Professional Documents
Culture Documents
XC NH TN S TNG I CC ALEN
V CU TRC DI TRUYN CA QUN TH
NGU PHI TH H TH n (Pn)
Tc gi: Nguyn T
n v cng tc: THPT chuyn L Qu n
Mn: Sinh hc
Nm hc: 2011-2012
PHN A. L DO CHN TI
Phn bi tp v di truyn qun th gm nhiu th loi. Th loi nghim ng
nh lut Haci-Vanbec tng i n gin, song th loi khng nghim ng nh
lut Haci-Vanbec li kh phc tp. V d trng hp cc alen tri v ln cng tn
ti nhng sc sng ca cc hp t khng ngang nhau hoc trong cc th h c hin
tng t bin vic xc nh tn s cc alen cc th h tip theo tng i kh v
rc ri. Trong mt s ti liu tham kho nh: Bi tp di truyn hay v kh - V
c Lu; Phng php gii bi tp sinh hc - Nguyn Vn Sang, Nguyn Tho
Nguyn, Nguyn Th Vn; Di truyn hc Hong Trng Phn; Di truyn qun th
- L Thng a ra cc cng thc gii cc th loi ny.
Tuy nhin trong qu trnh hng dn gii bi tp hc sinh vn gp nhiu
kh khn bi l cc ti liu a ra cng thc tng qut nhng khng a ra cch
xy dng cng thc lm hc sinh khi p dng c nhng bn khon, thiu nim tin,
mt khc c th loi ti liu a ra vi ba cng thc song khng ch r phm vi p
dng v th khi i vo gii cc bi c th hc sinh vn lng tng khi vn dng cng
thc t dn ti s nhm ln. Nhng iu ny hn ch kt qu hc tp ca hc
sinh
T nhng iu phn tch trn ti dnh nhiu thi gian nghin cu v
a ra c gii php nng cao hiu qu hc tp ca hc sinh.
im mi trong gii php l ti a ra c cch xy dng cc cng thc
m cc ti liu cha nu ra, iu ny gip hc sinh nm c bn cht v ngun
gc ca cc cng thc, to c hng th v nim tin cho cc em trong qu trnh
gii bi tp. Mt khc ti cng a ra cc l gii mt cch khoa hc ch ra cho
cc em phm vi p dng ca tng cng thc c th. iu ny to thun li v nim
tin cho cc em trong qu trnh gii bi tp lm cho vic vn dng cc cng thc
gii cc loi bi tp kh trong phn di truyn qun th c d dng hn rt nhiu
PHN B. NI DUNG TI
Bi ton tng qut: Trong mt qun th ngu phi xt mt gen c hai alen A, a
nm trn NST thng tng ng, c cu trc di truyn th h xut pht Po l:
P0 :
Trong :
po l tn s tng i ca alen A th h Io
qo l tn s tng i ca alen a th h Io
0 po, qo 1 v po +qo = 1
qo
1 + nqo
b. Tn s tng i ca alen a th h th n:
qo
qn= 1 + nq
o
c. Cu trc di truyn ca qun th th h th n l:
q
2
2
o
o
o
o
Pn : (1 1 + nq ) AA + 2 (1 - 1 + nq )(1 + nq ) Aa + (1 + nq ) aa = 1
o
o
o
o
2.Chng minh:
Do kiu gen aa khng c kh nng sinh sn hoc khng tham gia sinh sn
hoc b chn lc loi b nn trong qun th ch c 2 loi kiu gen AA v Aa gim
phn to giao t v tham gia sinh sn.
