B GIO DC V O TO TRNG I HC NGOI THNG ---------o0o---------

Cng trnh tham d Cuc thi Sinh vin nghin cu khoa hc Trng i hc Ngoi thng 2012

Tn cng trnh:

Gii php Pht trin bn vng cy qu Huyn Vn Yn Tnh Yn Bi

Nhm ngnh: KD3

H Ni, thng 4/2012

H Ni, thng 4 nm 2012

0

MC LC
DANH MC HNH, BNG BIU, S .............................................................. LI NI U ............................................................................................................... 1 CHNG I: MT S L LUN CHUNG V PHT TRIN BN VNG ..................... 4 I. Khi nim pht trin bn vng............................................................................... 4 II. Ni dung c bn ca Pht trin bn vng .................................................................. 6 1. Pht trin bn vng kinh t .................................................................................... 7 2. Pht trin bn vng x hi...................................................................................... 8 3. Pht trin bn vng mi trng: ........................................................................... 10 III. Mt s nguyn tc Pht trin bn vng .................................................................... 11 IV. Cc nhn t tc ng n Pht trin bn vng ......................................................... 14 1. Nhm cc nhn t kinh t ...................................................................................... 14 2. Nhm cc nhn t phi kinh t ................................................................................ 16 V. Mt s ch tiu nh gi Pht trin bn vng ............................................................. 16 1. Nhm cc ch tiu v kinh t ................................................................................ 16 2. Nhm ch tiu v x hi ....................................................................................... 17 3. Nhm ch tiu v mi trng ............................................................................... 19 CHNG II: THC TRNG PHT TRIN BN VNG CY QU HUYN VN YN TNH YN BI............................................................................................................ 20 I. Khi qut chung v cy qu v Th trng cc sn phm t qu trn Th gii ......... 20 1. Khi qut chung v cy qu ................................................................................. 20 2. Cung v cu v cc sn phm t cy qu trn th trng Th gii......................... 21 II. Cy qu Vn Yn v cc yu t c bn cho s pht trin bn vng cy qu Vn Yn ................................................................................................................................. 23 1. Cc yu t c bn cho s pht trin bn vng cy qu Vn Yn ........................... 23 1.1. V tr a l, a hnh v cc iu kin t nhin ............................................ 23 1.2. Ngun nhn lc ........................................................................................... 24 1.3. Chnh sch ca a phng.......................................................................... 24 2. Cy qu Vn yn v mt s sn phm t qu Vn Yn ......................................... 25 2.1. Cy qu Vn Yn ........................................................................................ 25 2.2 Mt s sn phm t qu Vn Yn ................................................................... 26 2.2.1 Sn phm Qu v .................................................................................... 26 2.2.2 Sn phm Tinh du qu ........................................................................... 27 III. Thc trng pht trin bn vng cy qu Vn Yn ................................................ 27 1. Bn vng kinh t.................................................................................................. 27 1.1 Quy m kinh t: .............................................................................................. 27 1.1.1 Quy m vng trng nguyn liu ............................................................... 27 1.1.2 Quy m vng sn xut, ch bin v kinh doanh ........................................ 29 1.2 C cu kinh t ................................................................................................ 32 1.2.1 Chuyn dch c cu kinh t ...................................................................... 32 1.2.2 ng dng khoa hc k thut .................................................................... 34 2. Bn vng x hi................................................................................................... 35 2.1 Thc trng vn lao ng vic lm .............................................................. 35

2.2 Thc trng ci thin cuc sng ngi dn v xa i gim ngho .................. 36 2.3 Thc trng vn vn ha x hi v bo tn, pht huy nhng gi tr truyn thng ................................................................................................................... 37 2.4 Thc trng pht trin ngun lc con ngi .................................................... 38 2.4.1 Gio dc v o to ................................................................................ 38 2.4.2 Cng tc y t cng ng .......................................................................... 39 3. Bn vng Mi trng .......................................................................................... 39 3.1 Thc trng s dng v khai thc ti nguyn thin nhin vng nguyn liu ...... 39 3.2 Thc trng bo v v ti to ti nguyn mi trng ....................................... 39 3.3 Thc trng s dng ha cht c hi v cng tc x l ph thi..................... 41 IV.Mt s hn ch trong thc trng pht trin bn vng cy qu Vn Yn ............... 41 1. V kinh t ............................................................................................................ 41 1.1 Nguyn liu ti vng trng qu cha c s dng trit ............................ 41 1.2 Sn phm t qu mi ch l sn phm nguyn liu th.................................... 42 1.3 Hnh thc xut khu cn nhiu hn ch .......................................................... 42 1.4 ng dng khoa hc k thut cha cao ............................................................ 43 2. V x hi ............................................................................................................. 43 2.1 Lao ng vic lm theo thi v, khng c tnh n nh ................................... 43 2.2 Cht lng lao ng thp............................................................................... 44 2.3 Bt bnh ng trong thu nhp ......................................................................... 45 2.4 Nhn thc v tm nhn ca ngi dn cn nhiu hn ch ............................... 46 3. V mi trng ..................................................................................................... 46 3.1 Khi thi cng nghip cha c x l trit .............................................. 46 3.2 K hoch pht trin ti nguyn rng v trng mi rng nguyn liu t kt qu thp .............................................................................................................. 46 CHNG III: MT S GII PHP PHT TRIN BN VNG CY QU HUYN VN YN TNH YN BI ........................................................................................ 48 I. Quan im mc tiu chin lc Pht trin bn vng cy qu Vn Yn .............. 48 II. Mt s gii php Pht trin bn vng cy qu Vn Yn ................................................ 50 1. Nhm gii php kinh t ........................................................................................ 50 1.1 Thu ht vn u t vo a phng ................................................................ 50 1.2 M rng quy hoch vng trng nguyn liu.................................................... 50 1.3 M rng hot ng sn xut ch bin cc sn phm t qu ............................ 51 1.4 Tng cng kh nng ng dng khoa hc cng ngh ..................................... 52 1.5 Tng cng hot ng xut khu trc tip ........................................................ 53 1.6 Xy dng khi lin kt ngnh ti a phng.................................................. 54 2. Nh m g ii php x h i .................................................................................. 55 2.1 Nng cao cht lng ngun lao ng, chnh sch thu ht lao ng .............. 55 2.2 Gii php nng cao dn tr: .......................................................................... 55 3. Nhm gii php ti nguyn mi trng ............................................................... 56 3.1. X l khi thi khu cng nghip ................................................................... 56 3.2 Bo v v pht trin ti nguyn rng: ............................................................ 57

DANH MC HNH, BNG BIU, S

Hnh 1: Mi quan h gia pht trin kinh t, x hi v mi trng..................................... 7 Bng 1: Ch tiu ha hc ca mt s loi qu trn Th gii .............................................. 21 Bng 2: Khi lng v gi tr nhp khu bnh qun/nm mt hng qu trn Th gii giai on 2001 2010. ........................................................................................................... 22 Bng 3: Din tch trng qu Huyn Vn Yn giai on 2006-2010. (n v: ha) ............. 28 Bng 4: S lc kt qu hot ng sn xut kinh doanh CTy TNHH TM SX XNK t Thnh nm 2009 v 2010. (n v: VND) ....................................................................... 31 Bng 5: Sn lng xut khu qu giai on 2005 2010. (n v: Tn) .......................... 32 Bng 6: Gi tr sn xut cc ngnh kinh t huyn Vn Yn giai on 2007-2010. ............ 33 Biu 1: T trng cc nc xut khu qu theo khi lng xut khu v gi tr xut khu ........................................................................................................................................ 23 Biu 2: T trng sn lng sn xut ca cc thnh phn kinh t trong tng sn lng sn phm sn xut t qu nm 2011................................................................................. 29 Biu 3: T trng cc ngnh kinh t trong Tng GTSX H.Vn Yn 2007 - 2010 .......... 33 Biu 4: T trng lao ng c vic lm trong tng s lao ng v T l tht nghip Huyn Vn Yn giai on 2007 2010. .......................................................................... 35 Biu 5: TNBQ lao ng ti cc doanh nghip ti a phng v TNBQ lao ng ti cc nh my tinh du qu 2007 2010. ................................................................................. 36 Biu 6: che ph rng v che ph rng qu trong tng din tch rng che ph Huyn Vn Yn nm 2011............................................................................................... 40 DANH MC CC K HIU, CC T VIT TT PTBV XK NK HTX CNH HH Cty TNHH TM SX Pht trin bn vng Xut khu Nhp khu Hp tc x Cng nghip ha Hin i ha Cng ty trch nhim hu hn Thng mi Sn xut

LI NI U Trong khong my chc nm tr li y, Vit Nam c bit n rng ri trn th gii nh sn xut v xut khu cc mt hng c trng ca min nhit i nng m. Mt trong s nhng mt hng c trng y phi k n mt hng qu. T xa xa, cy qu c xem l mt loi l vt qu gi c mang i tin cng v dng ln cc bc vua cha phong kin. Trong dn gian, qu c coi l mt trong bn t i thuc qu l sm nhung qu - ph. Cho n ngy nay, qu vn gi nguyn c gi tr a cng dng ca n. Hn th na, khi nhu cu v mt hng ny trn th gii ngy cng tng, thng mi kinh t quc t v hi nhp kinh t th gii ngy cng mnh, qu tr thnh mt mt hng xut khu c gi tr cao hn hn so vi mt s sn phm nng lm nghip khc. Qu l mt loi cy c bit bi n ch c th sinh trng v pht trin trong mt iu kin th nhng v kh hu nht nh. Khng phi t nc no, vng t no c nhu cu l c th trng loi cy ny. Vy nn, nhng t nc c iu kin t nhin ph hp vi s sinh trng ca cy qu c th ni l c li th tuyt i v sn phm ny so vi cc nc khc. Do gi c mt hng qu rt cao v hiu qu ca ngnh sn xut ch bin qu cao hn rt nhiu so vi cc sn phm khc cng ngnh. Vit Nam mt trong s t nhng t nc nhit i nng m trn th gii c iu kin t nhin v kh hu tri ph cho s sinh trng v pht trin ca cy qu. Cy qu Vit Nam c trng tp trung cc vng nh Vn Yn (Yn Bi), Tr My Tr Bng (Qung Nam), Thng Xun (Thanh Ha), Qung Lm (Qung Ninh) vi sn lng ch yu thuc vng qu Vn Yn ca tnh Yn Bi. T rt lu nay, Huyn Vn Yn ni ting vi cc sn phm t cy qu v trn th trng trong v ngoi nc. Xt v s lng, qu Vn Yn ng u trong cc a phng trng qu din tch hn 15 ngn ha qu. Xt v cht lng v sn lng tinh du, qu Vn Yn c xp th hai ton quc, sau qu Tr My ca tnh Qung Nam - Nng. Cho n hin nay, thu nhp t trng v khai thc cy qu tr thnh mt nhn t quan trng gip thay i cuc sng ca nhng ngi dn

ni y, c bit l ng bo dn tc vng cao, vng su, vng xa ca a phng. Tuy nhin, thc t cho thy nhng gi tr y vn cha thc s xng vi tim nng vn c ca cy qu Vn Yn. Mt s yu im cn tn ti l din tch trng trn lan; cht lng khng ng u; thu mua, sn xut, kinh doanh cn manh mn; sn phm tinh du th mi ch s khai vic xut khu sang th trng Trung Quc vi gi tr xut khu thp; cha ch trng n vic qung b sn phm sang cc th trng tim nng Vi mong mun em li mt ci nhn tng qut v cc sn phm t cy qu v thc trng trng, sn xut, ch bin, kinh doanh cc sn phm t qu, ng thi a ra mt s gii php pht trin bn vng cho vic pht huy ti a tim nng t qu Vn Yn nhm mc tiu nng cao ng dng cng ngh khoa hc vo vic sn xut ch bin v duy tr ngun gen qu, tng trng kinh t a phng, xa i gim ngho, ci thin thu nhp ngi dn, m bo cng bng x hi, pht trin con ngi v bo v mi trng, ti nghin cuGii php pht trin bn vng cho cy qu Huyn Vn Yn Tnh Yn Bi c ra i.
ti nghin cu thc hin nhng mc tiu nghin cu sau y. Th nht: lm r cc khi nim hc thut lin quan n vn pht trin bn vng; Th hai: phn tch v nh gi thc trng pht trin bn vng ca cy qu Huyn Vn Yn Tnh Yn Bi; Th ba: xut nhng gii php c th cho s pht trin bn vng ca cy qu Huyn Vn Yn Tnh Yn Bi.

ti nghin cu c vit da trn nhng thng tin th cp v pht trin bn vng, cc nguyn tc v h thng ch tiu nh gi s pht trin ny. Bn cnh , phn phn tch thc trng s dng ch yu thng tin th cp do c im ngnh qu a phng cn non tr v cha c ch trng u t, iu tra v thu thp s liu qua cc nm. Cc thng tin v l thuyt v ti liu thu c c phn tch, tng hp, thng k, so snh, suy lun logic v khi qut a ra thc trng pht trin trin bn vng cy qu Vn Yn. T , a ra nhng gii php cho chin lc pht trin bn vng, lu di cho qu Vn Yn ti a phng.

i tng trng tm ca cng trnh nghin cu l s pht trin bn vng ca cy qu Vn Yn xoay quanh cc mc tiu pht trin bn vng ca a phng lin quan n cc vn ct li nh kinh t, x hi, vn ha, mi trng. Ngoi phn mc lc,m u , kt lun v ph lc, bi nghin cu c chia thnh ba chng: Chng I : Mt s l lun chung v pht trin bn vng Chng II: Thc trng pht trin bn vng cy qu Huyn Vn Yn Tnh Yn Bi Chng III: Mt s gii php pht trin bn vng cy qu Huyn Vn Yn Tnh Yn Bi.

CHNG I MT S L LUN CHUNG V PHT TRIN BN VNG I. Khi nim pht trin bn vng Thut ng Pht trin bn vng l thut ng xut hin trn 40 nm nay v ngy cng c hon thin hn trong chin lc ton cu gii quyt cc vn kinh t, mi trng v x hi. Nm 1972, ti Stockholm, Thy in, Hi ngh Lin hp quc v con ngi v mi trng c coi l c quy m ton cu u tin vi s gp mt ca 113 quc gia c t chc nhm xem xt s nh hng ca cc hot ng ca con ngi ti mi trng v a ra nhng ng li gii quyt chung cho vn mi trng. Hi ngh khng nh vic cc quc gia ch trng ci thin cuc sng, c bit l mi trng sng cho nhn dn l ht sc cn thit, ng thi Hi ngh cng ra tuyn b v 26 nguyn tc m bo cho s PTBV vi nhn thc mi rng bo v v ci thin mi trng l vn quan trng, tc ng n hnh phc mi ngi v pht trin kinh t trn ton th gii [1]. Tuy nhin, tuyn b v nhng nguyn tc m bo pht trin bn vng nu trn mi ch cp n mi trng m cha cp n cc vn khc ca PTBV. Nm 1984, i hi ng Lin hip quc y nhim cho b Gro Harlem Brundtland, khi l Th tng Na Uy, quyn thnh lp v lm ch tch y ban Mi trng v Pht trin Th gii (World Commission on Environment and Development - WCED), nay cn c bit n vi tn y ban Brundtland. Hot ng ca y ban ny tr nn nng bng hn khi bo co Tng lai chung ca chng ta (Our Common Future) c xut bn v ln u tin cng b chnh thc thut ng PTBV mt khi nim cng nh mt ci nhn mi gip cho cc quc gia hoch nh k hoch pht trin lu di. Theo y ban Brundtland, thut ng PTBV c nh ngha l s pht trin c th p ng c nhng nhu cu ca ngy hm nay m khng nh hng, tn hi n nhng kh nng p ng nhng nhu cu ca cc th h tng lai [2]. nh ngha trn khi qut mt cch chung nht mc

tiu ca s PTBV, l kh nng pht trin kinh t lu di v khng gy ra nhng nh hng tiu cc n li ch ca cc lnh vc khc trong i sng con ngi, cng nh li ch ca th h tng lai. Ni cch khc, c th hiu PTBV phi bo m c s pht trin kinh t hiu qu, x hi cng bng, ti nguyn thin nhin v mi trng c bo v, gn gi. Sau , nm 1992, ti Rio de Janeiro, cc i biu tham gia Hi ngh v Mi trng v Pht trin (Hi ngh Rio) ca Lin hip quc xc nhn li khi nim trn v gi i mt thng ip r rng ti tt c cc cp ca cc chnh ph v s cp bch trong vic y mnh s ha hp kinh t, pht trin x hi cng vi bo v mi trng c tn Chng trnh ngh s 21 (Agenda 21)
[1]

. Chng trnh xut

rng con ngi c th gim thiu c i ngho khi cho con ngi quyn c s dng ti nguyn h cn phc v cuc sng ca chnh h. Mi nm sau Hi ngh Rio, nm 2002, ti Hi ngh thng nh Th gii v Pht trin bn vng (cn gi l Hi ngh Rio +10 hay Hi ngh thng nh Johannesburg), cc nc ngi li v cng nhau nhn li qu trnh thc hin Chng trnh ngh s 21 v tip tc hon thin vi cc mc tiu c u tin. Nhng mc tiu ny bao gm xa i gim ngho, pht trin nhng sn phm ti sinh hoc thn thin vi mi trng, bo v v qun l cc ngun ti nguyn thin nhin mt cch hiu qu. Bn cnh , Hi ngh cng cp ti ch ton cu ha gn vi cc vn lin quan ti sc khe v pht trin. Ti Vit Nam, PTBV tr thnh quan im v ng li ca ng v Nh Nc. Ngay t nhng nm 1991, K hoch quc gia v mi trng v pht trin bn vng giai on 1991 2000 c ban hnh to tin cho qu trnh PTBV Vit Nam. Quan im PTBV c khng nh trong Ch th 36/CT-TW ngy 25/6/1998 ca B Chnh tr v tng cng cng tc bo v mi trng trong thi k CNH-HH t nc. Bn cnh , quan im PTBV c ti khng nh trong cc vn kin ca i hi i biu ton quc ln th IX ca ng cng sn Vit Nam v trong chin lc pht trin kinh t x hi giai on nm 2001 2010 l pht trin nhanh, hiu qu v bn vng, tng trng kinh t i i vi thc hin

tin b, cng bng x hi v bo v mi trng v pht trin kinh t - x hi gn cht vi bo v v ci thin mi trng, bo m s hi ha gia mi trng nhn to vi mi trng thin nhin, gn gi a dng sinh hc. Hn th na, thc hin mc tiu PTBV nh Ngh quyt ca ng ra, ngy 17/8/2004 nh hng Chin lc Pht trin bn vng Vit Nam theo Chng trnh ngh s 21 ca Vit Nam c Chnh ph ph duyt v trin khai ti cc a phng trn c nc.[3] Cho n thi im ny, Chng trnh ngh s 21 ca Vit Nam pht huy nhng hiu qu kinh t - x hi bo v mi trng ng k cho mc tiu PTBV ca t nc. II. Ni dung c bn ca Pht trin bn vng Nm 2002, Hi ngh thng nh th gii v vn
[3]

nh du s m

rng ca nh ngha tiu chun vi ba im chnh ca PTBV l: kinh t, x hi, mi trng. PTBV l qu trnh pht trin c s kt hp cht ch, hp l, hi ha gia ba mt ca s pht trin bao gm cc mc tiu: Mc tiu kinh t - c bit l tng trng kinh t, c cu kinh t, hiu qu kinh t, n nh kinh t. Mc tiu x hi c bit l vn vic lm, tin b, cng bng x hi, an ninh quc phng, gio dc, y t, vn ha dn tc v sinh hot cng ng. Mc tiu mi trng c bit l phc hi v ci thin cht lng mi trng, s dng hp l cc ngun ti nguyn c th ti to v bo tn cc ti nguyn khng ti to c.

