Professional Documents
Culture Documents
"c: v :+; +c c: ; ("
"Takai juak aih halei takai kaoh klak"
c
---Kadha Dua (Bi 2)
*** v-
***In akhar (Ch ci)
. _
C - cak Ch - chak J - jak Jh - jhak Ny - nyk Ny - nyak Nj - Njak
puec yau:
Cum (hn)
Chai
(xay [bt])
Jin
(tin)
Jhak
(xu)
Manyum
(ung)
Tanyak
(chi)
Njem
(Rau)
***- v- v- (-)
---Takai akhar deng di ala in (4) (Du m t pha di ch ci):
Takai kuk
-u
(iku: ui [c]) (Nyu: n, hn...) (bingu: hoa) ((Cru: [tc] Curu)
Takai kk
-
((krn: hiu; nhn thy, nhn ra)
Takai kuak
-ua
(kacua: anh/ch c) (majua: vng v)
Takai klak
-l
;(Klah: thot) --; (Gaok-glah: ni niu)
. (v . - v v-
. - v- ; -v "" .; .; v- v "" -
(v v- ; (v . - v- -
- .
Bac saong threm wak: Ngap yau kadha bac Sa, jang mk dom in akhar birau bac saong takai
akhar buh tam "" pieh paoh akhar, min "" daok dalam kadha Dua. Threm wak in akhar blaoh threm
wak in saong takai akhar, ralo kanain ralo siam.
(Hc v tp vit: Lm tng t nh bi hc 1, cng ly ch ci rp v vn rp vo "" tng ng
nh vn. Tp vit ch ci [trong bi hc ny] ri tp vit ch ci c thm cc du m, vit cng nhiu
cng tt ^^)
"+u( +( ++ ,( + +c v"
"Ribuk pak urang, Ikak sang palei drei"
---Kadha Klau (Bi 3)
*** v-
***In akhar (Ch ci)
- v ; ,
T - tak Th - thak D - dak Dh - dhak N - nk N - nak Nd - Ndak
Tamakai
(da hu)
riTha
(con hu)
Dak
(xp)
Dhar [phuel]
(n ngha])
Ni
(ny, y)
anak
(pha trc)
Ndua
(i)
***- v- v; ()
---Takai akhar deng di anak in (3) (Du m t pha trc ch ci):
Dan sa
-o
(Dewa Mano: [anh hng ca] Dewa Mano) (Pok: bng, b)
Dan dua
-ai
.(Padai: la) =- v; (Hatai Abaoh: tim )
(
Takai krak
-r
(-(Trak: nng) -((tanran: cnh ng)
***- v- - ()
---Takai akhar deng di likuk in (2) (Du m t pha sau ch ci):
Takai kiak
-ia
.,(Pandiak: nng; nng) -(Tian: lng) -(Tiak: tnh cm)
;
Paoh danih
-h
=;(hadah: sng) -;(tanh: t) ,;(kandah: kh khn)
. (v . - v v-
. - v- ; -v "" .; .; v- v "" -
(v v- ; (v . - v- -
- .
Bac saong threm wak: Ngap yau kadha bac Sa, jang mk dom in akhar birau bac saong takai
akhar buh tam "" pieh paoh akhar, min "" daok dalam kadha ni. Threm wak in akhar blaoh threm
wak in saong takai akhar, ralo kanain ralo siam!
(Hc v tp vit: Lm tng t nh bi hc 1, cng ly ch ci rp v vn rp vo "" tng ng
nh vn. Tp vit ch ci [trong bi hc ny] ri tp vit ch ci c thm cc du m, vit cng nhiu
cng tt ^^)
-
---Kadha Pak (Bi 4)
*** v-
***In akhar (Ch ci)
. v
P - pak Ph - phak B - bak Bh - bhak M - mk M - mak Mb - Mbak
taPai
(con th)
Phim
(phim)
Bak
(y)
Bhum
(Qu hng)
Mk
(ly)
Mai
(n; v)
Mbak
(mn)
***- v-
***Takai akhar (Du m)
Dan sa
Paoh thek
-
-(Kat: [l hi] Kate) (bir: thp) .-(pag: bui sng)
Dan sa
Craoh Ao
-ao
(kubao: con tru) .-(patao: vua) v(bimao: nm)
. (v . - v v-
. - v- ; -v "" .; .; v- v ""
- (v v- ; (v . - v-
- - .
Bac saong threm wak: Ngap yau kadha bac Sa, jang mk dom in akhar birau bac saong takai
akhar buh tam "" pieh paoh akhar, min "" daok dalam kadha ni. Threm wak in akhar blaoh threm
wak in saong takai akhar, ralo kanain ralo siam.
(Hc v tp vit: Lm tng t nh bi hc 1, cng ly ch ci rp v vn rp vo "" tng ng
nh vn. Tp vit ch ci [trong bi hc ny] ri tp vit ch ci c thm cc du m, vit cng nhiu
cng tt ^^)
*** v-
***In akhar (Ch ci)
- - = .