=> Tn s tng i (TST) ca alen a:
2 po qo
pq
:2= 2 o o
po + 2 po qo
po + 2 po qo
2
p q
p q
p q
o o
o o
o o
o
p 2 + p q + p q = p ( p + q ) + p q = p (1 + q ) = 1 + q
o
o
o
o o
o
o
o
o
o o
o 0
( Do po + qo = 1).
qo
qo
p1 = 1 - 1 + q ; q1 = 1 + q
o
o
T y ta c CTDT th h tip theo l: P1: p12AA + 2p1q1Aa + q21 aa = 1
Do kiu gen aa khng c kh nng sinh sn hoc khng tham gia sinh sn
hoc b chn lc loi b nn trong qun th ch c 2 loi kiu gen AA v Aa gim
phn to giao t v tham gia sinh sn. V vy cu trc di truyn (CTDT) P1:
=> P'1:
p 21
2p q
AA + 2 1 1 Aa = 1
2
p1 + 2 p1q1
p1 + 2 p1q1
q1
q0
Pn : Tn s tng i ca alen a: qn = 1 + nq
o
qo
(1
qo 2
q
q
q
) AA + 2 (1- o )( o ) A a+ ( o ) 2 a a = 1
1 + n qo
1 + nqo 1 + n qo
1 + n qo
3. V d:
1. Mt nh chn ging chn Vizon cho cc con chn ca mnh giao phi vi
nhau. ng pht hin ra mt iu l trung bnh th 9% chn ca mnh l lng rp.
Loi lng ny bn c t tin hn. V vy ng ch trng chn ti vic chn ging
chn lng mt bng cch khng cho cc con chn lng rp giao phi. Tnh trng
lng rp l do alen ln trn NST thng quy nh.
a. T l chn lng rp m ng ta nhn c trong th h sau l bao nhiu %?.
b. T l chn lng rp m ng ta nhn c sau 15 th h l bao nhiu %?.
Bi gii:
Quy c A Lng mt: a lng rp => chn lng rp c kiu gen aa = 9%
=> qo2 = 0,09 => qo = 0,3=> po = 0,7
a. Th h sau (n = 1) => p dng cng thc 1 ta c:
q1=
0,3
0,230769 t y suy ra q12 (chn lng rp th
1 + 1.0,3
Tc l gn bng 5,3%
b. Th h 15 s chn lng rp m ng ta nhn c l:
q15=
0,3
0,0545
1 + 15.0,3
0,96
0,96 0,03
=> n =
32,29th h
1 + n.0,96
0,96.0,03
II. Trng hp 2: Kiu gen aa gy cht trong giai on phi hoc b loi b
ngay sau khi mi sinh.
1. Cng thc:
*Tn s tng i ca alen A th h th n:
qo
pn = 1 1 + (n + 1)q
qn = 1 + (n + 1)q
o
* Cu trc di truyn ca qun th th h n l:
q0 2
q0
q
)
2(1
)( 0 )
1 + nq0
1 + nq0 1 + nq0
AA +
Aa= 1
Pn :
q0 2
q0
q0
q0 2
q0
q0
(1
) + 2(1
)(
)
(1 +
) + 2(1
)(
)
1 + nqo
1 + nq0 1 + nq0
1 + nq0
1 + nq0 1 + nq0
(1
2. Chng minh:
Do kiu gen aa cht trong hp t hoc cht khi mi sinh ra nn trong qun
th ch c 2 loi kiu gen AA v Aa gim phn to giao t v tham gia sinh sn.
V vy cu trc di truyn (CTDT) Po trc khi loi b kiu gen aa l:
Po: po2AA + 2poqo Aa + q2oaa = 1
6
po
2p q
AA + 2 o o
Aa = 1
Po :
2
po + 2 po qo
po + 2 po qo
'
q'o = 1 + 1q y chnh l TST ca alen a P1 khi cha loi b kiu gen aa.
