Trêng ®¹i häc c«ng ®oµn

Khoa X· héi häc

§Ò c¬ng bµI gi¶ng

X· héi häc n«ng th«n

(dïng cho hÖ ®¹i häc)

Biªn so¹n vµ thùc hiÖn:

GS.TS T« Duy Hîp
víi sù céng t¸c cña:
Ths X· héi häc NguyÔn ThÞ Minh Ph¬ng

Cao häc X· héi häc Tr¬ng ThÞ Thu Thuû

Hµ néi, 9/2006
 Môc ®Ých, yªu cÇu:
1. N¾m v÷ng kiÕn thøc X· héi häc N«ng th«n theo ph¬ng ch©m
c¬ b¶n, hiÖn ®¹i, ViÖt Nam chÊt lîng cao.
2. RÌn luyÖn kü n¨ng, thao t¸c X· héi häc N«ng th«n theo yªu cÇu
chÝnh x¸c, hiÖu qu¶ cao.
3. C©n ®èi lý thuyÕt, thùc hµnh X· héi häc N«ng th«n theo tû lÖ
50/50.

*
* *

A/ Më ®Çu: NhËp m«n X· héi häc n«ng th«n

1. Kh¸i niÖm s¬ bé vÒ X· héi häc n«ng th«n

- X· héi häc n«ng th«n víi t c¸ch lµ mét khuynh híng chuyªn
ngµnh X· héi häc.
- X· héi häc n«ng th«n víi t c¸ch lµ mét chuyªn ngµnh X· héi häc
®éc lËp.
2. Kh¸i lîc lÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn X· héi häc n«ng
th«n.
- §ît sãng thø nhÊt: X· héi häc n«ng th«n ë T©y ¢u vµ B¾c Mü
(tõ gi÷a thÕ kû XIX ®Õn nh÷ng thËp niªn ®Çu thÕ kû XX).
- §ît sãng thø hai: X· héi häc n«ng th«n ë B¾c Mü vµ T©y ¢u (tr-
íc vµ sau chiÕn tranh thÕ giíi thø hai trong thÕ kû XX).
- §ît sãng thø ba: Quèc tÕ ho¸ vµ toµn cÇu ho¸ chuyªn ngµnh x·
héi n«ng th«n. X· héi häc N«ng th«n ë ViÖt Nam (tõ thËp kû 60
cña thÕ kû XX trë l¹i ®©y).
3. §Æc ®iÓm ®èi tîng cña X· héi häc n«ng th«n.
- Ph¹m vi ®èi tîng cña X· héi häc n«ng th«n:

2
 HÖ thèng x· héi n«ng th«n, bao gåm chØnh thÓ hÖ thèng, phøc
thÓ hÖ thèng, toµn thÓ hÖ thèng x· héi tam n«ng trong quan hÖ
bªn trong vµ quan hÖ bªn ngoµi víi m«i trêng.
- Néi dung ®èi tîng cña X· héi häc N«ng th«n:
§èi tîng chÝnh cña X· héi häc N«ng th«n lµ C¸c sù kiÖn, vÊn ®Ò,
b¶n chÊt cña tån t¹i, quy luËt vËn ®éng, ph¸t triÓn cña x· héi n«ng
th«n; nguyªn nh©n, nh©n tè ¶nh hëng, ®iÒu kiÖn, kÕt qu¶ cña
biÕn ®æi x· héi n«ng th«n; xu híng cña biÕn ®æi x· héi n«ng
th«n; t¬ng quan gi÷a nhËn thøc vµ c¶i t¹o x· héi n«ng th«n; chiÕn
lîc vµ dù ¸n ph¸t triÓn n«ng th«n.
4. §Æc ®iÓm ph©n – hîp ngµnh X· héi häc N«ng th«n
X· héi häc N«ng th«n bao gåm 2 bé phËn lín: bé phËn thø nhÊt lµ
®¹i c¬ng x· héi häc n«ng th«n vµ bé phËn thø hai lµ c¸c chuyªn
ngµnh hÑp, c¸c chuyªn ®Ò x· héi häc n«ng th«n; ngoµi ra, cßn cã
c¶ bé phËn khoa häc luËn vÒ x· héi häc n«ng th«n (lý luËn vµ ph-
¬ng ph¸p luËn nghiªn cøu x· héi häc n«ng th«n, lÞch sö x· héi häc
n«ng th«n).
C¸c chuyªn ngµnh hÑp, c¸c chuyªn ®Ò x· héi häc n«ng th«n cã thÓ
®îc s¾p xÕp theo c¸c kiÓu ph©n tÝch hÖ thèng x· héi. Ch¼ng
h¹n, theo kiÓu 1, bao gåm: 1/ Kinh tÕ n«ng th«n, 2/ ChÝnh trÞ n«ng
th«n, 3/ V¨n ho¸ n«ng th«n, 4/ X· héi n«ng th«n, 5/ Con ngêi n«ng
th«n, 6/ M«i trêng n«ng th«n. HoÆc theo kiÓu 2, bao gåm: 1/ Hµnh
®éng x· héi n«ng th«n, 2/ Chøc n¨ng x· héi n«ng th«n, 3/ C¬ cÊu x·
héi n«ng th«n, 4/ Tæ chøc x· héi n«ng th«n, 5/ ThiÕt chÕ x· héi
n«ng th«n, 6/ M«i trêng x· héi n«ng th«n.
§Ò c¬ng bµi gi¶ng nµy sÏ thao t¸c theo kiÓu thø 2 cña ph©n tÝch
hÖ thèng x· héi häc n«ng th«n, cã bæ sung h¹t nh©n hîp lý cña
kiÓu 1.
5. VÞ trÝ, vai trß cña X· héi häc N«ng th«n.
- T c¸ch trung t©m liªn ngµnh X· héi häc
- T c¸ch trung t©m liªn ngµnh khoa häc x· héi vµ nh©n v¨n.

3
- Thèng nhÊt c¸c chøc n¨ng khoa häc cña X· héi häc n«ng th«n:
1/ Nghiªn cøu khoa häc, 2/ D¹y häc khoa häc, 3/ T vÊn khoa häc
vµ 4/ Tham gia ho¹t ®éng thùc tiÔn kinh tÕ - x· héi.

