Hnh 4.13: S iu chnh m men ti ca ng c khi khi ng v khi chuyn
ng c sang trng thi hm ti sinh ch tc n nh (ti
t=1s).. .......................


104
Hnh 4.14: in p v dng in li pha A cp cho chnh lu PWM trc v
sau thi im iu chnh m men ti (ti t=1s) chuyn ch lm
vic ca ng c t trng thi ng c sang hm ti
sinh. ............



105
Hnh 4.15: Tc gc ng c khi khi ng v iu chnh gim tc t 100
rad/s xung 80 rad/s ..................
105
Hnh 4.16: in p v dng in li pha A cp cho chnh lu PWM trc v
sau thi im iu chnh gim tc t 100 rad/s xung 80 rad/s (ti t=1s)

106


S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

11
M U
1. Tnh cp thit ca ti
Trong cng nghip rt nhiu my sn xut yu cu phi iu chnh tc
ng c truyn ng vi phm vi rng v cht lng iu chnh tt. Vi s ra i
v pht trin ca h truyn ng iu chnh tc ng c khng ng b ba pha
bng phng php thay i tn s ngun cp cho mch stator nh cc b bin tn
gii quyt c rt nhiu vn m thc t sn xut yu cu. Tuy nhin cc b bin
tn hin nay cn tn ti mt s nhc im l nh hng kh nhiu n li in
cng nghip, c bit khi cng sut h truyn ng ln, phn ln cc h truyn ng
b bin tn-ng c xoay chiu cha cho php ng c lm vic ch hm ti
sinh. Vic xy dng mt b bin tn khc phc c cc tn ti nu l mt yu
cu k thut cp bch.
2. Mc ch nghin cu
ti c mc tiu nghin cu: xy dng h truyn ng in bin tn- ng
c xoay chiu cho php ng c c th lm vic c c bn gc phn t v ci
thin cht lng dng in qua li
3. i tng v phm vi nghin cu
Xy dng cu trc phn chnh lu v nghch lu ca b bin tn gin tip. Xy
dng cu trc tng th mt h truyn ng bin tn bn gc phn t (4Q)-ng c
xoay chiu khng ng b ba pha. Thc hin cc m phng kim nghim kt qu
phn tch, tnh ton l thuyt.
4. ngha khoa hc v thc tin ca ti
y l ti nghin cu ng dng trong lnh vc truyn ng in t ng.
ti xy dng h thng truyn ng in ng c xoay chiu c cht lng cao
hn cc h thng hin c.
5. Kt cu ca lun vn

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

12
Lun n bao gm 4 chng:
Chng 1: Tng quan v h thng truyn ng in bin tn-ng c xoay
chiu.
Chng 2: Nghin cu chnh lu tch cc PWM phc v cho bin tn bn gc
phn t.
Chng 3: Nghch lu iu khin vector v cu trc h truyn ng in bin
tn 4Q - ng c khng ng b ba pha.
Chng 4: M phng h truyn ng in bin tn 4Q-ng c khng ng b
ba pha.
Kt lun v kin ngh


S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

13
Chng 1
TNG QUAN V H THNG TRUYN NG IN
BIN TN - NG C XOAY CHIU
1.1. CC H THNG TRUYN NG IN DNG NG C XOAY CHIU
1.1.1. Gii thiu chung
Cc h thng truyn ng in c s dng rt rng ri trong cc lnh vc khc
nhau, chng c dng cung cp ng lc cho phn ln cc c cu sn xut. Trong
th k XIX ln lt xut hin truyn ng in ng c mt chiu v ng c xoay
chiu. Trong nhiu nm ca th k XX, khong 80% cc h thng truyn ng in
khng yu cu iu chnh tc u dng ng c xoay chiu, cn khong 20%
truyn ng in c yu cu cao v iu chnh tc dng ng c mt chiu. iu
ny hu nh c th gii coi nh l mt quy lut phn b hin nhin. Phng n
iu chnh tc ng c xoay chiu mc d c pht minh v a vo ng dng
kh sm, nhng cht lng ca n li kh b snh kp vi h thng truyn ng in
mt chiu. Mi tn ti thp k 70 ca th k XX, khi th gii b cun ht vo nguy c
khan him du m, cc nc cng nghip tin tin mi tp trung vo vic nghin cu
h thng iu chnh tc ng c xoay chiu hiu sut cao, hy vng coi l con
ng tit kim ngun nng lng. Qua hn 10 nm c gng n lc, n thp k 80
hng nghin cu y t c thnh tu ln, v c coi l bc t ph thn
k trong truyn ng in xoay chiu, v t t l ng dng h thng iu chnh tc
ng c in xoay chiu ngy mt tng ln. Trong cc ngnh cng nghip c
tro lu thay th h thng iu chnh tc ng c mt chiu bng h thng iu
chnh tc ng c xoay chiu.
ng c in xoay chiu c th phn lm hai nhm: ng c xoay chiu khng
ng b v ng c xoay chiu ng b. Trong ng c xoay chiu khng ng b c
ng c rotor lng xc v ng c rotor dy qun. Trong ng c xoay chiu ng b
c ng c kch t bng nam chm vnh cu (thng l loi cc n) v ng c kch t
bng nam chm in (cc li). Mi loi ng c u c nhng u im v nhc im
nht nh v cc phng php iu chnh tc cng khng hon ton ging nhau.

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

14

1.1.2. Cc phng php iu chnh tc ng c khng ng b
ng c xoay chiu khng ng b c kt cu n gin, chc chn, lm vic tin cy
v gi thnh r nht. iu chnh tc (iu tc) ng c khng ng b c rt nhiu
phng php, chng hn nh (1) iu chnh tc bng phng php gim in p t
vo cun dy stator ng c; (2) iu chnh tc bng phng php dng b ly hp
trt in t; (3) iu chnh tc bng phng php dng in tr ph ni tip vi cun
dy rotor i vi ng c khng ng b rotor dy qun; (4) iu chnh tc bng
phng php ni cp ng c khng ng b rotor dy qun; (5) iu chnh tc bng
phng php thay i s i cc; (6) iu chnh tc bng phng php thay i tn s
nh b bin i tn s (phng php bin tn); v.v...
Da vo cch x l cng sut trt trong my in, cc h thng iu chnh tc
ng c khng ng b c phn ra 3 loi l h thng iu tc tiu hao cng sut
trt, h thng iu tc kiu ti sinh v h thng iu tc cng sut trt khng thay
i. Hiu sut ca 3 kiu ny c tng ln theo th t trn.
1) H thng iu tc tiu hao cng sut trt - ton b cng sut trt chuyn
thnh nhit nng tiu hao mt. Ba phng php iu tc (1), (2), (3) k trn u thuc
v loi ny. Hiu sut h thng iu tc ca cc loi ny l thp nht v chp nhn tn
tht cng sut i ly vic gim tc quay (lc mmen ph ti khng i), tc
cng xung thp th hiu sut cng gim, nhng cu trc ca h thng ny l n gin
nht, v th n vn c dng trong mt s trng hp, v d trong cc h thng cu
trc.
2) H thng iu tc kiu ti sinh - mt b phn ca cng sut trt b tiu hao
i, phn ln cn li nh c thit b chnh lu - nghch lu c tr v li in xoay
chiu hoc chuyn ho thnh dng c nng dng vo vic c ch khc, khi tc
quay cng thp cng sut thu hi cng cng nhiu, phng php iu tc th (4) k
trn l thuc loi ny. Hiu sut ca h thng iu tc loi ny r rng l cao hn loi
h thng iu tc tiu hao cng sut trt nhng phi thm thit b chnh lu - nghch
lu nn li phi tiu hao mt phn cng sut.

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

15
3) H thng iu tc cng sut trt khng thay i - trong h thng ny khng
trnh khi tiu hao cng sut trn dy dn rotor, nhng s tiu hao cng sut trt hu
nh khng ph thuc vo tc cao hay thp, v th hiu sut kh cao. Phng php
iu tc thay i s i cc v phng php iu tc bin tn thuc loi ny. Phng
php iu tc thay i s i cc l phng php iu chnh c cp, phm vi iu
chnh hp, t dng. Phng php iu tc bin tn c ng dng rng ri nht v n
cho php iu chnh trn vi phm vi rng, c kh nng xy dng c cc h thng
iu chnh tc ng c xoay chiu c cht lng cao, c th thay th h thng iu
chnh tc ng c mt chiu v do c tin pht trin hn c. H thng iu
tc bin tn ng c khng ng b c phm vi ng dng rng c v lnh vc v cng
sut, t cng sut cc nh n cng sut rt ln (hng MW).
1.1.3. Cc phng php iu chnh tc ng c ng b
ng c ng b, nh gii thiu, ch yu c 2 loi l ng c kch t bng
nam chm vnh cu v kch t bng nam chm in. i vi ng c in ng b ch
yu dng kiu iu tc bin tn.
ng c kch t bng nam chm vnh cu thng c cng sut nh, c s
dng trong cc h thng chnh xc, v d nh iu khin cc chuyn ng ca r bt.
ng c ng b kch t bng nam chm in thng c sn xut vi cng sut ln,
cng sut c th n hng chc MW, c s dng trong cc h thng truyn ng
nh my bm, qut gi, nn kh, truyn ng cho l trong cng ngh sn xut xi
mng,
1.1.4. H thng iu tc bin tn - ng c xoay chiu
Trong cc h thng iu tc bin tn cho c 2 loi ng c xoay chiu ng b
v khng ng b th b bin tn l khu quan trng quyt nh n cht lng ca h
thng truyn ng. Ph thuc vo phm vi iu chnh, vo phm vi cng sut truyn
ng, vo hng iu chnh m c cc loi bin tn v phng php khng ch bin
tn khc nhau. Trong thc t cc b bin tn c chia lm hai nhm: cc b bin tn
l bin tn trc tip v cc b bin tn gin tip c khu trung gian mt chiu. Trc
y, cc h truyn ng dng bin tn trc tip do cht lng in p u ra thp nn

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

16
thng dng lnh vc cng sut ln, ni ch tiu v hiu sut c t ln hng u.
Ngy nay, vi s pht trin ca in t cng sut v k thut vi iu khin, phng
php iu khin bin tn kiu ma trn cho cht lng in p ra cao, gim nh hng
xu n li in nn phm vi ng dng ang ngy cng c m rng. c ng
dng nhiu nht hin nay vn l cc h iu tc bin tn dng b bin tn gin tip,
cc b bin tn loi ny c th khng ch theo cc phng php khc nhau: iu ch
rng xung (PWM); iu khin vector; iu khin trc tip m men.
Bin tn iu ch rng xung (PWM) vi vic iu khin in p v tn s
theo qui lut U
1
/
1
= const d thc hin nht, ng c tnh c bin tn ca n v c
bn l tnh tin ln xung, cng cng kh tt, c th tho mn yu cu iu tc
thng thng, nhng khi tc gim thp th st p trn in tr v in cm tn cun
dy nh hng ng k n m men cc i ca ng c, buc phi tin hnh b st
in p cho mch stator. iu khin E
s
/
1
= const l mc tiu thc hin b in p
thng dng vi U
1
/
1
= const, khi trng thi n nh c th lm cho t thng khe h
khng kh khng i (
m
= const), t ci thin c cht lng iu tc trng thi
n nh. Nhng ng c tnh ca n vn l phi tuyn, kh nng qu ti v mmen
quay vn b hn ch.
H thng truyn ng iu khin E
r
/
1
= const c th nhn c ng c tnh
c tuyn tnh ging nh ng c mt chiu kch thch t c lp, nh c th thc
hin iu tc vi cht lng cao. Da vo yu cu tng t thng ca ton mch rotor

rm
= const tin hnh iu khin c th nhn c E
r
/
1
= const. Trong trng thi
n nh v trng thi ng u c th duy tr E
r
/
1
= const l mc ch ca iu tc
bin tn iu khin vec t, ng nhin h thng iu khin ca n l kh phc tp.
Da trn kt qu t 2 hng mc nghin cu: Nguyn l iu khin nh hng t
trng ng c khng ng b do F. Blaschke ca hng Siemens Cng ho Lin
bang c a ra vo nm 1971, v iu khin bin i to in p stator ng c
cm ng do P.C. Custman v A.A. Clark M cng b trong sng ch pht minh ca
h, qua nhiu ci tin lin tc hnh thnh c h thng iu tc bin tn iu khin
vector m ngy nay tr nn rt ph bin.

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

17
1.2. S LC V CC B BIN TN DNG DNG C BN DN CNG SUT
1.2.1. Bin tn trc tip (xoay chiu - xoay chiu)
Cu trc ca thit b bin
tn trc tip nh trn hnh 1.1.
B bin i ny ch dng mt
khu bin i l c th bin i
ngun in xoay chiu c in
p v tn s khng i thnh
in p xoay chiu c in p v tn s iu chnh c. Do qu trnh bin i khng
phi qua khu trung gian nn c gi l b bin tn trc tip, cn c gi l b bin
i sng c nh (Cycloconverter).
Mi mt pha u ra ca b bin tn trc tip u c to bi mch in mc
song song ngc hai s
chnh lu tiristor (hnh 1.2).
Hai s chnh lu thun
ngc ln lt c iu
khin lm vic theo chu k
nht nh. Trn ph ti s
nhn c in p ra xoay
chiu u
t
. Bin ca n ph thuc vo gc iu khin , cn tn s ca n ph thuc
vo tn s khng ch qu trnh chuyn i s lm vic ca hai s chnh lu mc
song song ngc. Nu gc iu khin khng thay i th in p trung bnh u ra
c gi tr khng i trong mi na chu k in p u ra. Mun nhn c in p u
ra c dng gn hnh sin hn cn phi lin tc thay i gc iu khin cc van ca mi
s chnh lu trong thi gian lm vic ca n (mi na chu k in p ra); chng hn
na chu k lm vic ca s thun, thc hin thay i gc iu khin t /2
(ng vi in p trung bnh bng khng) gim dn ti 0 (ng vi in p trung bnh l
cc i), sau li tng dn t 0 ln ti /2 th in p trung bnh u ra ca s
chnh lu li t gi tr cc i gim v 0, tc l lm cho gc thay i trong phm vi
S
chnh lu
thun
3
f
1
, U
1

Ti
S chnh
lu ngc
3
f
1
, U
1

Hnh 1.2: S nguyn l b bin tn trc tip
AC AC
~ 3
U
1
, f
1
Bin tn
xoay chiu -
xoay chiu
~ 3
U
2
, f
2
Hnh 1.1: Thit b bin tn trc tip
(xoay chiu - xoay chiu)

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

18
/2 0 /2, in p bin i theo quy lut gn hnh sin, nh trn hnh 2.3. Trong
, ti im A c = 0, in p chnh lu trung bnh cc i, sau ti cc im B, C,
D, E gc tng dn ln, in p trung bnh gim xung dn, cho n im F vi =
/2 in p trung bnh l 0. in p trung bnh trong na chu k l hnh sin trong hnh
v th hin bng nt t. S iu khin s ngc trong na chu k m in p ra
cng tng t nh th.
Trn y
phn tch u ra mt
pha bin tn xoay
chiu - xoay chiu
(trc tip), i vi
ph ti ba pha, hai
pha khc cng dng
mch in o chiu
mc song song
ngc, in p trung bnh u ra c gc pha lch nhau 120
0
. Nh vy, nu mi mt s
chnh lu u dng loi s cu ba pha th b bin tn ba pha s cn tng cng ti
36 tiristor (mi nhnh cu ch dng mt tiristor), nu dng loi s tia ba pha, cng
phi dng ti 18 tiristor. V
vy thit b bin tn trc tip
tuy v mt cu trc ch dng
mt khu bin i, nhng s
lng linh kin li tng ln
rt nhiu, kch thc tng
tng ln rt ln. Do nhng
thit b ny u tng t nh
thit b ca b bin i c
o dng thng dng trong
h thng iu tc mt chiu
c o chiu nn qu trnh
=/2

=0
=/2
=/2
in p u ra in p trung bnh u ra
Hnh 1.3: th in p u ra ca thit b bin tn xoay
chiu-xoay chiu hnh sin
S
chnh
ngc
ch
nghch
l- u
u
S chnh
thun ch
chnh lu
S
chnh
thun
ch
nghch
lu
S chnh
ngc ch
chnh lu
i
Hnh 1.4: Sng hi bc nht dng, p trn ti v cc
ch lm vic ca cc khu trong bin tn trc tip
t
u, i

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

19
chuyn mch chiu dng in c thc hin ging nh trong s chnh lu c iu
khin (chuyn mch t nhin), i vi cc linh kin khng c cc yu cu g c bit.
Ngoi ra, t hnh 1.3 c th thy, khi in p i chiu th hnh sin ca in p
ngun cng c th bin i theo rt nhanh chng, v vy tn s u ra ln nht cng
khng vt qu 1/3 1/2 tn s li in (tu theo s pha chnh lu), nu khng,
th u ra s thay i rt ln, s nh hng ti s lm vic bnh thng ca h thng
iu tc bin tn. Do s lng linh kin tng ln nhiu, tn s u ra gim xung,
phm vi thay i tn s u ra ca b bin tn hp (v cng b gi hn c tn s thp
nht) nn h iu tc ny t c dng, ch trong mt s lnh vc cng sut ln v cn
tc lm vic thp, chng hn nh my cn thp, my nghin bi, l xi mng, ....
nhng loi my ny khi dng ng c tc thp c cp in bi bin tn trc tip
c th loi b c hp gim tc rt cng knh v thng dng tiristor mc song song
mi tho mn c yu cu cng sut u ra. B bin tn trc tip tuy c mt s
nhc im l s lng phn t nhiu, phm vi thay i tn s khng rng, cht lng
in p ra thp, nhng c u im l hiu sut cao hn so vi cc b bin tn gin tip,
iu ny c bit c ngha khi cng sut h thng iu tc cc ln (cc h thng
dng ng c cng sut n 16.000 KW). Trn th dng sng (hnh 1.4) ta thy
cng sut tc thi ca bin tn bao gm c bn giai on. Trong hai khong ta c tch
in p v dng in ca bin tn dng, bin tn ly cng sut t li cung cp cho
ti. Trong hai khong cn li ta c tch gia in p v dng in trong bin tn m
nn bin tn bin i cung cp li cng sut cho li.
1.2.2. B bin tn gin tip
B bin tn trc tip c u im l c th thit k vi mt cng sut kh ln
u ra v hiu sut cao, nhng c mt s nhc im sau:
+ Ch c to ra in p xoay chiu u ra vi tn s thp hn tn s in p
li.
+ Kh iu khin tn s cn khng v khi tn hao sng hi trong ng c
kh ln.
+ tinh v chnh xc trong iu khin khng cao.

