You are on page 1of 8

SNG KIN KINH NGHIM

CHUYN TN S HON V GEN


Nguyn T, THPT Chuyn L Qu n, Qung Tr

CHUYN TN S HON V GEN


Nguyn T, THPT Chuyn L Qu n, Qung Tr. Tel: 0914.252.216, (053)562.190. Email: nguyentusgd@gmail.com I. KHI NIM TN S HON V GEN (TSHVG - k hiu f ): Tn s hon v gen biu th khong cch gia 2 gen trn cng mt NST, ni ln kh nng bt cho ca NST trong gim phn. S giao t sinh ra do hon v gen TSHVG (f) = x 100% Tng s giao t c sinh ra S t bo sinh dc i vo gim phn c xy ra trao i cho TSHVG (f) = 2 x Tng s t bo sinh dc i vo gim phn Tng s c th sinh ra do hon v gen (t l b) trong php lai phn tch. TSHVG (f) = Tng s c th sinh ra trong php lai phn tch. II. CHNG MINH TN S HON V CA 2 GEN NH HN HOC BNG 50% 1. Xt trng hp c th mang 2 cp gen d hp t cng - Gi s ta c x t bo sinh dc mang cp gen AB ab x 100% x 100%

AB i vo gim phn hnh thnh giao t, trong c ab y t bo sinh dc c xy ra hin tng bt cho NST ti 1 im nm on gia 2 gen AB. S t bo sinh dc s khai cn li i vo gim phn khng xy ra bt cho. 0yx - Gi k l h s sinh giao t; k =1 nu l t bo sinh dc ci (t bo sinh trng), k = 4 nu l t bo sinh dc c (t bo sinh tinh). - Tng s giao t c sinh ra l : kx (1) - Vi 1 t bo sinh dc s khai i vo gim phn c xy ra bt cho s cho 4 loi (kiu) giao t tn s ngang nhau: AB = ab = Ab = aB =1/4 . Trong c 2 loi giao t bnh thng AB v ab v 2 loi giao t hon v Ab v aB . - Vi y t bo c xy ra trao i cho s cho ky giao t vi s lng giao t mi loi l: ky AB = ab = Ab = aB = 4 ky ky ky - Tng s giao t sinh ra do hon v gen l: + = (2) 4 4 2 - Tn s hon v gen c tnh nh sau: S giao t sinh ra do hon v gen f= Tng s giao t c sinh ra T (3) ta c cng thc tnh tn s hon v gen d vo s t bo sinh dc ssow khi i vo gim phn v s t bo c xy ra trao i cho.
2

x 100% = (

k .y y )/ k.x= (3) 2 2.x

S t bo sinh dc i vo gim phn c xy ra trao i cho TSHVG (f) = 2 x Tng s t bo sinh dc i vo gim phn 2. Xt trng hp c th mang 2 cp gen d hp t cho - Gi s ta c x t bo sinh dc mang cp gen d hp t cho Ab . aB x 100%

Ab i vo gim phn hnh thnh giao aB t, trong y t bo sinh dc c xy ra hin tng bt cho NST ti 1 im nm gia 2 gen Ab v aB. S t bo sinh dc s khai cn li i vo gim phn khng xy ra bt cho. 0yx - Gi k l h s sinh giao t; k =1 nu l t bo sinh dc ci (t bo sinh trng), k = 4 nu l t bo sinh dc c (t bo sinh tinh). Cch chng minh tng t, ta c: - Tng s giao t c sinh ra l : kx (4) - Vi 1 t bo sinh dc s khai i vo gim phn c xy ra bt cho s cho 4 loi (kiu) giao t tn s ngang nhau: AB = ab = Ab = aB =1/4 .Trong c 2 loi giao t bnh thng Ab v aB v 2 loi giao t hon v AB v ab. - Vi y t bo c xy ra trao i cho s cho ky giao t vi s lng giao t mi loi l: ky AB = ab = Ab = aB = 4 ky ky ky - Tng s giao t sinh ra do hon v gen l: + = (5) 4 4 2 - Tn s hon v gen c tnh nh sau: S giao t sinh ra do hon v gen k .y y f= x 100% = ( )/ k.x= (6) 2 2.x Tng s giao t c sinh ra T (6) ta c cng thc tnh tn s hon v gen da vo s t bo sinh dc s khai i vo gim phn v s t bo c xy ra trao i cho. S t bo sinh dc i vo gim phn c xy ra trao i cho TSHVG (f) = 2 x Tng s t bo sinh dc i vo gim phn 3. Kt lun v bin lun: Vi 2 trng hp d hp t cng hoc d hp t cho, ta u c cng thc v cch tnh tn s hon v gen: S t bo sinh dc i vo gim phn c xy ra trao i cho TSHVG (f) = 2 x Tng s t bo sinh dc i vo gim phn + Khi y = 0 => f = 0: Tt c t bo sinh dc i vo gim phn khng xy ra hin tng bt cho NST, cc gen lin kt hon ton. + Khi y = x => f = 50%: Tt cc t bo sinh dc i vo gim phn u xy ra hin tng bt cho NST dn ti hon v gen vi tn s f = 50% +Tn s hon v gen phi l mt s hu t. + 1% tn s trao i cho tng ng vi 1cM trn bn gen.. x 100% x 100%