4
 B/ Néi dung chÝnh cña X· héi häc n«ng th«n

PhÇn I: Khung lý thuyÕt vµ ph¬ng ph¸p nghiªn

cøu
X· héi häc N«ng th«n

1. Kh¸i niÖm vÒ n«ng th«n

1.1. §Þnh nghÜa kh¸i niÖm “n«ng th«n”.
- X· héi, h×nh th¸i x· héi, khu vùc x· héi (= khu x·) n«ng th«n.
- N«ng d©n vµ ngêi d©n n«ng th«n
- Kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ kinh tÕ n«ng th«n
- Céng ®ång n«ng nghiÖp, céng ®ång n«ng th«n, dßng hä, xãm
– lµng.
- Lèi sèng n«ng d©n, lèi sèng n«ng nghiÖp, lèi sèng n«ng th«n.
- V¨n ho¸ n«ng d©n, v¨n minh n«ng nghiÖp, v¨n ho¸ n«ng th«n.
- Kh¸i niÖm tam n«ng (n«ng d©n, n«ng nghiÖp, n«ng th«n).
1.2. Ph©n lo¹i x· héi n«ng th«n.
- Theo tiªu chÝ ®Þa lý - nh©n v¨n
- Theo tiªu chÝ tiÕn ho¸ - nguån gèc lÞch sö
- Theo tiªu chÝ c¬ cÊu - chøc n¨ng
- Theo tiªu chÝ tæ chøc - thiÕt chÕ
2. C¸c lý thuyÕt X· héi häc N«ng th«n
2.1. C¸c tiÕp cËn lý thuyÕt tæng qu¸t trong X· héi häc
N«ng th«n
- Song ®Ò 1: Chñ nghÜa M¸c hoÆc/vµ chèng chñ nghÜa M¸c
trong X· héi häc N«ng th«n.
- Song ®Ò 2: Chñ nghÜa thùc chøng hoÆc/vµ chñ nghÜa ph¶n
thùc chøng trong X· héi häc N«ng th«n.

5
 - Song ®Ò 3: Chñ nghÜa hiÖn ®¹i hoÆc/vµ chñ nghÜa hËu hiÖn
®¹i trong X· héi häc N«ng th«n.
- Song ®Ò 4: Toµn thÓ luËn hoÆc/vµ c¸ thÓ luËn trong X· héi
häc N«ng th«n.
2.2. C¸c lý thuyÕt X· héi häc ®¹i c¬ng vËn dông vµoX· héi
häc N«ng th«n
- Song ®Ò 1: Lý thuyÕt hµnh ®éng hoÆc/vµ lý thuyÕt c¬ cÊu
trong X· héi häc N«ng th«n
- Song ®Ò 2: Lý thuyÕt chøc n¨ng hoÆc/vµ lý thuyÕt xung ®ét
trong X· héi häc N«ng th«n
- Song ®Ò 3: QuyÕt ®Þnh luËn kinh tÕ hoÆc/vµ quyÕt ®Þnh
luËn phi kinh tÕ trong X· héi häc N«ng th«n
- Song ®Ò 4: QuyÕt ®Þnh luËn x· héi hoÆc/vµ quyÕt ®Þnh
luËn tù nhiªn trong X· héi häc N«ng th«n.
2.3. C¸c lý thuyÕt riªng cña chuyªn ngµnh X· héi häc N«ng
th«n
- Song ®Ò 1 vÒ b¶n chÊt cña x· héi n«ng th«n: N«ng hoÆc/vµ
phi n«ng
- Song ®Ò 2 vÒ quy luËt tån t¹i cña x· héi n«ng th«n: KhÐp kÝn
hoÆc/vµ më cöa, Híng néi hoÆc/vµ híng ngo¹i
- Song ®Ò 3 vÒ quy luËt biÕn ®æi cña x· héi n«ng th«n: TiÕn
ho¸ hoÆc/vµ chuyÓn ho¸, nhÊt thÓ ho¸ hoÆc/vµ ®a d¹ng ho¸.
3. C¸c ph¬ng ph¸p X· héi häc N«ng th«n
3.1. C¸c ph¬ng ph¸p khoa häc chung vËn dông vµo X· héi
häc N«ng th«n
- Ph¬ng ph¸p quan s¸t
- Ph¬ng ph¸p thùc nghiÖm
- Ph¬ng ph¸p lý thuyÕt (l«gÝch, biÖn chøng)
- Thèng kª
- HÖ thèng
- Liªn ngµnh

6
3.2. C¸c ph¬ng ph¸p x· héi häc vËn dông vµo X· héi häc
N«ng th«n
- C¸c ph¬ng ph¸p ®Þnh lîng (thèng kª x· héi, b¶ng hái so¹n s½n,
thùc nghiÖm x· héi,…)
- C¸c ph¬ng ph¸p ®Þnh tÝnh (quan s¸t, pháng vÊn c¸ nh©n,
th¶o luËn nhãm,…)
- Kh¶ n¨ng kÕt hîp c¸c kü thuËt ®Þnh lîng vµ ®Þnh tÝnh trong
X· héi häc N«ng th«n (®iÒu tra chän mÉu, ®iÒn d·, tæng hîp
vµ ph©n tÝch tµi liÖu s½n cã,…)
- C¸c ph¬ng ph¸p tham gia hoÆc/vµ kh«ng tham gia. Kh¶ n¨ng
kÕt hîp c¸c kü thuËt tham gia vµ kh«ng tham gia trong X· héi
häc N«ng th«n (®¸nh gi¸ nhanh, nghiªn cøu trêng hîp, nghiªn
cøu hµnh ®éng tham gia,…)
3.3. C¸c ph¬ng ph¸p riªng cña X· héi häc N«ng th«n
3.3.1 C¸c c¸ch tiÕp cËn nghiªn cøu chuyªn biÖt
- TiÕp cËn lo¹i h×nh khu x· tam n«ng
- TiÕp cËn vïng, miÒn n«ng th«n
- TiÕp cËn céng ®ång n«ng th«n (dßng hä, xãm lµng,…)
- TiÕp cËn hé gia ®×nh n«ng th«n
- TiÕp cËn con ngêi n«ng th«n (n«ng d©n, ngêi d©n n«ng th«n)
3.3.2 C¸c kü thuËt nghiªn cøu chuyªn biÖt
- Kü thuËt quan s¸t tham gia céng ®ång n«ng th«n
- B¶ng hái dµnh riªng cho n«ng d©n
- Híng dÉn pháng vÊn s©u dµnh riªng cho d©n n«ng th«n
- Kü thuËt nghiªn cøu hµnh ®éng tham gia céng ®ång n«ng
th«n.

