Chuyn 3

Thu v qun l thu nng cao

1. Nhng vn chung v thu 1.1. Ngun gc ca thu Lch s pht trin ca x hi loi ngi chng minh rng thu ra i l mt s cn thit khch quan gn lin vi s ra i, tn ti v pht trin ca Nh nc. Nh nc l mt t chc chnh tr, i din quyn li cho giai cp thng tr, thi hnh cc chnh sch do giai cp thng tr t ra cai tr x hi. c ngun lc vt cht bo m cho s tn ti v thc hin cc chc nng, nhim v ca mnh, Nh nc phi dng quyn lc chnh tr vn c huy ng mt b phn ca ci ca x hi. Vic huy ng tp trung ngun ca ci x hi vo trong tay Nh nc c th thc hin bng nhiu cch khc nhau: ng gp bt buc, vn ng dn ng gp t nguyn hoc vay, trong , bin php huy ng, tp trung ca ci c tnh bt buc i vi mi thnh vin trong x hi c gi l thu. Thu lun gn lin vi s tn ti v pht trin ca Nh nc, song quan nim v thu v vic s dng cng c thu mi thi mt khc. Trong ch phong kin v giai on u ca nh nc t sn thu ng vai tr huy ng ngun lc ti chnh ti thiu nui sng b my Nh nc, p ng nhu cu chi tiu cho quc phng, an ninh. Sau cuc khng hong kinh t nhng nm 1929 - 1933, vai tr ca Nh nc c s thay i: Nh nc cn can thip vo hot ng kinh t bng cch lp ra cc chng trnh u t ln v thc hin ti phn phi tng sn phm x hi thng qua cng c ngn sch nh nc. Lc ny, thu c Nh nc s dng nh l mt cng c iu chnh nn kinh t. Cng vi vic m rng cc chc nng ca Nh nc v s pht trin cc quan h hng ho tin t, cc hnh thc thu ngy cng phong ph hn, cng tc qun l thu ngy cng c hon thin hn v thu tr thnh mt cng c quan trng, c hiu qu ca nh nc tc ng n i sng kinh t x hi ca t nc. Bn v mi lin h gia thu v Nh nc, Mc vit Thu l c s kinh t ca b my Nh nc, l th on n gin kho bc thu c tin hay ti sn ca ngi dn dng vo vic chi tiu ca Nh nc1. Ang-ghen cng vit: duy tr quyn lc cng cng, cn phi c ng gp ca cng dn cho Nh nc, l thu m2. Tm li, im qua qu trnh pht trin ca x hi cho thy: thu v Nh nc l hai phm tr lch s gn b hu c vi nhau: Nh nc tn ti tt yu phi c thu; ngc li, thu bo m c s vt cht cho s hot ng v pht trin ca Nh nc. 1.2. Khi nim v c im ca thu Ra i v tn ti cng vi Nh nc, t n nay, thu tri qua mt qu trnh pht trin lu di v khi nim v thu cng khng ngng c hon thin. Theo cc nh kinh in, Thu l ci m Nh nc thu ca dn nhng khng b li v thu cu thnh nn ngun thu ca Chnh ph, n c ly ra t sn phm ca t ai v lao ng trong nc, xt cho cng th thu c ly ra t t bn hay thu nhp ca ngi chu thu3.
1 2 3

Mc-Ang-ghen tuyn tp, Nh xut bn S tht, H Ni, 1961, tp 2. Ang-ghen, Ngun gc ca gia nh, ca ch t hu v Nh nc, Nh xut bn S tht, H Ni, 1962. L-nin ton tp, tp 15.

199

Nh kinh t hc Gaston Jeze trong cun Ti chnh cng4 a ra mt khi nim c in nht v cng ni ting nht v thu. Theo tc gi, Thu l mt khon trch np bng tin, c tnh cht xc nh, khng hon tr trc tip do cc cng dn ng gp cho Nh nc thng qua con ng quyn lc nhm b p nhng chi tiu ca Nh nc. Theo thi gian, khi nim c in ny n nay c b sung, chnh sa v hon thin nh sau: Thu l mt khon trch np bng tin, c tnh cht xc nh, khng hon tr trc tip do cc cng dn ng gp cho Nh nc thng qua con ng quyn lc nhm b p nhng chi tiu ca Nh nc trong vic thc hin cc chc nng kinh t-x hi ca Nh nc. Trn gc phn phi thu nhp, ngi ta a ra khi nim thu nh sau: Thu l hnh thc phn phi v phn phi li tng sn phm x hi v thu nhp quc dn nhm hnh thnh nn qu tin t tp trung ln nht ca Nh nc (qu ngn sch nh nc) p ng nhu cu chi tiu cho vic thc hin cc chc nng, nhim v ca Nh nc. Trn gc ngi np thu th thu c nh ngha nh sau: thu l khon ng gp bt buc m mi t chc, c nhn phi c ngha v ng gp cho Nh nc theo Lut nh p ng nhu cu chi tiu cho vic thc hin cc chc nng, nhim v ca Nh nc; ngi ng thu c hng hp php phn thu nhp cn li. Trn gc kinh t hc, thu c nh ngha nh sau: thu l bin php c bit, theo , Nh nc s dng quyn lc ca mnh chuyn mt phn ngun lc t khu vc t sang khu vc cng nhm thc hin cc chc nng kinh t - x hi ca Nh nc. Nh vy, c nhiu khi nim khc nhau v thu. Tuy nhin, hiu r bn cht ca thu, khi nghin cu khi nim v thu cn ch cc c im sau: - Th nht, thu l khon trch np bng tin: V nguyn tc, thu l mt khon trch np di hnh thc tin t, iu ny tri ngc vi cc hnh thc thanh ton bng hin vt tn ti trc y. S pht trin ca quan h hng ho - tin t to iu kin thun li cho s pht trin ca thu, i li, ngha v ca i tng np thu c thc hin bng tin li gp phn thc y s pht trin ca kinh t th trng. - Th hai, thu l khon trch np bt buc c thc hin thng qua con ng quyn lc: D c thc hin di hnh thc no, thu vn th hin tnh cht bt buc, c thc hin thng qua con ng quyn lc Nh nc (qua h thng php lut thu). Do , i tng np thu khng c quyn trn thu hoc mong mun t mnh n nh hay tho thun mc ng gp ca mnh m ch c quyn chp thun. Nhng i tng np thu vi phm lut s b c quan nh nc c thm quyn x l vi phm hoc cng ch thi hnh theo quy nh ca php lut buc h phi lm trn ngha v np thu. y l im khc bit gia thu vi cc khon ng gp mang tnh cht t nguyn. - Th ba, thu l khon thu c tnh cht xc nh: Thu l khon thu xc nh ca cc t chc th hng, l Nh nc, cc cp chnh quyn a phng. Tri ngc vi vay, thu khng c hon tr trc tip. - Th t, thu l mt khon thu khng c i khon c th, khng hon tr trc tip nhm p ng nhu cu chi tiu ca Nh nc trong vic thc hin cc chc nng qun l x hi, chc nng kinh t - x hi ca Nh nc: Khc vi khon vay, thu khng hon tr trc tip cho ngi np thu (tuy nhin, mt phn thu c hon tr gin tip cho ngi np thu thng qua cc khon
4

Gaston Jeze, Finances Publiques, 1934.

200

phc li x hi, phc li cng cng). S khng hon tr trc tip c th hin c trc v sau khi thu thu. Trc khi thu thu, Nh nc khng h cung ng trc tip mt dch v no cho ngi np thu. Sau khi thu thu, Nh nc cng khng c s bi hon trc tip no cho ngi np thu. Cng nh vy, ngi np thu khng th phn i vic thc hin ngha v thu vi l do h s dng t cc dch v cng cng; h cng khng c quyn i hi c hng nhiu dch v cng cng hn so vi s thu h phi tr v l do ny hay l do khc; v h cng khng th t chi np thu vi l do h phi thanh ton cho cc khon chi tri vi nguyn tc ny. Thu c thu nhm p ng mi nhu cu chi tiu ca Nh nc, thu khng c i khon c th. iu ny th hin r ch ngun thu t mi loi thu khng c quy nh gn vi mc ch chi tiu c th no c m u c s dng p ng nhu cu chi tiu chung ca Nh nc trong qu trnh thc hin chc nng, nhim v ca Nh nc. Khi nim chi tiu ca Nh nc ngy nay khng th hiu theo ngha hp l ch bao gm cc chi ph lin quan n chc nng duy tr b my ca Nh nc thc hin cc chc nng ca Nh nc, m cn gm cc chi ph cho vic thc hin cc chc nng kinh t - x hi. Chnh v th, khi xem xt khi nim thu cng phi hiu thu trn hai gc : thu va l cng c huy ng ngun thu p ng nhu cu chi tiu ca Nh nc v thu va l cng c gip Nh nc thc hin cc mc tiu kinh t x hi hay cng c qun l v m nn kinh t. 1.3. Chc nng ca thu Lch s pht trin ca thu chng minh rng, thu phi thc hin c 3 chc nng c bn, l: chc nng bo m ngun thu cho NSNN nhm p ng nhu cu chi tiu ca Nh nc; chc nng phn phi li thu nhp v ti sn nhm m bo cng bng x hi v chc nng iu tit v m nn kinh t. 1.3.1. Chc nng m bo ngun thu cho NSNN Mc ng vin cc ngun thu t thu vo ngn sch phn ln, gn lin vi tng s chi tiu ca ca nh nc v cc khon thu ny l ngun b p ch yu cho cc khon chi ngn sch. Nhng cc khon thu ny cng khng phi l ngun b p duy nht m bn cnh , thm ht ngn sch cn c b p bng ngun vay hoc pht hnh tin t. Mc ng vin thu ngn sch vi t l gia thm ht ngn sch trn tng sn phm quc ni (GDP) ca mi nc cho thy mc huy ng ca Nh nc b p cho cc khon chi ny (tt nhin k c khon li phi tr khi hon tr n). 1.3.2. Chc nng phn phi li nhm m bo cng bng x hi V nguyn tc, gnh nng v thu phi c phn chia mt cch cng bng; thu phi c vai tr sa cha nhng khim khuyt ca s phn phi ln u m bo s cng bng v bnh ng. Tuy nhin, s cng bng ch mang tnh cht tng i v tu thuc vo quan nim cho rng s phn phi phi cng bng hay khng trong vic phn chia quyn s hu din ra trn th trng. Chnh v vy, nh thu lu tin, i vi mt s ngi, c th c coi nh ng ngha vi s cng bng, vi mt s ngi khc, li b coi l tu tin. 1.3.3. Chc nng iu tit v m nn kinh t hay khc phc nhng bt cn bng ca th trng Thu l mt cng c ca chnh sch kinh t c th ng vai tr khuyn khch, hn ch hoc n nh kinh t. Thu c th c s dng khc phc nhng bt cn bng ca th trng, v d, da trn c s cc phn tch kinh t vi m quc t ho nhng tc ng ni ti ca nn kinh t. Thu cng c th gp phn thc hin cc cn
201

bng tng th trong khun kh chnh sch ngn sch da trn c s cc phn tch kinh t v m. Cch tip cn kinh t vi m ph hp vi cch nhn t do v s can thip ca Nh nc m vi chc nng tr cp ngn sch, Nh nc c th xo b c nhng vt cn ny sinh trong kinh t th trng. Cch tip cn ny i khi cng l trung tm ca cc cuc tranh lun. Cch tip cn kinh t v m thuc quan nim ca Keynes v chnh sch kinh t, thu l mt bin s m Nh nc s dng nhm n nh tnh hung (chnh sch tc ng trn nhu cu tng th) hoc c cu (chnh sch thu nhm to thun li cho s tng trng kinh t). Kh nng ca thu trong vic thc hin cc mc tiu hiu qu kinh t ny b tranh lun kh gay gt. Tu theo quan nim m ngi ta tha nhn v tr t do hay can thip ca thu m chc nng ny c nh gi u vit nhiu hay t. Tm li, pht huy c vai tr ca thu trong nn kinh t, phi s dng thu ng vi chc nng ca n. Tuy nhin, vai tr ca thu i vi nn kinh t mi quc gia khng ging nhau m tu thuc vo ngh thut s dng cng c thu ca mi quc gia . Vn c tnh nguyn tc l thu phi lun lun ph hp vi mc tiu, ng li pht trin kinh t - x hi v l cng c c lc cho vic thc hin ng li, chin lc pht trin kinh t - x hi ca mi quc gia trong tng thi k nht nh. cng l l do m cc quc gia phi thng xuyn r sot mc ph hp ca h thng thu vi chin lc pht trin kinh t x hi cu mnh, thc hin cc ci cch thu kp thi nu thy cn thit. 1.4.Phn loi thu Li ch ca vic phn loi thu l to ra mt cch tip cn tng hp i vi c cu thu. Cn c theo c im, cng dng, chc nng v vai tr ca tng loi thu i vi qu trnh pht trin kinh t, x hi v tu theo mc tiu, yu cu ca qun l m ngi ta c th a ra cc cch phn loi thu khc nhau, t nhm s dng pht huy vai tr tch cc ca tng cng c thu trong qun l, iu tit v m nn kinh t. Di y l mt s cch phn loi ch yu. 1.4.1 Phn loi theo cp hnh chnh Cch phn loi ny thng c s dng trong k ton quc gia, theo , da vo cch t chc qun l thu v cp ngn sch th hng chng: thu c phn thnh hai loi: thu nh nc (quc gia) v thu a phng. Vit Nam, Nh nc c xy dng theo nguyn tc tp trung - dn ch: Trung ng thng nht ban hnh php lut, chnh sch; cc cp chnh quyn a phng khng c php ban hnh v qun l thu cc loi thu ring. Tt c cc ngun thu thu do Nh nc thng nht qun l v vic phn b ngun lc cho cc a phng, phn chia cc ngun thu t thu trn a bn c thc hin theo quy nh ca Lut Ngn sch Nh nc. V vy, hin hnh nc ta khng s dng cch phn loi ny.

1.4.2. Phn loi theo tnh cht kinh t Theo cch ny, thu c th c phn loi da theo 3 tiu thc ch yu: theo cc yu t kinh t b nh thu; theo tc nhn kinh t chu thu hoc theo lnh vc kinh t b nh thu.

202

a) Nu da theo yu t kinh t b nh thu, thu c chia thnh thu nh vo thu nhp, thu nh vo tiu dng (s dng thu nhp) v thu nh vo ti sn (thu nhp c tch lu). b) Nu da theo yu t v tc nhn kinh t chu thu, c cc loi: thu nh vo doanh nghip, thu nh vo h gia nh v thu nh vo sn phm. c) Nu da theo lnh vc, thu c phn chia theo cc lnh vc kinh t b nh thu, th d: thu nh vo bo him, thu nh vo tit kim, thu nh vo bt ng sn... 1.4.3. Phn loi da theo tnh cht k thut Cch phn loi ny c da vo cc tiu thc k thut trong vic nh thu, mang tnh c in, c s dng nhiu nht v thng l trung tm ca cc cuc tranh lun. Theo cch ny, thu c phn thnh cc nhm ch yu sau: a) Thu trc thu v thu gin thu: Thu trc thu do ngi chu thu trc tip np thu cho Nh nc. Thu trc thu trc tip iu tit vo thu nhp hoc ti sn ca ngi np thu, v d nh thu thu nhp doanh nghip, thu thu nhp c nhn. Do thu trc thu trc tip iu tit vo thu nhp, ti sn ca t chc v c nhn, c xem xt n hon cnh, iu kin v kh nng ng gp ca ngi np thu nn n rt c tc dng trong vic iu ho thu nhp, gp phn gim bt s chnh lch v thu nhp v ti sn gia cc tng lp dn c. y cng l u im ni bt ca thu trc thu so vi thu gin thu. Tuy nhin, thu trc thu li c hn ch ln l d gy phn ng t pha ngi np thu hoc d xy ra tnh trng trn, lu thu nu quy nh mc thu sut cao. Hn na, vic theo di, tnh ton v thu thu phc tp, c bit l thu thu nhp c nhn vi din thu thu rng v phn tn. V vy, nu khng c bin php qun l thu thu hiu qu th d dn n hn ch tc dng ca loi thu ny trong vic tp trung s thu y , kp thi v cho ngn sch nh nc. Thu gin thu do cc nh sn xut, thng nhn hoc ngi cung cp dch v np cho Nh nc thng qua vic cng s thu ny vo gi bn cho ngi tiu dng chu. V d nh: thu gi tr gia tng, thu xut khu, thu nhp khu, thu tiu th c bit... Khc vi thu trc thu, ngi np thu chnh l ngi phi chu thu, vi thu gin thu, ngi np thu v ngi chu thu (ngi tr thu) khng ng nht. Do iu tit mt cch gin tip vo thu nhp ca ngi tiu dng hng ho, dch v thng qua c ch gi nn vi thu gin thu, ngi chu thu (ngi tiu dng hng ho, dch v) t c cm gic b Nh nc nh thu. V vy, loi thu ny cng t gy ra nhng phn ng t pha ngi chu thu mi khi Chnh ph c ch trng tng thu. u im ni bt ca thu gin thu l n c kh nng p ng ngun thu kp thi, n nh cho ngn sch nh nc. Tuy nhin, thu gin thu cng c nhng hn ch nht nh, l: do thu gin thu c tnh trn gi c hng ho, dch v, khng tnh ti iu kin, hon cnh ca i tng chu thu, v vy, khng m bo c s cng bng x hi, thm ch cn mang tnh lu thoi. C ngha l, bt k ngi tiu dng l ngi giu hay ngi ngho, thu nhp cao hay thp, nu cng tiu dng mt lng hng ho, dch v nh nhau th cng phi chu mt mc iu tit thu nh nhau. S thu ny nu so vi thu nhp ca ngi giu v ngi ngho th r rng chng mang tnh lu thoi: t l gia tiu dng so vi thu nhp ca ngi ngho cao hn t l ny ca ngi giu, v ng nhin t l gia thu gin thu so vi tng thu nhp ca ngi ngho ln hn ngi giu. Ngy nay, s phn bit gia hai loi thu ny i khi ch mang tnh cht tng i v ngy cng kh phn bit ranh gii gia hai loi thu, tuy nhin, vn cn thit
203

phi phn bit hai loi thu ny v trong thc t, nhiu quc gia vn cn h thng t chc hnh chnh da trn s phn bit gia thu trc thu v thu gin thu. b) Thu t l, thu lu tin: Theo cch phn loi ny, thu t l l loi thu p dng mt thu sut nh nhau i vi mi i tng chu thu, cn thu lu tin l loi thu p dng cc thu sut tng dn i vi cc nhm i tng chu thu hoc ton b i tng chu thu. Thng thng, i vi cc sc thu tiu dng thng p dng thu sut t l; i vi cc sc thu thu nhp, thu ti sn c th p dng thu sut lu tin. c) Thu theo mc ring bit v thu tnh theo gi tr: Theo cch ny, c xp vo loi thu c mc ring bit (cng c th c dch l thu nh theo mc c th quen c gi l thu tuyt i) nu trong , mc thu sut c xc nh bng mc tin ring bit trn mt n v vt cht ca i tng b nh thu (trng lng, khi lng, din tch...), c lp vi gi tr tin t ca chng. Loi thu ny c li th l rt n gin, khng cn phi xc nh gi tr ca i tng b nh thu nhng li c bt li l khng thch ng trong trng hp tin t b mt gi. mt s nc, loi thu ny thng c p dng di hnh thc thu ru, thu thuc l, thu bia... Ngc li, thu tnh theo gi tr l loi thu c tnh ton bng cch p dng mt t l (hoc t l phn trm) trn cn c tnh thu. u im ca loi thu ny l tnh ton n gin, tin li v c p dng ch yu i vi cc loi thu tiu dng nh thu doanh thu, thu gi tr gia tng, thu tiu th c bit. Ring thu theo mc ring bit nc ta t s dng (hin nay mi c thu bo v mi trng nh theo cch ny). Ngoi cc cch phn loi trn y, trong thc t mt s nc cn c nhng cch phn loi khc, v d nh: thu phn tch v thu tng hp; thu phn b v thu nh sut... 1.5. Cc yu t cu thnh mt sc thu Mi sc thu c ban hnh nhm p ng cc mc tiu ring song nhn chung, mi sc thu u c cu thnh bi cc yu t sau: 1.5.1. Tn gi Tn gi ca mi sc thu th hin i tng tc ng ca sc thu hoc mc tiu ca vic p dng sc thu . V d, thu gi tr gia tng cho ta thy loi thu ny ch nh vo phn gi tr tng thm ca hng ho, dch v sau mi ln chng c lun chuyn; thu thu nhp doanh nghip nh trn thu nhp ca doanh nghip; thu tiu th c bit nh vo vic tiu dng cc hng ho, dch v c bit c sn xut hoc nhp khu... 1.5.2. i tng np thu v i tng c min thu Yu t ny xc nh r t chc, c nhn no c ngha v phi k khai v np loi thu ny hoc t chc, c nhn no khng phi k khai v np loi thu ny (i tng c min np thu) theo quy nh ca lut thu.

1.5.3. C s thu (tax base) Yu t ny xc nh r thu c tnh trn ci g. Tu theo mc ch v tnh cht ca tng sc thu, c s thu c th l cc khon thu nhp nhn c trong k tnh thu ca mt t chc, c nhn no (v d, c s tnh thu thu nhp doanh
204

nghip l tng thu nhp chu thu ca doanh nghip trong k); C s thu c th l tng tr gi hng ho, dch v tiu th trong k nu l thu nh vo hng ho, dch v (v d, c s tnh thu doanh thu l tng doanh thu nhn c trong k tnh thu; c s tnh thu gi tr gia tng i vi hng ho sn xut trong nc l gi bn cha c thu gi tr gia tng...). 1.5.4. Mc thu, thu sut Mc thu, thu sut l yu t quan trng nht ca mt sc thu, c th ni, l linh hn ca mt sc thu, phn nh yu cu v mc ng vin ca Nh nc trn mt c s tnh thu, ng thi cng l mi quan tm hng u ca ngi np thu. C cc loi mc thu - thu sut sau y: a) Mc thu c th (tuyt i): Mc thu thu c n nh bng mt mc tuyt i da trn c s thu. V d, thu mn bi quy nh thu theo mc 3.000.000 /nm i vi c s kinh doanh hch ton c lp c mc vn ng k trn 10 t ng, thu theo mc 1.000.000 /nm i vi c s kinh doanh c vn ng k di 2 t ng... b) Thu sut nht nh: Thu sut c xc nh bng mt t l phn trm nht nh trn c s tnh thu, khng thay i theo quy m ca c s tnh thu. V d, thu sut thu thu nhp doanh nghip l 25% trn thu nhp chu thu; thu tiu th c bit quy nh thu sut i vi dch v kinh doanh v trng, masage, karaoke l 30%... c) Thu sut lu tin: Thu sut tng dn theo s tng ln ca c s tnh thu (thng l thu nhp chu thu hoc tr gi ti sn chu thu). C hai loi thu sut lu tin: thu sut lu tin tng phn v thu sut lu tin ton phn. Thu sut lu tin tng phn: Biu thu gm nhiu bc, ng vi mi bc l mt mc thu sut tng ng, theo , thu sut tng dn theo tng bc thu. Thu c tnh tng phn theo bc thu v mc thu sut tng ng ca tng bc, s thu phi np l tng s thu tnh cho tng bc. V d, biu thu lu tin tng phn p dng i vi thu nhp t kinh doanh, t tin lng, tin cng trc tip theo quy nh ti Lut Thu thu nhp c nhn. Thu sut lu tin tng phn c u im l do thu c nh tng dn theo mc tng ca thu nhp, ti sn, st vi kh nng ng gp ca i tng np thu nn p ng c mc tiu cng bng x hi theo chiu dc, v vy, thng c s dng trong cc sc thu thu nhp v thu ti sn. Tuy nhin, loi thu sut ny c nhc im l k thut tnh ton thu phc tp. Thu sut lu tin ton phn: Biu thu cng gm nhiu bc, ng vi mi bc l mt mc thu sut v thu sut cng tng dn theo s tng ca c s tnh thu. Khc vi thu sut lu tin tng phn, s thu phi np c tnh bng cch ly ton b c s thu p dng mc thu sut tng ng. u im ca loi thu sut ny l vic tnh ton xc nh s thu phi np n gin, nhanh chng hn so vi thu sut lu tin tng phn. Tuy nhin, loi thu sut ny c nhc im l gy ra s thay i c tnh t bin v tng s thu phi np ca i tng np thu, dn n tnh trng bt hp l v mc thu nhp cn li sau thu gia nhng ngi c mc c s tnh thu hai bc thu lin k, do khng p ng c mc tiu cng bng x hi. Trong trng hp ny, gi tr c s thu gia hai bc thu lin k c s thay i khng ng k nhng i tng np thu c c s thu bc cao hn phi tnh thu theo mc thu sut tng ng cao hn cho ton b c s thu nn dn n s thu phi np cao
205

hn nhiu so vi bc thu lin k thp hn. V nhng l do ny, loi thu sut ny thc t hin nay t c quc gia no p dng. d) Biu thu: Biu thu l bng tng hp cc thu sut hoc mc thu nht nh trong mt sc thu. V d, biu thu xut khu, thu nhp khu; biu thu thu nhp c nhn; biu thu tiu th c bit. 1.5.5. Ch min, gim thu Min, gim thu l yu t ngoi l c quy nh trong mt s sc thu, theo , quy nh c th cc trng hp, i tng np thu c php min thu hoc gim bt ngha v thu so vi thng thng (v mt s l do khch quan bt kh khng nh thin tai, ch ho hoc tai nn bt ng, hoc v mt s l do nhm thc hin chnh sch x hi ca Nh nc...). Trong mi loi thu, ch cng quy nh v iu kin, th tc, thm quyn xt min, gim thu. 1.5.6. Trch nhim, ngha v ca i tng np thu Yu t ny quy nh trch nhim, ngha v ca i tng np thu trong qu trnh thi hnh lut thu, v d nh, ngha v v ng k, k khai, thu np thu; ngha v v thc hin ch k ton, ho n, chng t; ngha v v khai bo, cung cp cc thng tin cn thit cho vic tnh v thu thu... Vic quy nh trch nhim, ngha v ca i tng np thu mt mt, nhm nng cao thc t gic chp hnh lut thu, a vic thc thi lut thu vo n np, k cng; mt khc, l c s php l x l cc vi phm v thu, m bo s kim sot, qun l ca c quan thu i vi qu trnh chp hnh lut thu c cht ch, kp thi. 1.5.7. Th tc k khai, thu np, quyt ton thu Quy nh r hnh thc thu np, th tc thu np, k khai, quyt ton thu, thi gian thu np... nhm m bo s minh bch, r rng ca chnh sch, to c s php l x l cc trng hp vi phm lut thu. Ngoi cc yu t c bn trn y, trong cc sc thu cn quy nh r trch nhim quyn hn ca c quan thu v cc c quan lin quan trong qu trnh thi hnh lut thu; cc hnh thc vi phm hnh chnh v cc bin php x l vi phm hnh chnh... nc ta, cc quy nh lin quan n qun l thu nu trn, nh v trch nhim, ngha v ca i tng np thu, k khai, thu np, quyt ton thu, x l vi phm trc y c quy nh trong cc Lut thu. Tuy nhin, cc quy nh ny c chuyn vo ni dung quy nh ca Lut qun l thu (Lut s 78/2006/QH11 ngy 29/11/2006). K t ngy Lut Qun l thu c hiu lc thi hnh (01/7/2007) cc ni dung v qun l trong cc Lut thu hin hnh b bi b v c thc hin thng nht theo quy nh ca Lut qun l thu v cc vn bn hng dn thi hnh Lut ny. 1.6. C s php l ca thu Thu l mt trong nhng ngha v c bn ca cng dn c quy nh r trong Hin php - o lut c bn (lut gc) ca nc ta. iu 80 Hin php nm 1992 ca nc ta quy nh: "Cng dn c ngha v ng thu theo quy nh ca php lut". Vic quy nh ngha v ng gp ca dn l mt vn ln ca mi mt quc gia, cho nn phi do c quan quyn lc cao nht ca Nh nc l Quc hi ban hnh di hnh thc Lut hoc B lut. iu 84 Hin php nm 1992 khng nh: "Quc hi c nhim v v quyn hn: lm Lut v sa i Lut, quyt nh chng trnh xy dng lut, Php lnh thu; Quc hi quy nh, sa i hoc bi b cc th thu".
206

Theo quy nh hin hnh, trong mt s trng hp Quc hi c th u quyn cho c quan thng trc ca mnh l U ban Thng v Quc hi ban hnh mt s loi thu di hnh thc Php lnh, sau mt thi gian thi hnh s hon chnh, trnh Quc hi ban hnh thnh lut. Cn c Lut, B lut do Quc hi hoc Php lnh do U ban Thng v Quc hi ban hnh, Chnh ph xy dng cc vn bn quy phm php lut di cc hnh thc Ngh nh quy nh chi tit thi hnh Lut, Ngh quyt ca Chnh ph, Quyt nh, Ch th ca Th tng Chnh ph thc thi. Trn c s cc vn bn quy phm php lut ca Chnh ph, B Ti chnh ban hnh cc Thng t hng dn thc hin. Trong qu trnh thi hnh cc vn bn quy phm php lut v thu, B trng B Ti chnh c th ban hnh cc Ch th, Quyt nh ca B trng B Ti chnh. 1.7. Qu trnh i mi v thu ti Vit Nam 1.7.1. Khi qut v h thng chnh sch thu Vit Nam H thng chnh sch thu ca Vit Nam c hnh thnh v pht trin trong thi k i mi (sau i hi ng ton quc ln th VI nm 1986). Trc nn kinh t vn hnh theo c ch k hoch ha tp trung bao cp, thu ngn sch Nh nc ch yu t kinh t quc doanh (chim ti 90% tng s thu), thu ch p dng i vi khu vc kinh t ngoi quc doanh di mt s hnh thc: thu doanh nghip, thu hng ho, thu li tc, thu nng nghip, thu mn bi... vai tr ca thu trong qun l iu tit v m nn kinh t c s dng rt hn ch. u nhng nm 1990, Vit Nam thc hin ci cch thu bc I, mt h thng chnh sch thu mi ra i v p dng thng nht i vi cc thnh phn, khu vc kinh t gm cc sc thu c bn nh: Thu doanh thu, Thu tiu th c bit, Thu xut khu, thu nhp khu, Thu ti nguyn, Thu li tc, Thu thu nhp i vi ngi c thu nhp cao, Thu nng nghip (t 1994 chuyn thnh l thu s dng t nng nghip), Thu nh t, Thu chuyn quyn s dng t... v mt s loi ph, l ph nh l ph trc b, l ph chng th, l ph giao thng... Sau 10 nm i mi, nn kinh t th trng v ang hnh thnh, quan h i ngoi ca Vit Nam cng c nhng ci thin ng k, nn kinh t - x hi chuyn sang giai on pht trin mi: thc hin cng nghip ha, hin i ha t nc, y mnh hi nhp kinh t quc t. Bi cnh t ra yu cu thc hin ci cch thu bc II, bt u t na cui nhng nm 90, c nh du bng vic Quc hi ban hnh Lut thu gi tr gia tng v Lut thu thu nhp doanh nghip nm 1997 (c hiu lc thi hnh k t ngy 01/01/1999), thay th cho Lut thu doanh thu, Lut thu li tc. Nm 1998, Lut thu tiu th c bit, Lut thu XNK cng c sa i bo m s ng b. Cc Lut thu quan trng ny tip tc c b sung, sa i vo cui nm 2003, 2005. Thc hin Chng trnh ci cch h thng thu n nm 2010, Quc hi ban hnh cc Lut thu sau trn c s sa i cn bn cc Lut thu hin hnh: Nm 2007: Lut thu thu nhp c nhn c ban hnh vo thng 11/2007, c hiu lc thi hnh t ngy 01/01/2009 thay th cho Php lnh thu thu nhp i vi ngi c thu nhp cao, thay th Lut thu chuyn quyn s dng t v bi b quy nh p dng thu thu nhp doanh nghip i vi c nhn, h kinh doanh. Nm 2008: cc Lut thu GTGT, Lut thu TTB v Lut thu TNDN c ban hnh c hiu lc thi hnh t ngy 01/01/2009, c th: - Lut thu gi tr gia tng s 13/2008/QH12 c ban hnh thay th cho cc Lut thu GTGT s 02/1997/QH9, Lut s 07/2003/QH11 sa i b sung mt s iu
207

ca Lut thu GTGT s 02/1997/QH9 v Lut s 57/2005/QH11 sa i b sung mt s iu ca Lut thu GTGT v Lut thu TTB; - Lut thu tiu th c bit s 27/2008/QH12 c ban hnh thay th cho cc Lut thu TTB s 05/1998/QH10, Lut thu TTB s 08/2003/QH11 sa i b sung mt s iu ca Lut thu TTB s 05/1998/QH10 v Lut s 57/2005/QH11 sa i b sung mt s iu ca Lut thu GTGT v Lut thu TTB; v - Lut thu thu nhp doanh nghip s 13/2008/QH12 c ban hnh thay th cho Lut thu TNDN s 09/2003/QH11, theo , ni dung cc Lut thu ny c sa i ng b thng nht thc hin t 01/01/2009. Nm 2009, Lut thu ti nguyn c ban hnh thay th cho Php lnh thu ti nguyn nm 1998, c hiu lc t 01/7/2010. Nm 2010: - Lut thu s dng t phi nng nghip c ban hnh ngy 06/06/2010, c hiu lc t ngy 01/01/2012; - Lut thu bo v mi trng c ban hnh ngy 15/11/2010, c hiu lc t ngy 01/01/2012; Nh vy, sau 20 nm xy dng v hon thin, h thng chnh sch thu ca Vit Nam n nay gm c cc sc thu sau: (i) Thu gi tr gia tng (GTGT), (ii) Thu tiu th c bit (TTB), (iii) Thu xut khu, thu nhp khu (XNK), (iv) Thu thu nhp doanh nghip (TNDN), (v) Thu thu nhp c nhn (TNCN), (vi) Thu s dng t nng nghip, (vii) Thu s dng t phi nng nghip, (viii) Thu ti nguyn, (ix) Thu mn bi, (x) Thu bo v mi trng, (xi) Cc loi ph v l ph. 1.7.2. Khi qut v b my qun l thu thu hin hnh Vit Nam T chc b my qun l thu thu hin hnh bao gm h thng thu ni a (Thu Nh nc) v h thng thu thu XNK (Xem s t chc). H thng Thu Nh nc: Theo Ngh nh s 281-HBT ngy 7/8/1990 ca Hi ng B trng (nay l Chnh ph), h thng thu Nh nc c thnh lp thc hin cng tc thu v qun l cc loi thu v cc khon thu khc cho NSNN trong ni a. B my qun l thu c t chc thnh h thng dc t Trung ng n a phng; c quan thu t ti a phng chu s lnh o song trng ca ngnh thu cp trn v Ch tch UBND cng cp; Tng cc thu, Cc thu, Chi cc thu l t chc trong h thng hnh chnh nh nc c t cch php nhn cng quyn, c con du ring v c m ti khon ti Kho bc nh nc. Ngy 28 thng 10 nm 2003, Th tng Chnh ph ban hnh Quyt nh s 218/2003/Q-TTg quy nh chc nng, nhim v, quyn hn v c cu t chc ca Tng cc Thu trc thuc B Ti chnh. Theo , b my qun l thu thu ni a
208

c i mi t chc theo m hnh chc nng, chuyn sang thc hin vic cung cp thng tin v dch v h tr ngi np thu; ng thi y mnh cng tc thanh tra, kim tra x l cc hnh vi vi phm php lut thu. Trong qu trnh thc thi, cng vi qu trnh ci cch hnh chnh nh nc v s pht trin kinh t-x hi ca t nc, c cu t chc b my v chc nng, nhim v ca Tng cc thu cng thng xuyn c sa i, b sung p ng yu cu pht trin, yu cu ci cch hnh chnh, yu cu ca cng tc qun l thu v yu cu ca hi nhp. C th: T 2007, c cu t chc b my v chc nng, nhim v ca Tng cc thu c thc hin theo Quyt nh s 76/2007/Q-TTg ngy 28/05/2007. T nm 2009, c cu t chc b my v chc nng, nhim v ca Tng cc thu c thc hin theo Quyt nh s 115/2009/Q-TTg ngy 28/09/2009. Tm li: Cc vn bn quy nh c cu t chc b my v chc nng, nhim v ca Tng cc thu trong cc giai on: T 1990 - 2003: Ngh nh s 281-HBT ngy 7/8/1990 ca Hi ng B trng; T 2003 - 2007: Quyt nh s 76/2007/Q-TTg ngy 28/05/2007 ca Th tng Chnh ph; T 2007 - 2009: Quyt nh s 115/2009/Q-TTg ngy 28/09/2009 ca Th tng Chnh ph. H thng Hi quan: H thng Hi quan trc y trc thuc Chnh ph, c t chc thnh 3 cp: Tng cc hi quan (cp trung ng), Cc hi quan tnh, thnh ph trc thuc trung ng (hi quan vng) v Hi quan ca khu. H thng hi quan m nhim vic qun l thu thu i vi hng ho xut, nhp khu nh: thu xut khu, thu nhp khu; thu tiu th c bit hng nhp khu; thu gi tr gia tng hng nhp khu; thu nhp i vi hng l qu biu, qu tng vt qu tiu chun min thu. K t 4/9/2002, h thng Hi quan (Tng cc Hi quan) c chuyn vo trc thuc B Ti chnh (Quyt nh 113/2002/Q-TTg ngy 4/9/2002 ca Th tng Chnh ph chuyn Tng cc Hi quan vo B Ti chnh). Trong qu trnh thc thi, cng vi qu trnh ci cch hnh chnh nh nc, ci cch th tc hi quan v s pht trin kinh t-x hi ca t nc, c cu t chc b my v chc nng, nhim v ca Tng cc Hiquan cng thng xuyn c sa i, b sung p ng yu cu thc tin, yu cu ci cch hnh chnh v th tc hi quan v yu cu ca hi nhp. Cc vn bn quy nh c cu t chc b my v chc nng, nhim v ca Tng cc Hi quan trong cc giai on: T 4/9/2002: Ngh nh s 96/2002/N-CP ngy 19/11/2002 ca Chnh ph. T 15/03/2010: Quyt nh s 02/2010/Q-TTg ngy 15/03/2010 ca Th tng Chnh ph.

S H THNG B MY QUN L THU HIN HNH CHNH PH 209

B Ti Chnh UBND tnh, TP trc thuc TW

Tng cc Thu

Kho bc TW Cc, V, Vin

Tng cc hi quan

UBND qun, huyn

Cc thu tnh, TP trc thuc TW

Cc Hi quan tnh, thnh ph trc thuc TW

Chi cc thu qun, huyn

Hi quan ca khu

Trm, i thu x, phng

2. Thu gi tr gia tng (GTGT) 2.1. Khi nim v tc dng ca thu GTGT 2.1.1. Khi nim Thu GTGT (cn c gi l VAT - Value Added Tax hoc TVA -Taxe sur la Valeur Ajoute) 5 l loi thu gin thu nh vo tiu dng hng ho, dch v. c gi l thu GTGT v thc cht thu ch nh vo phn gi tr tng thm ca hng ho, dch v pht sinh trong qu trnh sn xut, lu thng n tiu dng. Tng s thu thu c mi khu chnh bng vi s thu tnh trn gi bn cho ngi tiu dng cui cng. Thu GTGT do ngi tiu dng cui cng chu, c s sn xut kinh doanh, nh cung cp hng ho, dch v l ngi np thu vo NSNN thay cho ngi tiu dng thng qua vic cng thu vo gi bn m ngi tiu dng phi thanh ton khi mua hng ho, dch v. Vit Nam, thu GTGT c ban hnh thnh Lut v c Quc hi Kho IX thng qua ti k hp th 11 (ngy 10/5/1997) v c hiu lc thi hnh k t 01/01/1999, thay th cho Lut thu doanh thu. Trong qu trnh thc thi, Lut thu GTGT c sa i, b sung nhiu ln 6 nhm tho g kp thi nhng vng mc pht sinh, ph hp vi thc tin nc ta trong tng thi k.
5

Theo Bo co ti Hi ngh ton cu v thu GTGT t chc ti Italia nm 2005: Mt trong nhng thnh tu ln nht v ci cch thu trong th k XX l vic p dng thu GTGT. Loi thu ny ang c p dng ti 135 nc vi khong gn 4 t dn s, chim 70% dn s th gii vi ngun thu hng nm khong 18 t la M).
6

Ln th nht, Ngh quyt 90/NQ-UBTVQH10 ngy 3/9/1999; Ln th hai, Ngh quyt 240/NQ-UBTVQH10 ngy 27/10/2000; Ln th ba, Ngh quyt 50/2001/NQ-QH10 ngy 27/10/2000; Ln th t, Ngh quyt 09/2002/NQ-QH11 ngy 28/11/2002; Ln th nm, Lut sa i, b sung mt s iu ca Lut thu GTGT nm

210

2.1.2. Tc dng ca thu GTGT Thu GTGT c din iu chnh rng (i vi mi hng ho, dch v dng cho sn xut kinh doanh v tiu dng ti Vit nam) v khc phc c nhng nhc im ca thu doanh thu trong c ch th trng (khng thu thu trng lp vo cc khu ca qu trnh sn xut kinh doanh), nn c tc dng: - m bo ngun thu ln, n nh v kp thi cho NSNN, gp phn tng cng ti chnh quc gia, m bo ngun lc pht trin kinh t - x hi, xo i, gim ngho v cng c an ninh, quc phng. - i vi u t, xut khu v tng trng: Vi c ch c th v khu tr, hon li thu GTGT u vo tr khi mua cc sn phm dng cho SXKD hng ho, dch v chu thu; hng ho, dch v xut khu c p thu 0% (khng phi np thu khi xut khu m cn c hon li ton b s thu u vo tr); ti sn u t c hon li thu GTGT theo nh k khi d n cha c sn phm u ra (hoc c khu tr ngay i vi trng hp va c d n u t, va c hot ng kinh doanh pht sinh thu u ra. V vy, thu GTGT c tc dng tch cc trong vic khuyn khch xut khu, khuyn khch u t v t , thc y sn xut kinh doanh pht trin. - Khuyn khch v thc y doanh nghip tng cng hch ton kinh doanh, thc hin tt ch k ton, lu gi ho n, chng t; gp phn vo vic chng trn, lu thu; nng cao tinh thn t gic ca cc i tng kinh doanh. - Gp phn hon thin h thng chnh sch thu, lm cho h thng chnh sch thu tng bc ph hp vi thng l quc t, to thun li cho qu trnh hi nhp kinh t ca nc ta vi khu vc v th gii. 2.2. Phm vi p dng thu GTGT 2.2.1. i tng np thu GTGT i tng np thu GTGT l cc t chc, c nhn c hot ng SXKD hng ho, dch v chu thu GTGT, khng phn bit ngnh ngh, t chc, hnh thc kinh doanh (gi chung l c s kinh doanh); t chc, c nhn c nhp khu hng ho, dch v chu thu GTGT (gi chung l ngi nhp khu). T chc kinh doanh bao gm: doanh nghip di mi loi hnh thuc cc thnh phn kinh t, cc t chc kinh doanh ca cc t chc chnh tr x hi, x hi ngh nghip, cc loi hnh HTX...; C nhn kinh doanh bao gm nhng ngi kinh doanh c lp, h kinh doanh v cc c nhn hp tc vi nhau cng SXKD nhng khng lp php nhn. 2.2.2. i tng chu thu, i tng khng thuc din chu thu a) i tng chu thu GTGT i tng chu thu GTGT l hng ho, dch v dng cho SXKD v tiu dng Vit Nam (bao gm c hng ha, dch v mua ca t chc, c nhn nc ngoi), tr cc i tng khng chu thu nu ti Mc b di y. b) i tng khng chu thu GTGT T ngy 01/01/2009, khi Lut thu GTGT s 13/2008/QH12 ngy 03/6/2008 c hiu lc, i tng khng chu thu GTGT c rt xung cn 25 nhm hng ha,
1997 ngy 3/5/2003-18/6/2003; Ln th su, Lut sa i, b sung mt s iu ca Lut thu TTB v Lut GTGT; Lut thu GTGT s 13/2008/QH12 uc Quc hi Kho XII thng qua ngy 03/6/3008, c hiu lc thi hnh t 01/01/2009 c thay th cho cc Lut thu GTGT v cc vn bn hng dn hin hnh.

211

dch v (Thng t hng dn s 129/2008/TT-BTC ngy 26/12/2008 ca B Ti chnh c th ha thnh 26 danh mc chi tit - xem Ph lc 01-GTGT). Hng ho, dch v thuc din khng chu thu GTGT c th c phn theo cc nhm ch yu sau: Nhm hng ho, dch v l sn phm nng nghip, l dch v u vo ca sn xut nng nghip, bao gm: - Sn phm trng trt (bao gm c sn phm rng trng), chn nui, nui trng thy sn cha ch bin thnh cc sn phm khc hoc ch s ch thng thng ca cc t chc, c nhn t sn xut, bn ra v khu nhp khu; - Hng ha l ging vt nui, ging cy trng (bao gm trng ging, con ging, cy ging, ht ging, tinh dch, phi, vt liu di truyn) trong tt c cc khu nhp khu, sn xut, kinh doanh thng mi; - Cc dch v phc v trc tip cho sn xut nng nghip: Ti, tiu nc; cy, ba t; no vt knh, mng ni ng phc v sn xut nng nghip; dch v thu hoch sn phm nng nghip; - Sn phm mui bao gm: mui sn xut t nc bin, mui m t nhin, mui tinh, mui i-t. Nhm hng ha, dch v khng chu thu theo cc cam kt quc t - Hng ho nhp khu trong cc trng hp: vin tr nhn o, vin tr khng hon li (bao gm c hng ho nhp khu thuc ngun vn ODA khng hon li); qu tng cho c quan Nh nc, t chc chnh tr - x hi, t chc x hi - ngh nghip, n v v trang nhn dn; qu biu, qu tng cho c nhn Vit Nam theo mc quy nh ca Chnh ph; dng ca cc t chc, c nhn nc ngoi theo tiu chun min tr ngoi giao; hng mang theo ngi trong tiu chun hnh l min thu; hng l dng ca ngi Vit Nam nh c nc ngoi khi v nc mang theo; - Hng ho nhp khu thuc i tng khng chu thu GTGT khu nhp khu theo mc min thu nhp khu quy nh ti Lut thu xut khu, thu nhp khu v cc vn bn hng dn thi hnh. - Hng ho, dch v bn cho t chc, c nhn nc ngoi, t chc quc t vin tr nhn o, vin tr khng hon li cho Vit Nam; Hng ho, dch v bn cho i tng min tr ngoi giao theo Php lnh min tr ngoi giao. Hng ho, dch v khng chu thu GTGT v l do x hi - Bo him nhn th, bo him sc kho, bo him tai nn con ngi, bo him ngi hc v cc dch v lin quan n con ngi; bo him vt nui, bo him cy trng v cc dch v bo him nng nghip khc; ti bo him. - Dch v y t, dch v th y, bao gm dch v khm bnh, cha bnh, phng bnh cho ngi v vt nui; - Dy hc, dy ngh theo quy nh ca php lut; - Pht sng truyn thanh, truyn hnh bng ngun vn Ngn sch nh nc cp. - Xut bn, nhp khu, pht hnh bo, tp ch, bn tin chuyn ngnh, sch chnh tr, sch gio khoa, gio trnh, sch vn bn php lut, sch khoa hc - k thut, sch in bng ch dn tc thiu s v tranh, nh, p phch tuyn truyn c ng, k c di dng bng hoc a ghi ting, ghi hnh, d liu in t; in tin.; - Dch v phc v cng cng v v sinh, thot nc ng ph v khu dn c; duy tr vn th, vn hoa, cng vin, cy xanh ng ph, chiu sng cng cng; dch v tang l;
212

- Duy tu, sa cha, xy dng bng ngun vn ng gp ca nhn dn, vn vin tr nhn o i vi cc cng trnh vn ha, ngh thut, cng trnh phc v cng cng, c s h tng v nh cho i tng chnh sch x hi; - Vn chuyn hnh khch cng cng bng xe but, xe in phc v nhu cu i li ca nhn dn trong ni thnh, ni th, trong cc khu cng nghip hoc gia thnh th vi khu cng nghip ln cn theo tuyn ng, im , thi gian chy, gi v cc do cp c thm quyn quy nh. Khng thuc din chu thu ph hp vi thng l quc t: - Dch v tn dng, qu u t bao gm hot ng cho vay vn, bo lnh cho vay, chit khu thng phiu v giy t c gi tr nh tin, bn ti sn m bo tin vay thu hi n, cho thu ti chnh ca cc t chc ti chnh tn dng ti Vit Nam; cc hot ng chuyn nhng vn theo quy nh ca Lut Doanh nghip, Lut Hp tc x, Lut Doanh nghip Nh nc (nay l Lut Doanh nghip); hot ng kinh doanh chng khon, bao gm: mi gii chng khon, t doanh chng khon, bo lnh pht hnh chng khon, t vn u t chng khon, lu k chng khon, qun l qu u t chng khon, qun l danh mc u t chng khon, dch v t chc th trng ca cc s hoc trung tm giao dch chng khon, cc hot ng kinh doanh khc theo quy nh ca php lut v chng khon. - Hng ho chuyn khu, qu cnh qua lnh th Vit Nam; hng tm nhp khu, ti xut khu; hng tm xut khu, ti nhp khu; nguyn liu nhp khu sn xut, gia cng hng ho xut khu theo hp ng sn xut, gia cng xut khu k kt vi bn nc ngoi; hng ho, dch v c mua bn gia nc ngoi vi cc khu phi thu quan v gia cc khu phi thu quan vi nhau. Khng chu thu v mt s l do khc: - Chuyn quyn s dng t; - Chuyn giao cng ngh theo quy nh ca Lut chuyn giao cng ngh; chuyn nhng quyn s hu tr tu theo quy nh ca Lut s hu tr tu; phn mm my tnh; - My mc, thit b, vt t thuc loi trong nc cha sn xut c cn nhp khu s dng trc tip cho hot ng nghin cu khoa hc, pht trin cng ngh; my mc, thit b, ph tng thay th, phng tin vn ti chuyn dng v vt t thuc loi trong nc cha sn xut c cn nhp khu tin hnh hot ng tm kim, thm d, pht trin m du, kh t; tu bay, dn khoan, tu thu thuc loi trong nc cha sn xut c cn nhp khu to ti sn c nh ca doanh nghip, thu ca nc ngoi s dng cho sn xut, kinh doanh v cho thu; - Nh thuc s hu Nh nc do Nh nc bn cho ngi ang thu theo quy nh ca Chnh ph v mua bn v kinh doanh nh ; - V kh, kh ti chuyn dng phc v quc phng, an ninh; - Vng nhp khu dng thi, ming v cc loi vng cha ch tc thnh sn phm m ngh, trang sc hay sn phm khc; - Sn phm xut khu l ti nguyn, khong sn khai thc cha ch bin theo quy nh ca Chnh ph. Khng chu thu do ngi kinh doanh c thu nhp thp Hng ha, dch v ca c nhn kinh doanh c mc thu nhp bnh qun thng thp hn mc lng ti thiu vng do Chnh ph quy nh p dng i vi ngi lao ng lm vic cc t chc, c s ca Vit Nam c thu mn lao ng.
213

C s kinh doanh cc hng ha, dch v khng chu thu GTGT nu trn khng c khu tr v hon thu GTGT tr khi mua hng ho, dch v s dng cho SXKD hng ho, dch v khng chu thu GTGT, tr trng hp hng ho, dch v c p dng mc thu sut 0% theo quy nh ca Lut thu GTGT. T ngy 01/03/2012, theo quy nh ti khon 2 v im (g) khon 15 - iu 1 Ngh nh ca Chnh ph s 121/2011/N-CP ngy 27/12/2011 th hng ho, dch v do i tng np thu ti Vit Nam cung cp ngoi Vit Nam khng phi k khai tnh np thu GTGT nhng c khu tr thu GTGT u vo. 2.3. Cn c tnh thu Cn c tnh thu GTGT l gi tnh thu v thu sut. 2.3.1. Gi tnh thu GTGT Gi tnh thu GTGT ca hng ho, dch v c xc nh c th nh sau: (i) i vi hng ha, dch v do c s sn xut, kinh doanh bn ra l gi bn cha c thu gi tr gia tng; i vi hng ha, dch v chu thu tiu th c bit l gi bn c thu tiu th c bit nhng cha c thu gi tr gia tng; i vi hng ha chu thu bo v mi trng l gi bn c thu bo v mi trng nhng cha c thu gi tr gia tng; i vi hng ha chu thu tiu th c bit v thu bo v mi trng l gi bn c thu tiu th c bit v thu bo v mi trng nhng cha c thu gi tr gia tng. Gi tnh thu i vi cc loi hng ha, dch v bao gm c khon ph thu v ph thu thm ngoi gi hng ha, dch v m c s kinh doanh c hng, tr cc khon ph thu v ph c s kinh doanh phi np NSNN. Trng hp c s kinh doanh p dng hnh thc gim gi bn, chit khu thng mi dnh cho khch hng (nu c) th gi tnh thu GTGT l gi bn gim, chit khu thng mi dnh cho khch hng. (ii) i vi hng ha nhp khu l gi nhp ti ca khu cng (+) vi thu nhp khu (nu c), cng vi thu tiu th c bit (nu c) v cng vi thu bo v mi trng (nu c). Gi nhp ti ca khu lm cn c tnh thu GTGT c xc nh l gi nhp ti cng nhp, bao gm c ph vn ti v bo him quc t (cn gi l gi CIF). Trng hp hng ha nhp khu c min, gim thu nhp khu th gi tnh thu GTGT l gi hng ho nhp khu cng vi (+) thu nhp khu xc nh theo mc thu phi np sau khi c min, gim. V d: C s nhp khu ti vi nguyn chic, gi tnh thu nhp khu quy i ra tin Vit nam l 4.000.000 /chic. Thu sut thu nhp khu l 30%. Trng hp ny, ta xc nh gi tnh thu GTGT nh sau: - Gi nhp khu (CIF) l: 4.000.000 - Thu nhp khu phi np l: 4.000.000 x 30% = 1.200.000 - Gi tnh thu GTGT l: 4.000.000 + 1.200.000 = 5.200.000 (iii) i vi hng ha, dch v dng trao i, tiu dng ni b, biu, tng l gi tnh thu gi tr gia tng ca hng ha, dch v cng loi hoc tng ng ti thi im trao i, biu, tng. Ring biu, tng giy mi (khng thu tin) xem cc cuc biu din ngh thut, trnh din thi trang, th ngi p v ngi mu, thi u th thao do c quan Nh nc c thm quyn cho php theo quy nh ca php lut th gi tnh thu c xc nh bng khng (0).
214

Hng ha, dch v tiu dng ni b xc nh gi tnh thu nh quy nh trong ni dung ny l hng ha, dch v do c s kinh doanh xut hoc cung ng s dng cho tiu dng, khng bao gm hng ha, dch v s dng tip tc qu trnh sn xut, kinh doanh. V d: Doanh nghip Bnh Minh sn xut qut in, trong thng, bn 150 chic vi gi 400.000 /chic, cha bao gm thu GTGT, Doanh nghip dng 50 chic qut trao i vi c s B ly st thp. Trng hp ny, gi tnh thu i vi s qut dng trao i cng s l 400.000 /chic, cha bao gm thu GTGT. (iv) i vi dch v do pha nc ngoi cung ng cho cc i tng tiu dng Vit Nam, gi tnh thu GTGT l gi dch v phi thanh ton cho pha nc ngoi. V d: Cng ty Lam Sn Vit Nam thu mt Cng ty nc ngoi thit k xy dng, gi thanh ton theo hp ng phi tr Cng ty nc ngoi l 100 triu ng th Cng ty Lam Sn phi tnh v np thu GTGT 10% trn gi 100 triu ng. (v) i vi hot ng cho thu ti sn, gi tnh thu l s tin cho thu cha c thu GTGT. Trng hp cho thu theo hnh thc tr tin thu tng k hoc tr trc tin thu cho mt thi hn thu th gi tnh thu l tin cho thu tr tng k hoc tr trc cho thi hn thu cha c thu GTGT. Gi cho thu ti sn do cc bn tha thun c xc nh theo hp ng. Trng hp thu my mc, thit b, phng tin vn ti ca nc ngoi loi trong nc cha sn xut c cho thu li, gi tnh thu c tr gi thu phi tr cho nc ngoi. (vi) i vi hng ha bn theo phng thc tr gp, tr chm l gi tnh theo gi bn tr mt ln cha c thu GTGT ca hng ho , khng bao gm khon li tr gp, li tr chm; V d: Cng ty kinh doanh X bn xe Honda loi 100 cc, gi bn tr mt ln cha c thu GTGT l 25 triu ng, gi bn tr gp 6 thng l 25 triu ng, cng li tr gp 0,3 triu ng th gi tnh thu GTGT tnh theo gi 25 triu ng/chic. (vii) i vi gia cng hng ha, l gi gia cng cha c thu GTGT, bao gm: tin cng, tin nhin liu, ng lc, vt liu ph v cc chi ph khc gia cng. (viii) i vi hot ng xy dng, lp t l gi tr cng trnh, hng mc cng trnh hay phn cng vic thc hin bn giao cha c thu GTGT. - i vi trng hp xy dng, lp t c bao thu nguyn vt liu th gi tnh thu bao gm c gi tr nguyn vt liu. V d: Cng ty xy dng A nhn thu xy dng cng trnh bao gm c gi tr vt t xy dng, tng gi tr thanh ton cha c thu GTGT l 1.500 triu ng trong gi tr vt t xy dng l 1.100 triu ng th gi tnh thu GTGT l 1.500 triu ng. Trng hp xy dng, lp t khng bao thu nguyn vt liu, my mc, thit b th gi tnh thu l gi tr xy dng, lp t khng bao gm gi tr nguyn vt liu v my mc, thit b; V d: Cng ty xy dng X nhn thu xy dng cng trnh, vt t do bn ch cng trnh cp, gi tr xy dng khng c vt t xy dng l 600 triu ng th gi tnh thu GTGT trong trng hp ny l 600 triu ng. - Trng hp xy dng, lp t thc hin thanh ton theo hng mc cng trnh hoc gi tr khi lng xy dng, lp t hon thnh bn giao th gi tnh thu tnh theo gi tr hng mc cng trnh hoc gi tr khi lng cng vic hon thnh bn giao
215

cha c thu GTGT. V d: Cng ty dt X (bn A) thu Cng ty Xy dng Y (bn B) thc hin xy dng lp t m rng xng sn xut. Tng gi tr cng trnh cha c thu GTGT l 200 t , trong : - Gi tr xy lp: 80 t - Gi tr thit b bn B cung cp v lp t: 120 t - Thu GTGT l: (80 t + 120 t) x 10% = 20 t - Tng s tin bn phi thanh ton l: 220 t Bn A nhn bn giao nh xng, hch ton tng gi tr TSC tnh khu hao l 200 t (gi tr khng c thu GTGT). Tin thu GTGT tr 20 t c k khai khu tr vo thu u ra hoc ngh hon thu theo quy nh. Trng hp bn A chp nhn thanh ton cho bn B theo tng hng mc cng trnh (gi nh phn xy nh xng lm xong v thanh ton trc) th khi bn A tnh tin tr phn xy nh 80 t s phi cng thm 10% thu GTGT tr cho bn B; s tin phi thanh ton c thu GTGT s l 80 t + 8 t = 88 t ng. (ix) i vi hot ng kinh doanh bt ng sn, gi tnh thu GTGT l gi chuyn nhng bt ng sn cha c thu gi tr gia tng, tr (-) gi t c tr tnh thu GTGT, c th: - Trng hp c Nh nc giao t c thu tin s dng t hoc trng u gi quyn s dng t u t xy dng nh bn, xy dng c s h tng chuyn nhng, gi tnh thu l gi bn nh, gi chuyn nhng c s h tng gn vi t, cha bao gm thu gi tr gia tng, tr (-) tin s dng t hoc tin trng u gi quyn s dng t phi np Ngn sch nh nc (khng k tin s dng t c min, gim) v chi ph bi thng, gii phng mt bng theo quy nh ca php lut. - Trng hp c Nh nc cho thu t u t xy dng c s h tng cho thu, gi tnh thu l gi cho thu c s h tng, cha bao gm thu gi tr gia tng c tr (-) tin thu t phi np Ngn sch nh nc (khng bao gm tin thu t c min, gim) v chi ph bi thng, gii phng mt bng theo quy nh ca php lut.. - Trng hp nhn chuyn nhng quyn s dng t ca cc t chc, c nhn u t xy dng nh bn, xy dng c s h tng chuyn nhng, gi tnh thu l gi bn nh, gi chuyn nhng c s h tng gn vi t, cha bao gm thu gi tr gia tng, tr (-) gi t ti thi im nhn chuyn nhng quyn s dng t bao gm c gi tr c s h tng (nu c). - Trng hp khng xc nh c gi t ti thi im nhn chuyn nhng th gi t c tr tnh thu gi tr gia tng l gi t do y ban nhn dn tnh, thnh ph trc thuc Trung ng quy nh ti thi im k hp ng nhn chuyn nhng. - Trng hp c s kinh doanh bt ng sn thc hin theo hnh thc xy dng - chuyn giao (BT) i cng trnh ly t th gi t c tr tnh thu gi tr gia tng l gi ti thi im k hp ng BT theo quy nh ca php lut. (x) i vi hot ng i l, mi gii mua bn hng ho v dch v, y thc xut nhp khu hng tin cng hoc tin hoa hng, gi tnh thu l tin cng, tin hoa hng thu c t cc hot ng ny cha c thu GTGT. (xi) i vi vn ti, bc xp, gi tnh thu l gi cc vn ti, bc xp cha c thu GTGT, khng phn bit c s trc tip vn ti, bc xp hay thu li.
216

(xii) i vi hng ho, dch v c s dng chng t ghi gi thanh ton l gi c thu GTGT (nh tem, v cc vn ti, v x s kin thit...) th gi tnh thu c xc nh theo cng thc sau: Gi thanh ton (tin bn v, bn tem...) Gi = ------------------------------------------------------------cha c thu GT GT 1 + thu sut ca hng ha, dch v (%) (xiii) i vi dch v du lch l hnh m hp ng k vi khch hng theo gi trn gi (n, , i li) th gi trn gi c xc nh l gi c thu GTGT. Trng hp gi trn gi bao gm c cc khon chi : v my bay cho khch t nc ngoi vo Vit Nam v ngc li ; cc chi ph n, ngh, thm quan v mt s khon chi nc ngoi khc c chng t hp php, th cc khon thu ca khch hng chi cho cc ni dung ny c tnh gim tr trong gi (doanh thu) tnh thu GTGT. V d: Cng ty Du lch Thnh ph HCM thc hin hp ng du lch vi Thi Lan theo hnh thc trn gi 50 khch du lch trong 05 ngy ti Vit Nam vi tng s tin thanh ton l 32.000 USD. Trong ring tin v my bay i t Thi Lan sang Vit Nam v ngc li ht 10.000 USD. T gi 1USD = 17.000 ng Vit Nam. Gi tnh thu GTGT theo hp ng ny c xc nh nh sau: + Doanh thu chu thu GTGT l: (32.000 USD - 10.000 USD) x 17.000 ng = 374.000.000 ng + Gi tnh thu GTGT l: 374.000.000 ng = 340.000.000 ng 1 + 10% (xiv) Gi tnh thu GTGT i vi dch v cm , l tin phi thu t dch v ny bao gm tin li phi thu t cho vay cm v khon thu khc pht sinh t vic bn hng cm (nu c). (xv) i vi sch chu thu GTGT bn theo ng gi pht hnh (gi ba) theo quy nh ca Lut Xut bn th gi bn c xc nh l gi c thu GTGT tnh thu GTGT v doanh thu ca c s. Cc trng hp bn khng theo gi ba th thu GTGT tnh trn gi bn ra. (xvi) i vi hot ng in, gi tnh thu GTGT l tin cng in. Trng hp c s in thc hin cc hp ng in, gi thanh ton bao gm c tin cng in v tin giy in th gi tnh thu bao gm c tin giy. (xvii) i vi dch v i l gim nh, i l xt bi thng, i l i ngi th ba bi hon, i l x l hng bi thng 100% hng tin cng hoc tin hoa hng th gi tnh thu GTGT l tin cng hoc tin hoa hng c hng (cha tr mt khon ph tn no) m doanh nghip bo him thu c, cha c thu GTGT. (xviii) Gi tnh thu i vi hot ng cung ng dch v va thc hin ti Vit Nam va thc hin nc ngoi l phn gi tr dch v thc hin ti Vit Nam quy nh trong hp ng cung cp dch v. Trng hp, hp ng khng xc nh ring phn gi tr dch v thc hin ti Vit Nam th gi tnh thu c xc nh theo t l
217

(%) chi ph pht sinh ti Vit Nam trn tng chi ph. Gi tnh thu GTGT i vi cc loi hng ha, dch v ti cc im nu trn bao gm c khon ph thu v ph thu thm ngoi gi hng ha, dch v m c s kinh doanh c hng, tr cc khon ph thu v ph c s kinh doanh phi np NSNN. Gi tnh thu c xc nh bng ng Vit Nam. Trng hp ngi np thu c doanh thu bng ngoi t th phi quy i ra ng Vit Nam theo t gi giao dch bnh qun trn th trng ngoi t lin ngn hng do Ngn hng Nh nc Vit Nam cng b ti thi im pht sinh doanh thu xc nh gi tnh thu. 2.3.2. Thu sut thu GTGT Lut thu GTGT quy nh 3 mc thu sut: 0%, 5% v 10%, c th nh sau: a) Mc thu sut 0%: p dng i vi hng ho xut khu v c coi l xut khu theo quy nh ca php lut hin hnh; dch v xut khu, bao gm dch v c cung ng trc tip cho t chc, c nhn nc ngoi hoc trong khu phi thu quan ; vn ti quc t v hng ho, dch v khng chu thu GTGT (quy nh ti iu 5 ca Lut thu GTGT) khi xut khu. * Danh mc hng ho, dch v xut khu c p dng mc thu sut 0% (xem ph lc s 02-GTGT). * Lu v mt s trng hp c th khng c p dng thu sut 0%: - Hng ho xut khu l: Ti nguyn, khong sn khai thc cha ch bin thnh sn phm khc; Xng, du bn cho xe t ca c s kinh doanh trong khu phi thu quan mua ti ni a; Xe t bn cho t chc, c nhn trong khu phi thu quan. - Dch v xut khu l: Ti bo him ra nc ngoi; chuyn giao cng ngh, chuyn nhng quyn s hu tr tu ra nc ngoi; chuyn nhng vn, cp tn dng, u t chng khon ra nc ngoi; dch v ti chnh phi sinh; dch v bu chnh, vin thng chiu i ra nc ngoi; - Cc dch v do c s kinh doanh ni a cung cp cho t chc, c nhn trong khu phi thu quan nhng a im cung cp v tiu dng dch v ngoi khu phi thu quan nh: cho thu nh, hi trng, vn phng, khch sn, kho bi; dch v vn chuyn, a n ngi lao ng. Cc dch v cung cp cho c nhn khng ng k kinh doanh trong khu phi thu quan (tr cc trng hp khc theo quy nh ca Th tng Chnh ph).