Hnh 1: Mi quan h gia pht trin kinh t, x hi v mi trng

Mc tiu kinh t Tng trng cao, n nh

Pht trin bn vng

Mc tiu x hi Ci thin x hi; Cng bng x hi; Pht trin NNL Mc tiu mi trng Ci thin cht lng MT, bo v MT, TNTN

Ngun: Gio trnh Kinh t pht trin. NXB: i hc kinh t quc dn 2008[4] 1. Pht trin bn vng kinh t Pht trin bn vng v kinh t bao gm nhng ni dung chnh nh: duy tr kinh t nhanh v n nh trn c s nng cao hiu qu, hm lng, khoa hc cng ngh v s dng tit kim ti nguyn mi trng v ci thin mi trng; thay i m hnh v cng ngh sn xut theo hng sch hn v thn thin vi mi trng; thc hin qu trnh cng nghip ha sch; pht trin nng nghip v nng thn bn vng. Trong quan trng nht l mc tiu duy tr tng trng kinh t kt hp vi s thay i ca c cu kinh t v cuc sng con ngi k c cht v lng. Tng trng kinh t l s tng ln v s lng, cht lng, tc v quy m ca mt nn kinh t trong mt thi k nht nh. S tng trng c so snh theo cc thi im gc s phn nh tc tng trng. Tng trng kinh t bao gm s tng trng ca tt c cc ngnh, cc khu vc trong nn kinh t. c tng trng, mc tng sn lng phi ln hn mc tng dn s [5]

Bn cnh , tng trng kinh t phi gn lin vi s thay i trong c cu dn s. Trn thc t, trong qu trnh pht trin, c cu kinh t thay i theo hng t trng ca cc khu vc kinh t cng nghip v dch v tng trong khi t trng ca nng nghip gim. S thay i c cu kinh t phn nh mc thay i ca phng thc sn xut ngy cng hin i, nhng khu vc c nng sut cao, gi tr gia tng ln c tc pht trin cao hn s dn dn thay th nhng khu vc sn xut c nng sut lao ng v gi tr gia tng thp [5].Do , tng trng kinh t mun bn vng phi gn lin vi bn vng trong c cu kinh t. Hn th na, mt nn kinh t PTBV khng ch l mt nn kinh t c s tng trng kinh t cao, c s chuyn dch kinh t theo hng hin i hn m cn phi hm cha trong s pht trin y nhng ng dng cng ngh khoa hc k thut v sn xut hin i. Vic ng dng khoa hc cng ngh y phi c din ra trn tt c cc lnh vc v hot ng ca nn kinh t, l nhn t ct li v quan trng nht gip cho vic thc y qu trnh chuyn i c cu kinh t c nhanh, mnh v hiu qu hn. 2. Pht trin bn vng x hi Pht trin bn vng v x hi l s pht trin da trn c s v nn tng c bn l s tng trng trng v pht trin bn vng v kinh t. t c s PTBV v x hi, tng trng v pht trin kinh t phi thc hin c nhng mc tiu c th lin quan trc tip n con ngi v x hi. Tng trng v pht trin kinh t nhm mc tiu gii quyt cc vn x hi. S pht trin kinh t phi i i vi vic gii quyt cc vn x hi v con ngi, nng cao v ci thin cht lng cuc sng cho tt c mi ngi. Trong , xa i gim ngho, khuyn khch ngi dn t vn ln lm giu chnh ng, tr gip ngi ngho thot ngho, to thm vic lm cho cc i tng lao ng c ch trng hn c. Bn cnh thc hin nhim v tip tc h thp t l gia tng dn s, gim bt sc p ca s gia tng dn s v tnh trng tht nghip. Khng nhng th, bn vng x hi cn hng ti mc tiu gii quyt cc vn v cng bng x hi nh tham nhng, tht nghip, t nn x hi, chnh lch thu nhp

Tng trng v pht trin kinh t gip pht trin vn ha, gio dc, y t, khoa hc v cng ngh. Vn ha, gio dc, y t, khoa hc, cng ngh l nhng lnh vc c tc ng trc tip n vic nng cao cht lng i sng ca ngi dn, khng ch tc ng trong thi gian ngn m s tc ng lu di n s pht trin ca mt quc gia. Gio dc v o to c s mnh nng cao dn tr, pht trin ngun nhn lc, bi dng ti nng, gp phn quan trng vo vic pht trin t nc, xy dng nn vn ha v con ngi. u t cho gio dc o to chnh l u t cho mt s pht trin bn vng. Hn th na, trong thi i hin nay, gio dc o to phi gn vi pht trin khoa hc cng ngh hin i lc lng sn sut trc tip ca con ngi trong thi i mi. Ch c bng con ng gio dc th mi nng cao c tri thc, mi c c nn kinh t tri thc, trong khoa hc v cng ngh chim a v quyt nh trong s gia tng v pht trin y. Bn cnh , vn ha cng l mt nhn t quan trng. Vn ha c th c xem nh mt nhn t c trng mang tnh cht tng qut nh gi s pht trin ca x hi loi ngi. Do , vic pht trin vn ha quc gia, nng cao dn tr gn lin vi s pht trin tin b, hin i ca thi i cng ngh thng tin ngy nay cng chnh l mt trong nhng mc tiu quan trng ca pht trin bn vng. Tng trng v pht trin kinh t nhm mc tiu pht trin con ngi Tng trng v pht trin kinh t m bo s n nh x hi, nng cao cht lng cuc sng ca ngi dn v hng n mc tiu cao nht l pht trin con ngi. Trong mt x hi, con ngi phi c m bo quyn t do dn ch ca mnh. l quyn c sng theo hin pp v php lut, m bo nhng quyn c bn ca con ngi nh: quyn ring t, quyn s hu ti sn, quyn bnh ng trc php lut, quyn t do ngn lun, t do tn gio, t do bu c. Hn th na, trong mt quc gia pht trin, quyn t do dn ch ca con ngi khng nhng c m bo m cn cn phi c pht huy mnh m gip con ngi bo v cao nht nhng li ch c nhn, ca bn thn, c tn trng, c bnh ng, t ng gp cho mc tiu cn bng x hi ni chung.

Con ngi l trung tm ca mi s pht trin trong v tr. Pht trin kinh t, pht trin x hi ni chung mun bn vng nht thit phi gn lin vi pht trin con ngi. Quan im pht trin con ngi l s pht trin mang tnh cht nhn vn, nhm mc tiu m rng c hi la chn cho ngi dn v to iu kin h thc hin s la chn . Nhng la chn quan trng nht trong l c sng lu v khe mnh, c hc hnh v c c mt cuc sng m no. Bn cnh , nm c trng c bn ca quan im pht trin con ngi l: con ngi l trung tm ca s pht trin, ngi dn va l phng tin v l mc tiu ca pht trin, ch trng nng cao v th ca ngi dn (bao hm c s hng th v cng hin), ch trng vic to lp bnh ng cho ngi dn v mi mt: dn tc, tn gio, gii tnh, quc tch v to c hi la chn tt nht cho ngi dn v: kinh t, chnh tr, x hi, vn ha. 3. Pht trin bn vng mi trng: Mi trng l khng gian sinh tn ca con ngi, l ni cung cp ti nguyn cn thit cho cuc sng v hot ng sn xut ca con ngi, l ni cha ng, ng ha mt phn cht thi ca con ngi. V vy, mi trng bn vng l mi trng lun lun thay i nhng m bo thc hin c 3 chc nng ni trn. Trong x hi bn vng, pht trin bn vng v mi trng bao gm cc ni dung chnh nh: khai thc hp l, s dng tit kim, c hiu qu ti nguyn thin nhin; khng lm suy thoi, hu hoi mi trng v nui dng, ci thin cht lng mi trng. Do vy, PTBV v mi trng l s s dng ti nguyn trong phm vi khi phc c v s lng v cht lng, s dng mt cch tit kim, hn ch v b sung thng xuyn bng con ng t nhin hoc nhn to. Cht lng mi trng, khng kh, t, nc, cnh quan lin quan n sc khe, tin nghi, yu cu thm m, tm l nht thit phi khng b cc hot ng ca con ngi lm nhim. Cc ngun ph thi nht thit phi c x l v ti ch kp thi. Vit Nam, mc tiu m bo bn vng v mi trng gm cc ni dung nh: lng ghp cc nguyn tc pht trin bn vng trong cc chnh sch v chng trnh pht trin vng v quc gia; y li tnh trng suy thoi v ti nguyn mi
10

trng trong nhng lnh vc c th nh din tch t c rng che ph, cung cp nc sch hp v sinh v iu kin mi trng ni sinh sng, ci thin iu kinh n sinh hot ca nhn dn, km hm s ra tng nhim, khuyn khch sn xut sch hn, tch cc phng nga v x l nhim mi trng. Hn th na, khi bin i kh hu ang ngy cng tr nn trm trng v Vit Nam vn cn l mt t nc phn ln l dn s ngho sng ph thuc nhiu vo iu kin t nhin v khai thc cc ngun lc t nhin m bo sinh k th vic thc hin bn vng mi trng trong mi quan h vi vic thc hin cc mc tiu ln khc ca nn kinh t tr thnh mt thch thc ln cho cc a phng ni ring v c quc gia ni chung. III. Mt s nguyn tc Pht trin bn vng Pht trin bn vng l mc tiu ln lao ca c cng ng. Qu trnh xy dng PTBV ca con ngi phi c da trn nhng nguy tc nht nh. Nhng nguyn tc lien kt cng ng con ngi li, to nn mt x hi PTBV. Chng hng dn hnh vi con ngi ch khng phi l mnh lnh. Nhng nguyn tc y gip gn kt nhng thnh vin ca c cng ng cng hng n mt mc tiu chung ca ton x hi. Nguyn tc th nht: Tn trng v quan tm n cuc sng cng ng
[6]

..

y l nguyn tc to nn s gn kt trong qu trnh pht trin. Con ngi c trch nhim phi quan tm n ng loi v cc hnh thc tn ti khc nhau ca s sng trong hin ti v tng lai. Cn phi chia s cng bng nhng phc li v chi ph trong vic s dng ti nguyn v bo v mi trng gia cc cng ng vi cc nhm c lin quan, gia ngi giu v ngi ngho, gia cc th h hin ti vi nhau v vi cc th h tng lai. Ngy nay, th gii t nhin ngy cng b tc ng mnh m bi hot ng ca con ngi. V vy, phi con ngi phi lm sao cho nhng tc ng y khng e da s sng ca con ngi v mun loi khc con ngi c c hi da vo sinh tn v pht trin.Nguyn tc ny va th hin trch nhim, va th hin o c ca con ngi. Nguyn tc th hai: Ci thin cht lng cuc sng v con ngi ca cng ng . Mc tiu ca s pht trin kinh t l khng ngng nng cao cht lng cuc sng ca con ngi. Mi mt cng ng, mt x hi u c nhng chin lc pht trin kinh t khc nhau nhng u cng hng n mt mc tiu chung l xy dng
[6]

11

mt cuc sng lnh mnh, no cho con ngi. Do vy, ci thin cht lng cuc sng nhn chung c o lng bng cc iu kin sng c bn nh n, , i li, vic lm, y t, gio dc v vn ha ngi. Hn th na, cht lng cuc sng ca con ngi cn phi c th hin qua s tin b, cng bng x hi, bo v v duy tr i sng vt cht v tinh thn ca con ngi. Nguyn tc th ba: Bo v sc sng v tnh a dng ca h sinh thi[6]. Cuc sng ca loi ngi hon ton ph thuc vo nhng h thng thin nhin trn tri t. Tnh a dng y to ra s bn vng trong qu trnh pht trin h sinh thi trc nhng yu t t t nhin, mi trng hay con ngi V vy, s pht trin phi da trn c s bo b c cu trc, chc nng v tnh dng ca h thng y. c bit, trong qu trnh tin ha t nhin, nhng ging, loi mi s hnh thnh trong iu kin sinh thi mi v ng thi trit tiu nhng ging loi khc. Do , bo v sc sng v tnh a dng ca h sinh thi ng ngha vi vic bo v cc loi sinh vt, cc ging gen qu v c iu kin tn ti ca chng. Nguyn tc th t: Bo m chc chn vic s dng cc ngun ti nguyn. Ngun ti nguyn ti to bao gm t, nc. khng kh, th gii ng thc vt phi c s dng sao cho chng c th phc hi c. Bn cnh , ngun ti nguyn khng ti to c phi c ko di qu trnh s dng bng cch ti sinh ti nguyn, dng ti nguyn c th ti to c thay th hoc s dng tit kim. Ch c nh vy mi ngun ti nguyn cung cp cho hng trm triu ngi hng nm v cuc sng ca con ngi ngy cng tt p hn Nguyn tc th nm: Gi vng kh nng chu ng ca Tri t. Kh nng chu ng ca Tri t thc cht l kh nng chu ng ca tt c cc h sinh thi c trn Tri t. Cc tc ng ln h sinh thi do tc ng ti sinh quyn sao cho chng c th t phc hi. Kh nng chu ng ny thay i theo tng vng v r rang ph thuc rt ln vo s lng con ngi v hnh vi s dng ca con ngi. Chnh sch kinh t, chnh sch dn s v cch sng ca con ngi trn mt a bn v kh nng chu ng ca thin nhin rang buc cht ch vi nhau. Tuy nhin, d l t nhin hay nhn to, chng u c mt kh nng chu ng nht nh. Do vy, vic gi vng kh nng chu ng ca cc h sinh thi k trn l ht sc cn thit,

