1 TS. Le Van Kboa 2011 Chng 2: C s ly thuyet chnh sach moi trng o Khai niem phat trien ben vng 2 o Khai niem phat trien ben vng o Hien ai hoa sinh thai Mot so yeu to co ban ve pbat trIen ben vung 3 Mot so yeu to co ban ve pbat trIen ben vung 4/1968: Sng lp The Club of Rome -> nghin cu "Nhng vn d ca th gii" -> bo co The Limits to Growth (1972) d cp ti hu qu ca vic tng dn s qu nhanh, s hu han ca cc ngun ti nguyn... LCH S 4 6/1972: Hi nghj ca Lin Hp Quc v con ngi v mi trng dc t chc tai Stockhom -> bn tuyn b v nguyn tc v k hoach hnh dng chng nhim mi trng. Chng trnh Mi trng ca Lin Hp Quc cng dc thnh lp. 1984: y ban Th gii v Mi trng v Pht trin (World Commission on Environment and Development - WCED) :y ban Brundtland. 1987: WCED -> bo co "Tng lai ca chng 5 1987: WCED -> bo co "Tng lai ca chng ta" (Our Common Futur): Bo co Brundtland. Bn bo co ny ln du tin cng b chnh thc thut ng "pht trin bn vng", s djnh ngha cng nh mt ci nhn mi v cch hoach djnh cc chin lc pht trin lu di. 1989: S pht hnh v tm quan trng ca Our Common Futur d dc da ra bn tai ai hi dng Lin Hip quc v dn dn s ra di ca Nghj quyt 44/228 - tin d cho vic t chc Hi nghj v Mi trng v Pht trin ca Lin hip quc. 1992: Rio de Janeiro, Brasil -> Hi nghj v Mi trng v Pht trin ca Lin hip quc (UNCED). Tai dy, cc dai 6 Pht trin ca Lin hip quc (UNCED). Tai dy, cc dai biu tham gia d thng nht nhng nguyn tc c bn v pht dng mt chng trnh hnh dng v s pht trin bn vng c tn Chng trnh Nghj s 21 (Agenda 21). 2002: Hi nghj thng dnh Th gii v Pht trin bn vng nhm hp tai Johannesburg, Nam Phi -> cam kt pht trin chin lc v pht trin bn vng tai mi quc gia trc nm 2005. -> Vietnam Agenda 21. NH NGHA: WCED (1987): Phat trien ben vng la s phat trien ap ng nhng yeu cau cua hien tai, nhng khong gay tr ngai cho viec ap ng nhu cau cua the he mai sau. -> khng ch l n lc nhm ho gii kinh t v mi 7 -> khng ch l n lc nhm ho gii kinh t v mi trng, hay thm ch pht trin KT-XH v bo v mi trng -> cn bao hm nhng kha cnh chnh tr x hi, c bit l bnh ng x hi. -> gy c s ch v thu ht s quan tm ca ton nhn loi Lut bo v mi trng Vit Nam (2005), lm r hn khi nim ny khi nh ngha: Pht trin bn vng l pht trin p ng c nhu cu ca th h hin ti m khng lm tn hi n kh nng p ng nhu cu ca cc th h tng lai trn c s kt hp cht ch, hi ho gia 8 n kh nng p ng nhu cu ca cc th h tng lai trn c s kt hp cht ch, hi ho gia tng trng kinh t, bo m tin b x hi v bo v mi trng. PHAT TRIEN BEN VNG = TANG TRNG KINH TE + CONG BANG XA HOI + BAO VE MOI TRNG. Kha canh nao can c u tien: kinh te, xa hoi hay moi trng? => thay i theo tng nc, x hi, th ch, vn ho, hon cnh, thi gian. 9 Mi trng X hi Kinh t Tnh bn vng Bo v mi trng VN HA Vn vn ha - Vt th 10 - Vt th - Phi vt th TH CH Pht trin kinh t bn vng Pht trin x hi bn vng Pht trin mi trng bn vng - Tng trng kinh t - Thay i m hnh tiu dng; - Cng nghip ho