Y - yak R - rak L - lak W - wak S - sak H - hak P - pak S - sak
Yang
(Thn)
Raong
(nui)
Alak
(ru)
Wak
(vit)
Sa-ai
(anh)
Hu
(c)
Pak
(4)
Sang
(nh)
_
***- v-
***Takai akhar (Du m)
Balau paoh thek
tapong
-e
.(paje: ri) .- (sang Ye: (nh truyn thng))
takai kik tut takai
mk dalam
-i
v(kami: ti) (sakawi: lch) (Bini: B-ni)
takai kik tut takai
mk lingiw
-im
(ciim: chim) (rim: mi) -(khim klao: mm ci)
takai kik paoh dak
-ei .-(palei: lng) =(harei: ngy) - v (lakei kumei: trai gi)
paoh thek paoh
ngk
-eng
(raweng: thm) (mbeng: n) -(gineng: Trng Gineng)
paoh thek tut
takai mk
-em
-,(ga-ndem: dnh) (njem: rau)
takai klak takai
kuak
-lua
. (pluai: qu b)
takai klak
takai kuk
-lu
-;(gluh: bn) ..;(sapluh: 10)
craoh ao
paoh ngk
-aong
.(saong: v/vi) (.(Praong: ln) (naong: gnh) v-(ataong: nh)
craoh ao tut
takai mk
-aom
- -. (taom gep: gp nhau) - = (yaom hu: c khong..)
. (v . - v v-
. - v- ; -v "" .; .; v- v "" -
(v v- ; (v . - v- -
- .
Bac saong threm wak: Ngap yau kadha bac Sa, jang mk dom in akhar birau bac saong takai
akhar buh tam "" pieh paoh akhar, min "" daok dalam kadha ni. Threm wak in akhar blaoh threm
wak in saong takai akhar, ralo kanain ralo siam.
(Hc v tp vit: Lm tng t nh bi hc 1, cng ly ch ci rp v vn rp vo "" tng ng
nh vn. Tp vit ch ci [trong bi hc ny] ri tp vit ch ci c thm cc du m, vit cng nhiu
cng tt ^^)
"+ + +v; ( :cr
cc c( + :+r :cr ( + v;"
"Aia praong ridh ndik gaiy
Tel tuk aia raiy gaiy ndik ridh "
,
---Kadha lim (Bi 5)
*** v-
***In akhar (Ch ci)
v ;
A - ak I - ik U- uk - Ai - ai O - ok
puec yau:
da-a (mi)
Ilimo
(vn ha)
li-u
(da)
rup ng
(t mnh)
Sa-ai
(anh)
O
(khng)
***v- - ()
***Akhar Matai (11) (Ch cht lm du m)
- Yau = .-. Pagap (v d)
Paoh kak
-k (Ikak: ct; bun bn) (-(Trak: nng) -(Katak: [g] gy)
paoh ngk
-ng
v = v (Bimong: Thp)
paoh cak
-c v(Thac: /tt [nc]) ,(Nduec: Chy) .(Puec: c)
paoh tak
-t v(That: ti) (Marat: c gng)
paoh nk
-n (Ikan: C) (Jin: tin) .(Paran: Dn tc)
.
paoh pak
-p -.(Kitap: Sch) -.(Lap: r) -.(Khap: Yu)
-
paoh yak
-y
-- = -(Giray=Girai: Rng) - = (Ray=Rai: i)
paoh rak
-r (War: qun) =(Hadar: nh) (Dhar: Cng c)
-
paoh lak
-l v-(Amal: sn) .;-(Panal: n lt lng) v-(Awal: Chm Awal)
paoh wak
-w
= (Kubaw=Kubao: con tru)
paoh sak
-s
(Manuis: Ngi)
,,
. (v . - v v-
. - v- ; -v "" .; .; v- v "" -
(v v- ; (v . - v- -
- .
Bac saong threm wak: Ngap yau kadha bac Sa, jang mk dom in akhar birau bac saong takai
akhar buh tam "" pieh paoh akhar, min "" daok dalam kadha ni. Threm wak in akhar blaoh threm
wak in saong takai akhar, ralo kanain ralo siam.
(Hc v tp vit: Lm tng t nh bi hc 1, cng ly ch ci rp v vn rp vo "" tng ng
nh vn. Tp vit ch ci [trong bi hc ny] ri tp vit ch ci c thm cc du m, vit cng nhiu
cng tt ^^)
"w + vcw u ,w + vw"
Nao sa jalan mbeng ikan sa danao
,
---Kadha nem (Bi 6)
***v
***Angka (Ch s/S m)
- e
. -v -; -. .-. ..;
Sa Dua Klau Pak Lim Nem Tajuh Dalapan Salapan Sapluh
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
ee eee eeee eeeee eeeeee eeeeeeeee
. -; . . - . . . -
Sa Rituh Sa Ribau Sa Taman Sa Chai Sa Kot Sa Tik
100 1.000 10.000 100.000 1.000.000 1.000.000.000
(v
Threm wak:
e = 2011
v -. =- v; - ,
Angka yap halei jang deng anak di Kata Benda
S m lun ng trc danh t
.-. v Klau urang ank (3 a con)
Pagap: ..; v Sapluh mong (10 gi)
v =- - - ,
Angka radak halei jang deng lakuk di Kata Benda
S th t lun ng sau danh t
.-. - - .-. Nao dalam tuk salapan (i lc 9 gi)
Pagap: - Damya pak (ng th 4)
v e Thun Dua ribau sapluh sa (Nm 2011)
,_
*** =
***Bac Harung (n tp):
- -
K Kh G Gh Ng Ng
. _
C Ch J Jh Ny Ny Nj
- v ; ,
T Th D Dh N N Nd
. v
P Ph B Bh M M Mb
- - . =
Y R L W S H P
.
