Nhung Thach Thuc Quan Ly Trong The Ky 21

NH NG THCH TH C C A QU N L TRONG TH K XXI
Peter F.Drucker
D n nh p: NH NG TI NNG B NG C A NGY MAI B n c c th h i cu n sch ny c bn n nh ng ti nng b ng c a ngy hm nay nh CHI N L C C NH TRANH, NGH THU T LNH O, TNH SNG T O, LM VI C THEO NHM, CNG NGH hay khng? Nh ng v n khng bn n trong cu n sch ny. B i l cu n sch ny ch bn v nh ng ti nng b ng c a NGY MAI m thi l nh ng ti thi t y u, tr ng tm, c tnh ch t s ng cn v ch c ch n s l nh ng thch th c ch y u c a ngy mai. Li u c ch c ch n nh v y khng? C c ch n l nh v y! B i v y khng ph i l cu n sch ni v cc D thch th c v nh ng ti c bn lu n nh ng v n ang g p ph i cng nh ON cng khng ph i cu n sch bn v TNG LAI. Nh ng y u l t t c cc n c pht tri n
h u h t cc n c ang tr i d y (nh Hn Qu c,
Th Nh K). Nh ng v n ny c th c nh n di n, bn lu n, phn tch, v gi i p. M t s ng i v m t s ni ang nghin c u nh ng v n ny. Tuy v y cho n
Peter F.Drucker
nay c r t t cc t ch c v nh qu n l lm vi c ny. Nh ng ai ngay t by gi tm hi u nh ng thch th c ny v qua chu n b tr c cho b n thn v t ch c c a mnh i ph v i nh ng thch th c m i th s l ng i i u v chi ph i ngy mai. Cn nh ng ai ch n khi nh ng thch th c m i ny th c s tr thnh nh ng ti nng b ng th ch c ch n h s b t t h u v c th s khng bao gi u i k p c thin h . Do v y, y l m t cu n sch ku g i hnh ng. Hi n gi nh ng thch th c m i ny cha l r. Chng r t khc v i nh ng g chng ta t ng bi t n. Chng h u nh mu thu n v tri ng c v i nh ng g m ngy hm nay v n c th a nh n v coi l thnh cng. Chng ta ang s ng trong th i k QU SU S C v i nh ng s thay i c th cn c c oan hn so v i nh ng bi n i tr c y khi b c vo cu c cch m ng cng nghi p l n th hai gi a th k XIX, hay nh ng bi n i c c u do cu c i kh ng ho ng v Chi n tranh th gi i th hai t ng gy ra. Ng i c cu n sch ny s c c m gic b t an v lo u nh c m gic c a chnh tc gi khi vi t n. B i v trong nhi u tr ng h p ch ng h n tr ng h p nh ng
2
Peter F.Drucker
thch th c do s BI N M T c a T L SINH S N t ch c s d ng lao ng c bn lu n v T
cc
n c pht tri n, ho c nh ng thch th c i v i c nhn v chng cu i ni QU N L B N THN nh ng th c ti n m i m
v nh ng yu c u t ra i h i ph i O NG C cc chnh sch c t ng c p d ng c k t qu t t trong su t th k qua, v th m ch hn th n a, n i h i ph i thay i c N P NGH c a cc t ch c cng nh cc c nhn. y l SCH V QU N L. Tc gi c tnh khng
a vo y NH NG THCH TH C KINH DOANH, ngay c nh ng v n r t quan tr ng nh l li u ng Euro c thay th ng Dollar M lm ng ti n chnh c a th gi i khng, ho c ci g s thay th cho pht minh kinh t thnh cng nh t c a th k XIX t c l ngn hng thng m i v ngn hng u t. Tc gi cng c khng c p n cc kha c nh KINH T H C, m c d nh ng thay i c b n v QU N L kinh t (ch ng h n s n i ln c a tri th c thnh ngu n l c ch y u c a n n kinh t ) ch c ch n s r t c n n l thuy t kinh t m i, v cng khng km quan tr ng l chnh sch kinh t m i. Cu n sch cng khng
3
Peter F.Drucker
bn n chnh tr , th m ch khng c p n nh ng v n c t y u nh li u n c Nga c th ph c h i c v tr c ng qu c v chnh tr , qun s v kinh t hay khng. Cu n sch bm st ch QU N L. C r t nhi u l do gi i thch i u ny. Nh ng v n m cu n sch bn t i, nh ng TH C TI N m i v x h i, dn s h c v kinh t khng ph i l nh ng v n m CHNH PH c th gi i quy t c. l nh ng ch tuy c nh h ng su s c n chnh tr nhng khng ph i l nh ng v n chnh tr . khng ph i l v n m th tr ng t do c th gi i quy t c. cng khng ph i l ti c a L THUY T KINH T hay CHNH SCH KINH T . l nh ng ti m ch c khoa h c QU N L v C NHN lao ng tri th c, chuyn gia hay nh qu n l m i c th x l v gi i quy t. l nh ng i u ch c ch n s c tranh lu n trong chnh gi i cc n c pht tri n v cc n c m i tr i d y. Nhng gi i php c a n ch c th n y sinh bn trong m t t ch c ring l v ph i c th c hi n thng qua S QU N L c a m t t ch c ring l v do t ng c nhn lao ng tri th c ( c bi t
4
chnh l cc V N
Peter F.Drucker
l do t ng nh qu n l) bn trong t ch c ti n hnh. M t ph n l n cc t ch c ny, t t nhin s l cc doanh nghi p. V ph n l n c nhn cc lao ng tri th c ch u nh h ng b i nh ng thch th c ny s l nh ng ng i lm thu cho doanh nghi p ho c lm vi c v i cc doanh nghi p. Tuy v y, y l cu n sch ni v QU N L hn l ni v QU N L KINH DOANH. Nh ng thch th c cu n sch ny nu ra c nh h ng n t t c cc t ch c trong x h i ngy nay. Th c ra, m t s thch th c s c tc ng n cc t ch c phi kinh doanh th m ch cn nhi u hn, v nhi u t ch c lo i ny, ch ng h n nh tr ng i h c, hay b nh vi n, ch cha ni t i cc c quan chnh ph , r t c ng nh c v km linh ho t hn cc doanh nghi p v th ng n su bm r vo nh ng quan ni m, gi nh v chnh sch c c a ngy hm qua v th m ch nh m t s tr ng i h c cn bm ch t vo nh ng gi nh c a ngy hm kia (nh cc gi thi t th k XIX).
c cu n sch ny nh th no? Tc gi g i b n c nn c m i l n t ng chng m t, v cc chng u kh di. R i tr c tin hy t h i: Nh ng ti ny, nh ng thch th c ny C NGHA g i v i t ch c c a chng ta v
5
Peter F.Drucker
i v i c nhn ti v i t cch l m t lao ng tri th c, m t chuyn gia, hay m t nh qu n l?. M t khi suy ngh k i u ny r i hy t cu h i: Nh ng HNH NG no m t ch c c a chng ta v c nhn ti v i t cch l lao ng tri th c v /ho c nh qu n l c n lm bi n nh ng thch th c c nu ra trong chng ny thnh nh ng C H I cho t ch c c a chng ta v cho c nhn ti?. V HY B T TAY VO VI C? Peter F.Drucker
Peter F.Drucker
Chng I NH NG M HNH M I V QU N L V sao cc gi nh l i quan tr ng Qu n l c ngha l qu n l kinh doanh M hnh t ch c duy nh t ng Cch duy nh t ng qu n l con ng i Cc cng ngh v ng i s d ng cu i cng c xc nh t tr c Ph m vi c a qu n l c xc nh theo php l Ph m vi c a qu n l c xc nh theo a l chnh tr N i b t ch c l lnh a c a qu n l.
Peter F.Drucker
D n nh p V SAO CC GI NH L I QUAN TR NG. Cc gi nh c b n v th c ti n chnh l nh ng khun m u c a cc mn khoa h c x h i ch ng h n nh khoa h c qu n l. Cc gi nh th ng n m trong ti m th c c a cc h c gi , tc gi , nh gio, cc nh th c hnh trong lnh v c ny. Tuy v y, chnh nh ng gi nh l i quy t nh ph n l n nh ng g m cc h c gi , tc gi , nh gio v nh th c hnh cho l th c ti n. Nh ng gi nh c b n v th c ti n c a mn khoa h c s quy t nh b mn t p trung vo ci g. N quy t nh ci m mn khoa h c coi l th c ti n v th c ra n quy t nh lun c lnh v c nghin c u c a mn khoa h c . Cc gi nh cng quy t nh ph n l n ci g s b b qua, ho c v t ra ra nh l m t ngo i l kh ch u. Nh v y cc gi nh quy t nh c hai i u: i u c n c t p trung ch v i u b b qua ho c xem nh trong mn
8
Peter F.Drucker
khoa h c no . M t v d i n hnh l s ki n x y ra i v i m t h c gi sng su t nh t trong s cc h c gi khoa h c qu n l th i k u: Mary Parker Follett (1868 1833). Do nh ng gi nh c a b khng ph h p v i cc gi nh c a ngnh khoa h c qu n l ch m n nh ng nm 1930 v 1940 m b tr thnh m t ng i hon ton b ph t l , th m ch cho n tr c ci ch t c a b vo nm 1932. Nh ng cng trnh c a b b lng qun trong su t 25 nm ho c lu hn th . Tuy v y, ngy nay chng ta u bi t r ng nh ng gi nh c b n c a b v x h i, v con ng i v qu n l l g n v i th c ti n hn nhi u so v i nh ng gi nh m cc nh qu n l th i l y lm c s - v th m ch cho n by gi nhi u ng i v n l y lm c s . M c d vai tr c a gi nh c t m quan tr ng nh v y, nhng t khi n c a ra phn tch, nghin c u, v i ch ng, th m ch t khi c trnh by m t cch r rang v y .
Xem bi gi i thi u c a tac gi v quy n Mary Parket Follett, Nh tin tri c a qu n l (Boston: Harverd Business School Press, 1995)
*
Peter F.Drucker
i v i m t ngnh khoa h c x h i nh khoa h c qu n l th nh ng gi nh th c ra quan tr ng hn nhi u so v i nh ng nh trong mn khoa h c t nhin. nh l gi thuy t t ng qut ang ph bi n, n ch ng c nh h ng g n v tr t nhin c . B t lu n nh cho r ng m t tr i quay quanh tri t hay ng c l i, tri t quay quanh m t tr i th i u ch ng c nh h ng g n m t tr i v tri t c . i t ng nghin c u c a khoa h c t nhin l hnh vi c a cc v t th . Nhng i t ng nghin c u c a m t mn khoa h c x h i nh mn khoa h c qu n l l hnh vi c a con ng i v cc nh ch c a con ng i. V th cc nh th c hnh c xu h ng hnh ng v x s theo cc gi nh c a b mn khoa h c . Quan tr ng hn n a, th c ti n c a khoa h c t nhin, v tr v t l v cc nh lu t c a n, khng thay i (ho c n u c thay i th ch x y ra v i kho ng th i gian r t lu n hng tri u nm, ch khng ph i l l l ng v n th k , ch ng ni n th p k ). V tr x h i khng c nh ng quy lu t t nhin nh th . Do n ch u s thay i lin t c. V i u c ngha r ng nh ng gi nh ng i v i ngy hm qua c th tr nn khng ng v hon ton sai vo b t c lc no.
10
Peter F.Drucker
Ngy nay m i ng i ca t ng cch lm vi c theo nhm nh l m t ki u t ch c ng cho m i cng vi c (b n thn tc gi cng b t u ca t ng nhm lm vi c t r t s m vo nm 1954 v c bi t trong cu n sch xu t b n nm 1973 nhan Qu n l: Nhi m v , Trch nhi m v Th c hnh). N n t ng c a ni m tin chnh th ng hi n nay v nhm lm vi c l m t gi nh c b n c t t c cc nh l thuy t v qu n l v h u h t cc nh th c hnh ti p nh n t nh ng ngy u tin hnh thnh t duy v t ch c, t c l t Rathenau th i Henri Fayol Php v Walter c kho ng nm 1900: cho r ng phm
l m hnh t ch c th ch c m t m hnh t ch c ng m thi. V i u quan tr ng nh t khng ph i l li u nhm lm vi c c th c s l p s hay khng (cho n nay khng c nhi u b ng ch ng cho i u ny) m l, nh s th o lu n cn ng v ng n a. Do , i u quan tr ng nh t trong mn khoa h c x h i nh mn qu n l l cc gi nh c b n. V s thay i
11
ph n sau, gi nh c
b n v m t m hnh t ch c duy nh t ng khng
Peter F.Drucker
cc gi nh c b n l i cng quan tr ng hn. T khi vi c nghin c u khoa h c qu n l c b t u, v th c ra n cha xu t hi n cho t i nh ng nm 1930, th hai b gi nh v th c ti n qu n l c h u h t cc h c gi , tc gi v cc nh th c hnh ti p nhn: B gi nh th nh t xc nh quy t c c a qu n l 1. Qu n l c ngha l qu n l kinh doanh 2. Ch c ho c ph i c m t c c u t ch c duy nh t ng. 3. Ch c ho c ph i c m t cch duy nh t ng qu n l con ng i B gi nh th hai xc nh th c hnh c a qu n l 1. Cc cng ngh , th tr ng v s s d ng cu i cng c xc nh t tr c 2. Ph m vi qu n l c xc nh theo php l 3. Qu n l t p trung vo n i b 4. N n kinh t c xc nh b i bin gi i qu c gia l mi tr ng sinh thi c a doanh nghi p v qu n l.
12
Peter F.Drucker
H u nh trong su t th i gian ny t nh t l n u nh ng nm 1980 t t c cc gi nh ni trn tr gi nh u tin kh g n v i th c t p d ng, b t k cho nghin c u, vi t sch, gi ng d y hay th c hnh qu n l. n nay t t c cc gi nh ny khng cn h u ch n a. Chng tr n n g n v i s gi u c t. Gi y chng xa r i th c t n m c tr thnh v t ch ng ng i cho l thuy t v th m ch c n tr nghim tr ng s th c hnh qu n l. Qu th c, th c ti n ang nhanh chng tr nn i ngh ch v i nh ng g cc gi nh ny nu ra. Do , n lc ph i cho qua cc gi nh ny v c g ng hnh thnh nh ng gi nh m i cho c nghin c u l n th c hnh qu n l.
I QU N L C NGHA L QU N L KINH DOANH i v i h u h t m i ng i, c trong v ngoi lnh v c qu n l th gi nh ny l i u hi n nhin. Qu th c, nh ng tc gi vi t v qu n l, nh ng nh th c hnh qu n l v ng i ngoi cu c th m ch cn cha nghe th y t qu n l th t ng nghe ra thnh qu n l kinh doanh.
13
Peter F.Drucker
Gi nh v v tr c a qu n l c xu t x kh g n y. Tr c nh ng nhm 1930 m t vi tc gi v nh t t ng quan tm n qu n l, b t u t Frederick Winslow Taylor vo u th k ny v cu i cng l Chester Barnard ngay tr c Chi n tranh th gi i th II, t t c h u cho r ng qu n l kinh doanh ch l m t chi d i c a qu n l t ng qut v c b n n ch ng khc g v i qu n l m i t ch c khc, cng nh gi ng ch ny so v i gi ng ch khc. S p d ng tr c tin l thuy t qu n l vo th c t khng x y ra trong lnh v c kinh doanh m l trong lnh v c phi l i nhu n v cc c quan c a chnh ph . Frederick Winslow Taylor (1856-1915), ng i sng l p ra Qu n l theo khoa h c, r t nhi u kh nng cng l ng i sng t o ra thu t ng Qu n l v Nh t v n v i ngha nh ngy nay. Trn danh thi p ng t g i mnh l Nh t v n Qu n l v ng gi i thch r ng ng c tnh ch n nh ng thu t ng m i l ny gy tc ng vo nh n th c c a cc thn ch v nh ng i u hon ton m i l m ng s a ra cho h . Tuy nhin, Taylor khng ch n m t doanh nghi p m l i l y
14
Peter F.Drucker
B nh vi n Mayo phi l i nh n lm v d hon h o c a Qu n l theo khoa h c trong bi t ng trnh c a ng tr c Quc s h i M nm 1912 m l n u tin lm cho n c M gic ng v qu n l. V s p d ng Qu n l theo khoa h c c a Taylor c bi t n nhi u nh t (m c d ch t y u do p l c c a cng on) khng ph i vo m t doanh nghi p m l vo kho qun gi i Watertown c a qun i M do chnh ph s h u v i u hnh. Cng vi c u tin m thu t ng nh qu n l
(manager) - v i ngha nh ngy nay khng c p d ng trong kinh doanh. M l qu n c thnh ph (City Manager) m t sng t o c a ng i M vo nh ng nm u c a th k ny. Tng t nh v y, vi c p d ng l n u tin m t cch c th c v c h th ng cc nguyn t c qu n l khng ph i trong m t doanh nghi p. M l vi c t ch c l i qun i M nm 1901 do Elihu Root (1845-1937), B tr ng Chi n tranh c a T ng th ng Theodore Roosevelt ti n hnh. i h i Qu n l u tin t i Praha nm 1922
15
Peter F.Drucker
khng ph i do gi i kinh doanh t
ch c m do
Herbert Hoover, lc l B tr ng Thng m i M v Thomas Masaryk, m t nh s h c n i ti ng th gi i v l T ng th ng sng l p n c C ng ha Ti p Kh c. V Mary Parker Follett, m cng trnh c a b v qu n l b t u x p x cng th i k , cng khng bao gi phn bi t gi a qu n l kinh doanh v qu n l phi kinh doanh. B ni v vi c qu n l cc t ch c m t t c u c p d ng cc nguyn l nh nhau. i u d n n vi c ng ha Qu n L v i Qu n L Kinh Doanh chnh l cu c i kh ng hong v i s th ch c a n i v i kinh doanh v s khinh b i v i cc nh qu n l doanh ghi p. khng b coi l cng m t giu c v i kinh doanh, qu n l trong khu v c cng c ng c t tn l Qu n tr cng c ng (Public Administration) v cho ra i m t mn khoa h c ring, v i khoa ring t i tr ng i h c, v i cc thu t ng ring v thang b c cng danh ring. Cng lc v cng l do , vi c nghin c u qu n l trong cc b nh vi n ang pht tri n nhanh chng (ch ng h n b i Raymond Sloan, em trai c a Alfred Sloan c a GM)
16
Peter F.Drucker
c tch thnh mn khoa h c ring bi t v t tn l Qu n tr b nh vi n. Ni cch khc, trnh b g i l qu n l chnh l s c i chnh chnh tr trong nh ng nm i kh ng ho ng. Tuy nhin, n th i k sau chi n tranh th tnh th l i i ng c. n nm 1950 Kinh Doanh tr thh m t t t gi, m t ph n l n do k t qu ho t ng c a qu n l kinh doanh Hoa K trong Chi n tranh th gi i th II. Sau khng lu, quan tr ng hn h t qu n l kinh doanh tr thnh ng n v chnh tr nh l m t lnh v c nghin c u. V t , qu n l c ng ha trong nh n th c c a cng chng cng nh gi i h c gi v i qu n l kinh doanh. Tuy nhin, gi y chng ta ang b t u s a l i l i l m 60 nm, nh c ch ng ki n nh ng v s a l i tn tr ng kinh doanh thnh tr ng qu n l, s gia tng nhanh chng nh ng l i m i d cc kha qu n l t ch c phi l i nhu n c a cc tr ng , s xu t hi n cc chng trnh qu n l i u hnh tuy n sinh c cn b qu n l kinh doanh l n phi kinh doanh hay s xu t hi n c a b mn
17
Peter F.Drucker
Qu n l vi c o c a cc tr ng dng. Nhng gi nh r ng qu n l t c l qu n l kinh doanh v n c t n t i. Do , i u quan tr ng l ph i kh ng nh, v c n l n ti ng kh ng nh r ng qu n l khng ph i l qu n l kinh doanh, cng ch ng khc g khi ni y h c khng ph i l s n khoa. T t nhin, c s khc nhau gi a qu n l cc t ch c khc nhau, v xt cho cng m c ch xc nh chi n l c, v chi n l c xc nh c c u t ch c. Ch c ch n c s khc bi t gi a qu n l m t chu i c a hang bn l v qu n l m t gio ph n Cng Gio (m c d s khc bi t t hn r t nhi u so v i i u m cc gim m c v cc ch chu i c a hng v n t ng); gi a qu n l m t cn c khng qun, m t b nh vi n v m t cty ph n m m. Nhng s khc bi t l n nh t l cc thu t ng t ng t ch c ring l dng. Ngoi ra th s khc bi t ch y u l cch p d ng hn l cc nguyn t c. Ch ng h n, cn b i u hnh c a t t c cc t ch c dng kh i l ng th i gian g n nh nhau gi i quy t cc v n c a con ng i, v v n c a con ng i th h u nh lun gi ng nhau. 90% (ho c g n nh th ) v n m cc t ch c ny quan tm l chung nhau. V i v i 10% cn l i
18
Peter F.Drucker
th s khc bi t gi a kinh doanh v phi kinh doanh khng l n hn s khc bi t gi a cc doanh nghi p trong cc ngnh ngh khc nhau, ch ng h n gi a ngn hng a qu c gia v nh s n xu t chi tr em. Trong b t k t ch c no, kinh doanh hay phi kinh doanh cng v y, ch c 10% cn l i c a qu n l l ph i c i u ch nh cho ph h p v i nhi m v , vn ha, l ch s v t v ng c th c a t ch c m thi. Vi c phn bi t qu n l khng ph i l qu n l doanh nghi p c bi t quan tr ng v ngnh tng tr ng trong m t x h i pht tri n th k XXI khng ch c cc x l ngnh kinh doanh th c t , kinh doanh khng cn l ngnh tng tr ng trong th k XX ng h i pht tri n n a r i. M t t l t hn nhi u s lao cc n c pht tri n hi n ang tham gia vo ho t ng kinh t , t c l kinh doanh, so v i th i k cch y 100 nm. Lc h u nh m i ng i n tu i lm vi c ph i ki m s ng b ng cc ho t ng kinh t (ch ng h n lm nng nghi p). Cc ngnh tng tr ng trong th k XX cc n c pht tri n l lnh v c phi kinh doanh chnh ph , ngnh
19
Peter F.Drucker
chuyn mn, y t , gio d c. Kinh doanh, v i t cch l ng i thu nhn cng v l ngu n ki m s ng khng ng ng thu h p l i trong m t trm nm qua (hay t nh t t Chi n tranh th gi i I). V chng ta c th phn on trong th k XXI t i cc n c pht tri n th ngnh tng tr ng s khng ph i l kinh doanh, t c l ho t ng kinh t c t ch c. C nhi u kh nng s l ngnh x h i phi l i nhu n. V cng chnh l ngnh m ngy nay ang c n qu n l nh t v l ni m qu n l m t cch c h th ng, c nguyn t c, c c s l lu n c th t o ra k t qu l n nh t, nhanh nh t. Do , k t lu n th nh t t s phn tch cc Gi nh xc inh tnh ch t c a qu n l lm cho vi c nghin c u v ng d ng th c t c k t qu s l: Qu n l l b ph n c u thnh c th v phn bi t c c a b t c t ch c no.
II M HNH T CH C DUY NH T NG S quan tm n qu n l v nghin c u qu n l b t u t s xu t hi n t ng t c a t ch c quy m l n nh doanh
20
Peter F.Drucker
nghi p, c quan chnh ph , qun i th ng tr c, l nh ng ci m i c a x h i th k XIX. V ngy t ngy u hn m t th k qua, vi c nghin c u t ch c d a vo m t gi nh. C ho c ph i c m t m hnh t ch c duy nh t ng Vi c di n t m t m hnh t ch c duy nh t ng lun thay i. Nhng s tm ki m m t m hnh t ch c duy nh t ng v n ti p t c cho n ngy nay. C u trc c a t ch c trong kinh doanh l l n u tin c bn n t i Php vo kho ng u th k ny b i Henri Fayol (1841 1925), ng i ng u m t cty khai thc than , m t doanh nghi p l n nh t chu u, nhng cng hon ton v t ch c nh t (tuy v y, ph i n nm 1916 ng ta m i xu t b n cu n sch c a mnh). Cng th i gian cc nh th c hnh cng l nh ng ng i u tin quan tm n t ch c M : John J.Rockefeller, Sr J.P.Morgan v nh t l Andrew Carnegie (ng i v n x ng ng c nghin c u v l ng i c nh h ng lu di nh t). Sau t lu Elihu Root p d ng l thuy t t ch c
21
Peter F.Drucker
vo qun i M , nh ni, v khng ph i ng u nhin khi m Root t ng l c v n php lu t cho Carnegie. Cng th i gian , Georg Siemens (1839 1901) ng i sng l p Deutsche Bank nm 1870, dng (kho ng nm 1895) cc khi ni m t ch c c a ng i b n Fayol c u vn Cty i n T Siements do ng i anh em h c a ng l Werner Siements (1816 1892) sng l p, nhng tr ng ng i lnh o khi ng my qua i, v ang b chao o. Tuy v y, nhu c u v c c u t ch c cha ph i l i u r rng i v i m i ng i nh ng nm u tin y.
Frederick Winslow Taylor khng h nhn th y i u . Cho n tr c khi m t ng ta v n ni va vi t nh ng ng ch v nh ng ng i gip vi c. V chnh d a vo khi ni m ny, t c l phi c u trc m Henry Ford (1863 1947) cho n tr c khi m t tm cch i u hnh m t cty m trong nhi u nm (cho t i nh ng nm 1920) l m t cty s n xu t cng nghi p l n nh t th gi i. Chnh Chi n tranh th gi i th I lm r nhu c u v m t c c u t ch c chnh th c. Nhng cng chnh Chi n tranh
22
Peter F.Drucker
th gi i th nh t cho th y c u trc theo ch c nng c a Fayol (v c Carnegie) khng ph i l m t c c u t ch c ng. Ngay sau chi n tranh, u tin l Pierre S.Du Pont (1870 1954) v sau l Alfred Sloan (1875 1966) pht tri n phi t p trung ha. V hi n nay, trong vi nm tr l i y, chng ta rao bn nhm lm vi c nh l m t m hnh t ch c duy nh t ng cho h u h t m i th . D v y, gi y i u tr nn r rang l khng h c chuy n m t c c u t ch c duy nh t ng. M ch c nh ng m hnh t ch c, m m i m hnh c s c m nh nh t nh, c nh ng gi i h n nh t nh v nh ng p d ng c th . M t i u r rng l t ch c khng ph i ci g tuy t i c . N ch l m t cng c lm cho con ng i tr nn h u hi u khi lm vi c v i nhau. Nh v y th m t c c u t ch c no s thch h p v i nh ng nhi m v no trong nh ng i u ki n nh t nh v nh ng th i i m nh t nh. s k t thc c a t ch c
Ngy nay ng i ta ni nhi u v
theo th b c. y l i u hon ton v l. Trong m i t ch c c n ph i c ng i c th m quy n cao nh t, l s p, t c l ng i c th ra quy t nh cu i cng v mong i nh ng ng i khc tun theo. Trong tnh hu ng c hi m
23
Peter F.Drucker
h a chung m i t ch c s m mu n cng s g p ph i tnh hu ng nh th - th s s ng cn c a m i ng i ph thu c vo s ch huy r rng. N u nh con tu ang b chm th thuy n tr ng khng th tri u t p cu c h p m ph i ra m nh l nh. V n u mu n c u con tu th m i ng i ph i tun theo m nh l nh, ph i bi t chnh xc i u, lm g v ph i lm m khng c n tham gia hay tranh lu n. Th b c v s ch p nh n n khng c n bn ci c a m i ng i trong t ch c l ni m hy v ng duy nh t trong m t cu c kh ng ho ng. tnh hu ng khc trong cng m t t ch c l i i h i s tranh lu n bn b c. i L thuy t t ch c gi nh r ng cc t ch c l ng nh t v do m i doanh nghi p ph i c t ch c cng m t ki u. Fayol gi nh c m t doanh nghi p s n xu t i n hnh. Alfred Sloan trong nh ng nm 1920 t ng t ch c cc b ph n phi t p trung ha c a cty GM theo cng m t cch h t nhau. 30 nm sau, khi t ch c l i GE quy m l n vo u nh ng nm 1950, ng i ta v n coi l ngo i o n u t ch c m t n
24
tnh hu ng khc l i i h i tnh ng
Peter F.Drucker
v nh g m vi ch c nh nghin c u ch tham gia n thu n vo cng trnh pht tri n cho Khng qun M m khc v i t ch c cc ban b kh ng l s d ng hng ngn ng i v s n xu t s n ph m tiu chu n, nh l n ng bnh cho nh b p. M t nhm nh nghin c u pht tri n nh th m ph i gnh vc m t gim c s n xu t, m t gim c nhn s , m t gim c ti chnh v m t gim c PR. Nhng trong b t k doanh nghi p no, c th ngay c trong doanh nghi p s n xu t i n hnh c a Fayol, v n c n thi t c m t s c c u t ch c khc nhau cng song song t n t i. Qu n l giao d ch ngo i t l m t cng vi c ngy cng kh khn v ph c t p trong n n kinh t th gi i. N i h i ph i t p trung ha hon ton. Khng m t n v no c a doanh nghi p c php giao d ch ngo i t cho ring mnh. Nhng trong cng doanh nghi p vi c cung c p d ch v cho khch hng, c bi t khch hng trong lnh v c k thu t cao, l i i h i s c l p hon ton, v t xa s phi t p trung ha truy n th ng. M i c nhn nh ng nhn vin d ch v ny ph i l s p m nh ng ng i khc
25
Peter F.Drucker
trong t ch c ph i tun theo yu c u c a h . M t s lo i hnh nghin c u i h i m t t ch c theo ch c nng nghim ng t v i t t c cc chuyn gia t chi nh c c c a mnh. Tuy v y, m t s lo i hnh nghin c u khc, c bi t nghin c u g n li n v i vi c ra quy t nh giai o n u (ch ng h n nghin c u d c ph m) th i h i tnh ng i ngay t u. V hai lo i nghin c u nh th th ng t n t i song song cng c u. Vi c tin r ng ph i c m t c c u t ch c duy nh t ng g n v i sai l m cho r ng qu n l l qu n l kinh doanh. N u nh ng nh nghin c u qu n l th i tr c khng b che m t b i sai l m ny m nhn vo vi c qu n l cc t ch c phi kinh doanh th h s m pht hi n th y c s khc bi t l n trong c c u t ch c ty thu c vo b n ch t c a cng vi c. Gio ph n c a gio h i C c c t ch c r t khc v i nh ht giao h ng. M t qun i hi n i c t ch c r t khc v i m t b nh vi n. Nhng i u gi ng nhau l cc t ch c ny khng ph i ch c m t c c u t ch c. Ch ng h n i v i gio ph n
26
trong m t t ch c nghin
Peter F.Drucker
Cng Gio th gim m c l ng i c th m quy n tuy t i m t s ni, cn ni khc th quy n l c ni khc l i b h n ch ng t ngho, ch ng h n trong vi c k lu t linh m c thu c gio ph n c a mnh, v hon ton khng c quy n g ch ng h n ng ta khng c n thm x o trong gio ph n c a mnh n u khng c cha x m i. Gim m c l ng i b nhi m cc thnh vin c a ta gio ph n, m c d t c l ch nh cc m c s no tiu chu n c b nhi m. Nhng m t khi c b nhi m th ta gio ph n, ch khng ph i gim m c, m i c quy n c bi t r t nhi u khu v c.
Th c ra c m t s nguyn t c c a t ch c. M t nguyn t c ch c ch n l t ch c ph i c tnh minh b ch. Ng i ta ph i bi t v ph i hi u r c c u c a t ch c m ng i s vo lm vi c. i u ny c v l i u hi n nhin, nhng l i th ng xuyn b vi ph m i) M t nguyn t c khc c tc gi nh c n: Trong t ch c ph i c ai c th m quy n ra
27
h u h t cc t ch c (ngay c trong qun
Peter F.Drucker
quy t nh cu i cng trong m t lnh v c no . V ph i c ng i r rng ng vai tr ch huy khi c Kh ng Ho ng. M t nguyn t c cng r t ng n l quy n l c ph i i i v i trch nhi m. M t nguyn t c ng n a l m t ng i trong m t t ch c ch nn c m t ng ch . M t i u khn ngoan trong thnh ng c c a lu t La M ni r ng m t ng i n l no m c n ba ng i ch th s l ng i t do. C m t nguyn t c r t c xa trong m i quan h gi a ng i v ng i l khng ai c lm vo tnh hu ng c xung t v lng trung thnh, v khi ng i ta c nhi u hn m t ng ch th s t o ra s xung t ( l l do v sao m ki u nhm lm vi c Jazz Combo ang r t ph bi n, nhng r t kh th c hi n, v m i thnh vin trong nhm c hai ng ch , m t ng u v chuyn mn, v m t l ng i lnh o nhm). M t nguyn t c v c c u ng n l c t t ng c p nh t, t c l c m t t ch c cng ph ng cng t t, l v nh l thuy t tin h c d y chng ta m i ci rle s lm tng g p i ti ng n v gi m thng tin i m t n a.
28
Peter F.Drucker
Nhng cc nguyn t c ni trn khng ni cho chng ta bi t ph i lm ci g m ch cho ta bi t khng nn lm ci g. Cc nguyn t c trn khng cho ta bi t ci g s hi u qu m ch cho ta bi t ci g ch c ch n s khng hi u qu . Nh ng nguyn t c ny khng khc m y so v i cc nguyn t c lm vi c cho ki n trc s: khng cho anh ta bi t ph i xy l i cng trnh no m ch nu ln nh ng i u c n trnh. V cc nguyn t c v c c u t ch c ch c th lm c n m c thi. M t hm : Cc c nhn ph i c kh nng lm vi c v i nhi u c c u t ch c khc nhau cng m t lc. V i cng vi c ny th h lm t p th cng v i ng i. Nhng v i cng vi c khc v trong cng lc h ph i lm vi c trong m t c c u t ch c khc c ch huy v gim st. M t c nhn l s p trong t ch c ring c a mnh, ng th i l i tc trong m t lin minh, ng th i l i tc trong m t lin minh khc, m t nhm thi u s , m t lin doanh Ni cch khc, cc c c u t ch c khc nhau ch ng qua ch l m t cng c trong h p ngh c a nh qu n l m thi.
29
Peter F.Drucker
Quan tr ng hn n a: Chng ta c n b t tay vo nghin c u i m m nh v h n ch c a cc c c u t ch c khc nhau. C c u t ch c no thch h p nh t i v i cng vi c no? V khi no, trong qu trnh ti n hnh cng vi c chng ta nn chuy n i hnh th c t ch c? y c l l s phn tch c n thi t nh t cho m hnh t ch c hi n ang c cao: nhm lm vi c (team) Ngy nay ng i ta th a nh n r ng ri r ng ch c m t lo i nhm lm vi c g i l Jazz Combo thch h p v i m i cng vi c. Th c ra, t nh t c n n a t ho c c t lo i nhm lm vi c khc nhau, m i lo i c lnh v c ng d ng ring, c nh ng h n ch v kh khn ring, m i lo i i h i cch qu n l khc nhau. Nhm lm vi c ph bi n hi n nay, Jazz Combo, c coi l lo i kh th c hi n c k t qu nh t v c nhi u h n ch nh t. N u chng ta khng tm ra v nhanh chng tm ra lo i nhm lm vi c no thch h p v i cng vi c no, v khng thch h p v i cng vi c no, th m hnh nhm lm vi c s b b t tn nhi m ch ng khc g cc mode ch trong m t vi nm. Tuy v y, nhm lm vi c r t quan tr ng. N l
30
Peter F.Drucker
c c u t ch c hi u qu nh t thch h p v pht huy tc d ng.
nh ng ni m n
V ch c ch n chng ta ph i nghin c u v s d ng cc c c u t ch c h n h p hn l c c u thu n khi t, c c u t ch c duy nh t ng m cc l thuy t v t ch c cng nh ng d ng th c t v n tin t ng. M t v d : m t ch c con ng i ho c hn th c o t o r t k c n ph i th c hi n m t ca ph u thu t tim, ch ng h n m c tim. H c th c coi nh l m t v d r t hon h o c a c c u t ch c theo ch c nng c a Henri Fayol, trong cc thnh vin (bc s ph u thu t chnh, hai tr l ph u thu t, chuyn vin gy m, hai y t gip b nh nhn chu n b m , ba t gip ca m , hai ho c ba y t v nh ng ng i trong phng h i s c v phng chm sc c bi t, k thu t vin h h p i u khi n my tim ph i, ba n b n k thu t vin i n t ) m i ng i ch lm duy nh t m t cng vi c v khng bao gi lm vi c g khc. Tuy v y, nh ng ng i ny t coi mnh l m t nhm lm vi c v m i ng i trong b nh vi n cng coi h l m t nhm. Th c ra h ng l m t nhm
31
Peter F.Drucker
lm vi c, trong m i ng i l p t c thay i cch ti n hnh cng vi c h ang lm khi ch c n c cht thay i trong nh p i u, ti n , qu trnh ph u thu t m khng c n c ai ra l nh hay ni m t l i no. M t lnh v c c bi t c n thi t kh o st v nghin c u l T Ch c B My Qu n L C p Cao S quan tm n c c u t ch c th c s b t u t b n thi t k c ch u tin v cng tc qu n l c p cao. l b n Hi n Php c a n c M . B n thi t k ny l n u tin th c s gi i quy t c v n t ch c xa xa nh t c a x h i chnh tr m tr c khng c h th ng chnh tr no c th gi i quy t c, l v n k t c. Hi n php b o m r ng lun lun c m t quan ch c hnh php cao nh t l ng i hon ton h p php, hon ton c th m quy n v (hy v ng r ng) c chu n b y cho nhi m v , v tuy th khng e d a quy n h n c a ng i ng ch c nh cc hong thi t th i xa. Khi ni v c c u t ch c qu n l c p cao trong cc t ch c phi chnh tr , th th c ti n cng i
32
Peter F.Drucker
tr c l thuy t chnh th c v
ch c. Georg
Siemens t ng c nh c n nh l ng i sng l p ngn hng Deutsche Bank v l v c u tnh c a cty i n t c a ng i anh em h c a ng ta (c Deutsche Bank v Cty i n t Siemens hi n v n l hai doanh nghi p l n nh t n c trong lnh v c c a mnh) b ng cch p t c c u t ch c chnh th c l ng i thi t k ra ci m ngy nay l c c u t ch c c tnh php l c a c quan qu n l nh n c c p cao c a c (v c th ni c Trung u v B c u v i s i u ch nh nh ): m t nhm lm vi c c a cc i tc bnh ng m m i ng i d v y v n l chuyn gia Ch c Nng v h u nh t tr trong lnh v c c a mnh, khi ton nhm b u ra Ng i Pht Ngn, m t ng i khng ph i l ng ch m l ng i lnh o Tuy th tc gi cho r ng khng ai dm kh ng nh chng ta th c s hi u cch t ch c cng vi c qu n l c p cao, b t k trong m t doanh nghi p, tr ng i h c, b nh vi n hay th m ch m t nh th hi n i. M t d u hi u kh r l s khc bi t ngy cng tng
33
Peter F.Drucker
gi a l i ni gio hu n v th c t hnh ng: chng ta ni khng ng t v cc nhm v m i cng trnh nghin c u u i n k t lu n r ng cng vi c qu n l c p cao th c s i h i ph i c m t t p th . Tuy v y ngy nay chng ta p d ng trong th c t - v khng ch trong cng nghi p M t sng bi c nhn c c oan nh t i v i cc siu nhn CEO. V khng m t ai m y may n trong s tn th hi n hay c a chng ta i v i cc v CEO c phng i ny v n b ng cch no v b ng qu trnh g h s c k v - m k v lun lun l php th t i h u c a m i qu n l c p cao v l php th t i h u c a m i t ch c. Ni cch khc, c m t kh i l ng cng vi c kh ng l c n ph i c ti n hnh trong lnh v c l thuy t t ch c v th c ti n v t ch c, m c d c hai u l cc lnh v c lu i nh t c a cng vi c c t ch c v th c hnh qu n l c t ch c. Nh ng ng i i tin phong trong qu n l th k tr c l
ng n. C c u t ch c l c n thi t. Mt n v c t ch c hi n i b t k l doanh nghi p kinh doanh, d ch v