PhÇn II: C¸c chñ ®Ò vµ vÊn ®Ò X· héi häc N«ng

th«n

7
I/ Hµnh ®éng, chøc n¨ng, c¬ cÊu x· héi n«ng th«n

4. Hµnh ®éng x· héi n«ng th«n

- KiÒm chÕ x· héi vµ tù do c¸ nh©n
- Chøc n¨ng x· héi vµ lÖch l¹c x· héi
- QuyÒn lùc, xung ®ét vµ ®oµn kÕt x· héi
- T¬ng t¸c nhãm vµ ®êi sèng hµng ngµy
- Hµnh ®éng tËp thÓ vµ c¸c phong trµo x· héi n«ng th«n
5. X· héi ho¸ ë n«ng th«n
- Tù nhiªn vµ d¹y dç
- §Æc ®iÓm qu¸ tr×nh x· héi ho¸ ë n«ng th«n:
+ §Æc ®iÓm x· héi ho¸ s¬ cÊp
+ §Æc ®iÓm x· héi ho¸ thø cÊp
- T¸c nh©n x· héi ho¸ ë n«ng th«n:
+ Gia ®×nh
+ Dßng hä
+ Céng ®ång xãm lµng
+ Nhµ trêng
+ T«n gi¸o
+ Nhµ níc
6. C¬ cÊu nh©n khÈu, lao ®éng, nghÒ nghiÖp x· héi n«ng
th«n
6.1. C¬ cÊu nh©n khÈu x· héi n«ng th«n
- §Æc ®iÓm c¬ cÊu d©n sè n«ng th«n: th¸p d©n sè n«ng th«n,
qu¸ ®é d©n sè n«ng th«n
- §Æc ®iÓm di d©n n«ng th«n: n«ng th«n - n«ng th«n, n«ng
th«n - ®« thÞ, B¾c - Nam, §«ng - T©y,…
- ChÊt lîng d©n sè n«ng th«n
6.2. C¬ cÊu lao ®éng, nghÒ nghiÖp x· héi n«ng th«n

8
 - §Æc ®iÓm ph©n c«ng lao ®éng n«ng th«n (theo giíi tÝnh,
theo tuæi t¸c, theo ngµnh nghÒ, theo l·nh thæ, chuyªn m«n
ho¸, hîp t¸c ho¸,…)
- §Æc ®iÓm c¬ cÊu viÖc lµm, nghÒ nghiÖp x· héi n«ng th«n:
n«ng nghiÖp - phi n«ng nghiÖp, n«ng - l©m - ng nghiÖp,…
- T×nh tr¹ng thiÕu viÖc lµm, thÊt nghiÖp ë n«ng th«n.
7. C¬ cÊu bÊt b×nh ®¼ng vµ ph©n tÇng x· héi n«ng th«n
- C¸c kiÓu lo¹i bÊt b×nh ®¼ng vÒ tuæi t¸c, giíi tÝnh, häc vÊn,
nghÒ nghiÖp, møc sèng, d©n téc, t«n gi¸o, ®¼ng cÊp, giai
cÊp ë n«ng th«n.
- Ph©n tÇng x· héi n«ng th«n, ph©n ho¸ giai cÊp, ph©n tÇng
giµu - nghÌo
- Di ®éng x· héi n«ng th«n: trong néi bé x· héi n«ng th«n vµ
gi÷a n«ng th«n víi ®« thÞ, n«ng nghiÖp víi c«ng nghiÖp

II/ Tæ chøc, thiÕt chÕ x· héi n«ng th«n

8. Gia ®×nh n«ng th«n

- Kh¸i niÖm gia ®×nh n«ng th«n
- Ph©n lo¹i gia ®×nh n«ng th«n
- CÊu tróc, chøc n¨ng gia ®×nh n«ng th«n
- Tæ chøc, thiÕt chÕ gia ®×nh n«ng th«n
9. Dßng hä n«ng th«n
- Kh¸i niÖm dßng hä n«ng th«n
- Ph©n lo¹i dßng hä n«ng th«n
- C¬ cÊu, chøc n¨ng dßng hä n«ng th«n
- Tæ chøc, thiÕt chÕ dßng hä n«ng th«n
10.Kinh tÕ n«ng th«n
- Kh¸i niÖm kinh tÕ n«ng th«n
- Ph©n lo¹i kinh tÕ n«ng th«n

9
 - CÊu tróc, chøc n¨ng kinh tÕ n«ng th«n
- Tæ chøc, thiÕt chÕ kinh tÕ n«ng th«n
11.ChÝnh trÞ n«ng th«n
- Kh¸i niÖm chÝnh trÞ vµ ph¸p luËt ë n«ng th«n
- C¬ cÊu, chøc n¨ng chÝnh trÞ vµ ph¸p luËt ë n«ng th«n
- Tæ chøc, thiÕt chÕ chÝnh trÞ vµ ph¸p luËt ë n«ng th«n
12.Gi¸o dôc n«ng th«n
- Kh¸i niÖm gi¸o dôc vµ ®µo t¹o ë n«ng th«n
- C¬ cÊu, chøc n¨ng gi¸o dôc vµ ®µo t¹o ë n«ng th«n
- Ph©n lo¹i gi¸o dôc vµ ®µo t¹o ë n«ng th«n
- Tæ chøc, thiÕt chÕ gi¸o dôc vµ ®µo t¹o ë n«ng th«n
13.Y tÕ n«ng th«n vµ ch¨m sãc søc khoÎ ë n«ng th«n
- Kh¸i niÖm y tÕ n«ng th«n
- Ph©n lo¹i y tÕ n«ng th«n
- C¬ cÊu, chøc n¨ng y tÕ n«ng th«n
- Tæ chøc, thiÕt chÕ y tÕ n«ng th«n
14.TÝn ngìng vµ t«n gi¸o n«ng th«n
- Kh¸i niÖm t«n gi¸o n«ng th«n
- Ph©n lo¹i t«n gi¸o n«ng th«n
- CÊu tróc, chøc n¨ng t«n gi¸o n«ng th«n
- Tæ chøc, thiÕt chÕ t«n gi¸o n«ng th«n
15.C¸c tæ chøc vµ thiÕt chÕ x· héi quan träng kh¸c ë n«ng
th«n
- Gi¶i trÝ ë n«ng th«n
- ThÓ dôc, thÓ thao ë n«ng th«n
- Khoa häc, c«ng nghÖ ë n«ng th«n
- An sinh x· héi n«ng th«n
16. Xãm, lµng
- Kh¸i niÖm xãm, lµng