sch; - Nng nghip v - Kim sot dn s hp l; - Gii quyt vic lm; - Xo i gim ngho; -Tng cng bng XH; - nh hng qu trnh th ho v di dn; - Chng thoi ho t v bo v ti nguyn MT t; -S dng bn vng & BV ti nguyn nc; -BV ti nguyn bin, ven bin v hi o; 11 - Nng nghip v nng thn. th ho v di dn; -Nng cao cht lng gio dc v o to; -Ci thin dch v chm sc sc kho v v sinh mi trng. bin v hi o; -BV v pht trin rng; -Gim nhim KK cc khu CN v th; -Qun l cht thi rn; -BV a dng sinh hc; - Pht trin ngun nng lng mi - Chnh sch 3R Mt s ch th - ch s nh gi PTBV Du chn sinh thi (Ecological Footprint - EF) Ch s hnh phc hnh tinh (HPI) Ch s thnh vng x hi (Social wellbeing Index) thc o Barometer of Sustainability-BS Ch s bn vng v mi trng (ESI) Du chn sinh thi c tnh bng tng din tch t v nc cn sn xut ra ngun ti nguyn m con ngi tiu th, ng thi hp th lng cht thi pht sinh trong cuc sng ; Biu din qua n v di 12 Ch s bn vng v mi trng (ESI) Ch s thnh tch mi trng (EPI) Ch th pht trin thc (GPI) Tit kim rng c iu chnh (ANS) Ch s phc li kinh t bn vng (ISEW) Ch s hnh tinh sng (LPI) Tng nhu cu vt cht (TMR) Cc ch s hiu qu sinh thi (EEI)
Du chn sinh thi c tnh bng tng din tch t v nc cn sn xut ra ngun ti nguyn m con ngi tiu th, ng thi hp th lng cht thi pht sinh trong cuc sng ; Biu din qua n v din tch quy i gha, l din tch khu vc cho nng sut sinh hc tng ng vi nng sut trung bnh th gii. Du chn sinh thi c tnh cho hn 150 quc gia trn Th gii, bt u t 1961, trong tiu th ca mi quc gia c tnh bng bt u t 1961, trong tiu th ca mi quc gia c tnh bng lng sn phm sn xut + lng sn phm nhp khu lng sn phm xut khu. Mt quc gia s c d tr sinh thi nu Du chn sinh thi nh hn sc ti sinh hc, ngc li, n s trong tnh trng thm ht sinh thi". Hin nay, hu ht cc quc gia (v tnh trung bnh cho ton Th gii) u ang trong tnh trng thm ht sinh thi ny. Nm 2003, Du chn sinh thi ca con ngi (2,2gha/ngi) vt so vi sc ti sinh thi tri t (1,8gha/ngi) trn 25%. (http://ipsard.gov.vn/dspr/news/newsdetail.asp?targetID=2497) 13 NHNG B CH TH PTBV CN QUAN TM B 58 ch th ca UN/CSD: bao qut cc kha cnh KT, XH, MT v th ch. c nhiu nc la chn xy dng b tiu ch cho mnh. B 46 ch th ca Nhm t vn v tiu ch PTBV (CGSDI), kt hp vi phn mm gip tnh ton cc im tng th t cc ch th ring bit. 14 im tng th t cc ch th ring bit. B ch s thnh vng 88 ch th ca T chc Bo tn Thin nhin TG (IUCN) (thc o BS): tp trung vo 2 lnh vc l cht lng cuc sng v mi trng, c dng nh gi cho 180 quc gia. Cc ch th PTBV Chu u 16 ch th PTBV: 1. Ch th kh hu ton cu- GLOBAL CLIMATE INDICATOR - GCI 2. Ch th cht lng khng kh -AIR QUALITY INDICATOR - AQI 3. Ch th v s Acid ha -ACIDIFICATION INDICATOR (AI) 4. Ch th v c hi sinh thi -ECOSYSTEM TOXIFICATION 15 4. Ch th v c hi sinh thi -ECOSYSTEM TOXIFICATION INDICATOR (ETI) 5. Ch th phng tin vn chuyn trong th - URBAN MOBILITY INDICATOR (UMI) OR CLEAN TRANSPORTATION INDICATOR 6. Ch th qun l cht thi - WASTE MANAGEMENT INDICATOR (WMI) 7. Ch th v tiu th nng lng - ENERGY CONSUMPTION INDICATOR (ECI) 8. Ch th v tiu th nc - WATER CONSUMPTION INDICATOR (WCI) Cc tiu ch PTBV Chu u (tt) 9. Ch th v ting n, mi v, nh sng - NUISANCE INDICATOR (DI) 10. Ch thj v cng bng x hi - SOCIAL JUSTICE INDICATOR (SJI) 11. Ch thj v cht lng nh - HOUSING QUALITY INDICATOR (HQI) 12. Ch thj v an ninh d thj - URBAN SAFETY INDICATOR (USI) 16 12. Ch thj v an ninh d thj - URBAN SAFETY INDICATOR (USI) 13. Ch thj bn vng kinh t d thj - ECONOMIC URBAN SUSTAINABILITY INDICATOR (ESI) 14. Ch thj v mng xanh, khng gian chung v di sn - GREEN, PUBLIC SPACE AND HERITAGE INDICATOR (GPI) 15. Ch thj v s tham gia ca c dn d thj CITIZEN PARTICIPATION INDICATOR (CPI) 16. Ch thj bn vng ring- UNIQUE SUSTAINABILITY INDICATOR (USI) NGHIN CU CH S PTBV VIT NAM 1. Vin Mi trng & PTBV kin ngh b 34 ch s PTBV cho VN (4 KT, 12 XH, 14 MT, 4 TH CH) gm b 29 ch s PTBV cho cp phng, x 17 2. D n VIE/01/21: 2005, do Vin Chin lc pht trin (B KHT), gm 32 ch s (7 KT, 14 XH, 5 MT, 6 TH CH). NGHIN CU CH S PTBV VIT NAM D tho b ch th PTBV v Ch s nh gi tnh bn vng v Ti nguyn v Mi trng Vit Nam (ESIVN). Mc tiu phn u S lng ch s, ch th Kt qu nh gi d kin I. Ch s nh gi tnh BV v TN&MT (ESIVN) 01 ch s im tng hp theo thang xp hng 0 100 II. Cc ch th tch hp t 10 ch chnh (EIVN) 10 ch th tng hp T l phn trm (%) Trin khai Quyt nh s 153/Q-TTg ca Th tng Chnh ph III. Ch (EIC) Cc ch th (EIs) Cc ch th MT d kin (EVs) 18 (EVs) I. Thoi ho t, SD hiu qu v t 1. Nguy c thoi ho t 1. T l DT t (gm c NN) chu tc ng rt mnh do hot ng ca con ngi trn tng s DT, (%) 2. DT t b nhim mn, phn/tng DT t trng trt, (%) 3. Tc tng SD phn bn ho hc, thuc BVTV/5 nm gn nht, (%/nm) 2. Hiu qu SD t 4. Tc tng nng sut SD t NN/5 nm gn nht, (%/nm) 5. DT t cha SD, (%) 3. Nng lc t 6. Tc tng c cu SD t phi NN (II), (%/nm) 7. Tc tng DS/5 nm gn nht, (%/nm) 2. BV MT nc v SD BV TN nc 4. CL nc mt 8. Ch th CL nc mt theo TCVN 5942-1995 , (%) 5. CL nc ngm 9. Ch th CL nc ngm theo TCVN 5944-1995 , (%) 6. Ci thin nc mt v nc ngm 10. T l nc thi T, CN, DL v bnh vin c x l t tiu chun, (%) 11. Tc tng t l h dn c h x v chung tri hp v sinh/5 nm gn nht, (%/nm) 7. Nng lc nc 12. Tc tng khai thc nc ngm/5 nm gn nht, (%/nm) 13. Tc tng khai thc nc mt/5 nm gn nht, (%/nm) 14. Tc tng t l h dn 19 14. Tc tng t l h dn c hng ngun nc sch/5 nm gn nht (%/nm) 3. Khai thc hp l v SD tit kim, BV TN khong sn 8. Nng lc khai thc khong sn 15. Tc tng sn lng khai thc khong sn/5 nm gn nht, (%/nm) 16. Ch th cht lng KK trong khai thc v vn chuyn khong sn, (%) 9. Hiu qu SD TN khong sn 17. T l thu hi mt s khong sn chnh/tng tr lng mt s khong sn chnh, (%) 18. Tc tng t sut sn lng khong sn/ 1.000 t VN GDP/5 nm gn nht, (%/nm) 9. Hot ng lm gim nh BKH, v hn ch nh hng c hi ca BKH, phng, gim nh hu qu thin tai 23. Gim nh bin i kh hu 