34
Peter F.Drucker
cng, tr ng i h c, b nh vi n, nh th l n ho c n v qun i l n u c n n c c u t ch c gi ng nh m i t ch c sinh h c l n hn t bo c n n c u trc. Nhng nh ng ng i i tin phong sai khi gi nh r ng c ho c ph i c m t c c u t ch c duy nh t ng. Cng nh cc t ch c sinh h c c r t nhi u c c u t ch c khc nhau. Thay v i tm ki m m t c c u t ch c ng, c p qu n l c n ph i xem xt, pht tri n v th nghi m. C c u t ch c thch h p v i nhi m v c a n. III CCH DUY NH T NG QU N L CON NG I. Khng c lnh v c no m cc gi nh c b n truy n th ng c ng i ta bm gi v ng ch c nh i v i lnh v c con ng i v qu n l con ng i. V cng khng c lnh v c no m cc gi nh c b n l i tri ng c hon ton v i th c t v hon ton ph n tc d ng nh trong lnh v c . C m t cch duy nh t ng qu n l con ng i ho c t ra l ph i c m t cch nh th . Trong th c t gi nh ny c nh n m nh m i cu n sch v bi bo ni v
35
Peter F.Drucker
qu n l con ng i. i u ny c d n xu t nhi u nh t trong cu n sch c a Douglas MacGregor nhan Kha c nh nhn b n c a doanh nghi p (xu t b n 1960), trong tc gi kh ng nh r ng vi c qu n l con ng i ph i l a ch n gi a hai v ch hai cch khc nhau thi l L thuy t X v L thuy t Y, sau tc gi kh ng nh L thuy t Y l duy nh t ng (Tr c t lu tc gi cng ni tng t nh v y trong cu n sch xu t b n nm 1954 nhan Th c hnh qu n l). Vi nm sau Abraham H.Maslow (1908 1970) trnh by trong cu n sch c a mnh nhan Eupsychian Management (xu t b n 1962, ti b n 1995 v i nhan Maslow ni v qu n l) r ng c McGregor v tc gi l hon ton sai l m. ng ta qu quy t r ng v i lo i ng i khc nhau th ph i c cch qu n l khc nhau. Tc gi sau c i o theo Maslow ngay l p t c v b ng ch ng c a ng r t thuy t ph c. Tuy v y cho n nay r t t ng i n i u ny. Gi nh c b n cho r ng c ho c t ra l ph i c m t cch
36
Peter F.Drucker
duy nh t ng qu n l con ng i l ch d a cho m i gi nh khc v con ng i trong t ng i. M t trong nh ng gi nh l ng i lm vi c cho m t t ch c l nhn vin c a t ch c v lm vi c c ngy, v ph thu c vo t ch c v cu c s ng v ngh nghi p c a mnh. Gi nh khc cho r ng nh ng ng i lm vi c cho m t t ch c l nh ng ng i b l thu c. Th t v y, ng i ta cho r ng a s nh ng ng i ny khng c tay ngh ho c tay ngh th p v lm nh ng g c ch nh. 80 nm v tr c, khi nh ng gi nh ny m i c xc l p vo cu i Chi n tranh th gi i th I, chng t ra st v i th c t v c coi l ng n. Ngy nay t t c nh ng gi nh ny u chao o. a s nh ng ng i lm vi c cho m t t ch c no v n c th l nhn vin c a chnh t ch c . Nhng m t thi u s v ang tng ln khng ng ng m c d lm vi c cho m t t ch c no nhng khng cn l nhn vin c a t ch c , ch cha ni n lm vi c c ngy. Ch ng h n nh h lm vi c cho nh th u theo h p ng t ng vi c, cho cty cung c p d ch v b o tr trong b nh vi n hay trong nh x ng, hay cty nh n h p ng m trch h
37
ch c v qu n l con
Peter F.Drucker
th ng x
l s li u cho c quan chnh ph hay doanh
nghi p. H l nh ng lao ng th i v ho c nhn vin bn th i gian. H ngy cng tr thnh nh ng nh th u c nhn lm vi c theo ti n th lao tr tr c hay theo th i gian h p ng c th ; i u ny c bi t ng i v i lao ng tri th c nh t v do c gi tr nh t ang lm vi c cho m t t ch c. Ngay c nh ng ng i c tuy n d ng lm vi c c ngy cho t ch c, th ngy cng t ng i ph thu c, th m ch i v i cng vi c b c th p. H ngy cng tr thnh nh ng lao ng tri th c. V phm l lao ng tri th c th h khng ph i l ng i ph thu c; h l nh ng c ng tc vin. B i l khi qua giai o n h c vi c, cc lao ng tri th c s ph i bi t v cng vi c c a h su hn s p c a h , cn n u khng nh v y h s t lo i mnh ra. Th c ra vi c hi u bi t cng vi c c a mnh hn h t th y m i ng i trong t ch c l m t ph n nh ngha v lao ng tri th c. Ng i k s ph c v khch hng khng hi u bi t v s n ph m hn tr ng phng k thu t. Nhng anh ta l i bi t v khch hng nhi u hn v c th i u cn quan tr ng hn ki n th c v s n ph m. Nhn
38
Peter F.Drucker
vin d bo th i ti t t i cn c hng khng c c p b c th p hn nhi u so v i ng i ch huy cn c hng khng. Nhng anh ta s v d ng n u nh khng bi t nhi u hn ng i ch huy cn c v d bo th i ti t. M t th c kh b o tr my bay hi u bi t v i u ki n k thu t c a my bay hn r t nhi u so v i gim c sn bay, c p trn c a anh ta, v c nh th . Hn n a, ngy nay nh ng c p trn th ng cha t ng lm nh ng vi c c a cc thu c c p nh ng i ta v n th ng lm trong vi th p k tr c v nh nhi u ng i v n t ng l nh v y. M t ch huy c p trung on trong qun i, ch vi th p k tr c, t ng n m gi m i cng vi c c a c p d i nh ch huy ti u on, ch huy i i, ch huy trung i. S khc nhau duy nh t gi a cc cng vi c ny gi a ch huy c p th p trung i v ch huy c p cao trung on l s l ng ng i d i quy n ch huy m thi, cn tnh ch t cng vi c h lm th tng t . H n nhin, ng i ch huy c p trung on ngy nay t ng tr i qua cng tc ch huy cc binh i khi m i vo binh nghi p c a minh, nhng
39
Peter F.Drucker
th ng ch l th i gian ng n. H cng c th tr i qua c p b c i y v thi u t. Th nhng trong ph n l n s nghi p c a mnh h t ng tr i qua nh ng cng cn r t khc nhau nh cng tc tham mu, nghin c u, hu n luy n, ty vin qun s n c ngoi H khng cn c th ni r ng h bi t nh ng g m thu c c p c a h (m t i y ph trch i i ch ng h n) ang lm ho c c g ng lm, t t nhin h t ng l i y nhng c th cha bao gi ch huy m t i i no c . Tng t nh th , m t ph gim c ph trch ti p th c a cty c th tr ng thnh t khu bn hng. Ng i bi t kh r v cch bn hng nhng l i khng bi t g v nghin c u th tr ng, xc nh gi c , ng gi, d ch v , d on th tr ng. Do ph gim c ph trch ti p th khng th b o cc chuyn gia trong b ph n ti p th c n lm g v lm th no. Tuy v y, cc chuyn gia ny v n c coi l thu c c p c a ph gim c ti p th v ph gim c ti p th hon ton ch u trch nhi m v ho t ng c a h v ng gp c a h i v i cng tc th
40
Peter F.Drucker
tr ng c a cty. i u ny cng ng i v i ng i qu n l b nh vi n, hay gim c d c c a b nh vi n i v i cc lao ng tri th c lm vi c trong phng th nghi m y d c ho c v t l tr li u. Qu th t, nh ng c ng tc vin ny l nh ng thu c c p ch h ph thu c vo ng ch khi ni v vi c h c tuy n d ng hay cho thi vi c, ln ch c, khen th ng Nhng khi ni v cng vi c th c p trn ch c th lm c cng vi c c a h n u nh ng thu c c p ny m nh n vi c gi n d y, t c l lm cho c p trn hi u c nghin c u th tr ng hay v t l tr li u c th lm c g v nn c ti n hnh nh th no v nh ng k t qu trong lnh v c ra sao. i l i, nh ng thu c c p ny s d a vo c p trn v phng h ng ch o. H trng c y vo c p trn v ch ra b n t ng ph cho ton b t ch c. Ni cch khc, m i quan h ny r t gi ng v i m i quan h gi a ng i ch huy dn nh c giao h ng v i cc nh c cng hn l m i quan h truy n th ng gi a k trn ng i d i. Thng th ng th ng i c p trn trong m t t ch c c s d ng lao ng tri th c ch ng
41
Peter F.Drucker
khc g nh c tr ng kh c th
th i kn Tuba.
Ng c l i, lao ng tri th c ph thu c vo c p trn ra phng h ng ch o v trn t t c l xc nh b n t ng ph cho c t ch c, t c l tiu chu n v gi tr , th c hi n v k t qu . V cng gi ng nh tr ng h p m t dn nh c c th h y ho i m t nh c tr ng ti nng nh t v ch c ch n ngay c m t ng i c on nh t th m t t ch c tri th c cng c th d dng h y ho i m t ng i ch huy ti nng nh t, cha ni n m t ng i c on nh t. Ni chung, ngy cng c nhi u ng i lm thu ton ph n ph i c qu n l nh nh ng ng i tnh nguy n. ng nhin l h c tr ti n cng. Th nhng lao ng tri th c r t c ng. H c th ra i ty . H lm ch phng ti n s n xu t c a mnh, l tri th c. (Ch ti t 6). Hn 50 nm qua chng ta bi t r l ch c ng ti n khng thi th khng lm ng c thc y hnh ng. S khng th a mn v ti n b c lm m t ng c thc y. Tuy nhin, s th a mn v ti n b c ch y u l i l m t y u t
42
Chng
s ch s nh
Peter F.Drucker
Frederick Herzberg t ng g i nh th trong cu ng sch xu t b n nm 1959 c a ng nhan ng c lm vi c. Ci lm ng c thc y, c bi t i v i lao ng tri th c, chnh l ci ng c thc y nh ng ng i tnh nguy n ph i t c nhi u th a mn i v i cng vi c c a h hn l nh ng ng i lm thu c tr lng, chnh l b i v h khng c ti n lng. Ci h c n hn t t c chnh l s thch th c. H c n bi t c nhi m v c a t ch c v tin t ng vo . H c n c o t o lin t c. H c n nhn th y k t qu cng vi c. Hm c a i u ni trn l trong m ng i lm vi c th nh ng nhm ng i khc nhau c n ph i c qu n l theo cch khc nhau v i v i cng m t nhm ng i l i ph i c qu n l khc nhau t i t ng th i i m. Nh ng ng i lm thu ngy cng ph i c qu n l nh nh ng i tc v theo nh ngha c a s c ng tc th cc bn i tc u bnh ng. V cng theo nh ngha c a s c ng tc th cc i tc khng th b ra l nh. H ch c th b thuy t ph c. Do , vi c qu n l con ng i cng tr thnh m t cng vi c ti p th . V trong ti p th , ng i ta khng b t u cu
43
Peter F.Drucker
chuy n b ng cu h i Chng ta mu n g?. M ng i ta ph i b t u b ng cu h i Pha bn kia mu n g? Gi tr c a h l g? M c tiu c a l l g? H coi ci g l k t qu t c?. V con ng i. C th chng ta ph i xc nh l i t u cong vi c ny. c th khng ph i l qu n l cng vi c c a con ng i. i m xu t pht c trong l thuy t l n th c t c th ph i l qu n l s th c hi n cng vi c. i m xu t pht c th l xc nh v k t qu , cng nh i m xu t pht c a ch huy dn nh c giao h ng, hay c a hu n luy n vin bng l s i m ghi c. Nng su t lao ng c a lao ng tri th c ch c ch n s tr thnh tr ng tm c a cng tc qu n l nhn s , cng nh vi c nghin c u v nng xu t lao ng c a lao ng chn tay tr thnh tr ng tm c a cng tc qu n l nhn s m t trm nm tr c y, ngha l t th i Frederick W.Taylor. i u ny s i h i tr c h t cc gi nh hon ton khc v con ng i trong t ch c v cng vi c c a h : y khng h c L thuy t X hay L thuy t Y hay b t k l thuy t c th no khc v qu n l
44
Peter F.Drucker
Ng i ta khng qu n l con ng i. Nhi m v l d n d t con ng i. V m c tiu l lm cho th m nh ring v ki n th c c a m i c nhn em l i hi u qu .
IV CNG NGH
V NG I S
D NG CU I
CNG C XC NH T B n gi nh c b n nh ni mn kho h c qu n l r t lu.
TR C. trn lm n n t ng cho
vi c Th c Hnh qu n l t lu nay, th c ra t tr c khi c
Nh ng gi nh v cng ngh v ng i s d ng cu i cng t o n n t ng cho s xu t hi n doanh nghi p hi n i cng nh n n kinh t hi n i. Chng c xu t x t nh ng ngy u c a cu c Cch m ng C ng nghi p. Khi ngnh cng nghi p d t m i c pht tri n t cc ngnh th cng nghi p, ng i ta cho r ng (v i m t cn c v ng ch c) ngnh cng nghi p d t ny c cng ngh ring c a n. i u ny cng ng i v i ngnh cng nghi p khai thc than , cng nh cc ngnh cng nghi p khc xu t hi n
45
cu i th k
Peter F.Drucker
18 n a u th k 19. Ng i u tin hi u c i u ny v l y n lm n n t ng xy d ng m t doanh nghi p l n cng l ng i u tin pht tri n ci m ngy nay g i l m t doanh nghi p hi n i, l Werner Siemens (1816-1892). Vo nm 1869 ng ta tuy n d ng m t nh khoa h c c trnh o t o i h c u tin m m t phong th nghi m nghin c u hi n i, c dnh hon ton cho lnh v c m ngy nay g i l i n t v d a trn m t nh n th c r rng r ng i n t l ci g khc bi t, tch kh i t t c cc ngnh cng nghi p khc, v n c cng ngh ring c a n. Xu t pht t t m nhn ny s n sinh ra khng ch cty ring c a Siemens cng v i phng th nghi m nghin c u ring c a n, m cn c ngnh cng nghi p ha ch t c chi m v tr hang u th gi i b i v n d a trn gi nh cho r ng ha h c, c bi t l ha h c h u c, c cng ngh ring c a n. R i t s n sinh ra cc cty l n hng u trn th gi i, b t k l cc cty i n v ha ch t M , cc cty ch t o xe hi, i n tho i R i t l i s n sinh ra ci m c th g i l s pht minh thnh cng nh t c a th k 18,
46
Peter F.Drucker
l phng th nghi m nghin c u, m ci cu i cng ra i sau g n m t th k so v i phng th nghi m c a Siemens l phong th nghi m nm 1950 c a IBM, v cng vo kho ng th i gian l phng th nghi m c a cc cty d c, xu t hi n nh ngnh cng nghi p quy m ton c u sau Chi n tranh th gi i th II. Gi y cc gi nh ny khng cn ng v ng n a. M t v d r nh t t t nhin l trong ngnh cng nghi p d c m ngy cng ph thu c vo nh ng cng ngh khc bi t v c b n v i nh ng cng ngh m cc phng th nghi m nghin c u d c l y lm ch d a: nh di truyn h c, vi sinh h c, sinh ph c phn t , i n t y h c Nhng i u tng t cng x y ra trong ngnh cng nghi p t m ngy cng ph thu c vo i n t v my vi tnh. N cng x y ra i v i cng nghi p thp m ngy cng ph thu c vo cc mn khoa h c v t li u m cc cty thp lu i hon ton m t t v ph n l n n nay v n nh v y. N cng x y ra i v i cng nghi p gi y, v danh sch cc ngnh cng nghi p nh v y c th ko di mi. th k 19 v n a u th k 20, ng i ta m c nhin cho
47
Peter F.Drucker
r ng nh ng cng ngh n m ngoi lnh v c cng nghi p c a h th khng c nh h ng g ho c ch c nh h ng t i thi u n ngnh cng nghi p . Ngy nay, gi nh xu t pht l i l nh ng cng ngh ch c ch n c nh h ng l n nh t n m t cty v m t ngnh cng nghi p l nh ng cng ngh n m ngoi lnh v c chuyn mn c a cty v ngnh cng nghi p . Gi nh tr c y t t nhin cho r ng phng th nghi m nghin c u c a ai s v c th lm ra nh ng g m cty ho c ngnh cng nghi p c n n. V gi nh ti p theo s l b t c ci g m phng th nghi m lm ra s ph i c s d ng trong v b i ngnh cng nghi p m n ph c v y l n n t ng ho t ng r rng c a phng th nghi m c coi l thnh cng nh t trong cc phng th nghi m l n c a hn m t trm nm qua, d l Bell Labs c a cty i n tho i Hoa K. c thnh l p vo nh ng nm 1920, cho mi n cu i nh ng nm 1960 Bell Labs qu th c s n sinh ra m i ki n th c m i v cng ngh m i m ngnh cng nghi p i n tho i c n n. V ti p theo , h u nh m i th m cc nh khoa h c Bell Labs tm ti c u c s
48
Peter F.Drucker
d ng ch y u trong h th ng i n tho i. i u ny thay i m nh v i pht minh khoa h c c th coi l l n nh t c a Bell Labs l n bn d n (transistor). B n thn cty i n tho i l ng i s d ng nhi u n bn d n. Nhng n bn d n c s d ng ch y u bn ngoi h th ng i n tho i. i u ny qu b t ng n n i khi m i c pht tri n, cty Bell Telephone g n nh cho khng pht minh ny v khng th y cng d ng y c a n trong h th ng i n tho i. Cty cng khng hnh dung c cng d ng c a n bn ngoi lnh v c i n tho i. V th l ci c coi l pht ti n cch m ng nh t v th c s c gi tr nh t c a Bell Labs c bn t do cho b t k ai v i ci gi r m t 25.000USD. y l m t sai l m hon ton khi Bell Labs khng hi u c ngha pht minh c a mnh th c t l i l ch d a cho t t c cc cty i n t hi n i bn ngoi lnh v c i n tho i. Ng c l i, nh ng ci cch m ng ha h th ng i n tho i nh t ng i k thu t s hay cp quang l i khng ph i do Bell Labs s n sinh ra. N ra i t cc
49
Peter F.Drucker
cng ngh xa l v i cng ngh i n tho i. V y chnh l nt i n hnh trong th i gian 30-35 nm qua v ngy cng ph bi n Khc v i cng ngh m i ngnh cng nghi p.
th k 19, cc cng ngh ngy nay
khng cn t n t i song song v i nhau n a. Chng khng ng ng an xen vo nhau. Khng hi m tr ng h p m t pht minh trong m t ngnh cng ngh m ng i trong ngnh khc t khi nghe th y (nh trong ngnh d c ph m cha h bi t v di truy n h c, ng ni n i n t y h c) l i cch m ng ha chnh ngnh cng nghi p v cng ngh c a ngnh . Cng khng hi m tr ng h p, nh ng cng ngh ngoi ngnh l i bu c ngnh cng nghi p ph i h c t p, ti p thu, thch ng, thay i n p ngh, ch cha ni n thay i c ki n th c k thu t c a mnh. Nh ng gi nh c b n c a di truy n h c l xa l v i cc nh d c h c, d v y di truy n ang cch m ng ha nhanh chng ngnh cng nghi p d c ph m. V n p ngh c a cc nh di truy n h c r t xa l n n i cha m t cty d c l n no c th h i nh p di truy n thnh cng vo chng trnh nghin c u c a mnh. N ch c th ti p c n v i di truy n h c b ng cch lin minh v i bn ngoi, c th b ng cch thng qua s
50
Peter F.Drucker
tham gia thi u s vo cty di truy n hay thng qua h p ng v i khoa di truy n c a tr ng i h c. i u quan tr ng khng km i v i s l n m nh c a ngnh cng nghi p v cc cty th k 19 v u th k 20 l gi nh t hai: i t ng s d ng cu i cng l c nh v c t tr c. Ch ng h n, khu cu i cng l vi c ng bia c a cu c tranh ginh quy t li t gi a cc nh cung c p chai bia. Nhng cho n g n y, cc nh cung c p ny u l cc cty th y tinh v ch c m t cch ng chai bia l dng chai th y tinh m thi. Tng t nh v y, ngay sau khi s n ph m thp c m t, t c l vo u th p k cu i c a th k 19, ng ray xe l a ch c lm b ng thp, ch khng ph i b ng v t li u khc. Ho c ngay khi i n c th c truy n t i qua kho ng cch l n, th dy d n i n ch lm b ng ng. Gi thi t tng t cng p d ng cho ngnh d ch v . Tn d ng m doanh nghi p c n ch c th c cung ng b ng kho n vay thng m i t ngn hang thng m i. Cn bu i n th chi n c quy n t nhin trong lnh v c v n chuy n v trao i th tn vi t tay ho c in n. Ho c ch c hai cch n: ho c t n u n ng t i nh ho c ra ti m.
51
Peter F.Drucker
Nh ng i u ni trn c coi l hi n nhin khng ch b i gi i doanh nghi p, cng nghi p v ng i tiu dng, m cn b i cc chnh ph n a. Lu t l kinh doanh c a M d a trn gi nh cho r ng m i ngnh cng nghi p u g n li n m t cng ngh duy nh t v m i i t ng s d ng cu i cng u g n v i m t s n ph m hay d ch v c th v duy nh t. y l nh ng gi nh lm ch d a cho lu t ch ng c Quy n. V cho n nay lu t ny t p trung ch vo s th ng tr th tr ng v chai th y tinh v t ch n th c r ng i v i bia, ng i ta ngy cng t dng chai th y tinh m dng lon (hay ng c l i, lu t ch ng c quy n c bi t quan tm n vi c t p trung cung c p lon bia kim lo i m t ch n th c t l chai th y tinh v n cn c dng v lon lm b ng ch t d o ngy cng ph bi n). Kho ng gi a nh ng nm 20, Ta n t i cao Hoa K quy t nh r ng ch c hai cch lo i tr l n nhau v khng c nh tranh nhau i v i lin l c vi n thng l l i ni truy n qua i n tho i v ch vi t truy n qua i n tn. V 10 nm sau trong th i k i kh ng ho ng
52
Peter F.Drucker
kinh t , Qu c h i M tch bi t ngn hng u t v i ngn hn thng m i, v m i lo i ngn hng ny c thnh l p theo th ch ring bi t v c i t ng s d ng cu i cng ring cho mnh. Nhng k t Chi n tranh th gi i th 2, nh ng i t ng s d ng cu i cng khng cn g n duy nh t v i m t s n ph m hay d ch v nh t nh no n a. Ch t d o d nhin l tr ng h p ngo i l u tin. Nhng n nay m t i u r rng l khng ph i ch c m t lo i v t li u xm nh p vo ci c coi l lnh a c a m t lo i khc. Cng m t nhu c u ang ngy cng c th a mn b i nhi u cch r t khc nhau. Ch c nhu c u (ch khng ph i phng ti n lm th a mn nhu c u) m i l duy nh t. Cho n u Chi n tranh th gi i th 2, tin t c th i s v c b n do bo ch, m t pht minh v tng tr ng nhanh th k 18 nh ng nm u th k 20,
chi m c tn. Gi y th c r t nhi u phng ti n ang c nh tranh nhau truy n tin t c th i s : ngoi bo in v n ti p t c vai tr, th tin t c ngy cng c lan truy n trn Internet, i pht thanh, truy n hnh, nh ng t ch c truy n thng ch dng phng ti n
53
Peter F.Drucker
i n t ; tng t nh tr ng h p thng tin kinh t v kinh doanh, v nhi u cch khc n a. o lu t Glass-steagall c a M trong th i k i kh ng ho ng khng ch nh m ngn ch n cc ngn hng thng m i ho t ng kinh doanh trong th tr ng u t m cn nh m ngn c n cc ngn hng u t ho t ng kinh doanh thng m i v qua trao cho cc ngn hng c quy n cho vay. M t k t qu ngh ch l l o lu t ny, nh m xc l p v tr c quy n c a ngn hng thng m i, trao th tr ng thng m i cho cc nn hng u t. Do m t s tnh c trong h th ng lu t php c a M (m t quy t nh c a Ta n t i cao nh ng nn 1920) ch ng t thng m i (t ng M tng ng v i tn phi u trao i Bill of Exchange c a chu u) c x p lo i nh m t ch ng khon. i u ny sau cho php cc nn hng u t sau nm 1960 tr thnh l c l ng th ng tr trong kinh doanh ngn hng thng m i, t c l ngy cng thay th kho n vay thng m i c a ngn hng b ng ch ng t thng m i c a ngn hng u t.
54
Peter F.Drucker
Nhng ngy nay t i t t c cc n c pht tri n ngu n cung ng tn d ng thng m i pht tri n nhanh nh t u khng ph i l ngn hng thng m i hay ngn hng u t. N chnh t th tn d ng, tuy cha nhi u nhng ang tng ln chng m t, hi n c nhi u th tn d ng c dn, c th 25 hay 30 lo i. H s d ng nh ng th ny nh n v duy tr m t m c tn d ng v t qu kh nng thanh ton c a n . Hnh nh m c li su t r t cao khng lm h b n tm v h khng h c nh tr n . H v n d ng b ng cch chuy n nh ng kho n n t th tn d ng ny sang th khc h khng bao gi ph i b b t bu c ph tr nhi u hn m t kho n r t nh , m c t i thi u. Th tn d ng do tr thnh ci c g i l ngu n ti n h p php (legal tender). Khng ai bi t c hnh th c m i ny c a ng ti n l n t i c no, nhng r rng y l m t hnh th c m i c a ng ti n. V n l n n m c lm cho s l ng ti n lu hnh h u nh v ngha, b t k l M1, M2 hay M3 m d a trn cc ngn hng trung ng v cc nh kinh t l y lm c s cho l thuy t ti chnh c a mnh.
55
Peter F.Drucker
Th r i sau xu t hi n thng tin ngu n c b n. N khc t n g c m i hng ha khc ch khng tun theo nguyn l khan hi m. Ng c l i, n tun theo nguyn l d i do. V d , n u ti bn i m t th g , nh m t cu n sch, ti s khng cn cu n sch n a. Nhng n u ti cho ph bi n m t thng tin ti v n cn c n. V trn th c t , gi tr thng tin cng l n khi cng c nhi u ng i c n. i u ny c ngha g i v i kinh t h c l i u v t qu ph m vi cu n sch ny, m c d r rang n s bu c chng tai ph i xem xt l i t n g c cc l thuy t kinh t c b n. Nhng ng th i n cng c ngha r t l n i v i qu n l. Nh ng gi nh c b n s cng ph i c thay i . Thng tin khng g n v i m t ngnh hay m t doanh nghi p no, cng khng c i t ng s d ng thng tin c bi t hay ph thu c vo m t lo i thng tin c bi t. Do , qu n l ngy nay ph i b t u v i gi nh r ng khng c m t cng ngh no g n v i m t ngnh cng nghi p no v ng c l i, t t c cng ngh u h u d ng v ch c ch n c t m quan tr ng cho m i ngnh cng nghi p
56
Peter F.Drucker
v c nh h ng n m i ngnh cng nghi p. Tng t qu n l cng ph i b t u v i gi nh r ng khng c i t ng s d ng cu i cng c s n cho m t s n ph m hay d ch v v ng c l i khng c i t ng s d ng cu i cng g n v i m t s n ph m hay m t d ch v . M t s h qu c a i u ni trn l cng ngy phi khch hng (noncustomer) c a doanh nghi p, b t k l c s kinh doanh, tr ng i h c, nh th , b nh vi n, cng quan tr ng ngang v i khch hng c a doanh nghi p, n u khng ni l quan tr ng hn. Ngay c doanh nghi p l n nh t (ngoi doanh nghi p c quy n c a chnh ph ) cng c phi khch hng nhi u hn khch hng. C r t t t ch c kinh t c th cung c p t i 30% th ph n. Do , cng t t ch c kinh t no m s l ng phi khch hng c a n khng chi m t i t nh t 70% th tr ng ti m nng. V y m, c r t t t ch c kinh t hi u bi t v phi khch hng, v th m ch cng bi t r t t v s t n t i c a n, ch cha ni n phi khch hng l ai. L i cng c r t t t ch c kinh t hi u t i sao h khng ph i l khch hng c a mnh. Nhng chnh phi
57
Peter F.Drucker
khch hng ny lun lun l i m xu t pht c a s thay i. H qu quan tr ng khc l i m xu t pht c a qu n l khng cn l s n ph m hay d ch v , cng khng ph i th tr ng bi t v i t ng s d ng cu i cng bi t i v i s n ph m hay d ch v . i m xu t pht ph i l ci m khch hng cho l c gi tr . i m xu t pht ph i l gi inh m t gi nh c ch ng minh m mn b i kinh nghi m c a chng ta r ng khch hng khng bao gi mua ci m nh cung c p mu n bn. Ci l gi tr i v i khch hng lun lun khc v i ci l gi tr v ch t l ng i v i nh cung c p. i u ny ng v i t ch c kinh doanh, cng nh tr ng i h c hay b nh vi n. M t v d l cc nh th ng qu quy m l n v ang pht tri n r t nhanh chng M k t nm 1980, v ch c ch n y l m t hi n t ng x h i quan tr ng nh t t i M trong 30 nm qua. T ch h u nh khng ai bi t 30 nm tr c, lc c khng qu 1000 nh th m s ng i t p trung l n hn 2000 ng i, n nay c hn 20.000 nh th nh v y. Trong khi m i gio phi truy n th ng d n i
58
Peter F.Drucker
xu ng, th cc nh th i quy m l i bng n . i u x y ra v h t cu h i ci g l gi tr ? i v i ng i khng n nh th . V h pht hi n ra r ng ci gi tr khc v i i u m cc nh th v n ang cung c p. Gi tr l n nh t i v i hng ngn ng i m ngy nay ang ko t i cc nh th i quy m, k c ngy th ng v ch nh t, chnh l m t s tr i nghi m tm linh hn l m t nghi l v c trch nhi m qu n l i v i ho t ng tnh nguy n, b t k bn trong nh th hay, thng qua nh th , trong c ng ng dn c. Ni cch khc, qu n l ngy cng ph i d a trn gi nh cho r ng khng ph i cng ngh cng d ng cu i cng l n n
khng ph i i t ng s
t ng cho chnh sch qu n l. Nh ng i u ny u l nh ng gi i h n. N n t ng chnh sch qu n l ph i l nh ng gi tr c a khch hng v nh ng quy t nh c a khch hng v s phn b ngu n thu nh p c th chi tiu c. Chnh nh ng i u ny ph i l i m xu t pht cho nh ng chnh sch qu n l v chi n l c qu n l.
59
Peter F.Drucker
V PH M VI C A C A QU N L C XC NH THEO PHP L. Qu n l, c v l thuy t l n th c ti n c p n th c th php l, m t c s ring b t k l cty kinh doanh, b nh vi n hay tr ng i h c. Do , ph m tr qu n l c xc nh theo php l. i u ny v v n l gi nh g n nh ph bi n. M t l do c a gi nh ny chnh l khi ni m truy n th ng v qu n l c d a trn s ch huy v ki m sot. Qu th t, s ch huy v ki m sot c xc nh theo php l. Gim c doanh nghi p, gim m c c a m t gio ph n, hay gim c b nh vi n u khng c th m quy n ch huy v ki m sot v t qu gi i h n php l c a t ch c mnh. g n m t trm nm qua khi l n u tin ng i ta pht hi n vi c quy nh khung php l l khng qu n l m t doanh nghi p l n. Ng i Nh t th ng c gn cho sng ki n v Keiretsu, m t khi ni m qu n l trong cc nh
60
Peter F.Drucker
cung c p cho m t doanh nghi p c lin k t ch t ch v i khch hng chnh, ch ng h ng Toyota, v l p k ho ch, pht tri n s n ph m, ki m sot chi ph, Nhng th c ra Keiretsu c t lu v l pht minh c a ng i M , xu t x c a n l vo kho ng nm 1910 v t m t ng i u tin nhn th y ti m nng c a t s tr thnh m t ngnh cng nghi p quan tr ng, l William C.Durant (1861-1947). Chnh Durant l ng i sng l p ra GM b ng cch mua l i cc hng s n xu t t nh nhng thnh cng nh Buick v st nh p l i thnh m t cty t l n. Vi nm sau Durant nh n ra r ng ng ta c n ph i a cc nh cung c p chnh vo cty c a mnh. ng ta b t u mua l i v st nh p vo GM cc nh s n xu t chi ti t v ph tng, v k t thc vo nm 1920 b ng vi c mua l i cty Fisher Body, l hng s n xu t thn xe t l n nh t n c M . Nh s mua l i ny GM s h u cc hng s n xu t t i 70% cc b ph n dng trong t v tr thnh doanh nghi p kinh doanh lin k t l n nh t t gi i lc . Chnh nh m hnh Keiretsu ny t o cho GM m t
61
Peter F.Drucker
l i th quy t nh c v chi ph v t c , qua ch trong vi nm n tr thnh cty ch t o t v a l n nh t th gi i v a thu c l i nhu n l n nh t th gi i v l ng i tin phong khng c i th trong th tr ng t c nh tranh gay g t M . Th c t trong vng hn 30 nm qua, GM chi m l i th v chi ph t i 30% so v i t t c cc i th , k c Ford v Chrysler. Nhng m hnh Keitetsu c a Durant v n d a trn ni m tin cho r ng qu n l c ngha l ch huy v ki m sot, y chnh l l do khi n Durant mua l i t t c cc cty tr thnh cc b ph n trong Keiretsu GM. V cu i cng y l i tr thnh t huy t c a GM. Durent l p k ho ch c n th n m b o tnh c nh tranh c a cc nh cung c p ph tng do GM s h u. M i dn v (tr nh cung c p thn t Fisher Body) u ph i bn 50% s n ph m c a mnh cho khch hng ngoi GM, ngha l bn cho cc nh s n xu t t ang c nh tranh v i GM, v qua bu c ph i duy tr chi ph c nh tranh v ch t l ng c nh tranh. Nhng sau Chi n tranh th
62
Peter F.Drucker
gi i th 2 cc nh s n xut t c nh tranh bi n m t v cng v i n l s gi m st tnh c nh tranh c a cc b ph n s n xu t ph tng do GM s h u. Ngoi ra, v i phong tro cng on ha ngnh cng nghi p t nm 1936-1937, gi nhn cng cao trong ngnh l p rp t cng c p t cho cc b ph n s n xu t ph tng c a GM, t chng vo th b t l i v chi ph m cho n t n ngy nay v n cha kh c ph c c. Ni cch khc, vi c Durant l p m hnh Keiretsu c a ng d a trn gi nh cho r ng qu n l c ngha l ch huy v ki m sot gi i thch ph n l n nguyn nhn lm GM i xu ng trong vng 25 nm qua cng nh vi c n khng c kh nng o ng c tnh th . i u ny c nh n th c r rng vo nh ng nm 1920 v 1930 b i ng i xy d ng Keiretsu k ti p, Sears Roebuck. Khi Sears tr thnh nh bn l l n nh t n c M , c bi t v cc dung gia nh v kim kh th b n thn ng ta cng nh n th y s c n thi t ph i a cc nh cung c p chnh vo m t nhm c th l p k ho ch chung, pht tri n v thi t k s n xu t chung, ki m sot chi
63
Peter F.Drucker
ph trong ton chu i kinh t . Nhng thay v c ngha t ng trng cho s cam k t hn l u t th c s v t cc m i quan h d a trn h p ng. Ng i xy d ng Keiretsu ti p theo v c th l ng i thnh cng nh t cho n nay (th m ch thnh cng hn c ng i Nh t) l Marks&Spencer c a Anh qu c, b t u vo nh ng nm 1930 lin k t t t c cc nh cung c p vo h th ng qu n l c a mnh, nhng thng qua cc h p ng hn l thng qua s h u c ph n ho c s h u quy n ki m sot. Chnh m hnh Marks&Spencer c ng i Nh t sao chp l i m t cch c th c vo nh ng nm 1960. Th c ra, ph n ng gp c a m t doanh nghi p c lin k t d m c cao nh t ch chi m ph n kh nh trong t ng chi ph v t ng k t qu c a qu trnh ho t ng. Trong khi GM vo lc nh cao nh t s n xu t c 70% c a m i th t o nn chi c t hon ch nh, cty ny ch nh n c 15% kho n thanh ton m ng i s d ng cu i cng th c s tr cho m t chi c xe m i. 50% c a t ng s thu c v nh phn ph i, ngha l cho nh ng chi ph pht sinh sau khi chi c xe t hon ch nh r i x ng l p rp c a
64
Peter F.Drucker
GM. 10-15% c a t ng s l chi tr cc lo i thu . M t n a c a 35% cn l i, t c l 17% v n l chi tr cho nh cung c p bn ngoi. Tuy nhin, khng m t cty s n xu t no trong l ch s l i chi m lnh nhi u ph n ng gp trong t ng quy trnh kinh t hn GM vo th i thnh cng nh t c a mnh, t c l vo nh ng nm 1950 v 1960. Ph n ng gp c a m t cty s n xu t bnh th ng trong t ng chi ph v doanh thu c a qu trnh kinh t , t c l ci m ng i tiu dng thanh ton cu i cng, t khi t t i 10% t ng chi ph v doanh thu, m t t l khng ng k . Tuy nhin, n u ph m vi qu n l c xc nh theo php l, th t l l t t c thng tin m nh s n xu t c c v cng l t t c nh ng g m nh s n xu t c th tm cch qu n l. Trong m i tr ng h p, b t u t GM, Keiretsu t c l s t p h p vo m t h th ng qu n l cc doanh nghi p c lin k t v i nhau v kinh t hn l v php l, s cho l i th v chi ph t nh t l 25% v th ng l 30%. V trong m i tr ng h p n chi m v tr chi ph i trong t ng lnh v c cng nghi p v th tr ng.
65
Peter F.Drucker
Tuy v y Keiretsu v n l cha . N v n cn d a trn c s quy n l c. B t k l GM hay nh ng cty nh , c l p m Durant mua l i vo gi a nh ng nm 1915 v 1920, hay Sears Roebuck, Marks&Spencer hay Toyota th cty trung tm v n c quy n l c kinh t p o. Keiretsu khng ph i d a trn quan h i tc bnh ng. N d a trn s ph thu c c a cc nh cung c p. Tuy nhin, chu i ho t ng kinh t d n d n a n cc i tc th t s , t c l m t c ch trong c s bnh ng v quy n l c v s c l p th c s . i u ny l ng v i quan h i tc gi a cty d c ph m v khoa sinh h c c a tr ng i h c l n c nghin c u khoa h c. i u ny l ng i v i cc lin doanh m cc ngnh cng nghi p M thnh l p Nh t B n sau Chi n tranh th gi i th 2. i u ny ng i v i quan h i tc ngy nay gi a cc cty ha ch t v d c ph m v i cc cty trong lnh v c di truy n h c, sinh h c phn t hay i n t y h c. Cc cty trong lnh v c cng ngh m i ny c th cn kh b nh v th ng l r t thi u th n v n li ng. Tuy nhin, cc cty ny l i lm ch cng ngh c l p. Do v y, khi ni v phng di n k thu t, th h l l nh ng i tc t m c . H , ch khng ph i
66
Peter F.Drucker
cc cty trong lnh v c d c ph m hay ha ch t l n m nh hn, m i c quy n l a ch n ai lin k t v i mnh. i u tng t cng ng i v i lnh v c tin h c, cng nh ti chnh. V th l c m hnh Keiretsu c i n l n c ch ch huy v ki m sot u khng c tc d ng. T , c n thi t ph i xc nh l i ph m vi c a qu n l. Qu n l ph i bao trm ton b quy trnh. i v i doanh nghi p i u ny ni chung c ngha l quy trnh kinh t . Nhng b mn sinh h c c a tr ng i h c l n c nghin c u khoa h c l i khng coi mnh l m t n v kinh t , v khng th qu n l theo ki u c. i v i cc t ch c khc th quy trnh cng ph i c xc nh khc i. Lnh v c m chng ta i xa nh t trong n l c xy d ng h th ng qu n l ton b quy trnh l b o v s c kh e M . T ch c HMO (T ch c y t ) l m t n l c u tin cn r t s khai v cn gy nhi u tranh ci nh m a ton b quy trnh b o v s c kh e d i s qu n l theo quan h i tc. Gi nh m i m ngy cng tr thnh ch d a cho qu n l c v phng di n l thuy t l n th c hnh l ph m vi c a qu n l khng
67
Peter F.Drucker
nn xc nh theo php l, m ph i trn c s th c t ho t ng. N c n ph i bao trm ton b quy trnh. N c n ph i t p trung vo k t qu v s hnh c a ton b chu i kinh t . v n
VI PH M VI C A QU N L XC NH THEO A L CHNH TR . Trong l lu n cng nh th c ti n cng tc qu n l ng i ta th a nh n, th m ch coi l ng nhin r ng n n kinh t n i a c gi i h n b i bin gi i qu c gia, chnh l mi tr ng sinh thi c a cc doanh nghi p v c a cng tc qu n l, i v i c cc t ch c kinh t v phi kinh t . Gi nh ny l n n t ng cho kh i ni m a qu c gia theo ngha c i n. Nh chng ta bi t t tr ng ng gp c a cty a qu c gia trong t ng s n ph m cng nghi p v t ng d ch v ti chnh th gi i vo tr c Chi n tranh th gi i th 2 cng b ng v i m c nh hi n nay. Vo nm 1913 cty ng u m t ngnh kinh t , b t k
68
Peter F.Drucker
ngnh cng nghi p hay ti chnh, u c doanh thu do xu t kh u hng ha v doanh thu do bn n i a b ng nhau. Nhng khi n s n xu t hng ha bn ngi bin gi i qu c gia c a n th n l i s n xu t bn trong bin gi i qu c gia c a m t n c khc. L y v d : Ngu n cung c p l n nh t cc v t d ng chi n tranh cho qun i Italia trong Chi n tranh th gi i th 1 l m t cty cn non tr nhng pht tri n r t nhanh, l Fiat t i thnh ph Turin. Cty ny s n xu t t t c xe t v xe t i cho qun i Italia. Ngu n cung c p l n nh t cc v t d ng chi n tranh cho qun o-Hung trong Chi n tranh th gi i th 1 cng l cty c tn Fiat thnh ph Vienna. Cty ny cung c p ton b t v xe t i cho qun o-Hung. Quy m c a cty ny l n g p 2-3 l n cty m . V th tr ng o-Hung l n hn nhi u so v i th tr ng Italia, m t ph n v c dn s l n hn v m t khc cng do c trnh pht tri n cao hn, c bi t b ph n thu c Ty u. Cty Fiat-o do cty Fiat-Italia s h u ton b . Tuy nhin, tr thi t k xe t l t Italia, cn l i cty Fiat-o
69
Peter F.Drucker
hon ton ring bi t. Ton b linh ki n u c s n xu t ho c mua s m t i o. Ton b s n ph m u tiu th t i o. Ton b cn b nhn vin cty k c t ng gim c u l ng i o. Khi Chi n tranh th gi i th 1 n ra, n c o v Italia bi n thnh k th c a nhau, th i u m cty Fiat-o ph i lm by gi ch l thay i ti kho n c a mnh t i ngn hng m thi, cn cc vi c khc v n ti n hnh nh c. Gi y, ngay c cc ngnh cng nghi p truy n th ng nh t hay b o hi n cng khng cn t ch c theo cch n a. Cho n g n ay, hai cty con Opel c v Vauxhall chu u c a GM l
Anh v n l hai cty ring
bi t, m t ty th s n xu t t i c v bn s n ph m t i l c a chu u, cn m t cty th s n xu t v bn s n ph m Anh. Gi y GM ch c m t cty chu u v a thi t k , ch t o v bn s n ph m trn ton chu u v ch c m t t ng hnh dinh chu u. GM-chu u cng s n xu t s n ph m Nam M v chu v cng bn M . GM-chu u cng thi t k s n
ph m cho GM trn ton th gi i. Cn GM M cng thi t k v s n xu t nhi u s n ph m cho GM-chu

70
Peter F.Drucker
u v Gm-Brazil v c th . Cc cty b o hi m quy m th gi i, nh cty hng u c a c l Alliaz, ang khng ng ng chuy n cc ho t ng chnh nh thanh ton h p ng b o hi m v c bi t l u t, vo cc c s trung tm l ni gi i quy t m i giao d ch cho t t c cc doanh nghi p c a t p on, b t k tr s t u.
Cc ngnh cng nghi p ra i sau Chi n tranh th gi i th 2 nh d c ph m, cng ngh thng tin th m ch cn khng t ch c thnh cc n v trong n c v qu c t nh cty GM v cty Allianz v n lm. Cc cty ny i u hnh m t h th ng quy m ton th gi i trong cc ch c nng ring bi t nh nghin c u, thi t k , k thu t, pht tri n s n ph m m i, th nghi m v k c s n xu t v ti p th c t ch c theo ki u xuyn qu c gia. M t cty d c ph m l n c 7 phng th nghi m t 7 n c khc nhau, m i phng th nghi m t p trung vo m t lnh v c chnh (ch ng h n khng sinh) nhng t t c u ho t ng nh m t b ph n nghin c u v n m d i s ch huy c a m t gim c ph trch nghin c u t i tr s chnh c a cty. Cng cty
71
Peter F.Drucker
c cc nh my s n xu t t t i 11 n c, m i nh my ny c chuyn mn ha cao v s n xu t m t ho c hai nhm s n ph m phn ph i v bn l kh p th gi i. Cty c m t gim c d c ph m ng i s quy t nh m t lo i d c ph m m i nn c th nghi m u trong s 5 ho c 6 n c. Tuy nhin, vi c i u hnh cng tc qu n l ngo i h i c a cty l i c t p trung hon ton t i m t a i m cho c h th ng. Ho t ng kinh doanh t i lnh v c i n t y h c c a cty GE (M ) c ba tr s , m t t i M , m t t i Nh t v m t t i Php, m i tr s ph trch m t lnh v c cng ngh chnh v cc s n ph m trn c s cng ngh trn ph m vi th gi i (ch ng h n, cc s n ph m ch p hnh nh my ch p X-quang truy n th ng hay g n y l cc my siu m). V m i tr s l i c cc nh my t t i hn 10 n c khc nhau cung c p m t s b ph n chnh cho t t c cc nh my khc kh p th gi i. Trong ho t ng kinh doanh a qu c gia theo truy n th ng th mi tr ng kinh doanh v mi tr ng i l chnh tr l tng ng v i nhau. M i n c c th c coi l m t
72
Peter F.Drucker
n v kinh doanh, ni theo thu t ng ngy nay. Nhng hi n nay trong ho t ng kinh doanh xuyn qu c gia, cng nh trong ho t ng kinh doanh a qu c gia ki u c ang ngy cng bu c ph i chuy n i, m i qu c gia nay ch cn l m t trung tm chi ph(cost center) m thi. N l m t ph c h p hn l n v c a m t t ch c, hay m t doanh nghi p, m t chi n l c, m t quy trnh s n xu t,(xem Chng 2 ni v cc v n pht sinh) Ph m vi cng tc qu n l v bin gi i qu c gia nay khng cn tng ng v i nhau n a. Ph m vi c a qu n l nay khng cn c xc nh b i a l chnh tr n a. Trong khi bin gi i qu c gia v n c vai tr quan tr ng c a n. Do v y, gi nh m i ph i l: Bin gi i qu c gia c t m quan tr ng tr c h t v n l cc gi i h n cho ho t ng kinh doanh. Cn th c ti n qu n l, khng ch i v i cc doanh nghi p thi, s ngy cng ph i c xc nh theo ho t ng hn l theo a l chnh tr .
VII N I B T CH C L LNH A C A QU N
73
Peter F.Drucker
L. T t c nh ng gi nh c di n a n k t lu n: N i b t ch c l lnh a c a qu n l. Chnh gi nh ny gi i thch l do t i sao c s phn bi t kh hi u gi a qu n l (management) v nng l c kinh doanh (entrepreneurship). Th c ra s phn bi t ny r t v l. M t t ch c, b t k l doanh nghi p hay m t nh ch khc, m khng bi t i m i v khng c nng l c kinh doanh th khng th t n t i lu . M t nh ch lu i nh t trn th gi i l gio h i Thin cha gio La M. N c coi l m t nh ch b o th nh t v t ho cho mnh l khng c thi quen bi n i nhanh chng. Tuy v y, nh cc quan st t th i c cho th y c m i s thay i l n x y ra trong x h i u ko theo s ra i nh ng dng tu m i v khc bi t trong Gio h i Thin cha gio La M, ch ng h n nh dng Benedict th k th 5 khi m ch La M b qun d gio trn vo; hay dng Francis, v dng Dominic xu t hi n 700 nm sau
74
Peter F.Drucker
khi m cc thnh ph ti hng th nh c ; hay dng Tn (Jesuit)
th i k Trung
th k 16 nh l s p
l i i v i dng c i cch Tin Lnh i v i o Tin Lnh, theo nh s h c Rechard Niebuhr (18941962) vi t trong nhi u cu n sch th m i s thay i l n trong x h i u d n n s xu t hi n cc gio phi Tin Lnh m i. Ngy nay, s xu t hi n c a x h i tri th c m t m t d n n s bng n c a nh th ki u m i g i l siu nh th (mega churches) c quy m l n, phi gio phi v c tnh ch t thn d r t h p d n i v i cc lao ng tri th c m i, m t khc cng d n n s bng n khng km m nh m trn ph m vi th gi i c a cc gio phi Pentecostalist (nhm tn gio dng m tn d oan ch a b nh) ch y u thu ht dn chng thu c t ng l p t h c do khng c ng l c ti n ln trong x h i m i. ng ra c n ph i th y r ngay t u l qu n l v nng l c kinh daonh ch l hai kha c nh c a m t nhi m v . M t nh kinh doanh n u khng bi t cch qu n l th khng th t n t i lu. M t nh qu n l m khng i m i th cng khng th t n t i lu. Nh s c bn lu n
75
Chng 3,
Peter F.Drucker
ngy nay doanh nghi p cng nh m i t ch c khc c n ph i thch nghi v i s thay i, coi s thay i l i u bnh th ng v c n bi t t o ra s thay i hn l ch bi t ng ph v i s thay i. Nhng cc ho t ng kinh doanh l i b t u t bn ngoi v t p trung vo y u t bn ngoi. Do n khng thch h p v i cc gi nh c i n v lnh a c a cng tc qu n l, i u gi i thch l do v sao hai m t ny th ng c coi l khc nhau, n u khng ni l khng tng ng v i nhau. Th c ra, b t k t ch c kinh t no cho r ng qu n l v nng l c kinh doanh l khc nhau, ch cha ni n khng tng ng v i nhau th s m mu n t ch c cng b lo i kh i thng tr ng m thi. S l n m nh c a cng ngh thng tin trong th p k qua lm tr m tr ng thm h ng t p trung vo bn trong t ch c c a cng tc qu n l. Cho n nay cng ngh thng tin hnh nh lm h i hn l lm l i cho cng tc qu n l, nh s c th o lu n k Chng 4.
Gi nh c i n cho r ng n i b t ch c l lnh a ho t ng c a qu n l, c ngha l qu n l ch c n t p trung vo cc n l c bn trong, n u khng ph i l ch vo chi ph

76
Peter F.Drucker
thi. V n l c ch t n t i bn trong m t t ch c, v tng t nh v y, m i ci bn trong c a t ch c u c coi l m t trung tm chi ph. Nhng trong khi k t qu ho t ng c a m i t ch c l i n m bn ngoi t ch c. i u d hi u l cng tc qu n l th ng b t u t s quan tm n n i b t ch c. Khi cc t ch c kinh doanh l n l n u tin xu t hi n vo kho ng nm 1870, th qu n l n i b chnh l thch th c m i. Cha t ng c ai lm vi c ny. Nhng th i k u gi nh cho r ng lnh a ho t ng c a qu n l l n i b c a t ch c cn t ra c l, ho c t ra cn gi i thch c, th vi c ko di gi nh nh th l i u v l. V n mu thu n v i ch c nng v b n ch t c a t ch c. Qu n l ph i t p trung vo k t qu thu c v th c ti n ho t ng c a m t t ch c. Th c ra, nhi m v tr c tin c a qu n l l xc nh xem k t qu v th c ti n ho t ng c a m t t ch c l g, v y chnh l nhi m v kh khn nh t, d gy tranh ci nh t, nhng l i quan tr ng nh t. Do nhi m v c a qu n l l ph i huy ng c cc ngu n l c c a t ch c t c k t qu n m bn ngoi t ch c
77
Peter F.Drucker
. Do , m t gi nh m i lm c s cho m hnh qu n l m i c v l lu n v th c hnh s l: L do t n t i c a qu n l l nh m t c m c tiu c a t ch c. Qu n l ph i xu t pht t k t qu mong i c a t ch c v ph i ng vin cho c m i ngu n l c c a t ch c t c k t qu . Qu n l l m t b ph n c a t ch c b t k l doanh nghi p, nh th , tr ng i h c, b nh vin hay nh t m tr cho ph n b ng c i , nh m gip cho t ch c t c k t qu n m ngoi t ch c . K t lu n: M c ch c a chng ny ch l nu ra v n ch khng ph i a ra cu gi i p. Nhng n n t ng c a cc v n ny l m t nh n th c su s c. Tr ng tm c a m t x h i hi n i, m t n n kinh t hay m t c ng ng dn c khng ph i l cng ngh , cng khng ph i l thng tin, hay nng su t lao ng. M chnh l m t th ch qu n l t t nh m t b ph n c a x h i nh m t c k t qu . Qu n l l m t
78
Peter F.Drucker
cng c c th , m t ch c nng c th , m t phng ti n c th , gip cho t ch c t c k t qu mong mu n. Tuy nhin, i u i h i d t khot m t m hnh qu n l m i: M i quan tm v trch nhi m c a qu n l l t t c nh ng g c nh h ng n s ho t ng v k t qu t c c a m t t ch c, b t k n m trong hay n m ngoi t ch c, ch u s i u khi n hay
khng ch u s i u khi n c a t ch c .
Chng II
79
Peter F.Drucker
CHI N L C NH NG TH C T I M I T i sao ph i c chi n l c? S st gi m c a t l sinh s n S phn ph i thu nh p Nh ng ngnh tng tr ng hi n nay Xc nh hi u nng Tnh c nh trnh ton c u Kho ng cch ngy cng l n gi a th c t i kinh t v th c t i chnh tr
80
Peter F.Drucker
D n nh p T I SAO PH I C CHI N L C? M i t ch c u ho t ng d a trn m t l thuy t kinh doanh* no , t c l m t t p h p cc gi nh v cng vi c kinh doanh c a n l g, cc m c tiu l g, nh gi k t qu kinh doanh nh th no, khch hng l ai, khch hng nh gi v tr ti n cho ci g. Chi n l c s a l thuy t kinh doanh i vo ho t ng th c t . M c ch c a chi n l c l nh m gip cho t ch c t c k t qu mong mu n trong m t mi tr ng ho t ng khng d on tr c c. V chi n l c gip cho t ch c s n sng n m b t ng th i c. Chi n l c cng l s th nghi m cho l thuy t kinh
doanh. Khi chi n l c th t b i, khng a n k t qu kinh

*
V v n ny c thm L thuy t kinh doanh, chng 1, Peter Drucker bn bn qu n l (Cambridge, Mass: Harvard Business School Press, 1998)
81
Peter F.Drucker
doanh nh mong mu n th s l d u hi u nghim tr ng u tin cho th y c n ph i xem xt l i l thuy t kinh doanh. V nh ng thnh cng b t ng cng l nh ng d u hi u u tin ng i ta xem xt l i l thuy t kinh doanh. Th c ra, ch c th xc nh ci g l c h i khi c c m t chi n l c. N u khng th khng c cch g ni c ci g th c s d n d t t ch c i n k t qu mong mu n, v ci g s l s tr ch h ng v lm tiu tan cc ngu n l c. Nhng ph i d a vo u xy d ng chi n l c trong th i k m th gi i ang bi n i nhanh chng v y r y b t tr c vo lc chuy n sang th k 21? Li u c nh ng gi nh no lm c s xy d ng chi n l c cho m t t ch c, v c bi t cho m t doanh nghi p? Li u c nh ng i u ch c ch n no khng? Th c ra c t i 5 hi n t ng c th c coi l ch c ch n. Tuy nhin, nh ng hi n t ng ny khc v i nh ng g cc chi n l c hi n t i xem xt t i. Tr c h t v cn b n, khng ph i l hi n t ng kinh t , m ch y u l hi n t ng x h i v chnh tr .
82
Peter F.Drucker
Nm i u ch c ch n d l: 1. S s t gi m c a t l sinh s n t i cc n c pht tri n. 2. S thay i trong phn ph i thu nh p rng 3. nh gi thnh tch. 4. Tnh c nh tranh ton c u 5. Kho ng cch ngy cng l n gi a ton c u ha kinh t v s manh mn v chnh tr .
I S
S T GI M C A T L SINH S N
M t i u ch c ch n m i v quan tr ng nh t v cha t ng c ti n l trong l ch s loi ng i l s s t gi m c a t l sinh s n t i cc n c pht tri n. T i Ty u, Trung u v Nh t B n, t l sinh s n gi m xu ng d i m c c n thi t duy tr dn s . T c l d i m c 2,1 a tr cho m t ph n tu i sinh s n. m t s vng giu c nh t c a Italia, ch ng h n Bologna, t l sinh s n nm 1999 gi m xu ng cn 0.8, Nh t l 1.3. Trong th c t , Nh t v t t c cc n c Nam u nh B o Nha, Ty Ban Nha, mi n nam n c Php, Italia, Hy L p ang tr t di n k t c c
83
Peter F.Drucker
di t vong vo cu i th k 21. T i lc , dn s Italia t 60 tri u by gi s gi m xu ng cn 20 ho c 22 tri u ng i; Nh t t 125 tri u xu ng cn 50 ho c 55 ti u. Nhng ngay cc n c Ty v B c u t l sinh s n ng gi m xu ng cn 1.4 v cn ti p t c gi m. T i M cng th , t l sinh s n hi n nay l d i 2 v ang ti p t t suy gi m. S d M cn c t l cao nh v y l do s l ng l n ng i nh p c vo M c xu h ng gi t l sinh s n ch ng h n nh Mexico. T i Nh t v Nam u, dn s t t i nh i m nh x y ra t i c. T i M dn s s cn ti p t c tng trong vng 20 n 25 nm n a, m c d s tng dn s sau nm 1015 ch y u l ng i c tu i t 55 tr ln. th h th nh t v n m c cao c a n c xu t s ,
Nhng di u quan tr ng hn s l ng dn s tuy t i l s phn b tu i c a dn s . Trong s hn 20 tri u ng i Italia vo nm 1080, th s ng i d i 15 tu i l r t t, ph n l n dn s - t nh t l m t ph n ba dn s - c tu i t 60 tr ln. T i Nh t s m t cn i gi a t l ng i tr v ng i cao tu i hn tu i hu truy n th ng s cng nh v y n u khng ni l tr m tr ng hn. T i M , s gia tng c a
84
Peter F.Drucker
dn s tr ch m hn s gia tng c a dn s cao tu i hn tu i hu truy n th ng. M c d v y, d ki n cho t i kho ng nm 2015, th s ng i tr tu i nhanh. T l sinh s n c th thay i, v c th thay i r t nhanh, nh kinh nghi m c a M sau Chi n tranh th gi i th 2 ch ng t . Nhng ngay c khi t l sinh s n cc n c pht tri n c tng m nh tr l i, th cng ph i m t 20 nm ho c lu hn n a cho nh ng a tr m i sinh ra ny n tu i lao ng. Khng c cch g c th ngn c n c s gi m m nh l c l ng lao ng tu i truy n th ng (ch ng h n M l d i 60 ho c 65 u i) t i cc n c ph tri n, nhi u, tr vi c nh p c v i quy m thi. Hi n t ng trn cha c ti n l trong l ch s . T l sinh s n t i qu c La M c th suy gi m sau nm 200 ho c 250 sau Cng nguyn, nhng chng ta khng c s li u chnh xc. Hn th n a, cha t ng c ti n l v c u trc dn s , trong s ng i cao tu i hn tu i hu truy n
85
M v n cn tng v con
s tuy t i, nhng r i ch c ch n sau s gi m xu ng r t
kho ng sau 2025 v cc n c pht tri n khc cn s m hn t cha t ng c m
Peter F.Drucker
th ng v t tr i hn s ng i tr tu i nh x y ra s ni c a chu u v s x y ra vo tr c th k 21
m t
t t c cc n c pht tri n
Trong vng t nh t l 200 nm qua, t t c nh ch c a th gi i hi n i v nh t l t t c t ch c kinh t u gi nh r ng dn s lun tng ln . T i phng Ty dn s lin t c tng k t nm 1500. V t nm 1700 tr i dn s khu v c ny tng ln r t nhanh cho n sau Chi n tranh th gi i th 2. Dn s Nh t b t u tng k t kho ng nm 1600, t c l sau khi ch m d t cc cu c n i chi n. Dn s Nh t tng m nh t nm 1800 v ti t c tng cho n sau Chi n tranh th gi i th 2. Tuy v y, k t nay tr i t i t t c cc n c pht tri n, m i t ch c ph i xy d ng chi n l c d a trn m t gi nh hon ton khc v i tr c - l s suy gi m dn s , v c bi t l suy gi m dn s tr . S gi i c a dn s , m t hi n t ng dn s h c ang lm b n tm cc nh kinh t , cc nh chnh tr v c cng chng t t c cc n c pht tri n, khng ph i l v n m i. Tu i th cc n c pht tri n b t u tng ln th th k 18 v tng v ng ch c k t th k 19. Trong vng 50 nm qua t c tng khng nhanh hn giai o n 150 nm qua. V
86
Peter F.Drucker
chng ta cng bi t cch s l v n . Nhng i u ch c ch n l gi i php y kh khn, au n, gy b t n x h i v m t long dn. Nhng trong vng 20 n 30 nm t i y, tu i v hu t i t t c cc n c pht tri n s ph i tng ln n kho ng 79 tu i, t c l tu i tng ng v i tu i 65 v c phng di n i s ng v i u ki n s c kh e vo nm 1936 khi M l n c phng Ty cu i cng p d ng chnh sch hu tr ton qu c (chnh sch an sinh x h i). Tng t nh v y, t c tng tr ng dn s c a cc n c thu c th gi i th ba cng khng c g khc bi t. S tng tr ng dn s c a th gi i th 3 cng tng t nh s tng tr ng dn s t i cc n c pht tri n 100 nm v tr c, ch khng ph i l tng nhanh hn m t cch ng k . V s tng dn s h u h t cc n c th gi i th 3 ang gi m n ra s tr nhanh n n i c th d on g n nh ch c ch n r ng dn s cc n c th gi i th 3 c th tr nn cn b ng tr c khi t n di m kh ng ho ng. Nh chng ta bi t ng v phng di n lng th c v nguyn li u s khng c kh ng ho ng l n. Chng ta cng bi t r ng n c s ch v khng kh trong lnh s tr thnh v n to
87
Peter F.Drucker
l n v v n dn s cng v n mi tr ng i h i ph i c gi i php cn bng. Nhng cc v n th c ra cng khng ph i l m i nh nhi u ng i t ng. T i m t s ni chu u (ch ng h n vng Ruhr c a c) ng i ta g p ph i v n ni trn ngay t u th k 20 v n c gi i quy t kh m mn. V y c n nh c l i, i u cha t ng th y l s s t gi m c a t l sinh s n t i cc n c ph tri n. i u ko theo m t s h qu sau: (1) --Trong vng 20 hay 30 nm t i, dn s h c s l v n chnh tr bao trm t i t t c cc n c pht tri n. V i u khng trnh kh i l n s tr thnh v n b t n l n v chnh tr . Cha c n c no chu n b i ph v i v n c . Khng c n c no m cc thnh ph n hay ng phi chnh tr lien k t v i nhau i ph v i v n c a dn s h c. Li u vi c ko di tu i hu tr l t hay h u? Li u vi c khuy n khch ng i gi hn 60 tu i ti p t c lm vi c b ng cch mi n m t ph n hay ton b thu thu nh p cho h l ti n b hay ph n cch m ng, t do hay b o th ?
88
Peter F.Drucker
Nhng i u gy b i r i khng km th m ch cn hn th - s l kha c nh chnh tr c a v n nh p c. S suy gi m dn s t i cc n c pht tri n v cc n c giu c i i v i s tng dn s h u h t cc n c lng gi ng v cc n c ngho c a th gi i th ba, ch ng h n i v i n c M l cc n c Trung M v Caribe, i v i Nam u l B c Phi; i v i c l m t n c Nga thu c th gi i th ba; i v i Nh t l Philippines, Indonesia v l c a ng Nam . Tuy nhin ,vi c ch ng l i s c p nh p c cng ch ng khc g ch ng l i quy lu t s c ht tr ng tr ng. Cha c v n no d gy bng chy hn v n nh p c quy m l n, c bi t t cc n c c n n vn ha v tn gio khc bi t. V ch c ch n, s b t n nghim tr ng nh t s l t i Nh t, m t ph n v Nh t c tu i v hu th p nh t, m t ph n v th tr ng lao ng y hon ton c ng nh c, chng cng l v trong l ch s c a mnh Nh t cha bao gi ch p nh n vi c nh p c. Ng c l i, v n trn h u nh s t nghim trong hn M , b i v xt cho cng, y M th nh ng thay l t n c c a ng i nh p c v v y l th tr ng lao ng linh ho t nh t. Nhng ngay c i dn s h c nh t nh s gy ra nh ng tm tr ng chnh
89
Peter F.Drucker
tr d n n nh ng thay i chnh tr hon ton m i l v khng d on tr c c. (2)--Do ,trong vng 20 hay 30 nm t i h u nh khng m t n c pht tri n no c c s chnh ph l i u thng th ng. (3)--Hu tr s c hai ngha khc. i u kh ch c ch n l khuynh h ng v hu non v n s ti p t c. Nhng i u khng c ngha l ng i v hu ch m d t lm vi c, m c ngha l ch ch m d t lm vi c ton ph n, hay c nm cho m t t ch c chuy n sang lm vi c ng n h n m i l n vi thng. M i quan h gi a ng i lao ng v s d ng lao ng v n l nh ng m i quan h c ng nh c, r p khun nh t c khuynh h ng ngy cng tr nn a d ng v ngy cng linh ho t, t nh t l i v i ng i lao ng l n tu i (v n ny xin c thm Chng 1 v Chng 6). i u ny s cng ng khi m tr ng tm s c ht c a dn s l n tu i c chuy n t lao ng chn tay sang lao ng tr c, v c bi t l lao ng tri th c s bi n i d ki n s di n ra t i M vo kho ng nm 2010 khi m nh ng a tr c a th i k bng n dn s b t u t nm 1948 t n
90
n nh chnh tr cng
nh m t chnh ph v ng m nh. S b t n nh c a cc
Peter F.Drucker
tu i ngh hu truy n th ng. V nh ng a tr ny l i qun th h th nh t c a l ch s loi ng i m i a s khng i vo lao ng chn tay m chuy n sang lao ng tri th c. Do , h cng l i qun th h th nh t c a nhn lo i m sau 30 hay 40 nm lm vi c ton ph n khng b ki t s c b i lao ng chn tay c c nh c, m a s h v n cn hon ton sung s c ho t ng, lm vi c c v th l c l n tr t c. V l do m nh ng c i cch l n v vi c lm v tuy n d ng lao ng ang l i u c n thi t t i chu u v Nh t B n. T i M th v n cn lao ng tr tu i c th tr hon s thay i l n cho t i kho ng nm 2010. Tuy v y, i u ch c ch n l m i quan h m i gi a ng i lao ng v s d ng lao ng s di n ra tr c tin t i M , b i v th tr ng lao ng h n ch nh t v y nh c p l linh ho t nh t v t y cn c truy n th ng thch th
nghi m ci m i c a c ng i ch l n ng i lm thu. Do v y, t i M cc t ch c s d ng lao ng v khng ch i v i cc doanh nghi p nn b t u ngay vo vi c th nghi m m i quan h lao ng m i v i ng i l n tu i v c bi t v i cc lao ng tr th c l n tu i. T ch c
91
Peter F.Drucker
no m thnh cng tr c trong vi c thu ht v gi c cc lao ng tri th c sau tu i hu lm vi c cho mnh v pht huy c nng su t lao ng c a h th t ch c s c l i th so snh to l n. Trong m i tr ng h p, xy d ng chi n l c, cc t ch c c n d a trn gi nh r ng kho ng 20 hay 30 nm n a th ph n l n cng vi c v c m t s cng vi c quan trong nh t trong t ch c s do nh ng ng i qua tu i lao ng truy n th ng m nhi m. Nh ng ng i ny khng ph i l cn b qu n l, cng khng ph i l thu c c p, h khng c ch c v , h cng khng l nhn vin theo ngha c v ch c ch n h khng ph i l lao ng ton ph n, hng ngy n cng s lm vi c. (4)--H qu cu i cng l t i t t c cc n c pht tri n nng su t lao ng c a t t c cng nhn b t k lao ng ton th i gian hay bn th i gian v c bi t l lao ng tri th c s ph i tng ln r t nhanh chng (xem thm Chng 5). N u khng, th qu c gia v m i t ch c thu c qu c gia s m t ch d ng v tr nn ngho i. Nhng i v i t ng cty t i cc n c pht tri n th cc h qu l g?
92
Peter F.Drucker
Cu h i u tin l li u s tng ln khng ng ng s l ng ng i l n tu i c ti p t c t o ra cc c h i cho th tr ng hay khng v trong bao lu n a? T i t t c cc n c pht tri n nh ng ng i l n tu i tr thnh nhm ng i giu c nh t trong x h i, v i m c thu nh p sau khi ngh hu trong nhi u tr ng h p cn cao hn ng k so v i tr c khi ngh hu. S ng i ny s cn ti p t c tng. Nhng li u thu nh p c a h v n gi m c cao hay gi m xu ng? V li u h c ti p t c chi tiu tho i mi nh h lm? V cu h i l n nh t l li u h c cn ti p t c mu n c tr trung v tiu pha nh h i cn tr ? Cu tr l i cho cc cu h i ny s gip nh hnh th tr ng tiu th t i cc n c pht ti n cng nh n n kinh t ni chung c a cc n c . Cn s suy gi m s l ng ng i tr tu i c bi t ng i d i 18 tu i, t c l tr s sinh, v t ng l p thanh thi u nin s c nh h ng g i v i n n kinh t v i v i t ng doanh nghi p? C ph i n ch l m t m i e d a? Hay cn l m t c h i cho m t t ch c c th no ? S l ng tr con s t i c th coi nh m t c h i l n nng c p cc tr ng h c m i ni. Cho n nay , duy nh t ch c Nh t B n l n c hi u c y u t quy t nh n
93
Peter F.Drucker
nng l c hnh ng c a m t qu c gia chnh l n n gio d c i v i tr th v do gio vin ti u h c l b ph n c c k quan tr ng c a n n gio d c c n c i x , c knh tr ng v c tr cng x ng ng. Nhng ngay c i v i m t doanh nghi p t n ti b ng cch lm ra hng ha cho tr nh th s suy gi m t l sinh s n cng c th l m t c h i. Ng i ta cho r ng s l ng tr con t i c ngha l tr con tr nn ngy cng qu v do ng i ta s b ra ph n l n thu nh p chm sc chng. i u ny t ng x y ra t i m t t n c coi vi c c t gi m t l sinh s n nh m t m c tiu qu c gia, l Trung Qu c. Chnh sch c a Trung Qu c h n ch m i c p v ch ng ch c m t a con c hi u qu t i cc thnh ph l n Trung Qu c, ni m a s cc gia nh ch c m t a con. V t i Trung Qu c r t nhi u gia nh, b t k l cn ngho kh, chi ph cho a con duy nh t nhi u hn l m c chi ph dnh cho 3-4 a con tr c kia. Hi n t ng tng t c d u hi u xu t hi n t i c, cng nh t i . V ngay t i M , cc gia nh trung lu v i t l sinh s n h th p cng c c xu h ng chi tiu
94
Peter F.Drucker
l n hn cho s l ng con ngy cng t c a h . Cty Mattel v i s n ph m bp b t ti n Barbie thnh cng r c r nh nh n r v bi t khai thc c h i ni trn. S s t gi m c a t l sinh s n gy ra h qu chnh tr v x h i to l n m hi n nay chng ta v n cha th l ng h t c. Nhng i u ch c ch n l n s c nhi u h qu l n n kinh t v kinh doanh, trong m t s h u qu c kh o st v th nghi m. V l m m i chi n l c, t c l s giao ph cc ngu n l c c a ngy hm nay cho s k v ng trong tng lai, c n ph i xu t pht t y u t dn s h c m tr c h t l s st gi m t l sinh s n t i cc n c pht tri n. y l m t hi n t ng c s c nh t, b t ng nh t v cha t ng c ti n l .
II S
PHN PH I THU NH P
S thay i v c c u chi tiu trong thu nh p kh d ng (thu nh p th c t sau khi tr thu ) cng quan tr ng khng km s bi n ng v dn s , nhng lun t c quan tm. M s thay i trong c c u chi tiu cng k ch li t ch ng khc
95
Peter F.Drucker
g s bi n ng v dn s h c trong nh ng th p nin u tin c a th k 21. Cc doanh nghi p cng nh cc ngnh cng nghi p nh n th c r t m quan tr ng v ch ng c a mnh trong th tr ng. H lun ghi chp doanh s bn hng c a mnh v bi t r t chnh xc n ang i ln hay i xu ng. H cng bi t r t r kh i l ng hng bn c c tng ln hay khng. Nhng khng m t ai bi t c m t s li u th c s quan tr ng l ph n thu nh p kh d ng m khch hng c a h - d l cc t ch c, cc doanh nghi p hay cc khch hng cu i cng dng chi tiu cho s n ph m ho c d ch v m h s n xu t v bn ra. V th c t khng m t ai bi t c ph n thu nh p tng ln hay gi m xu ng. C c u chi tiu trong thu nh p kh d ng l c s c a thng tin kinh t . Tr c h t, trong s cc lo i thng tin bn ngoi m doanh nghi p c n n (xem thm v n ny Chng 4), th y l thng tin d thu th p nh t. N cng th ng l c s ng tin c y nh t xy d ng chi n l c. B i v, xu h ng phn ph i thu nh p kh d ng dnh cho m t lo i hng ha ho c d ch v no m t khi c xc l p th ng s t n t i trong th i gian di. B i v n khng ch u
96
Peter F.Drucker
nh h ng th m ch b i chu k kinh doanh. V l do , i v i m t t ch c khng c s thay i no quan tr ng b ng s thay i v xu h ng c a khch hng. V i u quan tr ng khng km l s thay i bn trong xu h ng, t c l s chuy n h ng c a khch hng t m t lo i s n ph m hay d ch v ny n m trong m t ch ng lo i sang lo i s n phm hay d ch v khc n m trong ch ng lo i . V trong nh ng th p nin u tin c a th k 21 s xu t hi n c hai s thay i, s hay i v xu h ng v s thay i bn trong xu h ng. Th nhng, c nh qu n l l n nh kinh t ch ng ai ch nhi u n s phn b c a c c u tiu dng trong thu nh p kh d ng c a ng i tiu dng c . Ni ng ra, h u nh h ch ng bi t g c . Trong th c t t t c cc nh kinh t v a s cc nh qu n l doanh nghi p u cho r ng s pht tri n kinh t m nh m c a th k 20 l do s thc y c u cc l c l ng kinh t . i u khng ng; m ng c l i, ph n thu nh p kh d ng dnh cho s th a mn cc nhu c u kinh t t i cc n c pht tri n khng ng ng gi m xu ng trong th k qua.
97
Peter F.Drucker
B n khu v c tng tr ng trong th k 20 l: Chnh quy n Yt Gio d c Gi i tr Trong s tng tr ng kh ng l c a khu v c gi i tr b ng c ba khu v c u g p l i v nng su t lao ng v doanh thu. Vo nm 1900 ph n l n c dn t i cc n c pht tri n v n ph i lm vi c t nh t 60 gi m t tu n, 6 ngy m t tu n, 51 tu n l m t nm, v m t nm c 8 ngy ngh php. n cu i th k th a s lm vi c d i 40 gi m t tu n, nh m t tu n, v cao nh t (nh c l 34 ho c 35 gi M ) l 47 tu n m t
nm (ngha l 12 ngy ngh php m t nm ) v 5 ngy lm vi c m t tu n, gi m t hn 3.000 gi m t nm xu ng cn d i 1.500 gi m t nm t i c v 1850 gi t i n c pht tri n lm vi c chm ch nh t l M . Trong b n khu v c tng tr ng nh t c a th k 20, th
98
Peter F.Drucker
chnh quy n c th l khu v c c tc ng l n nh t n s phn ph i thu nh p kh d ng. Khng ph i v n l khch hng hay ng i s d ng s n ph m ho c d ch v ; tr th i chi n ngay c chnh quy n l n nh t cng ch l m t khch hang nh . M chnh l v chnh ph cc n c pht tri n c ch c nng phn ph i l i t 30%-50% thu nh p qu c gia. Do khng c y u t no nh h ng l n n s phn ph i c c u thu nh p qu c gia b ng s thay i chnh sch c a chnh ph . Ba khu v c cn l i y t , gio d c v gi i tr u l ngu n tiu th ch y u cc s n ph m v d ch v , t c l cc hng ha v t ch t. Nhng c ba lnh v c ny u khng cung c p s th a mn v t ch t, t c l s th a mn kinh t . V c b n khu v c ni trn u khng thu c th tr ng t do, u khng hnh x theo quy lu t cung c u, v cng khng nh y c m v gi, v u khng ph h p v i cc m hnh kinh t hay hnh x theo cc l thuy t kinh t . Tuy nhin, b n khu v c ni trn chi m hn m t n a c a m t n n kinh t pht tri n, ngay c n c c coi l t
99
Peter F.Drucker
b n nh t. Do xu h ng pht trin c a b n khu v c k trn l i u u tin c n ph i tnh n khi xy d ng chi n l c. i u ch c ch n l c b n khu v c ny s c s thay i l n lao trong cc th p nin t i y. Chnh ph , s c vai tr ngy cng gi m i v i t cch theo truy n th ng l ng i thu nh n v phn ph i l i thu nh p qu c gia (m c d theo s li u n nay, c bi t t i M , Anh cha ch ng t t i u ny). Nhng cch chnh ph t i cc n c pht tri n m c d c chng rnh t nhn ha - ang nhanh chng c cc cng c m i v m nh m gy nh h ng, n u khng ni l ki m sot, s phn ph i thu nh p kh d ng, l cc hnh sch m i ki m sot v nh h ng cc ngu n l c kinh t cho cc m c tiu m i, ch ng h n b o v mi tr ng. Do v y, cc chi n l c pht tri n ngnh cng nghi p hay pht tri n cty c n ph i coi tr ng tr c h t vai tr c a chnh ph . Ng c l i, khu v c gi i tr chn mu i v c th s suy thoi. T i cc n c pht tri n, hnh nh t i gi i h n c a vi c c t gi m gi lao ng trong tu n. Th c t , ang c d u hi u cho th y s gi lao ng tng tr l i, c
100
Peter F.Drucker
bi t t i M v Anh. Th tr ng gi i tr, th tr ng pht tri n nhanh nh t th k 20 ch ng sau th tr ng v kh, ang c cc d u hi u c a s suy gi m, l: s c nh tranh ngy cng tng ginh gi t th i gian nhn r i, t c l ginh gi t s c mua c a th tr ng gi i tr; s suy gi m r r t c a t su t l i nhu n; v tnh khc bi t th c s c a cc s n ph m gi i tr ngy cng b thu h p, v d gi a vi c n r p xem phim v ng i xem video qua my truy n hnh t i nh ch ng h n. C hai khu v c cn l i l y t v gio d c s ti p t c l khu v c tng tr ng cao, l i u ch c ch n xt theo dn s h c. Nhng bn trong c hai khu v c ny ch c ch n s c nh ng bi n i l n, ch ng h n s chuy n h ng, nh ni ph n trn, t vi c o t o l p tr n vi c gio d c th ng xuyn lao ng tri th c tr ng thnh c o t o. V c th l s chuy n h ng trong lnh v c y t , t i cc n c pht tri n, s di n ra m t cch quy t li t v nhanh hn chng ta ngha. Nhng s pht tri n c a cc khu v c tng tr ng 20 ni trn c nga g i v i chi n l c th k
th k 21 c a
t ng ngnh v t ng t ch c c a n nh l doanh nghi p,