- Ti bo him ra nc ngoi; chuyn giao cng ngh, chuyn nhng quyn s hu tr tu ra nc ngoi; chuyn nhng vn, cp tn dng, u t chng khon ra nc ngoi; dch v ti chnh phi sinh; dch v bu chnh, vin thng chiu i ra nc ngoi (bao gm c dch v bu chnh vin thng cung cp cho t chc, c nhn trong khu phi thu quan; cung cp th co in thoi di ng c m s, mnh gi a ra nc ngoi hoc a vo khu phi thu quan); sn phm xut khu l ti nguyn, khong sn khai thc cha ch bin thnh sn phm khc; hng ho, dch v cung cp cho c nhn khng ng k kinh doanh trong khu phi thu quan, tr cc trng hp khc theo quy nh ca Th tng Chnh ph; - Xng, du bn cho xe t ca c s kinh doanh trong khu phi thu quan mua ti ni a; - Xe t bn cho t chc, c nhn trong khu phi thu quan.
218

- Cc dch v do c s kinh doanh cung cp cho t chc, c nhn trong khu phi thu quan bao gm: cho thu nh, xng, hi trng, vn phng, khch sn, kho bi; dch v vn chuyn a n ngi lao ng; dch v n ung (tr dch v cung cp sut n cng nghip, dch v n ung trong khu phi thu quan). - Cc dch v sau cung ng ti Vit Nam cho t chc, c nhn nc ngoi khng c p dng thu sut 0% gm: + Thi u th thao, biu din ngh thut, vn ha, gii tr, hi ngh, khch sn, o to, qung co, du lch l hnh; + Dch v thanh ton qua mng, dch v s ha. Cc trng hp khng p dng thu sut 0% quy nh ti khon ny p dng theo thu sut tng ng ca hng ho, dch v khi bn ra, cung ng trong nc.
* iu kin bt buc khi p dng thu sut 0%: - Phi c hp ng xut khu, gia cng hng ho xut khu; hp ng u thc xut khu hoc u thc gia cng hng ho xut khu; hp ng cung ng dch v vi t chc, c nhn nc ngoi hoc trong khu phi thu quan; - Phi c chng t thanh ton tin hng ho, dch v xut khu qua ngn hng v cc chng t khc theo quy nh ca php lut; - C t khai hi quan i vi hng ho xut khu. Ring i vi dch v sa cha tu bay, tu bin cung cp cho t chc, c nhn nc ngoi, c p dng thu sut 0%, ngoi cc iu kin nu trn, tu bay, tu bin a vo Vit Nam phi lm th tc nhp khu, khi sa cha xong th phi lm th tc xut khu. b) Mc thu sut 5% T ngy 01/01/2009, Danh mc hng ho, dch v gm 15 nhm. (Xem Ph lc s 03-GTGT). c) Mc thu sut 10% p dng i vi cc hng ho, dch v cn li khng thuc nhm hng ho dch v khng chu thu GTGT, khng thuc nhm p dng thu sut 0%, khng thuc nhm p dng thu sut 5%. d) Nguyn tc p dng cc mc thu sut - Cc mc thu sut thu GTGT nu trn y c p dng thng nht cho tng loi hng ha, dch v cc khu nhp khu, sn xut, gia cng hay kinh doanh thng mi. - C s kinh doanh nhiu loi hng ho, dch v c mc thu sut GTGT khc nhau phi khai thu GTGT theo tng mc thu sut quy nh i vi tng loi hng ho, dch v; nu khng xc nh theo tng mc thu sut th tnh thu theo mc thu sut cao nht ca hng ho, dch v m c s sn xut, kinh doanh. - i vi hng ho nhp khu th thc hin theo mc thu quy nh c th ti Biu thu sut thu GTGT theo Danh mc Biu thu nhp khu u i (ban hnh km theo Thng t s 131/2008/TT-BTC ca B Ti chnh. - Trong qu trnh thc hin, nu c trng hp mc thu GTGT p dng khng thng nht i vi cng mt loi hng ho nhp khu v sn xut trong nc th c
219

quan thu v c quan hi quan a phng bo co v B Ti chnh c hng dn thc hin thng nht. 2.4. Phng php tnh thu GTGT Lut thu GTGT quy nh 2 phng php tnh thu: phng php khu tr thu (sau y gi l phng php khu tr) v phng php tnh trc tip trn GTGT (sau y gi l phng php trc tip). 2.4.1. Phng php khu tr thu a) i tng p dng: c s kinh doanh thc hin y ch k ton, ho n, chng t theo quy nh ca php lut v k ton, ho n, chng t v ng k np thu theo phng php khu tr thu. Trng hp c s kinh doanh np thu theo phng php khu tr thu c hot ng kinh doanh mua, bn vng, bc, qu, ngoi t th hch ton ring hot ng kinh doanh ny tnh thu trc tip trn GTGT. b) Cch xc nh thu GTGT phi np: S thu GTGT Thu GTGT Thu GTGT u = phi np trong k u ra vo c khu tr Trong : - Thu GTGT u ra: l tng s thu GTGT ca hng ho, dch v bn ra, c xc nh bng (=) gi tnh thu ca hng ha, dch v chu thu bn ra nhn vi (x) thu sut thu GTGT ca hng ha, dch v . C s kinh doanh np thu theo phng php khu tr khi bn hng ha, dch v phi tnh v thu thu GTGT ca hng ha, dch v bn ra. Khi lp ho n bn hng ha, dch v, c s kinh doanh phi ghi r gi bn cha c thu GTGT, s thu GTGT v tng s tin ngi mua phi thanh ton. Trng hp ho n GTGT ch ghi gi thanh ton, khng ghi gi cha c thu v thu GTGT th thu GTGT ca hng ho, dch v bn ra phi tnh trn gi thanh ton ghi trn ho n, chng t. - Thu GTGT u vo c khu tr: bng tng s thu gi tr gia tng ghi trn ha n GTGT mua hng ha, dch v (bao gm c ti sn c nh), chng t np thu GTGT ca hng ha nhp khu, hoc chng t np thu GTGT thay cho pha nc ngoi v p ng cc iu kin v khu tr thu u vo theo quy nh ca Lut thu GTGT v cc vn bn hng dn thc hin. c) Nguyn tc xc nh s thu GTGT u vo c khu tr (ch p dng cho cc i tng np thu GTGT theo phng php khu tr): - Thu GTGT u vo ca hng ha, dch v s dng cho sn xut, kinh doanh hng ha, dch v chu thu GTGT c khu tr ton b, k c hng ho dch v c sn xut hay mua vo m doanh nghip s dng khuyn mi, qung co di cc hnh thc phc v cho SXKD hng ho, dch v chu thu GTGT, v thu GTGT u vo khng c bi thng ca hng ho chu thu GTGT b tn tht; - Thu GTGT u vo ca hng ho, dch v s dng ng thi cho sn xut, kinh doanh hng ha, dch v chu thu v khng chu thu GTGT th ch c khu tr s thu GTGT u vo ca hng ho, dch v s dng cho SXKD hng ha, dch v chu thu GTGT. C s kinh doanh phi hch ton ring thu u vo ca hng ho, dch v dng cho sn xut, kinh doanh hng ho, dch v chu thu v khng chu thu GTGT. Trng hp c s khng hch ton ring c hng ho dch v dng cho hot ng chu thu v khng chu thu, thu u vo c tnh khu tr theo t l (%) doanh s
220

ca hng ha, dch v chu thu GTGT so vi tng doanh s ca hng ha, dch v bn ra trong thng. - Thu GTGT u vo ca TSC dng ng thi cho sn xut, kinh doanh hng ha, dch v chu thu GTGT v khng chu thu GTGT th c khu tr ton b, tr cc trng hp di y khng c khu tr m tnh vo nguyn gi TSC: + TSC chuyn dng phc v sn xut v kh, kh ti phc v quc phng, an ninh; + TSC, my mc thit b ca cc t chc tn dng, doanh nghip kinh doanh ti bo him, bo him nhn th, kinh doanh chng khon, cc bnh vin, trng hc; + Tu bay dn dng, du thuyn khng s dng cho mc ch kinh doanh vn chuyn hng ho, hnh khch, kinh doanh du lch, khch sn. + TSC l t ch ngi t 9 ch ngi tr xung (tr loi s dng vo kinh doanh vn chuyn hng ho, hnh khch, kinh doanh du lch, khch sn) c tr gi vt trn 1,6 t ng th s thu GTGT u vo tng ng vi phn tr gi vt trn 1,6 t ng khng c khu tr. - Thu GTGT ca hng ho, dch v m c s kinh doanh mua vo sn xut hng ho, dch v cung cp cho t chc, c nhn nc ngoi, t chc quc t vin tr nhn o, vin tr khng hon li cho Vit Nam th c khu tr ton b; - Thu GTGT u vo pht sinh trong thng no c k khai, khu tr khi xc nh s thu phi np ca thng . Trng hp c s kinh doanh pht hin s thu GTGT u vo khi k khai, khu tr b sai st th c k khai, khu tr b sung trong thi hn ti a l 6 (su) thng, k t thng pht sinh ho n, chng t b st. Ring sai st v k khai s thu GTGT u vo np khu nhp khu, thu GTGT u vo ang trong giai on u t, cha i vo hot ng c khu tr v k khai b sung theo quy nh ca php lut v qun l thu th khng b gii hn 6 thng. - i vi h kinh doanh np thu GTGT theo phng php trc tip c chuyn sang np thu theo phng php khu tr, c khu tr thu GTGT ca hng ho, dch v mua vo pht sinh k t thng c p dng np thu theo phng php khu tr; i vi hng ho, dch v mua vo t cc thng trc thng ng k np thu theo phng php khu tr th khng c khu tr thu GTGT u vo. - Khng c tnh khu tr thu GTGT u vo i vi trng hp: ho n GTGT s dng khng ng quy nh ca php lut nh: ha n GTGT khng ghi thu GTGT (tr trng hp c th c dng ho n GTGT ghi gi thanh ton l gi c thu GTGT); khng ghi hoc ghi khng ng mt trong cc ch tiu nh tn, a ch, m s thu ca ngi bn nn khng xc nh c ngi bn; ha n, chng t np thu GTGT gi, ha n b ty xa, ha n khng (khng c hng ha, dch v km theo); ha n ghi gi tr khng ng gi tr thc t ca hng ha, dch v mua, bn hoc trao i. d) iu kin khu tr thu GTGT u vo C s kinh doanh np thu GTGT theo phng php khu tr c k khai, khu tr thu u vo nu p ng cc iu kin sau: - C ho n GTGT mua hng ho, dch v hoc chng t np thu GTGT khu nhp khu, hoc chng t np thu GTGT thay cho pha nc ngoi theo hng dn ca B Ti chnh p dng i vi cc t chc nc ngoi khng c t cch php nhn Vit Nam v c nhn nc ngoi kinh doanh hoc c thu nhp pht sinh ti Vit Nam; - C chng t thanh ton qua ngn hng i vi hng ha, dch v mua vo, tr
221

hng ho, dch v mua tng ln c gi tr di hai mi triu ng; - i vi hng ho, dch v xut khu, ngoi cc iu kin quy nh nu trn cn phi c hp ng k kt vi bn nc ngoi v vic bn, gia cng hng ho, cung ng dch v, ho n bn hng ho, dch v, chng t thanh ton qua ngn hng, t khai hi quan i vi hng ho xut khu. Vic thanh ton tin hng ho, dch v xut khu di hnh thc thanh ton b tr gia hng ha, dch v xut khu vi hng ha, dch v nhp khu, tr n thay Nh nc, mt s trng hp hng ho XK buc phi tiu hu ti nc ngoi hoc ngi mua hng nc ngoi b gii th, ph sn, mt kh nng thanh ton,... cng c coi l thanh ton qua ngn hng (th tc giy t do B Ti chnh hng dn). 2.4. 2. Phng php trc tip a) i tng p dng: - C s kinh doanh v t chc, c nhn nc ngoi kinh doanh khng c c s thng tr ti Vit Nam nhng c thu nhp pht sinh ti Vit Nam cha thc hin y ch k ton, ho n, chng t; - Hot ng mua bn vng, bc, qu. b) Cch xc nh thu GTGT phi np: S thu Gi tr gia tng Thu sut GTGT = x (%) ca hng ha, GTGT ca hng ha, phi np dch v chu thu dch v Gi tr gia tng Gi thanh ton Gi thanh ton ca = ca hng ha, - hng ha, dch v ca hng ha, dch v dch v bn ra mua vo tng ng Gi tr gia tng xc nh i vi mt s ngnh ngh kinh doanh nh sau: - i vi hot ng SXKD bn hng l s chnh lch gia doanh s bn vi doanh s vt t, hng ho, dch v mua vo dng cho SXKD. Trng hp khng hch ton c doanh s vt t, hng ho, dch v mua vo tng ng vi doanh s hng bn ra th xc nh nh sau: Gi vn hng bn ra bng (=) Doanh s tn u k, cng (+) doanh s mua trong k, tr (-) doanh s tn cui k. V d: Mt c s A sn xut g, trong thng bn c 150 sn phm, tng doanh s bn l 25 triu ng. Gi tr vt t, nguyn liu mua ngoi sn xut 150 sn phm l 19 triu ng. Trong trng hp ny, gi tr gia tng c xc nh nh sau: 25 tr - 19 tr = 6 tr . - i vi dch v xy dng, lp t, l s chnh lch gia tin thu v xy dng, lp t cng trnh, hng mc cng trnh tr (-) chi ph vt t nguyn liu, chi ph ng lc, vn ti, dch v v chi ph khc mua ngoi phc v cho hot ng xy dng, lp t cng trnh, hng mc cng trnh. - i vi hot ng vn ti, l s chnh lch gia tin thu cc vn ti, bc xp tr (-) chi ph xng du, ph tng thay th v chi ph khc mua ngoi dng cho hot ng vn ti. - i vi hot ng kinh doanh n ung, l s chnh lch gia tin thu v bn hng n ung, tin phc v v cc khon thu khc tr (-) gi vn hng ha, dch v mua ngoi dng cho kinh doanh n ung.
222

- i vi hot ng kinh doanh vng, bc, qu, gi tr gia tng l s chnh lch gia doanh s bn ra vng, bc, qu tr (-) gi vn ca vng, bc, qu mua vo tng ng. Trng hp trong k tnh thu pht sinh gi tr gia tng m (-) ca vng, bc, qu th c tnh b tr vo gi tr gia tng dng (+) ca vng, bc, qu. Trng hp khng c pht sinh gi tr gia tng dng (+) hoc gi tr gia tng dng (+) khng b tr gi tr gia tng m (-) th c kt chuyn tr vo gi tr gia tng ca k sau trong nm. Kt thc nm dng lch, gi tr gia tng m (-) khng c kt chuyn tip sang nm sau. - C s kinh doanh thuc i tng np thu GTGT theo phng php khu tr thu c hot ng kinh doanh mua, bn vng, bc, qu th c s phi hch ton ring thu GTGT u vo k khai thu GTGT phi np ca hng ho, dch v theo tng hot ng kinh doanh v phng php tnh thu ring. Trng hp c s kinh doanh va c hot ng kinh doanh mua, bn vng, bc, qu, va c hot ng ch tc sn phm vng, bc, qu th p dng tnh thu i vi cc hot ng ny theo phng php tnh thu trc tip trn GTGT. - i vi cc hot ng kinh doanh khc, l s chnh lch gia tin thu v hot ng kinh doanh tr (-) gi vn ca hng ha, dch v mua ngoi thc hin hot ng kinh doanh . Doanh s hng ha, dch v bn ra quy nh trn y bao gm c cc khon ph thu, ph thu thm ngoi gi bn m c s kinh doanh c hng, khng phn bit thu tin hay cha thu c tin. Doanh s hng ha, dch v mua vo quy nh trn y bao gm c cc khon thu v ph tr tnh trong gi thanh ton hng ha, dch v mua vo. - C s kinh doanh thuc i tng np thu GTGT theo phng php trc tip khng c tnh gi tr ti sn mua ngoi, u t, xy dng lm ti sn c nh vo doanh s hng ho, dch v mua vo tnh gi tr gia tng. c) Phng php xc nh GTGT i vi tng c s kinh doanh nh sau: - i vi c s kinh doanh thc hin y vic mua, bn hng ho, dch v c ho n, chng t, ghi chp s sch k ton th GTGT c xc nh cn c vo gi mua, gi bn ghi trn chng t. - i vi c s kinh doanh thc hin y ho n, chng t bn hng ha, dch v, xc nh c ng doanh thu bn hng ha, dch v theo ho n bn hng ho, dch v nhng khng th hch ton c gi mua hng ha, dch v th GTGT c xc nh bng doanh thu nhn (x) vi t l (%) GTGT tnh trn doanh thu. - i vi c nhn (h) kinh doanh cha thc hin hoc thc hin cha y ho n mua, bn hng ho, dch v th c quan thu cn c vo tnh hnh kinh doanh ca tng h n nh mc doanh thu tnh thu; GTGT c xc nh bng doanh thu n nh nhn vi t l (%) GTGT tnh trn doanh thu. T l (%) GTGT tnh trn doanh thu do Tng cc thu hng dn ph hp vi tng ngnh ngh kinh doanh v hp l gia cc a phng. 2.5. Quy nh v ha n chng t mua bn hng ha, dch v C s kinh doanh khi mua, bn hng ha, dch v phi thc hin ch ha n, chng t theo quy nh ca Php lut. 1. C s kinh doanh np thu GTGT theo phng php khu tr khi bn hng ho, dch v chu thu GTGT phi s dng ho n GTGT, tr trng hp c dng ho n, chng t c th ghi gi thanh ton l gi c thu GTGT.
223

Khi lp ho n GTGT, phi ghi y , ng cc yu t quy nh trn ho n: gi bn cha c thu, ph thu v ph tnh ngoi gi bn (nu c), thu GTGT, tng gi thanh ton c thu; trng hp ho n khng ghi tch ring gi bn cha c thu v thu GTGT, ch ghi chung gi thanh ton th thu GTGT u ra phi tnh trn gi thanh ton. C s kinh doanh cng khng c khu tr thu u vo i vi trng hp ho n GTGT mua hng ho, dch v khng ghi tch ring thu GTGT. 2. C s kinh doanh thuc i tng np thu theo phng php trc tip khi bn hng ho, dch v phi s dng ho n bn hng. Gi bn ghi trn ho n l gi thc thanh ton c thu GTGT (nu l hng ho, dch v chu thu GTGT). 3. C s kinh doanh thc hin ch ho n, chng t theo Ngh nh ca Chnh ph s 51/2010/N-CP ngy 145/2010 ca Chnh ph v thng t hng dn s 153/2010 ca B Ti chnh. Ho n c phn loi theo hnh thc gm c ho n t in, ho n t in v ho n in t; Phn loi theo mc ch s dng c ho n GTGT, ho n bn hng, ho n xut khu. Ho n c th kim nhim cc chc nng nh kim phiu thu tin, kim bo hnh (chng nng kim nhim c thit k c ch nh hn v t trong du ngoc n). Doanh nghip thuc cc thnh phn kinh t, c quan hnh chnh s nghip (nu c iu kin) chu trch nhim t in ho n hoc t in ho n phc v hot ng sn xut kinh doanh, dch v ca DN; trc khi s dng phi thc hin thng bo pht hnh ho n gi n c quan Thu (km mu ho n), thc hin cng khai vic thng bo pht hnh ho n ti cc im bn hng, tr s giao dch. DN c iu kin k thut, ngun lc ti chnh v cng ngh qun l c khuyn khch p dng ho n in t. C quan Thu chu trch nhim t in ho n bn cho cc h kinh doanh, cc c quan hnh chnh, s nghip c hot ng sn xut, kinh doanh hng ho, dch v khng t in c ho n. nh k hng qu, c s kinh doanh thc hin bo co tnh hnh qun l, s dng ho n vi c quan thu trc tip qun l thu ti c s theo mu quy nh. Trng hp vi phm cc quy nh v qun l, s dng ho n th tu theo mc s b x pht hnh chnh theo quy nh trong Thng t hng dn ca B Ti chnh. 4. C s kinh doanh trc tip bn l hng ha, cung ng dch v c gi tr thp di mc quy nh khng phi lp ho n, nu ngi mua yu cu cung cp ho n th phi lp ho n theo quy nh, trng hp khng lp ho n th phi lp Bng k bn l. Cui ngy c s kinh doanh cn c Bng k bn l lp ho n lm cn c tnh thu. 5. Vic lp ho n, s dng ho n chng t i vi cc trng hp c th nh: u thc xut/nhp khu; hng ho vn chuyn ti a im xut khu; hng ho dng cho qung co, khuyn mi, biu/tng; hng ho, dch v c gim gi; iu chuyn ni b; i l thu mua hng ho; hng xut bn b tr li 1 phn hoc ton b; hot ng cho thu ti chnh; cng trnh xy dng, lp t thanh ton nhiu ln; kinh doanh bt ng sn gn vi chuyn quyn s dng t; ti sn ca t chc, c nhn em gp vn vo doanh nghip; dch v vn ti, du lch l hnh quc t; mua bn ngoi t, vng bc, qu; vay, mn hng ho, chi ti tr... c thc hin theo hng dn ti. 2.6. Quy nh v hon thu 2.6.1. i tng v trng hp c hon thu
224

 C s kinh doanh thuc i tng np thu GTGT theo phng php khu tr c xt hon thu trong cc trng hp sau: (i) Trong ba thng lin tc tr ln c s thu GTGT u vo cha c khu tr ht. S thu c hon l s thu u vo cha c khu tr ht ca thi gian xin hon thu. V d: Doanh nghip A k khai thu GTGT c s thu GTGT u vo, u ra nh sau: (n v tnh: triu ng) Thng k khai thu Thng 12/2008 Thng 1/2009 Thng 2/2009 Thu u vo c khu tr trong thng 200 300 300 Thu u ra pht sinh trong thng 100 350 200 Thu phi np - 100 +50 - 100 Lu k s thu u vo cha khu tr - 100 - 50 - 150

Theo v d trn, doanh nghip A trong 3 thng lin tc c s thu GTGT u vo cha c khu tr ht nn Doanh nghip A thuc i tng c hon thu GTGT, s tin thu c hon l 150 triu ng. (ii) C s kinh doanh mi thnh lp t d n u t ng k kinh doanh, ng k np thu GTGT theo phng php khu tr, hoc d n tm kim thm d v pht trin m du kh ang trong giai on u t, cha i vo hot ng, nu thi gian u t t 01 nm tr ln th c hon thu GTGT ca hng ho, dch v s dng cho u t theo tng nm. Trng hp, nu s thu GTGT lu k ca hng ho, dch v mua vo s dng cho u t t 200 triu ng tr ln th c hon thu GTGT. (iii) C s kinh doanh ang hot ng thuc i tng np thu GTGT theo phng php khu tr c d n u t mi, ang trong giai on u t th c s kinh doanh phi k khai b tr s thu GTGT ca hng ha, dch v mua vo s dng cho d n u t mi cng vi vic k khai thu GTGT ca hot ng sn xut kinh doanh ang thc hin. Sau khi b tr nu c s thu GTGT ca hng ho, dch v mua vo s dng cho u t m cha c khu tr ht t 200 triu ng tr ln th c hon thu GTGT cho d n u t. Trng hp c s kinh doanh ang hot ng (tr cc doanh nghip hch ton ton ngnh) thuc i tng np thu GTGT theo phng php khu tr c d n u t c s sn xut mi ti a bn tnh, thnh ph trc thuc Trung ng khc vi tnh, thnh ph ni ng tr s chnh, ang trong giai on u t cha i vo hot ng, cha ng k kinh doanh, cha ng k thu, nu c s thu GTGT ca hng ho, dch v mua vo s dng cho u t t 200 triu ng tr ln th c hon thu GTGT cho d n u t. C s kinh doanh phi k khai, lp h s hon thu ring i vi trng hp ny. (iv) C s kinh doanh trong thng c hng ho, dch v xut khu nu thu GTGT u vo ca hng ha xut khu pht sinh trong thng cha c khu tr t 200 triu ng tr ln th c xt hon thu theo thng. C s kinh doanh trong thng va c hng ho, dch v xut khu, va c hng ho, dch v bn trong nc, c s thu GTGT u vo ca hng ho, dch v xut khu pht sinh trong thng cha c khu tr t 200 triu ng tr ln, nhng sau khi b tr vi s thu GTGT u ra ca hng ho, dch v bn trong nc, nu s thu GTGT u vo cha c khu tr nh hn 200 triu ng th c s kinh doanh khng c xt hon thu theo thng, nu s
225

thu GTGT u vo cha c khu tr t 200 triu ng tr ln th c s kinh doanh c hon thu GTGT theo thng. i tng c hon thu trong mt s trng hp xut khu nh sau: i vi trng hp u thc xut khu, l c s c hng ho u thc xut khu; i vi u thc gia cng xut khu, l c s nhn gia cng k hp ng trc tip vi pha nc ngoi; i vi gia cng chuyn tip, l c s k hp ng gia cng xut khu vi pha nc ngoi; i vi hng ho xut khu thc hin cng trnh xy dng nc ngoi, l doanh nghip c hng ho, vt t xut khu thc hin cng trnh xy dng nc ngoi. (v) C s kinh doanh quyt ton thu khi chia, tch, gii th, ph sn, chuyn i s hu; giao, bn, khon, cho thu doanh nghip Nh nc c s thu GTGT u vo cha uc khu tr ht hoc c s thu GTGT np tha. (vi) Hon thu GTGT i vi cc chng trnh, d n s dng ngun vn h tr pht trin chnh thc (ODA) khng hon li hoc vin tr khng hon li, vin tr nhn o: - i vi d n s dng vn ODA khng hon li: ch chng trnh, d n hoc nh thu chnh, t chc do pha nh ti tr nc ngoi ch nh vic qun l chng trnh, d n c hon li s thu GTGT tr i vi hng ho, dch v mua Vit Nam s dng cho chng trnh, d n. - T chc Vit Nam s dng tin vin tr nhn o ca t chc, c nhn nc ngoi mua hng ho, dch v phc v cho chng trnh, d n vin tr khng hon li, vin tr nhn o ti Vit Nam th c hon thu GTGT tr ca hng ho, dch v . V d: Hi ch thp c T chc quc t vin tr tin mua hng vin tr nhn o cho nhn dn cc tnh b thin tai l 200 triu ng. Gi tr hng mua cha c thu l 200 triu ng, thu GTGT l 20 triu ng. Hi ch thp s c hon thu theo quy nh l 20 triu ng. Vic hon thu GTGT tr i vi cc chng trnh, d n s dng ngun vn h tr pht trin chnh thc (ODA) khng hon li thc hin theo hng dn ca B Ti chnh (Hin nay, ang thc hin theo Thng t s 123/2007/TT-BTC ngy 23/10/2007 hng dn thc hin chnh sch thu v u i thu i vi cc chng trnh, d n s dng ngun h tr pht trin chnh thc (ODA)). (vii) i tng c hng u i min tr ngoi giao theo quy nh ca Php lnh v u i min tr ngoi giao mua hng ho, dch v ti Vit Nam s dng c hon thu GTGT tr ghi trn ho n GTGT hoc trn chng t thanh ton ghi gi thanh ton c thu GTGT. (viii) C s kinh doanh c quyt nh x l hon thu ca c quan c thm quyn theo quy nh ca php lut. Cc c s kinh doanh, t chc thuc i tng c hon thu GTGT theo cc trng hp (i), (ii), (iii), (iv), (v), (vi), (vii) v (viii) nu trn phi l c s kinh doanh np thu theo phng php khu tr, c cp giy chng nhn ng k kinh doanh hoc giy php u t (giy php hnh ngh); c con du theo ng quy nh ca php lut, lu gi s sch, chng t k ton theo quy nh ca php lut v k ton; c ti khon tin gi ti ngn hng theo m s thu ca c s kinh doanh.

226

Cc trng hp c s kinh doanh lp h s ngh hon thu th khng c kt chuyn s thu u vo ngh hon thu vo s thu c khu tr ca thng tip sau thi gian lp h s hon thu. 2.7. Quy nh v qun l thu Lut thu GTGT khi ban hnh c cc ni dung quy nh v trch nhim, ngha v ca c s kinh doanh, ca c quan qun l thu v cc t chc, c nhn c lin quan. Cc th v ng k, k khai, np thu, quyt ton thu, hon thu, cc loi h s, mu biu khai thu cng c quy nh chi tit v hng dn ti cc vn bn di lut. K t ngy 01/07/2007, Lut qun l thu s 78/2006/QH11 ngy 29/11/2006 c hiu lc thi hnh, cc ni dung nu trn c thc hin theo quy nh ti cc vn bn php lut hng dn thc hin Lut qun l thu: - Ngh nh s 85/2007/N-CP ngy 25/05/2007 ca Chnh ph quy nh chi tit thi hnh mt s iu ca Lut qun l thu; - Ngh nh s 106/2010/N-CP ngy 28/10/2010 ca Chnh ph sa i, b sung mt s iu ca Ngh nh s 85/2007/N-CP ngy 25 thng 5 nm 2007 ca Chnh ph quy nh chi tit thi hnh mt s iu ca Lut Qun l thu v Ngh nh s 100/2008/N-CP ngy 08 thng 9 nm 2008 ca Chnh ph quy nh chi tit mt s iu ca Lut Thu thu nhp c nhn (Hiu lc t 01/01/2011). - Ngh nh s 98/2007/N-CP ngy 07/06/2007 ca Chnh ph v x l vi phm hnh chnh v cng ch quy nh chi tit thi hnh mt s iu ca Lut qun l thu; - Thng t s 60/2007/TT-BTC ngy 14/6/2007 ca B Ti chnh hng dn thi hnh mt s iu ca Lut qun l thu v hng dn thi hnh Ngh nh s 85/2007/N-CP ngy 25/05/2007 ca Chnh ph quy nh chi tit thi hnh mt s iu ca Lut qun l thu. K t 01/7/2011, p dng theo Thng t s 28/2011/TT-BTC ngy 28/02/2011 (thay th Thng t s 60/2007/TT-BTC ngy 14/6/2007 ca B Ti chnh) hng dn thi hnh mt s iu ca Lut Qun l thu, hng dn thi hnh Ngh nh s 85/2007/N-CP ngy 25/5/2007 v Ngh nh s 106/2010/N-CP ngy 28/10/2010 ca Chnh ph. - Thng t s 61/2007/TT-BTC ngy 14/6/2007 ca B Ti chnh hng dn thc hin x l vi phm php lut v thu. 2.8. Vn bn php lut hin hnh v thu GTGT - Lut thu GTGT s 13/2008/QH12 ngy 03/6/2008, - Ngh nh s 123/2008/N-CP ngy 08/12/2008 quy nh chi tit v hng dn thi hnh mt s iu ca Lut thu GTGT. - Ngh nh s 121/2011/N-CP ngy 27/12/2011 sa i, b sung mt s iu ca Ngh nh s 123/2008/N-CP. - Thng t s 45/2009/TT-BTC ngy 11/03/2009 hng dn thu GTGT, thu ti nguyn, thu TNDN i vi cc c s sn xut thu in. - Thng t s 09/2011/TT-BTC ngy 21/01/2011 hng dn thu GTGT v thu TNDN i vi lnh vc kinh doanh bo him. - Thng t s 06/2012/TT-BTC ngy 11/1/2012 hng dn thi hnh Ngh nh s 123/2008/N-CP, Ngh nh s 121/2011/N-CP (thay th TT s 129/2008, TT s 112/2009)

227

PH LC 01-GTGT - I TNG KHNG CHU THU GTGT

1. Sn phm trng trt (bao gm c sn phm rng trng), chn nui, thu sn, hi sn nui trng, nh bt cha ch bin thnh cc sn phm khc hoc ch qua s ch thng thng ca t chc, c nhn t sn xut, nh bt bn ra v khu nhp khu. Cc sn phm mi qua s ch thng thng l sn phm mi c lm sch, phi, sy kh, bc v, tch ht, ct lt, p mui, bo qun lnh v cc hnh thc bo qun thng thng khc. 2. Sn phm l ging vt nui, ging cy trng, bao gm trng ging, con ging, cy ging, ht ging, tinh dch, phi, vt liu di truyn cc khu nui trng, nhp khu v kinh doanh thng mi. Sn phm ging vt nui, ging cy trng thuc i tng khng chu thu GTGT l sn phm do cc c s nhp khu, kinh doanh thng mi c giy ng k kinh doanh ging vt nui, ging cy trng do c quan qun l nh nc cp. i vi sn phm l ging vt nui, ging cy trng thuc loi nh nc ban hnh tiu chun, cht lng phi p ng cc iu kin do nh nc quy nh. 3. Ti, tiu nc; cy, ba t; no vt knh, mng ni ng phc v sn xut nng nghip; dch v thu hoch sn phm nng nghip. 4. Sn phm mui c sn xut t nc bin, mui m t nhin, mui tinh, mui i-t, m thnh phn chnh c cng thc ha hc l NaCl. 5. Nh thuc s hu nh nc do Nh nc bn cho ngi ang thu. 6. Chuyn quyn s dng t. 7. Bo him nhn th bao gm c bo him sc kho, bo him tai nn con ngi trong gi bo him nhn th; bo him ngi hc v cc dch v bo him con ngi nh bo him tai nn thu th, thuyn vin, bo him tai nn con ngi (bao gm c bo him tai nn, sinh mng, kt hp nm vin), bo him tai nn hnh khch, bo him khch du lch, bo him tai nn li - ph xe v ngi ngi trn xe, bo him cho ngi nh sn, bo him tr cp nm vin phu thut, bo him sinh mng c nhn, bo him ngi s dng in v cc bo him khc lin quan n con ngi; bo him vt nui, bo him cy trng v cc dch v bo him nng nghip khc; Ti bo him. 8. Dch v ti chnh: a) Dch v cp tn dng do cc t chc tn dng cung ng gm cc hnh thc: - Cho vay; - Chit khu, ti chit khu cng c chuyn nhng v cc giy t c gi khc; - Bo lnh ngn hng; - Cho thu ti chnh; - Pht hnh th tn dng; - Bao thanh ton trong nc; bao thanh ton quc t i vi cc ngn hng c php thc hin thanh ton quc t; - Cc hnh thc cp tn dng khc theo quy nh ca php lut. Ti sn s dng m bo tin vay ca ngi np thu GTGT hoc c chuyn quyn s hu sang bn cho vay khi bn phi chu thu GTGT, tr trng hp l hng ho khng chu thu gi tr gia tng quy nh ti iu 4 Thng t s 06/2012/TT-BTC.
228

b) Kinh doanh chng khon bao gm: mi gii chng khon, t doanh chng khon, bo lnh pht hnh chng khon, t vn u t chng khon, lu k chng khon, qun l qu u t chng khon, qun l cng ty u t chng khon, qun l danh mc u t chng khon, dch v t chc th trng ca cc s hoc trung tm giao dch chng khon, dch v lin quan n chng khon ng k, lu k ti Trung tm Lu k Chng khon Vit Nam, cho khch hng vay tin thc hin giao dch k qu, ng trc tin bn chng khon v cc dch v khc theo quy nh ca B Ti chnh. Hot ng cung cp thng tin, t chc bn u gi c phn ca cc t chc pht hnh, h tr k thut phc v giao dch chng khon trc tuyn ca S Giao dch chng khon. c) Chuyn nhng vn bao gm vic chuyn nhng mt phn hoc ton b s vn u t, k c trng hp bn doanh nghip cho doanh nghip khc sn xut kinh doanh, chuyn nhng chng khon v cc hnh thc chuyn nhng vn khc theo quy nh ca php lut. d) Bn n. ) Kinh doanh ngoi t. e) Dch v ti chnh phi sinh bao gm hon i li sut, hp ng k hn, hp ng tng lai, quyn chn mua, bn ngoi t v cc dch v ti chnh phi sinh khc theo quy nh ca php lut. 9. Dch v y t, dch v th y, bao gm dch v khm bnh, cha bnh, phng bnh cho ngi v vt nui, dch v sinh c k hoch, dch v iu dng sc kho, phc hi chc nng cho ngi bnh. Dch v y t bao gm c vn chuyn ngi bnh, dch v cho thu phng bnh, ging bnh ca cc c s y t; xt nghim, chiu, chp, mu v ch phm mu dng cho ngi bnh. 10. Dch v bu chnh, vin thng cng ch v Internet ph cp theo chng trnh ca Chnh ph; Dch v bu chnh, vin thng t nc ngoi vo Vit Nam (chiu n). 11. Dch v phc v cng cng v v sinh, thot nc ng ph v khu dn c; duy tr vn th, vn hoa, cng vin, cy xanh ng ph, chiu sng cng cng; dch v tang l. Cc dch v nu ti im ny khng phn bit ngun kinh ph chi tr. C th: a) Dch v phc v cng cng v v sinh, thot nc ng ph v khu dn c bao gm cc hot ng thu, dn, x l rc v cht ph thi; thot nc, x l nc thi. Trng hp c s kinh doanh thc hin cc dch v v v sinh, thot nc cho cc t chc, c nhn, nh: lau dn, v sinh vn phng th dch v ny thuc i tng chu thu GTGT. b) Duy tr vn th, vn hoa, cng vin, cy xanh ng ph bao gm hot ng qun l, trng cy, chm sc cy, bo v chim, th cc cng vin, vn th, khu vc cng cng, vn quc gia. c) Chiu sng cng cng bao gm chiu sng ng ph, ng, xm trong khu dn c, vn hoa, cng vin. d) Dch v tang l ca cc c s c chc nng kinh doanh dch v tang l bao gm cc hot ng cho thu nh tang l, xe t phc v tang l, mai tng, ho tng, ci tng.

229

12. Duy tu, sa cha, xy dng bng ngun vn ng gp ca nhn dn, vn vin tr nhn o i vi cc cng trnh vn ha, ngh thut, cng trnh phc v cng cng, c s h tng v nh cho i tng chnh sch x hi. Trng hp c s dng ngun vn khc ngoi vn ng gp ca nhn dn (bao gm c vn ng gp, ti tr ca t chc, c nhn), vn vin tr nhn o m ngun vn khc khng vt qu 50% tng s ngun vn s dng cho cng trnh th i tng khng chu thu l ton b gi tr cng trnh. i tng chnh sch x hi bao gm: ngi c cng theo quy nh ca php lut v ngi c cng; i tng bo tr x hi hng tr cp t ngn sch nh nc; ngi thuc h ngho, cn ngho v cc trng hp khc theo quy nh ca php lut. 13. Dy hc, dy ngh theo quy nh ca php lut bao gm c dy ngoi ng, tin hc; dy ma, ht, hi ha, nhc, kch, xic, th dc, th thao; nui dy tr v dy cc ngh khc nhm o to, bi dng nng cao trnh vn ho, kin thc chuyn mn ngh nghip. Trng hp cc c s dy hc cc cp t mm non n trung hc ph thng c thu tin n th tin n cng thuc i tng khng chu thu. Khon thu v ni tr ca hc sinh, sinh vin, hc vin; hot ng o to (bao gm c vic t chc thi v cp chng ch trong quy trnh o to) do c s o to cung cp thuc i tng khng chu thu GTGT. Trng hp cung cp dch v thi v cp chng ch khng gn vi o to th thuc i tng chu thu GTGT. 14. Pht sng truyn thanh, truyn hnh bng ngun vn ngn sch nh nc. 15. Xut bn, nhp khu, pht hnh bo, tp ch, bn tin chuyn ngnh, sch chnh tr, sch gio khoa, gio trnh, sch vn bn php lut, sch khoa hc-k thut, sch in bng ch dn tc thiu s v tranh, nh, p phch tuyn truyn c ng, k c di dng bng hoc a ghi ting, ghi hnh, d liu in t; in tin. Bo, tp ch, bn tin chuyn ngnh, bao gm c hot ng truyn trang bo, tp ch, bn tin chuyn ngnh. Sch chnh tr l sch tuyn truyn ng li chnh tr ca ng v Nh nc phc v nhim v chnh tr theo chuyn , ch , phc v cc ngy k nim, ngy truyn thng ca cc t chc, cc cp, cc ngnh, a phng; cc loi sch thng k, tuyn truyn phong tro ngi tt vic tt; sch in cc bi pht biu, nghin cu l lun ca lnh o ng v Nh nc. Sch gio khoa (k c di dng bng hoc a ghi ting, ghi hnh, d liu in t) l sch dng ging dy v hc tp trong tt c cc cp t mm non n ph thng trung hc (bao gm c sch tham kho dng cho gio vin v hc sinh ph hp vi ni dung chng trnh gio dc). Gio trnh l sch dng ging dy v hc tp trong cc trng i hc, cao ng, trung hc chuyn nghip v dy ngh. Sch vn bn php lut l sch in cc vn bn quy phm php lut ca Nh nc. Sch khoa hc k thut l sch dng gii thiu, hng dn nhng kin thc khoa hc, k thut c quan h trc tip n sn xut v cc ngnh khoa hc, k thut. Sch in bng ch dn tc thiu s bao gm c sch in song ng ch ph thng v ch dn tc thiu s.

230

Tranh, nh, p phch tuyn truyn c ng l tranh, nh, p phch, cc loi t ri, t gp phc v cho mc ch tuyn truyn, c ng, khu hiu, nh lnh t, ng k, Quc k, on k, i k. Bng, a m thanh hoc ghi hnh, ghi ni dung cc loi bo, tp ch, bn tin chuyn ngnh, sch nu ti im ny. 16. Vn chuyn hnh khch cng cng bng xe but, xe in l vn chuyn hnh khch cng cng bng xe but, xe in theo cc tuyn trong ni tnh, trong th v cc tuyn ln cn ngoi tnh theo quy nh ca B Giao thng vn ti. 17. Hng ho thuc loi trong nc cha sn xut c nhp khu trong cc trng hp sau: a) My mc, thit b, vt t nhp khu s dng trc tip cho hot ng nghin cu khoa hc, pht trin cng ngh; b) My mc, thit b, ph tng thay th, phng tin vn ti chuyn dng v vt t cn nhp khu tin hnh hot ng tm kim thm d, pht trin m du, kh t. c) Tu bay (k c ng c tu bay), dn khoan, tu thu nhp khu to ti sn c nh ca doanh nghip, thu ca nc ngoi s dng cho sn xut, kinh doanh v cho thu. xc nh hng ha thuc i tng khng chu thu GTGT khu nhp khu quy nh ti im ny, ngi nhp khu phi xut trnh cho c quan hi quan cc h s theo hng dn ca B Ti chnh v th tc hi quan; kim tra, gim st hi quan; thu xut khu, thu nhp khu v qun l thu i vi hng ho xut khu, nhp khu. Danh mc my mc, thit b, vt t thuc loi trong nc sn xut c lm c s phn bit vi loi trong nc cha sn xut c cn nhp khu s dng trc tip cho hot ng nghin cu khoa hc v pht trin cng ngh; Danh mc my mc, thit b, ph tng thay th, phng tin vn ti chuyn dng v vt t thuc loi trong nc sn xut c lm c s phn bit vi loi trong nc cha sn xut c cn nhp khu tin hnh hot ng tm kim thm d, pht trin m du, kh t; Danh mc tu bay, dn khoan, tu thu thuc loi trong nc sn xut c lm c s phn bit vi loi trong nc cha sn xut c cn nhp khu to ti sn c nh ca doanh nghip, thu ca nc ngoi s dng cho sn xut, kinh doanh v cho thu do B K hoch v u t ban hnh. 18. V kh, kh ti chuyn dng phc v quc phng, an ninh. a) Loi sn xut trong nc thuc i tng khng chu thu GTGT theo Danh mc v kh, kh ti chuyn dng phc v quc phng, an ninh do B Ti chnh thng nht vi B Quc phng v B Cng an ban hnh. V kh, kh ti thuc din khng chu thu GTGT phi l cc sn phm hon chnh, ng b hoc cc b phn, linh kin, bao b chuyn dng lp rp, bo qun sn phm hon chnh. Trng hp phi sa cha th dch v sa cha v kh, kh ti do cc doanh nghip ca B Quc phng, B Cng an thc hin thuc din khng chu thu GTGT. b) V kh, kh ti (k c vt t, my mc, thit b, ph tng) chuyn dng phc v cho quc phng, an ninh nhp khu thuc din c min thu nhp khu theo quy nh ca Lut thu xut khu, thu nhp khu hoc nhp khu theo hn ngch hng nm c Th tng Chnh ph ph duyt thuc i tng khng chu thu GTGT. 19. Hng nhp khu v hng ho, dch v bn cho cc t chc, c nhn vin tr nhn o, vin tr khng hon li trong cc trng hp sau:
231

a) Hng ho nhp khu trong trng hp vin tr nhn o, vin tr khng hon li v phi c B Ti chnh xc nhn; b) Qu tng cho c quan nh nc, t chc chnh tr, t chc chnh tr - x hi, t chc chnh tr x hi - ngh nghip, t chc x hi, t chc x hi - ngh nghip, n v v trang nhn dn thc hin theo quy nh ca php lut v qu biu, qu tng; c) Qu biu, qu tng cho c nhn ti Vit Nam thc hin theo quy nh ca php lut v qu biu, qu tng; d) dng ca t chc, c nhn nc ngoi theo tiu chun min tr ngoi giao theo quy nh ca php lut v min tr ngoi giao; hng l dng ca ngi Vit Nam nh c nc ngoi khi v nc mang theo; ) Hng mang theo ngi trong tiu chun hnh l min thu; Mc hng ho nhp khu thuc i tng khng chu thu GTGT khu nhp khu theo mc min thu nhp khu quy nh ti Lut thu xut khu, thu nhp khu v cc vn bn hng dn thi hnh. e) Hng ho, dch v bn cho t chc, c nhn nc ngoi, t chc quc t vin tr nhn o, vin tr khng hon li cho Vit Nam. 20. Hng ha chuyn khu, qu cnh qua lnh th Vit Nam; hng tm nhp khu, ti xut khu; hng tm xut khu, ti nhp khu; nguyn liu nhp khu sn xut, gia cng hng ho xut khu theo hp ng sn xut, gia cng xut khu k kt vi bn nc ngoi; Hng ho, dch v c mua bn gia nc ngoi vi cc khu phi thu quan v gia cc khu phi thu quan vi nhau. Khu phi thu quan bao gm: khu ch xut, doanh nghip ch xut, kho bo thu, khu bo thu, kho ngoi quan, khu kinh t thng mi c bit, khu thng mi - cng nghip v cc khu vc kinh t khc c thnh lp v c hng cc u i v thu nh khu phi thu quan theo Quyt nh ca Th tng Chnh ph. Quan h mua bn trao i hng ho gia cc khu ny vi bn ngoi l quan h xut khu, nhp khu. 21. Chuyn giao cng ngh theo quy nh ca Lut chuyn giao cng ngh; chuyn nhng quyn s hu tr tu theo quy nh ca Lut s hu tr tu. Trng hp hp ng chuyn giao cng ngh, chuyn nhng quyn s hu tr tu c km theo chuyn giao my mc, thit b th i tng khng chu thu GTGT tnh trn phn gi tr cng ngh, quyn s hu tr tu chuyn giao, chuyn nhng; trng hp khng tch ring c th thu GTGT c tnh trn c phn gi tr cng ngh, quyn s hu tr tu chuyn giao, chuyn nhng cng vi my mc, thit b. Phn mm my tnh bao gm sn phm phn mm v dch v phn mm theo quy nh ca php lut. 22. Vng nhp khu dng thi, ming v cc loi vng cha c ch tc thnh sn phm m ngh, trang sc hay sn phm khc. Vng dng thi, ming v cc loi vng cha ch tc c xc nh theo quy nh ca php lut v qun l, kinh doanh vng. 23. Sn phm xut khu l ti nguyn, khong sn khai thc cha ch bin thnh sn phm khc, bao gm c khong sn qua sng, tuyn, x l nng cao hm lng, hoc ti nguyn qua cng on ct, x. 24. Sn phm nhn to dng thay th cho b phn c th ca ngi bnh, bao gm c sn phm l b phn cy ghp lu di trong c th ngi; nng, xe ln v dng c chuyn dng khc dng cho ngi tn tt. 25. Hng ha, dch v ca c nhn kinh doanh c mc thu nhp bnh qun thng thp hn mc lng ti thiu chung p dng i vi t chc, doanh nghip trong nc theo quy nh ca Chnh ph v mc lng ti thiu vng i vi ngi
232

lao ng lm vic cng ty, doanh nghip, hp tc x, t hp tc, trang tri, h gia nh, c nhn v cc t chc khc ca Vit Nam c thu mn lao ng. 26. Cc hng ha, dch v sau: a) Hng ho bn min thu cc ca hng bn hng min thu theo quy nh ca Th tng Chnh ph. b) Hng d tr quc gia do c quan d tr quc gia bn ra. c) Cc hot ng c thu ph, l ph ca Nh nc theo php lut v ph v l ph. d) R ph bom mn, vt n do cc n v quc phng thc hin i vi cc cng trnh c u t bng ngun vn ngn sch nh nc. LU : Hng ha thuc din khng chu thu GTGT khu nhp khu theo quy nh nu thay i mc ch s dng phi k khai, np thu GTGT khu nhp khu theo quy nh vi c quan hi quan ni ng k t khai hi quan. Thi im tnh thu GTGT t thi im chuyn mc ch s dng. T chc, c nhn bn hng ho ra th trng ni a phi k khai, np thu GTGT vi c quan thu trc tip qun l theo quy nh.

