Phong Ve Rui Ro - 2008

MC LC
DANH MC CC BNG, BIU, S LI M U CHNG I: L LUN CHUNG V NGHIP V PHNG V RI RO BIN NG GI XNG DU 1. Cc vn c bn v phng v ri ro 1.1. c im ca th trng du la 1.2. Ri ro bin ng gi xng du 1.3. Ti sao phi phng v ri ro bin ng gi xng du 2. ng dng cc cng c phi sinh vo phng v ri ro bin ng gi xng du 2.1. Forwards 2.2. Futures 2.3. Options 2.4. Swaps 2.5. Cc cng c khc 3. Kinh nghim v phng v ri ro bin ng gi xng du ca Trung Quc CHNG II: NG DNG CC CNG C PHI SINH VO PHNG V RI RO BIN NG GI XNG DU TI VIT NAM 1. Vai tr ca xng du i vi nn kinh t 1.1. Nhu cu du th gii 1.2. Bin ng gi xng du th gii 1.3. Nhu cu du Vit Nam 1.4. Bin ng gi xng du Vit Nam 2. Phn tch hin trng s dng cc cng c phng v gi xng du ti Vit Nam 2.1. C ch qun l gi xng du Vit Nam 2.2. Hin trng ca vic phng v ri ro bin ng gi xng du ti Vit Nam
http://svnckh.com.vn
2.3. nh gi tnh hnh kinh doanh xng du ca cc doanh nghip Vit Nam 2.4. Tn ti, nguyn nhn v phng hng 3. Phn tch kh nng ng dng cng c phi sinh vo phng v ri ro bin ng gi xng du ti Vit Nam CHNG III: XUT CC BIN PHP PHNG V RI RO BIN NG GI XNG DU TRONG THI GIAN SP TI 1. Cc gii php v m 2. Cc gii php vi m KT LUN TI LIU THAM KHO PH LC
DANH MC CC BNG, BIU , S

Bng Bng 1.1: Cc nc xut khu du th trn 1 triu thng/ngy Bng 1.2: Cc nc nhp khu ln trn th gii Bng 1.3: Gi xng Vit Nam, Lo, Campuchia trong 6 thng u nm 2008 Bng 1.4: Phn trm chi ph cho xng du trong cc hot ng Bng 1.5: Hot ng thanh ton ca hp ng Futures hng ngy Bng 1.6: Dng tin ti cc thi im. Bng 1.7: Cc yu t tc ng n gi quyn chn Bng 1.8: Nhng trng hp s xy ra ca kt hp collar Bng 2.1: Nhu cu v nng lng Vit Nam giai on 2000 - 2010 Bng 2.2: Gi du th th gii nm 2004 - 2005 Bng 2.3: D bo ca WorldBank v gi du th trung bnh trong cc nm ti. Bng 2.4: Lng nhp khu xng, du qua cc nm Bng 2.5: Thng k cc nguyn nhn cn tr vic s dng sn phm phi sinh Biu Biu 1.1: Cc sn phm du kh Biu 1.2: Gi du th trn th gii t 1947 5/2008 Biu 1.3: Biu phn phi li tc khi mua swaps Biu 1.4: Biu phn phi li tc quyn chn mua Cap Biu 1.5: Biu phn phi li tc collar Biu 1.6: Biu theo gi hedge Biu 1.7: Khi lng giao dch hng ho trn SHFE qua cc nm Biu 2.1: C cu s dng xng du Vit Nam Biu 2.2: Tng trng sn lng du th gii Biu 2.3: Tng trng sn lng cc nc ngoi OPEC Biu 2.4: Bin ng gi danh ngha ca du Brent theo cc ng tin Biu 2.5: Gidu ngt nh WTI giao thng 8/2008 ti NYMEX Biu 2.6: Gi cc sn phm du m Rotterdam Biu 2.7: Gi cc sn phm du m b vnh Hoa K Biu 2.8: C cu cc sn phm xng du tiu th Vit Nam nm 2007 Biu 2.9: Gi du th gii v gi xng Vit Nam cng thi im Biu 2.10: Gi xng du nhp khu t th trng Singapore v gi bn trong nc. S S 1.1: Dng tin doanh nghip khi hedged S 1.2: C ch mua bn hp ng tng lai S 1.3: Mi quan h gia gi tng lai v gi giao ngay S 2.1: Lng tiu th du trn u ngi nm 2007 S 2.2: Tng trng nhu cu du m ti cc khu vc trn th gii S 2.3: S th hin kho d tr, vn chuyn v phn phi xng, du trong nc. S 2.4: Khi cha thc hin hedging S 2.5 : Hedge bng swap S 2.6: Hedge bng quyn chn mua (call) S 2.7: Hedge bng collar
LI M U 1. S cn thit ca ti nghin cu. Xng du l loi nhin liu khng th thiu c i vi mi nn kinh t. Thc t cc nc trn th gii cho thy, cc nc thuc nhm nc pht trin cao nht ang s dng lng xng du nhiu nht v ngc li. Kinh t cng pht trin nhu cu v xng du cng ln, xng du l nhn t duy tr, thc y s pht trin kinh t ca mi quc gia. Vit Nam ang trong giai on cng nghip ha, hin i ha, nn kinh t vi tc tng trng kinh t kh cao so vi cc nc ang pht trin nn m bo xng du tiu th l mt yu cu cp thit. Vit Nam mi nm xut khu du th khong trn 17.000 nghn tn tuy nhin do cha c nh my lc du nn hin chng ta phi nhp khu hon ton xng, du thnh phm t nc ngoi. Chnh v vy chng ta b ph thuc, b ng trc nhng bin ng ca ngun hng th gii v vic ny gy nhiu tiu cc cho nn kinh t. Kinh nghim cho thy, cc quc gia c tc pht trin kinh t mc cao v n nh lun c nhng chnh sch, c ch to iu kin thun li cho doanh nghip thc hin cc chin lc phng v ri ro (hedging) bin ng ca gi xng du. Tuy nhin, Vit Nam vn ang thc hin c ch b l cho cc cng ty kinh doanh xng du bnh n gi bn trong nc. y l mt vic lm mang nng tnh tp chung bao cp, lm cho cc doanh nghip thiu s nng ng, gim hiu qu ca nn kinh t, mt i kh nng cnh tranh theo c ch th trng. to th ch ng, duy tr s n nh cho gi xng, du trong nc, trnh cho nn kinh t nhng c sc khin doanh nghip b ph sn, nht thit nh nc, doanh nghip phi c nhng k thut phng v ri ro (hedging) bin ng gi xng du cho mnh. y l mt mt chin lc m bo cho s pht trin bn vng, n nh ca nn kinh t. Bi vy nhm ti chn vn Nghip v phng v ri ro gi xng, du v p dng ti Vit Nam lm ti nghin cu. 2. i tng, phm vi, mc tiu nghin cu ca ti.
i tng nghin cu ca ti l cc nghip v phng v ri ro (hedging) bin ng gi xng du c kh nng ng dng ti Vit Nam. ti gii hn phm vi nghin cu ti Vit Nam trong khong thi gian t 2005 n nay, khi gi xng du trn th gii bin ng mnh. ti t mc tiu nghin cu kh nng ng dng nghip v phng v ri ro (hedging) bin ng gi xng du bnh n gi xng du m bo hot ng sn xut, kinh doanh ca cc doanh nghip Vit Nam. 3. Phng php nghin cu ca ti. Phng php nghin cu ch yu l phng php phn tch, tng hp, thng k, so snh, s dng cc s liu nghin cu th cp. Bn cnh cc phng php m hnh ha s dng bng biu, th s gii thch c ch hot ng ca cc cng c phng v mt cch sinh ng. 4. Kt cu ca ti: Ngoi phn li m u, kt lun v ph lc, bi vit c kt cu nh sau: Chng I: L lun chung v nghip v phng v ri ro gi xng du. Chng II: ng dng cc cng c phi sinh vo phng v ri ro gi xng du Vit nam. Chng III: xut cc bin php phng v ri ro gi xng du ti Vit Nam trong thi gian ti. 5. Kt qu nghin cu d kin. ng gp ch yu ca ti l: i, Khi qut ha c s l lun ca vic phng v bin ng gi xng du v kinh nghim s dng cc cng c phng v gi xng du Trung Quc; ii, Phn tch vai tr v kh nng ng dng cc cng c phng v gi xng du Vit Nam; iii, xut cc gii php s dng cc cng c phng v gi xng du bnh n gi xng du Vit Nam. Do y l mt lnh vc mi Vit Nam, cha c nhng nghin cu c cng b trong nc cng vi trnh ngi vit cn hn ch nn bi vit chc chn khng trnh khi nhng thiu st. Rt mong cc thy, c gio v cc bn ng gp, ch bo ti ca nhm nghin cu c hon chnh hn.
CHNG I: L LUN CHUNG V NGHIP V PHNG V RI RO BIN NG GI XNG DU 1. Cc vn c bn v phng v ri ro. 1.1. c im ca th trng du la. Du m l hn hp ca cc hircacbon, l hp cht ca hir v cacbon. Cc thnh phn ca du m c chia tch bng phng php chng ct phn on. Khong nhit si ca cc sn phm du m trong chng ct phn on trong iu kin p sut kh quyn tnh theo C l: Xng te: 40-70C (c s dng nh l dung mi) Xng nh: 60-100C (nhin liu cho t) Xng nng: 100-150C (nhin liu cho t) Du ha nh: 120-150C (nhin liu v dung mi trong gia nh) Du ha: 150-300C (nhin liu ) Du izen: 250-350C (nhin liu cho ng c izen/du si) Du bi trn: > 300C (du bi trn ng c) Cc thnh phn khc: hc n, nha ng, cc nhin liu khc Biu 1.1:
Ngun: IEA
Ngnh cng nghip du m phn chia "du th" theo khu vc m n xut pht (v d "West Texas Intermediate" (WTI) hay "Brent") thng thng theo t trng v nht tng i ca n ("nh", "trung bnh" hay "nng"); cc nh ha
du cn ni n chng nh l "ngt", nu n cha t lu hunh, hoc l "chua", nu n cha ng k lu hunh v phi mt nhiu cng on hn c th sn xut n theo cc thng s hin hnh. Cc thng (barrel) tiu chun trn th gii l: Hn hp Brent, bao gm 15 loi du m t cc m thuc h thng m Brent v Ninian trong khu vc lng cho ng Shetland trn bin Bc. Du m c a vo b thng qua trm Sullom Voe Shetlands. Du m sn xut chu u, chu Phi v du m khai thc pha ty ca khu vc Trung Cn ng c nh gi theo gi ca du ny, n to thnh mt chun (benchmark) nh gi du. West Texas Intermediate (WTI) cho du m Bc M. Dubai c s dng lm chun cho khu vc chu - Thi Bnh Dng ca du m Trung Cn ng. Tapis (t Malaysia, c s dng lm tham chiu cho du m nh Vin ng). Minas (t Indonesia, c s dng lm tham chiu cho du m nng Vin ng). Gi OPEC bao gm:
o o o o o o o
Arab Light ( Rp Saudi) Bonny Light (Nigeria) Fateh (Dubai) Isthmus (Mexico)(khng OPEC) Minas (Indonesia) Saharan Blend (Angiri) Tia Juana Light (Venezuela)
T cui th k XIX, ht th k XX cho n hm nay, du m u t nhiu l tc nhn gy nn nhng cuc tranh ginh quyn lc, dn n nhng cuc i khng hong kinh t th gii v cui cng l hai cuc chin tranh th gii trong th k XX. Vo u nhng nm 1970, do du t ngt tng gi, kinh t th gii, nht l nhng nc cng nghip tin tin, ri vo mt cuc khng hong
nng lng nghim trng. T ti nay nhng bin ng v gi du tr thnh mi quan tm hng ngy, hng gi. Nhiu lc ngi ta c cm tng s tn vong v pht trin ca th gii hin nay ph thuc phn ln vo cc ngun ti nguyn, ch yu l du m v kh t, ngun nng lng m loi ngi hin ch cn 30 n 35% d tr, tc l vi tc s dng hin nay du m ch cn c s dng trong khong 30 n 40 nm na. Nn kinh t ton cu ang ngy cng ph thuc vo nng lng nh hin nay th du m gi vai tr quan trng hng u. Gi du tc ng v nh hng ti s pht trin nn kinh t ton cu v hu nh mi ngnh cng nghip u ph thuc rt ln vo ngun ti nguyn qu gi ny. Ch trong vi thng qua, gi du tng t ngt, nh hng ti nn kinh t ton cu. Thng 7/2008, gi du ln u tin t k lc trong lch s vi mc gi 150 la mt thng. C quan Nng lng Quc t (IEA) va cng b bo co mi nht v th trng du m th gii. Nhu cu tng mnh cc nc ang pht trin v nhng cng thng v ngun cung hin nay d bo "mt bc tranh th trng du m u m trong trung hn". Du m ngy cng chng t vai tr quan trng trong nn kinh t ton cu, c bit l trong bi cnh chnh tr th gii ni chung v Trung ng ni ring c nhiu bin ng khin gi du khng ngng leo thang. Thc t ang chng minh rng th gii s dn dn c vn hnh bi ng lc l du m cho n khi nhn loi tm ra c mt loi nhin liu khc sc thay th hon ton m chuyn dng nh cn xa vi. Do vic phn b cc ngun ti nguyn du kh khng ng u trn th gii, c nc tr lng rt ln m nhu cu khng nhiu, trong khi nhng nc c nhu cu rt ln nh Ty u th tr lng li qu nh b (du th c Ty u mi chim 1,7% tr lng th gii). Chnh v th, vic xut khu du kh l hot ng thng xuyn, lin tc v n gp phn mang li nhiu li nhun hn trong tng thu ngn sch ca nhng nc xut khu, c bit l cc nc ang pht trin. T nm 1990 cho n nay cng vi s gia tng sn xut v tiu th, xut khu du m trn th gii tng u n, tc tng nhanh nh thp k 60
70 v cng khng ln xung tht thng nh thp k 80 m rt n nh mc 1,6% - 1,8%/nm. 1.1.1. Tng quan v xut-nhp khu du m ca th gii. Trung ng lun l khu vc xut khu ln nht th gii vi t trng xut khu lun tng t 1986 li y. Lng xut khu ny cha bao gi dng li v trong tng lai vn vi vai tr l nhng nc c tr lng ln nht, con s ny s khng gim m c th ni l tng nhanh, cho d c nhng vn chnh tr no c th xy ra i chng na. Sau khu vc Trung ng, khu vc xut khu ln th hai l Nga v cc nc ng u, k tip l khu vc chu Phi v cc nc M Latinh. Bng 1.1: Cc nc xut khu du th trn 1 triu thng/ngy n v: triu thng/ngy STT 1 2 3 4 5 6 Nc Rp Xut Nga Na-uy Iran Venezuela UAE S lng 7,38 4,76 3,22 2,74 2,6 2,04 STT 7 8 9 10 11 12 Nc Nigeria Irc C-ot Mexic Libya Algieria S lng 2 2 1,8 1,65 1,25 1,24
Ngun: Thi bo kinh t Vit Nam
Trn th gii ti nguyn du m ch tp trung nhiu hn nhng nc m lng tiu th ca chng cha cao. Trong khi , tr lng ny li qu khan him nhng nc m nhu cu ngy mt tng cao. in hnh trong s ny l khu vc Ty u. Tuy nhin xt v tc tng nhp khu th khu vc Chu ng v tr th nht nhng xt v khi lng th Chu M, Chu u vn l nhng khu vc nhp khu ln nht.
Bng 1.2: Cc nc nhp khu ln trn th gii STT 1 2 3 4 5 6 Nc M Nht c Php Trung Quc Tiu th (triu thng/ngy) 19 5,5 2,8 2 2 4,5 Nhp khu (triu thng/ngy) 11 5,3 2,5 1,8 1,6 1,3
Ngun: Thi bo kinh t Vit Nam
1.1.2. Nhng mc quan trng trong s bin ng gi du th gii. Biu 1.2: Gi du th trn th gii t 1947 5/2008
Opec tng sn lng 10% Khng hong ti chnh chu Chin tranh Iraq Kinh t chu phc hi ng la suy yu Mt loi mc ct gim sn lng ca OPEC cn 4,2 triu thng/ngy
Chin tranh Iran- Iraq Cuc cch mng Iran