12

c bit l vic hc tp v vn dng tri thc con ngi vo vic ra tng sc chu ng ca cc h sinh thi. Nguyn tc th su: Thay i tp tc v thi quen c nhn trong sinh hot, sn xut v tiu dng. Cuc sng bn vng c xy dng trn c s nhng o c mi. Do con ngi phi xem xt li cc gi tr v thay i cch ng x. Cuc sng x hi phi xy dng, ra cc tiu chun o c v ph phn li sng khng da trn nguyn tc bn vng. S dng mi hnh thc gio dc chnh thc v khng chnh thc mi ngi c cch ng x v cc hnh vi ng n trong vic tc ng ln thin nhin, hng ti s pht trin ti nguyn thin nhin bn vng. Nguyn tc th by: cho cng ng t qun l mi trng ca mnh. Con ngi c xem nh l ch th ca mi hot ng trong qu trnh pht trin ca s vt hin tng. Do , ch khi no mi ngi dn bit cch t chc v qun l canh tc, sn xut, sinh hot ca mnh mt cch bn vng th khi cng ng mi c th pht trin bn vng v t c nhng mc tiu kinh t, mc tiu x hi v bo v mi trng cao hn. cng ng t qun l mi trng ca mnh ngha l gn trch nhim bo v ti nguyn, mi trng vi quyn li c hng nhng gi tr, nhng li ch m ti nguyn v mi trng em li. V vy, bng vic tuyn truyn, gio dc v o to, bn thn mi thnh vin ca cng ng phi hiu r c v mi trng mnh ang sinh sng, hin trng ti nguyn mnh ang s dng, lm th no khc phc nhng tn hi ca ti nguyn ny Tuy nhin, bn cnh vic cng ng t qun cng nht thit cn n s phi hp v gim st ca chnh quyn a phng v cc c quan chc nng. Nguyn tc th tm: To ra mt c cu quc gia thng nht cho vic PTBV. Mi x hi tin b phi da trn c s ngun thong tin phong ph, kin thc di do, c cu php lut vng chc, gio dc ton din, nn kinh t vng chc v chnh sch x hi ph hp. Hn th na, chnh sch quc gia phi gn lin chnh sch kinh t vi kh nng chu ng ca mi trng, nng cao hiu qu s dng ti nguyn. Nguyn tc chn: Kin to mt c cu lin minh ton cu. Trong th gii ngy nay, khng mt quc gia no tn ti theo phng thc t cp t tc. V vy, s PTBV ton cu phi l hnh ng ca ton dn, ton nhn loi. Cc ngun ti nguyn ca
13

hnh tinh, nht l khng kh, ngun nc v cc h sinh thi ch c th bo v bng s qun l chung, mc ch chung v gii php thch hp. Ton cu phi tr thnh mt lin minh vng chc v c s tr gip ln nhau gia cc quc gia. IV. Cc nhn t tc ng n Pht trin bn vng Pht trin bn vng l tng ha ca s pht trin bn vng trn c ba lnh vc: kinh t, vn ha v x hi. Bn cnh nhng iu kin c bn cho s PTBV nh s n nh v chnh tr x hi, s pht trin khoa hc cng ngh, gio dc - o to, s ng thun x hi vi cc mc tiu ca pht trin bn vng, PTBV cn chu s tc ng trc tip ca hai nhm nhn t ch yu l nhm cc nhn t kinh t v nhm cc nhn t phi kinh t. 1. Nhm cc nhn t kinh t Nhm cc nhn t kinh t tc ng n PTBV bao gm cc nhn t nh: ngun nhn lc, ngun vn, ti nguyn thin nhin v khoa hc cng ngh. V nhn t ngun nhn lc, mi ca ci vt cht u c lm nn t bn tay v tr c ca con ngi. Vy nn, trong cc ngun lc ca x hi th ngun nhn lc c tc ng mnh m nht quyt nh s tng trng v pht trin kinh t ca mi quc gia t trc n nay. Mt nc cho d c ti nguyn thin nhin phong ph, my mc k thut hin i nhng khng c nhng con ngi c trnh , c kh nng khai thc cc ngun lc th kh c kh nng c th t c s pht trin nh mong mun. Theo ngha rng, ngun nhn lc l ngun cung cp sc lao ng cho sn xut x hi, cung cp ngun lc con ngi cho s pht trin. Theo ngha hp, ngun nhn lc l ton b cc c nhn c th tham gia vo qu trnh lao ng, l tng th cc yu t v th lc v tr lc ca h vn dng vo lao ng sn xut. Pht trin ngun nhn lc ca mt quc gia chnh l s bin i v s lng v cht lng ngun nhn lc trn cc mt th lc, tr lc, k nng, kin thc v tinh thn cng vi qu trnh to ra nhng bin i tin b v c cu ngun nhn lc. Trong th gii hin i, khi chuyn dn sang nn kinh t ch yu da trn tri thc v xu th ton cu ho, hi nhp kinh t quc t, ngun nhn lc c bit l ngun nhn lc cht lng cao c o to bi bn l yu t quyt nh ca s PTBV.

14

V nhn t vn, ngun vn bao gm vn u t v vn sn sn xut l yu t mnh m tc ng n qu trnh sn xut ni ring v PTBV ni chung. Vn sn xut va l yu t u vo, va l sn phm u ra. Vn u t khng ch l c s to ra vn sn xut, tng nng lc sn xut ca cc doanh nghip v ca nn kinh t, m cn l iu kin nng cao trnh khoa hc cng ngh, gp phn ng k vo vic u t theo chiu su, hin i ha qu trnh sn xut. Nn kinh t s khng th pht trin nu nng lc v ngun vn km. Tri li, tng vn sn xut, c bit l tng vn u t gp phn mnh m vo vic m rng quy m sn xut theo hng pht trin bn vng v my mc, k thut, khoa hc cng ngh, gip gii quyt cng n, vic lm cho ngi lao ng. Do vy, trong pht trin kinh t bn vng, nhim v pht trin sn xut m rng quy m vn sn xut v mi gi u t nc ngoi vo Vit Nam l ti cn thit. V nhn t ti nguyn thin nhin, nhn chung, ti nguyn l dng hng ha c bit bi chng khng phi i qua qu trnh sn xut. Nu c qun l tt, ti nguyn s sn sinh li tc. Vi nhiu quc gia, khon li tc ny ng gp rt ln vo ngun ti chnh phc v pht trin t nc v tr thnh iu kin vng chc cho PTBV. Song bn cnh , c nhng quc gia c ngun ti nguyn thin nhin giu c nhng li sng da vo vic bn r ti nguyn phc v li ch trc mt m khng tnh n ngun lc ca quc gia cho cc th h tng lai. Tng trng kinh t ch l h o nu da ch yu vo khai thc qu mc ti nguyn t ai v khai thc cn kit cc ngun ti nguyn ng nghip v lm nghip. Ti nguyn thin nhin nu c s dng hp l s tr thnh nhn t tc ng tch cc n s PTBV, tri li nu b khai thc v tn ph nng n s lm sp hon ton m hnh PTBV. V nhn t khoa hc cng ngh, y l mt nhn t ht sc mi m v hin i nhng li tr thnh nhn t gip thay i mnh m nht c cu kinh t v xy dng s pht trin kinh t d trong thi k kinh t tri thc ang ngy cng pht trin. ng dng khoa hc k thut vo sn xut v kinh t gip gim bt sc ngi, sc ca vo sn xut, tng nng sut lao ng. ng dng khoa hc cng ngh vo i sng sinh hot gip nng cao cht lng sng ca con ngi. Hn th na, khoa
15

hc cng ngh k thut cn c th bin mt t nc khng c ngun ti nguyn thin nhin giu c tr thnh mt quc gia c tim lc v ti nguyn nh ngun ti nguyn ti to v ti nguyn mi. Do , trong thi k CNH HH nh hin nay, ng dng khoa hc k thut tr thnh mt trong nhng nhn t thit yu cho qu trnh PTBV. 2. Nhm cc nhn t phi kinh t Nhm cc nhn t phi kinh t tc ng n PTBV bao gm cc nhn t nh th ch chnh tr, ng li pht trin kinh t x hi, c im dn tc - tn gio v c im vn ho. y l nhm nhn t tc ng gin tip n qu trnh PTBV nhng li c tm nh hng rt ln v n gip nh hng v to iu kin cho c mt x hi trn con ng xy dng PTBV. C th khng inh rng, s pht trin bn vng l kt qu ca s tc ng tng hp ca nhiu yu t, trong ca mt yu t c bn, quyt nh hn, chi phi tt c nhng yu t trn, l yu t con ngi v gn lin vi n l ch chnh tr, ng li pht trin kinh t x hi. Xt mt cch ton din, vn s dng ti nguyn thin nhin, pht huy li th v tr a l hay a nhng pht minh khoa hc vo cuc sng phc v s pht trin u do con ngi, thng qua con ngi v ch chnh tr, x hi t nc m h ang sng thc hin. Do vy, ng li chnh tr, kinh t, x hi l mt nhn t quan trng gip nh hng m hnh pht trin chung ca x hi v nh hng mnh m n s PTBV ca x hi y. V. Mt s ch tiu nh gi Pht trin bn vng 1. Nhm cc ch tiu v kinh t Tng trng kinh t: l s gia tng thu nhp thc t hay s gia tng quy m sn lng ca nn kinh t trong mt khong thi gian nht nh. S tng ln ny c th hin bng hin vt hoc tin (gi tr). Tng trng kinh t l nn tng c bn cho s pht trin kinh t. Ch tiu ny thch dng vi mi quy m kinh t, k c quy m ngnh, doanh nghip hay gia nh c nhn
[7]

. Tuy nhin, o lng pht

trin kinh t phi c th hin c lng v cht. Trong , lng c

16

biu hin bng s tng ln trong quy m sn lng v cht c biu hin qua s chuyn dch c cu kinh t hay kh nng ng dng khoa hc cng ngh hin i vo cc ngnh sn xut. Chuyn dch c cu kinh t: C cu kinh t phn nh phng thc con ngi s dng cc ngun lc ca t nhin lm ra ca ci vt cht
[6]

. Chuyn dch c

cu kinh t l s di chuyn cc ngun lc ca x hi gia cc khu vc kinh t: nng nghip, cng nghip v dch v. Xu th dch chuyn y phi din ra cng chiu vi xu th khch quan mang tnh thi i v phi ng gp cho s tng trng kinh t. C th, i nn kinh t Vit Nam ni chung, xu hng ny l chuyn dch nn kinh t da vo nng nghip l ch yu sang nn kinh t da vo cng nghip v dch v c cng ngh hin i. iu ny c biu hin bng gi tr sn xut ca lao ng trong nng nghip gim xung, cng nghip v dch v tng ln, ng thi p dng trit tin b khoa hc k thut trong thi k CNH-HH. 2. Nhm ch tiu v x hi nh gi s PTBV v x hi nht thit phi ch trng n nhm cc ch tiu v gii quyt cc vn x hi m quan trng nht l ci thin cuc sng ca ngi dn, xa i gim ngho, phn phi thu nhp; nhm ch tiu v sc khe v y t cng ng, nhm ch tiu v gio dc o to, nhm ch tiu v vn ha x hi. Tuy nhin, khi p dng ch tiu ny nh gi s PTBV ca mt khu vc c th, h thng ch tiu ny c th c phn chia thnh nhng nhm ch tiu nh. C th nh sau: Nhm ch tiu v lao ng vic lm: Lao ng vic lm lun l mt vn nng bng vi x hi ni chung. Lao ng vic lm c sc nh hng quan trng v mnh m ti s pht trin ca nn kinh t CNH-HH, ni m nhu cu nng cao cht lng lao ng phc v qu trnh chuyn dch c cu kinh t l rt bc thit. Bn cnh , vn gii quyt vic lm cho ngi lao ng, c bit l lao ng, l v cng bc thit. Do , cc ch tiu nh gi v vn to ra thm nhiu cng n vic lm cho ngi lao ng, t l tht nghip a phng, trnh dn tr v trnh

17

 lao ng, cht lng, tay ngh lao ng l nhng tiu ch c s dng nh gi trong nhm ch tiu ny. Nhm ch tiu v ci thin cuc sng v xa i gim ngho: i vi khu vc i b phn khu vc kinh t nc ta, xa i gim ngho lun lun l vn c quan tm nhiu nht t nhng ngi qun l v hoch nh chnh sch. PTBV trc tin phi m bo nng cao v ci thin cuc sng ca ngi dn a phng v c vt cht v tinh thn, to ngun thu nhp gip xa i gim ngho, tng t l h kh gi, tip n l gim khong cch trong phn phi thu nhp, thu hp khong cch giu ngho v to iu kin cho vic thc hin cng bng x hi. Do , ch tiu ny bao gm c nh gi qua nhng tiu ch nh thu nhp bnh qun u ngi, t l xa i gim ngho hay s lng h ngho v cn ngho. Nhm ch tiu v vn ha v vn bo tn, pht huy cc gi tr truyn thng: Vn ha x hi bao gi cng l mt nhn t quan trng trong pht trin cng ng. Cc hot ng vn ha x hi ti Vit Nam din ra ch yu trong cng ng sinh sng ca ngi dn gn b lu i vi nhau. Do vy, vic xy dng vn ha cng ng vn minh, hin i lun lun c sc nh hng ln lao. iu khng ch c th hin bng nhng hot ng sinh hot vn ha, s tip cn vi cng ngh vn ha hin i vn minh m cn th hin thc gi gn v pht huy nhng nt p vn ha, nhng phong tc truyn thng ca a phng. PTBV vn ha x hi bao gm cc ch tiu v sinh hot vn a phng; kh nng tip cn vi thng tin truyn thng hin i nh pht thanh, truyn hnh, in thoi v cc iu kin c s vt cht cng cng nh in, ng v nhng hot ng tinh thn nhm bo tn bn sc vn ha dn tc, vng min, a phng. Nhm ch tiu v pht trin con ngi: bao gm nhm ch tiu v quyn con ngi, gio dc v o to, y t v chm sc s khe cng ng. Trong bt c mt x hi dn ch no, con ngi cng phi c m bo quyn con ngi ca mnh. l quyn t do dn ch, t do tn gio, quyn c bu c v ni ln ting ni ca mnh xy dng v ng gp cho cng ng. Ngoi ra, con ngi phi c m bo nhng iu kin cn thit trong vic chm sc sc khe. c bit, vn

18

ny li cng tr nn cn thit i vi khu vc c khong cch a l xa nhng khu trung tm, vn i li kh khn, ngi dn cn cha c thc cao trong vic gi gn v sinh c nhn v chm sc sc khe cng ng. Do vy, chm sc sc khe v y t cng ng bao gm cc ch tiu v cng tc khm cha bnh, hot ng chm sc bo v b m v tr em, mng li chm sc sc khe v c s vt cht y t t n v tnh, huyn n x, lng, bn. Bn cnh , gio dc v o to l gc r v ngn ngun ca pht trin con ngi. S nh gi PTBV v gio dc o to bao gm cc ch tiu c bn nh tnh hnh xy dng c s vt cht cc cp hc, t l phn trm gio vin ging dy v hc sinh trong tui i hc cc cp, s x c cng nhn xa m ch v ph cp gio dc tiu hc, cht lng dy hc v o to. 3. Nhm ch tiu v mi trng Pht trin kinh t lun lun phi i i vi vn bo v mi trng. PTBV nht thit phi khng gy cc nh hng tiu cc, hy hoi mi trng sng v gy hu qu xu cho th h sau. PTBV v mi trng gn b mt thit vi nhim v bo v v ti to ti nguyn t v ti nguyn rng. Do , nhm cc ch tiu v PTBV mi trng bao gm nhng ch tiu nh tnh hnh s dng t ai, t l phn trm din tch rng, che ph rng, din tch rng khai thc, trng mi, t l phn trm t rng v mi trng b thit hi do cc vn ca t nhin v mi trng Bn cnh , nhm ch tiu ny cng bao gm nhng ch tiu th hin s tc ng ca con ngi ti mi trng nh tnh hnh tnh hnh x l cht thi v ha cht nhim , tnh hnh s dng ngun nng lng sch cng nh nhng ngun ti nguyn ti to c v khng ti to c, thc trng ti to rng v tm kim nhng ngun nng lng mi

19

CHNG II THC TRNG PHT TRIN BN VNG CY QU HUYN VN YN TNH YN BI I. Khi qut chung v cy qu v Th trng cc sn phm t qu trn Th gii 1. Khi qut chung v cy qu Cy qu tn khoa hc l Cinnamomum Cassia.BL thuc h long no Lauraceae[9]. Tn ting anh ca n l Cinnamon v tn thng thng l cy qu. Vit Nam, nhn dn ta gi vi tn gi khc nhau theo tng a phng nh Qu Thanh, Qu Qu, Qu Qung, Qu Yn Bi Cy qu l loi cy thn g, sng lu nm, cy trng thnh c th cao trn 15 mt, ng knh thn cy c th t 1,3 m. Cc b phn ca cy qu nh v, l, hoa, g, r u c cha tinh du, trong v cy c cha nhiu tinh du nht. Tinh du qu c mu vng, thnh phn ch yu l Aldehyt Cinamic chim khong 70-90%. Qu c b r pht trin mnh, r cc cm su vo lng t, r bng an rng v an cho vo nhau, v vy cy qu c kh nng sng tt nhng vng i ni dc. Cy qu lc nh a bng rm, khi ln th cn nhiu nh sng v khi trng thnh th hon ton chu sng[8]. V iu kin sinh trng v pht trin, do c b r pht trin mnh, r cc cm su vo lng t, r bng an rng v an cho vo nhau nn cy qu thch nghi nhng vng i ni dc vi cao thch hp t 300 700m. Cy qu pht trin thch hp trn loi t mn xp, thong nc. Qu sinh trng tt trn t i ni c dc thoi t 10-200, tng t dy, m, nhiu mn, nhng phi thot nc, pHKCL khong 5 6. Qu thch hp kh hu nhit i m, ma nhiu, nng nhiu vi lng ma cao t 2000 mm/nm tr ln, nhit bnh qun trong khong bnh 20-250C, m bnh qun trn 80%. Tuy vy, ti nhng khu vc ny, qu cng ch c th sinh trng c mt s vng nht nh. Do , loi cy ny tr thnh mt loi cy c sn ca vng nhit i nh Vit Nam, Srilanca, Indonesia, Trung quc, n , Madagasxca... Cht lng cc loi qu khc nhau ca cc nc c so snh vi nhau bng hm lng tinh du cha trong qu. Hm lng cng nhiu, cht lng qu cng tt.
20

Bng 1: Ch tiu ha hc ca mt s loi qu trn Th gii

Cc ch tiu so snh Loi qu m (% max 12 12 12 14 12 Tng hm lng tro ( % kh, max) 5 4 6 6 7 Lng tinh du ( ml/100mg, min) 0,7- 1 1,3- 1,7 0,8- 1,0 2- 3,5 0,3- 0,4