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

20
+ Sng in p u ra khc xa hnh sin.
Chnh v nhng c im trn m mt loi bin tn khc c a ra nng
cao cht lng h truyn ng bin tn - ng c xoay chiu, l bin tn gin tip.
B bin tn gin tip cho php khc phc nhng nhc im ca b bin tn trc tip
trn.
B bin tn gin tip c
khu trung gian mt chiu c th
c cc cu trc khc nhau, cu
trc chung c m t nh hnh
1.5. V c bn c th c ba khu
chnh: Chnh lu, lc v nghch lu. Ph thuc vo vic iu chnh in p u ra m
c th c ba dng sau: B bin tn dng chnh lu c iu khin, b bin tn dng
chnh lu khng iu khin nhng thm b bin i xung p mt chiu, b bin tn
dng chnh lu khng iu khin vi nghch lu thc hin iu ch rng xung
(PWM).
A. Thit b bin tn gin tip dng chnh lu iu khin
B bin tn ny c cu trc nh trn hnh 1.6a, in p xoay chiu li in c
bin i thnh in p mt chiu c iu chnh nh chnh lu iu khin tiristor, khu
lc c th l b lc in dung hoc in cm ph thuc vo dng nghch lu yu cu,
khi nghch lu c th s dng cc tiristor hoc transistor. Vic iu chnh gi tr in
p ra U
2
c thc hin bng vic iu khin gc iu khin b chnh lu, vic iu
chnh tn s tin hnh bi khu nghch lu, tuy nhin qu trnh iu khin c phi
hp trn cng mt mch in iu khin. Cu trc ca b bin tn loi ny n gin,
d iu khin nhng do khu bin i in p xoay chiu thnh mt chiu (u vo) s
dng chnh lu iu khin tiristor nn khi in p ra thp th h s cng sut gim
thp; khu bin i in p hoc dng in mt chiu thnh xoay chiu (u ra)
thng dng nghch p 3 pha bng tiristor nn sng hi bc cao trong in p xoay
chiu u ra thng c bin kh ln. y l nhc im ch yu ca loi b bin
tn ny.
f
1
,U
1
+
=

C
0
U
d

-
=

Chnh lu
Hnh 1.5: Thit b bin tn gin tip
Lc Nghch lu
f
2
,U
2


S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

21




















B. Bin tn dng chnh lu khng iu khin c thm b bin i xung in p
B bin tn xoay gin tip dng b chnh lu khng iu khin kt hp vi b
bin i xung in p mt chiu iu chnh in p mt chiu u vo khi
nghch lu c biu din trn hnh 1.6b.
Hnh 1.6: B bin tn gin tip c khu trung gian mt chiu
a) Bin tn dng chnh lu iu khin bng tiristor
b) Bin tn dng chnh lu khng iu khin c thm b bin i xung in p
c) Bin tn dng chnh lu khng iu khin vi nghch lu iu ch PWM
3
f1, U1
Chnh lu
iu khin
3
f
2
, U
2

Lc Nghch lu
a
3
f
1
, U
1

Chnh lu
khng
iu khin
3
f
2
, U
2


Lc 1
b
Lc 2
B bin
i xung
in p
Nghch lu
3
f
1
, U
1

Chnh lu
khng
iu khin
3
f
2
, U
2

Lc
Nghch lu
PWM
c

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

22
Vic bin i in p xoay chiu thnh mt chiu cp cho khi nghch lu s
dng b chnh lu it khng iu khin. Khi nghch lu ch c nhim v bin i
in p mt chiu thnh xoay chiu vi tn s iu chnh c m khng c kh nng
iu chnh in p ra ca nghch lu nn gia khi chnh lu v nghch lu b tr thm
b bin i xung in p mt chiu iu chnh gi tr in p mt chiu cp cho
nghch lu nhm thc hin nhim v iu chnh gi tr hiu dng in p xoay chiu
u ra nghch lu U
2
. Mc d b bin tn ny phi thm mt khu (cha k phi
thm khu lc) nhng h s cng sut u vo kh cao, khc phc c nhc im
ca b bin tn th nht trn hnh 1.6a. Khi nghch lu u ra khng thay i nn vn
tn ti nhc im l cc sng hi bc cao c bin kh ln.
C. B bin tn dng b chnh lu khng iu khin vi b nghch lu PWM
Nh trn trnh by, trong h thng iu tc bin tn p dng phng php
iu chnh t s in p-tn s khng i, khi s dng bin tn gin tip dng tiristor
th vic iu chnh in p v tn s c thc hin ring hai khu: iu chnh tn s
khu nghch lu, cn iu chnh in p thc hin khu chnh lu, iu ny ko
theo mt lot vn . Cc vn l:
(1) Mch in chnh c 2 khu cng sut iu khin c, ngha l kh phc tp;
(2) Do khu mt chiu trung gian c b lc bng t lc hoc in khng vi qun
tnh ln, lm cho tnh thch nghi trng thi ng ca h thng thng b chm tr;
(3) Do b chnh lu c iu khin lm cho h s cng sut ca ngun in cung
cp gim nh khi cng sut u ra gim xung theo s thay i ch lm vic ca h
iu tc, ng thi lm tng sng hi bc cao trong dng in ngun;
(4) u ra ca b nghch lu l in p (dng in) c dng khc xa hnh sin, to
ra nhiu sng hi bc cao trong dng in ng c, dn ti m men bin ng kh ln
nh hng ti tnh n nh lm vic ca ng c, c bit khi tc thp. V vy cc
thit b bin tn do cc linh kin in t cng sut dng tiristor khng th p ng
c nhng yu cu i vi nhng h thng iu tc bin tn hin i. S xut hin
cc linh kin in t cng sut iu khin hon ton (GTO, IGBT, ...) cng vi s pht
trin ca k thut vi in t to ra c cc iu kin tt gii quyt vn ny.

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

23
Nm 1964 A. Schnung v mt s ng nghip ngi c a ra tng
bin tn iu ch rng xung, h ng dng k thut iu ch trong h thng thng
tin vo vic iu ch in p ra ca bin tn. B bin tn PWM ng dng k thut ny
v c bn gii quyt c vn tn ti trong b bin tn thng thng dng
tiristor, to iu kin cho s pht trin lnh vc mi l h thng iu tc dng in
xoay chiu cn i. Hnh 1.6c gii thiu cu trc b bin tn PWM, b bin tn ny
vn l b bin tn gin tip c khu trung gian mt chiu, ch khc l khu chnh lu
ch cn l chnh lu khng iu khin, in p ra ca n sau khi i qua b lc C (hoc
L-C) cho in p mt chiu c gi tr khng i dng cp cho khu nghch lu, linh
kin ng m cng sut trong khu nghch lu l cc phn t iu khin hon ton v
c iu khin ng ct vi tn s kh cao, to nn trn u ra mt lot xung hnh
ch nht vi rng khc nhau, cn phng php iu khin quy lut phn b thi
gian v trnh t thao tc ng - ct (m - kha) chnh l phng php iu ch rng
xung. y, thng qua vic thay i rng ca cc xung hnh ch nht c th iu
ch gi tr bin in p ca sng c bn u ra nghch lu, p ng yu cu phi
hp iu khin tn s v in p ca h iu tc bin tn.
c im ch yu ca mch in trn hnh 1.6c l :
(1) Mch in chnh ch c mt khu cng sut iu khin c, n gin ho
cu trc, h s cng sut ca mng in khng lin quan ti bin ca in p u ra
b nghch lu v tin gn n 1;
(2) B nghch lu thc hin ng thi iu tn v iu p, khng lin quan n
tham s ca linh kin khu trung gian mt chiu, lm tng tc ng nhanh trng
thi ng ca h thng;
(3) C th nhn c th in p u ra tt, c th hn ch hoc loi b c
sng hi bc thp, lm cho ng c c th vic vi in p bin thin gn nh hnh sin,
bin ng ca m men kh nh, m rng rt ln phm vi iu chnh tc ca h
thng truyn ng.
D. Bin tn iu khin vector

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

24
Vi s ra i ca cc dng bn dn cng sut iu khin hon ton dn n
vic xut hin nghch lu iu ch rng xung hnh sin (SPWM) ci thin mt
bc cht lng iu tc ng c xoay chiu. Cc bin tn SPWM vi phng php
iu chnh U
1
/f
s
=hng s (f
s
l tn s sng hi c bn in p t vo mch stator ng
c, y cng chnh l tn s f
2
trong cc s hnh 1.6 v 1.7) c th cho php iu
chnh tc ng c xoay chiu vi cht lng dng p kh tt, phm iu chnh
c m rng nhng m men cc i b gii hn v cha p ng c yu cu cao
v cht lng tnh ca phn ln cc h iu tc. Vi cc h iu tc vng kn dng
bin tn gin tip SPWM, nh l h iu tc iu khin tn s trt chng hn, ci
thin ng k cht lng tnh ca h thng iu tc ng c xoay chiu, to c c
tnh gn vi h thng iu tc hai mch vng ng c mt chiu, tuy nhin cht lng
ng ca h th vn cn xa mi t c nh h thng iu tc hai mch vng ng c
mt chiu.
Da trn kt qu nghin cu: Nguyn l iu khin nh hng t trng ng
c khng ng b do F. Blaschke ca hng Siemens Cng ho Lin bang c a ra
vo nm 1971, v iu khin bin i to in p stator ng c cm ng do
P.C. Custman v A. A. Clark M cng b trong sng ch pht minh ca h, qua
nhiu ci tin lin tc hnh thnh c h thng iu tc bin tn iu khin vector
m ngy nay c ng dng rt ph bin.




Cu trc ph bin phn lc ca bin tn s dng nghch lu iu khin vector
(bin tn vector) c m t nh trn hnh 1.7. V c bn cc thit b phn lc ca
bin tn ny hon ton tng t nh ca bin tn iu ch rng xung hnh sin, ch
khc l vic iu khin khi nghch lu p dng phng php iu khin vector. Trong
bin tn iu khin vector, ngi ta p dng php bin i ta khng gian cc
vector dng, p, t thng ng c t h ba a-b-c pha sang h hai pha quay d-q, quay
Hnh 1.7: B bin tn iu khin vector
3
f1, U1
Chnh lu
iu khin
3
f
2
, U
2

Lc
Nghch lu
iu khin
vector

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

25
ng b vi t trng stator ca ng c v thng chn trc d trng vi vector t
thng rotor (iu khin nh hng theo t trng rotor). Thng qua php bin i ta
khng gian vector, cc i lng dng p xoay chiu hnh sin ca ng c tr thnh
i lng mt chiu nn hon ton c th s dng cc kt qu nghin cu tng hp h
truyn ng ng c mt chiu thit k cc b iu chnh. Sau , cc i lng
mt chiu u ra cc b iu chnh li c bin i thnh i lng xoy chiu ba
pha qua php bin i ngc ta khng ch thit b pht xung iu khin cc
van nghch lu. H truyn ng in bin tn vector - ng c xoay chiu c thc
hin dng h vng kn, vi vic iu khin nh hng theo t trng rotor cho php
c th duy tr c t thng rotor khng i ( vng tn s thp hn tn s c bn),
thc hin c quan h E
r
/f
s
= hng s, nh m c tnh c ca ng c xoay chiu
khng ng b trong h c dng nh c tnh ng c mt chiu (vi kh nng qu ti
m men rt ln).
1.3. BIN TN BN GC PHN T
1.3.1. Cc tn ti ca cc b bin tn thng thng
Cc b bin tn c cu trc c m t trn cc hnh 1.6 v 1.7, ngoi cc u
nhc im c gii thiu trong mc trc cn tn ti mt s nhc im c bn
sau: sng hi bc cao trong dng in li c bin kh ln lm mo dng ng
cong in p li in; h s cng sut cos khng cao gy nn cc tn tht ph, c
bit l khi h thng cng sut ln; phn ln khng thc hin c qu trnh bin i
nng lng t pha ti (ng c) a tr li li in xoay chiu nn nh hng n
cht lng ca h thng truyn ng v hiu sut ca h thng. gim nh bin
hoc loi b mt s sng hi bc cao trong dng in li xoay chiu c th s dng
cc s chnh lu lin hp hoc cc khu lc nh hnh 1.8. Khu lc c thit lp
thnh nhm mch LC cng hng ni tip (lc th ng), n s dp tt cc dng in
iu ho bc cao (hnh 1.8 a); b lc cng c th b tr mt b lc di rng (hnh 1.8
b).

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

26
tng h s cng sut, gim tn tht trong qu trnh truyn ti in nng, ngoi
vic s dng b lc gim bin sng hi bc cao (sng hi bc cao cng l mt
yu t lm suy gim h s cng sut ca b chnh lu), c th phi b tr thm cc
thit b b cng sut phn khng.
V mt nguyn tc, cng sut d tha trong ng c (thng l ng nng h
truyn ng) c th c tiu tn trn trn tr trong mch mt chiu nh kha ng
ct c iu khin hoc c th bin i thnh in nng xoay chiu v tr li li in
cung cp xoay chiu.
Chnh lu i t (diode) ch cho php nng lng i theo mt chiu duy nht. V
vy, nng lng t ng c khng th tr v li m ch c th b tiu hao trn cc
in tr (R
h
) c iu khin bi cc ngt in (Tr) ni pha mch mt chiu (hnh
1.9). Trong trng hp cng sut ln th i hi in tr phi chu c dng in ln,
kh khn trong vic ch to, tng chi ph u t. Mt khc vic s dng in tr hm
tiu tn nng lng t ng c truyn n lm gim hiu sut ca h thng.





= 5 = 5 13
7 11 13 >17
Hnh 1.8: Cc b lc gim sng hi bc cao ( l ch s sng hi)
a) b)
Chnh lu Nghnh lu
Hnh 1.9: Dp nng lng bng in tr R
h
trong mch mt chiu
K
C
l
A
B
C
Tr
R
h

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

27


Khi s dng chnh lu thyristor, c th thc hin vic bin i nng lng
chuyn tr v li in xoay chiu bng cch mc song song ngc vi s chnh
lu mt b chnh lu tng t v iu khin lm vic ch nghch lu (hnh 1.10).
Qu trnh bin i nng lng trong h thng truyn ng in khi ng c lm vic
ch hm din ra nh sau: nng lng c hc t pha ng c ( dng ng nng
tch ly c ca h thng truyn ng hoc th nng ca ph ti) c bin i thng
nng lng in trong cc cun dy ng c v qua b nghch lu ca bin tn lm
vic ch chnh lu c chuyn thnh nng lng in mt chiu, sau khi qua b
nghch lu thyristor c bin i thnh nng lng in xoay chiu v c chuyn
vo li in xoay chiu.
1.3.2. Bin tn bn gc phn t (bin tn 4Q)
Cc phng php s dng b lc gim sng hi bc cao trong dng in
ngun, s dng thit b b tng h s cng sut, dng in tr hm hoc b nghch
gii phng nng lng d ca ng c cn tn ti nhng vn nh: h thng cng
knh, u t ln, lc sng hi bc cao kh, khi cng sut h ln th iu chnh kh
A
C
B
K
Chnh lu

Nghnh lu
hm ti sinh

+
_
-
+
Nghnh lu

Hnh 1.10: S dng thm b nghch lu mc song song ngc vi b
chnh lu tr nng lng v li in xoay chiu

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

28
khn. Vi chnh lu diode ch cho php nng lng chy theo mt chiu v khng iu
khin c. S thay i ca nng lng s xut hin mt cch t nhin vi s thay i
ca in p ngun cp v ti. Trong nhiu ng dng nng lng cn c iu khin.
Thm ch i vi ti i hi in p khng i hay dng in khng i, iu khin l
vic cn thit b ngun cp v s thay i ca ti. Chnh lu thyristor c th iu
khin c dng nng lng bng cch thay i gc iu khin (gc m) ca thyristor.
B bin i ny cn c thm kh nng bin i nng lng t mt chiu sang xoay
chiu hay lm vic ch nghch lu. Khi gc iu khin nm gia 0 v /2 b bin
i lm vic ch chnh lu, cn khi gc iu khin nm gia /2 v th b bin
i lm vic ch nghch lu v nng lng t pha mt chiu c chuyn v li
xoay chiu. Tuy nhin, khi s dng thm mt nghch chnh lu bng thyristor mc
song ngc vi b chnh lu, ngoi nhc im l thit b phn lc rt cng knh, cn
c thm nhc im l dng in qua li cha nhiu sng iu ho bc cao lm nh
hng xu n cht lng in nng v lm gim h s cng sut. Mt khc nhiu h
thng truyn ng in c yu cu cao v cht lng ng, v d nh tc ng
nhanh cao, khi yu cu ng c phi thay i ch lm vic mt cch linh hot.
Vi mt s h thng truyn ng, ti mang tnh cht th nng, khi yu cu ng c
trong h thng phi lm vic c c bn gc phn t, tc l ngoi ch ng c
ra th phi lm vic c cc ch hm, c bit l phi lm vic c ch
hm ti sinh. ng c c th lm vic c bn gc phn t th th yu cu b bin tn
phi c kh nng thc hin trao i c nng lng hai chiu. Cc b bin tn nh
vy c gi l bin tn bn gc phn t. Nhiu chuyn gia v nhiu hng khc nhau
thc hin kh nhiu nghin cu tm cch xy dng cc b bin tn bn gc phn
t. Khi nghch lu ca bin tn, k c bin tn iu ch rng xung hnh sin
(SPWM) hoc bin tn iu khin vector, , u c th thc hin trao i cng sut
hai chiu: t pha mt chiu sang ng c v ngc li. Nh vy, b bin tn c th
thc hin trao i cng sut hai chiu th vn cn li l khi chnh lu cng phi c
kh nng trao i cng sut hai chiu. Nh nu trn, thc hin yu cu ny c
th s dng hai s chnh lu iu khin bng thyristo cng loi mc song ngc,
mt s c dng chnh lu khi cn thc hin bin i nng lng in xoay

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

29
chiu t pha li thnh nng lng in mt chiu cp cho khi nghch lu, cn s
kia s c iu khin lm vic ch nghch lu khi cn bin i nng lng in
t pha mt chiu (nng lng t ng c c khi nghch lu lm vic ch
chnh lu chuyn sang) thnh nng lng in xoay chiu tr li lng in xaoy
chiu. Tuy nhin, cu trc bin tn ny c phn chnh lu rt cng knh, dng in qua
li in c nhiu sng hi bc cao vi bin kh ln, h s cng sut thp khi iu
chnh su. Nh vy, nhim v c bn t ra l phi nghin cu tm ra c mt khi
chnh lu c cc u im:
- Gim c bin cc sng iu ho bc cao dng in li.
- H s cos cao.
- C kh nng trao i cng sut theo hai chiu.
B chnh tch cc PWM ra i p ng c cc yu trn [3], [11], [12].
Lun vn s tin hnh nghin cu b bin tn bn gc phn t dng chnh lu tch cc
PWM.