10
 - Ph©n lo¹i xãm, lµng
- §Æc ®iÓm c¬ cÊu, chøc n¨ng, tæ chøc, thiÕt chÕ xãm, lµng
- V¨n ho¸, v¨n minh xãm, lµng
- VÞ trÝ, vai trß cña xãm, lµng trong x· héi n«ng th«n vµ x· héi
tæng thÓ
17.T¬ng quan vµ t¬ng t¸c gi÷a c¸c thÓ chÕ nhµ níc, x· héi
d©n sù vµ thÞ trêng ë n«ng th«n
- Kh¸i niÖm nhµ níc, x· héi d©n sù vµ thÞ trêng ë n«ng th«n
- Ph©n lo¹i nhµ níc, x· héi d©n sù vµ thÞ trêng ë n«ng th«n
- T¬ng quan vµ t¬ng t¸c cÆp ®«i: nhµ níc - x· héi d©n sù, nhµ
níc - thÞ trêng, x· héi d©n sù - thÞ trêng
- T¬ng quan vµ t¬ng t¸c bé ba: nhµ níc - x· héi d©n sù - thÞ tr-
êng

III/ BiÕn ®æi vµ ph¸t triÓn x· héi n«ng th«n

18.Nguån gèc lÞch sö x· héi n«ng th«n: C¸c x· héi tiÒn n«ng
nghiÖp
- X· héi lµm vên
- X· héi h¸i lîm, s¨n b¾t, du canh, du c.
19.BiÕn ®æi x· héi n«ng th«n
- Kh¸i niÖm biÕn ®æi x· héi n«ng th«n
- §Æc ®iÓm lÞch sö: biÕn d¹ng vµ biÕn chÊt
- Thùc tr¹ng ®éng th¸i: xóc tiÕn c¸c qu¸ tr×nh thÞ trêng ho¸, ®«
thÞ ho¸, c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, quèc tÕ ho¸, toµn cÇu
ho¸
- Xu híng biÕn ®æi: nhÊt thÓ ho¸ vµ ®a d¹ng ho¸, héi nhËp vµ
bÞ lo¹i trõ…
20.Ph¸t triÓn n«ng th«n
- Kh¸i niÖm ph¸t triÓn n«ng th«n

11
 - Qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi kÐp: tõ n«ng th«n cò ®Õn n«ng th«n
míi vµ tõ x· héi tam n«ng sang x· héi phi tam n«ng
- TriÕt lý vµ chiÕn lîc ph¸t triÓn tam n«ng bÒn v÷ng

IV/ T¬ng quan vµ t¬ng t¸c liªn hÖ thèng gi÷a x· héi n«ng
th«n vµ m«i trêng

21.T¬ng quan vµ t¬ng t¸c liªn hÖ thèng gi÷a x· héi n«ng

th«n - n«ng nghiÖp víi m«i trêng ®« thÞ - c«ng nghiÖp
- Kh¸i niÖm m«i trêng
+ HÖ thèng x· héi vµ m«i trêng
+ M«i trêng x· héi, m«i trêng tù nhiªn vµ m«i trêng nh©n t¹o
- Sù t¬ng t¸c liªn hÖ thèng gi÷a x· héi n«ng nghiÖp - n«ng th«n
víi m«i trêng c«ng nghiÖp - ®« thÞ
+ Sù thèng nhÊt vµ m©u thuÉn, liªn tôc vµ ®øt ®o¹n gi÷a c¸c
hÖ thèng x· héi n«ng nghiÖp - n«ng th«n vµ c«ng nghiÖp -
®« thÞ
+ T¹o thÕ c©n b»ng ®éng gi÷a n«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp,
n«ng th«n vµ ®« thÞ.
22.T¬ng quan vµ t¬ng t¸c liªn hÖ thèng gi÷a tam n«ng víi
m«i trêng vËt chÊt nh©n t¹o vµ m«i trêng tù nhiªn
- TËn dông (thÝch nghi, chinh phôc tù nhiªn)
- øng phã (ph¶n håi, t¸i t¹o)
- V¨n ho¸ m«i trêng tam n«ng - truyÒn thèng vµ qu¸ tr×nh hiÖn
®¹i ho¸
+ T¬ng t¸c liªn hÖ thèng con ngêi - x· héi - v¨n ho¸ - tù nhiªn
+ Sö dông tµi nguyªn hîp lý vµ b¶o vÖ m«i trêng (x· héi, vËt
chÊt nh©n t¹o, tù nhiªn) khu x· tam n«ng

C/ Thùc hµnh X· héi häc n«ng th«n

12
1. Nguyªn t¾c thùc hµnh X· héi häc N«ng th«n
- Theo chøc n¨ng cña X· héi häc n«ng th«n: nghiªn cøu khoa
häc, d¹y häc khoa häc, t vÊn khoa häc vµ tham gia ho¹t ®éng
thùc tiÔn kinh tÕ - x· héi.
- Theo tÝnh chÊt vµ ph¹m vi cña ®èi tîng
- Theo kh¶ n¨ng vµ tr×nh ®é cña chñ thÓ øng dông
- Theo ®iÒu kiÖn vµ bèi c¶nh cô thÓ
2. øng dông X· héi häc N«ng th«n trong nghiªn cøu vµ d¹y
häc
- Trong lµm ®Ò tµi, dù ¸n nghiªn cøu
- Lµm luËn v¨n, luËn ¸n tèt nghiÖp
3. øng dông X· héi häc N«ng th«n trong t vÊn vµ tham gia
ho¹t ®éng thùc tiÔn
- Trong t vÊn
- Trong tham gia ho¹t ®éng thùc tiÔn
4. Kh¶o s¸t thùc tÕ
- Lùa chän chñ ®Ò kh¶o s¸t thùc tÕ
- Lùa chän ®Þa ®iÓm kh¶o s¸t thùc tÕ
- ChuÈn bÞ c«ng cô kh¶o s¸t thùc tÕ
- §iÒn d· (kh¶o s¸t thùc tÕ)
- ViÕt b¸o c¸o kÕt qu¶ kh¶o s¸t thùc tÕ theo chñ ®Ò ®· chän