Qu Srilaca Qu Trung Quc Qu Indonesia Qu Vit Nam Loi qu

Ngun: Nguyn Nng Vinh, K thut khai thc v s ch tinh du, NXB KHKT 1997 V cng dng, qu c s dng nh mt v thuc qu. Qu c v cay, tnh i nhit, v ng, thm v ngt, c tc dng b mt, thng huyt mch, dng cha chng chn tay co qup, au bng do kh lnh, cha phong hn, vim khp, h tm t, mch chy nh, bnh dch t cp tnh hay cha c cc bnh v tiu ho, h hp, kch thch s tun hon ca mu, lu thng huyt mch, lm cho c th m ln. Qu c dng ph bin trong mt s ngnh cng nghip. Ngy nay, ngi ta thng tch ly Aldehyt t cy qu ri chuyn ha thnh nhng cht thm c gi tr khc. Trong cng nghip thc phm, qu c dng lm gia v ch bin bnh ko, cht nh hng. Trong cng nghip hng tiu dng, qu c dng lm nguyn liu ch bin x phng, nc hoa, du chi, phn sp... Bn cnh , bt qu lm hng v c trn vi cc vt liu khc sau em lm hng. Hn th na, ti mt s quc gia x lnh c ngnh chn nui pht trin, ngi ta cn dng qu trong ngnh ch bin thc n gia sc. 2. Cung v cu v cc sn phm t cy qu trn th trng Th gii Do c tnh ch sinh trng v pht trin trong mt s t nhng vng nhit i nn th trng XK NK qu trn th gii tr nn v cng pht trin. Trong

21

thi gian gn y, cng vi cc mt hng khc trong tp on gia v nh h tiu, gng, ti mt hng qu c xu hng ngy cng tng v chim mt th phn ln. Khi lng NK mt hng qu ca ton th gii ang c xu hng ngy cng tng v c khi lng v gi tr. Bng 2: Khi lng v gi tr nhp khu bnh qun/nm mt hng qu trn Th gii giai on 2001 2010. Nm
Khi lng (Tn) Gi tr(nghn USD)

2001

2002

2003
90592

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

87587 106018

98599 102201 107268 116946 109271 119621 124237

122101 136146 126057 142355 150279 182407 198899 218072 210378 239759

Ngun: S liu thng k International Trade Centre 2011[10]. Vi xu hng pht trin cng chiu vi nhu cu NK, gi tr NK mt hng qu s cng tng ng, d bo cho mt lng cu v qu s vn tng vi mt mc gi n nh. S liu thng k nm 2011 ca t chc International Trade Centre cho thy gi ca mt hng qu trong khong 10 nm tr li y c nhiu bin ng tng, gim khc nhau. Tuy nhin, trong thi gian gn y, gi c mt hng qu c xu hng tng mnh v n nh, to iu kin tt cho s pht trin ngnh trng, sn xut, ch bin v xut nhp khu qu ca cc nc. Cc nc NK qu trn th gii ch yu thuc nhm cc nc c ngnh cng nghip m phm, thc phm v hng tiu dng rt pht trin vi cng ngh k thut sn xut hin i. Theo s liu thng k ca International Trade Centre 2011
[10]

M, n , Mexico l nhm cc nc dn u Th gii v lng NK mt hng qu. Trong khi nhu cu NK qu ngy cng gia tng khng ngng, sn lng qu xut khu ra th trng th gii hng nm vn ch l mt con s hu hn do c im c trng v iu kin t nhin v sinh trng ca loi cy ny. Do , cc nhm cc nc nhit i nh Srilanca, Indonesia, Trung Quc, Vit Nam c xem l c li th tuyt i v xut khu qu so vi cc nc khc. Mc d c xem l

22

mt quc gia c cht lng tinh du trong cc sn phm ca qu rt cao v ngun nguyn liu di do, tuy nhin, tng khi lng XK ca Vit Nam ch chim 5% tng sn lng Th gii v chim 11% tng gi tr XK sn phm qu trn Th gii. iu t ra cho Vit Nam mt cu hi ln v vic XK cy qu trc tip sang cc nc trn Th gii v s pht huy ti a tim nng XK ca cc vng qu trn c nc. Biu 1: T trng cc nc xut khu qu theo khi lng xut khu v gi tr xut khu

Ngun: Tng hp t s liu thng k International Trade Centre 2011[10]. II. Cy qu Vn Yn v cc yu t c bn cho s pht trin bn vng cy qu Vn Yn 1. Cc yu t c bn cho s pht trin bn vng cy qu Vn Yn 1.1. V tr a l, a hnh v cc iu kin t nhin Vn Yn nm pha Bc ca tnh Yn Bi vi tng din tch t t nhin 139.154,11 ha. Tng din tch t lm nghip chim 75,03%. Vng trng qu ca Vn Yn thuc cc x vng cao l a bn sinh sng ca ngi Dao vi ngh trng qu t lu i nh Phong D Thng, Phong D H, Xun Tm, M Vng, N Hu, Quang Minh, Vin Sn v i Sn vi. Ni y nm trong vng chuyn tip gia vng a hnh ni cao v vng bng thp ven sng Hng kt hp vi kiu a hnh lng mng c to thnh t 2 dy ni P Lung v Con Voi, cao trung bnh t 300 m - 750 m so vi mc nc bin. Thnh phn a cht ch yu l cc dng phin, l cc loi phong ha hnh thnh cc loi t c thnh phn c

23

gii trung bnh n nng. V tr phn b v iu kin a hnh to ra vng kh hu ph hp vi s sinh trng, pht trin ca cy qu Vn Yn vi tng lng ma trung bnh trong nm l t 1.800 - 2.200 mm/nm; nhit trung bnh nm dao ng t 22,5 - 26,0 OC; m trung bnh t kh cao, t 80,5 - 86,0 %; tng lng bc hi trung bnh nm t 700 - 900 mm/nm[8]. Trong khi , vng ch bin v kinh doanh cc sn phm t qu tp trung ch yu ti trung tm kinh t, vn ha, chnh tr, x hi ca ton huyn l th trn Mu A v cc x ln cn. Vi v tr nm trn tuyn ng st Yn Bi Lo Cai, ng tnh l Yn Bi Khe Sang v ng cao tc Ni Bi Lo Cai, ni y l cu ni kinh t quan trng a sn phm qu Vn Yn ra cc th trng tiu th. Hn th na, th trn trung tm ny cn l a phng lun bt kp s pht trin ca t nc thi CNH-HH thng tin, to iu kin cho vic cp nht thng tin, k thut, qung b, gii thiu sn phm, giao lu, giao thng vi cc th trng trong v ngoi nc. 1.2. Ngun nhn lc S liu thng k [13] ca cc nm qua cho thy s n nh trong qu trnh gia tng dn s v bin i c cu dn s. Theo nin gim thng k Huyn Vn Yn nm 2011, dn s trung bnh n nm 2010 l 117.242 ngi. Dn s trong tui lao ng chim 64,7%. Trong : s ngi c kh nng lao ng l chim 98.9%, s ngi mt kh nng lao ng chim 2.1%. Trong phn phi ngun lao ng, lao ng ang lm vic trong cc ngnh kinh t chim 85,48% nhng trong c ti 95% lao ng lm vic trong khu vc nng lm nghip. Trnh lao ng y ch yu l lao ng ph thng, cha qua o to tay ngh. Bnh qun hng nm, lc lng lao ng ca huyn tng thm khong 5.000 lao ng. y cng c xem nh mt iu kin thun li cho vic pht trin ngnh qu vi nhng sn phm th s nh Vn Yn hin ti. 1.3. Chnh sch ca a phng V chnh sch cho vng trng nguyn liu, UBND Huyn Vn Yn xut nhng hoch nh v chnh sch h tr hiu qu cho ngi dn trng qu. Vng trng qu chuyn bit c quy hoch ti 8 x vng cao nhm khai thc ti a

24

nhng iu kin t nhin, t ai, th nhng, kh hu ring bit cho s sinh trng v pht trin ca cy qu m khng phi vng t no cng c v phc v cho mc tiu PTBV loi cy c bit ny. V chnh sch cho vic sn xut, ch bin v kinh doanh cc mt hng t qu Vn Yn, UBND huyn Vn Yn a ra nhng chnh sch h tr i vi cc doanh nghip ti a phng. Cc nh qun l ng mt vai tr quan trng cho vic thnh lp Hip hi sn xut, kinh doanh, ch bin sn phm qu v t chc i hi sn xut, ch bin v kinh doanh qu gip cho vic nh hng, pht trin v h tr ln nhau gia cc doanh nghip kinh doanh qu ti a phng. Hn th na, bng nhng n lc trong vic xy dng v thc thi d n xc lp quyn i vi ch dn a l dng cho sn phm qu c trng huyn Vn Yn, tnh Yn Bi, ngy 1/10/2010, UBND huyn Vn Yn chnh thc n nhn vn bng Bo h ch dn a l Vn Yn cho sn phm qu theo Quyt nh s 01/Q-SHTT ngy 07/01/2010 ca Cc trng Cc S hu tr tu [12]. Bo h ch dn a l Vn Yn cho sn phm qu gip khng nh ngun gc, xut x v ch r c tnh cht, cht lng c th ca sn phm qu Vn Yn so vi cc vng qu khc. y l cn c php l quan trng, lu di, gp phn lm tng gi tr ca sn phm qu, xy dng vng qu Vn Yn c thng hiu trn th trng trong nc v quc t. 2. Cy qu Vn yn v mt s sn phm t qu Vn Yn 2.1. Cy qu Vn Yn Qu Vn Yn ch yu l loi Cinnamomum Cassia Blume, c c im thc vt ging qu Trung Quc. V mt cm quan, v qu Vn Yn c cc nt sn nh, bn ngoi c mu xanh xm, bn trong long v qu c mu vng nht n vng sm. V mt cht lng, qu Vn Yn c s khc bit r rng so vi qu cc vng khc thng qua ch tiu v cht lng tinh du c biu hin bng hm lng m thp (14,06 15,74%), ch s khc x ca tinh du v qu cao (1,6025 1,6058nD25), hm lng tinh du cao (4.38 6,07v/w), hm lng Aldehyt Cinamic trong tinh du cao (84 - 92 %)[8].

25

Vng qu Vn Yn c hnh thnh t lu i nay v gn lin vi cuc sng ca ngi Dao vng cao Vn Yn. Ngi Dao ni y chu kh, cn c, gn b vi cy qu, ngh qu t lu i, do nhng kinh nghim trng qu c trng nh k thut chn ging, trng cy, chm sc, thu hoch, bo qun cng mang m bn sc vn ha b con dn tc Dao [12]. 2.2 Mt s sn phm t qu Vn Yn Cy qu Vn Yn l loi cy c tn dng t l, v n thn cy v r cy tr thnh sn phm hng ho c gi tr. C th nh: V qu c gi hin thi khong 25 nghn ng/kg; thn qu bc v i ri c "vanh" t 35 cm tr ln bn c gi trn mt triu ng/m 3, cn loi nh bn lm cy chng trong xy dng c gi t 15 n 20 nghn ng/cy. Cnh, ngn, l qu tn thu khi cht ta tha v khi h cy bc v c gi bn 2.500 ng/kg. Gi tinh du qu l hn 630 nghn ng/kg. Nh vy, mt cy qu t v, thn, cnh, l qua ch bin u tr thnh hng ha. Xt trn phng din rng hn, cc sn phm ch yu t cy qu Vn Yn l: qu v v tinh du qu. 2.2.1 Sn phm Qu v Sn phm qu v Vn Yn sau khi phi kh bn ngoi c mu xanh xm, bn trong c mu t vng nht, vng sm n nu vng, khi nm c v rt cay sau c v ngt. Thi gian thu hoch qu v ca vng qu Vn Yn thng c chia lm hai v: v 3 v v 8 vi sn lng qu v tp trung ch yu vo v 3. Khi thu hoch qu v, ngi dn p dng cc phng thc khai thc trng (cht c cy thu v v l) v bc v qu bng cch dng dao sc khoanh vng trn thn qu, sau dng mt thanh tre mng tch nh v qu ra khi thn. V qu sau khi thu hoch mang v c phi kh t nhin di bng rm hoc di nng nht, trnh nng gt v s b mt du. Sau khi c cc n v thu mua, qu v c tip tc phi kh v phn loi thnh: qu C (5 nm tui), qu B(5-10 nm), qu A (10- 15 nm). Cui cng, v qu c bn trc tip ra th trng hoc c s ch thnh nhng sn phm ch yu nh: qu ch, qu bo, v qu kp bng phng php th cng.

26

Qu bo v qu ch c s ch v dng lm thuc trong khi qu kp c lm cng phu bi nhng ngh nhn thng bn mc gi cao v s dng trng by. 2.2.2 Sn phm Tinh du qu Tinh du qu Vn Yn c hm lng Aldehyt Cinnamic rt cao. y l mt sn phm tim nng vi gi tr kinh t cao c u t my mc k thut sn xut bi h thng nh my tinh du qu t nhn. Nguyn liu sn xut tinh du qu l thn qu nh, cnh, l qu c tn dng t sau mi v thu hoch hoc qu trnh ta cnh, ta l cho i qu. Khc vi sn phm qu v, sn phm tinh du qu c sn xut quanh nm nh ngun nguyn liu d tr. Phng thc sn xut tinh du qu nh sau: nguyn liu cnh, l qu c t 20 25 ngy, sau nc vo ni sn xut cng nghip cao hn rnh 5 cm, cho cnh, l qu vo ni ri nn cht, y np. Nguyn liu c un khong 5 10 pht, nc trong ni si v hi nc mang theo tinh du qu qua ng dn hi sang bnh ngng, xung h thng phn ly. Ti y do tinh du c t trng nng hn nc nn lng xung y bnh. Tip theo , tinh du qu sau sn xut c ng thng v bn ra th trng. Th trng xut khu ch yu ca sn phm tinh du qu Vn Yn ch yu l th trng Trung Quc. III. Thc trng pht trin bn vng cy qu Vn Yn 1. Bn vng kinh t 1.1 Quy m kinh t: 1.1.1 Quy m vng trng nguyn liu Ti vng rng ni cao ca huyn Vn Yn, t trng qu thng l t rng h gia nh khai hoang t lu i hay mt phn t khon ca nh nc. Khu vc ny thuc vng rng ni cao, xa trung tm, a hnh, giao thng him tr. Ti y, qu c trng trn g, i vi tng din tch l 15258.7 ha, chim hn 70% tng din tch t trng qu ca ton tnh Yn Bi, gp 3 ln din tch vng trng qu ca vng qu Tr My[14] v gp 10 ln din tch vng qu Qung Ninh[15]. Din tch rng qu rng ln nh trn khin cho vng qu Vn Yn c mt lng nguyn liu ln v di do, chim t trng ln trong sn lng qu ca t nc.

27

Bng 3: Din tch trng qu Huyn Vn Yn giai on 2006 -2010. (n v: ha)

2006 Din tch Ton Huyn Xun Tm M Vng Phong D Thng i Sn Phong D H Vin Sn N Hu Quang Minh Khc 14869 1863,8 1086,5 1359,1 1362.5 1113,5 966,7 380,4 304 6432,5 Trng mi 2007 Din Tch Trng mi 956.2 150 130 120,5 60,1 70 30 8,2 27 360,4 2008 Din tch 15235 1871,1 1497 1388 1373,2 1162.7 1097,6 463,1 248,2 6134,1 Trng mi 1151 180 168,9 133 60 50 20 100 30 408,8 2009 Din tch 15375 1896,1 1500 1409,2 1378,7 1173,6 1108,1 499,6 272,2 6137,5 Trng mi 2010 Din Tch Trng mi 665 60 10 81,2 108.5 70 34 57,5 40 203,8

1062,4 15215.3 170 135,9 91,1 104 55,5 25 47 16 417,9 1846,1 1444,2 1375 1358,2 1152,6 1099,6 364,2 242,2 6333,2

853 15258,7 125 75 121,2 68,5 63 35,5 45 47 272,8 1861,1 1437 1393,4 1387,2 1188,6 1107,1 542,1 292,2 6050

Ngun: Nin gim thng k huyn Vn Yn nm 2010 C th nhn thy vng nguyn liu trng qu lun duy tr c trong khong trn di 15 nghn ha t lm nghip . Trong , cc x quy hoch trng qu vng cao chim 60% tng din tch , cn li l din tch trng ca mt s x vng thp khc nh Hong Thng , Xun i, Ngi A. Tuy nhin, nhn vo tng din tch trng qu ca tng x, c bit l hai x dn u ton huyn nh Xun Tm v M Vng, c th thy rng, s thay i trong din tch trng qu qua cc nm l khng n nh. Nu nh din tch trng mi ca ton huyn nm 2008 t 1150,7 ha th n nm 2009 l 853 ha v gim xung 665 ha nm 2010. Theo thng tin c cng b trn trang thng tin in t chnh thc ca qu Vn Yn
[12]

, sn lng qu v hng nm xut ra th trng ca a phng ny l

khong 4000 - 5000 tn. Bn cnh , t nm 2008, khi ba nh my chit xut tinh

28

du qu ln lt c xy dng v i vo hot ng, mi nm, vng trng nguyn liu cung cp cho mi nh my khong t 6000-8000 tn cnh l qu
[17]

. Nu nh

khong 10 nm trc y, gi tr kinh t thu c ca ngi dn vng nguyn liu cn bp bnh, thm ch khng tm c u ra cho sn phm th n nhng nm tr li y, c bit l trong nm 2009 v 2010, gi tr kinh t t vng nguyn liu qu tng ln ng k. Nm 2008, gi mua qu v ti ch mc 15-18.000 ng/kg v 1000 ng/kg nguyn liu qu cnh, qu l th n nm 2010, mc gi ny tng ln 25.000 ng/kg cho qu v v 2.500/kg cho nguyn liu qu cnh,l dn vng trng nguyn liu qu. 1.1.2 Quy m vng sn xut, ch bin v kinh doanh Vng sn xut, ch bin v kinh doanh l cu ni quan trng a sn phm qu t vng trng nguyn liu ra th trng trong v ngoi nc. Khu vc sn xut, ch bin v kinh doanh qu tp trung ch yu ti khu vc trung tm cc x v th trn, ni iu kin giao thng v giao thng thun li, d dng. Sau qu trnh thu mua nguyn liu, cc sn phm trn ch yu c ch bin thnh cc sn phm qu v th hay chit xut thnh tinh du v bun bn ra th trng qua cc c s t nhn di cc hnh thc ch yu nh: H gia nh, Hp tc x sn xut, Doanh nghip t nhn v Cng ty TNHH. Biu 2: T trng sn lng sn xut ca cc thnh phn kinh t trong tng sn lng sn phm sn xut t qu nm 2011.
[17]

. Theo

, cy qu Vn Yn mang li gi tr kinh t ln n hng chc t ng cho ngi

Ngun: Tng hp s liu s cp t phng vn [17].