29

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

Chng 2
NGHIN CU XY DNG BIN TN BN GC PHN T S DNG
CHNH LU TCH CC PWM
2.1. T VN
Nh phn tch trong chng trc, ng c trong h truyn ng in
bin tn - ng c xoay chiu lm vic c ch hm ti sinh (yu cu bt
buc ca bin tn bn gc phn t) l phi chuyn i c nng lng t pha
ng c thnh nng lng in xoay chiu tr li li in. thc hin vn ny
c nhiu hng gii quyt, nhng phng php c u im ni bt l s dng b
bin tn vi khu bin i in p xoay chiu ca li in thnh in p mt chiu
dng chnh lu tch cc PWM. Bin tn bn gc phn t dng chnh lu PWM c
mt s u im nh: c kh nng n nh c in p mt chiu cp cho khu
nghch lu ca bin tn; m bo kh nng trao i cng sut hai chiu gia ngun
v ti; cho php ng c lm vic c cc ch hm khc nhau, m c bit l
hm ti sinh, nn ng c c th lm vic trn c bn gc phn t ca h ta ;
dng qua li c dng rt gn hnh sin; c kh nng iu khin c h s cng
sut cos ca h thng truyn ng, nh vy c th iu khin cho cos =1. B
bin tn gin tip c khu trung mt chiu gm hai khu c bn l chnh lu v
nghch lu. Phn nghch lu c nhiu kt qu nghin cu c p dng rt tt
trong thc t, trong ni dung lun vn khng i vo vic phn tch phn nghch lu
m thc hin la chn loi nghch c p dng ph bin trong truyn ng ng
c xoay chiu hin nay l nghch lu iu khin vector, khi nghch ny cho php
trao i cng sut hai chiu gia ng c v phn cung cp mt chiu. Nh vy,
kh nng lm vic c bn gc phn t ca ng c trong h truyn ng in ch
cn ph thuc vo c tnh lm vic ca chnh lu, v th, ni dung c bn ca
chng ny l nghin cu v cu to, nguyn l hat ng v kh nng ng dng
ca chnh lu PWM vo h truyn ng in bin tn - ng c xoay chiu lm vic
bn gc phn t.
30

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

2.2. CU TO V NGUYN L LM VIC CA BIN TN NGUN P
BN GC PHN T DNG CHNH LU PWM
Cc bin tn ngun p dng chnh lu it hoc tiristor c ba nhc im:
khng thc hin trao i cng sut gia ti v li (tc l ch lm vic c hai
gc phn t), dng in u vo cha nhiu sng hi bc cao nh hng xu n
li in xoay chiu v h s cng sut cos thp khi s dng chnh lu iu khin.
Bin tn dng chnh lu PWM khc phc c ba vn tn ti trn. N c
th lm vic c bn gc phn t, c kh nng trao i cng sut gia ti v li
theo hai chiu. Dng u vo c dng rt gn hnh sin v h s cng sut c th iu
chnh bng 1.
S nguyn l phn lc ca bin tn dng chnh lu PWM c trnh by
trn hnh 2.1.
S trn bao gm hai khi chnh lu (CLPWM) v nghch lu (NL) c cu
to nh nhau v c chung mch mt chiu, v vy thng gi l s da lng
vo nhau (back to back). Ngoi ra, u vo bin tn (trong mch ngun cung cp
xoay chiu) c lp thm cun cm L.
c ch lm vic bn gc phn t m bo cng sut trao i hai chiu
gia li v ti, dng in chnh lu I
d
phi thay i c du. Ta gi I
d
c du +
khi n c chiu hng v ti v ngc li c du - khi chiu ca n hng v li.
Hnh 2.1: S bin tn bn gc phn t dng chnh lu PWM

u
L







K
31

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

c > 0
jeLI
UL
IR
U
s
IL
c > 0
jeLI
IL
UL
IR
Hnh 2.2: S thay th mt pha v th vector
a. S thay th mt pha b chnh lu tch cc PWM
b. th vector tng qut ca b chnh lu
c. th vector b chnh lu PWM vi h s cng sut bng 1
d. th vector b chnh lu PWM vi h s cng sut bng -1 (nghch lu)
IL
L
R
Us
UL

e
jLI
IL
Us
IR
UL
a
b
c
d
RI
L

c>0
c<0
L R
i
L
U
L
U
S
U
S
U
L
jeLI
L
I
L
U
L
I
L
jeLI
L
RI
L
U
S
jeLI
L
RI
L
U
L
I
L
U
S
V du in p mt chiu l c nh nn cng sut c th thay i hai chiu t li
v ti P
d
= U
d
.I
d
> 0 v t ti v li P
d
= U
d
.I
d
< 0
thc hin c nguyn l lm vic trn bin tn cn c iu kin:
- Bt buc phi c in cm u vo.
- Gi tr in p mt chiu U
dc
khng i v phi ln hn gi tr in p chnh
lu t nhin t li.













- Do kha ng ct hai chiu Tranzitor v it ngc kt hp vi t in C v
cc in cm ngun L hnh thnh mch vng dao ng cng hng LC to nn in
p mt chiu U
dc
> U
d0
.
gii thch nguyn l lm vic chnh lu PWM ta dng s thay th mt
pha v th vector nh trn hnh 2.2.
32

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

Hnh 2.3a: th 6 vector in p c bn khi iu khin
s chuyn mch cc kho bn dn S
a
, S
b
, S
c
U
3
(010)
U
2
(110)
U
1
(100)
U
4
(011)
U
5
(001)
U
6
(101)
Re
Im
Hnh 2.2a l s thay th, trong , U
L
l in p mt pha ngun xoay chiu,
U
s
l in p ti (mch mt chiu - nghch lu - ng c xoay chiu ) c quy i
v ngun xoay chiu (im a). Gin vector tng qut biu din trn hnh 2.2b.
Nu iu khin chnh lu PWM vector dng in
L
I

trng pha vi vector in


p li
L U

th cos =1 v cng sut P


d
> 0. Khi vector dng in
L
I

ngc pha vi
vector
L U

th cos =-1 v cng sut P


d
< 0 (ng vi ch hm ti sinh). Nh vy,
s dng chnh lu PWM trong b bin tn gin tip cho php thc hin trao i
cng sut tc dng gia ti v ngun theo hai chiu v c th iu chnh c gi tr
h s cng sut cos bng 1.









thc hin dng in u vo c dng hnh sin ngi ta dng phng php
bin iu vector khng gian theo nh nghch lu (SVPWM). Khi xem ba cp IGBT
(hnh 2.1) nh l ba kha bn dn cho ba pha S
a
S
b
S
c
. Mi kha c hai trng thi
ng 1 v ct 0 to ra su vector in p tc dng l U
1
, U
2
, U
3
, U
4
, U
5
, U
6
(hnh
2.3a) v hai trng thi khng l U
0
(000) v U
7
(111). Cc trng thi ng ct trnh
by trn hnh 2.3b.
33

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn














2.3. M T TON HC CHNH LU PWM
th vector hnh 2.2 ca s thay th chnh lu PWM c th biu din trn
ta c nh o- | v ta quay d - q bng phng php bin i tuyn tnh
khng gian vector [3], [11], [12]. Gi thit in p ngun ba pha i xng vi tn s
cng nghip khng i e
1
= 2tf
1
, khi :
i
a
+ i
b
+ i
c
= 0 (2.1)
th vector in p, dng in ca chnh lu PWM trn cc h ta c
nh o-| v h to quay d-q c biu din trn hnh 2.4
Hnh 2.3b: Cc trng thi chuyn mch ca chnh lu PWM

A
U
1 k=0
U
dc
S
a
=
1

+
-
+
-
+
-
-
B C
+
-
-
+
C B
A
-
+
C
B
A
-
+
C B
A
C B A
C B
A
C
B A
C B A
S
b
=
0

S
c
=
0

U
dc S
a
=
0

S
b
=
1

S
c
=
0

U
dc
S
a
=
0

S
b
=
0

S
c
=
1

U
dc
S
a
=
0

S
b
=
0

S
c
=
0

U
dc
S
a
=
1

S
b
=
1

S
c
=
1

U
dc
S
a
=
1

S
b
=
0

S
c
=
1

U
dc
S
a
=
0

S
b
=
1

S
c
=
1

c
S
a
=
1

S
b
=
1

S
c
=
0

U
2 k=1
U
3
k=2 U
4
k=3
U
5
k=4 U
6
k=5
U
0
U
7
34

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

2.3.1. M t in p u vo chnh lu PWM
in p dy ti u vo chnh lu (a , b , c)

sab a b dc
sab b c dc
sab c a dc
U (S S )U
U (S S )U
U (S S )U
=

=
`

=
)
(2.2)
in p pha

sa a dc
sb b dc
sc c dc
U f U
U f U
U f U
=

=
`

=
)
(2.3)
Trong :
a b c
a
2S (S S )
f
3
+
=
Hnh 2.4: th vector in p, dng in chnh lu PWM
trong h to o-| v d-q
|

c

L
=et
a
d
b
q
u
1
=eLi
L
u
s
u
L
o
c
i
d
i
L
i
q
e
35

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn


b a c
b
2S (S S )
f
3
+
=

c a b
c
2S (S S )
f
3
+
=
Vi f
a
, f
b
, f
c
ly gi tr 0 , 1/3 v 2/3
2.3.2. M t ton hc chnh lu PWM trong h ta 3 pha
Ta c phng trnh in p:

L
L L s
dI
U R.I L. U
dt
= + + (2.4)
Vit dng 3 pha:
1
R+pL
+
-
u
sa
i
a
-
+
f
a
u
a
S
a
f
b
+
-
i
b
u
sb
-
+
R+pL
1
1
R+pL
+
-
u sc
i
a
-
+
f
c
+
+
+
+
+
1
pC
+
+
S
b
S
c
u
b
u
c
1
3
i
dc
u
dc -
Hnh 2.5: Cu trc m hnh ton hc chnh lu PWM trn h to ba pha
36

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn


a a a sa
b b b sb
c c c sc
U i i U
d
U R i L i U
dt
U i i U
= + + (2.5)
Phng trnh dng in:

c
a a b b c c
dU
C S i S i S i
dt
= + + (2.6)
Cu trc m hnh c trnh by trn hnh 2.5
2.3.3. M t ton hc chnh lu PWM trong h ta c nh o - |
Phng trnh in p CLPWM trong ta c nh o - |:
L L L s
L L L s
U i i U
d
R L
U i i U
dt
o o o o
| | | |
= + + (2.7)
Phng trnh dng in:
c
L L dc
dU
C (i S i S ) i
dt
o o | |
= + (2.8)
Trong :
a b c b c
1 1
S (2S S S ); S (S S )
2
o |
= =
o

M hnh ton hc chnh lu PWM trong h ta o - | c trnh by trn
hnh 2.6
37

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn


2.3.4. M t ton hc chnh lu PWM trn h ta quay d - q
Ta c phng trnh in p:
Ld
Ld Ld Lq sd
Lq
Lq Lq Ld sq
di
U Ri L Li U
dt
di
U Ri L Li U
dt

= + e +

= + + e +

)
(2.9)
Phng trnh dng in:
c
Ld d Lq q dc
dU
C (i S i S ) i
dt
= + (2.10)
Trong :
d
S S cos t S sin t
o |
= e + e
q
S S cos t S sin t
| o
= e e
Hnh 2.6: M hnh ton hc chnh lu PWM trn h to o-|
-
u
dc
i
dc
1
+
u
s o
-
+
R+pL
1
pC
1
R+pL
+
u
L |
+
S
|
u s
|
i
L | -
S
o
u
L o
i
L
o
38

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

M hnh ton hc chnh lu PWM c trnh by trn hnh 2.7.
2.3.5. Tnh ton cng sut chnh lu PWM
Cng sut tc dng v cng sut phn khng ca chnh lu PWM c tnh
trn ta a , b , c v o - |
{ }
{ }
*
e a a b b c c
*
m bc a ca b ab c
p R u.i u i u i u i u i u i
1
q I u.i (u i u i u i ) u i u i
3
o o | |
| o o |

= = + + = +

`
= = + + =
)
(2.11)
Trn ta d - q
Lq Lq Ld Ld m m
Lq Lq Ld Ld
3
p (U i U i ) U I
2
q (U i U i )

= + =

`

=
)
(2.12)
u
Ld
S
d
i
Lq
u
sq
S
q
+
u
Lq
-
R+pL
1
pC
1
R+pL
+
-
i
Ld
+
1 u
dc
-
u
sd
e L

+
+
+
Hnh 2.7: M hnh ton hc chnh lu PWM trn h to d-q
e L

i
dc
39

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

Nu ta chn trc d trng vi trc in p U
L
v iu khin I
L
trng vi U
L
th
ta c:
Lq Lq Ld m Ld m
3 3
i 0, U 0, U U , i I , q 0
2 2
= = = = =
th vector in p c v trn hnh 2.8
2.4. PHM VI V GII HN THAM S CA CHNH LU PWM
2.4.1. Gii hn cc tiu ca in p mt chiu
U
dcmin
> U
d0
= 2,34U
fa
(2.13)
Thng thng chn in p mt chiu gi tr U
dc
= (1,12 1,3 )U
d0

2.4.2. Gii hn gi tr in p trn in cm
Nu ta biu din in p chnh lu PWM trn ta d-q ta c phng trnh
cn bng in p:
Ldq
Ldq
Ldq sdq
dI
L U j LI U
dt
= e (2.14)
Hnh 2.8: th vector in p chnh lu PWM
q
p(-)
p(+)
q(-)
q(+)
L U
o
s U
L I
d
|
L j LI e
40

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

T phng trnh (2.14) ta thy in p trn in cm s thay i khi vector
dng in L I bin ng. Ta c 8 vector in p U
0
, U
1
, U
2
, U
3
, U
4
, U
5
, U
6
, U
7
. nh
ngha in p t cm
di
L
dt
tng ng l U
p0
, U
p1
, U
p2
, U
p3
, U
p4
, U
p5
, U
p6
, U
p7
. Biu
din gii hn lm vic ca in p trn in cm bng th vector hnh 2.9a, b.
Nu b iu chnh dng in gi c bin ng ca L I xung quanh dng
in t L I t. Gi gc l gc bin ng ln nht ca hai vector U
p1
v U
p2
ta c
< t
Trn th hnh 2.9 ch ra nu = t th
Ldq
Ldq sdq
3
U j Li U
2
e = (2.15)
i
L
q
d
u
1

u
6
u
5
u
L
u
3
u
4
u
2
Hnh 2.9a: Gii hn lm vic in p ca chnh lu PWM
41

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

Gi thit:
sdq dc Ldq m Ldq Ld
2
U U , U U ; i i
3
= = =
iu kin in p mt chiu cc tiu s l
2 2
dc m Ld
U 3 U ( Li ) ( > + e

(2.16)
Phng trnh 2.16 ch ra quan h gia in p ngun, in p mt chiu, dng
ti v gi tr in cm. T xc nh c gi tr in cm cc i
2 2
dc m
Ld
U U
3
L
i
<
e
(2.17)
2.5. C LNG CC I LNG VECTOR C BN
Cu trc v phng php iu khin chnh lu PWM da trn php bin i
vector. Chnh lu PWM s dng hai i lng vector c bn l vector in p v
vector t thng o. T cc i lng o c nh dng in u vo, in p mt
chiu v trng thi ng ct cc van, ta i c lng hai i lng vector c bn
trn.
2.5.1. c lng vector in p u vo
C th o trc tip vector in p u vo, tuy vy php o ny b nh hng
rt ln bi s khng i xng cc pha ca in p li in, nhiu li v.v Do
Hnh 2.9b: Gii hn lm vic in p ca chnh lu PWM
q
u
p1
i
L

u
p6
*
L
I
I
L
u
p2
u
p3
u
p4
u
p0,7
u
p5
d

42

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

vy ngi ta thng c lng vector in p thng qua cc thng s dng in v
thng s trung gian. Mt trong cc php c lng l tnh in p thng qua
dng in v cng sut.
C th thy rng khi s dng bin iu vector khng gian c hai trng thi
thng ca cc kha S
a
S
b
S
c
l (111) v (000), khi cng sut tc dng bng 0 ch
tn ti cng sut phn khng, c th:
a b c
a b c
a c
c a
di di di
p(t) L i i i 0
dt dt dt
3L di di
q(t) i i 0
dt dt 3

| |
= + + =
|

\ .
`
| |

= + =
|

\ .
)
(2.18)
T 2.18 in p c tnh
L L
L
2 2
L L L
L L
i i
U
0
1
U q i i
i i
o |
o
| o |
| o
(

(
=
(
+
(

(2.19)
Gi tr gc ta o, | ca in p l
L
L
L
U
2 2
L L
L
U
2 2
L L
U
sin
U U
U
cos
U U
|
| o
o
o |

=

+

`

=

+
)
(2.20)
2.5.2. c lng vector t thng o
Nu gi thit chnh lu PWM c u vo l U
dc
, u ra l my in khng
ng b o, trong sc in ng ng c l in p li, in tr, in cm l
thng s cun dy stator ca ng c o .
43

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

Ta c th nh ngha vector t thng mc vng qua khe h khng kh ca
ng c o
L
vector ny c th biu din trn ta o - | v d - q. Nu b qua
in tr R vector
L
s vung gc vi
L U . M hnh ng c o v th vector
c m t trn hnh 2.10a, b.
L s i
= +
Hnh 2.10: M hnh ng c o v th vc t t thng o vi chnh l PWM
|
d
o

L
=et
q

L
i
d
i
q
u
1
u
s
u
L
b)

a)
TI
U
dc

C
Ua
Ub
Uc
R
R
R
L
L
L
A
B
C
PWM Chnh luu
Pha mt chiu
M
Pha xoay chiu
ng c o
44

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

T i lng vector t thng o c th biu din n trn h d - q, khi vector
L I trng
L U

v trc q, biu vector v s m t dng cng sut ca chnh lu
PWM c biu din trn hnh 2.11a,b
T thng o c xc nh qua vector u vo chnh lu PWM,
S U

L
L s
L
L s
di
U L dt
dt
di
U L dt
dt
o
o o
|
| |

| |
= +
|

\ .

`
| |

= +
|

\ .
)
}
}
(2.21)
Trong :

Pha mt
chiu
C
B
A
U
dc
a) b)
M
Pha xoay
chiu
C
B
A
U
dc
Pha mt
chiu
Pha xoay
chiu

q
u
i
u
s
u
L
i
L
d
L

L
= 0
0

s
q
u
i
u
s
u
L
i
L
d
L

L
= 180
0

s
Hnh 2.11: Quan h gia in p v t thng o vi dng cng sut
ca chnh lu PWM
45

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn


( )
s dc a b c
s dc b c
2 1
U U S S S
3 2
1
U U (S S )
2
o
|

| |
= +
|

\ .
`

=

)
(2.22)

L s i
= +
T i lng vector t thng o, c th biu din n trn h to d-q, khi
vector L I trng
L U v trc q th biu vector v s m t dng cng sut ca
chnh lu PWM c biu din trn hnh 2.11a,b.












T thng o c xc nh qua vector u vo chnh lu PWM ,
s U
-
+
+ -
1
T
T
N
1
T
1
1
-
-
L
i
Lo

Lo

i
L|

Hnh 2.15: Cu trc iu khin chnh lu PWM theo VOC

T
N

L|

u
Lo

u
L|

Hnh 2.12: S cu trc nhn dng vc t t thng o
46

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn


L
L s
L
L s
di
U L dt
dt
di
U L dt
dt
o
o o
|
| |

| |
= +
|

\ .