13
 Tµi liÖu tham kh¶o

1. A.L Bertrand chñ biªn. B¶y m¬i n¨m cña X· héi häc n«ng th«n
ë Hoa Kú. TrÝch c¸c bµi b¸o vµ th môc b¶n tin. New York, Essay
Press, 1972, 428 tr.
2. A.R. Desai. X· héi häc n«ng th«n ë Ên §é. Popular Prakashan
Bombay, XuÊt b¶n lÇn thø n¨m, 1978, 962 tr.
3. Andrew Shepherd. Sustainable Rural Development. Macmilan
Press, LTD London, 1998.
4. B.G. Galeski. X· héi häc N«ng th«n ë Ba Lan. Studia
socil«gÝczne 36, 1970, 1, tr 39 - 64. C¸c kh¸i niÖm c¬ b¶n cña
X· héi häc n«ng th«n, do H, C. Stevens dÞch, Manchester
University Press, 1972, 209 tr.
5. B¸o c¸o cho Héi nghÞ nhãm t vÊn c¸c nhµ tµi trî cho ViÖt Nam,
7 – 8/12/ 1998. Advancing Rural development from Vision to
Action (Thóc ®Èy ph¸t triÓn n«ng th«n ViÖt Nam – tõ viÔn
c¶nh tíi hµnh ®éng).
6. B¸o c¸o ph¸t triÓn ViÖt Nam 2004. NghÌo. B¸o c¸o chung cña
c¸c nhµ tµi trî t¹i Héi nghÞ t vÊn c¸c nhµ tµi trî t¹i ViÖt Nam. Hµ
néi, 2 – 3/ 12/ 2003.
7. C. Stroppa. X· héi häc N«ng th«n. Bµi viÕt vµ t liÖu, Milano, U.
Hoepli, 1969, 624 tr.
8. Dr. Hans Raj. X· héi häc n«ng th«n. Surjeet Publications. Delhi -
110007, 1992.
9. §µo ThÕ TuÊn. Kinh tÕ hé n«ng d©n. Nxb ChÝnh trÞ quèc gia,
Hµ néi, 1997.
10. §µo ThÕ TuÊn. X· héi n«ng th«n vµ c¸c vÊn ®Ò n«ng nghiÖp
trong thêi kú hiÖn nay. T¹p chÝ X· héi häc, sè 2/ 1999.
11. §ç Th¸i §ång. Ph¸t triÓn n«ng th«n (tiÕp cËn x· héi häc). Nxb
§HQG, Tp Hå ChÝ Minh, 2001.

14
12. Edited by Benedict J.Tria Kerkvliet & Dong J. Porter. Vietnam’s
Rural transformation. Westview Press. A division of Harper
Collins Publishers. ISEAS (Singapore), 1995.
13. F. Houttart vµ G. Lemercinier. H¶i V©n mét x· ë ViÖt Nam,
®ãng gãp cña X· héi häc vµo viÖc nghiªn cøu nh÷ng sù qu¸
®é. Trung t©m nghiªn cøu X· héi häc t«n gi¸o, §¹i häc Louvain,
BØ, 1980.
14. G.Lenski, P.Nolan, J. Lenski. X· héi n«ng nghiÖp. Trong s¸ch: “X·
héi loµi ngêi. NhËp m«n X· héi häc vÜ m«”. Mc. Graw - hill,
New York, 1995.
15. Howard Newby chñ biªn. TriÓn väng quèc tÕ cña X· héi häc
n«ng th«n. New York, 1978, 21 tr.
16. James Scott. The moral Economy of the Peasant. Rebellion and
Subsistence in Southeast Asia. New Haven and London, Yale
University Press, 1976.
17. K.F. Walker, Vò Quèc Thóc, v.v... Kh¶o cøu X· héi häc vµ c¸c
vÊn ®Ò ph¸t triÓn n«ng th«n ë §«ng Nam ¸. BØ, Unesco,
1963, 290 tr.
18. Lý Thñ Kinh chñ biªn. X· héi häc n«ng th«n Trung Quèc. NXB
nh©n d©n Trung Nguyªn, Hµ Nam, Trung Quèc, 1989, 340 tr.
19. Mai V¨n Hai & Phan §¹i Do·n. Quan hÖ dßng hä ë ch©u thæ
S«ng Hång. NXB KHXH, Hµ néi, 2000.
20. Ng©n hµng ThÕ giíi, Ng©n hµng Ph¸t triÓn ch©u ¸, ch¬ng
tr×nh ph¸t triÓn Liªn hîp quèc. ViÖt Nam 2010. TiÕn vµo thÕ
kû 21. B¸o c¸o ph¸t triÓn ViÖt Nam 2001, “ C¸c trô cét cña sù
ph¸t triÓn”. Hµ néi, 2000.
21. Ng©n hµng ThÕ giíi. B¸o c¸o ph¸t triÓn n¨m 2003. Ph¸t triÓn
bÒn v÷ng trong mét thÕ giíi n¨ng ®éng. Thay ®æi thÓ chÕ,
t¨ng trëng vµ chÊt lîng cuéc sèng. Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ
néi, 2003.
22. NguyÔn Xu©n Th¶o. Gãp phÇn ph¸t triÓn bÒn v÷ng n«ng
th«n ViÖt Nam. Nxb ChÝnh trÞ quèc gia. Hµ néi, 2004.