29

H gia nh Hnh thc sn xut kinh doanh H gia nh l hnh thc kinh doanh ch yu, chim khong 70% s lng nhng c s sn xut kinh doanh cc sn phm t qu v bun bn ra th trng khong 57% sn lng qu v Vn Yn v 23% sn lng tinh du. Hnh thc ny hot ng theo ma v vi quy m nh kho, sn phi nh phng php lao ng hon ton th cng. Do , cht lng v iu kin bo qun sn phm khng c hon thin n mc ti a. Trong khi , gi bn ra th trng hon ton ph thuc vo nhu cu ca cc i tc. Tuy nhin, i vi khu vc nng thn min ni, thu nhp t nhm hot ng ny cng gp phn ng k vo vic nng cao cht lng cuc sng ngi dn. Hp tc x Hp tc x l mt trong nhng m hnh hot ng c a chung ti khu vc nng thn. Ti vng NTMN Vn Yn, m hnh ny cng ht sc pht trin. Tiu biu trong s phi k n HTX Qu Sn. Vi tng din tch mt bng t gn 2 ha vi h thng nh knh phc v hong, phi qu v h thng nh kho nhm m bo cht lng sn phm, HTX Qu Sn vi 10 x vin v 25-30 cng nhn lm vic thi v t mc doanh thu nm 2011 l gn 9 t ng, ng gp cho ngn sch nh nc gn 450 triu ng
[17]

. Cc HTX khc kinh doanh mt hng

qu v tuy khng c c h thng c s vt cht nh Qu Sn nhng cng thu c mt mc doanh thu tng i ln, gp phn ci thin cuc sng v xy dng a phng. Doanh nghip t nhn v CTy TNHH Doanh nghip t nhn v CTy TNHH l nhng hnh thc hot ng c quy m ln nht trong lnh vc sn xut v kinh doanh cc sn phm t cy qu. Do , hnh thc ny, c bit l CTy TNHH i hi vn u t nhiu hn, kh nng p dng khoa hc k thut tt hn, chuyn mn nghip v kinh doanh v mi quan h vi th trng bn ngoi cht ch hn.

30

Cc DNTN trong lnh vc ny ch yu l nhng h gia nh c kinh nghim lu nm trong kinh doanh qu chuyn i m hnh ln hnh thc doanh nghip m rng quy m hot ng. Tuy nhin, ni v quy m hot ng ln nht trong ngnh qu Vn Yn phi k n m hnh CTy TNHH. Tiu biu trong khu vc ny phi k n CTy TNHH TM SX XNK t Thnh ti x ng Cung. Vi tng din tch 5 ha bao gm mt nh my chit xut tinh du, h thng nh kho gn 50.000m2 v h thng sn bi, CTy TNHH TM SX XNK t Thnh tr thnh n v sn xut tinh du qu ln nht Vn Yn vi tng s vn u t ln n 20 t ng. Trong nhng nm va qua, li nhun hng nm ca cng ty khng ngng tng. Hin ti, Vn Yn c ba nh my cng lp t mt h thng sn xut nh t Thnh vi my mc hin i c nhp khu t Trung Quc, gi tr ln ti 10 t ng, cng sut thit k 200 tn/nm. C th ni, s xut hin ca cc nh my tinh du qu thay i mt cch ton din b mt ca ngnh qu Vn Yn. Bng 4: S lc kt qu hot ng sn xut kinh doanh CTy TNHH TM SX XNK t Thnh nm 2009 v 2010. (n v: VND) 2009 Doanh thu thun Chi ph ti chnh Chi ph qun l kinh doanh Tng li nhun trc thu Thu thu nhp doanh nghip Li nhun sau thu 12,250,205,000 799,600,100 615,210,000 1,311,269,400 0 1,311,269,400 2010 19,972,600,000 1,354,783,000 915,751,574 1,336,633,426 133,663,343 1,202,970,083

Ngun: Bo co ti chnh CTy TNHH TM SX XNK t Thnh nm 2010. 1.1.3 Quy m xut khu Do nng lc hn ch ca khu vc cng nghip ch bin, hu ht cc sn phm t qu trn c nc ni chung v qu Vn Yn ni ring u ch l sn phm th, mi qua s ch v ng gi theo phng php hon ton th cng v c XK ra th trng nc ngoi di cc hnh thc v con ng khc nhau.

31

Bng 5: Sn lng xut khu qu giai on 2005 2010. (n v: Tn) Nm Sn phm qu Tng/gim so vi nm trc 2006 210 2007 166 -21% 2008 211 27% 2009 255 20% 2010 286 12%

Ngun: Nin gim thng k tnh Yn Bi nm 2010 S liu thng k bng trn cho thy, sn lng xut khu ny tng i n nh, khng c nhiu s thay i ln v giao ng trong khong trn di 20 % so vi nm trc. Tuy nhin, con s sn lng ny li l rt thp so vi tng sn lng qu v (3000 4000 tn) v sn lng tinh du (270-300 tn) hng nm. R rng, sn lng XK nh trn hon ton khng xng ng vi tim nng ca cy qu Vn Yn. Ti y, hai hnh thc XK ch yu l XK trc tip v XK y thc. Hnh thc XK ti ch qua vic bun bn cho khch du lch a phng hu nh khng c. XK trc tip thng c p dng ch yu i vi sn phm tinh du qu c sn xut t cc nh my chit xut vi th trng ch yu l Trung Quc. Ngoi th trng ny, qu Vn Yn cng c XK ra nhng th trng ln khc qua hnh thc XK y thc theo m hnh: cc doanh nghip XK sn phm qua cc cng ty trung gian hay cc cng ty XNK t cc a bn khc s t tm kim th trng XK v nhn n hng , sau trin khai sn xut ti Vn Yn. Khi , cc n v sn xut ng vai tr l c s sn xut, l i tc ca cng ty XK. 1.2 C cu kinh t 1.2.1 Chuyn dch c cu kinh t Trong nhng nm tr li y, vi nhng chnh sch qun l v khuyn khch sn xut hiu qu ca a phng, c cu kinh t ca huyn Vn Yn c nhng bc chuyn dch quan trng, ng hng v ph hp vi ng li pht trin kinh t theo xu hng CNH HH. T trng cng nghip, xy dng v dch v trong nn kinh t a phng c xu hng tng dn, ng thi t trng ngnh nng nghip gim xung.

32

Bng 6: Gi tr sn xut cc ngnh kinh t huyn Vn Yn giai on 2007-2010.

2007 GTSX Tng Nng nghip Lm Nghip Thy Sn Cng nghip XD & T TM &DV 847134.1 430794.9 103634.1 5814 59435 112155 135301.1 2008 T T GTSX trng trng 100 1228382.9 100 50.85 12.23 0.69 7.02 13.24 15.97 488235.1 128026.3 3511.1 135845 317040 155725.4 2009 T trng 1590146 100 GTSX 34.02 9.01 0.45 12.74 32.89 10.89 2010 GTSX 2175044 674717.6 166504.5 8781.4 262623.3 804960 257456.7 T trng 100 31.02 7.66 0.40 12.07 37.01 11.84

39.75 540930.6 10.42 143292.3 0.29 11.06 25.81 12.68 7090.4 202613 523078 173142

Ngun: Nin gim thng k H.Vn Yn 2010. (/v GTSX: triu ng. /v t trng: %) Nh vy, khu vc cc ngnh nng, lm nghip v thy sn, gi tr tuyt i vn tng, song t trng ca khu vc ny trong tng gi tr sn xut ca nn kinh t a phng li gim chng t nn kinh t huyn Vn Yn trong nhng nm tr li y c s chuyn dch c cu mnh m, gim dn t trng ca cc ngnh nng lm nghip thy sn v tng t trng ngnh cng nghip, xy dng u t v thng mi dch v. Biu 3: T trng cc ngnh kinh t trong Tng GTSX H.Vn Yn 2007 2010

Ngun: Tng hp s liu Bng 8.

33

Cng vi xu hng trn, ngnh qu huyn Vn Yn cng c nhng chuyn bin ng k trong c cu ngnh gia khu vc nhng sn phm sn xut bng phng php th cng th s (sn phm qu v v tinh du qu sn xut ti h gia nh) v nhng sn phm sn xut bng cng nghip ch bin chit xut hin i (tinh du qu sn xut ti nh my). Do c nhng hn ch v h thng s liu thng k a phng cho ngnh sn xut cn non tr ny, nhng s liu di y l s liu c tnh s cp c cung cp t nhng thng nhn kinh doanh mt hng ny theo phng php phng vn
[17]

. Nu nh ti thi im nm 2007, khi cng ngh chit

xut ti nh my thi im mi ch l sn xut th nghim, cha i vo hot ng chnh thc, sn phm tinh du qu mi ch yu chit xut theo phng php th cng nn gi tr sn xut ch yu ca ngnh qu l gi tr sn phm qu ch bin theo phng php th cng, c t t trng trn 80% th sau ba nm, n nm 2010, cng vi s i hot hot ng n nh vi cng sut ti a ca ba nh my chit xut, nhng con s ny thay i r rt. Gi tr cc sn phm t qu ch bin theo phng php th cng lc ny ch chim khong trn 50%, cn li l t trng ca cc sn phm ch bin t cng ngh chit sut hin i. Nh vy, ngnh qu Vn Yn v ang biu l nhng s chuyn dch ng k t khu vc trng v khai thc lm sn thun ty sang khu vc sn xut ch bin cng nghip c tnh hin i v khoa hc hn. 1.2.2 ng dng khoa hc k thut i vi vng trng cy nguyn liu qu, khoa hc k thut c p dng trit trong k thut bo tn ngun gen qu ca loi qu vng qu Vn Yn v nghin cu nhng ging qu mi c kh nng sinh trng, pht trin tt v cho sn lng tinh du cao. Bn cnh , p dng nhng nghin cu khoa hc v thi gian sinh trng v yu cu sinh trng ca cy qu trong tng thi k gip cho ngi nng dn c th ch ng hn trong vic to mi trng pht trin tt nht cho cy qu. K thut nng lm kt hp, trng xen k la nng vi qu l v d tiu biu cho vic p ng khoa hc k thut nhm s dng t mt cch bn vng [20]. i vi khu vc ch bin v sn xut cc sn phm t qu, tin b khoa hc k thut c p dng mnh m nht trong cng ngh chit xut tinh du ti cc

34

nh my. Ti y, h thng my mc gm 1 ni hi 5 tn cung cp nhit, 4 ni nu cng nghip vi sc cha 1 tn nguyn liu/ 1 ni, 6 bnh lm lnh v h thng ng dn c lp t theo chu trnh khp kn nhm hn ch ti a s bay mi ca tinh du. Hot ng ca h thng ny din ra lin tc c ngy v m theo c ch in t. Bn cnh , nhng cng on nh bm nh nguyn liu v a nguyn liu vo ni cng nghip cng hon ton s dng my mc hin i ng dng khoa hc k thut trn gip cho vic tit kim ti a sc lao ng ca con ngi, tng nng sut lao ng v nng cao cht lng sn phm tinh du qu. 2. Bn vng x hi 2.1 Thc trng vn lao ng vic lm Trong giai on t nm 2006 n nm 2010, huyn Vn Yn t c nhng thnh qu tt trong vn gii quyt vic lm cho ngi lao ng. Theo nin gim thng k huyn Vn Yn nm 2010, t l lao ng ang lm vic trong cc ngnh kinh t trong tng s lao ng tng t 80% nm 2006 n 95% nm 2010. Bn cnh , t l lao ng trong tui lao ng, c kh nng lao ng nhng khng c vic lm ngy cng gim Biu 4: T trng lao ng c vic l m trong tng s lao ng v T l tht nghip Huyn Vn Yn giai on 2007 2010.

Ngun: Tng hp s liu nin gim thng k Huyn Vn Yn nm 2010. Xt v kh nng gii quyt vn lao ng vic lm, ngnh trng, ch bin sn xut v kinh doanh cc sn phm t qu to ra cho th trng lao ng a phng mt ngun cng vic di do. Ti vng trng nguyn liu, ngh m ht
35

ging, trng qu, chm sc i qu v thu hoch qu to ra mt ngun vic lm thng xuyn cho b con dn tc vng cao. Ti khu vc sn xut, ch bin v kinh doanh, ba nh my chit xut tinh du qu to ra gn 200 vic lm cho ngi lao ng, gim bt tnh trng tht nghip ti a phng. Bn cnh , ti thi im mi v thu hoch, mi mt h gia trong hng chc h gia nh thu mua qu i hi c t nht 7-10 lao ng. Do , lng vic lm thi v m khu vc ny to ra cho ngi dn a phng l v cng ln. 2.2 Thc trng ci thin cuc sng ngi dn v xa i gim ngho Theo s liu thng k nm 2011 ca chi cc thng k huyn Vn Yn, thu nhp bnh qun u ngi c tnh t 14 triu ng/ ngi / nm. Trong khi , ngi dn vng trng nguyn liu c mc thu nhp u vo thng c c tnh theo h gia nh. y l thu nhp thng xuyn i vi nguyn liu cho chit xut tinh du qu v l thu nhp theo ma v i vi qu v v c s chnh lch gia cc nm ty vo tui khai thc ca qu. c tnh trung bnh trong mi nm, tng thu nhp t qu v ca mt h gia nh trung bnh t 90 n trn 100 triu ng mi v v khong t 25-30 triu ng t bn nguyn liu qu cnh, l v thn qu[17]. Biu 5: TNBQ lao ng ti cc doanh nghip ti a phng v TNBQ lao ng ti cc nh my tinh du qu 2007 2010. (n v: Triu ng)

Ngun: Nin gim thng k Tnh Yn Bi 2010 v Ti liu Nh my tinh du qu [22]. Quan trng hn c, trong nhng nm qua, vn xa i gim ngho ti huyn vng cao Vn Yn c nhng thay i rt tch cc. Nm 2006, t l h ngho

36

cn ti 31,76%, th n nm 2010 t l ny gim ng k cn 25,54%, i sng ca nhn dn khng ngng c ci thin. Cc x nng thn thuc vng trng qu nh Phong D Thng, Phong D H, Xun Tm, M Vng, N Hu, Quang Minh, Vin Sn, i Sn trc y l nhng x vng cao c bit kh khn, i sng ngi dn v cng ngho nn, lc hu. Nhng nm trc y, s h i ngho c tnh khong 90% tng s h th cho n hin nay, ch cn trn 50% s h thuc din h ngho v khong 9% thuc din cn ngho. Nh nhng gi tr kinh t ln lao t cy qu, hng trm h dn sng trong a bn nhng x vng cao trn thot ly ngho i v hn th na vn ln lm giu, thu c li ch kinh t t hng chc n c trm triu ng mi nm. 2.3 Thc trng vn vn ha x hi v bo tn, pht huy nhng gi tr truyn thng Trong nhng nm gn y, khi iu kin kinh t tr nn kh gi v iu kin sng c ci thin nhiu hn,cc hot ng vn ho, vn ngh, hot ng cng ng din ra si ni, su rng hn vi nhiu hnh thc phong ph v hp dn to khng kh thi ua trong i sng lao ng sn xut v hc tp ca cc tng lp nhn dn. Trong mi trng sng ca cc lng vn ha, cc khu ph, khu dn c vn ha, t nn x hi gim ng k. Bn cnh , ngi dn lun tch cc hng ng v tham gia nhng hot ng nng cao thc cng ng nh bi tr t nn x hi, rn luyn thc bo v mi trng, xy dng hot ng sinh hot thng k ti khu ph, lng, bn, nu cao t gic c nhn v thc c nhn i vi cc vn x hi v cng ng. Tinh thn t do tn gio v t do dn ch lun c nu cao. Tnh hnh an ninh chnh tr trn a bn huyn tip tc n nh v c gi vng, khng xy ra nhng vn phc tp. Hn th na, i vi cc x vng cao gn lin vi ngh trng qu, vn ha x hi khng ch th hin c tnh bn vng cng ng nh trn m cn gn lin vi nhng gi tr truyn thng dn tc vng cao. im c bit l nhng phong tc tp qun ny c t rt lu i v gn lin vi cy qu. Ngi Dao trng qu ti vng cao Vn Yn c tp tc rt c o, y l mi khi cc con ly v, g chng th cha m v dng h cng chia cho mt i qu, coi nh ca hi mn ging nh ca

37

ngi Kinh. Cy qu v th m pht trin t nng ri thnh rng t khi no khng r. Cho n ngy nay, nhng phong tc tp qun y vn c gi nguyn vn. Bn cnh , khi c mt nn tng kinh t tng i vng chc, ngi dn a phng ang dn dn khi phc v pht huy nhng L hi truyn thng xa xa. 2.4 Thc trng pht trin ngun lc con ngi 2.4.1 Gio dc v o to Trong nm hc 2010 - 2011 trn a bn ton huyn c 83 n v trng vi, tng 1,8% so vi nm hc trc. T l tr em 5 tui n lp mu gio t 99,5%. T l huy ng hc sinh hc ht Tiu hc vo Trung hc c s tng 2,9% so vi nm trc. Bn cnh , tch cc thc hin chng trnh kin c ha trng, lp hc v nh cng v cho gio vin; h tr kinh ph xy dng nng cp nh , bp, cng trnh v sinh, ging nm cho hc sinh bn tr dn nui ti cc x vng cao. Trong cc n v gio dc c 27 n v t chun Quc gia v ph cp gio dc Tiu hc ng tui v 27 x, th trn t chun ph cp gio dc Trung hc c s. Bn cnh , ton Huyn c ti 16 n v trng t danh hiu chun Quc gia. Hn th na, ti cc x vng cao trng qu nh i Sn, Vin Sn, M Vng, Phong D Thng c ti 4 trng Ph thng Dn tc bn tr v Trung hc c s mi thnh lp i vo hot ng, phc v cho cng tc gio dc con em ng bo dn tc. Ngoi s ch trng trong cng tc gio dc, trng lp cho hc sinh cc cp, huyn Vn Yn cn tp trung t chc cc lp dy ngh lao ng nng thn v lao ng dn tc thiu s. Cc lao ng c o to vi cc ngh nh may dn dng, k thut chn nui - th y, k thut trng trt - ch bin nng sn, qun l v pht trin trang tri, nui thy sn nc ngt v ngh n. Sau khi c o to, ngi lao ng c th tm vic ti cc c s sn xut, kinh doanh v nht l p dng vo trng trt, chn nui, pht trin kinh t ngay ti gia nh. Kt qu t c trong nhng nm qua l t l lao ng qua o to ca huyn tng ln ng k, t 25,1% nm 2008 ln n 30% nm 2010[21] v khoa hc k thut canh tc c p dng trit ti cc x vng cao, thay th cho canh tc tp qun lc hu.