Khng hong knh o Suez
Cuc chin Yom Kippur
Chin tranh vng Vnh
M iu khin gi du
Gi du th gii
Ngun: www.wtrg.com
1.1.2.1. T nm 1947 - 1972: Thi k trc khi Rp tin hnh cm vn i vi M. Gi du th mc 2,5$ v 3$ k t nm 1948 cho n ht thp k 60. T nm 1958 n 1970, gi du mc n nh 3$/thng v c xu hng gim. S suy gim ca gi du nhm ph hp vi mc lm pht l s khuych trng i vi cc nh sn xut trn th gii vo nm 1971 v nm 1972 bi s suy yu ca ng la.
Vo nm 1960, OPEC c thnh lp vi 6 thnh vin sng lp l Iran, Iraq, Kwait, Saudi Arabia v Venezuela. Vo cui nm 1971, 6 thnh vin khc cng tham gia: Qatar, Indonesia, Libya, Cng ho Rp, Algeria v Nigeria. Ch mt thi gian ngn sau , OPEC thng qua kt cc ca mt cuc chin tranh khng h d nh trc l s m rng kh nng kim sot ca t chc ny ln gi du. 1.1.2.2. T nm 1973 1981: Cuc khng hong du m ln th nht, thi k Rp cm vn i vi M. Vo nm 1972, gi du th vo khong 3$/thng v vo cui nm 1974, gi du m tng gp 4 ln ti 12$. Nguyn nhn c th l cuc chin tranh Yom Kippor n ra vo ma thu nm 1973, theo sau l vic cc quc gia Rp tin hnh ty chay cc nc c cho l ng h Isarel chng li Rp, v cm vn xut khu du m sang cc quc gia ny. Tuy nhin, nguyn nhn su xa l trong mt thi gian di OPEC ht sc tht vng v vic gi du tng i n nh gy s st gim u doanh thu thc t hot ng kinh doanh du m. Bin ng a chnh tr bng n to ra mt l do thch hp di n mt chnh sch p dng quyn lc th trng ngm nhm y gi du m ln cao. V sau ch mt nm ri, gi du th nh ca Rp Xut tng vt t 2$/thng ln ti 13$/thng. Gi du m sau c giao dch mt cch bnh n vi bin hp mc di 15$/thng cho n c sc a chnh tr tip theo, cuc cch mng Iran v cuc chin tranh Irc. Bc vo nm 1979, OPEC quyt nh tn dng quyn lc nh gi ca mnh sau mt gia on kim ch bng cch cng b mt mc tng gi 15% cho nm 1979. Cuc cch mng ti Iran gy ra thit hai t 2 triu thng n 2,5 triu thng du khai thc mi ngy trong giai on t thng 11 nm 1978 cho n thng 6 nm 1979. Sau th vic sn xut hu nh ngng hn. Irc tin hnh xm lc Iran vo thng 9 nm 1980. Ch trong vi tun sau tng sn lng du m ca c 2 nc tham chin ny ch cn mc vi triu thng mi ngy hoc c th tnh l 6,5 triu thng mi ngy t hn so vi mt nm trc . Trong nm 1979, sn lng du th ton th gii gim 10%. Cng trong thi gian ny, rt nhiu nc quay li n lc cng c
cc kho xng d tr. Cho n thi im th trng du th t nh vo giai on 1980 1981, gi du th nh ca Rp Xut tng ln st mc 40$/thng, mc tng 25$/thng hay gp 3 ln so vi mc gi trung bnh nm 1978. 1.1.2.3. T nm 1982 1990: Khng hong du m ln th hai nm 1982. T nm 1982 n nm 1985, OPEC c gng t ra mt mc hn ngch thp n nh gi du. Nhng c gng ny lp li lin tip nhng tht bi do nhiu thnh vin khc ca OPEC sn xut ln hn mc hn ngch quy nh. Trong sut thi gian ny Rp Xut thc hin nh mt u tu lm gng, ct gim sn lng ngn cn vic gim t do ca gi du. Vo thng 8/1985, Rp Xut cng qu mt mi vi vai tr ny. H lin kt gi du ca mnh vi th trng du th giao ngay v u nm 1986 tng sn lng du t 2 triu thng mi ngy ln n 5 triu thng mi ngy. Gi du th gim mnh xung cn 10$/thng vo gia nm 1986. Vo thng 12 nm 1986, gi du ca OPEC t mc k lc l 18$/thng v k lc ny cng b ph v vo thng 1/1987. Gi du vn mc yu. Gi du tng vo nhng nm 1990 vi vic kt hp c cuc xm lc ca Irc vi Coet v tip theo l cuc chin tranh vng Vnh, nhng cuc chin du m tip theo lm gim mnh gi du cho ti tn nm 1994 gi du c iu chnh theo lm pht t mc thp nht k t nm 1973. 1.1.2.4. T nm 1991 2001: Khng hong du m ln th ba nm 1991. Gi du th trong nm 1990 tng vt y bin ng gn lin vi vic Iraq xm lc Iran v s leo thang ca chin dch Bo tp sa mc vi kt cc l p c Saddam Hussein phi rt qun. t tng gi ln ny l ht sc ng k ch vi tun trong thng 8 nm 1990, gi du th nh ca Rp Xut tng t 15$/thng ln trn 33$/thng. Tuy nhin tc ng ln ngun cung ng du l khng nhiu bi v Rp Xut v cc quc gia Rp khc ln ny l ng minh vi lin minh Hoa K chin thng Iraq, gi du ngay lp tc tt xung. V sau gi c gim xung tip khi cuc chin tranh vng Vnh tip theo din ra nhanh hn vi t thng vong hn so vi d on ca cc nh
phn tch. Sau chin tranh, gi du th bc vo mt thi k gim u cho n nm 1994, khi m gi c c iu chnh theo lm pht xung mc thp nht k t nm 1990. Tip theo cuc khng hong ti chnh chu v vic Lin hp quc ph chun cho php Irc c tin hnh chng trnh i du ly lng thc, gi du gim xung cn 10$/thng vo cui nm 1998. Sau gi du li tip tc tng mnh, do nhu cu tiu dng trn ton cu gia tng, qu bong bng cng ngh cao kch ngi cho mt s bng n v u t ti Bc M v nn kinh t chu bt u c s hi phc. Cho n gia nm 2000 gi du t mc gn 30$/thng, cng thm s nh hng ca hi chng Y2K, gi du tng trong sut nm 2000. Trong khong t thng 4 n thng 10, ba mc hn ngch lin tip ca OPEC nng tng sn lng ln 3,2 triu thng mi ngy cng khng ngn chn c vic gi du tng. 1.2. Ri ro bin ng gi xng du. Ri ro gi xng du VN l nhng bin ng ca gi xng du trn th gii ngoi d kin gy nn nh hng tiu cc n hot ng kinh doanh xng du ca cc doanh nghip. Ri ro c hai phn chnh l bt trc c th xy ra v mc tn tht doanh nghip phi gnh chu khi n xy ra. Hot ng kinh doanh xng du chu nh hng ca mt s ri ro c bn sau y: Ri ro v gi c: l mt dng ri ro c th, xy ra ra do bin ng gi bi nhiu nhn t gy nn hoc s cnh tranh gia cc doanh nghip. Gi xng du th gii bin ng bt thng do bin ng cung - cu, iu kin thi tit, yu t k v, bin ng chnh tr cc nc Trung ng, Venezuela, Nigeria....hoc s gim st trong th trng hng ho v th trng chng khon th gii, nhng bin ng trong hot ng tn dng v tm l lo ngi suy thoi kinh t. Ri ro v gi vn chuyn ng bin: cc ph vn chuyn ng bin nh hng trc tip n gi xng du xut nhp khu. Nhng quyt nh tng gim sn lng ca OPEC, lo lng v tnh trng cng thng chnh tr Trung ng v tnh hnh thi tit kh d bo s lm cho tnh bt n ca cc ph vn
10
ti bin mc cao. Mc khc, theo xu hng trong tng lai, s ng thm v hin i hn ca i tu ch du th gii s lm gim cc ph. Ri ro v t gi hi oi: t gi gia ng USD so vi VND c xu hng tng cao, lm tng chi ph v nh hng trc tip n hot ng kinh doanh. Ri ro v t gi c th c phng nga bng cch s dng cc hp ng phi sinh. Ri ro v thi gian: l ri ro hng giao qu nhiu lm tng chi ph lu kho hoc giao qu t, thiu ht lm nh hng ti sn xut kinh doanh. 1.3. Ti sao phi phng v bin ng gi xng du. Xng du l mt mt hng nhy cm, d bin ng v gi. c bit trong mt vi nm tr li y, gi xng du th gii bin ng mnh theo chiu hng tng. Ti Vit Nam ri ro bin ng gi xng du gy nh hng trc tip n chi ph kinh doanh ca cc doanh nghip v c th y lm pht ln cao ra e da s n nh ca nn kinh t. Vic Chnh ph b l gi xng du, cha th ni gi xng du theo c ch th trng dn n nhiu tc ng tiu cc: i, Ngn sch phi chi mt khon khng l b l cho ngnh xng du, mi nm b l trn di c chc ngn t ng. ii, Vic b l nh hng tiu cc ti kh nng nng cao nng lc cnh tranh v kh nng hi nhp ca ngnh xng du, hnh thnh thi li cho cc doanh nghip s dng xng du. Khi gi c ca th gii tng ln th cch phn ng hp l nht i vi doanh nghip l nng cao nng sut lao ng v ct gim chi ph mt cch hp l h gi thnh sn phm, p lc phi lm nh vy b chnh sch tr gi v hiu ho. Cc doanh nghip kh c th ci t kp thi n nhn cnh tranh n nhn cnh tranh ca thi k hi nhp. iii, Do b l nn gi xng du ca Vit Nam r hn so vi cc nc xung quanh, s chnh lch ny dn n nn chy mu xng du qua bin gii, tht thot tin ca nh nc. Hn na chi ph tng cng phng chng bun lu qua bin gii l gnh nng cho Chnh ph.
11
Bng 1.3: Gi xng Vit Nam, Lo, Campuchia trong 6 thng u nm 2008 Gi xng quy i ra VN Chnh lch Vit Nam 14500 Campuchia 18906 4406 Lo 19874 5374
(Ngun: s liu tng hp trn mng Internet)
iv, Tuy b l gi nhng ton b ngi dn khng c hng li nh nhau, to ra mt hn ch l ch nhng ngi s dng nhiu xng du hoc nhng doanh nghip tiu th nhiu hng ho dch v m xng du l mt phn ca yu t u vo l c li nht, tin ngn sch tr gi nh vy ch yu ch c li cho nhng ngi giu. V nhng bt cp nh trn trong vic b l gi xng du nn nh nc s dn th ni gi xng du, cho cc doanh nghip t quyt nh gi bn trn c s tnh ton cc chi ph hp l. iu ny s thc y vic xy dng mt th trng xng du lnh mnh, khng cn nhiu bt cp tn ti hin nay nh vic c quyn kinh doanh xng du, thng tin khng minh bch, thiu c ch gim st v kim tra...i mt vi th trng xng du y bin ng, cc doanh nghip khng cn cch no khc l phi t bo v mnh trc nhng ri ro v gi xng du. Nh vy, vai tr ca vic phng trnh ri ro c th hin rt quan trng v c tnh cp thit. Chng ta khng nh xng du c v tr rt quan trng i vi bt c mt nn kinh t no trn th gii, c th hn xng du th hin vai tr r nt trong cc nghnh sn xut, kinh doanh. Trong hot ng ca ngnh vn ti, chi phi cho xng du chim ti 40%, hot ng sn xut cng nghip chim khong 5-17%. C th: Bng 1.4: Phn trm chi ph cho xng du trong cc hot ng Ngnh Vn ti Sn xut nhit in Sn xut cng nghip Nng nghip nh bt thu sn Phn trm chi ph cho xng du 40% 22-25% 5-17% 3-15% 70-80%
(Ngun: Nguyn nh Ct, b mt th gii du m - bo Nhn dn 2006)
12
Gi xng du trn th trng th gii lun lun bin ng kh lng. V vy vic kim sot c gi xng du rt qun trng trong hot ng sn xut kinh doanh. C th vic kim sot c gi xng du s mang li cho doanh nghip nhng li ch. Th nht, n nh dng tin ra/vo doanh nghip. S 1.1: Dng tin doanh nghip khi hedged
Xc xut (%) Dng tin mong i
No hedge 50% hedged 75% Hedged
Dng tin ($) Ngun: Trang 372, Financial Markets and Insitutions, 7th edition, Jeff Madura
T l phng v ri ro (hedging) t l thun vi xc sut dng tin mong i trong tng lai, tc l t l phng v cao th xc sut xy ra ca dng tin mong i cng cao, doanh nghip d dng trong vic tnh ton, n nh dng tin ra vo gip doanh nghip c nh gi mua u vo hay gi bn u, a n c nhng d bo chun xc hn trong hot ng kinh doanh. Th hai, loi b ri ro khng hong ti chnh i vi doanh nghip. Gip cho vic phn phi ngun lc ti chnh cht ch, nm chc s vn ng gia cc lung gi tr bn trong doanh nghip, lm tng cng kh nng, tim lc ti chnh ni ti ca doanh nghip. Thng qua , doanh nghip cng hiu r hn v tim nng v s pht trin ca chnh doanh nghip. Th ba, bo v ngn qu cho cng ty, ngn qu c s dng ng thi im, ng mc ch, nng cao c hiu qu s dng v tng tnh hp l trong
13
vic thu chi. Gim thiu vic chi tiu dn tri, lng ph v tha thi trong phn b ngun ngn qu. Th t, gi vng li tc doanh nghip, doanh nghip pht trin n nh, t c cc ch tiu c bn ra. Th nm, gip nh gi bn hng u ra. Nh , doanh nghip s t mc ti u, ph hp vi kh nng thanh ton ca khch hng, to ra c doanh s ti a v do c c li nhun ti a trong iu kin c th. Th su, bo him trc nhng ri ro bt kh khng. Th trng lun vn ng v xut hin nhng c hi may mn cho cc doanh nghip, nhng cng xut hin nhng him ho lun rnh rp ch n. C nhng ri ro khng th lng trc c, da vo vic kim sot gi, doanh nghip phn tch, ra nhng bin php ng ph vi nhng bt trc c th c v hn ch n mc ti thiu hu qu ca nhng ri ro kinh doanh. Hnh thnh thi quen thch nghi v ng ph thun li khi xy ra ri ro. Th by, nm gi li th cnh tranh cho doanh nghip. Li th cnh tranh quyt nh n thng hiu ca mi doanh nghip. Trong giai on bin ng gi xng, du trn th trng th gii va qua lm cho nhiu hng hng khng ca M ph sn nh Skybus v Frontier. Trong khi nhiu hng hng khng trn th gii lao ao v cn st gi xng, du th ngoi l c hng hng khng Southwest Airlines (LUV). Hng ny tit kim c hng t la k t nm 2000 bng vic hedging chng li s gia tng ca gi du. Scott Topping, th qu ng thi l ngi qun l chng trnh hedging ca Southwest ni rng Chng ti mun mt s bao ph rng ri hn, v chng ti ang xem li nhng la chn ca mnh. Cc yu t c bn u ch ra rng gi du c nguy c tip tc tng, chng ti cm thy cn phi hedge. Southwest hin ti l hng hng khng ln duy nht m chi ph cho phn ln nhin liu c hedge vi gi thp hn. Trong nm 2008, 70% nhin liu ca hng ny c hedge vi gi $51 mt thng. iu c ngha l trong khi cc i th cnh tranh phi ng u vi mc gi spot dao ng quanh mc $120 mt thng, Southwest c th mua du vi gi cha bng mt na gi
14
. iu ny cng c ngha l Southwest c t p lc y gnh nng chi ph ln vai khch hng, v t c th ginh thm th phn khi i th cnh tranh phi tng gi v. S t cc ca Southwest c n p. Trong qu u tin ca nm 2008, 302 triu la dnh cho hedging gip hng thu v 34 triu la li nhun, trong khi cc i th cnh tranh nhu United hay US Airways tuyn b thua l. Trong c nm 2007, hedging tit kim cho cng ty 727 triu la khi Southwest hedge 90% du th cn thit mc gi $51 mt thng. Trong nm 2009, cng ty s mua 55% lng du cn thit vi gi $51 mt thng, trong nm 2010 mua 30% vi gi $53 mt thng, v trong nm 2011 v 2012 mua 15% vi gi $64 mi thng. Bi v th trng du m ngy cng khng n nh v chi ph hedging ngy cng tng nn t l phn trm du m c hedge tr nn ngy cng nh hn vo nhng nm sau. 2. ng dng cc cng c phi sinh trong phng v ri ro bin ng gi xng du. nhiu nc pht trin trn th gii, cng vi s pht trin ca th trng hng ha, th vic s dng nhng cng c ti chnh phng nga ri ro cng rt pht trin. C th k ra l nhng nghip v phng v s dng cng c phi sinh ngy cng ph bin. Cc cng c phi sinh rt a dng nhng nhn chung c 4 loi c bn, l hp ng tng lai (futures), hp ng k hn (forwards), hp ng quyn chn (options) v hp ng hon i (swaps). Cc cng c ti chnh phi sinh ny l cng c quan trng cho vic pht trin v s dng cc qu bnh n gi xng du cho cc doanh nghip Vit Nam. Cng c phi sinh c nh ngha l mt cng c ti chnh c gi tr ph thuc vo hay bt ngun t gi tr mt ti sn c s khc. Ti sn c s c th l nng sn, nhin liu, cc loi chng khon, ngoi t, li sut, t gi hay cc ch s chng khon. Cc sn phm phi sinh c giao dch trn c th trng tp trung v th trng phi tp chung (th trng OTC). Trn th trng tp trung, cc hp ng phi sinh c chun ha v mua bn trn s giao dch c t chc. Cc nh u t thng khng quan tm i tc giao dch ca mnh l ai v vic giao dch ti s giao dch c tin hnh qua trung tm thanh ton b tr
15
lm trung gian. Trn th trng phi tp chung cc hp ng mua bn phi sinh l s tha thun trc tip gia hai bn m khng cn thng qua trung gian. 2.1 Hp ng k hn (Forwards) 2.1.1 Khi nim Hp ng k hn l tha thun gia hai bn v vic mua hoc bn mt lng ti sn nht nh mt mc gi xc nh ti mt thi im nht nh trong tng lai. Thi im xc nh trong tng lai gi l ngy thanh ton hp ng hay l ngy o hn. Thi gian k t khi k hp ng n khi o hn hp ng gi l k hn ca hp ng. Gi xc nh p dng trong ngy thanh ton hp ng gi l gi k hn. 2.1.2. c im ca hp ng k hn Hp ng k hn i lp vi hp ng giao ngay v hp ng giao ngay l tha thun mua bn ti sn thi im hin ti. i vi phn ln cc giao dch giao ngay hng ha c trao i v vic thnh ton c tin hnh hnh ngay lp tc hoc khng qu 2 ngy giao dch t khi k hp ng. Cn ti thi im k hp ng k hn, khng h c s trao i hng ha c s hay thanh ton tin. Hot ng thanh ton xy ra trong tng lai ti thi im xc nh trong hp ng. Vo lc , hai bn tha thun hp ng buc phi thc hin ngha v mua bn theo mc gi xc nh, bt chp gi th trng lc l bao nhiu. V d: Petrolimex mun mua l hng 100.000 thng Gasoil (diesel) FOB Singapore trong vng 1 nm ti, vi i tc l hng du BP. BP tha thun bn l hng cho Petrolimex sau 1 nm vi gi l 120$/thng. y l mt hp ng k hn, trong Petrolimex l bn mua nn mun vo ngy hp ng o hn gi th trng ca Gasoil FOB Singapore ln hn 120$/thng cn BP th ngc li. Gi s vo ngy thanh ton hp ng gi th trng ca Gasoil FOB Singapore l 125$/thng th BP vn phi c ngha v bn cho Petrolimex l hng trn vi gi 120$/thng. Nh vy c th coi Petrolimex li 5$/thng cn BP l 5$/thng.
16
Cng thc trong hp ng k hn : f: gi tr ca hp ng k hn S: gi giao ngay (spot price)
f = Se(u y)T Ke-rT