15
23. Norman Long. An Introductory to the Sociology of Rural
Development. Tavistock Publications. London & New York,
1982.
24. P. Guidicini, G, P. Catelli. Hai m¬i l¨m n¨m X· héi häc n«ng
th«n ë Italy. La Picerace Sociale, Luglio, 1973, tr 7 - 27; G.
Cavazza, E. Stragui. “Th môc X· héi häc n«ng th«n ë Italia”,
1945 - 71, ibid, tr. 35 - 39.
25. P.A. Sorokin, C. Zimmerman, C. Golpin. Mét cuèn s¸ch gèc cã
hÖ thèng trong X· héi häc N«ng th«n. XuÊt b¶n 1930 - 1932.
XuÊt b¶n lÇn thø hai, NewYork, Russel vµ Russel, 1965, 625 tr,
667 tr, 752 tr.
26. Ph¹m Xu©n Nam chñ biªn. Ph¸t triÓn n«ng th«n. Nxb KHXH,
Hµ néi, 1997.
27. Piere Gourou. Ngêi n«ng d©n ch©u thæ B¾c kú. Nghiªn cøu
®Þa lý nh©n v¨n. nxb TrÎ, Tp Hå ChÝ Minh, 2003.
28. Placide Rambaud. X· héi häc n«ng th«n. Pari/ La Haye,
Mouton, 1976, 325 tr.
29. Robert Chambers. Rural Development: Putting the lost first.
Addison Wesley Longman Limited, London, 1983. Ph¸t triÓn
n«ng th«n: H·y b¾t ®Çu tõ nh÷ng ngêi cïng khæ. Nxb §H vµ
Gi¸o dôc chuyªn nghiÖp, Hµ néi, 1991.
30. Samuel L. Popkin. The Rational peasant. The political Economy
of Rural Society in Vietnam. University of California Press, Ltd,
1979.
31. T« Duy Hîp & L¬ng Hång Quang. Ph¸t triÓn céng ®ång - Lý
thuyÕt vµ vËn dông. NXB V¨n ho¸ - Th«ng tin, Hµ néi, 2000.
32. T« Duy Hîp (chñ biªn). X· héi häc n«ng th«n. Tµi liÖu tham
kh¶o cho cao häc vµ nghiªn cøu sinh x· héi häc. TËp I, 2001;
TËp II, 2002.
33. T« Duy Hîp chän läc vµ giíi thiÖu. X· héi häc N«ng th«n (tµi
liÖu tham kh¶o níc ngoµi). NXB KHXH, Hµ néi, 1997.

16
34. T« Duy Hîp chñ biªn. §Þnh híng ph¸t triÓn lµng - x· ®ång b»ng
s«ng Hång ngµy nay. Nxb KHXH, Hµ néi, 2003.
35. T« Duy Hîp chñ biªn. LuËn cø khoa häc cho viÖc ®iÒu chØnh
chÝnh s¸ch x· héi nh»m ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, n«ng th«n
ViÖt Nam ngµy nay. B¸o c¸o kÕt qu¶ nghiªn cøu nhiÖm vô cÊp
Bé, Hµ néi, 2002.
36. T« Duy Hîp chñ biªn. Ninh HiÖp - truyÒn thèng vµ ph¸t triÓn.
Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ néi, 1997.
37. T« Duy Hîp chñ biªn. Sù biÕn ®æi cña lµng - x· ViÖt Nam ngµy
nay ë §BSH. Nxb KHXH, Hµ néi, 2000.
38. T« Duy Hîp chñ biªn. Tam S¬n - truyÒn thèng vµ hiÖn ®¹i. Nxb
ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ néi, 1993.
39. T« Duy Hîp chñ biªn. X· héi häc N«ng th«n (tµi liÖu tham
kh¶o). ViÖn X· héi häc, Hµ néi, 2003.
40. T« Duy Hîp vµ TrÇn Quý Söu. §¸nh gi¸ kiÕn thøc, th¸i ®é vµ
hµnh vi cña phô n÷ n«ng th«n cã chång lµm ¨n t¹i ®« thÞ víi
HIV/AIDS. T¹p chÝ Y häc thùc hµnh. Kû yÕu c«ng tr×nh nghiªn
cøu khoa häc vÒ HIV/AIDS, 1997 - 1997. Bé y tÕ xuÊt b¶n, Hµ
Néi, 2000.
41. T« Duy Hîp. §Æc ®iÓm ph©n - hîp ngµnh cña X· héi häc. T¹p
chÝ X· héi häc, Sè 3/1998.
42. T« Duy Hîp. §Æc ®iÓm tiÕp cËn hÖ thèng trong X· héi häc. T¹p
chÝ X· héi häc, Sè 4/1996.
43. T« Duy Hîp. §Þnh híng tiÕn bé cña sù chuyÓn ®æi c¬ cÊu x·
héi lao ®éng- nghÒ nghiÖp ë n«ng th«n ®ång b»ng B¾c Bé
ngµy nay. T¹p chÝ X· héi häc, sè 1/1992.
44. T« Duy Hîp. 2 ch¬ng s¸ch "Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu x· héi häc"
vµ "BiÕn ®æi x· héi" trong s¸ch gi¸o khoa "X· héi häc" do
PGS.TS Vò Minh T©m chñ biªn. Nxb Gi¸o dôc, Hµ Néi, 2001.
45. T« Duy Hîp. An sinh x· héi tam n«ng - mét sè vÊn ®Ò lý luËn
c¬ b¶n. T¹p chÝ X· héi häc, sè 1/ 2006.

17
46. T« Duy Hîp. C¬ cÊu x· héi n«ng th«n thêi kú ®æi míi hiÖn nay
- Sù vît bá tr× trÖ x· héi cò vµ h×nh thµnh tÝnh n¨ng ®éng x·
héi míi. Trong s¸ch: “ Ph©n tÇng x· héi ë níc ta trong giai ®o¹n
hiÖn nay”. Nxb ChÝnh trÞ Quèc gia, Hµ Néi, 1994.
47. T« Duy Hîp. KhÝa c¹nh x· héi cña chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ
hé gia ®×nh ë n«ng th«n ViÖt Nam hiÖn nay. Trong s¸ch: “X·
héi häc n«ng th«n”. Center National D’Etudes Agronomique en
Regions chander, Avee I’appui de L’Ambassade de France at
Vietnam Et du Minist’ere des Affairss Etrang’eres, Institute de
Sociologic du Vietnam, Hanoi, 1993.
48. T« Duy Hîp. Lèi sèng ®« thÞ ho¸ - §iÒu kiÖn ®Ó lùa chän ph-
¬ng ¸n tèi u. Trong s¸ch: “Lèi sèng ë ®« thÞ hiÖn nay”. Nxb
V¨n ho¸, Hµ Néi, 1993.
49. T« Duy Hîp. Lý thuyÕt hÖ thèng - nguyªn lý vµ vËn dông. T¹p
chÝ TriÕt häc, sè 9/2001.
50. T« Duy Hîp. Lý thuyÕt vµ khung mÉu lý thuyÕt trong X· héi
häc. T¹p chÝ X· héi häc, sè 4/ 2005.
51. T« Duy Hîp. Mét sè ®Æc ®iÓm cña qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi
c¬ cÊu x· héi ë n«ng th«n ViÖt nam trong thêi kú §æi Míi.
Sojourn (ISEAS, Singapore), Vol. 10, N 2/1995.
52. T« Duy Hîp. Mét sè vÊn ®Ò x· héi trong qu¸ tr×nh CNH, H§H
®Êt níc. T¹p chÝ Ho¹t ®éng khoa häc, sè 538, th¸ng 3/ 2004.
53. T« Duy Hîp. N«ng th«n ViÖt Nam trªn con ®êng §æi míi vµ
ph¸t triÓn æn ®Þnh l©u bÒn. T¹p chÝ X· héi häc, sè 3/1995.
54. T« Duy Hîp. N«ng th«n ViÖt Nam trong tiÕn tr×nh ®æi míi:
thµnh tùu, vÊn ®Ò, chiÕn lîc ph¸t triÓn. Trong s¸ch: ViÖn
TTKHXHVN. Th«ng tin KHXH. Chuyªn ®Ò T1/1999: N«ng th«n
trong bíc qu¸ ®é sang kinh tÕ thÞ trêng.
55. T« Duy Hîp. N«ng th«n ViÖt Nam trong tiÕn tr×nh ®æi míi:
thµnh tùu, vÊn ®Ò, chiÕn lîc ph¸t triÓn. Trong s¸ch: N«ng th«n
trong bíc qu¸ ®é sang kinh tÕ thÞ trêng. Th«ng tin Khoa häc
X· héi, chuyªn ®Ò, TËp 1, Hµ Néi, 1999.