38

2.4.2 Cng tc y t cng ng Trong nhng nm va qua, huyn Vn Yn tch cc nng cao cht lng khm cha bnh, cng c mng li y t t huyn n cc x, thn bn, thc hin tt cng tc y t d phng, trin khai ng b cc bin php phng chng dch bnh, bo m an ton v sinh thc phm, lm tt cng tc x hi ho v chm sc bo v sc khe cho nhn dn. Cng tc Dn s - K hoch ha gia nh tip tc c y mnh, nht l i vi a bn vng ng bo dn tc, vng su, vng xa, vng c mc sinh cao. Bn cnh , cc c quan y t, trm x ti cc a phng ca huyn lun lm tt cng tc khm cha bnh cho ngi dn vi tng s lt khm bnh trong nm 2011 l 201.446 lt. Ton huyn c ti 26 x, th trn t chun quc gia v y t. Cho n nm 2011, t l tr em di 5 tui suy dinh dng ch cn 20%, gim 1% so vi nm trc; t l h dn dng nc hp v sinh t 74,5%, t l h dn c ba cng trnh v sinh t 61,5%. Bn cnh , huyn cn thc hin vic cp pht 25.155 th bo him y t cho ngi ngho; 1.432 th bo him y t cho cu chin binh; 1.132 th BHYT cho i tng Bo tr x hi; cp 6.255 th khm cha bnh cho tr em di 6 tui. 3. Bn vng Mi trng 3.1 Thc trng s dng v khai thc ti nguyn thin nhin vng nguyn liu Ti vng quy hoch trng qu Vn Yn thuc 8 x vng cao, ti nguyn thin nhin c tn dng mt cch ti a cho s sinh trng v pht trin ca cy qu. Trc y, cy qu l cy mc hoang trn a bn sinh sng vng ni cao ca dn tc Dao. Sau , tn dng ti nguyn qu gi ny, cy qu c thun ha v tr thnh loi cy xa i gim ngho cho vng ni cao ny. Hng nm, qu c hai thc vo thng 3 m lch v thng 8 m lch. i vi nhng h c iu kin kinh t kh gi, qu thng c trng n trn 10 nm ri mi i vo khai thc v thu hoch thu c li ch cao nht. Tuy nhin , phn ln nhng h trng qu y u thu hoch v khai thc vng nguyn liu trng c theo tnh cht t pht khi c nhu cu v ti chnh. 3.2 Thc trng bo v v ti to ti nguyn mi trng Do c th l mt huyn min ni vng cao nn ti nguyn rng l mt thnh phn quan trng trong tng th mi trng ca huyn Vn Yn nn vn qun l
39

rng, bo v rng v pht trin ti nguyn rng lun c ch trng. Theo nim gim thng k Huyn Vn Yn nm 2011, tng din tch rng trn a bn huyn Vn Yn l trn 89.289 ha vi che ph rng t 72%. Vi tng din tch vng trng nguyn liu l 15.258,7 ha cng vi k hoch trng mi din tch hng nm, ngnh qu Vn Yn ng gp mt phn ng k trong tng din tch rng ton huyn, gp phn bo v mi trng, iu ha ngun nc, ci to mi trng sinh thi, bo v t rng, t i, chng xi mn, ra tri v gim nh n ti a nhng nh hng ca thin tai bo l iu ho hng nm n i sng sinh hot v sn xut ca ngi dn vng ni. Biu 6 che ph rng v che ph rng qu trong tng din tch rng che ph Huyn Vn Yn nm 2011.

Ngun: Tng hp s liu[18]. Bn cnh , vic trin khai d n giao khon t rng, bo v rng t nhin, trng rng sn xut, trng rng phng h c c bit quan tm. Hot ng tng cng tuyn truyn vn ng, hng dn nhn dn cch trng v bo v rng cng c t chc v din ra mnh m ti cc a phng. Nhng d n trn bc u thu c nhng kt qu quan trng nh gi li nhng din tch rng ti sinh mnh khoanh v bo v, khng ph rng ti sinh trng rng phng h, pht trin rng sn xut. Cht lng rng trng mi cng c nng ln r rt. Nhiu din tch rng sn xut, rng phng h c dng trng pht trin rt tt. T ch ch ph rng lm nng ry th nay, ngi dn hng hi nhn t trng rng hoc nhn rng trng, rng ti sinh chm sc bo v.

40

3.3 Thc trng s dng ha cht c hi v cng tc x l ph thi i vi khu vc dn c, nh c s pht trin ca h thng h tng k thut c s cp huyn bao gm h thng cp thot nc, v sinh mi trng th, x l rc thi, ph thi c x l hp v sinh nhng cha ng cch v cha khoa hc. Rc thi gia nh vn cha c phn loi v x l trit . Bn cnh , ti cc khu vc nng thn min ni vng cao, trong khi mt s h gia nh bit cch x l rc thi theo phng php phn loi rc v o h rc thi hu c lm cht dinh dng cho t th mt phn ln cc h gia nh khc vn cha bit cch x l rc thi v v sinh ng n. i vi h thng cc nh my tinh du qu thuc cc cm cng nghip mi c xy dng ti huyn Vn Yn, vn x l ph thi cng ht sc c ch trng. Trn thc t, nh my tinh du qu ch tp trung chit xut nhng sn phm th nn tnh trng s dng ha cht c hi hu nh khng xut hin. Hn th na, chu trnh sn xut gn nh khp kn, b nguyn liu qu sau khi chng ct c s dng lun lm nguyn liu t, cung cp nhit cho cc ni chng ct. Do vy, lng ph thi thi ra mi trng l khng ng k. Tuy nhin, trong qu trnh to nhit, nhin liu t chy cng to ra mt lng khi c cha bi thi ra mi trng khng kh. Vi h thng phun nc thng xuyn ngay khi khi thi ra, nng bi trong hu nh c hn ch. IV. Mt s hn ch trong thc trng pht trin bn vng cy qu Vn Yn 1. V kinh t 1.1 Nguyn liu ti vng trng qu cha c s dng trit Cnh v l qu c s dng lm nguyn liu trong chit xut tinh du qu cha c khai thc trit . Nh my tinh du qu thng vn hnh quanh nm vi c im sn xut c ngy ln m tit kim ngun nhit. Do vy, sn lng tinh du qu nhiu hay t trong mt nm ph thuc ton b vo ngun nguyn liu cnh v l qu. Ti cc nh my, trung bnh mt nm c khong 2 thng nh my khng c nguyn liu ch bin. Trong khi , ti nhng vng trng qu ti cc x vng cao, cnh v l qu ti cc g, i cao vn thng b cht ta khng mc ch s dng d ngi dn hon ton nhn thc c gi tr kinh t v cng dng ca
41

cnh v thn l. Nguyn nhn l do iu kin ng x giao thng qu kh khn trong vic di chuyn nguyn liu ra vng sn xut bn. Bn cnh , cy qu sau khi bc v thng c bn lm cc chng trong ngnh xy dng vi gi tr kinh t khng cao, cn li thng c s dng lm ci t. Trong khi , g thn qu trn thc t l mt loi g c bit. Do thnh phn ch yu ca qu l cc loi tinh du nn thn cy qu cng mang c trng . c im ca g qu l rt chc v d dng trong thi gian di cng khng bao gi b mi mt. Vy nn, g qu thch hp cho vic ch tc cc sn phm th cng m ngh hay sn xut cc sn phm sinh hot tiu dng lm t g. Vi nhng c im u vit nh trn, vic khng tn dng ti a tim nng t g qu l mt s lng ph rt ln. 1.2 Sn phm t qu mi ch l sn phm nguyn liu th Tnh n thi im hin ti, 100% sn phm t qu ca huyn Vn Yn l sn phm th XK ra th trng nc ngoi ch yu theo hnh thc khng trc tip sang nhng th trng nh Trung Quc v i Loan. Trong ngn hn, XK sn phm th l mt s la ti u nht cho li ch trc mt ca a phng. Tuy nhin, xt trong di hn, XK sn phm th vi mt mc gi d cao hn so vi gi trung bnh ti a phng nhng li r hn so vi gi tr thc v tim nng vn c ca sn phm c bit ny. Bn cnh vic ch xut ra th trng cc sn phm nguyn liu th, hng pht trin tin b hn cho cy qu huyn Vn Yn l phi sn xut ra c sn phm cui cng. Nguyn nhn ca vn trn ch yu do s thiu thn trong vn vn, c s h tng, cng ngh sn xut, phng thc sn xut, my mc v trang thit b. 1.3 Hnh thc xut khu cn nhiu hn ch Trong ba hnh thc XK ch yu l: XK trc tip, XK y thc v XK ti ch th hnh thc XK y thc vn l hnh thc XK ch yu ti Vn Yn. Tip theo l hnh thc XK trc tip. Tuy nhin, hai hnh thc XK ny to ra nhng hn ch ln i vi gi tr kinh t em li cho ngi dn trng qu v kinh doanh qu cng nh i vi s PTBV ngnh qu a phng. Trong hot ng XK y thc, hnh thc nhng n v, h gia nh ch bin qu ng vai tr va l ngi sn xut n hng, va l i tc ca ngi XK l ph bin. Do qua mt khu trung gian v li

42

hon ton khng c thng tin v th trng cui cng m sn phm ca mnh XK sang nn ngi dn hon ton khng th ch ng v gi c. Cn i vi hnh thc XK trc tip, th trng XK ch yu l th trng Trung Quc bi l do v chuyn giao my mc k thut (trong chit xut tinh du) v quan h bun bn c vi thng nhn Trung Quc. Tuy nhin, gi tr XK vn cha xng ng vi gi tr thc ca qu. Nguyn nhn trc tip ca s hn ch trn l do s yu km trong vic xc tin v m rng th trng xut khu v nguyn nhn su xa l s hn ch v trnh v ngun nhn lc v lnh vc XNK ni chung. 1.4 ng dng khoa hc k thut cha cao i vi vng trng nguyn liu, ging cy l mt nhn t ht sc quan trng. Tuy nhin, mc d c nhng nghin cu v s kt hp bo tn ngun gen qu vi k thut hin i, to ra ging qu cho sn lng tinh du v qu v cao hn nhng trn thc t vn cha c th nghim v p dng. Ging qu c s dng vn l nhng ht ging c thu nht t nhng cy qu gi v m trng. Do vy, cy ging khng c m bo hon ton v cht lng. Nguyn nhn ca hin tng trn l do s kt hp thiu ng b gia nghin cu khoa hc v p dng thc tin cng nh s chm tr ca c quan qun l a phng trong vic thi hnh nhng chnh sch h tr ging cho b con vng trng qu. i vi khu vc sn sn xut v ch bin sn phm qu v, phng php lao ng p dng ch yu l phng php lao ng th cng v da hon ton vo sc lao ng ca con ngi. Do khng c s h tr v my mc, k thut nn phng php ny thc s tn nhiu thi gian v sc lao ng ca con ngi, ng thi d dn n kh nng gim cht lng sn phm qu do sn phm khng c bo qun nhng iu kin tt nht khi thi gian s ch din ra qu lu. 2. V x hi 2.1 Lao ng vic lm theo thi v, khng c tnh n nh Xt v vn vic lm trong ngnh qu huyn Vn Yn, ta c th d dng nhn thy cu v lao ng ch yu tp trung ti hai v: v qu 3 v v qu 8 trong thi gian mi v ko di khong 3-4 thng. Thi gian cn li trong nm, nhng c s

43

sn xut qu v hoc s b khng, hoc chuyn sang kinh doanh tm thi mt s mt hng khc. Nh vy, nhng h gia nh v HTX tham gia ch bin v kinh doanh qu v dng nh khng c c s chuyn bit trong sn xut, cn nhng lao ng thi v cng khng duy tr c tnh n nh trong vn thu nhp c nhn. 2.2 Cht lng lao ng thp Lao ng ch yu trong ngnh sn xut v ch bin cc sn phm t qu hin nay mi ch l lao ng ph thng. Khi tuyn lao ng vo lm vic ti cc nh my chit xut tinh du, hu ht cc lao ng yu cu phi c kin thc am hiu v my mc v trang thit b. Tuy nhin, khi i vo vn hnh thc t, b phn lao ng ny u phi c o to li. Mt khc, ti khu vc ch bin qu v, khi n t hng yu cu sn phm qu kp, mt sn phm i hi tay ngh v k nng cao th lao ng a phng li hon ton khng p ng c nhu cu m phi thu mn lao ng ti nhng vng qu khc c k nng v tay ngh cao hn. Nguyn nhn ca vn nu trn mt phn l do vn hc tp v hc ngh ca lao ng a phng cha nghim tc v hiu qu s dng kin thc hc tp vo thc t, mt phn khc c th do nh hng o to ngh ca a phng tnh nghim tc, lu di v st vi thc t. Bn cnh , trnh dn tr ngi dn khu vc vng cao ni y a phn cn nhiu rt nhiu hn ch. Bn cnh , pht trin hot ng kinh doanh XK ra th trng nc ngoi, cc n i hi phi c mt i ng lao ng tri thc c trnh ngoi ng, c kin thc v kinh t, ti chnh v xut nhp khu vng chc. Tuy nhin, cho ti thi im hin ti, 100% cc n v k trn khng thu ht c ngun nhn lc tr c hc tp v o to bi bn v cc vn k trn. Nguyn nhn ca hin tng ny mt phn l s hi ht trong chnh sch tuyn m v i ng xng ng cho lao ng tri thc ti a phng, mt phn ln khc xut pht t tm l ca cc bn tr tt nghip cc trng i hc, cao ng thuc cc lnh vc k trn khng sn sng tr li pht trin vng qu nng thn min ni ngho khng y nhng iu kin lm vic, pht trin, thng tin, iu kin sinh hot, vui chi, gii tr vn minh, tin b nh ti cc thnh ph ln.

44

2.3 Bt bnh ng trong thu nhp Ti khu vc min ni Vn Yn, s bt bnh ng thu nhp thng c th nhn thy r nht khi so snh thu nhp bnh qun ca ngi dn sng ti khu vc th trn, x trung tm vi khu vc nng thn vng cao xa a bn trung tm. Tuy nhin, s bt bnh ng trong thu nhp vng qu Vn Yn li c th hin r nt nht ngay ti khu vc cc x vng cao trng cy nguyn liu qu. Ti cc x trng qu nh Phong D Thng, Phong D H, Xun Tm, M Vng, N Hu, Quang Minh, Vin Sn, i Sn, trong khi c nhng h gia nh c thu nhp t qu t vi chc n hn trm triu ng mt nm th vn cn trn 50% s h thuc din h ngho v khong 9% thuc din cn ngho. Nguyn nhn ch yu ca s chnh lch trn vn xut pht t s lc hu trong i sng sinh hot v sn xut ca i b phn b con dn tc t ngi vng cao ni y. Khu vc sinh sng l a bn rng ni qu cao v him tr, giao thng i li kh khn, c s h tng thiu thn cng l nguy nhn gy nn s hn ch trong kh nng tip cn thng tin, hc tp v ci tin k thut canh tc. Mt khc, s bt bnh ng thu nhp cn xy ra gia ngi dn trng qu v thng nhn thu mua v bun bn qu. Hu ht phng thc thu mua sn phm chnh l qu v trn a bn huyn Vn Yn l thu mua ngay ti vng trng nguyn liu. Do nhng hn ch v thng tin gi c v th trng sn phm qu, ngi dn vng trng nguyn liu kh c th nh gi c cho sn phm ca mnh v hn th na, ngoi vic bn sn phm cho cc thng nhn v HTX , h hon ton khng th t tm kim u ra cho cy qu. Do vy, ngi dn hon ton th ng v gi c sn phm ca mnh. T ,hin tng p gi xy ra v l nguyn nhn dn n bt bnh ng gia thu nhp khu vc vng trng nguyn liu v thu nhp khu vc kinh doanh. Bn cnh , do thiu vn nn phn ng h gia nh trng qu chn cch trng i qu n khong 5 nm tui ri bn cho nhng h hoc thng nhn khc c iu kin kinh t tt hn c tin mu sinh. V vy, gi tr tn thu c ca ngi trng qu l khng cao trong khi nhng ngi giu c li tng thm c phn nhiu thu nhp ca mnh.