233

PH LC 02-GTGT - DANH MC HNG HO, DCH V C P DNG MC THU SUT THU GTGT 0%

* Hng ha xut khu bao gm: (i) Hng ha xut khu ra nc ngoi, k c u thc xut khu; (ii) Hng ha bn vo khu phi thu quan theo quy nh ca Th tng Chnh ph; hng bn cho ca hng min thu; (iii) Cc trng hp c coi l xut khu theo quy nh ca php lut v thng mi hin hnh, nh: - Hng ho gia cng chuyn tip theo quy nh ca php lut thng mi v hot ng mua, bn hng ho quc t v cc hot ng i l mua, bn, gia cng hng ho vi nc ngoi; - Hng ha gia cng xut khu ti ch theo quy nh ca php lut thng mi v hot ng mua, bn hng ho quc t v cc hot ng i l mua, bn, gia cng hng ho vi nc ngoi; - Hng ha xut khu bn ti hi ch, trin lm nc ngoi. * Dch v xut khu bao gm dch v c cung ng trc tip cho t chc, c nhn nc ngoi hoc trong khu phi thu quan. T chc nc ngoi l t chc nc ngoi khng c c s thng tr ti Vit Nam, khng phi l ngi np thu gi tr gia tng ti Vit Nam; C nhn nc ngoi l ngi nc ngoi khng c tr ti Vit Nam, ngi Vit Nam nh c nc ngoi v ngoi Vit Nam trong thi gian din ra vic cung ng dch v; T chc, c nhn trong khu phi thu quan c ng k kinh doanh v cc trng hp khc theo quy nh ca Th tng Chnh ph. * Cc hng ha, dch v khc c p dng thu sut 0%: - Hot ng xy dng, lp t cng trnh ca doanh nghip ch xut; - Vn ti quc t bao gm vn ti hnh khch, hnh l, hng ho theo chng quc t t Vit Nam ra nc ngoi hoc t nc ngoi n Vit Nam (nu hp ng vn ti quc t bao gm c chng ni a th vn ti quc t gm c chng ni a); - Dch v sa cha tu bay, tu bin cung cp cho t chc, c nhn nc ngoi. Hng ho, dch v thuc din khng chu thu GTGT khi xut khu (tr cc trng hp xut khu nhng php lut quy nh khng c p dng mc thu sut 0% nu im lu trn). * Cc dch v ca ngnh hng khng, hng hi cung cp trc tip cho t chc nc ngoi hoc thng qua i l, bao gm: Cc dch v ca ngnh hng khng p dng thu sut 0%: Dch v cung cp sut n hng khng; dch v ct h cnh tu bay; dch v sn u tu bay; dch v an ninh bo v tu bay; soi chiu an ninh hnh khch, hng l v hng ho; dch v bng chuyn hnh l ti nh ga; dch v phc v k thut thng mi mt t; dch v bo v tu bay; dch v ko y tu bay; dch v dn tu bay; dch v thu cu dn khch ln, xung my bay; dch v iu hnh bay i, n; dch v vn chuyn t li, tip vin v hnh khch trong khu vc sn u tu bay; cht xp, kim m hng ho; Dch v phc v hnh khch i chuyn bay quc t t cng hng khng Vit Nam (passenger service charges).
234

Cc dch v ca ngnh hng hi p dng thu sut 0%: Dch v lai dt tu bin; hoa tiu hng hi; cu h hng hi; cu cng, bn phao; bc xp; buc ci dy; ng m np hm hng; v sinh hm tu; kim m, giao nhn; ng kim. Cc dch v p dng thu sut 0% phi tho mn iu kin quy nh thi khon 2 iu 9 Thng t s 06/2012 ca B Ti chnh.

235

PH LC 03-GTGT - DANH MC HNG HO, DCH V P DNG MC THU SUT THU GTGT 5%

1. Nc sch phc v sn xut v sinh hot, khng bao gm cc loi nc ung ng chai, ng bnh v cc loi nc gii kht khc thuc din p dng mc thu sut 10%. 2. Phn bn cc loi; qung sn xut phn bn; thuc phng tr su bnh v cht kch thch tng trng vt nui, cy trng. 3. Thc n gia sc, gia cm v thc n cho vt nui khc, bao gm cc loi qua ch bin hoc cha ch bin nh cm, b, kh du cc loi, bt c, bt xng v cc loi thc n khc dng cho gia sc, gia cm v vt nui. 4. Dch v o p, no vt knh, mng, ao h phc v sn xut nng nghip (tr no, vt knh mng ni ng thuc din khng chu thu GTGT); nui trng, chm sc, phng tr su bnh cho cy trng; s ch, bo qun sn phm nng nghip (gm phi, sy kh, bc v, tch ht, ct lt, xay xt, bo qun lnh, p mui v cc hnh thc bo qun thng thng khc). 5. Sn phm trng trt, chn nui, thy sn, hi sn cha qua ch bin hoc ch qua s ch lm sch, phi, sy kh, bc v, tch ht, ct lt, p mui, bo qun lnh v cc hnh thc bo qun thng thng khc khu kinh doanh thng mi. Sn phm trng trt cha qua ch bin p dng thu sut 5% bao gm c thc, go, ng, khoai, sn, la m. 6. M cao su s ch nh m c rp, m t, m bn, m cm; nha thng s ch; li, dy ging v si an li nh c bao gm cc loi li nh c, cc loi si, dy ging loi chuyn dng an li nh c khng phn bit nguyn liu sn xut. 7. Thc phm ti sng; lm sn cha qua ch bin khu kinh doanh thng mi, tr g, mng (p thu sut 10%) v cc sn phm trng trt (bao gm c sn phm rng trng), chn nui, thu sn, hi sn nui trng, nh bt cha ch bin thnh cc sn phm khc hoc ch qua s ch thng thng ca c s kinh doanh bn ra khu kinh doanh thng mi trong ni a. Thc phm ti sng gm cc loi thc phm cha c lm chn hoc ch bin thnh sn phm khc, ch s ch di dng lm sch, bc v, ct lt, ng lnh, phi kh m qua s ch vn cn l thc phm ti sng nh tht gia sc, gia cm, tm, cua, c, v cc sn phm thu sn, hi sn khc. Lm sn cha qua ch bin bao gm cc sn phm t rng t nhin khai thc thuc nhm: song, my, tre, na, lung, nm, mc nh; r, l, hoa, cy lm thuc, nha cy v cc loi lm sn khc. 8. ng; ph phm trong sn xut ng, gm g ng, b ma, b bn. 9. Sn phm bng ay, ci, tre, song, my, na, l, rm, v da, s da, bo ty v cc sn phm th cng khc sn xut bng nguyn liu tn dng t nng nghip l cc loi sn phm c sn xut, ch bin t nguyn liu chnh l ay, ci, tre, song, my, na, l nh: thm ay, si ay, bao ay, thm s da, chiu sn xut bng ay, ci, dy thng, dy buc lm bng tre na, x da; rm, mnh bng tre, trc, na, chi tre, nn l; bng s ch; giy in bo. 10. My mc, thit b chuyn dng phc v cho sn xut nng nghip, bao gm my cy, my ba, my cy, my gieo ht, my tut la, my gt, my gt p lin hp, my thu hoch sn phm nng nghip, my hoc bnh bm thuc tr su.
236

11. Thit b, dng c y t gm my mc v dng c chuyn dng cho y t nh: cc loi my soi, chiu, chp dng khm, cha bnh; cc thit b, dng c chuyn dng m, iu tr vt thng, t cu thng; dng c o huyt p, tim, mch, dng c truyn mu; bm kim tim; dng c phng trnh thai v cc dng c, thit b chuyn dng cho y t khc; Bng, bng, gc y t v bng v sinh y t; thuc phng bnh, cha bnh bao gm thuc thnh phm, nguyn liu lm thuc, tr thc phm chc nng; vc-xin, sinh phm y t, nc ct pha ch thuc tim, dch truyn; vt t ho cht xt nghim, dit khun dng trong y t. 12. Gio c dng ging dy v hc tp bao gm cc loi m hnh, hnh v, bng, phn, thc k, com-pa v cc loi thit b, dng c chuyn dng cho ging dy, nghin cu, th nghim khoa hc. 13. Hot ng vn ho, trin lm, th dc, th thao; biu din ngh thut; sn xut phim; nhp khu, pht hnh v chiu phim. a) Hot ng vn ho, trin lm v th dc, th thao, tr cc khon doanh thu nh: bn hng ho, cho thu sn bi, gian hng ti hi ch, trin lm. b) Hot ng biu din ngh thut nh: tung, cho, ci lng, ca, ma, nhc, kch, xic; hot ng biu din ngh thut khc v dch v t chc biu din ngh thut ca cc nh ht hoc on tung, cho, ci lng, ca, ma, nhc, kch, xic c giy php hot ng do c quan Nh nc c thm quyn cp. c) Sn xut phim; nhp khu, pht hnh v chiu phim, tr cc sn phm quy nh ti im 15 mc II phn A Thng t s 129/2008/TT-BTC. 14. chi cho tr em; Sch cc loi, tr sch khng chu thu GTGT nu ti im 15, Mc II, Phn A Thng t s 129/2008/TT-BTC; 15. Dch v khoa hc v cng ngh l cc hot ng phc v vic nghin cu khoa hc v pht trin cng ngh; cc hot ng lin quan n s hu tr tu; cc dch v v thng tin, t vn, o to, bi dng, ph bin, ng dng tri thc khoa hc v cng ngh v kinh nghim thc tin, khng bao gm tr chi trc tuyn v dch v gii tr trn Internet.

237

PH LC 04-GTGT - DANH MC CC TRNG HP KHNG PHI K KHAI, TNH NP THU GTGT (iu 5 Thng t s 06/2012/TT-BTC ngy 11/1/2012) 1. Hng ho, dch v c ngi np thu ti Vit Nam cung cp ngoi Vit Nam, tr hot ng vn ti quc t m chng vn chuyn c im i v im n nc ngoi; Trng hp c s kinh doanh cung cp dch v (tr cc dch v xut khu) m hot ng cung cp va din ra ti Vit Nam, va din ra ngoi Vit Nam th dch v ny phi chu thu gi tr gia tng i vi phn gi tr hp ng thc hin ti Vit Nam, tr trng hp cung cp dch v bo him cho hng ho nhp khu. 2. Cc khon thu v bi thng, tin thng, tin h tr nhn c, tin chuyn nhng quyn pht thi v cc khon thu ti chnh khc, tr khon li cho vay do doanh nghip khng phi l t chc tn dng nhn c. C s kinh doanh khi nhn khon tin thu v bi thng, tin thng, tin h tr nhn c, tin chuyn nhng quyn pht thi v cc khon thu ti chnh khc th lp chng t thu theo quy nh. i vi c s kinh doanh chi tin, cn c mc ch chi lp chng t chi tin. Trng hp bi thng bng hng ho, dch v th c s bi thng phi lp ho n nh i vi bn hng ho, dch v; c s nhn bi thng k khai, khu tr theo quy nh. 3. T chc, c nhn sn xut, kinh doanh ti Vit Nam mua dch v ca t chc nc ngoi khng c c s thng tr ti Vit Nam, c nhn nc ngoi l i tng khng c tr ti Vit Nam nh: sa cha phng tin vn ti, my mc, thit b (bao gm c vt t, ph tng thay th); qung co, tip th; xc tin u t v thng mi; mi gii bn hng ho, cung cp dch v; o to; chia cc dch v bu chnh, vin thng quc t gia Vit Nam vi nc ngoi m cc dch v ny c thc hin ngoi Vit Nam. 4. T chc, c nhn khng kinh doanh, khng phi l ngi np thu GTGT th khng phi k khai, tnh thu gi tr gia tng khi bn ti sn, k c trng hp bn ti sn ang s dng bo m tin vay ti cc ngn hng, t chc tn dng. 5. Ti sn c nh ang s dng, thc hin trch khu hao khi iu chuyn theo gi tr ghi trn s sch k ton gia c s kinh doanh v cc n v thnh vin do mt c s kinh doanh s hu 100% vn hoc gia cc n v thnh vin do mt c s kinh doanh s hu 100% vn phc v cho hot ng sn xut, kinh doanh hng ho, dch v chu thu GTGT th khng phi lp ho n v k khai, np thu GTGT. C s kinh doanh c ti sn iu chuyn phi c Quyt nh hoc Lnh iu chuyn ti sn km theo b h s ngun gc ti sn. Trng hp ti sn khi iu chuyn thc hin nh gi li gi tr ti sn hoc iu chuyn cho c s sn xut kinh doanh hng ho, dch v khng chu thu GTGT th phi lp ho n GTGT, k khai, np thu GTGT theo quy nh. 6. Cc trng hp khc: C s kinh doanh khng phi k khai, np thu trong cc trng hp sau: a) Gp vn bng ti sn thnh lp doanh nghip. Ti sn gp vn vo doanh nghip phi c: bin bn gp vn sn xut kinh doanh, hp ng lin doanh, lin kt;
238

bin bn nh gi ti sn ca Hi ng giao nhn vn gp ca cc bn gp vn (hoc vn bn nh gi ca t chc c chc nng nh gi theo quy nh ca php lut), km theo b h s v ngun gc ti sn. b) iu chuyn ti sn gia cc n v hch ton ph thuc trong doanh nghip; iu chuyn ti sn khi chia, tch, hp nht, sp nhp, chuyn i loi hnh doanh nghip. Ti sn iu chuyn gia cc n v thnh vin hch ton ph thuc trong c s kinh doanh; ti sn iu chuyn khi chia, tch, hp nht, sp nhp, chuyn i loi hnh doanh nghip th c s kinh doanh c ti sn iu chuyn phi c lnh iu chuyn ti sn, km theo b h s ngun gc ti sn v khng phi xut ho n. Trng hp ti sn iu chuyn gia cc n v hch ton c lp hoc gia cc n v thnh vin c t cch php nhn y trong cng mt c s kinh doanh th c s kinh doanh c ti sn iu chuyn phi xut ho n GTGT v k khai, np thu GTGT theo quy nh, tr trng hp hng dn ti khon 5 iu ny. c) Thu i ngi th 3 ca hot ng bo him. d) Cc khon thu h khng lin quan n vic bn hng ho, dch v ca c s kinh doanh. ) Doanh thu hng ha, dch v nhn bn i l v doanh thu hoa hng c hng t hot ng i l bn ng gi quy nh ca bn giao i l hng hoa hng ca dch v: bu chnh, vin thng, bn v x s, v my bay, t, tu ho, tu thu; i l vn ti quc t; i l ca cc dch v ngnh hng khng, hng hi m c p dng thu sut thu GTGT 0%; i l bn bo him. e) Doanh thu hng ho, dch v v doanh thu hoa hng i l c hng t hot ng i l bn hng ho, dch v thuc din khng chu thu GTGT.

239

3. Thu tiu th c bit (TTB) 3.1. Nhng vn chung v thu TTB 3.1.1. Khi nim Thu TTB l mt loi thu gin thu nh vo mt s hng ho, dch v nm trong danh mc Nh nc quy nh cn iu tit sn xut hoc tiu dng. Thu TTB c cu thnh trong gi bn hng ho, dch v do ngi tiu dng chu khi mua hng ho, dch v. Thu TTB thng c hu ht cc quc gia v y l mt loi thu rt c hiu qu bi s thu rt cao, rt d thu, vic nh thu thng nhn c s ng thun rt cao ca cng chng. Tu thuc vo iu kin c th v kinh t x hi, phong tc tp qun, chnh sch tiu dng, yu cu ng vin ngn sch, kh nng qun l, gim st m mi nc c nhng quy nh ring v danh mc mt hng chu thu, mc thu sut, phng thc t chc qun l thu. Nhiu nc p dng thu TTB nh vo nhiu mt hng ho hoc dch v, ngi dn d hiu, tin li trong tuyn truyn, gii thch cng nh xy dng cc quy trnh th tc qun l hin i ngi ta thng dng ngay tn ca mt hng b nh thu lm tn gi, v d: thu xng du, thu thuc l, thu ru, thu bia... Qua thng k t thc tin cc nc cho thy thu TTB thng c nh vo cc nhm hng ho, dch v sau y: (i) Nhm hng ho, dch v c hi cho sc kho cng ng (ru, thuc ht). (ii) Nhm hng ho, dch v m ngi s dng chng thuc lp ngi c thu nhp cao, nh nc cn iu tit ( t, tu bay c nhn, du thuyn, m phm cao cp, dch v lm p...). (iii) Nhm hng ho, dch v thuc danh mc c quyn nh nc hoc nh nc cn kim sot c bit. (iv) Hng ho thuc danh mc cn nh hng thc hin chnh sch quc gia v nng lng, ti nguyn thin nhin (xng du, sn phm khai khong...). (v) Hng ho, dch v m vic tiu dng chng c th nh hng tiu cc n thun phong, m tc, trt t x hi (bi l, c , mt xa...). nc ta, thu TTB c Quc hi kho IX ban hnh Lut v c hiu lc thi hnh t ngy 1/10/1990 v qua nhiu ln sa i, b sung cho ph hp vi tnh hnh pht trin kinh t x hi ca t nc trong tng thi k. Trong nhng ln sa i quan trng vo cc nm 1998, 2003 v 2006. Thc hin chng trnh xy dng Lut ca Quc hi nm 2008, Lut thu TTB s 27/2008/QH12 c Quc hi thng qua vo ngy 14/11/2008, c hiu lc thi hnh k t 01/01/2009. Sau khi Chnh ph ban hnh Ngh nh s 26/2009/N-CP ngy 16/3/2009 quy nh chi tit thi hnh mt s iu ca Lut Thu tiu th c bit, B Ti chnh ban hnh Thng t hng dn s 64/2009/TT-BTC ngy 27/3/2009. Thng 12 nm 2011, Chnh ph cho sa i mt s quy nh trong Ngh nh quy nh chi tit v hng dn thi hnh Lut (Ngh nh s 113/2011/N-CP ngy 08/12/2011 sa i, b sung mt s iu ca Ngh nh s 26/2009/N-CP ngy 16/3/2009). Cc ni dung sa i theo hng quy nh r rng, minh bch v i tng khng chu thu, tr gi tnh thu, khu tr thu nhm to thun li hn cho Ngi np thu, ng thi ngn nga cc trng hp li dng, trc li trn thu, gp phn to mi trng bnh ng, lnh mnh. 3.1.2. V tr, vai tr ca Thu TTB
240

- Thu TTB l mt sc thu c hiu sut cao, l cng c m bo ngun thu quan trng ca ngn sch nh nc. - Thng qua vic iu tit cao i vi mt s hng ho, dch v c bit, thu TTB gp phn ng vin mt phn thu nhp ca cc i tng c thu nhp cao vo NSNN, gp phn m bo cng bng x hi. - Thu TTB cn l mt cng c qun l v m ca Nh nc trong vic hng dn sn xut, hng dn tiu dng. 3.2. Phm vi p dng ca thu TTB 3.2.1. i tng np thu TTB i tng np thu TTB l t chc, c nhn (gi chung l c s kinh doanh) c sn xut, nhp khu hng ha v kinh doanh dch v thuc i tng chu thu TTB. - T chc sn xut, nhp khu hng ha, kinh doanh dch v bao gm: doanh nghip di mi loi hnh, thuc mi thnh phn kinh t nh: doanh nghip Nh nc; doanh nghip t nhn; cc loi hnh cng ty c thnh lp v hot ng theo Lut khuyn khch u t trong nc, Lut u t nc ngoi ti Vit Nam; t chc kinh t ca t chc chnh tr; t chc chnh tr - x hi, t chc x hi, t chc x hi - ngh nghip, n v v trang nhn dn v cc t chc n v s nghip khc; hp tc x;... - C nhn sn xut, nhp khu hng ha, kinh doanh dch v bao gm nhng c nhn nhp khu, ngi sn xut, kinh doanh c lp, h gia nh, cc c nhn hp tc vi nhau cng sn xut, kinh doanh khng hnh thnh php nhn. - C nhn khng sn xut kinh doanh nhng c mang theo hng ho thuc din chu thu TTB khi nhp cnh vo Vit Nam cng l i tng np thu trong trng hp hng mang theo ngi vt qu tiu chun min thu. 3.2.2. i tng chu thu, i tng khng thuc din chu thu a) i tng chu thu i tng chu thu TTB l cc hng ha, dch v sau y (tr cc trng hp khng phi chu thu TTB nu ti im b di y): - Hng ha chu thu TTB gm 10 nhm: (i) Thuc l iu, x g; (ii) Ru; (iii) Bia; (iv) t di 24 ch ngi; (v) Xe m t c dung tch xi lanh trn 125 phn khi; (vi) Tu bay, du thuyn (tr loi chuyn dng cho hot ng vn ti, du lch, khch sn); (vii) Xng cc loi, nap-ta (naphtha), ch phm ti hp (reformade component) v cc ch phm khc pha ch xng; (viii) iu ha nhit cng sut t 90.000 BTU tr xung; (ix) Bi l; (x) Vng m, hng m (khng bao gm hng m l chi tr em, dng dy hc v dng trang tr). i vi xng cc loi, nap-ta (naphtha), ch phm ti hp (refomlade component) v cc ch phm khc bao gm c condensate pha ch xng (thuc i tng chu thu) quy nh ti im g, khon 1 iu 2 ca Lut Thu tiu th c bit, khng bao gm nap-ta (naphtha), condensate, ch phm ti hp (refomlade component) v cc ch phm khc dng lm nguyn liu sn xut sn phm (tr sn xut xng) do c s kinh doanh trc tip nhp khu hoc mua trc tip ca c s sn xut bn ra. - Dch v chu thu TTB gm 6 nhm: (i) Kinh doanh v trng; (ii) Kinh doanh mt xa, ka-ra--k; (iii) Kinh doanh ca-si-n (casino); tr chi in t c thng bao gm tr chi bng my gic-pt (jackpot), my s-lot (slot) v cc loi my tng t; (iv) Kinh doanh t cc; (v) Kinh doanh gn (golf) bao gm bn th hi vin, v chi gn; (vi) Kinh doanh x s.
241

b) i tng khng thuc din chu thu Theo quy nh hin hnh, mt s loi hng ho thuc din chu thu TTB nhng khng phi np thu TTB, gm: (1) Hng ha do cc c s sn xut, gia cng trc tip xut khu ra nc ngoi bao gm c hng ha bn, gia cng cho doanh nghip ch xut (tr t di 24 ch ngi), hng ha mang ra nc ngoi bn ti hi tr trin lm. C s c hng ho thuc i tng khng chu thu TTB quy nh ti im ny phi c h s chng minh l hng thc t xut khu, gm: (i) Hp ng bn hng hoc hp ng gia cng cho nc ngoi; (ii) Ha n bn hng ha xut khu hoc tr hng, thanh ton tin gia cng; (iii) T khai hng ha xut khu c xc nhn ca c quan Hi quan v hng ho xut khu; v (iv) Chng t thanh ton qua Ngn hng. Lu : C s sn xut hng ha thuc din chu thu TTB nu tm xut khu, ti nhp khu theo giy php tm xut khu, ti nhp khu, trong thi hn cha phi np thu xut khu, thu nhp khu theo ch quy nh th khi ti nhp khu khng phi np thu TTB, nhng khi c s sn xut bn hng ha ny trong th trng ni a phi np thu TTB. Hng ho mang ra nc ngoi bn ti hi ch trin lm nc ngoi phi c th tc di y th mi thuc din khng chu thu TTB: - Giy mi hoc giy ng k tham gia hi ch trin lm nc ngoi. - T khai hng ho xut khu c xc nhn ca c quan Hi quan v hng ho xut khu. - Bng k hng bn ti hi ch trin lm. - Chng t thanh ton tin i vi hng ho bn ti hi ch trin lm, trng hp bn hng thu tin mt c gi tr trn mc quy nh th phi khai bo vi c quan Hi quan, c chng t np tin vo ngn hng theo quy nh hin hnh. (2) Hng ha do c s sn xut bn hoc y thc cho c s kinh doanh xut khu xut khu theo hp ng kinh t. C s sn xut c hng ho thuc trng hp khng phi chu thu TTB quy nh ti im ny phi c h s chng minh l hng ho thc t xut khu, gm: (i) Hp ng mua bn hng ho xut khu hoc hp ng y thc xut khu i vi trng hp u thc xut khu gia c s sn xut v c s kinh doanh xut khu. (ii) Ha n bn hng, giao hng u thc xut khu. (iii) Bin bn thanh l (thanh l ton b hoc tng phn) hp ng bn hng ho xut khu. i vi hng ho c s xut khu mua, nhn u thc xut khu xut khu nhng khng xut khu m tiu th trong nc, c s kinh doanh xut khu phi k khai, np thu TTB i vi cc hng ho ny khi bn cho c s kinh doanh trong nc. (3) Hng ha nhp khu trong cc trng hp sau: - Hng vin tr nhn o, vin tr khng hon li;

242

- Qu tng ca cc t chc, c nhn nc ngoi cho cc c quan nh nc, t chc chnh tr, t chc chnh tr - x hi, t chc x hi, t chc x hi - ngh nghip, n v v trang nhn dn. Qu tng c xc nh theo mc quy nh ca Chnh ph hoc ca B Ti chnh; - dng ca t chc, c nhn nc ngoi c hng tiu chun min tr ngoi giao do Chnh ph Vit Nam quy nh ph hp vi cc iu c quc t m Vit Nam k kt hoc tham gia; - Hng mang theo ngi trong tiu chun hnh l min thu nhp khu ca c nhn ngi Vit Nam v ngi nc ngoi khi xut nhp cnh qua ca khu Vit Nam. (4) Hng chuyn khu, qu cnh Vit Nam theo cc hnh thc: - Hng ha c vn chuyn thng t nc xut khu n nc nhp khu khng qua ca khu Vit Nam; - Hng ha c vn chuyn t nc xut khu n nc nhp khu c qua ca khu Vit Nam nhng khng lm th tc nhp khu vo Vit Nam v khng lm th tc xut khu ra khi Vit Nam; - Hng ha c vn chuyn t nc xut khu n nc nhp khu c qua ca khu Vit Nam v a vo kho ngoi quan, khng lm th tc nhp khu vo Vit Nam v khng lm th tc xut khu ra khi Vit Nam; - Hng qu cnh, mn ng qua ca khu, bin gii Vit Nam trn c s Hip nh k kt gia hai Chnh ph hoc ngnh, a phng c Th tng Chnh ph cho php. (5) Hng tm nhp khu ti xut khu, nu thc ti xut khu trong thi hn cha phi np thu nhp khu theo ch quy nh th khng phi np thu TTB tng ng vi s hng thc ti xut khu. (6) Hng tm nhp khu d hi ch, trin lm nu thc ti xut khu trong thi hn cha phi np thu nhp khu theo ch quy nh. Ht thi gian hi ch, trin lm m t chc, c nhn khng ti xut hng tm nhp khu th phi k khai, np thu TTB; nu khng k khai m b kim tra, pht hin th ngoi vic truy thu thu TTB cn b pht theo quy nh ca php lut. (7) Hng nhp khu bn ti cc ca hng kinh doanh hng min thu cc cng bin, sn bay quc t, bn cho cc i tng c hng ch mua hng min thu theo quy nh ca Chnh ph. (8) Hng ho nhp khu t nc ngoi vo khu phi thu quan, hng ho t ni a bn vo khu phi thu quan v ch s dng trong khu phi thu quan, hng ho c mua bn gia cc khu phi thu quan vi nhau, tr xe t ch ngi di 24 ch. H s, trnh t v thm quyn gii quyt khng thu thu TTB, quyt ton thu TTB i vi cc trng hp quy nh ti im ny thc hin theo quy nh ca php lut v thu XNK. (9) Tu bay, du thuyn s dng cho mc ch kinh doanh vn chuyn hng ho, hnh khch v kinh doanh du lch. Trng hp khng phi np thu TTB (hoc c min) nhng sau khng s dng cho mc ch kinh doanh vn chuyn hng ho, hnh khch v kinh doanh du lch th phi chu thu tiu th c bit theo gi tr cn li sau khi tr gi tr khu hao theo quy nh. (10) i vi xe t chuyn dng khng thuc din chu thu quy nh ti khon 4 iu 3 ca Lut Thu tiu th c bit l cc loi xe theo thit k ca nh sn xut c s dng lm xe cu thng, xe ch phm nhn, xe tang l; xe thit k va
243

c ch ngi, va c ch ng ch c t 24 ngi tr ln; xe t chy trong khu vui chi, gii tr, th thao khng ng k lu hnh v khng tham gia giao thng v cc loi xe chuyn dng, xe khng ng k lu hnh, khng tham gia giao thng do B Ti chnh phi hp vi cc B, c quan lin quan quy nh c th . (11) iu ho nhit c cng sut t 90.000 BTU tr xung, theo thit k ca nh sn xut ch lp trn phng tin vn ti, bao gm t, toa xe la, tu, thuyn, tu bay. 3.3. Cn c tnh thu v thu sut 3.3.1. Cn c tnh TTB c tnh da vo cc cn c l gi tnh thu ca hng ha, dch v chu thu TTB v thu sut thu TTB. Cng thc xc nh: Thu TTB phi np = Gi tnh Thu sut thu x thu TTB TNDN

Thu TTB c tnh da vo cc cn c l gi tnh thu ca hng ha, dch v chu thu TTB v thu sut thu TTB. Cng thc xc nh: Thu = Gi tnh * Thu sut TTB phi = thu thu np TTB TTB
Gi tnh thu tiu th c bit i vi hng ha, dch v thuc din chu thu tiu th c bit thc hin theo quy nh ti iu 6 ca Lut Thu tiu th c bit. Quy nh i vi mt s trng hp c th nh sau: 1. Gi tnh thu i vi hng sn xut trong nc: Gi tnh thu tiu th c bit c xc nh theo cng thc sau: Gi bn cha c thu gi tr Thu bo v mi trng Gi tnh thu gia tng (nu c) tiu th c = bit (TTB) 1 + Thu sut thu tiu th c bit Trong , gi bn cha c thu gi tr gia tng c xc nh theo quy nh ca php lut v thu gi tr gia tng. - Trng hp c s sn xut hng ha chu thu TTB bn hng qua cc c s trc thuc hch ton ph thuc, th gi lm cn c tnh thu TTB l gi do c s trc thuc hch ton ph thuc bn ra. C s sn xut bn hng thng qua i l bn ng gi do c s quy nh v ch hng hoa hng th gi lm cn c xc nh gi tnh thu TTB l gi bn do c s sn xut quy nh cha tr hoa hng. - Trng hp c s sn xut hng ha chu thu TTB bn hng qua cc c s kinh doanh thng mi th gi lm cn c tnh thu TTB l gi bn ca c s sn xut nhng khng c thp hn 10% so vi gi bn bnh qun ca c s kinh doanh thng mi bn ra. Ring mt hng xe t gi bn bnh qun ca c s kinh doanh thng mi so snh l gi bn xe t cha bao gm cc la chn v trang thit b, ph tng m c s kinh doanh thng mi lp t thm theo yu cu ca khch hng. - Trng hp gi bn ca c s sn xut thp hn 10% so vi gi c s kinh doanh thng mi bn ra th gi tnh thu TTB l gi do c quan thu n nh. 2. i vi hng nhp khu, gi tnh thu TTB c xc nh nh sau: Gi tnh thu TTB = Gi tnh thu nhp khu + Thu nhp khu.
244

Trong , Gi tnh thu nhp khu c xc nh theo cc quy nh ca php lut thu xut khu, thu nhp khu. Trng hp hng ha nhp khu c min, gim thu nhp khu th gi tnh thu khng bao gm s thu nhp khu c min, gim. 3. i vi hng ha chu thu TTB, gi tnh thu khng loi tr gi tr v bao b, v chai. i vi mt hng bia chai nu c t tin cc v chai, nh k hng qu c s sn xut v khch hng thc hin quyt ton s tin t cc v chai m s tin t cc tng ng vi gi tr s v chai khng thu hi c phi a vo doanh thu tnh thu TTB. 4. i vi hng ha gia cng thuc din chu thu TTB l gi bn hng ha ca c s giao gia cng bn ra hoc gi bn ca sn phm cng loi hoc tng ng ti thi im bn. 5. i vi hng ha sn xut di hnh thc hp tc kinh doanh gia c s sn xut v c s s dng hoc s hu thng hiu (nhn hiu) hng ha, cng ngh sn xut th gi tnh thu TTB l gi bn ra ca c s s dng hoc s hu thng hiu hng ha, cng ngh sn xut. Trng hp c s sn xut theo giy php nhng quyn v chuyn giao hng ha cho chi nhnh hoc i din ca cng ty nc ngoi ti Vit Nam tiu th sn phm th gi tnh thu TTB l gi bn ra ca chi nhnh, i din cng ty nc ngoi ti Vit Nam. 6. i vi hng ha bn theo phng thc tr gp, tr chm, gi tnh thu TTB l gi bn ca hng ha bn theo phng thc tr tin mt ln, khng bao gm khon li tr gp, li tr chm. 7. i vi dch v, gi tnh thu TTB l gi cung ng dch v ca c s kinh doanh dch v bn ra. - i vi kinh doanh gn: Ga tnh thu TTB l doanh thu cha c thu gi tr gia tng v bn th hi vin, bn v chi gn, bao gm c tin bn v tp gn, tin bo dng sn c, hot ng cho thu xe (buggy) v thu ngi gip vic trong khi chi gn (caddy), tin k qu (nu c) v cc khon thu khc do ngi chi gn, hi vin tr cho c s kinh doanh gn. Trng hp c s kinh doanh gn c kinh doanh cc loi hng ha, dch v khc khng thuc i tng chu thu TTB nh: khch sn, n ung, bn hng ha, hoc cc tr chi th cc hng ha, dch v khng phi chu thu TTB. - i vi kinh doanh ca-si-n, tr chi in t c thng, gi tnh thu TTB l doanh thu t kinh doanh ca-si-n, tr chi in c thng tr (-) i s tin tr thng cho khch hng. - i vi kinh doanh t cc gi tnh thu TTB l doanh thu bn v t cc tr tin tr thng. - i vi kinh doanh v trng, mt-xa v ka-ra--k, gi tnh thu TTB l doanh thu ca cc hot ng trong v trng, c s mt-xa v ka-ra--k bao gm c doanh thu ca dch v n ung v cc dch v khc i km. - i vi kinh doanh x s gi tnh thu TTB l doanh thu bn v cc loi hnh x s c php kinh doanh theo quy nh ca php lut. 8. i vi hng ha, dch v dng trao i, tiu dng ni b, biu, tng, cho, khuyn mi gi tnh thu TTB l gi tnh thu TTB ca hng ha, dch v cng loi
245

hoc tng ng ti thi im pht sinh hot ng trao i, tiu dng ni b, biu, tng, khuyn mi cc hng ha, dch v ny. 9. Gi tnh thu TTB i vi hng ha, dch v bao gm c khon thu thm tnh ngoi gi bn hng ha, gi cung ng dch v (nu c) m c s sn xut, kinh doanh c hng. - Gi tnh thu c tnh bng ng Vit Nam. Trng hp c doanh thu bng ngoi t th quy i ngoi t ra ng Vit Nam theo t gi giao dch bnh qun trn th trng ngoi t lin ngn hng do Ngn hng Nh nc Vit Nam cng b ti thi im pht sinh doanh thu xc nh gi tnh thu. - Thi im pht sinh doanh thu i vi hng ha l thi im chuyn giao quyn s hu hoc quyn s dng hng ha cho ngi mua, khng phn bit thu c tin hay cha thu c tin; i vi dch v l thi im hon thnh vic cung ng dch v hoc thi im lp ha n cung ng dch v, khng phn bit thu c tin hay cha thu c tin. 3.3.2. Thu sut Thu sut thu TTB c phn bit theo tng loi hng ho, dch v, tu thuc vo mc cn iu tit hoc hn ch sn xut, tiu dng i vi cc hng ho, dch v . Thc hin cc cam kt quc t ca Vit Nam trong Hip nh gia nhp WTO, Lut thu TTB s 27/2008/QH12 quy nh mt s ni dung mi lin quan n thu TTB ca ung c cn (ru, bia). C th l: - Cc loi bia sn xut trong nc v nhp khu p dng cch tnh thu thng nht trn gi bn khng c tr gi tr bao b. - Cc mc thu sut p dng i vi ru, bia thc hin theo l trnh v c quy nh ngay trong Biu thu. - Cc quy nh mi v thu TTB i vi mt hng ru v bia c thc hin t nm 2010 tr i (nm 2009 c tip tc p dng theo Lut sa i, b sung mt s iu ca Lut thu tiu th c bit s 08/2003/QH11; iu 1 ca Lut sa i, b sung mt s iu ca Lut thu tiu th c bit v Lut thu gi tr gia tng s 57/2005/QH11).
BIU THU TIU TH C BIT

STT I 1 2 Hng ho

Hng ho, dch v Thuc l iu, x g v cc ch phm khc t cy thuc l Ru a) Ru t 20 tr ln T ngy 01 thng 01 nm 2010 n ht ngy 31/12/2012 T ngy 01 thng 01 nm 2013 b) Ru di 20

Thu sut (%) 65

45 50 25 45 50

Bia T ngy 01 thng 01 nm 2010 n ht ngy 31/12/2012 T ngy 01 thng 01 nm 2013

Xe t di 24 ch a) Xe t ch ngi t 9 ch tr xung, tr loi quy nh ti

246

STT

Hng ho, dch v im 4, 4e v 4g iu ny Loi c dung tch xi lanh t 2.000 cm3 tr xung Loi c dung tch xi lanh trn 2.000 cm3 n 3.000 cm3 Loi c dung tch xi lanh trn 3.000 cm3 b) Xe t ch ngi t 10 n di 16 ch, tr loi quy nh ti im 4, 4e v 4g iu ny c) Xe t ch ngi t 16 n di 24 ch, tr loi quy nh ti im 4, 4e v 4g iu ny d) Xe t va ch ngi, va ch hng, tr loi quy nh ti im 4, 4e v 4g iu ny

Thu sut (%) 45 50 60 30 15 15

Bng 70% mc thu sut p dng ) Xe t chy bng xng kt hp nng lng in, nng cho xe cng loi lng sinh hc, trong t trng xng s dng khng qu quy nh ti im 70% s nng lng s dng. 4a, 4b, 4c v 4d iu ny Bng 50% mc thu sut p dng cho xe cng loi quy nh ti im 4a, 4b, 4c v 4d iu ny 25 15 10 10 20 30 30 10 10 40 70 40 30 30 30
247

e) Xe t chy bng nng lng sinh hc

g) Xe t chy bng in Loi ch ngi t 9 ch tr xung Loi ch ngi t 10 n di 16 ch Loi ch ngi t 16 n di 24 ch Loi thit k va ch ngi, va ch hng 5 6 7 8 9 10 11 II 1 2 3 4 Xe m t hai bnh, xe m t ba bnh c dung tch xi lanh trn 125cm3 Tu bay Du thuyn Xng cc loi, nap-ta, ch phm ti hp v cc ch phm khc pha ch xng iu ho nhit cng sut t 90.000 BTU tr xung Bi l Vng m, hng m Dch v Kinh doanh v trng Kinh doanh mt-xa, ka-ra--k Kinh doanh ca-si-n, tr chi in t c thng Kinh doanh t cc

STT 5 6 Kinh doanh gn Kinh doanh x s

Hng ho, dch v

Thu sut (%) 20 15

Mt s quy nh c th cn lu v thu sut: 1. i vi xe t loi thit k va ch ngi va ch hng quy nh ti cc im 4d, 4g Biu thu tiu th c bit l loi c t hai hng gh tr ln, c thit k vch ngn c nh gia khoang ch ngi v khoang ch hng theo tiu chun quc gia do B Khoa hc v Cng ngh quy nh. 2. Xe t chy bng xng kt hp nng lng sinh hc hoc in quy nh ti im 4 Biu thu tiu th c bit l loi xe c thit k theo tiu chun ca nh sn xut c t l xng pha trn khng qu 70% tng s nhiu liu s dng v loi xe kt hp ng c in vi ng c xng c t l xng s dng theo tiu chun nh sn xut khng qu 70% s nng lng s dng so vi loi xe chy xng tit kim nht, c cng s ch ngi v cng dung tch xi lanh c mt trn th trng Vit Nam. 3. Xe t chy bng nng lng sinh hc, nng lng in quy nh ti cc im 4e, 4g Biu thu tiu th c bit l loi xe c thit k theo tiu chun ca nh sn xut chy hon ton bng nng lng sinh hc, nng lng in. 3.3.3. Phng php tnh thu: Thu TTB phi np c xc nh nh sau: Thu TTB S lng hng ho, Gi tnh Thu = x x phi np dch v tiu th thu TTB sut (%) Trng hp c s sn xut mt hng chu thu TTB bng nguyn liu chu thu TTB th khi k khai thu TTB khu sn xut c khu tr s thu TTB np i vi nguyn liu nu c chng t hp php. S thu TTB c khu tr i vi nguyn liu ti a khng qu s thu TTB tng ng vi s nguyn liu dng sn xut ra hng ha tiu th. Vic khu tr tin thu TTB c thc hin cng vi vic k khai np thu, xc nh thu phi np trong trng hp ny theo cng thc sau: S thu S thu TTB phi S thu TTB np khu = - nguyn liu mua vo tng ng vi TTB np ca hng xut phi np kho tiu th trong k s hng xut kho tiu th trong k V d: Trong k k khai thu, c s A pht sinh cc nghip v sau: + Nhp khu 10.000 lt ru nc, np thu TTB khi nhp khu 250 triu ng (cn c bin lai np thu TTB khu nhp khu). + Xut kho 8.000 lt sn xut 12.000 chai ru. + Xut bn 9.000 chai ru, s thu TTB phi np ca 9.000 chai ru xut bn l 350 triu ng. + S thu TTB np khu nhp khu nc ru phn b cho 9.000 chai ru bn ra l 150 triu ng. S thu TTB c s A phi np trong k l: 350 triu ng - 150 triu ng = 200 triu ng. Trng hp cha xc nh c chnh xc s thu TTB np cho s nguyn vt liu tng ng vi s sn phm tiu th trong k th c th cn c vo s liu ca
248

k trc tm tnh s thu TTB c khu tr v s quyt ton theo s thc t vo cui thng, cui qu. Trong mi trng hp, s thu TTB c php khu tr ti a khng vt qu s thu TTB tnh cho phn nguyn liu theo tiu chun nh mc kinh t k thut ca sn phm. C s sn xut phi ng k nh mc kinh t k thut ca sn phm vi c quan thu trc tip qun l c s. 3.4. Quy nh v hon thu TTB Theo Lut thu TTB s 27/2008/QH12 v cc vn bn hng dn thc hin th Ngi np thu TTB c hon thu np trong cc trng hp sau: 3.4.1. Hng tm nhp khu, ti xut khu bao gm: - Hng ho nhp khu np thu tiu th c bit nhng cn lu kho, lu bi ti ca khu v ang chu s gim st ca c quan hi quan, c ti xut ra nc ngoi. - Hng ho nhp khu np thu TTB giao, bn hng cho nc ngoi thng qua cc i l ti Vit Nam; hng ha nhp khu bn cho cc phng tin ca cc hng nc ngoi trn cc tuyn ng quc t qua cng Vit Nam v cc phng tin ca Vit Nam trn cc tuyn ng quc t theo qui nh ca Chnh ph. - Hng tm nhp khu ti xut khu theo phng thc kinh doanh hng tm nhp ti xut khi ti xut khu c hon li s thu TTB np tng ng vi s hng ti xut khu. - Hng nhp khu np thu TTB nhng ti xut khu ra nc ngoi c hon li s thu TTB np i vi s hng xut tr li nc ngoi. - Hng tm nhp khu d hi ch, trin lm, gii thiu sn phm hoc phc v cng vic khc trong thi hn nht nh np thu TTB, khi ti xut khu c hon thu. Trng hp hng tm nhp khu ti xut khu, nu thc ti xut khu trong thi hn np thu theo quy nh ca php lut v thu xut khu, thu nhp khu th khng phi np thu TTB tng ng vi s hng thc t ti xut. - Hng nhp khu np thu TTB theo khai bo, nhng thc t nhp khu t hn so vi khai bo; hng nhp khu trong qu trnh nhp khu b h hng, mt c l do xc ng, np thu TTB. - i vi hng nhp khu cha ph hp v cht lng, chng loi theo hp ng, giy php nhp khu (do pha ch hng nc ngoi gi sai), c gim nh ca c quan c thm quyn kim nghim v xc nhn ca ch hng nc ngoi m c php nhp khu th c quan Hi quan kim tra v xc nhn li s thu TTB phi np, nu c s thu np tha th c hon li, nu np thiu th phi np s phi np. Trng hp c php xut khu tr li nc ngoi th c hon li s thu TTB np i vi s hng xut tr li nc ngoi. 3.4.2. Hng ho l nguyn liu nhp khu sn xut, gia cng hng xut khu c hon li s thu TTB np tng ng vi s nguyn liu dng sn xut hng ho thc t xut khu. Vic hon thu TTB theo quy nh ny ch thc hin i vi hng ha thc t xut khu v th tc, h s, trnh t, thm quyn gii quyt hon thu TTB i vi hng nhp khu c thc hin theo quy nh nh i vi vic gii quyt hon thu nhp khu theo quy nh ca php lut v thu xut khu, thu nhp khu. 3.4.3. C s sn xut, kinh doanh quyt ton thu khi sp nhp, chia, tch, gii th, ph sn, chuyn i hnh thc s hu, giao, bn, khon, cho thu doanh nghip
249

nh nc c s thu TTB np tha, c s c quyn ngh c quan thu hon li s thu TTB np tha. 3.4.4. Hon thu TTB trong cc trng hp khc: - Hon thu theo quyt nh ca c quan c thm quyn theo quy nh ca php lut. - Hon thu theo iu c quc t m Vit Nam l thnh vin. - Hon thu trong trng hp c s tin thu TTB np ln hn s tin thu TTB phi np theo quy nh. Th tc, h s, trnh t, thm quyn gii quyt hon thu TTB c thc hin theo quy nh ca Lut qun l thu v cc vn bn hng dn thi hnh. 3.4.5. Khu tr thu TTB np, tr Nguyn tc ca thu TTB l ch nh mt ln ti khu nhp khu hoc khu sn xut, tuy nhin cn tnh n thc t c nhng mt hng m quy trnh k thut sn xut vn tip tc c s dng sn xut ra nhng sn phm cui cng thuc din chu thu TTB (V d ru nc dng ng thnh ru chai; naphtha, ch phm ti hp v cc ch phm khc bao gm c condensate dung pha ch xng). Nhm p ng yu cu qun l, bo m nguyn tc khng thu trng thu TTB, Lut thu TTB quy nh vic khu tr thu TTB np ti khu trc v c quy nh c th nh sau: - Ngi np thu sn xut hng ha thuc i tng chu thu TTB bng cc nguyn liu chu thu TTB c khu tr s thu TTB np i vi nguyn liu nhp khu hoc tr i vi nguyn liu mua trc tip t c s sn xut trong nc khi xc nh s thu TTB phi np (thu cu thnh trong gi mua). - S thu TTB c khu tr tng ng vi s thu TTB ca nguyn liu s dng sn xut hng ha bn ra. Quy nh c th v vic khu tr thu TTB np/ tr i vi nguyn liu mua trc tip t c s sn xut trong nc c B Ti chnh hng dn c th, ph hp vi Lut thu TTB v Lut qun l thu. 3.5. Mt s im lu v qun l thu TTB Vic qun l thu TTB c thc hin thng nht theo cc quy nh ca Lut qun l thu v cc vn bn hng dn thc hin. Tuy nhin, do c th ca thu TTB cng vi nhng ni dung mi trong chnh sch nh: Quy nh v gi tnh thu i vi hot ng gia cng hng ho thuc din chu thu TTB; C s SX hng ho, dch v thuc din chu thu TTB thc hin bn hng thng qua cc c s trc thuc hch ton ph thuc (chi nhnh, ca hng); C s sn xut bn hng thng qua i l bn ng gi do c s quy nh, hng hoa hng... cho nn, cn lu mt s im trong qun l thu nh sau: - K khai, np thu TTB theo phng php k khai. Trng hp c s sn xut, kinh doanh khng thc hin hoc thc hin khng ng ch ha n, chng t th c quan thu cn c vo tnh hnh sn xut kinh doanh thc t n nh doanh thu v xc nh s thu TTB phi np theo quy nh ca Lut Qun l thu. - C s sn xut, nhp khu hng ha, kinh doanh dch v chu thu TTB phi thc hin ng ch k ton, ha n, chng t khi mua, bn hng ha, kinh doanh dch v v vn chuyn hng ha theo quy nh ca php lut.

250

- C s sn xut khi bn hng ha, giao hng cho cc chi nhnh, c s ph thuc, i l u phi s dng ha n. Trng hp chi nhnh, ca hng trc thuc t trn cng mt tnh, thnh ph vi c s sn xut hoc hng xut chuyn kho th c s c s dng phiu xut kho kim vn chuyn ni b km theo lnh iu ng ni b. - C s sn xut mt hng chu thu TTB c s dng nhn hiu hng ha phi ng k mu nhn hiu hng ha s dng theo quy nh. Lut qun l thu s 78/2006/QH11 ngy 29/11/2006 c hiu lc thi hnh k t ngy 01/07/2007 quy nh thng nht quy trnh nghip v, th tc h s qun l thu i vi tng loi thu. Trn c s , Chnh ph, B Ti chnh ban hnh cc quy nh hng dn thi hnh vic khai thu, tnh thu, np thu, hon thu TTB cng vi cc mu biu, h s ti vn bn cp Ngh nh, Thng t. Theo , thu TTB i vi hng ho, dch v c sn xut trong nc s k khai np hng thng (i vi mt hng c s thu ln th khai np theo nh k 10 ngy); i vi hng ho nhp khu th khai np tng ln trn t khai hi quan cng vi cc loi thu pht sinh ti khu nhp khu. Cc trng hp khai thu b sung, khai iu chnh khi c s kinh doanh pht hin sai st thc hin theo quy nh chung ti cc vn bn php lut hng dn thc hin Lut qun l thu. (Tham kho Thng t s 28/2011/TT-BTC ca B Ti chnh ban hnh ngy 28/2/2011). 3.6. Vn bn php lut hin hnh v thu TTB - Lut thu TTB s 27/2008/QH12 ngy 14 thng 11 nm 2008; - Ngh nh s 26/2009/N-CP ngy 16 thng 3 nm 2009 ca Chnh ph quy nh chi tit thi hnh mt s iu ca Lut Thu tiu th c bit; - Ngh nh s 113/2011/N-CP ngy 08/12/2011 ca Chnh ph sa i b sung mt s iu ca Ngh nh s 26/2009/N-CP; - Thng t s 05/2012/TT-BTC ngy 05/1/2012 hng dn thi hnh Ngh nh s 26/2009/N-CP ngy 16 thng 3 nm 2009 v Ngh nh s 113 /2011/N-CP ngy 8 thng 12 nm 2011 ca Chnh ph sa i, b sung mt s iu ca Ngh nh s 26/2009/N-CP ngy 16 thng 3 nm 2009 quy nh chi tit thi hnh mt s iu ca Lut thu tiu th c bit 4. Thu xut khu, thu nhp khu (XNK) 4.1. Nhng vn chung v thu XNK 4.1.1. Khi nim Thu XNK l loi thu gin thu iu chnh vo hng ho xut khu, nhp khu qua bin gii ca mi quc gia. S thu xut khu phi np s c tnh vo gi bn ca hng ho xut khu, do s lm gim kh nng cnh tranh ca hng xut khu trn th trng quc t. Ngc li, s thu nhp khu phi np s c nh nhp khu cng vo gi vn hng nhp khu, v nh vy, xt v mt l thuyt hng ho thuc din nhp khu s c gi cao hn so vi hng ho cng loi c sn xut trong nc. 4.1.2. V tr, vai tr ca thu XNK - Thu XNK c tt c cc nc s dng lm cng c bo h sn xut trong nc trc s xm nhp ca hng ho nhp ngoi; ng thi cng thc hin vic can
251

thip ca chnh ph khi hn ch cc ngun lc vt cht ca quc gia trc nhu cu bun bn, s dng ca cc nc khc. - Thu XNK gp phn bo v ngun nguyn liu th, hn ch xut khu khong sn th ng thi thc hin nh hng khuyn khch pht trin cng nghip ch bin,thng qua vic nh thu xut khu vo vic xut khu nguyn liu th. - Cng vi cc cng c hnh chnh nh giy php, hn ngch; cc ro cn k thut nh iu kin kinh doanh, tiu chun cht lng... thu XNK chnh l hng ro thu quan cn tr hot ng mu dch quc t (hoc tham gia m ca th trng) nhm mc tiu bo m quyn li quc gia mc ti u. ng nhin, nhng ngnh ngh c lin quan trc tip hoc gian tip s c hng li hoc b thit hi trong tng thi im nht nh do Nh nc s dng cng c thu XNK. - Thu XNK th hin r mi quan h xung t li ch gia nh sn xut v nh nhp khu mt hng thuc din chu thu. Mt mt hng l sn phm u ra ca doanh nghip ny nhng li l u vo ca doanh nghip khc, mt hng khc. V vy, vic tng, gim thu mt mt hng khng ch tc ng n i th cnh tranh m cn tc ng trc tip n c cc ng minh thn thit ca doanh nghip. 4.1.3. iu chnh thu v cn i v m v t do thng mi Chc nng ch yu ca thu nhp khu l thc hin vic iu chnh quan h cung cu gia th trng trong nc v th trng bn ngoi, iu tit hot ng nhp khu. y l loi thu c tc ng trc tip n cn cn thng mi v cc ch tiu kinh t v m quan trng ca nn kinh t. Trong trung v di hn, chnh sch thu nhp khu rt c ngha trong vic tham gia bo h nn sn xut trong nc ng thi gp phn to ngun thu cho ngn sch nh nc. Tuy nhin, trong ngn hn thu nhp khu l mt trong nhng cng c tham gia iu hnh xut nhp khu, can thip th trng v mc tiu kinh t v m. Trong qu trnh ton cu ho, ln sng t do ho thng mi c din ra mi ni trn th gii. Mi quc gia mun c hng li t vic tham nhp th trng nc khc hoc khi nc c Hip nh thng mi, ng nhin s phi nhng b m ca th trng thng qua d b hng ro phi thu quan v ct gim thu nhp khu. Tt c cc nc mun gia nhp cc t chc thng mi khu vc hoc ton cu, mun gia nhp cc Hip nh v khuyn khch v bo h u t... u phi m phn cam kt l trnh gim thu, mc thu trn ti a. Hi nhp su hn vo nn kinh t th gii v khu vc, Vit Nam phi thc hin cc cam kt quc t v d b cc ro cn thng mi, ct gim thu quan, to thun li cho t do ho thng mi. Trong thi gian ti, vic iu chnh thu nhp khu cn phi tun th y cc cam kt gia nhp WTO (h thu sut MFN) cng nh cc cam kt ASEAN (thu sut CEPT/AFTA), cam kt ASEAN - TRUNG QUC, cam kt ASEAN - HN QUC, NHT BN 4.2. Thu XNK ca Vit Nam - qu trnh hnh thnh v pht trin Thu XNK c hnh thnh k t khi thc hin ch trng i mi, xy dng v pht trin nn kinh t nhiu thnh phn, Nh nc ni lng dn v cho php khu vc t nhn c tham gia vo hot ng xut nhp khu. Cui nm 1987, cng vi vic ban hnh Lut u t nc ngoi ti Vit Nam, Quc hi ban hnh Lut thu xut khu, thu nhp khu. T n nay, Lut thu XNK lin tc c hon thin p ng yu cu qun l nh nc i vi hot ng XNK, to thun li cho vic m phn gia nhp cc t chc thng mi, thu quan trong khu vc v trn th gii.
252

Nhng ln sa i quan trng v thu XNK c tin hnh trong cc nm 1991, 1993 (phc v gia nhp ASEAN 1995), 1995, 1998 c bit, ln sa i Lut thu XNK gn nht vo cui nm 2005 vi nhng ni dung ci cch theo chun mc quc t nhm to thun li cho vic m phn gia nhp WTO vo giai on quyt nh. Tuy nhin, c th tr thnh mt thnh vin chnh thc ca WTO vo thng 01 nm 2007, cng vi vic sa i ni dung iu lut, cc cuc m phn cam kt ct gim hng ngn dng thu c din ra vi nhiu nc i tc, trong c Hoa K. Di y l nhng ni dung ch yu ca chnh sch thu XNK hin hnh ca Vit Nam. 4.3. Nhng quy nh chung v thu XNK 4.3.1. i tng chu thu Hng ho trong cc trng hp sau y l i tng chu thu xut khu, thu nhp khu (tr hng ha nu ti Mc 4.3.2). a) Hng ha xut khu, nhp khu qua ca khu, bin gii Vit Nam, bao gm hng ha xut khu, nhp khu qua ca khu ng b, ng sng, cng bin, cng hng khng, ng st lin vn quc t, bu in quc t v a im lm th tc hi quan khc c thnh lp theo quyt nh ca c quan Nh nc c thm quyn. b) Hng ha c a t th trng trong nc vo khu phi thu quan v t khu phi thu quan vo th trng trong nc. c) Hng ha mua bn, trao i khc c coi l hng ha xut khu, nhp khu. 4.3.2. i tng khng chu thu Hng ho trong cc trng hp sau y l i tng khng chu thu XNK: (i) Hng ho vn chuyn qu cnh hoc chuyn khu qua ca khu, bin gii Vit Nam theo quy nh ca php lut v hi quan. (ii) Hng ha vin tr nhn o, hng ha vin tr khng hon li ca cc Chnh ph, cc t chc thuc Lin hp quc, cc t chc lin chnh ph, cc t chc quc t, cc t chc phi chnh ph (NGO) nc ngoi, cc t chc kinh t hoc c nhn ngi nc ngoi cho Vit Nam v ngc li, nhm pht trin kinh t - x hi, hoc cc mc ch nhn o khc c thc hin thng qua cc vn kin chnh thc gia hai bn, c cp c thm quyn ph duyt; cc khon tr gip nhn o, cu tr khn cp nhm khc phc hu qu chin tranh, thin tai, dch bnh. (iii) Hng ha t khu phi thu quan xut khu ra nc ngoi; hng ha nhp khu t nc ngoi vo khu phi thu quan v ch s dng trong khu phi thu quan; hng ha a t khu phi thu quan ny sang khu phi thu quan khc. (iv) Hng ha l phn du kh thuc thu ti nguyn ca Nh nc khi xut khu. Th tc, h s thc hin khng thu thu i vi cc trng hp nu trn theo quy nh ca Lut hi quan; cc vn bn quy nh chi tit v hng dn thi hnh Lut hi quan; v cc vn bn khc c lin quan. 4.3.3. Ngi np thu Theo quy nh hin hnh, ngi np thu bao gm 2 nhm sau: (i) i tng trc tip np thu i vi hng ho xut khu, nhp khu, gm: - Ch hng ha xut khu, nhp khu. - T chc nhn y thc xut khu, nhp khu.
253

- C nhn c hng ha xut khu, nhp khu khi xut cnh, nhp cnh; gi hoc nhn hng ha qua ca khu, bin gii Vit Nam. (ii) i tng c y quyn, bo lnh v np thay thu, bao gm: - i l lm th tc hi quan trong trng hp c i tng np thu u quyn np thu i vi hng ho xut khu, nhp khu. - Doanh nghip cung cp dch v bu chnh, dch v chuyn pht nhanh quc t trong trng hp np thay thu cho i tng np thu. - T chc tn dng hoc t chc khc hot ng theo quy nh ca Lut cc t chc tn dng trong trng hp bo lnh, np thay thu cho i tng np thu. 4.3.4. Thu i vi hng ho mua bn, trao i ca c dn bin gii Hng ha mua bn, trao i ca c dn bin gii c min thu xut khu, thu nhp khu trong nh mc (do Th tng Chnh ph quy nh), nu vt qu nh mc th phi np thu i vi phn vt nh mc. 4.3.5. T gi xc nh tr gi tnh thu, ng tin np thu a) T gi gia ng Vit Nam vi ng tin nc ngoi dng xc nh tr gi tnh thu l t gi giao dch bnh qun trn th trng ngoi t lin ngn hng do Ngn hng Nh nc Vit Nam (NHNNVN) cng b ti thi im tnh thu, c ng trn Bo Nhn dn, a tin trn trang in t hng ngy ca NHNNVN. Trng hp vo cc ngy khng pht hnh Bo Nhn dn, khng a tin ln trang in t hoc c pht hnh, a tin ln trang in t nhng khng thng bo t gi hoc thng tin cha cp nht n ca khu trong ngy th t gi tnh thu ca ngy hm c p dng theo t gi tnh thu ca ngy lin k trc . Trng hp ngi np thu k khai trc ngy ng k T khai hi quan th t gi tnh thu c p dng theo t gi ti ngy ngi np thu k khai, nhng khng qu 3 ngy lin k trc ngy ng k T khai hi quan. i vi cc ng ngoi t cha c NHNNVN cng b t gi giao dch bnh qun trn th trng ngoi t lin ngn hng th xc nh theo nguyn tc t gi tnh cho gia t gi ng la M (USD) vi ng Vit Nam v t gi gia ng la M vi cc ngoi t do NHNNVN cng b ti thi im tnh thu. b) ng tin np thu: Thu xut khu, thu nhp khu c np bng ng Vit Nam. Trng hp np thu bng ngoi t th ngi np thu phi np bng ngoi t t do chuyn i. Vic quy i t ngoi t ra ng Vit Nam theo t gi giao dch bnh qun trn th trng ngoi t lin ngn hng do Ngn hng Nh nc Vit Nam cng b ti thi im tnh thu. 4.3.6. Qun l thu XNK a) Nguyn tc qun l thu Quy nh v qun l thu t ngy 01/01/2007 c thc hin theo Lut qun l thu v cc Ngh nh ca Chnh ph quy nh chi tit v hng dn thi hnh Lut ny, theo nguyn tc c p dng thng nht l: - Qun l thu i vi hng ho xut khu, nhp khu phi m bo cng khai, minh bch, bnh ng; bo m quyn v li ch hp php ca ngi np thu; trn c s nh gi qu trnh chp hnh php lut thu ca ngi np thu; c u tin v to thun li i vi ngi np thu thuc i tng chp hnh tt php lut thu. - Ngi np thu chp hnh tt php lut thu l ch hng chp hnh tt php lut hi quan v khng cn n tin thu qu hn, khng cn n tin pht chm np thu ti thi im ng k T khai hi quan.
254

- Ch hng chp hnh tt php lut v hi quan thc hin theo hng dn ti cc Thng t ca B Ti chnh hng dn v th tc hi quan, kim tra, gim st hi quan. b) H s thu - H s thu bao gm h s khai thu, min thu, xt min thu, gim thu, hon thu, xo n tin thu, xo n tin pht, gia hn np thu v truy thu thu. - H s thu theo hng dn ti Thng t ca B Ti chnh ny c quy nh np bn photocopy, bn dch sang ting Vit th ngi np thu hoc ngi i din theo y quyn phi xc nhn sao y bn chnh, k tn, ng du vo bn photocopy, bn dch sang ting Vit ghi r dch ng ni dung bn gc v chu trch nhim trc php lut v tnh hp php ca cc giy t ny. - Ngoi cc giy t phi np theo quy nh, khi np h s thu, ngi np thu phi k danh mc ti liu ca h s thu. 4.4. Cn c tnh thu, phng php tnh thu Lut thu XNK hin hnh quy nh 2 loi thu sut thu XNK, l thu sut theo t l phn trm v thu tuyt i. V vy cn c tnh v phng php tnh thu c th i vi 2 trng hp ny nh sau: 4.4.1. i vi hng ho p dng thu sut theo t l phn trm a) Cn c tnh thu XNK: S lng hng ho xut khu, nhp khu; tr gi tnh thu; v thu sut. (i) S lng hng ho xut khu, nhp khu lm cn c tnh thu l s lng tng mt hng thc t xut khu, nhp khu. (ii) Tr gi tnh thu c thc hin theo hng dn ti Thng t ca B Ti chnh hng dn v vic xc nh tr gi hi quan i vi hng ho xut khu, nhp khu (xem ni dung Mc 4.8 ca Chuyn ny).