101
Peter F.Drucker
tr ng i h c, b nh vin, gio h i? tr l i cu h i ni trn, tr c h t c n xc nh ci g l nguyn nhn lm cho m t ngnh tr nn tng tr ng, m t ngnh chn mu i hay m t ngnh suy thoi. Ngnh tng tr ng l ngnh trong nhu c u i v i s n ph m c a n b t k l hng ha hay d ch v s tng nhanh hn thu nh p qu c dn v/ho c dn s . Ngnh m trong nhu c u i v i s n ph m ho c d ch v c a n tng cng nh p tng thu nh p qu c dn v/ho c dn s l ngnh chn mu i. V ngnh trong nhu c u i v i s n ph m v d ch v c a n tng ch m hn thu nh p qu c dn v/ho c dn s s l ngnh suy thoi, cho d doanh s bn ra v s tuy t i v n ti p t c tng ln. Ch ng h n, ngnh cng nghi p t ch khch trn th gi i tr thh ngnh cng nghi p suy thoi trong su t 30-40 nm qua. N t ng l ngnh cng nghi p tng tr ng cho n nm 1960 ho c 1970. Vo lc chu u v Nh t hon ton t ha. T ng doanh s bn ra c a xe khch ton th gi i v n ti p t c tng ln m c d r t chm. Nhng s tng ln ny l i ch m hn nhi u so v i t c tng thu nh p
102
Peter F.Drucker
qu c dn hay t c tng dn s . Tng t nh v y, k t Chi n tranh th gi i th I, v c th s m hn l t nm 1900, t i cc n c pht tri n cng nh trn th gi i ni chung th ph n thu nh p kh d ng dng chi tiu cho cc lo i hng ha khng ng ng gi m xu ng v i t c 0,5% nm tr trong th i gian chi n tranh. i u ny ng cho c ngnh lng th c v nguyn li u cng nghi p. i u ny c ngha l k t nm 1900, gi c c a t t c cc lo i hang ha c xu h ng i xu ng vo b t c th i i m no. V xu h ng hi n nay v n ti p t c i xu ng. Cc ngnh chn mu i v suy thoi c th o ng c v tr l i thnh ngnh tng tr ng. i u ny l ng i v cc ngnh cng nghi p s n xu t cc thi t b cho ngnh giao thng v n t i, ch ng h n u my xe l a hay thi t b lm ng. T i cc n c pht tri n vi c duy tu bo d ng c s h t ng giao thng v n t i hi n r t km. T i cc n c m i tr i d y v cc n c th gi i th 3 ph i m t hi u th p k n a v n ny m i p ng c i h i
103
Peter F.Drucker
c a n n kinh t v c a dn c, l y v d r nh t l Trung Qu c. Li u i u ny c d n n s bng n v giao thng v n t i l n n a nh t ng ti p nhin li u cho s tng tr ng kinh t gi a th k 19 khng. Cho n nay cn t d u hi u cho th y i u ny, nhng y l m t xu h ng c n theo di st. nh c l i, c n lu r ng t c i u g nh h ng quan tr ng n chi n l c m i e d a l n c h i nh l s thay i xu h ng phn ph i thu nh p kh d ng. Nh ng ngnh tng tr ng hi n nay. V y th cc ngnh tng tr ng hi n nay l g, v chng ta c th rt ra bi h c g t ? Ngnh tng tr ng nhanh nh t v pht t nh t trn th gi i vo nm 30 c a th k 20, khng ph i l ngnh cng ngh thng tin. M l ngnh d ch v ti chnh, nhng l lo i d ch v ti chnh m cha h c th i k tr c y, l cc lo i d ch v bn l c a cc s n ph m ti chnh cung c p thu nh p hu tr cho b ph n dn s giu c v l n tu i t i cc n c pht tri n. V nh ng s thay i v dn s h c nu ph n u chng l n n t ng cho cc
104
Peter F.Drucker
d ch v ti chnh m i ny. T i cc n c pht tri n, t ng l p trung lu kh gi m i xu t hi n, c bi t nh ng ng i khng ph i lao ng chn tay m l cc lao ng d ch v ho c lao ng tri th c, khi h t n 45 hay 50 tu i h s nh n th y r ng ch hu tr hi n c ch c ch n l khng s ng khi h b c vo tu i gi. Do v y, nh ng ng i ny t lc 45 ho c 50 tu i b t u tm ki m c h i u t m b o s an ton v ti chnh cho h 30 nm sau . Ngnh m i tng tr ng ny r t khc v i ngnh ti chnh truy n th ng nh l t p on ngn hng (corporate banker), ch ng h n J.P.Morgan, Citibank hay Goldman Sachs. i u quan tm tr c h t i v i cc nh u t m i ny khng ph i l lm gi u hay tm ki n cc giao ko lm n, m l lm th no duy tr c ng v n t i mnh c c lm v t phng thn cho nh ng nm thng ngh hu. Nh ng nh ch ti chnh n m b t c xu th ny cc qu h tr (mutual fund) cc qu hu tr v m t vi t ch c r t m i m nh l cc t ch c mi gi i
105
Peter F.Drucker
(broker age houses) tr nn c c k pht t tr c tin l t i th tr ng M sau l Anh v khng ng ng tng ln t i chu u l c a v Nh t B n. tuy v y, h u h t cc i gia ti chnh truy n th ng khng nh n th c c r ng chnh ngha c a khi ni m d ch v ti chnh thay i. H ch th y ti chnh n m gi ph n l n hn r t nhi u c a thu nh p kh d ng t i cc n c pht tri n. Do h khng ng ng m r ng cc d ch v cty truy n th ng. Nhng th c ra th ph n c a d ch v ti chnh truy n th ng ny t c l cc kho n vay l n c a cty hay cc kho n u t c a cng chng vo ch ng khon c a cty khng tng ln, khng nh ng th cn ang gi m i v gi m i r t nhanh. B i v, y l th tr ng ch y u dnh cho cc cty l n. Trong khi , thnh ph n kinh t tng tr ng t i cc n c pht tri n, k c Nh t, trong vng 20 nm qua l i l cc doanh nghi p lo i v a v ph n ng gp c a doanh nghi p l n ngy cng gi m i. Cc doanh nghi p lo i v a l i khng ph i l khch hng chnh i v i
106
Peter F.Drucker
cc d ch v ti chnh truy n th ng ph c v cty Do v y, cc t p on kh ng l v d ch v ti chnh truy n th ng bnh tr ng qu m c trn th gi i. V do vi c kinh doanh v i khch hng chnh th ng l cty em l i l i nhu n ngy cng gi m m t ph n v khch hang ngy cng t, m t ph n v cu c c nh tranh ginh gi t ph n bnh ang nh d n ngy cng quy t li t, ang y l i nhu n t i i m khng cc t p on ngn hng kh ng l M , Anh, Nh t, c, Php, Th y S ang ngy cng ph i dng n bi n php kinh doanh tr c ti p (nguyn vn bun bn cho chnh mnh ND) t c l ho t ng u c tr c ti p nh m b p cho cc kho n chi ph c nh tng ln qu m c. Hnh ng ny, nh bi h c l ch s ti chnh nhi u th k qua (b t u t ngn hng Medici chu u th k 15) cho th y, ch d n n m t k t c c duy nh t, m t k t c c ch c ch n tuy t i, l nh ng t n th t bi th m. V chnh nh ng t n th t do nh n nh sai v xu h ng c a d ch v ti chnh nh l m t ngnh tng tr ng ch y u d n n cu c kh ng ho ng ti chnh chu vo gi a nh ng nm
107
Peter F.Drucker
90 v e d a n n kinh t ton th gi i. Tuy nhin, xu h ng hi n nay v s tng tr ng c a d ch v ti chnh bn l v c a cc nh u t m i v n s ti p t c b t ch p cu c kh ng ho ng. N s ti p t c pht tri n t ra l cho n khi cc x h i pht tri n i u ch nh c h th ng hu tr c a mnh thch nghi v i th c t n s h c nh nu ph n u chng ny.
Sau y l m t v d khc v m t bi h c khc. Trong chng ta ai ai cng bi t n tin h c v c th g i cho chnh xc hn l s ti p c n v i th gi i tr thnh m t ngnh tng tr ng ch y u, ang pht tri n v i t c nhanh hn nhi u so v i t c tng tr ng thu nh p qu c dn ho c dn s t i cc n c pht tri n cng nh cc n c ang pht tri n, v th m ch t i cc n c cha pht tri n thu c th gi i th ba. T t c chng ta u c nghe i n t hay my vi tnh khi nghe ni n tin h c. Nhng s l ng sch c in n xu t b n v bn ra t i t t c cc n c pht tri n trong vng 30 n 40 nm qua tng nhanh ch ng khc g s l ng bn ra c a cc s n ph m i n t (xem thm
108
Chng 4).
Peter F.Drucker
Cc cty xu t b n sch hng u th gi i c th khng pht tri n nhanh nh m t s cty i n t hng u nh Intel v Microsoft M hay SAP t i c, nhng l i nhanh hn ngnh cng nghi p i n t thng tin tnh chung l i v c th cn c li nhi u hn. V m c d M l th tr ng sch in pht tri n nhanh nh t v l n nh t th gi i, nhng khng m t nh xu t b n M no nhn ra i u ny. Do v y m nhi u nh xu t b n M hi n nay l do ng i n c ngoi s h u (d n u l Bertelsmann, Holtzbrinkc v Mudoch). V cc cty ny ngy cng th ng tr th tr ng sch in cc ni khc trn th gi i, v i s M , Nh t v chu u tng tr ng nhanh nh Trung Qu c). Cc ngnh , d thu c lnh v c kinh doanh hay khng kinh doanh, c n ph i c qu n l khc nhau ty theo l ngnh tng tr ng, hn mu i hay suy thoi. M t ngnh tng tr ng m c th d a vo nhu c u i v i s n ph m hay d ch v c a ngnh ang tng nhanh hn t c tng tr ng kinh t ho c dn s th c th lm ch tng lai. N
109
(ch ng h n cc cu l i b sch c a Bertelsmann t i
Peter F.Drucker
c n ph i i u trong vi c i m i v c n ph i s n sng ch p nh n m o hi m. i v i m t ngnh chin mu i c n ph i chi m v th hng u trong m t vi khu v c then ch t, c bi t l nh ng ni m nhu c u c th c th a mn v i chi ph th p hn nh cng ngh tin ti n ho c ch t l ng cao. Hn n a n ph i c qu n l theo h ng linh ho t v thay i nhanh. M t ngnh chn mu i ph i bi t thay i cch th a mn nhu c u khch hng t cch ny sang cch khc. Do c n qu n l n theo h ng lin minh, lin danh, lin k t c th thch nghi nhanh chng v i s thay i. L y v d ngnh cng nghi p d c ph m. T khi pht minh ra cc thu c Xunfonamit v thu c khng sinh tr c Chi n tranh th gi i th 2 n r t g n y, l ngnh tng tr ng hng u. Vo nh ng nm 1990, n tr thnh ngnh chn mu i. i u ny c ngha l r t c kh nng s xu t hi n s bi n i nhanh chng v t ng t sang nh ng cch th c m i m trong vi c p ng nhu c u c i n tr c kia, ch ng h n s chuy n t d c ph m ha ch t sang di truy n h c, sinh h c phn t , i n t y h c hay th m
110
Peter F.Drucker
ch s thay th d c ph m. Cn v i ngnh ang suy thoi th tr c h t c n ph i qu n l cho c vi c gi m chi ph t ng b c, c h th ng, c m c ch r i n c i ti n t ng b c v ch t l ng v d ch v . T c l tm cch c ng c v th c a cty trong ngnh hn l gia tng doanh s - i u m ch c th lm c b ng cch ginh gi t t cty khc. V trong m t ngnh ang suy thoi vi c t o ra s khc bi t c ngha trong s n ph m l c c k kh khn. S n ph m c a m t ngnh suy thoi c khuynh h ng tr thh hang ha thng d ng nh i u x y ra nhanh chng v i ngnh ch t o xe khch (ngo i tr xe t sang tr ng). K t lu n, cc t ch c kinh doanh l n phi kinh doanh s ph i h c cch xy d ng chi n l c cho mnh d a trn s hi u bi t cng nh s thch ng v i xu h ng phn b thu nh p kh d ng v, quan tr ng hn h t, v i b t k s thay i no trong s phn b ny. H c n thng tin c tnh nh l ng l n phn tch nh tnh.
III XC NH HI U HNG.
111
Peter F.Drucker
James Harrington (1611-1677), cha c a tri t h c chnh tr Anh v i cc mn nh Locke, Hume, Burke v t p ch The Federalist Papers trong cu n sch c a mnh Oceania a ra l thuy t c a c i sinh ra quy n l c. ng ta l p lu n r ng chnh s chuy n i ch s h u ti s n t cc i qu t c sang cc i a ch l nguyn nhn gy ra cu c Cch m ng Anh vo nh ng nm 1640 l t chnh th chuyn ch v thay b ng chnh th ngh vi n c a ch s h u m i l cc lnh cha (gentry). Trong vng 50 nm qua, dn s h c lm thay i ch s h u ti s n t i t t c cc n c pht tri n. V gi y chng ta b t u ch ng ki n h u qu c a n l s thay i quy n l c. Hai di n bi n m i l s xu t hi n m t t ng l p trung lu kh gi (cha ph i giu c) c a gi i lao ng tr th c v s ko di tu i th bnh qun d n n s pht tri n c a cc t ch c m i nh cc qu hu tr v cc qu h tr . V chnh cc t ch c ny by gi i l nh ng ng ch h p php c a ngu n ti s n ch y u trong x h i pht tri n v hi n i, l cc cty c ph n do cng chng s h u. Di n bi n ni trn c xu t x t M - v n ny l n u
112
Peter F.Drucker
tin c nu ra trong cu n sch xu t b n nm 1975 c a tc gi nhan Cu c cch m ng v hnh (The Unseen Revolution), v ti b n nm 1993 v i nhan Cu c cch m ng Qu hu tr (The Pension Fund Revolution). n nay, cc t ch c i di n cho nh ng ng i hu tr tng lai s h u t nh t 40% cc cty c ph n s h u cng c ng trn ton n c M , v kho ng hn 60% cc cty l n. i u tng t x y ra t i Anh v b t u di n ra t i t t c cc n c pht tri n khc nh c, Php, Nh t V v i s thay i v ch s h u ny cng ta ang ch ng ki n s thay i v quy n l c. i u l n n mng cho nh ng cu c tranh lu n hi n nay v v n qu n l doanh nghi p, m th c ch t c a n l v n qu n l doanh nghi p nh m ph c v l i ch c a ai. N gi i thch s bi n i l n lao d n n l i ch c a c ng chi m u th . Cu c tranh lu n nh v y cng b t u n i ln t i t t c cc n c pht tri n khc. Cho n hm nay cha c n c no trn th gi i m xc l p l lu n cho r ng vi c qu n l doanh nghi p, c bi t l doanh nghi p l n ph i nh m m c ch ph c v hon ton ho c ch t ph c v ch y u
113
Peter F.Drucker
cho l i ch c a cc c ng. T i M , t nh ng nm cu i 1920, hnh thnh l lu n tuy cn m h , cho r ng vi c qu n l doanh nghi p ph i nh m m c ch cn b ng cc l i ch c a khch hng, c a ng i lm thu, c ng.. ngha l n khng ch ph c v cho ring ai. Anh cng tng t nh v y. Cn t i Nh t, c v m t s n c B c u th vi c qu n l cc doanh nghi p l n v ang c coi l nh m m c ch tr c h t t o ra v duy tr s hi ha trong x h i, c ngha th c t l n ph i c qu n l ph c v l i ch c a ng i lao ng chn tay. Nh ng quan i m truy n th ng ny nay l i th i. Nhng ngay c l lu n ang hnh thnh M cho r ng i c qu n l doanh nghi p ph i nh m m c ch ph c v hon ton l i ch ng n h n c a cc c dng cng khng ng v ng, n ch c ch n s ph i c xem xt l i. S an ton kinh t trong tng lai i v i s ng i ngy cng nhi u t c l nh ng ng i k v ng s ng n gi ngy cng ph thu c vo s d u t kinh t c a chnh h , t c l ph thu c vo thu nh p c c v i t cch l ch s h u. Do hi u nng c a doanh nghi p trong vi c ph c v
114
Peter F.Drucker
t t nh t l i ch c a c ng s v n cn l i u c nh n m nh. Tuy v y, nh ng l i ch tr c m t, b t k l d i d ng l i t c hay gi c phi u, khng ph i l i u h c n nh t. i u h c n nh t l l i ch kinh t trong tng lai 20 hay 30 nm v sau. Nhng ng th i, nh s trnh by Chng 5 v nng xu t lao ng c a lao ng tri th c, cc doanh nghi p ngy cng ph i th a mn l i ch c a ng i lao ng tr th c, ho c t ra cng ph i nng cao l i ch thu ht v gi h lm vi c v pht huy c nng su t lao ng. Do v y, vai tr c a ng i lm thu t c l lao ng chn tay m theo cc cty c v Nh t truy n th ng coi l m c ch ho t ng c a cty, s ngy cng km quan tr ng, cng nh vai tr c a s hi ha x h i v n c coi l m c tiu ho t ng c a doanh nghi p, nh t l cc doanh nghi p l n. Do cu c tranh lu n hi n nay v qu n l doanh nghi p m i ch l cu c ng u tin. Chng ta s cn ph i h c xc l p nh ngha m i v hi u nng ho t ng c a m t doanh nghi p ngha l g, c bi t i v i doanh nghi p l n do cng chng lm ch s h u. Chng ta s
115
Peter F.Drucker
ph i h c bi t cch cn b ng cc l i ch ng n h n m ngy ny ng i ta nh n m nh b ng thu t ng gi tr c phi u v i l i ch lu di l s ph n vinh v s s ng cn c a doanh nghi p. Ngay c trong nh ng thu t ng ti chnh thu n ty, chng ta cng g p khi ni m hon ton m i m , l nhu c u cho doanh nghi p t n t i qua 30 hay 40 nm, ngha l doanh nghi p t n t i cho n khi cc ch u t c a n t n tu i hu tr. y l m t m c tiu y gian nan, n u khng ni l o t ng. Tu i th bnh qun c a cc doanh nghi p trong qu kh , t ra l i v i doanh nghi p thnh cng, cha bao gi lu hn 30 nm. V v y chng ta ph i xc nh khi ni m m i v hi u nng ngha l g i v i m t doanh nghi p. Chng ta s cn ph i a ra cc th c o m i v Nhng ng th i vi c xc nh hi u nng cn ph i cn c vo cc tiu chu n phi ti chnh c ngha i v i lao ng tri th c v lm cho h c s g n b v i cty. V chnh l m t kho n l i phi ti chnh, nhng r t c gi tr . B i v y, t t c cc t ch c s ph i xc nh cho r ngha c a khi ni m hi u nng l g. i u t ng c coi l qu r rng v n gi n ny nay khng ph i nh v y n a. V vi c
116
Peter F.Drucker
xy d ng chi n l c s ngy cng c n ph i d a v nh ngha m i v hi u nng.
IV TNH C NH TRANH TON C U M i t ch c c n ph i l y tnh c nh tranh ton c u lm m t m c tiu chi n l c c a mnh. Khng m t t ch c no, d l doanh nghi p, tr ng i h c hay b nh vi n c th t n t i, cha ni n thnh cng, n u khng t c cc tiu chu n c nh tranh do nh ng ng i d n u trong lnh v c t ra, b t c l u.
M t h qu c a n l: ngy nay khng cn c th l y lao ng r lm c s pht tri n m t doanh nghi p hay n n kinh t c a m t n c n a r i. M t doanh nghi p d v i nhn cng gi r n u tr doanh nghi p r t nh v thu n ty a phng, ch ng h n m t hi u n cng kh c th t n t i, cha ni n pht t, n u nh l c l ng lao ng c a doanh nghi p khng nhanh chng t c m c nng su t lao ng c a cc doanh nghi p ang d n u trong lnh v c d b t c u trn th gi i. i u ny c bi t ng i v i ngnh cng nghi p s n xu t. V
117
Peter F.Drucker
trong h u h t cc ngnh cng nghi p s n xu t t i cc n c pht tri n th chi ph lao ng chn tay nhanh chng tr thnh y u t ngy cng nh hn, ch chi m vo kho ng 1/8 t ng chi ph s n xu t ho c th p hn. Nng su t lao ng th p ng l m i e d a cho s t n t i c a doanh nghi p. Nhng chi ph lao ng th p l i khng cn l i th b p cho chi ph do nng su t lao ng th p. i u ny (nh nu Chng 1) cng c ngha l Nh t sau nm 1955 v Hn Qu c v
m hnh pht tri n kinh t c a th k 20 t c l m hnh l n u tin p d ng sau c m ph ng thnh cng
Thi Lan nay khng cn hi u nghi m n a. M c d d th a nhi u lao ng tr tu i khng c tay ngh , nhng pht tri n kinh t thnh cng th t nay cc n c ang pht tri n s ph i l y cng ngh tin ti n (nh M v c lm n a sau c a th k 19) hay nng su t lao ng cao ngang v i m c d n u th gi i trong t ng ngnh lm c s cho s pht tri n c a mnh, n u khng ph i l t h tr thnh nh ng nh s n xut d n u th gi i v nng su t. i u cng ng cho m i lnh v c khc nh l thi t k ,
118
Peter F.Drucker
ti p th , ti chnh, c i ti n, ngha l cho m i lnh v c qu n l. B t c t ch c no m hi u nng c a n th p hn chu n m c cao nh t c a th gi i th d chi ph c th p n u v m c tr c p c a chnh ph cao n u chng n a th cu i cng cng s b nh tr . V s b o h khng cn b o v c n a, m c d cc hng ro thu quan c cao n m y v h n ng ch nh p kh u th p n u chng n a. M c d v y, i u ch c ch n l chng ta s cn g p ph i m t ln sng b o h trn kh p th gi i trong vi th p k t i. B i v ph n ng u tin c a con ng i tr c s b t n l tm cch xy d ng b c t ng ch n khu v n c a mnh kh i gi l nh t bn ngoi. Nhng cc b c t ng nh th khng cn c th b o v cc t ch c c bi t l cc doanh nghi p m hi u nng ho t ng khng t c chu n m c c a th gi i. N ch lm cho cc t ch c y u u i thm m thi. M t v d i n hnh l Mexico, m t n c m trong su t 50 nm k t nm 1929 p d ng m t chnh sch quy t tm xy d ng n n kinh t khng h thuc vo bn ngoi. Mexico th c hi n chnh sch ny khng ch b ng cch xy d ng b c t ng b o h r t
119
Peter F.Drucker
cao ngn khng cho n c ngoi vo c nh tranh, m cn b ng bi n php r t c o duy nh t c a Mexico trong th k 20, l c m cc cty c a n c mnh xu t kh u. N l c nh m xy d ng n n kinh t hi n i nhng thu n ty Mexico th t b i th m h i. Th c t , Mexico ngy cng ph thu c vo nh p kh u t bn ngoi, k c lng th c l n cc s n ph m cng nghi p. Cu i cng, n c ny bu c ph i m c a v i bn ngoi, n gi n ch v khng cn kh nng thanh ton hng ha c n nh p kh u. V lc Mexico m i nh n ra r ng ph n l n cc ngnh cng nghi p c a mnh khng th t n t i c n a. Tng t nh v y, Nh t cng tm cch b o h nhi u doanh nghi p v cc ngnh cng nghi p c a mnh b ng cch ngn c n ng i n c ngoi, trong khi c g ng xy d ng m t s ngnh cng nghi p xu t kh u tuy nh nhng c nng l c c nh tranh l n, r i cung c p v n cho cc ngnh v i li su t r t th p ho c khng c li su t, qua tng l i th c nh tranh r t l n cho cc doanh nghi p Nh t. Tuy nhin, chnh sch ny cu i cng cng th t b i. Cu c kh ng
120
Peter F.Drucker
ho ng nm 1999
Nh t m t ph n l n l do th t b i
trong vi c lm cho cc doanh nghi p v cc ngnh c a Nh t ( c bi t l ngnh ti chnh) c s c c nh tranh ton c u. V v y, xy d ng chi n l c c n ph i ch p nh n n n t ng m i. l m t t ch c khng ring g doanh nghi p c n ph i i chi u mnh v i chu n m c do nh ng ng i d n u c a t ng lnh v c t ra, d gi i. b t c u trn th
V KHO NG CCH NGY CNG L N GI A TH C T I KINH T V TH C T I CHNH TR Kho ng cch ngy cng l n gi a th c t i kinh t v th c t i chnh tr l n n t ng cu i cng xy d ng chi n l c trong th i k m s thay i c c u v s b t tr c ang di n ra trn kh p th gi i. Kinh t th gi i ang ngy cng ton c u ha. Trog khi cc bin gi i qu c gia l nh ng ro c n v trung tm chi ph. Nh bn lu n chng u c a cu n sch, cc t ch c kinh doanh cng nh cc t ch c thu c lnh v c khc,
121
Peter F.Drucker
khng cn c th gi i h n ph m vi ho t ng c a mnh trong ph m vi n n kinh t hay bin gi i qu c gia c a m t n c, m ph i xc nh ph m vi ho t ng trn ton th gi i i v i lnh v c cng nghi p hay d ch v c a mnh. Nhng ng th i, cc bin gi i chnh tr s cn t n t i lu di. Th t kh tin r ng ngay c cc t ch c lin k t kinh t khu v c m i c hnh thnh nh C ng ng Kinh t chu u. Khu v c thng m i t do B c M (NAFTA), hay C ng ng Kinh t Nam M (Mercosur) ang xc ti n thnh l p s th c s lm y u i cc bin gi i chnh tr , cha ni l c th thay th c n. Ng i ta t ng ni n s co chung c a ch quy n qu c gia t tr c nm 1918 kh lu. Nhng th c t ch ng h c ci g ra i thay th cho chnh ph v ch quy n qu c gia trong quan h chnh tr c . Ng c l i, t nm 1914 n nay xu h ng l ngy cng chia nh qu c gia. Cc ch h p nh t v chnh tr cc khu v c r ng l n trn th gi i tr c nm 1914 nh ch o-Hung v ch ttman; cc qu c Anh, Php, H Lan; cc ch B o Nha, B ; ch u Nga Hong v X Vi t u
122
Peter F.Drucker
khng cn t n t i. Trong khi , nh ng khu v c bin gi i chnh tr nh b l i c s c s ng kinh t m nh m b i v ng ti n v thng tin tr nn xuyn qu c gia (c ngha l n khng mang qu c t ch c a n c no c ). K t nm 1950 n nay cc qu c gia mini l n l t ra i h t n c ny n n c khc, m i qu c gia u c chnh ph ring, qun i ring, c quan ngo i giao ring, c ch ti chnh v thu ring Cho n nay cng khng h c d u hi u c a b t c m t th ch ton c u no ngay c tr ng ph m tr kinh t , ch ng h n m t ngn hng trung ng ton c u ki m sot ton b s lun chuy n b t c n c a ng ti n trn th gi i, cha ni n m t nh ch ton c u ki m sot thu kha v chnh sch ti n t trn ton th gi i. Ngay c trong cc t ch c kinh t xuyn qu c gia, th chnh tr qu c gia v n lun ng vai tr ph quy t cc quy t nh h p l v kinh t . Ch ng h n, d l C ng ng Kinh t chu u th cng ch ch ng minh cho th y l v l do chnh tr ng i ta khng th no ng c a m t nh my t t i B
123
Peter F.Drucker
tr n n hon ton d th a chuy n cng vi c sang nh my t t i Php c a cng m t cty ch n m cch ch ng 30 d m, nhng l i n m trong bin gi i c a n c khc. Th c ra, chng ta c ba ph m tr ch ng cho l n nhau. Tr c h t, l m t n n kinh t ton c u th c s c a ti n t v thng tin. Ti p d n l cc n n kinh t khu v c trong hng ha giao lu t do v hng ro ngn c n s chuy n ng c a cc d ch v v con ng i ang c c t gi m, m c d khng th b lo i b . V cu i cng, l cc th c th qu c gia v a phng, v a c tnh chnh tr v a c tnh kinh t , nhng trn h t l chnh tr . V c ba ph m tr ny ang pht tri n r t nhanh chng. i v i cc doanh nghi p v cc t ch c khc, ch ng h n nh cc tr ng i h c, th khng c s l a ch n. Cc t ch c ny buc ph i s ng v ho t ng trn t t c cc ph m tr ng th i v i nhau. Th c ti n ny chnh l nn t ng lm c s xy d ng chi n l c. Nhng khng m t nh qu n l cn ang m m m. Nhi u cty, ni ng hn l h u h t cc cty a qu c
124
u c
th bi t c th c ti n ny th c s c nga g. H v n
Peter F.Drucker
gia c l n trong cc lnh v c s n xu t cng nghi p, ti chnh v b o hi m th ng s p x p t ch c cty thnh cc n v kinh doanh (Business Units) ton c u xuyn bin gi i qu c gia. Ch ng h n, b ph n kinh doanh thu mua ti chnh c a m t cty d ch v ti chnh ho t ng nh m t doanh nghi p b t k t i Ty Ban Nha hay H ng Kng. V doanh nghi p ny ho t ng c l p v i cc doanh nghi p khc c a cty d ch v ti chnh t i Ty Ban Nha hay H ng Kng, ch ng h n doanh nghi p kinh doanh ngo i h i c a cty. Nhng cc cty u nh n th y r ng i v i chnh ph hay t ch c cng on hay b t k t ch c chnh tr no c a n c s t i th n v kinh doanh ch ng c ngha l g c . i v i h Ty Ban Nha hay H ng Kng m i l th c th c y ngha. V do cc doanh nghi p Ty Ban Nha hay doanh nghi p H ng Kng c a cty m i l n v c h cng nh n v c quan h lm vi c. Cha c m t cty a qu c gia no m tc gi bi t c th ni tr c c r ng quy t nh v hnh ng no l c a n v kinh doanh, quy t nh v hnh ng no l
125
Peter F.Drucker
c a cty qu c gia cha ni n lm th no xc nh tr c lm sao cho m t quy t nh hay hnh ng ph h p v i c hai th c t i, t c l th c t i kinh t c a n v kinh doanh xuyn qu c gia v th c t i chnh tr c a ch quy n Ty Ban Nha hay H ng Kng. Tuy v y, m t s h qu r t r rang. Tr c tin, i u khng nn lm l b mua chu c b i chnh quy n s t i khi ra cc quy t nh kinh t . B i v cc chnh quy n s t i ngy cng tr nn km s c m nh v kinh t , do n khng ng ng a ra m i hnh th c mua chu c nh m t c l i th v kinh t nh l mi n gi m thu ; b o h b ng hng ro thu quan c bi t; b o m v tr c quy n; m i hnh th c h tr khc M t v d i n hnh l vi c m t s cc bang mi n ng Nam n c M a ra nh ng u i h u h dnh cho cc cty ch t o t chu u v Nh t B n nh m mua chu c cc cty ny t nh my m i t i bang c a mnh. T t nhin cn c hng trm v c th l hng ngn v d tng t nh v y. V r t nhi u v d khc cn t i t hn n a. Cc cty chu
126
Peter F.Drucker
u v Nh t c l do kinh t xc ng (t ra l suy ngh c a h ) xy d ng nh my c a h t i M . Trong nhi u tr ng h p khc, ch ng h n nh ng s mua chu c do cc n c nh a ra, s mua chu c l l do duy nh t m t cty u t vo m t n c no ho c c u m t cty a phng ang g p kh khn. i u c th d on tr c c l m t quy t nh xu t pht t s mua chu c hn l t th c t i kinh t ch c ch n s d n cty n th m h a. V d nh s ki n x y ra i v i t t c cc nh my do m t cty M t t i m t n c nh M Latin vo nh ng nm 1960 v 1970 ch v chnh ph n c ny h a s cho cty M v tr c quy n t i th tr ng n c h . C a r l c a i l l i rn c t lu i. Quy t c s m t i v i m t doanh nghi p trong vi c x l s khc bi t gi a th c t i kinh t v th c t chnh tr l KHNG nn lm i u g tri v i th c t i kinh t . Cu h i tr c tin c n t ra l: n u chng ta khng c s mua chu c , th li u chng ta c lm vi c nh l m t ph n trong chi n l c kinh doanh c a cty hay khng? N u cu tr l i l khng, th ng lm vi c d s mua chu c c h p d n n th no.
127
Peter F.Drucker
V s l m t sai l m ph i tr gi t. Nhng d cu tr l i l c chng n a, th s l khn ngoan n u tr l i khng i v i s mua chu c c m i cho. R t nhi u kinh nghi m cho th y, r t cu c ng i ta s ph i tr gi t cho vi c ch p nh n s mua chu c nh v y. Ngoi ra cn c i u khng nn khc. l: khng nn m r ng hay pht tri n kinh doanh ra ton c u b ng cch tham gia vo cc doanh nghi p nh t l ph i b ng cch mua l i cty n u khng ph h p v i l thuy t kinh doanh v chi n l c chung c a cty. i v i cc s n ph m v/ho c d ch v khc nhau th c n ph i c cch x l khc nhau ty vo khu v c hay qu c gia c th . Ch ng h n, t i Php Coca-Cola bn c n c tri cy v i s l ng l n hn r t nhi u so v i n c Coca c ga. Cn t i Nh t, s n ph m chnh c a cty l i l coffe pha s n c ch a trong cc my bn hng t ng. Nhng c hai s n ph m n c tri cy v coffe pha s n u ph h p v i l thuy t kinh doanh v chi n l c c a Cty CocaCola. Xt v m t v t l th hai s n ph m n khc v i Coca-Cola chnh g c, nhng v cc m t khc, nh
128
Peter F.Drucker
kinh doanh ch ng h n, th chng ch ng c g khc nhau c . C n nh c l i i u ni ph n u chng ny:
M t chi n l c ph i gip cho t ch c s n sng n m b t ng th i c. N u c tnh hu ng trng c v nh l c h i nhng l i khng gip ti n n m c tiu chi n l c c a t ch c, th khng ph i l c h i m ch l s nhi u lo n. Thm ch ngay c khi n c v ph h p v i m t th c t i chnh tr c th no , th v n ch l s b i thi. Chng ta ni nhi u v nh ng i u khng nn lm. By gi l hai i u nn lm m chng ta bi t. Xu h ng pht tri n v m r ng kinh doanh sang cc n c trn th gi i ngy cng khng d a trn c s c a vi c st nh p v mua l i doanh nghi p ho c th m ch trn c s l p doanh nghi p m i s h u 100% v n, m ngy cng d a trn c s lin minh, lin k t, lin doanh v cc hnh th c h p tc khc v i cc t ch c n m d i php quy n c a n c khc. Ni cch khc, xu h ng pht tri n v m r ng
129
nh u lo n v c
m c n
khng nn b n tm N u khng, th ch chu c l y th t
Peter F.Drucker
kinh doanh ngy cng ph i d a trn c c u t ch c theo ki u n v kinh t , ch khng ph i n v php l hay n v chnh tr C nhi u l do gi i thch, m m t s l do c nu ra ph n tr c, v sao s tng tr ng t nay ph i d a vo cc hnh th c lin k t kinh t hn l thng qua s chi m h u tr c ti p, s ki m sot v ch huy. Nhng l do c s c thuy t ph c hn c l s c n thi t c a doanh nghi p ph i ho t ng ng th i c trong n n kinh t ton c u v c trong m t chnh th th gi i manh mn. Ni nh th khng c ngha l hnh th c lin k t l gi i php hon h o cho v n t ra. V b n thn hnh th c lin k t cng c nhi u v n . Nhng ch t th s xung t gi a th c t i kinh t v th c t i chnh tr s gi m i ng k n u n v kinh t khng ph i l m t n v php l m l m t lin k t, lin minh minh hay lien doanh, t c l m i quan h trong cc kha c nh chnh tr v php l c th tch bi t kh i th c t i kinh t . H qu sau cng l: m i doanh nghi p c n ph i bi t cch qu n l v n ti n t . V ngy nay doanh nghi p no, k
130
Peter F.Drucker
c doanh nghi p thu n ty n i a, cng u n m trong n n kinh t th gi i v do u ch u nh h ng c a s bi n ng ti n t trn th gi i, d doanh nghi p khng c ho t ng mua bn v t ra kh i bin gi i c a n c mnh. Ngay c cty Mexico n m t i x x nh h o lnh c a n c ny cng b tc ng n ng n n b i s s p t ng t c a ng Peso vi nm tr c y. Hay m t cty n i a thu n ty c a Indonesia cng b tc ng nghim trong b i s s p c a ng ti n n c ny nm 1998. Ngy nay khng m t n c no c th trnh khng b nh
h ng b i s bi n ng t ng t c a h th ng ti n t th gi i, v l do n gi n l th gi i ngy nay ang b chm ng p trong m t i dng ng ti n ch t (virtual money) ngha l trong s lun chuy n ti n t khng c ho t ng u t sinh l i. Do v y, cc n c b chm ng p b i nh ng ng ti n khng c em u t vo cc lnh v c b t ng s n, s n xu t kinh doanh lm ra s n ph m hay cung c p d ch v m c chn vo cc danh m c u t lu ng (d chuy n thnh ti n m t ND) v khng n inh. V r t t qu c gia c c cn cn thanh ton di d tr
131
Peter F.Drucker
li su t cho danh m c u t ny, cha ni n c th tr c n g c khi c s tho ch y. Ni cch khc, h th ng ti n t c a m i n c u ph m c cho s lu chuy n ng n h n c a ng tin m c th khng c l do kinh t xc ng. y ng l s o ng c i u ng i ta mong i vo nm 1973 khi m T ng th ng Nixon n i l ng ng Dollar kh i gi tr c nh v th n i ng Dollar M . Theo suy ngh lc th hnh ng ny s lm gi m s bi n ng ti n t xu ng m c khng ng k . Nhng v cc chnh ph - kh i u l chnh ph M - l m d ng th b o s t do m i ny, nn cc ng ti n tr nn c c k b t n nh, v s cn ti p t c b t n inh. Th c t ch ng c l do g hy v ng r ng cc n v chnh tr , t c l cc n c l i cho chnh sch ti chnh, ti n ti v tn d ng c a m c mnh ph i ph thu c vo n c no khc ngoi chnh quy n n c mnh. C th hy v ng r ng Ngn hng chu u m i c th s duy tr c s n nh c a ng Euro v i t cch l ng ti n khu v c. Nhng s l qu ng n u t hy v ng r ng m i
132
Peter F.Drucker
n c trong Lin minh chu u s ch u cho cc chnh sch n i b c a n c mnh l thu c vo s nh c a ng Euro. Ni cch khc, vi c xy d ng chi n l c ph i d a trn gi nh r ng cc h th ng ti n t s ti p t c bi n ng v m t n nh. M t h qu rt ra l cc nh qu n l ph i h c c i u m cho d n nay t ai lm c l: qu n l c tnh tr ng ngo i h i c a mnh. Cc th c t i nu ra trong chng ny cha gip cho cc t ch c bi t h c n ph i lm g, cng cha ni n lm cch no. Chng m i nu ra cc cu h i m nhi m v c a chi n l c l ph i c cu tr l i cho t ng t ch c c th . C nh ng cu h i m cho n nay t khi c xem xt n trong chi n l c. Nhng n u t ch c no khng b t u xem xt nh ng th c t i m i ny th khng th c c chi n l c ng v cng khng th s n sng i ph c v i nh ng thch th c ch c ch n s xu t hi n trong vi nm t i, n u khng ph i l trong vi th p k t i. N u cc doanh ngh p khng v t qua c cc thch t c ny th khng th no thnh cng c, cha ni t i c th hng th nh, trong th i k y r y s bi n ng, s thay i c c u, v
133
Peter F.Drucker
nh ng s bi n i v kinh t , x h i, chnh tr v cng ngh .
134
Peter F.Drucker
Chng 3 NG I D N U S THAY I
Khng ai c th i u khi n c s thay i Cc chnh sch thay i S c i ti n c t ch c Khai th c cc thnh cng Sng t o ra s thay i Cc c a s c h i i u khng nn lm Lm th i m Hai ngn sch c a ng i d n u thay i S thay i v tnh lin t c T o ra tng lai
135
Peter F.Drucker
D n nh p KHNG AI C TH I U KHI N C S I Khng ai c th i u khi n c s thay i. Ng i ta ch c th i tr c s thay i m thi Ngy nay t ng i ni n v n v t qua s ch ng i thay i m 10 hay 15 nm tr c y t ng l ti ph bi n nh t trong cc sch, cng nh t i cc cu c h i th o v qu n l. Gi y ai cng th a nh n s thay i l i u khng th trnh kh i. Nhng ni nh th cng c ngha coi s thay i gi ng nh ci ch t v thu kha (t thnh ng M m i s trn i u khng ch c ch n, ch c ci ch t v thu kha l ch c ch n m thi ND): t c l nn tr hon n cng lu cng t t, v khng c s thay i no l t t c . THAY
136
Peter F.Drucker
Nhng trong th i k bi n ng, nh th i i chng ta ang s ng hi n nay, th s thay i l i u bnh th ng. S thay i ch c ch n l au n, y r i ro v i h i ng i ta ph i lm vi c nhi u hn. Nhng n u cc t ch c, b t k l doanh nghi p, tr ng i h c, b nh vin khng t cho mnh nhi m v ph i i tr c s thay i, th s khng th no t n t i c. Trong th i k c a s thay i c c u nhanh chng th ch c nh ng ng i i tr c s thay i m i c th t n t i c m thi. Do , m t thch th c tr ng tm c a th k 21 i v i qu n l l lm th no t ch c c a mnh tr thnh ng i i tr c s thay i. Ng i i tr c s thay i xem s thay i l c h i c a h . Ng i d n u s thay i tm ki m s thay i, bi t cch tm ra s thay i no thch h p v bi t cch th c hi n hi u qu cc thay i c bn trong cng nh bn ngoi. Mu n lm c i u , i h i ph i c: 1. Cc chnh sch xy d ng tng lai 2. Cc phng php c h th ng pht hi n v d ki n tr c s thay i.
137
Peter F.Drucker
3. C bi n php thch h p gi i thi u s thay i v i c bn trong l n bn ngoi t ch c 4. Cc chnh sch cn b ng s thay i v tnh lin t c B n yu c u tr thnh ng i d n u s thay i nu trn l n i dung chnh c a chng ny.
I CC CHNH SCH THAY I Ngy nay ng i ta hay ni nhi u v t ch c i m i. Nhng lm cho m t t ch c d ti p nh n s i m i, hay th m ch bi t t ch c i m i i chng n a, th cng cha tr thnh ng i d n u s thay i. Th m ch cn l s nhi u lo n. B i v, tr thnh ng i d n u s thay i i h i phi c quy t tm v kh nng thay i ci c ang lm cng nh th c hi n ci m i, ci khc cha t ng lm bao gi . N i h i ph i c cc chnh sch lm cho ci hi n t i t o ra tng lai. Chnh sch th nh t v l c s cho cc chnh sch khc l lo i b ci c. i u c n thi t tr c h t l gi i phng m i ngu n l c ang c dng duy tr ci khng cn c ch
138
Peter F.Drucker
cho ho t ng, v khng cn em l i k t qu cho t ch c. Ng i ta khng th xy d ng c tng lai n u tr c h t khng lo i b qu kh . Duy tr qu kh lun l i u kh khn v t n nhi u th i gian. duy tr qu kh ng i ta ph i s d ng cc ngu n l c khan hi m nh t v qu gi nh t c a t ch c m trn h t l nh ng con ng i c kh nng nh t lm nh ng vi c v ngha. Tuy v y, n u lm khc i cha ni n i m i - s g p ph i nh ng kh khn khng l ng h t. Do c n ph i c vai tr lnh o c a nh ng ng i c nng l c cao v tr i qua th thch. N u nh ng ng i ny c s d ng vo vi c duy tr qu kh th s khng c ng i t o ra tng lai. Do v y, chnh sch u tin i v i ton b t ch c l s lo i b c t ch c. Ng i d n u s thay i ph i ki m nghi m tu i th c a m i s n ph m, ch ch v , quy trnh, th tr ng, knh phn ph i, khch hng v ng i s d ng cu i cng. V c n ti n hnh lm nh k. C n ph i t cu h i m t cch nghim tc: N u nh chng ta cha lm i u n y, li u chng ta c nn b t tay vo vi c hay khng? N u cu tr l i l khng th ph n ng ti p theo s l By gi chng ta
139
Peter F.Drucker
ph i lm g? ch khng ph i l Hy nghin c u ti p. M t doanh nghi p quy t tm thay i l ph i c quy t tm hnh ng. Vi c lo i b ngay l hnh ng ng trong ba tr ng h p sau y: Tr ng h p th nh t: s lo i b l hnh ng ng n u m t s n ph m, d ch v , th tr ng, hay quy trnh s n xu t kinh doanh v n cn th c vi nm. Chnh nh ng s n ph m, d ch v v quy trnh ang ch ch t ny lun i h i s quan tm v c g ng l n nh t. N tri bu c nh ng ng i c nng su t cao v nhi u kh nng nh t c a t ch c. Nhng chng ta l i lun nh gi qu m c tu i th cn l i c a cc s n ph m, d ch v , th tr ng hay quy trnh c m ni ng hn khng ph i chng ang ch t m l ch t r i. ng nh m t ng n ng c v y h c Khng c ci g kh khn v t n km nhng cng v ch hn vi c gi cho m t cc xc kh i th i r a Tng t nh v y, c n ph i l i b s n ph m, d ch v , th tr ng hay m t quy trnh no m l do duy tr n ch l xa s hon ton. i v i ti
140
Peter F.Drucker
s n xa s hon ton th ch c vai tr trong tnh thu ch khng cn ch no khc. Xt theo m c ch qu n l th khng c khi ni m ti s n d i gi thnh (cost-less assets), m ch c chi ph chm (sunk cost), m t thu t ng kinh t ch v n u t xy d ng v cc v n c nh khc. Do ng nn t cu h i: Gi c a ti s n l bao nhiu? m nn t cu h i: N c th lm c ci g?. M t ti s n m khng cn s n xu t c n a, m ch l thu t ng k ton, ngha li ti s n c dng s n xu t ch v n khng cn chi ph th khng ph i l ti s n. N ch l chi ph chm m thi. Tr ng h p t ba c n l i b , v l tr ng h p quan tr ng nh t, l i v i s n ph m, d ch v , th tr ng v quy trnh c v ang i xu ng m v l do duy tr s t n t i c a chng ng i ta ph i ngn ch n ho c b qua cc s n ph m, d ch v , th tr ng v quy trnh m i ra i v ang pht tri n. M t v d g n y l tr ng h p cty GM hng s n xu t t l n nh t n c M , v Lin on th ng nh t cc cng nhn ngnh t (UAW), t ch c cng on
141
Peter F.Drucker
l n nh t n c M v tn th qu kh m ph i hy sinh tng lai B t c ai nh ng nm 90 nh th no.
M cng u bi t r ng cc nh ch t o
t Nh t chi m lnh 30% th ph n t ch khch M trong th i gian cha t i 10 nm t gi a nh ng nm 70 n gi a nh ng nm 80. Nhng t ai bi t r ng, th ph n ny ch ng lm h i g n hai nh s n xu t t nh hn c a M l Ford v Chryler, ng c l i c hai hng ny cn tng c th ph n. M t ph n ba th ph n do ng i Nh t ginh c l c a hng t c l Volkswagen, chi m 10% th ph n vo nh ng nm 70 v hon ton m t th ph n ny cho Nh t 10 nm sau . 2/3 th ph n do Nh t ginh c kho ng 20% th tr ng M - l th ph n c a GM m t v tay Nh t, d n n th ph n c a cty ny s t gi m t 50% xu ng cn 30%. Trong vng 15 nm GM ch ng lm g khc ngoi quanh qu n v i vi c gi m gi, h gi s n ph m m k t qu ch ng i n u. Th r i cu i cng, vo cu i nh ng nm 80, cty quy t nh ph n cng, tung ra th tr ng lo i t m i v i ci tn Saturn. Saturn
142
Peter F.Drucker
l lo i xe nh nhng gi hi t hn nguyn m u l xe Nh t, n sao ch p nguyn xi c a Nh t v m u m, phng php ch t o v ti p th s n ph m, v cung c p d ch v v c quan h lao ng. GM r t v ng v trong vi c a s n ph m m i vo th tr ng. Tuy nhin, y l thnh cng kh b t ng v s ng dn chng M ang khao kht t lo i m i do ng i M s n xu t. Nhng sau khng lu, khi h u h t nh ng ng i ngoi GM nh n ra r ng vi c bn c Saturn khng ph i v xe ny c nh tranh c v i xe c a Nh t m l do s st km n u khng ni l s co chung c a cc lo i xe khc do GM s n xu t, nh Oldsmobile, Buick; th lc cty GM v nh t l t ch c Cng on c a hng ny, Lin on th ng nh t cng nhn ngnh t (United Automobile Workers UAW) b t u si t c Saturn. H khng c p v n m r ng s n xu t Saturn, thay vo chuy n v n sang u t cho nh ng d n km hi u qu nh m hi n i ha cc nh my s n xu t l Oldsmobile v Buick. H cng t ch i c p v n cho Saturn
143
Peter F.Drucker
pht tri n cc m u m m i v s v n ny l i c chuy n cho vi c thi t k l i Oldsmobile v Buick. ng th i UAW b t u c t gi m cc m i quan h lao ng m i v thnh cng c a Saturn v lo ng i r ng m hnh qu n l lao ng c a Saturn c th lan truy n sang cc nh ny khc c a GM. B t ch p m i c g ng, tnh hnh c a Oldsmobile v Buick v n khng c c i thi n, c hai v n ti p t c i xu ng. Trong khi Saturn coi nh b tiu di t. Cn GM v UAW ti p t c sa st. Vi c lo i b c th c nhi u hnh th c khc nhau. Nh v i tr ng h p c a GM th m t gi i php kh thi l ra l ph i ti n hnh ng th i 2 vi c: (1) lo i b Oldsmobile ang ch t d n v (2) pht huy th ng l i c a Saturn b ng m i cch, chuy n cho n m i ngu n l c n c n, nhng tch n ra thnh m t cty c l p t do c nh tranh quy t li t v i t t c s n ph m c c a GM v tranh ginh c khch hng c c a GM. Cu tr l i ng c th l v n lm ci c nhng v i cch
144
Peter F.Drucker
lm khc i. V d , b t c nh xu t b n no cng bi t r ng ph n l n doanh s bn hng c a mnh (kho ng 60%) v th c t m i li c c l t vi c bn sch thu c danh m c c (backlist), ngha l cc lo i sch pht hnh t m t ho c hai nm tr ln. Tuy v y, khng nh xu t b n no t p trung ngu n l c vo vi c bn sch thu c danh m c c, m l i t p trung c g ng vo vi c bn sch m i xu t b n. M t nh xu t b n l n trong nhi u nm c g ng bn cho c sch thu c danh m c c nhng khng thnh cng v khng b m t xu ti p th cho n. Th r i m t b gim c ngoi cty t cu h i: Li u chng ta c lm nh v y v i cc sch thu c danh m c c, n u nh by gi chng ta b t tay vo lm?. Khi cu tr l i nh t tr l khng t b ta h i: Th th chng ta lm g by gi ?. Th l cty ny t ch c l i thnh hai n v c l p: m t n v chuyn mua vo, in n, ti p th v bn cc lo i sch m i xu b n trong nm; cn n v kia chuyn ti p th v bn cc sch thu c danh m c c. Trong vng hai nm doanh s bn cc
145
Peter F.Drucker
lo i sch trong danh m c c tng g n ba l n v l i nhu n c a cty tng g p i. Cu h i th hai l lo i b b ng cch no. Cu h i ny quan tr ng khng km cu h i u, nhng th c ra n d gy tranh ci v kh khn hn. tm cu tr l i c n ph i ti n hnh th nghi m v i quy m nh hay th i m tr c (xem ph n sau c a chng ny).
Trong th i k c a s bi n i nhanh chng th cu h i B ng cch no? mau l c h u hn cu h i Lm ci g?. Do , ng i d n u thay i khi ng tr c b t c s n ph m, d ch v , th tr ng v quy trnh s n xu t kinh doanh no ph i t u h i: N u nh by gi chng ta b t tay vo lm, v i s hi u bi t hi n nay, th li u chng ta c nn lm theo cch hi n ang ti n hnh hay khng?. Cu h i ny c n t ra m t cch th ng xuyn v nghim tc cho c cc d ch v , th tr ng, v quy trnh s n xu t kinh doanh thnh cng cng nh khng thnh cng. Cu h i trn p d ng cho m i lnh v c ho t ng kinh doanh, c bi t v i lnh v c m nhi u doanh nghi p xem nh , n u khng ni l b qua, l cc i l v cc knh phn ph i. Trong th i k c a s thay i nhanh chng th
146
Peter F.Drucker
cc i l phn ph i v cc knh phn phi c xu h ng thay i nhanh hn b t k lnh v c no khc. V chnh i l phn ph i v knh phn ph i ch u tc ng m nh nh t c a cu c cch m ng thng tin. Thu t ng i l phn ph i v knh phn ph i ng nhin l thu t ng kinh doanh. Nhng m i t ch c u c i l phn ph i v y chnh l khch hng s m t c a m i t ch c. D i y l v d trong lnh v c phi kinh doanh: M , cc tr ng i h c v cao ng u c truy n th ng tuy n sinh d a vo knh phn ph i t c l cc c v n tuy n sinh cc tr ng trung h c ti p c n v i cc th sinh. Nhng cc h c sinh v ph huynh ngy cng quan tm tm ki m thng tin v x p h ng cc tr ng i h c v cao ng c ng trn cc t p ch, ho c cc cu n sch gi i thi u v x p h ng cc tr ng i h c.Nhi u tr ng i h c l n M tng ng k s l ng v ch t l ng tuy n sinh nh y m nh qu ng b t p trung v cc knh phn ph i m i ny m khng c n c t gi m doanh
147
Peter F.Drucker
s cho cc c v n tuy n sinh. Tng t , t ch c b o v s c kh e (Health Maintenance Organization HMO) ngy cng gi vai tr knh phn ph i cho cc b nh vi n, m 10 nm tr c y l cc bc s gi vai tr ny. Cc b nh vi n ngy cng thng qua HMO tm ki n c bc s l n b nh nhn. Cho nay chng ta m i ch suy on Internet s c tc ng n phn ph i. Nhng l i u ch c ch n. Nh v d i v i th tr ng t di n ra r t nhanh. Ai cng bi t t lu nay vi c mua s m xe hi l do ng i v quy t nh v chnh ng i v l ng i c ki n quy t nh lo i xe no khng nn mua. Nhng nh bi t t lu, th ng th ng i v l i khng mu n tr c ti p n i l xe t. Do ng i ch ng c v l ng i mua nhng th c ra l mua theo c a ng i v . Nay nh c Internet, ph n c th ng ra mua xe tr c ti p, v i l bn xe gi y ch cn l ni giao hang T y ngnh cng nghi p t ng tr c nhi m v s M cho th y, n v ang
148
Peter F.Drucker
d ng Internet lm knh phn ph i cho mnh, hng GM ti n hnh cng vi c ny r i. Nhng i u c ngha l lo i b cc i l t truy n th ng khng? Lo i b ci g v Lo i b nh th o c n ph i ti n hnh m t cch h th ng. N u khng cc vi c s lun b tr hon v chng khng bao gi l cc chnh sch c a chu ng c D i y l m t v d cho th y cc chnh sch lo i b thnh cng c n ph i c t ch c nh th no. T i m t cng ty kh l n chuyn lm d ch v theo h p ng t i cc n c pht tri n, c sng th hai u tin c a thng l dnh h p bn bn v v n lo i b m i c p qu n l t c p cao nh t n c p th p nh t trong cng ty trong t ng lnh v c. M i cu c h p xem xt m t khu trong kinh doanh, ch ng h n th hai u tin c a thng ny bn v m t ngnh d ch v , th hai u tin c a thng sau bn v m t a bn kinh doanh c a cty, th hai c a thng ti p theo bn v cch t ch c kinh doanh c a m t ngnh d ch v no B ng cch , trong vng m t nm cty xem xt tnh hnh cty mnh m t cch c n k ,
149
Peter F.Drucker
k c v n chnh sch nhn s . Trong th i gian m t nm , c t ba n b n quy t nh quan trong v Lm ci g i v i b ph n d ch v c a cty, v g p i s l cc quy t nh thay i v cch lm. V m i nm cng c t ba n nm ci m i lm c hnh thnh t cc cu c h p lo i b ci g, lo i b cch lm c no, hay lm ci g m i c thng bo n t t c cn b qu n l c a cty. V cc cn b qu n l k t qu t c. Sau th i gian 8-9 nm t khi cty ny b t u th c hi n lo i b c t ch c th cty tng tr ng hn b n l n ( tnh n l m pht). Theo cty th t nh t m t n a s tng tr ng ny l nh cc chnh sch lo i b c h th ng. S c i ti n c t ch c. Chnh sch ti p theo i tr c s thay i l c i ti n c t ch c (ng i Nh t g i l Kaizen) B t c vi c g c a doanh ngh p d thu c n i b hay quan h v i bn ngoi c n ph i c c i ti n m t cch c h t t c cc c p ph i bo co m i nm hai l m tnh hnh th c hi n cc quy t nh v
150
Peter F.Drucker
th ng v lin t c; s n ph m v d ch v , cc quy trnh s n xu t, ti p th , cung c p d ch v , cng ngh , o t o v pht tri n con ng i, s d ng thng tin. Vi c c i ti n ph i t ch tiu nh m c hng nm. Kinh nghi m c a Nh t cho th y h u h t cc lnh v c ch tiu nh m c c i ti n hang nm 3% l hi n th c, v c th d t c. Tuy nhin, c th ci ti n khng ng ng c n ph i c m t quy t nh l n. Y u t g t o ra hi u nng trong m t lnh v c c th ? Mu n nng cao hi u nng m ng nhin m c tiu c a vi c c i ti n lin t c nh m n th c n ph i xc nh r hi u nng ngha l g. V d , tr ng h p i v i cc s n ph m tinh vi ph c t p c t l ph ph m cao. Vi c gi m t l ph ph m c a s n ph m ny t 40% thnh ph m xu ng cn 35% r rng l m t s c i ti n ng k . Nhng nhi u lnh v c khc cc quy t nh hon ton khng n gi n nh th . Th no l ch t l ng c a m t s n ph m Nh s n xu t c th xc nh ch t l ng s n ph m n m c no? V khch hang xc nh n m c no? Vi c xc nh hi u nng trong lnh v c d ch v cn kh khn hn nhi u.
151
Peter F.Drucker
M t v d khc: nng cao hi u nng ho t ng cc chi nhnh c a mnh, m t ngn hng thng m i l n quy t nh a ra m t s s n ph m ti chnh m i v tin ti n hn ch ng h n bn cc tri phi u kho b c, ho c lm d ch v t v n x l n . Ngn hng ny t n nhi u th i gian v ti n b c cho vi c nghin c u xem lo i s n ph m ti chnh no khch hng c n, r i pht tri n nh ng lo i s n ph m v o t o nhn vin c a chi nhnh ph c v khch hng. Nhng sau khi ngn hng a cc s n ph m m i xu ng cc chi nhnh, th s l ng khch hng n cc chi nhnh l i gi m m nh. Chi n khi ngn hng m i pht hi n ra r ng: i v i khch hng th hi u nng c a m t chi nhnh ngn hng ngha l h khng ph i x p hng ch i c gi i quy t cc giao d ch thng th ng. Theo khch hng th vi c b sung cc s n ph m m i l i u t t nhng lu lu h m i c n n n m thi Gii php c a ngn hng a ra l b tr l i cc v tr thu ngn t i chi nhnh t p trung gi i quy t cc cng vi c
152
Peter F.Drucker
n gi n, l p i l p l i, cc d ch v thng th ng hng ngy khng i h i trnh chuyn mn cao hay m t nhi u th i gian. Cn i v i cng vi c giao d ch s n ph m ti chnh m i th giao co cc nhm nhn vin chuyn trch chuy n sang lm vi c t i cc bn ring, c b ng qu ng co gi i thi u t ng s n ph m m i. Ngay sau khi thay i, th ho t ng kinh doanh c a ngn hng tng m nh c v cc lo i d ch v c v m i. Tuy nhin, v khng ti n hnh lm th i m tr c t i m t hay hai chi nhanh rt kinh nghi m m ti n hnh c i ti n ngay nn cty ph i m t th i gian g n hai nm v b ra chi ph r t l n cho vi c ny. S c i ti n lin t c cu i cng s d n n s thay i ho t ng, d n n s i m i s n ph m, d ch v , quy trnh s n xu t m i v cng vi c kinh doanh m i. V cu i cng s c i ti n lin t c s d n n s thay i c b n. Khai thc cc thnh cng Chnh sch ti p theo m g i d n u s thay i c n p d ng l khai thc thnh cng. T khi ng i ta sng t o ra b n bo co hng
thng v a vo p d ng t i cc doanh nghi p n
153
Peter F.Drucker
nay c 70-80 nm. By gi n tr nn qu quen thu c kh p m i ni. H u nh trn trang nh t c a t t c cc b n bo co ny u ni v nh ng lnh v c m k t qu thu c th p hn m c tiu ra ho c chi tiu v t qu ngu n kinh ph. Ngha l, t p trung ni v cc v n t n t i c a cty. T i cu c h p hng thng c a cty bn v tnh hnh ho t ng s n xu t kinh doanh m tr thnh n n p quen thu c c a m i t ch c ch khng ch ring cc doanh nghi p, th chnh b n bo co v cc v n t n t i ny c em ra th o lu n, ngoi ra khng c g khc. Ng i ta khng th xem nh cc v n t n t i, c bi t nh ng t n t i nghim tr ng ph i c quan tm x l n ni n ch n. Nhng tr thnh ng i d n u s thay i, cc t ch c ph i t p trung vo cc c h i. H ph i bi t cch d t i m cc v n t n t i v ni d ng cc c h i m i n y sinh. lm c i u ny, c n m t s thay i v th t c tuy nh nh t nhng l i r t c b n: l thm m t trang nh t vo b n bo co thng, tr c trang ni
154
Peter F.Drucker
v cc v n t n t i. Trang ny s t p trung ni v lnh v c no c k t q ho t ng v t m c d ki n, cho d c th l doanh s , thu nh p, l i nhu n hay s l ng hng. Th i gian dnh th o lu n v trang nh t ny nu cng khng t hn th i gian dnh cho trang v cc v n t n t i. Kinh nghi m c a m t t ch c thnh cng trong vi c d n u i m i l th ng dnh tr n bu i sng ho c c ngy h p th nh t th o lu n v trang cc c h i v trong bu i sang hay c ngy h p th hai th o lu n v cc v n t n t i. Cc doanh nghi p d n u i m i thnh cng th ng bi t cch s p x p b tr nhn s dnh cho cc c h i m i. Cch lm l li t k cc c h i trn m t trang v cc nhn s gi i v c hi u nng trn m t trang khc. T , s p x p b tr cc nhn vin gi i nh t, c hi u nng nh t cho cc c h i quan tr ng nh t c a cty. T c th rt ra k t lu n c h i u tin v th ng l c h i t t nh t th c hi n i m i thnh cng, l ph i bi t khai thc cc thh cng c a mnh, l y thnh cng l c s
155
Peter F.Drucker
cho s i m i. V d i n hnh cho tr ng h p ny l cty Sony c a Nh t. Sony t mnh pht tri n tr thnh cty d n u th gi i trong m t s ngnh kinh doanh chnh b ng cch khai thc m t cch c h th ng t ng thnh cng c a mnh, d l n hay nh . Ton b cc s n ph m i n t gia d ng do Sony s n xu t, t c l ngnh s n xu t kinh doanh m Sony d n u th gi i v r t n i ti ng, u d a trn c s thnh cng c a m t s n ph m m th m ch khng ph i do Sony sng ch ra, l my ghi m bng t . M i thnh cng c a Sony d a trn c s my ghi m bng t l i c s d ng thi t k t m t s n ph m khc, v ti p n trn c s thnh cng m i ny l i ra i m t s n ph m m i khc n a v c th ti p t c. Cc b c thay i ny khng ph i l l n v cng khng ph i t t c u thnh cng. Nhng nh bi t khai thc thnh cng, nn vi c a thm s n ph m m i g p r t t r i ro, v cho d c nh ng s n ph m khng thnh cng th cng khng gy ra t n th t l n. Cc s n ph m thnh cng cng lm cho
156
Peter F.Drucker
Sony tr thnh m t trong nh ng doanh nghi p l n nh t v thnh cng lin t c nh t trn th gi i. M t v d khc l tr ng h p c a nhm s n xu t i n t y khoa thu c Cty American General Electric c a M . y l lnh v c m s c nh tranh r t quy t li t, nhng cty ny vn ln tr thnh nh s n xu t l n nh t v thnh cng nh t, ng th i l cty i u i m i. Cty thnh cng l do bi t cch khai thc cc thnh cng t c, d a trn c s thnh cng c a s n ph m ny a ra m t s n ph m khc thng th ng ch v i s thay i nh , nhng l i l s c i ti n r t c ngha i v i cc bc s v b nh vi n. Cng nh vi c c i ti n lin t c, vi c khai thc cc thnh cng s m mu n cng s d n n s i m i th c s . Qua t ng b c nh khai thc cc thnh cng s d n n th i i m xu t hi n s bi n i c b n, ngha l m t ci th c s m i m v khc bi t v i ci c.
II SNG T O RA S
THAY I.
Chnh sch cu i cng m ng i d n u s i m i c n ph i xy d ng trong doanh nghi p c a mnh l m t chnh