42. T l pht thi kh cacbon/Tng ti lng N kh thi d bo, (%) 43. T l pht thi bi l lng v kh axt/Tng ti lng N kh thi d bo, (%) 24. Hn ch nh hng c hi ca bin i kh hu 44. T l SD nng lng than, ci/tng sn lng nng lng SD, (%) 45. Ch th trn din rng AEQM, (%) 25. Nng lc phng chng v gim nh hu qu do thin tai, s c 46. Ch th ri ro MT d bo, (%) 47. T l tn tht v ngi v ti sn do thin tai, ri ro, s c MT gy ra c quy i ra tin/GDP trong 5 nm gn 20 quy i ra tin/GDP trong 5 nm gn nht, (%/nm) 10. Khai thc hp l v SD tit kim, nng lng 26. Nng lc khai thc nng lng 48. Tc tng tng s lng nng lng SX thng mi/5 nm gn nht, (%/nm) 49. T l h dn c SD in, (%) 27. Hiu qu SD tit kim v BV nng lng 50. T l SX nng lng thy in v cc ngun nng lng c th ti sinh/tng lng nng lng tiu th, (%) 51. Tc tng t sut tiu th nng lng/1.000 t VN GDP/5 nm gn nht, (%/nm) B. AGENDA 21 & PHAT TRIEN BEN VNG Nam 1992, Hoi ngh thng nh toan cau ve moi trng va phat trien c to chc Rio de Janeiro (Braxin). 179 nc tham gia hoi ngh a thong qua Tuyen bo ve moi trng va phat trien gom 27 nguyen tac c ban va chng trnh ngh s 21 (Agenda 21) ve cac hanh ong phat trien ben vng 21 s 21 (Agenda 21) ve cac hanh ong phat trien ben vng chung cua toan the gii. Agenda 21 la mot khung ke hoach e thiet ke cac chng trnh hanh ong, bao gom nhng muc tieu, hoat ong va phng tien nham at c s phat trien ben vng the gii trong the ky 21. Agenda 21 a ra nhng nh hng cho phat trien ben vng va oi hoi cac chnh phu phai co trach nhiem xay dng chien lc, ke hoach quoc gia, nhng chnh sach va giai phap c ban e am 22 gia, nhng chnh sach va giai phap c ban e am bao s can bang va ket hp hai hoa gia phat trien kinh te, phat trien xa hoi va bao ve moi trng. Phan 1. Nhng kha canh xa hoi va kinh te cua s phat trien: - Hp tac quoc te; - Chien au chong oi ngheo; Agenda 21 gom 4 phan va 40 chuong, de cap Ioi nhung chu de sau: 23 - Chien au chong oi ngheo; - Thay oi cach thc tieu dung; - Dan so; - Sc khoe; - nh c con ngi; - Long ghep moi trng vi phat trien trong cac quyet nh ve chnh sach. Phan 2. Bao ton va quan ly cac nguon tai nguyen: - Bao ve kh quyen; - Quan ly at ai; - Chong nan pha rng; - Chong sa mac hoa; - Phat trien ben vng vung mien nui; 24 - Phat trien ben vng vung mien nui; - Nong nghiep ben vng; - Bao ton a dang sinh hoc; - Quan ly cac ai dng; - Quan ly va s dung nguon nc ngot; - Quan ly hoa chat oc hai; quan ly chat thai ran; quan ly chat thai phong xa oc hai. Phan 3. Tang cng vai tro cua cac nhom xa hoi chnh: - Ngi dan ban a; - Phu n; thanh thieu nien; - Cac to chc phi chnh phu; - Cac c quan chnh quyen a phng; 25 - Cac c quan chnh quyen a phng; - Cong nhan va cong oan; - Doanh nghiep; - Nong dan; - Cac nha khoa hoc va cong nghe. Phan 4: Nhng phng tien e thc hien: - Tai chnh; - Chuyen giao cong nghe; - Khoa hoc; - Giao duc; 26 - Giao duc; - C che quoc