(iii) Thu sut:

- Thu sut thu xut khu: Thu sut i vi hng ho xut khu c quy nh c th cho tng mt hng ti Biu thu xut khu do B trng B Ti chnh ban hnh. - Thu sut thu nhp khu: Thu sut i vi hng ho nhp khu c quy nh c th cho tng mt hng, bao gm thu sut u i, thu sut u i c bit v thu sut thng thng: * Thu sut u i (MFN) p dng i vi hng ha nhp khu c xut x t nc, nhm nc hoc vng lnh th thc hin i x ti hu quc trong quan h thng mi vi Vit Nam (Nc, nhm nc hoc vng lnh th nu y do B Thng mi thng bo, bao gm tt c cc nc thnh vin WTO). Thu sut u i c quy nh c th cho tng mt hng ti Biu thu nhp khu u i do B trng B Ti chnh ban hnh. Ngi np thu t khai v t chu trch nhim trc php lut v xut x hng ha. * Thu sut u i c bit c quy nh c th cho tng mt hng ti cc Quyt nh ca B trng B Ti chnh v c hng dn thc hin ti Thng t s 45/2007/TT-BTC ngy 7/5/2007 ca B Ti chnh. * Thu sut thng thng p dng i vi hng ha nhp khu c xut x t nc, nhm nc hoc vng lnh th khng thc hin i x ti hu quc v khng thc hin u i c bit v thu nhp khu vi Vit Nam. Thu sut thng thng c p dng thng nht bng 150% mc thu sut u i ca tng mt hng tng
255

ng quy nh ti Biu thu nhp khu u i. Thu sut thng thng = Thu sut u i x 150% Vic phn loi hng ho xc nh cc mc thu sut phi tun th theo ng cc nguyn tc phn loi hng ho, c thc hin theo Thng t ca B Ti chnh hng dn v phn loi hng ho xut khu, nhp khu v cc vn bn hin hnh khc c lin quan.

Ngoi vic chu thu theo quy nh nu trn, nu hng ha nhp khu qu mc
vo Vit Nam, c s tr cp, c bn ph gi hoc c s phn bit i x i vi hng ha xut khu ca Vit Nam th b p dng thu chng tr cp, thu chng bn ph gi, thu chng phn bit i x, thu t v v c thc hin theo cc vn bn quy phm php lut hng dn ring. b) Phng php tnh thu XNK: Cn c s lng tng mt hng thc t xut khu, nhp khu ghi trong T khai hi quan, tr gi tnh thu v thu sut tng mt hng xc nh s tin thu phi np theo cng thc sau: S tin thu S lng n v tng Tr gi tnh Thu sut xut khu, = mt hng thc t xut x thu tnh trn x ca tng thu nhp khu, nhp khu ghi mt n v mt hng khu phi np trong T khai hi quan hng ha Trng hp s lng hng ha xut khu, nhp khu thc t c chnh lch so vi ho n thng mi do tnh cht ca hng ho, ph hp vi iu kin giao hng v iu kin thanh ton trong hp ng mua bn hng ho th s tin thu xut khu, thu nhp khu phi np c xc nh trn c s tr gi thc thanh ton cho hng ha xut khu, nhp khu v thu sut tng mt hng. V d: Doanh nghip A nhp khu mt hng xng, trong ha n thng mi c ghi tr gi thc thanh ton cho l hng l 100 tn xng x 11 tr./tn = 1.100 triu ng. Tuy nhin, khi lm th tc hi quan th s lng hng ha thc t l 97 tn xng ph hp vi iu kin giao hng v iu kin thanh ton trong hp ng mua bn hng ho th trong trng hp ny s tin thu NK phi np c tnh trn c s tr gi thc thanh ton cho l hng ha NK l 1.100 tr. ng v thu sut thu NK ca mt hng xng. 4.4.2. i vi hng ho p dng thu tuyt i a) Cn c tnh thu XNK: Trong trng hp hng ho p dng thu tuyt i th cn c tnh thu XNK l s lng hng ho xut khu, nhp khu v mc thu tuyt i quy nh trn mt n v hng ho. Trong , s lng hng ho XNK lm cn c tnh thu l s lng tng mt hng thc t xut khu, nhp khu trong Danh mc hng ha p dng thu tuyt i. b) Phng php tnh thu xut khu, thu nhp khu: Vic xc nh s tin thu phi np i vi hng ha p dng thu tuyt i thc hin theo cng thc sau: S tin thu xut S lng n v tng mt hng Mc thu tuyt i khu, thu nhp = thc t xut khu, nhp khu x quy nh trn mt khu phi np ghi trong T khai hi quan n v hng ho 4.5. K khai, np thu 4.5.1. Nguyn tc khai thu, np thu:
256

Nguyn tc khai thu, np thu c thc hin theo quy nh ti iu 4 Ngh nh s 85/2007/N-CP ngy 25/5/2007 ca Chnh ph quy nh chi tit thi hnh Lut qun l thu. Vic khai thu xut khu, nhp khu nm trong b h s Hi quan. Khi lm th tc hi quan, ngi khai hi quan np cho c quan Hi quan b h s hi quan. Khai v tnh thu XK, v thu NK cho hng ha xut nhp khu c thc hin trn t khai hi quan, trong b h s Hi quan ngi k khai phi np 02 bn chnh t khai Hi quan. 4.5.2. Thi hn np h s hi quan Hng ho nhp khu: H s khai thu c np trc ngy hng ho n ca khu hoc trong thi hn ba mi ngy, k t ngy hng ho n ca khu. Ho xut khu: H s khai thu c np chm nht l tm gi trc khi phng tin vn ti xut cnh. T khai hi quan c gi tr lm th tc v thu trong thi hn mi lm ngy, k t ngy ng k. 4.5.3. Khai b sung h s Khai b sung h s c thc hin khi ngi khai hi quan pht hin h s khai thu np c sai st trc thi im c quan hi quan kim tra thc t hng ho hoc quyt nh min kim tra thc t hng ho. Ngi np thu t pht hin nhng sai st nh hng n s thu phi np trong thi hn su mi ngy, k t ngy ng k t khai hi quan nhng trc khi c quan hi quan thc hin kim tra thu, thanh tra thu ti tr s ca ngi np thu. 4.5.4. Cch thc np h s hi quan - Np trc tip ti c quan hi quan; - Np qua ng bu chnh; - Np qua giao dch in t. 4.5.5. Thi im tnh thu Thi im tnh thu xut khu, thu nhp khu l ngy ng k T khai hi quan. Thu xut khu, thu nhp khu c tnh theo thu sut, tr gi tnh thu v t gi tnh thu theo ngy c hng ha xut khu, nhp khu trn c s s lng tng mt hng thc t xut khu, nhp khu. 4.5.6. Thi hn np thu a) i vi hng ho xut khu: Thi hn np thu xut khu l 30 ngy, k t ngy ng k T khai hi quan. b) i vi hng ho nhp khu: - i vi hng ho nhp khu l hng tiu dng: phi np xong thu trc khi nhn hng. Tr cc trng hp sau: (i) Ngi np thu c bo lnh v s tin thu phi np th thi hn np thu l thi hn bo lnh, nhng khng qu 30 ngy k t ngy ng k T khai hi quan. (ii) Hng ho tiu dng thuc i tng c xt min thu nhp khu th thi hn np thu l 30 ngy k t ngy ng k T khai hi quan. - Thi hn np thu nhp khu i vi trng hp ngi np thu chp hnh tt php lut thu: Hng ha nhp khu l vt t, nguyn liu trc tip sn xut hng ha xut khu th thi hn np thu l 275 k t ngy ng k T khai hi quan. i vi
257

mt s trng hp c bit do chu k sn xut, d tr vt t, nguyn liu phi ko di hn 275 ngy th thi hn np thu c th di hn 275 ngy; i vi phn nguyn liu, vt t nhp khu s dng vo sn xut sn phm, nhng sn phm khng xut khu th tnh li thi hn np thu l 30 ngy k t ngy ng k T khai hi quan v pht chm np thu k t ngy th 31 n ngy np thu, ng thi b x pht vi phm hnh chnh theo quy nh; V d 1: Doanh nghip Xut nhp khu VINAXK np h s k khai hi quan xin nhp nguyn liu sn xut hng xut khu vo ngy 3 thng 1 nm 2007, v c n hn thu l 275 ngy, th l hng theo t khai hi quan ny phi np thu Nhp khu trc ngy 8 thng 9 nm 2007, tuy nhin sau ngy 8/9/2007 doanh nghip khng xut khu sn phm nh k khai m bn ra th trng trong nc, th thi hn np thu ca l hng ny l ngy 2/2/2007 v nu n ngy 8/9/2007 doanh nghip ch np thu nhp khu th doanh nghip phi np c tin thu v tin pht np chm, s ngy tnh pht np chm l 275 - 30 = 245 (Ngy). Hng ha kinh doanh theo phng thc tm nhp, ti xut hoc tm xut, ti nhp, th thi hn np thu l 15 ngy, k t ngy ht thi hn tm nhp, ti xut hoc tm xut, ti nhp; Hng ha nhp khu theo phng thc tm nhp, ti xut nhng khng xut khu th tnh li thi hn np thu nh i vi hng tiu dng trong Danh mc hng ho do B Thng mi cng b hoc l 30 ngy k t ngy ng k T khai hi quan nh i vi hng ho khc v b x pht chm np Hng ha nhp khu theo phng thc tm nhp, ti xut nhng thc xut khu ngoi thi hn np thu th tnh pht chm np thu k t ngy qu thi hn np thu n ngy thc xut khu hoc ngy np thu (nu np thu trc ngy thc xut khu); Hng ho nhp khu khc thi hn np thu l 30 (ba mi) ngy, k t ngy ng k T khai hi quan. - Thi hn np thu nhp khu i vi ngi np thu cha chp hnh tt php lut thu: Nu khng c t chc tn dng hoc t chc khc bo lnh v s tin thu phi np, ngi np thu phi np xong thu trc khi nhn hng. Nu c t chc tn dng hoc t chc khc bo lnh v s tin thu phi np th thi hn np thu thc hin theo thi hn bo lnh, nhng khng qu thi hn np thu. Hng ho nhp khu phc v trc tip cho an ninh, quc phng, nghin cu khoa hc v gio dc o to thuc i tng c xt min thu nhp khu th thi hn np thu l 30 ngy k t ngy ngi np thu ng k T khai hi quan. Trng hp kim tra, xc nh hng ha khng thuc i tng c xt min thu, ngi np thu phi k khai, tnh li thi hn np thu nh i vi hng tiu dng v b pht chm np thu tnh t ngy nhn hng n ngy np thu. - Thi hn np thu i vi hng ho XNK trong cc trng hp khc. Hng ho XNK khng c hp ng mua bn hng ha; hng ho xut khu, nhp khu ca c dn bin gii, phi np xong thu trc khi xut khu hng ho ra nc ngoi hoc nhp khu hng ho vo Vit Nam. Hng ho XNK cn trong s gim st ca c quan hi quan, nhng b c quan Nh nc c thm quyn tm gi iu tra, ch x l th tnh t ngy c quan Nh nc c thm quyn c vn bn cho php gii to hng ho tm gi.
258

 Hng ha XNK ng k T khai hi quan mt ln xut khu, nhp khu nhiu ln th thi hn np thu tnh theo tng ln XNK vi thi hn tng ng i vi tng trng hp nu trn. i vi trng hp phi c gim nh v tiu chun k thut, cht lng, s lng, chng loi m bo chnh xc cho vic tnh thu th vn phi np thu theo nh khai bo ti thi im ng k T khai hi quan. 4.5.7. a im, hnh thc np thu - a im: Kho bc, ngn hng thng mi, t chc tn dng, Hi quan, v cc t chc c lm dch v thu quan. - Hnh thc np: Tin mt, chuyn khon. 4.6. Th t thanh ton tin thu; n nh thu 7 Ni dung ny trong chuyn qun l thu, thc hin theo quy trnh th tc thng nht. 4.7. Min thu, xt min thu, gim thu Nhm thc hin chnh sch khuyn khch u t, khuyn khch xut khu, khng vi phm cc cam kt quc t, gp phn tham gia vo phn b ngun lc c hiu qu v m bo tnh tng ng, ph hp vi h thng php lut chuyn ngnh ang cn hiu lc, Lut thu XNK quy nh cc trng hp min thu, xt min thu v gim thu nh sau: 4.7.1. Min thu a) i tng min thu: - Hng ho tm nhp, ti xut hoc tm xut, ti nhp; - Hng ha l ti sn di chuyn ca t chc, c nhn Vit Nam hoc nc ngoi mang vo Vit Nam hoc mang ra nc ngoi trong mc quy nh; - Hng ho xut khu, nhp khu ca t chc, c nhn nc ngoi c hng quyn u i, min tr ngoi giao ti Vit Nam; - Hng ha nhp khu gia cng cho pha nc ngoi theo hp ng gia cng k c min thu nhp khu v khi xut tr sn phm cho pha nc ngoi c min thu xut khu; - Hng ha xut khu ra nc ngoi gia cng cho pha Vit Nam theo hp ng gia cng k c min thu xut khu, khi nhp khu tr li Vit Nam th phi np thu nhp khu i vi sn phm sau gia cng (khng tnh thu i vi phn tr gi ca vt t, nguyn liu a i gia cng theo hp ng gia cng k); - Hng ha xut khu, nhp khu trong tiu chun hnh l min thu ca ngi xut cnh, nhp cnh; - Hng ha nhp khu to ti sn c nh ca d n khuyn khch u t; - Ging cy trng, vt nui c php nhp khu thc hin d n u t trong lnh vc nng nghip, lm nghip, ng nghip; - Hng ha nhp khu ca Doanh nghip BOT v Nh thu ph thc hin d n BOT, BTO, BT; - Min thu ln u i vi trang thit b nhp khu theo danh mc quy nh to ti sn c nh ca d n khuyn khch u t, d n u t bng ngun vn h tr pht trin chnh thc (ODA) u t v khch sn, vn phng, cn h cho thu, nh ,
7

Xem chuyn qun l thu

259

trung tm thng mi, dch v k thut, siu th, sn golf, khu du lch, khu th thao, khu vui chi gii tr, c s khm cha bnh, o to, vn ho, ti chnh, ngn hng, bo him, kim ton, dch v t vn; - Hng ha nhp khu phc v hot ng du kh; - C s ng tu c min thu xut khu i vi cc sn phm tu bin xut khu v min thu nhp khu i vi cc loi my mc, trang thit b to ti sn c nh; phng tin vn ti nm trong dy chuyn cng ngh c B Khoa hc v Cng ngh xc nhn to TSC; nguyn liu, vt t, bn thnh phm phc v cho vic ng tu m trong nc cha sn xut c; - Min thu nhp khu i vi nguyn liu, vt t phc v trc tip cho hot ng sn xut sn phm phn mm m trong nc cha sn xut c; - Min thu nhp khu i vi hng ha nhp khu s dng trc tip vo hot ng nghin cu khoa hc v pht trin cng ngh; - Nguyn liu, vt t, linh kin nhp khu sn xut ca cc d n thuc Danh mc lnh vc c bit khuyn khch u t hoc thuc Danh mc a bn c iu kin kinh t - x hi c bit kh khn hoc thuc lnh vc sn xut linh kin, ph tng c kh, in, in t c min thu nhp khu trong thi hn 5 (nm) nm, k t ngy bt u sn xut; - Nguyn liu, vt t, bn thnh phm trong nc cha sn xut c nhp khu phc v sn xut ca d n thuc Danh mc lnh vc khuyn khch u t; bn thnh phm trong nc cha sn xut c nhp khu phc v sn xut ca d n thuc Danh mc lnh vc c bit khuyn khch u t hoc thuc Danh mc a bn c iu kin kinh t - x hi c bit kh khn c min thu nhp khu trong thi hn 5 nm, k t ngy bt u sn xut; - Hng ho sn xut, gia cng, ti ch, lp rp ti khu phi thu quan khng s dng nguyn liu, linh kin nhp khu t nc ngoi khi nhp khu vo th trng trong nc c min thu nhp khu; - My mc, thit b, phng tin vn ti do cc nh thu nc ngoi nhp khu vo Vit Nam theo phng thc tm nhp, ti xut phc v thi cng cng trnh, d n s dng ngun h tr pht trin chnh thc (ODA) c min thu nhp khu v thu xut khu khi ti xut; - T chc, c nhn trng thu nhp khu hng ho (gi trng thu khng bao gm thu nhp khu) cung cp cho cc i tng c hng u i min thu nhp khu th cng c min thu nhp khu i vi hng ho trng thu. b) H s min thu: - H s hi quan; - Bn cam kt s dng ng mc ch c min thu ca ngi np thu; - Giy bo trng thu km theo hp ng cung cp hng ho trong c quy nh gi trng thu khng bao gm thu nhp khu; - Danh mc hng ha min thu XNK ln u km theo phiu theo di tr li hng ha min thu XNK. 4.7.2. Xt min thu: a) i tng: Lut thu XNK nm 2005 k tha cc chnh sch min, gim thu hin hnh nhm bo m tnh n nh, thng nht v ng b vi h thng php lut chuyn ngnh. Theo , hng ho XNK c xt min thu gm:
260

- Hng ho nhp khu l hng chuyn dng trc tip phc v cho an ninh, quc phng theo Danh mc c th do B ch qun ph duyt; - Hng ho nhp khu l hng chuyn dng trc tip phc v cho nghin cu khoa hc theo Danh mc c th do B qun l chuyn ngnh duyt; - Hng ho nhp khu l hng chuyn dng trc tip phc v cho gio dc, o to theo Danh mc c th do B qun l chuyn ngnh duyt; - Hng ho l qu biu, qu tng, hng mu, hng lm gii thng theo mc quy nh; - Hng ho nhp khu bn ti ca hng min thu. b) H s: H s xt min thu gm c: - H s hi quan; - Cc giy t khc tu theo tng trng hp. 4.7.3. Xt gim thu a) i tng: Hng ho xut khu, nhp khu ang trong qu trnh gim st ca c quan hi quan nu b h hng, mt mt c c quan, t chc c thm quyn gim nh chng nhn th c xt gim thu tng ng vi t l tn tht thc t ca hng ho. b) H s xt gim thu: - Cng vn yu cu xt gim thu ca ngi np thu: 01 bn chnh; - H s hi quan: 01 bn photocopy; - Giy chng nhn gim nh ca c s kinh doanh dch v gim nh v s lng hng ha b mt mt hoc t l tn tht thc t ca hng ho XNK: 01 bn chnh; - Hp ng bo him: 01 bn photocopy; - Hp ng/bin bn tha thun n b ca t chc nhn bo him: 01 bn photocopy. 4.8. Tr gi tnh thu XNK 4.8.1. Tr gi tnh thu Tr gi tnh thu hay cn gi l tr gi hi quan a) Thi im xc nh tr gi hi quan: l ngy ng k t khai hi quan hoc ngy c quan hi quan xc nh tr gi tnh thu b) Nguyn tc xc nh tr gi tnh thu - i vi hng ho xut khu, tr gi tnh thu l gi bn ti ca khu xut (gi FOB, gi DAF), khng bao gm ph bo him quc t (I) v ph vn ti quc t (F). - i vi hng ho nhp khu, tr gi tnh thu l gi thc t phi tr tnh n ca khu nhp u tin v c xc nh tun t theo su phng php xc nh tr ga tnh thu, bng cch p dng tun t tng phng php bt u t phng php 1 v dng ngay phng php xc nh c tr gi tnh thu. Su phng php bao gm: (i) Phng php tr gi giao dch (ii) Phng php tr gi giao dch ca hng ha nhp khu ging ht (iii) Phng php tr gi giao dch ca hng ha nhp khu tng t (iv) Phng php tr gi khu tr (v) Phng php tr gi tnh ton v (vi) Phng php tr ga theo phng php suy lun.

261

Trng hp ngi khai hi quan ngh bng vn bn th trnh t p dng phng php tr gi khu tr v phng php tr gi tnh ton c th thay i cho nhau. 4.8.2. Cc phng php xc nh tr gi tnh thu i vi hng ha nhp khu C su phng php xc nh tr gi giao dch ca hng nhp khu, di y s ln lt xem xt tng phng php theo th t p dng. Phng php 1: Tr gi giao dch ca hng ho nhp khu Theo phng php ny tr gi tnh thu l tr gi giao dch thc ca hng ha nhp khu, c xc nh bng cng thc: Cc khon ngi mua Tr gi Gi mua + Cc khon = + phi tr nhng cha tnh giao dch trn ha n (-) iu chnh trn ha n - Gi mua ghi trn ha n khng bao gm cc khon gim gi do: cp thng mi; s lng mua bn, hnh thc v thi gian thanh ton; - Cc khon iu chnh8 gm hai loi: iu chnh tng (+) v iu chnh gim () gi thc t thanh ton hay s phi thanh ton ghi trn ha n. + iu chnh cng bao gm: Cc khon ngi mua hng phi chu nhng cha tnh vo tr gi giao dch, nh ch ph hoa hng bn hng, ph mi gii; chi ph bao b c coi l ng nht vi hng ho nhp khu; Chi ph ng gi hng ho; Khon tr gip; Ph bn quyn, ph giy php; Cc khon tin m ngi nhp khu phi tr t s tin thu c sau khi bn li, nh ot, s dng hng ho nhp khu c chuyn trc tip hay gin tip cho ngi bn di mi hnh thc; Chi ph vn ti quc t v chi bo him quc t ca hng ha ti ca khu nhp u tin (tr trng hp cc khon chi vn ti v bo him quc t ny bao gm thu GTGT phi np Vit Nam); + iu chnh tr l cc khon nm trong tr gi giao dch v c cc s liu khch quan da trn cc ti liu, chng t hp php, hp l c sn ti thi im xc nh tr gi tnh thu nhng ngi mua tip tc phi chu sau khi nhp khu, nh: Chi ph cho nhng hot ng pht sinh sau khi nhp khu hng ha bao gm cc chi ph v xy dng, kin trc, lp t, bo dng hoc tr gip k thut, t vn k thut, chi ph gim st v cc chi ph tng t; Chi ph vn ti, bo him pht sinh sau khi hng ha c vn chuyn n ca khu nhp u tin; Cc khon thu, ph, l ph phi np Vit Nam nm trong gi mua hng nhp khu; Khon gim gi; Cc chi ph nghin cu, iu tra th trng v sn phm sp nhp khu do ngi mua chu lin quan n tip th hng ho nhp khu, chi ph qung co nhn hiu, thng hiu hng nhp khu, chi ph trng by, gii thiu sn phm mi nhp khu, chi ph tham gia hi ch, trin lm thng mi, chi ph kim tra s lng, cht lng hng trc khi nhp khu, chi ph m L/C thanh ton; Khon tin li tng ng vi mc li sut theo tha thun ti chnh ca ngi mua v c lin quan n vic mua hng ha nhp khu; - Cc khon ngi mua phi tr nhng cha tnh trn ha n bao gm: tin tr trc, tin ng trc, tin t cc cho vic sn xut, mua bn, vn ti, bo him hng ho. Cc khon thanh ton gin tip cho ngi bn nh khon tin m ngi mua tr cho ngi th ba theo yu cu ca ngi bn; khon tin c thanh ton bng cch cn tr n. iu kin p dng phng php tr gi giao dch: - Ngi mua khng b hn ch quyn nh ot hoc s dng hng ho sau khi nhp khu, tr hn ch do php lut Vit Nam quy nh, hn ch v ni tiu th hng
8

Xem iu 13, iu 14 mc II Chng II Thng t s 205/2010/TT-BTC ngy 15/12/2010 ca B Ti chnh hng dn Ngh nh 40/2007/N-CP ngy 16/3/2007 v xc nh tr gi hi quan i vi hng ha xut, nhp khu.

262

ho; hoc hn ch khc khng nh hng n tr gi ca hng ho; - Gi c hoc vic bn hng khng ph thuc vo nhng iu kin hay cc khon thanh ton m v chng khng xc nh c tr gi ca hng ho cn xc nh tr gi tnh thu; - Sau khi bn li, chuyn nhng hoc s dng hng ho nhp khu, ngi mua khng phi tr thm bt k khon tin no t s tin thu c do vic nh ot hng ho nhp khu mang li, khng k khon phi cng; - Ngi mua v ngi bn khng c mi quan h c bit hoc nu c th mi quan h c bit khng nh hng n tr gi giao dch. Phng php 2: Tr gi giao dch ca hng ha nhp khu ging ht * Nu khng xc nh c tr gi tnh thu theo phng php 1 (Tr gi giao dch), th tr gi tnh thu ca hng ho nhp khu chuyn sang xc nh theo phng php 2. * iu kin p dng: - L hng nhp khu ging ht c xut khu n Vit Nam vo cng ngy hoc trong vng 60 ngy trc hoc sau ngy xut khu ca l hng ang c xc nh tr gi tnh thu; - L hng nhp khu ging ht c giao dch mua bn cng cp hoc c iu chnh v cng cp bn bun hoc bn l; c cng s lng hoc c iu chnh v cng s lng vi l hng ang c xc nh tr gi tnh thu; - L hng nhp khu ging ht c cng khong cch v phng thc vn chuyn hoc c iu chnh v cng khong cch v phng thc vn chuyn ging nh l hng ang c xc nh tr gi tnh thu. * Phng php xc nh: tng t nh phng php 3 - xc nh tr gi giao dch ca hng ha nhp khu tng t. Phng php 3: Tr gi giao dch ca hng ha nhp khu tng t * Xc nh tr gi tnh thu: Phng php 3 c p dng trong trng hp s dng cc phng php 1 v 2 nu trn m vn khng xc nh c tr gi tnh thu. Theo phng php ny, tr gi tnh thu ca hng ho nhp khu c xc nh theo phng php tr gi giao dch ca hng ho nhp khu tng t. Tr gi tnh thu = Tr gi tnh thu ca hng ha nhp khu tng t * Mt s im lu : - Hng ho nhp khu tng t c c quan hi quan chp nhn xc nh tr gi tnh thu theo tr gi giao dch v c cng cc iu kin mua bn, iu kin v thi gian xut khu vi hng ha nhp khu ang xc nh tr gi tnh thu; - Trng hp khng tm c l hng nhp khu tng t c cng iu kin mua bn vi l hng nhp khu ang c xc nh tr gi tnh thu th la chn l hng nhp khu tng t khc v iu kin mua bn, nhng phi c iu chnh v cng iu kin mua bn; - Nu khng c l hng nhp khu c sn xut bi cng mt nh sn xut th mi xt n hng ho c sn xut bi nh sn xut khc; - Xc nh c t hai tr gi giao dch ca hng ho nhp khu tng t tr ln th tr gi tnh thu l tr gi giao dch thp nht, sau khi iu chnh mc gi v cng iu kin.
263

* iu kin la chn l hng nhp khu tng t: - V thi gian: c xut khu n Vit Nam vo cng ngy hoc trong vng 60 ngy trc hoc sau ngy xut khu ca l hng ang c xc nh tr gi tnh thu; - C cng iu kin mua bn: giao dch mua bn cng cp hoc c iu chnh v cng cp bn bun hoc bn l, c cng s lng hoc c iu chnh v cng s lng vi l hng ang c xc nh tr gi tnh thu; - C cng khong cch v phng thc vn chuyn hoc c iu chnh v cng khong cch v phng thc vn chuyn ging nh l hng ang c xc nh tr gi tnh thu. * Chng t, ti liu phi np: - H s hi quan; - T khai hi quan v t khai tr gi ca hng ho nhp khu tng t; v - Hp ng vn ti ca hng ho nhp khu tng t (nu c s iu chnh chi ph ny); - Hp ng bo him ca hng ho nhp khu tng t (nu c s iu chnh chi ph ny); - Hp ng thng mi, ho n thng mi ca hng ho nhp khu tng t, cc bng gi bn hng xut khu ca nh sn xut hoc ngi bn hng nc ngoi (nu c s iu chnh v s lng, cp thng mi); - Cc h s, chng t hp php, hp l khc cn thit v lin quan n vic xc nh tr gi tnh thu (nu cn thit). Phng php 4: Tr gi khu tr * Nu p dng n phng php 3 m khng xc nh c tr gi tnh thu th chuyn sang phng php 4 - Phng php tnh theo tr gi khu tr. Tr gi tnh thu Gi bn hng ha nhp khu, nhp = khu ging ht hoc nhp khu tng t trn th trng ni a Vit Nam Chi ph hp l, li nhun khi bn hng

* Khng p dng phng php ny nu hng ha cha bn trn th trng Vit Nam hoc vic bn hng cha c hch ton trn chng t, s sch k ton theo quy nh ca php lut v k ton Vit Nam hoc hng bn lin quan n khon tr gip do bt k ngi no cung cp. * iu kin la chn n gi bn trn th trng Vit Nam: - n gi bn trn th trng Vit Nam phi l n gi bn ca hng ho nhp khu ang c xc nh tr gi tnh thu, hng ho nhp khu ging ht hoc hng ho nhp khu tng t, c bn nguyn trng nh khi nhp khu; - n gi bn c la chn l n gi tng ng vi lng hng ho c bn ra vi s lng lu k ln nht mc hnh thnh n gi; - Hng ho c bn ra ngay sau khi nhp khu, nhng khng qu 90 ngy sau ngy nhp khu ca hng ho ang c xc nh tr gi tnh thu; ngi mua hng trong nc v ngi bn khng c mi quan h c bit. * Cc khon c khu tr khi n gi bn hng: - Chi ph hp l, gm: Chi ph vn chuyn, ph bo him v chi ph cho cc hot ng khc lin quan n vic vn chuyn hng ho sau khi nhp khu, c th:
264

 Cc khon thu, ph v l ph phi np ti Vit Nam khi nhp khu v bn hng ho nhp khu trn th trng ni a Vit Nam. Chi ph chung lin quan n cc hot ng bn hng ho nhp khu ti Vit Nam. - Li nhun, gm: Hoa hng c hng khng gm chi ph hp l Li nhun bn hng c xc nh theo chun mc k ton Vit Nam - S dng gi bn ca hng khng cn nguyn trng nh khi nhp khu xc nh tr gi khu tr. Nu khng tm c n gi bn ca hng ho c bn nguyn trng nh khi nhp khu th ly n gi bn hng ho nhp khu qua qu trnh gia cng, ch bin thm trong nc v tr i cc chi ph gia cng, ch bin lm tng thm gi tr ca hng ho, vi iu kin c th nh lng c cc chi ph gia tng do qu trnh gia cng, ch bin thm trong nc. Khng p dng gi hng ha qua gia cng ch bin xc nh tr gi khu tr nu: khng tch c cc chi ph gia tng trong qu trnh gia cng ch bin hoc sau gia cng, ch bin m hng ho nhp khu ch cn l mt b phn ca hng ho c bn ra trn th trng trong nc hoc sau khi gia cng, ch bin m hng ho nhp khu b thay i c im, tnh cht, cng dng v khng cn nhn bit c hng ho nhp khu ban u. - Chng t, ti liu phi np: H s lm th tc hi quan v cc giy t sau: Ho n bn hng do B Ti chnh pht hnh hoc cho php s dng (bn sao). Hp ng i l bn hng. Bn gii trnh v doanh thu bn hng v cc khon chi ph hp l. T khai hi quan v t khai tr gi ca l hng c la chn khu tr. Cc ti liu cn thit khc kim tra, xc nh tr gi tnh thu theo yu cu ca c quan hi quan. Phng php 5: Tr gi tnh ton * Nu p dng n phng php 4 m vn cha xc nh c tr gi tnh thu th chuyn sang phng php 5 - tr gi tnh ton tnh. Tc l da vo cc cn c hp l tnh tr gi hng nhp khu. Chi ph trc tip sn Chi ph chung v li Cc khon = xut hng ho NK ca + nhun bn hng ca nh + cng thm9 nh sn xut nc XK sn xut XK vo VN * Cn c xc nh tr gi tnh ton: s liu c ghi chp v phn nh trn chng t, s sch k ton ca ngi sn xut tr khi cc s liu ny khng ph hp cc s liu thu thp c ti Vit Nam. S liu ny phi tng ng vi nhng s liu thu c t nhng hot ng sn xut, mua bn hng ho nhp khu cng phm cp hoc cng chng loi do ngi sn xut ti nc xut khu sn xut ra xut khu n Vit Nam. Tr gi tnh ton
9

Cc khon cng thm c hng dn ti iu 18 mc II Chng II Thng t s 205/2010/TT-BTC ngy 15/12/2010 ca B Ti chnh hng dn Ngh nh 40/2007/N-CP ngy 16/3/2007 v xc nh tr gi hi quan i vi hng ha xut, nhp khu.

265

* Chng t, ti liu phi np: Ngi khai hi quan hoc ngi nhp khu phi np bn sao c xc nhn sao y bn chnh ca cc ti liu, chng t sau, ng thi xut trnh bn gc i chiu: Bn gii trnh ca ngi sn xut v cc chi ph nu ti im a v b khon 1 mc ny, km theo bn sao c xc nhn ca ngi sn xut v cc chng t, s liu k ton ph hp vi bn gii trnh ny; Ho n bn hng ca ngi sn xut; Chng t v cc chi ph cng thm. Phng php 6: Tr gi suy lun * Nu s dng n phng php 5 m vn cha xc nh c tr gi tnh thu th chuyn sang phng php 6 - Tr gi tnh thu theo phng php suy lun, * Phng php suy lun l p dng tun t, linh hot cc phng php t phng php 1 n phng php 5 v dng ngay ti phng php xc nh c tr gi tnh thu, vi iu kin vic p dng ph hp vi cc quy nh c th sau: - Cn c vo cc ti liu, s liu khch quan, c sn ti thi im xc nh tr gi tnh thu; - Khng c s dng cc tr gi di y xc nh tr gi tnh thu: Gi bn trn th trng ni a ca mt hng cng loi c sn xut ti Vit Nam; Gi bn hng ho th trng ni a nc xut khu; Gi bn hng ho xut khu n mt nc khc; Chi ph sn xut hng ho, tr chi ph sn xut ca hng ho nhp khu quy nh theo phng php tnh ton; Ga tnh thu ti thiu; Cc loi gi gi nh; H thng xc nh tr gi cho php s dng t gi cao hn trong hai tr gi thay th lm tr gi tnh thu. 4.9. Cc vn bn quy phm php lut hin hnh v thu XNK - Lut thu xut khu, thu nhp khu s 45/2005/QH11 ngy 14/6/2005; - Lut hi quan s 29/2001/QH10 ngy 29/6/2001; Lut sa i, b sung mt s iu ca Lut hi quan s 42/2005/QH11 ngy 14/6/2005; - Lut qun l thu s 78/2006/QH11 ngy 29/11/2006; - Ngh nh s 87/2010/N-CP ngy 13/8/2010 thay th Ngh nh s 149/2005/N-CP ngy 8/12/2005 ca Chnh ph quy nh chi tit thi hnh Lut thu xut khu, thu nhp khu; - Ngh nh s 154/2005/N-CP ngy 15/12/2005 ca Chnh ph quy nh chi tit mt s iu ca Lut hi quan v th tc hi quan, kim tra, gim st hi quan; - Ngh nh s 85/2007/N-CP ngy 25/5/2007 ca Chnh ph quy nh chi tit thi hnh Lut qun l thu; - Ngh nh s 106/2010/N-CP ngy 28/10/2010 sa i, b sung mt s iu ca Ngh nh s 85/2007/N-CP ngy 25/5/2007 ca Chnh ph quy nh chi tit thi hnh Lut qun l thu v Ngh nh s 100/2008/N-CP quy nh chi tit thi hnh mt s iu ca Lut thu thu nhp c nhn; - Ngh nh s 66/2002/N-CP ngy 1/7/2002 ca Chnh ph quy nh v nh
266

mc hnh l ca ngi xut cnh, nhp cnh v qu biu, tng nhp khu c min thu; - Thng t s 194/2010/TT-BTC ngy 20/01/2011 ca B Ti chnh hng dn th tc hi quan, kim tra gim st hi quan; thu xut khu, thu nhp khu v qun l thu i vi hng ho xut khu, nhp khu (thay th Thng t s 79/2009/TTBTC ngy 20/04/2009 ca B Ti chnh); - Thng t s 205/2010/TT-BTC ngy 15/12/2010 hng dn thi hnh Ngh nh s 40/2007/N-CP ngy 16 thng 3 nm 2007 ca Chnh ph quy nh v vic xc nh tr gi hi quan i vi hng ho xut khu, nhp khu (thay th Thng t 40/2008/TT-BTC ngy 21/5/2008). 5. Thu thu nhp doanh nghip (TNDN) 5.1. Nhng vn chung v thu TNDN 5.1.1. Khi nim Theo ngha thng thng, thu TNDN c hiu l mt loi thu trc thu nh trc tip vo thu nhp ca mt t chc, mt php nhn. Tuy nhin, trn phng din lut php, loi thu ny cng c th c s dng m rng din iu chnh i vi thu nhp ca nhng c nhn hoc nhm c nhn kinh doanh, hp tc x, cc hnh thc hp danh, lin kt... tu thuc vo yu cu qun l ca Nh nc. Trn th gii, loi thu ny c nhng tn gi khc nhau, tu theo quan nim hoc quy nh php lut ca mi nc, nhiu khi trong cc ti liu khc nhau cng c tn gi khng ging nhau do vic s dng cc thut ng qua dch thut. Theo , thu TNDN cn c gi l thu cng ty (corporation tax); thu thu nhp cng ty (corporation income tax); thu li tc (profit tax) hoc thu li tc cng ty (corporation profit tax). Nhiu kin cho rng thu nhp doanh nghip c s dng nhiu hn, ph bin hn, thc dng hn v khi s dng n s d nh thu hn so vi s dng phm tr li tc. V k thut lp php, cc nc trn th gii cng c nhng cch thc khng ging nhau trong vic ban hnh cc o lut thu nh vo thu nhp ca php nhn. C nc ban hnh lut thu TNDN (Vit Nam l mt th d), cng c nc ban hnh o lut thu thu nhp chung, trong c cc chng, mc quy nh v thu TNDN. Vit Nam, phm tr thu nhp doanh nghip c bit n k t khi trin khai cng tc nghin cu v ban hnh Lut thu thu nhp doanh nghip nm 1997, thi hnh t 1999 thay th cho Lut thu li tc trc y. Thu TNDN l loi thu trc thu, trc tip iu chnh vo thu nhp ca cc t chc, thi gian u (1999 n 2008) Lut thu TNDN cn p dng i vi c thu nhp ca c nhn, h gia nh sn xut, kinh doanh hng ho, dch v (gi chung l c s kinh doanh). 5.1.2. c im ca thu TNDN - c im ca thu trc thu l tnh cht lu tin do vic nh thu c tnh n kh nng ca ngi np, tuy nhin thu TNDN thng khng s dng thu sut lu tin m s dng thu sut ng nht (flat tax rate). Mc thu sut khc nhau c th c p dng i vi cc nhm i tng hoc mt s loi thu nhp khc nhau v mc tiu chnh sch. - Thu TNDN nh vo thu nhp ca mi t chc, php nhn kinh doanh v thng c coi nh l mt loi thu nh vo vn (t bn), bi vn ca mt t chc c hnh thnh t s ng gp ca cc t chc, c nhn s hu n. Trn gic kinh
267

t, thu TNDN c xem nh mt loi thu thu trc hoc thu gp ca thu thu nhp c nhn. Thng qua vic thu thu TNDN, cc chnh ph c th gim bt c chi ph qun l thu v hn ch c nhiu ri ro so vi thu thu thu nhp c nhn. - Cc chnh sch khuyn khch, u i thu v cc mc tiu pht trin kinh t x hi hoc tham gia gii quyt cc vn x hi thng c lng ghp, thit k trong quy nh php lut v thu TNDN. c bit, cc u i thu TNDN thu ht u t vo cc vng kh khn, khuyn khch pht trin cc lnh vc theo nh hng, cnh tranh thu ht u t nc ngoi thng c th hin trong chnh sch thu TNDN ca nhiu nc. Nhng c im nu trn t ra yu cu phi xem xt mi quan h gia thu TNDN v thu thu nhp c nhn, gia chnh sch thu vi chnh sch pht trin kinh t cng nh cc cam kt quc t v t do ho thng mi v bo h u t. 5.1.3. Vai tr ca thu TNDN - Thu TNDN c vai tr quan trng trong khuyn khch u t pht trin kinh t - x hi, khuyn khch chuyn dch c cu kinh t theo ngnh v lnh th thng qua cc quy nh v u i thu, cc yu t k thut trong tnh thu, qun l thu. - Thu TNDN l cng c quan trng v hiu qu trong vic bo m ngun thu cho NSNN p ng cc nhu cu chi tiu ca chnh ph. Ti cc nc ang pht trin, thu TNDN thng l mt trong nhng ngun thu ln, n nh ca ngn sch quc gia. - Thu TNDN thu trn thu nhp ca doanh nghip sau khi tr i nhng chi ph to ra thu nhp trong mi k tnh thu, s thu cao hay thp tc ng trc tip n hiu qu kinh doanh ca doanh nghip, vic tnh thu cn da vo cc chun mc k ton, gn vi cc quy ch qun l ti chnh ca mi doanh nghip,... V vy, thu TNDN c ngha nh mt cng c gip doanh nghip tng cng cng tc qun l ni b cng nh xc nh chin lc kinh doanh trong tng thi k. 5.1.4. Qu trnh hnh thnh v pht trin ca thu TNDN Vit Nam - Nm 1997, Quc hi ban hnh Lut thu TNDN thay th cho Lut thu li tc, p dng t nm 1999. Theo Lut ny, ngha v thu c s phn bit gia cc doanh nghip c vn u t nc ngoi (FDI) v t chc, c nhn trong nc. i vi mi t chc, c nhn trong nc khng phn bit ngnh ngh, lnh vc kinh doanh u p dung mc thu 32%. Ngoi ra, nhng c s kinh doanh c li th khch quan cn phi np thu TNDN b sung (ti a 25% thu nhp do li th khch quan mang li theo quy nh ca Chnh ph). Cc d n u t lp doanh nghip mi thuc ngnh ngh, lnh vc hoc a bn khuyn khch u t theo Lut khuyn khch u t trong nc th c p dng cc mc thu sut u i 15%, 20% hoc 25% tu thuc vo iu kin p ng c. Doanh nghip FDI np thu theo quy nh ca Lut u t nc ngoi ti Vit Nam: thu sut ph thng 25%, cc mc thu sut u i l 10%, 15% hoc 20% tu thuc vo tng d n t tiu chun khuyn khch u t theo lnh vc, ngnh ngh hoc a bn. Ngoi ra, khi chuyn li nhun v nc cn phi np thu chuyn li nhun ra nc ngoi vi cc mc thu 5%, 7%, hoc 10% tu thuc vo tng d n c th (t nm 2000 c h xung tng ng cn 3%, 5%, 7%). Cc mc thu sut ph thng, thu sut u i, thu chuyn li nhun c ghi vo Giy php u t. - Ngy 17/6/2003, Quc hi ban hnh Lut thu TNDN s 09/2003/QH11 c hiu lc thi hnh t nm 2004, p dng thng nht gia doanh nghip trong nc v doanh nghip FDI vi mc thu sut ph thng l 28%. Cng vi vic bi b thu chuyn li nhun ra nc ngoi, cc u i thu c bo lu theo nguyn tc chn
268

mc u i cao nht khc nhau ang c quy nh ti Lut khuyn khch u t trong nc v Lut u t nc ngoi quy nh trong Lut ny. - Ngy 3/6/2008, Quc hi ban hnh Lut thu TNDN s 14/2008/QH12 thay th Lut thu TNDN s 09/2003/QH11. Lut thu TNDN mi s 14/2008 c hiu lc thi hnh k t 01/01/2009. 5.2. Ni dung ch yu ca Lut thu TNDN hin hnh 5.2.1. Ngi np thu Theo iu 2 Lut thu TNDN s 14/2008/QH12 ngy 03/6/2008, iu 2 Ngh nh s 124/2008/N-CP ngy 11/12/2008, ngi np thu TNDN l cc t chc hot ng sn xut kinh doanh c thu nhp chu thu, bao gm: a) Doanh nghip (DN) c thnh lp theo quy nh ca php lut Vit Nam ; b) DN c thnh lp theo quy nh ca php lut nc ngoi (sau y gi l DN nc ngoi) c c s thng tr hoc khng c c s thng tr ti Vit Nam; c) T chc c thnh lp theo Lut Hp tc x; d) n v s nghip c thnh lp theo quy nh ca php lut Vit Nam ; ) T chc khc c hot ng sn xut, kinh doanh c thu nhp. Cc DN, t chc nc ngoi tin hnh hot ng kinh doanh ti Vit Nam khng theo cc hnh thc quy nh ti Lut u t v Lut Doanh nghip hoc c thu nhp pht sinh ti Vit Nam trn c s hp ng, tho thun hoc cam kt vi t chc, c nhn Vit Nam hoc vi Nh thu nc ngoi thc hin mt phn ca Hp ng nh thu np thu TNDN theo vn bn hng dn ring ca B Ti chnh v thu nh thu.10 T chc nc ngoi, php nhn nc ngoi c hot ng kinh doanh ti Vit Nam hoc c thu nhp pht sinh t Vit Nam (do cc t chc, c nhn kinh doanh Vit Nam chi tr) c ngha v tr thu TNDN. Cc i tng ny khng hnh thnh php nhn Vit Nam theo quy nh ca Lut v u t, Lut doanh nghip, Lut cc t chc tn dng, Lut du kh s np thu theo phng thc khu tr ti ngun, cc Bn Vit Nam chu trch nhim khu tr, gi li tin thu np cho Chnh ph Vit Nam, ng thi tr vo s tin tr cho nc ngoi. Vic np thu i vi trng hp ny p dng i vi dch v cung cp cho Vit Nam, dch v gn vi hng ho, li tin vay, thu nhp t bn quyn chuyn giao cng ngh, chuyn giao quyn s hu tr tu, quen gi l thu nh thu nc ngoi. 5.2.2. Thu nhp chu thu (TNCT) TNCT trong k tnh thu bao gm thu nhp t hot ng sn xut, kinh doanh (SXKD) hng ho, dch v v thu nhp khc. Thu nhp khc gm thu nhp t chuyn nhng vn, chuyn nhng bt ng sn; thu nhp t quyn s hu, quyn s dng ti sn; thu nhp t chuyn nhng, cho thu, thanh l ti sn; thu nhp t li tin gi, cho vay vn, bn ngoi t; hon nhp
T 01/01/2009 thc hin theo Thng t s 134/2008/TT-BTC ngy 31/12/2008 hng dn thc hin ngha v thu p dng i vi t chc, c nhn nc ngoi kinh doanh ti Vit Nam hoc c thu nhp ti Vit Nam (thay th Thng t s 05/2005/TT-BTC ngy 11/01/2005 ca B Ti chnh); v Thng t 197/2009/TT-BTC ngy 09/10/2009 ca B Ti chnh b sung Thng t s 134/2008/TTBTC ngy 31/12/2008 hng dn thc hin ngha v thu p dng i vi t chc, c nhn nc ngoi kinh doanh ti Vit Nam hoc c thu nhp ti Vit Nam.
10

269

cc khon d phng; thu khon n kh i xa nay i c; thu khon n phi tr khng xc nh c ch; khon thu nhp t kinh doanh ca nhng nm trc b b st v cc khon thu nhp khc, k c thu nhp nhn c t hot ng sn xut, kinh doanh ngoi Vit Nam. Thu nhp chu thu trong k tnh thu xc nh nh sau: Thu nhp Doanh Chi ph Cc khon thu = + chu thu thu c tr nhp khc Thu nhp t hot ng SXKD hng ha, dch v bng doanh thu ca hot ng SXKD hng ha, dch v tr chi ph c tr ca hot ng SXKD hng ha, dch v . DN c nhiu hot ng kinh doanh p dng nhiu mc thu sut khc nhau th phi tnh ring thu nhp ca tng hot ng nhn vi thu sut tng ng. Thu nhp t hot ng chuyn nhng bt ng sn phi hch ton ring k khai np thu TNDN, khng c b tr vi thu nhp hoc l t cc hot ng SXKD khc. Xc nh thu nhp chu thu i vi mt s hot ng c th: (i)- Thu nhp t chuyn nhng vn (tr thu nhp t chuyn nhng chng khon nu di y) c xc nh bng tng s tin thu theo hp ng chuyn nhng tr (-) gi mua phn vn c chuyn nhng, tr (-) chi ph lin quan trc tip n vic chuyn nhng; Trng hp DN c chuyn nhng vn khng nhn bng tin m nhn bng ti sn, li ch vt cht khc (nh: c phiu, chng ch qu) c pht sinh thu nhp th phi chu thu TNDN. (ii)- Thu nhp t chuyn nhng chng khon c xc nh bng gi bn tr (-) gi mua ca chng khon c chuyn nhng, tr (-) cc chi ph lin quan trc tip n vic chuyn nhng chng khon; Trng hp cng ty c phn thc hin pht hnh c phiu th phn chnh lch gia gi pht hnh v mnh gi khng tnh thu thu nhp doanh nghip. Trng hp doanh nghip c phn tin hnh chia tch, hp nht, sp nhp m thc hin hon i c phiu ti thi im chia tch, hp nht, sp nhp nu pht sinh thu nhp th phn thu nhp ny phi chu thu TNDN. Trng hp doanh nghip c chuyn nhng chng khon khng nhn bng tin m nhn bng ti sn, li ch vt cht khc (nh: c phiu, chng ch qu) c pht sinh thu nhp th phi chu thu TNDN. (iii)- Thu nhp t bn quyn s hu tr tu, chuyn giao cng ngh c xc nh bng tng s tin thu c tr (-) gi vn hoc chi ph to ra quyn s hu tr tu, cng ngh c chuyn giao, tr (-) chi ph duy tr, nng cp, pht trin quyn s hu tr tu, cng ngh c chuyn giao v cc khon chi c tr khc; (iv)- Thu nhp v cho thu ti sn c xc nh bng doanh thu cho thu tr (-) cc khon trch khu hao c bn, chi ph duy tu, sa cha, bo dng ti sn, chi ph thu ti sn cho thu li (nu c) v cc chi ph khc c tr lin quan n vic cho thu ti sn; (v)- Thu nhp t chuyn nhng, thanh l ti sn (tr bt ng sn) bng s tin thu c t chuyn nhng, thanh l ti sn tr (-) gi tr cn li ca ti sn ghi trn s sch k ton ti thi im chuyn nhng, thanh l v cc khon chi ph c tr lin quan n vic chuyn nhng, thanh l ti sn; (vi)- Thu nhp t hot ng bn ngoi t bng tng s tin thu t bn ngoi t tr (-) gi mua ca s lng ngoi t bn ra (khng bao gm chnh lch t gi hi oi do nh gi li cc khon mc tin t c gc ngoi t cui nm ti chnh, chnh lch t
270

gi pht sinh trong qu trnh u t xy dng c bn giai on trc hot ng sn xut kinh doanh); (vii)- Chnh lch do nh gi li ti sn l phn chnh lch gia gi tr nh gi li vi gi tr cn li ghi trn s sch k ton ca ti sn; i vi TSC khi gp vn l phn chnh lch gia gi tr nh gi li vi gi tr cn li ca TSC ang ghi trn s sch k ton; i vi TSC c iu chuyn khi chia, tch, hp nht, sp nhp, chuyn i loi hnh DN, l phn chnh lch gia gi tr nh gi li so vi gi tr cn li ca TSC ang ghi trn s sch k ton. Chnh lch do nh gi li TSC khi gp vn, ti sn iu chuyn khi chia, tch, hp nht, sp nhp, chuyn i loi hnh DN c tnh vo thu nhp khc trong k tnh thu; ring chnh lch do nh gi li gi tr quyn s dng t gp vn c tnh dn vo thu nhp khc trong thi gian ti a khng qu 10 nm k t nm c ti sn i gp vn. (viii)- Cc khon thu nhp nhn c t hot ng sn xut, kinh doanh, dch v nc ngoi l tng cc khon thu nhp trc thu. 5.2.3. Phng php tnh thu TNDN - Thu TNDN phi np c xc nh theo cng thc: Thu TNDN Thu nhp Thu sut = x phi np tnh thu thu TNDN - Nu DN trch lp Qu pht trin khoa hc v cng ngh th xc nh: Thu TNDN phi np = Thu nhp tnh thu Phn trch lp qu KH&CN x Thu sut thu TNDN

Trng hp DN np thu TNDN hoc loi thu tng t thu TNDN ngoi Vit Nam th c tr s thu TNDN np nhng ti a khng qu s thu phi np theo quy nh ca Lut thu TNDN ca Vit Nam. - Thu sut thu TNDN l 25%. Mt s lu : + DN ang trong thi gian c hng thu sut u i th tnh np thu theo mc thu sut u i khi v ch khi p ng iu kin u i. + DN c hot ng tm kim, thm d, khai thc du kh v ti nguyn qu him khc ti Vit Nam th TN t cc hot ng ny np thu theo mc thu sut t 32% n 50%. Cn c vo v tr khai thc, iu kin khai thc v tr lng m DN c d n u t tm kim, thm d, khai thc du kh v ti nguyn qu him khc gi h s d n u t n B Ti chnh trnh Th tng Chnh ph quyt nh mc thu sut c th cho tng d n, tng c s kinh doanh. Ti nguyn qu him khc bao gm: bch kim, vng, bc, thic, wonfram, antimoan, qu, t him. - K tnh thu TNDN xc nh theo nm dng lch. Trng hp p dng nm ti chnh khc vi nm dng lch th k tnh thu theo nm ti chnh p dng. K tnh thu u tin i vi DN mi thnh lp v k tnh thu cui cng i vi DN chuyn i loi hnh, sp nhp, chia tch, gii th, ph sn c xc nh ph hp vi k k ton theo quy nh ca php lut v k ton. - Trng hp k tnh thu nm u tin ca DN mi thnh lp k t khi c cp Giy chng nhn ng k kinh doanh v k tnh thu nm cui cng i vi DN chuyn i loi hnh, hp nht, sp nhp, chia, tch, gii th, ph sn c thi gian ngn hn 03 thng th c cng vi k tnh thu nm tip theo (i vi DN mi thnh lp) hoc k tnh thu nm trc (i vi DN chuyn i loi hnh, chuyn i hnh
271

thc s hu, hp nht, sp nhp, chia tch, gii th, ph sn) hnh thnh mt k tnh thu TNDN. Trng hp doanh nghip thc hin chuyn i k tnh thu TNDN t nm dng lch sang nm ti chnh hoc ngc li th k tnh thu TNDN ca nm chuyn i khng vt qu 12 thng. V d: Doanh nghip A k tnh thu TNDN nm 2010 p dng theo nm dng lch, nhng u nm 2011 la chn chuyn i sang nm ti chnh t ngy 01/4 nm ny sang ngy 31/03 nm sau, th k tnh thu TNDN nm chuyn i c tnh t ngy 01/01/2011 n ht ngy 31/03/2011, k tnh thu TNDN nm ti chnh tip theo c tnh t ngy 01/04/2011 n ht ngy 31/03/2012. - n v s nghip c pht sinh hot ng kinh doanh hng ho, dch v thuc i tng chu thu thu nhp doanh nghip m cc n v ny hch ton c doanh thu nhng khng hch ton v xc nh c chi ph, thu nhp ca hot ng kinh doanh th k khai np thu thu nhp doanh nghip tnh theo t l % trn doanh thu bn hng ho, dch v, c th nh sau: + i vi dch v: 5%; + i vi kinh doanh hng ho: 1%; + i vi hot ng khc (bao gm c hot ng gio dc, y t, biu din ngh thut): 2%; V d: n v s nghip A c pht sinh hot ng cho thu nh, doanh thu cho thu nh 1 nm l 100 triu ng, n v khng hch ton v xc nh c chi ph, thu nhp ca hot ng cho thu nh nu trn do vy n v la chn k khai np thu thu nhp doanh nghip tnh theo t l % trn doanh thu bn hng ho, dch v nh sau: S thu TNDN phi np = 100.000.000 ng x 5% = 5.000.000 ng. 5.2.4. Xc nh cc cn c tnh thu Cn c tnh thu TNDN l thu nhp tnh thu v thu sut. (Di y l ni dung v xc nh cc cn c ny. Ring cc quy nh v Doanh thu v Chi ph c nu trong cc im ring 5.2.5 v 5.2.6). a) Thu nhp tnh thu trong k c xc nh bng thu nhp chu thu (TNCT) tr i thu nhp c min thu v cc khon l c kt chuyn t cc nm trc theo quy nh. Cng thc xc nh: Thu nhp tnh thu = Thu nhp chu thu Thu nhp c min thu + Cc khon l c kt chuyn theo quy nh

b) TNCT trong k bao gm TN t hot ng kinh doanh v TN khc. Thu nhp t hot ng kinh doanh bng (=) doanh thu tr (=) i cc khon chi ph hp l c tr. Nu DN c nhiu hot ng p dng cc mc thu sut khc nhau th tnh ring thu nhp ca tng hot ng p thu sut tng ng. Cc khon thu nhp khc c hng dn ti im (di y). i vi thu nhp t hot ng chuyn nhng bt ng sn c hch ton ring k khai np thu, khng c b tr vi thu nhp hoc l t cc hot ng SXKD khc. Cch xc nh thu nhp chu thu: Thu nhp Doanh Chi ph Cc khon thu = + chu thu thu c tr nhp khc c) Thu nhp c min thu: Thc hin theo quy nh ti iu 4 Lut thu
272