157
Peter F.Drucker
sch i M i c h th ng, t c l m t chnh sch sng t o s thay i. y l lnh v c m ngy nay ng i ta c bi t ch n, m c d n khng ph i l i u quan tr ng nh t i v i cc doanh ngi p nh vi c lo i b c t ch c, s c i ti n v khai thc cc thnh cng. V n u khng bi t lo i b ci c, khng bi t c i ti n v khai thc cc thnh cng th khng m t t ch c no c th hy v ng tr thnh m t n v i m i thnh cng. tr thnh ng i d n u s thay i thnh cng th doanh nghi p c n ph i c m t chnh sch i m i c h th ng. L do chnh khng h n v ng i d n u s thay i ph i i m i, m l do chnh l m t chnh sch i m i m t cch c h th ng s t o ra ci no tr ng cho m t t ch c tr thnh ng i d n u s thay i. Nh m i ng i trong t ch c s coi s thay i l c h i cho mnh. Cc c a s c h i. i u ny i h i m t chnh sch c h th ng, c 6 thng n 12 thng m t l n, xem xt l i nh ng thay i c th tr thnh c h i cc lnh v c m tc gi g i l cc c a s c
158
Peter F.Drucker
h i, l: Nh ng thnh cng ho c th t b i b t ng c a t ch c mnh, cng nh c a cc t ch c i th c nh tranh c a mnh Nh ng s khng tng thch, c bi t l nh ng s khng tng thch di n ra trong quy trnh d s n xu t hay phn ph i, ho c s khng tng thch trong hnh vi c a khch hng. Nhu c u quy trnh S thay i c c u ngnh v c c u th tr ng. S thay i v dn s h c S thay i v khi ni m v nh n th c V cu i cng l Nh ng ki n th c m i Khi c s thay i x y ra
b t k lnh v c no ni trn c n
t cu h i: C ph i y l c h i chng ta i m i, t c l pht tri n s n ph m m i, d ch v m i hay quy trnh s n

Nh ng c a s c h i ny c trnh by chi ti t v i nhi u v d minh h a trong cu n sch xu t b n nm 1985 c a tc gi Innovation Enterpreneurship (New York: Harper Collins; Oxford: Butterworth/Heinemann)
159
Peter F.Drucker
xu t m i? C ph i y l d u hi u c a m t th tr ng m i v/ho c khch hng m i? Hay m t cng ngh m i khc bi t? Hay knh phn ph i m i v khc bi t? Khng c s i m i no m khng c r i ro. Nhng n u i m i d a trn s khai thc ci t n t i trong b n thn doanh nghi p c a mnh, trong th tr ng v n c c a mnh, trong s hi u bi t c a mnh, trong x h i c a mnh, trong i u ki n a l dn s h c c a mnh th s b t r i ro hn l i m i m khng d a trn c s khai thc cc c h i ny. i m i khng ph i l tia ch p le c a thin ti. l cng vi c n ng nh c. V cng vi c ny c n ph i c t ch c thnh m t ph n trong cng vi c th ng xuyn b ph n trong t ch c v m i c p qu n l. m i
Nh ng i u khng nn lm. C ba c m b y m nh ng ng i d n u thay i c n trnh b ri vo, l: 1.Cm b y th nh t l m t c h i i m i khng ph h p v i cc th c t i chi n l c nu Chng 2:
C h i i m i lo i ny ch c ch n khng th i n thnh cng. Mu n i n thnh cng th s i m i

160
Peter F.Drucker
ph i ph h p v i cc th c t i ch y u l cc th c t i v dn s , v s thay i phn b thu nh p, v cch m m t t ch c v khch hng c a t ch c nh gi hi u nng, v tnh c nh tranh ton c u, cc th c t i chnh tr v kinh t , tuy nhin cc c h i khng ph h p ny l i th ng c v r t h p d n, chnh xc v trng n r t gi ng sng ki n. Nhng cho d khng i n k t c c th t b i m r t th ng x y ra th c h i i m i ki u ny lun gy ra t n th t l n v s c l c, th i gian v ti n c a. 2.C m b y th hai l s l n l n gi a s m i l (noveltry) v s i m i (innovation). Th c o c a s i m i l ch n t o ra gi tr . Cn s m i l ch t o ra th vui m thi. y th m cc nh qu n l l i th ng quy t nh i m i ch v h chn ng y ph i l p i l p l i m t cng vi c hay lm ra m t s n ph n nh nhau h t ngy ny sang ngy khc. Th c o c a s i m i cng nh th c o c a ch t l ng khng ph i l: Chng ta c thch n khng? M l: Li u khch hng c c n n v ch u b ti n ra mua n khng?
161
Peter F.Drucker
3.C m b y th ba l l n l n gi a ng tc v hnh ng. Thng th ng khi m t s n ph m, d ch v hay quy trnh s n xu t khng cn mang l i hi qu v c n ph i lo i b ho c thay i t n g c, th c p qu n l s t ch c l i. Ch c ch n t ch c l i qu n l l c n thi t, nhng n ph i i sau hnh ng, t c l sau khi nh n di n c v n lm ci g v lm nh th no. B n thn vi c t ch c l i ch l ng tc va khng thay th cho hnh ng. Ba lo i c m b y nu trn trng r t h p d n nn d b sa b y. trnh b sa b y ho c thot ra n u l s p b y ng i d n u thay i c n bi t cch t ch c gi i thi u s thay i, t c l lm TH I M.
III LM TH I M Cc doanh nghi p c xu h ng s d ng ngy cng nhi u cc cng trnh nghin d u v th tr ng v khch hng h n ch , n u khng lo i b c, nh ng r i ro do s thay i gy ra. Nhng ng i ta khng th nghin c u th tr ng i v i s n ph n hon ton m i. M t khc cng
162
Peter F.Drucker
khng c s n ph m m i no l i ng ngay l p t c. Bao gi cng v y, cc v n t ng t pht sinh n n i khng ai ng t i. Trong khi c nh ng v n m ng i kh i x ng b n tm n th ha ra l nh ng v n v n v t ho c khng h t n t i. Hn th n a, cch gi i quy t cng vi c l i lun khc v i thi t k ban u. H u nh tr thnh quy lu t t nhin l b t c ci g m i ra i, d l s n ph m, d ch v hay cng ngh cng th ng hay tm c th ng d ng c a n khc v i d ki n ban u tr ng v s
c a ng i sng ch ra lm ra n. V l i u khng m t cng trnh nghin c u th tr ng hay nghin c u khch hng no c th pht hi n c D i y l m t v d c i n. ng c hi n c c c i ti n do James Watt (1736-1819) thi t k v c c ng nh n b n quy n nm 1776 i v i nhi u ng i th l s ki n c ngha nh d u s ra i c a cu c Cch m ng Cng nghi p. Th c ra, cho n lc ch t Watt ch bi t m t cng d ng duy nh t c a ng c hi n c l bm n c ra kh i cc m than. l cng d ng m ng ta thi t k . V ng ta ch bn n cho cc m than.
163
Peter F.Drucker
Chnh ng i c ng tc v i ng l Matthew Boulton (1728-1809) m i l cha th c s c a cu c Cch m ng Cng nghi p. Boulton nh n th y ng c hi n c c i ti n c th em s d ng vo ngnh cng nghi p u tin c a Anh lc l ngnh d t, c bi t l quay s i v d t v i bng. Trong vng t 10 n 15 nm sau khi Boulton bn ng c hi n c u tin cho x ng d t th gi v i bng gi m 70%. V chnh s ki n ny t o ra ng th i th tr ng i tr u tin v nh my u tin, v cng v i n l ch ngha t b n hi n i v n n kinh t hi n i. Khng c cng trnh nghin c u l thuy t hay nghin c u th tr ng hay m hnh ha my vi tnh no c th thay th c s th nghi m c a th c t . Do , b t c s n ph m m i hay s n ph m c c i ti n no th tr c tin cng ph i tr i qua th nghi m v i quy m nh tr c, t c l c n ph i c LM TH I M tr c Cch lm l ph i tm ng i no trong doanh nghi p th c s mong mu n ci m i. Nh ni trn, b t c ci g m i u g p r c r i c . Do c n ph i c nh v ch, t c ng i dm c gan tuyn b : Ti
164
Peter F.Drucker
nh t nh lm cho n thnh cng v b t tay vo lm. Ng i ph i l ng i c c t ch c knh tr ng v khng nh t thi t ph i l ng i thu c t ch c. Cch t t nh t th i m s n ph m hay d ch v m i l tm cho c m t khch hng th c s mu n c ci m i v s n sng h p tc v i nh s n xu t lm cho s n ph m ho c d ch v m i thnh cng. N u nh th i m thnh cng, t c l khng ch pht hi n c v n cha c ai tr li u tr c m cn pht hi n nh ng c h i cha c ai d ki n tr c d l khu thi t k , th tr ng, v cung c p d ch v th r i ro do s thay i th ng s r t nh . V nh th m i ci s tr nn r rng hn v ni p d ng thay i, p d ng nh th no, ngha l c n theo chi n l c kinh doanh no. Hai ngn sch c a ng i d n u thay i. Cu i cng mu n thnh cng ng i d n u thay i c n ph i c cc chnh sch ti chnh v k ton ph h p, ngha l ph i c HAI ngn sch ring bi t. i v i h u h t cc t ch c, khng ph i ch ring i v i
165
Peter F.Drucker
doanh nghi p, th ng th ch c m t ngn sch, v ngn sch ny c i u ch nh theo chu k kinh doanh. Khi tnh hnh kinh doanh thu n l i ng i ta tng chi ph cho ton b t ch c, cn khi g p kh khn ng i ta l i c t gi m chi ph cho ton b t ch c. Tuy nhin, cch lm ny d lm m t c h i tng lai. Ngn sch th nh t c a ng i d n u thay i l chi ph dng duy tr ho t ng kinh doanh hi n t i. Thng th ng n chi m kho ng 80-90% ton b chi ph. i v i ngn sch lun lun ph i t cu h i: Chi ph t i thi u c n duy tr ho t ng kinh doanh l bao nhiu? th i k kh khn, t t nhin chi ph ny ph i c t gi m xu ng (tuy v y, trong th i k thu n l i khng h n c ph i i u ch nh tng ln, m n u c tng th khng v t qu m c tng s n l ng ho c doanh thu). K n ng i d n u s thay i c n ph i c ngn sch th hai, dnh ring cho tng lai. Ngn sch ny ph i lun c gi n nh b t k tnh hnh kinh doanh c kh khn hay thu n l i. i v i cc t ch c kinh doanh v phi kinh doanh th ngn sch ny th ng khng qu 10-12% t ng
166
Peter F.Drucker
chi ph c a t ch c. Ngn sch dnh cho tng lai ny ch c hi u qu n u c duy tr n d nh trong m t th i gian di. Ngn sch ny s c dng pht tri n s n ph m m i, d ch v m i, cng ngh m i, pht tri n th tr ng m i, khch hng v cc knh phn ph i m i, v trn h t pht tri n con ng i. i v i ngn sch cho tng lai, c n t cu h i: thu c k t qu t i u th chi ph t i a dng cho ho t ng ny l bao nhiu?. M c chi ph ny ph i c duy tr b t k tnh hnh kinh doanh kh khn hay thu n l i, tr tr ng h p th i k c kh ng ho ng nghim tr ng m vi c duy tr m c chi ph ny e d a s t n t i c a doanh nghi p. Ngn sch cho tng lai cn ph i bao g m c chi ph khai thc thnh cng c. M t thi quen th ng g p ng th i cng r t tai h i l th ng c t gi m chi ph khai thc thnh cng, c bi t trong th i k kh khn nh m b o m chi ph cho duy tr ho t ng bnh th ng, nh t l ho t d ng c trong qu kh . L p lu n cho hnh ng ny th ng l: y l s n ph m, d ch v , cng ngh thnh cng r i, u c n ph i b thm ti n u t cho n
167
Peter F.Drucker
lm g?. ng ra l p lu n ng ph i l: y ng l m t thnh cng r i do c n ph i ng h n thu c k t qu t i a c th c. V c n ph i ng h c bi t trong th i k kh khn, khi m cc i th c nh tranh ch c ch n l c t gi m chi tiu v do t o ra kho ng tr ng. Chng ta th ng c xu h ng i u hnh cng vi c d a theo cc b n bo co nh n c ho c nhn th y. Do i u quan tr ng i v i ng i d n u thay i l ph i c bo co t p trung vo cc lnh v c m doanh nghi p ho t ng t t hn d ki n cc lnh v c m c thnh cng ngoi d ki n, v l cc lnh v c c c h i ti m nng. i u quan tr ng khng km l ph i c m t ngn sch ring lo t o ra tng lai v i tr c s thay i.
IV S
THAY I V TNH LIN T C
T ch c c i n c thi t k theo h ng t n t i lu di. Do v y m t t c cc t ch c ang t n t i b t lu n l doanh nghi p, tr ng i h c, b nh vi n, nh th u ph i h t s c n l c m i c th ti p thu s thay i v c kh nng thay i. N cng gi i thch l do v sao cc t ch c hi n t i
168
Peter F.Drucker
lun g p ph i s ch ng l i thay i. C th ni, i v i cc t ch c c i n th s thay i l m t khi ni m y mu thu n. Tuy nhin, nh ng ng i d n u s thay i ph i c
khuynh h ng thin v thay i, nhng v n c n tnh lin t c. Ng i ta ai cng c n bi t ch ng c a mnh, bi t ng i s lm vi c v i mnh, bi t i u mnh c th k v ng. Ng i ta cng c n bi t gi tr v cc quy t c c a t ch c mnh ang lm vi c. Khng ai c th lm vi c c trong m t mi tr ng m khng th d on tr c c, khng hi u c v khng bi t c. Tnh lin t c cng c n thi t khng km i v i bn ngoi c a t ch c. Trong th c t chng ta ngy cng nh n th y t m quan tr ng c a cc m i quan h lu di. c th thay i nhanh chng, doanh nghi p c n c m i quan h ch t ch v lin t c v i cc nh cung c p v cc nh phn ph i. Tuy nhin, doanh nghi p cng c n ph i c tnh cch ring kh ng nh mnh v i cc khch hng v trn th tr ng v m t l n n a i u ny cng ng cho cc t ch c phi kinh doanh. D s thay i v tnh lin t c l s song hnh hn l i khng. M t t ch c cng c t ch c tr thnh
169
Peter F.Drucker
ng i d n u thay i bao nhiu th cng c n ph i thi t l p tnh lin t c c bn trong v bn ngoi b y nhiu, cng c n ph i cn b ng gi a s thay i v tnh lin t c b y nhiu. C th th y tr c l s cn b ng ni trn s tr thnh m t m i quan tm hng u c a cng tc qu n l trong tng lai c ng i th c hnh l n h c gi v tc gi vi t v qu n l. Nhng chng ta bi t kh r lm th no t o ra s cn b ng . M t s t ch c tr thnh ng i d n u thay i v x l v n ny, m c d khng ph i lc no cng gi i quy t c h t. C m t cch gi i quy t v n l xc l p m i lin k t trong thay i lm c s cho cc m i qun h lin t c. y chnh l i u m m hnh Keiretsu c a Nh t B n lm trong quan h gi a nh cung c p v nh s n xu t v nay c a vo p d ng nhanh chng t i M thng qua m hnh k ton chu i kinh t (Economic Chain Accounting) s bn n trong chng sau. Chng ta ang pht tri n cc lin k t trong s thay i tng t lm c s cho m i quan h lin t c gi a nh s n xu t v phn ph i, ch ng h n gi a cty Proctor&Gamble nh s n xu t hng gia d ng l n nh t
170
Peter F.Drucker
th gi i,v i cc nh bn l l n nh l WalMart. Nhng cc m i quan h bn trong c a doanh nghi p (nh bn Chng I) cng ang ngy cng tr thnh cc m i lin k t v i ng i lao ng trong doanh nghi p, v i nh ng ng i th c hi n h p ng ph nhng cng l thnh vin c a cc nhm lm vi c c a cty, ho c v i g i bn ngoi, cc nh th u c l p. V m t l n n a, ngy cng c n thi t ph i t ch c cc m i quan h ny thnh cc lin k t di h n trong quy trnh thay i. Cn b ng s thay d i v tnh lin t c i h i ph i lin t c x l thng tin. Khng c g ph v s lin t c v lm h ng cc m i lin k t b ng s thi u thng tin ho c thng tin km tin c y (ngo i tr c tnh tung tin sai). N ph i tr thnh thng l i v i b t k doanh nghi p no khi ng tr c s thay i, d r t nh u ph i t cu h i: C n bo tin ny cho ai?. Vi c ny ngy cng tr nn quan tr ng khi ng i ta khng cn c n ph i lm vi c cng m t ch v g p nhau hng ngy. Vi c doanh nghi p ngy cng d a vo s h p tc gi a nh ng ng i khng cng lm vi c m t ch v i nhau ngha l dng k thu t m i c a cng ngh thng tin th vi c b o d m m i ng i u c
171
Peter F.Drucker
cung c p thng tin y ngy cng tr nn quan tr ng.
V T O RA TNG LAI i v i cc n c pht tri n, v c th d i v i c th gi i, c m t i u ch c ch n l: chng ta ang ng tr c nh ng s bi n i su s c. S bi n i ny khng ph i ch y u trong lnh v c kinh t , cng khng ph i ch y u v khoa h c k thu t. M l s bi n i v dn s h c, v chnh tr , v x h i, v tri t h c v trn h t l v cch nhn i v i th gi i. L thuy t kinh t v chnh sch kinh t th ng khng th t pht huy tc d ng trong m t th i k nh v y. V cng cha c l thy t chnh tr tr x h i no cho m t th i k nh th . Ch sau khi th i k nh th qua i nhi u th p k m i c th c cc l thuy t ra i gi i thch cc s ki n di n ra. Nhng cng c m t vi i u c coi l ch c ch n trong m t th i k nh th . Ch ng h n nh, s l v ch n u lm ng tr c s thay i v t l a d i r ng ngy mai cng s gi ng nh ngy hm qua, ho c i lo i nh v y. Tuy nhin, y l i l xu h ng chung c a cc t ch c ang t n t i ng tr c m t th i k nh v y, d l cc t ch c kinh t hay phi kinh t . Trn
172
Peter F.Drucker
h t, l i l chnh sch m cc t ch c thnh cng nh t tr c khi di n ra s bi n i th ng p d ng. Ch c ch n cc t ch c ny s b t n th t b i o t ng cho r ng tng lai cng s gi ng nh qu kh , hay i lo i nh v y. Do , c th on ch c r ng ph n l n nh ng k ang d n u hi n nay trn t t c cc lnh v c, b t lu n l kinh doanh, gio d c hay chm sc s c kh e, s khng cn t n t i kho ng 30 nm n a, v n u cn th ch c ch n s khng cn gi c hnh thi nh hi n nay. Tuy nhin, tm cch d ki n tr c s c. Ch c chnh sch duy nh t d n n thnh cng l ph i tm cch t o ra tng lai. S thay i t t nhin s ph i ph h p v i nh ng th c t i m i (i u m cu n sch ny c g ng v ch ra chng tr c). D sao, trong gi i h n , tng lai l i u v n c th u n n n c. V n c th t o ra tng lai c. Tm cch t o ra tng lai l r t m o hi n. Nhng khng lm nh th s cn m o hi m hn. Trong s nh ng ng i c g ng lm theo nh ng i u bn n trong chng ny,
173
thay i cng khng ch c a n thnh thay i ny khng th d on tr c
cng. Nh ng s
Peter F.Drucker
ch c ch n s c kh nhi u ng i khng thnh cng. Nhng t t c nh ng ai khng lm theo th s th t b i h t.
Chng IV NH NG THCH TH C C A THNG TIN
174
Peter F.Drucker
Cu c cch m ng m i v thn tin T T sang I trong IT Nh ng bi h c c a l ch s Bi h c l ch s dnh cho cc nh cng ngh Cu c cch m ng m i v in n Nh ng thn tin doanh nghi p c n n T h ch ton chi ph n ki m sot k t qu T h c u mang tnh php l n th c t i kinh t Thng tin c n thi t t i ra c a ci K t qu n m u
Thng tin c n thi t cho nh qu n l T ch c thng tin Khng c s b t ng i ra bn ngoi
D n nh p: CU C CCH M NG M I V THNG TIN