S
v ;
A I U Ai O
===> v- = - v;
===> In akhar Cam hu 41 abaoh (Ch ci Cham c 41 ch ci)
(v Threm wak (Tp vit):
v- (In Akhar)
,-
v (Angka)
"+wc uu +w ucu+"
"Anit bangsa ranem buelbhap"
---- - t---
Po Klaong Giray
,+
---Kadha tajuh (Bi 7)
*** . .;
***Dom sap paoh (Cc vn)
** -O ~~ . - "-" - . -
Puec yau "-" dalam sap Yuen (O ~~ c nh "" trong ting Vit)
-O
- -(Ralo lo: nhiu lm) -v (Ilimo: vn ha)
-om
,(Ndom: ni) (Mangawom: gia nh) =(Hadom: bao nhiu)
=
-ong
(- - (Trong takai: gc chn) v(OngMuk: ng b)
-ok
(Pok: bng, b) -- (Tagok: dy) -(Tok: nhn; ch c)
=
-ong
-(Tong: gc) v (Bimong: Thp)
-oc
-ot
(Ot-manot: [vui ci] rng r) -v (Lathei rot: Cm
n)
-on
. .
-op
=.(Hop: hp)
- -
-oy
-or
- -
-ol
-os
; ;
-oh
;(Mboh: Thy) (v;(Throh: Tr [bng])
,c
** -Aow ~~ . - "-O" - . -
Puec yau "-O" dalam sap Yuen (Aow ~~ c nh "-O" trong ting Vit)
-Aow
.(Pabaow: con cu) -v (Lamaow: con b) v (Thaow:
cm, nm)
-Aom
-(Taom: gp) - = (Yaom hu: ch c)
=
-Aong
v(Cang maong: Trng i) .(Saong: v;vi;cng)
-Aok
v(Maok: con mi) v (Akaok: u) .(Jhaok: mc)
=
-Aong
-(Po Klaong Garai) (- ,- (Traong nday: c
chua)
-Aoc
-Aot
v(Kathaot: ngho) v (Nao maot: i mt)
-Aon
. .
-Aop
- -
-Aoy
-(Jaoy: gii)
-Aor
-(Laor: di) v (Akaok: u) .(Jhaok: mc)
- -
-Aol
-- -(Khaol ita: Chng ti)
-Aos
; ;
-Aoh
v;(Thaoh: trng rng) .; -. (Mapaoh gep: nh nhau)
,
** - -Aiy ~~ . - "-E" - . -
~~ Puec yau "-E" dalam sap Yuen (Aiy ~~ c nh "-E" trong ting Vit)
-
-aiy-
.-(Pabaiy: con d) -- (Laiy: cng chn) --(Khaiy: h,h)
-aim-
(Karaim: c-rem)
=
-aing
~ (Caklaing: [lng] M Nghip)
-aik
(Caik: t, ) (Baik: nh) v(v(Amraik: t)
=
-aing
~ (Caklaing: [lng] M Nghip)
-aic
-ait
- (Tadait Saranai: Kn Saranai) =-(Hagait: ci g)
-ain
(Kanain: )
. .
-aip
.;.(Pahbaip: ngi xm)
-air
- -
-ail
-aiw
(Ikan caklaiw: C tru nh va) (Kaiw: ko; ngc[?])
-ais
; ;
-aih
v; -- (Aih taginum: cm my) vv; (Athaih: con nga)
,
** - ~~ . - "-" - . -
~~ Puec yau "" dalam sap Yuen (-- ~~ c nh "-" trong ting Vit)
-
-(Kat: [l hi] Kate) -(Tak: sng)
-m
(Kim: Cho [ng vt] n)
=
-ng
~ (Mblng: nghing)
-k
=
-ng
- ~ - (Jalng: ci cuc)
-c
-t
=v (Hamit: mi) (Chit: ci chit)
-n
(Jin: tin) -. v(Tapin aia: bn nc)
. .