18
56. T« Duy Hîp. NhËn xÐt bíc ®Çu vÒ n¨ng ®éng thÞ trêng ë
n«ng th«n qua mét sè kÕt qu¶ nghiªn cøu X· héi häc n«ng
th«n. T¹p chÝ X· héi häc, Sè 4/1993.
57. T« Duy Hîp. Sù ph©n tÇng x· héi ë n«ng th«n miÒn B¾c. T¹p
chÝ Céng S¶n, sè 11/1993.
58. T« Duy Hîp. T×m hiÓu vÒ sù thay ®æi c¬ cÊu x· héi ë n«ng
th«n trong thêi kú §æi míi. T¹p chÝ X· héi häc, sè 1/1995.
59. T« Duy Hîp. Tæng - tÝch hîp lý thuyÕt - mét ®ãng gãp quan
träng cho tiÕn tr×nh ph¸t triÓn t duy lý luËn. T¹p chÝ TriÕt
häc, sè 5/2004.
60. T« Duy Hîp. Tæng - tÝch hîp lý thuyÕt - mét trµo lu míi cña
tiÕn tr×nh ph¸t triÓn x· héi häc. T¹p chÝ X· héi häc, sè 2/2004.
61. T« Duy Hîp. Thùc tr¹ng vµ xu híng biÕn ®æi c¬ cÊu x· héi
n«ng th«n thêi kú §æi míi hiÖn nay. T¹p chÝ X· héi häc, sè
4/1993.
62. T« Duy Hîp. VÊn ®Ò hoµn thiÖn gi¸o tr×nh X· héi häc N«ng
th«n. T¹p chÝ X· héi häc, Sè 4/1997.
63. T« Duy Hîp. VÒ thùc tr¹ng vµ xu híng biÕn ®æi c¬ cÊu x· héi
ë n«ng th«n §ång b»ng B¾c Bé hiÖn nay. T¹p chÝ X· héi häc,
Sè 4/1990.
64. T« Duy Hîp. X· héi häc n«ng th«n ViÖt Nam - Mét sè thµnh qu¶
nghiªn cøu vµ kh¶ n¨ng vËn dông. T¹p chÝ X· héi häc, Sè
1/1994.
65. T« Duy Hîp. X· héi häc n«ng th«n ViÖt Nam - qu¸ tr×nh h×nh
thµnh vµ ®Þnh híng ph¸t triÓn. T¹p chÝ X· héi häc, Sè 3 vµ
4/1999.
66. T« Duy Hîp. X· héi häc n«ng th«n. Trong s¸ch “X· héi häc tõ
nhiÒu híng tiÕp cËn vµ nh÷ng thµnh tùu bíc ®Çu”, T¬ng Lai
chñ biªn, NXB KHXH, Hµ néi, 1994.
67. T« Duy Hîp. X· héi häc vµ ph¸t triÓn n«ng th«n - th¸ch thøc vµ
triÓn väng. T¹p chÝ X· héi häc, sè 3/2003.

19
68. Tèng V¨n Chung. X· héi häc n«ng th«n. NXB Quèc gia, Hµ néi,
2000.
69. Terence M. Cox. X· héi häc n«ng th«n ë Liªn X«. LÞch sö vµ
kh¸i niÖm c¬ b¶n cña nã. C Hurst vµ Company, London, 1979.
70. Tria Kerkvliet B.J. Quan hÖ lµng xãm – nhµ níc ë ViÖt Nam: T¸c
®éng cña ®êi sèng chÝnh trÞ thêng nhËt ®èi víi qu¸ tr×nh
xãa bá tËp thÓ ho¸ theo m« h×nh cò. Trong s¸ch: Mét sè vÊn
®Ò n«ng nghiÖp, n«ng d©n, n«ng th«n ë c¸c níc vµ ViÖt Nam.
Nxb ThÕ giíi, Hµ néi, 2000.
71. Trung t©m nghiªn cøu n«ng nghiÖp c¸c vïng nãng vµ dù ¸n
§BSH, §¹i Sø qu¸n Ph¸p t¹i ViÖt Nam, ViÖn X· héi häc. V¨n b¶n
Ph¸p viÖt “X· héi häc n«ng th«n”. Hµ néi, 1994.
72. United Nations Vietnam. Expanding choices for the Rural poor.
Human Development in Vietnam. Hanoi, 12/1998.
73. V. Staroverov. X· héi häc n«ng th«n. Trong s¸ch gi¸o khoa X·
héi häc do G.V. Osipov chñ biªn. NXB T tëng, M. 1990, tr. 214 -
224.
74. V¨n T¹o. Chóng ta kÕ thõa di s¶n nµo, tõ bá di s¶n nµo trong
n«ng th«n, n«ng nghiÖp ViÖt Nam. T¹p chÝ Nghiªn cøu lÞch
sö, sè 1/ 1990.
75. ViÖn KHXHVN, ViÖn XHH. Nh÷ng nghiªn cøu chän läc vÒ x·
héi häc n«ng th«n. Nxb KHXH, Hµ néi, 2004.
76. ViÖn Sö häc. N«ng th«n ViÖt Nam trong lÞch sö. TËp I/ 1977,
tËp II/1978