175
Peter F.Drucker
Cu c cch m ng v thng tin ang r t ti n tri n. Cu c cch m ng ny xu t pht t cc doanh nghi p kinh doanh v i ch t li u l cc thn tin kinh doanh. Nhng ch c ch n n s lan t a sang T T C cc nh ch c a x h i v lm thay i t n g c NGHA c a thng tin i v i doanh nghi p l n c nhn. y khng ph i l cu c cch m ng v cng ngh , v phng ti n my mc thi t b , v k thu t, v ph n m m hay t c , m chnh l m t cu c cch m ng v NH N TH C. Cu c cch m ng ny khng di n ra trong lnh v c cng ngh thng tin (Information Technology IT) hay h th ng thn tin quan l (Management Information System MIS) v cng khng ph i do cc gim c thng tin (Chief Information Officers CIO) d n d t. Nh ng ng i d n d t chnh l cc nhn vin k ton, ng i m trong lnh v c cng nghi p thng tin hay b xem th ng. Cu c cch m ng thn tin cng ang di n ra trong lnh v c thng tin ph c v c nhn. Nhng m t l n n a n khng di n ra trong ph m vi IT hay MIS v ng i d n d t cng khng ph i l cc CIO. y l cu c cch m ng v in n. Nguyn nhn gy ra v thc y cc cu c cch m ng v thng tin chnh l s th t b i c a Cng nghi p thng
176
Peter F.Drucker
tin, t c l th t b i c a cc cn b cng ngh thng tin, cc b qu n l thng tin, cc gim c thng tin trong vi c cung c p THNG TIN. Trong 50 nm qua, cng ngh thng tin ch t p trung vo v n chnh l D LI U, bao g m vi c thu th p, lu tr , truy n tin v tnh by tin t c. Ngha l n ch t p trung vo ch T trong hai ch IT. Cn cu c cch m ng m i v thng tin l i t p trung vo ch I. Ng i ta t cu h i NGHA v M C CH c a thng tin l g?. V chnh i u ny s nhanh chng d n n vi c xc nh l i cc cng vi c c th lm c nh s tr gip c a thng tin v t xc nh l i cc t ch c th c hi n nhi m v .
I S
CHUY N I T
T SANG I TRONG IT
Cch y n a th k , t c l vo kho ng nm 1950, h u h t ki n m i ng i u cho r ng th tr ng cho s n ph m m i k di u, t c l my vi tnh, s l lnh v c qun s v tnh ton khoa h c, ch ng h n thin vn h c m thi. Tuy nhin ngay t lc c m t s ng i r t t cho r ng lnh v c p d ng ch y u c a my vi tnh s l lnh v c
177
Peter F.Drucker
ny. Chnh s ng i t i ny cng nhn th y tr c m t th c t tri ng c v i ki n a s lc (k c m i ng i lm vi c t i IBM, lc b t u i ln) l my vi tnh p d ng trong kinh doanh s lm c nhi u vi c hn ch khng ph i ch l m t my tnh c ng t c nhanh dng vo nh ng cng vi c s sch vn phng nh ln b ng lng hay cc ha n i n tho i. M c d v chi ti t, c nh ng i u m nh ng ng i khng chuyn chng ta khng th ng nh t ki n, nh cc chuyn gia lun th ng nh t. Nhng t t c nh ng k ngo i o chng ta u th ng nh t m t i m chung l my vi tnh s cch m ng ha cng vi c c a cc nh qu n l cao c p. Chng ta nh t tr my vi tnh c tc ng nhi u nh t v s m nh t n cc chnh sch, chi n l c cng nh cc quy t nh kinh doanh. Chng ta hon ton sai l m. Cho n nay nh ng tc ng c tnh cch m ng ny l i l vo m t lnh v c m khng ai ng t i, l lnh v c HO T NG. Tr c y, chng ta khng ai c th hnh dung r ng ti n b v ph n m m c p d ng r ng ri trong lnh v c ki n trc. Ch m t m t ph n nh s th i gian v chi ph theo cch lm c, ph n m m ny c
178
Peter F.Drucker
th thi t k chi ti t n t n ru t gan c a m t cng trnh l n, bao g m cc h th ng c p n c, ng ng, chi u sng, s i m, i u ha khng kh, cc chi ti t v v tr l p t thang my, m t cng vi c m ch vi nm tr c y chi m n hai ph n ba th i gian v chi ph thi t k m t ta nh l n nh cao c vn phng, tr ng h c, b nh vi n hay tr i giam. Tr c y chng ta khng hnh dung n i vi c p d ng ph n m m vo lnh v c ph u thu t. N gip bc s th c hi n gi i ph u o d n n ca t vong o cho b nh nhn trong tr ng h p c sai st. Tr c y, khi cha t t nghi p bc s hi n khi c quan st m t cu c gi i ph u. Tr c y n a th k , khng ai hnh dung c ph n m m vi tnh c th gip cc nh ch t o my mc chuyn d ng nh Caterpillar t ch c ho t ng c a h , bao g m s n xu t trn ph m vi th gi i theo nhu c u d li u v d ch v v thay th c a khch hng. My vi tnh cng c tc ng tng t vo cc ho t ng ngn hng, lm cho ngn hng tr thnh lnh v c c vi tnh ha cao nh t ngy nay.
179
Peter F.Drucker
Tuy v y cho n nay my vi tnh v theo l cng ngh thng tin v n cha c tc ng th c ti n n vi c ra quy t nh nn hay khng nn xy d ng cc cng trnh m i nh cao c vn phng, tr ng h c, b nh vi n hay tr i giam hay cc quy t nh v cc ch c nng c a cc cng trnh . N cng cha c tc ng th c ti n n vi c ra quy t nh ti n hnh ph u thu t m t b nh nhn ang m n ng, hay quy t nh l a ch n phng php ph u thu t. N cng cha c tc ng n vi c ra quy t nh c a nh ch t o my mc thi t v v vi c nn thm nh p vo th tr ng no, v i lo i s n ph m no, hay vi c ra quy t nh c a m t ngn hng ny mua l i m t ngn hng khc. i v i cng vi c cc nh qu n l c p cao th cho n nay cng ngh thng tin m i ch d ng l i ch l phng ti n cung c p d li u hn l phng ti n cung c p thng tin, ch cha ni n l phng ti n cung c p nh ng t ng hay cc chi n l c khc bi t v m i m . Nh ng ng i lm vi c trong lnh v c h th ng thng tin qu n l (MIS) hay cng ngh thng tin th ng l i th t b i trn cho nh ng nh qu n l m h g i l ph n ti n b thu c tr ng phi c. y l s gi i thch sai tri. Cc nh
180
Peter F.Drucker
qu n l cao c p khng dng cng ngh m i ny v n khng cung c p thng tin h c n cho cng vi c c a h . Nh ng d li u c c trong doanh nghi p ph n l n v n d a vo nh ng l lu n c t u th k XIX cho r ng chi ph th p hn t o ra s khc bi t cho cc doanh nghi p v gip cho vi c c nh tranh thnh cng. MIS ti n hnh l p cc d li u d a trn l thuy t ny v vi tnh ha cc d li u . y l cc d li u c a h th ng k ton c i n. H thng k ton ny c l p ra t nh t l 500 nm v tr c nh m cung c p d li u c n thi t cho cty b o ton ti s n c a cty v phn ph i ti s n khi ti n hnh thanh l. T th k XV, ch c m t b sung l n duy nh t vo h th ng k ton l h ch ton chi ph, ra i vo nh ng nm 1920, ch nh m m c ch lm cho h th ng k ton c ph h p v i kinh t h c th k XIX, l cung c p thng tin v chi ph v ki m sot chi ph (Tng t nh v y, ngy nay c s b sung s a i v h ch ton chi ph l qu n l ch t l ng ton di n). Tuy nhin, nh chng ta b t u nh n th y ngay trong th i k Th chi n th II, b o ton ti s n hay ki m sot chi ph u khng ph i l nhi m v c a qu n l c p cao. l
181
Peter F.Drucker
nh ng nhi m v thu c v I U HNH HO T NG. Qu th c, s b t l i l n v chi ph c th lm s p m t doanh nghi p. Nhng thnh cng trong kinh doanh l i d a vo i u hon ton khc, l s sng t o gi tr v c a c i. N i h i ph i c cc quy t nh mang tnh r i ro: v l thuy t kinh doanh, v chi n l c kinh doanh, v lo i b ci c v sng t o ra ci m i, v s cn b ng gi a l i nhu n tr c m t v th ph n. N i h i ph i c cc quy t nh chi n l c d a trn nh ng th c t i m i c bn n Chng 2 cu n sch ny. Nh ng quy t nh ny chnh l nhi m v c a cc nh qu n l c p cao. Chnh s th a nh n ny d n n s ra i sau Th chi n th II c a mn qu n l nh m t mn khoa h c c l p v tch bi t kh i mn khoa h c m lc g i l kinh t h c kinh doanh m nay g i l kinh t vi m. Tuy nhin, h th ng k ton c i n ch ng cung c p c thng tin g cho cc nhi m v ni trn c a cc nh qu n l cao c p c . Qu v y, ch ng c nhi m v no trong cc nhi m v ny ph h p v i cc gi nh c a h th ng k ton theo m hnh c i n. Cng ngh thng tin m i, d a trn c s my vi tnh, ch ng c s l a ch n no khc ngoi vi c ph i ph thu c vo d li u c a
182
Peter F.Drucker
h th ng k ton ny. Ngoi ra, khng c ngu n no khc. N thu th p cc d li u ny, r i h th ng l i, ti n hnh x l, phn tch v trnh by. Chnh v v y m cng ngh thng tin c tc ng l n lao n lnh v c m d li u k ton chi ph nh m ph c v , l i u hnh ho t ng. Nhng i u cng gi i thch t i sao cng ngh thng tin h u nh khng c tc ng g n chnh vi c qu n l kinh doanh c . S b t mn c a cc nh qu n l cao c p i v i d li u m cng ngh thng tin em l i kch ho t m t cu c cch m ng thng tin m i ti p theo. Cc nh cng ngh thng tin, c bi t l cc gim c thng tin trong cc doanh nghi p, s m nh n ra r ng cc d li u k ton khng ph i l ci m cc ng nghi p c a h c n n - i u cng gi i thch t i sao nh ng ng i trong lnh v c MIS v IT c khuynh h ng xem th ng k ton v cc nhn vin k ton. Tuy nhin, h cng khng nh n th c c r ng ci ang c n khng ph i l c thm d li u, nng cao trnh k thu t hay tng t c m l s xc nh thng tin; ci c n n l nh ng khi ni m m i. Trong vi nm tr l i y, t i nhi u doanh nghi p cc nh qu n l c p cao b t u t ra cu
183
Peter F.Drucker
h i: Nh ng khi ni m v thng tin c n n cho cng vi c c a chng ta l g?. V nay h b t u i h i nh ng thng tin t nh ng ng i cung c p thng tin truy n th ng, l cc nhn vin k ton. Phng php k ton m i c hnh thnh t cc cu h i ni trn s c bn k ph n sau c a chng ny (Nh ng thng tin m doanh nghi p c n n). Cng nh m t lnh v c m i v quan tr ng nh t m chng ta cha c c phng php c h th ng v c t ch c thu th p thng tin, l thng tin n m BN NGOI doanh nghi p. Cc phng php m i ny c xu t x v gi nh r t khc bi t, c hnh thnh hon tc c l p v do nh ng ng i khc nhau. Nhng chng c hai i m chung. Chng nh m cung c p thng tin ch khng ph i d li u. V chng nh m ph c v cho cn b qu n l c p cao, cung c p thng tin ph c v cc nhi m v v vi c ra quy t nh c a cn b qu n l c p cao. Cu c cch m ng m i v thng tin b t u trong lnh v c kinh doanh v ti n r t xa rong lnh v c ny. Nhng n cng s p cch m ng ha lnh v c gio d c v y t . V l n n a, s thay i cc khi ni m cu i cng th cng quan
184
Peter F.Drucker
tr ng khng km s thay i v cng c v cng ngh . Ngy nay ngi ta th a nh n r ng cng ngh gio d c s tr i qua s bi n i su s c v ko theo l s thay i su s c v c c u. Ch ng h n, lnh v c o t o t xa trong vng 25 nm t i s lm cho nh ch gio d c c nh t v nh M tr nn l i th i, l cc tr ng cao ng c l p. Ngy cng r hn l s thay i k thu t ny s d n n ni ng hn l ph i d n n vi c nh ngha l i gio d c l g. M t h qu c th l: tr ng tm c a gio d c i h c (t c vi c d y v h c sau ph thng trung h c) c th chuy n thnh gio d c th ng xuyn cho ng i tr ng thnh trong su t qung i lm vi c c a h . i u ny, n l t n, chc ch n s d n n vi c di chuy n ch h c t tr ng i h c n nhi u a i m m i nh t i nh, trn xe t hay t u h a i v thng, t i cng s , nh th hay khn phng c a nh tr ng ni m m t nhm nh h c vin c th g p nhau sau gi lm vi c. Trong lnh v c y t m t s thay i khi ni m tng t ch c ch n cng s d n n vic khi ni m b o v s c kh e v n c nh ngha l cu c u tranh ch ng l i b n t t s c nh ngha l s b o tr cc
185
Peter F.Drucker
ch c nng sinh l v tm l c a con ng i. T t nhin, cu c u tranh ch ng l i b nh t t v n l b ph n quan tr ng c a chm sc y t , nhng s khng ph i l b ph n chnh. Nh ng t ch c cung c p d ch v y t truy n th ng nh b nh vi n v bc s a khoa, c th v n cn t n t i trong s thay i ny, nhng ch c ch n khng cn gi hnh th c v ch c nng hi n nay. Nh v y i v i lnh v c gio d v y t , cng c s chuy n d ch t ch c T trong IT sang ch I nh i v i lnh v c kinh doanh. Nh ng bi h c c a l ch s Cu c cch m ng thng tin hi n nay th c ra l cu c cch m ng thng tin l n th t tr ng l ch s nhn lo i. Cu c cch m ng l n th nh t l s pht minh ra ch vi t t nm n su ngn nm v tr c L ng H (Mesopotamia); r i nhi u ngn nm sau n a l i di n ra m t cu c cch m ng c l p t i Trung Qu c; v kho ng 1.500 nm sau n a t i Trung M b i ng i Maya. Cu c cch m ng thng tin l n th hai do vi c sng t o ra sch vi t, tr c tin l Trung Qu c vo kho ng nm 1.300 tr c Cng nguyn, v sau
186
Peter F.Drucker
800 nm cng di n ra m t cch c l p t i Hy L p khi m Peisistratos, b o cha c a thnh Athens, cho in thnh sch cc thin anh hng ca truy n kh u c a Homer. Cu c cch m ng thng tin l n th ba l do pht minh ra my in v b ch in c a Gutenberg vo kho ng th i gian 1450 v 1455 v b i pht minh v ch m kh c vo cng th i gian . Chng ta h u nh khng c t li u lu tr no v hai cu c cch m ng thng tin u tin, m c d chng ta bi t r ng s pht minh ra sch vi t c tc ng l n lao nh th no Hy L p, La M cng nh Trung Qu c. Th c ra ton b n n vn minh v h th ng chnh quy n c a Trung Qu c v n d a trn n n t ng . Nhng i v i cu c cch m ng thng tin l n th ba v in n v ch m kh c chng ta c t li u r t phong ph. Ngy nay chng ta c th rt ra bi h c g t nh ng s ki n x y ra cch y 500 nm? i u h c u tin l m t cht khim t n. Ngy nay m i ng i tin r ng cu c cch m ng thng tin hi n nay l cha t ng c trong vi c gi m chi ph, v vi c lan truy n thng tin, d tnh trn chi ph cho m t byte hay trn s s h u my tnh, cng nh v t c v t m nh h ng c a n. Ni m tin l thi u c s .
187
Peter F.Drucker
Vo th i k Gutenberg pht minh ra my in,
chu u
ngnh cng nghi p thng tin l n m nh. C th ni y l ngnh thu ht nhi u nhn cng nh t chu u th i . N bao g m hng trm tu vi n, m i tu vi n l i c r t nhi u tu s c trnh cao. M i tu s lao ng c t l c t sng s m n khuya, 6 ngy lm vi c m t tu n sao chp l i cc cu n sch b ng tay. M t tu s chm ch , c o t o t t m i ngy c th chp c 4 trang sch, hay 25 trang sch m t tu n lm vi c v t 1.200-1.300 trang sch m t nm. Nm mi nm sau , t c vo nm 1500, cc tu s tr nn th t nghi p. Cc tu s ny (theo c tnh l hn 10 ngn ng i trn ton chu u) b thay th b i m t s l ng r t nh cc th s p ch , t c cc th in m i, t ng c ng vo kho ng m t ngn ng i, nhng r i rc kh p chu u (m c d lc u ch t p trung vng B c u). in m t cu n sch i h i ph i c s ph i h n c a m t i th g m t i 20 ng i, t m t th c t ch in lnh ngh cho n hn ch c th ng sch khng c n tay ngh cao. M t i th nh th m i nm lm ra kho ng 25 u sch, trung bnh 200 trong m t cu n, t c 5.000 trang sch m t nm. Vo nm 1505 my in c th cho ra m t nghn cu n sch. i u
188
Peter F.Drucker
ngha l m t i th in c th lm ra t nh t 5 tri u trang sch hng nm, ng thnh 25.000 cu n sch, t c l 250.000 trang sch cho m i th trong i so v i 1.2001.300 trang sch m m i tu s lm ra 50 nm tr c . Gi c gi m i nhi u. Vo gi a nh ng nm 1400, tr c khi Gutenberg pht minh ra my in, sch l hng xa x m ch c ng i giu v cc h c gi m i c th mua n i. Nhng khi cu n Kinh Thnh b ng ti ng c c a Martin Luther ra i vo nm 1522 (cu n sch dy hn 1.000 trang) th gi c a n r t th p n n i gia nh nng dn ngho nh t cng c th mua c. Vi c gi m chi ph v gi c c a cu c cch m ng thng tin l n th ba ch t cng b ng v i m c c a cu c cch m ng thng tin l n th t hi n nay. V t c v ph m vi lan truy n cng tng t nh v y. i u nay cng ng i v i m i cu c cch m ng l n v cng ngh . M c d bng v i l lo i s i c a chu ng nh t trong t t c cc lo i s i - d gi t v c th lm thnh nhiu lo i v i khc nhau - nhng n i h i qu trnh gia cng t n nhi u th i gian v s c lao ng. lm ra m t Pound (tng ng
189
Peter F.Drucker
0,454kg) s i bng b ng tay th c n 12-14 ngy cng lao ng, so v i 1-2 ngy cng lao ng n u l s i len, 2-5 ngy cng lao ng n u l s i lanh v 6 ngy cng lao ng n u l t l a. T nm 1764, khi m l n u tin my d t s i bng c a vo s d ng lm n ra cu c Cch m ng Cng nghi p cho n nm 1784, th i gian c n lm ra m t Pound s i bng ch l vi gi ng h (m t cch tnh c kho ng th i gian ny cng b ng kho ng th i gian gi a my tnh ENIAC v IBM 360). Gi c gi m i 70% v nng su t lao ng tng ln 25 l n. Nhng l tr c khi xu t hi n my tch h t bng kh i bng th do Eli Whitney sng ch (nm 1793) h gi s i bng gi m xu ng hn 90% v sau cng gi s i bng ch b ng m t ph n ngn gi tr c cu c Cch m ng Cng nghi p 50 ho c 60 nm v tr c. Quan tr ng khng km vi c gi m chi ph v t c c a cng ngh in n m i l nh h ng c a n i v i ngha c a thng tin. Nh ng cu n sch in u tin, cu n Kinh Thnh c a Gutenberg, l b ng ti ng Latin v c cng ch v i cc cu n sch do cc tu s chp tay tr c , l
190
Peter F.Drucker
cc lu n vn v tn gio v tri t h c, v cc bi vn c ti ng Latin cn st l i. Nhng ch 20 nm sau pht minh c a Gutenberg, nhi u cu n sch do cc tc gi ng th i sng tc b t u xu t hi n, m c d v n b ng ti ng Latin. 10 nm sau n a th xu t hi n cc sch in khng ch b ng ti ng Hi L p v Do Thi m cn b ng cc ti ng b n a khc ( u tin l ti ng Anh, sau b ng cc ti ng chu u khc). Vo nm 1476, ch 20 nm sau pht minh c a Gutenberg, m t nh in n ng i Anh tn l William Caxton (1422-1491) xu t b n m t cu n sch v m t ti r t tr n t c l nh c . Vo nm 1500 th khng ch c th ca, thin anh hng ca, c bi t th ca do truy n mi ng l ph bi n, m cn c c vn xui in thnh sch cng r t ph bi n. Khng bao lu, cu c cch m ng in n cng lm thay i cc nh ch , k c h th ng gio d c. Trong vi th p k sau , hng lo t cc tr ng i h c c thnh l p kh p chu u. Khc v i tr c, cc tr ng i h c ny khng nh m o t o cc gio s hay nghin c u th n h c, m c thnh l p pht tri n cc mn khoa h c th t c nh lu t, y h c, ton h c, tri t h c. V cu i cng, d m t n
191
Peter F.Drucker
200 nm cc cu n sch in t o ra n n gio d c ph thng v cc tr ng h c nh ngy nay. Tuy nhin, nh h ng l n nh t c a in n l i v i nh th - tr ng tm c a chu u th i k tr c pht minh c a Gutenberg. My in lm cho phong tro c i cch Tin Lnh thnh cng. Tr c , phong tro c i cch c a John Wycliffe Anh (1330-1384) v c a Jan Hus Bohemia (1372-1415) nh n c s ng h nhi t tnh c a dn
chng. Tuy nhin, cc cu c v n ng ny khng th i xa hn v nhanh hn l i ni, do b khoanh vng v n p. Vi c ny khng x y ra i v i Luther vo ngy 31-101517 ng inh treo 95 b n lu n thuy t c a mnh ln cnh c a nh th t i m t th tr n h o lnh c a n c c. ng ta ch c nh khi mo cho cu c tranh lu n bn trong nh th v th n h c c i n. Nhng khng c n s ng c a Luther (c th Luther cng khng bi t vi c ny) ng i ta cho in n v phn pht mi n ph cc b n lu n thuy t c a Luther trn kh p n c c v sau ra ton chu u. Nh ng b n truy n n c in n ny lm bng chy cn bo l a tn gio m sau bi n thnh Phong tro c i cch Tin Lnh.
192
Peter F.Drucker
Li u c th xu t hi n th i i c a cc pht minh khm ph b t u t n a sau th k XV hay khng, n u nh khng c my in? Nh my in m cng chng bi t c t ng b c ti n m nh ng ng i i bi n B o Nha t c khi thm hi m d c ven bi n pha ty c a chu Phi tm ki m con ng bi n i n n . Nh my in m Columbus c c cc b n u tin (d hon ton sai) v cc vng t huy n tho i n m bn kia chn tr i pha ty nh l Trung Hoa c a Marco Polo v Nh t B n. Nh my in m ng i ta c th ghi chp l i k t qu ngay l p t c c a t ng chuy n i thm hi m v qua xy d ng cc b n m i v tin c y hn. Nh ng thay i phi kinh t th khng th l ng ha c. Nhng c th ni l nh h ng c a cu c cch m ng in n i v i x h i, gio d c, vn ha ch cha k n tn gio l r t l n v r t nhanh, ch ng khc g nh h ng c a cu c cch m ng thng tin ngy nay, n u khng ni l cn nhanh hn. Bi h c c a l ch s dnh cho cc nh cng ngh . Bi h c m cu c cch m ng thng tin l n tr c - cu c cch
193
Peter F.Drucker
m ng in n - em l i cho c nh cng ngh thng tin ngy nay, nh ng ng i trong lnh v c IT v MIS v cc gim c thng tin CIO l: H s khng bi n m t. Tuy nhin, h s p tr thnh di n vin ph hn l cc super star nh h t ng ng vai trong su t 40 nm qua. Cu c cch m ng v my in ngay l p t c t o ra m t l p cc nh cng ngh thng tin, cng nh cu c cch m ng thng tin g n y nh t t o ra hng lo t cc doanh nghi p thng tin, cc chuyn gia MIS v IT, cc nh thi t k ph n m m v cc gim c thng tin. Cc nh cng ngh thng tin c a cu c cch m ng in n chnh l cc th in lc u. T ch khng h t n t i v th m ch khng c trong tr t ng t ng, von nm 1455, h tr thnh cc ngi sao 25 nm sau . Nh ng b c th y c a ngnh in tr c y c bi t n v sng bi kh p chu u, ch ng khc g tn tu i c a cc hng my tnh v ph n m m c cng nh n v ng ng m kh p th gi i ngy nay. Cc th in n t ng c cc vua cha, hong t , gio hong v thng gia giu c ve vn v h t ng t m mnh trong vng b c v danh v ng. Ng i th in tr nn giu c n i ti ng u tin tn l
194
Peter F.Drucker
Aldus Manutius (1449-1515). ng ta nh n ra r ng my in m i c th in c s l ng l n n ph m t m t b n k m, vo nm 1505 s l ng ny l 1.000. ng ta lm ra cc cu n sch c s n xu t hng lo t v i gi th p. Chnh Aldus Manitius l p ra ngnh cng nghi p in. ng l ng i u tin m r ng vi c in n sang cc ngn ng khc ngoi ti ng Latin, v cng l ng i u tin in sch do cc tc gi ng h i sng tc. Tnh t ng c ng ng in ra hn 1.000 u sch cc lo i. Ng i cu i cng trong s cc nh cng ngh in n n i ti ng l Christophe Plantin (1520-1589) c a thnh ph Antwerp. Kh i nghi p t th h c vi c ng sch, ng ta xy d ng nn m t hng in n l n nh t v n i ti ng nh t chu u. B ng cch k t h p hai k thu t m i l in n v ch m kh c ng lm ra cc b sch c tranh minh h a. ng tr thnh m t nh qu t c hng u c a Antwerp (th i Antwerp l m t trong nh ng thnh ph giu c nh t chu u, n u khng ni l nh t th gi i), v tr n n giu c n m c xy d ng cho mnh m t cung
195
Peter F.Drucker
i n nguy nga m ngy nay cn c b o t n nh m t vi n b o tng c a ngnh in. Tuy nhin, sau s nghi p c a Plantin v nh in c a ng ta b t u i xu ng tr c khi ng ch t v nhanh chng tn l i vo lng qun. Vo kho ng nm 1580, cc th in n v i s t p trung ch y u vo cng ngh , tr thnh cc th lnh ngh v thng gia ng knh tr ng nhng khng cn c li t vo t ng l p trn n a. V h khng cn ho t ng sinh l i nhi u hn cc ngnh khc, cng nh thu ht c nhi u v n u t nh tr c. V tr c a h nhanh chng b chi m gi b i t ch c m ngy nay g i l cc nh xu t b n (mi v sau tn g i ny m i xu t hi n) m s t p trung ch y u c a cc t ch c ny l vo ch I trong IT thay v ch T nh tr c . S bi n i ny di n ra khi cng ngh m i b t u c tc ng n vi c xc nh NGHA c a thng tin v cng v i n l nha v ch c nng nhi m v c a cc nh ch ch y u th k XV nh l nh th v cc tr ng i h c. y chnh l tnh th m ngy nay chng ta ang g p ph i trong c c cch m ng thng tin hi n t i. Ph i chng y
196
Peter F.Drucker
chnh l tnh th c a cng ngh thng tin v cc nh cng ngh thng tin hi n nay? Cu c cch m ng m i v in n. Cu c cch m ng thng tin m i khng nh t thi t ph i l cng ngh cao. B i v chng ta t ng ch ng ki n cu c cch m ng thng tin th c s di n ra trong 50 nm qua, k t nm 1950 n nay. Cu c cch m ng ny khng d a trn c s my vi tnh hay i n t , m l s bng n th c s v phng ti n thng tin c i n phi cng ngh l IN N. Vo nm 1950 khi v tuy n truy n hnh b t u trn lan n c M, th nhi u ng i tin r ng y s l s co chung c a sch bo in n. Nhng t n nay dn s M tng ln hai ph n ba, cn s l ng sinh vin cc tr ng cao ng v i h c - t c l nh ng ng i s d ng v mua sch nhi u nh t - tng ln nm l n. Trong khi s l ng sch c in n v bn t i M tng ln kho ng t 15 n 20 l n. Ng i ta cho r ng nh ng cty hng u v cng ngh cao nh IBM nh ng nm 60 v 70, hay Microsoft t 1980 -
197
Peter F.Drucker
l nh ng doanh nghi p pht tri n nhanh nh t trong th i k sau Th chi n th II. Nhng hai cty in n hng u th gi i cng pht tri n nhanh khng km. M t l t p on Bertelsmann ng t i c. L nh xu t b n nh in cc sch kinh thnh cho o Tin Lnh tr c khi Hitler c m quy n, hang Bertelsmann b c Qu c X n p. Sau Th chi n th II, n c chu c a ng i sng l p l Reinhard Mohn ph c h i l i. Nh xu t b n do t nhn n m gi ny khng cng b doanh s cng nh l i nhu n thu c. Tuy nhin, hi n nay n l nh xu t b n v phn ph i l n nh t th gi i cc n ph m (khng k bo ra hng ngy) h u h t cc n c (tr Trung Qu c v Nga), thng qua vi c s h u cc cty xu t b n (ch ng h n NXB Random House M), cc cu l c b sch v cc t p ch (nh l t p ch kinh doanh hng u c a Php l Capital). M t t p on khc l n nhanh khng km l c a Rupert Murdoch, g c C. Xu t thn t m t nh xu t b n hai t bo ngy cc t nh nh c a c, ngy nay Murdoch tr thnh ng ch cc t bo trn kh p cc khu v c s d ng ti ng Anh, cc NXB sch v t p ch ti ng Anh hng u th gi i, k c s h u m t cty l n trong lnh v c phng ti n thng tin ti n
198
Peter F.Drucker
my vi tnh, l i n nh. M t s n ph m IN N khc cn c t c tng tr ng cao
hn SCH l cc t p ch chuyn . Nhi u t p ch ph thng pht hnh v i s l ng kh ng l t ng ngh tr n c M t nh ng nm 1920-1930 nh Life hay The Satuday Evening Port bi n m t. Cc t p ch ny l n n nhn c a v tuy n truy n hnh. Nhng hi n nay M c n HNG NGN - ng i ta c tnh l ph i hn Ba Ngn - cc lo i t p ch chuyn , m i lo i c s pht hnh kho ng 50 ngn cho n m t tri u b n v r t c li. i n hnh l cc t p ch ni v kinh doanh hay kinh t . Ba t p ch hng u trong lnh v c ny M l Business Week (ra hng tu n), Fortune (hai tu n m t s ) v Forbes (ra hng thng), m i t p ch ny c s l ng pht hnh n m t tri u b n. Tr c Th chi n th II, t p ch Economist c tr s t i London l t p ch duy nh t trn th gi i a tin c h th ng hng tu n v kinh t , chnh tr v kinh doanh trn th gi i - h u nh khng c bi t n ngoi n c Anh, v i s l ng pht hnh r t nh , ch d i m t trm ngn b n. Ngy nay s l ng pht hnh c a n ch ring M v t qu ba trm ngn b n m t tu n.
199
Peter F.Drucker
Tng t cng nhi u lo i t p ch chuyn v i s l ng pht hnh l n m i lnh v c cho m i i t ng quan tm, cho m i ngnh v m i ngh , t b o v s c kh e, n dn nh c giao h ng, tm l h c, ngo i giao, ki n trc, s a ch a nh c a, my vi tnh Trong , m t t p ch ra i r t s m v r t thnh cng M l t p ch xu t b n hng thng Nh khoa h c M (Scientific American), ra i vo kho ng cu i th p nin 1940, trong cc nh khoa h c n i ti ng vi t bi v lnh v c chuyn su c a mnh cho c gi l nh ng ng i khng chuyn, t c l cc nh khoa h c c a lnh v c khc. V y i u g gi i thch c nguyn nhn thnh cng c a s n ph m in n? C th ni cc sinh vin i h c l ng i ng gp nhi u nh t cho s tng tr ng cc lo i sch c in n t i M. l cc lo i sch gio khoa v sch tham kh o do cc gio vin ch nh. Lo i sch tng tr ng th hai cha xu t hi n tr c nm 1950, ch t l v m t s l ng. Khng c t ti ng Anh ch lo i sch ny. Nhng m t ng i c tn l E.B.Von Wehrenalp l ng i u tin nh n th y ti m nng v cho thnh l p nh xu t b n in cc lo i sch
200
Peter F.Drucker
(ng i sng l p nh xu t b n Econ Verlag t i Duesselderf - v l nh xu t b n cho tc gi b ng ti ng c) g i n l Sachbuch - l sch do cc chuyn gia vi t cho ng i nghi p d. Khi c h i ngha c a t Sachbuch th Wehrenalp tr l i: l sch lm cho ng i c l th, c tnh ch t gio d c. Nhng m c ch c a n khng ph i l gi i tr hay gio d c m l thng tin. i u ny cng ng cho cc lo i t p ch chuyn xu t b n hng lo t b t k dnh cho ng i c nghi p d mu n bi t v y h c hay ng i th ng n c mu n bi t v ngnh ngh l p t ng n c n u c chung m c ch l thn tin v trn h t n thng tin v th gi i bn ngoi. Cc t p ch chuyn ny thng tin cho ng i c m i lnh v c, ngnh ngh v nh ng g ang di n ra bn ngoi lnh v c kinh doanh, c a hng hay cng s c a h , v s c nh tranh, v s n ph m v cng ngh m i, v s pht tri n ang di n ra cc n c v c bi t v con ng i trong lnh v c, ngnh ngh (v ng nhin nh ng cu chuy n m n m ho c tin th t thi t lun lun c l ng thng tin cao nh t). V by gi th s n ph m in n ang chi m lnh cc knh
201
Peter F.Drucker
i n t . Ng i bn sch pht tri n nhanh nh t t th i Aldus Manutius cch y 500 nm cho n nay chnh l Amazon.com bn cc lo i sch thng qua Internet. Ch trong m t vi nm n a thi th Amazon.com c th tr thnh nh bn l l n nht trn Internet. Cn Bertelsmann v ma thu nm 1998 mua c ph n chi ph i 50% trong cty Barnes & Noble, i th c nh tranh chnh c a Amazon. Ngy cng c nhi u t p ch chuyn xu t b n trn m ng, ngha l chuy n qua m ng Internet n ng i c t in ra. Thay v IT thay th cho vi c in n, th ng c l i in n ang chi m lnh cng ngh i n t lm m t knh phn ph i cho thng tin in n. Knh phn ph i m i ny ch c ch n s lm thay i cc sch in. Cc knh phn ph i m i lun lun lm thay i s n ph m m n phn ph i. Nhng d c chuy n i hay lu tr theo cch no th n v n l s n ph m in n. V n v n cung c p thng tin. Ni cch khc, th tr ng cho thng tin lun t n t i. V m c d cha c t ch c, vi c cung c p cho th tr ng cng v y. Trong vi nm t i ch c ch n khng qu m t n hai th p k - th c hai th ny s th ng nh t l i v i nhau. V
202
Peter F.Drucker
s l cu c cch m ng m i v thng tin th c s - khng ph i do cc nhn vin IT d n d t m s do cc nhn vin k ton v cc nh xu t b n. V n lc c doanh nghi p l n cc c nhn s ph i bi t mnh c n thng tin g v lm th no c c thng tin . H ph i h c cch t ch c thng tin thnh ngu n l c ch y u c a mnh.
II NH NG THNG TIN DOANH NGHI P C N N. Cng ta ch m i b t u hi u lm th no s d ng thng tin nh l m t cng c . Nhng chng ta cng c th phc h a cc b ph n ch y u c a h th ng thng tin m cc doanh nghi p c n n. Qua , chng ta c th hi u c cc khi ni m lm n n t ng cho cc doanh nghi p m cc nh qu n l s ph i i u hnh trong tng l i. T h ch ton chi ph n ki m soat k t qu C th chng ta i b c cu i cng trong vi c thi t k l i doanh nghi p, cng nh h th ng thng tin c i n nh t c a chng ta, l k ton. Th c ra c nhi u doanh nghi p chuy n t h ch ton chi ph c i n sang h ch ton chi
203
Peter F.Drucker
ph d a trn c s
ho t ng th c t (activity - based
costing). u tin cch h ch ton ny c p d ng cho lnh v c s n xu t nhng nhanh chng c p d ng r ng ri sang cc lnh v c khc nh kinh doanh d ch v v k c lnh v c phi kinh doanh nh l cc tr ng i h c. H ch ton d a trn c s ho t ng th c t th hi n c c khi ni m m i v quy trnh kinh doanh l n phng php m i v o l ng. H ch ton chi ph c i n, l n u tin do General Motors p d ng cch y 70 nm, cho r ng t ng chi ph s n xut l t ng c ng cc chi ph c a cc nguyn cng ring l . Tuy nhin, chi ph c nh h ng n tnh c nh tranh v l i nhu n l i l chi ph c a ton b quy trnh v y chnh l i u m h ch ton ki u m i d a trn c s ho t ng th c t c tnh n v s l. Ti n c b n c a cch h ch ton ny l coi kinh doanh nh m t quy trnh lin k t, c b t u t khi v t t nguyn v t li u v cc chi ti t c a t i x ng v ti p t c ko di cho n sau khi thnh ph m c a n t n tay ng i tiu dng cu i cng. D ch v h u mi, cng nh vi c l p t n,
204
Peter F.Drucker
v n c coi l chi ph gi thnh c a s n ph m m c d khch hng l ng i tr ti n. H ch ton chi ph c i n ch tnh chi ph pht sinh khi th c hi n m t cng vi c, ch ng h n nh vi c c t ren vt. Cn h ch ton trn c s ho t ng th c t th tnh lun c chi ph khi khng th c hi n cng vi c, ch ng h n chi ph khi my ch y khng t i, chi ph th i gian ch i cung c p ph tng hay cng c c n n, chi ph lu kho ch v n chuy n, v k c chi ph s a l i hay h y b m t ph ph m. Cc chi ph do khng th c hi n cng vi c ny, m ki u h ch ton c i n khng tnh n, th ng ngang b ng ho c th m ch cn l n hn chi ph khi th c hi n cng vi c. Do phng php h ch ton d a trn c s ho t ng th c t khng ch ki m sot chi ph t t hn m cn gip cho vi c ki m sot k t qu n a. Phng php h ch ton chi ph c i n cho r ng c m t s nguyn cng no nh t thi t ph i c ti n hnh, ch ng h n nh vi c s l nhi t, v phi ti n hnh ni ang c lm. Cn phng php h ch ton d a trn c s ho t ng th c t s t cu h i: C c n ph i th c hi n nguyn cng ny khng? N u c, th ph i th c hi n
205
ch no l c l i
Peter F.Drucker
nh t?. Nh v y, phng php h ch ton m i ny s lin k t cc quy trnh ring l l i v i nhau phn tch gi tr , phn tch quy trnh, qu n l ch t l ng v tnh chi ph thnh m t quy trnh th ng nh t. B ng cch lm nh trn, phng php h ch ton chi ph trn c s ho t ng th c t lm gi m i ng k cc chi ph s n xu t, trong nhi u tr ng h p c th gi m t i m t ph n ba chi ph. Tuy nhin, tc ng l n nh t c a phng php nay l vo lnh v c d ch v . Trong h u h t cc lnh v c d ch v ngn hng, c a hng bn l , b nh vi n, tr ng h c, bo ch, i pht thanh v truy n hnh th h u nh khng c thng tin v chi ph. Phng php h ch ton trn c s ho t ng th c t cho th y l do t i sao phng php h ch ton c i n khng p d ng c i v i cc cty d ch v . L do khng ph i v k thu t c a n l sai, m b i v cch h ch ton c a ra cc gi nh sai. Cc cty d ch v khng th b t u b ng cc chi ph nguyn cng n l nh i v i cc doanh nghi p s n xu t. N ph i xu t pht t gi nh cho r ng ch c m t lo i chi ph, l chi ph c a c h th ng. V chi ph ny c nh trong m t kho ng th i gian nh t nh. S phn bi t gi a nh ph v bi n ph
206
Peter F.Drucker
m phng php h ch ton c i n l y lm c s th khng c ngha i v i lnh v c d ch v . M t gi nh khc c a phng php h ch ton c cng v y, gi nh cho r ng v n u t c th thay th cho lao ng. Th c ra, c bi t i v i cng vi c d a trn tri th c, khi tng thm v n u t s i h i tng thm lao ng ch khng ph i gi m lao ng. Do , m t b nh vi n khi trang b thm m t thi t b ch n on m i th s khng ph i cho ng i no thi vi c c . Ng c l i, cn tuy n thm b n ho c nm ng i n a v n hnh thi t b m i. Cc t ch c d a trn c s tri th c khc cng ph i h c bi h c tng t . Vi c coi cc chi ph l c nh trong m t th i gian nh t nh v cc ngu n l c l khng th thay th cho nhau c chnh l cc gi nh lm c s cho phng php h ch ton chi ph d a trn ho t ng th c t . V i vi c p d ng phng php ny vo lnh v c d ch v , chng ta l n u tin b t u c c thng tin v chi ph v ki m sot chi ph. V d , lnh v c ngn hng ng i ta c gng
trong nhi u th p k p d ng cc k thu t h ch ton chi ph thng d ng vo ngnh ny, t c l xc nh cc chi ph t ng cng o n v t ng d ch v ,
207
Peter F.Drucker
b t u t cu h i: Ho t ng no l tr ng tm c a chi ph v k t qu ? Cu tr l i l khch hng. Chi ph tnh trn m t khch hng cc b ph n chnh c a ngn hng l chi ph c nh. Nh v y, chnh kh nng sinh l i trn m t khch hng, c v kh i l ng d ch v cho m t khch hng v s k t h p cc lo i d ch v , s quy t nh chi ph v m c l i nhu n. Nh ng ng i bn l hng hng h gi c bi t Ty u nh n th c c i u ny t lu. H cho r ng m i khi khng gian gi ng hng c l p t th chi ph c a n cng c xc nh, v vi c qu n l l lm th no t n d ng t i a khng gian ny sinh l i trong m t kho ng th i gian nh t inh. Vi c t p trung ch vo ki m sot k t qu gip cho nh ng ng i bn l hng h gi tng c l i nhu n m c d gi bn th p v t su t l i nhu n khng cao. lnh v c khc, ch ng h n nh cc phng th nghi m nghin c u, nh ng ni r t kh o l ng nng su t lao ng, chng ta th ng ph i d a vo s c nh v nh gi hn l tnh ton chi ph. Nhng i v i h u h t cc
208
Peter F.Drucker
cng vi c d a trn c s tri th c v d ch v th trong vng 10 nm t i chng ta ph i pht tri n cho c nh ng cng c tin c y o l ng v qu n l chi ph v g n li n chi ph v i k t qu . Suy ngh r rng hn v tnh ton chi ph trong d ch v s a n cch nhn m i v chi ph dng thu ht v gi c khch hng trong m i lnh v c kinh doanh. N u nh cc cty t l n c a M l GM, Ford v Chrysler bi t p d ng h ch ton chi ph d a trn c s ho t ng th c t th h nh n ra t r t s m tnh v hi u qu c a cc chi n d ch c nh tranh ch p nhong c a h trong 20 nm qua v i nh ng khuy n mi h p d n khch hng nh l i h gi v nh ng ph n th ng b ng kho n ti n m t l n. Cc chi n d ch khuy n mi ny ng n i nh ng mn ti n kh ng l c a ba i gia s n xu t t c a M, v t hn n a cu n i m t m t s l ng khch hng l n. Th c ra m i t khuy n mi lm gi m th phn m t cch th m h i. y th m cc s li u h ch ton chi ph theo ki u c c a cc cty ny khng h th hi n c chi ph c a nh ng th a thu n mua bn c
209
Peter F.Drucker
bi t l n k t qu tiu c c c a n, do m cc nh qu n l ch ng nhn th y tc h i g c . Trong khi cc cty Nh t B n nh Toyota, Nissan v Honda bi t dng phng php h ch ton chi ph trn c s ho t ng th c t , m c d cn th s, nn h bi t r ng khng nn c nh tranh v i cc cty M qua cc chi n d ch gi m gi ch p nhong, nh v y h duy tr c th ph n v l i nhu n c a mnh. T h c u mang tnh php l n th c t i kinh t . Ch bi t chi ph cc ho t ng thi cha . c nh tranh th ng l i trong th tr ng ton c u ngy cng c nh tranh, m i cty ph i bi t c cc chi ph c a ton b chu i kinh doanh c a mnh v ph i ph i h p v i cc thnh vin khc trong chu i kinh doanh qu n l c chi ph v t i a ha l i nhu n. Do , cc cty b t u chuy n t vi c chi h ch ton chi ph trong n i b t ch c mnh sang h ch ton chi ph c a c qu trnh kinh doanh, trong ngay c cty l n nh t cng ch l m t m t xch m thi. M t th c th php l, nh cty, l m t th c t i i v i cc c ng, cc ch n , ng i lao ng v cc cn b thu ,
210
Peter F.Drucker
nhng xt v m t kinh t , n ch l m t s h c u. Cch y 30 nm, cty Coca-Cola l nh nh ng quy n kinh doanh trn ton c u. Cn cc nh ng chai c l p th s n xu t ra s n ph m. Ngy nay th cty Coca-Cola s h u h u h t cc c s ng chai M . Nhng nh ng ng i u ng Coca-Cola, k c vi ng i bi t c cu chuy n, cng ch ng b n tm n vi c . i u quan tr ng i v i th tr ng l th c t i kinh t , t c l cc chi ph c a ton b qu trnh, b t k ai l ch s h u. Trong l ch s kinh doanh, th ng xu t hi n l p i l p l i hi n t ng m t cty t ch ch ng ai bi t n ch trong m t vi nm v t qua c cc cty hng u t n t i lu nm m khng t n nhi u cng s c g l m. Nguyn nhn th ng c nu ln l do cty c chi n l c t t hn, cng ngh t t hn, ti p th t t hn hay s n xu t tinh g n. Nhng c m t nguyn nhn khc l cty m i ra i c c l i th l n hn v chi ph, th ng kho ng 30%. B i v cty m i ny hi u v bi t cch qu n l cc chi ph c a ton b chu i kinh doanh ch khng ph i ch c chi ph c a ring cty m
211
Peter F.Drucker
thi. M t v d i n hnh l tr ng h p cty Toyota c a Nh t. Cty ny hi u v bi t cch qu n l cc chi ph c a cc nh cung c p v cc nh phn ph i cho cty, cng nm trong h th ng Keiretsu. Thng qua h th ng o, Toyota qu n l c ton b chi ph trong vi c ch t o, phn ph i v d ch v h u mi cho cc lo i xe do cty s n xu t thnh m t dng chi ph th ng nh t, t cng vi c Chng I). Cc nh kinh t bi t c t m quan tr ng c a vi c h ch ton chi ph ton b chu i kinh t t khi Alfred Mashall vi t v n vo cu i nh ng nm 1890. Tuy nhin, h u h t cc nh kinh doanh v n coi n l l thuy t tr u t ng. M c d v y, vi c qu n l chu i kinh ph s ngy cng tr nn c n thi t. Cc nh qu n l c n ph i t ch c v qu n l khng ch chu i kinh ph m t t c m i th khc n a c bi t l chi n l c cty, k ho ch s n xu t thnh m t t ng th kinh t , v t ra ngoi ranh gi i php l c a t ng cng ty.
212
ni c chi ph nh nh t v thu
c k t qu t t nh t (l ch s c a Keiretsu xin c
Peter F.Drucker
ng l c thc y cc cty n v i vi c xc nh chi ph chu i kinh t s l s chuy n i t nh gi c theo chi ph (cost-led pricing) sang nh chi ph theo gi c (priceled costing). Theo truy n th ng, cc cty phng ty th ng xu t pht t chi ph, r i c ng thm m c l i nhu n mu n c th l suy ra gi c . C ngha l h p d ng nh gi c theo chi ph. Cn cc cty nh Sears v Marks&Spencer t lu chuy n sang nh chi ph theo gi c , ngha l gi c m khch hng ch p nh n c s quy t nh chi ph cho php, b t u t giai o n thi t k . Cho n g n y cc cty lm theo ki u ny cn hn h u. Cn gi y vi c nh chi ph theo gi c ang tr thnh quy t c chung. t ng tng t nh v y cng c p d ng cho cc hnh th c t gia cng, lin minh, lin doanh, b t k hnh th c no cng xy d ng trn quan h i tc ch khng ph i l s ki m sot. Cc th c th nh v y, khc v i m hnh cty m s h u cc cty con theo ki u tuy n th ng, ang ngy cng tr thnh ki u m u cho s pht tri n, c bi t trong n n kinh t ton c u (xem ph n ny Chng I).
i v i nhi u doanh nghi p, vi c chuy n sang h ch ton chi ph chu i kinh t l m t vi c khng d dng. lm
213
Peter F.Drucker
c i u ny i h i cc h th ng k ton c a t t c cc cty trong ton b chu i kinh doanh ph i ng nht ho c t nh t cng ph i tng thch nhau. Nhng m i cty l i h ch ton theo ki u ring c a mnh v cho r ng cch lm c a mnh l t t nh t. Hn th n a, vi c h ch ton chi ph chu i kinh t l i i h i c s chia s thng tin gi a cc cty v i nhau, m ngay trong cng m t cty, cc nhn vin cng cn khng mu n chia s thng tin chung. D c tr ng i th no i n a, th vi c h ch ton chi ph chu i kinh t cng s ph i c th c hi n. N u khng nh v y, th d l cty ho t ng c hi u qu nh t cng s ph i ch u b t l i ngy cng l n v chi ph. Thng tin c n thi t t o ra c a c i. Cc doanh nghi p c tr cng l t o ra c a c i, ch khng ph i ki m sot chi ph. Nhng s th t hi n nhin ny l i khng c ph n nh trong phng php o l ng truy n th ng. Cc sinh vin ngnh k ton ngay t nm th nh t c d y r ng b ng t ng k t ti s n m t gi tr thanh l c a doanh nghi p v cung c p cho cc ch n nh ng thng tin trong tr ng h p x u nh t. Th nhng, thng th ng thi doanh nghi p ho t ng khng ph i l
214
Peter F.Drucker
b thanh l. N ph i c qu n l nh n ang ti n tri n, t c l t o ra c a c i. lm c i u i h i ph i c b n lo i cng c ch n on, l: Thng tin c b n, Thng tin v nng su t, Thng tin v nng l c v Thng tin v phn b ngu n l c. Cc thng tin ny h p l i thnh b ngh cc nh qu n l s doanh. Cc thng tin c b n: Cc cng c ch n on dng trong qu n l lu i nh t v c p d ng r ng ri nh t l b ng chu chuy n v n v d bo kh nng thanh ton, cng nh cc ch s o l ng tiu chu n nh t s gi a hng t n tr v hng bn ra, m c doanh l i chi tr li su t cho tri phi u pht hnh, v cc t s gi a cc kho n ph i thu t n ng hn 6 thng, t ng cc kho n ph i thu v doanh s . Cc ch s ny cng gi ng nh cc ch s m bc s ph i o hng ngy theo di s c kh e nh tr ng l ng, nh p tim, nhi t , huy t p, phn tch n c ti u. N u nh cc s o ni trn l bnh th ng thi khng c n quan tm l m. Nhng n u cc s o b t th ng th n cho ta bi t c v n c n ph i xc nh v x
215
d ng trong vi c i u hnh ho t ng kinh
Peter F.Drucker
l. Do c th g i cc ch s ny l thng tin c b n. Cc thng tin v nng su t lao ng: B cng c th hai dng ch n on tnh hnh kinh
doanh l nng su t c a cc ngu n l c ch y u. Cng c c i n nh t t th i Th chi n th II l th c o nng su t lao ng chn tay. Gi y chng ta ang t ng b c t o ra m t th c o m i, d ang d ng phi thai, o nng su t lao ng cng vi c d a trn tri th c v cng vi c d ch v (xem Chng V). Tuy nhin n u ch o nng su t lao ng c a cng nhn khng thi, d l lao ng chn tay hay tr c, th v n khng cho chng ta thng tin y v nng su t. Chng ta c n c s li u v t ng nng su t cc y u t s n xu t TFP (total-factor productivity) i u gi i thch l do v sao vi c phn tch Gi tr Gia tng kinh t (Economic Value-Added Analysis EVA)ngy cng tr nn ph bi n. S phn tch ny d a trn c s i u m chng ta bi t t r t lu: ci m chng ta g i chung l l i nhu n, t c s ti n cn l i tr cho c ph n, khng ph i l l i nhu n t no m h u nh ch l chi ph th t s . Ch ng no m doanh nghi p cha em l i l i nhu n l n hn chi ph v v n th n v n l l . D r ng n c ng
216
Peter F.Drucker
thu thu nh p nh l c li th c s , nhng doanh nghi p v n ng gp cho n n kinh t t hn so v i ngu n l c m n dng t i. Doanh nghi p khng b p hon ton cc chi ph n u nh l i nhu n thu c khng l n hn chi ph v v n. N u khng lm c nh th th khng ph i l doanh nghi p t o ra c a c i m ng c l i ph ho t c a c i. N u nh dng th c o nh v y, th c r t t doanh nghi p M c coi l c li k t Th chi n th II n nay. B ng cch o gi tr gia tng i v i m i chi ph k c chi ph v v n, EVA trn th c t s o nng su t c a t t c cc y u t c a s n xu t. B n thn n khng ni cho chng ta bi t t i sao m t s n ph m hay d ch v no khng lm tng gi tr v cch x tr nh th no. Nhng n ch cho chng ta bi t c n ph i tm ki m ci g v c n hnh ng g. EVA cng nn c s d ng pht hi n ci g c hi u qu . N cho chng ta bi t s n ph m hay d ch v no, cc nguyn cng hay ho t ng no c nng su t cao b t th ng v lm tng gi tr cao b t th ng. T chng ta s t h i: Chng ta c th rt ra bi h c g t nh ng thnh cng ny?.
217
Peter F.Drucker
Cng c g n y nh t c dng thu th p thng tin v nng su t l so snh chu n m c, t c l so snh hi u nng c a m t t ch c v i hi u nng cao nh t trong ngnh, hay t t hn n a l so snh v i hi u nng cao nh t trn th gi i. So snh chu n m c d a trn c s gi nh r t ng l i u g m m t t ch c lm c th t ch c khc cng c th lm c. N gi nh r t ng khi cho r ng m i doanh nghi p ph i c tnh c nh tranh ton c u (xem Chng II). V cng r t ng khi n gi nh r ng i u ki n tin quy t c tnh c nh tranh l t nh t ph i lm t t cng vi c nh ng i d n u ang lm. Tm l i, k t h p c EVA v so snh chu n m c s cung c p cho chng ta nh ng cng c ch n oan o t ng nng su t cc y u t s n xu t cng nh qu n l n. Cc thng tin v nng l c: B cng c th ba l gi i quy t v n nng l c. Kh nng d n u i h i ph i lm c nh ng vi c m ng i khc khng lm c ho c r t kh lm c. N i h i nh ng nng l c c b n g n k t c nh ng gi tr c a th tr ng v khch hng v i nh ng kh nng chuyn nghi p c a nh s n xu t ho c nh phn ph i.
218
Peter F.Drucker
M t s v d minh h a: kh nng c a ng i Nh t trong vi c t o ra cc linh ki n i n t thu nh l d a trn c s truy n th ng 300 nm c a ngh ghp tranh phong c nh trn cc h p sn mi nh xu c g i l inro, cng nh ngh kh c hnh cc lo i ng v t trn m t th cn nh hn c m t chi c khuy g i l netsuke gi chi c h p nh trn dy lng ng i eo; ho c l nng l c c o c a GM trong 80 nm qua trong vi c mua l i thnh cng cc cty; ho c nng l c c o c a Marks&Spencer trong vi c thi t k b a n s n ng gi ph h p v i ti ti n c a t ng l p trung lu. Nhng lm th no xc nh c cc nng l c c b n c r i v cc nng l c c n ph i trang b thm c th b o m cho doanh nghi p duy tr c v tr d n u? Lm th no bi t c nng l c c b n c a t ch c mnh ang c c i ti n ho c ang suy y u i? Ho c c cn ng l nng l c c b n hay khng, c n ph i s a i b sung nh ng g? Cho n nay vi c b n lu n v cc nng l c c b n ny ph n l n m i ch m c c m tnh. D v y, cng c
219
Peter F.Drucker
m t s cty chuyn su, c trung bnh m t cty c ph m c a Th y i n v m t cty s n xu t d ng c chuyn dng c a M - ang pht tri n phng php lu n o l ng v qu n l nh ng nng l c c b n ny. B c th nh t l ph i theo di st hi u nng c a mnh v hi u nng c a i th c nh tranh, xem xt k nh ng thnh cng b t ng cng nh th t b i b t ng trong cc lnh v c ng ra ph i ho t ng t t. Nh ng thnh cng t c s cho ta bi t th tr ng ang nh gi cao v s n sng tr ti n cho ci g. N cng cho ta bi t doanh nghi p ang c l i th d n u ch no. Cn th t b i cng s l d u hi u cho th y ho c th tr ng ang thay i ho c nng l c c a cty ang y u i. S phn tch nh trn gip s m nh n ra cc c h i m i. Ch ng h n, b ng cch theo di st nh ng thnh cng b t ng , m t nh s n xu t d ng c M pht hi n ra r ng m t s nh x ng ch t o my c nh c a Nh t B n ang mua cc lo i d ng c c k thu t cao v gi t do h s n xu t m c d cty khng c nh thi t k ring cng nh cho hng cc
220
Peter F.Drucker
d ng c ny cho cc nh x ng c a Nh t. T cty nh n ra m t nng l c c b n m i c a mnh: S n ph m c a h r t d b o tr v s a ch a m c d k thu t c a n r t ph c t p. Khi nh n th c c p d ng vo vi c thi t k cc s n ph m th cty chi m c v tr d n u trong th tr ng cc nh x ng nh M v Ty u, m t th tr ng kh ng l m tr c cty cha h v i t i. Nng l c c b n i v i t ng t ch c l khc nhau, c th ni y l nt ring c a t ng t ch c. Nhng m i t ch c khng ch c doanh nghi p u c n m t nng l c c b n chung l i m i. V m i t ch c c n bi t cch theo di v cao hi u nng i m i. Trong cc t ch c th c hi n vi c ny, c cc cty n m trong s cc nh s n xu t d c ph m hng u, th i m xu t pht cho s i m i khng ph i t hi u qu c a cty. Cc cty ny theo di st sao nh ng i m i trong lnh v c trong m t th i k bi t c: ci no th t s thnh cng; c bao nhiu thnh cng l c a cty mnh; hi u nng c a cty mnh c tng x ng v i m c tiu ra khng; c ph h p v i xu h ng th tr ng, v i th ph n c a cty, v i chi ph nghin c u b ra hay
221
Peter F.Drucker
khng? Li u nh ng i m i thnh cng c a cty c thu c lnh v c ang tng tr ng v c nhi u c h i l n nh t khng? C bao nhiu c h i i m i th c s quan tr ng m cty b qu ? L do v sao? V cty khng nh n ra, hay v nh n ra nhng b qua? Hay l v cty qu v ng v lm h ng c h i? Lm th no bi n m t i m i thnh s n ph m c tnh thng m i? Hng lo t cu h i nh th c nu ra nh gi hn l o l ng. N t ra cu h i hn l tr l i, nhng u l cu h i ng. Thng tin v phn b ngu n l c Lnh v c cu i cng c n c thng tin ch n on qu n l kinh doanh nh m t o ra c a c i l thng tin v s phn b cc ngu n l c khan hi m l ngu n v n v con ng i th c hi n. Hai ngu n l c ny s chuy n m i thng tin m nh qu n l c c v ho t ng kinh doanh thnh hanh ng. Hai ngu n l c cng quy t nh m c thnh cng c a doanh nghi p Cty GM l cty u tin p d ng quy trnh phn b ngu n v n m t cch h th ng t cch y kho ng 70 nm. Ngy nay, h u nh doanh nghi p no cng c quy trnh phn b ngu n v n, nhng r t t cty p
222
Peter F.Drucker
d ng ng quy trnh. Thng th ng cc cty ch dng t m t n hai ch tiu sau y nh gi s phn b ngu n v n d ki n l: l i t c u t, th i gian hon v n, lu l ng ti n m t, hay gi tr hi n t i chi t kh u. Nhng chng ta bi t t lu ngy t nh ng nm 1930 r ng cc phng php ny l khng ng. nh gi ng m t kho n u t d ki n th cty c n xem xt c b n ch tiu ni trn. Cch y 60 nm th i u ny i h i kh i l ng tnh ton v t n cc con s . Ngy nay v i m t my vi tnh xch tay ng i ta c th c ngay s li u c n thi t ch trong vi pht. Trong 60 nm qua chng ta cng bi t r ng quy t nh l a ch n m t d n u t th khng nn ch n thu n xem xt m t d ki n phn b ngu n v n ring r m ph i l a ch n cc d n c h s gi a c h i v r i ro t t nh t. i u i h i ph i c m t ngn sch phn b ngu n v n trnh by cc phng n l a ch n v m t l n n a, y cng l i u m qu nhi u doanh nghi p khng lm. T hn n a, cc quy trinh phn b ngu n v n cn b qu
223
Peter F.Drucker
hai thng tin r t quan tr ng sau y: i u g s x y ra n u nh d n u t th t b i, khng em l i k t qu nh mong i, nh th ng x y ra v i t l 3/5 tr ng h p? N s c tc h i nghim tr ng g n cty hay khng, hay tc ng khng ng k ? N u nh d n u t thnh cng, v c bi t thnh cng l n hn chng ta d ki n, th i u s bu c chng ta ph i lm g? Ngoi ra, vi c phn b ngu n v n i h i ph i c th i h n c th : khi no ph i t c k t qu g? Khi m i thng tin v k t qu - thnh cng, g n thnh cng, g n th t b i, th t b i c n ph i c t ng h p v phn tch. Khng c cch g c i thi n hi u qu c a t ch c hn l so snh k t qu t c t ngu n v n b ra v i k t qu d ki n ho c h a h n ban u khi quy t nh u t. N c M ngy nay s cn ph n vinh gi u c hn bi t ch ng no n u nh trong 50 nm qua cc thng tin ph n h i v cc chng trnh u t c a chnh ph tr thnh tiu chu n b t bu c? M c d v n l m t ngu n l c then ch t c a m i t ch c,
224
Peter F.Drucker
nhng y khng ph i l ngu n l c qu nh t. Ngu n l c qu nh t c a m i t ch c l con ng i th c hi n nhi m v T Th chi n th II n nay, duy nh t ch c qun i M l ti n hnh th nghi m cc quy t nh b tr nhn l c c a mnh. Ngy nay qun i M s xc nh r yu c u t ra i v i s quan cao c p tr c khi b tr h vo cc v tr ch huy quan tr ng. T nh gi thnh tch c a cc s quan trn c s i chi u v i yu c u t ra. Qun i M cng th ng xuyn nh gi quy trnh ch n l a cc s quan ch huy trn c s thnh cng hay th t b i c a vi c b nhi m. Cn trong cc lnh v c kinh doanh hay phi kinh doanh nh cc tr ng i h c, b nh vi n, cc c quan chnh ph vi c b tr nhn s v i nh ng yu c u c th m ng i c b nhi m ph i t c cng nh vi c nh gi c h th ng k t qu ho t ng sau khi c b nhi m t khi c th c hi n. Trong n l c t o ra c a c i, khi b tr nhn s cc qu n l c n ph i th n tr ng v cn nh c k nh khi phn b ngu n v n. V k t qu c a cc quy t nh b tr nhn s c n ph i c theo di v nghin c u nh gi
225
Peter F.Drucker
k l ng. K t qu n m u
Bn lo i thng tin ni trn m i ch cho chng ta bi t v ho t ng kinh doanh hi n t i. N cung c p thng tin v h ng d n cc chi n thu t kinh doanh. Cn c chi n l c kinh doanh chng ta c n cc thng tin c t ch c v mi tr ng kinh doanh. Chi n l c kinh doanh ph i c xy d ng d a trn thng tin v th tr ng, v khch hng, cng nh phi khch hng (ng i khng ph i l khch hng); v cng ngh trong ngnh c a mnh v c a ng i khc; v tnh hnh ti chnh v tnh hnh kinh t th gi i ang bi n i. B i v k t qu ho t ng n m trung tm l i nhu n l ti n tiu. Nh ng s bi n i l n lun xu t pht t bn ngoi m t t ch c. M t c a hng bn l c th bi t r v khch hng th ng n mua hng c a mnh. Nhng d thnh cng n u, th b t c c a hng bn l no cng ch chi m c m t ph n nh khch hng trn th tr ng m thi. C ngha l s l ng phi
226
ch . Bn
trong t ch c kinh doanh ch c cc trung tm chi ph. Cn ch khch hng, nh ng ng i c
Peter F.Drucker
khch hng lun chi m i a s so v i s l ng khch hng c c. Chnh t s l ng phi khch hng ny m nh ng thay i c b n b t u x y ra v tr thnh quan tr ng. trong vng 50 nm qua th ch t cng 50% nh ng cng ngh chuy n i m t m i lm cc ngnh no xu t pht t
ngnh khc. Cc lo i tn phi u thng m i t ng cch m ng ha ngnh ti chnh chnh t M khng ph i c xu t s t lnh v c ngn hng. Sinh h c phn v k thu t gen khng do ngnh cng nghi p d c ph m pht tri n. D r ng i a s cc doanh nghi p v n s ti p t c ho t n nhng v n khng trnh kh i ph i ng u v i s c nh tranh ton c u, t nh ng ni m h cha h bi t n. M c d c y r y cc lo i t p ch i chng v cc lnh v c chuyn ngnh nhng khng ph i lc no thng tin bn ngoi c n thi t i v i doanh nghi p cng c s n. Ch ng h n, khng h c thng tin, d l thng tin cha tin c y, ni v cc i u ki n kinh t Trung Qu c hay cc i u ki n php l t i cc n c thu c Lin X c. Tuy nhin, ngay v i cc thng tin c s n th cng c nhi u doanh
227
Peter F.Drucker
nghi p ch ng b n tm n n. R t nhi u cty M n chu u lm n vo nh ng nm 1960 m khng h tm hi u n cc quy nh v lao ng y. Cn cc cty chu u th M . Nguyn cng m t t v thi u thng tin khi lm n
nhn chnh lm cho u t b t ng s n c a Nh t b California vo nh ng nm 1990 l do khng n m c nh ng i u s ng v quy ho ch v thu kha. M t nguyn nhn chnh khi n cho ho t ng kinh doanh th t b i l do m t gi nh chung cho r ng cc i u ki n thu kha, cc lu t l , nh ng u i c a th tr ng, cc knh phn ph i , quy n s h u tr tu - ph i nh mnh ngh hay t nh t l nh mnh ngh l n ph i th . M t h th ng thng tin y ph i bao g m thng tin gip cho cc nh qu n l t d u h i i v i gi nh . N ph i gip nh qu n l t ra nh ng cu h i ng, ch khng ph i th a mn thng tin h mu n. i u i h i tr c h t nh qu n l ph i bi t thng tin no l c n thi t cho mnh, ph i thu th p thng tin u n, v cu i cng ph i bi t t ng h p thng tin m t cch c h th ng khi ra cc quy t nh.
228
Peter F.Drucker
Trn y l nh ng b c kh i u, nh ng n l c u tin t ch c tnh bo kinh t , ngha l thng tin v i th c nh tranh th c t l n ti m nng trn ton th gi i. M t vi t p on a qu c gia ch ng h n Unilever, Coca-Cola, Nestl, m t s cng ty thng m i Nh t B n v m t s cty xy d ng l n tch c c xy d ng h th ng thu th p v x l thng tin v bn ngoi. Nhng nhn chung, ph n ng doanh nghip u cha b t tay lm cng vi c ny. Cng vi c s nhanh chng tr thnh m t thch th c quan tr ng v thng tin i v i t t c m i doanh nghi p.
III THNG TIN C N THI T CHO NH QU N L. Ph n chnh c a cng ngh m i l thi t b x l d li u dng cho c nhn. Nhng khi ni n thng tin, th ng i ta dnh s ch ch y u vo thng tin cho doanh nghi p, nh c nu trong chng ny. Th nhng th c ra th thng tin dnh cho cc nh qu n l v ng hn l cho m i lao ng tri th c th c hi n cng vi c c a mnh cn quan tr ng hn nhi u. B i v thng tin chnh l ngu n l c ch y u c a lao ng tri th c ni chung v nh qu n l ni ring. Thng tin ngy cng t o nn m i lin k t gi a
229
Peter F.Drucker
nh ng ng i lao ng v i nhau v v i t ch c v m ng l i c a h . Ni cch khc, thng tin gip cho ng i lao ng tri th c th c hi n cng vi c c a mnh. n nay m t i u r rng l khng ai cung c p c thng tin m ng i lao ng tri th c v c bi t l cc nh qu n l c n, ngo i tr chnh h ph i t lo li u l y. Nhng c r t t nh qu n l b cng s c ra quy t nh xem thng tin no l c n thi t cho mnh, v cng t ng i hn n a tm cch x l cc thng tin ny. H th ng d a vo nh ng ng i cung c p d li u, t c l cc nhn vin tin h c v k ton, quy t nh gim cho h . Th nhng, nh ng ng i cung c p d li u ny l i khng th no bi t c nh ng d li u no ng i s ng c n bi n n thnh thng tin. Ch c t ng ng i lao ng tr th c v nh t l nh qu n l m i c th chuy n cc d li u thnh thng tin m thi. V cng ch c t ng ng i lao ng tri th c v c bi t l nh qu n l m i bi t cch x l thng tin c c lm cho cng vi c c k t qu . c c thng tin c n thi t cho cng vi c c a mnh, nh qu n l c n ph i tr l i hai cu h i d i y: Nh ng thng tin no ti c n cung c p cho ng i
230
Peter F.Drucker
ang lm vi c v i ti v l ch d a cho ti? B ng hnh th c no? V th i gian no? Nh ng thng tin no c n thi t cho chnh ti? Thng tin l y t ai? B ng hnh th c no? V th i gian no? Hai cu h i trn r rng l khc nhau, nhng c m i quan h ch t ch v i nhau. Cu h i u tin xc l p c s trao i thng tin th s khng c thng tin ph n h i tr l i cho nh qu n l. Chng ta bi t i u ny t th i Chester I.Barnard (18861961) khi ng ta xu t b n cu n sch Cc ch c nng c a nh qu n l vo nm 1938, cch y hn 60 nm. Trong khi cu n sch ny c a Barnard c r t nhi u ng i ca ng i th n l i t c tc d ng i v i th c ti n. Theo Barnard th s trao i thng tin l ci g m h v chung chung. l s quan h gi a con ng i v i nhau v mang tnh c nhn. Th nhng i u lm cho s trao i thng tin t i ni lm vi c mang l i hi u qu l s t p trung vo bn ngoi m t c nhn. Thng tin ph i t p trung vo m t nhi m v chung, m t thch th c chung. Tm l i
231
Peter F.Drucker
s trao i thng tin ph i t p trung vo cng vi c. V v y khi t ra cu h i: Ti c n cung c p thng tin cho ai h th c hi n t t cng vi c c a h ?, th s trao i thng tin do em l i k t qu . Do , cu h i u tin khng nn l: Ti mu n ci g, hay c n ci g? M nn l: Ng i ta c n ti ci g? v Ai c n n ti? Sau m i n cu h i: Nh ng thng tin no c n thi t cho ti, thng tin l y t ai? B ng hnh th c no? Trong th i gian no? Nh ng nh qu n l no bi t t ra nh ng cu h i trn s s m nh n ra r ng nh ng thng tin h c n n l c r t t t h th ng thng tin c a cty mnh. M t s thng tin c c l t b ph n k ton, m c d trong nhi u tr ng h p cc thng tin ny c n ph i c s p x p, hi u ch nh l i cho ph h p v i yu c u cng vi c c a nh qu n l. Ph n l n thng tin m cc nh qu n l c n n l t bn ngoi cty v c n c t ch c s p x p ring bi t khng l n l n v i thng tin t n i b cty. Ng i duy nh t c th tr l i cu h i: Ti c n cung c p thng tin g? Cho ai? B ng hnh th c no? l i khng ph i ng i t ra cu h i. B c u tin thu th p thng tin
232
Peter F.Drucker
m nh qu n l c n n l ph i tm n v h i t t c m i ng i c quan h lm vi c v l ch d a cho nh qu n l. Nhng tr c khi t cu h i, ng i ta ph i chu n b cu tr l i. V ng i c h i s - v nn l nh th - h i l i: V y anh c n ti cung c p thng tin g? Do v y, nh qu n l c n ph i suy ngh tr c c hai cu h i r i h b t u b ng vi c n g p ng i khc v h i h : Ti c n cung c p thng tin g cho anh? C hai cu h i Ti c n bo cho ng i khc thng tin g? v Ti c n thng tin g? tho t t ng r t n gi n. Nhng ai t ng h i cc cu h i ny r i cng u th y r ng ph i suy ngh r t th u o, ph i qua nhi u s th nghi m, ph i lm vi c r t tch c c m i tr l i c. V cu tr l i khng c nh mi. Th c t , vi c t cu h i khng ph i ch m t l n l thi m c n l p i l p l i, ch ng h n 18 thng m t l n. V cng c n t cu h i m i khi c s thay i l n trong doanh nghi p, ch ng h n nh thay i l thuy t kinh doanh, thay i ch lm v phn cng nhi m v cho cc nhn vin. Nh ng ai t ra cc cu h i trn m t cch nghim tc s s m hi u c mnh c n thng tin g v c n cung c p
233
Peter F.Drucker
thng tin no. V t bi t cch x l c hai lo i thng tin . T ch c thng tin N u khng c t ch c th thng tin v n ch l cc d li u m thi. lm cho thng tin c ch n ph i c t ch c. Tuy nhin, i u khng r rng l hnh th c thng tin no l c ch, c bi t l v i hnh th c t ch c no th thng tin c ch cho cng vi c c a m i ng i. Do cng m t thng tin c th c t ch c theo nh ng cch khc nhau nh m nh ng m c ch khc nhau. y l m t v d . T khi Jack Welch nh n ch c t ng gim c General Electric (GE) nm 1981, ng ta lm cho cty ny t o ra c a c i nhi u hn b t k cty no trn th gi i. M t trong nh ng nguyn nhn thnh cng l GE bi t cch t ch c thng tin v tnh hnh ho t ng c a t ng n v kinh doanh m t cch khc nhau v i m c ch khc nhau. Cty duy tr phng php bo co truy n th ng v tnh hnh ti chnh v th tr ng m h u h t cc cty s d ng nh gi tnh hnh ho t ng c a cty hng nm. Th nhng cng d li u l i c t ch c cho vi c x
234
Peter F.Drucker
d ng chi n l c lu di, ngha l m t m t nu ra nh ng thnh cng ho c th t b i b t ng nhng ng th i cng nu ra nh ng s ki n no di n ra khc v i d ki n. Cch th ba t ch c cng cc d li u l t p trung vo hi u qu i m i c a cty hi u qu ny tr thnh y u t ch y u xem xt vi c khen th ng cc gim c v cn b qu n l cao c p c a m t n v kinh doanh. Cu i cng th cng cc d li u ny c t ch c nh gi cch i x v pht tri n cc nhn vin c a m t n v kinh doanh y tr thnh m t y u t quan tr ng trong vi c xem xt b t cn b qu n l, c bi t i v i c p gim c m t n v kinh doanh.
Theo kinh nghi m c a tc gi th m i nh qu n l c cch t ch c thng tin ring cho mnh v thng tin ph i c t ch c ph h p v i cch lm vi c c a t ng nh qu n l. Tuy nhin cng c m t s phng php lu n c b n trong vi c t ch c thng tin. Th nh t l xc nh s ki n then ch t. Cc s ki n no l cc i m m u ch t cho hi u qu trong cng vi c. c th l cng ngh - y u t quy t nh thnh cng c a m t d
235
Peter F.Drucker
n nghin c u. S ki n then ch t c th c lin quan n con ng i v s pht tri n ngu n nhn l c. N cng c th lin quan n vi c t o ra s n ph m m i hay d ch v m i cho m t s khch hng chnh. Hay cng c th lin quan n vi c tm ki m khch hng m i. Tm l i, ci g c coi l s ki n then ch t hon ton ty thu c quy t nh c nhn nh qu n l. Tuy nhin quy t nh c n c bn b c th o lu n v i nh ng ng i trong cty m nh qu n l trng c y. y c l l i u quan tr ng nh t m b t k ng i no trong m t t ch c cng ph i trnh by r v i ng i cng lm vi c v c bi t l v i c p trn c a mnh. Th hai l p d ng khi ni m c a l thuy t xc su t hi n i m t khi ni m lm c s cho phng php Qu n l Ch t l ng Ton di n (TQM). l s phn bi t gi a cc s ki n bi n i v i phn ph i xc su t bnh th ng v s ki n b t th ng. Ch ng no m s bi n i v n n m trong gi i h n c a phn ph i xc su t bnh th ng i v i m t s ki n no (ch ng h n nh ch t l ng trong m t quy trnh trnh s n xu t) th khng c n ph i x l. S bi n i nh th v n ch l d li u cha ph i l thng tin. Nhng s ki n b t th ng v i phn ph i xc su t v t ra ngoi m c quy
236
Peter F.Drucker
nh th l thng tin, i h i ph i c bi n php x l. Phng php lu n th ba t ch c thng tin xu t pht t l thuy t c a Hi n t ng Ng ng (Threhold Phenomenon), m t l thuy t lm n n t ng cho khoa h c v Tm l h c nh n th c. Chnh nh v t l h c ng i c Gustav Fechner (1801-1887) l ng i u tin nh n ra r ng chng ta s khng c m nh n c c m gic, ch ng h n nh s b t r t, cho n khi n t n m t c ng nh t nh, t c l khi n v t qua m t ci ng ng nh n th c. C r t nhi u hi n t ng khc tun theo quy lu t ny. Th c ra chng cha l hi n t ng m ch l d li u cho n khi chng t n m t c ng no v v t qua ng ng nh n th c. L thuy t ni trn c th p d ng cho nhi u hi n t ng c ni lm vi c l n trong cu c s ng c nhn gip cho vi c t ch c d li u thnh thng tin c n thi t. Ch ng h n khi chng ta ni n hi n t ng suy thoi trong kinh t chng ta ang c p n m t hi n t ng ng ng, t c l s s t gi m v doanh s v l i nhu n tr thnh cu c suy thoi kinh t khi chng v t qua m t ng ng nh t nh, ch ng h n
237
Peter F.Drucker
khi n c ko di v t qu m t th i gian nh t nh. Tng t nh v y, m t b nh truy n nhi m c th tr thnh m t n n d ch b ph n dn c no khi n v t qu m t ng ng nh t nh. Khi ni m ny r t h u ch khi t ch c thng tin v cc s k n lin quan n nhn s . Ch ng h n nh cc s ki n tai n n lao ng, thay th nhn cng, s ki n co s tr thnh v n l n khi v t qu m t ng ng nh t nh. Tng t nh v y i v i hi u qu i m i c a cty, ch c khc l hi u s y ng ng nh n th c l i m m khi s s t c n thi t ph i c bi n php x l. Khi ni m gi m trong hi u qu i m i n m d i i m th bo ng ng l m t trong cc khi ni m h u ch nh t xc nh khi no chu i cc s ki n tr thnh m t xu th i h i ph i c s ch v c hnh ng thch hp, cng nh khi cc s ki n trng b ngoi c v c bi t nhng b n thn n khng c ngha g c . Cu i cng, r t nhi u nh qu n l nh n ra r ng cch t ch c thng tin c hi u qu n gi n ch l t ch c sao cho mnh s c thng tin v nh ng i u khng bnh th ng. M t v d l cc th t g i cn b qu n l. Nh ng nhn
238
Peter F.Drucker
vin trong cty hng thng vi t th bo co cn b qu n l, nu ln t t c s ki n khng bnh th ng v b t ng trong t ng lnh v c, ho t ng c a h . H u h t nh ng i u khng bnh th ng trong cc bo co ny khng ng c quan tm. Th nhng nhi u khi cng c s ki n ngo i l , l s ki n m phn ph i xc su t c a n v t ra ngoi m c bnh th ng. V nhi u khi c s trng kh p cc s ki n khng quan tr ng trong t ng b n bo co, nhng khi t ng h p l i n tr nn quan tr ng. Nh v y, nhi u khi cc th bo co c a nhn vin nu ra nh ng i m ng ch cho cc nh qu n l. Chng lun chuy n thng tin n cho h . Khng c s b t ng Khng c m t h th ng thng tin no do ng i lao ng tri th c nh t l nh qu n l thi t k cung c p thng tin cho h l hon h o c . Th nhng trong nhi u nm qua n d n c c i thi n. V m t th c o cu i cng i v i m t h th ng thng tin l khng c s b t ng . Tr c khi cc s ki n tr thnh v n l n, nh qu n l bi t n n, phn tch n, hi u c n v c hnh ng thch h p x l.
239
Peter F.Drucker
V d , ch c ba ho c b n, ngha l r t t, cc t ch c ti chnh c a M khng b b t ng tr c s s p ti chnh chu vo cu i nhng nm 1990. H chu . H d n d n hi u c thng tin l g i v i cc n n kinh t chu v cc ng ti n l c a h lo i b cc thng tin nh n c t cc cty con v i cc n c chu , v h b t u nh n ra r ng ch l d li u ch khng ph i thng tin. Thay vo , h b t u t ch c cc thng tin nh l t l gi a v n u t tr c ti p v u t gin ti p, v t l gi a v n u t gin ti p (ngha l cc kho n vay ng n h n) v cn cn thanh thon c a cc n c ny v cng v i n l kho n c th dng tr n ng n h n n c ngoi. T r t lu tr c khi cc t s ny tr nn qu b t l i, gy ra s ho ng lo n khng trnh kh i chu th cc nh qu n l ni trn nh n th y l s ho ng lo n ang n. H nhn ra l h ph i quy t nh ho c rt lui v i chi n l c u t ng n h n, ho c ti p t c l i v i chi n l c u t r t lu di v cng r t m o hi m. Ni cch khc, h nh n th c c d li u kinh t no l c ngha
240
Peter F.Drucker
i v i cc n c kinh t ang pht tri n, r i ti n hnh t ch c, phn tch v di n d ch cc d li u . H chuy n cc d li u thnh cc thng tin v quy t nh c n c hnh ng g t r t lu tr c khi cc hnh ng tr nn c n thi t. Ng c l i, i a s cc cty c a M , chau u v chu ang lm n chu ho c u t m ch d a vo thng tin do ng i c a h ng bo co v u b b t
ng . Cc thng tin ny ha ra khng ph i l thng tin, m ch l tin sai l c. Ch c nh ng nh qu n l no m t nhi u nm trn tr v i cu h i: Nh ng thng tin no v lm n Thi Lan v Indonesia l h u ch? m i c s chu n b tr c. M t i u kh ph bi n l s l ng n thu n c a d li u l i c coi l thng tin, ch ng khc g vi c coi cu n danh b i n tho i dy c m c a m t thnh ph l n l ng ngha v i vi c khng c n thi t ph i bi t n ai c n lin h n a, c tn tu i, a ch , cng nh l do t i sao ph i lin h v i ng i . Cc nh qu n l c n ph i bi t hai i u: m t l LO I B d li u khng c lin quan n thng tin ang c n n; hai l t ch c, phn tch v di n d ch cc d li u
241
Peter F.Drucker
v sau t p trung cc thng tin c c vo HNH NG th c t . B i v m c ch c a thng tin khng ph i l tri th c m l a tri th c vo hnh ng th c t . i ra bn ngoi V d v vi c cc cty s suy s p kinh t cc n c pht tri n b b t ng tr c cc n c chu cho th y t m quan
tr ng c a vi c thu th p cc thng tin h u ch t bn ngoi. i v i cc nh qu n l, xt cho cng ch c m t cch nh n c cc thng tin ny, l ph i t mnh i ra bn ngoi. D cc b n bo co c t t n u, hay cc l thuy t kinh t hay ti chnh c p d ng c ng n u i n a, th cng khng c g snh b ng s quan st tr c ti p, c nhn v d i hnh th c th c s l s quan st bn ngoi Cc h th ng siu th c a n c Anh nhi u l m tm cch thi t l p c s t i n c Ireland lng gi ng c a mnh, nhng r t t thnh cng. H th ng siu th ang chi m lnh th tr ng Ireland l Super-Quinn do Fergal Quinn thnh l p v i u hnh. B quy t c a ng tya khng ph i l hng ha t t hn hay gi c th p hn. B quy t l ng ta v cc cn b
242
Peter F.Drucker
qu n l c a cty hng tu n ph i b ra hai ngy lm vi c bn ngoi vn phng. M t ngy dnh lm cc cng vi c t i siu th , ch ng h n nh ph c v t i qu y thanh ton hay lm cn b ph trch khu bn th c ph m ti s ng. Cn m t ngy dnh i quan st cc c a hng c a cc i th c nh tranh, l ng nghe v ni chuy n v i cc nhn vin lm vi c cho cc i th c nh tranh v cc khch hng c a i th c nh tranh. Cty cung c p thi t b cho b nh vin l n nh t Hoa K do
m t t ng gim c thnh l p, ng i dnh b n tu n l trong m t nm, t c hai l n m t nm m i l n ko di hai tu n l thay th ng i bn hng, trong d p ng i ny ngh php. ng ta i h i m i cn b qu n l cao c p c a cty cng ph i lm nh v y. Khi ng i bn hng chnh tr l i lm vi c th khch hng, l m t b x c a m t b nh vin Thin Cha gio, h i ng ta: Ci lo ngu ng c no bn hng thay ng v y? ng ta lun h i t i sao ti l i mua hng c a ng i khc m khng mua hng c a ng. ng ta ch ng quan tm l m n vi c nh n c n t hng cho ng. Th nhng chnh y l i l n i dung ch y u c n tm
243
Peter F.Drucker
hi u cho t i th c t . M t kinh nghi m r t c i n cho r ng h u nh khng c cch g nng cao ch t l ng i u tr c a bc s b ng vi c chnh bc s lm b nh nhn t i b nh vi n kho ng hai tu n l . Cc nhm nghin c u th tr ng, nghin c u i t ng t p trung v cc b n nghin c u khc tng t lun c nh gi cao v i u l ng. Th nhng h v n lun t p trung ch vo cc s n ph m c a cty. H khng t p trung ch vo vi c khch hng mua g v quan tm ci g. Ch b ng cch t mnh ng vai tr khch hng, ng i bn hng, ho c b nh nhn th nh qu n l m i c th c c thng tin chn th c bn ngoi. M c d c c cc thng thng tin v khch hng tin ny nhng v n ch gi i h n g khc
v phi khch hng. V y nh qu n l c n c thm thng tin bn ngoi v lm th no c c?
y chnh l l do v sao vi c tnh nguy n tham gia m t t ch c phi l i nhu n l i c ngha quan tr ng nh s c th o lu n Chng 6 khng ch bn ngoi, t c chu n b cho n a qung i cn l i c a mnh, m cn l cch nh n c thng tin
244
Peter F.Drucker
l thng tin v cch nhn nh n, ng x v ra quy t nh nh ng con ng i khc v i mnh v cng vi c, qu trnh, v ki n th c, v nh n th c v quan i m. Cng v l do m vi c ti p t c o t o nh ng ng i l n tu i thnh t s ngy cng quan tr ng. Thng qua qu trnh ti p t c o t o nh th , nh ng ng i vo tu i trung nin thnh t, t c kho ng 45 tu i l nh ng lao ng tri th c nh qu n l doanh nghi p, lu t s, hi u tr ng tr ng i h c hay m c s nh th - b t bu c ph i lm vi c v i nh ng con ng i thu c cc t ng l p x h i khc nhau v v i nh ng gi tr khc nhau. y khng ch l cch nng cao tri th c m cn gip cho nh qu n l c c thng tin c n thi t cho cng vi c c a mnh, l thng tin v bn ngoi. V lu di, thng tin quan tr ng nh t c n thi t cho nh qu n l lm t t cng vi c c a mnh l thng tin v bn ngoi. ng th i, y l thng tin v n cn c n ph i c t ch c. Nh ng thng tin ny khng ch l c s a n hnh ng ng, n cn l c s i ph v i cc thch th c khc s th o lu n cc chng sau, l thch th c
245
Peter F.Drucker
i v i nng su t c a lao ng tri th c v thch th c i v i vi c t qu n l b n thn. C hai thch th c ny ph thu c r t nhi u vo s hi u bi t c a cc nh qu n l v thng tin no c n cho cng vi c c a h v thng tin no h c n cung c p cho ng i khc, cng nh ph thu c vo cc phng php bi n nh ng d tr ng tm cho nh qu n l. li u l n x n thnh cc thng tin c s p x p t ch c c h th ng v x l c
Chng V NNG SU T C A LAO NG TRI TH C Nng su t lao ng chn tay Cc nguyn t c nng su t lao ng chn tay Nng su t lao ng chn tay trong tng lai Chng ta bi t g v nng su t c a lao ng tri th c Lm g? Lao ng tri th c l ti s n v n
246
Peter F.Drucker
Cc chuyn vin Cng vi c tri th c l m t h th ng B t u nh th no? Quy n i u khi n doanh nghi p
D n nh p S ng gp quan tr ng nh t v th c s c o c a lnh v c qu n l trong th k XX l vi c tng nng su t LAO NG CHN TAY trong s n xu t ln 50 l n. Tng t nh v y s ng gp quan tr ng nh t c a lnh v c qu n l c n lm c trong th k XXI s l vi c nng cao nng su t lao ng cc CNG VI C TRI TH C v nng su t lao ng c a NG I LAO NG TRI TH C. Ti s n c gi tr nh t c a m t cty th k XX l thi t b
247
Peter F.Drucker
s n xu t. Cn ti s n c gi tr nh t c a m t t ch c ng i lao ng tri th c v nng su t lao ng c a h .
th
k XXI, b t k l kinh doanh hay phi kinh doanh, s l
I NNG SU T LAO NG CHN TAY TH NH T: th xem hi n chng ta ang ch no
Ch m i c hn m t trn nm nay thi k t khi l N u tin m t ng i c h c th c th c s quan tm n cng vi c lao ng chn tay v ng i lao ng chn tay v b t u nghin c u c hai lnh v c ny. Cc nh th v i nh Hesiod c a Hy L p (th k VI tr c Cng nguyn) v 500 nm sau l Virgil c a La M (vo cu i th k th nh t tr c Cng nguyn) ca ng i cng vi c ng ng c a nng dn. Nh ng tc ph m c a h v n l nh ng ng th hay nh t b ng b t k ngn ng no. Th nhng ch ng c bi th no ni v lao ng ng ng l n ng i nng dn l i gi ng v i th c t cu c s ng c a h . C Hesiod l n Virgil cha m t l n trong i c m n chi c li m g t hi, cha bao gi chn c u, ho c th m ch cha bao gi quan st ng i nng dn lm nh ng cng vi c . V
248
Peter F.Drucker
1.900 nm sau th i i c a Virgil, n l t Karl Marx (1818-1883) vi t v lao ng chn tay v cng nhn lao ng chn tay, th ng cng cha bao gi quan st h v cng cha bao gi ch m tay n cc my mc. Ng i u tin v a tr c ti p lao ng chn tay nh cng nhn v v a nghin c u v lao ng chn tay chnh l Fredrick Winslow Tylor (1856-1915). Trong su t qu trnh pht tri n c a l ch s - v ni ng hn l c tr c khi l ch s c ghi chp trong cc s sch c s ti n b khng ng ng c a ci m ngy nay chng ta g i l nng su t lao ng (thu t ng ny ch m i t n t i kho ng 50 nm). Th nhng l i l k t qu c a nh ng cng c m i, phng php m i v cng ngh m i. l s ti n b trong lnh v c m cc nh kinh t g i l T b n. Th nhng trong su t qu trnh l ch s l i c r t t s ti n b trong lnh v c m cc nh kinh t g i l Lao ng, t c l nng su t lao ng c a ng i cng nhn. i u hi n nhin trong su t l ch s l ng i cng nhn mu n s n xu t c nhi u hn th ch c cch l ph i lm vi c c t l c hn ho c ko
249
Peter F.Drucker
di th i gian lm vi c nhi u hn. C r t nhi u i u m cc nh kinh t th k XIX khng nh t tr v i nhau, cng nh cc nh kinh t hi n nay. Nhng h u nh t tr v i nhau, t th i David Ricardo (17721823) n Karl Marx, r ng c s khc bi t r t l n v trnh tay ngh gi a cc cng nhn, ch khng c g khc nhau ng v nng su t lao ng, tr s khc nhau gi a cng nhn chm ch v cng nhn l i bi ng, ho c gi a cng nhn s c kh e t t v cng nhn s c kh e y u. Lc khi ni m nng su t lao ng cha t n t i. Nng su t lao ng v n ch c coi l y u t ngo i lai:, khng ph i l m t thnh ph n trong phng trnh c a h u h t h c thuy t kinh t ng th i, nh h c thuy t c a Keynes v Tr ng phi kinh t o. Ch trong m t th p k sau khi Taylor l n u tin quan st v nghin c u cc ng tc lao ng, th nng su t lao ng chn tay m i b t u tng ln cha t ng th y. t tr i, nng su t lao ng chn tay tng ln u n v i t c 3,5% trong m t nm, ngha l tng ln 50 l n k t th i Taylor. T t c thnh qu v kinh t v x h i
250
th k XX
Peter F.Drucker
u d a trn c s thnh t u ny. Nng su t lao ng chn tay t o ra ci m ngy nay chng ta g i l cc n n kinh t pht tri n. Tr c th i Taylor khng h t n t i khi ni m ny, v m i n n kinh t u cha pht tri n nh nhau. Ngy nay m t n n kinh t cha pht tri n hay th m ch n n kinh t m i tr i d y l n n kinh t khng lm c ho c t ra cha lm c vi c nng cao nng su t lao ng chn tay. Cc nguyn t c c a nng su t lao ng chn tay Nh ng nguyn t c c a Taylor xem ra n gi n n m c kh tin. B c u tin lm cho lao ng chn tay c nng su t l xem xt k t ng cng vi c v phn tch cc ng tc c u thnh c a n. B c ti p theo l ghi chp l i t ng ng tc, c cng s c b ra v th i gian i h i th c hi n. Ti p n l lo i b cc ng tc th a; m i khi quan st cng vi c chn tay, chng ta s pht hi n th y c r t nhi u ng tc m t lu c coi l hay nhng th c t l i th a, khng lm l i ci g c . Sau m i ng tc c n thi t t o ra thnh ph m cu i cng c x p t l i sao cho
251
Peter F.Drucker
vi c th c hi n n gi n nh t, d dng nh t, t t n cng s c nh t v i h i th i gian th c hi n ng n nh t. Ti p theo cc ng tc ny c ghp l i v i nhau thnh m t c ng o n theo m t trnh t logic. Cu i cng l thi t k l i cc cng c th c hi n t ng ng tc. V m i khi chng ta xem st b t c cng o n no, d cng o n t ng t n t i hng ngn nm, chng ta u pht hi n th y cc cng c s d ng t lu i hon ton khng ph h p cho vi c th c hi n cng vi c . i u ny r t ng, ch ng h n nh tr ng h p m Taylor pht hi n i v i chi c x ng dng xc ct trong x ng c, cng o n u tin m ng ta nghin c u. l chi c x ng c hnh dng khng ng, kch th c khng ng v tay c m khng ng. Chng ta cng nh n ra i u tng t nh v y i v i cc d ng c y khoa c i n c a cc bc s ph u thu t. Cc nguyn t c c a Taylor xem ra r t hi n nhin m i phng php c hi u qu u nh th . Th nhng Taylor ph i m t 20 nm my m m i tm ra. Trong hn m t trm nm qua c bi t bao nh ng s thay
252
Peter F.Drucker
i, i u ch nh v hon thi n i v i cc phng php ny, k c tn g i c a n. Chnh Taylor lc u g i tn phng php c a mnh l S phn tch cng o n lm vi c hay Qu n l cng o n lm vi c. Hai mi nm sau n c i tn thnh Qu n l theo khoa h c. Ti p theo 20 nm n a, sau Th chi n th I, n l i c i tn thnh Quy trnh cng nghi p B n. Cn cc n c nh M , Anh v Nh t c l i g i l S h p l ha.
Vi c cng b r ng phng php c a ai bc b ho c thay th phng php c a Taylor h u nh l m t cch giao t cng c ng chu n m c. B i v chnh nh ng i u lm cho Taylor v phng php c a ng c s c m nh cng ng th i lm cho ng ta b cm ght. Nh ng i u m Taylor nhn nh n v lao ng l tri ng c so v i nh ng g m nh th v tri t h c t Hesiod v Virgil cho t i Karl Marx m t v lao ng. H u cao l k nng. Nhng Taylor l i cho r ng i v i lao ng chn tay th khng c k nng g c , m ch l cc ng tc n gi n, l p i l p l i. Cn ci lm cho lao ng chn tay c nng su t chnh l Tri th c, t c l cch th c
253
Peter F.Drucker
lm cho cc ng tc n gi n, khng c k nng c ghp l i v i nhau, c s p x p v th c hi n cng vi c m t cch h p l. Th c t , Taylor chnh l ng i u tin bi t p d ng tri th c vo cng vi c.* i u ny cng lm Taylor tr thnh k th khng i tr i chung c a cc t ch c cng on cng th i ng ta, l cc t ch c cng on cc ngh nghi p th cng, d a vo b m t c a cc k nng th cng v s c quy n b m t ny c a h . Hn th n a, Taylor cn x ng nguyn t c, m n nay v n b m t s cng on lao ng nguy n r a, l vi c tr lng cng nhn ph i cn c vo nng su t lao ng, t c l theo u ra, ch khng ph i theo u vo ch ng h n nh gi lm vi c. Th nhng nh ngha c a Taylor v lao ng l m t dy cc thao tc cng gi i thch l do t i sao ng g p ph i s ph n i b i nh ng ng i m b n thn h khng lao ng chn
i v i cng vi c trong ngnh ngh i h i tri th c lu i nh t l y h c, th ng i ng th i v i Taylor l William Osler (1849-1919) cng lm gi ng nh Taylor trong cu n sch nm 1892 nhan Cc nguyn t c v th c hnh y h c (c ng i cho r ng y l cu n sch gio kho t t nh t k t cu n Hnh h c c a Euclid th k th III tr c Cng nguyn). Cng trnh c a Osler c g i ng l s p d ng qu n l theo khoa h c vo ch n on y khoa. Cng gi ng nh Taylor, Osler cho r ng khng h c k nng lao ng m ch c phng php lao ng m thi.
*
254
Peter F.Drucker
tay: l h u th c a cc nh th v nh tri t h c c i, cc h c gi , tr th c. B i v Taylor ph b tnh lng m n c a cng vi c, thay v c coi l k nng cao qu nay tr thnh m t chu i cc ng tc n gi n. M c d v y, b t k phng php no thnh cng t nhi u trong m t trm nm qua trong vi c nng cao nng su t lao ng chn tay v cng v i n l m c lng tng ln cho ng i lao ng cng u d a trn cc nguyn t c c a Taylor, b t ch p nh ng ng i ch x ng c to ti ng ni r ng phng php c a h khc v i phng php c a Taylor. T t c cc phng php nh l m r ng cng vi c, nng cao ch t l ng cng vi c hay lun phin cng vi c u p d ng cc nguyn t c c a Taylor nh m lm gi m b t cng s c lao ng c a cng nhn v qua tng nng su t lao ng. Cc nguyn t c c a Taylor v phn tch cng o n lm vi c v quy trnh cng nghi p c m r ng p d ng vo quy trnh lao ng chn tay trong dy chuy n l p rp c a Henry Ford ( c pht tri n sau nm 1914 khi m Taylor ngh hu do gi c v b nh t t). Cc nguyn t c cng c p d ng cho cc phng
255
Peter F.Drucker
php qu n l c a Nh t B n nh chu trnh ch t l ng (Quality Circle), c i thi n ch t l ng lin t c (Continuous Improvement) v giao nh n ng lc (JustIn-Time Delivery) M t v d i n hnh l phng php Qu n l ch t l ng ton di n c a W.Edwards Deming (19001993). i u lm cho phng php qu n l ch t l ng c a Deming em l i hi u qu chnh l v tc gi phn tch v t ch c cng vi c theo ng cch m Taylor lm. Sau vo kho ng nm 1940 ng ta b sung thm phng php ki m tra ch t l ng d a vo l thuy t th ng k m i c pht tri n sau khi Taylor m t m i nm. Cu i cng, vo nh ng nm 1970, Deming s d ng v tuy n truy n hnh m ch kn v s m ph ng trn my vi tnh thay th cho ng h b m gi v my ch p hnh di ng c a Taylor. Th nhng cc chuyn vin phn tch ki m tra ch t l ng c a Deming th lm vi c ch ng khc g cc k s v hi u qu cng vi c c a Taylor c , h gi ng nhau nh c. M c d Taylor cn c nhi u h n ch v thi u st, nhng
256
Peter F.Drucker
khng ng i M no, k c Henry Ford (1863-1947), c nhi u nh h ng nh ng ta. Qu n l theo khoa h c( v sau l Quy trnh cng nghi p) l m t tri t l M c nh h ng r ng kh p trn th gi i, hn c Hi n php v Lu t lin bang M . Trong th i k Th chi n th I, phng php Qu n l theo khoa h c c a Taylor, k t h p v i dy chuy n l p rp c a Ford d a trn c s l thuy t c a Taylor, c ph bi n trn ton n c M . Trong nh ng nm 1920, phng php qu n l theo khoa h c trn qua Ty u v b t u c p d ng Nh t B n.
Trong th i k Th chi n th II cc thnh t u c a c v M u d a trn c s p d ng cc nguyn t c c a Taylor vo vi c o t o. B t ng tham mu c a c, sau th t b i trong Th chi n th I, p d ng nguyn t c qu n l theo khoa h c c a Taylor d i tn g i s h p l ha vo cng vi c c a ng i lnh v hu n luy n qun s . i u ny gip cho Hitler pht tri n c m t c my nh nhau siu h ng ch trong vng su nm, k t nm ln c m quy n cho n nm 1939. Nh ng nguyn t c cng c p d ng t i M trong vi c o t o i ng cng nhn cng nghi p,
257
Peter F.Drucker
lc u cn c tnh thm d trong th i k Th chi n th I, sau c p d ng i tr trong Th chi n th II. i u gip cho M v t xa c v s n xu t cng nghi p, m c d t l nam gi i trong qun ng c a M l n c a c. V nh c o t o theo phng php qu n l theo khoa h c m l c l ng lao ng dn s c a M c nng su t lao ng cao hn lao ng c a c qu c x c cng nh t i chu u do c chi m ng t hai n ba l n. Phng php qu n l theo khoa h c cn gip cho M v t tr i hn c c v Nh t trn m t tr n v nhi u phng di n. S pht tri n kinh t th gi i bn ngoi phng Ty k t
nm 1950 n nay u d a trn c s sao chp l i nh ng i u m M lm trong Th chi n th II, l p d ng phng pp qu n l theo khoa h c tng nng su t lao ng chn tay. Ton b s pht tri n kinh t tr c u d a trn c s i m i cng ngh , u tin l th k XVIII, sau Php trong Anh t 1760 cho n 1850 v cu i
cng t i cc c ng qu c kinh t m i, l c v M vo n a sau th k XIX. Cc n c n m ngoi chu u pht tri n kinh t sau Th chi n th II, u tin l Nh t B n trnh i vo i m i cng ngh . Thay vo , cc n c ny
258
Peter F.Drucker
du nh p phng php o t o nhn l c m M pht tri n t th i Th chi n th II d a trn cc nguyn t c c a Taylor v ng d ng n trong m t th i gian r t ng n nng cao nng su t lao ng cho i ng lao ng c a mnh v n cn trong th i k ti n cng nghi p c trnh tay ngh th p (ch ng h n nh Nh t b n, vo nm 1950 c n 2/3 l c l ng lao ng t i y v n cn ki m s ng ch y u b ng ngh nng v cc ngnh ngh c trnh th p, tr lnh v c tr ng la). Th nhng, m c d c nng su t lao ng cao, l c l ng lao ng m i cc n c u tin l Nh t B n, sau l Hn Qu c, i Loan v Singapore trong hng th p k v n ch c h ng m c lng th i ti n cng nghi p. Do v y, h c th lm ra cng m t lo i s n ph m nh cc n c pht tri n nhng v i chi ph lao ng ch b ng m t ph n cc n c m thi. Nng su t lao ng chn tay trong tng lai Cch ti p c n c a Taylor xu pht t lao ng chn tay trong s n xu t cng nghi p v lc ban u n ch c p d ng trong ph m vi m thi. Nhng ngay trong gi i h n truy n th ng th ph m vi nh h ng c a n cng r t to l n. N v n s lm nguyn t c t ch c t i cc n c m
259
Peter F.Drucker
cng vi c lao ng chn tay, c bi t trong lnh v c s n xu t, ang l khu v c tng tr ng ch y u trong n n kinh t , l cc n c thu c th gi i th ba ni c l c l ng lao ng tr nhng trnh vn ha th p v khng c tay ngh v n cn ti p t c tng. Nh s bn n ph n sau c a chng ny, v n c m t s
l ng r t l n cng vi c tri th c, k c cng vi c i h i nh ng ki n th c r t cao v l thuy t su r ng, nhng l i bao g m cc thao tc b ng tay. nng cao nng su t lao ng trong cc cng vi c ny cng i h i ph i c quy trnh cng nghi p. Tuy nhin, t i cc n c pht tri n th thch th c ch y u khng cn l v n tng nng su t lao ng chn tay n a, v h tr i qua r i. Thch th c chnh hi n nay l v n tng nng su t cho lao ng tr th c. Lao ng tr th c ang nhanh chng tr thnh b ph n l n nh t c a l c M l ng lao ng t i cc n c pht tri n. L c l ng lao ng ny c th chi m t i 2/5 ton b l c l ng lao ng cn t i cc n c pht tri n khc th l ny tuy c nh hn nhng ang tng d n ln r t nhanh chng. Chnh nng su t lao ng c a l c l ng lao ng tri th c s ngy cng tr
260
Peter F.Drucker
thnh y u t quy t nh s ph n vinh v s t n t i c a n n kinh t cc n c pht tri n trong tng lai.
II CHNG TA BI T G V NNG SU T C A LAO NG TRI TH C. Vi c nghin c u v nng su t c a lao ng tri th c m i ch b t u. N u ni v cc cng trnh nghin c u th c s v nng su t lao ng tri th c, th ci m chng ta c c vo nm 2000 cng tng ng v i ci m chng ta c c vo nm 1900, ngha l cch y 100 nm, i v i cc cng trnh nghin c u v nng su t lao ng chn tay. Tuy v y, hi n nay chng ta bi t v nng su t lao ng tri th c nhi u hn so v i hi u bi t c a chng ta lc v nng su t lao ng chn tay. Chng ta cn bi t kh nhi u cu tr l i cho nh ng v n t ra. ng th i chng ta cn bi t c nh ng thch th c m chng ta cha bi t cu tr l i v c n ph i ti p t c tm cho ra. C t t c SU yu t quy t nh nng su t c a lao ng tri th c. 1. Nng su t c a lao ng tri th c i h i chng ta ph i
261
Peter F.Drucker
t cu h i: Nhi m v l g? 2. M i lao ng tri th c ph i t ch u trch nhi m v nng su t lao ng c a mnh. H ph i t qu n l b n thn. H ph i c t tr . 3. S i m i lin t c ph i l m t ph n c a cng vi c, l nhi m v v trch nhi m c a lao ng tri th c. 4. Cng vi c tri th c i h i lao ng tri th c ph i khng ng ng h c t p v khng ng ng gi ng d y. 5. Nng su t c a lao ng tri th c khng ph i ch y u l v n s l ng c a u ra ch t l tho t u. Ch t l ng cng quan tr ng khng km. 6. Nng su t lao ng tri th c i h i r ng ng i lao ng tri th c ph i c nhn nh n v i x nh l ti s n hn l chi ph. N i h i ng i lao ng tri th c mong mu n lm vi c cho t ch c c a mnh hn l cho cc c h i khc. Cc yu c u nu trn, c th tr yu c u cu i cng, u hon ton ng c v i nh ng yu c u c n thi t tng nng su t lao ng chn tay. i v i cng vi c chn tay th ch t l ng cng l quan
262
Peter F.Drucker
tr ng. Nhng s km ch t l ng
y c coi l m t gi i
h n. Do c n c tiu chu n t i thi u v ch t l ng. Thnh t u c a phng php qu n l ch t l ng ton di n, t c l phng php p d ng l thuy t th ng k c a th k XX vo lao ng chn tay, l vi c c t gi m (d khng lo i tr hon ton) s n l ng khng t tiu chu n t i thi u v ch t l ng. Nhng i v i cng vi c tri th c, th ch t l ng khng l i u t i thi u ph i t c, hay l m t gi i h n. Ch t l ng y l i u c t y u c a u ra. nh gi ch t l ng gi ng d y c a m t gio vin, chng ta khng h i c bao nhiu h c sinh trong l p h c. i u chng ta h i l c bao hiu h c sinh n m c n i dung gio vin d y, t c l m t cu h i v ch t l ng. Trong vi c nh gi k t qu ho t ng c a m t phng th nghi m y khoa, th cu h i c bao nhiu th nghi m c th ti n hnh trn my ch l cu h i hon ton th yu so v i cu h i chnh l c bao nhiu th nghi m cho k t qu ng v ng tin c y. Cc nh gi ny cng ng khi p d ng vo cng vi c c a m t nhn vin bn gi y. Do , nng su t lao ng tri th c ph i nh m tr c h t vo
263
Peter F.Drucker
vi c t ch t l ng, nhng khng ph i l ch t l ng t i thi u m l ch t l ng t i u, n u khng ph i l ch t l ng t i a. Ch sau r i m i n cu h i: Kh i l ng hay s l ng c a cng vi c l bao nhiu?. i u ny khng ch c ngha l chng ta tm cch tng nng su t lao ng tri th c t ch t l ng cng vi c ch khng ph i t s l ng cng vi c. N cn c ngha l chng ta ph i bi t xc nh ng v ch t l ng cng vi c. Lm g? i v i nng su t lao ng tri th c, cu h i quan tr ng t ra u tin l LM G?. Khc v i tr ng h p lao ng chn tay, cu h i quan tr ng bao gi cng l LM NH TH NO?. B i v y cng vi c lun c xc nh tr c r i. Khng m t ai nghin c u v nng su t lao ng chn tay l i t cu h i: Cng vi c c a ng i lao ng chn tay l g?. H ch t cu h i: Lm th no ng i lao ng th c hi n c t t nh t cng vi c? i u ny hon ton ng v i phng php qu n l khoa h c c a Frederick W.Taylor, hay c a cc nh qu n l t i Sears Roebuck hay cty Ford Motor,
264
Peter F.Drucker
nh ng ng i u tin thi t k dy chuy n l p rp, v cng ng v i phng php ki m sot ch t l ng ton di n c a W.Edwards Deming. Cn trong lao ng tri th c th cu h i ch y u t ra l: Lm g? L do l v, khc v i lao ng chn tay, cng vi c tri th c khng l p trnh ng i lao ng. Ng i cng nhn l p bnh xe trong dy chuy n l p rp xe ph i lm vi c theo quy trnh xc l p t tr c, ngha l h ti n hnh l p rp khi c hai bng chuy n ng th i chuy n n ch h m t bng chuy n khung xe t v m t bng chuy n bnh xe. Ng i nng dn ang ng i trn my ko gieo h t gi ng tr ng cy trn cnh ng th khng r i my ko g i i n tho i, d cu c h p hay ghi bin b n. i v i lao ng chn tay cng vi c c n lm l g c xc nh r t r. Cn trong cng vi c tri th c, ng i lao ng tri th c khng c quy trnh lm vi c c s n Khi c m t s c x y ra trong b nh vi n, ch ng h n nh m t b nh nhn lm vo tnh tr ng hn m, t t
265
Peter F.Drucker
nhin khi cng vi c c a ng i y t s b chi ph i b i s ki n ny. Nhng m t khc, ng i y t h u nh c quy n quy t nh nn t p trung th i gian chm sc b nh nhn gi ng b nh hay i lm cc th t c gi y t . Cc k s th ng b ko ra kh i cng vi c ang lm i vi t bo co hay s a l i b n bo co, hay i d cc cu c h p Cng vi c c a ng i nhn vin bn hng trong siu th l ph c v khch hng v gi i thi u nh ng m t hng m khch hng quan tm ho c s quan tm. Thay vo nhn vin bn hng ny l i cn t n r t nhi u th i gian cho cng vi c gi y t , cho vi c ki m tra xem hng ha cn trong kho ra sao, bao gi hng ha s c chuy n t i, v cc cng vi c khc, u l nh ng vi c ko h xa r i khch hng, v khng h lm tng nng su t lao ng c a ng i bn hng i v i cng vi c m h c tr lng, l bn hng v lm th a mn khch hng. Yu c u u tin x l cng vi c tri th c l ph i tm ra cng vi c c n lm l g t p trung ng i lao ng tri th c vo cng vi c v lo i b cc vi c khc, t nh t l lo i b
266
Peter F.Drucker
c cng nhi u cng t t. Th nhng i u ny l i i h i b n thn ng i lao ng tri th c ph i xc nh cng vi c c n lm l g. V ch c h m i c th xc nh c m thi. Nh v y, vi c nghin c u nng su t lao ng tri th c c n b t u b ng cch h i chnh ng i lao ng tri th c: Cng vi c c a b n l g? Cng vi c c a b n nn l g? B n d nh s c ng gp g? Ci g ang
ngn c n cng vi c c a b n v c n ph i lo i b ? Ng i lao ng tri th c g n nh lun t chim nghi m cc cu h i ny v h c th tr l i c. Tuy v y, v n ph i m t th i gian v cng s c t ch c l i cng vi c h c th c nh ng ng gp m h c tr lng. Th nhng vi c nu cc cu h i v c nh ng hnh ng tng ng khi gi i p c th ng s lm cho nng su t lao ng tri th c tng ln g p i ho c g p ba v r t nhanh. y l k t qu c a vi c t ra cu h i cho cc y t t i m t b nh vi n l n. Cc y t ny c ki n r t khc nhau v vi c xc nh nhi m v c a mnh l g, m t nhm cho r ng l chm sc b nh nhn, cn
267
Peter F.Drucker
nhm kia l i cho r ng th a mn yu c u c a bc s. Th nhng h l i hon ton nh t tr v i nhau v nh ng vi c m h g i l vi c l t v t lm h th p nng su t lao ng c a h nh l cng vi c gi y t , c m hoa, tr l i cc c i n tho i c a ng i nh b nh nhn, tr l i yu c u c a b nh nhn khi h b m chung g i H u h t nh ng vi c ny c th chuy n giao cho cc nhn vin ph c v c m c lng ch b ng m t ph n c a y t. Khi nng su t lao ng c a ng i y t ngay l p t c tng g p i, o c b i th i gian m h ph c v t i gi ng b nh. Cn s hi lng c a b nh nhn th tng ln g p nhi u l n. Nh v y, ch trong vng b n thng, t c thay th y t ngh vi c t ch r t cao h u nh h t h n. M t khi xc nh c cng vi c c n lm th ng i lao ng tri th c c th t gi i quy t c cc v n cn l i, l: 1. Trch nhi m c a ng i lao ng tri th c i v i s ng gp c a mnh, t c l quy t nh c a h v ch t l ng v s l ng i v i cng vi c c giao xt v th i gian v chi ph. Ng i lao ng tri th c ph i
268
Peter F.Drucker
c t nhi m.
ch
v i u i h i h
ph c trch
2. S i m i lin t c c n ph i c a vo cng vi c c a ng i lao ng tri th c. 3. Vi c khng ng ng h c t p v khng ng ng truy n t ki n th c ph i c a vo cng vi c c a h . Nh ng yu c u ni trn c bn n Chng 3.
Tuy nhin v n cn m t yu c u tr ng tm cho vi c tng nng su t lao ng tri th c cha c gi i quy t, l: Ch t l ng l g? i v i m t s cng vi c tri th c, c bi t i v i m t s cng vi c i h i trnh tri th c cao, chng ta cng c cch o l ng ch t l ng cng vi c. Ch ng h n, ch t l ng cng vi c c a bc s gi i ph u th ng c o l ng b i nh ng ng i ng nghi p, thng qua t l thnh cng i v i cc ca ph u thu t kh khn v nguy hi m, v d nh t l s ng st c a nh ng b nh nhn ph u thu t tim, ho c t l ph c h i hon ton c a b nh nhn sau khi ph u thu t ch nh hnh. Th nhng nhn chung cho n nay vi c nh gi ch t l ng lao ng tri th c ch y u d a trn c s xt
269
Peter F.Drucker
on hn l o l ng. Tr ng i chnh khng ph i l do kh khn c a vi c o lng ch t l ng, m l do kh khn, hay n ng hn l s b t ng ki n, trong vi c xc nh u l nhi m v ho c cng vi c nn lm. M t v d i n hnh m ti bi t l tr ng h c M .
Ai cng bi t l tr ng cng t i cc thnh ph c a M tr thnh nh ng khu v c r t t i t . Th nhng ngay c nh , trn cng m t a i m v v i i t ng h c sinh nh nhau, l cc tr ng t th c (ch y u l cc tr ng Thin Cha gio) th cc em h c sinh ngoan v h c t t. C v s l do gi i thch s khc bi t l n lao v ch t l ng. Th nhng c m t l do chnh l hai lo i tr ng ny xc nh nhi m v c a mnh r t khc nhau. M t tr ng cng i n hnh s xc nh nhi m v c a mnh l gip nh ng ng i km may m n, cn tr ng C c gio ( c bi t l tr ng thu c cc gio x Thin Cha gio) l i xc nh nhi m v c a mnh l gip nh ng ai mu n h c c h c. Nh v y, m t bn th b chi ph i b i s th t b i trong h c t p, cn m t bn th b i s thnh cng trong h c t p.
270
Peter F.Drucker
Tng t nh v y, hai c s nghin c u thu c cc cng ty d c ph m l n c cc k t qu ho t ng hon ton khc nhau v xc nh nhi m v r t khc nhau. M t c s nghin c u xc nh nhi m v l khng c c th t b i, t c l ti n hnh cng vi c t t v i nh ng c i ti n nh v c th tin li u c i v i cc s n ph m c v cho cc th tr ng c xc l p. Cn c s nghin c u kia l i xc nh nhi m v c a mnh l ph i t o ra nh ng t ph v do s khng trnh c r i ro. C hai c s nghin c u ny u c coi l kh thnh cng b i chnh h , b i cc nh qu n l c p trn v b i cc nh phn tch bn ngoi. Nhng m i c s ny l i ho t ng r t khc nhau v xc nh nng su t lao ng c a mnh cng nh c a cc nh khoa h c r t khc nhau. xc nh ch t l ng cng vi c tri th c v bi n nh ngha thnh nng su t lao ng tri th ctrong th c t th ph i xc nh cho c nhi m v l g. i u ny xc nh cho c k t qu c n t c c a m t t ch c hay m t cng vi c l g, y l vi c lm kh khn, ch a ng r i ro
271
Peter F.Drucker
v r t d gy tranh ci. T , chng ta m i bi t c lm th no th c hi n c cng vi c . y l v n hon ton m i m i v i h u h t cc t ch c cng nh lao ng tri th c. gi i quy t c i h i ph i c s tranh lu n v s b t ng. Lao ng tri th c l ti s n v n Khng c u m s khc bi t gi a nng su t lao ng
chn tay v nng su t lao ng tri th c r rng hn l trong lnh v c kinh t h c lin quan t i hai lo i lao ng ny. Trong l thuy t kinh t v trong th c ti n ho t ng kinh doanh th lao ng chn tay c xem l chi ph. Nhng i v i lao ng tri th c, c nng su t th ph i c coi l ti s n. i v i chi ph th c n ph i ki m sot v ct gi m. Cn i v i ti s n th ph i lm cho n khng ng ng tng ln. Trong vi c qu n l lao ng chn tay chng ta bi t t lu r ng n u vi c thay th nhn cng di n ra th ng xuyn, ngha l m t nhn cng, th s r t t n km. Nh m i ng i cn nh s ki n n i ti ng vo thng 1/1914 khi cng ty Ford Mortor quy t nh
272
Peter F.Drucker
tng lng cho cng nhn lnh ngh t 80 xu ln 5 USD/ngy cng. S d cng ty ph i lm nh v y b i v t c thay th nhn cng di n ra qu nhanh khi n chi ph lao ng tng v t n m c khng th ch p nh n n i. duy tr c l ng lao ng 10 ngn ng i th ng xuyn lm vi c, cng ty ph i tuy n d ng n 60 nn ng i trong m t nm. Trong khi t t c m i ng i, k c b n thn Henry Ford (l ng i lc u ph n i m nh m vi c tng lng ny) u cho rng vi c tng lng lao ng qu cao nh v y th ch lm gi m l i nhu n c a cng ty m thi. Th nhng, ngay nm u tin sau khi ti n hnh tng lng, l i nhu n cng ty tng ln g n g p i. Khi c tr 5 USD/ngy cng th h u nh khng cn cng nhn no vo th i mu n r i nh my, v khng lu th cng ty Ford Motor c m t danh sch di ng i ch xin lm vi c. Nhng d khng c t n km do vi c thay th , tuy n d ng l i hay o t o l i i chng n a th ng i lao ng chn tay v n c xem l chi ph. i u ny cng ng cho c Nh t B n, l ni coi tr ng vi c tuy n d ng lao ng su t i v
273
Peter F.Drucker
vi c xy d ng m t i ng lao ng trung thnh di h n. Hn n a, d khng c chi ph do thay th lao ng, th ng i qu n l l c l ng lao ng lm cng vi c ch y u d a vo lao ng chn tay v n c cch nhn khng phn bi t gi a nh ng ng i lao ng chn tay, ch tr tr ng h p i v i m t s nh th lnh ngh m thi. i u ny hon ton khc i v i tr ng h p cng vi c tri th c. Ng i lao ng chn tay khng lm ch phng ti n s n xu t. H c th c, v th ng l c, nh ng kinh nghi m r t qu gi. Nhng nh ng kinh nghi m ch qu gi t i ni h lm vi c. Chng khng mang theo ng i c. Cn lao ng tri th c th lm ch phng ti n s n xu t. V l ki n th c n m trong u c a h . l ti s n hon ton c th mang theo ng i v l ti s n v n kh ng l . Do lm ch phng ti n s n xu t nn lao ng tri th c r t c ng. Ng i lao ng chn tay c n vi c lm hn l vi c lm c n n h . C th v n cha hon ton ng n u ni r ng t ch c ni ng i lao ng tri th c lm vi c c n n h nhi u hn l h c n n t ch c. Nhng i v i a s tr ng h p th y l m i quan h c ng sinh, trong hai
274
Peter F.Drucker
i t ng ny u c n n nhau v i m c nh nhau. Nhi m v c a nh qu n l l ph i b o ton ti s n c a t ch c do h ph trch. i u ny c ngha g m t khi ki n th c c a m i lao ng tri th c tr thnh m t th ti s n, v trong nhi u tr ng h p l ti s n ch y u c a m t t ch c? i u ny c ngha g i v i chnh sch qu n l nhn s ? Lm th no thu ht v gi c nh ng lao ng tri th c c hi u qu nh t? C n lm g tng nng su t lao ng tri th c v bi n nh ng nng su t lao ng cao ny thnh nng l c ho t ng cho t ch c?
III CC CHUYN VIN T u n gi chng ta m i bn lu n v nng su t lao ng c a lao ng tri th c lm cc cng vi c tri th c. Th nhng m t b ph n l n lao ng tri th c l i v a lm cng vi c tri th c v a lm cng vi c chn tay. Ng i vi t t m g i l nh ng chuyn vin (technologists). y l nh ng ng i bi t ng d ng tri th c trnh cao nh t.
Cc bc s ph u thu t, khi chu n b cho m t ca ph u thu t phnh m ch mu no tr c khi x y ra xu t