-p
- -
-y
-r
- - -- (Payn tangin tagok: a tay ln)
- -
-l
-w
(Ciw: chiu) (.(Prw: ht)
-s
; ;
-h
;(dh: kia) v ;(Ank sh: hc sinh)
,_
** -UE- ~~ . - "-U" - . -
~~ Puec yau "-U" bisaman dalam sap Yuen (-UE- ~~ c nh "U" [lt nhanh gia ch U v ] trong
ting Vit)
-ue
, - (Ndom lue: ni a)
-uem
=
-ueng
= ~ = (Hueng: h)
-uek
=- (Haluek: [dao] sc)
=
-ueng
= ~ = (Hueng: h)
-uec
. (Puec: c) ,(Nduec: chy, chy) . (Panuec: ting, li)
-uet
-uen
- (Luen: nut) - (Yuen: ngi Kinh) .v (Su-auen: nh)
.
.
-uep
-
-
-uey
-uer
(Kuer: m) v(Thuer: [lng] Hu Sanh) .(Suer: Thin ng)
-
-
-uel
- (Phuel: c, n) - (Njuen-njac: nh nhng)
-uew
-ues
;
;
-ueh
v. ; (Apuei ghueh: la chy hng)
(v . Threm wak+ puec (Tp vit+c)
Cam saong Raglai yau adei saai sa tian (Cham vi Raglai nh hai anh em mt d)
Nao sa jalan mbeng ikan sa danao (i chung ng n c chung ao)
"O thei ngap di drei o hai. Tamuh di hatai drei ngap di drei" (C ai gy hi mnh u, t tm sanh s mnh hi mnh)
v . Threm wak+ puec (Tp vit+c)
+
, .;
.;
v v - -.
. v v v -
- - . v v;
v v ;
Ciim ndem di dhar klau pluh
Ciim nao masuh klak dhar majua
Thei thau ka tian kau lapa
Njem par di aia mng thau ka tian
Cek glaong glai paceng mng anak
Kau maong mai wek o mboh dhar ciim
,
---Kadha Dalapan (Bi 8)
***v;
***Adih-King (Phng hng)
. Pur (ng)
.- Pay (Ty)
Dak (Nam)
Ut (Bc)
san (ng Bc)
v(-; Agrih (ng Nam)
-. Bai-yap (Ty Bc)
-- Nai-liti (Ty Nam)
_
*++( z*
-+ zn +:+
DOM HASIT DAKLAN
(Chng II: MT VI CH )
---Kadha sa (Bi 1)
*** v- = -.
***Parabha dom in akhar mahiek gep (Phn bit cc ch ci ta ta nhau)
***- G- L- T
v =- - G
Araong haluek (Lng nhn)
v , - L
Araong ndak (Lng cong)
- (. - T
Mata praong (Mt to)
(v . Threm wak+ puec (Tp vit+c)
***. P. S
v =- . P
Araong haluek (Lng nhn)
v , . S
Araong ndak (Lng cong)
(v . Threm wak+ puec (Tpvit+c)
-
*** C N
C
Bhian (bnh thng)
- (- N
Takai duei trun (Chn ko xung
(v . Threm wak+ puec (Tpvit+c)
*** D P
- =- D
Takai haluek (chn nhn)
- = - P
Takai hu mata (chn c mt)
(v . Threm wak+ puec (Tpvit+c)
*** W Mb
W
Bhian (bnh thng)
- -- Mb
Mblaow takai tagok (nh chn ln)
(v . Threm wak+ puec (Tpvit+c)
+
---Kadha dua (Bi 2)
***Mt s vn v Ng php:
A- T:
Ting Cham l mt ngn ng a m tit trong t song tit chim s lng ln nht, sau l
n tit
(Xem thm Inrasara, T Hc Ting Chm, NXB VHDT, 2003. Trang 67)
B- T t: (Cch xc nh Langlikuk - tin trng m)
Ting Cham c 2 loi t t: Tin t v Trung t. Bit vn dng, chng ta s tm c t mt
cch chnh xc ko ln ln.
** Trung t - n --- C tc dng bin ng t thnh danh t
* V d:
(Bek: p) (Banek: p)
; (Dih: Cy) ; (Danih: m)
v; (Adaoh: Ht) ; (Danaoh: Bi ht)
(Trung t - n buc t chnh lm langlikuk - tin trng m)
** Tin t -- t --- C tc dng bin ngoi ng t thnh ni ng t
* V d:
(Blek: Lt) - (Tablek: T lt)
v (Thuak: Rt) -v (Tathuak: St)
; (Blah: Ch) -; (Tablah: N)
** Tin t - ---T c tin t -m s c ngha: "gm", "c", "bao hm", "cha ng"
* V d:
- (Tian: Bng, d) - (Matian: C d/bng = cha)
v; (Abaoh: Tri, trng) ; (Mabaoh: trng)
(- (Gru: Thy) (- (Magru: Hc)
c
** Tin t - p --- T c tin t -p s c ngha: "lm cho"
* V d:
- (Matai: Cht) - (Pamatai: Git)
-. (Lipei: M, mng) -. (Palipei: Bo mng)
(- (Trun: Xung) (- (Patrun: H)
(**)Lu gia v .:
* -p:
Lm tin t
Vit nhng t c bit v quen thuc nh:
(Po: Ngi, thn; Vng, d) (Pok: Bng, b)
Vit s:
(Pak: 4)
* .-p:
Khng lm Tin t nhng li lm Tin trng m (Langlikuk)
S dng vo cc trng hp khc ngoi cc trng hp trn
C- Tin trng m (Langlikuk) lm gim cng pht m:
- -- (Gilai: Thuyn)
- (Jalan: ng)
(Danao: Ao)
- (Bilan: Thng)
brn/
Baranng
---Kadha klau (Bi 3)
***Mt s vn v Ng php (tt):
D- Cc vn khc (Quan trng):