u:chi ph lu kho theo t l % gi tr hng
K: gi thc hin trong hp ng (delivery y: li sut tin dng (convenience yield) price) e: c s ca logarit t nhin r: li sut lin tc T: thi hn ca hp ng Nhn chung nu khng tnh n cc nhn t khc th gi k hn bao gi cng ln hn gi giao ngay, v n bao gm c yu t li sut, chi ph lu kho.
CBOT
(New York Mercantile Exchange) l s giao dch hng ho ln nht th gii; sn giao dch lin chu lc (ICE) ti Anh; S giao dch hng ho DCE Trung Quc (Dalian Commodity Exchange).
17
Tin Mua H tng lai Ti sn c s Trung tm thanh ton b tr
Tin Bn H tng lai Ti sn c s
tng lai.
18
V d: Vo ngy 01/07/2008 cng ty Petrolimex k mt hp ng tng lai mua 10.000 thng Gasoil (Diesel) vi gi tng lai Fo= 100USD/thng. Theo quy nh, khi k hp ng Petrolimex phi k qu mt ti khon tin bo chng ti trung tm thanh ton b tr. Gi s, mc bo chng thc hin hp ng (margin requirement) l 30.000USD. Sau mi ngy, nu c li th khon li c cng vo trong ti khon v ngc li. Nu gi tr trong ti khon bo chng xung ti mt mc gii hn (mc bo chng duy tr (maintenance margin)) gi s l 250.000USD th Petrolimex c yu cu k thm qu cho t ti mc bo chng ban u (margincall). Nu Petrolimex khng k thm qu th cng ty bo chng s ng mt phn hay ton b gi tr hp ng tng lai bo m mc bo chng c tha mn. Sau hot ng thanh ton ca hp ng hng ngy s din ra nh m t di y. Bng 1.5: Hot ng thanh ton ca hp ng Futures hng ngy Thi gian sng 1/7 mua hp ng tng lai Cui 1/7 Cui 2/7 Cui 3/7 Cui 4/7 Gi Gasoil($/bbl) L (Li)/ngy Gi tng lai Fo = 100 102 100 99 0 Ti khon bo chng (USD) 30.000
10000*(102-100) 50.000 10000*(100-102) 30.000 10000*(99-100) 20.000 (<25.000) Gi k qu thm $10.000 t n $30.000 70.000
103
10000*(103-99)
Cui ngy o 103 Gi s gi tr l a hn -1 Cui ngy o 107 10000*(107-103) 40000 + a hn Khi hp ng o hn, Petrolimex mua 10.000 thng Gasoil vi gi 100USD/bbl trong kh gi giao ngay trn th trng lc ny l 107USD/bbl. Nh vy Petrolimex c li 7USD/bbl nu em bn ngay ra th trng.
19
Hp ng k hn (forwards) v hp ng tng lai (futures) v c bn hai loi hp ng ny u l hp ng mua hay bn mt s lng xc nh cc n v ti sn c s ti mt thi im xc nh trong tng lai vi mt mc gi xc nh ngay ti thi im tha thun hp ng. C ch phn phi li tc khi tham gia hp ng k hn (forwards) v hp ng tng lai (futures) Gi F l gi thc hin trong hp ng k hn (forward) hoc hp ng tng lai (future). ST l gi giao ngy ca th trng ti thi im o hn T. Gi tr nhn c i vi ngi mua hp ng k hn (forward) hoc hp ng tng lai (future) ti thi im o hn. li Nu ST > F. Ngi mua nhn c mt khon li rng l (ST F). V ngi mua c th bn vi gi giao ngay ST trn th trng trong khi ch phi mua vi gi F. Nu ST < = F. Ngi mua mt mt khon l (F - ST). V ngi mua c th mua trn th trng vi gi giao ngay l ST trong khi phi mua vi gi F.
F gi
ST - F
Gi tr nhn c i vi ngi bn khi hp ng k hn (forward) hoc hp ng tng lai (future) o hn. li Nu ST > F. Ngi bn b mt mt khon l (ST F). V gi bn giao ngay trn th trng l ST trong khi h ch bn c vi gi F. gi Nu ST < = F. Ngi bn thu c mt khon li rng l (F- ST). V gi bn giao ngay trn th trng ch l ST trong khi ngi bn bn c vi gi F.
F 0
20
Xc nh gi tng lai trong hp ng k hn (forwards), hp ng tng lai (futures). Tnh hung: ngy 1/7/ 2008, bn k mt hp ng mua Gasoil, gi tng lai ca hp ng tng lai o hn vo 1/1/2009 l Fo. Gi s sau 1 thng vo 1/8/2008 bn cng thit lp mt hp ng tng lai mua bn Gasoil o hn ng vo ngy 1/12/2008 vi mc gi tng lai l F1. Tnh hung l xc nh gi F1, so snh vi gi Fo. M hnh. Gi tng lai c xc nh trn c s thit lp mi quan h gia gi tng lai (future price) v gi giao ngay (spot price) theo nguyn tc l mc gi xc nh th khng th thu c li nhun bng cch kinh doanh da vo chnh lch gi (principle of no arbitrage). Gi s gi ti sn c s hin hnh l So. Chng ta i vay khon tin tr gi So vi li sut l r mua ti sn c s. ng thi bn hp ng tng lai vi gi tng lai l Fo v k hn bng h hn ca khon vay tin.( vo ngy o hn ta phi bn ti sn c s vi gi Fo nhng thi im hin ti khng c trao i tin hay ti sn) Gi s, trong thi gian t nay n khi hp ng o hn ti sn c s ti sn c s to ra mt khon li l D.( v d nu ti sn c s l chng khon th D l c tc). Vo thi im o hn, gi ca ti sn c s trn th trng l ST. Bng 1.6: Dng tin ti cc thi im. Hot ng Dng tin u k Vay So So Mua ti sn c s gi So - So Bn hp ng tng lai ti sn c s 0 Cng 0 n ngy o hn ta nhn c s tin l cui k l {Fo ra 0 ng th k cui ta cng nhn c li 0 ng. Tc l {Fo So(1 + r) + D} = 0. hay Fo = So(1 + r) D Gi d = D/So . t l c tc, ta c ngay: Fo = So(1 + r d) Dng tin cui k - So *(1+r) ST + D Fo - ST Fo - So( 1+r) + D So(1 + r) + D}.
Nguyn tc khng th thu li t chnh lch gi a n kt lun l u k ta b
21
Cng thc tnh gi tng lai trn th gi tng lai c xc nh bi chi ph ca vic mua mt ti sn ti chnh nhng c giao vo mt thi im trong tng lai so vi chi ph mua ti sn ngay lp tc ri ct gi cho n thi im trong tng lai. Cng thc trn gi nh k hn ca hp ng l bng 1. Nu hp ng tng lai c k hn T th: Gi tng lai ti thi im t : Ft = St(1 + r d)T-t (St : gi giao ngay ti thi im t) n khi o hn, T = t, FT = ST S 1.3: Mi quan h gia gi tng lai (future price) v gi giao ngay (spot price)
2.3. Hp ng quyn chn (Options) Th trng quyn chn xut hin u tin trong lch s l quyn chn bn cc b hoa tulip ca nhng ngi trng hoa H Lan chng li s gim gi. Quyn chn ra i Anh vo th k 18 v M vo th k 19. Nhng nhng hp ng ny cha mang tnh tiu chun v th trng cha c nhng quy nh cn thit v y . Vo thng 4 nm 1973, c mt bc pht trin rt ln vi s ra i ca S giao dch quyn chn Chicago (Chicago Board of Options Exchange-CBOE) v khi a vo th trng ny nhng quyn chn tiu chun ca trn 13 c phiu ca M. Sau th trng quyn chn pht trin ng k v quy m giao dch, v mt a l. Ngy nay trn th gii c nhiu th trng quyn chn ln nh NYMEX, CBOT, ICE Futures US, S giao dch kim loi London LME (London Metal Exchange)... 2.3.1 Khi nim
22
Quyn chn l cng c cho php ngi nm gi n c quyn, nhng khng bt buc mua hoc bn mt lng nht nh hng ha c s, vi mt mc gi xc nh v trong mt thi gian nht nh. Thi im xc nh trong tng lai gi l ngy o hn, thi gian t khi k hp ng quyn chn n ngy thanh ton gi l k hn ca quyn chn, mc gi p dng trong ngy o hn gi l gi thc hin. Nh vy, s khc nhau c bn ca quyn chn vi hp ng tng lai l quyn chn ch l quyn ch khng mang tnh bt buc. y l mt im ht sc c bn v hp dn ca quyn chn so vi hp ng tng lai bi n cho php nh u t thc hin s la chn c li cho mnh ch khng bt buc nh trong hp ng tng lai khi hp ng o hn. Ngoi ra, quyn chn c th c mua bn trn th trng tp chung hoc th trng OTC. 2.3.2 Phn loi hp ng quyn chn i, Cn c vo ngha v i vi ti sn c s th hp ng quyn chn gm: Quyn chn mua (call options): L hp ng trong cho php ngi mua hp ng c quyn mua s lng hng ha, chng khon nht nh theo mt gi xc nh (gi strike) trong mt thi hn nht nh trong tng lai. Ngi mua hp ng phi tr cho ngi bn hp ng mt khon ph chn mua (call premium). Gi T l thi im o hn, ST l gi tr th trng ca ti sn c s vo lc o hn, E l thc hin.
23
Biu phn phi li tc khi tham gia quyn chn mua.(Call options) Khi mua quyn chn mua (mua Call options) Li Nu ST > E. Nu thc hin quyn, ngi mua c khon li (ST E). V h c bn ra th trng vi gi giao ngay l ST trong khi c mua vi gi E. E 0 ST ST - E Nu ST < = E. Nu thc hin quyn mua h s mua ti sn c s vi gi E trong khi hon ton c th mua c trn th trng gi giao ngay l ST < E, v ngi mua l khon (E - ST ) nhng thc t ngi mua s khng thc quyn trong trng hp ny.
c quyn trong tay ngi mua quyn phi tr mt khon ph C, hay gi ca quyn chn cho ngi bn quyn. Khi biu phn phi li tc khi mua quyn chn mua ( mua call option) l: Li Nu ST> E ngi mua c khon li rng l (ST E C) E 0 -C ST Nu ST< = E, ngi c quyn mua khng thc hin quyn v h mt mt khon l C
Khi tham gia bn quyn chn mua ( bn Call options) V th ca ngi bn quyn chn mua ngc li vi v th ca ngi mua quyn chn mua (zero-sumgame).
24
Nu ST > E th ngi c quyn mua s thc hin hp ng, tc l mua ti sn c s. Khi ngi bn quyn phi bn cho ngi c quyn mc gi E trong khi gi th trng l ST v h b l mt khon l (ST E) Nu ST<= E th ngi bn quyn chn mua nhn c mt khon li C t vic bn quyn.
Li C 0 E ST E- ST
Quyn chn bn (put options): L hp ng trong cho php ngi mua hp ng quyn chn bn mt s lng hng ha, chng khon nht nh theo mt gi xc nh trong mt thi gian nht nh trong tng lai. Ngi mua hp ng quyn chn bn phi tr cho ngi bn hp ng mt khon ph chn bn (put premium). Biu phn phi li tc khi tham gia quyn chn bn. (put options) Mua quyn chn bn. (mua Put options) Trng hp ST< E. Nu thc hin quyn ngi c quyn chn bn s thu li (E ST). V nu bn ra th trng ch c gi l ST trong khi thc hin quyn bn vi gi E. ST Trng hp ST > = E. ngi c quyn bn khng thc hin quyn ny v h mt mt khon ph mua quyn chn bn
Li E-ST 0 -C E
Bn quyn chn bn. ( bn Put options)
25
Nu ST < E, ngi c quyn chn bn s bn ti sn c s vi gi E, khi ngi bn quyn chn bn phi mua ti sn c s vi gi E trong khi gi trn th trng l ST v b l (ST E). Nu ST > = E, ngi c quyn chn bn s khng thc hin hp ng v ngi bn quyn chn bn thu li mt khon l C.
Li C 0 ST- E E ST
Bng 1.7: Cc yu t tc ng n gi quyn chn

Cc yu t Gi tr ca ti sn c s Gi thc hin Thi gian bin thin ca ti sn c s Li xut phi ri ro Quyn chn mua + _ + + + Quyn chn bn _ + + + _
(+)tc ng ng bin, (-) tc ng nghch bin. ii, Cn c vo thi hn giao hng v gi tham kho thc hin ca quyn chn th quyn chn gm: quyn chn kiu Chu u, kiu M v kiu Chu . Quyn chn kiu Chu u (European Options) : L loi quyn chn ch c th c thc hin vo ngy o hn ch khng c thc hin trc ngy . Quyn chn kiu M (American Options): L loi quyn chn c th c thc hin vo bt c thi im no trc ngy o hn. v d quyn (kiu M) chn mua 1000 c phiu ca IBM vi gi l 30USD, ngy o hn ca hp ng quyn chn l 5/7/2008. Ngi mua quyn chn ny s c quyn thc hin quyn mua 1000 c phiu IBM vi gi 30USD vo bt c thi im no trc ngy 5/7/2008. Quyn chn kiu Chu : L loi quyn chn m vic thanh ton ph thuc vo gi trung bnh ca nhng ti sn c s trong mt thi k nht nh ch khng phi l thi im o hn. Cn c gi l quyn chn trung bnh. Theo
26
Investopedia, loi hp ng quyn chn ny rt hp dn cc nh u t bi v chi ph cho n thp hn so vi quyn chn kiu M thng thng. Quyn chn ku Chu thng c dng ph bin cho cc giao dch v hng nhin liu nh du m, than v c th thc hin mt cch lin tc. 2.4. Hp ng hon i (swap) 2.4.1. Khi nim swap Hp ng swap: L mt cng c ti chnh phi sinh trong hai bn i tc trao i mt dng tin (cash flow) ny ly mt dng tin khc ca bn kia. Nhng dng tin ny gi l cc nhnh ca swap (legs), cc dng tin c tnh ton da trn mt con s c tnh nht nh. Cc hp ng hon i thng c dng phng nga cc loi ri ro ti chnh (nh ri ro v li sut thay i, ri ro v t gi, ri ro v gi c phiu), hng cc u i dnh cho cc cng ty trong nc, hoc nhm mc ch u c. 2.4.2. c im ca swap Cc hp ng Swap thng c giao dch bn ngoi cc th trng giao dch tp trung, hay ni cch khc n l mt loi cng c ti chnh phi sinh OTC. Hp ng Swap khng th c mua bn trao i nh l cc loi chng khon hay hp ng tng lai, m chng thc s l nhng hp ng c bit gia hai bn xc nh. Do , cch duy nht thot ra khi hp ng ny l bng tho thun song phng vi pha i tc hu hp ng, hoc bng cch chuyn nhng n cho bn th ba vi iu kin c s ng ca pha i tc. Hai loi hp ng hon i chnh hin nay l hp ng hon i tin t v hp ng hon i li sut. Mt loi swap c dng nhiu chng li ri ro trong kinh doanh du m l hp ng ho i hng ho (commodity swap). i vi loi swap ny, ngi mua mt loi hng ho s ng tr cho mt t chc ti chnh mt mc gi c nh cho loi hng ho ny. i li, ngi mua hng s nhn t t chc ti chnh mt khon tin mua loi hng ho theo mc gi th trng. Mt khc, ngi sn xut hng ha mun c nh thu nhp ca anh ta nn ng tr cho cho t chc ti chnh mt khon tin da trn mc gi th
27
trng ca hng ha , i li anh ta s nhn c mt khon tin c nh cho hng ha . V d: Mt doanh nghip mun to lp mt gi c nh khi mua cc l hng trn th trng. DN s mua mt hp ng hon i swap Gasoil cho thng 3 v thng 4 nm 2008 vi mc gi c nh l $105 (c xc nh ph thuc vo tnh hnh th trng cc cng c k hn pha trc ti thi im giao dch), khi lng l 100.000 thng, i tc l hng BP. Gi xc nh giao dch s v d nh l gi trung bnh thng ca gi Platts FOB Singapore hng ngy cho sn phm Kerosene. Thanh ton trao i thng ri vo ngy cui cng ca thng, c tnh da trn trung bnh c thng ca gi Platts thc t. Thng 3, trung bnh thng ca gi Platts cho Gas Oil l $110/thng, BP tr DN (110-105)x100=500.000($). Thng 4, trung bnh thng ca gi Platts cho Gasoil l $100/thng, DN tr BP: (105-100)x100.000=500.000($). Kt qu cui cng l DN s vn mua l hng vi gi $105/thng trong c hai thng d gi c c ln hay xung. Biu 1.3:
2.5. Cc loi cng c khc. 2.5.1. Quyn chn mua vi gi trn (Cap). Ngi mua tnh ton mt mc gi trn bng cch mua mt quyn chn mua vi gi trn. Mc gi mua quyn chn mua quyn chn mua Cap l C. Thanh ton trao i thng ri vo ngy cui cng ca thng, c tnh da trn trung bnh c thng ca gi platts thc t.
28
Biu 1.4:
i tc tr
Cap level
Nu gi trung bnh thng platts > gi ca quyn chn mua Cap (gi strike). Th ngi c quyn chn mua (cap) nhn c mt khon = [ gi trung bnh thng ca platts gi strike ca quyn chn mua)* khi lng cap level. Nu gi trung bnh thng platts < = gi strike trong hp ng quyn chn mua th khng c thanh ton no din ra. Cui cng ngi mua quyn chn mua Cap lun gii hn c mc gi trn ca ti sn c s. Gi trn ti sn c s trong quyn chn Cap = (gi strike + C) Li th ca quyn chn mua (Cap) Hn ch ca quyn chn mua (Cap) - Bo v ngi nm quyn chn mua (Cap) khi th trng ln gi. - Gi nguyn c li th khi th - Phi tr ph premium trng xung gi V d: Petrolimex mua mt quyn chn mua vi mc gi trn (Cap) cho Gasoil thng 3 v thng 4 nm 2008, gi thc hin quyn chn Cap (Strike) l 105USD/bbl cho 100.000 thng. Gi ca quyn chn mua Cap l 3USD/bbl. Qu trnh thanh ton din ra nh sau: Trong thng 3: Gi trung bnh thng ca Gasoil l 110USD/bbl. Gi quyn chn Cap Petrolimex tr cho i tc l =$3*100000 Cui thng Petrolimex nhn c khon tin l =$(110 -105)*100000. Trong thng Petrolimex thu c khon li rng l $200000. Trong thng 4
29
Gi trung bnh thng ca Gasoil l 100USD/bbl. Gi quyn chn mua Cap Petrolimex phi tr l = $3*100000. Trong thng Petrolimex mt mt khon ph l $300000 Kt qu cui cng gi Gasoil m Petrolimex mua lun gi mc bng hoc nh hn mc gi trn 108USD/bbl. 2.5.2. Kt hp Collars (Cap v Floor). Gi s Petrolimex mun xc lp gii hn trn chi ph mua, ng thi c c hi thu li khi th trng gim gi v ch phi tr chi ph thp hoc khng c chi ph.Bng cch mua mt quyn chn mua (Cap) qua i tc (gi s l BP), ng thi c nh mc gi ti thiu tha thun vi BP bn quyn chn bn cho BP ( cc mc gi Strike khc nhau). Ty thuc vo mc gi Strike ca quyn chn mua (Cap) v quyn chn bn (Floor) m Petrolimex s ch phi tr mt khon ph thp hoc l khng c ph. Gi thanh ton giao dch s l, v d nh gi Platts FOB ca nhin liu bay Singapore Kerosene hng ngy, sau ly trung bnh gi c thng Platts. Thanh ton trao i thng ri vo ngy cui cng ca thng. Bng 1.8: Nhng trng hp s xy ra ca kt hp collar Tnh hung v d Thanh ton nh k Trung bnh thng gi Platts > gi BP tr Petrolimex = (trung bnh thng strike ca quyn chn mua gi Platts gi strike quyn chn mua) * khi lng Trung bnh thng gi Platts <= gi Khng c khon thanh ton no ht, strike ca quyn chn mua >= gi BP khng phi tr, Petrolimex cng strike ca quyn chn bn khng Trung bnh thng gi Platts < gi Petrolimex tr BP = (trung bnh thng strike ca quyn chn bn gi Platts gi strike quyn chn bn) * khi lng
30
Biu 1.5:
Biu 1.6: Biu theo gi hedge Gi strike quyn