275
Peter F.Drucker
huy t no gy ch t ng i, ph i t n hng gi ch n on tr c khi ti n hnh m - v i u ny i h i m t ki n th c chuyn mn trong qu trnh m trnh cao nh t. V c th xu t hi n nh ng tnh
hu ng ph c t p khng ng t i i h i ph i c ki n th c l thuy t l n s phn on u ph i t trnh cao nh t m i c th x l c. Th nhng b n thn ph u thu t l m t cng vi c b ng tay, bao g m cc ng tc c l p i l p l i i h i ph i nhanh, chnh xc v ng b . Cc ng tc ny cng c nghin c u, x p x p, luy n t p gi ng nh m i cng vi c chn tay khc, ngha l cng b ng phng php m Taylor t ng p d ng u tin cho cc cng vi c t i nh x ng. Trong s cc chuyn vin cng c nhi u ng i m trong cng vi c c a h tri th c l tng i th yu nhng l i r t quan tr ng. Ch ng h n, cng vi c c a nhn vin lu tr h s, v cng vi c c a nhn vin v n hnh my vi tnh i h i cc ki n th c c b n m khng th c c b ng kinh nghi m. Ki n th c ny l b ph n nh c a cng
276
Peter F.Drucker
vi c b ng tay, nhng l i l n n t ng v r t quan tr ng. Trong s lao ng tri th c th nhm cc chuyn vin c th l ng o nh t. y cng c th l nhm pht tri n nhanh nh t. Nhm ny bao g m ph n l n cc nhn vin y t nh l cc k thu t vin phng th nghi m, cc nhn vin ph c h i ch c nng, cc k thu t vin v hnh nh nh X quang, siu m, ghi hnh b ng c ng h ng t Nhm ny cng bao g m cc nha s v t t c cc nha t. Ngoi ra cn bao g m cc th c kh t, cng nhn s a ch a v l p t thi t b cc lo i. C th ni r ng cc chuyn vin l nh ng ng i th a k th c s i ng cng nhn lnh ngh c a th k XIX-XX. Cc chuyn vin cng l nhm lao ng tri th c t o nn l i th c nh tranh th c s v lu di t i cc n c pht tri n. Khi ni v tri th c c lm c trnh cao, th ngy nay
khng c n c no cn c th d n u, nh n c th k XIX thng qua cc tr ng i h c c a h . Ngy nay khng c qu c t ch ring cho cc nh v t l l thuy t, cc nh ton h c, cc nh l thuy t kinh t v cc nh khoa h c khc. B t
277
Peter F.Drucker
c n c no, v i chi ph khng cao l m v n c th o t o c m t s l ng ng k nh ng ng i c trnh ki n th c cao. Ch ng h n nh n ,m c d l n c ngho nhng o t o c m t i ng kh ng o cc bc s h ng nh t, cc nh l p trnh h ng nh t. Tng t nh v y (nh nu ph n u c a chng ny) i v i nng su t lao ng chn tay cng khng c qu c t ch. B ng cch o t o d a trn qu n l theo khoa h c th trong m t th i gian ng n t t c cc n c u c th t c m c nng su t lao ng chn tay c a m t n c, m t ngnh hay m t cng ty tin ti n nh t. Ch cn vi c o t o cc chuyn vin th v n l l i th so snh c a cc n c pht tri n trong m t th i gian tr c m t. M l n c duy nh t th c s pht tri n l i th ny thng qua h th ng cc tr ng cao ng c ng ng c o trn ton qu c. Tr ng cao ng c ng ng c thnh l p (b t u nh ng nm 1920) nh m o t o cc chuyn vin v a c trnh l thuy t, v a c tay ngh c n thi t. Nh , tc gi v n tin t ng vo l i th v nng su t lao ng cao c a n n kinh t M cng nh nng l c c o c a ng i M
278
Peter F.Drucker
trong vi c t o ra cc ngnh m i trong m t th i gian r t ng n. Cho n nay khng u c c h th ng cc M . H
tr ng cao ng c ng ng gi ng nh
th ng tr ng h c n i ti ng c a Nh t B n th ch o t o nh ng ng i chu n b ho c cho cng vi c b ng tay ho c cho cng vi c tri th c m thi. Theo d ki n th t nm 2003 tr i Nh t m i b t u c tr ng o t o cc chuyn vin. Th m ch i v i h th ng cc tr ng d y ngh n i ti ng c a c cng v y. H th ng cc tr ng ny c b t u t nm 1830 v l m t y u t ch yu lm cho c tr thnh n c s n xu t cng nghi p d n u th gi i. Th nhng cc tr ng ny ch t p trung ch y u cc cc k nng lao ng b ng tay v m t t ki n th c l thuy t. Do v y, h th ng ny c nguy c b l c h u nhanh chng. D sao th c th d ki n l cc n c pht tri n khc s nhanh chng b t k p M trong lnh v c ny. Ring cc n c m i tr i d y ho c th gi i th ba th v n cn l c h u n hng th p k , m t ph n v vi c o t o cc chuyn
279
Peter F.Drucker
vin l kh t n km, m t ph n v
nh ng n c ny nh ng
ng i c h c th c l i th ng coi nh , n u khng ni l kinh th ng cc cng vi c lao ng b ng tay. Thi chung c a h v n l: Nh ng cng vi c c ng i gip vi c lm r i Trong khi t i cc n c pht tri n, tr c h t M , ngy cng c nhi u ng i lao ng chn tay tr thnh cc chuyn vin. Trong vi c tng nng su t lao ng tri th c th vi c tng nng su t lao ng c a cc chuyn vin c n c u tin hng u. V n ny t ng c th c hi n 70 nm tr c y t i cty i n tho i M (AT&T) i v i cc chuyn vin c a cty, t c l nh ng nhn vin l p t, b o tr v thay th my i n tho i t i cc cng s hay nh ring. u nh ng nm 1920, cc chuyn vin c a cng ty ny lm vi c bn ngoi tr m i n tho i v t i cc a i m khch hng tr thnh trung tm chi ph l n, ng th i cng l nguyn nhn chnh lm cho khch hng khng v a lng v b t mn. Ph i m t kho ng nm nm, t 1920-1925, cty AT&T - lc g n nh chi m c quy n cung c p d ch v i n tho i t i Hoa K v m t ph n Canada m i nh n ra r ng nhi m
280
Peter F.Drucker
v chnh c a cc chuyn vin khng ph i n thu n l l p t, b o tr s a ch a v thay th my i n tho i v k t n i my i n tho i. Nhi m v chnh c a h l lm sao cho khch hng hi lng. T , vi c t ch c l i cng vi c khng ph i kh khn l m. u tin cc chuyn vin ph i t mnh xc nh th no l lm hi lng khch hng. T , d n n cc tiu chu n nh cc n t hng l p t i n tho i m i, hay n i thm i n tho i th ph i c p ng trong vng 48 gi , ho c m i khi c yu c u s a ch a th ph i c p ng trong ngy n u nh yu c u c a ra tr c 12 gi tra, ho c vo bu i tra ngy hm sau. M i nhn vin ph c v , th i t t c l nam gi i, ph i l ng i tham gia tch c c vo vi c quy t nh li u c n c m t ng i l p t v thay th i n tho i v m t ng i khc b o tr v s a ch a i n tho i, hay ch c n m t ng i lm lun t t c cng vi c m v sau ny ng i ta th y r ng gi i php sau l ng n. Nh ng ng i ny c n ph i c trang b ki n th c l thuy t kh su, trong khi vo t i k c r t t ng i c h c qu su nm.
281
Peter F.Drucker
H c n ph i hi u nguyn l ho t ng c a my i n tho i, c a my t ng i, v h th ng i n tho i. Nh ng ng i ny khng ph i l cc k s gi i hay th lnh ngh . Nhng h ph i hi u bi t v i n t ch n on c nh ng s c k thu t x y ra v bi t cch kh c ph c n. R i h l i c hu n luy n cc thao tc lao ng b ng tay l p i l p l i ho c cch lm ng nh t, t c l c hu n luy n theo phng php qu n l theo khoa h c. V chnh h ph i t quy t nh ch ng h n vi c n i i n tho i ch no v ring l vo m ng i n tho i th c hi n
b ng cch g, nn dng l i i n ho i no v d ch v g l thch h p nh t i v i t ng ngi nh v cng s . Nh v y, bn c nh vi c l nhn vin ph c v h cn l nhn vin bn hng., Sau cng, cty i n tho i ny ph i ng u v i v n xc nh th no l ch t l ng cng vi c. Cc chuyn vin ph i t s l cng vi c, khng c n ai gim st. Ngha l, anh ta ph i xc nh ch t l ng cng vi c v th c hi n ch t l ng . Cty i n tho i ph i m t thm nhi u nm n a m i tm c cu tr
282
Peter F.Drucker
l i. Lc u cty ngh rng c n c ki m tra m u, t c c ki m st vin i ki m tra cng vi c c a nhn vin ph c v , ch ng h n ti n hnh ki m tra ch t l ng cng vi c th 20 ho c th 30 m anh ta lm. Khng lu th cng ty pht hi n ra lm cch ny l sai l m, v n lm phi n lng nhn vin ph c v l n khch hng. Sau cng ty xc nh ch t l ng cng vi c c ngha l khng c phn nn t khch hng, v cng s m nh n ra r ng ch cc khch hng kh tnh m i phn nn thi. Th l cty ph i xc nh l i ch t l ng cng vi c c ngha l s hi lng c a khch hng. V i u ny r t cu c c ngha l chnh b n thn nhn vin ph c v l ng i ki m sot ch t l ng, ch ng h n sau khi hon thnh cng vi c m t tu n hay m i ngy anh ta s g i i n tho i h i khch hng xem h c hi lng i v i cng vi c c th c hi n khng v li u khch hng c c n k thu t vin ph i lm thm i u g n a h th c s th a mn. Tc gi c tnh trnh by kh chi ti t trong v d trn, i u ny lm r ba y u t quy t nh hi u qu cng vi c
283
Peter F.Drucker
c a ng i cng nhn v a lao ng tri th c v a lao ng chn tay. 1. N tr l i cho cu h i Nhi m v c a cng vi c l g? y l cu h i then ch t c n tr l i lm cho lao ng tri th c c hi u qu . Nh trong v d v cty i n tho i Bell System cho th y cu tr l i l khng r rng. V cty Bell System hi u ra, th ng i duy nh t bi t cu tr l i chnh l cc chuyn vin. Qu th c, n u nh cty khng h i cc chuyn vin th s lng tng. Nhng khi h i th cu tr l i c a cc chuyn vin l r t r rng v sng t , l: lm hi lng khch hng. 2. Sau cc chuyn vin ph i ch u hon ton trch nhi m lm cho khch hng hi lng, t c l em l i ch t l ng d ch v kho khch hng. Mu n th c hi n i u th cc chuyn vin c n c kin th c b t bu c g. Khi , v ch khi ph n cng vi c lm b ng tay m i c n c t ch c s p x p th c hi n c c nng su t lao ng. 3. i u quan trong nh t m v d trn nu cho th y chnh l cc chuyn vin c n ph i c i x nh
284
Peter F.Drucker
l ng i lao ng tri th c. D ph n lao ng chn tay trong cng vi c ti n hnh c quan tr ng n u, v chi m bao nhiu th i gian i n a nh tr ng h p cng nhn l p t i n tho i c a cng ty AT&T, th v n ph i t p trung vo vi c lm cho cc chuyn vin ny tr thnh ng i lao ng tri th c c trnh , c tinh thn trch nhi m v c hi u qu .
IV CNG VI C TRI TH C L M T H TH NG Nng su t lao ng tri th c g n nh lc no cng i h i b n thn cng vi c ph i c c c u l i v lm cho n tr thnh m t b ph n c a h th ng. V d , cc d ch v i v i thi t b l n v t ti n nh cc my lm t. Thng th ng, cng vi c ny c coi l tch bi t khng lin quan n cng vi c ch t o v bn cc lo i my . Th nhng khi cty Caterpillar c a M , nh s n xu t l n nh t th gi i cc thi t b ny, t ra cu h i: Ng i ta tr ti n cho chng ta v ci g?; th cu tr l i l: Ng i ta tr ti n cho chng ta khng ph i v chi c my, m v
285
Peter F.Drucker
cng vi c m my lm c theo yu c u kinh doanh c a khch hng. i u ny c ngha l ph i gi cho my ch y t t, b i v n u my ng ng, d ch mt ti n ng h thi cng c th gy t n th t cho khch hng nhi u hn b n thn chi c my. Ni cch khc, i v i cu h i:Cng vi c kinh doanh c a cty l g? th cu tr l i l cung c p d ch v . i u ny d n n vi c c c u l i ton b cc ho t ng c a cty, t khu nh x ng tr i b o m v i khch hng my mc s ho t ng lin t c v vi c s a ch a ho c thay th s t c th i. V do , ng i i di n cung c p d ch v c a cty, th ng l m t k thu t vin, s tr thnh ng i c quy n quy t nh th c s . M t v d khc, m t nhm kho ng 25 bc s ph u thu t ch nh hnh t i m t thnh ph mi n trung n c M t t ch c thnh m t h th ng th c hi n cng vi c c ch t l ng cao, l s d ng t i u cc ngu n l c r t h n h p v t ti n c a cc phng m v phng h i s c; s d ng t i u cc nhn vin trong nhm; v cu i cng l gi m n t i thi u cc chi ph.
286
Peter F.Drucker
M i bc s ph u thu t c ton quy n i v i cng vi c c a mnh. M i ng i hon ton ch u trch nhi m i v i vi c ti p nh n v i u tr b nh nhn. Thng th ng th m i bc s ph u thu t u ln l ch gi i ph u vo u bu i sng. Do h u h t cc phng m v cc phng h i s c th ng tr ng vo th i gian cn l i trong ngy. Gi y nhm bc s ny l p l ch trnh s d ng cc phng m v cc d ng n phng h i s c cho c nhm, nh cc ngu n l c khan hi m v r t t ti n ny c s m i ti ng trong ngy. Nhm cc bc s ny cng quy t nh t p th v cc tiu chu n cho cc d ng c v thi t b nh m t c ch t l ng gi i ph u cao nh t v i gi th p nh t. Cu i cng, nhm ny cn xy d ng ti u chu n ki m tra ch t l ng cho h th ng c a h . C ba thng m t l n s c ba bc s ph u thu t c c ra ki m tra t m t ng ca ph u thu t do t ng thnh vin trong nhm th c hi n bao g m cc khu ch n on, gi i ph u v chm sc h u ph u. Sau h s g p t ng bc s trao i ki n v cng vi c th c hi n. H s gp ch no c n
287
Peter F.Drucker
ph i c i ti n. H cng c th xu t bc s no c n ph i th i h i kh i nhm n u nh th y cng vi c c a bc s khng p ng yu c u. Hng nm, tiu chu n ch t l ng do nhm ra s c xem xt nh gi l i t i cu c h p ton th nh m nng cao chu n m c v th ng l tng ln ng k . Nh , gi y cng vi c do nhm cc bc s ny th c hi n tng ln g n b n l n, cn chi ph th gi m i 50%, trong m t n a l do c t gi m c lng ph s d ng cc phng m v cc phng h i s c, m t n a do tiu chu n ha cc d ng c v thi t b . Cn trong nh ng lnh v c c th o l ng c k t qu nh t l thnh cng i v i ca thay th kh p u g i hay kh p vai, hay t l ph c h i sau ch n thng th thao th k t qu c nng ln r t ng k . Nh v y, chng ta bi t kh r c n lm g, cng nh lm th no, nng cao nng su t lao ng tri th c. Nhng b t u nh th no? nng cao nng su t lao ng tri th c i h i ph i c s thay i c b n v thi , trong khi nng cao nng su t lao ng chn tay ch c n ni cho cng nhn bi t lm th
288
Peter F.Drucker
no th c hi n cng vi c. Vi c thay i thi khng ch c n thi t i v i t ng lao ng tri th c m c n thi t i v i c t ch c ni chung. Do vi c ny i h i ph i ti n hnh th i m nh i v i m i s thay i quan tr ng khc (v v n nay, xem thm Chng 3). B c u tin l tm ki m m t lnh v c trong t ch c hay m t nhm lao ng tri th c d ti p thu s thay i. Ch ng h n i v i cc bc s ph u thu t ch nh hnh, u tin sng ki n c a h c b n bc s lm th , trong c m t bc s c tu i v ba bc s tr , nh ng ng i t lu mong mu n c s thay i m t cch c b n. Sau c n thi t ph i ti n hnh cng vi c m t cch nh t qun, kin tr trong m t th i gian di khng b gin o n trong m t lnh v c h p ho c trong ph m vi m t nhm nh . L n th u tin, d c s c v nhi t tnh n u, cng khng trnh kh i c nh ng tr c tr c khng l ng tr c. Ch sau khi nng su t lao ng c a nhm nh cc lao ng tri th c ny c tng ln ng k th phng php lm vi c m i ny m i c nhn r ng ra ph m vi l n hn, n u khng ni l cho ton b t ch c. V lc , chng ta cng bi t c u l nh ng v n t n t i ch y u, v d , d ki n u s c s ph n ng (ch ng h n t
289
Peter F.Drucker
cc cn b qu n l trung c p), nh ng s thay i no trong cng vi c, trong t ch c, trong cch nh gi v thi no l c n thi t em l i hi u qu y . N u tm cch b qua giai o n lm th - v th ng th lun c p l c lm nh v y - c ngha l sai st khuy t i m th ai cng bi t, trong khi thnh cng th v n cn l n khu t cha hi n ra. i u ch lm t n h i n uy tn c a ton th t ch c. Nhng n u lm th i m m t cch ng n, th chng ta lm c nhi u vi c c i thi n ng k nng su t lao ng tri th c. Nng su t lao ng tri th c l thch th c l n nh t i v i qu n l trong th k XXI. T i cc n c pht tri n y l yu c u c tnh s ng cn s m t. Khng cn con ng no khc cho cc n c pht tri n hy v ng duy tr s t n t i c a mnh, ch cha ni n duy tr c vai tr d n u v m c s ng c a mnh. Trong vng m t trm nm qua, t c trong th ky XX, vai tr d n u ny ph n l n d a vo nng su t lao ng chn tay. B t c n c no, ngnh no, doanh nghi p no ngy nay cng c th lm c i u b ng cch p d ng cc phng php c a cc n c pht tri n tm ra v em vo
290
Peter F.Drucker
ng d ng trong 120 nm qua t
khi Fredrick Winslow
Taylor l n u tin quan st cng vi c chn tay. Ngy nay, m i ng i trn th gi i u c th p d ng cc nguyn t c ny vo vi c o t o, vo vi c t ch c cng vi c, vo vi c nng cao nng su t c a ng i lao ng, cho d h t h c, n u khng ni l m ch , v hon ton khng c tay ngh . i u trn h t (nh bn n Chng 2) l s cung c p
l c l ng lao ng tr cho cng vi c chn tay t i cc n c pht tri n s b gi m i m t cch nhanh chng t i Ty u v Nh t B n s r t nhanh chng, cn t i M ph n no s di n ra ch m hn trong khi s cung c p l c l ng ny t i cc n c m i tr i d y v cc n c ang pht tri n v n tng nhanh, t nh t trong vng 30 ho c 40 nm n a. L i th duy nh t m cc n c pht tri n cn c th hy v ng l s cung c p l c l ng lao ng c chu n b , c o t o v hu n luy n cho cc cng vi c tri th c. l l i th ng k m cc n c pht tri n c th mong i trong vng 50 nm t i, c v ch t l ng cng nh s l ng. Th nhng l i th ny c tr nn hi u qu hay khng cn ph thu c vo kh nng c a cc n c pht tri n v c a m i ngnh, m i cty, m i nh ch c a n trong vi c tng nhanh
291
Peter F.Drucker
nng su t lao ng tri th c nh lm i v i nng su t lao ng chn tay trong m t trm nm qua. Cc n c v cc ngnh tr i d y thnh ng i d n u trn th gi i trong m t trm nm qua l nh ng n c v ngnh i u trong vi c nng cao nng su lao ng chn tay: u tin l n c M , sau l Nh t B n v c. 50 nm t i y, n u khng ni l s m hn, vai tr lnh o trong n n kinh t th gi i s chuy n n nh ng n c v ngnh no nng cao nng su t lao ng tri th c m t cch c h th ng nh t v thnh cng nh t.
V QUY N I U KHI N DOANH NGHI P. S n i ln c a lao ng tri th c v nng su t lao ng tri th c c ngha g i v i quy n i u khi n doanh nghi p? N c ngha g i v i tng lai v i v i c u trc c a h th ng kinh t ? Trong vng 10 hay 15 nm qua cc qu hu tr v cc nh ch u t khc tr thnh c ng ch yu c a cc cty c phn s h u cng c ng t i t t c cc n c pht tri n(nh c bn n nhi u l n trong cu n sch ny).
292
Peter F.Drucker
i u ny chm ngi cho cc cu c tranh lu n n y l a t i M v v n quy n i u khi n doanh nghi p (xem thm Chng 1 v Chng 2). B i v v i s n i ln c a cc qu hu tr v cc qu h tng thnh ch s h u cc cty c ph n s h u cng c ng th quy n l c chuy n sang cc ng ch m i ny. C th d ki n tr c r ng s thay i tng t trong vi c xc nh m c ch c a cc t ch c cng nh vi c i u khi n cc t ch c cng s di n ra t i t t c cc n c pht tri n khc. Nhng trong m t th i gian r t ng n, chng ta s l i g p ph i v n quy n i u khi n doanh nghi p m t l n n a. Chng ta s ph i xc nh l i m c ch c a t ch c c tuy n d ng lao ng v c a b my qu n l c a t ch c , b i v c hai ph i th a mn yu c u c a ng i ch h p php. l cc c ng, v ph i th a mn ng i ch c a ngu n v n con ng i l ngu n v n lm ra c a c i cho t ch c, t c l th a mn ng i lao ng tri th c. B i v kh nng t n t i c a cc t ch c ni chung, ch khng ph i ch c doanh nghi p m thi, s ngy cng ph thu c vo l i th so snh c a t ch c trong vi c lm cho ng i lao
293
Peter F.Drucker
ng tri th c ho t ng c hi u qu . V kh nng thu ht v gi l i c nh ng lao ng tri th c gi i nh t s l i u ki n tin quy t u tin v c b n nh t. Li u i u ny c o l ng c khng? Hay y ch l ci g v hnh? y ch c ch n s l m t v n trung tm i v i cc nh qu n l, cc nh u t, v i v i cc th tr ng v n. Ch ngha t b n s c ngha nh th no m t khi m tri th c, ch khng ph i ng ti n, ng vai tr chi ph i? v cc th tr ng t do s c ngha nh th no m t khi ng i lao ng tri th c v khng ai khc c th s h u ki n th c tr thnh ti s n th c s ? Khng c th mua v cng khng th bn ng i lao ng tri th c. Khng th c h b ng cch st nh p hay mua l i. Trong th c t m c d h c gi tr l n nh t, nhng l i khng c gi tr th tr ng, t c l h khng th l ti s n theo m i ngha c a t ny c. l nh ng v n v t xa ngoi ph m vi c a cu n sch ny, cha k l n m ngoi kh nng c a tc gi . Nhng m t i u ch c ch n l s n i ln c a lao ng tri th c v nng su t lao ng tri th c thnh nh ng v n then ch t trong m t vi th p k t i s d n n nh ng s thay i c
294
Peter F.Drucker
b n v c u trc v b n ch t c a H TH NG KINH T .
295
Peter F.Drucker
Chng VI T QU N L B N THN
Th m nh c a ti l g? Ti lm vi c nh th no? u l ch c a ti? ng gp c a ti l g? Trch nhi m i v i m i quan h N a cu c i cn l i c a b n Ngh nghi p song hnh
D n nh p Cng ngy s cng c nhi u ng i trong l c l ng lao ng - c bi t l lao ng tri th c s ph i T QU N L B N THN MNH. H s ph i bi t t t mnh vo ni m h c th ng gp c nhi u nh t. H ph i h c cch t pht ti n b n thn. H ph i bi t lm th no gi cho mnh lun tr trung v minh m n trong su t 50 nm lm vi c c a cu c i. H cng ph i bi t thay i cng
296
Peter F.Drucker
vi c h ang lm, vo lc no v b ng cch no. Ng i lao ng tri th c th ng s ng lu hn t ch c s d ng h . Cho d ng i lao ngu tri th c c tr hon vi c gia nh p l c l ng lao ng lu n u i n a ch ng h n nh h ti p t c l i tr ng i h c cho n x p x 30 tu i l y b ng ti n s th v i tu i th trung bnh nh cc n c pht tri n hi n nay l 80 tu i th r t c th l h s lm vi c, d l bn th i gian, cho n kho ng 75 tu i ho c lu hn n a. Ni cch khc, th i gian lm vi c trung bnh trong i ng i, c bi t i v i lao ng tri th c, l kho ng 50 nm. Trong khi tu i th trung bnh c a m t doanh nghi p thnh cng cng ch ko di kho ng 30 nm v trong th i k c nh ng bi n ng l n, nh th i k chng ta ang s ng th khng ch c n cn c lu nh v y. Ngay c i v i nh ng t ch c m thng th ng c th i gian t n t i r t lu, n u khng ni l vnh vi n - cc tr ng ph thng, tr ng i h c, b nh vi n, cc c quan c a chnh ph - th cng s khng trnh kh i nh ng thay i nhanh chng trong th i i y bi n ng m chng ta ang b c vo. Ngay c khi cc t ch c ny v n ko di s t n t i - m ch c r ng m t s kh l n s khng nh v y, t
297
Peter F.Drucker
nh t l cng khng t n t i
hnh thi hi n t i th cc t
ch c s ph i c nh ng thay i v c u trc, ch c nng nhi m v , yu c u i v i ki n th c, tiu chu n tuy n d ng. Do , nh ng ng i lao ng, c bi t l lao ng tri th c, s ngy cng s ng lu hn b t k m t t ch c no s d ng h , v v y h c n ph i chu n b sn sng cho nhi u lo i cng vi c, nhi u lo i nhi m v v nhi u ngh nghi p khc nhau. Cho n y, cu n sch ny m i c p n s thay i trong mi tr ng: mi tr ng x h i, kinh t , chnh tr , cng ngh . Chng cu i cng ny s bn n nh ng yu c u m i t ra i v i t ng c nhn. Nh ng ng i thnh t xu t chng nh Napoleon, Leonardo da Vinci, Mozart u l nh ng ng i bi t t qu n l b n thn mnh. y cng l l do ch yu khi n h tr thanh nh ng v nhn. Nhng h thu c v nh ng tr ng h p ngo i l hi m nh t, cng l s b t th ng nh t c v ti n ng l n thnh tch, c th xem nh n m ngoi t m v i c a nh ng con ng i bnh th ng. Th nhng gi y, ngay c nh ng ng i khng c tr i ph, ngha l nh ng
298
Peter F.Drucker
ng i bnh th ng nh t cng s ph i bi t cch t qu n l mnh,. B i v y, ng i lao ng tri th c ang ph i ng tr c cc i h i hon ton m i sau y: 1. H ph i t h i: Ti l ai? Ti c th m nh g? Ti lm vi c nh th no? 2. H ph i t h i: u l ch c a ti? 3. H ph i t h i: ng gp c a ti l g? 4. H ph i c trch nhi m i v i m i quan h 5. H ph i c k ho ch cho n a cu c i cn l i c a mnh.
I TH M NH C A TI L G? Ai cng t ng r ng t mnh bi t r b n thn mnh c i m m nh g. Nhng y l m t sai l m. Thng th ng th ng i ta bi t r i m y u c a b n thn mnh hn, nhng ngay c trong tr ng h p ny ng i ta v n c m c sai l m. Th nhng ng i ta ch c th thnh cng khi d a vo i m m nh, ch khng ph i i m y u, ng ni chi n
299
Peter F.Drucker
nh ng vi c m ng i ta khng h c kh nng lm. i v i nhi u ng i, cch y ch m t vi th p k thi, vi c bi t c i m m nh c a mnh cng ch ng c ngha g. B i v vo th i khi sinh ra ng i ta c ngay m t ngh nghi p v m t ch lm vi c ch s n. Con nng dn r i s tr thnh nng dn. N u nh anh ta lm ngh nng km, anh ta s th t b i. Con th th cng s tr thnh th th cng, v c th . Nhng gi y m i chuy n khc, ng i ta c nhi u s l a ch n hn. Do v y ng i ta c n ph i bi t h c th m nh g c th bi t u l ch c a h . Ch c m t cch duy nh t tm ra ch m nh c a mnh: p d ng phng php phn tch thng tin ph n h i. M i khi a ra m t quy t nh quan tr ng, ho c m t hnh ng quan tr ng, ng i ta vi t ra nh ng i u mnh d ki n s x y ra. Sau , t 9-12 thng ng i ta s i chi u k t qu t c v i m c tiu mong i. B n thn tc gi t ng lm nh v y trong su t 15-20 nm nay. V c m i l n lm nh v y tc gi u c m th y b b t ng . Ai t ng lm cng s c m th y tng t . Phng php ny hon ton khng c g m i. N
300
Peter F.Drucker
c pht minh ra t th k XIV b i m t nh th n h c ng i c t ng i bi t n. 150 nm sau , Jean Calvin Geneva (1509-1564), cha c a thuy t Calvin, v Ignatius Loyola (1491-1556), ng i sng l p dng Tn c a Thin Cha gio, c hai ng i m t cch c l p v i nhau bi t ti p thu t ng ny v a vo cc b quy t c cho cc thnh vin thu c nhm c a mnh, t c l cc m c s phi Calvin v cc tu s dng Tn. i u ny gi i thch l do v sao hai nh ch m i ra i ny (c hai u c thnh l p vo cng m t nm, t c nm 1536) ch trong vng 30 nm chi m lnh c chu u: phi Calvin o Tin lnh o Thin Cha mi n b c; v dng Tn mi n nam. Vo th i k m i
nhm u t p h p s l ng ng thnh vin c n hng ngn ng i m a s l ng i bnh th ng ch khng ph i xu t s c. Nhi u ng i trong s ny ph i lm vi c m t mnh, n u khng ni l hon ton n c. Nhi u ng i ph i ho t ng b m t v lun lo s b n p. Tuy th c r t t ng i o ng. Nh ng thng tin ph n h i th ng xuyn v k t qu thu c
301
Peter F.Drucker
so v i m c tiu ra kh ng nh thm s g n b c a h . N gip cho h t p trung s c hon thnh c nhi m v , v cu i cng i n thnh cng. B ng th thu t n gi n ny ch trong m t th i gian r t ng n, kho ng hai n ba nm ng i ta s bi t c i m m nh c a h l g v c l l m t thng tin quan tr ng nh t c n bi t v chnh mnh. T , n s gip ng i ta bi t c vi c no nn lm, vi c no nn trnh c th pht huy c t t nh t th m nh c a mnh. N cng cho ng i ta bi t b n thn h thi u nng l c g, i m y u c a h u, v vi c g h khng th lm c.
T s phn tch thng tin ph n h i c th rt ra nhi u k t lu n cho hnh ng. K t lu n u tin v quan tr ng nh t: Hy t p trung vo i m m nh c a mnh. Hy t mnh vo ch no m c th pht huy c t t nh t th m nh c a b n thn. Th hai: ti p t c nng cao khng ng ng th m nh c a
mnh. Qua phn tch thng tin ph n h i s gip ng i ta nhanh chng bi t c c n nng cao nng l c g ho c c n thu th p ki n th c m i. N cng cho bi t nng l c v ki n
302
Peter F.Drucker
th c no khng cn ph h p n a ho c c n ph i c c p nh t. N cng ch ra nh ng l h ng trong ki n th c c a m i ng i. V ai cng c th trang b cho mnh c k nng hay ki n th c no cn thi u. tr thnh nh ton h c ng i ta c n c ti nng b m sinh. Nhng ng i bnh th ng ai cng c th h c c mn l ng gic. i u ny cng ng v i mn ngo i ng v cc mn h c khc nh l ch s , kinh t hay ho h c K t lu n th ba c bi t quan tr ng: S phn tch thng tin ph n h i s s m xc nh c nh ng lnh v c m s ng o m n tri th c gy ra s d t nt b t l c. R t nhi u ng i, c bi t nh ng ng i c ki n th c chuyn su v m t lnh v c, hay coi th ng ki n th c thu c cc lnh v c khc, ho c tin r ng thng minh th c th thay th cho hi u bi t. Th nhng s phn tch thng tin ph n h i s s m cho th y nguyn nhn chnh lm cho km hi u nng l do s hi u bi t khng y ho c do coi th ng cc ki n th c khng thu c lnh v c chuyn mn c a mnh.
303
Peter F.Drucker
Cc k
s gi i th ng hay kiu ng o, cho r ng
khng c n hi u bi t v con ng i, v con ng i l v cng l n x n cho t duy c a m t k s gi i. Cc nh k ton cng v y, h cng cho r ng ch ng c n thi t ph i hi u bi t v con ng i. Ng c l i, nh ng nh qu n l ngu n nhn l c l i xem th ng, khng c n bi t n k ton s ng ho c cc phng php nh l ng. Nh ng nh qu n l doanh nghi p gi i c phi i m nhi m cc v tr n c ngoi th ng cho r ng nng l c kinh doanh c a h l qu v kh i c n ph i hi u bi t g thm v l ch s , vn ho, ngh thu t v truy n th ng c a t n c s t i ni h n lm vi c, r t cu c h m i nh n ra r ng nh ng nng l c kinh doanh siu ng c a h ch ng em l i k t qu g t i cc x s ny c . T s phn tch thng tin ph n h i c th rt ra m t k t lu n quan tr ng cho hnh ng l c n trnh s ng o m n tr tu v khng ng ng trang b cho mnh nh ng nng l c v ki n th c c n thi t pht huy th m nh c a mnh m t cch c hi u qu nh t. M t k t lu n cho hnh ng khng km quan tr ng khc l
304
Peter F.Drucker
kh c ph c c nh ng thi quen x u, l nh ng hnh v lm gi m tnh hi u qu v hi u nng. S phn tch thng tin ph n h i s cho th y r cc thi quen x u ny. Ch ng h n qua phn tch cho th y nhi u b n k ho ch p c a m t nh v ch k ho ch b chn vi, v ng i ny khng theo u i cng vi c n ni n ch n. Cng nh nhi u ng i ti gi i khc, nh l p k ho ch ny tin r ng t ng c th di chuy n c ni non. Th nhng my i m i c th lm c vi c ; cn t ng l ch ra ch no c n a my i n lm vi c. Cc nh v ch k ho ch gi i nh t cng th ng k t thc cng vi c c a mnh khi b n k ho ch c l p xong. Th nhng chnh t lc cng vi c m i th c s b t u. Nh v ch k ho ch c n tm ra ng ng i th c hi n b n k ho ch, gi i thch cho h r v b n k ho ch , gip h b sung i u ch nh thay i b n k ho ch cho ph h p v i tnh hnh th c t , cu i cng l quy t nh khi no ch m d t thc y vi c th c hi n b n k ho ch c a mnh. Phn tch thng tin ph n h i con cho th y c ng i khng
305
Peter F.Drucker
t c k t qu cng vi c l do khng bi t cch c x . Nh ng ng i ti gi i, c bi t l t ng l p tr , th ng khng hi u c r ng cch c x chnh l d u bi trn c a m i t ch c. Theo quy lu t c a t nhin khi hai v t th ang di chuy n ti p xc v i nhau th s t o ra ma st. Do , khi hai con ng i ti p x c v i nhau cng s sinh ra s c st. V chnh cch c x s l d u bi trn gip cho hai v t th ang chuy n ng ny c th lm vi c v i nhau b t k l h c thch nhau hay khng l nh ng i u n gi n nh bi t ni lm n hay c m n, nh h tn ho c ngy sinh nh t c a ai , ho c khng qun h i thm gia nh c a h N u nh s phn tch thng tin ph n h i cho th y m t cng vi c d r t hay nhng c lun b th t b i m i khi i h i ph i c s h p tc c a ng i khc, th c th cho th y nguyn nhn l do thi u l ch s , t c l cch c x cha t t. K t lu n cho hnh ng ti p theo rt ra t s phn tch thng tin ph n h i l xc nh vi c g l khng nn lm. T vi c so snh k t qu t c v m c tiu ra s cho
306
Peter F.Drucker
th y vi c no l khng nn lm. N cho th y l lnh v c m ng i th c hi n cng vi c khng c nng l c c n thi t t i thi u nh ng lnh v c nh v y th ng l r t nhi u i v i b t k ai. B t k m t lnh v c chuyn mn no u cn r t thi u nh ng ng i gi i c nng l c v trnh chuyn su, nhng i v i t t c chng ta th c v s nh ng lnh v c m chng ta khng c nng khi u, cng ch ng c nng l c, v th m ch rt t c h i chng ta thnh t d m c t m th ng. i v i nh ng lnh v c nh v y th b t k ai v c bi t l lao ng tri th c th cng nn trnh, khng nn nh n lm cng vi c, nhi m v ho c ngh nghi p c a mnh. K t lu n cu i cng rt ra l khng nn lng ph s c l c c a mnh trong vi c tm cch c i thi n nh ng lnh v c m b n thn mnh km nng l c. C n ph i t p trung s c l c vo lnh v c m b n thn mnh c nng l c v trnh t t nh t. B i v s t n r t nhi u th i gian v cng s c nng trnh m t ng i t ch khng bi t g ln trnh th p so v i vi c nng trnh m t ng i t ch c nng l c ln trnh xu t s c. y th m r t nhi u ng i k c cc nh gio, cc t ch c v n c t p trung s c vo vi c lm cho
307
Peter F.Drucker
m t ng i khng c nng l c tr thnh ng i c trnh th p. Thay vo , nn dnh s c l c, ngu n l c v th i gian lm cho nh ng ng i c nng l c tr thnh xu t s c th s t t hn. Ti lm vi c nh th no? i v i lao ng tri th c cu h i: Ti lm vi c nh th no? cng quan tr ng khng km cu h i : Ti c th m nh g? Ni ng ra, cu h i ny cn quan trong hn cu h i tr c. Th c ng ng c nhin khi ch c r t t ng i bi t h lm cng vi c c a h nh th no. a s chng ta th m ch cn khng bi t r ng m i ng i c cch lm v th c hi n cng vi c r t khc nhau. Do v y, s khng em l i k t qu khi ng i ta ph i lm cng vi c khng theo cch c a h . Nguyn nhn ch y u lm cho nhi u ng i khng bi t h lm vi c nh th no l v cc tr ng h c t xa n nay c m t m c cho r ng ch c m t cch duy nh t t t c m i ng i th c hi n cc bi h c c a nh tr ng. M t gio vin d y m t l p g m 40 h c sinh th khng c th i gian tm hi u xem m i
308
Peter F.Drucker
h c sinh lm bi v nh th no. Ng c l i, gio vin lun yu c u t t c h c sinh ph i lm m t cng vi c nh nhau, b ng m t cch gi ng nhau v trong cng m t th i gian. V do , t th i xa xa n nay, m i ng i l n ln v tr ng thnh em theo mnh m t cch lm vi c nh nhau. V chnh i m ny, cng ngh m i c th mang l i tc d ng v hi u qu l n nh t. Nh p d ng cng ngh m i, m t gio vin lo i kh gi y c th bi t c t ng h c sinh c a mnh h c t p nh th no v t khuy n khch h c sinh lm bi v theo cch ph h p v i c i m c a m i ng i. Cng gi ng nh i m m nh c a t ng ng i, cch th c hi n cng vi c c a m i ng i cng khc nhau, ngha l n cng c c tnh hay ph thu c tnh cch c a m i ng i. B t lu n tnh cch c a m i ng i l do b m sinh hay do nui d ng th i u ch c ch n l n c hnh thnh t lu tr c khi ng i i lm vi c. V cch th c lm vi c c a m i ng i, cng gi ng nh nng khi u hay s v ng v m i con ng i, l m t th c s n t tr c. N c th c b sung i u ch nh, nhng khng th thay i c. Nh
309
Peter F.Drucker
v y, n u nh ng i ta c c k t qu b ng cch lm nh ng cng vi c m mnh c th m nh, th ng i ta cng c th thu c k t qu n u th c hi n cng vi c theo cch c ah S phn tch thng tin ph n h i cng c th ch ra nh ng sai st trong cch th c hi n cng vi c c a m i ng i. Nhng t khi n ch ra c nguyn nhn. Tuy nhin, tm ra nguyn nhn cng khng ph i qu kh khn. Ch c n c kinh nghi m sau vi nm lm vi c ng i ta c th tm c cu tr l i h th c hi n cng vi c nh th no. B i v m t vi nt c tnh bnh th ng v n quy t nh k t qu cng vi c c a m t ng i. B n l ng i thch c hay thch nghe? i u tr c tin c n bi t v cch lm vi c c a m i ng i l xem ng i thch c hay l thch nghe. Tuy v y r t t ng i bi t r ng c hai lo i ng i nh v y, cn s ng i v a thch c v a thch nghe l r t t. Th c t s ng i bi t c mnh thu c lo i ng i no cn t hn n a. M t vi v d d i y s cho ta th y vi c khng bi t nh v y s c tai h i th no.
310
Peter F.Drucker
Khi cn l T ng t l nh L c l ng ng minh t i chu u, t ng Dwight (Ike) Eisenhower l th n t ng c a gi i bo ch, v c tham d vo nh ng cu c h p bo hi m hoi c a ng ta c coi nh m t vinh d hi n c. Cc cu c h p bo ny c m t phong cch r t c bi t b i s lm ch hon ton c a Eisenhower i v i m i cu h i c nu ra, m t khc cng do ti di n t c a ng ta v nh ng tnh hu ng v gi i thch chnh sch m t cch r rng ch b ng hai hay ba cu, bng b y v l ch lm. M i nm sau , t ng th ng Eisenhower l i g p ph i s coi th ng cng khai c a nh ng ng i tr c y t ng ng ng m ng ta. H coi ng ta nh l m t anh h . B i v ng ta ch ng bao gi tr l i th ng vo cc cu h i do h nu ra, m ni lan man v t n v cc v n khc. Hn th n a, ng ta khng ng ng b ch gi u v lm sai l c ti ng Anh chnh th ng b ng cu tr l i thi u m ch l c v sai vn ph m. Tuy v y s vinh quang trong s nghi p tr c y c a Eisenhower ph n l n l do thnh tch xu t s c c a ng khi lm ng i vi t cc bi di n vn cho T ng
311
Peter F.Drucker
MacArthur, m t trong s nh ng nhn v t c coi l c phong thi kh t khe nh t trong sinh ho t chnh tr M . i u gi i thch Eisenhower r rng khng bi t r ng ng ta l ng i thch c ch khng ph i l ng i thch nghe. Khi cn l t ng t l nh chu u, cc tr l c a ng lun ph i m b o m i cu h i do nh bo nu ra ph i c vi t s n v a tr c t nh t n a gi tr c khi cu c h p bo b t u. V nh , Eisenhower c th lm ch hon ton trong cu c h p bo. Khi tr thnh t ng th ng M , ng ta k nhi m hai t ng th ng tr c: Franklin D.Roosevelt v Hary Truman l nh ng ng i thch nghe. C hai ng i ny u bi t i u v c hai u thch cc cu c h p bo hon ton t do. Roosevelt bi t r mnh l ng i thch nghe n n i ng ta i h i b t c ci g cng ph i c to cho ng ta nghe tr c, ch sau ng ta m i nhn n nh ng g c vi t ra. i v i Truman, sau khi tr thnh t ng th ng ng m i nh n ra r ng ng ta c n h c thm v ngo i giao v qun s , l nh ng lnh v c m tr c ng khng m y quan tm. ng s p x p cho hai thnh vin n i cc c kh nng nh t, l t ng Marshall v
312
Peter F.Drucker
Dean Acheson hng ngy n km c p cho mnh, m i ng i trnh by tr c b ng mi ng trong 40 pht, sau ng ta s nu cu h i. Eisenhower r rng c m th y ng ta ph i lm i u m ng i ti n nhi m lm. H u qu l, ng ta th m ch khng nghe c cu h i m cc nh bo nu ra. Tuy v y, ng ta v n cha ph i l tr ng h p c c oan c a nh ng ng i khng thch nghe. Vi nm sau , Lyndon Johnson lm h ng ch c v t ng th ng c a mnh m t ph n l n do khng bi t r ng ng ta, khc v i Eisenhower, l m t ng i thch nghe. Ng i ti n nhi m c a ng ta, John Kennedy bi t r ng mnh l ng i thch c nn t p h p m t nhm cc cy vi t xu t s c nh Arthur Schlesinger, Jr., m t nh s h c, v Bill Moyers, m t nh bo hng u lm tr l cho mnh. Kennedy yu c u h ph i vi t bi cho ng tr c khi ti n hnh th o lu n vi t ng ng i. n l t mnh lm t ng th ng Johnson gi l i t t c nh ng ng i ny gip vi c cho mnh v h ti p t c vi t. Nhng r rng ng khng bao gi ng ngng n cc bi vi t c a h . Th m ch b n nm tr c khi ng cn l th ng
313
Peter F.Drucker
ngh s ng t ra xu t s c, b i v cc ngh s hn ai h t ph i l nh ng ng i bi t l ng nghe. Ch m t th k tr c y r t t ng i, ngay c t i n c pht tri n nh t, bi t h l ng i thu n tay ph i hay tay tri. Nh ng ng i thu n tay tri th b nn v c r t t ng i t thu n tay tri tr thnh thu n tay ph i. Do , a s h cu i cng tr thnh ng i ch ng thu n tay no c v hn n a chn b t n thng v tm l ch ng h n nh t t ni l p. Th nhng, c m i ng i th c ch m t ng i thu n tay tri. Cn t l gi a ng i thch nghe v ng i thch c l x p x 50-50. Tng t nh tr ng h p r t t ng i t thu n tay tri tr thnh thu n tay ph i, c r t t ng i chuy n c t thch nghe sang thch c, v ng c l i. Nh ng ng i thch nghe tm cch chuy n thnh ng i thch c cng s ch u s ph n gi ng nh Lyndon Johnson, cn ng i thch c tm cch chuy n thnh ng i thch nghe s ch u s ph n gi ng nh Dwight Eisenhower. H s ch ng t c thnh tch mong mu n. H c theo cch no?
314
Peter F.Drucker
i m th hai c n bi t v cch th c lm vi c c a m t ng i l xem cch h c c a anh ta nh th no. y tnh hnh cn t hn trong v n phn bi t ng i tch c v thch nghe. B i v cc tr ng h c trn kh p th gi i c t ch c d a trn gi nh cho r ng ch c m t cch h c ng n nh t v y l cch h c chung cho m i ng i. Nhi u nh vn n i ti ng, trong c c Winston Churchill l i c thnh tch h c t p tra t n. Theo h , i u t i t nh t tr ng r t t i. nh tr ng chnh Trong k c c a h th tr ng h c ch ng khc g ni l s nhm chn. i u ny ch c th gi i thch l i v i nh ng ng i c khi u vn chng h h c t p ch y u khng ph i b ng cch nghe hay c m b ng cch vi t. V y khng ph i l cch m nh tr ng cho php nn h t k t qu km. V b bu c ph i h c theo cch d y d c a nh tr ng v i h ch l s tra t n. D i y l m t vi th d v cch h c khc nhau c a m t s ng i Beethoven l i r t nhi u cc cu n s nhp. Th nhng ng l i ni r ng ng khng bao gi nhn vo
315
Peter F.Drucker
cu n s nhp ny m i khi ng vi t b n nh c. Tr l i cu h i: Th th t i sao ng gi cc cu n s nhp lm g? ng tr l i: N u ti khng vi t ngay ra gi y th ti s qun ngay t c kh c. N u ti ghi l i trong cu n s nhp, ti s khng bao gi qun n v ti khng c n ph i xem l i n l n n a. Alfred Sloan, ng i c cng xy d ng GM tr thnh cty ch t o xe hi l n nh t, thnh cng nh t trn th gi i trong su t 60 nm qua, ti n hnh h u h t cc cng vi c qu n l kinh doanh c a mnh t i cc cu c h p nh , nhng si ng. Ngay sau khi cu c h p k t thc, Sloan tr l i phng lm vi c v m t hng gi so n th g i n t ng thnh vin tham d cu c h p. Trong th ng nu l i cc v n then ch t c h i ngh th o lu n, nh ng v n do h i ngh nu ra v c quy t nh, nh ng v n pht hi n nhng cha c gi i quy t. Khi c khen ng i v nh ng b c th ny, ng tr l i: N u ti khng ng i xem xt suy ngh th u o ngay l p t c sau cu c h p v vi t l i, ti s qun n ngay trong vng 24h. Do , ti ph i vi t nh ng b c nh v y. ***
316
Peter F.Drucker
M t gim c cty n , ng i vo nh ng nm 1950 v 1960 t ng lm cho m t doanh nghi p gia nh quy m nh v r t bnh th ng tr thnh cty hng u th gi i trong m t ngnh kinh doanh, c thi quen l c m i tu n ng tri u t p cc cn b ch ch t c a cty n phng l vi c c a mnh v ng i thnh n a vng trn quanh bn lm vi c c a ng ta v thuy t trnh li n m t m ch hai ba gi ng h m t khi cho h bnh lu n hay t cu h i. ng t nu v n v t tranh lu n, ch ng h n v d n st nh p m t cty nh ang g p kh khn nhng c m t cng ngh c bi t no . ng lun nu ln ba phng n: tn thnh, bc b v ng h c i u ki n, km theo l l p lu n cho m i phng n. L do ng lm nh v y l v ng ta c n c c to nghe ng ta ni. y l cch h c c a ng ta. D cch lm ny kh l p d , nhng khng ph i l c bi t. R t nhi u lu t s thnh cng hay cc nh ch n on y khoa cng lm nh v y. Nh v y c nhi u cch h c khc nhau. C ng i h c b ng cch ghi s tay nh Beethoven lm; nhng c ng i l i khng bao gi ghi chp trong cu c h p nh Alfred Sloan hay ng gim c cty ni trn. C ng i h c b ng cch t
317
Peter F.Drucker
nghe mnh ni chuy n; l i c ng i h c b ng cch vi t ra; cng c ng i h c b ng cch thng qua vi c lm. Trong m t cu c i u tra khng chnh th c do tc gi ti n hnh, cho th y m t s gio s t i cc tr ng i h c M c xu t b n sch gio khoa r t thnh cng nh c i nh c l i v i tc gi r ng: L do ti gi ng d y l c nghe chnh mnh ni chuy n, b i v c nh th ti m i vi t c. Th c ra, trong t t c nh ng i u quan tr ng c n bi t v chnh mnh, th cch mnh h c th ho l i u d bi t nh t. Khi tc g a h i: B n h c theo cch no? m i ng i u c cu tr l i. Nhng khi h i: Th b n c dng ki n th c ny khng? th t ng i tr l i c. Th m cha kho cho s thnh cng trong cng vi c l bi t s d ng ki n th c ny, cn khng bi t s d ng ki n th c ny ch i n th t b i. Nh v y nh ng cu h i quan tr ng u tin t t cho mnh l Lm theo cch no? v H c theo cch no? Nhng u ph i ch c th . t qu n l mnh, cn ph i t t ra cc cu h i khc n a nh: Thch lm vi c v i ng i khc, hay lm vi c m t mnh? N u nh d lm vi c v i ng i khc, th: M i quan h ti d lm vi c v i ng i
318
Peter F.Drucker
khc l g?. M t s ng i ch lm vi c t t n u h l ng i th a hnh. M t v d i n hnh l tr ng h p t ng George Patton, m t anh hng c a qun i M trong th chi n II. ng l m t nh ch huy qun s hng u c a n c M . Th m khi ng c ngh vo m t ch c v ch huy c l p. T ng George Marshall, tham mu tr ng qun i M v c th l vin t ng thnh cng nh t trong vi c ch n ng i, ni: T ng Patton l ng i th a hnh t t nh t m qun i M t ng s n sinh ra, th nhng c th ng ta s l ch huy t i nh t. M t s ng i lm vi c t t nh t n u l thnh vin trong m t nhm cng tc. M t s ng i lm vi c c c k t t trong vai tr hu n luy n vin hay c v n, trong khi ng i khc l i lm vi c r t t i. M t i u quan tr ng n a bi t cch th c hi n cng vi c c a m t ng i l xem li u ng i lm vi c t t khi ch u p l c, hay l ng i lm t t th c n c mi tr ng n nh v c t ch c. M t c tnh khc l ng i lm vi c
319
Peter F.Drucker
t t nh t khi c vai tr nh trong m t t ch c l n hay khi c vai tr l n trong m t t ch c nh . t ai c th lm t t trong c hai tr ng h p ny. C nhi u ng i t ng thnh cng khi lm vi c trong m t cty l n nh GE hay Citibank tr nn lo ng cho ng m t cch th m h i khi chuy n n m t cty nh . V c nhi u ng i lm vi c xu t s c trong m t t ch c nh nhng l i lo ng cho ng th m h i khi nh n vi c m t t ch c l n. M t cu h i quan tr ng khc c n nu ra: B n lm vi c t t hn khi l ngi ra quy t nh hay khi l ng i c v n? R t nhi u ng i lm vic t t nh t khi lm c v n, nhng khng ch u c gnh n ng v p l c c a quy t nh. Ng c l i, m t s ng i khc l i c n ph i c ng i c v n thc y mnh ph i suy ngh trn c s h c th ra quy t nh v th c hi n quy t nh m t cch nhanh chng, t tin v quy t on. y l l do t i sao m t s ng i ang v tr c p
ph trong m t t ch c l i th ng th t b i khi c b t ln c p tr ng. B i v th tr ng i h i ph i l ng i ra quy t nh. Nh ng ng i th tr ng quy t on th ng ch n ng i mnh tin t ng lm