1* Vit ging nhau, c khc nhau. y l trng hp bin m ca ph m cui
** & .
---Pagap:
- (Katak: m) - v - (Mk katak: ly m)
- (Katak: cc tc) - - (Manuk katak: g cc tc)
-- (Talak: so) - - -- (Yuk talak: Thi so)
v- (Alak: ru) - v- (Manyum alak: Ung ru)
=-. (Hayap: Bia) - v- =-. (AKhar di hayap: ch trn bia k)
-. (Yap: m) - -. . (Yap pabaow: m cu)
-. (Khap: Yu) - -. -. (Khap di gep: Yu nhau)
==> V chng ta ch bn v chun chnh t, nn hnh thc ca ch vit vn c gi
nguyn mc d c bin th ca cch c. Mun c v hiu ng, ch cn T
CHNG VO NG CNH v C THT NHIU TI LIU!
---Pagap:
; -- =; .- ;
(Oh tel hadah pag, manuk kanjaok blaoh: Tri cha sng m g gy ri)
T ko th c thnh Kanjaok nh bnh thng m phi l Kanjc
v-
(Jaka manyum alak: Jaka ung ru)
T v- c c thnh Alc
_
2* Vit khc nhau, c ging nhau:
*** C 4 Trng hp:
= = (Kang: cm)
= = (Kubao = Kubaw: Tru)
= - - = -- (Girai = Giray: Rng)
= - = - (Yau = Yuw: Nh/ging)
==> Cc trng hp trn y u c vit khng theo mt quy tc nht nh
(ngha l chn cch vit no cng c)
3* Vit khc nhng c khc:
c c l Po
***Ngoi ra cn c cc trng hp bt quy tc khc trong cch vit m chng
ta phi hc nm lng. V d:
; (Saai: anh, ch)
; (On: Mng)
4* m ngn - m di:
(Xem thm Inrasara, T Hc Ting Chm, NXB VHDT, 2003. Trang 100)
Cc m tit sau khng c phn bit ngn di trong li vit
Ngn Di
1
(Kan: Kh)
(Ban: ng)
-v (Lamk: m)
(Ikan ~ ikaan: C)
(Ban ~ baan: Thng)
v (Ramk ~ ramk: Cha)
2
(Ghur: Ngha trang Bani)
(Juk: cy)
(Cur ~ cuur: Vi)
(Juk ~ juuk: en)
3
(Cek: ni)
.. (Rapek: M)
(Cek ~ Ceek: dc)
. (Pek ~ Peek: ci)
4
v (Maik: nh) vv (Amaik ~ Amk: M)
_
.- (Jhain: Chen) - (Kail ~ Kaain: nh du)
5
(Caok: Khc)
.- (Palei Caok ~ Ck:
lng Hiu L)
6
(Rik: C)
(Ngik: Ci)
(Rik ~ Riik: C kh)
- (Lingiik: Tri)
==> Trong cc bn chp tay ch Cham, 2 trng hp di (5&6) khng c s thay
i li vit d m c pht ra c ngn hay di. Ring 4 trng hp trn, ngi Cham
c dng chn ch ghi m di, nhng li vit ny khng c trit s dng.
Ngi ta khng bao gi vit - (Bulaan: Thng) hay v (Angaar: Th 3) mc
d chng c pht m di, m phi vit - - Bulan hay v - Angar
* Trng hp kh x ny trong cc vn bn Cham cn i c G.Moussay
gii quyt tm thi nh sau:
- m di nguyn, m ngn th thm thnh /-/
---Pagap:
- (Bel: Ma)
- (Bal: V)
(Ber: Mu)
= (Hader: Nh)
(Kamar: Tr s sinh)
v= (ahar: Bnh)
- (Khen: Khn)
v (Ramwan - [l hi] Ramwan)
_,
4* Bin m:
**. .
-. (Gap: Va) -- - ; -. -
(Yau nan mbiah gap ye: Nh th va ri)
-. (Gep: H hng; nhau) -- . (- . -.
(Ngap gruk saong gep: Lm vic cng nhau)
**. .
. (Mbp: a bp) -- - . - -
(Gai mbp dalam ging: a bp trong nh bp)
,. (Ndip: Np, xi) -- -v - - ,.