`
| |

= +
|

\ .
)
}
}
(2.21)
S cu trc nhn dng vector t thng o trnh by trn hnh 2.12
Trong :

( )
s dc a b c
s dc b c
2 1
U U S S S
3 2
1
U U (S S )
2
o
|

| |
= +
|

\ .
`

=

)
(2.22)
2.6. PHNG PHP IU KHIN CHNH LU PWM
Cu trc iu khin chnh lu PWM v c bn th c cng mt mc ch
chung nhng li da trn cc nguyn tc khc nhau. Chng c phn loi da trn
hai nguyn tc: iu khin da trn in p v iu khin da trn t thng o.
iu khin da trn in p l c lng in p li v s iu khin bng dng
in hay cng sut.
in p li nu iu khin bng dng in th gi l phng php VOC (Voltage
Oriented Control), cn theo cng sut th gi l DPC (Direct Power Control).
Cc phng php iu khin chnh lu PWM
iu khin theo vc t
in p

iu khin theo vc t
t thng o
VOC DPC VFOC VF-DPC
Hnh 2.13: Cc phng php iu khin chnh lu PWM
47

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

iu khin da trn t thng o l phng php iu khin cn phi c lng t
thng o ca li in v p dng phng php iu khin t thng stator ca ng
c khng ng b cho li in. Nu iu khin bng mch vng dng in th gi
l phng php VFOC (Voltage Flux Oriented Control), cn khi iu khin da
theo cng sut th gi l phng php VF-DPC
Cc cu trc iu khin chnh lu PWM c minh ha trn hnh 2.13.
H iu khin bin tn dng chnh lu PWM vi ng xoay chiu c cc
phng n c trnh by trn hnh 2.14.
2.7. CU TRC IU KHIN CHNH LU PWM NH HNG THEO
VECTOR IN P [3], [12]
2.7.1. Cu trc iu khin chnh lu PWM nh hng theo vector in p da
vo dng in (VOC)
c im ca phng php iu khin da vo dng in l x l tn hiu trn
hai h to l h to c nh o - | v h to quay d - q. Cc gi tr dng
in o c trong h ba pha c bin i sang h to c nh o - |, sau
c bin i sang h to d - q. Cu trc iu khin chnh lu PWM theo VOC
c trnh by trn hnh v 2.15.
CL NL
DPC
VOC FOC
DTC
Hnh 2.14: H truyn ng ng c xoay chiu - bin tn dng chnh
lu PWM vi cc phng php iu khin
48

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn


Khi chn trc d trng vi vector in p li
L U , khi U
Ld
= U
L
,

cn U
Lq
=
0. Phng trnh 2.9 c rt gn (vi gi thit R ~ 0):
Ld
Ld sd
sq Ld
di
U L U
dt
0 U Li

= +

`

= + e
)
(2.23)
Cu trc cc mch vng iu khin chnh lu PWM c trnh by trn hnh
2.16, trong lng t dng i
*
q
= 0 v i lng t dng i
*
d
ly ra t b iu
chnh in p mt chiu.
L
L
L
U
a
U dc
PI
d - q
i d_ref
TI
o|
k
o|
o|
U
dc_ref
i
q
i
q_ref = 0

PI PI
d-q
-
-
o ng in v
nh gi in p li
PWM
S
a
i
d
S
b
S
c
U
b
U
c
i
a
i
b
i
c
i
a
i
b
u
so

u
s|
|

U
dc
cos
U
L

sin
UL
i
Ld i
Lq
i
L|o

i
Loo

u
sq
u
sd
cos
UL

sin
UL

-
u
Lo

u
L|

Hnh 2.15: Cu trc iu khin chnh lu PWM theo VOC

T
N
49

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

Hnh 2.16: Cu trc cc mch vng iu khin chnh lu PWM theo VOC
*
dc
U
dc
U
dc
U A
PI
B iu khin
in p
i*
+
-
PI
B iu khin
in dng
+
+
d
u A
+
d
+
e
L
e
L
-
+
*
q
i 0 =

+

i
d
PI
B iu khin
in dng
i
q
q
u A
Ld
u
sd
u
sq
u
Khi iu khin vector dng in
L I trng vi trc d th I
Ld
= I
L
v I
Lq
= 0. Do
dng in i
d
v i
q
c c lng t i
a
, i
b
qua khu bin i ta a, b, c => o - |
=> d - q. Gc ca vector in p
UL
c xc nh t (2.19) v (2.20).

2.7.2. Cu trc iu khin chnh lu PWM theo VFOC
Cu trc iu khin chnh lu PWM theo VFOC c biu din trn hnh 2.17.
Cu trc iu khin chnh lu PWM theo VFOC c s khc bit so vi VOC, trc d
y c chn trng vi vector
L
do vy vector in p
L U s trng vi trc q,
vector dng in L I trng vi vector
L U nn I
Ld
=0 v I
Ld
=I
L
.
Do vy mch vng iu chnh theo VFOC s c lng t i
*
ld
= 0 v i
*
lq
ly t
u ra b iu chnh in p mt chiu. Nu nh gc cho bin i ta VOC l

uL
, cn VFOC ly
L
v c xc nh:

L
L
2 2
L L
L
L
2 2
L L
sin
cos
|

o |
o

o |


=

+

`


=

+
)
(2.24)
Gi tr
Lo
v
L|
c tnh theo 2.21.
50

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn















2.8. CU TRC IU KHIN CHNH LU PWM THEO PHNG PHP
TRC TIP CNG SUT DPC [3], [12]
Phng php iu khin trc tip cng sut PDC cho chnh lu PWM c
pht trin t tng iu khin trc tip m men (DTC) ca truyn ng ng c
khng ng b.
Trong hai i lng ca DTC l m men v t thng c thay bng cng
sut p v q (xem hnh 2.18).
y, chn lng t cng sut phn khng q
*
= 0 tc l cos = 1. Lng t
cng sut tc dng p
*
c ly t u ra b iu chnh in p mt chiu (t l vi
L
L
L
U
a
U dc
PI
d - q
i d_ref
TI
o|
k
o|
o|
U
dc
_
ref

i
q
i
q_ref = 0

PI PI
d - q
-
-
o ng in v
nh gi t thng
o
PWM
S
a
i
d
S
b
S
c
U
b
U
c
i
a
i
b
i
c
i
a
i
b
u
so

u
s|
|

U
dc
cos
L
sin
L

i
Ld
i
Lq
i
L|
o

i
Lo
o

u
sq
u
sd
cos
L

sin
L

-

Lo

L|

Hnh 2.17: Cu trc cc mch vng iu khin chnh lu PWM theo VFOC
51

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

i
dc
) nhn vi lng t in p mt chiu U
dc
. Hai b iu chnh cng sut c
thit k dng khu ng ct c c tnh t tr (c tnh rle) trong :

*
q q
*
q q
*
p d
*
p d
d 1 khi q<q H
d 0 khi q>q H
d 1 khi p<p H
d 0 khi p>p H
=

= +

`
=

= +
)
(2.25)

H
d
v H
q
l bng tr
Bin iu khin d
p
v d
q
c kt hp vi v tr vector in p
L
uL
L
U
arctg
U
o
|
= , hoc v tr vector t thng o
L
L
L
arctg
o

a vo bng
ng ct tng t nh DTC.
Vic phn vng cho v tr vector in p hoc vector t thng o c th chn 6
hoc 12 vng.
TI
i
a
U
a
L
L
L
p
ref
d
q

U
d


UL
Chn sector
-
-
PWM
o dng in v
nh gi cng sut tc
thi, in p li hoc
t thng o
Hnh 2.18: Cu trc iu khin chnh lu PWM theo DPC
Bng chuyn
mch
U
dc
-
PI
S
a
U
dcref
S
b
S
c
i
b
i
c
U
b
U
c
i
a i
b
L
d
p
q
ref
=
p

q

U
dc
52

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

Nu phn thnh 6 vng ta c :
( )
n
2n 3 (2n 1)
6 6
t t
s < vi n = 1 , 2 6
V i vi 12 vng:

( )
n
n 2 (n 1)
6 6
t t
s < vi n = 1 , 2 12
2.8.1. c lng cng sut theo vector in p
a b c
a b c dc a a b b c c
di di di
p L i i i U (S i S i S i )
dt dt dt
| |
= + + + + +
|
\ .
(2.26)
( )
a c
c a dc a a c b c a c a b
1 di di
q 3L i i U S i i S (i i ) S (i i )
dt dt 3

| |
( = + +
`
|

\ .
)
(2.27)
Gi tr in p U
L
c tnh theo (2.19)
Tnh q, p theo
2.26, 2.27
3
abc
S
o,|
Tnh U
L
theo
2.28
i
b
U
dc
i
a
S
b
S
c
q U
L
U
L|

UL

i
Lo
i
L|

Hnh 2.19: Khu c lng cng sut v in p
2
p
53

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

Tnh p, q
theo (3.30)

Lo
p
o,|
abc
3
2
Tnh
Lo
,
L|

theo (3.21)
i
a
q
i
b U
dc
S
a
S
b
S
c

L|

Hnh 2.20: Khu c lng p, q theo vector
L

i
L|

i
Lo

L L
L
2 2
L L L
L L
i i
U
p
1
U q i i
i i
o |
o
| o |
| o
(

(
=
(
+
(

(2.28)
V tr vector in p
UL
c tnh theo (2.20).
Cu trc khu c lng cng sut v in p c trnh by trn hnh 2.19.
y cn o i
a
,

i
b
,

i
c
, U
dc
v thng tin v trng thi kha S
a
, S
b
, S
c
.
2.8.2. c lng cng sut theo vector t thng o
tnh ton cng sut c th s dng cc cng thc sau (xem 2.29):
( )
( )
*
L
e L
*
L
m L
p R U .i
q I U .i

=

`
=
)
(2.29)
D vo (2.29) tnh c cng sut tc dng v phn khng trong h ta o -
54

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

| theo vector t thng o:

( )
( )
L L L L
L L L L
p i i
q i i
o | | o
o o | |

= e

`
= e

)
(2.30)
T gi tr dng in i
Lo
v i
L|
, theo (2.21) v (2.22) tnh c
Lo
v
L|
. T
gi tr t thng
L
v i
L
, da vo (2.30) tnh c p v q. Cu trc khu c lng p,
q theo i lng vector t thng o c trnh by trn hnh 2.20.
2.8.3. c im c bn ca iu khin trc tip cng sut DPC cho chnh lu
PWM
Nh phn trn nu iu khin DPC c pht trin t tng ca iu khin
trc tip m men ng c KB. Do vy, v nguyn l c bn xy dng b iu
khin cng sut DPC cng tng t nh DTC, c ngha l phi thit k c b iu
khin ng ct c c tnh t tr gia cng tn hiu d
q
v d
p
; La chn s vng ca
vector in p t kt hp vi v tr vector in p
UL
xy dng bng ng ct to
nn vector iu khin in p cho chnh lu PWM.
Tuy nhin DPC cng c c im ring, khng th p dng mt cch my mc
iu khin DTC cho DPC. C th: Tn s in p ngun l khng i khc vi
DTC bin thin di rng. Gi tr tc thi cng sut tc dng v phn khng b nh
hng nhiu vo v tr vector in p v s thay i ca dng in c v pha ln
bin .
Trn hnh 2.21 minh ha cho bn trng hp thay i gi tr tc thi ca p v
q khi vector dng in bin i trong gii hn L L I I + A
p < p
*
vi hai v tr trn hnh 2.21b, c
p > p
*
vi hai v tr trn hnh 2.21a, d
q > q
*
vi hai v tr trn hnh 2.21c, d
q < q
*
vi hai v tr trn hnh 2.21a, b
55

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

vi cng sut t ti im M

2.8.4. B iu khin cng sut
B iu khin cng sut c c tnh tr c nh hng ln n cht lng ca
h: sng hi bc cao dng in, tn s ng ct, dao ng p mch cng sut v
tn tht cng sut.
Do vy, vic la chn tham s bng tr v cu trc iu khin rt quan trng.
Thng thng b iu khin s dng so snh hai mc hoc ba mc. C 3 phng
n cho b iu khin trnh by trn hnh 2.22a, b, c.
B iu khin hai mc c bn trng thi, v d b iu chnh cng sut phn
khng:

a) b)
c) d)
|
i
L
M
i
L
|
o o
M
V
1
V
2
V
3
V
4
u
S
V
6
u
L
q
ref
p
ref
*
L
i

L
i A

p
ref
q
ref
V
1
V
2
V
3
V
4
V
6
V
5
V
5
u
S
L
i A

*
L
i

u
L
jeLi
L
jeLi
L
|
o
|
o
i
L
u
S
u
L
q
ref
p
ref
V
1
V
2
V
3
V
4
V
5
V
6
jeLi
L
L
i A

*
L
i

*
L
i

i
L
L
i A

u
L
jeLi
L
p
ref
q
ref
V
1
V
2
u
S
V
3
V
4
V
5 V
6
M
M
Hnh 2.21: S bin thin gi tr cng sut tc thi
56

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn


- Nu Aq > H
q
th d
q
= 1,
- Nu -H
q
s Aq sH
q
v 0 >
A
dt
q
d th d
q
= 0,
- Nu -H
q
s Aq sH
q
v 0 <
A
dt
q
d th d
q
= 1,
- Nu Aq < H
q
th d
q
= 0.
i vi b iu chnh ba mc ta c 6 trng thi:
- Nu Aq > H
q
th d
q
= 1,
- Nu 0 s Aq s H
q
v 0 >
A
dt
q
d th d
q
= 0,
- Nu 0 s Aq s H
q
v 0 <
A
dt
q
d th d
q
= 1,
- Nu -H
q
s Aq s 0 v 0 >
A
dt
q
d th d
q
= -1,
p
d
p
a)
q
d
q
d
p
d
p
p
q
d
q
d
q
q
b) c)
Hnh 2.22: B iu khin cng sut
a) hai mc, b) hai - ba mc, c) ba mc
p
57

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

- Nu -H
q
s Aq s 0 v 0 <
A
dt
q
d th d
q
= 0,
- Nu Aq s -H
q
th d
q
= -1.
Chn b iu khin so snh ba mc theo c tnh tt hn hai mc. Tn s
ng ct ph thuc rng bng tr v s phn vng vector.
2.8.5. La chn phn vng vector v bng ng ct
S phn vng vector c th l 6 vng hoc 12 vng v c biu din nh trn
hnh 2.22.
B.2.1: Bng ng ct cho DPC vi b iu khin hai mc, 12 vng vector
d
p
d
q
Sector
1
Sector
2
Sector
3
Sector
4
Sector
5
Sector
6
Sector
7
Sector
8
Sector
9
Sector
10
Sector
11
Sector
12
1
0 101 101 100 100 110 110 010 010 011 011 001 001
1 110 111 010 000 011 111 001 000 101 111 100 000
0
0 101 100 100 110 110 010 010 011 011 001 001 101
1 100 110 110 010 010 011 011 001 001 101 101 100

C th m t bng biu thc ton hc cho phn vng vector:

10

11

12

5

|
|
6

1

o o
Hnh 2.23: Phn vng vector cho phng php iu khin DPC
58

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

( )
( )
n
n
2n 3 (2n 1) , n=1,2,...,6
6 6
2n 2 (n 1) , n=1,2,...,12
6 6
t t

s <

`
t t

s <

)
(2.31)
Vi s phn vng l 6 hoc 12 khi gi tr tc thi gi tr cng sut thay i s
hn ch s vector s dng. V d trn hnh 2.24, ch s dng c hai trong s bn
vector cho php. iu ny gy ra dao ng p mch cng sut, nh hng xu n
cht lng iu khin. ci thin, c th thay i s mc trong b iu khin
ng ct hoc dng logic m.
Trn bng B.2.1 trnh by bng ng ct cho DPC vi b iu khin hai mc
v 12 phn vng vector.
2.8.6. T hp vector in p
Khi gi tr tc thi cng sut bin ng ta c s la chn cc vector in p.
Trn hnh 2.24 biu din vector vng th k ( k =1 , 2,6 ) ta c s la chn ng
vi tc ng tng hoc gim cng sut. i vi cng sut tc dng tng khi chn
U
k+2
, U
k+3
, U
k+1
, U
k-2
hoc U
0
, U
7
gim khi chn U
k
, U
k-1
. i vi cng sut phn
khng khi tng U
k
, U
k+1
, U
k+2
gim U
k-2
, U
k-1
,

U
k+2.
Kt qu thng k trn bng B.2.2
Bng B.2.2: S tng gim p v q theo U
U
k-2
U
k-1
U
k
U
k+1
U
k+2
U
k+3
U
0
U
7
q
++ + || | | + ++
p
| + + | || || |

Trn bng B.2.1, k hiu (|) tng, (+) gim, (||) tng ln v (++) gim ln.
Ta thy s tng v gim ln i vi q v p ch xy ra 2 vector.
59

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

Kt lun: Chnh lu PWM p ng c yu cu trao i cng sut hai chiu
gia li in xoay chiu v pha mt chiu u ra b chnh lu. Ngoi ra s dng
chnh lu PWM cho php gim ng k sng hi bc cao trong dng in li, tng
hiu sut, c kh nng iu chnh c h s cng sut. Nh vy, vic s dng
chnh lu PWM trong b bin tn gin tip c th cho php h truyn ng in
bin tn-ng c xoay chiu c th lm vic c bn gc phn t ca h ta c
tnh c v nng cao ng k cht lng ca h truyn ng. V vy, mc d gi
thnh ca loi bin tn ny cao gp i so vi bin tn thng thng nhng s tit
kim ng k v in nng, gim nh nh hng ca h truyn ng n mng in
xoay chiu.
Hnh 2.24: Bin i vector in p
U
k+1
U pk-2
U pk
U pk+1
U pk+2
U pk+3
U p0.7
vector K
|
o
U
k+2
U
k+3
U
k
U
k-2
U
k-1
U
pk-1
60

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

Chng 3
NGHCH LU IU KHIN VECTOR V CU TRC H TRUYN NG
IN BIN TN 4 Q - NG C KHNG NG B BA PHA
Chng 2 xc nh h truyn ng in bin tn 4Q - ng c khng ng
b ba pha (K) l h bin tn vi chnh lu PWM v nghch lu iu khin vector
v phn tch tng i y v chnh lu PWM. xy dng c cu trc
y ca h truyn ng, trc tin cn xy dng c cu trc khi nghch lu.
Tri qua nhiu giai on nghin cu v pht trin, cc nh chuyn mt xy dng
c cu trc nghch lu iu khin vector nh hng theo t thng rotor l cu
trc nghch lu c nhiu u im v ang c s dng ph bin nht hin nay.
xy dng cu trc h truyn ng, cn thit phi tm hiu mt cch khi qut v loi
nghch lu ny.
3.1. M HNH TON HC TRNG THI NG CA NG C KHNG
NG B BA PHA [1], [2], [3], [4], [5], [8]
3.1.1. M hnh ton hc nhiu bin ca ng c khng ng b ba pha
3.1.1.1. c im ca m hnh ton hc trng thi ng ca ng c khng ng b
T thng ca ng c in mt chiu do cun dy kch t sinh ra, c th c
xc lp t trc m khng tham gia vo qu trnh ng ca h thng (tr khi iu
tc bng iu chnh t thng). V vy m hnh ton hc trng thi ng ca n ch
c mt bin vo ( l in p mch rotor) v mt bin ra ( l tc quay).
Trong i tng iu khin c cha hng s thi gian in c T
m
v hng s thi
gian in t mch in rotor T
e
, nu tnh c thit b chnh lu iu khin tiristor th
cn c c hng s thi gian tr t ca khi chnh lu. Trong ng dng k thut, vi
mt h thng tuyn tnh cp III mt vo - mt ra, c th ng dng l thuyt iu khin
tuyn tnh kinh in v phng php thit k k thut thc dng tin hnh phn tch
v thit k mt cch d dng.
61