320
Peter F.Drucker
ph c v n cho mnh. V
v tr c v n nh v y
ng i c p ph hon thnh cng vi c xu t s c, th nhng khi c b t ln c p tr ng anh ta l i khng thnh cng. Anh ta c th bi t c n ph i ra quy t nh nh th no nhng l i s trch nhi m khi ra quy t nh. K t lu n rt ra cho hnh ng: ch nn tm cch thay i b n thn mnh, i u khng ch c i n thnh cng. Nhng hy lm vi c v lm vi c tch c c c i thi n cch lm vi c c a mnh. V ng c lm b t c cng vi c g theo cch khng ph h p v i cch lm c a b n ho c c hi u qu th p. Ci g l gi tr c a b n? t qu n l b n thn mnh, b n c n ph i bi t Ci g l gi t c a ti? i v i cc tiu chu n o c, th quy t c chung l gi ng nhau i v i m i ng i v c m t php th r t n gi n, tc gi g i l soi gng. Chnh v i php th soi gng, nguyn t c o c i h i m i ng i ph i t h i mnh: Ta l lo i ng i no
321
Peter F.Drucker
nh ? m i khi soi mnh tr c gng. Ni cch khc, cc nguyn t c o c l m t h th ng cc gi tr c xc nh. N t khi thay i. M t hnh vi o c trong t ch c hay mi tr ng ny cng l hnh vi o c trong t ch c hay mi tr ng khc. Th nhng cc nguyn t c o c ch l m t b ph n c a m t h th ng cc gi tr v c bi t, ch l m t b ph n c a m t h th ng cc gi tr c a m t t ch c m thi. N u ng i no lm vi c trong m t t ch c m khng ch p nh n c ho c khng thch ng c v i h th ng gi tr c a t ch c th ng i s c m th y b c t c v khng th hon thnh t t cng vi c. D i y l m t s v d v cc gi tr m ng i ta c n ph i bi t v mnh. M t n gim c xu t s c v r t thnh cng trong ngh nghi p c m th y t c t i sau khi cty c c a mnh b m t cty l n hn mua l i. B ta c b t vo m t ch c v cao hn tr c v lm cng vi c h p v i nng l c c a ba ta nh t. M t trong cc nhi m v c a b ta l tuy n ng i vo cc v tr quan tr ng c a
322
Peter F.Drucker
cty. B ta tin t ng r t su s c vo m t Nguyn t c l ch tuy n ng i ngoi vo v tr quan tr ng trong cty khi no trong cty khng cn ng i thch h p. Trong khi cty m b ang lm l i tin r ng vi c tuy n ng i vo m t v tr quan tr ng ang b khuy t th tr c h t ph i tm ng i bn ngoi nh m a dng mu m i vo cty. R rng m i cch ny u c v n c n ph i bn thm (theo kinh nghi m c a tc gi th t t hn h t l nn p d ng ng th i c hai cch). Th nhng hai cch ny l i khng ph h p v c b n, khng ph i v cc chnh sch m v cc gi tr . Chng ni ln cch nhn khc nhau v m i quan h gi a t ch c v nhn vin, v trch nhi m c a t ch c i v i cc nhn vin v i v i s pht tri n c a h , v s ng gp quan tr ng nh t c a c nhn i v i t ch c sau nhi u nm lm vi c trong tm tr ng b c ch , cu i cng b gim c v nhn s nh ph i r i b cty v ch u thi t thi ng k v m t ti chnh. Nguyn nhn l v quan i m v gi tr c a b v c a cty l khng ph h p v i nhau. Tng t nh v y, nng cao hi u qu ho t ng
323
Peter F.Drucker
cho m t cty d c ph m th ph i khng ng ng th c hi n nh ng c i ti n nh hay ph i dng bi n php lu lu m i th c hi n m t cu c t ph r t t n km v m o hi m, th c ra khng ph i l m t cu h i v kinh t . B i v k t qu t c do th c hi n m t trong hai chi n l c ni trn c th l nh nhau. Do v n y chnh l s xung t gi a cc gi tr , gi a m t bn l h th ng gi tr cho r ng cty d c ph m ph i c ngha v gip cc bc s lm cng vi c ngy cng t t hn v m t bn l h th ng gi tr theo h ng khoa h c. Tng t nh th , vi c l a ch n gi a cch qu n l doanh nghi p nh m t c k t qu ng n h n hay nh m m c tiu di h n cng l v n v gi tr . Theo cc nh phn tch ti chnh th c n ph i qu n l doanh nghi p ng th i t c c hai m c tiu k trn. V v n ny th c l cc nh kinh doanh thnh cng cn hi u r hn. D sao i n a th ai cng c n t c k t qu ng n h n ci . Th nhng khi x y ra xung t gi a l i ch ng n h n v m c tiu pht tri n di h n th c cty l a ch n v sau, c cty l i ch n v tr c. Cch l a ch n khc nhau ny th c ra khng
324
Peter F.Drucker
ph i l do quan i m kinh t , m ch yu l do s xung t v gi tr i v i ch c nng c a m t doanh nghi p v trch nhi m c a nh qu n l. Trong cc nh th ng qu ang pht tri n r t m nh t i Hoa K, ng i ta coi th c o c a s thnh cng l s l ng cc gio dn m i. Theo cc nh th ny th i u quan tr ng hn c l c bao nhiu ng i gia nh p, c bao nhiu ng i t ch cha bao gi n nh th nay th ng xuyn i l . Cc nh th ny, tin r ng Cha Tr i r i s p ng nhu c u tm linh c a m i gio dn. Trong khi , cc nh th theo phi Phc m c a o Tin lnh l i tin r ng i u quan tr ng hn c l c tin vo Cha c a con chin. Cc nh th ny s lo i b d n nh ng gio dn m i tham gia nh th nhng khng gia nh p vo cu c s ng tm linh c a nh th . y khng ph i l v n v s l ng. Tho t nhn, c v nh lo i nh th sau s pht tri n ch m hn so v i lo i nh th tr c. Th nhng th c t , lo i nh th sau l i chi m t l ng i m i gia nh p l n hn nhi u so v i lo i nh th tr c. Ni cch khc, lo i sau pht tri n v ng ch c hn.
325
Peter F.Drucker
y cng khng ph i l v n v th n h c, ho c c cng ch l th y u. y l m t v n v gi tr . Trong m t cu c tranh lu n cng khai, i di n c a m t nh th ni: N u nh tr c tin qu v khng n nh th , th qu v s khng bao gi tm th y c a i vo vng qu c c a Thin ng. Cn i di n c a nh th khc p l i: Khng ph i th , n u tr c tin qu v khng i tm c a i vo vng qu c c a Thin ng, th qu v khng thu c v nh th . M i m t t ch c u ph i c tiu chu n gi tr c a mnh. V con ng i cng v y. lm vi c c hi u qu trong m t t ch c, th tiu chu n gi tr c a c nhn ph i ph h p tiu chu n gi tr c a t ch c . Khng nh t thi t cc tiu chu n gi tr ny ph i gi ng nhau, nhng chng ph i g n nhau n m c c th cng t n t i. N u khng th c nhn s b ch c. C n ph i lm g khi c xung t v gi tr ? t c tr ng h p x y ra xung t gi a cc th m nh c a m t ng i v cch th c hi n cng vi c c a ng i . Chng th ng b sung cho nhau. Th nhng i khi x y ra
326
c ch v khng th lm vi c c k t qu trong t
Peter F.Drucker
xung t gi a cc tiu chu n gi tr c a m t ng i v cc th m nh c a ng i . C nh ng vi c m m t ng i lm r t t t v r t thnh cng nhng n c th khng ph h p v i tiu chu n gi tr c a ng i . Cng vi c i v i ng i c th khng ph i l m t s ng gp hay m t i u ng c ng hi n cu c i, hay m t ph n cu c i mnh. V n ny, tc gi cng xin c nu ra m t kinh nghi m c a b n thn: nhi u nm tr c y b n thn tc gi cng ph i quy t nh l a ch n gi a cng vi c m tc gi lm t t v thnh cng v i cc tiu chu n gi tr c a mnh. Vo gi a nhng nm 1930, lc tc gi l m t nh ngn hng u t tr tu i t i London, cng vi c r rng l ph h p v i th m nh c a tc gi . Th nhng, tc gi khng th y mnh c ng gp g v i t cch l m t gim c qu n l ti s n. Lc tc gi nh n ra r ng con ng i l gi tr c a mnh, v th t v ngha n u tr thnh ng i gi u c nh t ngha a. Trong cu c i kh ng ho ng tc gi cng ri vo c nh tng thi u, khng vi c lm v khng th y tri n v ng. Nhng tc gi quy t nh r i
327
Peter F.Drucker
b ngn hng v l quy t nh ng. Ni cch khc, th c o cu i cng chnh l cc gi tr . II U L CH C A TI? xc nh u l ch c a mnh, b n c n tm cu tr l i cho ba cu h i: Ti c th m nh g? Ti lm vi c nh th no? Tiu chu n gi tr c a ti l g? y khng ph i l quy t nh m ai cng c th c v c n ph i c lc kh i u s nghi p c a mnh. ng v y, ch c r t t ng i bi t c t r t s m u l ch c a h . Ch ng h n nh cc nh ton h c, nh c s, hay u b p th ng b c l h l nh ton h c, nh c s hay u b p t r t s m lc 4-5 tu i. Cn cc th y thu c th th ng b c l vo tu i thi u nn, n u khng s m hn. Th nhng a s chng ta, nh t l nh ng ng i c ti, th ng khng bi t c u l ch thch h p v i mnh cho nn khi v t qu tu i hai mi lm. Tuy nhin, n tu i chng ta nn bi t u l th m nh c a mnh, cch lm vi c c a mnh ra sao v ci g l tiu chu n gi tr c a mnh. R i khi chng ta m i c th xc nh c u l ch
328
Peter F.Drucker
thch h p v i mnh. Ho c ni ng hn, u khng ph i l ch thch h p v i mnh. Ng i no bi t mnh khng thch h p v i cng vi c t i cty l n th c n ph i bi t ni khng khi c ng i ta ngh vo m t v tr t i cty l n. Ng i no bi t mnh khng thch h p v i cng vi c ph i ra cc quy t nh th ph i bi t ni khng khi c ngh vo v tr ph i ra quy t nh. Nh ng ng i gi ng nh t ng Patton (b n thn ng ta c th khng bao gi bi t c) th c n ph i bi t ni khng khi d c ngh m t ch c v ch huy c l p, ch khng ph i l m t ph t cao c p. Tm c cu tr l i cho ba cu h i trn, cn gip chng ta x tr ng tr c m t c h i, m t ngh hay m t nhi m v m i. Khi chng ta s ni th ny: Vng, ti s nh n nhi m v ny. V y l cch lm c a ti. y l cch t ch c cng vi c. y l m i quan h c n c. y l nh ng k t qu m qu v c th ch i ti trong khung th i gian ny. B i v Ti l ng i nh th . Ng i ta khng th v ch k ho ch s n cho s thnh cng trong ngh nghi p. c c thnh cng trong ngh nghi p ng i ta ph i chu n b s n sng khi c h i n,
329
Peter F.Drucker
mu n v y ng i ta ph i bi t th m nh c a mnh, cch lm vi c c a mnh v tiu chu n gi tr c a mnh. B i v khi bi t c u l ch thch h p v i mnh, th d l ng i bnh th ng, khng c g xu t s c nhng lm vi c chm ch th ng i ta v n c th thnh cng.
III NG GP C A TI L G? Khi t h i: ng gp c a ti l g? i u c ngha l b n chuy n t nh n th c sang hnh ng. B n khng nn t cu h i: ti mu n c ng gp g? hay Ng i ta yu c u ti ng gp ci g? m nn t cu h i Ti nn c ng gp g? y l v n m i trong l ch s pht tri n c a nhn lo i. Tr c y nhi m c hay cng vi c c a m ng i l c trao cho. N c th do i h i c a b n thn ngh nghi p, ch ng h n cng vi c c a ng i nng dn hay th th cng. Ho c c th do cc ng ch hay b ch ra l nh, nh nhi m v c a ng i gip vi c trong nh. V cho n th i gian r t g n y, ng i ta v n c cho r ng a s chng ta l
330
Peter F.Drucker
ng i b l thu c, ch lm vi c g c b o lm. S xu t hi n c a lao ng tri th c ang lm thay i i u ny v thay i nhanh chng. Ph n ng u tin i v i s thay i ny l xem t ch c tuy n d ng ng i p tr nh th no. Vo nh ng nm 1950 v 1960 ng i ta coi vi c qu n l phng nhn s , c bi t t i cc cty l n i v i lao ng tri th c m lc g i l Ng i t ch c l quy ho ch ngh nghi p. s d ng h . Th c ra th Ng i t ch c v phng nhn s quy ho ch ngh nghi p l i th i t lu, tr Nh t B n. V cng v i n th t ng cho r ng c ai ngoi b n thn mnh c th v c n ph i l ng i quy ho ch ngh nghi p cng bi n m t. Vo nh ng nm 1960 th ph n ng c a nh ng ng i c tri th c l t ra cu h i: ti mu n lm ci g? Cu tr l i lc l lm cng vi c c a mnh l cch ng gp t t nh t v l i u m cu c n i lo n c a sinh vin nm 1968 tin nh v y. Nh t B n ngy nay, ng i ta v n qu n l lao ng tri th c ngy cng c kh nng s ng lu hn t ch c
331
Peter F.Drucker
Khng bao lu ng i ta th y cu tr l i l sai, cng sai nh Ng i t ch c v y. R t t ng i tin r ng lm cng vi c c a mnh s d n n s ng gp, s hon thi n b n thn ho c thnh cng t c m t trong ba th . Th nhng by gi cng khng th tr l i cu tr l i c, l lm vi c theo m nh l nh, ho c theo cng vi c c giao. c bi t i v i lao ng tri th c tr c tin ph i bi t t cu h i: S ng gp c a ti l ci g? Ch sau m i n cc cu h i khc nh l: N c ph h p v i th m nh c a ti khng? M t v d i n hnh v v n ny l cch m Harry Truman x tr khi ng tr thnh t ng th ng M sau ci ch t t ng t c a Franklin D.Roosevelt vo cu i Th chi n II. Tr c Truman c ch n lm Ph t ng th ng v ng r t ch n cc v n n i b trong n c. B i v lc d lu n chung cho r ng v chi n tranh s p k t thc nn m i quan tm c a n c M s tr l i cc v n trong n c. Truman lc khng h quan tm n cng tc i ngo i, v cng ch ng bi t g v i ngo i. ng v n hon ton ch tm vo cng tc i n i khi n d
332
H i ngh
Peter F.Drucker
Postdam sau khi c u hng ch vi t m sau khi n m ch c t ng th ng. T i trong su t m t tu n l ng ta ng i snh vai v i Churchill v Stalin v gi t mnh nh n ra r ng cng vi c bao trm lc ny l i ngo i trong khi ng ta hon ton m t t v v n ny. T Postdam tr v ng ta t nh r ng ng ph i t b vi c ng mu n lm v thay vo t p trung vo cng vi c m ng ph i lm, t c l cng tc i ngo i. Nh ni, ngay sau ng t ch c l p h c do t ng Marshall v Dean Acheson lm th y gio cho mnh. Trong vi thng sau ng ta lm ch c cng tc i ngo i v chnh ng ta c nh h ng n tnh hnh th gi i sau chi n tranh hn c Churchill v Stalin v i cc chnh sch h u chi n nh k ho ch Marshall nh m c u gip Ty u, k ho ch xy d ng l i Nh t B n v cu i cng l ku g i pht tri n kinh t th gi i. Ng c l i, Lyndon Johnson b th t b i c v chnh sch i v i chi n tranh Vi t Nam l n chnh sch trong n c, v ng ta c bm vo Ci ti mu n lm l g? thay v t h i mnh Ti c n c ng gp g?
333
Peter F.Drucker
Gi ng nh Truman, Johnson t ng t p trung hon ton vo cng tc i n i. Khi c lm t ng th ng ng mu n hon thnh n t cng vi c cn l i c a chnh sch kinh t m i. Sau ng ta nh n th y ng ta bu c ph i t p trung vo chi n tranh Vi t Nam. Nhng ng ta khng th t b cng vi c ng mu n lm. Do , ng t xu x mnh gi a chi n tranh Vi t Nam v cng vi c c i cch trong n c v cu i cng th t b i c hai. M t cu h i n a c n t ra quy t nh Ti nn c ng gp g? l: Ti c th t c k t qu cch no t o ra m t s khc bi t? Mu n tr l i cu h i ny ph i bi t gi cn b ng gi a cc s vi c. Thnh qu ph i kh t, i h i s vn mnh (stretching) ni theo thu t ng th i th ng hi n nay. Th nhng v n ph i n m trong t m v i c a m i ng i. N u c nh m n k t qu m khng th t c ho c c th t c nhng ch trong nh ng i u ki n khng ch c ch n nh t th khng ph i l tham v ng m l s ngu ng c. M t khc k t qu mu n nh m t i ph i l ci g ngha, t o ra s khc bi t v i ci c. N ph i l ci g c
334
u v b ng
Peter F.Drucker
th nhn th y c v n u c th o l ng c cng t t. D i y l m t v d trong m t t ch c phi l i nhu n. M t gim c b nh vi n m i c b nhi m t h i mnh ti s ng gp g?. l m t b nh vi n l n v ang c nhi u uy tn. Th nhng b nh vi n ny t mn v i ti ng tm c a minh trong 30 nm qua v tr nn t m th ng. Do , v gim c m i ny quy t nh s ng gp c a mnh s l thi t l p m t tiu chu n ch t l ng xu t s c cho m t b ph n quan tr ng c a b nh vi n trong th i gian hai nm. Th l ng ta quy t nh t p trung s ch vo vi c xoay chuy n phng c p c u v trung tm ch n thng, c hai b ph n ny u l n, d nh n th y v ang trong tnh tr ng l n x n. ng gim c m i ny ngh cch t ra yu c u cho phng c p c u v cch nh gi k t qu cng vi c. ng ta t ra yu c u m i khi c m t b nh nhn n phng c p c u th trong vng 60 giy ph i c m t y t gi i n sn sc. Th l ch m t nm phng c p c u c a b nh vi n ny tr thnh m t ki u m u cho ton n c M . S chuy n bi n c a b ph n ny cn ch ng t c th xc l p cc tiu
335
Peter F.Drucker
chu n, n i quy, th c o trong m t b nh vi n. Sau hai nm c b nh vi n ny chuy n h ng theo. Do v y, quy t nh Ti s ng gp g? cn b ng ba y u t . Y u t u tin l t cu h i: Tnh hnh ang i h i ci g? y u t k ti p n t cu h i: Lm th no ti c s ng gp l n nh t p ng c i h i ang t ra b ng th m nh c a mnh, cch lm vi c c a mnh v tiu chu n gi tr c a mnh? V cu i cng l y u t n t cu h i? K t qu c n t c l g t o ra s khc bi t?. T s d n n cc k t lu n cho hnh ng: lm ci g, b t u t u, b t u nh th no, m c tiu l g v th i h n th c hi n. Trong l ch s , r t t ng i c c s l a ch n. Cng vi c n tay h ho c do t nhin ho c do ng ch p t. V nh v y, ph n l n cch lm vi c cng nh k t qu d ki n u c nh tr c. V cng v v y m lm cng vi c c a mnh cha ph i l t do. l s cho php. N khng em l i k t qu . N khng ph i l s ng gp. Nhng n u b t u b ng cu h i Ti s ng gp g? th s em l i t do. N em l i t do l v n em l i trch nhi m.
336
Peter F.Drucker
IV TRCH NHI M I V I M I QUAN H . R t t ng i lm vi c m t mnh v t mnh em l i k t qu , tr m t vi ngh s l n, nh khoa h c l n, v n ng vin l n cn a s chng ta u lm vi c v i ng i khc v qua em l i k t qu cng vi c c a mnh. i u ny l ng d l thnh vin trong m t t ch c hay ng ngoi c l p v php l. Do v y t qu n l mnh i h i ph i c trch nhi m i v i m i quan h . V n ny c hai kha c nh: Th nh t, m i ng i c n nh n th y m t s th c l ng i khc cng l cc c nhn gi ng nh mnh. H cng i h i c c x nh m t con ng i. i u c ngha l h cng c th m nh ring, cch lm vi c ring v c tiu chu n gi tr ring c a b n thn h . Do , lm vi c t hi u qu m i ng i c n ph i bi t th m nh, cch lm vi c v tiu chu n gi tr c a nh ng ng i lm vi c v i mnh. i u ny xem ra r t hi n nhin, nhng c r t t ng i ch n. V d i n hnh l tr ng h p nh ng ng i m cng
337
Peter F.Drucker
vi c u tin c a h l lm vi c cho m t c p trn l ng i thch c. Do v y, h c o t o vi t cc b n bo co. Sau h lm vi c cho c p trn ti p theo l i l ng i thch nghe. Th nhng nh ng ng i ny v n c ti p t c vi t cc bo co cho c p trn m i ny, ch ng khc g ng i tr l c a T ng th ng Johnson t ng ti p t c vi t bo co cho ng ta, b i v c p trn tr c , t ng th ng Kennedy ng i tuy n d ng h , l ng i thch c. ng nhin, nh ng ng i ny s khng t c k t qu . H lun b c p trn m i cho l d t nt, b t l c v l i bi ng. V cu i cng, h b th t b i. T t c nh ng i u ny c th trnh c, n u nh h bi t tm hi u c p trn m i c a mnh v t cu h i C p trn m i ny l ng i lm vi c nh th no? Nh ng c p trn khng ph i l cc ch c danh ghi trn b ng c c u t ch c hay l m t ch c v . H tr c h t l nh ng c nhn v c giao cng vi c lm theo cch c a h . V b n ph n c a ng i i lm l ph i bi t quan st v tm hi u cch lm vi c c a nh ng c p trn v tm cch thch nghi v i cch lm vi c c a h .
338
Peter F.Drucker
Ch ng h n c nh ng c p trn nh Alfred Sloan c a GM tr c tin ph i nhn vo cc con s . ng ta khng ph i l nh ti chnh m l m t k s c cc gic quan nh y bn v th tr ng. Nhng v l k s nn ng c o t o tr c h t l c cc con s . C ba cn b qu n l tr r t c nng l c c a GM khng c a ln v tr qu n l c p cao c, ch v nh ng ng i ny khng tm hi u k Sloan. H khng nh n ra r ng i v i Sloan th vi c h vi t bo co hay trao i v i ng ta s ch ng c ngha g, n u nh tr c h t ng ta cha dnh th i gian c cc con s . H b c vo phng lm vi c v trnh by b n bo co. Cu i cng, tr c khi r i phng h m i l i cc con s . n lc th qu mu n. Nh ni trn, nh ng ng i thch c th r t kh tr
thnh ng i thch nghe v ng c l i. Th nhng ai cng c th h c trnh by b n thuy t trnh b ng mi ng hay vi t m t b n bo co c ch t l ng kh. Cng vi c c a thu c c p n gi n l gip cho ng ch c a mnh th c hi n c cng vi c. i u i h i ph i tm hi u k c p trn c a mh v t cu h i Th m nh c a c p trn l g? Cch lm
339
Peter F.Drucker
vi c c a h ra sao? Cc tiu chu n gi tr c a h l g? Th c ra y chnh l b quy t i u hnh c p trn. i v i t t c ng i khc lm vi c v i mnh th cng ph i lm nh v y. M i ng i c cch lm vi c ring c a h v khng gi ng v i cch lm vi c c a mnh. V h c c quy n c lm nh v y. i u quan tr ng l h c thu c k t qu khng v tiu chu n gi t c a h l g. Cch lm vi c c a h ch c l khc nhau. B quy u tin c a s lm vi c c hi u qu l ph i hi u bi t nh ng ng i lm vi c v i mnh v nh ng ng i lm ch d a cho mnh, v bi t s d ng cc th m nh c a h , cch lm vi c c a h v cc tiu chu n gi tr c a h . B i v cc m i quan h lm vi c v a ph thu c vo con ng i v a ph thu c vo cng vi c. i u th hai c n lm qu n l b n thn v lm vi c c hi u qu l ph i c trch nhi m trong quan h giao ti p. Sau khi suy ngh k v th m nh, v cch lm vi c, v tiu chu n gi tr , v c bi t v s ng gp c a mnh, lc t cu h i: Ai c n bi t i u ny? Ti cn ai gip ? V ai c n s gip c a ti? trn c s ti n hnh trao i v i nh ng ng i c n giao ti p theo cch thch h p v i ng i , ch ng h n b ng th t n u h l ng i thch
340
Peter F.Drucker
ho c ni chuy n n u h l ng i thch nghe. Tc gi , cng nh cc nh t v n khc, c m i khi b t u lm vi c v i m t t ch c no , l c nghe ni v t t c nh ng cu c xung t c tnh trong t ch c . a s cc s xung t u ny sinh t m t nguyn nhn l ng i ny khng bi t ng i kia lm g, ho c khng bi t ng i khia s c ng gp g ho c k t qu cng vi c s ra sao. V l do khng bi t l v h c khng h i, do khng ai ni cho bi t. i u ny ni ln s ngu d t c a con ng i hn l ph n nh l ch s con ng i. Mi n gn y th vi c ni ra nh ng i u trn cho b t k ai v n cn l chuy n khng c n thi t. Vo th i Trung c , nh ng ng i s ng trong m t qu n c a m t thnh ph cng lm m t ngh nh nhau, t hnh thnh thnh ph th kim hon, ph th giy, ph th lm o gip. (t i thnh ph Kyoto c a Nh t v n cn gi li cc ph th g m, ph th d t luamj, ph th sn mi). B t c ng i th kim hon no cng bi t chnh xc ng i th kim hon khc ang lm g; tng t i
341
Peter F.Drucker
v i ng i th lm o gip H ch ng c n ph i gi i thch ci g c . i u ny cng ng i v i vng nng thn, ni m m i ng i cng tr ng m t lo i cy nng nghi p khi ma mng n. V d , ch ng c n ph i ni cho ng i lng gi ng bi t r ng anh ta ang chu n b tr ng khoai ty, v chnh ng i lng gi ng cng ang lm i u v cng m t th i gian. V m t s t ng i lm ngh chuyn mn, khng ph i l thng th ng, lm vi c m t mnh th cng khng c n ph i ni cho ai bi t h ang lm g. Ngy nay g n nh ai cng ph i lm vi c v i nh ng ng i khc lm nh ng cng vi c khc. Nh ni ph n tr c, m t ph gim c ti p th
c a cty c th xu t thn t nhn vin bn hng v bi t c n k v khu bn hng. Nhng b ta l i khng bi t g v xc ti n thng m i, v gi c v qu ng co, v ng gi v l p k ho ch bn hng v b ta cha t ng lm nh ng cng vi c ny. Do nh ng ng i lm nh ng cng vi c ny ph i c b n ph n lm cho b ph gim c ti p th hi u h ang lm g, t i sao lm vi c , lm b ng cch no v k t qu
342
Peter F.Drucker
s thu c l g. N u nh b ph gim c ti p th khng hi u c cc chuyn gia c trnh cao ny ang lm g, th l i ch y u l c a cc chuyn gia ny ch khng ph i c a b ph gim c v h khng ni cho b ta bi t, v cng khng gip cho b ta hi u. Ng c l i, trch nhi m c a b ph gim c ti p th l ph i lm sao cho t t c nh ng ng i lm vi c v i b hi u c cch nhn c a b ta i v i cng tc ti p th l nh th no, m c tiu c a b ta l g, cch lm vi c c a b ta ra sao, k t qu mong i c a b ta v c a m i ng i l g. Ngay c i v i nh ng ng i hi u c t m quan tr ng c a tinh th n trch nhi m i v i cc m i quan h th thng th ng h v n khng ni cho nh ng ng i ng nghi p bi t v cng khng h i l i b n ng nghi p c a mnh. H e ng i r ng lm nh v y s b coi l to t n, t m, ho c ngu d t. H ngh sai. N u nh c ai n g p nh ng ng i ng nghi p c a mnh v ni y l cng vi c m ti r t th o. y l cch lm c a ti. y l nh ng tiu chu n gi tr c a ti. y l nh ng d nh ng gp c a ti, v y l nh ng k t qu ti s em l i., th h s lun lun
343
Peter F.Drucker
nh n c ph n h i: i u ny r t h u ch. Nhng t i sao b n khng cho ti bi t s m hn?. V theo kinh nghi m c a tc gi , n u nh c ai h i: Ti c th bi t g v th m nh c a b n, cch lm vi c c a b n, tiu chu n gi tr c a b n, v d nh ng gp c a b n? th ng i cng s nh n c ph n ng tng t nh trn. Trong th c t , m i ng i lao ng tri th c c n ph i yu c u nh ng ng i lm vi c v i mnh b t k h l ng i c p d i, c p trn, ng nghi p, ng i h i u ch nh hnh vi c a h ph h p v i th m nh v cch lm vi c c a ng i lao ng tri th c . Nh ng ng i thch c c n yu c u ng i c ng s vi t cho mnh, ng i thch nghe yu c u ng i c ng s ni cho mnh nghe tr c. V m i khi c ai th c hi n i u ny th ph n ng m ng i nh n c s l: C m n ni cho ti bi t. i u ny r t h u ch. Nhng t i sao b n khng yu c u ti s m hn? Cc t ch c by gi khng cn c xy d ng trn c s s c ng b c n a, m ngy cng c xy d ng trn c s s tin c y. S tin c y khng c ngha l ng i ny thch ng i kia, m ng i ny tin ng i kia. N cng bao hm
344
Peter F.Drucker
ng i ny hi u ng i kia. Do , c tinh th n trch nhi m i v i m i quan h l m t i u c c k c n thi t. l m t ngha v . B t k ng i no d l m t thnh vin trong m t t ch c, hay m t nh t v n cho t ch c , m t nh cung c p, hay m t nh phn ph i cho t ch c th cng ph i c trch nhi m v i m i quan h v i nh ng ng i lm vi c v i mnh v i v i cng vi c c a h m mnh ph thu c; v n l t h nh ng ng i ny cng s ph i c trch nhi m.
V N A CU C I CN L I C A B N. Nh ni ph n tr c, l n u tin trong l ch s loi
ng i cc c nhn c th s ng lu hn cc t ch c ni h lm vi c. i u ny d n n m t thch th c hon ton m i m : B n s lm g trong n a cu c i cn l i c a mnh? B n khng cn c th mong i r ng t ch c m b n lm vi c lc 30 tu i s v n cn t n t i nh th khi b n n 60 tu i. Th nhng 40 ho c 50 nm lm cng m t lo i cng vi c l qu lu i v i h u h t m i ng i. Khi ng i ta s c m th y suy ki t, nhm chn, m t h ng th lm vi c, ngh hu khi v n lm vi c v tr thnh gnh n ng cho
345
Peter F.Drucker
b n thn v cho nh ng ng i xung quanh. i u ny khng nh t thi t ng v i nh ng ng i thnh t m c r t cao, ch ng h n nh cc ngh s l n. Claude Monet (1840-1926), ho s tr ng phi n t ng v i, ng i m vo tu i 80 v n sng tc nh ng b c tranh ki t tc, hng ngy ng lm vi c 12 ti ng, m c d lc m t ng h u nh khng cn nhn th y g. Pablo Picasso (1881-1973), c th l ho s v i nh t c a tr ng phi h u n t ng, ng v cho t i khi ng ch t vo tu i 90 v ng l ng i sng t o ra m t phong cch m i khi 70 tu i. Ngh s n Cenlo ng i Ty Ban Nha Pablo Casals (1876-1973), nh c cng v i nh t th k qua c k ho ch i bi u di n m t b n nh c m i v di n t p vo ng ngy ng m t nm ng 97 tu i. Nhng y l nh ng tr ng h p c bi t r t hi m hoi, ngay c i v i nh ng ng i thnh t l n. C Max Planck (1858-1947) l n Albert Einstein (1879-1955), hai v nhn khoa h c v v t l hi n i, u khng c cng trnh khoa h c quan tr ng no sau tu i 40. Planck c thm hai ngh khc. Sau nm 1918, lc
346
Peter F.Drucker
60 tu i, ng t ch c l i ngnh khoa h c c a c. Sau khi b c Qu c x bu c ph i ngh hu vo nm 1933, n nm 1945 lc g n 90 tu i, m t l n n a ng b t u xy d ng l i ngnh khoa h c c a c sau khi Hitler b l t . Th nhng Einstein ngh hu vo tu i 40 tr ng i n i ti ng. Ngy nay ng i ta ni nhi u v cu c kh ng ho ng gi a cu c i c a cc nh qu n l. Ch y u l s bu n chn. Vo tu i 45 h u h t cc cn b qu n l t n nh cao trong s nghi p kinh doanh c a mnh v h bi t i u . Sau 20 nm h u nh ch lm cng m t lo i cng vi c, h tr nn thnh th o trong cng vi c c a mnh. Th nhng ch c t ng i l cn h c thm ci g , ch c t ng i l cn ng gp c i u g , v ch c t ng i mong i cng vi c l i tr thnh m t thch th c m i v m t s tho mn. Nh ng cng nhn lao ng chn tay lm vi c su t 40 nm ch ng h n cng nhn trong x ng thp hay cng nhn li t u ho s tr nn r t m t m i c v th ch t l n tinh th n r t s m tr c khi h n tu i th trung bnh,
347
thnh m t
Peter F.Drucker
ngha l tr c khi h n tu i ngh hu kh lu. Lc , h coi nh ch m d t. N u nh h s ng lu v tu i th c a h cng tng ln vo kho ng 75 tu i g h s r t h nh phc dnh 10-15 nm cn l i ch ng ph i lm g, ch chi golf, cu c, tham d cc ho t ng tiu khi n theo s thch. Th nhng v i ng i lao ng tri th c th cha ch m d t. H hon ton c kh nng ti p t c lm vi c m c d c au m v n v t. Cho d nh ng cng vi c u tin y thch th c khi cc lao ng tri th c 30 tu i s tr nn nhm chn khi h n tu i 50 th h v n c ph i lm vi c 15 nm, n u khng ni l 20 nm n a. Do , qu n l b n thn mnh, ngy cng i h i m i ng i ph i c s chu n b cho kho ng th i gian n a cu c i cn l i c a mnh. (nh ng cu n sch hay nh t v ti ny l c a tc gi Bob Buford m t nh doanh nghi p r t thnh t, ng i t o d ng thnh cng n a cu c i cn l i c a mnh. l cc cu n Half Time - Grand Rapids: Zondervan, 1994; v Game Plan Grand Tapids: Zondervan, 1997) V v n ny, c ba phng n: Th nh t l th c s b t u m t ngh th hai, hon ton
348
Peter F.Drucker
m i (nh Max Planck lm). Thng th ng i u ny ch l vi c chuy n t m t t ch c ny sang m t t ch c thu c lnh v c khc. i n hnh l tr ng h p hng lo t cc cn b qu n l doanh nghi p c trung bnh M chuy n t kinh doanh sang b nh vi n, tr ng i h c hay m t s t ch c phi l i nhu n khi n tu i 45 ho c 48, khi con ci h tr ng thnh v qu lng hu c b o m. Nhi u tr ng h p l h ti p t c lo i cng vi c tng t . Ch ng h n, m t ki m ton vin c a m t cty l n nay tr thnh ki m ton vin t i m t b nh vi n h ng trung bnh. Nhng ngy cng c nhi u ng i chuy n sang cng vi c hon ton m i. Ch ng h n, ngy cng c nhi u h c vin 45 tu i ch khng ph i l 25 tu i theo h c cc tr ng M . Nh ng ng i ny th n h c o Tin lnh
t ng tr i qua ngh nghi p u tin trong cc doanh nghi p ho c c quan chnh ph , m t s trong lnh v c y khoa, v khi con ci tr ng thnh h chuy n sang lm m c s. Tc gi cng c m t ng i b n sau 30 nm thnh t v i cng v gim c
349
Peter F.Drucker
vi n b o tng ngh thu t v ph trch v cc tc ph m ngh thu t, sau cng chuy n vo tr ng dng tu i 55. T i M c m t s l ng kh l n ph n trung nin sau khi lm vi c 20 nm trong doanh nghi p ho c c quan nh n c t i a phng, t ng m nh n cc ch c v qu n l c p trung gian v gi y v i tu i kho ng 45, con ci tr ng thnh, h theo h c tr ng lu t. Kho ng ba ho c b n nm sau h s tr thnh lu t s ph t i c ng ng ni h sinh s ng. Chng ta s th y ngy cng c nhi u ng i t ng thnh t trong ngh th nh t nay c thm ngh th hai. Nh ng ng i ny c kh nng v trnh , ch ng h n nh ng i ki m ton vin c a m t cty l n hay chuy n sang m t b nh vi n t i a phng. H bi t cch lm vi c. H c n c mi tr ng ho t ng trong c ng ng, b i v nh c a tr nn tr ng v ng khi con ci l n. T t nhin, h cng c n thm thu nh p. Nhng trn h t h c n s thch th c. Ngh nghi p song hnh. Phng n th hai i v i cu h i c n lm g trong n a
350
Peter F.Drucker
cu c i cn l i c a mnh l pht tri n m t ngh nghi p song hnh. M t s l ng l n v ngy cng tng nh ng ng i, c bi t l nh ng ng i r t thnh cng trong ngh nghi p th nh t c a mnh, ti p t c lm cng vi c m h t ng lm 20-25 nm qua. Nhi u ng i ti p t c lm vi c 40 ho c 50 gi m t tu n v i ngh chnh c thu nh p c a mnh. M t s ng i chuy n t lm vi c tr n ngy sang lm vi c m t s gi trong ngy ho c lm t v n. Th nhng h ng th i gy d ng cho mnh m t cng vi c song hnh, th ng l trong m t t ch c phi l i nhu n, v cng vi c ny chi m c a h 10 gi trong m t tu n. Ch ng h n, h tham gia qu n l nh th , ho c tham gia i u hnh H i ng n h ng o sinh t i a phng, h i c u gip ph n b t h nh, lm vi c t i th vi n a phng dnh cho tr em, tham gia h i ng nh tr ng. V cu i cng phng n th ba l cc nh kinh doanh x h i. y th ng l nh ng ng i r t thnh t trong ngh nghi p th nh t c a mnh, ch ng h n l cc doanh nhn, cc bc s, cc nh t v n, cc gio s i h c. H yu cng vi c c a mnh, nhng nay n khng cn l thch
351
Peter F.Drucker
th c i v i h . Trong nhi u tr ng h p h v n ti p t c lm cng vi c m h t ng lm t tr c n nay, th nhng h ngy cng dnh t th i gian cho vi c . H b t u m t cng vi c khc, v th ng l m t ho t ng phi l i nhu n. D i y l m t v d , b t u t Bob Buford, tc gi c a hai cu n sch ni trn, v vi c chu n b cho n a cu c i cn l i. Sau khi xy d ng m t doanh nghi p r t thnh cng trong lnh v c truy n hnh v pht thanh, ng ta v n ti p t c i u hnh doanh nghi p ny. Nhng ng cng b t u xy d ng m t t ch c phi l i nhu n r t thnh cng trong vi c lm cho cc nh th Tin lnh M c th t n t i; gi y ng ang xy d ng t ch c th hai cng r t thnh cng d y cc nh kinh doanh x h i cch qu n l cc ho t ng ring, phi l i nhu n trong khi v n qu n l cc ho t ng kinh doanh chnh c a h . Cng c m t lu t s r t thnh t, lm c v n php l cho cc cty l n, b t u m t d n ring thnh l p cc tr ng h c ki u m u t i bang c a mnh.
352
Peter F.Drucker
Nh ng ng i qu n l hi p hai c a cu c i mnh c th lun ch l thi u s . Cn a s c th ti p t c lm i u h ang lm, ngha l ngh hu khi v n lm vi c, c m gic nhm chn, ti p t c cng vi c s v hng ngy v ng i m nm thng cho n khi ngh hu. Th nhng chnh thi u s ny, nh ng ng i nhn th y tu i th trung bnh c ko di l c h i cho c h l n x h i, c th s ngy cng tr thnh nh ng ng i d n d t v lm gng ng i khc noi theo. H s ngy cng thnh cng. C m t yu c u i v i vi c qu n l n a cu c i cn l i c a mnh: ph i b t u t o ra n t lu tr c khi b c vo qung i . Cch y 30 nm khi b t u th y r l th i gian lm vi c trung bnh trong i ng i s ko di r t nhanh, r t nhi u nh quan st (k c tc gi ) u tin r ng nh ng ng i ngh h u s ngy cng tr thnh nh ng ng i tnh nguy n cho cc t ch c phi l i nhu n c a M . i u ny khng x y ra. B i v ng i no khng b t u tnh nguy n tr c khi ng i vo kho ng 40 tu i, th ng i s khng tnh nguy n n a khi tu i qu 60.
353
Peter F.Drucker
Tng t nh v y, t t c cc doanh nhn lm cng tc x h i m tc gi bi t u b t u lm cng vi c c a ngh nghi p th hai c l a ch n t lu tr c khi t n nh cao c a ngh nghi p th nh t. V lu t s ni ph n tr c b t u lm cng vi c php l tnh nguy n cho cc tr ng h c t i bang c a mnh khi ng ta m i 35 tu i. ng ta c b u vo h i ng c a nh tr ng khi 40 tu i. Khi n 50 tu i v tch lu c c gia ti, ng ta b t u s nghi p m i l xy d ng v i u hnh cc tr ng ki u m u. Tuy nhin, ng ta v n lm vi c g n nh ton th i gian v i vai tr l c v n hng u cho m t cty r t l n m khi cn l lu t s tr ng ta gip s c xy d ng nn. Cn l do khc khi n cho vi c qu n l b n thn ngy cng c ngha l ng i lao ng tri th c t o c m t m i quan tn l n th hai v pht tri n n t s m. Khng ai c th mong i c s ng r t lu m khng tr i qua m t th t b i no trong cu c s ng cng nh trong cng vi c c a mnh. C m t k s c nng l c khi 42 tu i b b qua khng c xem xt b t trong m t cty. L i c m t gio s c nng l c lc 42 tu i nh n ra r ng b
354
Peter F.Drucker
ta s
l i mi t i m t tr ng cao ng nh ni b
c b nhi m l n u tin v s khng bao gi c nh n ch c gio s t i m t tr ng i h c l n, m c d b ta c th tiu chu n. Tr ng h p khc, l i c nh ng ng i g p bi k ch trong cu c s ng gia nh nh l cu c hn nhn tan v , con ci ch t. V lc y m t m i quan tm l n th hai v khng ch ch l m t s thch c th lm thay i t t c . Anh k s c nng l c b b qua khng c b t gi y hi u r ng anh ta khng c thnh cng l m trong cng vi c c a mnh. Th nhng i v i ho t ng bn ngoi, ch ng h n nh lm th qu t i nh th a phng, anh ta l i r t thnh cng v cn ti p t c thnh cng. Ng i no c cu c s ng gia nh b tan v , th nhng khi tham gia ho t ng x h i bn ngoi th v n cn c m t c ng ng. i u ny s ngy cng tr nn quan tr ng trong m t x h i coi tr ng s thnh cng. Xt v m t l ch s th khng c i u . a s con ng i ta khng mong i g hn ngoi vi c ti p t c l i t i m t ni ch n thch h p v i mnh nh l i c u nguy n c c a ng i Anh.
355
ch c m t s
Peter F.Drucker
chuy n ng l chuy n ng i xu ng. S cng l i u khng c bi t n.
thnh
Trong m t x h i tri th c chng ta mong i ai cng thnh cng. Th nhng y l i u khng th . i v i h u h t moi ng i i u t t nh t c th l ng c th t b i. B i v u c s thnh cng th ph i c th t b i. V do c m t i u r t quan tr ng i v i m i c nhn, v cng nh i v i gia nh c a m i c nhn, l lun c m t lnh v c m t c nhn ng gp, t o ra s khc bi t, v tr thnh m t nhn v t. i u c ngha l c c lnh v c th hai, b t k l ngh nghi p th hai, ngh nghi p song hnh, m t cng vi c x h i, m t m i quan tm nghim tc ngoi x h i, t t c i u ny u t o ra c h i tr thnh ng i d n u, c kinh tr ng v thnh cng. S thay i v thch th c i v i vi c qu n l b n thn xem ra qu r rng, n u khng ni l s ng n u so snh v i nh ng s thay i v thch th c c nu cc chng tr c. V cc cu tr l i xem ra cng r t hi n nhin n m c u tr. Th c v y, nhi u ti nu cc chng tr c ch ng h n Lm ng i d n u s thay i, hay m t
356
Peter F.Drucker
Thch th c c a Thng tin, l qu ph c t p v i h i nhi u chnh sch, cng ngh v phng php lu n tin ti n v kh khn. Th nhng h u h t hnh vi m i chnh sch m i, cng ngh m i, phng php lu n m i c nu ra trong cc chng tr c c th coi nh l HO. Cn qu n l b n thn l m t cu c CCH M NG v con ng i. N i h i nhi u i u m i v cha t ng c t pha c nhn, t bi t l t ng i lao ng tri th c. B i l th c ra, n i h i m i ng i lao ng tri th c suy ngh v hnh x nh l m t gim c i u hnh. N cng i h i s thay i g n nh 180o trong suy ngh v hnh c ng c a ng i lao ng tri th c i v i nh ng cch suy ngha v hnh ng m h u h t chng ta th m ch c th h tr v n cho l i u ng nhin. Lao ng tri th c, xt cho cng th xu t hi n l n u tin v i s l ng l n ng k th h tr c (tc gi t ra thu t ng lao ng tri th c ch m i cch y 30 nm trong cu n sch xu t b n nm 1970 The Age of Discontinuity). S chuy n i t cng nhn lao ng chn tay, nh ng S TI N
ng i lm vi c khi c ra l nh ho c do cng vi c ho c
357
Peter F.Drucker
b i ng ch sang lao ng tri th c, nh ng ng i ph i t qu n l mnh ang thch th c su s c c u trc x h i. i v i m i x h i ang t n t i, k c x h i c tnh c nhn nh t, theo ti m th c th c hai i u l ng nhin: cc t ch c s ng lu hn ng i lm vi c v h u h t m i ng i ng i yn m t ch . S qu n l b n thn c d a trn c s nh ng th c ti n ng c l i: nh ng ng i lao ng c kh nng s ng lu hn cc t ch c ni h lm vi c v ng i lao ng tri th c c tnh c ng. T i n c M Nhng ngay S C NG (mobility) c ch p nh n.
n c M ng i lao ng s ng lu hn cc
t ch c v do ko theo s c n thi t ph i chu n b cho n a sau r t khc bi t c a i mnh l m t cu c cch m ng m cha ai c chu n b . Cng nh khng c nh ch no ang t n t i, ch ng h n h th ng hu tr, chu n b cho i u ny. Tuy nhin, t i cc n c pht tri n khc, th s b t ng (immobility) v n c mong i v ch p nh n. l s n inh
Ch ng h n, t i c cho n th i gian r t g n y th s c ng ch m d t khi c nhn t n m i tu i hay ch m nh t 16 tu i. N u m t a tr khng vo