(Tam ging tank ndip: Vo bp nu xi)
**. .
. (Jip: Th nm) -- - = . (Dalam harei Jip: Trong ngy th 5)
=. (Hadiip: V) -- =. .. (Hadiip pasang: V chng)
5* Cch s dng v
** c s dng khi khng c ph m cui (kt thc t)
v d: - (Jala: Tra) - (Ula: Rn)
--- Khng c ghi khi c ph m cui mc d chng l m di (xem thm mc 3*)
v d: - (Bulan: Thng) (Ikan: C)
+ Tuy nhin, vn c mt vi trng hp c bit bt buc chng ta phi nh:
v d: (Pak: 4)
(Klak: B)
. (Pakak: Khai mc)
_
** &
* c dng khi lm langlikuk v khi c ph m cui
v d: v (Rimaong: H) v (Bimao: Nm)
- (Lingik: Tri) - (Tangin: Tay)
* c dng khi khng c ph m cui (kt thc t)"
v d: (Ni: Ny) (Urani: By gi)
(Bini: [o] B-ni) v (Kumi: Ti/Trm)
__
*++( ,*
-+ : +:
DOM KADHA PAMBLUAK
(Chng III: Bi c thm)
***,***
.
- -
= -
- = - ;
v ; -v - -
v ; -
v; (- v; v
- vv - vv
- -;
.; .-
Ciim cak cak
Padai bak jak
lac bak li-i
Hajan malam ni
lac hajan malam dh
Ank ong sh tam ribaong laik nyuel
Ank ong maduen nao duah ritaong
Bai abaoh traong Bai abaoh aik
Bingi lo amaik bingi lo am
Jen gaok jen glah
Jen o pacah wak kaong paga
_-
****
- ---
+vw uc c+ ++ c + +u c+w r;r;
+( ucw r( +:u( w uc
+ cw +v ++
u u + w +:u( +u +c+ cw
+c + vcw + +w( w u+
c:c y+ ++; cc; y+ +v ; v u; +
u; +:v :ur vw + c
+:u( +u +wc vr+
uw +c; ++ +u; +( v+ + +v
c ++ v +c u cc
+wvr + c +w( c w
uw +( ucw +v + ++ +v;+:v
+w( u( cc+ :u
v( cu v( +
+ +c; uw c+ +:u( +u u cw
+ + +c vc; u v; r ++
uw +:u( +u cw +:+ + +w( +c
uw +c; ++ +u; +; vcw +v
u+ ++ v +w( +v; u(
_+
**_**
- ,
v .- v v- = ; v
; v- ; . .; v
; -; - =- (
- v - ; - - v
v = ; . ;
- v , ;
v -; v ,
; - - - -v -v
.; ; - = . -
= - (. .; =
= . - -- (- > ; ; v
v; -; ; -( v -
;
.- v v - ; ;
v ; v . - v .
v v- v - ; =- ; v
; ; . . -; >-u > - -.
-; ( . v-;
_c
**-**
- vv
uvw + :+( c+ + +w :v c+w
vwr u+ +v; u cw +v +wc +w
u ++ c: r w cv( vcw +c
c + + v +v u + u :u
+ u:; :u
+c +v + u:; :u; :u +u
+u +:v ~; c +; +
+wc u c ++ u+
cw +c+ v y+ + vcw
+v+ u( u +c + +w :v c+w
+v+ u( u + + +u; uvw :+( :+
u:; c + v:v; : w v cv( +u
+v +:v u; :u +c :v v +
v + u:;
+c +v + u:; :u; :u +u
+u +:v u; c +; +
+wc u + :c( v v
+ uvw +c +w uw :+( uw vc cw
_
-@-TI LIU THAM KHO CHNH-@-
1. Thun Ngc Lim, Ting Chm cn bn [?], BBSSCC Ninh Thun.
2. Lu Vn o, Ting Chm nng cao [?], BBSSCC Ninh Thun.
3. Inrasara, T Hc Ting Chm, NXB VHDT, 2003
4. Http://Champaka.org
5. Http://GilaiPraung.com
_
RUMI SYSTEM
In &
Takai Akhar
Rumi
Pagap
Rumi
Aer dalam
sap Yuen
Kak - K
Jaka
Jaka
-
Khak - Kh
a-.
Akhar Ch
-
Gak - G
--.
Tagalao Bng lng
Ghak - Gh
a
Agha R
Ngk - Ng
.
Lamng (Tn 1 a
danh)
Ngak - Ng
a
Angan Tn
Cak - C
Cum Hn
Chak - Ch
Cheh Thch
Jak - J
.
Jalan ng
.
Jhak - Jh
.
Jhak Xu
Nyk - Ny
Manyk
n
Nyak - Ny
-
Tanyak chi
Njak - Nj
Njem
Rau
-
Tak - T
-
Takai Chn
Thak - Th
Thaik Hnh/dng
Dak - D
a
aDei Em
Dhak - Dh
Kadha Bi [hc]
Nk - N
a
Ank Con
Nak - N
a
Anak Pha trc
__
Ndak - Nd
Ndom Ni
Pak - P
-
Tapai Con th
Pak - P
Pak
4
.
Phak - Ph
.