o
=> P1 khi cha loi b c thnh phn kiu gen l:
P1: p12AA + 2p1q1Aa+ q12 aa = 1
Sau khi loi b:
2
p
2p q
AA + 2 1 1 Aa = 1
P 1: 2 1
p1 + 2 p1q1
p1 + 2 p1q1
'
q0
III. Trng hp 3: t bin gen theo chiu thun (alen A b bin i thnh alen
a):
1. Cng thc
a. Cng thc 3.1: Khi tn s u ln
* Tn s tng i ca alen A th h th n:
pn = p0(1-u)n
* Tn s tng i ca alen a th h th n:
qn = 1- p0(1-u)n
* Cu trc di truyn ca qun th th h n:
Pn: [p0(1-u)n ]2AA + 2[p0(1-u)n ][1- p0(1-u)n ]Aa + [1- p0(1-u)n ]2aa = 1
b. Cng thc 3.2: Khi tn s u rt b hoc tin n zero (u -> 0)
*Tn s tng i ca alen A th h th n:
pn = p0e-un
*Tn s tng i ca alen a th h th n:
qn = 1- p0e-un
*Cu trc di truyn ca qun th th h n:
Pn: (p0e-un)2 AA + 2(p0e-un) (1- p0e-un) Aa + (1- p0e-un)2aa = 1
2.Chng minh:
th h Po sau khi b t bin lng A mt i l u.p o. T y suy ra TST
ca alen A sau khi b t bin s cn li l: po - upo.
y chnh l TST alen A P1,
Hay p1 = po upo = po (1-u) => q0 = 1 - po (1-u)
Cu trc di truyn ca qun th th h th 1 l:
P1: p21 AA + 2p1q1 Aa + q12aa = 1
Lp lun tng t ta c: p2 = p1 - up1 thay p1 = po (1-u) vo ta c
p2 = po(1-u) - u [po (1-u)] p2 = po (1 - u)2.
T y suy ra:
pn = p0(1 - u)n
(3.1)
pn = p0 e-un
( Limu->0
1 u
= 1 ly m tr l v n l s nguyn dng)
eu
10 5 n
0,2
=> n = 0,4 = 69.000 th h
10 5
ln
q1 = q (vp uq).
q1 = q - (vp uq).
q1 = q + (vp uq).
p=
v
;
u+ v
q=
u
u+ v
2. Chng minh:
Sau mt th h, tn s tng i ca alen A s l:
p1 = po upo + vqo
K hiu s bin i tn s alen A l p
Khi p = p1 po = (po upo + vqo) po = vqo - upo
Tn s tng i p ca alen A v q ca alen a s t th cn bng khi s
lng t bin A a v a A b tr cho nhau, ngha l p = 0 khi vq = up.
M q = 1- p.
up + vp = v p =
up = v(1 p)
v
u
q=
u+ v
u+ v
3.V d:
Bi 1: Mt qun th ng vt 5.104 con. Tnh trng sng di do gen A quy nh,
sng ngn do gen a quy nh. Trong qun th trn c s gen A t bin thnh a v
ngc li, vi s lng b tr nhau. Tm s t bin . Bit A t bin thnh a
vi tn s v, vi u = 3v = 3.10-3
Bi gii:
Gi : p l tn s ca alen A v q l tn s ca alen a
-Tng s alen trong qun th: 5.104 x 2 = 105 (alen)
-Tn s alen tri, ln khi c cn bng mi c thit lp:
u
3v
=
= 0,75
u + v 3v + u
+Tn s alen a :
qa =
+Tn s alen A :
pA = 1- 0,75 = 0,25
+S lng alen a l:
11
VII. Mt s bi tp t luyn:
VII.1. Bi tp c hng dn:
Bi 1. Qun th ban u c tn s tng i ca alen a l 0,4. tn s ny gim
i 1/2 ch do p lc ca qu trnh t bin din ra theo mt chiu th phi cn bao
nhiu th h? Cho bit tn s t bin bng 10 -5.
Hng dn gii
Thay s vo cng thc 1/2 q0 = q0 e vn ta c:
1/2 = 1/e vn
105 n
1
n 69000 th h
2
log pn
Suy ra n = u.log p .e
0
Thay u = 10 5 tnh c n = 365.580 th h.
Bi 3. Qun th ban u l 1.000.000 alen A v a. Tn s t bin ca alen A l 3.