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

Tuy nhin, l lun v phng php ni trn khi vn dng vo vic phn tch v
thit k h thng iu tc xoay chiu th gp kh nhiu kh khn, phi a ra mt s
gi thit mi c th nhn c s cu trc trng thi ng gn ng, bi v so
snh gia m hnh ton hc ca ng c in xoay chiu v m hnh ng c in
mt chiu c s khc nhau kh cn bn.
Khi iu chnh tc bng iu chnh tn s ngun cp cho mch stator ng
c khng ng b (iu tc bin tn) cn phi tin hnh iu khin phi hp in p
v tn s, c hai bin s u vo c lp l in p v tn s, nu kho st in p 3
pha th bin s u vo thc t phi tng ln. u ra, ngoi tc quay, t thng
cng c tnh l mt tham s c lp. Bi v ng c ch c mt ngun in 3 pha,
vic xc lp t thng v s thay i tc quay l ng thi, nhng mun c cht
lng ng tt, cn mun iu khin i vi t thng, lm cho n khng thay i
trong trng thi ng, mi c th pht huy c kh nng sinh m men. V nhng
nguyn nhn ny nn ng c khng ng b l mt h thng nhiu bin s (nhiu
u vo nhiu u ra), m gia in p (dng in), tn s, t thng, tc quay li c
nh hng ln nhau, nn n l h thng nhiu bin gn b nhau rt cht ch. Trc khi
tm ra m hnh ton hc r rng, c th dng s hnh 3.1 biu din.
Mch stator ng c khng ng b c 3 nhm cun dy, mi mt nhm khi
sn sinh t thng u c qun tnh in t ring ca n, li thm vo qun tnh in
c ca h truyn ng, v th d cho khng xt ti yu t chm sau trong thit b

Hnh 3.1: S cu trc iu khin
nhiu bin ca ng c khng ng b


Hnh 3.2: S cu trc iu khin h thng iu
tc bin tn ca ng c khng ng b nhiu bin

U
1
, e
1
B bin tn
ng c khng
ng b
B iu
khin
*
U
e

*
U


+

-

62

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

bin tn, th m hnh ton hc ng c khng ng b t nht cng l h thng bc
7.
Tm li, m hnh ton hc ng c khng ng b l h thng nhiu bin, bc
cao, phi tuyn, rng buc nhau rt cht, h thng iu tc bin tn ly n lm i
tng c th c th hin bng h thng nhiu bin nh trn hnh 3.2.
3.1.1.2. M hnh ton hc nhiu bin ca ng c khng ng b ba pha
nghin cu m hnh ton hc nhiu bin ca ng c khng ng b,
thng phi a ra mt s gi thit nh sau:
(1) B qua sng hi khng gian, coi 3 cun dy 3 pha i xng nhau (v
khng gian chng cch nhau 120
0
, sc t ng c sinh ra phn b theo quy lut
hnh sin dc theo khe h khng kh;
(2) B qua bo ho mch t, t cm v h cm ca cc cun dy u l tuyn tnh;
(3) B qua tn hao trong li st
t; khng xt ti nh hng ca tn
s v s thay i nhit i vi
in tr cun dy. D cho rotor ng
c dy qun hay lng sc u tnh
i v rotor dy qun ng tr, ng
thi chuyn i v pha mch stator,
s vng qun mi pha sau khi
chuyn i u bng nhau, nh vy,
nhm cun dy ca ng c thc t
c ng tr thnh m hnh vt l ng c khng ng b 3 pha nh trn hnh 3.3.
Trong hnh, trc ca cc cun dy 3 pha A, B, C trn stator l c nh, ly trc A
lm trc ta chun, ng trc ca cc cun dy trn rotor a, b, c l quay theo
rotor, ng trc a ca rotor lm vi ng trc A ca stator mt gc u, gc in u
ny chnh l lng bin thin gc pha khng gian. ng thi quy nh chiu dng

Hnh 3.3: M hnh vt l ng c khng
ng b 3 pha

u
A u
C
i
a
B

A

C

u
b
u
c
u
a
i
b
i
A
b

a

c

i
C
u
B
i
c
0

e
u
63

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

ca in p, dng in, t thng ph hp vi thng l ca ng c in v quy tc
bn tay phi. Lc ny, m hnh ton hc ca ng c khng ng b c hnh
thnh bi cc phng trnh in p, t thng, m men v phng trnh chuyn
ng.
a. Phng trnh in p
Phng trnh cn bng in p ca nhm cun dy mch stator 3 pha:

A
A A 1
B
B B 1
C
C C 1
d
u i R
dt
d
u i R
dt
d
u i R
dt

= +

= +

= +

Phng trnh cn bng in p ca nhm cun dy mch rotor 3 pha:

a
a a 2
b
b b 2
c
c c 2
d
u i R
dt
d
u i R
dt
d
u i R
dt

= +

= +

= +

trong : u
A
, u
B
, u
C
, u
a
, u
b
, u
c
l gi tr tc thi ca in p pha stator v rotor;
i
A
, i
B
, i
C
, i
a
, i
b
, i
c
l gi tr tc thi ca dng in pha stator v rotor;

A
,
B
,
C
,
a
,
b
,
c
l t thng ca cc cun dy cc pha;
R
1
, R
2
l in tr cun dy mt pha stator v rotor.
Cc i lng trn u tnh i v mch stator, n gin, cc k hiu
gc trn ca cc i lng sau khi tnh i u lc b i.
Phng trnh in p c vit dng ma trn, ng thi dng ton t p thay
cho k hiu vi phn d/dt v tr thnh:
64

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn


A A A 1
B B B 1
C C C 1
a a a 2
b b b 2
c c c 2
u i R 0 0 0 0 0
u i 0 R 0 0 0 0
u i 0 0 R 0 0 0
p
u i 0 0 0 R 0 0
u i 0 0 0 0 R 0
u i 0 0 0 0 0 R

( ( ( (
( ( ( (

( ( ( (
( ( ( (
= +
( ( ( (

( ( ( (
( ( ( (

( ( ( (

( ( ( (

(3.1)
hoc vit thnh: u = Ri + p+ (3.2)
b. Phng trnh t thng
T thng ca mi nhm cun dy u l tng ca t thng t cm ca bn
thn n v t thng h cm ca cc nhm cun dy khc i vi n, v vy t thng
ca 6 cun dy c th hin nh sau:

A AA AB AC Aa Ab Ac A
B BA BB BC Ba Bb Bc B
C CA CB CC Ca Cb Cc C
a aA aB aC aa ab ac a
b bA bB bC ba bb bc b
c cA cB cC ca cb cc c
L L L L L L i
L L L L L L i
L L L L L L i
L L L L L L i
L L L L L L i
L L L L L L i

( ( (
( ( (

( ( (
( ( (
=
( ( (

( ( (
( ( (

( ( (

( ( (

(3.3)
hoc vit thnh: + = Li (3.4)
trong L l ma trn in cm 6 6, vi cc phn t i gc L
AA
, L
BB
, L
CC
, L
aa
,
L
bb
, L
cc
l t cm ca cc cun dy lin quan, cc phn t khc cn li l h cm
gia cc cun dy.
Trn thc t, t thng mc vng gia cc cun dy ca ng c c hai loi:
mt loi l t thng tn ch lin quan n mi cun dy ch khng xuyn qua khe
h, cn mt nhm na l t thng h cm xuyn qua khe h gia chng, m loi
sau l ch yu. in cm tng ng vi t thng tn ca cc pha ca mch stator
c gi l in cm tn stator L
t1
, bi v cc pha c tnh i xng, gi tr in cm
tn ca cc pha l bng nhau; tng t, t thng tn ca cc pha mch rotor tng
65

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

ng vi in cm tn rotor L
t2
; t thng h cm cc i mc vng gia cc cun dy
trn mt pha ca stator tng ng vi h cm stator L
m1
; t thng h cm cc i
mc vng gia cc cun dy trn mt pha ca rotor tng ng vi h cm rotor L
m2
,
bi v sau khi tnh i s vng dy qun trn nhm cun dy stator v rotor l bng
nhau, t thng h cm gia cc cun dy u i qua khe h, t tr bng nhau, nn c
th coi L
m1
=L
m2
.
i vi cun dy trn mi mt pha m ni, t thng m n mc vng l tng ca t
thng h cm v t thng tn, v vy, t cm ca cc pha trn mch stator l:
L
AA
= L
BB
= L
CC
= L
m1
+ L
t1
(3.5)
t cm ca cc pha trn mch rotor l:
L
aa
= L
bb
= L
cc
= L
m1
+ L
t2
(3.6)
Gia hai cun dy khc nhau ch c h cm. H cm li phn thnh hai loi:
(1) H cm gia 3 pha ca stator v h cm gia 3 pha ca rotor u l c
nh, nn h cm ny l hng s;
(2) H cm gia mt pha bt k ca stator vi mt pha bt k ca rotor l thay
i, h cm l hm s ca chuyn v gc u.
Trc tin nghin cu loi th nht, bi v gc gia ng trc cun dy ca 3 pha
l 120
0
, vi iu kin gi thit t thng phn b hnh sin, tr s h cm l:
L
m1
cos120
0
= L
m1
cos(-120
0
) =
m1
0,5L ;
Do : L
AB
= L
BC
= L
CA
= L
BA
= L
CB
= L
AC
=
m1
0,5L (3.7)
L
ab
= L
bc
= L
ca
= L
ba
= L
cb
= L
ac
=
m1
0,5L (3.8)
Ring v loi th hai h cm gia cc cun dy trn stator v trn rotor, do s
khc nhau gia v tr cc pha (xem hnh 8.41), nn ln lt l:
L
Aa
= L
aA
= L
bB
= L
Bb
= L
Cc
= L
cC
= L
m1
cosu (3.9)
L
Ab
= L
bA
= L
Bc
= L
Cb
= L
Ca
= L
Ac
= L
m1
cos(u + 120
0
) (3.10)
66

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

L
Ac
= L
cA
= L
Ba
= L
aB
= L
bC
= L
Cb
= L
m1
cos(u - 120
0
) (3.11)
Khi ng trc cc cun dy hai pha ca rotor v stator trng nhau, tr s h
cm gia chng l ln nht, v l L
m1
.
em cc biu thc (3.5), (3.6), (3.7), (3.8), (3.9), (3.10), (3.11) thay vo biu
thc (3.3) s c phng trnh t thng hon chnh, r rng l phng trnh ma
trn ny rt s. n gin ngn gn, c th vit n di dng ma trn khi:
ss sr s s
rs rr r r
L L i
L L i

( ( (
=
( ( (


(3.12)
trong : +
s
= [
A

B

C
]
T
, +
r
= [
a

b

c
]
T
,
i
s
= [i
A
i
B
i
B
]
T
, i
r
= [i
a
i
b
i
c
]
T
,

m1 t1 m1 m1
ss m1 m1 t1 m1
m1 m1 m1 t1
1 1
L L L L
2 2
1 1
L L L L L
2 2
1 1
L L L L
2 2
(
+
(
(
(
= +
(
(
(
+
(

(3.13)

m1 t 2 m1 m1
rr m1 m1 t 2 m1
m1 m1 m1 t 2
1 1
L L L L
2 2
1 1
L L L L L
2 2
1 1
L L L L
2 2
(
+
(
(
(
= +
(
(
(
+
(

(3.14)

0 0
T 0 0
rs sr m1
0 0
cos cos( 120 ) cos( 120 )
L L L cos( 120 ) cos cos( 120 )
cos( 120 ) cos( 120 ) cos
( u u u +
(
= = u + u u
(
(
u u + u

(3.15)
iu cn ch l, hai ma trn khi L
rs
v L
sr
c th i ch cho nhau, v lin
quan ti v tr ca rotor (u), phn t ca chng l bin s, l mt trong nhng
nguyn nhn lm cho h thng phi tuyn.
67

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

Nu thay phng trnh t thng (tc l phng trnh 3.4) vo phng trnh
in p (3.2), s nhn c phng trnh khai trin sau:

di dL
u Ri p(Li) Ri L i
dt dt
di L
Ri L i
dt
= + = + +
c
= + + e
cu
(3.16)
Trong s hng
di
L
dt
l sc in ng p mch (hoc sc in ng bin p), s
hng
L
i
c
e
cu
l sc in ng quay, n t l thun vi tc gc e.
c. Phng trnh chuyn ng
Trong trng hp tng qut, phng trnh chuyn ng ca h thng truyn
ng in c dng:

t c
p
J d
M M
n dt
e
= + (3.17)
d. Phng trnh m men
Da vo nguyn l bin i nng lng in c, trong ng c nhiu cun
dy, nng lng in t trong ng c l:

T T
m
1 1
W i i Li
2 2
= = (3.18)
Cn m men in t bng o hm ring i vi chuyn v gc u
m
ca nng
lng in t trong ng c, khi dng in khng i ch c mt bin l chuyn v
gc u
m
thay i, v u
m
= u/n
p
, v vy:

m m
t p
i const m
i const
W W
M n
=
=
c c
= =
cu cu
(3.19)
68

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

Ly cng thc (3.18) thay vo (3.19), ng thi xt ti quan h ca cng thc
(3.13)(3.15) trong ma trn con ca in cm:

sr
T T
t p p
rs
0 L
1 L 1
M n i i n i i
2 2
L 0
c
(
(
c
cu
= =
(
c cu
(
(
cu
(3.20)
Li bi v i
T
= [i
s
T
i
r
T
] = [i
A
i
B
i
B
i
a
i
b
i
c
], ly biu thc (3.15) thay vo biu
thc (3.20) ri khai trin, thu c :

T T
rs sr
t p r s s r
0
p m1 A a B b C c A b B c C a
0
A c B a C b
1 L L
M n i i i i
2
n L [(i i i i i i )sin (i i i i i i )sin( 120 )
(i i i i i i )sin( 120 )]
c c
(
= +

(
cu cu

= + + u + + + u + +
`

+ + u

)
(3.21)
e. M hnh ton hc ng c khng ng b ba pha
Tp hp cc cng thc (3.16), (3.17) v (3.20) [hoc cng thc 3.21] vo lm
mt s c m hnh ton hc nhiu bin s ca ng c khng ng b 3 pha khi
chu ti m men khng i.

T
p c
p
di L
u Ri L i
dt
1 L J d
n i i M
2 n dt
c
(
= + + e
(
cu
(
c e
(
= +
(
cu

(3.22)
v:
d
dt
u
e=
M t ton hc ng c dng phng trnh trng thi phi tuyn:
69

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn


1 1
T
p T
0
c
di L
L (R )i L u
dt
n
d n L
i i M
dt 2J J
d
dt

c
= + e +
cu
e c
=
cu
u
e
(3.23)
3.1.2. Php bin i ta v ma trn chuyn i
Trong mc trn tm ra c m hnh ton hc trng thi ng ca ng c
khng ng b, nhng mun phn tch v tm nghim cho h phng trnh phi tuyn
ca n l rt kh khn, v ra c s cu trc mt cch r rng cng khng
phi l vic d dng. Thng thng phi dng phng php bin i ta nhn
c m hnh chuyn i d dng hn cho vic x l.
3.1.2.1. Khi nim c bn v nguyn tc ca php bin i ta
T trong qu trnh phn tch m hnh ton hc ng c khng ng b c th
nhn thy, s d m hnh ton hc ny kh phc tp l do c mt ma trn in cm
phc tp, ngha l, t thng nh hng nhiu n c tnh ca ng c m t thng li
chu qu nhiu cc nh hng ln nhau. V vy
mun n gin ho m hnh phi bt u t n
gin ho t thng.
Trong hnh 3.4 biu din m hnh vt l
ng c in mt chiu hai cc, trong , F l
cun dy kch t, A l cun dy mch phn
ng, C l cun dy b, F v C u nm trn
stator, ch c A l nm trn rotor. ng trc
ca F c t tn l ng trc trc tip hoc
trc d (direct axis), chiu ca t thng chnh
nm trn trc d; ng trc ca A v C c t tn l trc giao hay l trc q
(quadrture axis). Tuy bn thn mch rotor l quay, nhng cun dy ca n thng
A
C
F
q
d u
Hnh 3.4: M hnh vt l ng c in
mt chiu hai cc:
F- cun dy kch t, A - cun dy rotor
C- cun dy b

i
a


i
f
i
c
70

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

qua b c gp v chi than c ni n cc u cc trn v ng c, chi than s
tch cun dy rotor khp kn mch thnh hai nhnh ring bit (lc s mch nhnh
song song l 2) ng dy mi nhnh sau khi vng qua cc dng s n mch
kia i ra, pha di chi than cc m li c mt u dy t mch b quay tr li,
nh vy, trong b cun dy dng in lc no cng nh nhau, v vy ng trc ca
sc t ng mch rotor lun lun b chi than nh li v tr trn trc q, ging nh
tc dng ca mt cun dy c nh trn trc q. Nhng bi v cun dy trn thc t
l quay, t thng ct trc q to ra sc in ng quay, iu ny li khng ging vi
cun dy ng yn thc s, thng thng gi cun dy c b c gp v chi than l
cun dy gi ng yn. Do v tr ca sc t ng mch phn ng c nh nn c
th dng sc t ng ca cun dy b trit tiu, v vy t thng ca ng c in
mt chiu v c bn quyt nh bi dng in kch t ca cun dy kch t. Trong
trng hp khng p dng iu tc gim t thng, c th coi t thng trong qu
trnh ng ca h thng l hon ton bt bin. y chnh l nguyn nhn c bn lm
cho m hnh ton hc ca ng c mt chiu cng vi h thng iu khin ca n
tr nn n gin.
Nu c th a m hnh vt l ng c xoay chiu (hnh 3.3) chuyn i gn ng
tng ng thnh dng m hnh ng c mt chiu, sau p dng cc phng php
iu khin ng c mt chiu tin hnh iu khin, vn chc chn s c n
gin i rt nhiu, php chuyn i ta l da trn t duy y.
Nh bit, trong cc cun dy stator ca ng c in xoay chiu ba pha A,
B, C, c dng in hnh sin ba pha i xng i
A
, i
B
, i
C
, sc t ng tng hp l sc t
ng quay F, n phn b hnh sin trong khng gian, v chuyn ng vi tc gc
ng b e
1
quay theo th t A - B - C, m hnh vt l nh vy th hin trn hnh
3.5a, trn thc t n chnh l b phn stator ca s 3.3.
Tuy vy sc t ng quay to ra khng nht thit phi l 3 pha, tr mt pha,
c th c nhiu pha i xng nhau, vi dng in i xng u c th to ra sc
t ng quay, ng nhin n gin nht khi s pha l hai. Trong hnh 3.5b biu
71

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

din hai cun dy ng yn o v |, trong khng gian n lch nhau 90
0
, c dng
in i xng hai pha lch nhau 90
0
v mt thi gian, cng sinh ra sc t ng F.
Khi ln ca hai sc t ng quay trn hnh 3.5a v 3.5b l bng nhau, c th coi
cun dy hai pha trn hnh 3.5b tng ng vi cun dy ba pha trn hnh 3.5a.
Gi thit c hai cun dy s vng bng nhau M v T, b tr vung gc vi
nhau nh trn hnh 3.5c, khi cho qua chng cc dng in mt chiu i
M
v i
T
s sinh
ra sc t ng tng F, v tr ca n l c nh so vi cun dy. Nu cho ton b li
st c qun hai cun dy quay u vi tc gc e
1
th sc t ng F do chng to
ra cng quay theo n, to thnh sc t ng quay. Khi khng ch ln v tc
quay ca sc t ng ny nh sc t ng trong hnh 3.5a v 3.5b, th cc cun dy
mt chiu quay ny s tng ng vi cc cun dy xoay chiu ca hai trng
hp ni trn. Nu ngi quan st cng ng trn li st t v cng quay vi
n, M v T l nhm hai cun dy ng yn v vung gc vi nhau c dng in
mt chiu chy qua, nu iu khin v tr t thng u trn trc M th n hon ton
tng t vi m hnh vt l ng c in mt chiu trn hnh 3.4.