TNDN, iu 4 Ngh nh s 124/2008 v Thng t hng dn ca B Ti chnh. C th nh sau: c1. Thu nhp t trng trt, chn nui, nui trng thy sn ca t chc c thnh lp theo Lut hp tc x. c2. Thu nhp t vic thc hin dch v k thut trc tip phc v nng nghip (ti, tiu nc; cy, ba t; no vt knh, mng ni ng; phng tr su, bnh cho cy trng, vt nui; dch v thu hoch sn phm nng nghip). c3. Thu nhp t vic thc hin hp ng nghin cu khoa hc v pht trin cng ngh, thu nhp t kinh doanh sn phm sn xut th nghim v thu nhp t sn xut sn phm lm ra t cng ngh mi ln u tin p dng ti Vit Nam, k c thu nhp t chuyn nhng chng ch gim pht thi (CERs), thi gian min thu ti a khng qu 01 nm, k t ngy bt u sn xut sn phm theo hp ng nghin cu khoa hc v ng dng cng ngh, sn xut th nghim hoc sn xut theo cng ngh mi, k t ngy c cp chng ch gim pht thi (CERs). c4. Thu nhp t hot ng sn xut, kinh doanh hng ha, dch v ca doanh nghip c t 30% s lao ng bnh qun trong nm tr ln l ngi khuyt tt, ngi sau cai nghin, ngi nhim HIV/AIDS. Doanh nghip c min thu theo quy nh ny phi l DN c s lao ng bnh qun trong nm t 20 ngi tr ln, khng bao gm DN hot ng trong lnh vc ti chnh, kinh doanh bt ng sn. Thu nhp c min thu quy nh ny l thu nhp t hot ng sn xut kinh doanh, khng bao gm thu nhp khc. c5. Thu nhp t hot ng dy ngh dnh ring cho ngi dn tc thiu s, ngi khuyt tt, tr em c hon cnh c bit kh khn, i tng t nn x hi, ngi ang cai nghin, ngi sau cai nghin, ngi nhim HIV/AIDS. Trng hp c s dy ngh c c cc i tng khc th phn thu nhp c min thu c xc nh theo t l gia s ngi dn tc thiu s, ngi khuyt tt, tr em c hon cnh c bit kh khn, i tng t nn x hi, ngi ang cai nghin, ngi sau cai nghin, ngi nhim HIV/AIDS so vi tng s ngi hc ca c s. c6. Thu nhp c chia t hot ng gp vn, mua c phn, lin doanh, lin kt kinh t vi DN trong nc, sau khi bn nhn gp vn, pht hnh c phiu, lin doanh, lin kt np thu TNDN theo quy nh ca Lut thu TNDN (TN l c tc), k c trng hp bn nhn gp vn, pht hnh c phiu, bn lin doanh, lin kt c min thu, gim thu. c7. Khon ti tr nhn c s dng cho hot ng gio dc, nghin cu khoa hc, vn ho, ngh thut, t thin, nhn o v hot ng x hi khc ti Vit Nam. Trng hp t chc nhn ti tr s dng khng ng mc ch cc khon ti tr trn th t chc nhn ti tr phi tnh np thu TNDN theo mc thu sut 25% trn s tin nhn ti tr s dng khng ng mc ch. T chc nhn ti tr ti im ny phi c thnh lp v hot ng theo quy nh ca php lut, thc hin ng quy nh ca php lut v k ton thng k. d) Cc khon l c kt chuyn DN c pht sinh l th c chuyn sang cc k sau, ti a khng qu 5 nm tip theo nm pht sinh l nh quy nh ti iu 16 Lut thu TNDN (hng dn c th ti Mc VII, Phn C Thng t hng dn ca B Ti chnh). Mt s lu : - DN t xc nh s l c tr vo thu nhp trc khi tnh thu, Nu trong thi gian chuyn l c pht sinh tip s l th cn tnh ring s l pht sinh ca tng nm xc nh ng thi gian c chuyn l tnh lin tc khng qu 5 nm, k t nm tip
273

sau nm pht sinh l. Trng hp c quan c thm quyn kim tra, thanh tra quyt ton thu xc nh s l c chuyn khc vi s l do DN t khai th s l c chuyn tnh theo kt lun ca c quan c thm quyn nhng m bo chuyn l tnh lin tc khng qu 5 nm, k t nm tip sau nm pht sinh l. - DN chuyn i loi hnh, chuyn i s hu (k c giao, bn doanh nghip Nh nc), sp nhp, hp nht, chia, tch, gii th, ph sn phi thc hin quyt ton thu vi c quan thu n thi im c quyt nh chuyn i loi hnh, chuyn i s hu, sp nhp, hp nht, chia, tch, gii th, ph sn ca c quan c thm quyn. S l qua quyt ton phi c theo di chi tit theo nm pht sinh v c tip tc chuyn sang DN k tha m bo nguyn tc chuyn l tnh lin tc khng qu 5 nm. - DN l lin doanh ca nhiu DN khc, khi c quyt nh gii th m b l th s l c chia cho tng DN tham gia lin doanh cc DN ny tng hp, tr vo kt qu kinh doanh ca mnh khi quyt ton thu nhng m bo nguyn tc chuyn l tnh lin tc khng qu 5 nm. ) Thu nhp khc Thu nhp khc c quy nh ti khon 2, iu 3 Lut thu TNDN v Thng t hng dn ca B Ti chnh. y l cc khon thu nhp chu thu trong k tnh thu m khng thuc cc ngnh, ngh lnh vc kinh doanh c trong ng k kinh doanh ca doanh nghip, gm cc khon sau: (1) Thu nhp t chuyn nhng vn, chuyn nhng chng khon (hng dn chi tit trong Thng t ca B Ti chnh). (2) Thu nhp t chuyn nhng bt ng sn (hng dn chi tit trong Thng t ca B Ti chnh). (3) Thu nhp t quyn s hu, quyn s dng ti sn, bao gm c tin thu v bn quyn di mi hnh thc tr cho quyn s hu, quyn s dng ti sn; thu v quyn s hu tr tu; Thu nhp t chuyn giao cng ngh theo quy nh ca php lut, thu nhp v cho thu ti sn di mi hnh thc. (4) Thu nhp t chuyn nhng ti sn, thanh l ti sn (tr bt ng sn), cc loi giy t c gi khc. (5) Thu nhp t li tin gi, li cho vay vn di mi hnh thc theo quy nh ca php lut, ph bo lnh tn dng v cc khon ph khc trong hp ng cho vay vn. Trng hp khon thu t li tin gi, li cho vay vn pht sinh cao hn khon chi tr li tin vay theo quy nh, sau khi b tr phn chnh lch cn li tnh vo thu nhp khc khi xc nh thu nhp chu thu. Trng hp khon thu t li tin gi, li cho vay vn pht sinh thp hn khon chi tr li tin vay theo quy nh, sau khi b tr phn chnh lch cn li tnh vo chi ph c tr khi xc nh thu nhp chu thu. (6) Thu nhp t kinh doanh ngoi t; Li v chnh lch t gi hi oi thc t pht sinh trong k ca hot ng SXKD (khng bao gm li chnh lch t gi hi oi do nh gi li cc khon mc tin t c gc ngoi t cui nm ti chnh, li chnh lch t gi pht sinh trong qu trnh u t xy dng c bn giai on trc hot ng SXKD). Trong nm tnh thu Doanh nghip c chnh lch t gi pht sinh trong k v chnh lch t gi do nh gi li cc khon n phi tr c gc ngoi t cui nm ti chnh, th c xc nh nh sau:
274

+ Khon chnh lch t gi pht sinh trong k lin quan trc tip n doanh thu, chi ph ca hot ng sn xut kinh doanh chnh ca doanh nghip c tnh vo chi ph hoc thu nhp ca hot ng sn xut kinh doanh chnh ca doanh nghip. Khon chnh lch t gi pht sinh trong k khng lin quan trc tip n doanh thu, chi ph ca hot ng sn xut kinh doanh chnh ca doanh nghip, nu pht sinh l chnh lch t gi tnh vo chi ph sn xut kinh doanh chnh, nu pht sinh li chnh lch t gi tnh vo thu nhp khc. + Li chnh lch t gi do nh gi li cc khon n phi tr bng ngoi t cui nm ti chnh c b tr vi l chnh lch t gi do nh gi li cc khon n phi tr bng ngoi t cui nm ti chnh. Sau khi b tr nu cn li chnh lch t gi th tnh vo thu nhp khc, nu l chnh lch t gi th tnh vo chi ph sn xut kinh doanh khi xc nh thu nhp chu thu. Trng hp chnh lch t gi do nh gi li cc khon n phi tr bng ngoi t tnh vo chi ph lm cho kt qu kinh doanh ca doanh nghip b l th c th phn b mt phn chnh lch t gi cho nm sau doanh nghip khng b l nhng phi m bo phn chnh lch t gi tnh vo chi ph trong nm t nht cng phi bng chnh lch t gi ca s ngoi t n hn phi tr trong nm . Cc khon chnh lch t gi nu trn khng bao gm chnh lch t gi hi oi do nh gi li s d cui nm l: tin mt, tin gi, tin ang chuyn, cc khon n phi thu c gc ngoi t; chnh lch t gi pht sinh trong qu trnh u t xy dng c bn hnh thnh TSC m TSC ny cha a vo sn xut kinh doanh (khng phn bit doanh nghip cha i vo hot ng sn xut kinh doanh hay i vo hot ng sn xut kinh doanh). Thu nhp t hot ng kinh doanh ngoi t: bng tng s tin thu t bn ngoi t tr (-) tng gi mua ca s lng ngoi t bn ra. (7) Hon nhp cc khon d phng gim gi hng tn kho, d phng tn tht cc khon u t ti chnh, d phng n kh i v hon nhp khon d phng bo hnh sn phm, hng ho, cng trnh xy lp trch nhng ht thi gian trch lp khng s dng hoc s dng khng ht. (8) Khon n kh i xo nay i c. (9) Khon n phi tr khng xc nh c ch n. (10) TN t hot ng ca nhng nm trc b b st do DN pht hin ra. (11) Chnh lch gia thu v tin pht, tin bi thng do bn i tc vi phm hp ng kinh t sau khi tr khon b pht, b tr bi thng do vi phm hp ng theo quy nh ca php lut. Trng hp doanh nghip c khon thu v tin pht, tin bi thng do bn i tc vi phm hp ng pht sinh cao hn khon chi tin pht, tin bi thng do vi phm hp ng (cc khon pht ny khng thuc cc khon tin pht v vi phm hnh chnh theo quy nh ca Php lnh x l vi phm hnh chnh), sau khi b tr phn chnh lch cn li tnh vo thu nhp khc. Trng hp doanh nghip c khon thu v tin pht, tin bi thng do bn i tc vi phm hp ng pht sinh thp hn khon chi tin pht, tin bi thng do vi phm hp ng (cc khon pht ny khng thuc cc khon tin pht v vi phm hnh chnh theo quy nh ca Php lnh x l vi phm hnh chnh), sau khi b tr phn chnh lch cn li tnh gim tr vo thu nhp khc. Trng hp n v trong nm khng pht sinh thu nhp khc th c gim tr vo thu nhp hot ng sn xut kinh doanh.
275

(12) Chnh lch do nh gi li ti sn theo quy nh ca php lut gp vn, iu chuyn ti sn khi chia, tch, hp nht, sp nhp, chuyn i loi hnh doanh nghip, tr trng hp nh gi ti sn c nh khi chuyn doanh nghip Nh nc thnh cng ty c phn. (13) Qu biu, qu tng bng tin, bng hin vt; thu nhp nhn c bng tin, bng hin vt t khon h tr tip th, h tr chi ph, chit khu thanh ton, thng khuyn mi v cc khon h tr khc. (14) Tin n b v ti sn trn t v tin h tr di di sau khi tr cc khon chi ph lin quan nh: chi ph di di, gi tr cn li ca TSC v cc chi ph khc (nu c). Ring tin n b v TSC trn t v tin h tr di di ca cc DN di chuyn a im theo quy hoch ca c quan Nh nc c thm quyn m gi tr ca cc khon h tr, n b sau khi tr cc chi ph lin quan (nu c), phn cn li DN s dng theo quy nh ca php lut c lin quan. (15) Cc khon TN lin quan n vic tiu th hng ho, cung cp dch v khng tnh trong doanh thu nh: thng gii phng tu nhanh, tin thng phc v trong ngnh n ung, khch sn sau khi tr cc khon chi ph to ra khon thu nhp . (16) TN v tiu th ph liu, ph phm sau khi tr chi ph thu hi v chi ph tiu th. Thu nhp v tiu th ph liu, ph phm c xc nh bng thu nhp t vic bn ph liu, ph phm tr chi ph thu hi v chi ph tiu th ph liu, ph phm. Trng hp doanh nghip pht sinh khon thu nhp t bn ph liu, ph phm c to ra trong qu trnh sn xut ca cc sn phm ang c hng u i thu TNDN th khon thu nhp ny c hng u i thu TNDN. Trng hp doanh nghip pht sinh khon thu nhp t bn ph liu, ph phm c to ra trong qu trnh sn xut ca cc sn phm khng c hng u i thu TNDN th khon thu nhp nhp ny c tnh vo thu nhp khc, khng c p dng u i thu TNDN. (17) Cc khon TN t cc hot ng gp vn c phn, lin doanh, lin kt kinh t trong nc c chia t TN trc khi np thu TNDN (trong trng hp cc bn tham gia lin doanh, lin kt cam kt v thng nht quy nh trong Hp ng iu khon chia thu nhp trc thu). (18) Thu nhp nhn c t hot ng sn xut, kinh doanh hng ho, dch v nc ngoi. DN Vit Nam u t ra nc ngoi thc hin k khai v np thu TNDN theo qui nh ca Lut thu s 14/2008 ca Vit Nam theo thu sut 25%, k c trng hp DN ang c hng u i min, gim thu TNDN theo php lut ca nc ni DN u t. C quan thu c quyn n nh thu nhp chu thu t hot ng SXKD ti nc ngoi ca DN Vit Nam u t ra nc ngoi i vi cc trng hp vi phm qui nh v k khai, np thu. Trng hp khon thu nhp t d n u t ti nc ngoi chu thu TNDN (hoc mt loi thu c bn cht tng t nh thu TNDN) nc ngoi th khi tnh thu phi np ti Vit Nam, DN c tr s thu np nc ngoi hoc c i tc nc tip nhn u t tr thay (k c thu i vi tin li c phn), nhng s thu c tr khng vt qu s thu thu nhp tnh theo thu sut 25%.
276

i vi khon thu nhp t hot ng sn xut kinh doanh ca d n u t ti nc k Hip nh trnh nh thu hai ln vi Vit Nam, DN k khai v np thu theo quy nh ti Hip nh. (19) Cc khon thu nhp nhn c bng tin hoc hin vt t cc ngun ti tr tr khon ti tr c min thu quy nh ti Khon 7, iu 4 Lut thu TNDN s 14/2008 v c s dng ng mc ch ti tr. (20) Khon tin hon thu xut, nhp khu ca hng ho thc xut khu, thc nhp khu pht sinh trong nm quyt ton thu TNDN c tnh gim tr chi ph. Trng hp khon tin hon thu xut, nhp khu ca hng ho thc xut khu, thc nhp khu pht sinh ca cc nm quyt ton thu TNDN trc th tnh vo thu nhp khc. Trng hp khon thu nhp ny lin quan trc tip n lnh vc sn xut kinh doanh ang c hng u i thu TNDN th khon thu nhp ny c hng u i thu TNDN. Trng hp khon thu nhp ny khng lin quan trc tip lnh vc sn xut kinh doanh c hng u i thu TNDN th khon thu nhp ny c tnh vo thu nhp khc, khng c p dng u i thu TNDN. (21) Cc khon thu nhp khc theo quy nh ca php lut. 5.2.5. Doanh thu xc nh thu nhp chu thu (TNCT) a) Doanh thu tnh thu nhp chu thu l ton b tin bn hng, tin cung ng dch v k c tr gi, ph thu, ph tri m c s kinh doanh c hng, khng phn bit thu c tin hay cha thu c tin. - C s kinh doanh np thu GTGT theo phng php khu tr thu: doanh thu tnh theo gi khng c thu GTGT. - C s kinh doanh np thu GTGT theo phng php trc tip trn GTGT: doanh thu tnh theo gi bao gm c thu gi tr gia tng (tng gi thanh ton). b) Thi im xc nh doanh thu tnh TNCT c xc nh nh sau: - i vi hot ng bn hng ho l thi im chuyn giao quyn s hu, quyn s dng hng ho cho ngi mua. - i vi cung ng dch v l thi im hon thnh vic cung ng dch v cho ngi mua hoc thi im lp ho n cung ng dch v. Trng hp thi im lp ho n xy ra trc thi im dch v hon thnh th thi im xc nh doanh thu c tnh theo thi im lp ho n. - Trng hp khc theo quy nh ca php lut. c) Quy nh v Doanh thu tnh TNCT mt s trng hp c th: c1. Hng ho, dch v bn theo phng thc tr gp, tr chm th doanh thu l tin bn hng ho, dch v tr tin mt ln, khng bao gm tin li tr gp, tin li tr chm. c2. i vi hng ho, dch v dng trao i; biu, tng, cho; tiu dng ni b c xc nh theo gi bn ca sn phm, hng ho, dch v cng loi hoc tng ng trn th trng ti thi im trao i; biu, tng, cho; tiu dng ni b. (Hng ho, dch v tiu dng ni b l hng ho, dch v do DN sn xut hoc cung ng s dng cho tiu dng, khng bao gm loi s dng tip tc qu trnh SXKD ca doanh nghip). c3. Hot ng gia cng hng ho: Doanh thu l tin thu v hot ng gia cng bao gm c tin cng, chi ph v nhin liu, ng lc, vt liu ph v chi ph khc phc v cho vic gia cng hng ho.
277

c4. i vi hng ho bn qua cc i l, k gi, bn ng gi hng hoa hng c xc nh nh sau: - DN giao hng ho cho cc i l, k gi (k c bn hng a cp): Doanh thu l tng s tin bn hng ho. - DN nhn lm i l, nhn k gi bn hng ng gi quy nh ca DN giao i l, k gi : Doanh thu l tin hoa hng c hng, xc nh theo hp ng. c5. Hot ng cho thu ti sn: Doanh thu l s tin bn thu tr tng k theo hp ng. Nu bn i thu tr tin thu trc cho nhiu nm th doanh thu tnh TNCT c phn b cho s nm tr tin trc. c6. Hot ng tn dng, cho thu ti chnh: Doanh thu l tin li cho vay, doanh thu v cho thu ti chnh phi thu pht sinh trong k tnh thu. c7. Hot ng vn ti: Doanh thu l ton b doanh thu vn chuyn hnh khch, hng ho, hnh l pht sinh trong k tnh thu. c8. Hot ng cung cp in, nc sch l s tin cung cp in, nc sch ghi trn ho n GTGT. Thi im xc nh doanh thu tnh TNCT l ngy xc nhn ch s cng t in v c ghi trn ho n tnh tin in, tin nc sch. c9. Hot ng kinh doanh sn gn: Doanh thu l tin bn th hi vin, bn v chi gn v cc khon thu khc trong k tnh thu. c10. Hot ng kinh doanh bo him v ti bo him: Doanh thu l s tin phi thu v thu ph bo him gc, thu ph v dch v i l (gim nh tn tht, xt gii quyt bi thng, yu cu ngi th ba bi hon, x l hng bi thng 100%); thu ph nhn ti bo him; thu hoa hng nhng ti bo him v cc khon thu khc v kinh doanh bo him sau khi tr cc khon hon hoc gim ph bo him, ph nhn ti bo him; cc khon hon hoc gim hoa hng nhng ti bo him. Trng hp ng bo him th doanh thu tnh TNCT ca tng bn trong hp ng (H ng bo him) l tin thu ph bo him gc c phn b theo t l ng bo him cho mi bn cha bao gm thu GTGT. i vi hp ng bo him tho thun tr tin theo tng k th doanh thu tnh thu nhp chu thu l s tin phi thu pht sinh trong tng k. c11. i vi hot ng xy dng, lp t: Doanh thu l gi tr cng trnh, gi tr hng mc cng trnh hoc gi tr khi lng cng trnh xy dng, lp t nghim thu. c12. Hot ng kinh doanh di hnh thc hp ng hp tc kinh doanh: - Trng hp cc bn tham gia hp ng hp tc kinh doanh phn chia kt qu kinh doanh bng doanh thu bn hng ho, dch v th doanh thu tnh thu l doanh thu ca tng bn c chia theo hp ng. - Trng hp cc bn phn chia kt qu kinh doanh bng sn phm th doanh thu tnh thu l doanh thu ca sn phm c chia cho tng bn theo hp ng. - Trng hp cc bn phn chia kt qu bng li nhun trc thu TNDN th doanh thu xc nh thu nhp trc thu l s tin bn hng ho, dch v theo hp ng. Cc bn phi c ra mt bn lm i din c trch nhim xut ho n, ghi nhn doanh thu, chi ph, xc nh li nhun trc thu TNDN chia cho tng bn tham gia hp ng hp tc kinh doanh. Mi bn tham gia hp ng hp tc kinh doanh t thc hin ngha v thu TNDN ca mnh theo quy nh hin hnh. - Trng hp cc bn phn chia kt qu kinh doanh bng li nhun sau thu TNDN th doanh thu xc nh TNCT l s tin bn hng ho, dch v theo hp ng. Cc bn tham gia hp ng hp tc kinh doanh phi c ra mt bn lm i din
278

c trch nhim xut ho n, ghi nhn doanh thu, chi ph v k khai np thu TNDN thay cho cc bn cn li tham gia hp ng hp tc kinh doanh. c13. Hot ng kinh doanh tr chi c thng (casino, tr chi in t c thng, kinh doanh gii tr c t cc) : Doanh thu l s tin thu t hot ng ny bao gm c thu tiu th c bit tr (-) s tin tr thng cho khch. c14. Hot ng kinh doanh chng khon: Doanh thu l cc khon thu t dch v mi gii, t doanh chng khon, bo lnh pht hnh chng khon, qun l danh mc u t, t vn ti chnh v u t chng khon, qun l qu u t, pht hnh chng ch qu, dch v t chc th trng v cc dch v chng khon khc theo quy nh ca php lut. c15. i vi dch v ti chnh phi sinh: Doanh thu l s tin thu t vic cung ng cc dch v ti chnh phi sinh thc hin trong k tnh thu. 5.2.6. Chi ph c tr khi xc nh TNCT Lut thu TNDN s 14/2008 v cc vn bn hng dn thc hin c thay i cch quy nh v chi ph c tr, theo ch quy nh iu kin c tr v lit k cc khon chi khng c tr. Nhng khon chi tho mn iu kin, khng c tn trong bn lit k th ng nhin c tr. a) iu kin c tr chi ph: - Khon chi thc t pht sinh lin quan n hot ng SXKD ca DN; - Khon chi c ho n, chng t hp php theo quy nh ca php lut. b) Danh mc 31 khon chi khng c tr khi xc nh TNCT: b1. Khon chi khng p ng cc iu kin quy nh trn. Ring phn gi tr tn tht do thin tai, dch bnh v trng hp bt kh khng khc khng c bi thng th c tnh vo chi ph. Hng ho b h hng do ht hn s dng, b h hng do thay i qu trnh sinh ho t nhin cng c coi l trng hp tn tht bt kh khng, theo , chi ph tn tht khng c bi thng v nm trong nh mc do doanh nghip xy dng c tnh vo chi ph c tr khi xc nh thu nhp chu thu (phn vt nh mc s khng c tnh vo chi ph c tr) khi xc nh thu nhp chu thu. c tnh vo chi ph c tr, h s chng t bao gm: - i vi ti sn, hng ho b tn tht do thin tai, dch bnh, ho hon, h s gm: + Vn bn ca doanh nghip gi c quan thu trc tip qun l gii trnh v ti sn, hng ho b tn tht do thin tai, dch bnh, ho hon. + Bin bn kim k gi tr ti sn, hng ho b tn tht do doanh nghip lp. Bin bn kim k gi tr ti sn, hng ho tn tht phi xc nh r gi tr ti sn, hng ho b tn tht, nguyn nhn tn tht, trch nhim ca t chc, c nhn v nhng tn tht; chng loi, s lng, gi tr ti sn hng ho c th thu hi c (nu c) km theo h s v ti sn, hng ho; bng k xut nhp tn hng ho b tn tht c xc nhn do i din hp php ca doanh nghip k v chu trch nhim trc c quan c thm quyn. + Vn bn xc nhn ca chnh quyn cp x ni xy ra s vic thin tai, dch bnh, ho hon l trong thi gian c xy ra thin tai, dch bnh, ho hon. + H s bi thng thit hi c c quan bo him chp nhn bi thng (nu c).
279

+ H s quy nh trch nhim ca t chc, c nhn phi bi thng (nu c). - i vi tn tht do hng ho b h hng do ht hn s dng, b h hng do thay i qu trnh sinh ho t nhin, h s chng t gm: + Vn bn ca doanh nghip gi c quan thu trc tip qun l gii trnh v hng ho b b h hng do ht hn s dng, b h hng do thay i qu trnh sinh ho t nhin v nm trong nh mc do doanh nghip xy dng. + Bin bn kim k gi tr hng ho b h hng do doanh nghip lp. Bin bn kim k gi tr hng ho h hng phi xc nh r gi tr hng ho b h hng, nguyn nhn h hng; chng loi, s lng, gi tr hng ho c th thu hi c (nu c); bng k xut nhp tn hng ho b h hng c xc nhn do i din hp php ca doanh nghip k v chu trch nhim trc c quan c thm quyn. + H s bi thng thit hi c c quan bo him chp nhn bi thng (nu c). + H s quy nh trch nhim ca t chc, c nhn phi bi thng (nu c). Doanh nghip gi c quan thu trc tip qun l vn bn gii trnh v ti sn, hng ho b tn tht do thin tai, dch bnh, ho hon; hng ho b h hng do ht hn s dng, b h hng do thay i qu trnh sinh ho t nhin khng c bi thng chm nht khi np h s k khai quyt ton thu TNDN theo quy nh ca nm xy ra ti sn, hng ha b tn tht, b h hng. Cc h s khc (bao gm bin bn kim k gi tr ti sn hng ho b tn tht, b h hng; vn bn xc nhn ca chnh quyn a phng; h s bi thng thit hi c c quan bo him chp nhn bi thng (nu c); H s quy nh trch nhim ca t chc, c nhn phi bi thng (nu c) v cc ti liu khc) c lu ti doanh nghip v xut trnh vi c quan thu khi c quan thu yu cu. b2. Khu hao TSC thuc mt trong cc trng hp sau: - TSC khng s dng cho hot ng SXKD hng ho, dch v (tr 1 s loi dng cho phc li phc v ngi lao ng ti DN nh nh ngh gia ca, nh thay qun o, nh v sinh, b cha nc sch, nh xe, phng hoc trm y t khm cha bnh, xe a n ngi lao ng, c s o to, dy ngh cho ngi lao ng do doanh nghip u t xy dng c coi l TSC dng cho sn xut kinh doanh v c trch khu hao). - TSC khng c giy t chng minh c thuc quyn s hu ca DN (tr thu mua ti chnh). - TSC khng c qun l, theo di, hch ton trong s sch k ton ca DN theo ch qun l TSC v hch ton k ton hin hnh. - Phn trch khu hao vt mc quy nh hin hnh ca B Ti chnh . - Phn trch khu hao TSC tng ng vi phn nguyn gi vt trn 1,6 t ng/xe i vi t ch ngi t 9 ch ngi tr xung (p dng vi trng hp mi ng k s dng v hch ton trch khu hao t ngy 1/1/2009), tr t chuyn kinh doanh vn ti hnh khch, du lch v khch sn; phn trch khu hao i vi TSC l tu bay dn dng v du thuyn khng s dng cho mc ch kinh doanh vn chuyn hng ho, hnh khch, khch du lch. - Khu hao i vi TSC khu hao ht gi tr. - Quyn s dng t lu di khng c trch khu hao vo chi ph c tr khi xc nh thu nhp chu thu; quyn s dng t c thi hn nu c y ho n chng t v thc hin ng cc th tc theo quy nh ca php lut, c tham gia vo
280

hot ng sn xut kinh doanh th c phn b dn vo chi ph c tr theo thi hn c php s dng t theo quy nh. Trng hp doanh nghip mua TSC hu hnh l nh ca, vt kin trc gn lin vi quyn s dng t lu di th gi tr quyn s dng t phi xc nh ring v ghi nhn l TSC v hnh, cn TSC hu hnh l nh ca, vt kin trc th nguyn gi l gi mua thc t phi tr cng (+) cc khon chi ph lin quan trc tip n vic a TSC hu hnh vo s dng. + Nu ti sn mua ca cc t chc, c nhn c ha n GTGT tch ring c gi tr quyn s dng t th gi tr quyn s dng t ghi trn ha n l ti sn c nh v hnh khng c trch khu hao vo chi ph c tr. + Nu ti sn mua ca h gia nh, c nhn khng c ha n GTGT th gi tr quyn s dng t l ti sn c nh v hnh khng c trch khu hao vo chi ph c tr. Gi tr quyn s dng t c xc nh theo gi th trng nhng khng c thp hn gi t do U ban nhn dn tnh, thnh ph trc thuc trung ng quy nh ti thi im mua ti sn. b3. Chi nguyn liu, vt liu, nhin liu, nng lng, hng ho phn vt mc tiu hao hp l (Doanh nghip t xy dng, qun l nh mc tiu hao nguyn liu, vt liu, nhin liu, nng lng, hng ho s dng vo sn xut, kinh doanh. nh mc ny c xy dng t u nm hoc u k sn xut sn phm v lu ti doanh nghip ng thi xut trnh y vi c quan thu khi c quan thu yu cu. Ring nh mc chnh ca nhng sn phm ch yu ca doanh nghip th doanh nghip c trch nhim thng bo cho c quan thu qun l trc tip trong thi hn 3 thng k t khi bt u i vo sn xut, kinh doanh. Danh mc nh mc chnh ca nhng sn phm ch yu ca doanh nghip do doanh nghip quyt nh. Trng hp doanh nghip trong thi gian sn xut kinh doanh c iu chnh, b sung nh mc tiu hao nguyn vt liu thng bo vi c quan thu th phi thng bo li cho c quan thu qun l trc tip bit. Thi hn cui cng ca vic thng bo cho c quan thu vic iu chnh, b sung nh mc tiu hao l thi hn np t khai quyt ton thu thu nhp doanh nghip theo quy nh ca nm quyt ton. Trng hp mt s nguyn liu, vt liu, nhin liu, hng ho Nh nc ban hnh nh mc tiu hao th thc hin theo nh mc ca Nh nc ban hnh). b4. Chi ph ca DN mua hng ho, dch v khng c ho n, c php lp Bng k thu mua hng ho, dch v mua vo (theo mu s 01/TNDN km theo Thng t 130/2008) nhng khng lp Bng k km theo chng t thanh ton i vi vic mua hng ho l nng sn, lm sn, thy sn ca ngi sn xut, nh bt trc tip bn ra; mua sn phm th cng lm bng nguyn liu hoc tn dng t sn phm nng nghip ca ngi sn xut th cng khng kinh doanh trc tip bn ra; mua t, , ct, si ca ngi dn t khai thc trc tip bn ra; mua ph liu ca ngi trc tip thu nht; mua dng, ti sn ca h gia nh, c nhn qua s dng trc tip bn ra v mt s dch v mua ca c nhn khng kinh doanh. b5. Chi tin lng, tin cng thuc mt trong cc trng hp sau: - Tin lng, tin cng, cc khon khc hch ton tr cho ngi lao ng nhng thc t khng chi tr hoc khng c ha n, chng t theo quy nh ca php lut. - Cc khon tin thng cho ngi lao ng khng c ghi c th iu kin c hng v mc c hng ti mt trong cc h s sau: Hp ng lao ng; Tho c lao ng tp th; Quy ch ti chnh ca Cng ty, Tng cng ty, Tp on;
281

Quy ch thng do Ch tch Hi ng qun tr, Tng gim c, Gim c quy nh theo quy ch ti chnh ca Cng ty, Tng cng ty. - Tin lng, tin cng v cc khon ph cp phi tr cho ngi lao ng nhng ht thi hn np h s quyt ton thu nm thc t cha chi (tr trng hp DN trch lp qu d phng b sung vo qu tin lng ca nm sau lin k nhm bo m vic tr lng khng b gin on v khng c s dng vo mc ch khc. DN t quyt nh mc lp d phng nhng khng qu 17% qu tin lng thc hin. Trng hp doanh nghip c trch lp qu d phng b sung vo qu tin lng ca nm sau lin k nhm bo m vic tr lng khng b gin on v khng s dng vo mc ch khc th qu d phng c trch lp nhng khng qu 17% qu tin lng thc hin. Qu tin lng thc hin l tng s tin lng thc t chi tr ca nm quyt ton n thi hn cui cng np h s quyt ton theo quy nh (khng bao gm s tin trch lp qu d phng tin lng ca nm trc chi trong nm quyt ton thu). Trng hp qu tin lng ca doanh nghip c duyt theo quy nh th vic trch lp d phng qu tin lng phi m bo nguyn tc s tin trch lp d phng cng tng s tin lng, tin cng thc t chi tr n thi hn np h s quyt ton khng vt qu tng tin lng, tin cng phi tr cho ngi lao ng theo qu tin lng c duyt (nu c). Vic trch lp d phng tin lng phi m bo sau khi trch lp doanh nghip khng b l, nu doanh nghip b l th khng c trch 17%. V d: Qu tin lng nm 2011 ca Doanh nghip A (DNA) phi tr cho ngi lao ng c duyt l 10 t ng: + Trng hp 1: Trong nm 2011 DNA tr tin lng, tin cng v cc khon ph cp cho ngi lao ng s tin 8 t ng, nh vy n cui ngy 31/12/2011 cn d li 2 t ng so vi qu tin lng c duyt. Trong qu I nm 2012 n v tip tc s dng qu tin lng nm 2011 chi tr tin lng tin cng ca nm 2011 l 300 triu ng. Nh vy qu tin lng thc hin nm 2011 n thi hn cui cng np h s quyt ton l 8,3 t ng. m bo vic tr lng nm sau khng b gin on, DN A c trch lp qu d phng mc ti a l: 8,3 t ng x 17% = 1,411 t ng. Tng s tin lng c tnh vo chi ph khi xc nh thu nhp chu thu ca nm 2011 = 8,3 t ng + 1,411 t ng = 9,711 t ng. + Trng hp 2: Tnh n cui ngy 31/3/2012 DNA chi tr tin lng, tin cng trong nm 2011 v chi b sung trong 3 thng u nm 2012 tng cng l 9,5 t ng. Vy m bo vic tr lng khng b gin on, DNA c trch lp qu d phng mc ti a l: 9,5 t ng x 17% = 1,615 t ng. Tng s tin lng nm 2011 nu tnh ng 17% trn qu lng thc hin bng (=) 9,5 t ng + 1,615 t ng = 11,115 t ng. Tuy nhin do qu lng phi tr cho ngi lao ng c duyt theo quy nh l 10 t ng, do vy tng s tin lng c tnh vo chi ph khi xc nh thu nhp chu thu ca nm 2011 l 10 t ng. Trng hp nm trc doanh nghip c trch lp qu d phng tin lng nhng n ngy 31/12 ca nm sau doanh nghip cha s dng hoc s dng khng ht qu d phng tin lng th doanh nghip phi ghi gim chi ph ca nm sau. V d: Khi np h s quyt ton thu nm 2011 DN B c trch qu d phng tin lng l 10 t ng, n ngy 31/12/2012, DN B mi chi s tin t qu d phng
282

tin lng nm 2011 l 7 t ng th DN B phi ghi gim chi ph tin lng nm sau (nm 2012) l 3 t ng (10 t 7 t). Khi lp h s quyt ton nm 2012 nu DN B c nhu cu trch lp th tip tc trch lp qu d phng tin lng theo quy nh. - Tin lng, tin cng ca ch DN t nhn, ch cng ty TNHH 1 thnh vin (do mt c nhn lm ch); th lao tr cho cc sng lp vin, thnh vin ca hi ng thnh vin, hi ng qun tr khng trc tip tham gia iu hnh SXKD. Trng hp hp ng lao ng ca doanh nghip k vi lao ng l ngi nc ngoi c ghi khon chi v tin hc cho con ca ngi nc ngoi hc ti Vit Nam theo bc hc ph thng c doanh nghip tr c tnh cht tin lng, tin cng, khon chi ny khng tri vi cc quy nh ca php lut v tin lng, tin cng v c y chng t theo quy nh th c tnh vo chi ph c tr khi xc nh thu nhp chu thu TNDN. Trng hp hp ng lao ng ca doanh nghip k vi ngi lao ng c ghi khon chi v tin nh do doanh nghip tr cho ngi lao ng, khon chi tr ny c tnh cht tin lng, tin cng, khng tri vi cc quy nh ca php lut v tin lng, tin cng v c y chng t theo quy nh th c tnh vo chi ph c tr khi xc nh thu nhp chu thu TNDN. b6. Phn chi trang phc bng hin vt cho ngi lao ng khng c ho n, chng t; phn chi trang phc bng tin, bng hin vt cho ngi lao ng vt qu 05 (nm) triu ng/ngi/nm. Trng hp doanh nghip c chi trang phc c bng tin v hin vt cho ngi lao ng th mc chi ti a tnh vo chi ph c tr khi xc nh thu nhp chu thu khng vt qu 05 (nm) triu ng/ngi/nm. i vi nhng ngnh kinh doanh c tnh cht c th th chi ph ny c thc hin theo quy nh c th ca B Ti chnh. b7. Chi thng sng kin, ci tin m DN khng c quy ch quy nh c th, khng c hi ng nghim thu sng kin, ci tin. b8. Chi mua bo him nhn th cho nhn vin v cn b qun l. b9. Chi ph cp tu xe i ngh php khng ng theo quy nh ca B Lut Lao ng; Phn chi ph cp cho ngi lao ng i cng tc trong nc v nc ngoi vt qu 2 ln mc quy nh theo hng dn ca B Ti chnh i vi cn b cng chc, vin chc Nh nc. Chi ph i li v tin thu ch cho ngi lao ng i cng tc nu c y ha n chng t hp php theo quy nh c tnh vo chi ph c tr khi xc nh thu nhp chu thu. Trng hp doanh nghip c khon tin i li v tin cho ngi lao ng th c tnh vo chi ph c tr khon chi khon tin i li v tin theo quy nh ca B Ti chnh i vi cn b cng chc, vin chc Nh nc. b10. Cc khon chi khng ng i tng, khng ng mc ch chi hoc mc chi mc cao vt qu quy nh (chi thm cho lao ng n, lao ng l ngi dn tc thiu s). b11. Phn trch np cc qu bo him bt buc cho ngi lao ng vt mc quy nh, phn trch np kinh ph cng on cho ngi lao ng vt mc quy nh. Phn chi ng gp hnh thnh ngun chi ph qun l cho cp trn vt qu mc quy nh ca c quan qun l cp trn; chi ng gp vo cc qu ca Hip hi (cc Hip hi ny c thnh lp theo quy nh ca php lut) vt qu mc quy nh ca hip hi.
283

Phn ng gp hnh thnh ngun chi ph qun l cho cp trn l phn ng gp ca doanh nghip thuc cc Tp on kinh t Nh nc, Cng ty TNHH mt thnh vin do Nh nc lm ch s hu c thnh lp theo quy nh ca c quan Nh nc c thm quyn; phn ng gp ca cc doanh nghip thuc cc Tng cng ty thnh lp theo Quyt nh s 90, Quyt nh s 91 ca Th tng Chnh ph; phn ng gp ca doanh nghip trc thuc cc B ch qun. b12. Chi tr tin in, tin nc khng c chng t thanh ton trc tip ng tn DN hoc khng c bng k theo mu s 02/TNDN ban hnh km theo Thng t 130/2008 (vi trng hp thu a im kinh doanh). b13. Phn chi ph thu TSC vt qu mc phn b theo s nm m bn i thu tr tin trc. b14. Phn chi ph tr li tin vay vn SXKD ca i tng khng phi l t chc tn dng hoc t chc kinh t vt qu 150% mc li sut c bn do NHNNVN cng b ti thi im vay. b15. Chi tr li tin vay gp vn iu l hoc chi tr li tin vay tng ng vi phn vn iu l ng k cn thiu theo tin gp vn ghi trong iu l ca DN, k c trng hp DN i vo SXKD. b16. Trch, lp v s dng cc khon d phng gim gi hng tn kho, d phng tn tht cc khon u t ti chnh, d phng n phi thu kh i v d phng bo hnh sn phm, hng ho, cng trnh xy lp khng theo ng hng dn ca B Ti chnh v trch lp d phng. b17. Trch, lp v s dng qu d phng tr cp mt vic lm v chi tr cp thi vic cho ngi lao ng khng theo ng ch hin hnh. b18. Cc khon chi ph trch trc theo k hn m n k hn cha chi hoc chi khng ht. Cc khon trch trc bao gm: trch trc v sa cha ln ti sn c nh theo chu k, cc khon trch trc i vi hot ng hch ton doanh thu nhng cn tip tc phi thc hin ngha v theo hp ng v cc khon trch trc khc. Trng hp doanh nghip c pht sinh hot ng sn xut kinh doanh ghi nhn doanh thu tnh thu TNDN nhng cha pht sinh y chi ph th c trch trc cc khon chi ph theo quy nh vo chi ph c tr tng ng vi doanh thu ghi nhn khi xc nh thu nhp chu thu TNDN. Khi kt thc hp ng, doanh nghip phi tnh ton iu chnh, xc nh chnh xc s thu TNDN phi np da trn cc ho n, chng t hp php thc t pht sinh theo ng quy nh. i vi nhng ti sn c nh vic sa cha c tnh chu k th doanh nghip c trch trc chi ph sa cha theo d ton vo chi ph hng nm. Nu s thc chi sa cha ln hn s trch theo d ton th doanh nghip c tnh thm vo chi ph c tr s chnh lch ny. b19. Phn chi qung co, tip th, khuyn mi, hoa hng mi gii (khng bao gm hoa hng mi gii bo him theo quy nh ca php lut v kinh doanh bo him, hoa hng i l bn hng ng gi, hoa hng tr cho nh phn phi ca cc cng ty bn hng a cp); chi tip tn, khnh tit, hi ngh; chi h tr tip th, chi h tr chi ph, chit khu thanh ton; chi bo biu, bo tng ca c quan bo ch (tr chi bo biu, bo tng cho cc i tng l ngi c cng vi cch mng, thng binh, bnh binh; cn b, chin s hi o, vng su, vng xa, vng c bit kh khn) lin quan trc tip n hot ng sn xut, kinh doanh vt qu 10% tng s chi c tr. i vi DN mi thnh lp t ngy 01 thng 01 nm 2009 l phn chi vt qu 15% trong ba
284

nm u, k t khi c thnh lp. Tng s chi ph c tr khng bao gm cc khon chi quy nh trn y; i vi hot ng thng mi khng bao gm gi mua hng ha bn ra. b20. Khon l chnh lch t gi hi oi do nh gi li s d cui nm l: tin mt, tin gi, tin ang chuyn, cc khon n phi thu c gc ngoi t; l chnh lch t gi pht sinh trong qu trnh u t xy dng c bn hnh thnh TSC m TSC ny cha a vo sn xut kinh doanh (khng phn bit doanh nghip cha i vo hot ng sn xut kinh doanh hay i vo hot ng sn xut kinh doanh). b21. Chi ti tr cho gio dc khng ng i tng quy nh hoc khng c h s xc nh khon ti tr theo quy nh ca B Ti chnh. b22. Chi ti tr cho y t khng ng i tng quy nh hoc khng c h s xc nh khon ti tr theo quy nh ca B Ti chnh. b23. Chi ti tr cho vic khc phc hu qu thin tai khng ng i tng quy nh hoc khng c h s xc nh khon ti tr theo quy nh ca B Ti chnh (TT s 130/2008). b24. Chi ti tr lm nh tnh ngha cho ngi ngho khng ng i tng quy nh hoc khng c h s xc nh khon ti tr theo quy nh ca B Ti chnh (TT s 130/2008). b25. Phn chi ph qun l kinh doanh do cng ty nc ngoi phn b cho c s thng tr ti Vit Nam vt mc chi ph tnh theo cng thc do B Ti chnh quy nh theo tiu ch doanh thu. b26. Cc khon chi c b p bng ngun kinh ph khc; Cc khon c chi t Qu pht trin khoa hc v cng ngh ca doanh nghip. b27. Cc khon chi khng tng ng vi doanh thu tnh thu. Phn chi ph c php thu hi vt qu t l quy nh ti hp ng du kh c duyt; trng hp hp ng du kh khng quy nh v t l thu hi chi ph th phn chi ph vt trn 35% khng c tnh vo chi ph c tr; Cc chi ph khng c tnh vo chi ph thu hi gm: (i) Cc khon chi quy nh ti khon 2 iu 9 Lut Thu thu nhp doanh nghip; (ii) Chi ph pht sinh trc khi hp ng du kh c hiu lc, tr trng hp c tho thun trong hp ng du kh hoc theo quyt nh ca Th tng Chnh ph; (iii) Cc loi hoa hng du kh v cc khon chi khc khng tnh vo chi ph thu hi theo hp ng; (iv) Li i vi khon u t cho tm kim, thm d, pht trin m v khai thc du kh; (v) Tin pht, tin bi thng thit hi. b28. Cc khon chi ca hot ng kinh doanh bo him, kinh doanh x s, kinh doanh chng khon v mt s hot ng kinh doanh c th khc khng thc hin ng theo vn bn hng dn ring ca B Ti chnh. b29. Cc khon tin pht v vi phm hnh chnh: vi phm lut giao thng, vi phm ch ng k kinh doanh, vi phm ch k ton thng k, vi phm php lut v thu v cc khon pht v vi phm hnh chnh khc theo quy nh ca php lut. b30. Chi v u t xy dng c bn trong giai on u t hnh thnh TSC; chi ng h a phng; chi ng h cc on th, t chc x hi ngoi doanh nghip; chi t thin (tr khon chi ti tr cho gio dc, y t, khc phc hu qu thin tai v lm nh tnh ngha cho ngi ngho ng hng dn ca B Ti chnh); chi ph mua th hi vin sn golf, chi ph chi golf. Khi bt u hot ng sn xut kinh doanh, doanh nghip cha pht sinh doanh thu nhng c pht sinh cc khon chi thng xuyn duy tr hot ng sn xut kinh
285

doanh ca doanh nghip (khng phi l cc khon chi u t xy dng hnh thnh TSC) m cc khon chi ny p ng cc iu kin theo quy nh th khon chi ny c tnh vo chi ph c tr khi xc nh thu nhp chu thu. b31. Thu GTGT u vo c khu tr hoc c hon; thu TNDN; thu TNCN. Khon thu TNCN khng c tnh vo chi ph c tr khi xc nh thu nhp chu thu l s tin thu do doanh nghip khu tr trn thu nhp ca ngi np thu np vo ngn sch nh nc. Trng hp doanh nghip k hp ng lao ng quy nh tin lng, tin cng tr cho ngi lao ng khng bao gm thu thu nhp c nhn th thu thu nhp c nhn doanh nghip np thay l khon chi ph tin lng c tnh vo chi ph c tr khi xc nh thu nhp chu thu. Khon thu TNDN np thay nh thu nc ngoi (thu nh thu) c tnh vo chi ph c tr khi xc nh thu nhp chu thu trong trng hp tho thun ti hp ng nh thu, nh thu ph nc ngoi, doanh thu nh thu, nh thu ph nc ngoi nhn c khng bao gm thu TNDN (thu nh thu). 5.2.7. Xc nh thu nhp tnh thu v thu TNDN i vi chuyn nhng bt ng sn Doanh nghip thuc mi thnh phn kinh t, mi ngnh ngh c thu nhp t chuyn nhng quyn s dng t, chuyn nhng quyn thu t; cc doanh nghip kinh doanh bt ng sn c thu nhp t cho thu li t thuc din phi np thu thu nhp t chuyn nhng bt ng sn. a) Thu nhp t chuyn nhng bt ng sn bao gm cc hnh thc sau: - Thu nhp t chuyn nhng quyn s dng t, chuyn nhng quyn thu t; thu nhp t cho thu li t. - Thu nhp t chuyn nhng quyn s dng t, chuyn nhng quyn thu t gn vi ti sn trn t; thu nhp t cho thu li t gn vi ti sn trn t. Ti sn trn t bao gm: + Nh ; + C s h tng; + Cng trnh kin trc trn t; + Cc ti sn khc gn lin vi t bao gm cc ti sn l sn phm nng nghip, lm nghip, ng nghip (cy trng, vt nui); - Thu nhp t chuyn nhng quyn s hu hoc quyn s dng nh . Thu nhp t cho thu li t ca doanh nghip kinh doanh bt ng sn khng bao gm trng hp doanh nghip ch cho thu nh, c s h tng, cng trnh kin trc trn t. b) Cn c tnh thu thu nhp t chuyn nhng BS l thu nhp tnh thu v thu sut. Thu nhp tnh thu bng (=) thu nhp chu thu tr (-) cc khon l ca hot ng chuyn nhng BS ca cc nm trc (nu c). c) Thu nhp chu thu t chuyn nhng BS c xc nh bng doanh thu thu c t hot ng chuyn nhng bt ng sn tr gi vn ca BS v cc khon chi ph c tr lin quan n hot ng chuyn nhng BS. d). Mt s im lu trong quy nh hin hnh v Doanh thu t hot ng chuyn nhng BS.