III. CCH TNH TN S HON V GEN TRONG THC NGHIM. Trong thc nghim mun xc nh tn s hon v gen ca 2 gen ngi ta thng dng php lai phn tch c th lai F1 mang 2 cp gen d hp hoc cho F1 t th phn. 1.Nu dng php lai phn tch: Ta s can c vo s lng c th sinh ra do hon v gen tnh. P: A-Bx aabb Fa: a) 1 A-B- : 1 aabb b) 1 A-bb- : 1 aaBc) 1 A-B- : 1 aabb : 1 A-bb- : 1 aaBd) n1 A-B- : n2 aabb : m1 A-bb- : m2 aaB( n1 n2 ; m1 m2 ) AB - Vi trng hp (a) Fa: 1 A-B- : 1 aabb, ta c kiu gen ca c th l v lin kt hon ton. ab Ab - Vi trng hp (b) Fa: 1 A-bb- : 1 A-bb, ta c kiu gen ca c th l v lin kt hon ton. aB - Vi trng hp (c) Fa: 1 A-B- : 1 aabb : 1 A-bb- : 1 aaB- , ta c kiu gen ca c th vi 3 kh nng: + hoc phn ly c lp AaBb AB + hoc v hon v 50%. ab Ab + hoc v hon v 50%. aB - Vi trng hp (d) Fa = n1 (A-B-) : n2 aabb : m1 A-bb- : m2 aaB- , ta phi lm php so snh gia tng ca (n1 + n2) v (m1 + m2) . + Nu (n1 + n2) < (m1 + m2) th 2 nhm kiu hnh A-B- v aabb l nhm sinh ra do loi giao t bnh thng, 2 nhm kiu hnh A-bb v aaB- l nhm sinh ra do loi giao t hon v. Vy kiu gen AB ca P phi l v tn s hon v gen c tnh nh sau: ab Tng s c th sinh ra do hon v gen (t l b) trong php lai phn tch. n1 + n2 f= x 100 = Tng s c th sinh ra trong php lai phn tch. n1 + n2 + m1 + m2 + Nu (n1 + n2) > (m1 + m2) th 2 nhm kiu hnh A-B- v aabb l nhm sinh ra do loi giao t hon v, 2 nhm kiu hnh A-bb v aaB- l nhm sinh ra do loi giao t bnh thng. Vy kiu gen ca P Ab phi l v tn s hon v gen c tnh nh sau: aB Tng s c th sinh ra do hon v gen (t l b) trong php lai phn tch. m1 + m2 f= x 100 = Tng s c th sinh ra trong php lai phn tch. n1 + n2 + m1 + m2 2. Nu dng php t phi hoc cho F1 tp giao vi nhau. F2 s nhn c 4 nhm kiu hnh: A-B- ; A-bb; aaB- ; aabb . Quan h tn s gia cc nhm kiu hnh tha mn cng thc: % A-bb = % aaB% A- B- + % A-bb ( hoc % aaB- ) = 75% F1 % aabb + % A-bb ( hoc % aaB-) = 25% F1 ( Xem quy lut qui lut v mi quan h gia cc nhm kiu gen, kiu hnh ca i con F1 khi b v m mi bn u mang 2 cp gen d hp, Thng tin nhng vn sinh hc ngy nay s T .8 n. 4 (30)/2002 v T. 8 n. 4 (31)/2003.) Thng thng, tn s hon v gen c tnh da vo cc c th c kiu hnh ng hp ln aabb. Tn s hon v gen cng c th c tnh da vo cc nhm kiu hnh A-bb, aaB-, A-B-.
4