45

2.4 Nhn thc v tm nhn ca ngi dn cn nhiu hn ch Khu vc vng trng nguyn liu qu l khu vc m trc y i sng kinh t ca ngi dn ht sc kh khn. Do , mc tiu hng u ca h l lm sao kim c tin m bo cuc sng ca gia nh. iu to nn mt tm l chung l sn sng hng n nhng c hi mang li li ch kinh t trc mt cao hn v gn nh khng c tm nhn rng cho tng lai. Do vy, cy qu c khai thc khng c k hoch c th m thng da vo nhu cu kinh t trong nm ca ngi trng qu; hay trng hp ngi dn dn khai thc khi thy nm trc gi ln cao khin cho cung d tha, gi gim; hoc trng hp cht i qu non bn lm nguyn liu chit xut tinh du khi thy gi nguyn liu tng nhanh, ph i qu trng sn khi thy gi sn ln cao m li ch trng ngn ngy. Nguyn nhn ca nhng vn trn l do s hn ch trong hiu bit v nhng kin thc lin quan n th trng, bun bn v kinh doanh ca ngi dn cng nh nhng hn ch trong chnh sch nh hng pht trin cho ngi dn vng qu. 3. V mi trng 3.1 Khi thi cng nghip cha c x l trit Ti cc nh my sn xut tinh du qu, khi thi cng nghip c thi ra trong qu trnh t nguyn liu, nhin liu to nhit cha c x l cha trit . Khi thi ra mi trng mang nng bi v tp cht bn trong. D c h thng phun nc lm gim nng bi, tuy nhin, cc thnh phn c hi khc t kh thi vn thi ra mi trng. Nhng ct khi en t nh my ch bin tinh du t nhiu cng gy nh hng nghim trng ti mi trng khng kh, mi trng t nhin ni chung v mi trng sng ca khu dn c xung quanh ni ring. 3.2 K hoch pht trin ti nguyn rng v trng mi rng nguyn liu t kt qu thp Din tch ch yu ca vng cao Vn Yn l rng ni. V vy, vic tng t l che ph ca rng v trng mi cc loi rng phng h, rng sn xut v bo v rng nguyn sinh hng nm l ht sc quan trng. Nhng trong thi gian va qua, k hoch m rng din tch t rng hng nm vn cha c thc hin mt cch trit khin din tch rng hng nm tng ln khng nhiu. Bn cnh , ti mt s a bn vng
46

su vng xa vn xy ra mt s hin tng cht ph rng ba bi mu sinh hay t nng lm ry, du canh du c ca mt s b con dn tc thiu s khin cho s mt cn bng sinh thi xy ra v nh hng trc tip n b con sng ti khu vc ny. Hin ti, vng nguyn liu c trng ch yu da trn t khai hoang ca b con vng ni t nhiu nm trc. Vi nhng chnh sch m rng din tch t trng qu theo hnh thc ch yu l giao t giao rng. Tuy nhin, din tch rng khon trong tng s din tch t qu l khng nhiu. Bn cnh , s quy hoch ca chnh quyn ch mang tnh cht khuyn khch v khng trit dn n hin tng t trng qu qua cc nm din tch khng tng ln nhiu hay b con cc vng khc ph cy trng trng qu khi thy gi tr kinh t ln cao d nhn thc c t ai th nhng khng hon ton ph hp.

47

CHNG III MT S GII PHP PHT TRIN BN VNG CY QU HUYN VN YN TNH YN BI I. Quan im mc tiu chin lc Pht trin bn vng cy qu Vn Yn Chin lc PTBV cy qu Vn Yn da trn nhng nguyn tc c bn ca PTBV v p dng linh hot nhng nguyn tc y vo iu kin thc ti ca a phng nh: nng cao nhn thc ngi dn vng ni v vn tn trng v quan tm n cuc sng cng ng, lng bn, a phng, ci thin cht lng cuc sng v con ngi ca cng ng, gi gn v bo v sc sng v tnh a dng ca h sinh thi rng, s dng cc ngun ti nguyn hp l, gi vng kh nng chu ng ca Tri t bng cch tit kim v ti to nhng ngun ti nguyn, thay i tp tc v thi quen lc hu ca b con vng cao, nng cao vai tr ngi dn trong vic t qun l mi trng, thc hin nht qun chnh sch PTBV t TW n a phng. Chin lc PTBV cy qu Vn trong thi gian ti cn m bo thc hin tt nhng mc tiu ln nh bn vng kinh t, bn vng x hi v bn vng mi trng, pht huy nhng tim nng th mnh ca a phng, khc phc nhng kh khn ang gp phi v a ra nhng gii php hiu qu ng u vi nhng thch thc sp ti trn c s nhng quan im nht qun nh sau: Gi vng n nh chnh tr x hi trn a bn. Thc hin chnh sch pht trin cy qu tr thnh cy trng mi nhn ca a phng gip ngi dn xa i gim ngho. Ch trng pht trin ngnh qu bao gm ngnh cng nghip ch bin v ngnh kinh doanh cc sn phm t qu nht qun vi s pht trin nn kinh t hng ha nhiu thnh phn nh hng x hi ch ngha ca a phng, chp thi c, c hi m rng quan h giao lu, hp tc vi nhng khu vc kinh t khc, to mi iu kin tt nht thu ht vn u t trc tip vo ngnh qu. Khuyn khch mi thnh phn kinh t trong ngnh trng, ch bin, sn xut v kinh doanh qu pht trin. Ch trng n vic nng cao hiu qu sn xut hnh

48

thc kinh t h gia nh, c bit l nhng gia nh vng su vng xa c iu kin kinh t kh khn. Quan trng nht, tp trung pht trin hnh thc kinh t HTX, doanh nghip v c bit l cc Cty TNHH. To mi iu kin tt nht cho cc thnh phn kinh t trn c iu kin v kh nng pht trin. ng thi, to ra mi lin kt gia cc thnh phn ny thng qua s hot ng c hiu qu ca Hip hi trng, sn xut, ch bin v kinh doanh qu. p dng trit s pht trin khoa hc cng ngh nhm y mnh chuyn dch c cu kinh t ngnh theo hng CNH HH gn lin vi tng trng nhanh ngnh qu Vn Yn. Tng gi tr sn xut ngnh qu ti khu vc ngnh cng nghip ch bin cc sn phm t qu. Coi cht lng, nng sut, hiu qu, sc cnh tranh sn phm qu l u tin hng u. ng thi, ch trng cng tc gio dc v o to i ng lao ng a phng c cht lng cao v thu ht ngun lao ng tri thc tham gia vo ngnh nhiu hn. To s ng thun x hi vi cc mc tiu ca pht trin bn vng bng cch m bo hi ha nhng li ch ca c nhn v ca cng ng. Nng cao hiu qu kinh t ngnh qu phi kt hp hi ha vi thc hin bn vng x hi vi cc ni dung thc hin tin b v cng bng x hi; nng cao khng ngng cht lng cuc sng ca ngi dn, y mnh xa i gim ngho v nng cao nhn thc ca b con dn tc vng cao, gim bt chnh lch mc sng, bt bnh ng thu nhp v gii quyt trit cc vn x hi, ng thi ch trng pht trin vn ha vng min. Phi c bit quan tm gi vng n nh chnh tr - x hi, tng cng quc phng, an ninh ti a phng. Pht trin kinh t - x hi gn cht vi bo v v ci thin mi trng sinh thi, qun l, khai thc v s dng c hiu qu cc ngun ti nguyn thin nhin, bo v mi trng, m bo pht trin bn vng mi trng. Ch trng pht trin v m rng din tch rng phng h, rng c dng, rng sn xut t nhin v c bit bo tn rng nguyn sinh. Tng cng cng tc qun l v x l ph thi, cht thi c khu vc khu dn c v khu vc sn xut cng nghip nhm m bo mi trng sng cho con ngi v tnh bn vng ca mi trng trong tng lai.

49

II. Mt s gii php Pht trin bn vng cy qu Vn Yn: 1. Nhm gii php kinh t 1.1 Thu ht vn u t vo a phng C th nhn thy, tt c nhng vn cy qu Vn Yn gp phi t vng trng nguyn liu n vng sn xut, ch bin v kinh doanh c trnh by trong phn phn tch thc trng PTBV cy qu Vn Yn u xut pht t vn thiu vn. Do vy, nhim v thu ht vn u t c trong nc v nc ngoi tr thnh nhim v hng u trong nhm gii php cho Chin lc ny. Cc c quan qun l, vic ku gi u t khng nn ch mc gii thiu, mi gi u t n thun m cn ch ng thu ht s quan tm ca cc nh u t bng cch tch cc a sn phm qu ra cc hi ch thng mi trong nc v quc t qung b v xy dng thng hiu qu Vn Yn. Bn cnh , ch ng t chc nhng bui hi tho gii thiu sn phm qu Vn Yn, hi ch gii thiu sn phm nng lm sn a phng. Nht thit cn phi khin cc nh u t thy r c tm quan trng ca mt hng qu trn th trng Th gii, v tr ca qu Vn Yn trong th trng qu Vit Nam v gi tr tim nng m sn phm ny em li. Mt khc, cc n v sn xut kinh doanh cng cn ch ng tm kim i tc v qung b cc sn phm ca mnh ti cc th trng trong nc v quc t qua cc knh thng tin in t, cc knh thng mi in t, cho hng trc tip n vi cc bn hng v tng cng quan h hp tc u t, mua bn hng ha. 1.2 M rng quy hoch vng trng nguyn liu Bn cnh vic quy hoch vng trng qu ti khu vc cc x vng cao ca huyn Vn Yn l Phong D Thng, Phong D H, Xun Tm, M Vng, N Hu, Quang Minh, Vin Sn v i Sn, nhng ni c iu kin t nhin ph hp nht vi s pht trin v sinh trng ca cy qu to nn sn phm qu v c cht lng cao, cn m rng vng trng nguyn liu chuyn bit cung cp cnh v l qu cho cc nh my ch bin tinh du ti cc x, th trn ln cn cc nh my ch bin tinh du qu t ti x ng Cung, Hong Thng v D Thng. Cy qu ti vng quy hoch trng lm nguyn liu ch bin tinh du s ch trng trong thi gian ngn tn thu cnh, l v thn qu nh phc v sn xut tinh du quanh nm.
50

Ch trng xy dng c s vt cht h tng vng qu thng qua nhng chng trnh xy dng v pht trin kinh t x hi a phng nng thn min ni. Tn dng nhng chng trnh, nhng d n h tr ca Chnh ph v cc t chc phi Chnh ph khc phc tnh trng giao thng i li kh khn, c s vt cht, h tng nng thn yu km. Bn cnh , vic khc phc kh khn ny khng ch nn trng ch a phng v cc chng trnh d n ca chnh ph, m cn nhn c s ng gp tin ca ca ca chnh b con nng dn vng trng nguyn liu v nhng n v sn xut, ch bin v kinh doanh cc sn phm t qu, nhng ngi c li ch st sn i vi loi cy ny. Gii php ny ch c th c thc hin nu c s thng nht v lin kt cao gia cc thnh phn kinh t trong ngnh qu v mt mc ch pht trin kinh t di lu cho cy qu. 1.3 M rng hot ng sn xut ch bin cc sn phm t qu Ti vng trng nguyn liu cc x vng cao giao thng i li kh khn, gii php trc mt cn pht trin vng sn xut ch bin ngay ti ch. tn dng ti a nguyn liu cnh l qu ta hng nm khng c tn thu, cc h gia nh c th thc nghim m mnh chit xut tinh du ngay ti h gia nh. Tuy nhin, nu s dng m hnh chit xut theo phng php th cng, lng tinh du bay hi trong qu trnh chit xut l rt nhiu, lm gim cht lng sn phm. Do , u t h thng trang thit b m hnh nh ph hp vi quy m h gia nh l gii php tt nht khc phc vn ni trn. Ti khu vc sn xut v ch bin cc sn phm t qu, bn cnh vic duy tr v nng cao cc hot ng ch bin sn xut sn phm th, ng thi, nghin cu vic m rng sn xut nhng sn phm tiu dng lm t qu nh gia v qu, cc sn phm kh mi t qu, lt giy qu... Ngoi ra, pht trin nhng sn phm lm t g qu nh sn phm g, th cng m ngh, tm qu... Vic pht trin thm cc sn phm t qu k trn s gp phn lm tng cu vic lm, gip gii quyt cng n vic lm ti a phng v quan trng hn c l gii quyt tnh trng nhn ri gia cc v qu ti cc c s sn xut v gim bt tnh trng lao ng ngnh qu ch yu l thi v khin thu nhp ngi dn bt n nh.

51

Bn cnh , trn tt c cc khu vc sn xut ngnh qu, cn tng cng xy dng h thng nh kho khoa hc v hp l nhm m bo cht lng ca qu khng ch trong ma v m cn c th bo qun t v ny qua v khc trong trng hp gi qu nm khng cao v khng chi ph cho vic sn xut ca ngi dn, Tuy nhin, cho ti thi im ny, tt c nhng nh kho ti cc c s ch bin v sn xut u c xy dng da trn kinh nghim ca ngi kinh doanh qu. Do , sn phm vn b gim hm lng tinh du v mi thm, cht lng khng c m bo nn nht thit phi cn n s gip ca cc n v nghin cu a ra mt tiu chun ph hp cho h thng nh kho bo qun qu. 1.4 Tng cng kh nng ng dng khoa hc cng ngh i vi vng trng nguyn liu, bn cnh nhng kinh nghim trng qu lu nm ca b con a phng, cn p dng mnh m hn na tin b khoa hc k thut v khoa hc cng ngh trong phng php chn ging cng nh k thut gieo trng. Mnh dn p dng nhng nghin cu v ging qu mi trn c s pht trin ngun gen qu nhng cho nng sut tinh du cao vo thc t. Bn cnh , thc nghim nhng nghin cu v qu trnh sinh trng nh nhng yu cu v yu cu dinh dng, mt trng, nh sng, mca qu vo thc t pht huy ti a kh nng pht trin ca qu. c bit ch ph cp v lan rng hnh thc nng lm kt hp trong 3 nm u, trng qu xen k vi trng sn tng bong dm cho qu, hn ch cy bi mc, gi t gi nc v hn na tng thu nhp cho b con trng qu. Hn th na, u t bn phn ng cch v hp l cng l mt bin php hu hiu cho s pht trin lu di ca cy qu. i vi khu vc sn xut v ch bin cc sn phm t qu, ng dng khoa k thut cn c p dng mnh m hn na bng vic p dng nhng cng ngh ch bin v thit b my mc sn xut hin i. Cho n thi im hin ti, nhng cng ngh ch bin cc sn phm t qu v my mc thit b hu nh cn rt hn ch. Do vy, gii php tt nht cho vn ny l hp tc vi cc n v nc ngoi chuyn giao my mc k thut v cng ngh hin i tip thu nhng thnh qu khoa hc k thut ca th gii, nng cao cht lng cc sn phm ca qu Vn Yn

52

theo hng a dng ha cc sn phm ch bin t qu v, nng cao hm lng Aldehyt Cinnamic trong ch bin tinh du v quan trng hn c l sn xut ra nhng mt hng tiu dng c bn t qu a ra th trng trong v ngoi nc. i vi hot ng kinh doanh, gii php sau y mang tnh cht tham kho v s c kh nng p dng khi c iu kin v ngun nhn lc v kh nng cp nht thng tin. l vic s dng nhng nghin cu v cung cu th trng v nhng tc ng khc ca nn kinh t c th d bo cu v sn lng qu cng nh s bin i v gi c mt hng qu trn th gii. ng thi thc hin nhng nghin cu trong hnh vi ngi tiu dng, tm v to ra nhng nhu cu mi ca chnh th trng trong nc i vi sn phm qu pht trin mt hng qu khng ch trn th trng xut khu m cn c th trng tiu dng trong nc. 1.5 Tng cng hot ng xut khu trc tip Cng tc xut khu trc tip qu ra th trng nc ngoi vi nhng th trng tim nng nh M, n , Mexico cn c ch trng v quan tm hn na. Mun thc hin c iu , nht thit phi quan tm n cng tc tm kim thng tin th trng, tm kim i tc. Phi sn phm qu Vn Yn ni ring v qu Vit Nam ni chung gia nhp vo th trng cc tp on gia v hng u th gii v chng minh c cht lng n nh cng nh ngun cung di do ca sn phm ny. Mnh dn m rng v tn dng quan h hp tc vi cc i tc nc ngoi. Sn sng hp tc theo hng trao i my mc, khoa hc k thut, nhp khu trang thit b cng ngh, xut khu sn phm.. V pha c quan t chc a phng, cn t chc vic kim sot cht lng qu xut khu ra th trng trn c hai sn phm qu v v tinh du qu m bo ng cht lng ca qu Vn Yn. Hn ch n mc ti a cng tc xut khu, mua bn nh l v manh mn nh hin ti ca cc h gia nh, HTX. Tng cng hot ng XK vi s lng ln vi mc gi tr xng ng vi tim nng thc s ca cy qu Vn Yn. Gii php ny c th thc hin bng cch cp php XK cho mt s nhng n v nht nh c kh nng giao dch, tm kim v hp tc vi cc i