20
 C©u hái «n thi

1. §Æc ®iÓm kh¸ch thÓ vµ ®èi tîng nghiªn cøu X· héi häc n«ng
th«n.
2. §Æc ®iÓm lÞch sö h×nh thµnh, ph¸t triÓn X· héi häc n«ng
th«n.
3. C¸c lý thuyÕt X· héi häc n«ng th«n - thùc chÊt vµ vËn dông

4. C¸c ph¬ng ph¸p nghiªn cøu X· héi häc n«ng th«n – thùc chÕt
vµ vËn dông
5. Kh¸i niÖm tam n«ng (n«ng th«n, n«ng nghiÖp, n«ng d©n):
®Þnh nghÜa, t¬ng quan gi÷a chóng.
6. §Æc ®iÓm c¬ cÊu d©n sè n«ng th«n. §éng th¸i d©n sè n«ng
th«n ViÖt Nam trong thêi kú §æi Míi.
7. §Æc ®iÓm c¬ cÊu lao ®éng, nghÒ nghiÖp n«ng th«n. §éng
th¸i lao ®éng viÖc lµm ë n«ng th«n ViÖt Nam trong thêi kú §æi
Míi.
8. §Æc ®iÓm bÊt b×nh ®¼ng x· héi n«ng th«n.

9. §Æc ®iÓm ph©n tÇng x· héi n«ng th«n. Ph©n ho¸ giµu nghÌo
vµ di ®éng x· héi n«ng th«n ViÖt Nam trong thêi kú §æi Míi.
10.Hµnh ®éng chøc n¨ng vµ hµnh ®éng lÖch chuÈn, tù do s¸ng
t¹o vµ kiÓm so¸t x· héi ë n«ng th«n.
11.§Æc ®iÓm x· héi ho¸ ë n«ng th«n.

12.§Æc ®iÓm thiÕt chÕ gia ®×nh n«ng th«n. Sù biÕn ®æi cña
gia ®×nh vµ dßng hä n«ng th«n ViÖt Nam trong thêi kú §æi
Míi.
13.§Æc ®iÓm thiÕt chÕ dßng hä n«ng th«n. Sù biÕn ®æi cña
dßng hä n«ng th«n ViÖt Nam thêi kú §æi míi.
14.§Æc ®iÓm thiÕt chÕ kinh tÕ n«ng th«n. Sù chuyÓn ®æi kinh
tÕ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n ViÖt Nam trong thêi kú §æi Míi.
15.§Æc ®iÓm thiÕt chÕ chÝnh trÞ n«ng th«n. Sù biÕn ®æi
chÝnh trÞ n«ng th«n ViÖt Nam trong thêi kú §æi Míi.

21
16.§Æc ®iÓm thiÕt chÕ gi¸o dôc n«ng th«n. Sù chuyÓn ®æi gi¸o
dôc ®µo t¹o ë n«ng th«n ViÖt Nam trong thêi kú §æi Míi.
17.§Æc ®iÓm thiÕt chÕ y tÕ n«ng th«n. Sù chuyÓn ®æi y tÕ,
ch¨m sãc søc khoÎ ë n«ng th«n ViÖt Nam trong thêi kú §æi Míi.
18.§Æc ®iÓm thiÕt chÕ t«n gi¸o n«ng th«n. Sù chuyÓn ®æi t«n
gi¸o ë n«ng th«n ViÖt Nam trong thêi kú §æi Míi.
19.§Æc ®iÓm thiÕt chÕ gi¶i trÝ, thÓ thao, khoa häc ë n«ng th«n.

20.§Æc ®iÓm t¬ng t¸c thÓ chÕ Nhµ níc, x· héi d©n sù vµ thÞ tr-
êng ë n«ng th«n.
21.§Æc ®iÓm v¨n ho¸ n«ng th«n. Sù chuyÓn ®æi v¨n ho¸ n«ng
th«n ViÖt Nam thêi kú §æi míi.
22.§Æc ®iÓm an sinh x· héi n«ng th«n: Sù h×nh thµnh hÖ thèng
an sinh x· héi n«ng th«n thêi kú §æi míi ë ViÖt Nam.
23.§Æc ®iÓm c¸c vÊn ®Ò x· héi ë khu x· tam n«ng - c¸c vÊn ®Ò
x· héi n¶y sinh, bøc xóc cña khu x· tam n«ng ViÖt Nam thêi kú
§æi míi.
24.§Æc ®iÓm kÕt cÊu h¹ tÇng n«ng th«n. Sù chuyÓn ®æi kÕt
cÊu h¹ tÇng ë n«ng th«n ViÖt Nam trong thêi kú §æi Míi.
25.Xãm - lµng, sù thèng nhÊt vµ ®a d¹ng v¨n ho¸, v¨n minh. §Æc
®iÓm biÕn ®æi xãm - lµng ViÖt Nam trong thêi kú §æi Míi.
26.§« thÞ ho¸ - Thùc chÊt vµ xu híng biÕn ®æi. §Æc ®iÓm cña
qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸ n«ng th«n ViÖt Nam trong thêi kú §æi
Míi.
27.C«ng nghiÖp ho¸ - Thùc chÊt vµ xu híng biÕn ®æi. §Æc ®iÓm
cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ n«ng th«n ViÖt Nam trong thêi
kú §æi Míi.
28.HiÖn ®¹i ho¸ - Thùc chÊt vµ xu híng biÕn ®æi. §Æc ®iÓm cña
qu¸ tr×nh hiÖn ®¹i ho¸ n«ng th«n ViÖt Nam trong thêi kú §æi
Míi.
29.ChiÕn lîc ph¸t triÓn n«ng th«n bÒn v÷ng - môc tiªu, gi¶i ph¸p,
kÞch b¶n thÝch hîp. Sù lùa chän chiÕn lîc ph¸t triÓn n«ng th«n
phï hîp xu thÕ thêi ®¹i vµ ®Æc ®iÓm hoµn c¶nh ViÖt Nam.

22
30.Nguyªn t¾c thùc hµnh X· héi häc n«ng th«n.

23