286

- Doanh thu c xc nh theo gi thc t ti thi im chuyn nhng BS. Trng hp gi chuyn quyn s dng t thp hn gi t do UBND cp tnh quy nh th tnh theo gi do UBND cp tnh quy nh ti thi im chuyn nhng BS. - Thi im xc nh doanh thu tnh thu l thi im bn bn bn giao BS, khng ph thuc vic bn mua ng k quyn s hu ti sn, quyn s dng t, xc lp quyn s dng t ti c quan nh nc c thm quyn. - Trng hp c nh nc giao t, cho thu t thc hin d n u t c s h tng, nh chuyn nhng hoc cho thu, DN c thu tin ng trc ca khch hng theo tin xc nh doanh thu tnh thu TNDN tm np theo thi im thu tin ca khch hng. - DN c thu tin ca khch hng v xc nh c chi ph tng ng vi doanh thu th k khai np thu TNDN tm np theo doanh thu tr chi ph. Trng hp cha xc nh c chi ph tng ng vi doanh thu th k khai tm np thu TNDN theo t l 2% trn doanh thu thu c tin (doanh thu ny cha phi tnh vo doanh thu tnh thuTNN trong nm). Khi bn giao BS, DN quyt ton li s thu TNDN phi np. ) Mt s lu trong quy nh v chi ph chuyn nhng BS: - Nguyn tc xc nh chi ph: Cc khon chi c tr phi tng ng vi doanh thu tnh thu nhp chu thu. Trng hp d n u t hon thnh tng phn v chuyn nhng dn theo tin hon thnh th cc khon chi ph chung s dng cho d n, chi ph trc tip s dng cho phn d n hon thnh c phn b theo m2 t chuyn quyn xc nh thu nhp ca din tch t chuyn quyn. Trng hp mt phn din tch ca d n khng chuyn nhng c s dng vo hot ng kinh doanh khc th cc khon chi ph chung nu trn cng phn b cho c phn din tch ny theo di, hch ton, k khai np thu thu nhp doanh nghip i vi hot ng kinh doanh khc. - Chi ph chuyn nhng bt ng sn c tr bao gm: + Gi vn ca t chuyn quyn c xc nh ph hp vi ngun gc quyn s dng t. + Chi ph n b thit hi v t. + Chi ph n b thit hi v hoa mu. + Chi ph bi thng, h tr, ti nh c v chi ph t chc thc hin bi thng, h tr, ti nh c theo quy nh ca php lut. + Cc loi ph, l ph theo quy nh ca php lut lin quan n cp quyn s dng t. + Chi ph ci to t, san lp mt bng. + Chi ph u t xy dng kt cu h tng nh ng giao thng, in, cp nc, thot nc, bu chnh vin thng + Gi tr kt cu h tng, cng trnh kin trc c trn t. + Cc khon chi ph khc lin quan n bt ng sn c chuyn nhng. DN c hot ng kinh doanh nhiu ngnh ngh khc nhau th phi hch ton ring cc khon chi ph. Trng hp khng hch ton ring c chi ph ca tng hot ng th chi ph chung c phn b theo t l gia doanh thu t chuyn nhng BS so vi tng doanh thu ca doanh nghip. Khng c tnh vo chi ph chuyn nhng BS cc khon chi ph c Nh nc thanh ton hoc thanh ton bng ngun vn khc.
287

e) Xc nh s thu TNDN: TN t hot ng chuyn nhng BS ca DN p dng mc thu sut 25%, khng p dng thu sut u i, cho d DN ng k hot ng ti a bn c iu kin kinh t x hi kh khn hoc c bit kh khn. S thu phi np trong k i vi hot ng ny bng thu nhp tnh thu t hot ng chuyn nhng BS nhn (x) vi thu sut 25%. Thu nhp t chuyn nhng BS phi xc nh ring k khai np thu. Trng hp hot ng chuyn nhng BS b l th khon l ny khng c b tr vi thu nhp t hot ng sn xut kinh doanh v thu nhp khc m c chuyn l vo thu nhp chu thu t hot ng chuyn nhng BS ca cc nm sau (nu c). Thi gian chuyn l ti a khng qu 5 nm lin tc, k t nm tip sau nm pht sinh l. f) Mt s lu v khai np thu TNDN t chuyn nhng BS - DN np h s khai thu, np thu TNDN i vi thu nhp t chuyn nhng BS cho c quan thu a phng ni c BS c chuyn nhng. - DN khng pht sinh thng xuyn hot ng chuyn nhng BS thc hin khai thu TNDN tm tnh theo tng ln pht sinh theo mu ban hnh km theo ca B Ti chnh. Cn c vo h s khai thu, c quan thu ghi nhn s liu hoc iu chnh s thu phi np v thng bo gi trc tip cho ngi np thu. Ht nm tnh thu khi lp t khai quyt ton thu TNDN trong phi quyt ton ring s thu TNDN t chuyn nhng BS. - DN pht sinh thng xuyn hot ng chuyn nhng BS th khai thu, np thu, quyt ton thu theo hng dn ti Thng t s 28/2011/TT-BTC ngy 28/2/2011 ca B Ti chnh. Nu DN ngh np thu theo tng ln pht sinh th khai thu nh DN khng pht sinh thng xuyn hot ng chuyn nhng BS. - T chc tn dng chuyn nhng BS l ti sn bo m tin vay th t chc tn dng khi chuyn nhng BS phi k khai np thu TNDN t chuyn chuyn nhng BS. Trn cc chng t ghi r k khai, np thu thay v bn ti sn bo m tin vay. + Trng hp t chc tn dng nhn gi tr bt ng sn l ti sn bo m tin vay thay th cho vic thc hin ngha v c bo m th t chc tn dng khi c php chuyn nhng bt ng sn theo quy nh ca php lut phi k khai np thu thu nhp t hot ng chuyn nhng bt ng sn vo Ngn sch Nh nc. Trng hp bn u gi bt ng sn l ti sn bo m tin vay th s tin thu c thc hin thanh ton theo quy nh ca Chnh ph v bo m tin vay ca cc t chc tn dng v k khai np thu theo quy nh. Sau khi thanh ton cc khon trn, s tin cn li c tr cho cc t chc kinh doanh th chp bt ng sn bo m tin vay. + Trng hp t chc tn dng c php chuyn nhng bt ng sn c th chp theo quy nh ca php lut thu hi vn nu khng xc nh c gi vn ca bt ng sn th gi vn c xc nh bng (=) vn vay phi tr theo hp ng th chp bt ng sn cng (+) chi ph li vay cha tr n thi im pht mi bt ng sn th chp theo hp ng tn dng cng (+) cc khon chi ph pht sinh khi chuyn nhng bt ng sn nu c ha n, chng t hp php. + Trng hp c quan thi hnh n bn u gi bt ng sn l ti sn bo m thi hnh n th s tin thu c thc hin theo quy nh ti Ngh nh ca Chnh ph v k bin, u gi quyn s dng t bo m thi hnh n. T chc c u quyn
288

bn u gi bt ng sn thc hin k khai, khu tr tin thu thu nhp t chuyn nhng bt ng sn np vo Ngn sch Nh nc. Trn cc chng t ghi r k khai, np thu thay v bn ti sn m bo thi hnh n. + Trng hp c quan thi hnh n chuyn nhng bt ng sn l ti sn m bo thi hnh n nu khng xc nh c gi vn ca bt ng sn th gi vn c xc nh bng (=) s tin n phi tr n theo quyt nh ca To n thi hnh n cng (+) cc khon chi ph pht sinh khi chuyn nhng bt ng sn nu c ha n chng t hp php. 5.2.8. Xc nh thu nhp tnh thu v thu TNDN i vi chuyn nhng vn, chuyn nhng chng khon a) TN tnh thu i vi chuyn nhng vn - TN t chuyn nhng vn ca DN l TN c c do chuyn nhng mt phn hoc ton b s vn ca DN u t vo c s kinh doanh cho mt hoc nhiu t chc, c nhn khc (bao gm c trng hp bn ton b doanh nghip). Trng hp cng ty c phn thc hin pht hnh thm c phiu huy ng vn th phn chnh lch ln hn gia gi pht hnh v mnh gi c hch ton vo ti khon thng d vn c phn v khng tnh thu TNDN i vi khon thng d vn c phn. - Thu nhp t chuyn nhng vn tnh thu c xc nh theo nguyn tc: Doanh thu tr (-) chi ph v c xc nh nh sau: Thu nhp = Gi chuyn - Gi mua ca phn - Chi ph chuyn tnh thu nhng vn chuyn nhng nhng Trong : + Gi chuyn nhng c xc nh l tng gi tr thc t theo gi th trng m bn chuyn nhng thu c theo hp ng chuyn nhng. Trng hp hp ng chuyn nhng vn quy nh vic thanh ton theo hnh thc tr gp, tr chm th doanh thu ca hp ng chuyn nhng khng bao gm li tr gp, li tr chm theo thi hn quy nh trong hp ng. Trng hp hp ng chuyn nhng khng quy nh gi thanh ton hoc c quan thu c c s xc nh gi thanh ton khng ph hp theo gi th trng, c quan thu c quyn kim tra v n nh gi chuyn nhng. Doanh nghip c chuyn nhng mt phn vn gp trong doanh nghip m gi chuyn nhng i vi phn vn gp ny khng ph hp theo gi th trng th c quan thu c n nh li ton b gi tr ca doanh nghip ti thi im chuyn nhng xc nh li gi chuyn nhng tng ng vi t l phn vn gp chuyn nhng. Cn c n nh gi chuyn nhng da vo ti liu iu tra ca c quan thu hoc cn c gi chuyn nhng vn ca cc trng hp khc cng thi gian, cng t chc kinh t hoc cc hp ng chuyn nhng tng t ti thi im chuyn nhng. Trng hp vic n nh gi chuyn nhng ca c quan thu khng ph hp th c cn c theo gi thm nh ca cc t chc nh gi chuyn nghip c thm quyn xc nh gi chuyn nhng ti thi im chuyn nhng theo ng quy nh. + Gi mua ca phn vn chuyn nhng (gi vn) c xc nh trn c s s sch, chng t k ton v vn u t vo c s kinh doanh ca t chc, c nhn chuyn nhng vn ti thi im chuyn nhng vn v c cc bn tham gia doanh nghip hoc tham gia hp ng hp tc kinh doanh xc nhn, hoc kt qu kim ton ca cng ty kim ton c lp i vi doanh nghip 100% vn nc ngoi.
289

Trng hp doanh nghip hch ton k ton bng ng ngoi t ( c B Ti chnh chp thun) c chuyn nhng vn gp bng ngoi t th gi chuyn nhng v gi mua ca phn vn chuyn nhng c xc nh bng ng ngoi t; Trng hp doanh nghip hch ton k ton bng ng Vit Nam c chuyn nhng vn gp bng ngoi t th gi chuyn nhng phi c xc nh bng ng Vit Nam theo t gi ti thi im chuyn nhng. + Chi ph chuyn nhng l cc khon chi thc t lin quan trc tip n vic chuyn nhng, c chng t, ho n hp l. Trng hp chi ph chuyn nhng pht sinh nc ngoi th cc chng t gc phi c mt c quan cng chng hoc kim ton c lp ca nc c chi ph pht sinh xc nhn v chng t phi c dch ra ting Vit (c xc nhn ca i din c thm quyn). Chi ph chuyn nhng bao gm: chi ph lm cc th tc php l cn thit cho vic chuyn nhng; cc khon ph v l ph phi np khi lm th tc chuyn nhng; cc chi ph giao dch, m phn, k kt hp ng chuyn nhng v cc chi ph khc c chng t chng minh. b) TN tnh thu i vi chuyn nhng chng khon. - TN t chuyn nhng chng khon l TN c c t chuyn nhng mt phn hoc ton b s chng khan ca DN tham gia u t chng khon cho t chc, c nhn khc. Chng khon c chuyn nhng l cc loi chng khan theo quy nh ca php lut v chng khon v th trng chng khon. - TN tnh thu t chuyn nhng chng khon trong k c xc nh bng gi bn chng khon tr (-) gi mua ca chng khon chuyn nhng, tr (-) cc chi ph lin quan n vic chuyn nhng. - Gi bn chng khon c xc nh nh sau: + i vi chng khon nim yt v chng khon ca cng ty i chng cha nim yt nhng thc hin ng k giao dch ti trung tm giao dch chng khon th gi bn chng khon l gi thc t bn chng khon (l gi khp lnh hoc gi tho thun) theo thng bo ca S giao dch chng khon, trung tm giao dch chng khon. + i vi chng khon ca cc cng ty khng thuc cc trng hp nu trn th gi bn chng khon l gi chuyn nhng ghi trn hp ng chuyn nhng. - Gi mua ca chng khon c xc nh nh sau: + i vi chng khon nim yt v chng khon ca cng ty i chng cha nim yt nhng thc hin ng k giao dch ti trung tm giao dch chng khon th gi mua chng khon l gi thc mua chng khon (l gi khp lnh hoc gi tho thun) theo thng bo ca S giao dch chng khon, trung tm giao dch chng khon. + i vi chng khon mua thng qua u gi th gi mua chng khon l mc gi ghi trn thng bo kt qu trng u gi c phn ca t chc thc hin u gi c phn v giy np tin. + i vi chng khon khng thuc cc trng hp nu trn: gi mua chng khon l gi chuyn nhng ghi trn hp ng chuyn nhng. - Chi ph chuyn nhng l cc khon chi thc t lin quan trc tip n vic chuyn nhng, c chng t, ho n hp php. Chi ph chuyn nhng bao gm: chi ph lm cc th tc php l cn thit cho vic chuyn nhng; Cc khon ph v l ph phi np khi lm th tc chuyn nhng; Ph lu k chng khon theo quy nh ca U ban chng khon Nh nc v chng t thu ca cng ty chng khon; Ph y thc chng khon cn c vo chng t
290

thu ca n v nhn y thc; Cc chi ph giao dch, m phn, k kt hp ng chuyn nhng v cc chi ph khc c chng t chng minh. c) Thu sut thu TNDN Thu sut thu TNDN i vi thu nhp t chuyn nhng vn, chuyn nhng chng khon l 25%. d) K khai, np thu - i vi DN Vit Nam v doanh nghip nc ngoi ng k hot ng ti Vit Nam c thu nhp t chuyn nhng vn, chuyn nhng chng khon th khon thu nhp ny c xc nh l khon thu nhp khc v k khai vo thu nhp chu thu ca DN khi tnh thu TNDN. Trng hp doanh nghip c chuyn nhng vn khng nhn bng tin m nhn bng ti sn, li ch vt cht khc (c phiu, chng ch qu....) c pht sinh thu nhp th khon thu nhp ny c xc nh l khon thu nhp khc v k khai vo thu nhp chu thu khi tnh thu thu nhp doanh nghip. - i vi t chc nc ngoi kinh doanh ti Vit Nam hoc c thu nhp ti Vit Nam m t chc ny khng hot ng theo Lut u t, Lut Doanh nghip (gi chung l nh thu nc ngoi) c hot ng chuyn nhng vn. T chc, c nhn nhn chuyn nhng vn c trch nhim xc nh, k khai, khu tr v np thay t chc nc ngoi s thu thu nhp doanh nghip phi np. Trng hp bn nhn chuyn nhng vn cng l t chc nc ngoi khng hot ng theo Lut u t, Lut Doanh nghip th doanh nghip thnh lp theo php lut Vit Nam ni cc t chc nc ngoi u t vn c trch nhim k khai v np thay s thu TNDN phi np t hot ng chuyn nhng vn ca t chc nc ngoi. 5.2.9. u i thu TNDN T ngy 01/01/2009 tr i, theo Lut thu TNDN s 14/2008/QH12, cc u i thu TNDN ca Vit Nam c sp xp li theo hng n gin ti a, ct b ng k, c bit l u i thu khuyn khch u t theo lnh vc ngnh ngh, u i cho u t m rng. Cc u i thu TNDN hin hnh phn loi theo hnh thc gm c u i v thu sut (p dng thu sut thp hn trong mt thi gian nht nh) v min, gim thu trong mt s nm. Mt s trng hp c bit cn khuyn khch DN u t c p dng mc thu sut thp trong sut thi gian hot ng. V i tng u i: Ch yu dnh cho DN mi thnh lp p ng tiu ch v a bn v mt vi lnh vc cn thu ht u t. Khng p dng u i thu i vi hot ng u t m rng. Di y l cc ni dung ch yu ca chnh sch u i thu TNDN. a) u i v thu sut a1. Thu sut 10% trong thi hn mi lm nm (15 nm) p dng i vi: (i) DN thnh lp mi t d n u t thc hin ti a bn c iu kin kinh t x hi c bit kh khn quy nh ti Ph lc ban hnh km theo Ngh nh s 124/2008/N-CP ngy 11/12/2008 ca Chnh ph. (ii) DN thnh lp mi t d n u t thc hin ti cc khu kinh t, khu cng ngh cao c thnh lp theo Quyt nh ca Th tng Chnh ph; (iii) DN thnh lp mi t d n u t thuc cc lnh vc: - Cng ngh cao theo quy nh ca php lut; nghin cu khoa hc v pht trin cng ngh;

291

- u t pht trin nh my nc, nh my in, h thng cp thot nc; cu, ng b, ng st; cng hng khng, cng bin, cng sng; sn bay, nh ga v cng trnh c s h tng c bit quan trng khc do Th tng Chnh ph quyt nh; - Sn xut sn phm phn mm. a2. Thu sut u i 10% trong thi gian di hn 15 nm (ti a khng qu 30 nm) theo Quyt nh ca Th tng Chnh ph i vi DN thnh lp mi t d n u t thuc cc lnh vc nu ti im (iii) trn y thuc loi d n c quy m ln, cng ngh cao hoc mi cn c bit thu ht u t, theo ngh ca B trng B Ti chnh. a3. Thu sut 10% trong sut thi gian hot ng i vi phn thu nhp ca DN c c t hot ng trong lnh vc gio dc - o to, dy ngh, y t, vn ho, th thao v mi trng (sau y gi chung l lnh vc x hi ho). Danh mc chi tit cc hot ng trong lnh vc x hi ho do Th tng Chnh ph quy nh. a4. Thu sut u i 20% trong thi gian mi nm (10 nm) p dng i vi DN thnh lp mi t d n u t thc hin ti a bn c iu kin kinh t - x hi kh khn quy nh ti Ph lc ban hnh km theo Ngh nh s 124/2008/N-CP ngy 11/12/2008 ca Chnh ph. Danh mc a bn c iu kin kinh t - x hi kh khn v c bit kh khn quy nh ti Ph lc ban hnh km theo Ngh nh s 124/2008/N-CP ngy 11/12/2008 ca Chnh ph v c bn k tha danh mc a bn theo Ngh nh s 108/2006/N-CP ngy 22/9/2006 ca Chnh ph quy nh chi tit v hng dn thi hnh mt s iu ca Lut u t, c b sung thm mt s huyn mi do thay i n v hnh chnh. a5. Thu sut u i 20% trong sut thi gian hot ng c p dng i vi Hp tc x dch v nng nghip v Qu tn dng nhn dn (nu l c s thnh lp mi ti a bn c iu kin kinh t - x hi c bit kh khn th c p dng thu sut 10% trong 15 nm, sau chuyn sang p dng thu sut 20%). Quy nh v thi gian p dng thu sut u i c tnh lin tc t nm u tin DN c doanh thu t hot ng c hng u i thu. Ht thi gian p dng mc thu sut u i ti, doanh nghip chuyn sang p dng mc thu sut 25%. - T ngy 1/1/2009, hp tc x dch v nng nghip, qu tn dng nhn dn c p dng thu sut 20%, khng phn bit mi thnh lp hay ang hot ng. - Doanh nghip sn xut sn phm phn mm ang c hng u i thu TNDN theo Giy php u t hoc Giy chng nhn u i u t cp m mc u i thu TNDN (bao gm mc thu sut u i, thi gian min thu, gim thu) cao hn mc u i quy nh ti Giy php u t hoc Giy chng nhn u i u t th doanh nghip c chuyn sang u i theo cc mc u i quy nh ti Thng t s 130/2008/TT-BTC v Thng t 18/2011/TT-BTC cho thi gian cn li tnh t k tnh thu nm 2009. - Khng p dng u i thu TNDN i vi thu nhp t hot ng khai thc khong sn ca cc doanh nghip c thnh lp v cp giy php u t v hot ng khai thc khong sn t ngy 01/01/2009. Trng hp doanh nghip khai thc khong sn hot ng trc ngy 01/01/2009 ang hng u i thu thu nhp doanh nghip theo quy nh ti cc vn bn quy phm php lut trc y v thu thu nhp doanh nghip hoc theo Giy php u t hoc Giy chng nhn u i u t cp th tip tc c hng cc mc u i ny cho thi gian cn li. b) u i v thi gian min thu, gim thu
292

b1. Min thu 4 nm, gim 50% s thu phi np trong 9 nm tip theo i vi: (i) DN thnh lp mi t d n u t thc hin ti a bn c iu kin kinh t x hi c bit kh khn quy nh ti Ph lc ban hnh km theo Ngh nh s 124/2008/N-CP ngy 11/12/2008 ca Chnh ph. (ii) DN thnh lp mi t d n u t thc hin ti cc khu kinh t, khu cng ngh cao c thnh lp theo Quyt nh ca Th tng Chnh ph; (iii) DN thnh lp mi t d n u t thuc cc lnh vc: - Cng ngh cao theo quy nh ca php lut; nghin cu khoa hc v pht trin cng ngh; - u t pht trin nh my nc, nh my in, h thng cp thot nc; cu, ng b, ng st; cng hng khng, cng bin, cng sng; sn bay, nh ga v cng trnh c s h tng c bit quan trng khc do Th tng Chnh ph quyt nh; - Sn xut sn phm phn mm. c hng u i thu TNDN theo trng hp doanh nghip thnh lp mi t d n u t vo cc ngnh ngh u t pht trin nh my nc, nh my in, h thng cp thot nc; cu, ng b, ng st; cng hng khng, cng bin, cng sng; sn bay, nh ga v cng trnh c s h tng c bit quan trng khc do Th tng Chnh ph quyt nh th doanh nghip ch c hng u i khi cc d n u t nu trn pht sinh doanh thu. (iv) DN thnh lp mi trong lnh vc x hi ho thc hin ti a bn c iu kin kinh t - x hi kh khn hoc c bit kh khn quy nh ti Ph lc ban hnh km theo Ngh nh s 124/2008/N-CP ngy 11/12/2008 ca Chnh ph c p dng mc thu sut thu TNDN 10%. - Doanh nghip hot ng trong cc lnh vc khc nhng c pht sinh thu nhp t hot ng trong lnh vc gio dc - o to, dy ngh, y t, vn ho, th thao v mi trng (sau y gi chung l lnh vc x hi ho) nu iu kin thuc Danh mc loi hnh, tiu ch quy m, tiu chun v lnh vc x hi ho do Th tng Chnh ph quy nh th phn thu nhp c c t hot ng trong lnh vc gio dc - o to, dy ngh, y t, vn ho, th thao v mi trng c p dng mc thu sut thu TNDN 10% k t ngy 01/01/2009. - Doanh nghip c hot ng trong lnh vc x hi ho trc ngy 01/01/2009 v iu kin thuc Danh mc loi hnh, tiu ch quy m, tiu chun v lnh vc x hi do Th tng Chnh ph quy nh m ang p dng mc thu sut cao hn mc 10% i vi phn thu nhp t hot ng x hi ho th phn thu nhp t hot ng x hi ho c chuyn sang p dng mc thu sut 10% k t ngy 01/01/2009. b2. Min thu 4 nm, gim 50% s thu phi np trong 5 nm tip theo i vi DN thnh lp mi trong lnh vc x hi ho thc hin ti a bn khng thuc danh mc a bn c iu kin kinh t - x hi kh khn hoc c bit kh khn quy nh ti Ph lc ban hnh km theo Ngh nh s 124/2008/N-CP ngy 11/12/2008 ca Chnh ph. b3. Min thu 2 nm v gim 50% s thu phi np trong 4 nm tip theo i vi DN thnh lp mi t d n u t ti a bn c iu kin kinh t - x hi kh khn quy nh ti Ph lc ban hnh km theo Ngh nh s 124/2008/N-CP ngy 11/12/2008 ca Chnh ph. b4. Mt s quy nh mi v min, gim thu: (i) Thi gian min thu, gim thu c tnh lin tc t nm u tin DN c TNCT t d n u t c hng u i thu; Trng hp khng c TNCT trong ba
293

nm u, k t nm u tin c doanh thu t d n u t th thi gian min thu, gim thu c tnh t nm th t. V d: Nm 2009, doanh nghip A thnh lp mi t d n u t sn xut sn phm phn mm v pht sinh doanh thu t nm 2009, nhng n nm 2012 DN A vn cha c thu nhp chu thu th thi gian min gim thu c tnh lin tc k t nm 2012. (ii) Nm min thu, gim thu xc nh ph hp vi k tnh thu v bt u tnh thi gian lin tc k t k tnh thu u tin DN bt u c TNCT (cha tnh tr s l cc k tnh thu trc chuyn sang). Trng hp, k tnh thu u tin c TNCY, nhng thi gian hot ng SXKD di 12 thng th DN c quyn ng k vi c quan thu tnh thi gian min thu, gim thu ngay k tnh thu u tin hoc tnh t k tnh thu tip theo. Trng hp ng k thi gian min gim thu vo k tnh thu tip theo th phi xc nh s thu phi np ca k tnh thu u tin np NSNN theo quy nh. Lu : K tnh thu p dng tnh thu, np thu khc vi k tnh thu xc nh u i min thu, gim thu theo quy nh ti im ny. c) Mt s trng hp gim thu khc - Gim s tin thu TNDN phi np tng ng vi s tin thc chi thm cho lao ng n DN hot ng trong lnh vc sn xut, xy dng, vn ti nu hch ton ring c (cc khon chi khng vt qu mc quy nh trong ni dung hng dn v chi ph). Cc n v s nghip, c quan vn phng thuc cc Tng cng ty khng trc tip sn xut kinh doanh th khng gim thu theo im ny. - DN s dng lao ng l ngi dn tc thiu s c gim thu TNDN phi np tng ng vi s tin thc chi thm cho lao ng l ngi dn tc thiu s nu hch ton ring c (cc khon chi khng vt qu mc quy nh trong ni dung hng dn v chi ph). d) iu kin, nguyn tc v th tc hng u i thu TNDN d1. iu kin p dng: Cc u i v thu TNDN ch p dng i vi DN thc hin ch k ton, ho n, chng t theo quy nh v ng k, np thu TNDN theo k khai. d2. Nguyn tc p dng u i thu TNDN - Trong thi gian ang u i thu, nu DN thc hin nhiu hot ng SXKD th phi hch ton ring thu nhp t hot ng c hng u i thu TNDN (bao gm mc thu sut u i hoc min, gim thu). Trng hp khng hch ton ring c th thu nhp t hot ng SXKD c hng u i thu c xc nh theo t trng doanh thu ca hot ng kinh doanh c u i thu so vi tng doanh thu ca DN trong k tnh thu. - DN thnh lp mi t d n u t c hng u i thu TNDN l doanh nghip ng k kinh doanh doanh ln u. Khng p dng u i thu i vi DN mi thnh lp trong cc trng hp sau: + DN mi do c chia, tch, sp nhp, hp nht theo quy nh ca php lut; DN thnh lp do chuyn i hnh thc DN, chuyn i s hu, tr trng hp giao, khon, cho thu doanh nghip nh nc; + DN t nhn, Cng ty TNHH mt thnh vin mi thnh lp m ch doanh nghip l ch h kinh doanh c th v khng c thay i v ngnh ngh kinh doanh trc y. + DN t nhn, cng ty hp danh, cng ty TNHH hoc hp tc x mi thnh lp m ngi i din theo php lut (tr trng hp ngi i din theo php lut khng
294

phi l thnh vin gp vn), thnh vin hp danh hoc ngi c s vn gp cao nht tham gia hot ng kinh doanh vi vai tr l ngi i din theo php lut, thnh vin hp danh hoc ngi c s vn gp cao nht trong cc doanh nghip ang hot ng hoc gii th nhng cha c 12 thng tnh t thi im gii th DN c n thi im thnh lp DN mi. - Trng hp doanh nghip thnh lp mi t d n u t m d n u t trong nc c quy m vn u t di mi lm (15) t ng Vit Nam v khng thuc Danh mc lnh vc u t c iu kin th h s xc nh d n u t l giy chng nhn ng k doanh nghip. Trng hp doanh nghip thnh lp mi t d n u t m d n u t trong nc c quy m vn u t t mi lm (15) t ng Vit Nam n di ba trm (300) t ng Vit Nam v khng thuc Danh mc lnh vc u t c iu kin th nh u t lm th tc ng k u t theo mu ti c quan nh nc qun l u t cp tnh. - Trong cng mt k tnh thu nu c mt khon thu nhp thuc din p dng thu sut thu TNDN u i v thi gian min thu, gim thu theo nhiu trng hp khc nhau th DN t la chn mt trong nhng trng hp u i thu TNDN c li nht. - Trong thi gian c u i thu TNDN, nu trong nm tnh thu m DN khng p ng mt trong cc iu kin u i thu th khng c hng u i trong nm tnh thu v phi np thu TNDN theo mc thu sut 25%. - Trng hp trong nm doanh nghip c pht sinh hot ng kinh doanh c hng u i thu b l, hot ng kinh doanh khng c hng u i thu, thu nhp khc ca cc hot ng kinh doanh (khng bao gm thu nhp t hot ng chuyn nhng bt ng sn) c thu nhp (hoc ngc li) th doanh nghip b tr vo thu nhp chu thu ca cc hot ng c thu nhp do doanh nghip la chn. Phn thu nhp cn li sau khi b tr p dng mc thu sut thu TNDN theo mc thu sut ca hot ng cn thu nhp. - Vic u i thu TNDN khng p dng i vi: + Cc khon thu nhp khc ngoi thu nhp t SXKD. + TN t hot ng tm kim, thm d, khai thc du kh v ti nguyn qu him khc. + TN t kinh doanh tr chi c thng, c cc theo quy nh ca php lut. + TN t hot ng khai thc khong sn. - DN thnh lp t vic chuyn i loi hnh DN, chuyn i s hu, chia, tch, sp nhp, hp nht chu trch nhim tr cc khon n tin thu, tin pht v thu TNDN ca doanh nghip b chuyn i, chia, tch, sp nhp, hp nht v c k tha cc u i v thu TNDN thi gian cn li nu tip tc p ng cc iu kin u i thu TNDN. - DN trong thi gian ang c hng u i min thu, gim thu TNDN theo quy nh, c quan c thm quyn kim tra, thanh tra kim tra pht hin tng s thu TNDN ca thi k min thu, gim thu th DN c hng min thu, gim thu TNDN theo quy nh. Ngc li, nu pht hin s thu TNDN min thu, gim thu theo quy nh nh hn so vi n v t k khai th DN ch c min thu, gim thu theo s thu do kim tra, thanh tra pht hin. Tu theo li ca DN, c quan c thm quyn kim tra, thanh tra p dng cc mc x pht vi phm php lut v thu theo quy nh. d3. Th tc thc hin u i thu
295

DN t xc nh cc iu kin u i thu, mc thu sut u i, thi gian min thu, gim thu, s l c tr (-) vo thu nhp tnh thu t k khai v t quyt ton thu vi c quan thu. C quan thu khi kim tra, thanh tra i vi DN phi kim tra cc iu kin c hng u i thu, s thu TNDN c min thu, gim thu, s l c tr vo thu nhp chu thu theo ng iu kin thc t m DN p ng c. Trng hp DN khng m bo cc iu kin p dng thu sut u i v thi gian min thu, gim thu th c quan thu x l truy thu thu v x pht vi phm hnh chnh v thu theo quy nh. 5.2.10. Vn bn php lut hin hnh v thu TNDN - Lut thu TNDN s 14/2008/QH12 ngy 03/6/2008, - Ngh nh s 124/2008/N-CP ngy 11/12/2008 ca Chnh ph quy nh chi tit v hng dn thi hnh mt s iu ca Lut thu TNDN, - Ngh nh s 122/2011/N-CP ngy 27/12/2011 ca Chnh ph sa i, b sung mt s iu ca Ngh nh 124/2008, - Thng t s 130/2008/TT-BTC ngy 26/12/2008 ca B Ti chnh hng dn thi hnh mt s iu ca Lut thu TNDN s 14/2008/QH12 ngy 03/6/2008 v hng dn thi hnh Ngh nh s 124/2008/N-CP ngy 11/12/2008 ca Chnh ph quy nh chi tit v hng dn thi hnh mt s iu ca Lut thu TNDN, - Thng t s 134/2008/TT-BTC ngy 31/12/2008 ca B Ti chnh hng dn thc hin ngha v thu p dng i vi t chc, c nhn nc ngoi kinh doanh ti Vit Nam hoc c thu nhp ti Vit Nam. - Thng t s 150/2010/TT-BTC ngy 27/09/2010 hng dn v thu GTGT v thu TNDN i vi cc c quan bo ch. - Thng t 18/2011/TT-BTC ngy 10/02/2011 ca B Ti chnh sa i, b sung thng t 130/2008/TT-BTC v thu TNDN. - Thng t ca B Ti chnh hng dn thi hnh Ngh nh s 124/2008/N-CP v Ngh nh s 122/2011/N-CP sa i, b sung mt s iu ca Ngh nh s 124/2008/N-CP (thay th v k tha nhng ni dung ca cc thng t trn). 6. Thu thu nhp c nhn (TNCN) 6.1. Nhng vn chung v thu TNCN Vit Nam Thu TNCN l mt loi thu trc thu iu tit vo thu nhp ca c nhn. Vic thc thi loi thu ny chnh th hin ngha v ca c nhn i vi t nc mt cch trc tip nht. Ngi dn c hng cc thnh qu ca x hi nh c s h tng, gio dc c bn, y t cng ng, mi trng lut php th ch, quc phng an ninh... V vy, thu TNCN c ngha ln trong vic hnh thnh ngun lc ti chnh nh nc thc hin chc nng ca mnh, cung cp cc dch v cng cho ngi dn ngy cng tt hn. Thu TNCN l loi thu ph bin trn Th gii, c lch s hng trm nm nhng vic p dng n tu thuc vo iu kin c th ca mi quc gia, cho n nay trn th gii c 180 nc p dng loi thu ny. Thu TNCN c din iu chnh rng i vi tt c cc c nhn c thu nhp t tin lng, tin cng; thu nhp t kinh doanh; t u t gin tip nh mua, bn c phn, tri phiu, c phiu... Thu TNCN iu chnh khng ch c nhn trong nc m c c nhn nc ngoi nu c thu nhp. Trong iu kin ton cu ho, s dch chuyn
296

lao ng gia cc nc din ra nhanh chng, s pht trin ca cng ngh thng tin cho php cc c nhn c tr ti mt ni nhng c th vn ra lm vic v kim c thu nhp t nhng ni cch xa vn dm. bo m quyn nh thu ca mnh, cc quc gia thng la chn tiu ch c tr v tiu ch ngun nh thu thu nhp ni chung, nh thu thu nhp c nhn ni ring. ng thi, thc hin chnh sch khuyn khch u t, thc hin cc cam kt quc t v t do ho thng mi v bo m u t... cc nc thng c cc tho thun vi cc nc i tc trong vic trnh nh thu trng v ngn nga cc hnh vi trn lu thu pht sinh do cc nc u khng nh quyn nh thu da vo 2 tiu ch nu trn trong khi quy nh v thu thu nhp c nhn c s khc nhau gia cc nc. Cho n u nm 2007, Vit Nam cha c mt o lut v thu TNCN theo ng ngha ca n cng nh thng l quc t. Tuy nhin, trong h thng chnh sch hin hnh, Vit Nam iu tit vo thu nhp ca c nhn thng qua cc sc thu khc, c th l: (i) Thu TNDN p dng vi c nhn kinh doanh (28% trn thu nhp chu thu, min tr cho cc h kinh doanh c thu nhp thp (bnh qun thng thp hn mc lng ti thiu p dng i vi cng chc Nh nc); (ii) Thu chuyn quyn s dng t iu tit vo thu nhp ca c nhn, h gia nh t hot ng chuyn quyn s dng t (tnh trn gi t do UBND cp tnh quy nh : 2% i vi t nng nghip, 4% i vi t , t xy dng v t khc); (iii) Thu thu nhp i vi ngi c thu nhp cao (TNC) iu tit vo thu nhp thng xuyn, thu nhp khng thng xuyn. Ngy 21 thng 11 nm 2007, Quc hi Kha XII thng qua Lut thu TNCN s 04/2007/QH12 vi hiu lc thi hnh t ngy 01/01/2009, ng thi bi b cc Lut, Php lnh thu iu tit vo thu nhp ca c nhn nh nu trn. 6.2. Quy nh ca php lut hin hnh v thu TNCN 6.2.1 i tng np thu i tng np thu TNCN bao gm c nhn c tr v c nhn khng c tr c thu nhp chu thu (nu ti mc 6.2.2 di y). C nhn c tr np thu i vi thu nhp chu thu pht sinh ti Vit Nam v ngoi Vit Nam, khng phn bit ni tr thu nhp. C nhn khng c tr ch phi np thu i vi thu nhp pht sinh ti Vit Nam, khng phn bit ni chi tr thu nhp, ni nhn thu nhp. C nhn c tr l ngi p ng mt trong cc iu kin sau: a) C mt ti Vit Nam (c s hin din trn lnh th Vit Nam) t 183 ngy tr ln tnh trong mt nm dng lch hoc trong 12 thng lin tc k t ngy u tin c mt ti Vit Nam; b) C ni thng xuyn ti Vit Nam theo mt trong hai trng hp: (i) C ni ng k thng tr theo quy nh ca php lut v c tr; hoc (ii) C nh thu ti Vit Nam theo quy nh ca php lut v nh , vi thi hn ca hp ng thu t 90 ngy tr ln trong nm tnh thu (thi hn ny ti y s sa ln 183 ngy). 6.2.2. Thu nhp chu thu Thu nhp chu thu ca c nhn gm 10 loi thu nhp sau y: (1) Thu nhp t hot ng SXKD, bao gm TN t hot ng sn xut, kinh doanh hang ha, dch v theo quy nh ca php lut. Ring thu nhp t hot ng sn xut nng nghip, lm nghip, lm mui, nui trng, nh bt thu sn ch p dng i
297

vi trng hp khng iu kin c min thu quy nh ti khon 5 iu 4 Ngh nh 100/2008/N-CP; Thu nhp t hot ng hnh ngh c lp ca c nhn c giy php hoc chng ch hnh ngh theo quy nh ca php lut. (2) Thu nhp t tin lng, tin cng m ngi lao ng nhn c t ngi s dng lao ng, bao gm: a) Tin lng, tin cng v cc khon c tnh cht tin lng, tin cng nhn c di cc hnh thc bng tin hoc khng bng tin; b) Cc khon ph cp, tr cp, tr cc khon ph cp, tr cp theo quy nh ca php lut v u i ngi c cng; ph cp quc phng, an ninh, ph cp c hi, nguy him i vi nhng ngnh, ngh hoc cng vic ni lm vic c yu t c hi, nguy him, ph cp thu ht, ph cp khu vc theo quy nh ca php lut; tr cp kh khn t xut, tr cp tai nn lao ng, bnh ngh nghip, tr cp mt ln khi sinh con hoc nhn nui con nui, tr cp do suy gim kh nng lao ng, tr cp hu tr mt ln, tin tut hng thng, tr cp thi vic, tr cp mt vic lm theo quy nh ca B lut lao ng; cc khon tr cp khc do Bo him x hi chi tr, tr cp gii quyt t nn x hi; cc khon ph cp, tr cp i vi mt s lnh vc, ngnh ngh c th m Nh nc c quy nh ch ph cp, tr cp. Cc khon ph cp, tr cp khng tnh vo thu nhp chu thu quy nh ti im ny phi c c quan nh nc c thm quyn quy nh. * Quy nh dnh ring cho ngi nc ngoi l c nhn c tr ti Vit Nam: khng tnh vo thu nhp chu thu cc khon: + Tr cp chuyn vng mt ln theo mc c quy nh trong hp ng lao ng hoc tho thun gia ngi s dng lao ng v ngi lao ng. + Khon tin mua v my bay kh hi cho ngi lao ng nc ngoi v php mi nm mt ln. + Khon tin hc ph cho con ca ngi nc ngoi hc ti Vit Nam theo bc hc ph thng do n v s dng lao ng chi tr h cn c vo hp ng lao ng v chng t np tin hc. c) Tin th lao nhn c di cc hnh thc nh: tin hoa hng mi gii, tham gia ti, d n, tin nhun bt v cc khon th lao khc; d) Tin nhn c t tham gia hip hi kinh doanh, hi ng qun tr, ban kim sot, hi ng qun l, cc hip hi, hi ngh nghip v cc t chc khc. ) Cc khon li ch bng tin hoc khng bng tin ngoi tin lng, tin cng do ngi s dng lao ng tr hoc tr h i tng np thu di mi hnh thc: - Tin nh , in, nc v cc dch v km theo (nu c) theo s thc t tr h, ring tin nh ti a khng qu 15% tng thu nhp chu thu (cha bao gm tin thu nh); Trng hp c nhn ti ni lm vic th tnh theo t l ca din tch c nhn s dng so vi tng din tch. - Tin mua bo him m php lut khng quy nh bt buc ngi s dng lao ng phi mua cho ngi lao ng; - Ph hi vin v cc khon chi dch v khc phc v cho c nhn theo yu cu, nh: chm sc sc kho, vui chi, th thao, gii tr, thm m. - Cc khon li ch khc theo quy nh ca php lut, tr cc khon tin mang tnh cht b p chi ph nh: khon cng tc ph, vn phng phm, in thoi, trang phc (phn trong mc quy nh), tin n gia ca (phn trong mc gii hn).
298

Nguyn tc xc nh cc khon li ch khc: ch tnh vo thu nhp chu thu i vi cc trng hp xc nh c i tng c hng; khng tnh vo thu nhp chu thu ca c nhn i vi cc khon li ch khng xc nh c c th ngi c hng. e) Cc khon thng bng tin hoc khng bng tin di mi hnh thc, k c thng bng chng khon; tr cc khon tin thng sau y: - Tin thng km theo cc danh hiu c Nh nc phong tng, bao gm c tin thng km theo cc danh hiu thi ua, cc hnh thc khen thng theo quy nh ca php lut v thi ua khen thng; - Tin thng km theo gii thng quc gia, gii thng quc t c Nh nc Vit Nam tha nhn; - Tin thng v ci tin k thut, sng ch, pht minh c c quan nh nc c thm quyn cng nhn; - Tin thng v vic pht hin, khai bo hnh vi vi phm php lut vi c quan nh nc c thm quyn. (3) Thu nhp t u t vn, bao gm: a) Tin li cho vay; b) Li tc c phn; c) Thu nhp t u t vn di cc hnh thc khc, k c trng hp gp vn u t bng hin vt, danh ting, quyn s dng t, pht minh, sng ch; tr thu nhp nhn c t li tri phiu Chnh ph. (4) Thu nhp t chuyn nhng vn, bao gm TN t chuyn nhng phn vn trong cc t chc kinh t; chuyn nhng chng khon; chuyn nhng vn di cc hnh thc khc. (5) Thu nhp t chuyn nhng bt ng sn (chuyn nhng quyn s dng t v ti sn gn lin vi t; chuyn nhng quyn s hu hoc s dng nh ; chuyn nhng quyn thu t, thu mt nc). (6) Thu nhp t trng thng bng tin hoc hin vt, bao gm: Trng thng x s; Trng thng khuyn mi di cc hnh thc; Trng thng trong cc hnh thc c cc, casino; Trng thng trong cc tr chi, cuc thi c thng v cc hnh thc trng thng khc. (7) Thu nhp t bn quyn, bao gm: a) Thu nhp t chuyn giao, chuyn quyn s dng cc i tng ca quyn s hu tr tu: quyn tc gi v quyn lin quan n quyn tc gi; quyn s hu cng nghip; quyn i vi ging cy trng; b) Thu nhp t chuyn giao cng ngh: b quyt k thut, kin thc k thut, cc gii php hp l ho sn xut, i mi cng ngh. (8) Thu nhp t nhng quyn thng mi theo quy nh ca Lut Thng mi. (9) Thu nhp t tha k l chng khon, phn vn trong cc t chc kinh t, c s kinh doanh, bt ng sn v ti sn khc phi ng k s hu hoc ng k s dng. (10) Thu nhp t nhn qu tng l chng khon, phn vn trong cc t chc kinh t, c s kinh doanh, bt ng sn v ti sn khc phi ng k s hu hoc ng k s dng. 6.2.3. Thu nhp c min thu Php lut hin hnh quy nh 14 loi thu nhp c min thu, nh sau:
299

(1) Thu nhp t chuyn nhng bt ng sn gia v vi chng; cha , m vi con ; cha nui, m nui vi con nui; cha chng, m chng vi con du; cha v, m v vi con r; ng ni, b ni vi chu ni; ng ngoi, b ngoi vi chu ngoi; anh, ch em rut vi nhau. (2) Thu nhp t chuyn nhng nh , quyn s dng t v ti sn gn lin vi t ca c nhn trong trng hp ngi chuyn nhng ch c duy nht mt nh , quyn s dng t ti Vit Nam. (3) Thu nhp t gi tr quyn s dng t ca c nhn c Nh nc giao t khng phi tr tin hoc c gim tin s dng t theo quy nh ca php lut. (4) Thu nhp t nhn tha k, qu tng l bt ng sn gia v vi chng; cha , m vi con ; cha nui, m nui vi con nui; cha chng, m chng vi con du; cha v, m v vi con r; ng ni, b ni vi chu ni; ng ngoi, b ngoi vi chu ngoi; anh, ch em rut vi nhau. (5) Thu nhp ca h gia nh, c nhn trc tip tham gia vo hot ng sn xut nng nghip, lm nghip, lm mui, nui trng, nh bt thu sn cha qua ch bin thnh cc sn phm khc hoc ch qua s ch thng thng. H gia nh, c nhn trc tip tham gia vo hot ng sn xut quy nh ti khon ny phi tho mn cc iu kin: (i) C quyn s dng t, s dng mt nc hp php sn xut v trc tip tham gia lao ng sn xut nng nghip, lm nghip, lm mui, nui trng thu sn. i vi nh bt thu sn th phi c quyn s hu hoc quyn s dng tu, thuyn, phng tin nh bt v trc tip tham gia nh bt thu sn; (ii) Thc t c tr ti a phng ni din ra hot ng sn xut nng nghip, lm nghip, lm mui, nui trng thu sn theo quy nh ca php lut v c tr. (6) Thu nhp t chuyn i t nng nghip ca h gia nh, c nhn c Nh nc giao sn xut. (7) Thu nhp t li tin gi ti ngn hng, t chc tn dng, thu nhp t li hp ng bo him nhn th. (8) Thu nhp t kiu hi. (9) Phn tin lng, tin cng lm vic ban m, lm thm gi c tr cao hn so vi tin lng, tin cng lm vic ban ngy lm trong gi theo quy nh ca B lut Lao ng. (10) Thu nhp t lng hu Bo him x hi chi tr theo quy nh ca Lut Bo him x hi. C nhn sinh sng ti Vit Nam c min thu i vi tin lng hu do nc ngoi tr, k c trng hp tin lng hu c chuyn vo Vit Nam. (11) Thu nhp t hc bng, bao gm: Hc bng nhn c t ngn sch nh nc; Hc bng nhn c t t chc trong nc v ngoi nc theo chng trnh h tr khuyn hc ca t chc . (12) Thu nhp t bi thng hp ng bo him nhn th, phi nhn th, tin bi thng tai nn lao ng, cc khon bi thng nh nc v cc khon bi thng khc theo quy nh ca php lut. (13) Thu nhp nhn c t cc qu t thin c c quan nh nc c thm quyn cho php thnh lp hoc cng nhn, hot ng v mc ch t thin, nhn o, khng nhm mc ch thu li nhun. (14) Thu nhp nhn c t ngun vin tr nc ngoi v mc ch t thin, nhn o di hnh thc Chnh ph v phi Chnh ph c c quan nh nc c thm quyn ph duyt.
300

6.2.4. Gim thu Vic gim thu TNCN c p dng trong trng hp ngi np thu gp kh khn do thin tai, ho hon, tai nn, bnh him ngho nh hng n kh nng np thu th c xt gim thu tng ng vi mc thit hi. S thu TNCN c gim cn c vo s thu phi np v t l gia mc thit hi trn tng cc khon thu nhp pht sinh trong nm ca c nhn nhng khng vt qu s thu phi np. Vic gim thu c thc hin sau khi ht nm, ngi np thu thc hin quyt ton thu, np h s ngh gim thu vi giy t cn thit theo hng dn ca B Ti chnh ti Mc IV, Phn A Thng t s 84/2008/TT-BTC. 6.2.5. Phng php v cch tnh thu i vi c nhn c tr im mi trong Lut thu TNCN l xc nh r thu nhp chu thu v thu nhp tnh thu. Thu nhp tnh thu p vo biu thu s tnh c s thu phi np. Trong 10 loi thu nhp chu thu ca c nhn th TN t kinh doanh v thu nhp t tin lng, tin cng ca c nhn c tr c p dng biu thu ly tin tng phn sau khi tnh cc khon c gim tr, i vi 8 loi thu nhp cn li c p dng biu thu ton phn. C th nh sau: a) i vi thu nhp t kinh doanh v tin lng, tin cng S thu phi np c xc nh cn c vo TN tnh thu v biu thu. TN tnh thu c xc nh bng TNCT tr i (-) cc khon : (i) ng gp bo him bt buc theo quy nh ca php lut; (ii) Cc khon gim tr gia cnh ; v (iii) Cc khon ng gp vo qu t thin, qu nhn o, qu khuyn hc. C nhn va c TN t kinh doanh, va c TN tin lng tin cng th phi hp cng TNCT t kinh doanh vi tin lng, tin cng xc nh tng TNCT. a1. Thu nhp chu thu t kinh doanh TNCT t kinh doanh c xc nh bng doanh thu tr cc khon chi ph hp l lin quan trc tip n vic to ra thu nhp chu thu trong k tnh thu. Doanh thu, chi ph xc nh TNCT c xc nh da vo s sch k ton theo cc nguyn tc tng t nh thu thu nhp doanh nghip. - i vi c nhn kinh doanh khng thc hin ch k ton ho n, chng t np thu theo phng php khon: TNCT c xc nh bng Doanh thu n nh nhn vi (x) T l TNCT n nh. Trong , Doanh thu n nh cn c vo k khai ca c nhn kinh doanh, kt qu iu tra ca c quan thu v kin tham gia ca Hi ng t vn thu x, phng. - i vi c nhn kinh doanh c s sch k ton, hch ton c doanh thu nhng khng hch ton, khng xc nh c chi ph th TNCT c xc nh bng Doanh thu nhn vi (x) T l TNCT n nh. Trong , doanh thu tnh TNCT c xc nh theo s sch k ton ho n, chng t ph hp vi doanh thu tnh thu gi tr gia tng. Tng cc Thu quy nh c th t l % TNCT n nh trn doanh thu p dng i vi 2 trng hp nu trn. Cn c t l ny, Cc thu cp tnh xc nh t l % c th theo tng lnh vc kinh doanh v khu vc a l ti a phng. - i vi c nhn kinh doanh thc hin y ch k ton ho n, chng t, thu nhp chu thu c xc nh theo cng thc: Thu nhp Doanh thu Chi ph hp l lin Thu nhp chu thu = tnh thu nhp - quan n vic to ra + chu thu trong k chu thu trong thu nhp trong k khc trong
301

tnh thu k tnh thu tnh thu k tnh thu Trong : + Doanh thu v chi ph c xc nh theo s sch k ton ho n chng t. Trng hp, c nhn kinh doanh thuc i tng np thu GTGT th doanh thu lm cn c xc nh TNCT ph hp vi doanh thu tnh thu GTGT. + Thu nhp chu thu khc l cc khon thu nhp pht sinh trong qu trnh kinh doanh nh: tin pht vi phm hp ng; tin pht do chm thanh ton; tin li ngn hng, tin li do bn hng tr chm, tr gp, tin li do bn TSC, bn ph liu, ph phm. + Doanh thu tnh TNCT t kinh doanh l ton b tin bn hng ho, tin gia cng, tin hoa hng, tin cung ng hng ho, dch v pht sinh trong k tnh thu bao gm c khon tr gi, ph thu, ph tri m c nhn kinh doanh c hng khng phn bit thu c tin hay cha thu c tin. + Cc khon chi ph hp l c tr tnh TNCT l cc khon chi ph thc t pht sinh, c lin quan trc tip n vic to ra doanh thu, TNCT trong k tnh thu v c ho n, chng t theo quy nh ca php lut. Quy nh v thi im xc nh doanh thu, chi ph v quy nh i vi cc trng hp c th c thc hin theo hng dn ti mc I, phn B, Thng t s 84/2008/TT-BTC. a2. Thu nhp chu thu t tin lng, tin cng TNCT t tin lng, tin cng c xc nh bng tng s tin lng, tin cng, tin th lao, cc khon thu nhp khc c tnh cht tin lng, tin cng m c nhn nhn c trong k tnh thu theo hng dn ti khon 2 mc II phn A Thng t s 84/2008/TT-BTC, v mt s Thng t, vn bn hng dn mi c sa i, b sung trong qu trnh iu hnh nhm to thun li hn cho ngi np thu (xem cc TT s 62/2009; TT s 78/2011; TT s 113/2011 ca B Ti chnh. Trng hp ngi s dng lao ng cam kt tr thay thu TNCN (tr lng NET) th thu nhp tnh thu, thu nhp chu thu phi quy i, bao gm c s thu phi np (phng php gross-up). Thi im xc nh TNCT i vi thu nhp t tin lng, tin cng l thi im t chc, c nhn tr thu nhp cho i tng np thu. a3. Xc nh cc khon gim tr vo TNCT trc khi tnh thu: (i) Cc khon ng gp bo him bt buc theo quy nh ca php lut, bao gm: bo him x hi (BHXH), bo him y t (BHYT), bo him trch nhim ngh nghip i vi mt s ngnh, ngh phi tham gia bo him bt buc v cc khon bo him bt buc khc theo quy nh ca php lut. tin li cho vic xc nh, cc khon bo him bt buc ny cn c theo di ring v thc hin loi tr ngay trc khi tnh ra TNCT. (ii) Cc khon gim tr gia cnh (GTGC); - GTGC l s tin c tr vo TNCT trc khi tnh thu i vi TN t kinh doanh, TN tin lng, tin cng ca c nhn c tr. Nu c nhn c tr va c thu nhp t kinh doanh, va c thu nhp t tin lng, tin cng th s tnh gim tr gia cnh mt ln vo tng 2 loi thu nhp ny. - Mc gim tr gia cnh gm 2 phn: + i vi c nhn np thu l 48 triu ng/nm (bnh qun 4 triu ng/thng, khng phn bit mt s thng trong nm tnh thu khng c thu nhp hoc thu nhp
302

di 4 triu ng/thng). + i vi mi ngi ph thuc m ngi np thu c trch nhim nui dng l 1,6 triu ng/thng k t thng pht sinh ngha v nui dng. - Nguyn tc tnh GTGC i vi ngi ph thuc: + Ch c tnh GTGC ngi ph thuc nu c nhn ng k thu v c cp m s thu. Ring nm 2009 cha kp ng k thu th vn c tm GTGC nu thc hin ng k GTGC v c h s chng minh ngi ph thuc theo hng dn ti im 3.1.7 khon 3 mc I phn B Thng t s 84/2008. + GTGC cho ngi ph thuc thc hin theo nguyn tc mi ngi ph thuc ch c tnh gim tr mt ln vo mt c nhn np thu trong nm tnh thu, trch nhim nui dng pht sinh thng no th c tnh gim tr thng . Nhiu c nhn c chung ngi ph thuc phi nui dng th phi t tho thun ng k GTGC vo mt c nhn np thu. + C nhn np thu c trch nhim k khai s ngi ph thuc c gim tr v phi chu trch nhim trc php lut v tnh trung thc trong k khai. + Ngi ph thuc bao gm rt nhiu i tng, th tc giy t chng minh vi mi loi i tng c quy nh chi tit ti im 3.1, mc I, phn B, Thng t s 84/2008/TT-BTC, c b sung ti iu 2, Thng t s 62/2009/TT-BTC. Ngi ph thuc c tnh GTGC phi bo m iu kin: khng c thu nhp hoc c mc thu nhp bnh qun thng trong nm t tt c cc ngun thu nhp khng vt qu 500.000 ng (mc ny d kin s c sa i sm theo chng trnh xy dng php lut 2012 p dng trong cc nm sau). + Ngi np thu ch phi np h s chng minh cho mt ngi ph thuc mt ln trong sut thi gian c tnh gim tr k c trng hp thay i ni lm vic, thay i ni kinh doanh. Trng hp c nhiu ngi ph thuc nhng k khai tm gim tr khng ht vo mt loi thu nhp th c tm gim tr vo c hai loi thu nhp. (iii) Cc khon gim tr ng gp t thin, nhn o, khuyn hc, bao gm: - Khon chi ng gp vo cc t chc, c s chm sc, nui dng tr em c hon cnh c bit kh khn, ngi tn tt, ngi gi khng ni nng ta (c s phi c thnh lp v hot ng theo quy nh ti Ngh nh s 68/2008/N-CP ngy 30/5/2008 ca Chnh ph quy nh iu kin, th tc thnh lp, t chc, hot ng v gii th c s bo tr x hi. Ti liu chng minh ng gp vo cc t chc, c s chm sc, nui dng tr em c hon cnh c bit kh khn, ngi tn tt, ngi gi khng ni nng ta l chng t thu hp php ca t chc, c s. - Khon chi ng gp vo cc qu t thin, qu nhn o, qu khuyn hc c thnh lp v hot ng theo quy nh ti Ngh nh s 148/2007/N-CP ngy 25/9/2007 ca Chnh ph v t chc, hot ng ca qu x hi, qu t thin, hot ng v mc ch t thin, nhn o, khuyn hc, khng nhm mc ch li nhun v quy nh ti cc vn bn khc c lin quan n vic qun l, s dng cc ngun ti tr. Ti liu chng minh ng gp t thin, nhn o, khuyn hc phi l chng t thu hp php do cc t chc, cc qu ca Trung ng hoc ca tnh cp. - Cc khon ng gp t thin, nhn o, khuyn hc pht sinh nm no c gim tr vo thu nhp chu thu ca nm , nu gim tr khng ht trong nm th cng khng c chuyn tr vo thu nhp chu thu ca nm tnh thu tip theo. Mc gim tr ti a khng vt qu thu nhp tnh thu t tin lng, tin cng v thu nhp t kinh doanh ca nm pht sinh ng gp t thin nhn o.
303

a4. Thu sut: Thu sut thu TNCN i vi thu nhp t kinh doanh, t tin lng, tin cng ca c nhn c tr c p dng theo biu thu lu tin tng phn theo quy nh ti iu 22 Lut Thu thu nhp c nhn, c th nh sau:

Bc thu 1 2 3 4 5 6 7

Phn thu nhp tnh thu/nm (triu ng) n 60 Trn 60 n 120 Trn 120 n 216 Trn 216 n 384 Trn 384 n 624 Trn 624 n 960 Trn 960

Phn thu nhp tnh thu/thng (triu ng) n 5 Trn 5 n 10 Trn 10 n 18 Trn 18 n 32 Trn 32 n 52 Trn 52 n 80 Trn 80

Thu sut (%) 5 10 15 20 25 30 35

Thu nhp tnh thu p dng Biu thu ny l thu nhp ca c nhn c tr c thu nhp chu thu t kinh doanh v t tin lng, tin cng sau khi tr i khon GTGC, cc khon ng bo him bt buc, khon ng gp t thin, nhn o, khuyn hc. a5. Cch tnh thu: * Thu TNCN i vi TN t kinh doanh, t tin lng, tin cng l tng s thu c tnh theo tng bc TN v thu sut tng ng theo biu lu tin tng phn. Trong s thu tnh theo tng bc TN c xc nh bng TN tnh thu ca bc TN nhn vi (x) thu sut tng ng ca bc TN . V d: ng A c TN t tin lng, tin cng trong thng l 90 triu ng ( tr cc khon bo him bt buc), ng A phi nui 2 con di 18 tui, ng B khng ng gp t thin, nhn o, khuyn hc. Vy, s thu TNCN tm np trong thng ca ng A c tnh nh sau: - ng A c gim tr 7,2 triu ng/thng (bn thn l 4 triu, gim tr cho 2 ngi ph thuc: 1,6 triu x 2 ngi = 3,2 triu ng). - TN tnh thu p vo biu thu lu tin tng phn tnh s thu phi np l: 90 triu ng - 4 triu ng 3,2 triu ng = 82,8 triu ng - S thu phi np c tnh l: + Bc 1: TN tnh thu n 5 triu ng, thu sut 5%: 5 triu ng x 5% = 0,25 triu ng + Bc 2: TN tnh thu trn 5 triu ng n 10 triu ng, thu sut 10%: (10 triu ng - 5 triu ng) x 10% = 0,5 triu ng + Bc 3: TN tnh thu trn 10 triu ng n 18 triu ng, thu sut 15%: (18 triu ng - 10 triu ng) x 15% = 1,2 triu ng + Bc 4: TN tnh thu trn 18 triu ng n 32 triu ng, thu sut 20%: (32 triu ng - 18 triu ng) x 20% = 2,8 triu ng + Bc 5: TN tnh thu trn 32 triu ng n 52 triu ng, thu sut 25%: (52 triu ng - 32 triu ng) x 25% = 5 triu ng + Bc 6: TN tnh thu trn 52 triu ng n 80 triu ng, thu sut 30%:
304

(80 triu ng - 52 triu ng) x 30% = 8,4 triu ng + Bc 7: TN tnh thu trn 80 triu ng n 82,8 triu ng, thu sut 35%: (82,8 triu ng - 80 triu ng) x 35% = 0,98 triu ng Nh vy, vi mc TN trong thng l 90 triu ng, tng s thu TNCN tm np trong thng ca ng A theo biu thu lu tin tng phn l: (0,25 + 0,5 + 1,2 + 2,8 + 5 + 8,4 + 0,98) = 19,13 triu ng thun tin cho vic tnh ton, c th p dng phng php tnh rt gn theo ph lc s 02/PL-TNCN ban hnh km theo Thng t s 84/2008/TT-BTC. * Trng hp nhiu ngi cng ng tn trong mt ng k kinh doanh (k c trng hp cho thu nh, thu mt bng c nhiu ngi cng ng tn trong giy chng nhn quyn s hu nh, quyn s dng t), sau khi xc nh c TNCT t kinh doanh s phn chia TNCT ca mi c nhn theo mt trong cc cch sau y: Hoc theo t l vn gp ca tng c nhn ghi trong ng k kinh doanh; hoc theo tho thun gia cc c nhn; hoc theo s bnh qun thu nhp u ngi trong trng hp ng k kinh doanh khng xc nh t l vn gp hoc khng c tho thun v phn chia thu nhp gia cc c nhn. Trn c s thu nhp chu thu ca mi c nhn cng tham gia kinh doanh xc nh theo nguyn tc phn chia nu trn, tng c nhn c tnh GTGT, gim tr t thin, nhn o, khuyn hc, cc khon bo him bt buc xc nh thu nhp tnh thu v s thu thu nhp c nhn phi np ring cho tng c nhn. b) Tnh thu i vi thu nhp khc ca c nhn c tr (ngoi TN t kinh doanh v tin lng, tin cng) b1. Tnh thu i vi TN t u t vn: Cn c tnh thu i vi TN t u t vn l TN tnh thu v thu sut. * TN tnh thu t u t vn l TNCT m c nhn nhn c theo hng dn ti khon 3 mc II phn A Thng t s 84/2008/TT-BTC, bao gm: - Tin li cho vay, c tc nhn c t vic cho c s sn xut, kinh doanh vay vn, mua c phn hoc gp vn vo cc c s kinh doanh di cc hnh thc (tr li tin gi nhn c t ngn hng, t chc tn dng thuc TN min thu). - Phn tng thm ca gi tr vn gp nhn c khi gii th doanh nghip, chuyn i m hnh hot ng, sp nhp, hp nht doanh nghip hoc khi rt vn (khng bao gm vn gc c nhn li). - TN nhn c t cc khon li tri phiu, tn phiu v cc giy t c gi khc do cc t chc trong nc pht hnh (k c cc t chc nc ngoi c php thnh lp v hot ng ti Vit Nam), tr thu nhp t li tri phiu do Chnh ph Vit Nam pht hnh. - Cc khon TN nhn c t u t vn di cc hnh thc khc k c trng hp gp vn u t bng hin vt, bng danh ting, bng quyn s dng t, bng pht minh, sng ch... * Thu sut i vi TN t u t vn p dng theo biu thu ton phn vi thu sut l 5%. * Thi im xc nh TN tnh thu i vi TN t u t vn l thi im t chc, c nhn tr TN cho i tng np thu. b2. Tnh thu i vi TN t chuyn nhng vn (i) i vi chuyn nhng phn vn gp:
305

Cn c tnh thu i vi thu nhp t chuyn nhng phn vn gp l thu nhp tnh thu v thu sut. * TN tnh thu t chuyn nhng phn vn gp l TN chu thu c xc nh bng gi chuyn nhng tr i (-) gi mua ca phn vn gp v cc chi ph hp l lin quan n vic to ra thu nhp t chuyn nhng vn. - Gi chuyn nhng l s tin m c nhn nhn c theo hp ng chuyn nhng vn. Nu hp ng chuyn nhng khng quy nh gi thanh ton hoc gi thanh ton trn hp ng khng ph hp vi gi th trng th c quan thu c quyn n nh gi chuyn nhng theo quy nh ca Lut Qun l thu v cc vn bn hng dn thc hin Lut. - Gi mua ca phn vn gp c xc nh i vi tng trng hp: + Nu l chuyn nhng vn gp thnh lp doanh nghip l tr gi phn vn ti thi im gp vn, c xc nh trn c s s sch k ton, ho n, chng t. + Nu l phn vn do mua li th gi mua l gi tr phn vn ti thi im mua, c xc nh cn c vo hp ng mua li phn vn gp. - Cc chi ph lin quan c tr khi xc nh TNCT ca hot ng chuyn nhng vn gm nhng chi ph hp l thc t pht sinh lin quan n vic to ra TN t chuyn nhng vn, c ho n, chng t hp l theo ch quy nh nh: Chi ph lm cc th tc php l cn thit cho vic chuyn nhng; Cc khon ph v l ph ngi chuyn nhng np ngn sch khi lm th tc chuyn nhng; Cc khon chi ph khc c lin quan trc tip n vic chuyn nhng vn c ho n, chng t hp php. * Thu sut thu TNCN i vi thu nhp t chuyn nhng vn gp p dng theo biu thu ton phn vi thu sut l 20%. * Thi im xc nh TN tnh thu l thi im giao dch chuyn nhng vn hon thnh theo quy nh ca php lut (cc bn tham gia chuyn nhng lm th tc khai bo, chuyn quyn s hu vi c quan cp ng k kinh doanh hoc doanh nghip qun l vn gp. (ii) i vi chuyn nhng chng khon Cn c tnh thu i vi hot ng chuyn nhng chng khon l thu nhp tnh thu v thu sut. * TN tnh thu t chuyn nhng chng khon c xc nh bng gi bn chng khon tr gi mua, cc chi ph lin quan n vic chuyn nhng. Gi bn chng khon, gi mua chng khon c xc nh i vi tng loi chng khon (nim yt, cha nim yt,...) theo hng dn ti im 2.2, mc II, phn B, Thng t s 84/2008/TT-BTC v iu 4 Thng t s 62/2009/TT-BTC. * Thu sut v cch tnh thu - Trng hp c nhn chuyn nhng chng khon ng k np thu theo biu thu ton phn vi thu sut l 20% th cn phi p ng cc yu cu sau: + ng k phng php np thu theo mu s 15/K-TNCN vi c quan thu trc tip qun l cng ty chng khon m c nhn ng k giao dch hoc Chi cc Thu ni c nhn c tr. Thi hn ng k chm nht l 31/3/2009 (t nm 2010 tr i c nhn kinh doanh chng khon phi ng k chm nht l ngy 31/12ca nm trc). + Thc hin ng k thu, c m s thu; thc hin ch k ton ho n chng t, xc nh c thu nhp tnh thu t vic chuyn nhng chng khon theo quy nh.
306

