10 NGUYN TC V 15 CHIN LC THAY I BN THN

(Stan Goldberg, Ph.D) Nhiu ngi trong chng ta mun thay i nhng n gin l khng bit phi lm nh th no. Sau 25 nm nghin cu v vn cch thc con ngi tin hnh thay i, tin s Goldberg khm ph ra 10 nguyn tc chnh thay i bn thn. ng a ra 10 nguyn tc ny km theo 1 v d v 1 ngi n ng mun thay i thi quen ca bn thn l i lm ng gi hn. Sau y l 10 nguyn tc thay i. Mi hnh vi ca con ngi u rt phc tp (All behaviors are complex) ---------------------- 1 Nh tm l hc ni ting, tin s James O. Prochaska, chuyn gia v lnh vc lp k hoch thay i bn thn, pht hin rng s thay i phi din ra theo cc giai on (change occurs in stages). tng kh nng thnh cng, ta cn phi chia nh 1 hnh ng thnh nhiu bc v hc cch thc hin mi bc nh thnh cng (divide a behavior into parts and learn each part successively). Chin lc 1: Chia nh hnh ng Gn nh tt c cc hnh ng u c th c chia nh. V d : Anh y mun i lm ng gi, anh y vit ra giy nh sau : thc dy, i tm, thay qun o,chun b ba sng, n sng, li xe, xe, mua cafe tt c nhng hnh ng u xy ra trc 9h sng. S thay i em n ni s hi. --------------------------------------------------------------------------- 2 Chng ta khng c s thay i. Ni s v nhng iu mnh cha bit s khin chng ta bm cht vo thi quen hin ti ca bn than - bt k thi quen nh hng xu n cuc sng ca chng ta. Chin lc 2: nh gi hu qu

So snh tt c nhng hu qu m thi quen hin ti ca bn gy ra v nhng hu qu tt khi bn thc hin nhng hnh vi thay i. Nu nhng hnh vi mi em li kt qu tch cc hn th nhng ni s bn u ca bn s dn mt i. V d : Nu anh y khng i lm ng gi, iu xy ra tip theo l anh y s b cho thi vic. Nh vy, vic thay i hnh vi s em li li ch ln hn so vi vic khng thay i. Chin lc 3: Mc tiu thc t Nhng mc tiu khng thc t s lm tng thm s s hi. S s hi ca bn s lm tng kh nng tht bi. S thay i phi mang tnh tch cc --------------------------------------------------------------------- 3 Nhng nghin cu ca B.F. Skinner ch ra, nhng cng c hnh vi (khng bng trng pht) th cn thit cho s thay i lu di. Nhng cng c hnh vi c th l ni ti hoc ngoi gii. Theo gio s tm l Carol Sansone thuc trng i hc Utah, 1 kiu cng c l iu bt buc cho s thay i bn thn, 2 kiu cng c th s tt hn thay i 1 hnh vi, v 3 kiu cng c l tt nht thay i hnh vi. Chin lc 4: T thng cho bn thn Chin lc 5: Tn hng thnh qu ca s thay i. V d : bn ght dn bp, nhng bn vn dn dp v bn thch nhn 1 cn bp sch s. Gi nguyn hin ti th d dng hn l thay i (Being is easier than becoming) ----------- 4 V d : trong 1 lp hc karate c 20 sinh vin, thy gio h to Khng kh luyn th khng thnh cng (No pain no gain). Sau 4 tun, ch cn ng 3 sinh vin theo hc. Nhng thay i lm bn khng thoi mi s tr thnh cc hnh v chng ta s khng tip tc thc hin nhng hnh ng m n em li nhiu au n hn l phn thng nhn c.