10 -5, cn alen a l 10 5. Khi cn bng th qun th c s lng ca tng alen l bao
nhiu? Cho bit khng tnh p lc ca cc nhn t khc lm bin i cu trc di
truyn ca qun th.
Hng dn gii
v
105
1
= 5
= = 0, 25 q = 0,25
p dng cng thc p =
5
v + u 10 + 3.10
4
v
3u 3
=
= = 0, 75
v + u 4u 4
qa = 1 0,75 = 0,25
Bi 5. Qun th I c tn s alen A l 0,9. Qun th II c s alen A l 0,4. Mt nhm
c th t qun th II trong mt th h nhp c vo qun th I lm cho tn s alen A
ca qun th I cn 0,75. Xc nh t l s c th nhp c.
Hng dn gii
p = 0.75 0.9 = - 0,15
p
0,15
20
= 0, 001
20.000
sq(1 q )
0,34.0, 6(1 0, 6)
= 0,1 ,
,
thay
s
ta
c:
q
=
1 0,34.0, 6
1 sq
qn = 16 + 1, 04 0, 06
16
VII.2. Bi tp t gii.
VII.2.1. Bi tp v t bin.
Bi 1. Mt qun th giao phi c 0,8A ; 0,2a.Cho rng xy ra t bin A-> a vi
tn s l
10-4 v khng xt n s tc ng ca cc nhn t tin ha khc.Tnh tn s alen A,
a sau 1 th h t bin v nhn xt v s bin thin tn s A, a.
Bi 2. Mt qun th giao phi c 0,3 a. Cho rng xy ra t bin A-> a vi tn
s l 10-4 , t bin a-> A vi tn s l 10-6 v ko xt n s tc ng ca cc nhn
t tin ha khc.Tnh tn s alen A, a sau 1 th h t bin v nhn xt v s bin
thin tn s A, a.
Bi 3. QT ban u c CTDT l 0,49AA + 0,42 Aa + 0,09aa = 1. Cho rng xy
ra t bin A-> a vi tn s l 10-4 v khng xt n s tc ng ca cc nhn t
tin ha khc. Sau 1 th h t bin qun th c cu trc di tuyn nh th no?
Bi 4. 1 qun th giao phi sau 1 th h B c tn s A = 0,8. Cho rng xy
ra t bin A-> a vi tn s l 10-5. Tnh tn s alen A, a trc B v xc nh
lng bin thin tn s A, a.
Bi 5. Mt qun th giao phi trc t bin c 0,3 a; cho rng lng bin thin
tn s a khi c t bin 1 th h l - 0,0001.Tnh tn s t bin a-> A trong
trng hp ny.
VII.2. 2. Bi tp v di nhp gen.
Bi 1. Cho 2 QT cng 1 loi ng vt giao phi c tn s alen l: QT1: 0,9A; QT2:
0,2A
Cho rng xy ra hin tng nhp c t QT2 vo QT1, sau ln sng nhp c
ngi ta xc nh c cc c th QT1 c ngun gc t QT2 l 10%. Xc nh
CTDT ca QT1 sau khi nhp c v tnh lng bin thin tn s alen ca QT1.
Bi 2. loi ng vt giao phi, gi s sau khi nhp c 1 QT c 0,7A. Xc nh
CTDT ca QT ny trc khi c hin tng nhp c. Cho t l c th nhp c l 0,2
v QT cho c tn s a alen a l 0,5
Bi 3. loi ng vt giao phi, gi s QT nhn trc nhp c c 0,6 A, lng
bin thin tn s A khi c nhp c l +0,1.Tnh tn s alen A, a qun th cho, bit
17
(1)
(2)
(3)
Aa
1,00
aa
0,00
nghi
Qun th ang chu tc ng ca hnh thc CL no? Nu c im ca hnh thc
CL .