gia ve hp tac quoc te; - Cac to chc quoc te; - The che phap ly quoc te; - Thong tin phuc vu qua trnh ra quyet nh. Toc o o th hoa va gia tang dan so nhanh so vi phat trien c s ha tang Van e moi trng cha c coi la u tien trong cac c quan, ban nganh (ap lc cua phat trien kinh te), thieu cam ket ve phat trien ben vng Thieu nhan-vat lc, kien thc chuyen mon D. Thc te Rao can phat trien ben vng TP.HCM 27 Thieu nhan-vat lc, kien thc chuyen mon Nhan thc thap ve bao ve moi trng Cong nghe san xuat lac hau Cong ong cha ong vai tro trong viec tao lap chnh sach cua chnh phu. Thc thi cac quy nh va tieu chuan moi trng yeu Mc o phat vi pham moi trng cha u sc ran e Cong cu kinh te cha c s dung pho bien. Cam kt cng Vin chc Chnh ph chu trch nhim thc hin chnh sch PTBV cha c hun luyn hoc trang b y thc hin cc chnh sch mi Do hu ht cc ti tr pht trin n t khu vc t nhn, khng c cam kt Lut l quc gia cha thay i nhanh theo nhng g cc chnh ph chu Ti sao vic phat trin chau A khong bn vng ?? 28 Cam kt cng ng i vi s PTBV chu , hu ht cc pht trin mi trong vng th vn cha bn vng. nhn, khng c cam kt i vi PTBV nh khu vc cng hay cng ng ni chung Pht trin kinh t c xem u tin hn BVMT v gim i ngho g cc chnh ph chu cam kt ti cc hi ngh ton cu v khu vc. Cc ngun ti chnh bn ngoi khng sn lng ti tr cho vic pht trin m khng qua sng lc k v kinh t v ti chnh Quy hoch PTBV khng sc chuyn chnh sch cng cng thnh hin thc. C khong cch gia l thuyt v thc t . HIen daI boa sInb tbaI 29 (EcologIcal ModernIsatIon) (1) Khi u ca l thuyt, Huber (1982) c bit nhn mnh vai tr i mi cng ngh m phn ln din tin trong khng gian (sphere) sn xut cng nghip, ch trch nh nc quan liu v ca ngi ng lc th trng. Lch s pht trin ca EM tm gn trong 03 giai on:. (2) Cui nhng nm 1980 tr i, cho thy nhng ng lc v th ch v vn ha chim v tr trng tm trong 30 (3) T gia nhng nm 1990, l thuyt EM c m rng v thc nghim trong cc quc gia khc. Vic nghin cu chuyn t khng gian sn xut sang khng gian tiu th. Hin nay ch n ng lc quc t v ton cu ca hin i ha sinh thi. lc v th ch v vn ha chim v tr trng tm trong hin i ha sinh thi. Trong c hai giai on, bi cnh thc t din ra tp trung ti Bc v Ty u. Theo Huber, hin i ha l mt qu trnh x hi m a phn da trn nhng th ch hin i ca - khoa hc- hoc khoa hc v cng ngh, - kinh t th trng, - kinh t tn dng, C IM CHNH CA L THUYT ECOLOGICAL MODERNIZATION. 31 - kinh t tn dng, - xy dng nh nc hin i hoc qun l nh nc hin i, - lut php hin i (cng cng hoc t nhn), - v trn nguyn tc o c hot ng v theo ui hnh phc lin quan n hot ng v trch nhim mi c nhn. Hin i ha sinh thi -> vic ti t chc theo hng thn thin mi trng cc qu trnh sn xut v tiu th trong nhng iu kin ca/s dng nhng th ch hin i; C IM CHNH CA L THUYT ECOLOGICAL MODERNIZATION. 