Trong trng hp t phi, nu hot ng ca NST din ra trong cc t bo sinh tinh v sinh trng ging nhau, tn s hon v gen f c tnh bng cn bc hai ca t l % kiu hnh ng hp ln aabb f = %(aabb) Nu f < 25% th c th mang gen d hp cho, nu f > 25% th c th mang gen d hp cng. Nu tp giao th ta phi gi f1, f2 ln lt l tn s hon v gen ca c th dc v c th ci. AB - Nu F1 = , ta c phng trnh: ab % (aabb) = (1 f1 f 2 + f1. f 2 ) 4

Ab ta c phng trnh: aB f1 . f 2 % (aabb) = 4 Trong mi trng hp ta u kho st tr s ca f nh sau: + Nu f1 = f2 = 0 + Nu f1 = 0, f2 = 1/2 + Nu f1 = 1/2, f2 = 0 + Nu f1 = 1/2, f2 = 1/2 Nu F1 = IV. KHO ST S BIN THIN CA T L KIU HNH I CON F1 KHI B V M U MANG 2 CP GEN D HP T 1. Bi ton tng qut: Cho 3 php lai sau y: AB AB P1 : ( f1 ) x (f2 ) c b v m u d hp cng. ab ab Ab Ab P2 : ( f1 ) x (f2 ) c b v m u d hp cho. aB aB Ab AB P3 : (f1 ) x ( f1 ) mt bn d hp cng, bn kia d hp cho. ab aB Hy tm gi tr cc i, cc tiu ca cc kiu hnh A-B-, A-bb, aaB-, aabb i con F1. 2. Gii AB P1 : ( f1 ) ab F1 : A-BAB (f2 ) c b v m u d hp cng. ab

(3 f1 f 2 + f1. f 2 ) 4 f + f 2 f1. f 2 A-bb = 1 4 f + f 2 f1. f 2 aaB- = 1 4 (1 f1 f 2 + f1. f 2 ) aabb = 4 = Ab ( f1 ) aB x Ab (f2 ) c b v m u d hp cho. aB

P2 :

F1: A-B=

2 + f1. f 2 4
5

A-bb = aaBaabb P3 : F1: AB ab A-B-

1 f1. f 2 4 1 f1. f 2 = 4 f1 . f 2 = 4 Ab (f1 ) x ( f1) mt bn d hp cng, bn kia d hp cho. aB =

2 + f 2 f1. f 2 4 1 f 2 + f1. f 2 A-bb = 4 1 f 2 + f1. f 2 aaB- = 4 f 2 f1. f 2 aabb = 4 Lp bng kho st T l kiu hnh ca i F1 Kiu gen ca P Tnh theo theo f1, f2 f1 = 0 f1=0,5 f1 = 0 f2 = 0 f2=0 f2=0,5 A-B- = 3 5 5 (3 f1 f 2 + f1. f 2 ) 4 8 8 AB AB ( f1 x (f2 ) ab ab f + f 2 f1. f 2 A-bb = 1 4 f1 + f 2 f1. f 2 aaB- = 4 aabb =
(1 f1 f 2 + f1. f 2 ) 4
4

f1=0,5 f2=0,5 9 16 3 16 3 16 1 16

Min 9 16 0 0 1 16

Ma x 3 4 3 16 3 16 1 4

0 0 1 4

1 8 1 8 1 8

1 8 1 8 1 8

Ab aB

AB ab

2 + f1. f 2 1 1 1 9 1 9 2 2 2 16 2 16 4 1 f1. f 2 1 1 1 3 3 1 A-bb = Ab 4 4 4 16 16 4 4 ( f1 ) x (f2 ) aB 1 f1. f 2 1 1 1 3 3 1 aaB- = 4 4 4 16 16 4 4 1 1 f .f aabb = 1 2 0 0 0 0 16 16 4 2 + f 2 f1. f 2 1 1 10 9 1 10 A-B- = 2 2 16 16 2 16 4 1 f 2 + f1. f 2 1 1 1 3 1 1 A-bb = Ab 4 4 8 16 8 4 4 ( f1 ) x (f2 ) aB 1 f 2 + f1. f 2 1 1 1 3 1 1 aaB- = 4 4 8 16 8 4 4 f f .f 1 1 1 aabb = 2 1 2 0 0 0 8 16 8 4 T kt qu trn ta thy: a. Vi 3 trng hp v P khc nhau, gii hn ti a ( Max) v ti thiu (Min) ca t l cc nhm kiu hnh i F1 nh sau: A-B- =
6