+ Vic p dng thu sut 20% phi tnh trn tng cc loi chng khon giao dch trong nm dng lch. C nhn chuyn nhng chng khon ng k np thu theo thu sut 20% vn phi tm np thu theo thu sut 0,1% trn gi chuyn nhng chng khon tng ln. - Trng hp c nhn chuyn nhng chng khon khng ng k np thu theo biu thu ton phn vi thu sut l 20% th p dng thu sut 0,1% trn gi chuyn nhng chng khon tng ln. * Thi im xc nh thu nhp tnh thu: - i vi chng khon nim yt v chng khon cha nim yt nhng thc hin ng k giao dch ti Trung tm giao dch chng khon l thi im S giao dch chng khon, Trung tm giao dch cng b gi thc hin. - i vi chng khon khng thuc 2 trng hp trn l thi im hp ng chuyn nhng c hiu lc, nu khng c hp ng chuyn nhng th thi im tnh thu l thi im ng k chuyn tn s hu chng khon. b3. Tnh thu i vi TN t chuyn nhng bt ng sn (BS) Cn c tnh thu l TN tnh thu t chuyn nhng (BS) v thu sut. * TN tnh thu c xc nh bng gi chuyn nhng tr i gi vn ca BS v cc chi ph hp l c lin quan. - Gi chuyn nhng l gi thc t ghi trn hp ng chuyn nhng ti thi im chuyn nhng. Trng hp khng xc nh c gi thc t hoc gi ghi trn hp ng chuyn nhng thp hn gi th trng ti thi im chuyn nhng th gi chuyn nhng c xc nh nh sau: + Phn gi tr t chuyn nhng c xc nh cn c theo bng gi t do U ban nhn dn cp tnh quy nh ti thi im chuyn nhng. + Phn gi tr nh, kt cu h tng v cng trnh kin trc gn lin vi t, c xc nh cn c theo quy nh ca B Xy dng v phn loi gi tr nh v tiu chun, nh mc xy dng c bn v gi tr cn li thc t ca cng trnh trn t. Trng hp UBND cp tnh c ban hnh bng gi tnh l ph trc b th phn gi tr nh, kt cu h tng trn t c tnh theo bng gi l ph trc b. - Gi vn (gi mua) c xc nh cn c vo gi ghi trn hp ng chuyn nhng ti thi im mua. - Chi ph lin quan c tr khi xc nh thu nhp l cc khon chi ph thc t pht sinh c lin quan n hot ng chuyn nhng BS ho n, chng t theo ch quy nh, bao gm: Cc loi ph, l ph theo quy nh ca php lut lin quan n cp quyn s dng t ngi chuyn nhng np ngn sch; Chi ph ci to t, san lp mt bng; Chi ph xy dng, ci to, nng cp, sa cha nh, kt cu h tng v cng trnh kin trc trn t; Cc chi ph khc lin quan trc tip n vic chuyn nhng BS nh: chi ph lm cc th tc php l cho vic chuyn nhng, chi ph thu o c... * Thu sut v cch tnh thu - Trng hp xc nh c TN tnh thu, thu TNCN i vi thu nhp t chuyn nhng BS c xc nh nh sau: Thu TNCN TN tnh Thu sut = x phi np thu 25% - Trng hp khng xc nh c gi vn hoc gi ghi trn hp ng mua cao
307

hn gi thc t ti thi im mua th thu TNCN c tnh nh sau: Thu TNCN phi np = Gi chuyn nhng x Thu sut 2% * Thi im xc nh TN tnh thu i vi chuyn nhng BS l thi im hp ng chuyn nhng c hiu lc theo quy nh ca php lut. * Trng hp chuyn nhng BS l ng s hu, th ngha v thu s c tnh ring cho tng c nhn. TN tnh thu ca tng c nhn c tnh trn c s tng thu nhp t chuyn nhng BS v t l phn chia thu nhp gia cc c nhn ng s hu (xc nh cn c vo ti liu hp php nh: tho thun gp vn ban u, di chc hoc quyt nh phn chia ca to n,...). Trng hp khng c ti liu hp php th t l phn chia thu nhp c xc nh bnh qun. * Trng hp c nhn chuyn nhng Hp ng mua bn nh, cn h, BS khc hnh thnh trong tng lai th cng c p dng quy nh quy nh v thu TNCN i vi chuyn nhng BS, nu xc nh c thc li trn c s chng t, s sch k ton th np 25% trn thu nhp; ngc li, p dng mc thu sut 2% trn tng gi tr hp ng. b4. Tnh thu i vi TN t bn quyn Cn c tnh thu l TN tnh thu t tin bn quyn v thu sut. * TN tnh thu t tin bn quyn l phn TN vt trn 10 triu ng theo hp ng chuyn nhng, khng ph thuc vo s ln thanh ton hoc s ln nhn tin m c nhn nhn c khi chuyn giao, chuyn quyn s dng cc i tng ca quyn s hu tr tu, chuyn giao cng nghip. - Trng hp cng l mt i tng ca quyn s hu tr tu, chuyn giao cng ngh nhng hp ng chuyn giao, chuyn quyn s dng thc hin lm nhiu hp ng vi cng mt i tng s dng th TN tnh thu l phn TN vt trn 10 triu ng tnh trn tng cc hp ng chuyn giao. - Trng hp i tng chuyn giao, chuyn quyn l ng s hu th TN tnh thu c phn chia cho tng c nhn s hu (cn c theo giy chng nhn quyn s hu hoc quyn s dng ca c quan nh nc c thm quyn). * Thu sut thu TNCN i vi TN t bn quyn p dng theo biu thu ton phn vi thu sut l 5%. * Thi im xc nh TN tnh thu t bn quyn l thi im tr tin bn quyn. b5. Tnh thu i vi TN t nhng quyn thng mi Cn c tnh thu i vi thu nhp t nhng quyn thng mi l thu nhp tnh thu v thu sut. * TN tnh thu t nhng quyn thng mi l phn TN vt trn 10 triu ng theo hp ng nhng quyn thng mi, khng ph thuc vo s ln thanh ton hoc s ln nhn tin m ngi np thu nhn c. Trng hp cng l mt i tng ca quyn thng mi nhng vic chuyn nhng thc hin thnh nhiu hp ng th TN tnh thu l phn vt trn 10 triu ng tnh trn tng cc hp ng nhng quyn thng mi. * Thu sut thu thu nhp c nhn i vi TN t nhng quyn thng mi p dng theo biu thu ton phn l 5%. * Thi im xc nh TN tnh thu t nhng quyn thng mi l thi im thanh ton tin nhng quyn thng mi gia bn nhn quyn thng mi v bn nhng quyn thng mi. b6. Tnh thu i vi TN t trng thng
308

* TN tnh thu t trng thng l phn gi tr gii thng vt trn 10 triu ng m c nhn nhn c theo tng ln trng thng khng ph thuc vo s ln nhn tin thng. Trng hp mt gii thng nhng c nhiu ngi trng gii th TN tnh thu c phn chia cho tng ngi nhn gii thng. Ngi c trng gii phi xut trnh cc cn c php l chng minh. Trng hp khng c cn c php l chng minh th TN trng thng tnh cho mt c nhn. Trng hp c nhn trng nhiu gii thng trong mt cuc chi th TN tnh thu c tnh trn tng gi tr ca cc gii thng. i vi trng thng bng hin vt cn quy i thnh tin theo gi th trng ti thi im nhn (tnh thu trn phn TN vt trn 10 triu ng). * Thu sut thu TNCN i vi TN t trng thng p dng theo biu thu ton phn l 10%. * Thi im xc nh TN tnh thu i vi TN trng thng l thi im t chc, c nhn tr thng cho ngi trng thng. b7. Tnh thu i vi TN t tha k, qu tng * TN tnh thu t tha k, qu tng l phn gi tr ti sn nhn tha k, qu tng vt trn 10 triu ng mi ln nhn. Gi tr ti sn nhn tha k, qu tng c xc nh i vi tng trng hp, c th nh sau: - i vi ti sn tha k, qu tng l quyn s dng t th gi tr xc nh theo bng gi t do UBND cp tnh quy nh ti thi im c nhn hng tha k lm th tc chuyn quyn s dng t - i vi bt ng sn l nh v cng trnh kin trc trn t th gi tr c xc nh cn c vo quy nh ca c quan qun l nh nc c thm quyn v phn loi gi tr nh; quy nh tiu chun, nh mc xy dng c bn do c quan qun l nh nc c thm quyn ban hnh; gi tr cn li ca nh, cng trnh kin trc. Trng hp khng xc nh c theo quy nh trn th cn c vo gi tnh l ph trc b do UBND cp tnh quy nh. - i vi tha k, qu tng l t, xe gn my, tu thuyn,...: gi tr ti sn c xc nh trn c s bng gi tnh l ph trc b do UBND cp tnh quy nh ti thi im c nhn nhn c tha k, qu tng. - i vi tha k, qu tng l vn gp trong cc t chc kinh t, c s kinh doanh: gi tr ca qu tng, tha k l gi tr ca phn vn gp c xc nh cn c vo s sch k ton, ho n, chng t ti thi im nhn tha k, qu tng. Trng hp khng c s sch k ton, ho n, chng t lm cn c xc nh th gi tr phn vn gp c xc nh theo gi th trng ti thi im nhn. - i vi tha k, qu tng l chng khon: TN tnh thu ca chng khon l gi tr chng khon ti thi im chuyn quyn s hu. * Thu sut thu TNCN i vi tha k, qu tng c p dng theo biu thu ton phn vi thu sut l 10%. * Thi im xc nh thu nhp tnh thu - i vi TN t tha k: Thi im xc nh TN tnh thu l thi im i tng np thu nhn tha k lm th tc chuyn quyn s hu hoc quyn s dng ti sn. - i vi TN t nhn qu tng: Thi im xc nh TN tnh thu l thi im t chc, c nhn tng cho i tng np thu. Trng hp nhn qu tng t nc ngoi th thi im xc nh TN tnh thu l thi im i tng np thu nhn c qu
309

tng. 6.2.6. Phng php v cch tnh thu i vi c nhn khng c tr a) i vi thu nhp t kinh doanh Thu i vi TN t kinh doanh ca c nhn khng c tr c xc nh bng doanh thu t hot ng sn xut, kinh doanh nhn (x) vi thu sut. * Doanh thu l ton b s tin pht sinh t vic cung cp hng ho, dch v bao gm c chi ph do bn mua hng ho, dch v tr thay cho c nhn khng c tr m khng c hon tr. Doanh thu t hot ng kinh doanh ca c nhn khng c tr c xc nh tng t nh doanh thu lm cn c tnh thu t hot ng kinh doanh ca c nhn c tr. Trng hp tho thun ti hp ng khng bao gm thu TNCN th doanh thu tnh thu phi quy i l ton b s tin m c nhn khng c tr nhn c di bt k hnh thc no t vic cung cp hng ho, dch v ti Vit Nam, khng ph thuc vo a im tin hnh cc hot ng kinh doanh. * Thu sut thu TNCN i vi TN t kinh doanh ca c nhn khng c tr quy nh i vi tng lnh vc, ngnh ngh sn xut, kinh doanh nh sau: - Thu sut 1% i vi hot ng kinh doanh hng ho; - Thu sut 5% i vi hot ng kinh doanh dch v; - Thu sut 2% i vi hot ng sn xut, xy dng, vn ti v hot ng kinh doanh khc. Trng hp c nhn khng c tr c doanh thu t nhiu lnh vc, ngnh ngh SXKD khc nhau nhng khng tch ring c doanh thu ca tng lnh vc, ngnh ngh th thu sut thu TNCN c p dng theo mc thu sut cao nht i vi lnh vc, ngnh ngh thc t hot ng trn ton b doanh thu. b) i vi thu nhp t tin lng, tin cng Thu TNCN i vi thu nhp t tin lng, tin cng ca c nhn khng c tr c xc nh bng thu nhp chu thu t tin lng, tin cng nhn (x) vi thu sut 20%. TNCT t tin lng, tin cng l tng s tin lng, tin cng v cc khon thu nhp c tnh cht tin lng, tin cng m c nhn khng c tr nhn c bng tin v khng bng tin do thc hin cng vic ti Vit Nam khng phn bit ni tr thu nhp. Nguyn tc, phng php xc nh TNCT t tin lng, tin cng ca c nhn khng c tr c xc nh nh i vi c nhn c tr theo hng dn ti khon 2 mc I phn B Thng t s 84/2008/TT-BTC. c) i vi thu nhp t u t vn Thu TNCN i vi TN t u t vn ca c nhn khng c tr c xc nh bng tng s tin m c nhn khng c tr nhn c t vic u t vn vo t chc, c nhn ti Vit Nam nhn (x) vi thu sut 5%. TNCT, thi im xc nh TNCT t u t vn ca c nhn khng c tr c xc nh tng t nh i vi c nhn c tr theo hng dn ti khon 1 mc II phn B Thng t s 84/2008/TT-BTC. d) i vi thu nhp t chuyn nhng vn * Thu TNCN i vi TN t chuyn nhng vn (bao gm c chuyn nhng chng khon) ca c nhn khng c tr c xc nh bng tng s tin m c nhn khng c tr nhn c t vic chuyn nhng phn vn ti cc t chc, c nhn Vit Nam nhn (x) vi thu sut 0,1%, khng phn bit vic chuyn nhng c thc hin
310

ti Vit Nam hay ti nc ngoi. Tng s tin m c nhn khng c tr nhn c t vic chuyn nhng phn vn ti cc t chc, c nhn Vit Nam l tng gi tr chuyn nhng vn khng tr bt k khon chi ph no k c gi vn. * Tng s tin chuyn nhng i vi tng trng hp c th nh sau: - Xc nh cn c vo gi tr ghi trn hp ng chuyn nhng. Nu hp ng chuyn nhng khng quy nh gi thanh ton hoc gi thanh ton trn hp ng khng ph hp vi gi th trng th c quan thu c quyn n nh gi chuyn nhng theo qui nh ca Lut Qun l thu v cc vn bn hng dn thc hin Lut. - Chuyn nhng chng khon th xc nh cn c vo gi chng khon: + i vi chng khon nim yt v chng khon cha nim yt nhng ng k giao dch ti trung tm giao dch chng khon th gi bn chng khon l gi chuyn nhng thc t trn th trng ti thi im bn. Gi th trng ti thi im bn l gi khp lnh ti S giao dch chng khon hoc theo quy nh ca Trung tm giao dch chng khon ti ngy chuyn nhng. + i vi chng khon khng thuc cc trng hp nu trn: Gi bn chng khon l gi chuyn nhng ghi trn hp ng chuyn nhng. Trng hp hp ng chuyn nhng khng quy nh gi chuyn nhng hoc gi chuyn nhng trn hp ng khng ph hp vi gi th trng th c quan thu c quyn n nh gi chuyn nhng. * Thi im xc nh TN tnh thu i vi chuyn nhng vn ca c nhn khng c tr l thi im hp ng chuyn nhng vn c hiu lc hoc thi im hon tt vic chuyn tn s hu (i vi chuyn nhng phn vn gp; chng khon cha nim yt v cha ng k giao dch) hoc thi im Trung tm giao dch chng khon hoc S giao dch chng khon cng b gi thc hin (i vi chng khon nim yt v chng khon cha nim yt nhng ng k giao dch). ) i vi thu nhp t chuyn nhng BS Thu TNCN i vi chuyn nhng BS ti Vit Nam ca c nhn khng c tr c xc nh bng gi chuyn nhng BS nhn (x) vi thu sut 2%. Gi chuyn nhng BS ca c nhn khng c tr l ton b s tin m c nhn khng c tr nhn c t vic chuyn nhng BS khng tr bt k khon chi ph no k c gi vn. i vi cc trng hp c th c xc nh nh cch xc nh gi chuyn nhng BS ca c nhn c tr theo hng dn ti khon 3 mc II phn B Thng t s 84/2008. e) i vi thu nhp t bn quyn Thu i vi TN t bn quyn ca c nhn khng c tr c xc nh bng phn thu nhp vt trn 10 triu ng theo tng hp ng chuyn giao, chuyn quyn s dng cc i tng quyn s hu tr tu, chuyn giao cng ngh ti Vit Nam nhn vi thu sut 5% v c xc nh theo hng dn ti khon 4 mc II phn B Thng t s 84/2008. Thi im xc nh TN t bn quyn l thi im t chc, c nhn tr thu nhp t chuyn bn quyn cho i tng np thu l c nhn khng c tr. g) i vi thu nhp t nhng quyn thng mi Thu i vi TN t nhng quyn thng mi ca c nhn khng c tr c xc nh bng phn TN vt trn 10 triu ng theo tng hp ng nhng quyn thng mi ti Vit Nam nhn vi thu sut 5%. TN t nhng quyn thng mi c xc nh theo hng dn ti khon 5 mc II phn B Thng t s 84/2008. Thi
311

im xc nh thu nhp l thi im c nhn khng c tr nhn c thu nhp t vic nhng quyn thng mi. h) i vi thu nhp t t trng thng, t tha k, qu tng ca c nhn khng c tr c xc nh bng TNCT nhn vi (x) thu sut 10%. * TNCT t trng thng ca c nhn khng c tr l phn gi tr gii thng vt trn 10 triu ng theo tng ln trng thng ti Vit Nam, c xc nh theo hng dn ti khon 6 mc II phn B Thng t s 84/2008. * TNCT t nhn tha k, qu tng ca c nhn khng c tr l phn gi tr ti sn tha k, qu tng vt trn 10 triu ng theo tng ln pht sinh thu nhp nhn c ti Vit Nam, c xc nh theo hng dn ti khon 7 mc II phn B Thng t s 84/2008. Thi im xc nh TN tnh thu i vi trng thng l thi im t chc, c nhn Vit Nam tr tin thng cho c nhn khng c tr. i vi TN t tha k th tnh theo thi im c nhn nhn tha k lm th tc chuyn quyn s hu hoc quyn s dng ti sn. i vi qu tng, xc nh TN tnh thu theo thi im c nhn nhn qu tng lm th tc chuyn quyn s hu/s dng ti sn. 6.2.7. ng k, k khai, np thu, quyt ton thu a) ng k thu * i tng phi ng k thu bao gm: - Mi t chc, c nhn tr thu nhp cho c nhn thc hin ng k thu theo quy nh ti Thng t s 85/2007/TT-BTC ngy 18/7/2007 ca B Ti chnh hng dn thi hnh Lut qun l thu v vic ng k thu v cc vn bn hng d sau ny khi Lut sa i, b sung mt s iu ca Lut Qun l thu c thng qua nm 2012. - Mi c nhn c thu nhp chu thu, bao gm: + C nhn c thu nhp t SXKD, bao gm c c nhn hnh ngh c lp; c nhn, h gia nh sn xut nng nghip khng thuc i tng min thu TNCN. C nhn c thu nhp t SXKD thc hin ng k thu thu nhp c nhn ng thi vi vic ng k cc loi thu khc. + C nhn c thu nhp t tin lng, tin cng. + Cc c nhn c thu nhp chu thu khc (nu pht sinh thng xuyn). * H s ng k thu Thc hin theo quy nh ti Thng t s 85/2007/TT-BTC ngy 18/7/2007 ca B Ti chnh hng dn thi hnh Lut qun l thu v vic ng k thu v quy nh ti Thng t s 84/2008/TT-BTC ca B Ti chnh. Ngnh thu ang y mnh vic xy dng chng trnh h tr ngi np thu, ng dng cc cng ngh thng tin m rng vic ng k thu, khai thu qua mng in t, gim bt th tc phin h. b) Khu tr thu, khai thu, np thu, quyt ton thu Vic khu tr thu, khai thu, np thu, quyt ton thu TNCN thc hin theo quy nh ti Mc II, Phn D ca Thng t s 84/2008/TT-BTC v cc quy nh b sung ti cc Thng t ca B Ti chnh ban hnh sau ny, vi ni dung c bn l: - C quan chi tr thu nhp cho c nhn thc hin vic gi li tin thu, tr vo thu nhp tr cho c nhn (khu tr). Ngi lao ng lm vic trn 3 thng trong nm c ng k gim tr gia cnh ti c quan, n v th tm khu tr theo Biu thu lu tin tng phn, sau khi tm tr gia cnh theo h s do c nhn t khai. Ngi lm vic theo v vic hoc di 3 thng, nhn thu nhp tng ln c tr gi t 1 triu
312

ng/ln tr ln th khu tr 10% thu nhp nu c m s thu c nhn; ngc li, khu tr 20% thu nhp nu c nhn khng c m s thu. - nh k hng thng/qu, t chc chi tr thu nhp, khu tr thu TNCN thc hin khai np s thu khu tr vo ngn sch nh nc (np ngay khi lm th tc khai vi c quan thu, khuyn khch khai qua mng in t). - Quyt ton thu: Chm nht 31/03 ca nm sau, c nhn v c quan tr thu nhp thc hin quyt ton s thu ca nm trc. + C nhn c thu nhp ti 1 ni c th u quyn cho c quan quyt ton thay m khng phi khai ti c quan thu; vic u quyn c thc hin theo mu thng nht; h s quyt ton c u gi ti c quan tr thu nhp. + Trong cng mt thi gian c nhn c thu nhp ti chiu ni th chn ni thun tin nht khu tr theo biu thu lu tin tng phn, cc ni khc thc hin khu tr theo t l 10%, cp chng t khu tr thu TNCN (mu s CTT56). + Trong nm, c nhn lm vic ti nhiu ni th ti mi ni lm vic, c quan tr thu nhp thc hin tm khu tr v cp chng t khu tr cho c nhn. + Ht nm, c nhn chu trch nhim tng hp cc chng t khu tr, lp quyt ton thu gi n c quan thu ni c tr hoc c quan thu ni c quan tr thu nhp cho mnh ng k np thu. + C quan tr thu nhp thc hin khai quyt ton vi c quan Thu v s thu phi khu tr ca c nhn, s thu thc khu tr, s thu np vo ngn sch nh nc v s thu tha/thiu chuyn sang nm sau, np ngay s thu thiu trong thi gian quyt ton thu. n nay, ngnh thu trin khai chng trnh thunhapcanhanonline phc v cc c nhn tra cu m s thu, thc hin khai quyt ton thu. 6.2.8. Cc vn bn php lut, php quy hin hnh - Lut thu TNCN s 04/2007/QH12 ngy 21/11/2007 ca Quc hi. - Ngh nh s 100/2008/N-CP ngy 08/9/2008 ca Chnh ph quy nh chi tit mt s iu ca Lut thu TNCN. - Thng t s 84/2008/TT-BTC ngy 30/8/2008 ca B Ti chnh hng dn thi hnh mt s iu ca Lut thu thu nhp c nhn v hng dn thi hnh Ngh nh s 100/2008/N-CP ngy 08/9/2008 ca Chnh ph quy nh chi tit mt s iu ca Lut thu TNCN. - Thng t s 62/2009/TT-BTC ngy 27/3/2009 ca B Ti chnh Hng dn sa i, b sung Thng t s 84/2008/TT-BTC ngy 30/9/2008 ca B Ti chnh hng dn thi hnh mt s iu ca Lut Thu thu nhp c nhn v hng dn thi hnh Ngh nh s 100/2008/N-CP ngy 08/9/2008 ca Chnh ph quy nh chi tit mt s iu ca Lut Thu thu nhp c nhn. - Thng t s 02/2010/TT-BTC ngy 11/01/2010 Hng dn b sung Thng t s 84/2008/TT-BTC ngy 30/9/2008 ca B Ti chnh hng dn thi hnh mt s iu ca Lut thu thu nhp c nhn v hng dn thi hnh Ngh nh s 100/2008/N-CP ngy 8/9/208 ca Chnh ph quy nh chi tit mt s iu ca Lut thu Thu nhp c nhn. - Thng t s 161/2009/TT-BTC ngy 12/08/2009 ca B Ti chnh hng dn v thu thu nhp c nhn i vi mt s trng hp chuyn nhng, nhn tha k, nhn qu tng l bt ng sn;
313

- Thng t s 164/2009/TT-BTC ngy 13/08/2009 ca B Ti chnh hng dn v thu thu nhp c nhn i vi ngi trng thng trong cc tr chi ti im vui chi gii tr c thng. - Thng t s 176/2009/TT-BTC ngy 09/09/2009 hng dn v vic gim thu thu nhp c nhn i vi c nhn lm vic ti khu kinh t; - Thng t s 175/2010/TT-BTC ngy 05/11/2010 sa i, b sung Thng t s 84/2008/TT-BTC ngy 30/9/2008 ca B Ti chnh hng dn thi hnh mt s iu ca Lut Thu TNCN v hng dn thi hnh Ngh nh s 100/2008/N-CP ngy 08/9/2008 ca Chnh ph quy nh chi tit mt s iu ca Lut Thu TNCN. - Thng t s 20/2010/TT-BTC ngy 05/02/2010 hng dn sa i, b sung mt s th tc hnh chnh v Thu thu nhp c nhn. - Thng t s 12/2011/TT-BTC ngy 26/01/2011 ca B Ti chnh sa i Thng t s 84/2008/TT-BTC ngy 30/9/2008 ca B Ti chnh hng dn thi hnh mt s iu ca Lut Thu thu nhp c nhn v sa i Thng t s 02/2010/TT-BTC ngy 11/01/2010 ca B Ti chnh hng dn b sung Thng t s 84/2008/TT-BTC ngy 30/9/2008 ca B Ti chnh. - Thng t s 113/2011/TT-BTC sa i mt s ni dung ca cc Thng t s 84/2008, s 62/2009, s 02/2010, 7. Thu ti nguyn 7.1. Khi nim v tc dng ca thu ti nguyn nc ta, ti nguyn thin nhin thuc s hu ton dn do Nh nc thng nht qun l. i vi hot ng khai thc ti nguyn, thi k nm 1990 p dng mt s ch thu ti chnh (nh: ch thu tin nui rng, ch thu i vi vng sa khong,...) gp phn to ngun thu cho ngn sch, nht l ngn sch a phng. K t 01/01/1991, Php lnh thu ti nguyn c Hi ng Nh nc (nay l y ban Thng v Quc hi) ban hnh ngy 30/03/1990 (Php lnh ti nguyn nm 1990) c hiu lc thay th cho cc ch thu ti chnh p dng i vi hot ng khai thc ti nguyn. Sau 7 nm thi hnh, Php lnh thu ti nguyn nm 1990 c sa i, b sung v b thay th bi Php lnh thu ti nguyn (sa i) ngy 16/04/1998 (Php lnh thu ti nguyn s 05/1998/PL-UBTVQH10), c hiu lc t ngy 01/06/1998. Sau 10 nm thi hnh, nm 2008 Php lnh thu ti nguyn li c sa i b sung (Php lnh thu ti nguyn s 07/2008/PL-UBTVQH12). Ngy 25/11/2009, Lut thu ti nguyn s 45/2009/QH12 c ban hnh thay th cho cc Php lnh thu ti nguyn s 05/1998/PL-UBTVQH10 v 07/2008/PL-UBTVQH12, c hiu lc thi hnh t 01/10/2010 (Cc vn bn hng dn thi hnh Lut thu ti nguyn hin hnh gm: Ngh nh s 05/2009/N-CP ngy 19/11/2009 ca Chnh ph v Thng t s 124/2009/TT-BTC ngy 17/06/2009). a) Khi nim: Thu ti nguyn l loi thu p dng i vi cc t chc, c nhn c khai thc v s dng ti nguyn thin nhin thuc din chu thu ti nguyn theo quy nh ca Lut thu ti nguyn. b) Tc dng ca Thu ti nguyn: Thu ti nguyn c tc dng: - Gp phn tng cng qun l Nh nc i vi ti nguyn Quc gia; - To ngun thu cho NSNN trong vic thc hin cc bin php bo v, ti to, tm kim, thm d cc ngun ti nguyn thin nhin ca t nc; - Khuyn khch khai thc v s dng hp l, tit kim, hiu qu ti nguyn, gp phn bo v ngun ti nguyn quc gia; v
314

- Gp phn m bo cng bng x hi gia cc i tng c khai thc v s dng ti nguyn thin nhin ca t nc 7.3. Phm vi p dng thu ti nguyn a) Ti nguyn chu thu bao gm: Khong sn kim loi; khong sn khng kim loi; du th; kh thin nhin, kh than; sn phm ca rng t nhin, tr ng vt; hi sn t nhin, bao gm ng vt v thc vt bin; nc thin nhin, bao gm nc mt v nc di t; yn so thin nhin; ti nguyn khc do U ban thng v Quc hi quy nh. b) Ngi np thu ti nguyn l t chc, c nhn khai thc ti nguyn thuc i tng chu thu ti nguyn. Ngi np thu ti nguyn trong mt s trng hp c quy nh c th nh sau: - Doanh nghip khai thc ti nguyn c thnh lp trn c s lin doanh th doanh nghip lin doanh l ngi np thu; - Bn Vit Nam v bn nc ngoi tham gia hp ng hp tc kinh doanh khai thc ti nguyn th trch nhim np thu ca cc bn phi c xc nh c th trong hp ng hp tc kinh doanh; - T chc, c nhn khai thc ti nguyn nh, l bn cho t chc, c nhn lm u mi thu mua v t chc, c nhn lm u mi thu mua cam kt chp thun bng vn bn v vic k khai, np thu thay cho t chc, c nhn khai thc th t chc, c nhn lm u mi thu mua l ngi np thu. 7.4. Cn c tnh thu ti nguyn: L sn lng ti nguyn tnh thu, gi tnh thu v thu sut. a) Sn lng tnh thu: c xc nh c th trong cc trng hp: - i vi ti nguyn khai thc xc nh c s lng, trng lng hoc khi lng th sn lng ti nguyn tnh thu l s lng, trng lng hoc khi lng ca ti nguyn thc t khai thc trong k tnh thu. - i vi ti nguyn khai thc cha xc nh c s lng, trng lng hoc khi lng thc t khai thc do cha nhiu cht, tp cht khc nhau th sn lng ti nguyn tnh thu c xc nh theo s lng, trng lng hoc khi lng ca tng cht thu c sau khi sng tuyn, phn loi. - i vi ti nguyn khai thc khng bn m a vo sn xut sn phm khc nu khng trc tip xc nh c s lng, trng lng hoc khi lng thc t khai thc th sn lng ti nguyn tnh thu c xc nh cn c vo sn lng sn phm sn xut trong k tnh thu v nh mc s dng ti nguyn tnh trn mt n v sn phm. - i vi nc thin nhin dng cho sn xut thu in th sn lng ti nguyn tnh thu l sn lng in ca c s sn xut thu in bn cho bn mua in theo hp ng mua bn in hoc sn lng in giao nhn trong trng hp khng c hp ng mua bn in c xc nh theo h thng o m t tiu chun o lng cht lng Vit Nam, c xc nhn ca bn mua, bn bn hoc bn giao, bn nhn. - i vi nc khong thin nhin, nc nng thin nhin, nc thin nhin dng cho mc ch cng nghip th sn lng ti nguyn tnh thu c xc nh bng mt khi (m3) hoc lt (I) theo h thng o m t tiu chun o lng cht lng Vit Nam.
315

- i vi ti nguyn c khai thc th cng, phn tn hoc khai thc lu ng, khng thng xuyn, sn lng ti nguyn khai thc d kin trong mt nm c gi tr di 200 triu ng th thc hin khon sn lng ti nguyn khai thc theo ma v hoc nh k tnh thu. C quan thu phi hp vi c quan c lin quan a phng xc nh sn lng ti nguyn khai thc c khon tnh thu. b) Gi tnh thu: Gi tnh thu ti nguyn l gi bn n v sn phm ti nguyn ca t chc, c nhn khai thc cha bao gm thu gi tr gia tng. Trng hp ti nguyn cha xc nh c gi bn th gi tnh thu ti nguyn c xc nh theo mt trong nhng cn c sau: - Gi bn thc t trn th trng khu vc ca n v sn phm ti nguyn cng loi nhng khng thp hn gi tnh thu do U ban nhn dn tnh, thnh ph trc thuc Trung ng (sau y gi chung l U ban nhn dn cp tnh) quy nh; - Trng hp ti nguyn khai thc c cha nhiu cht khc nhau th gi tnh thu xc nh theo gi bn n v ca tng cht v hm lng ca tng cht trong ti nguyn khai thc nhng khng thp hn gi tnh thu do U ban nhn dn cp tnh quy nh. - Gi tnh thu ti nguyn trong mt s trng hp c quy nh c th nh sau: +) i vi nc thin nhin dng cho sn xut thy in l gi bn in thng phm bnh qun; +) i vi g l gi bn ti bi giao; trng hp cha xc nh c gi bn ti bi giao th gi tnh thu c xc nh cn c vo gi tnh thu do U ban nhn dn cp tnh quy nh; +) i vi ti nguyn khai thc khng tiu th trong nc m xut khu l gi xut khu; +) i vi du th, kh thin nhin, kh than l gi bn ti im giao nhn. im giao nhn l im c tho thun trong hp ng du m du th, kh thin nhin, kh than c chuyn giao quyn s hu cho cc bn tham gia hp ng du kh. c) V thu sut: Mc thu sut c quy nh t 1% n 40% p dng cho tng loi ti nguyn theo Biu di y. Lut quy nh khung thu sut v giao y ban thng v Quc hi quy nh mc thu sut c th i vi tng loi ti nguyn trong tng thi k bo m cc nguyn tc: (i) Ph hp vi danh mc nhm, loi ti nguyn v trong phm vi khung thu sut do Quc hi quy nh; (ii) Gp phn qun l nh nc i vi ti nguyn; bo v, khai thc, s dng hp l, tit kim v hiu qu ngun ti nguyn; v (iii) Gp phn bo m ngun thu ngn sch nh nc v bnh n th trng.

316

Biu khung thu sut thu ti nguyn c quy nh nh sau:

STT I 1 2 3 4 5 6 7 8 9 II 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 Khong sn kim loi St, mng-gan (mangan) Ti-tan (titan) Vng t him Bch kim, bc, thic Vn-ph-ram (wolfram), ng-ti-moan (antimoan) Ch, km, nhm, b-xit (bouxite), ng, ni-ken (niken) C-ban (coban), m-lip-en (molipden), thu ngn, ma-nh (magie), va-na-i (vanadi) Khong sn kim loi khc Khong sn khng kim loi t khai thc san lp, xy dng cng trnh , tr nung vi v sn xut xi mng; si; ct, tr ct lm thy tinh t lm gch G-ra-nt (granite), st chu la -l-mt (dolomite), quc-zt (quartzite) Cao lanh, mi-ca (mica), thch anh k thut, ct lm thy tinh Pi-rt (pirite), pht-pho-rt (phosphorite), nung vi v sn xut xi mng A-pa-tt (apatit), sc-png-tin (secpentin) Than an-tra-xt (antraxit) hm l Than an-tra-xt (antraxit) l thin Than nu, than m Than khc Kim cng, ru-bi (rubi), sa-phia (sapphire) E-m-rt (emerald), a-lch-xan--rt (alexandrite), mu en Adt, r--lt (rodolite), py-rp (pyrope), b-rin (berin), s-pi-nen (spinen), t-paz (topaz) Thch anh tinh th mu tm xanh, vng lc, da cam; c-ri--lt (cryolite); -pan (pan) qu mu trng, la; phen-s-pht (fenspat); birusa; n-ph-rt (nefrite) Khong sn khng kim loi khc Du th Kh thin nhin, kh than 3-10 5-15 5-15 7-20 7-20 7-15 5-15 3-10 4-20 6-20 6-20 4-20 16-30 16-30 12-25 12-25 7-20 7-20 9-25 12-25 7-25 7-25 7-25 7-25 5-25 Nhm, loi ti nguyn Thu sut (%)

17 III IV

4-25 6-40 1-30

317

V 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 VI 1 2 VII 1 2 3 3.1 3.2 VIII IX

Sn phm ca rng t nhin G nhm I G nhm II G nhm III, IV G nhm V, VI, VII, VIII v cc loi g khc Cnh, ngn, gc, r Ci Tre, trc, na, mai, giang, tranh, vu, l Trm hng, k nam Hi, qu, sa nhn, tho qu Sn phm khc ca rng t nhin Hi sn t nhin Ngc trai, bo ng, hi sm Hi sn t nhin khc Nc thin nhin Nc khong thin nhin, nc nng thin nhin, nc thin nhin tinh lc ng chai, ng hp Nc thin nhin dng cho sn xut thy in Nc thin nhin dng cho sn xut, kinh doanh, tr nc quy nh ti im 1 v im 2 Nhm ny Nc mt Nc di t Yn so thin nhin Ti nguyn khc 1-3 3-8 10-20 1-20 8-10 2-5 6-10 1-5 25-35 20-30 15-20 10-15 10-20 1-5 10-15 25-30 10-15 5-15

Ring thu sut c th i vi du th, kh thin nhin, kh than c xc nh ly tin tng phn theo sn lng (thng hoc m3) du th, kh thin nhin, kh than khai thc bnh qun mi ngy theo Biu thu sut di y. Biu thu sut thu ti nguyn i vi du th v kh thin nhin, kh than
STT I 1 2 3 4 5 6 II 1 2 3 Sn lng khai thc i vi du th n 20.000 thng/ngy Trn 20.000 thng n 50.000 thng/ngy Trn 50.000 thng n 75.000 thng/ngy Trn 75.000 thng n 100.000 thng/ngy Trn 100.000 thng n 150.000 thng/ngy Trn 150.000 thng/ngy i vi kh thin nhin, kh than n 5 triu m3/ngy Trn 5 triu m3 n 10 triu m3/ngy Trn 10 triu m3/ngy 318 D n khuyn khch u t 6% 8% 10% 12% 17% 22% 0% 3% 6% D n khc

8% 10% 12% 17% 22% 27% 0% 5% 10%

7.5. K khai, np thu: Ngi np thu ti nguyn thc hin ng k, k khai, tnh v np thu theo quy nh ca php lut v qun l thu. 7.6. Quy nh v min, gim thu: Thu ti nguyn c min, gim trong cc trng hp sau: - Ngi np thu ti nguyn gp thin tai, ho hon, tai nn bt ng gy tn tht n ti nguyn k khai, np thu th c xt min, gim thu phi np cho s ti nguyn b tn tht; trng hp np thu th c hon tr s thu np hoc tr vo s thu ti nguyn phi np ca k sau. - Min thu i vi hi sn t nhin; - Min thu i vi cnh, ngn, ci, tre, trc, na, mai, giang, tranh, vu, l do c nhn c php khai thc phc v sinh hot; - Min thu i vi nc thin nhin dng cho sn xut thu in ca h gia nh, c nhn t sn xut phc v sinh hot; - Min thu i vi nc thin nhin dng cho nng nghip, lm nghip, ng nghip, dim nghip; nc thin nhin do h gia nh, c nhn khai thc phc v sinh hot; - Min thu i vi t khai thc v s dng ti ch trn din tch t c giao, c thu; t khai thc san lp, xy dng cng trnh an ninh, qun s, iu; v trng hp khc c min, gim thu do U ban Thng v Quc hi quy nh. 8. Thu s dng t nng nghip 8.1. Khi nim, tc dng a) Khi nim: Lut thu s dng t nng nghip (SDNN) c Quc hi kho IX, k hp th 3 ban hnh ngy 10/7/1993, c hiu lc thi hnh t 01/01/1994 thay th cho Php lnh thu nng nghip nm 1983 v Php lnh nm 1989 sa i, b sung Php lnh thu nng nghip nm 1983. Trc y, thu nng nghip mang tnh cht l loi thu nh vo hoa li trn t (li tc t sn xut nng nghip); t nm 1989, chnh sch thu nng nghip c sa i di hnh thc bao hm c thu s dng t v thu nh trn hoa li trn t i vi hot ng sn xut nng nghip; k t 01/01/1994, thu SDNN c ban hnh v c hiu lc nh du mt s thay i cn bn ca chnh sch thu i vi nng nghip: chuyn t hnh thc thu bao hm c thu t v thu hoa li trn t sang hnh thc thu ch nh vo s dng t nhm khuyn khch s dng t nng nghip tit kim, hiu qu v thc hin s ng gp cng bng x hi gia cc t chc, c nhn s dng t vo sn xut nng nghip. Khi nim: Thu SDNN l loi thu thu vo vic s dng t vo sn xut nng nghip, lm nghip, nui trng thu sn (gi chung l nng nghip). b) Tc dng: - Thu SDNN c tc dng khuyn khch s dng t nng nghip tit kim, c hiu qu, thc y sn xut nng nghip theo hng y mnh thm canh, tng v, m rng din tch trng trt, chuyn i c cu cy trng t hiu qu kinh t cao, to ra nhiu nng sn, hng ho cho x hi, phc v cho i sng, sn xut cng nghip v l ngun hng cho xut khu. - Thu SDNN l mt ngun thu ca ngn sch nh nc. Cng vi s chuyn dch c cu kinh t, v tr ca thu SDNN trong tng thu NSNN tuy c xu hng gim song n vn gi v tr quan trng trong ngn sch a phng, c bit l i vi
319

mt s a phng c ngun thu ch yu t loi thu ny. - Thu SDNN cn l mt cng c gp phn m bo s cng bng hp l v ngha v thu gia cc tng lp dn c. Mt khc, vic quy nh min, gim thu i vi nhng h thuc i tng chnh sch, min, gim do thin tai, ch ho,... gp phn n nh i sng ca ngi np thu. - Thng qua thu SDNN, Nh nc thc hin kim k, kim sot v tng cng qun l qu t nng nghip, khuyn khch cc t chc, c nhn s dng t tit kim, hiu qu. 8.2. i tng np thu SDNN T chc, c nhn s dng t c Nh nc giao vo mc ch sn xut nng nghip (gi chung l h np thu) l i tng phi np thu SDNN. H np thu SDNN gm: cc h nng dn, h t nhn, c nhn; cc t chc, c nhn s dng t nng nghip thuc qu t dnh cho nhu cu cng ch ca x; cc doanh nghip nng nghip, lm nghip, thu sn... s dng t sn xut nng nghip. t chu thu s dng t nng nghip l t dng vo sn xut nng nghip bao gm: t trng trt; t c mt nc nui trng thu sn; t rng trng. 8.3. Cn c tnh thu: Thu SDNN c xc nh da trn cn c l din tch, hng t v nh sut thu ca tng hng t (kg thc/ha), tng loi cy trng v gi thc tnh thu. 8.4. Quy nh v min, gim thu: - Min thu cho t i, ni trc dng vo sn xut nng, lm nghip, t trng rng phng h v rng c dng; t s dng vo sn xut khc, c min: 5 nm nu trng cy hng nm; 7 nm i vi t khai hoang min ni, m ly v ln bin; min thu trong thi gian xy dng c bn v cng thm 3 nm t khi c thu hoch nu trng cy lu nm, ring i vi t min ni, m ly v ln bin c cng thm 6 nm. - khoan sc dn, khuyn khch v to thun li cho nng dn trong sn xut nng nghip, gp phn xa i gim ngho cho nng dn v m bo an ninh lng thc, , t nm 2003 n 2010 thu SDNN c min, gim theo quy nh ti Ngh quyt 15/2003/QH11 ca Quc hi; t 01 thng 01 nm 2011 n ht ngy 31 thng 12 nm 2020, thu SDNN tip tc c min, gim theo quy nh ti Ngh quyt 55/2010/QH12 ca Quc hi, chnh sch min, gim thu SDNN c th nh sau: - Min thu SDNN trong hn mc; min thu i vi ton b din tch cho h ngho, h x c bit kh khn. - Gim 50% s thu ghi thu hng nm i vi din tch vt hn mc v cho i tng khng c min thu. Trng hp ngi np thu c hng c min, gim thu SDNN theo quy nh ti Ngh quyt 55/2010/QH12 v quy nh ca Lut thu SDNN th c hng mc min, gim thu SDNN cao nht. 9. Thu mn bi 9.1. Khi nim, tc dng: Thu mn bi l loi thu c ban hnh v p dng Vit Nam t thi Php thuc. Sau ngy Cch mng thng Tm thnh cng, Chnh ph ta vn tm thi duy tr thu mn bi thc hin yu cu kim k, kim sot v qun l cc hot ng cc hot ng kinh doanh c th. Nm 1958, thu mn bi c sa i, b sung tng cng qun l cc h kinh doanh c th v thc y phong tro hp tc ho. n nm
320

1960, kinh t c th c bn c ci to v c sp xp vo khu vc kinh t tp th cc th, vai tr ca thu mn bi c gim i. Trong nhng nm 80, do hot ng ca khu vc kinh t t nhn bung ra, thu mn bi li c ban hnh theo Php lnh sa i, b sung v thu cng thng nghip v ch thu vo cc c s kinh doanh thuc thnh phn kinh t tp th v c th. Thc hin ci cch thu bc 1 v vic thit lp h thng chnh sch thu p dng thng nht trong ton quc cho mi thnh phn kinh t, Hi ng Nh nc c Ngh quyt 473/NQ/HNN ngy 10/9/1991 (Ngh nh s 326/HBT ngy 19/10/1991 quy nh chi tit thi hnh NQ ca HNN), trong quy nh thu mn bi c p dng cho tt c cc thnh phn kinh t, k c kinh t quc doanh, hiu lc thi hnh t 01/01/1992. Trong qu trnh thi hnh, thu mn bi c iu chnh nhiu ln (nm 1994 theo Ngh nh 180/CP ngy 07/11/1994; nm 1996 theo Ngh nh 52/CP ngy 09/09/1996; nm 2002 theo Ngh nh 75/2002/N-CP ngy 30-8-2002 v cc vn bn hng dn: Thng t s 96/2002/TT-BTC ngy 24-10-2002 v Thng t s 42/2003/TT-BTC ngy 7-5-2003 ca B Ti chnh v thu mn bi) ph hp vi tnh hnh pht trin kinh t-x hi v mc trt gi trong tng thi k. a) Khi nim: Thu mn bi l loi thu va mang tnh cht thu va mang tnh cht l ph, thu hng nm, c p dng khi lm th tc ra kinh doanh i vi cc t chc, c nhn, h kinh doanh. b) Tc dng: Thu mn bi kt hp vi cng tc ng k thu c tc dng gip Nh nc thc hin vic kim k, kim sot i vi mi hot ng sn xut kinh doanh dch v; ng thi, cn l cn c phn loi cc c s kinh doanh theo quy m ln, va v nh c bin php qun l thch hp. 9.2. Ni dung ch yu ca chnh sch thu mn bi: a) i tng np thu mn bi: bao gm cc t chc, c nhn sn xut kinh doanh thuc mi thnh phn kinh t trn lnh th Vit nam (DN nh nc, cng ty c phn, cng ty TNHH, doanh nghip t nhn, DN c vn u t nc ngoi, HTX, t chc v c nhn khc,...), khng phn bit kinh doanh c nh hay lu ng. b) Mc thu mn bi: c xc nh bng mt mc tuyt i, tnh cho c nm, phn bit gia t chc v c nhn sn xut, kinh doanh: - i vi t chc kinh t, mc thu t 1 triu ng n 3 triu ng/nm, c xc nh trn c s vn ng k ca nm trc lin k vi nm tnh thu; t chc kinh t c s kinh doanh mi thnh lp cn c vo vn ng k ghi trong Giy ng k kinh doanh nm thnh lp xc nh mc thu mn bi. - Cc doanh nghip thnh vin ti cc tnh, thnh ph trc thuc Trung ng ca cc Doanh nghip hch ton ton ngnh np thu mn bi theo mc thng nht 2.000.000 ng/nm. Cc doanh nghip thnh vin nu trn nu c cc chi nhnh ti cc qun, huyn, th x v cc im kinh doanh khc np thu Mn bi theo mc thng nht 1.000.000 ng/nm. V d: Tng cng ty Bo him Vit Nam l doanh nghip hch ton ton ngnh, c cc doanh nghip thnh vin ti cc tnh, thnh ph trc thuc trung ng. Doanh nghip thnh vin c cc chi nhnh cc qun, huyn, th x. Tng cng ty bo him np thu mn bi 3 triu ng/nm, cc doanh nghip thnh vin ti cc tnh, thnh ph trc thuc trung ng np thu mn bi 2 triu ng/nm, chi nhnh cc qun, huyn, th x np thu mn bi 1 triu ng/ nm.
321

- Cc c s kinh doanh l chi nhnh hch ton ph thuc hoc bo s, cc t chc kinh t khc... khng c giy chng nhn KKD hoc c giy chng nhn KKD nhng khng c vn ng k th thng nht thu thu Mn bi theo mc 1.000.000 ng/nm. - i vi cc i tng khc, h kinh doanh c th, mc thu theo 6 mc t 50.000 ng n 1 triu ng/nm, c xc nh cn c vo thu nhp thng. Cc i tng np thu mn bi theo 6 mc bao gm: + H sn xut kinh doanh c th, ngi lao ng trong cc Doanh nghip (Doanh nghip NQD, Doanh nghip nh nc, Doanh nghip hot ng theo Lut TNN...) nhn khon t trang tri mi khon chi ph, t chu trch nhim v kt qu sn xut kinh doanh. + Nhm ngi lao ng thuc cc Doanh nghip nhn khon cng kinh doanh chung th np chung thu mn bi theo mc 1.000.000.000 /nm. Trng hp nhm cn b cng nhn vin, nhm ngi lao ng nhn khon nhng tng c nhn trong nhm nhn khon li kinh doanh ring r th tng c nhn trong nhm cn phi np thu mn bi ring. + Cc c s kinh doanh trn danh ngha l Doanh nghip nh nc, Doanh nghip hot ng theo Lut TNN, cc Cng ty c phn, Cng ty TNHH... nhng tng thnh vin ca n v vn kinh doanh c lp, ch npmt khon tin nht nh cho n v phc v yu cu qun l chung th thu Mn bi thu theo tng thnh vin. Ring x vin, nhm x vin HTX (gi chung l x vin HTX) nhn nhim v HTX giao nu p ng iu kin quy nh ti tit c im 1 phn II ca Thng t s 44/1999/TT-BTC ngy 26 thng 4 nm 1999 ca BTi chnh hng dn v u i thu i vi Hp tc x, th khng phi np thu Mn bi ring; nu khng p ng y cc iu kin theo quy nh th phi np thu Mn bi ring. Biu thu Mn bi 6 mc p dng i vi cc i tng khc, h kinh doanh c th nu trn nh sau: n v: ng Bc thu Thu nhp 1 thng Mc thu c nm 1 Trn 1.500.000 1.000.000 2 Trn 1.000.000 n 1.500.000 750.000 3 Trn 750.000 n 1.000.000 500.000 4 Trn 500.000 n 750.000 300.000 5 Trn 300.000 n 500.000 100.000 6 Bng hoc thp hn 300.000 50.000 Thu nhp lm cn c xp bc thu mn bi c xc nh nh sau: - i vi c s tm np thu TNDN hng qu v quyt ton vo cui nm th c th cn c vo thu nhp bnh qun 1 thng ca c s quyt ton nm trc, c tham kho v trin vng v tnh hnh hot ng SXKD ca nm tnh thu xc nh bc thu mn bi ph hp. - i vi cc c s khng thc hin hoc thc hin cha y ch s sch k ton ho n chng t th c tnh thu nhp bnh qun thng xc nh bc thu mn bi. - i vi c s mi ra kinh doanh th cn c vo thu nhp bnh qun thng ca
322

c s SXKD ang hot ng c quy m tng ng hoc cn c vo nng lc SXKD ca c s thng qua cc ch tiu: vn, ti sn, vt t, nh ca, my mc thit b, s lao ng,... xc nh mc thu mn bi ph hp. c) Np thu mn bi: - Thi gian np thu mn bi: C s kinh doanh c hot ng sn xut kinh doanh trong khong thi gian ca 6 thng u nm th np mc thu mn bi c nm, ca 6 thng cui nm th np 50% mc thu mn bi c nm. C s ang sn xut kinh doanh th np thu mn bi ngay thng u ca nm dng lch; c s mi ra kinh doanh th np thu mn bi ngay trong thng bt u kinh doanh. - Ni np thu mn bi: C s kinh doanh ng k np thu vi c quan thu cp no th np thu mn bi ti c quan thu cp . Trng hp c s kinh doanh c nhiu ca hng, ca hiu trc thuc nm cc a im khc nhau trong cng a phng th c s kinh doanh np thu mn bi ca bn thn c s, ng thi np thu mn bi cho cc ca hng, ca hiu trc thuc, ng trn cng a phng. Cc ca hng, ca hiu ng a phng khc th np thu mn bi ti c quan thu ni c ca hng, ca hiu kinh doanh. Sau khi np thu mn bi, cng ty v mi ca hng c C quan thu cp mt th mn bi ghi r tn ca hng, a ch, ngnh ngh kinh doanh... lm c s xut trnh khi cc c quan chc nng kim tra kinh doanh. Cc c s kinh doanh khng c a im c nh nh kinh doanh bun chuyn, kinh doanh lu ng, h xy dng, vn ti, ngh t do khc... np thu mn bi vi c quan thu ni mnh c tr hoc ni mnh c cp giy php kinh doanh. d) Quy nh v min gim thu mn bi: - Tm thi min thu mn bi i vi: + H sn xut mui; im bu in vn ho x; cc loi bo (bo in, bo ni, bo hnh) theo cng vn s 237/CP-KTTH ngy 25/3/1998 ca Chnh ph v vic thu i vi bo ch. + T dch v v ca hng, ca hiu, kinh doanh trc thuc Hp tc x hot ng dch v k thut trc tip phc v sn xut nng nghip. - Tm thi gim 50% mc thu mn bi i vi h nh bt hi sn; cc qu tn dng nhn dn x; cc HTX chuyn kinh doanh dch v phc v sn xut nng nghip; cc ca hng, quy hng, ca hiu ...ca HTX v ca doanh nghip t nhn kinh doanh ti a bn min ni theo quy nh hin hnh ca Chnh ph . ) Bin php t chc qun l thu thu mn bi: - Trong nhng thng cui nm, Cc thu cc tnh, thnh ph phi r sot nm li ton b c s c hot ng sn xut kinh doanh trn a bn, iu tra doanh thu, thu nhp thc t phn loi v xp bc theo quy nh ca Biu thu mn bi. Trn c s lp s thu, duyt s thu v thng bo cng khai thc hin. Vic r sot i tng kinh doanh, lp b v duyt b, pht hnh thng bo thu mn bi hng nm phi hon thnh trc ngy 31/12 nm trc. - C s kinh doanh c trch nhim np v ng hn thu mn bi theo thng bo ca c quan thu. Nu np chm th b pht 0,1% trn s thu phi np cho mi ngy np chm. Nu trn trnh vic np thu mn bi, khi kim tra pht hin ngoi vic phi np s thu mn bi qui nh, tu theo tnh cht, mc vi phm c s
323

kinh doanh cn b pht tin t 1 n 5 ln s thu gian ln. 10. Qun l thu Nhng vn c trnh by phn ny gn lin vi nhng quy nh v qun l thu ca Lut Qun l thu ph hp vi vic chuyn t thc hin qun l thu theo i tng sang thc hin qun l thu theo chc nng. 10.1. Nhng vn chung v qun l thu 10.1.1. Mt s quan nim v qun l thu Qun l thu l qu trnh hoch nh k hoch thu cng nh chng trnh mc tiu, t chc thc hin, ch o v kim tra nh gi kt qu thc hin so vi mc tiu ra, pht hin nhng sai st v gian ln un nn, chnh sa trong cng tc qun l nhng k tip theo. Quy trnh qun l thu lun gn vi qu trnh nh qun l thu (ch th qun l) s dng cc chc nng qun l tc ng ti khch th qun l (i tng np thu) nhm t c cc mc tiu qun l. Cc chc nng qun l thu bao gm bn nhm c bn gn vi quy trnh qun l thu bao gm: Nhm chc nng hoch nh nh lp k hoch thu, chun b iu kin thc hin; Nhm chc nng t chc nh t chc b my, t chc nhn s, ra quyt nh, t chc hot ng; nhm chc nng ch o nh hng dn, phi hp, iu chnh qu trnh thc hin k hoch thu; nhm chc nng kim tra bao gm o lng, so snh, nh gi, cng ch thi hnh, c rt kinh nghim, khen thng, chun b cho chu k qun l tip theo. Hnh 8.1: Mi quan h gia c quan qun l thu v i tng b iu chnh
Chc nng qun l
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. ng k thu K khai, tnh thu n nh thu Thu np Thanh, kim tra Cng ch thi hnh X l vi phm