a b c
Hnh 3.5: M hnh vt l cc cun dy ng c in xoay chiu, m hnh tng
ng v m hnh ng c in mt chiu
a) M hnh cc cun dy xoay chiu ba pha
b) M hnh tng ng xoay chiu hai pha
c) M hnh cun dy ng c mt chiu quay trn

e
1 e
1
e
1
i
T
i
M
i
|
i
o
i
A
i
B
i
C
A
A
B
B
C
C
|
o
|
o
F
T
M
M
T
F
F
72

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

T c th thy, ly sc t ng quay sinh ra nh nhau lm chun, b ba
cun dy xoay chiu ba pha trn hnh 3.5a, b hai cun dy giao nhau trn hnh 3.5b
v b hai cun dy mt chiu quay trn hnh 3.5c tng ng vi nhau, hay ni
cch khc i
A
, i
B
, i
C
trong h ta ba pha, i
o
, i
|
trong h ta hai pha, v dng
in mt chiu i
M
, i
T
trong h ta hai pha quay l tng ng nhau, chng u
c th to ra sc t ng quay nh nhau. Mt iu l th l xem xt hai cun dy
M, T trn hnh 3.5c, khi ngi quan st ng trn mt t, chng l nhm cun dy
mt chiu quay tng ng vi b cun dy xoay chiu 3 pha, nu ngi quan st
ng trn li st t quay, chng l m hnh ng c in mt chiu tng ng
vi b cun dy 3 pha xoay chiu. Vn t ra l cn phi tm c mi quan h
chnh xc gia i
A
, i
B
, i
C
vi i
o
, i
|
v i
M
, i
T
, l nhim v ca php chuyn i ta .
3.1.2.2. Ma trn chuyn i ta trong iu kin cng sut bt bin
Vector in p v dng in ca h thng trong mt h ta no ln lt l u
v i, h ta mi, vector in p v dng in tr thnh u v i, gi thit:

1
2
n
u
u
u
u
(
(
(
=
(
(

,
1
2
n
i
i
i
i
(
(
(
=
(
(

(3.24)
v khi chuyn sang mt h ta khc :

1
2
n
u
u
u
u
'
(
(
'
(
' =
(
(
'

,
1
2
n
i
i
i
i
'
(
(
'
(
' =
(
(
'

(3.25)
nh ngha quan h chuyn i ta vector mi v vector ban u l:
u=C
u
u (3.26)
v i=C
i
i (3.27)
73

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

trong C
u
, C
i
ln lt l ma trn chuyn i ca in p v dng in.
Gi thit cng sut trc v sau khi chuyn i l bt bin, th:
p = u
1
i
1
+ u
2
i
2
+ ... + u
n
i
n
= u
T
i
= u
1
i
1
+ u
2
i
2
+ ... + u
n
i
n
= u
T
i (3.28)
Thay biu thc (3.27),(3.28) vo biu thc (3.29):
i
T
u = (C
i
i)
T
C
u
u = i
T
C
i
T
C
u
u= i
T
u
do : C
i
T
C
u
= I (3.29)
trong I l ma trn n v.
Biu thc (3.29) l quan h ma trn chuyn i iu kin cng sut bt bin.
Ni chung, lm cho k hiu ca ma trn n gin d nh, a ma trn
chuyn i in p v dng in v cng mt ma trn, ngha l:
C
u
= C
i
= C (3.30)
th biu thc (3.29) tr thnh: C
T
C= I
hoc: C
T
= C
-1
(3.31)
T c th rt ra kt lun nh sau: iu kin cng sut trc v sau chuyn
i khng thay i, in p v dng in ly cng ma trn chuyn i, nghch o
ca ma trn chuyn i tng ng vi ma trn chuyn v n, php chuyn i v
tr ta nh vy c gi l php bin i trc giao.
3.1.2.3. Php chuyn i 3 pha/2 pha (php chuyn i 3/2)
By gi trc tin hy kho st kiu th nht ca php bin i ta - php
chuyn i h ta c nh 3 pha A, B, C sang h ta c nh 2 pha o, |, gi
tt l php chuyn i 3/2. Gi thit php chuyn i ny tun theo iu kin rng
buc cng sut bt bin trnh by trn.
Trong hnh 3.6 biu din hai h ta A, B, C v o, |; tin li, cho trc o
trng vi trc A. Gi thit s vng dy c ch qun trn cun dy mi pha ca h
74

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

thng 3 pha l N
3
, s vng dy c ch qun trn
cun dy mi pha ca h thng 2 pha l N
2
, sc t
ng (s.t..) ca cc pha u l tch s gia s
vng dy qun c ch v cng dng in tc
thi trn , vector khng gian ca n u nm
trn trc ta ca pha lin quan. ln ca
s.t.. do dng in xoay chiu sinh ra thay i
theo thi gian, trong hnh di ca vector s.t..
c v tu . Gi thit th sc t ng l hnh
sin, khi sc t ng tng 3 pha bng sc t ng
tng 2 pha, hnh chiu sc t ng tc thi ca
hai b cun dy trn hai trc o, | l bng nhau, suy ra:
N
2
i
o
= N
3
i
A
- N
3
i
B
cos 60
0
- N
3
i
C
cos60
0
= N
3

A B C
1 1
(i i i )
2 2

N
2
i
|
= N
2
i
B
sin 60
0
- N
2
i
C
sin60
0
=
3 B C
3
N (i i )
2

tin cho php bin i ngc, tt nht l a ma trn chuyn i v ma
trn vung. Mun th, trn h thng 2 pha cn gn thm s hng sc t ng trc 0
l N
2
i
0
vi nh ngha l:
N
2
i
0
=

KN
3
(i
A
+ i
B
+ i
C
)
Hp 3 cng thc trn lm mt, vit thnh dng ma trn, s c :

A A
3
B 3/ 2 B
2
0 C C
1 1
1
2 2
i i i
N 3 3
i 0 i C i
N 2 2
i i i
K K K
o
|
(

(
(
( ( (
(
( ( (
= =
(
( ( (
(
( ( (

(
(

(3.32)
N
3
i
A
o
A
N
2
i
|

|
N
2
i
o

B
N
3
i
B

N
3
i
C
C
60
0
60
0
Hnh 3.6: V tr vector khng gian
ca h to 3 pha v 2 pha
cng vi sc t ng cun dy

75

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

trong :

3
3/ 2
2
1 1
1
2 2
N 3 3
C 0
N 2 2
K K K
(

(
(
(
=
(
(
(
(

(3.33)
l ma trn chuyn i t h ta 3 pha sang h ta 2 pha.
Khi tho mn iu kin cng sut bt bin, cn c:

1 T
3
3/ 2 3/ 2
2
1 0 K
N 1 3
C C K
N 2 2
1 3
K
2 2

(
(
(
(
= =
(
(
(

(

(3.34)
R rng l, tch ca hai ma trn cng thc (3.34) v (3.35) l ma trn n v:

1 2
3
3/ 2 3/ 2
2
1 1
1
1 0 K
2 2
N 3 3 1 3
C C ( ) 0 K
N 2 2 2 2
K K K
1 3
K
2 2

(
(

(
(
(
(
(
(
= =
(
(
(
(
(
(

(
(




2
3
2
2
3
0 0
2
N 3
0 0
N 2
0 0 3K
(
(
(
| |
(
= =
|
(
\ .
(
(
(

2
3
2 2
1 0 0
3 N
0 1 0 I
2 N
0 0 2K
(
| |
(
=
|
(
\ .
(


V vy:
2
3
2
3 N
1
2 N
| |
=
|
\ .
, th
3
2
N 2
N 3
= (3.35)
76

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

v:
2
2K 1 = , th
1
K
2
= (3.36)
y chnh l quan h tham s tha mn iu kin cng sut bt bin. Thay
chng vo cng thc (3.33) s c ma trn chuyn i 3 pha / 2 pha:


3/ 2
1 1
1
2 2
2 3 3
C 0
3 2 2
1 1 1
2 2 2
(

(
(
(
=
(
(
(
(

(3.37)
Ngc li, nu chuyn i t h ta 2 pha sang h ta 3 pha (hay gi tt l
chuyn i 2/3), c th tm ra ma trn chuyn i bng cch ly nghch o ca ma trn
C
3/2
, p dng tnh cht c m t bi cng thc (3.31), s c:

1
2/ 3 3/ 2
1
1 0
2
2 1 3 1
C C
3 2 2 2
1 3 1
2 2 2

(
(
(
(
= =
(
(
(

(
(

(3.38)
Da vo iu kin s dng, ma trn chuyn i dng in theo cng thc
(3.37) v (3.38) trn thc t chnh l ma trn chuyn i in p, ng thi cn c
th chng minh, chng cng l ma trn chuyn i t thng.
Thng qua tnh ton c th kim nghim: tr s c ch ca in p v dng in 2
pha sau khi chuyn i u bng
3
2
ln tr s c ch ca in p v dng in 3
pha, v vy, cng sut mi pha tng ln
3
2
ln cng sut mi pha ca b cun dy 3 pha,
nhng s pha t ban u l 3 bin thnh 2, do , tng cng sut khng thay i.
77

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

Ngoi ra cn ch , s vng dy qun mi pha ca 2 pha sau khi chuyn i phi bng
3
2
s vng qun mi pha ca 3 pha ban u.
Trong ng c thc t khng c dng in trc 0, v vy:

A
B
C
1 1
i
1
i
2 2 2
i
i
3
3 3
0 i
2 2
o
|
(
(
(
(
(
( =
(
(
(

(

(

(3.39)

A
B
C
1 0
i
i
2 1 3
i
i
3 2 2
i
1 3
2 2
o
|
(
(
( (
(
( (
=
(
( (

( (

(

(

(3.40)
Nu b cun dy 3 pha ni hnh Y khng c dy trung tnh, khi :
i
A
+ i
B
+ i
C
= 0, hoc: i
C
= - i
A
- i
B
(3.41)
Thay biu thc (3.41) vo biu thc (3.39) v (3.40) v bin i ta c:

A
B
3
0
i i
2
i i
1
2
2
o
|
(
(
( (
(
=
( (
(

(

(3.42)

A
B
3
0
i i
2
i i
1 1
6 2
o
|
(
(
( (
(
=
( (
(

(

(3.43)
Cng thc chuyn i in p v t thng u c dng tng t nh cng thc
chuyn i dng in.
3.1.2.4. Php chuyn i quay 2 pha / 2 pha
78

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

Php chuyn i gia h ta c nh
2 pha o, | v h ta quay 2 pha d, q trong
hnh 3.5b v 3.5c gi l php bin i quay 2
pha/2 pha, v gi tt l php chuyn i 2s
/2r, trong s biu th ng yn, r biu th
quay. V hai h ta vo mt hnh nh hnh
3.7, trong hai dng in mt chiu i
o
, i
|
ln
lt nm trn trc honh v trc tung ca h
ta c nh, cn hai dng in mt chiu
i
d
, i
q
ln lt nm trn trc honh v trc tung
ca h ta quay, to ra sc t ng tng hp F
1
cng quay vi tc gc ng b e
1
.
Bi v s vng qun ca cc cun dy bng nhau, c th b s vng dy qun trong biu
thc sc t ng, m trc tip ghi l dng in, v d F
1
c th trc tip ghi thnh i
1
, nhng
cn ch , y vector i
1
v cc thnh phn ca n, trn thc t biu th vector sc t ng
khng gian, ch khng phi vector thi gian ca dng in.
Trong hnh 3.7, nu gi thit trc d, trc q v vector i
1
u quay vi tc gc
e
1
, th di ca cc thnh phn i
d
, i
q
l khng thay i, tng ng vi sc t
ng mt chiu ca cc cun dy d, q. Nhng trc o v trc | ng yn, cn gc
gia trc o v trc d li bin i theo thi gian, v th di thnh phn i
o
v i
|
ca
i
1
trn trc o, | cng thay i theo thi gian, tng ng vi tr s tc thi ca sc
t ng dng in nhm cun dy o, |. T hnh v c th thy, gia i
o
, i
|
v i
d
, i
q

tn ti quan h sau y:
i
o
= i
d
cos - i
q
sin
i
|
= i
d
sin + i
q
cos
Vit di dng ma trn s l:

d d
2r / 2s
q q
i i i cos sin
C
i i i
sin cos
o
|
( ( (
(
= =
( ( (
(



(3.44)

Hnh 3.7: H to c nh v h to
quay 2 pha v vector khng gian sc
t ng
q
i
1
(F
1
)

i
d
cos

o
i
|


i
o


|
i
M
sin

i
d


i
q


i
1
cos

i
q
sin

u
1p
d
79

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

trong :
2r / 2s
cos sin
C
sin cos

(
=
(


(3.45)
l ma trn chuyn i t h ta quay 2 pha thnh h ta c nh 2 pha.
Nhn hai v ca cng thc (3.44) vi ma trn nghch o ca ma trn chuyn
i, ta c:

1
d
q
i i i
cos sin cos sin
i i i
sin cos sin cos

o o
| |
( ( (
( (
= =
( ( (
( (



(3.46)
th ma trn chuyn i h ta c nh 2 pha sang h ta quay 2 pha l:

2s / 2r
cos sin
C
sin cos

(
=
(


(3.47)
3.1.2.5. Php chuyn i t h ta c nh 3 pha sang h ta quay 2 pha
(php chuyn i 3s/2r)
Mun t h ta c nh 3 pha A, B, C chuyn i sang h ta quay dq0
vi tc quay tu , trong 0 l do trc 0 gi nh to thnh ma trn vung
m c (h ta d, q khi quay vi tc gc ng b e
1
thng c gi l h ta
M,T), trc tin a h ta ABC chuyn sang h ta o|0 c nh (ly trc
o trng vi trc A), sau li t h ta o|0 bin i sang h ta dq0. Khi t
gc gia trc d v trc o l u
1
(), nhn c:
d 1 1
q 1 1
0 0
i cos sin 0 i
i sin cos 0 i
i 0 0 1 i
o
|
u u
( ( (
( ( (
= u u
( ( (
( ( (


Da vo biu thc (3.37) c th vit:
80

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

A A
3/ 2 B B
0 C C
1 1
1
2 2
i i i
2 3 3
i C i 0 i
3 2 2
i i i
1 1 1
2 2 2
o
|
(

(
(
( ( (
(
( ( (
= =
(
( ( (
(
( ( (

(
(


Hp hai cng thc trn vo mt, c th nhn c ma trn chuyn i h ta
3 pha ABC sang h ta quay dq0 hai pha l:

1 1
3s / 2r 1 1
1 1
1
2 2
cos sin 0
2 3 3
C sin cos 0 0
3 2 2
0 0 1
1 1 1
2 2 2
(

(
( u u
(
(
(
= u u
(
(
(
(

(
(



( ) ( )
( ) ( )
0 0
1 1 1
0 0
1 1 1
cos cos 120 cos 120
2
sin sin 120 sin 120
3
1 1 1
2 2 2
(
( u u u +
(
( = u u u +
(
(
(

(3.48)
Ma trn chuyn i ngc (t 2 pha quay sang 3 c nh) ca n l:

( ) ( )
( ) ( )
1 1
1 T 0 0
2r / 3s 3s / 2r 3s / 2r 1 1
0 0
1 1
1
cos sin
2
2 1
C C C cos 120 sin 120
3 2
1
cos 120 sin 120
2

(
u u
(
(
(
= = = u u
(
(
(
u + u +
(

(3.49)
Cng thc (3.48) v (3.49) u c dng bin i in p v t thng.
81

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

3.1.3. M hnh ton hc ng c khng ng b trn h ta quay 2 pha bt
k
Phn trn ch ra, m hnh ton hc ca ng c khng ng b kh phc tp,
mun thng qua php bin i ta lm cho n n gin i. M hnh ton hc theo
cng thc (3.23) c xy dng trn h ta ABC c nh 3 pha. By gi hy
chuyn i h ta ny sang h ta quay 2 pha tu , tc l sang h ta dq0.
Nh th m hnh ton hc nhn c ch c 2 pha, n gin hn so vi m hnh ban
u.
Khi tin hnh chuyn i ta , cn phi chuyn in p, dng in, t thng
ca stator v rotor sang h ta dq0, cc ch s 1 dng cho stator, cn ch s 2
dng cho rotor.
p dng cc cng thc chuyn 3 pha c nh sang hai pha quay thc hin
chuyn i cc i lng i vi b cun dy stator. Mt cch tng t cng c th
chuyn i cc i lng trn b cun dy rotor sang h 2 pha quay vi mt ch
nh l khi tnh i cc i lng ta ch quan tm n gc lch gia cc trc chun
ca hai h ta , nh vy thay cho gc u
1
trong cc cng thc tnh i in p,
dng in, t thng t h 3 pha c nh (b cun dy stator) bng gc u
2
(gc lch
gia trc d ca h ta quay v trc cun dy rotor pha A), ta s thu c cc
cng thc chuyn i t h 3 pha quay (rotor) sang h ta 2 pha quay dq. Thc
hin mt s bin i n gin thu c m hnh ton hc ng khng ng b 3
pha trn h ta quay dq:

d1 d1 1 s 11 s m 11 m
q1 q1 11 s 1 s 11 m m
d2 d2 m 12 m 2 r 12 r
q2 q2 12 m m 12 r 2 r
u i R L p L L p L
u i L R L p L L p
u i L p L R L p L
u i L L p L R L p
+ e e ( ( (
( ( (
e + e
( ( (
=
( ( ( e + e
( ( (
e e +
( (

(3.50)

t p m q1 d2 d1 q2 c
p
J d
M n L (i i i i ) M
n dt
e
= = + (3.51)
82

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

m:
d
dt
u
e= (3.52)
v: e = e
11
- e
12

Tp hp cc cng thc (3.50), (3.51), (3.52) l m hnh ton hc ng c
khng ng b trn h ta dq, r rng n n gin hn rt nhiu so vi m
hnh ton hc trn h ta 3 pha ABC, hn na s hng cng gim xung. Tuy
vy s bin s, tnh cht phi tuyn v rng buc vn cha thay i.
Phng trnh t thng trn h ta quay dq:

d1 d1 s m
q1 q1 s m
d2 d2 m r
q2 q2 m r
i L 0 L 0
i 0 L 0 L
i L 0 L 0
i 0 L 0 L

( ( (
( ( (

( ( (
=
( ( (
( ( (

( (

(3.53)
3.1.4. M hnh ton hc ng c in khng ng b trn h ta c nh 2 pha
M hnh ton hc trn h ta c nh o, | l mt trng hp c bit ca
m hnh ton hc trn h ta quay d, q tu , ch cn trong m hnh ta quay,
t u
1
=0, pu
1
=e
11
=0 l c. Lc ny pu = e, tc l tc gc ca rotor ng c,
cn e
12
= pu
2
= p(u
1
- u) = -pu = -e, ta d, q bin thnh ta o, |. M hnh
ton hc ng trn h ta 2 pha c nh c dng:

1 1 1 s m
1 1 1 s m
2 2 m m 2 r r
2 2 m m r 2 r
u i R L p 0 L p 0
u i 0 R L p 0 L p
u i L p L R L p L
u i L L p L R L p
o o
| |
o o
| |
+ ( ( (
( ( (
+
( ( (
=
( ( ( e + e
( ( (
e e +
( (

(3.54)
M
t
= n
p
L
m
( i
|1
i
o1
- i
o2
i
|2
) (3.55)
Cng thc (3.54) v (3.55), b sung thm phng trnh chuyn ng nh
phn trc v biu thc vi phn gc quay s tr thnh m hnh ton hc ng c
khng ng b trn h ta o |.
83

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

3.1.5. M hnh ton hc ng c khng ng b trn h ta quay ng b 2 pha
Khi tc gc ca h ta quay bng tc g t trng quay th cc i
lng dng p trn h ta quay tr thnh i lng mt chiu, h ta ny c
gi l h ta quay ng b 2 pha, khi e
11
=e
1
, cn tc ca rotor l tc gc
e
12
=e
1
-e = e
s
, l tc quay tng i gia h trc dq so vi rotor, tc l tc
trt.
Thay vo cng thc (3.50) v (3.51), s c m hnh ton hc trn h ta
quay ng b:

d1 d1 1 s 1 s m 1 m
q1 q1 1 s 1 s 1 m m
d2 d2 m s m 2 r s r
q2 q2 s m m s r 2 r
u i R L p L L p L
u i L R L p L L p
u i L p L R L p L
u i L L p L R L p
+ e e ( ( (
( ( (
e + e
( ( (
=
( ( ( e + e
( ( (
e e +
( (

(3.56)

t p m q1 d2 d1 q2 c
p
J d
M n L (i i i i ) M
n dt
e
= = + (3.57)
Phng trnh chuyn ng v cng thc vi phn gc quay u khng thay i.
u im ni bt ca h ta ny l: khi bin s trong h ta A, B, C l
hm s sin, th bin s trong h ta d, q l mt chiu.
3.1.6. M hnh ton hc ca ng c khng ng b theo nh hng t trng
trn h ta quay ng b 2 pha (m hnh trn h ta MT)
Trong cng thc (3.56) mi mt s hng ca ma trn h s 44 pha bn phi
ca phng trnh in p u in kn, ngha l, h thng ny vn b rng buc
rt cht. Sau khi nghin cu c th pht hin, i vi h thng ta quay ng b
ch quy nh hai trc d, q vung gc vi nhau v tc quay, ch khng quy nh
v tr tng i ca hai trc so vi t trng quay ca ng c, v chnh l ch
cn li la chn.
84

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

By gi hy quy nh trc d dc theo phng ca vector tng t thng rotor

2
, ng thi gi n l trc M (Magnetization); cn trc q lch i 90
o
v pha ngc
kim ng h, tc l vung gc vi vector
2
, v t tn n l trc T (Torque). Nh
vy, h ta quay ng b 2 pha vi quy nh c th trn tr thnh h ta MT,
cn gi l h ta theo nh hng t trng rotor. K hiu ca cc trc ta
trong cc cng thc (3.56) v (3.57) c thay i mt t, tc l tr thnh m hnh
ton hc trn h ta MT:

1 s 1 s m 1 m M1 M1
1 s 1 s 1 m m T1 T1
m s m 2 r s r M2 M2
s m m s r 2 r T2 T2
R L p L L p L u i
L R L p L L p u i
L p L R L p L u i
L L p L R L p u i
+ e e
( ( (
( ( (
e + e
( ( (
=
( ( ( e + e
( ( (
e e +

(3.58)

t p m T1 M2 M1 T2
M n L (i i i i ) = (3.59)
Bi v bn thn
2
chnh l vector quay vi tc gc ng b, v:

M2

2
,
T2
0
cng tc l: L
m
i
M1
+ L
r
i
M2
=
2
(3.60)
L
m
i
T1
+ L
r
i
T2
= 0 (3.61)
Thay (3.61) vo (3.58) ta c:

1 s 1 s m 1 m M1 M1
1 s 1 s 1 m m T1 T1
m 2 r M2 M2
s m s r 2 T2 T2
R L p L L p L u i
L R L p L L p u i
L p 0 R L p 0 u i
L 0 L R u i
+ e e
( ( (
( ( (
e + e
( ( (
=
( ( ( +
( ( (
e e

(3.62)
trong hng th 3 th 4 xut hin cc phn t bng 0, gim c quan h rng
buc gia cc bin s, lm cho m hnh c n gin hn.
Ring v phng trnh m men, ly (3.60), (3.61) thay vo (3.59) c:
85

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn


2 r M2 m
t p m T1 M2 M1 T2 p m T1 M2 T1
m r
2 m
p m T1 M2 T1 T1 M2 p T1 2
r r
L i L
M n L (i i i i ) n L i i ( i )
L L
L
n L i i i i i ) n i
L L
(
= =
(

(
= + =
(

(3.63)
Quan h ny tng i n gin, rt ging vi ng c mt chiu.
Khi chuyn i m hnh ton hc ng c in khng ng b, b cun dy 3
pha stator v b cun dy 3 pha rotor u phi chuyn i sang b cun dy 2 pha
tng ng. M hnh 2 pha tng ng n gin ch yu do hai trc ca n
vung gc vi nhau, gia chng khng c quan h rng buc h cm, khc hn vi
b cun dy 3 pha gia hai pha bt k lc no cng tn ti quan h h cm ln
nhau. M hnh 2 pha tng ng xy dng trn h ta quay h ta quay
ng b c c nhng u im ni bt: Khi bin s 3 pha ban u l dng in
hm sin, th bin s hai pha tng ng l dng mt chiu, vi vic nh hng
theo t trng rotor, tc l h ta MT, vi trc M dc theo phng ca vector
tng t thng
2
ca rotor, phng ca trc T vung gc vi vector
2
theo chiu
quay ngc kim ng h, th trong phng trnh ma trn in p xut hin mt
s phn t bng 0, iu c ngha l loi b c mt s rng buc gia cc
bin s, cn phng trnh m men n gin c n mc gn ging vi phng
trnh m men ca ng c in mt chiu. y l c s thc hin bin tn iu
khin vector.
3.2. BIN TN GIN TIP VI NGHCH LU IU KHIN VECTOR
Trong mc trn cho thy, m hnh ton hc ng c khng ng b l mt h
thng nhiu bin, bc cao, phi tuyn, nhiu rng buc cht ch, thng qua php bin
i ta , c th lm n h bc ng thi n gin ho, nhng vn cha thay i
bn cht tnh phi tuyn v nhiu bin ca n. Cht lng ng ca h thng iu tc
bin tn vi nghch lu SPWM khng c nh mong mun, tham s ca b iu
chnh rt kh thit k chnh xc l do ch xem h thng iu khin l mt bin s m
cha xt ti bn cht ca tnh phi tuyn, nhiu bin s. V vn ny nhiu nh
86

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

chuyn mn dy cng nghin cu, cui cng n nm 1971 a ra c kt
qu t 2 cng trnh nghin cu: Nguyn l iu khin nh hng t trng ng
c khng ng b do F. Blaschke ca hng Seamens Cng ho Lin bang c a
ra, v iu khin bin i ta in p stator ng c cm ng do P.C.
Custman v A.A. Clark M cng b trong sng ch pht minh ca h. Sau nhiu
ci tin xy dng c h thng bin tn iu khin vector ph bin hin nay.
3.2.1. M hnh ng c mt chiu tng ng ca ng c khng ng b
Trong mc 3.1 ch r rng quy tc ca php chuyn i ny l to ra sc
in ng quay ng b, dng in xoay chiu mch stator i
A
, i
B
, i
C
qua php bin
i 3/2, c th chuyn i tng tng thnh dng in xoay chiu ta c nh
2 pha i
o1
, i
|1
; sau li thng qua php bin i quay theo nh hng t trng
rotor, c th chuyn i tng ng thnh dng in mt chiu i
M1
, i
T1
trn h ta
quay ng b. Nu ngi quan st ng trn li st t v cng quay vi h ta
, th ngi quan st s thy nh l mt ng c mt chiu, tng t thng
2

ca rotor ng c xoay chiu ban u chnh l t thng ng c in mt chiu
tng ng. Cun dy M tng ng vi cun dy kch t ca ng c mt
chiu, i
M1
(hay i
d1
) tng ng vi dng in kch t, cun dy T tng ng vi
cun dy phn ng gi c nh, i
T1
(hay i
q1
) tng ng vi dng in phn ng v t
l thun vi m men.

e
M hnh ng
c mt chiu
tng ng
i
T1
i
M1
Hnh 3.8: S cu trc bin i ta ng c khng ng b
3/2) Bin i 3 pha/2 pha; VR) Bin i quay ng b; ) Gc gia trc M v trc o (trc A)


87

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

T quan h tng ng trn y c th m t dng s cu trc ca ng c
nh trn hnh 3.8. V tng th m ni, u vo 3 pha A, B, C, u ra tc gc e, l
mt ng c khng ng b, qua php bin i 3/2 v bin i quay ng b tr
thnh mt ng c mt chiu u vo i
M1
, i
T1
v u ra e.
3.2.2. tng v cu trc h thng iu khin vector
ng c khng ng b qua bin i ta c th tr thnh ng c mt
chiu tng ng, nh vy phng theo phng php iu khin ng c mt
chiu, tm ra lng iu khin ca ng c mt chiu, qua php bin i ta
ngc, li c th iu khin c ng c khng ng b. Bi v i tng phi
tin hnh bin i ta l vector khng gian ca dng in (c trng cho s.t..),
cho nn thng qua h thng iu khin thc hin chuyn i ta c gi l
h thng iu khin chuyn i vector (Transvector Control System), gi tt l h
thng iu khin vector (Vector Control System), tng ny c m t bi s
trn hnh 3.9. Trong tn hiu cho trc v tn hiu phn hi i qua b iu khin
tng t nh h thng iu tc mt chiu dng, tn hiu t dng in kch t
*
M1
i v tn hiu t dng in mch rotor
*
T1
i , i qua b chuyn i quay VR
-1
, nhn
c
* *
1 1
i , i
o |
, tip tc i qua php chuyn i 2 pha/3 pha nhn c
* * *
A1 B1 C1
i , i , i .
S dng ba dng in ny iu khin cng vi tn hiu iu khin tn s e
1
nhn
c t b iu khin khng ch b bin tn iu khin dng in, to ra dng
in 3 pha m ng c iu tc yu cu.
B phn c th b khi
thit k b iu khin

B
iu
khin

VR
-1 2
3

B bin
tn iu
khin
dng
in
*
T1
i
i
A
*
M1
i
e
1
*
1
i
o

*
1
i
|

*
A
i

*
B
i

*
C
i

3
2

i
B
i
C

VR

M hnh
ng c mt
chiu tng
ng
~
e

+

-

i
o1
i
|1
i
T1
i
M
1


ng c khng ng b

Hnh 3.9: tng cu trc h thng iu khin vector
88

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

Khi thit k h thng iu khin vector, c th cho rng b chuyn i quay
ngc VR
-1
a vo pha sau b iu khin v khu chuyn i quay VR trong bn
thn ng c trit tiu nhau, b chuyn i 2/3 v b chuyn i 3/2 pha trong
ng c trit tiu nhau, nu tip tc b qua tr do b bin tn sinh ra th phn trong
khung nt t trn hnh 3.9 c th b i hon ton, phn cn li rt ging vi h
thng iu tc mt chiu. C th tng tng rng, tnh nng trng thi tnh v
ng ca h thng iu tc bin tn iu khin vector hon ton tng ng vi h
thng iu tc mt chiu.
3.2.3. Phng trnh c bn iu khin vector
Trong mc 3.1, cng thc (3.62) v (3.63) a ra m hnh ton hc theo nh
hng t trng rotor trn h thng ta quay ng b ca ng c khng ng
b. i vi ng c rotor ngn mch, th u
M2
=u
T2
=0, phng trnh ma trn in p
trong m hnh ton hc c th n gin ho thnh:

1 s 1 s m 1 m M1 M1
1 s 1 s 1 m m T1 T1
m 2 r M2
s m s r 2 T2
R L p L L p L i u
L R L p L L p i u
L p 0 R L p 0 i 0
L 0 L R i 0
+ e e
( ( (
( ( (
e + e
( ( (
=
( ( ( +
( ( (
e e

(3.64)
Trong h thng iu khin vector, i tng iu khin l dng in mch stator,
v vy trong m hnh ton hc buc phi tm ra c quan h ca hai thnh phn dng
in mch stator v cc i lng vt l khc. em biu thc ca
2
trong cng thc
(3.60) thay vo hng th ba trong cng thc (3.64), s c:
0 = R
2
i
M2
+ p(L
m
i
M1
+L
r
i
M2
) = R
2
i
M2
+p
2

cho nn:
2
M2
2
p
i
R

= (3.65)
li thay tip vo (3.70) gii ra i
M1
, s c:

2
M1 2
m
T p 1
i
L
+
= (3.76)
89

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

hoc:
m
2 M1
2
L
i
T p 1
=
+
(3.77)
trong
r
2
2
L
T
R
= l hng s thi gian kch t mch rotor.
Cng thc (3.67) cho thy, t thng ca rotor ch do i
M1
to ra, khng lin
quan ti i
T1
, v vy, i
M1
c gi l thnh phn kch t ca dng in stator (xem
hnh 3.7). Cng thc ny cn chng t, hm s truyn gia
2
v i
M1
l mt khu
qun tnh bc nht ( y p tng ng vi bin s s ca php bin i Laplace).
Quan h trng thi ng ca dng in mch stator i
T1
v dng in mch
rotor i
T2
trn trc T phi tho mn cng thc (3.61), hoc vit thnh:

m
T2 T1
r
L
i i
L
= (3.68)
T chng t, nu i
T1
t ngt thay i, i
T2
lp tc bin i theo, khng c
qun tnh, l v sau khi nh hng t trng rotor, trn trc T khng tn ti t
thng rotor. Nghin cu tip cng thc m men (3.63), c th cho rng, i
T1
l thnh
phn m men ca dng in mch stator (xem hnh 3.7). Khi i
M1
khng thay i,
tc l
2
khng thay i, nu i
T1
thay i, m men M
t
lp tc thay i theo quan h
t l thun vi n.
Tm li, do ta MT theo nh hng t trng rotor, gia hai thnh phn
dng in stator thc hin c xa b rng buc, i
M1
quyt nh t thng
2
,
cn i
T1
th ch nh hng n m men, tng t nh dng in kch t v dng in
phn ng trong ng c mt chiu, nh vy n gin ho rt nhiu vn iu
khin h thng iu tc bin tn - ng c xoay chiu.
3.2.4. M hnh quan st t thng rotor
nh hng theo t thng rotor, phi o c bin v gc pha ca t thng
rotor. Hin nay, trong h thng thc t, ch yu s dng phng php quan st gin
tip, tc l o cc i lng vt l d o nh in p, dng in hoc tc quay,
90

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

s dng m hnh quan st t thng rotor kp thi tnh ton ra bin v gc pha
ca t thng. C th c rt nhiu m hnh quan st t thng rotor, nhng m hnh
quan st trn h ta quay MT c p dng ph bin hn c, y ch gii thiu
m hnh quan st ny.
Da vo phng trnh cn bng in p v phng trnh t thng trn h ta
MT, sau mt s bin i c th a ra m hnh quan st t thng rotor nh hnh
3.10:
Dng in mch
stator 3 pha i
A
, i
B
, i
C

qua php bin i 3/2
bin thnh dng in
h ta c nh 2
pha i
o1
, i
|1
, li qua
bin i quay ng
b v theo nh
hng t trng
rotor, nhn c dng in i
M1
, i
T1
trn h ta M, T. Dng phng trnh iu
khin vector c th nhn c tn hiu
2
v e
s
, ly e
s
cng vi tn hiu tc o
thc e s nhn c tn hiu e
1
(tn s gc mch stator), qua tch phn, s nhn
c tn hiu gc pha ca t thng rotor (cng chnh l gc u
1
), tn hiu ny l
thng s ca php chuyn i quay ng b.
M hnh quan st t thng rotor da vo tham s T
2
v L
m
ca ng c,
chnh xc ca chng u chu nh hng ca s thay i tham s, y l nhc im
ch yu ca php quan st gin tip.