Bingu Suphi Hoa mai
Bak - B
Bak y
Bhak - Bh
Bhum Qu hng
v
Mk - M
v
Mh
Vng
Mak - M
.
Kamar Tr s sinh
_
Mbak - Mb
_
Mbak
Mn
Yak - Y
Yang Thn
.
Rak - R
.
Rai i
.
Lak - L
a.
Alak Ru
_
Wak - W
_
Wak Vit
Sak - S
Sang Nh
Sak - S
.
Sakkarai
Lch s
Hak - H
Hajan Ma
a
Ak - A
a
Da-a Mi
Ik - I
Ikan C
Uk - U
.
Li-u Da
-
_
w
Ku, gi
Ai - Ai
Saai Anh
O - O
O Khng
(
takai krak
-r-
(
Krn Nhn bit
t.kiak
-ia-
-.
Taphia Gn
balau
-a [!]
. (
Jala, Makr [!] Tra, p
-
/
paoh theh/p.thek tapong
-e- / -e (ae [?])
Pieh, Paje
Gi, ri
paoh ngk
-ng
.
Kalang Diu
tut t.kai mk
-m
Cam Chm
/
t.kai kik / t.kai kik tut mk
-i- / -i
Bini [o] B-ni
t.kai kik tut mk lingiw
-im
Ciim Chim
-ei
.
Palei
Lng
-em
-.
Galem Vc
-eng
-
Gleng
Nhn/Bi
/
-o- / -o
..
Pok, ralo B, nhiu
-ai
v
Mai n
-ao
Nao
i
-aong
Caong
M
-aom
- -,
Pataom gep
Hp mt
nhau
--
(
Krh
Gia
-u-
v
Hamu Rung
-ua-
Dua
2
-l-
Klak C
-lu-
Sapluh 10
-lua-
Pluai Qu b
-,
=-Pagap-=
Cam Akhar Thrah Rumi
- ,
v .- v v- =
; v ; v-
; . .;
v ; -; -
=- ( - v
- ; - -
v v = ;
. ; -
v , ;
v -; v ,
;
- - - -v -v
.; ; -
= . -
=
- (. .; = = .
- -- (- >; ;
v v; -;
; -( v - ;
----------------------------------------------------
BHUM ADEI
Ratuek - Ndang Neng Kua
Mai raweng palei adei aey hai! Juai mboh
kathaot blaoh wer aey saai! Dua urang sa
pajaih pajieng mai, Juai nh rabha ka
calah tung hatai. K ken cek kraong glai,
min ken di tian saai. Tambuak takai mai
ka adei buei hai. Mboh mbaok mbluak di
jin padai, saai taom adei ndom klao
cheh-chai
Aia tanh ghur adei ndua padeng caik
cang. Manyum baik saai, ka mat tung tian.
Tamakai yamn, yamn mbluak saradang.
Pieh cang saai liwik harei rup liwang.
Mbeng baik! Mbeng baik ka hu yawa
prn pieh harei hadei ngap jalan tagok
trun. Cuah Patih abei bhong abaoh
rambung, mayah saai takr adei tuk ka
saai mbeng!
----------------------------------------------------
-
=-Patuei-=
hr] dl' krP - Harei dalam Karap
(Cc th trong tun)
v . v . ;
Adit Som Angar But Jip Suk Sanacar
Ch Nht Th 2 Th 3 Th 4 Th 5 Th 6 Th 7
E~N qsK c' - Thun nasak Cam
(Tui Cam)
-; v -. - -v; v.;
Takuh Kubao Rimaong Tapai In-Girai Ula-Anaih Asaih
Chut Tru Cp Th Rng Rn Nga
.- ( v. .
Pabaiy Kra Manuk Asau Pabuei
D Kh G Ch Heo
-_
Ngap krn saong Cam Rumi (2)
(Lm quen vi Cham Rumi)
Caong ka kadha wak ni daong hu hasit ka ayut halei o ka ngap krn saong Cam Rumi.