chn bn
Gi strike quyn chn mua
Gi bin i theo th trng Hedged Price (USD/bbl) Gi c hedge bng gi strike quyn chn mua Gi hedge bng gi strike quyn chn bn
Gi c th trng (USD/bbl)
Li im ca v yu im ca kt hp Collar. Li im: - Bo v nu th trng ln. - C li th mt phn nu th trng xung gi. - Ph thp hoc khng ph Yu im: - hn ch khng c li ton b khi th trng i xung. 2.5.3. Giao dch mua l hng vi gi c nh.
31
C nh gi mua ca mt l hng xng du giao hng trong tng lai. Cng c ny gip c nh gi mua hng, gip c nh s vn lu ng cn c v s khng phi tr margin nh cc cng c khc. Li im: - Khng cn hedge v coi nh i tc s hedge - Bo v nu th trng ln gi - Khng ph ban u - 100% chc chn gi c - Khng ri ro c bn v ri ro thi gian - Khng cn thanh ton nh k - Lun c bo m s c hng t i tc Yu im: - Chi ph c hi nu th trng xung V d: Petrolimex k vi hng BP hp ng mua hng, hng thng PLX mua l hng 100,000 thng Gasoil FOB Singapore cho qu II nm 2008 t BP vi mc gi 105$/thng. - Thng 4/2008, Gasoil l 107$/thng. PLX tit kim c 2$/thng. - Thng 5/2008, Gasoil l 103$/thng. PLX chu chi ph c hi l 2$/thng. - Thng 6/2008, Gasoil l 109$/thng. PLX tit kim c 4$/thng. 3. Kinh nghim v nghip v phng v ri ro gi xng du ca Trung Quc Trung Quc v Vit Nam c nhiu im tng ng v c ch qun l kinh t v cc vn pht sinh khi hi nhp. Nn kinh t ca Trung Quc v Vit Nam trc khi ci cch m ca u theo m hnh kinh t k hoch ho tp trung ca Lin X c, do khi tin hnh chuyn i nn kinh t sang c ch th trng c s can thip ca Nh nc, hai nc u gp phi nhng vn ny sinh kh tng ng. Ngnh du kh Trung Quc tin hnh nhng bc ci cch quan trng nhm nng cao hiu qu kinh doanh khi gia nhp t chc WTO. Kinh nghim ca Trung Quc v nghip v phng v ri ro gi xng du s cho thy c nhiu iu ng hc hi i vi Vit Nam. 3.1. C ch qun l gi xng du ca Trung Quc
32
Trc nm 1992, Trung Quc vn t cn i c du m. T nm 1993 Trung Quc tr thnh nh nhp khu rng cc sn phm du qua tinh ch v t nm 1996 tr thnh quc gia nhp khu rng v du th do Trung Quc c s tng trng kinh t nhanh t bin. Pht trin kinh t i km vi vic s dng nng lng km hiu qu trong vng 26 nm qua lm Trung Quc tr thnh nc kht du. Trong nm 1990, tiu th du th ni a c tnh chim khong 3,5% ca tiu dng ton th gii. Nhng n nm 2003 s tiu th ny tng hn gp i chim 7,7% lm cho Trung Quc tr thnh nc ln th hai v tiu th du, mc du n vn cn cch kh xa so vi M, nc m chim 25,7% sn lng tiu th du m trn ton th gii. Chnh v vy n nm 2003, Trung Quc phi nhp khu trung bnh 1,8 triu thng du th mi ngy v vic nhp khu du chim 30% tiu dng ni a. Nm 2004 Trung Quc nhp khu hn 40,5% tng lng du tiu th trong c nc. Nhp khu du ca Trung quc ang tng ln mc qu cao. Theo Trung tm nghin cu pht trin ca Hi ng Quc gia nhu cu v du th s t ti 318 triu thng cho c nm 2005, trong 135 triu thng hay 42,5% l c nhp khu. Vo thng 6 nm 1998 Chnh Ph loi b chnh sch n nh gi du m trong nhiu thp k v bt u cho php linh hot gi bn l xng, du mc nht nh. Bc Kinh thit lp "gi nh hng ca Nh nc", c th: gi bn l c php th ni trong khong + 5% so vi gi nh hng ca Nh Nc. Hai nm sau tc l vo nm 2000, Chnh ph bt u lin kt vic nh gi vi th trng quc t, s dng gi du trn th trng Singapore nh l mt tham chiu trong vic thit lp "gi nh hng" i vi th trng ni a. Nguyn tc l khi gi c ti Singapore dao ng vt khong +8% so vi gi nh hng th Trung Quc s iu chnh gi nh hng. (xem ph lc 3) Sau , vo thng 11 nm 2001, Trung Quc bt u quan st khng phi vi mt th trng Singapore m l 3 th trng nc ngoi l Singapore Rotterdam - New York, v s dng gi bnh qun gia quyn ca ba th trng ny nh mt gi tham chiu cho vic nh gi ni a. n nm 2006 gi bn l
33
xng du c quyn tnh gi thay v bin +5% ln bin +8% so vi gi gi nh hng quy nh. y ban ci cch v pht trin quc gia (NDRC) ang sm xem xt ph b vic neo gi sn phm du bn ti Trung quc vi gi cc th trng Singapore, Rotterdam v New York. Thay vo , s xem xt nhng nh hng ca gi du th Brent, Dubai v Minas l nhng ni m phn nh gi thch hp hn trn th trng ton cu ti gi sn phm du trong nc. 3.2. Cc chnh sch khc i vi ngnh xng du Quyn kinh doanh xut - nhp khu: Cho n nay ch c mt s t cc cng ty nh nc c cp giy php xut khu v nhp khu du th v cc sn phm lc du, c th gm Unipec (do SINOPEC - Tng cng ty trch nhim hu hn Xng du v ho cht Trung Quc s hu 70%) v China Oil (do PetroChina s hu 70%) v SINOCHEM - Tng cng ty Xut khu - Nhp khu Cng nghip Ho cht Trung Quc. Quyn phn phi: Cc cng ty bn bun xng v du diesel phi c s hu mt phn ca SINOPEC hoc PetroChina hoc do cc cng ty ny cng iu hnh. Phn phi bn l xng v du diesel c m cho cc cng ty trong nc tham gia. SINOPEC hoc PetroChina chim 80% th phn mng li bn bun cc sn phm du kh, nhng cc cng ty ny c th phn bn l nh hn t l trn. Nhn thc c tm quan trng ca phn phi trong iu kin nhng thc thc t cnh tranh quc t sp ti sau khi gia nhp WTO, cc cng ty ny ang c nhiu n lc v c nhiu tin b trong vic mua li cc trm bn xng hay thit lp cc trm bn xng mi trong nhng nm qua. n cui nm 2000, th phn bn l kt hp ca cc cng ty ny v xng v du diesel tng ti hn 60%. Cc cng ty ny c k hoch tng th phn ln 80% n nm 2004. Chnh sch thu: Thu nhp khu i vi du th l thp, thu nhp khu i vi cc sn phm lc du l thp hn so vi mc thu trung bnh i vi hng cng nghip ca Trung Quc (17%). Cc hng ro phi thu: Nhn chung, ngnh xng du ca Trung Quc vn c bo h so vi cc ngnh cng nghip khc ca Trung Quc. Giy php
34
v hn ngch vn ang p dng i vi cc sn phm lc du. H thng ng k hn ch nh lng p dng i vi du th. S tham gia ca nc ngoi vo phn phi v bn l b hn ch. Thng mi nh nc c duy tr i vi du th v cc sn phm lc du. Cm nhp khu p ng i vi xng v du diesel t nm 1998. 3.3. Mt s nt v giao dch Fueloil trn s giao dch hng ho giao sau Thng Hi SHFE (Shang Hai Futures Exchange) Hin nay, SHFE c nhiu loi hng ho thit yu c giao dch nh ng (copper), nhm, cao su t nhin, Fueloil, ng, u nnh, bng, ng... vic nhng loi hng ho ny c giao dch mt cch tp trung v c kim sot to ra nhng bc pht trin thun li cho cc ngnh sn xut ca Trung Quc ni ring v nn kinh t ni chung. Ht nm 2007, SHFE c 370 cng ty thnh vin, a phn l cc cng ty mi gii v cc tp on sn xut.
Biu 1.7: Khi lng giao dch hng ho trn SHFE qua cc nm
20000 15000 10000 5000
626.85 825.57 1122.06 2434.62 8015.95 8115.47 6757.95 11621.2 17112.77
0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
(n v : 10,000 lots; 1 lot = 10 tn)

Ngun: s liu tng hp trong bo co thng nin cc nm ca SHFE
Fueloil tuy ch chim 3,67% tng gi tr giao dch ca SHFE (nm 2007), nhng xt v khi lng c giao dch th l mt con s khng nh, khong 240 triu tn. Cng nh cc hng ho khc, Fueloil c giao dch vi k hn 3 thng, c quy nh mt tiu chun cht lng mang tm quc t v rt r rng, hng ho giao dch tp trung ti nhng ni d tr ca SHFE, c kim tra v m bo v cht lng theo quy nh ca s. (xem ph lc 6)
35
SHFE c hn mt chng trong iu lut quy nh v iu khin ri ro, trong quy nh nhng bin php gim st nhm pht hin, phng nga cc hot ng u c. Cc thnh vin khi tham gia giao dch u phi c mt ti khon bo chng (margin account) qun l v m bo s tham gia ca cc thnh vin giao dch, quy nh v mc tham gia, cng mt khch hng m nm gi nhng v th khc nhau cc ti khon khc nhau ti cc cng ty m gii thnh vin khc nhau s b tnh ton gp chung li. Kinh nghim rt ra cho thy, do c nn kinh t tng trng mnh m v quy m tng i ln, nn Trung Quc cng c mt th trng t do pht trin cao. Xu hng kim sot gi va h tr v kim sot sc mnh th trng ca nh cung cp c quyn. C ch t gi xng du theo hai lp nh hng (gi bn l trong nc theo gi nh hng Nh nc, gi nh hng Nh nc li t theo gi ca mt vi th trng ln nc ngoi) rt ph hp hc tp i vi tnh hnh trc mt ca Vit Nam. c bit, m hnh hot ng ca s giao dch hng ho giao sau Thng Hi cng l mt tin di theo, nghin cu v hc hi nc bn, tin ti vic thnh lp th trng hng ho giao sau tp trung ti Vit Nam. Kt lun chng I Gi xng du din bin bt thng trn th gii s gy nh hng xu n nn kinh t, l ri ro thng xuyn xy ra v kh trnh khi, v vai tr chin lc quan trng ca vic bo him gi, phng v ri ro l khng th ph nhn. Vic s dng cc cng c phi sinh vo phng v ri ro gi xng du s mang li nhiu hiu qu tch cc, gim thiu ri ro xy ra. Tuy nhin, thc hin c nhng nghip v ny hay khng th cn ph thuc rt nhiu vo chnh sch, kh nng iu hnh ca Nh nc v mc pht trin ca nn kinh t v m trn nhiu lnh vc. Kinh nghim v nghip v phng v ri ro ca Trung Quc s l bi hc kinh nghim qu bu cho Vit Nam v vic kim sot gi xng du, pht trin nghip v phng v ri ro.
36
CHNG II: NG DNG CC CNG C PHI SINH VO PHNG V RI RO GI XNG DU VIT NAM 1. Vai tr ca xng du i vi nn kinh t Xng du, mt loi nhin liu cha th thay th c vai tr c bit quan trng i vi mi quc gia. Xng du cung cp nng lng cho cc hot ng sn xut, kinh doanh, dn sinh, an ninh quc phng. Xng du l yu t quan trng trong vic thc y pht trin kinh t x hi mi quc gia. S 2.1: Lng tiu th du trn u ngi nm 2007 (n v: tn)
Nh vy, khng th ph nhn mi tng quan gia trnh pht trin kinh t vi nhu cu tiu dng ca x hi, c bit l nhu cu v nng lng. Nhn chung, cc quc gia c nhu cu tiu th xng du ln, lng tiu th bnh qun u ngi cao thuc cc nc c nn kinh t pht trin. Nguyn nhn do kinh t cng pht trin, cc lnh vc sn xut, vn ti, cng nghip cng cn tiu th nhiu. Hn na, mc sng ca ca ngi dn cao lm tng nhu cu s dng cc trang thit b hin i s dng nng lng hoc cc phng tin giao thng cho hot ng i li, du lchNgc li, i vi nhng ang pht trin v km pht trin th nhu cu xng du thp hn. Tuy nhin cc nc ny cn y mnh, nhanh nhu cu s dng xng du h tr cc ngnh cng nghip, giao thng vn ti, thng mi Ngnh nng lng ng mt vai tr thit yu trong nn kinh t Vit Nam. Ngnh nng lng c th va h tr va thc y tng trng kinh t do xut
37
khu nng lng l mt phn quan trng trong ton b kim ngch xut khu v va do nng lng l iu kin sng cn i vi pht trin cng nghip v thng mi. Nng lng s ng vai tr thit yu trong trin vng lu di ca kinh t Vit Nam. Trong nhng nm gn y, nhu cu v nng lng hin i tng nhanh hn tc tng GDP l 30% v nhu cu v in th tng nhanh hn 70%. Nhng yu cu pht trin kinh t tng lai gn lin vi s gia tng nhu cu v nng lng. Nhu cu v nng lng cc loi i vi s pht trin kinh t ca Vit Nam c minh ha qua bng di y. Bng 2.1: Nhu cu v nng lng Vit Nam giai on 2000 - 2010 Nng lng in (GW/a) Xng du (1000 thng) Kh thin nhin (T m3) Than (1000 tn) Tng (1000 tn quy i) 2000 25,706 53,994 2,111 7,166 16,975 2005 44,491 79,431 4,663 9,142 24,267 2010 77,406 117,841 7,717 11,115 36,973
(Ngun : World Bank 1999)
Ti Vit Nam, xng du l mt hng vt t thit yu v mang tnh chin lc i vi s pht trin ca t nc, thuc c quyn nh nc. Nh nc thc hin c quyn ca mnh i vi xut nhp khu xng du thng qua qun l quyn trc tip xut nhp khu ca doanh nghip v quy nh hn ngnh nhp khu. Nh nc giao hn ngch nhp khu cho 11 doanh nghip u mi; trong Petrolimex c giao vi khi lng tng ng vi th phn 55-60%, l v tr thng lnh th trng xng du ni a. V tr quan trng ny do nh nc xc lp tng ng vi vai tr ch o ca Petrolimex trong vic bo m xng du cho s pht trin kinh t - x hi, bo m an ninh quc phng, bnh n gi c xng du trn th trng v phc v c lc, c hiu qu vo s nghip pht trin t nc. C cu s dng xng du c biu din trong biu trong hot ng dch v (ch yu l vn ti) chim t l ln nht (56%). Vn ti l ngnh phi s dng mt lng ln xng du trong qu trnh hot ng cho nn y cng l mt trong nhng ngnh chu thit hi nng nht khi gi c xng du tng ln.
38
Biu 2.1: C cu s dng xng du Vit Nam (Ngun: Bo co ca c quan nng lng quc t (IEA) nm 2007)
11% 56%
4%
Sn xut in Nng nghip Cng nghip Thng mi-dch v Dn s Giao thng vn ti
20% 7% 2%
nc ta do cha c cng nghip lc du, nn 100% du m khai thc phi xut khu, ri li nhp khu 100% xng du cho tiu dng trong nc. Mc d xut khu du m cng em li cho Vit Nam nhiu li ch ln, v d nh b sung ngun ngoi t ln nht trong NSNN (nm 1998: 692 triu USD, nm 1999 : 1030 triu USD, nm 2000: 1778 triu USD), t trng ng gp trong GDP l mt con s ng k, thc y nhanh chng qu trnh cng nghip ho - hin i ho t nc, to cng n vic lm, m rng hp tc quc t...tuy nhin iu cng l nghch l va lm cho ngun nng lng trong nc thiu tnh ch ng, va lm gim hiu qu kinh t ca sn xut, kinh doanh trong ngnh nng lng. 1.1. Nhu cu du th gii. Trong Bo co Th trng Du m Trung hn mi cng b thng 7 nm 2008, C quan Nng lng Quc t (IEA) khuyn co th trng du m s tip tc b tht cht trong 5 nm ti khi sn xut du m tr tr cc quc gia ngoi T chc Cc nc Xut khu Du m (OPEC) v nhu cu vn tng kh mnh.
39
Biu 2.2: Thay i so vi nm trc D bo