32 i; Hin i ha sinh thi xut pht t vin cnh ko di ca s tha hip cn thit gia pht trin kinh t v bo v mi trng. -> tt c nhng hot ng kinh t phi c xem xt, x s v thit k khng ch t vin cnh kinh t m cn vin cnh sinh thi. (1) EM khng nh khoa hc v cng ngh hin i l nhng th ch trung tm ca vic ci t sinh thi v khng l nguyn nhn ph hoi mi trng. -> s chuyn dch t cng ngh mi trng th h u 04 c trng ca l thuyt EM 33 -> s chuyn dch t cng ngh mi trng th h u (x l cui ngun v cng ngh lm sch) n th h cng ngh th hai (gn kt vo qu trnh, ngn nga, sn xut sch hn, sinh thi cng nghip). (2) EM nhn mnh vai tr ca cc tc nhn kinh t v ng lc th trng trong vic ci to sinh thi. EM xc nhn rng th trng v nhng tc nhn kinh 04 c trng ca l thuyt EM 34 EM xc nhn rng th trng v nhng tc nhn kinh t (nh ngi sn xut (ngi gy nhim), c quan tn dng, cng ty bo him, hip hi doanh nghip, ngi tiu th, khch hng v cc cng ty dch v) ngy cng chia s cng vic v trch nhim ci to mi trng, bn cnh vai tr truyn thng ca nh nc. (3) EM nhn mnh s chuyn dch vai tr ca nh nc, nhng thay i v chnh sch mi trng: - t i ph, cha tr sang ngn nga, - t vic xy dng chnh sch kiu ng ca sang kiu cng tham d, - t qun l tp trung sang phn cp, 35 - t qun l tp trung sang phn cp, - t phong cch cng nhc sang linh ng. Xu hng pht trin ny thng c dn dt bi political modernisation. (4) EM nh ngha li v tr v vai tr ca cc phong tro x hi trong qu trnh chuyn dch sinh thi. Cc phong tro mi trng chuyn dch t vic ch 36 Cc phong tro mi trng chuyn dch t vic ch trch bn ngoi n s tham gia tch cc hn trong cc th ch a ra quyt nh lin quan n ci to mi trng Political Modernisation (PM) PM m t mi lin h ang thay i gia nh nc, th trng/doanh nghip v x hi dn s trong nhng giai an khc nhau ca vic th ch ha chnh tr mi trng. Political Modernisation i hi hai chuyn bin (transformation): (1) Nhim v v trch nhim ca nh nc v nhng 37 (2) Qun l nh nc thay i t vic xy dng chnh sch theo kiu khp kn chuyn sang kiu m cng tham gia xy dng; t cc th ch tp trung n phn quyn (decentralized); v t qun l mang tnh ch huy, mnh lnh chuyn sang phn thn (reflexive governance). (1) Nhim v v trch nhim ca nh nc v nhng khuyn khch cho ti thit v ci to mi trng c chuyn dch mt phn cho th trng. Nhng vin cnh v thc tin khc ca qun l nh nc ang dn xut hin trong cc CSMT: Political Modernisation trong thc t -> Lin quan n vai tr ln hn ca cc nhn t t nhn, hoc hng n thng thuyt, t vn, tip xc v thm chi t iu chnh, hoc hng n gia tng cc 38 -> Mi quan h mi, hp tc v nh hng ng cm gia nh nc v t nhn ang ni ln. v thm chi t iu chnh, hoc hng n gia tng cc chin lc v cng c nh hng th trng v kinh t. Kt qu l vai tr nh nc, bn thn n thay i theo nhng i mi ny Trong thc t ca CSMT, nhng tip cn v pht trin mi trong ni dung PM bao gm: (i) Phn cp (decentralization); Political Modernisation trong thc t (ii) T nhn ha (privatisation); 39 (iv) Tm quan trng ca trch nhim thng tho (cc giao ko (agreements) v hip c (covenants)). (iii) S ni ln ca cc trch nhim v cng c da vo th trng; (ii) T nhn ha (privatisation);