(Mong mun bi vit ny s gip c cc bn cha tho vit ch Cham theo h thng Rumi)
__
"Puec yau" = c nh l
_________
a: puec yau "a" dalam sap Yuen. Pagap (v d): "tapa" (qua), lapa (i), kara (ra)
b: puec yau "ph" trak (nng) dalam sap Yuen. Pagap: "bak" (y), abei (khoai), labik (ch, ni)
c: puec yau "ch" dalam sap Yuen. Pagap: "Cam" (Cham - dn tc Cham/Chm), cei (ch, cu)
ch: puec yau "ch[s]" dalam sap Yuen. Pagap: "chai" (xay [bt])
d: puec yau "th" trak (nng) dalam sap Yuen. Pagap: "adei" (em),ada (con vt), hadah (sng)
dh: puec yau "th" trak gap (nng va) dalam sap Yuen. Pagap: "kadha" (bi), dhar (n ngha)
e: puec yau " "dalam sap Yuen. Pagap: "peh" (m), cheh (thch)
f:
g: puec yau "kh" trak (nng) dalam sap Yuen. Pagap: "tagei" (rng), paga (ro), caga (chun b)
gh: puec yau "kh" trak gap (nng va) dalam sap Yuen. Pagap: agha (r cy) "gheh" (xinh, p)
h: puec yau "h" dalam sap Yuen. Pagap: "hala" (l), "harak" (th), "harei" (ngy)
i: puec yau "i" dalam sap Yuen. Pagap: "kami" (ti/chng ti), uni/ini/ni (ny, y)
j: puec yau "gi" trak (nng) dalam sap Yuen. Pagap: "Juai" (ng, thi)
k: puec yau "k/c" dalam sap Yuen. Pagap: "Jaka" (Jaka)
kh: puec yau "kh" dalam sap Yuen. Pagap: "akhar" (ch)
l: puec yau "l" dalam sap Yuen. Pagap: "hala" (l)
m: puec yau "m" dalam sap Yuen. Pagap: "mata" (mt)
mb: puec yau "b" dalam sap Yuen. Pagap: "mbak" (mn)
n: puec yau "n" dalam sap Yuen. Pagap: "nai" (c, d)
ny: puec yau "nh"dalam sap Yuen. Pagap: "nyu" (n, anh/ch y)
nj: puec yau "..." dalam Pagap: "njem" (rau)
o: puec yau "" dalam sap Yuen. Pagap: "ilimo" (vn ha), pok (bng, b)
p: puec yau "p" dalam sap Yuen. Pagap: "pok" (bng, b), palei (thn, lng), tapa (qua)
ph: puec yau "ph" dalam sap Yuen. Pagap: "tarapha" (ci qun)
q:
r: puec yau "r" dalam sap Yuen. Pagap: harei (ngy), ra (ngi), kara (ra)
s: puec yau "s" dalam sap Yuen. Pagap: "saai" (anh), sang (nh), pasang (chng)
t: puec yau "t" dalam sap Yuen. Pagap: "mata" (mt)
th: puec yau "th" dalam sap Yuen. Pagap: "thau" (bit)
u: puec yau "u" dalam sap Yuen. Pagap: "li-u" (da)
v:
w: puec yau "w" dalam sap Englis. Pagap: "wa" (bc)
x-->s
y: puec yau "d/gi" dalam sap Yuen. Pagap: "yau" (ging, nh l)
z:
_______________________
--
Dom sap paoh/takai akhar dan akhar matai (deng di likuk paabih sa abaoh akhar)
(Nhng du cu vi ch cht (ng cui kt thc 1 ch)
***
1. Akhar matai:
***
c: puec yau dalam Pagap uni: "thac" ()
h: puec yau dalam Pagap uni: "atah" (xa)
k: puec yau dalam Pagap uni: "trak" (nng)
l: puec yau dalam Pagap uni: "Awal" (Cham Awal/Bani, sm)
n: puec yau dalam Pagap uni: "trun" (xung)
p: puec yau dalam Pagap uni: "kitap" (sch)
r: puec yau dalam Pagap uni: "wer" (qun)
s: puec yau dalam Pagap uni: "manuis" (ngi)
t: puec yau dalam Pagap uni: "marat" (c gng)
w: puec yau dalam Pagap uni: "naw" = "nao" (i)
y: puec yau dalam Pagap uni: "ley" (i, hi)
***
2. Takai akhar
***
: puec yau ""dalam sap Yuen. Pagap: "ank" (con), mank (sinh/), tank (nu)
: puec yau "" dalam sap Yuen. Pagap: "Kat" (l hi Kat), tak (sng)
u: puec yau "u"dalam sap Yuen. Pagap: "manuk" (con g), su-uk (tr li), gru (thy)
ao: puec yau "ao"dalam sap Yuen. Pagap: "nao" (i), kabao (tru), patao (vua)
ao + akhar matai: puec yau "o+"dalam sap Yuen. Pagap: "kathaot" (ngho), laor (lo), saong (vi)
ao + w -> aow: puec yau "o"dalam sap Yuen. Pagap: "lamaow" (con b), pabaow (cu)
ai: puec yau "ai"dalam sap Yuen. Pagap: "mai" (n), padai (la), girai (rng)
ai + akhar matai: puec yau "e+"dalam sap Yuen. Pagap: "tadait Saranai" (kn Saranai)
ai + y -> aiy: puec yau "e"dalam sap Yuen. Pagap: "pabaiy" (con d)
au: puec yau "au"dalam sap Yuen. Pagap: "patau" (), rabau (ngn), malau (ngng)
ia: puec yau "i+a" bisamer (cho tht nhanh) dalam sap Yuen. Pagap: "taphia" (gn), tamia (ma)
ie: puec yau "i+" bisamer (cho tht nhanh) dalam sap Yuen. Pagap: "pieh" (gi, m)
__________
---Ikan di Ram---
_____
-+
-c
-
-@- Kawom cheh Ndom Mayai dalam sap Cam -@-
(http://www.facebook.com/groups/ndom.mayai.sap.Cam)