triu thng mi ngy
Ngun: IEA
IEA cho hay nhu cu tng mnh cc nc ang pht trin v nhng cng thng v ngun cung hin nay tip tc cho thy "mt bc tranh th trng du m u m trong trung hn". Theo IEA, trong giai on 2008-2013, tng trng sn lng du m ca cc nc ngoi OPEC s chm khong 0,5% trong khi nhu cu du m th gii s tng 1,6%/nm, t mc 86,9 triu thng/ngy ln 94,1 triu thng/ngy. Biu 2.3: Tng trng sn lng cc nc ngoi OPEC (thay i so vi nm trc )
triu thng mi ngy
Ngun: IEA
Cc nh phn tch cho rng s mt cn i trn c ngha kinh t th gii s phi da nhiu hn vo OPEC v gi du c th duy tr mc cao. K t nm 2004, kh nng cung ng ngho nn trc sc p nhu cu tng mnh t cc
40
nc pht trin khin gi du tng nhanh nhm hn ch nhu cu. Mc d hng t USD c u t, thch thc khai thc nhiu hn na t cc m du c cho thy trong 5 nm ti cc nc ngoi OPEC s phi da vo cc loi nhin liu sinh hc nh ethanol. S cn kit nhanh chng ca cc m du, nht l Bin Bc v Mhic ni sn lng ang gim ti hn 20%/nm - c ngha 14,8 triu thng trong tng s 16 triu thng cung cp mi t cc nc ngoi OPEC trong 5 nm ti s b p s thiu ht t hot ng khai thc ngy cng km cc m du c. Trong khi , OPEC cng ang c tr hon cc d n nh hng ti kh nng tng thm cng sut ca t chc ny. IEA gim mnh d on v kh nng cung ng du th ca OPEC trong giai on nm 2008-13 thp hn 1,2 triu thng/ngy so vi d kin trc . Hin IEA d on nhu cu du m ca T chc Pht trin v Hp tc Kinh t (OECD) c th gim 0,1%. Trong khi , nhu cu cu m s gia tng cc nc ang pht trin c dn s ln ngy cng giu hn do h mong mun c i sng cao hn nh cc nc OECD. Tuy vy, nu ngun cung du b hn hp, cch duy nht t c s cn bng l tng gi du dn dn cho ti khi nhu cu c hn ch cc nc OECD. S 2.2: Tng trng nhu cu du m ti cc khu vc trn th gii Trung bnh cc nm: nghn thng/ngy
Ngun:IEA Tng cu trung bnh ca th gii: (triu thng/ngy)
41
Hin nay, khu vc tiu th lng du ln nht l Bc M, trong giai on 2002-2006 khu vc ny tiu th trung bnh t 22-25 triu thng du/ngy. Trong trn nc M tiu th trung bnh khong 20 triu thng du/ngy v lun l quc gia tiu th nhiu du nht th gii trong nhiu thp k qua. Tip l khu vc chu v chu i Dng, hai khu vc ny c lng tng rt cao v ang c d bo l tip tc tng cao. Trong phi k ra hai quc gia tiu th du ln th 2 v th 3 th gii l Trung Quc (trung bnh khong 7 triu thng mi ngy) v Nht Bn (trung bnh 5 triu thng mi ngy). Trong khi , cc khu vc km pht trin hn nh Chu v Chu Phi ch cn n mt lng du kh khim tn, vi tc tiu th tng khng ng k. * Tng quan v mt s sn phm xng du: 1. Xng mogas Cung: - Gia tng xut khu t n t Qu 3 nm 2008 do s khi ng ca nh my lc du Reliance II - Trung Quc tip tc c nhiu hng trong kho v ngun cung di do ang c n nh. Tim nng v tin tc gi gim xy ra khi Trung Quc d tr qu nhiu hng v tr thnh mt nc xut khu chnh trong vi thng ti. - Vo thng 2 nm 2008, tng kho xng mc cao lch s. Cu: - S gim nhp khu ca Iraq v c ba d n m rng sn xut ca ba nh my lc du nc ny - Cu v xng M, nc tiu dng xng ln nht th gii, ang gim v tnh hnh kinh t m m trong tng lai, dn n vic gim cu trn ton th gii. Tng quan: - Cc d n xy dng nh my lc du s lm di chuyn cn cn cung cu t mc cn bng sang thng d chu v khu vc Trung ng. - Cc nc Iran, Iraq, Indonesia, Malaysia s tip tc l nc nhp khu chnh v xng cht lng trong vi nm ti. Vit Nam s vn l nc nhp khu. c, Nht v Hn Quc s thiu ht nhng sn phm xng cht lng cao hn.
42
- Hin ti cu trc th trng xng ang dng backwardation (th trng b hon bn) trong na u nm 2008. 2. Gasoil Cung: - Mc tng kho cao trong khu vc ti thi im u nm 2008, mc d giai on cui ca ma ng, khi m nhu cu heating oil (nhin liu si) dn kt thc. - Mc lu kho cao v kh nng sn xut mnh Nht Bn lm cho kh nng xut khu ca Nht tng mnh v lm tng thm mc cung cho th trng. Cu: - Indonesia mua nhiu Gasoil v cc vn cc nh my lc du. - Mc cu thi v cao vo thng 3 chu Thi Bnh Dng s c th khin cho nhu cu hng tng lai gn tng mnh, nhng nhiu s bin ng Trung Quc v nhu cu ca cc nh my pht in chy xng v hu qu ca suy gim nng nghip do gi lnh s c th lm gim nhng nh hng . Tng quan: - Cc nh giao dch trc li t vic chuyn cc l hng n chu u t khu vc chu , ngun cung c th b gim st vi vic cc nh my lc du ct gim cng sut vo thng 3 nm 2008. - Hin ti, cu trc th trng l Gasoil l backwardation (th trng b hon bn) ti tn thng 8 nm 2008. 3. Fuel oil Cung: - Sn lng sn xut Fuel oil bt u gim trong 10 nm qua. - T l tng sn xut Fuel oil t vic m rng cc nh my lc du s c b li bng vic m nhiu cc b phn lc du phc tp hn nhu cokers hay residuel catalytic cracker (RCC), nu nh tt c khi ng ng nh d nh. - Sn lng Fue oil s gim Cu: - Nhu cu du chy tu thu tng mnh mc khong 10%/nm.
43
- Mc tng d on ca nhu cu Fuel oil l s t Trung ng do nhu cu chy cc my pht in. - Vic ng ca TEPCO vi nh my in nguyn t Kashiwazaki Kariwa 8,21GW s tng nhu cu pht in bng chy l hi. - Tuy nhin, cu Trung Quc c th thp i do cc nh my lc du nh khng c mc sinh li tt. Tng quan: - Chu vn thiu ht v lng xut khu ngy cng nh dn t Trung ng, nhiu Fuel oil c ch bin nng cao thnh loi sn phm cao cp hn, v nhu cu du chy tu thu vn mc cao. - Mong ch nhiu Fuel oil xut khu t cc nc nh Venezuela, Nga v chu u vo chu phc v nhu cu cao y. - Hin ti, cu trc th trng Fuel oil l contango (th trng b hon bn) ti tn thng 8 nm 2008. 1.2. Bin ng gi xng du th gii. Biu 2.4: Bin ng gi danh ngha ca du Brent theo cc ng tin
Ngun:
Nhn chung, t nm 2004 tr v trc gi xng, du th gii tng i n nh. Trong nm 2004-2005, gi xng du trn th trng th gii tng vi tc tng i cao. C th:
44
Bng 2.2: Gi du th th gii nm 2004 - 2005 Gi du ($/thng) Brent WTI R OPEC Nm 2004 38.27 41.49 36.04 2005 54.52 56.59 50.71 % tng gi 42.5% 36.4% 40.7%
(Ngun: BP_oilmarkets_into2006)
Bn thng u nm 2006 gi du th trn th gii tng mnh lin tc lp k lc v gi. Trung bnh trong thng 4/2006 gi du WTI ti New York v gi du Brent ti London xp x 70$/thng. Trong hai tun u thng 8/2006 c lc ln ti 79,85$/thng. T gia thng 8/2006 gi du trn th trng th gii gim nhanh. Ngy 25/8/2006 gi du Brent ti London v WTI ti New York gim 4,9 5,9$/thng. T nm 2007 cho n nay gi xng du tng nhanh. Vi gi du WTI vt mc 100$/thng (100.09$/thng trong thng 1 nm 2008), so vi mc thp 50.48$/thng thng 1 nm 2007. Biu 2.5: Gi du ngt nh WTI giao thng 8/2008 ti NYMEX
$/thng
(Ngun:WTRG Economics 2008 trn web: www.wtrg.com)
45
Biu 2.6:
Ngun: IEA
Biu 2.7:
Ngun: IEA
Th trng du th lin tip lp nhng k lc mi qua cc phin giao dch. Tnh chung t u nm, gi vng en tng hn 50%. Trong phin giao dch ngy 3/7 ti New York gi du th giao thng 8/2008 c lc cc hp ng giao tng lai c k mc 145,85 USD mi thng, tng gn 2 USD so vi lc ng ca ngy 2/7. Trong phin giao dch ngy 4/7, Gi du th giao thng 8 ti New York cht 145,29 USD mi thng. Xng bn l cng chm mc 4,10 USD mi gallon (tng ng 18.250 ng mt lt). Ti London, du Brent cht ti ngng k lc 146,08 USD mi thng, tng 1,82 USD.
46
T u nm 2008 n nay gi xng du lun tng vi tc k lc. D bo trong nm 2008 l mt nm y bin ng vi gi du m. Hu ht cc nh phn tch u nng cao d on ca nm 2008 n khong 80$-85$/thng so vi mc thp 70$/thng cho gi du ICE Brent. Trong nm 2007 gi trung bnh i vi du ICE Brent l 73$/thng. D bo ca WorldBank nm 2008 v gi du th trung bnh trong cc nm ti nh sau: Bng 2.3: D bo ca WorldBank v gi du th trung bnh trong cc nm ti. Nm 2006(thc t) 2007(thc t) 2008(d bo) 2009(d bo) Gi($/thng) 64.3 71.1 108.1 105.5 Nh vy, trong thi gian sp ti c th gi xng du th gii vn mc cao v bin ng ln. 1.3. Nhu cu du Vit Nam. 1.3.1. Ngun cung xng du Vit Nam c ngun du th di do, ngoi t thu c t xut khu du th rt ln, tuy nhin do cng ngh trong nc cn yu, cha c nh my lc du nn nc ta cha th t lm ra cc sn phm t du th. Ngun cung cc sn phm xng du l nhp khu 100%. Hng nm, cn c vo mc tng trng kinh t, nhu cu xng du cho nn kinh t nm k hoch. Chnh ph giao tng mc nhp khu xng du cc loi cho tng doanh nghip u mi. Ph hp vi mc tng trng ca nn kinh t, nhu cu xng du hng nm cng lin tc tng. Tng trng nhu cu bnh qun c thi k khong 7,7% nm. Bng 2.4: Lng nhp khu xng, du qua cc nm(/v: triu tn) Nm 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 7.425 8.747 9.083 9.9705 9.9364 11.047 11.477 11.212 12.85
Ngun: Tng cc thng k
Theo Tng cc Hi quan - b Ti Chnh th th trng nhp khu xng du ca Vit Nam ch yu t Singapore, mi nm chim ti hn 50% tng lng nhp khu, tip theo l i Loan, Trung Quc, Thi Lan, Hn Quc, Nht Bn... V c cu nhp khu, cng thay i theo thi k, nhng nhp khu du diesel (DO) lun chim phn ln nht (theo Tng cc thng k th l khong
47
hn 50% lng nhp khu xng du ca c nc qua cc thi k), tip theo l du mazut, xng, nhin liu my bay, du ho. Biu 2.8: C cu cc sn phm xng du tiu th Vit Nam nm 2007
5, 5% 4, 4% 26, 26% 23, 23% Xng
Du diesel Du m azut Du ho
42, 42%
Nhin liu m y bay
Ngun: IEA
1.3.2. Cu tiu dng xng du Lng xng du c nhp khu v s dng trong nc khong 92-93%, cn li ti xut ra nc ngoi khong 7-8% vo cc khu ch xut, cc tu bin nc ngoi tip nhin liu ti cc cng bin Vit Nam, my bay ca Vit Nam v nc ngoi tip nhin liu ti cc cng hng khng Vit Nam v ti xut sang cc nc lng ging nh Trung Quc, Lo, Campuchia. Lng xng du tiu th trong nc c phn tch sau y da trn cch tip cn theo ngnh kinh t v khu vc a l. C th: 1.3.2.1. Nhu cu tiu th phn theo ngnh kinh t: Theo kt qu nghin cu trong chuyn D bo nhu cu tiu dng trong nc v ti xut xng du Vit Nam n nm 2017 ca Vin Chin lc pht trin - B K hoch v u t th nhu cu tiu th xng du ca tng ngnh nh sau: nhu cu cho cng nghip v xy dng chim t trng 37,2%, nhu cu ca ngnh nng nghip chim t trng 8,5%, nhu cu ca ngnh giao thng chim t trng 14%, nhu cu dn dng chim t trng 40%. Nhu cu ca giao thng vn ti l ton b lng xng nhp khu (k c xng thng thng v xng my bay), tng hai loi ny hin chim khong 25% nhu cu nhp khu, nu tnh thm c cc loi phng tin vn ti chy du th kh nng ngnh giao thng vn ti c th tiu th 35-40% lng nhp khu xng du. Cn li l nhu cu ca cc ngnh kinh t khc trong c nhu cu chy my pht in, nhu cu trong cng nghip, trong nng lm ng nghip... 1.3.2.2. Nhu cu sn phm xng du phn theo khu vc a l
48
Nhu cu phn theo khu vc thnh th, nng thn, min ni. i b phn xng du c tiu th thnh th, khu vc thnh th c th tiu th ti trn 80% lng tiu th xng du c nc, cn li vng nng thn v min ni rng ln ch tiu th khng y 20% lng xng du ca c nc. Tiu th xng du theo cc khu vc Bc, Trung, Nam. Tiu th xng du cng khc nhau theo ba min Nam, Trung, Bc; min Nam l khu vc kinh t pht trin nht ca c nc cng ng thi l khu vc tiu th xng du ln nht nc, chim khong 70% tng tiu th xng du c nc. Min Bc l khu vc tiu th xng du ln th hai, mc tiu th chim khong 20% tng tiu th xng du c nc, tiu th ca min Trung vn cn rt nh b so vi lng tiu th c nc. S chnh lch tiu th gia cc min mt mt phn nh trnh pht trin kinh t x hi khc nhau ca tng min, trnh cng nghip ho, th ho khc nhau song cng th hin tim nng tng tiu th xng du rt khc nhau gia cc vng. S 2.3: S th hin kho d tr, vn chuyn v phn phi xng, du trong nc.
Min Bc 31 Kho 619.200 m3 6 Cng 245 km ng ng 120 xe la Min Trung 23 Kho 238.000 m3 8 Cng Min Nam 36 Kho 1.192.300 m3 21 Cng
Ngun : IEA
Mc tiu th sn phm xng du gia 3 khu vc Bc Trung Nam c s chnh lch ng k so vi c cu nhu cu. Min Bc v min Trung ch tiu th ln lt l 20% v 11%, trong khi min Nam chim t trng ch yu,
49
khong 69%. iu ny phn nh mc sinh hot v hot ng kinh t tng i cao cc tnh min Nam so vi hai khu vc cn li. T trng ny c l thay i cha tht nhiu trong nhng nm ti, do cc hot ng kinh t vn tng i tp trung hn cc tnh pha Nam. Thc hin chin lc pht trin kinh t ng u trn c nc. Chnh ph ch trng gim u t vo pha Nam do hin nay mt kh cao v tng mc u t vo khu vc pha Bc v min Trung tng ln v min Nam s gim tng ng. D bo ti nm 2015, c cu nhu cu tiu th sn phm xng du tng ng gia ba min Bc Trung Nam s l 30 10 60. 1.4. Bin ng gi xng du Vit Nam. Trong giai on va qua, gi xng du trong nc c qun l trc tip bi Nh nc. Bng cch p dng cc bin php v gi nh tr gi hng nhp khu, linh hot tng gim thu, Nh nc iu chnh tng gim gi mc hp l nht, gim thiu nhng tc ng vi th trng chung. Mc d nh vy, gi c xng du vn bin ng khng ngng v ngy cng c khuynh hng tng nhanh. Di y l din bin xng du thi gian qua: Ngy 13/1/2007, trong bi cnh gi du th gii c xu hng gim mnh, B Thng mi gim gi xng A92 trong nc 400 /lt, t 10500 /lt xung cn 10100 /lt, y l ln gim gi xng th ba lin tip tnh t thi im gi bn l xng trong nc t mc cao k lc 12000 /lt t vo u thng 8/2006. Hai ln gim gn nht din ra vo thng 9 v thng 10/2006, vi mc gi xng A92 tng ng l 11000 v 10500 /lt. Khi trn th trng th gii, gi du ang c xu hng i xung, mt phn quan trng do thi tit ma ng giai on ny tng i m, khin nhu cu nhin liu ti cc nc pht trin gim st, gi du WTI ti New York gim xung cn 52,99 $/thng. Cng thi gian ny, B Ti chnh ban hnh quyt nh s 04/2007QBTC, theo thu nhp khu xng du tng t mc ph bin 10% ln 15%, xng my bay gi nguyn mc thu 15%, du ho, du thp sng chu mc thu nhp khu 5% thay cho 0% trc .
50
Ngy 6/3/2007, theo quyt nh 0374 ca B thng mi, gi bn l xng A92 tng 900 /lt, ln mc 11000 /lt, thu nhp khu xng du cng thay i t 15% xung 10%. Vic iu chnh c th c coi l l so vi tnh hnh chung trn th trng th gii khi gi du th gii ang trong xu hng gim. Ngy 7/5/2007, gi xng A92 tng 800 /lt ln mc 11800 /lt, gi cc loi du ho, mazt, diesel vn gi nguyn, y l ln u tin mt hng xng tng gi k t thi im cc doanh nghip kinh doanh xng du c t quyt nh gi xng (1/5). Trn th gii, gi du th cng xu hng tng nhanh, c thi im chm mc 67 $/thng, ti Singapore gi xng 95 ngy 2/5 lc m ca cng t ti 87,01 $/thng, tng 6,1% so vi tun trc . Cui thng 5, cng vi ng thi nhm gim l cho doanh nghip v kh nng tng gi xng cng c gim i trc mt, B Ti chnh quyt nh gim thu nhp khu xng t 5% xung 0%, gip cc doanh nghip c thi gian theo di v tnh ton li cc phng n gi ca mnh. Ngy 16/8/2007, gi xng A92 c gim 500 /lt cn 11300 /lt, thng tin v vic gim gi xng khi khng cn l bt ng vi ngi tiu dng trong nc khi cc phng tin thng tin i chng cp lin tc n vn ny v cn c Chnh ph nht tr thng qua nhm kim ch gi tiu dng. Tuy nhin, cc doanh nghip cn chn ch v h s ch ho vn do c lng hng tn kho c nhp v vi mc gi cao trc , cng thm hng mi nhp v th mc li khng cn mc 800 /lt theo tnh ton ca lin b Cng thng Ti chnh, m ch khong 500 /lt. t tng gi xng ngy 22/11/2007 c coi l kh bt ng khi trc , gi mt hng ny tin tng s c bnh n h tr mc tiu kim ch tng ch s gi tiu dng, v thng 12 l thng cao im tiu dng, cng thm nh hng ca gi xng du vo gi ca hng ho, dch v, s lm tnh hnh gi tiu dng ng lo ngi hn. Mc tng gi kh cao, khong 15% (tng 1700 /lt), mc tng c th ca xngA92 l t 11300 /lt ln 13000 /lt. Gi du ho v diesel cng ln lt tng t 8600 /lt v 8700 /lt ln 10200 /lt, mazt tng thm 2500 /kg (t 6000 /kg ln 8500 /kg). Ngoi nguyn nhn trc tip t
51
bin ng gi trn th trng th gii, t tng ch o ca Chnh ph l n nh gi c trong nc nhng n nh tng i theo th trng, yu cu chp nhn v thch ng vi mt bng th gii trong l trnh hi nhp ca nn kinh t mt ln na c t ra. Hin ti, sau ln tng mnh hn 30% t 14.500 ln 19.000 /lt th gi xng c iu chnh gim 2 ln, cn 17.000 /lt. Qua nhng din bin trn cho ta thy, gi xng du Vit Nam cng b nh hng nhiu bi bin ng gi trn th gii, nhng c tnh n nh hn do chnh sch tr gi ca Chnh Ph. Gi thng c c nh trong khong thi gian di ri mi thay i, iu ny c th mang n tm l sc, ngi thch ng cho ngi tiu dng, to ra nhng suy ngh bt cp. Cng nh phn tch trong chng I, chnh sch tr gi cng to ra nhiu s khng tch cc cho nn kinh t v trong hot ng kinh doanh xng du Vit Nam, khng ph hp v di hn.
Biu 2.9: Gi du th gii v gi xng Vit Nam cng thi im
USD/thng 140 120 100 80 60 40 20 0 nghn ng/lt 20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0
Vit Nam so vi gi du th gii bng cch tnh ton lch chun (mc lch trung bnh ca gi ti cc thi im so vi gi trung bnh) v h s nhn ca gi du th gii v ca gi xng Vit Nam. Gi T l gi du th gii, V l gi du Vit Nam Ta tnh c gi du trung bnh ca th gii trong giai on t 03/07/1005 n 27/08/2008 l 70.86$ v gi xng trung bnh ca Vit Nam l 11.270.
3/ 7/ 17 200 /8 5 22 /20 /1 05 1/ 27 200 /4 5 /2 9/ 006 8/ 12 200 /9 6 / 6/ 200 10 6 / 13 200 /1 6 /2 6/ 007 3/ 2 7/ 007 5/ 16 200 /8 7 22 /20 /1 07 1/ 25 200 /2 7 / 21 200 /7 8 / 14 200 /8 8 / 27 200 /8 8 /2 00 8
Gi du th gii Gi xng Vit Nam
T bng s liu trn, ta c th tnh ton mc bin ng ca gi xng
52
Phng sai ca T l Var(T) = 351.83 lch chun Se(T)=18.76, t tnh c h s nhn