358
Peter F.Drucker
h c tr ng chuyn (Gymnasium) lc m i tu i, th s m t m i c h i vo tr ng i h c. Cn nh ng ng i h c vi c, m a s khng n tr ng chuyn th tr thnh th c kh, th k ngn hng, ng i u b p vo lc 15 hay 16 tu i s ph i c quy t nh khng thay i c v khng o ng c v cng vi c h s lm su t cu c i mnh. Vi c thay i t ngh ny sang ngh khc i v i ng i h c vi c th ng l khng di n ra m c d khng ph i l i u c m. X h i pht tri n ang ng u v i thch th c l n nh t v s ph i th c hi n s thay i kh khn nh t l x h i t ng t c thnh t u l n nh t trong su t 50 nm qua, l Nh t B n. Thnh cng c a Nh t B n, v l thnh cng cha c ti n l trong l ch s , ph n l n d a trn c s s b t ng c t ch c, l s b t ng c a ch tuy n d ng su t i. i v i ch tuy n d ng su t i, t ch c s qu n l c nhn. T t nhin i u c ti n hnh d a trn gi nh cho r ng m i c nhn ng i lao ng khng c s l a ch n no khc. M i c nhn ph i c qu n l.
359
Peter F.Drucker
Tc gi hy v ng Nh t B n s tm c m t gi i php v a duy tr c s n nh x h i, c ng ng v s hi ho trong x h i c c nh ch tuy n d ng su t i v a ng th i t o ra s c ng m cng vi c tri th c v ng i lao ng tri th c c n ph i c. C nhi u i u ang b e do hn c b n thn x h i c a Nh t B n v s hi ho gi a cc cng dn. Gi i php c a Nh t B n s l m t hnh m u i v i cc n c b i v m i n c s v n hnh c a x h i u i h i s g n k t c a c ng ng. Tuy v y, m t n c Nh t thnh cng s l m t n c Nh t r t khc by gi . i v i cc n c pht tri n khc cng s nh v y. S xu t hi n ng i lao ng tri th c, ng i c th v c n ph i qu n l b n thn mnh, ang lm chuy n i m i x h i. Cu n sch ny, tc gi c tnh ch gi i h n trong ph m vi NH NG THCH TH C C A QU N L. M c d v y, trong chng cu i ny, tc gi c ni v c nhn, t c l ng i lao ng tri th c. Th nhng, nh ng s thay i c nu ra trong cu n sch ny v t xa ph m vi lnh v c qu n l. N v t xa ph m vi c nhn v ngh nghi p c a c nhn. i u m cu n sch ny th c s mu n c p l :
360
Peter F.Drucker
TNG LAI C A X H I
361

Nhung Thach Thuc Quan Ly Trong The Ky 21

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Nhung Thach Thuc Quan Ly Trong The Ky 21

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

NH NG THCH TH C C A QU N L TRONG TH K XXI

Th Nh K). Nh ng v n ny c th c nh n di n, bn lu n, phn tch, v gi i p. M t s ng i v m t s ni ang nghin c u nh ng v n ny. Tuy v y cho n

NH NG THCH TH C C A QU N L TRONG TH K XXI

NH NG THCH TH C C A QU N L TRONG TH K XXI

thch th c do s BI N M T c a T L SINH S N t ch c s d ng lao ng c bn lu n v T

n c pht tri n, ho c nh ng thch th c i v i c nhn v chng cu i ni QU N L B N THN nh ng th c ti n m i m

NH NG THCH TH C C A QU N L TRONG TH K XXI

NH NG THCH TH C C A QU N L TRONG TH K XXI

NH NG THCH TH C C A QU N L TRONG TH K XXI

NH NG THCH TH C C A QU N L TRONG TH K XXI

NH NG THCH TH C C A QU N L TRONG TH K XXI

NH NG THCH TH C C A QU N L TRONG TH K XXI

NH NG THCH TH C C A QU N L TRONG TH K XXI

NH NG THCH TH C C A QU N L TRONG TH K XXI

b n v m t m hnh t ch c duy nh t ng khng

NH NG THCH TH C C A QU N L TRONG TH K XXI

NH NG THCH TH C C A QU N L TRONG TH K XXI

NH NG THCH TH C C A QU N L TRONG TH K XXI

NH NG THCH TH C C A QU N L TRONG TH K XXI

NH NG THCH TH C C A QU N L TRONG TH K XXI

khng ph i do gi i kinh doanh t

NH NG THCH TH C C A QU N L TRONG TH K XXI

NH NG THCH TH C C A QU N L TRONG TH K XXI

NH NG THCH TH C C A QU N L TRONG TH K XXI

NH NG THCH TH C C A QU N L TRONG TH K XXI

II M HNH T CH C DUY NH T NG S quan tm n qu n l v nghin c u qu n l b t u t s xu t hi n t ng t c a t ch c quy m l n nh doanh

NH NG THCH TH C C A QU N L TRONG TH K XXI

NH NG THCH TH C C A QU N L TRONG TH K XXI

NH NG THCH TH C C A QU N L TRONG TH K XXI

Ngy nay ng i ta ni nhi u v

NH NG THCH TH C C A QU N L TRONG TH K XXI

tnh hu ng khc l i i h i tnh ng

NH NG THCH TH C C A QU N L TRONG TH K XXI

NH NG THCH TH C C A QU N L TRONG TH K XXI

NH NG THCH TH C C A QU N L TRONG TH K XXI

h u h t cc t ch c (ngay c trong qun

NH NG THCH TH C C A QU N L TRONG TH K XXI

NH NG THCH TH C C A QU N L TRONG TH K XXI

NH NG THCH TH C C A QU N L TRONG TH K XXI

NH NG THCH TH C C A QU N L TRONG TH K XXI

c c u t ch c hi u qu nh t thch h p v pht huy tc d ng.

NH NG THCH TH C C A QU N L TRONG TH K XXI

NH NG THCH TH C C A QU N L TRONG TH K XXI

NH NG THCH TH C C A QU N L TRONG TH K XXI

ng n. C c u t ch c l c n thi t. Mt n v c t ch c hi n i b t k l doanh nghi p kinh doanh, d ch v

NH NG THCH TH C C A QU N L TRONG TH K XXI

NH NG THCH TH C C A QU N L TRONG TH K XXI

NH NG THCH TH C C A QU N L TRONG TH K XXI

NH NG THCH TH C C A QU N L TRONG TH K XXI

l s li u cho c quan chnh ph hay doanh

NH NG THCH TH C C A QU N L TRONG TH K XXI

NH NG THCH TH C C A QU N L TRONG TH K XXI

NH NG THCH TH C C A QU N L TRONG TH K XXI

NH NG THCH TH C C A QU N L TRONG TH K XXI

NH NG THCH TH C C A QU N L TRONG TH K XXI

NH NG THCH TH C C A QU N L TRONG TH K XXI

NH NG THCH TH C C A QU N L TRONG TH K XXI

Ng i ta khng qu n l con ng i. Nhi m v l d n d t con ng i. V m c tiu l lm cho th m nh ring v ki n th c c a m i c nhn em l i hi u qu .

CNG C XC NH T B n gi nh c b n nh ni mn kho h c qu n l r t lu.

vi c Th c Hnh qu n l t lu nay, th c ra t tr c khi c

NH NG THCH TH C C A QU N L TRONG TH K XXI

NH NG THCH TH C C A QU N L TRONG TH K XXI

NH NG THCH TH C C A QU N L TRONG TH K XXI