3
2

i
A
i
B
i
C
i
o1
i
|1
VR

i
T1
i
M1
m
2
L
T s 1 +

2
m
T
L


1
s

e

2
sin
cos

Hnh 3.10: M hnh quan st t thng trn h to quay
hai pha theo nh hng t trng

+

+


e
s
e
1
91

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

3.3. H TRUYN NG BIN TN 4Q K
3.3.1. S khi ca h truyn ng bin tn 4Q - K

S khi tng qut h truyn ng in bin tn 4Q - K c gii thiu
trn hnh 3.11. Phn lc ca chnh lu PWM (CLPWM) v nghch lu (NL) c kt
cu tng t nhau. Khi iu khin chnh lu PWM v khi iu khin nghch lu
gm cc b iu chnh v thit b pht xung iu khin cc IGBT trong mch lc.
Tn hiu khng ch khi iu khin chnh lu c k hiu l KCL, thng l tn
hiu t gi tr in p mt chiu u ra ca chnh lu PWM, k hiu l
*
dc
U v c
th thm lng t khc; tn hiu khng ch khi iu khin nghch lu c k
hiu l KNL, vi phng php iu khin vector thng gm lng t dng in
sinh t thng v tc quay.
3.3.2. S nguyn l phn mch lc ca h bin tn 4Q - K
Cc h truyn ng in bin tn 4Q dng chnh lu PWM - ng c xoay
chiu khng ng b ch khc nhau v phng php iu khin cc khi chnh lu
v nghch lu, cn phn mch lc th c bn ging nhau. Hnh 3.14 l s nguyn
Hnh 3.11: S khi h truyn ng in bin tn 4Q - K
CLPWM NL
K L
L
C
~

3

p
h
a

U
dc
S
CLa,b,c

S
NLa,b,c

iu khin
chnh lu
PWM
iu khin
nghch lu
KNL

KCL

FT
92

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

l phn mch lc ca h thng truyn ng. S gm b in cm ngun L; hai
s cu ba pha bng cc IGBT lm nhim v chnh lu (CLPWM) v nghch lu
(NL); t in C va l phn t c bn trong s chnh lu PWM, va l phn t
lc; ng c khng ng b ba pha K.
3.3.3. Khi iu khin chnh lu PWM [3]
Theo phn tch trong chng hai, c nhiu phng php iu khin b chnh
lu tch cc PWM, mi phng php iu khin c nhng u nhc im ring.
Cc phng php iu khin khc nhau c s khc nhau v i lng iu khin
cng nh cu trc c th ca h thng iu khin nhng u nhm t mc tiu
chung l iu khin s ng m cc van gi n nh gi tr in p mt chiu
u ra theo gi tr t, khng ch h s cng sut theo yu cu, m bo dng dng
in li gn vi hnh sin v cho php thc hin trao i cng sut hai chiu gia
ti v ngun. nghin cu s lm vic ca h truyn ng bin tn bn gc phn
t - ng c khng ng b ta chn phng php iu khin chnh lu l phng
php VOC.
Cu trc chi tit khi iu khin chnh lu PWM iu khin theo VOC c
biu din trn hnh 3.7. Cc khu chc nng c bn ca khi iu khin chnh lu
theo phng php VOC gm:
u
L
Hnh 3.12: S nguyn l phn lc h truyn ng bin tn bn gc phn t
dng chnh lu PWM - ng c khng ng b ba pha


K

u
L

93

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

- Khu o dng in v c lng in p li: Thc hin o dng xoay chiu
u vo chnh lu (i
La
, i
Lb
), bin i dng in h ba pha sang vector khng gian
trn h ta c nh o-| (i
Lo
, i
L|
) v tnh cc thnh phn vector in p li trn
h ta o-| (u
Lo
, u
L|
).
- Khu bin i o-| k-: Thc hin xc nh gc gia vector in p li
v trc o ca h ta o-|, y cng l gc gia trc d ca h ta quay d-q vi
trc o ca hai h ta c nh o-|, phc v cho vic chuyn ta cc vector
dng v p.
- Khu bin i o-| d-q lm nhim v bin i h ta vector dng in
li, u ra nhn c cc thnh phn ca vector dng in li trn h ta quay
d-q (i
Ld
, i
Lq
).
PI
d - q
*
Ld
i
o|
k
o|
o|
*
dc
U
Ai
Lq

*
Lq
i 0 =
PI PI
dq
-
-
Khu o dng in
v c lng in
p li
Khu iu ch
rng xung
PWM
Ai
Ld

S
CLa,b,
c
i
La
i
Lb
u
s
o

u
s|
|

cos
UL
sin
UL
i
Ld

i
Lq
i
L|

i
Lo

u
sq
u
sd
cos
UL

sin
UL
-
u
Lo

u
L|

Hnh 3.13: Cu trc khi iu khin chnh lu PWM theo VOC
U
dc
AU
dc
94

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

- Khu bin i d-q o-| lm nhim v bin i h ta vector in p ti
qui i, u ra nhn c cc thnh phn ca vector in p ti trn h ta o-|
(u
so
, u
s|
) dng iu khin khu iu ch rng xung PWM.
- Khu iu ch rng xung PWM: Thc hin to cc xung iu khin cc
kho ng ct ca mch lc, khu hot ng theo nguyn l iu ch vector khng
gian.
Cc b iu chnh dng v p c la chn l cc b PI, tn hiu t ca cc
b iu chnh dng l
*
d
i c ly t u ra b iu chnh in p v
*
q
i 0 = (c
ly bng khng theo iu kin h s cng sut bng 1). Nh vy, trn thc t, h ch
c mt tn hiu iu khin chung cho b chnh lu l tn hiu t in p mt chiu
*
dc
U .
3.3.4. Khi iu khin nghch lu p dng nguyn l iu khin vector [5]
T m hnh ton hc ca K trn h ta MT, da vo cc phng trnh c
bn khi p dng iu khin vector, c th c nhiu gii php khc nhau. Mt trong
cc phng php hay c p dng [5] l: T phng trnh cn bng in p trn h
MT, kt hp vi cc quan h c c khi p dng nh hng t thng rotor, thc
hin thnh lp cc phng trnh m t quan h gia cc thnh phn in p v dng
in stator trn h ta MT, lm c s cho vic tnh ton gi tr cc thnh phn
in p t, sau khi chuyn ta v h ba pha thu c cc gi tr t in p
stator. T cc gi tr t in p, s dng nguyn l iu ch rng xung hnh sin
(SPWWM) [4] hoc nguyn l iu ch vector khng gian (CVTKG) [5] thc
hin vic iu khin cc van nghch lu.
Cu trc phn iu khin nghch lu theo nguyn l trn c m t trn hnh
3.14. Cc khi iu khin c bn v nhim v ca khi trn hnh 3.14:
- CTQ l b iu chnh tc quay;
95

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

- MHTT l m hnh quan st t thng, c chc nng tnh ton gi tr t thng
rotor
2 M2
( ) = v gc gia vector t thng rotor vi trc chun ();
- CTi l khu chuyn ta dng in stator t h ta o| sang h ta
MT;
- TH l khu to hm, to ra gi tr t t thng rotor theo gi tr tc gc
rotor;
- CTT l b iu chnh t thng, cho tn hiu ra l gi tr t thnh phn sinh
t thng ca dng in stator trn h ta MT;
- C l khu iu chnh a thng s, c nhim v tnh ra gi tr t cc thnh
phn in p stator trn h ta MT;
- CTu l khi chuyn i ta in p t h o| sang h ta MT;
- CVTKG l khu iu ch vector khng gian, tnh ton to ra cc xung iu
khin cc van nghch lu t cc gi tr yu cu ca in p stator trn h ta o|
(
* *
1 1
u , u
o |
).


96

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn


























CD CTu
CTT TH
MHTT
CTQ
K
My o tc
quay


*



'*
M2


*
1
u



*
1
u


3~
*
C
u
A

B

C
i
A
i
B
3
2
i
1
i
1
SPWM
i
M1
i
T1
*
T1
i

*
M1
i

'
M2


*
T1
u

*
M1
u





U
dc
Hnh 3.14: Cu trc nghch lu iu khin vector nh hng t thng rotor

CTi
VR
-1
VR
2
3
*
B
u
*
A
u
97

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

Chng4
M PHNG H TRUYN NG IN BIN TN 4 Q - NG C
KHNG NG B BA PHA
4.1. M PHNG C TNH LM VIC CA CHNH LU PWM
thc hin qu trnh m phng cc c tnh c bn ca h truyn ng
bin tn 4Q-K nhm kim nghim cc phn tch l thuyt v chng minh cc kh
nng ca h truyn ng, trc tin, tin hnh m phng kim chng cc tnh
nng u vit ca chnh lu PWM, ng thi cng l kim chng cu trc iu
khin khi chnh lu PWM.
4.1.1. Xy dng chng trnh m phng chnh lu PWM
Da vo m t ton hc ca chnh lu PWM, cc phng php iu khin chnh
lu PWM v cc cu trc tng ng, ng dng cc phn mm PLECS v MATLAB
ta xy dng c m hnh m phng cho chnh lu PWM. nh gi v chnh lu
PWM, y ch m phng chnh lu PWM theo mt phng php iu khin l
phng php iu khin theo VOC.
Trong phn ny, nh gi v in p mt chiu u ra, cht lng dng
in li v h s cng sut ca chnh lu PWM, ta nghin cu s lm vic ca b
chnh lu vi ti in tr c iu chnh. Da vo cu trc trc iu khin chnh lu
PWM theo VOC c m t hnh 2.15, s dng phn mm MATLAB c th xy
dng c s (chng trnh) m phng cho trng hp ny nh trn hnh 4.1,
cc hnh 4.2 v hnh 4.3 l s m phng chi tit phn iu khin chnh lu theo
phng php VOC (khi Subsystem) v phn mch lc (khi PLECS circuit).
Cc thng s c bn ca ngun v ti khi xy dng chng trnh m phng c
chn: ngun xoay chiu ba pha c tn s 50Hz, in p pha l 220V; gi tr t ca
in p chnh lu u ra U
dc
khi bt u m phng (t=0) l 600V v ti l in tr
30; ti t=0.2s tng gi tr t ca in p ra chnh lu mt lng U
dc
=100V; ti
98

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

t=0.4s tng ti bng cch ni song song thm vo in tr ti mt in tr khc c
gi tr l 60.












Hnh 4.1: S m phng chnh lu PWM ti in tr iu khin theo VOC
Hnh 4.2: S m phng chi tit khi iu khin chnh lu PWM theo phng
php VOC(khi Subsytrem) ca m hnh hnh 4.1

99

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn








4.1.2. Cc kt qu m phng chnh lu PWM
Trn hnh 4.4 biu din in p mt chiu sau chnh lu, t th U
dc
cho
thy, qu trnh khi ng ca b chnh lu din ra trong thi gian rt ngn, s thay
i gi tr in p ra khi thay i gi tr t cng din ra rt nhanh, in p ra bm
st gi tr t vi sai lch khng ng k, mt im cn quan tm l gi tr in p
mt chiu u ra cao hn gi tr in p ra ca chnh lu i t thng thng, iu
ny p ng c yu cu in p mt chiu cao m khng cn phi dng my bin
p tng p.

Hnh 4.5, 4.6 biu din in p v dng in mt pha ngun xoay chiu (pha
0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5
0
100
200
300
400
500
600
700
800
t(s)
U
dc
(V)
Hnh 4.4: in p mt chiu sau
chnh lu PWM iu khin theo VOC
0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5
-400
-300
-200
-100
0
100
200
300
400
t(s)
u
a
(V), i
a
(A)
Hnh 4.5: in p v dng in pha A ca
chnh lu PWM iu khin theo VOC
Hnh 4.3: Chi tit khi PLECS circuit ca m hnh hnh 4.1
100

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

A). Cc th cho thy, dng in ngun c dng rt gn vi hnh sin; trong cc ch
khc nhau lun t c h s cng sut cos =1 (dng in trng pha vi in
p).
4.2. M PHNG H TRUYN NG BIN TN 4Q-NG C KHNG
NG B BA PHA
4.2.1. Xy dng s m phng h truyn ng trong phn mm Matlab
nh gi y v h truyn ng cng nh v bin tn bn gc phn t
s dng chnh lu PWM, ta tin hnh m phng s lm vic ca h truyn ng
bin tn 4Q - ng c xoay chiu khng ng b ba pha rotor lng xc. Trong h
thng ny, phn iu khin chnh lu PWM cng vn p dng phng php iu
khin VOC, cn phn nghch lu s dng phng php iu khin vector nh
hng theo t thng rotor. Phn iu khin nghch lu c xy dng c bn da
trn cu trc c m t trn hnh 3.14 c sa i cht t trn quan im ch thc
hin m phng s lm vic ca h trong vng tn s ra ca bin tn nm trong
khong t tn s nh mc ca ng c tr xung. Vi vng tn s di tn s c
bn th yu cu thc hin duy tr t thng rotor bng hng s, do vy trong cu trc
iu khin chn gi tr t thnh phn sinh t thng ca dng stator bng hng s
0
5
10
15
20
25
30
35
0.400 0.433 0.417
t(s)
i
dc
(A)
Hnh 4.7: Dng mt chiu sau chnh lu
ca PWM iu khin theo VOC trong
thi gian 1/6 chu k ngun
0.4 0.42 0.44 0.46 0.48 0.5
-400
-300
-200
-100
0
100
200
300
400
t(s)
u
a
(V), i
a
(A)
Hnh 4.6: in p v dng in pha A
ca chnh lu PWM iu khin theo
VOC trong thi gian 5 chu k ngun
u
a
i
a
101

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

(
*
M1
i const ) v gi tr ny c la chn theo dng t ha ca ng c. Cu trc
iu khin nghch lu trong trng hp ny c m t trn hnh 4.8. S dng phn
mm PLECS chy trong mi trng MATLAB c th xy dng c s
(chng trnh) m phng h truyn ng nh trn hnh 4.9, 4.10, 4.11.
Tham s ng c c la chn thc hin qu trnh m phng h truyn
ng: Cng sut nh mc P
m
=1.5KW; s i cc t n
p
=3; in p nh mc mt
pha stator U
1m
=220V; dng in nh mc mt pha stator I
1m
=4.5A; in tr mt
pha stator R
1
=3.5; in tr mt pha rotor quy i v stator R
2
=4.0; in cm tn
mt pha stator L
t1
=10mH; in cm tn mt pha rotor quy i v stator L
t2
=9mH;
in cm h cm cc i L
m1
=200mH;


CD
CTu
MHTT
CTQ

*



*
M1
i const


*
1
u



*
1
u


*
C
u
i
A
3
2
i

1
i

1
SPWM
i
M1
i
T1
*
T1
i

*
T1
u

*
M1
u





CTi
VR
-1
VR
2
3
*
B
u
*
A
u
i
B
i
C

Hnh 4.8: Cu trc iu khin vector trong vng tn s f f
m
102

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn






















Hnh 4.10: S m phng chi tit phn iu khin nghch lu theo FOC (khi
INVERTER trn m hnh hnh 4.9

Hnh 4.9: S m phng h truyn ng in bin tn 4Q-ng c khng ng
b ba pha
103

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

4.2.2. Kt qu m phng
4.2.2.1. M phng qu trnh khi ng v ch hm ti sinh ca ng c
Thc hin m phng qu trnh khi ng ng c t tc bng khng n
tc gc 100 rad/s vi m men ti thay i. Ti t=1s (khi kt thc khi ng,
thay i m men ti sang m (tc l tc ng mt m men c cng chiu vi chiu
quay ca rotor) kim tra kh nng lm vic ca ng c trng thi hm ti sinh.
Cc kt qu m phng c m t trn cc hnh 4.12 n 4.14. T cc kt qu m
phng cho thy, tc ng c vn c duy tr theo gi tr t mc d m men ti
i du (hnh 4.12); cn dng in ngun xoay chiu cp cho chnh lu PWM th
thay i pha mt gc bng 180
0
, tc l b chnh lu lm vic ch nghch lu,
thc hin chuyn cng sut t pha ng c v li in (hnh 4.14) vi gi tr h s
cng sut bng 1 (cos = -1). Kt qu m phng chng minh kh nng lm vic
ch hm ti sinh trong ch n nh ca h thng.






Hnh 4.11: Chi tit khi PLECS circuit ca m hnh hnh 4.9
104

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn





















0 0.25 0.5 0.75 1 1.25
-10
-8
-6
-4
-2
0
2
4
6
8
10
1.5
M
c
(Nm)
t (s)
Hnh 4.13: S iu chnh m men ti ca ng c khi khi ng v khi chuyn ng
c sang trng thi hm ti sinh ch tc n nh (ti t=1s)
0 0.25 0.5 0.75 1 1.25 1.5
0
20
40
60
80
100
(rad/s)
t (s)
Hnh 4.12: Tc gc ng c khi khi ng v iu chnh ti chuyn ch
lm vic, vi gi tr t tc l 100 rad/s
105

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

4.2.2.2. M phng qu trnh khi ng v iu chnh tc










Hnh 4.14: in p v dng in li pha A cp cho chnh lu PWM trc v sau
thi im iu chnh m men ti (ti t=1s) chuynch lm vic ca ng c t
trng thi ng c sang hm ti sinh
0.9 0.95 1.0 1.05 1.1 1.15 1.2 1.25 1.3
-200
-150
-100
-50
0
50
100
150
200
u
La
(V), i
La
(A)
t (s)
u
La
(V)
i
La
(A)
Thi im chuyn ch
0 0.25 0.5 0.75 1 1.25 1.5
0
20
40
60
80
100
(rad/s)
t (s)
Hnh 4.15: Tc gc ng c khi khi ng v iu chnh gim tc t 100
rad/s xung 80 rad/s
106

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

Cng m phng qu trnh khi ng ng c t tc bng khng n tc
gc 100 rad/s vi m men ti khng i. Ti t=1.2s, thc hin gim tc mt
lng bng 20 rad/s kim tra tnh trng lm vic ca h thng khi iu chnh
gim tc












Kt lun: T cc kt qu m phng mt s ch c trng ca chnh lu
PWM v h truyn ng bin tn 4Q-ng c khng ng b cho thy, s dng
chnh lu PWM xy dng b bin tn bn gc phn t p tt cc yu cu m
mc tiu ti t ra. H truyn ng c kh nng m bo s lm vic tt ca
ng c trn c bn gc phn t ca h ta .




0.9 0.95 1.0 1.05 1.1 1.15 1.2
-200
-150
-100
-50
0
50
100
150
200
Hnh 4.16: in p v dng in li pha A cp cho chnh lu PWM trc v
sau thi im iu chnh gim tc t 100 rad/s xung 80 rad/s (ti t=1s)
t (s)
u
La
(V), i
La
(A)

u
La
(V)

i
La
(A)

107

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

KT LUN V KIN NGH
1. KT LUN
Vic s dng b chnh lu tch cc PWM lm khi chnh lu ca b bin tn
cho phep b bin tn v h truyn ng ng c xoay chiu ng dng loi bin tn
ny t c nhiu tnh nng u vit m cc b bin tn thng thng khc khng
c:
- Gim n mc rt thp cc sng hi bc cao trong dng in li.
- C kh nng to c h s cng sut li in theo yu cu.
- C kh nng iu chnh v n nh tt in p phn mt chiu, gim bt
nh hng ca s dao ng in p li in n b bin tn.
- ng c c th lm vic c mi ch , c bit l ch hm ti sinh
k c trong ch n nh v qu , cho php c th p dng h truyn ng bin
tn 4Q-ng c xoay chiu vi nhiu loi ti khc nhau, tit kim nng lng trong
nhiu trng hp.
2. KIN NGH
- Tip tc nghin cu hon thin c th p dng vo thc t.
- Nghin cu tm thm ng dng khc i vi chnh lu PWM.








108

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

TI LIU THAM KHO
Ting Vit
1.

Trn Khnh H (1997), My in tp 1, Nh xut bn Khoa hc v k thut,
H Ni.
2. Bi Quc Khnh, NguynVn Lin, Phm Quc Hi, Dng Vn Nghi (2002),
T ng iu chnh truyn ng in, Nh xut bn Khoa hc v k thut,
H Ni.
3.

Bi Quc Khnh, Nguyn Vn Lin (2007), C s truyn ng in, Nh xut
bn khoa hc v k thut, H Ni.
4.

Trn Th, V Quang Lp (bin kho); C s iu khin t ng truyn ng
in; Nh xut bn Khoa hc v k thut, H Ni,2004.
5.

Nguyn Phng Quang (1996), iu khin t ng truyn ng in xoay chiu
ba pha, Nh xut bn Gio dc, H Ni.
6. Nguyn Phng Quang, (2003) MATLAB & Simulink dnh cho k s iu khin
t ng, Nh xut bn Khoa hc v k thut, H Ni.

Ting Anh
7. C. Daoshen and B. K. Bose (1992), Expert system based automated selection
of industrial AC drives, IEE IAS Annu. Meet. Conf. Rec., pp 387-392.
8. S. M. Chhaya and B. K. Bose (1992), Expert system based automated design
technique of a voltage-fed inverter for induction motor drive, IEE IAS
Annu. Meet. Conf. Rec., pp 770-778.
9. S. M. Chhaya and B. K. Bose (1992), Expert system based automated design
technique of a voltage-fed inverter for induction motor drive, IEE IAS
Annu. Meet. Conf. Rec., pp 770-778.
10. S. M. Chhaya and B. K. Bose (1995), Expert system aided automated design,
simulation and controller tuning of ac drive system, IEE IECON Conf.
Rec., pp 712-718.
11. Mariusz Malinowski (2001), Sensorless Control Strategies for Three Phase
PWM Rectifiers, Warsaw, Poland.
12 P. Barrass, M. Cade (1999), PWM rectifier using indirect voltage sensing,
Proc.IEE-Elect. Power Applicat., 146 (5), 539-544.
13. Plexim GmbH, PLECS - Piece-wise Linear Electrical Circuit Simulation for
109

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

Simulink, User Manual, ver 1.2.
14. The Mathworks, Simulink-Dynamic System Simulation for Matlab, Help file in
Matlab7.01 R14.

You might also like