(T ) Se(T ) T 18 .76 70 .86 0.26
Phng sai ca V l Var(V) = 4.47 lch chun Se(V)=2.11 (nghn ng), t tnh c h s nhon
(V ) Se(V ) V 2.11 11 .27 0.19
2. Phn tch hin trng s dng cc cng c phng v gi xng du ti Vit Nam. 2.1. C ch qun l gi xng du Vit Nam. Theo Ngh nh 55/2007/N-CP, cc DN xng du c t quyt nh gi bn xng theo c ch th trng, trn c s gi th gii, thu nhp khu, cc chi ph u vo... m bo ng quy nh ca Nh nc, li nhun hp l ti u t, pht trin sn xut v cc hot ng kinh doanh ca DN. Nh nc ch qun l gin tip bng cc quy nh v iu kin kinh doanh xng du; iu ha cung cu; mua, bn hng d tr quc gia v thc hin kim sot cc yu t hnh thnh gi khi c du hiu lin kt c quyn v gi hay u c nng gi. Theo c ch hin ti, hng nm B Ti chnh vn d tr mt khon ngn sch b l cho gi xng du khi gi xng du th gii lin tc tng cao. Ngun b l ny thng c trch mt phn t xut khu du th. Gi v thu nhp khu xng du c Nh nc thc hin linh hot theo bin ng th trng. Tuy vy, trong thi gian qua, cc doanh nghip gi l c quyn t quyt nh gi bn xng theo c ch th trng nhng quyt nh ca doanh nghip vn phi trnh ln c quan qun l xem xt v thng qua. Nhng quyt nh v tng gim gi bn xng hin nay ch yu vn do lin b Ti chnh Cng thng ban hnh. Thi gian qua, gi xng du trn th gii c nhng bin ng mnh m vt xa mi d on, do vy c ch qun l ny vn d gy nn nhng xo trn trn th trng, dn n nhng cn sc th trng nh trong thi gian va qua thy. Cng vi chnh sch Nh nc, th trng th gii bin ng mnh trong khong thi gian qua bc l nhng bt cp tn ti ca chnh sch c v yu cu bc thit ng dng ca chnh sch mi.
53
2.2. Hin trng s dng cc cng c phng v Vit Nam Ti Vit Nam hin nay, trong lnh vc ti chnh cng nh trong kinh doanh xng du, vic s dng cc cng c phng v c nhc n nhiu nhng c mt thc t tri ngc l li rt t c s dng. ng dng cc cng c chng ri ro ang gp rt nhiu kh khn v vng phi s ngp ngng e ngi ca nhiu doanh nghip. Theo Ngn hng nh nc (SBV) cc cng c ti chnh h tr cc doanh nghip c tng i y trn th trng Vit Nam. Cc nghip v bo him ri ro tng i phong ph nh cng c hon i li sut, cng c hon i tin t, cc hp ng tng lai hng ho, hp ng quyn chn tin t... Tuy nhin kt qu khng thu c nh mong mun, khng nhiu DN bit n v s dng options, nghip v ny khng nhng ra i mun mng Vit Nam m cn cha hp dn cc DN. Ngay c trn th trng chng khon Vit Nam, chng khon phi sinh vn cn l nhng sn phm mi l, ang giai on u p dng, mi ch c sn phm phi sinh dng n gin c p dng l quyn mua c phn, chng quyn, tri phiu chuyn i v Repo chng khon. Gi bn l xng du Vit Nam hin ti do Nh nc quy nh, quy m cc doanh nghip nhp khu xng du ca Vit Nam, k c Petrolimex cng cha tham gia th trng giao sau. Tng gim c Petrolimex Bi Ngc Bo cho bit: Thi gian qua, Petrolimex vn thc hin phng thc chn mua theo cc hnh thc gi c nh t bo him cho mnh, nhng vi s lng khng nhiu. Cc nghip v hedging ch c th thc thi khi kinh doanh xng du chuyn sang c ch th trng hon ton y . Doanh nghip hon ton c th chn la i mua cc hp ng giao sau xng du nhng nhng cng ty nc ngoi ch chp nhn bo him gi xng du cho Vit Nam khi no Vit Nam c mt nn kinh t th trng hon chnh, nhng cng ty nc ngoi khng dm nhn bo him gi cho Vit Nam bi h ch b l cho doanh nghip khi gi th gii bin ng ch khng b gi l do Nh nc to ra bnh n gi. Ch khi Nh nc thc hin c ch th trng y , th DN mi c th mua hng c bo him gi cnh tranh v gim thiu ri ro. Mt cch mua gi r tt nht
54
hin gi ang c cc u mi nhp khu s dng l chn nhiu cng ty u thu, v d trung bnh mua mt l hng, Saigon Petro phi chn hn 20 cng ty u thu cung cp. C th nhn nh rng, i vi mt nn kinh t non tr nh Vit Nam th cc cng c phi sinh ny cn rt mi v xa l vi t duy kinh t by lu nay. Vic s dng cc cng c phng v gi xng du Vit Nam hin nay hu nh cha c g, hin trng s dng vng phi rt nhiu iu bt cp t nhng l do khch quan ca nn kinh t ln l do ch quan t pha cc ch th tham gia. Kh nng ng dng cng c phi sinh vo phng v gi xng du trong thi im hin nay c th thnh cng c hay khng th cn ph thuc vo rt nhiu vn , c bit l vai tr ra quyt nh ca Nh nc. 2.3. nh gi tnh hnh kinh doanh xng du ca cc doanh nghip Vit Nam Hin nay, th trng xng, du ca Vit Nam c nhp khu bi 11 doanh nghip u mi. ng u l trn th trng xng, du l Tng cng ty xng du Vit Nam Petrolimex, thnh lp nm 1956, cng l doanh nghip u tin trong lnh vc nhp khu v kinh doanh xng du nc ta. Chim khong 60% th phn trong nc. Cng ty TNHH du kh TP. HCM-Saigon Petro sn lng nhp khu ca doanh nghip ny khong 1 triu tn/ nm. Cng ty thng mi k thut v u t PETEC nguyn l cng ty PETECHIM. Cng ty xng du hng khng l cng ty cung cp nhin liu hng khng duy nht cho cc hng hng khng ni a v quc t ti cc sn bay dn dng Vit Nam v cc sn phm ha du trn th trng Vit Nam. Cng ty xng du qun i l doanh nghip trc tip nhp khu v kinh doanh xng du. Cng ty thng mi xng du ng bin. Cng ty thng mi du kh ng Thp. Cng ty Petechim. Cng ty lin doanh du kh Mekong. Cng ty vt t tng hp Ph Yn. Cng ty ch bin v kinh doanh cc sn phm du m. V cch thc nhp khu xng, du ca cc doanh nghip. Theo tp qun mua bn xng, du th cc doanh nghip nhp khu thng mua theo C&F cn c gi PLATTS Singapore. Vo thi im k hp ng c bn mua v bn bn
55
u cha xc nh c gi ca l hng, ch n ngy giao hng gi ny mi c xc nh bng ch s Platts ca ngy hm . Trong khi gi xng, du trn th trng th gii bin ng rt ln, thng l vi chc cent cho n trn di 1 USD trong mt ngy, vo nhng thi k chin tranh hoc khng hong chnh tr cc nc xut khu du th gi du c th bin ng n 5 USD trong mt ngy. Vi cch lm nh vy cc doanh nghip ca chng ta hon ton th ng trc nhng bin ng ca gi xng, du th gii. Vic gi hp ng th ni theo gi th trng, cc cng ty khng th kim sot c li nhun ca mnh cng nh l vic nh gi bn. Biu 2.10: Gi xng du nhp khu t th trng Singapore v gi bn trong nc.
(Ngun: Bo co ca Ngn hng Th gii ti hi ngh gia k nhm t vn cc nh ti tr cho Vit Nam ti SaPa; 5,6 thng 6 nm 2008 xy dng gi FOB Singapore da theo b nng lng M)
Tuy nhin cc doanh nghip nhp khu, kinh doanh xng du Vit Nam c tr cp b l t chnh ph n nh gi bn trong nc. Theo thng k ca ca cc cng ty t vn quc t th trong nm 2004 s tin m chnh ph dng b l cho xng,du l 680 USD (Bo tui tr). Theo li ca th trng b cng thng Nguyn Cm T, hai thng u nm 2008 cc doanh nghip nhp khu l 3.561 t ng, ring Petrolimex l ti 2700 t ng khng k n vic l t xng. Tnh trong 6 thng nm nay gi xng, du lun mc cao,
56
c lc gi du ln ti 140$/thng . Kt thc phin giao dch ngy 1/7/08 ti th trng New York M, gi du th tip tc tng nh v ln ngng gn 137$/thng. Cn ti Singapore - ni cung cp ngun hng chnh cho cc nh nhp khu Vit Nam, gi xng du vn ng mc cao vi 167,45$/thng i vi du diezel v 139,27$/thng i vi xng A92 thnh phm. Vi gi xng, du trn th trng th gii nh vy sau khi cng thm cc khon nh l ph giao thng 500 ng mt lt, chi ph bn bi, bn hng khu hao... gi thnh bn l phi gn 19.000 ng. Nh vy vi gi bn 14.500 ng, mi lt xng A92 doanh nghip l khong 4.500 ng. Cn vi gi du 13.900 ng hin ti, doanh nghip l khong 6.000 ng. Theo lin b Ti chnh Cng thng tnh trung bnh trong 6 thng nm nay cc doanh nghip u mi nhp khu l 1.900 ng cho mi lt xng A92. 2.4. Tn ti, nguyn nhn v phng hng. 2.4.1 C ch qun l v chnh sch ca Nh nc thc s cha hp l v thiu ng b. Xt trn tng th th c ch qun l kinh doanh xng du ca Nh nc cn bc l cc im yu v nhiu mt. S qun l cha tt ny dn n vic th trng xng du trong nc tr nn km pht trin, qu trnh chuyn sang c ch th trng hon ton y din ra chm chp v gp nhiu vng mc. Di y l mt s mt qun l cha tt nu khng khc phc kp thi s gy kh khn cho vic phng v ri ro: Vic s dng cc cng c thu, gi v ch tiu nhp khu cha ng b. c bit l quan h gia thu nhp khu v gi bn l ti a lm gim thu ngn sch nhiu t ng khi gi th gii c xu hng gim mnh m khng tn thu tc thi. Ngc lai, Nh nc khng nui dng c ngun thu t doanh nghip do s iu chnh gim thu qu chm tr dn n s thua l ca doanh nghip khng phi do lng ph ngun lc ca chnh h. C ch phi hp gia cc B ngnh cn thiu ng b v khng kin quyt, chng hn: khi gi xng du th gii gim vt qu mc thu ca khung thu cho php, khng tm ra cng c tn thu, cng khng x l gim gi nu
57
thy cn thit (do tm l ngi iu chnh mt bng gi) dn n thit hi cho c Nh nc v ngi tiu dng, khi m li gp qu ln. Xu th tiu th qua nhiu trung gian cng tng lm cho li gp b chia nh qua nhiu giai on lu thng, ngi tiu dng vn phi chu mc gi cao so vi gi thnh thc t. V qun l iu kin kinh doanh xng du : y c th l mng hot ng b bung lng trong nhiu nm, l nguyn nhn ch yu lm cho th trng pht trin ln xn, khng tun th quy hoc pht trin ngnh hng xng du, khng m bo an ton. Cng tc qun l th trng xng du ti cc a phng cha thc s c cc c quan chc nng lin ngnh quan tm y gp phn gy mt n nh th trng. Khi thc hin kim tra b l, cc on khng c s gt gao, k lng trong vic kim tra chp hnh chnh sch gi, hoa hng ca Nh nc ti cc doanh nghip u mi, kim tra chnh lch gi vn mua vo gia cc doanh nghip. Vic b l c thc hin co bng gia cc doanh nghip tt v doanh nghip km. Trong chnh sch ca Nh nc c s xung t gia hai mc tiu gi bn linh hot theo gi th gii v n nh gi c ca mt hng chin lc c quy m ln nht trong nn kinh t hin nay, v th vic chuyn sang c ch th trng hon ton y thc hin nghip v hedging l kh. 2.4.2. Bt cp v kh khn t pha cc doanh nghip Tnh trng c quyn vn ang din ra trn th trng xng du trong nc, nu ch c mt s cng ty c c quyn kinh doanh xng du th hiu ng phng nga ri ro cho ngi tiu dng s khng t c. Ch c mt s t doanh nghip kinh doanh xng du nh vy th r rng c th xy ra chuyn gi du th gii ln th gi xng du Vit Nam ln, gi du th gii gim th gi xng du Vit Nam ng yn. Mt khi c s c quyn ngnh th d c thnh lp th trng giao sau cc doanh nghip cng c th tham gia thao tng gi, khin gi thay i theo hng c li cho h. Ngay c trong lnh vc ti chnh cng nh trong kinh doanh xng du, hu ht cc doanh nghip Vit Nam cha s dng cc phng php phng v ri ro
58
v nhiu l do. Trong mc am hiu v sn phm phi sinh chnh l ro cn ln nht cho vic s dng cc sn phm ny. K tip l khung php l. Khung php l bao gm nhng yu t c th: Nh nc cha c bin php khuyn khch doanh nghip s dng sn phm phi sinh Cha c quy nh v hch ton k ton i vi cc giao dch v ph phi tr cho vic s dng sn phm phi sinh. Tm l li th khng ai khen nhng l th hi ng qun tr hoc ch doanh nghip k lut. Ngoi ra, cng cn mt s l do khc ng quan tm nh: Thiu o to thc t v sn phm phi sinh. y l thc trng Vit Nam. Cc chuyn gia o to v sn phm phi sinh hin cn qu t, hn na s n v cung cp v tham gia giao dch phi sinh khng bao nhiu. Chnh v vy, s chuyn gia c c hi tip cn vi thc tin ng dng sn phm phi sinh Vit Nam l rt hn ch. Ph thc hin sn phm phi sinh cao. Chnh ro cn ny hn ch doanh nghip n vi sn phm phi sinh. Tuy cc hp ng k hn v giao sau khng phi tr ph trc tip, nhng quyn chn hin c ph kh cao (theo nh gi ca nhiu c nhn v doanh nghip s dng sn phm phi sinh). Cn nhp nhng gia phng nga ri ro v u c. Doanh nghip khng ngh rng s dng sn phm phi sinh l tr mt khon tin mua mt gic ng ngon cho mnh, ng thi ch ng trong cc k hoch kinh doanh v kim sot c chi ph ca mnh trong tng lai. Thay vo , h ch mong mun kim c li nhun v khng mun l. Thiu nhn s c nng lc v sn phm phi sinh. y l mt tr ngi kh ln lm cho cc doanh nghip tuy thy nhng ri ro t gi, ri ro li sut sp ti tc ng rt ln n kt qu kinh doanh ca mnh, thm ch nhiu doanh nghip nhp khu cn thy r rng nguy c ph sn do t gi tng nhng h khng bit tm u ra nhn s c quan mnh thc hin cc chng trnh qun tr ri ro bi bn.
59
Thng tin v sn phm phi sinh kh tip cn. iu ny lin quan n mc kh hiu v khng y ca cc hng dn v sn phm phi sinh ca t chc cung cp sn phm phi sinh v ca cc ti liu o to. S d nh vy l v sn phm phi sinh l mt ch kh, i hi trnh chuyn mn ng k. iu ny cho thy Vit Nam vn cn thiu chuyn gia am hiu su v sn phm phi sinh c th gii thch mt cch n gin d hiu vn ny cho doanh nghip. Tm l li. Chnh sch bo h ngm ca Nh nc nh vic cho t gi la M/ng Vit Nam v li sut c bn ca tin ng Vit Nam lin tc n nh trong nhiu nm khin cho cc doanh nghip hon ton khng ch n phng nga ri ro t gi v li sut. Bng 2.5: Thng k cc nguyn nhn cn tr vic s dng sn phm phi sinh
Ngun: Theo PGS.TS. Nguyn Th Ngc Trang (i hc Kinh t TPHCM)
2.4.3. Phng hng ca phng v ri ro bin ng gi xng du ti Vit Nam. Nh nu cc phn trc, xng du c vai tr rt ln vi mi nn kinh t. Vi iu kin thc t ca Vit Nam hin nay l mt nc hon ton ph thuc vo ngun cung xng, du t bn ngoi v nn kinh t ca chng ta tham gia hi nhp su rng vi nn kinh t th gii th mi bin ng v gi xng, du u nh hng ti s n nh ca nn kinh t v i sng x hi.
60
Chnh v vy phng hng ca vic phng v gi xng, du l to ra bnh n v gi trong nc v th ch ng trc nhng bin ng ca gi xng du. Lm gim nguy c lm pht, gim gnh nng ngn sch, to s ch ng trong vic qun l m ca th trng theo nh cc cam kt quc t. i vi doanh nghip sn xt kinh doanh vic phng v gi xng, du mang li s n nh, bo m li nhun, hn ch cc ri ro, to c ch thng thong cho doanh nghip nng cao kh nng cnh tranh. i vi x hi mang li s n nh trong i sng, gim khong cch giu ngho. Tu chung li phng hng ca vic phng v gi xng, du l cn bng c s bin ng v gi, trnh cho nn kinh t nhng c sc. to tm l yn tm cho cc hot ng sn xut kinh doanh, th ch ng trong iu tit nn kinh t v m ca nh nc, bo m an ninh, quc phng, n nh x hi, to iu kin thc hin nhng mc tiu ra. 3. Nghin cu kh nng ng cc cng c phi sinh phng v gi xng, du Vit Nam Theo phn tch ca hng BP Anh, vi gi bn trong nc v gi thnh nhp khu cc doanh nghip nhp khu xng du hon ton c th gim l nu s dng cc cng c phi sinh phng v gi. Theo tnh ton ca BP Anh. S 2.4: Khi cha thc hin hedging
1.gi thnh 2.gi nhp 3.gi bn trong nc
61
Khi cha hedging trung bnh trong thng 4/2006 l trung bnh ca cc doanh nghip nhp khu l 494VND/lt, l trung bnh c nm 2007 l 1188VND/lt. Cng theo tnh ton ca BP Anh, nu doanh nghip thc hin hedging vi cc cng c phi sinh: S 2.5 : Hedge bng swap
Nu hedging bng hon i swap th trong thng 4/2006 l 1094VND/lt nhng trung bnh trong c nm 2007 doanh nghip ch l 465VND/lt. S 2.6: Hedge bng quyn chn mua (call)
62
Thc hin hedging bng quyn chn mua vi gi thc hin(strike) cho nm 2006 l 80$/thng, nm 2007 l 75$/thng th trong thng 4/2006 doanh nghip l trung bnh l 795VND/lt, l trung bnh nm 2007 l 769 VND/lt. Cn nu doanh nghip thc hin hedging bng collar vi gi thc hin ca quyn chn mua l 80$/thng v gi thc hin ca quyn chn bn l 60$/thng trong c 2006 v 2007 th thng 4/2006 l trung bnh ca doanh nghip ch l 295VND/lt v nm 2007 l trung bnh cng ch l 622VND/lt. Nh vy so vi mc l 1188VND/lt doanh nghip c li 566VND/lt. S 2.7: Hedge bng collar
Theo nh phn tch l trc v sau khi thc hin hedging thy rng nu cc doanh nghip s dng hedging th s gim kh nhiu tn tht. Qua nhng phn tch trn, cho thy chc chn c th ng dng c cc nghip v phng v ri ro bin ng gi xng du ti Vit Nam. Nhng nghip v ny s mang li nhiu li ch to ln v hiu ng tch cc cho th trng xng du trong nc, n hon ton nm trong kh nng thc hin ca cc c quan qun l Nh nc v cc doanh nghip. Mi y nht, s ra i ca cng ty TNHH Kinh doanh v Dch v nng lng BIDV (BIDV Energy) vi chc nng chnh l loi b ri ro trong kinh doanh xng du, y nh l mt minh chng in hnh ca vic s dn xut hin nhng nghip v phng v ri ro ti Vit Nam trong thi gian ti. Vn thc hin nhng nghip v phng v ri ro ch cn l loi b tm l ngi ngn t pha cc ch th tham gia v x l dn dn
63
nhng vng mc trong vn ny m ti Vit Nam hin nay ang gp phi. Cc gii php trong chng III c cp sau y s gip cho vic tip cn v thc hin nhng nghip v ny din ra trong thi gian sm nht. Kt lun chng II. Chng II tp trung phn tch din bin gi xng du, kt qu hot ng kinh doanh xng du ca cc doanh nghip Vit nam v kh nng ng dng cc cng c phi sinh vo phng v ri ro gi xng du Vit Nam. Cc phn tch cho thy, vai tr ca vic kim sot gi xng du c mt ngha quan trng i vi s pht trin n nh ca nn kinh t. Tuy nhin, ti Vit Nam vn cha c nhng nghip v phng ri ro gi xng du; iu ny hon ton tri ngc vi s ln xung tht thng ca gi th gii v bin ng gi xng du Vit Nam do nhiu yu t nh a chnh tr, kinh t - x hi, thi tit...nh hng n. Vic ng dng cc cng c phi sinh vo phng v gi xng du vng phi rt nhiu kh khn n t pha qun l Nh nc v bn thn cc doanh nghip kinh doanh xng du. ng dng tt cc nghip v phng v ri ro cn hon thin cc iu kin cn thit nh: n nh pht trin ngnh du kh, nng cao nng lc qun l ca Nh nc, hon thin mi trng php l, hon thin v nng cao cht lng hot ng kinh doanh xng du ca cc doanh nghip.
64
CHNG III: XUT CC BIN PHP PHNG V RI RO GI XNG DU TRONG THI GIAN TI Nghip v phng v ri ro gi xng du trong hot ng kinh doanh xng du trong nc hu nh khng c, vic p dng th vn b hn ch bi cc yu t ni ti ca chnh cc doanh nghip kinh doanh xng du, nhng ch th tham gia khc v nhng nh hng t mi trng bn ngoi nh cc yu t v m v tm pht trin ca th trng ti chnh phi sinh. Cc gii php c lun gii di y nhm khc phc nhng nguyn nhn dn n hn ch . 1. Nhm gii php v m 1.1. Hon thin c ch qun l kinh doanh xng du ca Nh nc Nh nc nn t h thng cung ng xng du l mt b phn trong t hp nng lng ca t nc xy dng c ch qun l hot ng kinh doanh xng du theo ng tnh cht ca t hp nng lng quc gia, bo m cung ng y , kp thi, ng cht lng cho cc nhu cu ca nn kinh t. i mi c ch qun l nh nc i vi hot ng kinh doanh mt hng xng du phi hp l, khoa hc, c hiu qu v ng b; i mi c ch qun l nh nc i vi mt hng xng du cn phi i mi c gi, ngha l i mi ng b v: quyn nhp khu, ch tiu nhp khu, gi c, thu, quyn phn phi v t chc sp xp li cc doanh nghip kinh doanh xng du. 1.2. Hon thin khung php l cho cc nghip v phng v ri ro gi xng du Hon thin khung php l cho th trng phi sinh, tin cho vic p dng nghip v phng v ri ro gi xng du. Th trng phi sinh l mt th ch bc cao ca th trng ti chnh, c chi phi bi cc quy lut phc tp. Do , th trng phi sinh cn c vn hnh trong mt khun kh php lut thng nht, hon chnh v ng b. Nu khng c s iu chnh ca cc vn bn php lut ng b v cht ch th vic t chc th trng cng nh tin hnh s dng cc cng c phi sinh khng th thun li. Cc ch th ch ho hng tham gia nghip v phng v ri ro khi h nhn thy quyn li v trch nhim ca h c m bo. Cho n nay, trong Lut chng khon nm 2006 v ngh nh 14/N-CP ca Chnh ph hng dn thi hnh l nhng vn bn php l cao nht
65
quy nh v cc sn phm phi sinh trn TTCK nhng cha nu c th v cc sn phm no, cn hin ti cha c mt vn bn no ca Nh nc quy nh c th vic s dng cc cng c phi sinh, cc nghip v phng nga ri ro gi xng du. Do khi chnh sa v hon thin khung php l cn phi quy nh c th v khi nim, tnh cht, phn loi, ch th tham gia, quyn v ngha v ca nhng ngi s hu cc hp ng giao dch cng c phi sinh. p ng yu cu thc tin, trong thi gian trc mt, Nh nc v lin b Ti chnh Cng thng cn nghin cu, son tho v ban hnh mt vn bn php lut c lp v cch thc thc hin, bin php khuyn khch doanh nghip s dng sn phm phi sinh, quy nh v hoch ton k ton i vi cc giao dch v ph phi tr cho vic s dng sn phm phi sinhlm c s cho hot ng cp php, gim st ri ro v kim tra, thanh tra ca lin b Ti chnh Cng thng i vi hot ng phng v ri ro ca doanh nghip. Trong tng lai, Nh nc phi xem xt ban hnh Lut giao dch cng c ti chnh phi sinh iu chnh thng nht v nghip v phng v ri ro gi xng du theo nh thng l ca nhiu quc gia khc trn th gii. 1.3. Lp qu bnh n gi Theo kinh nghim ca nhiu nc trn th gii s dng qu bnh n nh Venezuela, Nga, Kazakhstan, Norway... gii php ny mang li cho h nhiu hiu qu tch cc i vi nn kinh t. Nhng iu kin ca vic t chc hnh thnh v qun l qu bnh n gi: Chin lc hot ng ca qu l bnh n gi xng du trong nc, v di hn qu c thm c chc nng tit kim (khi c cc nh my lc du i vo hot ng th Vit Nam s d tr c nhiu xng du hn) v chc nng u t, u t ti sn ca qu vo cc ti sn ti chnh khc nhau, to ra hiu sut s dng cho lng vn trong qu. iu cp thit ca vic qun tr qu l phi thnh lp mt b my t chc qun l c cu trc v tnh chuyn bit ho vi nhng mc c lp khc nhau t pha Chnh ph gim bt s hnh chnh v cng ch trong vic iu hnh v iu ny s hn ch s vn hnh qu khng ng nhng mc ch t ra,
66
nhng quyt nh ca Nh nc i khi s mu thun vi chin lc hot ng ca qu. Nh nc phi coi vic qun l qu bnh n l mt chnh sch thuc chnh sch ti chnh hoc chnh sch ti kho ca Nh nc. Chnh v th, nhm nghin cu kin ngh t chc qun l phi l n v ring bit c tnh u t c thnh lp trc thuc b Ti chnh hoc Ngn hng trung ng, trong di hn qu c th c thm c chc nng u t, c th u t vo cc ti sn ti chnh nh kinh nghim nhiu nc, nhm tng cng lng vn ca qu v trnh tnh trng s tin trong qu b nm im. Thi im hin ti, Chnh ph nn cho doanh nghip tm vay lng qu ban u, l hng tt khuyn khch doanh nghip, doanh nghip s thc thi phng n ny c hiu qu. Nhm nghin cu kin ngh thnh lp U ban phng v ri ro gi xng du, u ban hoch nh cc chnh sch v c trch nhim gii trnh kt qu hot ng vi c quan cp trn (b Ti chnh hoc Ngn hng trung ng), u ban ny s c mt c quan khc ca Chnh ph gim st (c th l Kim ton nh nc). C ch hot ng v tc dng ca qu bnh n gi: qu bnh n c th hot ng vng chc v n nh, nhm nghin cu kin ngh 3 hng gii php nhm huy ng lng vn hot ng cho qu. C th tin hnh 1 trong 3 hng gii php ny hoc kt hp cc hng vi nhau. Th nht, trch li nhun ca cc doanh nghip c c khi gi du th gii gim cho vo qu v s b ra khi cc doanh nghip l. Th hai, s dng s tin c c t xut khu du th h tr cho qu bnh n gi xng du. Th ba, b Ti chnh thc hin vic iu tit thu nhp khu xng du bm st vi din bin ca gi du th gii. Tng thu khi gi du th gii gim v dng ngun thu t thu a vo qu bnh n, gim thu khi gi du th gii gim cng vi vic b l cho cc doanh nghip t qu bnh n gi. Qu c lp ra cho cc doanh nghip kinh doanh xng du di s qun l ca Nh nc. Qu bnh n gi s c s dng gim tn sut v bin iu chnh gi so vi gi bin ng thc t ca th gii din ra hng ngy, khi p
67
dng theo nguyn l ny s khng xy ra vic gi tch t trong thi gian di ri bin ng t bin nh din ra. p dng phng n ny c ngha l khi gi th gii thay i, ngi tiu dng s cha mua c xng du theo gi thc t lc , v c van iu tit qu, nhng quan trng l ngi tiu dng cng s c hng ng mc gi bnh qun ca th gii tnh trn chu k 1 nm. 1.4. Doanh nghip nhp khu xng du t quyt nh gi bn xng du theo gi nh hng da vo gi ca th trng nc ngoi. So vi quy ch c, gi bn l mt hng xng du s do Lin b Ti chnh Cng Thng t xy dng v cng b. Trn c s ny, doanh nghip c xut gi bn mi khi th trng bin ng, khng vt qu 10% i vi mt hng xng v 5% i vi du. Cn theo quy ch mi ny, gi bn nh hng s do doanh nghip t xy dng v ban hnh trn c s gi c cc hp ng nhp khu xng du v ng k lin b Ti chnh Cng thng p dng cho c nm. Lin b s xem xt v cng nh hng theo gi ca mt s th trng nc ngoi nh hng li cho doanh nghip. Trong trng hp gi nhp khu vt qu gi nh hng, doanh nghip mi c xut phng n tng gi bn l i vi mt hng xng trong nc. Ngc li khi du th gii gim so vi gi nh hng trn, doanh nghip phi gim gi bn l trong nc cho ngi tiu dng. p dng theo kinh nghim ca Trung Quc, chnh sch gi nh hng do Nh nc cng b n nh trong 1 nm, thay cho c ch gi ti a i vi mazut, du diesel v du ho hin nay ang p dng l rt cn thit nhm h tr sn xut kinh doanh trong nc, bo m n nh gi c, gp phn n nh kinh t - x hi trong mt thi gian nht nh. Gi nh hng ca Nh nc nn nh hng theo gi trn mt vi th trng giao dch ln nh Singapore, New YorkChnh sch gi nh hng s gip tng bc xo b dn vic phi b l nhiu t ng cho cc doanh nghip kinh doanh xng du, thc hin theo ch trng xy dng c ch th trng hon ton y ca Nh nc.
68
1.5. Tng dn khi lng xng du d tr quc gia, quy hoch pht trin h thng kho d tr quc gi hp l v khoa hc; nghin cu d tr quc gia v xng du bng ngoi t vi mt t l nht nh Cng vi qu trnh pht trin nn kinh t quc dn, hot ng d tr quc gia cng s c tng cng v pht trin; quy hoch tng th c v lc lng d tr cng cc iu kin vt cht km theo, m bo cho qu trnh ny thc s tng xng vi ngha chin lc ca n. Trong iu kin ngn sch nh nc cn kh khn, cn phi xy dng l trnh thi gian cho ph hp vi kh nng p ng ca ngn sch nh nc trong vic u t kt cu h tng v vn ngoi t m bo d tr quc gia. Cc c quan qun l nh nc xy dng v giao nh mc hp l qun l ngun xng du d tr quc gia (nh mc hao ht, chi ph bo qun xng du). Ngoi vic d tr quc gia bng hng ho cn phi d tr bng ngoi t gim bt sc p v u t kho cha, chi ph bo qun: c nh vy mi ch ng i ph c khi c din bin phc tp. Nghin cu c ch chnh sch v d tr quc gia ph hp vi tin trnh hi nhp kinh t quc t, c bit lu thi im nm 2009, khi Hip nh thng mi Vit - M cho php sau 7 nm thc hin, cc thng nhn M c quyn tham gia nhp khu xng du vo th trng Vit Nam. 1.6. Pht trin ng b cc nhm gii php, hng ti thnh lp th trng giao sau cc sn phm xng du ti Vit Nam Sau khi phn tch nhng nguyn tc, quan im ch o trong vic xy dng m hnh th trng hng ho giao sau Vit Nam, nhm nghin cu xut d kin cc bc i hnh thnh th trng hng ho Giao sau ca Vit Nam. Giai on 1: L giai on chun b cc c s khoa hc v thc tin cn thit hnh thnh m hnh c qui m hp l, c c s khoa hc v thc tin, tin ti trin khai xy dng th trng hng ho giao sau ca Vit Nam. Son tho c cc ti liu, n phm nng cao nhn thc cho mi tng lp trong x hi, o
69
to c mt i ng bao gm cc nh qun l, cc nh chuyn mn v cc i tng khc. Hnh thnh c mt khun kh php l hng dn cc hot ng ca th trng hng ho giao sau Vit Nam. Giai on 2: Theo m hnh c ca giai on 1 tin hnh xy dng, vn hnh th v tip tc hon thin cc trung tm giao dch, chun b cc iu kin chuyn trung tm giao dch thnh S giao dch hng ho giao sau ca Vit Nam (S giao dch hon chnh) vi cc sn giao dch tng i hin i, mt i ng cc nh qun l, cc nh chuyn mn trnh c th tham gia giao dch bng in t vi cc trung tm giao dch khc ca khu vc v th gii. Giai on 3: Tip tc nng cao v hon thin v mi mt: + Nng cao h thng c s vt cht v trang thit b giao dch. + Tip tc m rng cc chng loi hng ho v thnh phn cho cc thng nhn nc ngoi tham gia giao dch. + Chun b cc iu kin cn thit chuyn cc S giao dch t s hu Nh nc thnh cc S giao dch c phn. Nh vy kt thc giai on ny l Vit Nam c mt th trng hng ho giao sau vi 2 - 3 S giao dch tm hot ng cho cc thng nhn ca Vit Nam, khu vc v quc t. ng thi Nh nc cng xa b ngha v bao cp ca mnh i vi mt s S giao dch. Tm li, th trng hng ho giao sau c nhiu nc trn th gii trin khai xy dng t lu v th hin c vai tr to ln i vi s pht trin ca nn kinh t. Th trng hng ho giao sau l mt tng pht trin bc cao ca s trao i hng ho tp trung, phng tin lm cho sn xut gn vi th trng, thc hin x hi ha ri ro trong sn xut v kinh doanh, tc l san s bt ri ro t cc nh sn xut trc tip sang cc nh kinh doanh chuyn nghip, ng thi l mt cng c d bo th trng. Vit Nam cho n nay khi nim v th trng hng ho giao sau cn l mi m, mc d th trng ny l mt cng c thch hp v rt quan trng phc v qu trnh cng nghip ha, hin i ha v hi nhp kinh t quc t.
70
2. Nhm gii php hng ti cc doanh nghip Cc gii php hng ti cc doanh nghip nhm vo vic tng nng lc hot ng ca cc doanh nghip to th ch ng t phng v ri ro v gi xng, du. iu ny l rt quan trng, i vi cc doanh nghip trn th gii vic t phng v trc cc ri ro rt c coi trng, nh hng trc tip n vic sng cn ca cng ty. Tuy nhin Vit Nam do nh hng ca nn kinh t bao cp ko di, trnh pht trin mc thp cho nn vic t phng v cho mnh trc cc ri ro ni chung v ri ro gi xng, du ni ring ca cc doanh nghip hin rt thp, cc doanh nghip vn cn tm l li, trng ch vo chnh sch b l, tr gi ca nh nc. Trong cam kt hi nhp kinh t quc cc doanh nghip phi t nng cao nng lc cnh tranh, hiu qu kinh doanh ca mnh, ch ng trc cc bin ng ca gi c th gii. Trong c gi xng, du i vi cc doanh nghip sn xut, kinh doanh. Thit ngh lm tt vic phng v ri ro v gi xng, du cc doanh nghip Vit Nam cn lm ngay l: Mt l: Nng cao nhn thc mt cch y v sn phm phi sinh, nht l cc doanh nghip u mi nhp khu xng, du. Doanh nghip nhn thc ng n v tc dng ca cng c phi sinh trong vic phng v ri ro (hedging) bin ng ng gi xng du. Hai l: Nng cao mc am hiu ca doanh nghip v cc loi hp ng, sn phm phi sinh. Vic s dng cc cng c ti chnh phi sinh v hot ng ca th trng ti chnh phi sinh cng cha ng nhng ri ro tim tng. Thm ch, khi ri ro sy ra rt c th lm cho doanh nghip b ph sn hay khng hong ti chnh nu hot ng ca th trng, ca doanh nghip khng hiu qu. V vy, khi thc hin phng v ri ro bin ng gi xng du doanh nghip phi xc nh ng cng c - ng mc ch. Trong iu kin nh hin nay thc hin c iu doanh nghip cn: + Ch ng hp tc vi kinh t th gii + o to i ng cn b, nhn vin am hiu nghip v phng v ri ro bin ng gi xng du.
71
+ Cc doanh nghip phi c t tng ch ng t phng v cc ri ro. C mi trng ci b tm l e ngi khi s dng cc cng c ti chnh phi sinh vi l do c khng ai khen l th b ph bnh. Ba l: Thit lp ban qun l ri ro bin ng gi xng du. Cc cng ty doanh xng du ca chng ta nn sp xp c cu t chc Thit lp mt ban qun l ri ro bin ng gi xng, du. Theo kinh nghim trn th gii th ban ny s hot ng nh sau. 1. Phn Tch Chun b tng quan th trng. Bao qut ri ro. t chin lc Hedging. 4. Thc Hin Lnh. Thc hin lnh mua bn theo thm quyn. Bm theo th trng danh mc. Qun l cc mi quan h. 3. Cn B Qun L Ri Ro. Hng thng- Hng tun. Theo di th trng. Hon thin chin lc Hedging. 2. Ban Qun L Ri Ro Hp hng qu quyt nh khi qut chung. Phn b thm quyn.
V cu t chc: Ban gm i din t phng ti chnh, phng xut nhp khu. phng hp tc quc t. Cch thc hot ng: Ban ny s nm di quyn ca gim c ti chnh CFO hoc trng phng xut nhp khu. Khi thc hin phng v ri ro bin ng gi xng, du doanh nghip cn quan tm mt s iu sau.
72
Tnh ton cn trng v hedge Thi gian hedge Gi k hn tng lai Hng dn ni b ca cng ty v hedging Gi v bin ng trong qu kh Nghin cu v kinh t Xc xut v gi s xung thp hn xy ra trc lc hedge Nhng yu t quan tm trc khi hedging Mc bin ng S lng (t l hedge hin ti) Xc xut gi Spot s vt gi Swap trong thi gian hedge Cnh tranh Thi gian gia lc bt u hedge v thi im hin ti Kt lun chng 3. Xng du l mt hng thit yu c vai tr chin lc v cng quan trng i vi s pht trin kinh t ca t nc. Vic phng v gi xng du s lm gim nguy c lm pht, gnh nng ngn sch, to s ch ng trong vic qun l m ca nn kinh t th trng, l c s phc v cho vic pht trin kinh t theo hng cng nghip ho, hin i ho t nc v thc hin cc mc tiu ca Chin lc pht trin kinh t, x hi do ng Cng sn Vit Nam ra. p dng cc nghip v phng v ri ro gi xng du ti Vit Nam cn l gii php mang li s n nh, bo m li nhun, hn ch cc ri ro, nng cao li th cnh tranh cho cc doanh nghip kinh doanh xng du. p dng nghip v phng v ri ro gi xng du trong tin trnh hi nhp v pht trin kinh t ti Vit Nam, cc gii php ca nhm nghin cu c lun gii theo hai hng: Cc gii php v m nhm ci to v pht trin mi trng hot ng cho cc nghip v phng v ri ro v cc gii php vi m nhm hon thin v pht trin cc doanh nghip kinh doanh xng du, khuyn khch cc doanh nghip s dng cc nghip v ny. Vic thc hin ng b cc gii php l iu kin quan trng trong vic thc hin cc mc tiu ca ti nghin cu.
73
KT LUN Ti Vit Nam, lin b Ti chnh Cng thng v Chnh ph ang tng bc nghin cu thc hin v p dng cc nghip v phng v ri ro gi xng du, nhm km hm tng ca ch s gi c CPI, hn ch tnh trng lm pht, qua thc y s n nh v tng trng mnh m ca nn kinh t Vit Nam. p dng cc nghip v phng v ri ro gi xng du Vit Nam l mt xu th khch quan v nhu cu cp thit. Bng vic vn dng tng hp cc phng php nghin cu, nhm nghin cu thc hin cc c cc mc tiu nghin cu t ra: Th nht, h thng ho cc vn l lun v ri ro gi xng du v cc cng c phi sinh phng chng ri ro p dng trong nghip v phng v ri ro gi xng du. Th hai, phn tch vai tr ca vic kim sot gi xng du v kh nng ng dng cc cng c phi sinh vo phng v ri ro gi xng du Vit Nam, t nh gi cc iu kin, cc nhn t hn ch vic p dng nhng nghip v ny Vit Nam. Th ba, xut h thng cc gii php p dng vo phng v ri ro gi xng du trong tin trnh hi nhp v pht trin nn kinh t Vit Nam. Ni dung nghin cu ca ti nghin cu khoa hc ny l mt vn phc tp v kh mi i vi Vit Nam trn phng din l lun v thc tin, v vy chc chn trong ti nghin cu khoa hc ny cn rt nhiu hn ch. Tuy nhin, vi mong mun c tm ti nghin cu v by t quan im v tm quan trng ca vic p dng nghip v phng v ri ro gi xng du ti Vit Nam, nhm nghin cu hy vng s nhn c nhiu s quan tm, ng gp kin ca cc thy, c gio v cc bn c th lnh hi v hiu bit su sc hn v lnh vc ny.
74
TI LIU THAM KHO I. Ti liu tham kho ting Vit. 1. Cc bi bo trong www.vneconomy.com.vn 2. Cc bi bo trong www.vnexpress.net 3. Cc bi nghin cu v s liu trong website ca Ngn hng nh nc Vit Nam, b Cng thng, b Thng mi (c), b Ti Chnh, Tng cc Thng k, Tng cc Hi quan - b Ti chnh... 4. Quyt nh s 187/2003/Q-TTG v vic ban hnh quy ch qun l kinh doanh xng, du do Th Tng Chnh ph ban hnh. 5. Cc ro cn trong vic s dng cc sn phm phi sinh ng trn website H Kinh t TP.HCM ca PGS.TS. Nguyn Th Ngc Trang. 6. Bo co ca World Bank v tnh hnh pht trin kinh t Vit Nam 6 thng u nm 2008 www.worldbank.org.vn 7. C ch qun l gi xng du ca Trung Quc TS Nguyn Th Thu V Chnh Sch Tin T Ngn Hng Nh Nc Vit Nam 8. www.saga.vn II. Ti liu ting Anh. 1. Commodity saving funds www.worldbank.org 2. Cc bo co trong website ca C quan Nng lng quc t www.iea.org 3. Cc bo co thng nin ca hng du BP Anh 4. Cc bo co thng nin ca S giao dch giao sau Thng Hi www.shfe.com.cn 5. www.wtrg.com 6. www.nymex.com
75
PH LC Ph lc 1: C cu v khi lng giao dch hp ng tng lai ti mt s S giao dch hng ho ln so vi c th gii nm 2007
Ni khc NYMEX 21%
29%
NYMEX CBOT ICE
CBOT 11%
DCE Ni khc
DCE 28%
ICE 11%
Ngun s liu: Hip hi cc s giao dch th gii
Ph lc 2: C cu v khi lng giao dch hp ng quyn chn ti mt s S giao dch hng ho ln so vi c th gii nm 2007
Ni khc LME 6% ICE Futures US 10%
5% NYMEX CBOT ICE Futures US LME Ni khc
CBOT 22%
NYMEX 57%
Ngun s liu: Hip hi cc s giao dch th gii
76
Ph lc 3: iu chnh gi xng du ca Vit Nam v Trung Quc t nm 2003-2007