3 4 1 - 0 % A-bb = % aaB- 4 1 - 0 % aabb 4 b. Khong bin thin ca cc nhn kiu hnh A-B-, A-bb, aaB-, aabb ca i con F1 khi b v m u mang 2 cp gen d hp: % A-B AB Ab ( f1 ) x (f2 ) ab aB 1 9 5 3 ---------------- ------------------- ---------------------------------2 16 8 4 P: P: Ab Ab ( f1 ) x (f2 ) aB aB P: AB AB ( f1 ) x (f2 ) ab ab

1 2

- A-B-:

- A-bb = - aaBP: AB AB (f1) x (f2) ab ab

3 1 1 0-------------------------------------- ---------------- ---------------8 4 16 P: AB Ab ( f1) x (f2 ) ab aB P: Ab Ab ( f1 ) x (f2) aB aB

P:

AB Ab (f1) x (f2) ab aB 1 1 1 ------------------ ----------------------------------8 4 16 P: AB AB (f1) x (f2) ab ab

- aabb:

0-----------------

P:

Ab Ab (f1) x (f2) aB aB

V NG DNG: NHN DNG KIU GEN CA P KHI BIT T L KIU HNH CA I CON F1 V d 1. Nu cho F1 t phi, Lai hai dng b m thun chng khc nhau 2 cp tnh trng tng phn thu c i con F1 hon ton cy cao, ht trn. Cho F1 t phi, i F2 thu c 59% cy cao, ht trn. Bin lun tm kiu gen ca P. Cho bit mi gen mi tnh. Gii: F1 ng tnh cy cao,ht trn suy ra cy cao, ht trn l 2 tnh trng tri A-B-. AB Ta c A-B- = 59% > 56, 25%, suy ra kiu gen cu F1 l . ab
7

AB ab x AB ab Tn s hon v gen f ? Gi f l tn s hon v gen ca F1. Nu mi din bin ca NST trong qu trnh gim phn t bo sinh tinh v sinh trng l hon ton ging nhau. Kiu gen ca P : Ta c A-B- =
3 2 f + f 4
2

= 0,59

f = 0,4 l nghim duy nht. Vy tn s hon v gen l 40% V d 2. Nu cho F1 tp giao. Cng vi bi nh trn (v d 1), nhng y F1 tp giao, Lai hai dng b m thun chng khc nhau 2 cp tnh trng tng phn thu c i con F1 hon ton cy cao, ht trn. Cho F1 tp giao, i F2 thu c 59% cy cao, ht trn. Bin lun tm kiu gen ca P. Cho bit mi gen mi tnh. Gii: F1 ng tnh cy cao,ht trn suy ra cy cao, ht trn l 2 tnh trng tri A-B-. AB AB ab Ta c A-B- =59% > 56, 25%, suy ra kiu gen cu F1 l , kiu gen ca P : x ab AB ab Tn s hon v gen f ? Gi f1 l tn s hon v gen ca F1 , f2 l tn s hon v gen ca F1. Nu mi din bin ca NST trong qu trnh gim phn t bo sinh tinh v sinh trng l hon ton ging nhau th tn s hon v gen c th c v c th ci l nh nhau, ta c f1 = f2 = f Ta c A-B- =
(3 f 1 f 2 + f 1 . f 2 ) = 0,59 4

f1. f2 f1 f2 = 2,36 3 = - 0,64 f1 (f2 1) = f2 0,64 f1 =


f 2 0,64) f 2 1

Cc cp nghim c bit. + f1 = 0; f2 = 0,64 + f2 = 0; f1 = 0,64 + f1 = 0,5; f2 = 0,28 + f2 = 0,5; f1 = 0,28 Vy min nghim ca tn s hon v gen l: Khi f1 = f2 = f; ta c
3 2 f + f 4
2

0,28 0,28

f1 0,5 f2 0,5

= 0,59 =>f = 0,4

ng H, 19 thng 5 nm 2009 Ht

You might also like