Bi 5. Mt qun th thc vt c cu trc di truyn l:
0,64AA+ 0,32 Aa+ 0,04 aa =1. Cu trc DT ca QT s nh th no sau 1 th
18
Aa
1,00
aa
0,00
nghi
Bi 6. Mt QT giao phi c CTDT 0,09AA + 0,42Aa + 0,49aa = 1. Cho rng gi tr
thch nghi ca cc loi kiu gen tng ng l: 0,4 : 1 : 0,6. Xc nh hng chn
lc v tnh t l cc loi kiu gen v tn s alen sau 1 th h chn lc.
Bi 7. CTDT ca 1 QT giao phi sau 1 th h chn lc l:
0, 49 AA + 0,42 Aa + 0,09 aa = 1
a. Xc nh tn s alen A, a ca QT trc khi xy ra chn lc, bit rng h s chn
lc 0,6 : 0 : 0.
b. Xc nh hnh thc chn lc v nu c im ca hnh thc CL ny.
Bi 8. Mt qun th thc vt c CT di truyn nh sau: 0, 5AA+ 0,4 Aa+ 0,1aa =1
Sau khi xy ra CL 1 th h t l cc loi KG ca QT lc ny l:
0,3AA: 0,4 Aa: 0,05 aa
Xc nh hng CL v h s CL i vi tng loi KG trong QT.
Bi 9. Mt qun th giao phi trc CL c 0,5 a; cho rng lng bin thin tn s
a khi c CL 1 th h l - 0,1. Xc nh hng CL v h s CL .
Bi 10. Cho 2 qun th giao phi:
- Qun th 1: C 0,6A v 0,4a; cho rng trong qun th xy ra s o thi kiu
gen aa vi h s CL bng 1
- Qun th 2: C cu trc di truyn nh qun th 1, nhng xy ra t bin theo
2 hng thun, nghch vi tn s l 10-4 v 10-5
a- Tnh tn s alen a sau 1 th h chn lc v t bin 2 qun th trn.
b-So snh kt qu v rt ra kt lun.
Bi 11. Gi s c 1 qun th mo hoang Man-x mi c hnh thnh trn 1 hn
o vi tn s alen Man-x trong qun th xut pht (th h 0) l 0,2. Tn s alen
ny l bao nhiu sau 5 th h? Bit rng h s thch nghi vi mi trng trn o
ca mo c kiu hnh man-x v kiu di l tng ng.
Bi 12. Trong 1 qun th c bit, tn s cc kiu gen c tnh
trc v sau khi chn lc sy ra l:
19
khi
a1a1
chn 0,25
a1a2
0,5
a2a2
0,25
lc(F0)
Sau
khi
chn 0,35
0,48
0,17
Trc
lc(F1)
a.Tnh h s chn lc ca mi kiu gen
b. Kiu gen no b chn lc mnh nht?
PHN C. KT LUN
Trong qu trnh ging dy ti p dng cch lm trn i vi nhiu i tng
khc nhau nh: hc sinh trung bnh, hc sinh kh, gii u thu c kt qu tt.
Cc em khng ch lm c cc bi tp trong sch gio khoa m cn bit vn dng
mt cch linh hot trong vic gii cc bi tp kh. c bit l trong cc k thi hc
sinh gii tnh, i hc, Cao ng k c Olympic Quc t. Trn y l mt cch
lm ca ti v mang lai hiu qu tt. Rt mong c s gp chn thnh ca
cc bn c.
20
21
MC LC
Ni dung
Phn A : L do chn ti
Phn B. Ni dung ti
I. Trng hp 1: Kiu gen aa khng c kh nng sinh
Trang
2
3
alen a)
IV. Trng hp 4: t bin theo chiu nghch (alen a b bin i thnh
alen A)
V. Trng hp 5. t bin din ra theo 2 chiu
VI. Trng hp 6. Di nhp gen:
VII. Mt s bi tp
PHN C. KT LUN
TI LIU THAM KHO
MC LC
9
10
11
14
20
21
22
22
23
.
.
25