Trung Quc Mt hng Mc gi (CNY/lt) Ln iu chnh Mc tng (CNY/lt) 221 97 % thay i 6,2 3 2004 Xng Du 2005 Xng Du 2006 Xng Du 2007 Xng Du Xng Du 5980 5520 3574 5980 3233 5520 2(1;1) 1 15(11; 4) 12(11; 1) 500 500 4.3 9.5 5735 5040 2 2 750 650 15,3 14,8 2007 Xng Du Xng Du 13000 10200 560013000 440010200 5(4; 1) 1 17(13; 4) 8 2500 1600 23,8 18,6 4975 4390 4(3;1) 3 650 560 15 14,6 2006 Xng Du 10500 8600 4(2; 2) 1 1000 1100 10,5 14,7 4325 3830 2 2 530 500 14 15 2005 Xng Du 9500 7500 4(3; 1) 3 2000 2650 26,7 54,6 Xng Du 7500 4850 3 2 1900 450 33,9 10,2 Vit Nam Mt hng Mc gi (/lt) 5600 4400 Ln iu chnh 1 1 Mc tng /lt 200 300 % thay i 3,7 7,3
2003
Xng Du
3574 3233
5(4;1) 4(3;1)
2003
Xng Du
2004
Tng 5 nm
1941
67,3
Tng 5 4nm
7600
140,7
1807
70,7
6100
148,8
Ngun: www.sbv.vn
77
Ph lc 4: Thu sut thu nhp khu i vi cc sn phm xng du ca Trung Quc (nm 2001) Du th Cc sn phm lc du (trung bnh) Xng Du diesel Du ho Naptha
WorldBank nm 2001)
0,5 % 7,3 % 9% 6% 9% 6%
Ngun: Hin i ho ngnh du kh Trung Quc: Ci cch c cu v quy nh (Ti liu
Ph lc 5: Gi tr giao dch hng ho trn SHFE qua cc nm 250000 200000 150000 100000 50000
4909.79 6666.59 8544.29 1640.41 84326.41 60539.91 65402.03 126100.57 231304.66
0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
(n v : 100 triu NDT)
78
Ph lc 6: Quy nh v cht lng tiu chun ca Fueloil trn SHFE
Ngun : www.shfe.com.cn
Ph lc 7: T l hedging ca mt s hng hnh khng trn th gii