Chin lc 6: Tin hnh nhng bc nh (take baby steps) Trong 1 cuc nghin cu trng i hc bang San Francisco, cc nh nghin cu pht hin rng nhng ngi tham gia s thnh cng hn khi mc tiu ca h tin b 1 cch t t. Hy vit ra hnh vi m bn mun thay i. Sau vit ra mc tiu ca bn bn phi. ra 4 dng gia 2 mc tiu v vit nhng bc nh bn cn lm tin gn hn n mc tiu. V d : Trong tun u tin, anh y i lm trc 9h20 pht sng, nhng tun k tip anh y i sm hn c 5 pht cho n khi anh y t c mc tiu i lm trc 9h sng. Chin lc 7: n gin ha qu trnh Nhng phng php thay i khng cn phi phc tp. V d : thay v xp hng mua cafe Starbuck, anh y c th mua cafe cng ty mnh ang lm. Chin lc 8 : Chun b i ph nhng vn s xy ra (prepare for problems) V d : ng h bo thc khng th nh thc anh y, v vy trong thng u tin anh y phi dng dch v bo thc ca mng in thoi. Chm th tt hn (slower is better) --------------------------------------------------------------------- 5 Mi th u c tc t nhin ca n; khi thay i th nhng iu khng thoi mi s xut hin. Do , s thay i ch c th tin hnh hiu qu nht khi bn thay i t t, cho nhng hnh vi mi tr nn t ng ha (behaviors become automatic). Cng hiu bit nhiu th cng d thay i (know more, do better) -------------------------------- 6 Bn cng hiu r v qu trnh thay i th bn cng c kh nng kim sot n. Chin lc 9: Hiu l do v sao bn thnh cng hay tht bi p dng nhng chin lc thay i hnh vi. V d : mi sng, anh y s phn tch l do mnh i lm tr hoc i lm ng gi.

S thay i yu cu tnh cu trc (Change require structure) ------------------------------------- 7 Nhiu ngi xem tnh cu trc nh mt ci g gii hn, hn ch vic ty tin. Mc d tnh ty tin (spontaneity) l iu th v trong 1 vi hot ng, nhng s ty tin s ph hoi qu trnh thay i. Chin lc 10: Xc nh nhng g c hiu qu (identify what works) Phn loi nhng hot ng hu ch v v ch trong vic t mc tiu. Loi b nhng hot ng v ch v tng cng nhng hot ng hu ch. V d : Sau khi nh gi nhng thi quen vo bui sng ca mnh, anh y thay th vic chun b ba sng (ngn nhiu thi gian) bng thc ung nhanh giu protein. Chin lc 11: Thng xuyn xem xt li k hoch ca mnh Hng ngy bn cn xem xt li mnh thay i nh th no v ti sao, hu qu ca thnh cng v tht bi. Tin s Daniel Willingham i hc Virginia ch ra rng : s nhc li, lp li (repetition) s lm gia tng kh nng thnh cng. Thc hnh l cn thit -------------------------------------------------------------------------------------- 8 Thc hnh l 1 cha kha khc dn n thay i l kt lun ca 1 cuc nghin cu v kinh nghim thay i ng trn t British Journal of psychology. Nguyn nhn chnh dn n tht bi l bi v nguyn tc ny b b qua. Vic thc hnh s lm cho nhng hnh vi mi tr nn t ng ha v tr thn bn nng, 1 phn ca chng ta. Chin lc 12: Nh ngi khc gip . Khng phi tt c hnh vi mi bn u c th t hc. Thnh thong bn nn nh bn b gip. V d : khi dch v bo thc ca in thoi khng nh thc anh y dy c, anh nh th k ca mnh gi in nh thc anh. Chin lc 13: Thc hnh trong nhiu hon cnh.

Nu bn mun thc hin 1 hnh vi mi nhng mi trng khc nhau, bn cn thc hnh n trong nhiu hon cnh tng t (T.F.Stokes v D.M.Baer- l iu quan trng duy tr nhng hnh vi mi). V d : trong tun u tin , anh y c gng i lm ng gi. Trong nhng tun tip theo, anh y c gng i chi tennis ng gi. Nhng hnh vi mi cn c bo v (New behaviors must be protected) ----------------------- 9 V nhng hnh vi mi rt d bin mt, nu bn khng bo v, khng cng c hnh vi thng xuyn. Chin lc 14: Kim sot mi trng sng ca bn. Sau khi xc nh nhng yu t c li v nh hng n vic thay i, bn cn loi b nhng yu t bt li v tng cng yu t c li. V d : ung ru trc khi i ng s lm anh y kh thc dy sm. V vy anh y trnh ung ru sau 7h ti. Chin lc 15 : S dng vt ghi nh. Bi v 1 hnh vi mi tp s cha quen thuc v cha tr nn t ng ha, bn s d dng qun n. V d : anh y gi 1 danh sch m t nhng vic cn lm cc phng trong nh. Nhng thnh cng tuy nh nhng thc ra n rt ln (Small successes are big) -------------- 10 iu khng may l khi bn ln k hoch cho nhng thay i ln th thng em li tht bi ln. Bn hy tp trung vo mt lot nhng thnh cng nho nh, nhng thay i nh. Nhng thnh cng nh s lm tng cng cm nhn v gi tr bn thn, cn 1 tht bi ln s tn ph cm nhn v gi tr ca bn