53

tc nc ngoi, c kin thc v nng lc xut khu. Cc n v trn s l u mi xut khu ca c vng qu Vn Yn. i vi cc thnh phn kinh t tham gia vo ngnh qu a phng, cn phi hp tt vi cc chnh sch ca c quan qun l v li ch kinh t lu di ca sn phm qu. Cc sn phm qu sau khi thu mua, ch bin nn tp trung v mt u mi ln nht nh ti cc c s n v c cp php XK khi sn phm XK ra th trng s gim c chi ph giao dch, m bo c c v cht lng v kim sot c gi c bn ra. y l iu c li cho khng ch nhng ngi thu mua, nh XK m cho c kim ngch XK ca kinh t a phng. Do vy, cc thnh phn kinh t phi nhn thc r c tt c cc mt ca vn cng thc hin chin lc v li ch ca c nhn, cng ng v c s pht trin di lu ca cy qu. 1.6 Xy dng khi lin kt ngnh ti a phng Trong ni b ngnh qu Vn Yn, cn c s hp tc gia cc khu vc trng, sn xut, ch bin v kinh doanh thng qua Hip hi trng, sn xut, ch bin v kinh doanh qu Vn Yn. Cc b phn ny phi c mi lin h mt thit v h tr ln nhau. Do khu vc sn xut v kinh doanh thng bao gm nhng n v c tim lc kinh t mnh hn nn y s l b phn gi mi lin kt h tr v tm ng v vn cho khu vc trng cy nguyn liu theo cam kt v hp ng thu mua sn phm c trc. Bn cnh , cc b phn trong ngnh qu s cng phi nht tr ng lng hi sinh mt phn li ch c nhn xy dng h thng c s h tng, ng x phc v mc ch chung. Bn cnh , gii php c kh nng s thc thi tt l xy dng Qu Tn dng cc h trng, ch bin, sn xut v kinh doanh qu nhm gip kp thi nhng h gia nh kh khn v vn vn sn xut. Hn th na, cn tn dng nhng mi lin kt ngnh qu vi cc ngnh sn xut khc trn a bn huyn Vn Yn ni ring v tnh Yn Bi ni chung. Mt trong s nhng mi lin kt c th vn dng l lin kt ngnh qu vi cc Nh my sn xut giy ca a phng cng nghin cu sn xut ra sn phm giy a dng hng qu hay lin kt vi Cng ty dc phm Yn Bi tiu th sn phm qu dng cho sn xut dc liu. Bn cnh , hon ton c th tn dng v pht huy tim nng du lch ti a bn c nhiu di tch lch s v n cha ni ting thu

54

ht nhiu khch du lch a phng ngay nh Vn Yn bn sn phm c sn c trng v qung b ra th trng ngoi. 2. Nhm gii php x hi 2.1 Nng cao cht lng ngun lao ng, chnh sch thu ht lao ng Th nht, p dng trit phng thc o to ngun lao ng gn lin vi nhu cu pht trin ca thc tin. Gii php trc mt cho cc vn lao ng vic lm ti a phng l gn o to cc lp dy ngh ti a phng vi nhu cu lao ng ti cc n v sn xut ch bin v nh my sn xut. ng thi, tng cng mi lin kt gia cc n v o to v n v tip nhn bng nhng cam kt v vn vic lm ti cc n v sn xut v cht lng trnh lao ng o to ra. Th hai, nng cao cht lng lao ng th cng tay ngh cao i vi nhng sn phm yu cu trnh cao nh qu kp bng cch m nhng lp dy ngh t nhng ngh nhn. Hc tp v pht trin nhng tinh hoa trong lm ngh ca cc a phng vng qu khc ng dng v pht huy ti a phng. Th ba, thu ht ngun lao ng tri thc pht trin nghip v xut nhp khu ti a phng bng nhng chnh sch i ng v lng thng hp l. Mnh dn u t vo b phn ngun nhn lc c tri thc ny. Hn th na, phi m ra cho h thy con ng rng m v tim nng ca vng qu Vn Yn, xy dng cho h nim tin v hoi bo xy dng qu hng giu p v ln mnh bng chnh nhng sn vt tim nng ca qu hng. Th t, cn nhn thc rng khng ch c nhng ngi lm kinh doanh mi cn c kin thc v kinh t m c nhng ngi dn ti vng trng qu cng cn phi hiu nhng kin thc c bn v cung cu v s vn hnh ca th trng. Nhng lp hc ngn hn v nhng vn trn cn phi c t chc h khng cn gi li suy ngh nng cn v t pht, ch ch trng li ch trc mt m khng tnh n li ch lu di. 2.2 Gii php nng cao dn tr: Mun PTBV, i b phn ngi dn vng cao cn phi c c nhn thc v trnh dn tr t mc ph cp. Ti khu vc vng su vng xa, cn ch trng vn
55

 xa nn m ch v ti m ch i vi b con vng ng bo min ni, nht l i tng thanh nin. Chnh quyn a phng cn ch trng hn na v vic tu b, tu sa, xy dng trng lp v vn gio vin. Bn cnh , xy dng chng trnh ph hp vi ngi hc ni y t c kt qu cao hn. p dng a dng ha cc hnh thc o to, tng cng lp b tc vn ha, xy dng t sch khoa hc - k thut v php lut ngay ti a phng cho b con. Nng cao i sng vn ha, tinh thn bng nhng hot ng b ch, vn minh. Vn quan trng nht trong l trc tin phi khin cho ngi dn ni y hiu c tm quan trng ca s tch ly kin thc v thay i nhn thc ti i sng v sc khe ca bn thn v con ci sau ny. Hn th na, nng cao dn tr cho ngi dn vng trng qu tip tc pht huy hiu qu chnh sch xa i gim ngho, thc y pht trin kinh t - x hi min ni, v c bit l vng trng qu ca ng bo dn tc thiu s trong thi k mi. Tp trung u t pht trin kt cu h tng, trc ht l u t xy dng cc tuyn giao thng huyt mch kt ni ca vng, lin vng vi chuyn dch c cu sn xut, tng mc h tr vn, khoa hc k thut i vi vng dn tc thiu s gn vi vic gii quyt vn nh , t , t canh tc. Quy hoch, b tr li dn c nhng vng c bit kh khn. Ngoi ra, tp trung pht trin ngun nhn lc, gio dc, nng cao dn tr cho ng bo. Trin khai cng tc quy hoch, o to, bi dng cn b, cng chc l ngi dn tc thiu s ti a bn vng cao trng qu; c chnh sch u i, khuyn khch nng dn pht trin kinh t h gia nh, pht trin cng nghip ch bin v tiu th cng nghip truyn thng kt hp trng v pht trin cy qu. Nhanh chng thay i tp qun sn xut nh l, t tc t cp sang sn xut hnh ha. 3. Nhm gii php ti nguyn mi trng 3.1. X l khi thi khu cng nghip X l kh thi cng nghip ti cc nh my chit xut tinh du bng mt s nhng phng php khoa hc c nghin cu m bo mi trng khu cng nghip v khu vc dn c xung quanh bng bin php cng ngh. Bn cnh b phn phun nc lm gim nng bi trong kh thi thi ra mi trng, cc nh my sn xut tinh du qu cng cn c s u t ring mt h thng cng ngh x l khi thi theo m hnh ca mt s cng ty mi trng a ra. Tuy s u t ny l
56

khng qu ln so vi li nhun thu c t cc nh my chit xut tinh du nhng khng phi n v no cng sn sang u t. Vy nn, cn phi c s vo cuc ca cc c quan chc nng v a ra quy nh nghim ngt v khi thi, kh thi cng nghip thi ra mi trng cng nhng yu cu k thut x l. Bn cnh , cc bin php qun l em li hiu qu tng i tt trong vic ngn nga nhim t khi thi v x l khi thi t t nhin liu nhng ch p dng i vi quy m tiu th cng nghip v nh my nh. Mt s bin php qun l c th p dng nh: khng b tr ng khi l hi cc v tr bt li nh pha trn gi i vi ca s ca cc nh cao, khng nhm l trong nhng gi cao im c nhiu ngi tp trung; mi l bng nhng nhin liu sch d chy nh du la, khng dng cao su, nha, b tr ca mi hoc h thng gng phn chiu ngi vn hnh l c th nhn thy nh ng kh, gim vic ti nhm l nhiu ln bng cch x hi d thay v tt l, khng sn ng khi bng nhng mu gy kch thch th gic nh mu en, , hn ch s dng cc loi nhin liu xu lm pht sinh nhiu bi v hi kh thi nh cc loi g c v la, g c ngm tm ha cht, cao su, c bit, c th a ch tiu vn hnh l khng c khi en vo tiu chun khen thng nhng phn xng sn xut khuyn khch ti a tinh thn v thi lm vic bo v mi trng. 3.2 Bo v v pht trin ti nguyn rng: Vic bo v v pht trin rng trng qu ni ring v ti nguyn rng ni chung cn ht sc ch trng. Trong , tch cc thc hin nhng chnh sch v xy dng c s h tng, khuyn lm, giao t giao rng v thc hin cc chnh sch hng li t rng cho ngi dn min ni. Tuy nhin, vn cn c cc chnh sch h tr khc nh: to cng n vic lm, o to ngh, nng cao nng lc qun l kinh t h gia nh cho ng bo dn tc, to u ra cho cc sn phm nng lm kt hp, ch bin v bo qun nng sn... Tip tc i mi h thng qun l ngnh lm nghip p ng nhu cu cho cng tc qun l v bo v ti nguyn rng. Nhanh chng x hi ha hot ng lm nghip theo phng thc tip cn da vo cng ng, trong mi ngi dn u c th tham gia vo cc hot ng sn xut lm nghip, nng lm kt hp, t s to n by thc y s tham gia ca ngi dn

57

vo cc hot ng qun l v bo v rng. p dng ti da nhng gii php v kinh t v x hi vi mc ch nng cao i sng kinh t, x hi cho ngi dn, gim dn p lc ca ngi dn vo rng, to cho ngi dn thi quen s dng cc sn phm thay th cc sn phm truyn thng lu nay vn ly t rng, ng thi, to s pht trin bn vng c v mt sinh thi mi trng cng nh v kinh t, gip ngi dn hng li t rng mt cch lu di v khoa hc. Bn cnh , tng cng s phi hp c h thng, c k hoch vi cc lc lng lin quan t chc kim tra, gim st cc hot ng v xm hi ti nguyn rng. Vi cng tc phng chy cha chy rng, phi qun trit phng chm phng l chnh, cha chy kp thi v hiu qu. Xy dng v duy tr hot ng ca cc t i qun chng bo v rng ti cc a phng. C chnh sch khen thng v ng vin kp thi i vi cc t chc, c nhn lm tt cng tc bo v rng. Song c bn nht vn l phi thc hin ng b cc gii php v pht trin kinh t x hi, s dng rng v hng li t rng mt cch bn vng v c hiu qu lu di, c nh vy mi mong hn ch v ngn chn c tnh trng ph rng tri php, xm hi ti nguyn rng. i vi vng trng nguyn liu qu, m bo khi lng qu v thu hoch qua mi v di do v n nh v cht lng, chnh quyn a phng cn c nhng chnh sch v bin php mnh m, trit v hiu qu hn na tng din tch v cht lng qu qu ti cc vng quy hoch. Tuy nhin, nhng bin php v chnh sch a ra khng nn ch dng mc khuyn khch, tuyn truyn ngi dn m phi gn kt n vi li ch v quyn li ca ngi trng qu ti a phng. C th nh vic giao t, giao rng trng qu n tn tay ngi dn phi i km vi vic to iu kin v ging qu, v hc tp khoa hc k thut trng qu v vn u t ban u cho ngi dn, gip h n inh cuc sng v tn dng c ti a ti nguyn rng ti a bn sinh sng thot ngho. Bn cnh , nhng bin php nh lin kt ngi dn vng trng nguyn liu vi nhng n v thu mua sn phm nh k kt hp ng ng vn, nhng cam kt h tr sn xut v mua sn phm u cng l mt trong nhng bin php tt gip ngi dn vng trng qu n nh i sng kinh t lu di v bn vng cho tng lai sau ny.

58

KT LUN S pht trin cy qu Vn Yn trong nhng nm va qua cho thy tm quan ca loi cy ny trng vn xa i gim ngho v thay i b mt nng thn min ni cao. Chng ta c th thy rng, trong hng chc nm qua, nh c cy qu m rt nhiu ng bo dn tc vng cao Vn Yn c cm n, o mc, c iu kin hc hnh v thay i cht lng cuc sng Nn kinh t a phng cng c nhng s thay i theo chiu hng tch cc ng k khi c c hi giao lu vi cc nc khc nh xut khu. Nhng trn thc t, gi tr cy qu Vn Yn c th mang li cho vng t ni y cn nhiu hn th. Qu Vn Yn l mt loi cy lm c trng ca a phng c gi tr kinh t cao nhng trn thc t cha c pht huy ng tim nng v nng lc vn c ca n. Ging nh sn vt cy gia v ni ting trn th trng Th gii ca a phng trn lnh th Vit Nam nh c ph, cao su, thng nha, ht tiu qu cn phi c qung b v xy dng thng hiu rng ri hn trn th trng quc t. Pht trin bn vng cy qu Vn Yn s gp phn tng cng s pht trin kinh t a phng, gp phn xy dng bn vng x hi v ci thin mi sinh mi trng. Trong thi gian sp ti, vic pht trin cy qu Vn Yn s cn gp nhiu kh khn trn con ng tr thnh mt cy mi nhn, mt cy c kh nng xo i, gim ngho cho hng trm nghn h ng bo dn tc thiu s. Vy nn, ti nghin cu Chin lc Pht trin bn vng cc sn phm t cy qu Huyn Vn Yn Tnh Yn Bi mong mun s gp phn nh b cho vic m u nh hng pht trin lu bn cho vng t c mnh danh l vng quc qu ca c nc ny.

59

DANH MC TI LIU THAM KHO

[1] Wikipedia Pht trin bn vng http://vi.wikipedia.org/wiki/Ph%C3%A1t_tri%E1%BB%83n_b%E1%BB%81n_v% E1%BB%AFn [2] Tatyana P. Soubbotina(2005), Khng ch l Tng trng kinh t Nhp mn v Pht trin Bn vn g, tr.10 [3] Chng trnh Ngh s 21 ca Vit Nam www.agenda21.monre.gov.vn [4] TS. Phm Ngc Linh v TS. Nguyn Th Kim Dung (2008) Gio trnh Kinh t pht trin , tr.191 [5] Bi Tht Thng (Thng 7/2010), Pht trin kinh t nhanh v bn vng mt s vn l lun, Tp ch Nghin cu Kinh t s 386 , tr.4 [6]TS. Lu Bch Dng (thng 3- 2008) Bo co khoa hc ti : Nghin cu mt s in hnh nng thn min ni Ty Bc Pht trin bn vng, y ban Dn tc, tr.5 tr.10 [7] Bi Tht Thng (Thng 7/2010), Pht trin kinh t nhanh v bn vng mt s vn l lun, Tp ch Nghin cu Kinh t s 386, trang 9 [8] y ban nhn dn huy n Vn Yn (thng 4/2009 ) Bo co tng hp d n Xc lp quyn i vi Ch dn a l Vn Yn cho sn phm qu ca huyn Vn Yn, tnh Yn Bi , tr.13 [9] B NN&PTNN (2006) Chng trnh h tr ngnh Lm nghip v i tc Cm nang ngnh Lm nghip - Chng Lm sn ngoi g , tr.40 [10] International Trade Center Statistics http://www.trademap.org/tradestat/Country_SelProduct_TS.aspx [11] Website chnh thc ca UBND Huyn Vn Yn: http://www.yenbai.gov.vn/vi/org/htt /huyenvanyen/Pages/trangchu.aspx [12] Website qu Vn yn Tnh Yn Bi www.quevanyen.com

60

[13] Cc thng k tnh Yn Bi (Thng 4 nm 2011) Nin gim thng k huyn Vn Yn nm 2010 , Chi cc thng k huyn Vn Yn [14] website qu Tr My: www.huongquexuquang.com. vn [15] Mnh Cng (Thng 12-2003) Thc trng v mt s gii php nhm y mnh sn xut v xut khu qu ca Vit Nam [16] Phm Anh Tun (1998), Pht trin ngh trng qu Vit Nam tr.98 [17] Thng tin phng vn t cc i tng: Ngi dn trng qu: Trn Vn Th h trng qu Hong Thng. Trn Th Liu h trng qu Ngi A Nguyn Vn Quyt - h trng qu Hong Thng Trn Vn Th trng qu Xun i C s sn xut ch bin kinh doanh: Nguyn Th Hng Ch nhim HTX Qu Sn Nguyn Vn San Gim c cng ty TNHH TM SX XNK t Thnh Nguyn Vn Th - Gim c nh my qu Hong Thng [18] Bo Yn Bi http://www.baoyenbai.com.vn/12/82115/Hieu_qua_kinh_te_hop_tac_xa_o_Van_Ye n.htm [19] Bo co ti chnh nm 2011 , Hp Tc X Qu Sn , An Thnh , Vn Yn [20] Phm xun Hon cy qu trong h thng nng lm kt hp [21] Nim gim thng k huyn vn Yn nm 2010 [22] Bo co tng quan tnh hnh hot ng cc nh my chit xut tinh du qu 2010

61

[23]Bo co kt qu thc hin nhim v pht trin kinh t - x hi nm 2011; Phng hng nhim v nm 2012 Huyn Vn Yn. [24] Vn kin i hi i biu ton quc ln th IX, NXB Chnh tr Quc gia, H Ni, 2001 [25]. TS. Bi i Dng, ThS. Phm Thu Phng (2009), Tng trng kinh t v cng bng x hi,. Tp ch Khoa hc HQGHN, Kinh t v Kinh doanh 25, tr.8291.

62