100 80 60 40 20 0 15
AirTran Alaska
80 57 34 22 9
American American West Continential
90 72
41 20 0
Delta JetBlue Southwest
0
Northwest Air France
0
EasyJet Lufthansa Oantas
(Ngun: Lehman Brothers, MSNBC news, Goldman Sachs, alnine news

79
Ph lc 8: Bng iu chnh gi bn xng, du Vit Nam

VT: ng/lt v ng/KgFO Du Du Mazut FO3S Ha
Thi im p xng Xng Xng Xng dng 83 90 92 95 nm 2005 1 12h ngy 29/3 7.600 7.800 8.000 8.300 2 12h ngy 8.400 8.600 8.800 9.100 03/07 3 T 18h ngy 9.600 9.800 10.000 10.300 17/08 4 T 6h ngy 9.100 9.300 9.500 9.800 22/11 nm 2006 1 T 20h ngy 10.600 10.800 11.000 11.300 27/4 2 T 16h ngy 11.600 11.800 12.000 9/8 3 T 17h ngy 10.600 10.800 11.000 12/9 4 T 6/10 10.100 10.300 10.500 nm 2007 1 T 13/1 9.700 9.900 10.100 2 T 6/3 10.600 10.800 10.600 3 T 7/5 10.400 11.600 11.800 12.100 4 T 16/8 10.900 11.100 11.300 11.600 5 T 12/9 10.600 10.800 11.000 6 T 22/11 13.000 nm 2008 1 25/2/2008 14.500 Ghi ch : Gi bao gm thu GTGT v ph xng du. Ngun: Cc qun l gi - B Ti chnh Ln
Diesel 0.5%S
5.500 6.500 7.500 7.500
4.000 4.700 5.200 5.200
4.150 4.850 5.350 5.350
4.900 6.500 7.500 7.500
7.900 8.600
5.500
5.650
7.900 8.600
6.000 8.700 12.200 13.900 9.500
8.600
12.200 13.900
80
81

Phong Ve Rui Ro - 2008

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Phong Ve Rui Ro - 2008

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

MC LC

DANH MC CC BNG, BIU , S

Ngun: Thi bo kinh t Vit Nam

Chin tranh Iran- Iraq Cuc cch mng Iran

Cuc chin Yom Kippur

Chin tranh vng Vnh

(Ngun: Nguyn nh Ct, b mt th gii du m - bo Nhn dn 2006)

No hedge 50% hedged 75% Hedged

Cng thc trong hp ng k hn : f: gi tr ca hp ng k hn S: gi giao ngay (spot price)

f = Se(u y)T Ke-rT

Tin Mua H tng lai Ti sn c s Trung tm thanh ton b tr

Tin Bn H tng lai Ti sn c s

Nguyn tc khng th thu li t chnh lch gi a n kt lun l u k ta b

Bn quyn chn bn. ( bn Put options)

Bng 1.7: Cc yu t tc ng n gi quyn chn

Biu 1.6: Biu theo gi hedge Gi strike quyn

Gi strike quyn chn mua

0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

(n v : 10,000 lots; 1 lot = 10 tn)

(Ngun : World Bank 1999)

Sn xut in Nng nghip Cng nghip Thng mi-dch v Dn s Giao thng vn ti

Biu 2.2: Thay i so vi nm trc D bo

triu thng mi ngy

Ngun:IEA Tng cu trung bnh ca th gii: (triu thng/ngy)

(Ngun:WTRG Economics 2008 trn web: www.wtrg.com)

Nhin liu m y bay

T bng s liu trn, ta c th tnh ton mc bin ng ca gi xng

Phng sai ca T l Var(T) = 351.83 lch chun Se(T)=18.76, t tnh c h s nhn

Ngun: Theo PGS.TS. Nguyn Th Ngc Trang (i hc Kinh t TPHCM)

1.gi thnh 2.gi nhp 3.gi bn trong nc

1.gi thnh 2.gi nhp 3.gi bn trong nc

1.gi thnh 2.gi nhp 3.gi bn trong nc

1.gi thnh 2.gi nhp 3.gi bn trong nc

NYMEX CBOT ICE

Ngun s liu: Hip hi cc s giao dch th gii

Ngun s liu: Hip hi cc s giao dch th gii

Ph lc 3: iu chnh gi xng du ca Vit Nam v Trung Quc t nm 2003-2007

Ngun: Hin i ho ngnh du kh Trung Quc: Ci cch c cu v quy nh (Ti liu

0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

(n v : 100 triu NDT)

Ph lc 6: Quy nh v cht lng tiu chun ca Fueloil trn SHFE

Ph lc 7: T l hedging ca mt s hng hnh khng trn th gii

(Ngun: Lehman Brothers, MSNBC news, Goldman Sachs, alnine news

Ph lc 8: Bng iu chnh gi bn xng, du Vit Nam

5.500 6.500 7.500 7.500

4.000 4.700 5.200 5.200

4.150 4.850 5.350 5.350

4.900 6.500 7.500 7.500

6.000 8.700 12.200 13.900 9.500

You might also like