C quan qun l thu

i tng b iu chnh bi php lut thu

Lin quan n cc quy trnh qun l theo cc chc nng trn c cc khi nim cn c nghin cu bao gm: i din ca ngi np thu; Tr s ca ngi np thu; M s thu; K tnh thu; T khai thu; H s thu; Khai quyt ton thu; Hon thnh ngha v np thu; Cng ch thi hnh quyt nh hnh chnh v thu (Xem c th iu 5 Lut qun l thu). 10.1.2. Ch th qun l Ch th trc tip l cc t chc, c quan nh nc tham gia trc tip vo qu trnh hoch nh, t chc, ch o, kim tra qu trnh dch chuyn ca dng thu, bao gm: B ti chnh, Tng cc thu, Tng cc hi quan, Kho bc nh nc, Quc hi, UBND, HND cc cp, Hi ng t vn thu x phng. Ch th gin tip l cc t chc, c quan nh nc tham gia gin tip vo qu trnh hoch nh, t chc, ch o, kim tra cng tc ng k, k khai, tnh thu np,
324

quyt ton v thanh, kim tra. Bao gm: cc c quan Nh nc c chc nng phi hp vi c quan thu trong vic tuyn truyn, ph bin php lut v thu, phi hp vi c quan qun l thu trong vic qun l thu; to iu kin thun li cho ngi np thu thc hin ngha v thu, c quan c chc nng khi t, iu tra, truy t, xt x kp thi, nghim minh ti phm vi phm php lut v thu...; t chc, c nhn khc trong v ngoi nc c lin quan n cng tc qun l thu. Vit nam hin nay trch nhim v quyn hn ca cc ch th trc tip v gin tip trong cng tc qun l thu c quy nh c th ti cc iu t iu 8 n iu 17 trong Lut Qun l thu. 10.1.3. i tng b qun l Ngi np thu l t chc, c nhn (gi tt l ngi np thu) c trch nhim np tin thu cng nh np cc khon thu khc (gi tt l thu) vo NSNN do c quan qun l thu, ngi np thu c xc lp cc quyn v ngha v c th trong lut nh. vit nam quyn v ngha v ca i tng np thu c quy nh c th ti iu 6 v iu 7 lut qun l thu. i tng np thu c chia thnh hai loi th nht l i tng np thu theo phng php k khai bao gm cc t chc, c nhn c hch ton k ton, c h s giy t s liu t khai, t tnh thu v i tng np thu theo phng php khon thu l cc i tng khng hch ton k ton hoc hch ton k ton khng y t khai thu, bao gm c nhn, h gia nh v t chc khng c t cch php nhn khng s dng ha n, chng t hoc c s dng ha n, chng t nhng khng hch ton k ton. Trong phm vi chuyn ny ch cp ti cng tc qun l i tng np thu theo phng php k khai. Hnh thc qun l thu np i tng thu c th c ch ng hoc b ng trong ngha v thu ca mnh ty theo tng hnh thc qun l ca c quan thu. Theo c ch qun l chuyn qun, cn b thu trc tip qun l, hng dn i tng k khai, ri tnh thu, ra thng bo thu cho i tng np, theo hnh thc ny i tng thu b ng, li cho c quan thu, t trau di kin thc php lut thu, chi ph thu tng cao, hiu qu hnh thu thp, tnh r rng, minh bch trong qun l thu thp. Ngc li, theo c ch qun l thu theo chc nng i tng np c t khai, t tnh, t np s tin thu theo lut nh, c ch ny khc phc c cc nhc im c bn ca c ch chuyn qun, tuy nhin i hi trnh qun l thu phi c nng cao, vic hin i ha ngnh thu phi c m bo, c s h tng thng tin phi tt. Nguyn tc qun l thu Qun l thu theo lut, mi t chc c nhn u c trch nhim tham gia qun l thu. Qun l thu phi bo m cng khai, minh bch, bnh ng; bo m quyn v li ch hp php ca ngi np thu. 10.2. Ni dung qun l thu hin hnh ti Vit Nam Cc vn bn php l v qun l thu: Lut qun l thu: s 78/2006/QH11 ngy 29/11/2006 Ngh nh hng dn lut qun l thu: S 85/2007/N-CP ngy 25/5/2007; s 97/2007/N-CP ngy 7/6/2007; s 98/2007/N-CP ngy 7/6/2007; s 106/2010/NCP ngy ngy 28/10/2010 sa i, b sung Ngh nh 85/2007/N-CP. Thng t hng dn lut qun l thu: B Ti chnh ban hnh cc thng t s 59/2007/TT-BTC ngy 14 thng 6 nm 2007, s 60/2007/TT-BTC ngy 14 thng 6
325

nm 2007, s 61/2007/TT-BTC ngy 14 thng 6 nm 2007, s 62/2007/TT-BTC ngy 14 thng 6 nm 2007, s 85/2007/TT-BTC ngy 18 thng 7 nm 2007, s 157/2007/TT-BTC ngy 24 thng 12 nm 2007, s 28/2011/TT-BTC ngy 28/02/2011 hng dn thi hnh Lut qun l thu, Ngh nh 85/2007/N-CP ngy 25/5/2007 quy nh chi tit thi hnh Lut qun l thu v Ngh nh 106/2010/N-CP ngy 28/10/2010 sa i, b sung Ngh nh 85/2007/N-CP. 10.2.1. ng k thu ng k thu l vic ngi np thu k khai nhng thng tin ca ngi np thu theo mu quy nh v np t khai cho c quan qun l thu bt u thc hin ngha v v thu vi Nh nc theo cc qui nh ca php lut. i tng ng k thu l ngi c trch nhim np thu v cc khon phi np khc vo NSNN theo lut nh nh: t chc, cc nhn v h gia nh kinh doanh; c nhn c thu nhp chu thu; ngi chi tr thu nhp, ngi np thay Sau khi ng k kinh doanh hoc pht sinh trch nhim np thu v cc khon phi np khc vo NSNN th chm nht l 10 ngy lm vic i tng phi ng k thu. Mi loi i tng np thu khc nhau th h s ng k thu khc nhau, c 11 loi h s ng k thu tng ng vi 11 loi i tng11, h s ng k thu bao gm: T khai ng k thu, Bn sao Giy chng nhn ng k kinh doanh hoc Giy php u t nc ngoi ti Vit Nam; hoc Bn sao Quyt nh thnh lp; Bn sao Giy chng minh nhn dn hoc h chiu... mu t khai ng k thu c cung cp ti a ch http://www.gdt.gov.vn. Ngi np thu c nhu cu c th n bt k c quan thu no c c quan Thu hng dn vic k khai cc ch tiu trong h s ng k thu. C quan thu s dng h s ng k thu lm thng tin ban u cho cng tc qun l, chnh v vy h s thu phi lun st thc vi thc t ca i tng np thu, khi c s thay i so vi thng tin ban u th i tng phi thc hin k khai b sung c quan thu cp nht thng tin cho cng tc qun l. Sau khi ng k thu i tng np thu c c quan thu cp cho mt m s thu duy nht, mi m s thu tng ng vi mt i tng np thu. M s thu c s dng chung cho mi hot ng sn xut kinh doanh trong nc cng nh hot ng xut khu, nhp khu. M s thu c cu trc l mt dy s c chia thnh cc nhm nh sau: N1N2 N3N4N5N6N7N8N9 N10 N11N12N13. M s thu bao gm hai loi loi 10 s v loi 13 s. M s thu nhm qun l cc hot ng ca i tng lin quan n ngha v thu, m s thu c s dng cho mi giao dch kinh t pht sinh ca i tng np nhm qun l ngha v thu ca i tng np thu. M s thu c chm dt hiu lc khi i tng np thu chm dt hot ng ng k hoc c nhn cht, mt tch, mt nng lc hnh vi dn s. H s ng k thu c chp nhn, i tng c cp chng nhn ng k thu. Khi thng tin v thu thay i so vi ng k ban u th i tng phi c trch nhim thng bo b sung cho c quan thu12. Nu tham gia sn xut, kinh doanh thuc pham vi iu chnh ca php lut thu m khng ng k thu th i tng np thu s b n nh thu. 10.2.2. K khai thu, tnh thu a) K khai thu

11 12

Xem mc I phn II thng t s 85/2007/TT_BTC ngy 18/7/2007 Xem mc II phn II thng t s 85/2007/TT_BTC ngy 18/7/2007

326

L vic ngi np thu trnh by cc s liu, h s lin quan n ngha v thu ca ngi np thu cho c quan qun l thu. Ngi np thu phi khai chnh xc, trung thc, y cc ni dung trong t khai thu theo mu do B Ti chnh quy nh v np cc loi chng t, ti liu quy nh trong h s khai thu vi c quan qun l thu trc tip. Ngi np thu t tnh s thu phi np, t chu trch nhim v tnh chnh xc, trung thc, y , kp thi v cc ni dung k khai vi c quan thu. i vi loi thu khai theo thng, qu hoc nm, nu trong k tnh thu khng pht sinh ngha v thu hoc ngi np thu ang thuc din c hng u i, min gim thu th ngi np thu vn phi np h s khai thu cho c quan thu theo ng thi hn quy nh, tr trng hp chm dt hot ng pht sinh ngha v thu H s k khai thu c chp nhn th ngi np thu phi np s thu khai, tnh theo ng thi hn quy nh vo NSNN. Trong trng hp thng tin k khai khng chnh xc, khng trung thc, khng y , khng kp thi hn th b n nh thu. Mi loi thu, v cc khon np NSNN khc nhau c h s k khai v cch thc k khai khc nhau13. Ngi khai c trch nhim np y , ng hn h s khai thu cho c quan thu qun l trc tip, trong trng hp Ngi np thu khng c kh nng np h s khai thu ng hn do thin tai, ho hon, tai nn bt ng th c th trng c quan thu qun l trc tip gia hn np h s khai thu. b) K k khai Vic quy nh k k khai ca mt sc thu xut pht t bn cht i tng iu chnh ca sc thu , cng nh to lp ngun thu, m bo nhim v chi cho NSNN cng nh ph hp vi k hch ton ca i tng. Thu GTGT i tng iu chnh l gi tr tng thm qua mi giai on do vy vic xc nh GTGT c th qua mi ln giao dch hoc k nh: Tun, thng, qu... m bo qun l tt, kp thi v to ngun thu m bo nhim v chi cho NSNN ngi ta thng quy nh k k khai l thng. Thu thu nhp doanh nghip c i tng iu chnh l thu nhp chu thu, vic xc nh thu nhp chu thu ph thuc vo k sn xut kinh doanh, vng quay ca sn xut kinh doanh c th theo thng, nm thm ch nhiu nm, tuy nhin thi hn ph bin nht cc i tng sn xut kinh doanh c th xc nh thu nhp ca mnh l theo nm - 12 thng, v vy k tnh thu ca thu nhp chu thu thng c quy nh l theo nm dng lch. Tuy nhin, m bo thu np kp thi vo NSNN th thu thu nhp doanh nghip c khai v tm np theo qu, sau quyt ton theo nm s tha thiu. K khai v tnh thu gm c: thng, qu, nm v theo tng ln pht sinh cng nh c s thay i nh chia tch, sp nhp, gii th, ph sn. Khai theo tng ln pht sinh, nh: Khai thu xut khu, nhp khu, thu gi tr gia tng tm tnh theo tng ln pht sinh i vi hot ng kinh doanh xy dng, lp t, bn hng vng lai ngoi tnh. Thu gi tr gia tng theo tng ln pht sinh i vi thu gi tr gia tng theo phng php trc tip trn doanh s ca ngi kinh doanh khng thng xuyn. Thu tiu th c bit i vi hng ho mua xut khu nhng c bn trong nc th khai theo ln pht sinh... c) H s khai thu (1) H s khai thu i vi i vi loi thu khai v np theo tng ln pht sinh ngha v thu bao gm:
13

Xem mc I phn B thng t s 60 /2007/TT-BTC, ngy 14/6/2007 ca B Ti chnh

327

- T khai thu; - Ho n, hp ng v chng t khc lin quan n ngha v thu theo quy nh ca php lut. (2) H s khai thu i vi loi thu khai v np theo thng bao gm: - T khai thu thng; - Bng k ho n hng ho, dch v bn ra; - Bng k ho n hng ho, dch v mua vo; - Cc ti liu khc c lin quan n s thu phi np. Khai theo thng c tnh t ngy u tin ca thng n ngy cui cng ca thng, nh thu gi tr gia tng, thu tiu th c bit, thu ti nguyn, ph, l ph,.. (3) H s khai thu tm tnh theo qu gm: - T khai thu tm tnh; v - Cc ti liu khc lin quan n xc nh s thu tm tnh; Khai theo qu c tnh t ngy u tin ca qu n ngy cui cng ca qu, nh: Khai Thu thu nhp doanh nghip tm tnh. (4) H s khai thu i vi loi thu c k tnh thu theo nm bao gm: - H s khai thu nm gm t khai thu nm v cc ti liu khc lin quan n xc nh s thu phi np; - H s khai quyt ton thu khi kt thc nm gm t khai quyt ton thu nm, bo co ti chnh nm v cc ti liu khc lin quan n quyt ton thu. Khai theo nm tnh t ngy 1/1 n ngy 31/12 nh khai thu thu nhp doanh nghip, thu mn bi, khai quyt ton cc loi thu. Thi hn np h s
Loi h s H s khai thu tng ln pht sinh Ngy th mi, k t ngy pht sinh ngha v thu. 30 ngy H s khai thu thng Ngy 20 thng tip theo H s khai thu qu Ngy th ba mi ca qu tip theo H s khai thu nm Ngy th ba mi ca thng u tin ca nm dng lch hoc nm ti chnh 30 ngy H s quyt ton thu Ngy th chn mi, k t ngy kt thc nm dng lch hoc nm ti chnh 60 ngy H s khai thu c s thay i Ngy th bn mi lm, k t ngy pht sinh cc trng hp

Thi gian np chm nht Thi gian gia hn h s

30 ngy

30 ngy

Ngi np thu pht hin h s khai thu np cho c quan thu c sai st, nhm ln gy nh hng n s thu phi np th c khai b sung h s khai thu. H s khai thu b sung c np cho c quan thu vo bt c ngy lm vic no, khng ph thuc vo thi hn np h s khai thu ca ln tip theo, nhng phi trc khi c quan thu cng b quyt nh kim tra thu, thanh tra thu ti tr s ngi np thu. H s khai b sung phi c thn ti liu gii trnh, chng minh ti sao li b sung. Nu ngi np thu khng np h s khai thu; np h s khai thu sau mi ngy, k t ngy ht thi hn np h s khai thu hoc ngy ht thi hn gia hn np h s khai thu; khng np b sung h s thu theo yu cu ca c quan thu hoc
328

khai thu khng chnh xc, trung thc, y v cn c tnh thu th c quan thu s n nh s thu phi np. Ngi np thu np h s khai thu, nhng h s khai thu khng y , khng chnh xc, c quan thu yu cu khai, np b sung h s khai thu nhng ngi np thu khng khai, np b sung th b n nh thu. Cch thc k khai c th cho cc sc thu v cc khon thu vo NSNN c quy nh ti phn B - Khai thu v tnh thu, thng t s 60 /2007/TT-BTC, ngy 14 thng 6 nm 2007, thng t s 59/2007/BTC ngy 14 thng 6 nm 2007. 10.2.3. Np thu Ngi np thu theo phng php k khai, tnh thu th thi hn np thu chm nht l ngy cui cng ca thi hn np h s khai thu. S thu phi np cn c vo t khai c chp nhn, nu b n nh thu, thi hn np thu l thi hn ghi trn thng bo ca c quan thu. ng tin np thu l ng Vit Nam. Nu np bng ngoi t th ngai t phi l loi ngoi t t do chuyn i theo quy nh ca Ngn hng Nh nc v c quy i ra VND. Ngi np thu c th np thu bng tin mt hoc chuyn khon. Kho bc Nh nc, c quan thu, t chc c u nhim thu c trch nhim b tr a im, phng tin, cn b thu tin thu, bo m cho ngi np thu np tin thu vo Ngn sch Nh nc thun li v kp thi. Trong thi hn tm gi lm vic k t khi nhn tin thu ca ngi np thu, c quan, t chc nhn tin thu phi chuyn tin vo Ngn sch Nh nc. Ngy np tin thu, l ngy c xc nhn trn Giy np tin vo Ngn sch Nh nc bng chuyn khon hoc c ngy xc nhn vic thu tin trn chng t thu thu bng tin mt. Ngy np thu l cn c tnh ngy np chm thu, s ngy tnh pht np chm c tnh t ngy ht hn np thu n ngy i tng np thu. V d ngy 2 thng 5 nm 2008 l ngy ht hn np thu nhng n ngy 10 thng 5 nm 2008 i tng mi np thu th s ngy pht np chm l 8 ngy. Pht chm np: Nu np khng ng hn, i tng np thu b pht np chm trn s ngy np chm vi t l 1%% ngy. Th t thanh ton tin thu, tin pht : Tin thu n, tin thu truy thu, tin thu pht sinh, tin pht hay ni cch khc khon pht sinh trc, thanh ton trc. Thu np tha: S thu np tha ngi np thu c quyn li b tr vo ngha v thu ca cc loi thu phi np khc hoc c tr vo k tip theo hoc c hon thu. Th tc hon thu, b tr thu c quy nh ti phn G thng t s 60/2007/TT-BTC, ngy 14 thng 6 nm 2007. Gia hn np thu c quy nh nh sau: Cc trng hp gia hn B thin tai, ho hon, tai nn bt ng lm thit hi vt cht v khng c kh nng np thu ng hn Di chuyn a im kinh doanh theo yu Phm vi gia hn Mt phn hoc ton b s tin thu, tin pht cn n Thi gian gia hn Th tc gia hn - Vn bn ngh gia hn np tin thu, tin pht - Ti liu chng Lu Trong thi gian c gia hn: Ngi np thu khng b pht hnh chnh v hnh vi chm np tin thu i vi s thu c gia hn. Khi ht thi gian gia

Khng qu hai nm k t ngy ht thi hn np thu Mt phn Khng hoc ton b qu mt

329

cu ca c quan nh nc, phi ngng hot ng hoc gim sn xut, kinh doanh, tng chi ph u t ni sn xut, kinh doanh mi; Chnh sch ca nh nc thay i lm nh hng trc tip n kt qu sn xut kinh doanh ca ngi np thu. Gp kh khn c bit khc do Th tng Chnh ph quyt nh theo ngh ca B trng B Ti chnh.

s tin thu, tin pht pht sinh do cc nguyn nhn ny

nm k t ngy ht thi hn np thu

minh l hn np thu, ngi do np thu khng np ngh gia thu th s b x pht hn np hnh chnh i vi thu. hnh vi vi phm php lut thu hoc truy cu trch nhim hnh s theo quy nh ca Khng php lut qu mt nm k t ngy ht thi hn np thu Khng qu mt nm k t ngy ht thi hn np thu

Cc quy nh v thi gian gii quyt th tc hnh chnh thu, thi hn khai thu, np thu ti y c th thay i theo hng c li hn so vi hin nay, to thun li cho Doanh nghip v Ngi np thu. 10.2.4. n nh thu Khi i tng np thu theo phng php k khai vi phm php lut thu th c quan thu c quyn n nh s thu phi np hoc cc n nh cc yu t lin quan n vic xc nh s thu phi np v ra thng bo np thu theo nguyn tc: khch quan, cng bng v ng lut. Cc trng hp n nh thu: a) Khng ng k thu; b) Khng np h s khai thu; np h s khai thu sau mi ngy, k t ngy ht thi hn np h s khai thu hoc ngy ht thi hn gia hn np h s khai thu; c) Khng khai thu, khng np b sung h s thu theo yu cu ca c quan thu hoc khai thu khng chnh xc, trung thc, y v cn c tnh thu; d) Khng phn nh hoc phn nh khng y , trung thc, chnh xc s liu trn s k ton xc nh ngha v thu; ) Khng xut trnh s k ton, ho n, chng t v cc ti liu cn thit lin quan n vic xc nh s thu phi np trong thi hn quy nh; e) Mua, bn, trao i v hch ton gi tr hng ho, dch v khng theo gi tr giao dch thng thng trn th trng; g) C du hiu b trn hoc pht tn ti sn khng thc hin ngha v thu. Cc cn c n nh thu bao gm: (i) C s d liu ca c quan thu; (ii) So snh s thu phi np ca c s kinh doanh cng mt hng, ngnh ngh, quy m; (iii) Ti liu v kt qu kim tra, thanh tra cn hiu lc. i vi hng ho xut khu, nhp khu, c quan hi quan n nh thu i vi hng ho xut khu, nhp khu trong cc trng hp sau y: a) Ngi khai thu da vo cc ti liu khng hp php khai bo cn c tnh thu, tnh v k khai s thu phi np; khng k khai hoc k khai khng y , chnh xc cc cn c tnh thu lm c s cho vic tnh thu;
330

b) Ngi khai thu t chi hoc tr hon, ko di qu thi hn quy nh vic cung cp cc ti liu lin quan cho c quan hi quan xc nh chnh xc s thu phi np; c) C quan hi quan c bng chng v vic khai bo tr gi khng ng vi tr gi giao dch thc t; d) Ngi khai thu khng t tnh c s thu phi np. 10.2.5. Kim tra thu, thanh tra thu Mc tiu ca thanh, kim tra thu l phng nga, ngn chn cc hnh vi sai st v gian ln thu ca i tng np thu. Cc i tng np thu theo phng php k khai th mt xu hng tt yu l i tng tm mi cch gim ghnh nng thu ca mnh, chnh v th chc nng thanh tra, kim tra thu l mt trong nhng chc nng quan trng hng u trong qun l thu theo chc nng. Kim tra thu14 Mi h s thu gi n c quan thu u c kim tra tnh y , chnh xc ca cc thng tin, ti liu trong h s thu nhm nh gi s tun th php lut v thu ca ngi np thu. Vic kim tra thu c thc hin ti tr s c quan thu hoc ti tr s ca ngi np thu. Nu ht thi hn theo thng bo ca c quan thu m ngi np thu khng gii trnh, b sung thng tin, ti liu; hoc khng khai b sung h s thu; hoc gii trnh, khai b sung h s thu nhng khng chng minh c s thu khai l ng th c quan thu: + n nh s thu phi np v thng bo cho ngi np thu bit hoc ra quyt nh kim tra ti tr s ngi np thu nu khng cn c n nh s thu phi np. Cc trng hp kim tra ti tr s ngi np thu: Trng hp ngi np thu khng gii trnh, b sung thng tin, ti liu; khng khai b sung h s thu hoc gii trnh, khai b sung h s thu nhng khng chng minh c s thu khai l ng; hoc c quan thu khng cn c n nh s thu phi np. Kim tra trc khi hon thu: Vic kim tra thu ti tr s ngi np thu ch c thc hin khi c quyt nh kim tra thu ti tr s ngi np thu. Ngi np thu c quyn t chi vic kim tra khi khng c quyt nh kim tra thu. X l kt qu kim tra thu: Kim tra thu thy bng chng vi phm php lut thu th: - Phi x l v thu, x pht vi phm hnh chnh - Chuyn h s sang b phn thanh tra thu v b sung vo k hoch thanh tra nu c du hiu trn thu, gian ln thu. Thanh tra thu Cc trng hp thanh tra: (i) i vi doanh nghip c ngnh ngh kinh doanh a dng, phm vi kinh doanh rng th thanh tra nh k mt nm khng qu mt ln. (ii) Khi c du hiu vi phm php lut v thu. (iii) gii quyt khiu ni, t co hoc theo yu cu ca th trng c quan qun l thu cc cp hoc B trng B Ti chnh.
14

Chi tit xem mc I phn H Thng t s 60 /2007/TT-BTC, ngy 14/6/2007 ca B Ti chnh

331

Quyt nh thanh tra thu phi c cc ni dung: (i) Cn c php l thanh tra; (ii) i tng thanh tra; (iii) Ni dung, phm vi, nhim v thanh tra; (iiii) Thi hn tin hnh thanh tra; (iiiii) Trng on thanh tra v cc thnh vin khc ca on thanh tra. Khi thc hin thanh tra thu, on thanh tra thu phi c ti thiu mt thnh vin l thanh tra vin thu. Quyt nh thanh tra thu phi c gi cho i tng thanh tra chm nht l ba ngy lm vic, k t ngy k. Quyn hn v nhim v ca trng on thanh tra thu v cc thnh vin c quy nh ti iu 85 lut qun l thu s 78/2006/QH11 ngy 29/11/2006. Nhim v v quyn ca i tng thanh tra thu c quy nh ti iu 86 lut qun l thu s 78/2006/QH11 ngy 29/11/2006. 10.2.6. Cng ch thi hnh quyt nh hnh chnh thu Cc trng hp b cng ch thi hnh quyt nh hnh chnh thu: (i) Ngi np thu n tin thu, tin pht vi phm php lut v thu qu chn mi ngy, k t ngy ht thi hn (ii) Ngi np thu n tin thu, tin pht vi phm php lut v thu khi ht thi hn gia hn np tin thu (iii) Ngi np thu cn n tin thu, tin pht c hnh vi pht tn ti sn, b trn. Cc bin php cng ch thi hnh quyt nh hnh chnh thu: a) Trch tin t ti khon ca i tng b cng ch thi hnh quyt nh hnh chnh thu ti Kho bc Nh nc, ngn hng thng mi, t chc tn dng khc; yu cu phong to ti khon; b) Khu tr mt phn tin lng hoc thu nhp; c) K bin ti sn, bn u gi ti sn k bin theo quy nh ca php lut thu tin thu, tin pht; d) Thu tin, ti sn khc ca i tng b cng ch thi hnh quyt nh hnh chnh thu do t chc, c nhn khc ang nm gi; ) Dng lm th tc hi quan i vi hng ha nhp khu; e) Thu hi m s thu; nh ch vic s dng ha n; g) Thu hi giy chng nhn kinh doanh, giy php thnh lp v hot ng, giy php hnh ngh. 10.2.7. X l vi phm php lut v thu Hnh vi vi phm Cch x l vi phm i tng vi phm Hnh vi v cch x ca i tng np l vi phm thu C quan thu 1. Vi phm cc th Pht hnh chnh15 Bi thng thit hi tc thu. do gy ra cho i tng np thu - Bi thng thit 2. Chm np tin Pht 0,05% x s Cng chc thu ngy np chm x s hi do gy ra cho thu. thu np chm i tng np thu - K lut - Truy cu trch nhim hnh s

15

Thng t s 61/2007/TT-BTC ngy 14/6/2007; s 62/2007/TT-BTC ngy 14/6/2007

332

3. Khai sai dn n thiu s tin thu phi np hoc tng s tin thu c hon.

+ Pht 10% s tin Ngi bo lnh np thu khai thiu, s thu tin thu c hon cao hn + Pht 0,05% x s ngy np chm x s thu np thiu hoc s tin thu c hon cao hn.

Pht s tin tng ng vi s tin khng trch chuyn vo ti khon ca NSNN

4. Trn thu, gian Pht 1 - 3 ln s T chc, c nhn c - Pht hnh chnh - Truy cu trch ln thu. tin thu trn lin quan nhim hnh s 11. K hoch thu K hoch thu c xem xt trong Chuyn ny l nhng k hoch v thu ca cc i tng np thu m khng xem xt k hoch thu thu ca c quan qun l thu thu. y l mt cng c gip cc nh qun l doanh nghip ra cc quyt nh kinh doanh mang li hiu qu cao nht khi x l thng tin, d liu ra cc quyt nh kinh doanh. 11.1. Ti sao cc nh qun l cn phi bit cc nguyn tc k hoch thu? Vic gim trch nhim thu theo lut nh mang li li ch cho doanh nghip, nhng ti sao cc nh qun l nn tm hiu c s ca k hoch thu? y l mt vn quan trng t ra ti cc thi im khc nhau i vi cc doanh nghip khc nhau v cc doanh nghip c cng ty con hot ng cc nc khc nhau. Nh qun l cn phi c kin thc v thu, bi v vic ti u ha tng gnh nng thu trong tng lai l rt quan trng t c kt qu kinh doanh tt v do nh qun l l ngi ra quyt nh trong doanh nghip. Vic hiu bit v Lut thu, Lut Qun l thu v tun th chng nh th no cho php cc nh qun l ra quyt nh kinh doanh tt hn v lm tng hiu qu cng vic ca h. Nh qun l c trch nhim xc nh cc trch nhim thu ca mnh hoc c th thng qua s dng t vn thu mt cch hiu qu, bi v nhng nh qun l c th nhn ra vn khi n pht sinh hoc t ngi t vn thu. Thu nh hng n thnh cng ca doanh nghip bi v cc quyt nh hng ngy nhn chung u da vo gi tr hin ti c iu chnh ri ro ca cc dng tin sau thu. Hn na, thu thu nhp doanh nghip, thu thu nhp c nhn, ng gp bo him x hi, doanh s bn hng (gi tr gia tng, loi hng ha v dch v, s tin bn hng thu c) v cc loi thu khc m hot ng kinh doanh chu s iu chnh. Mt khc, vic np thu cho nh nc l khon c u tin cao trong cc dng tin ca doanh nghip. iu ny cho thy thu khng ch l mt khon phi thanh ton bt buc m cn l khon phi thanh ton nhanh v ng hn. 11.2. Mc ch ca k hoch thu v cc hnh thc k hoch thu 11.2.1. Mc ch ca k hoch thu Phn ln mi ngi u suy ngh rng ti thiu ha trch nhim thu s l mc ch ca k hoch thu. Thc ra ti thiu ha trch nhim thu ca t chc ch l mc ch ngn hn, thu ch l mt nhn t trong s rt nhiu nhn t cn cn nhc khi hoch nh chin lc kinh doanh. Hn na, nhng chin lc nhm lm gim trch nhim thu ca t chc thng gy ra rt nhiu chi ph m mc tiu ca nh kinh
333

doanh l lm sao ti a ha gi tr ca t chc, v d: khi nh qun l tp trung vo tit kim thu m khng tp trung vo tng doanh s hng bn, ci tin cht lng sn phm hoc tit gim chi ph sn xut v cung ng dch v th s khng mang li kt qu l ti a ha li nhun ca t chc. Nh vy, chng ta c th thy k hoch thu nhm vo ti u ha trch nhim thu hn l ti thiu ha trch nhim thu. Mc ch y l t c li ch ti a t chi ph v ri ro. Hoch nh thu cn c th gy ra ri ro, bi v vic thay i hot ng tit kim thu (v d: chuyn sang hot ng theo m hnh cng ty c nhiu cng ty con) thng lm tng chi ph qun l trong di hn v to ra nhng kt qu khng n nh do Lut thu c th thay i (trong hn 20 nm qua Lut thu ca chng ta thay i v thm ch trong thi gian gn y c s thay i nhiu hn) v thm ch nhng quy nh v thu li khng r rng v kh hiu. i vi nhng hot ng kinh doanh ca cng ty ti nhiu nc th nhng s xem xt n chnh sch thu ca tng quc gia lin quan cng cn phi c thc hin. V d: Ti sao li nhun kinh doanh t c Singapore (ni c thu sut thu thu nhp doanh nghip thp) li cha c chuyn ht v Vit Nam (ni c thu sut thu thu nhp doanh nghip cao hn)? Bi v, nu chuyn thu nhp v Vit Nam th doanh nghip cn phi np thm thu thu nhp doanh nghip v nh vy doanh nghip s b gim i ngun lc ngay lp tc. Hoc nhng hot ng ca cng ty ti H Ni li khng c chuyn tt c ln Lo Cai (ni c hng u i thu sut, tc l c thu sut thp hn H Ni)? Mt l do chnh l chi ph di chuyn hoc mt s l do khc quan trng nh hng n quyt nh nh l lao ng, i tc, nh cung cp, h thng h tng, mi trng sng V vy, vic ti thiu ha trch nhim thu khng phi l mc ch chnh nhng nhiu t chc, c nhn tiu tn nhiu thi gian v ngun lc tm cch thc hin m khng quan tm n ton b cc hot ng ca t chc. 11.2.2. Cc hnh thc k hoch thu K hoch thu thng c da vo vic khai thc nhng li th ca hoc gi tr thi gian ca tin t (v d: np thu mun hoc tr hon thu) hoc s khc nhau v thu sut (v d: s chnh lch thu sut do c s khuyn khch, u i thu). K hoch tit kim thu thng thng xy ra trong cc trng hp s to lp c s kinh doanh, s chuyn i hot ng, s tnh ton thi gian v s phn chia c s thu. S to lp c s kinh doanh: l mt hnh thc k hoch thu nhm khai thc nhng li th ca u i thu l vic chuyn mt hot ng sang mt t chc khc c hng thu sut thu thp hn. V d: trong nhng nm qua nhiu cng ty chuyn tr s v hot ng nhng khu vc c iu kin kinh t - x hi kh khn ni c mc thu sut u i l 20% thp hn so vi 28% a bn cch khng xa. S chuyn i hot ng: l mt hnh thc k hoch thu th hin s chuyn i hot ng sang nhng hot ng c li th v thu i vi thu nhp hoc ti sn c to ra. V d: Qung co bn hng s to ra thu nhp thng xuyn v b nh thu ngay v s to ra hnh nh ca cng ty v km theo l ti sn thng hiu (ti sn v hnh), khon ny cha b nh thu ngay m ch b nh thu khi ti sn v hnh ny c bn (thu nhp v vn). S tnh ton thi gian: l mt hnh thc k hoch thu th hin nhng k thut chuyn thu nhp b nh thu (cng c th c gi l c s thu) sang k k ton tip sau, iu ny s lm tng gi tr hin ti ca dng tin. V d: Khu hao nhanh cho php tng chi ph c tr ca ti sn c nh trong nhng nm u v v vy tr hon c khon thu phi np sang nhng nm sau. Mt v d khc na l trng
334

hp xc nh k hoch chuyn l sang nhng nm sau hp l s lm gim trch nhim thu pht sinh. S phn chia c s thu: l mt hnh thc k hoch thu th hin nhng k thut phn tn c s thu ra cho hai hoc nhiu i tng np thu khai thc nhng s khc nhau v thu sut. V d 1: thu thu nhp c nhn nc ta cao nht l 35% nhng thu sut tiu chun ca thu thu nhp doanh nghip l 25%. Mt ng ch ca cng ty TNHH to ra 700.000.000 ng li nhun v tr lng cho ng ta l 672.000.000 ng (mc lng hp l), nh vy thu nhp chu thu ca cng ty l 28.000.000 (nu khng tr lng s phi np thu thu nhp l 700.000.000 x 25% = 175.000.000 ng) nhng lc ny ng ta ch phi ng thu thu nhp c nhn l 57.000.000 + (672.000.000 - 48.000.000 384.000.000) x 25% = 117.000.000 ng v cng ty phi tr 7.000.000 ng (= 28.000.000 x 25%) tin thu. Tng cng tin thu m cng ty v ng ta phi tr lc ny l 124.000.000 ng (= 117.000.000 + 7.000.000). Bng k hoch thu ny ng ta tit kim c s thu thu nhp mi nm l 51.000.000 ng (= 175.000.000 124.000.000). c bit trong iu kin hi nhp kinh t quc t hin nay, vic cng ty a quc gia c th thc hin k hoch phn chia c s thu ny lm gim trch nhim thu ca mnh. Tuy nhin, vic thc hin theo k hoch ny ca cc cng ty a quc gia i hi tn km nhiu chi ph v b s ngn chn bi cc bin php chng chuyn gi m cc quc gia a ra. 11.3. Thit lp k hoch thu la chn mt trong nhng hnh thc k hoch thu v lm tng gi tr ca cng ty, nh qun l cn phi thc hin cc hot ng ra quyt nh kinh doanh. Tt nhin, c th gi tr ca cng ty c th tng ln v nhng l do khc nh do th trng nh gi cao ti sn ca cng ty nh nhng nhn t nm ngoi s kim sot ca nh qun l. Tuy nhin, mt quyt nh kinh doanh s to ra nhng giao dch v giao dch ny phi xy ra v chuyn ti sn ca cng ty sang nhng khon tin. Nh qun l thng thc hin nhng quyt nh v mua, bn, thu, cho thu v quay vng vn. Nh qun l thng ti a ha gi tr ca mi giao dch c thc hin v nh vy cui nm ti chnh nhng giao dch ny s ti a ha gi tr cng ty. Tuy nhin, nhng giao dch ny lun phi chu s tc ng ca chnh
Chin lc S c tnh

GI TR TNG THM

S dn xp

S bin i

Hnh 9.1: Thit lp k hoch thu theo giao dch

335

Mt cng ty mong mun thc hin nhng giao dch m n lm ti a ha gi tr cui k. Cng ty c th la chn cc i tc hoc cc giao dch m s la chn ny c nh gi bi mc tiu chin lc ca cng ty. Nu giao dch ( tnh n tc ng ca thu) ph hp vi nhng mc tiu chin lc ca cng ty th nh qun l c th chp nhn giao dch ny. Ngc li, thm ch giao dch ny c nhng li th v thu cao nhng khng ph hp vi mc tiu chin lc ca cng ty, cng ty c th xem xt t chi giao dch ny. Tip theo, cng ty c tnh trch nhim thu tng lai ca cng ty v la chn s tnh ton thi gian (nm ny hoc mt nm trong tng lai) ca giao dch. Do nhng nh hng ca cc giao dch thng ko di trn mt nm nn cc d n ca cng ty s chu nh hng ca thu trong tng lai, vic s dng cc quy nh v thu, thu sut hin ti v d kin trong tng lai d bo trch nhim thu ca cng ty trong tng lai. Thu cng cn c dn xp gia cng ty vi cc t chc khc. S dn xp ny nhm tm kim cch thc chuyn gnh nng thu sang cho t chc khc thng qua dn xp cc iu khon giao dch. Cc cng ty thng c gng ti thiu ha chi ph thu bng cch bin i cc giao dch thng qua cn nhc vic s dng cc u i thu. V d: nh qun l c th ti cu trc li giao dch chuyn nhng chi ph khng c tr thnh nhng chi ph c tr khi xc nh thu nhp chu thu hoc chuyn thu nhp chu thu thng thng thnh thu nhp t vn. Gi tr tng thm l phn gi tr sau thu m cng ty nhn c, cng ging nh thu, gi tr tng thm lun l mi quan tm ca hng trong thi gian hot ng. Bi v, y l mt nguyn tc c bn m cc lung tin vo by gi c gi tr hn sau v thit lp k hoch thu cn phi tnh n gi tr theo thi gian ca mt giao dch. Gi tr theo thi gian ca mt giao dch, gi tr sau thu v chi ph giao dch l nhng yu t lm tng gi tr ca cng ty trong tng lai. Mt yu t ca giao dch m nh hng n gi tr tng thm l chi ph giao dch, nh hoa hng bn hng hoc ph mi gii, bi v chi ph giao dch lm gim gi tr rng ca giao dch i vi cng ty. Nu chi ph giao dch vt qu gi tr hin ti ny th giao dch s khng c thc hin. Nh vy, v theo m hnh thit k k hoch thu ny nh qun l cn phi xem xt tt c nhng nhn t: chin lc, s c tnh, gi tr tng thm, s dn xp v s bin i nhm lm tng gi tr ca hng tt nht. Chng ta s xem xt c th tng nhn t ny. 11.3.1. Chin lc Mt nhn t chnh ca bt k s thnh cng no ca mt t chc l chin lc c thc hin mt cch thnh cng v ng n. K hoch thu cn phi nng cao chin lc ca cng ty v khng a cng ty tham gia vo ti thiu ha thu i vi cc giao dch m sai lch vi chin lc ca cng ty. V d: mt cng ty c gng a thu nhp chu thu bng khng khng phi tr thu thu nhp nhng iu ny li mu thun vi chin lc ng n ca cng ty (v thu nhp bng khng th cng ty b nh gi gi tr thp trn th trng chng khon). Khi thnh lp cng ty, chin lc c th c suy ngh nh mt k hoch tng th khai thc ngun lc to ra v th. Mt chin lc ng n v thnh cng khi n xut pht t nhng s nh gi mc tiu ca cng ty thng c gi l SWOT: lm cho ph hp im mnh (S) v im yu (W) bn trong vi C hi (O) v Nguy c (T) bn ngoi. Chin lc c sinh ra t nhng phn tch theo m hnh ny c v chin lc cung cp mt ci nhn v cng ty mun i v u v iu ny c th hin trong bo co nhim v ca cng ty. V d: bo co nhim v c th l tr thnh cng ty
336

hng u trn th gii v sn xut Cf. Cn phi c cp chi tit hn ca chin lc nhm tn dng nhng li th hn so vi i th cnh tranh v thu ht khch hng. Mt chin lc nh vy s cho thy r cn phi thc hin nhng cng vic tt hn, chi ph t hn hoc nhanh hn i th cnh tranh.Chin lc kinh doanh ca cng ty c chi tit theo cp hot ng, cp cng ty v theo cp quc t. cp hot ng, chin lc ca cng ty lin quan n ginh c nhng li th hn so vi i th cnh tranh to ra gi tr cho khch hng thng qua sn phm hoc dch v m cng ty cung cp. Vic tp trung hot ng a n nhiu cng ty trang b thm my mc mi ch bin Cf, thng qua cng ty thc hin chin lc kinh doanh ca mnh. Khi phn tch cnh tranh cng ty cn phi cn nhc n nhng li th hoc bt li v thu so vi i th cnh tranh. cp cng ty, chin lc tp trung vo a dng ha kinh doanh. Chin lc ny nhm ci thin tnh hnh t chc hoc cch thc thc hin ca cc n v hin c hoc mt n v mi v nhn mnh li th cnh tranh v gi tr ca khch hng. cp quc t, chin lc tp trung vo khai thc nhng li th ca cng ty v nhng li th kinh doanh trn th trng ton cu. Chin lc ny i hi phi hiu bit c cc quc gia m cng ty thc hin kinh doanh v s tin tng cng vic vo chnh ch nc ngoi. Nh mt phn chin lc ca cng ty n cn phi ng u vi nhng nguy c c ch ra Hnh 9.2. Hnh 9.2: Cc nguy c chung i vi cng ty
V th thng lng ca Nh cung ng

Cng ty

V th thng lng ca

Ngi mua

Cc lc lng t

i th cnh tranh
Cc cng ty c Cc cng ty mi gia nhp Cc sn phm thay th

Nh vy, k hoch thu hiu qu tng tc vi nhng chin lc ca cng ty nh th no? u tin, mt cng ty khng nn thay i hnh thc ca mt giao dch nhm mc ch thu, nu s thay i ny khng ph hp vi chin lc ca cng ty. V d: nu mt cng ty mun ginh c mt hot ng kinh doanh khc khng lin quan n kh nng chnh ca n khai thc nhng li th v thu (v d: chuyn l sang cc nm sau), th iu ny khng nn lm tr khi bit r thu nhp trc thu ln. Th hai, mt chin lc cnh tranh ca cng ty c th b che y mt phn bi tnh trng thu ca cng ty. n gin l nu mt cng ty c c cu li do n c li th v thu hn nhng i th cnh tranh ca n, iu ny c th to cho cng ty c nhng li th v chi ph so vi cc i th ca n. K hoch thu hiu qu l mt cng c quan trng t c iu ny (xem hnh 9.1). V d 2: Vic cho php trch khu hao nhanh (theo Q 206/2003/Q-BTC) i vi ti sn c nh mi vi iu kin cng ty c kt qu kinh doanh hiu qu cao. C cng ty A v c i th cnh tranh ln nht ca n u mong mun mua my mc, thit b mi phc v cho hot ng sn xut kinh doanh. Cng ty A ang phi chu thu sut thu thu nhp doanh nghip l 25%; i th cnh tranh ang b l v ang mun chuyn l sang cc nm sau (cha phi np thu). Nu gi tr ca my mc mi l 1.000.000.000 ng, th chi ph sau thu ca cng ty A s thp hn bi v n c
337

thc hin khu hao nhanh a vo chi ph c tr khi xc nh thu nhp chu thu (mc khu hao c trch ln gp i so vi i th cnh tranh). Gi s my mc ny c khu hao trong 5 nm, nh vy nm u tin cng ty A s c li trong vic khu hao nhanh l 100.000.000 ng tin thu (= 40% x 1.000.000.000 x 25%). i th cnh tranh s khng c s dng khu hao nhanh cho thit b ny v nh vy cng ty A c th s dng li th ny mua my mc thit b, gim gi bn sn phm hoc u t vo nhng d n mi. 11.3.2. S c tnh Cng ty hot ng trong mt mi trng lun bin ng v cng ty phi c gng d tnh nhng hot ng ca cc i th cnh tranh ca n, th trng v hnh ng ca chnh ph. K hoch thu ca cng ty phi iu chnh thi gian giao dch khai thc nhng li th v nhng thay i ca thu. Bi v mt lut thu trc khi c thay i thng c s ly kin rng ri trc khi ph chun v c hiu lc nn nh qun l c th bit trc d tnh k hoch thu ca mnh. Cc cng ty s iu chnh thi gian giao dch ca mnh khi h bit c chc chn trch nhim thu trong tng lai hoc khi c nhng thay i chnh trong lut thu c bit trc. V d: h bit rng nm nay h c mt khon l v kinh doanh s c php chuyn sang nm sau. Nhng thay i chc chn v thu Gi s bit chc rng thu sut thu thu nhp doanh nghip s gim vo ngy 1/1/2009. By gi l thng 12/2008, cng ty c th tr hon mt s khon thu nhp cho n nm sau c ngha l h s chuyn thu nhp sang nm 2009 khai thc li th v gim thu sut. V d 3: Mt cng ty ang xem xt vic bn mt l hng thu v tin mt. L hng ny s to ra mt khon thu nhp chu thu l 20 t ng. Nm 2008 cng ty phi chu thu sut thu TNDN l 28%, nhng nm 2009 cng ty chu thu sut thu TNDN l 25%. Cng ty s iu chnh thi gian ca giao dch ny li li vo nm sau khai thc li th v thu. iu ny tit kim cho cng ty mt khon 0,6 t ng (= 20 x 28% - 20 x 25%). Nhng nh hng ca l kinh doanh Theo quy nh ca Lut Thu TNDN, l kinh doanh ca doanh nghip c php chuyn sang nhng nm sau nhng trong thi gian khng c qu 5 nm. Nu mt cng ty trong nm c l kinh doanh, iu khon ny c nh hng ln n s iu chnh thi gian ca thu nhp v khon chi ph c tr hin ti ca cng ty. Bi v n lin quan n gi tr hin ti v gi tr tng lai ca ng tin. Gi s cng ty c mt khon l nm nay l 10 t ng v c s dng chuyn l trong vng 5 nm, chi ph vn ca cng ty l 10%, gi tr hin ti ca khon thu c chuyn l khong 40% s thu trong trng hp khng c chuyn l. y chnh l mt im quan trng trong k hoch thu ca cng ty m nh qun l cn quan tm. Nhng thay i khng chc chn v thu Nh qun l thu ca cng ty c th d tnh nhng s thay i v thu trc khi n tr thnh hin thc. V d: khi chng ta sa i Lut thu Thu nhp doanh nghip, c k hoch h thu sut xung 25% hoc 20%. D tnh ny v vic s c thu sut l 25% hay 20% l mt iu rt quan trng nh hng n k hoch thu ca cng ty. Gi nh rng xc sut ca vic s dng k hoch d bo vic ct gim thu sut xung 25% l 50% vo nm 2009, nh vy trch nhim thu ca cng ty s gim i trong nhng nm ti v cng gim mnh khi thu sut ch l 20%. V vy, nh qun l thu ca ca cng ty cn phi c k hoch thay i thi gian giao dch tit kim
338

trch nhim thu ca cng ty. Trong nhng nm ny nh qun l thu ca cng ty cn phi xem xt liu Lut thu c nh hng g n cng ty v vic tng hay gim chi ph lin quan n qung co, tip th, tip tn, tip khch i vi cng ty (cng ty mi thnh lp v cng ty hot ng trong nhiu nm). V d 4: Cng ty A c ngn sch cho qung co l 1 t ng trong nm nay. Nhng nh qun l ca cng ty d tnh rng xc sut c tnh ht chi ph qung co l chi ph c tr khi xc nh thu nhp chu thu l 30%. Nu iu ny xy ra th cng ty s tit kim c mt khon thu l 75 triu ng (= 30% x 1t x 25%). Ngc li, cng ty s khng c tnh phn chi ph vt qu mc khng ch v chi ph qung co c tr v s c b p bng thu nhp sau thu. Tt nhin, cng ty cn phi cn nhc liu mc qung co ny n c to ra c kt qu kinh doanh vt qu phn chi ph khng c tr hay khng. Nhng nh hng ca gi c Nhng i th cnh tranh c th phn ng li vi nhng thay i d kin v thu. t nht l phn ng trn din rng v cung v cu trn mt s th trng nht nh do c s thay i v gi c. Vic ct gim thu cng gy ra s tng gi v vic tng thu l nguyn nhn to sc p gim gi. Theo cch ny, nhng thay i v gi c th trng c th khng th hin nhng nh hng ca chnh sch thu. Nhng nh hng ca gi nh vy c bit nh l thu tim n. Cc cng ty c th c gng d tnh nhng nh hng ca gi c do nhng thay i v thu gy ra. ln ca nhng nh hng gi c ph thuc vo mt s iu kin. Nhng iu kin ny bao gm co gin ca cung v cu theo gi v liu c thm nhng nh cung cp mi c th tham gia th trng khng (c th xy ra trong di hn). Trong thc t, co gin ca cu/cung theo gi c th khng c bit, mc d b phn marketing ca nhng cng ty ln thng c nhng d liu v nhng thay i v gi ca cc sn phm ca h. im mu cht y l mt s loi hng ha hoc dch v hoc khon u t c mc gi nh th no ti mc thu a ra. Nu c s tng thu i vi mt s hng ha, dch v hoc u t, nh hng tr li l gi c gim. Nhng nh hng v gi ny c ngha g i vi cc nh qun l? Nh qun l ti gii s c gng d tnh nhng s bin ng v gi c. C mt nguyn l ni ting trong kinh t l gnh nng ca thu m cng ty gnh chu ch mt phn khi c mt s thay i ca thu gy nh hng. nh hng ny c ch ra trong Hnh 9.3, vi nhng nh hng ca gi c do c thu mi (hoc tng thu) nh vo t. Trn Hnh 9.3, tng tng rng cu t gim do vic tng thu nhp khu i vi t. Gi ca th trng cng gim xung v mt phn thu nhp khu ny nh nhp khu t phi gnh chu do gi bn b gim xung. Nh nhp khu t c th d tnh nhng thay i trong chnh sch thu. Tuy nhin, cho ng cung Hnh 9.3: nh hng gi c ca tng thu nhp khu i vi t
Gi ca t Cung t

Cu t trc tng thu nhp khu

Gim gi ca t

P P
Cu t trc tng thu nhp khu

339
S lng t

dch chuyn th cc nh nhp khu hin ti phi gim i hoc gim lng nhp khu t v iu ny s xy ra trong mt thi gian di. V d 5: Gi s nh qun l bit rng thu nhp khu t s tng k t ngy 1/7/2008, l 10%. Mt chic t hin c gi tnh thu nhp khu l 30.000 USD, thu nhp khu l 80%, thu tiu th c bit l 50%, c nh nhp khu bn ra vi gi l 90.000 USD. Gi vn ca t nhp khu khi cha tng thu l: 30.000 x (1 + 80%) x (1 + 50%) = 81.000 USD V gi vn ca t nhp khu sau khi tng thu: 30.000 x (1 + 90%) x (1 + 50%) = 85.500 USD Nh vy, nu gi nguyn gi bn t th nh nhp khu phi chu 5.500 USD do vic tng thu v nh nhp khu phi c k hoch gim nhp khu tng gi bn hoc tng gi bn nu cu khng thay i. Trn gic ca ngi mua xe t, th phi thay i d ton ngn sch mua t nu nh nh nhp khu tng gi bn. y l mt nh hng do s thay i chnh sch thu nhp khu nh vo t. 11.3.3. Gi tr tng thm Nh qun l thu ca cng ty bao gi cng phi quan tm n nhng giao dch ca cng ty nhm mc tiu lm tng gi tr cho cng ty. Phn ln cc phng php o lng gi tr tng thm ca cng ty u xut pht t cc bo co ti chnh ca cng ty. Lin quan n thu nhp k ton l cc lung tin ca cng ty. Nu gi tr hin ti thun ca cc lung tin thu c t mt giao dch l tt th sau theo thi gian n s c chuyn vo kt qu ti chnh tt. C hai hnh thc nng cao gi tr ca c ng v tng th lao qun l (nh: thng cho qun l da vo kt qu kinh doanh theo k ton hoc c phiu u i cho cc nh qun l). S dng lung tin o lng gi tr tng thm Mi quan h ca cc lung tin vi k ton c minh ha trong v d sau: V d 6: Gi s mt cng ty mua mt khu t trong nm nay v u t vo khu t ny 20 t ng. Cui nm sau cng ty bn khu t ny vi gi l 50 t ng. Thu nhp sau thu ca cng ty trc khi c giao dch bn khu t v trc khi chi th lao cho cn b qun l tng ng l: nm nay 200 t ng v nm sau 220 t ng. C 10 triu c phiu ph thng ca cng ty ang lu hnh. Nh qun l nhn chi thng bng 5% thu nhp sau thu. Cng ty phi chu mc thu sut Thu TNDN l 25%. nh hng gi tr tng thm t giao dch bn khu t l (n v tnh: 1.000.000 ng):

340

Loi

Lung tin

Thu nhp ti chnh nm 2009 -

Lung tin 50.000 <7.500> <1.125> 41.375

Thu nhp ti chnh nm 2010 30.000 <7.500> <1.125> 21.375 2.137,5 ng

Gi vn Gi bn Thu nhp Thu TNDN: (25%)(50.000 -20.000) Chi th lao qun l: (5%)(30.000)(1-25%)a Lung tin thun Nhng thay i v thu nhp Thay i thu nhp trn mi c phiu: (21.375)/(10)
a

<20.000> -

<20.000>

Do chi thng qun l l chi ph ly t thu nhp sau thu Trong v d ny, vic phn tch lung tin c cng kt qu vi thu nhp do k ton ti chnh thc hin v bng 21.375.000.000 ng. Ch c mt s khc nhau gia cc lung tin v thu nhp khi lp bo co. Gi tr ca c ng tng ln 2.137,5 ng mi c phiu (EPS = 2.1375,5); thu nhp ca nh qun l tng ln 1.125.000.000. Lu rng cc lung tin s rt t khi bng chnh xc vi s thay i thu nhp ti chnh nhn c theo thi gian, nhng n gn bng vi thu nhp ti chnh. Mt iu cn bn cn phi lu l nu nh qun l ti a ha lung tin sau thu i vi mi giao dch th iu ny cng s ti a ha gi tr ca c ng nh k ton ti chnh o lng. V vy, vic s dng phn tch lung tin chit khu (DCF) o lng liu mt phng php qun l thu s lm tng gi tr ca cng ty hay khng l cn thit. Gi tr tng thm, lung tin v gi tr theo thi gian Mt nguyn l ca kinh doanh l mt ng thu nhp by gi s c gi tr hn mt ng thu nhp sau . Nu thu sut v c s thu khng thay i, nh qun l thu cn c k hoch tr hon thu nhp v gia tng chi ph c tr khi xc nh thu nhp chu thu. chnh l gi tr hin ti (NPV) ca khon thu d tnh m nh qun l nn tnh ton ti thiu ha. iu ny cho thy rng khng ch cc lung tin m cn c cc lung tin chit khu nn c s dng xc nh liu mt giao dch c lm tng gi tr sau thu ca cng ty hay khng. V d 7: Mt cng ty c th thc hin mt trong hai khon u t. C hai khon ny c thc hin trong 3 nm v c cng lung tin trc thu thu v l 10.000.000 ng/nm. Tng s thu ca khon u t u tin l 6.000.000 ng (mi nm tr 2.000.000 ng). Tng s thu i vi khon u t th hai cng l 6.000.000 ng, nhng tt c khon thu ny c chi tr trong nm cui cng. Nu cng ty c 10% chi ph vn, v vy gi tr hin ti ca thu i vi khon u t th nht l: 2.000.000 (0,9091) + 2.000.000 (0,8264) + 2.000.000 (0,7513) = 4.973.600 ng (nhn t gi tr hin ti cho mt nm l 1/(1+r)n = 1/(1,1)1 = 0,9091 v nm th hai l 1/(1,1)2=0,8264. i vi khon u t th hai, gi tr hin ti ca thu l 6.000.000(0,7513)=4.507.800 ng. V vy, chng ta c th thy gi tr thi gian ca s tr hon thu v khon u t th hai c gi tr tng thm ln hn cho cng ty.
341

Phng php khc o lng gi tr tng thm Ngoi phng php lung tin chit khu th cn c cc phng php khc do lng gi tr tng thm ca cng ty. Trn c s hng nm, nh u t v cc ch n s gim st tnh hnh ti chnh ca cng ty. Bi v thng tin DCF (c bit l v cc d n ring l) l rt t c cung cp cho ngi bn ngoi, h thng phi da vo nh gi hot ng thng qua cc d liu bo co ti chnh c cng b. V vy, nh qun l cn phi bit cc giao dch nh hng nh th no n s o lng gi tr tng thm. Cc phng php o lng bo co ti chnh hng nm ph bin l li trn c phiu (EPS), thu nhp trn vn ch s hu (ROE) v gi tr tng thm v kinh t (EVA). EVA ngy cng tr thnh phng php nh gi quan trng, n c xc nh bng li nhun hot ng sau thu tr chi ph vn bnh qun c trng s ca cng ty. Theo EVA th nu mt giao dch ti thiu ha trch nhim thu c th l cch lm km ci nu n lm gim EVA. EVA c th gim i do li nhun hot ng sau thu b gim xung hoc do tng s dng vn hoc s dng vn vi chi ph cao hn. Gi s mt cng ty mua mt nh my mi v nh my ny lm tng thm li nhun hot ng hng nm l 1 t ng. Cng ty s dng phng php khu hao nhanh v c min thu trong 2 nm k t khi c thu nhp chu thu. ti tr cho nh my ny, cng ty pht hnh 1 t ng tri phiu vi li sut l 8%. Trc khi thc hin mua nh my, cng ty c li nhun hot ng sau thu l 100 t ng v vn l 200 t di dng pht hnh c phiu c chi ph l 14%. EVA trc v sau khi thc hin giao dch mua nh my l: Li nhun sau thu - Chi ph vn = EVA Trc khi mua nh my: 100 - (200)x14% = 72 t Sau khi mua nh my: 101 - [(200)x14% + (1)x8%] = 72,2 t V vy, theo EVA th vic mua nh my ny c th c chp nhn v c EVA sau khi mua ln hn trc khi mua nh my (EVA tng ln 0,2 t ng). Tuy nhin, trc khi a ra quyt nh cui cng v mua nh my cn phi s dng phn tch NPV xem xt nhng nh hng di hn (nh do chi ph khu hao gim dn trong nhng nm sau, ht thi hn u i thu...). Ti a ha gi tr tng thm v nhng xung t tim tng Vic ti a ha hay lm tng gi tr tng thm l mt cam kt ngm gia nh qun l cng ty v cc c ng ca cng ty, iu ny lin quan cht ch n thng tin ca k ton ti chnh. Cng ty c th c rng buc vay n vi cc ch tiu ti chnh nht nh. V vy, mt giao dch trong khi tit kim c thu nhng c th gy hi cho cng ty nu n lm cho cc ch tiu ti chnh ph v nhng rng buc ti chnh. Gi s c mt giao dch tit kim c 100 triu ng thu. Tuy nhin, giao dch ny c ti tr bng vay n v lm tng thm khon n hin c ca cng ty v lm cho h s n trn vn ch s hu vt qu mc ti a c quy nh trong rng buc vay n. Nu chi ph thu xp li khon n vt qu 100 triu ng th giao dch ny s b loi b. Nhng cam kt khc trn c s k ton ti chnh c th vi nh qun l, khch hng hoc nh cung cp. thy r hn iu ny chng ta quay li vi V d 6. Gi s bn l gim c ti chnh ca mt cng ty v ang c gng quyt nh liu c u t vo mt khu t hay khng. Khon vn u t 20 t ng s to ra lung tin m trong nm th nht v khng c nh hng tch cc i vi EPS cho n nm th 2. Nu nh qun l cp di ca cng ty c nhn tin thng da trn EPS c th u t 20 t ng vo mt d n khc m c nh hng tch cc n EPS trong nm ny v c th rt kh thuyt phc h u t vo khu t ny thm ch vic u t vo t c th c NPV sau
342

thu cao hn. C ng quan tm nh th no n phng php o lng gi tr tng thm ca mt giao dch c lin quan vi thu? Phng php c s dng l NPV nhng cng phi cn nhc bt k nhng nh gi bo co ti chnh quan trng v vn rng buc lin quan n bo co ti chnh. Ri ro v s iu chnh gi tr tng thm C ri ro kinh doanh v c ri ro do s thay i ca chnh sch thu nn c xem xt i vi lp k hoch thu ca nh qun l. 12. Quy nh v hnh ngh dch v lm th tc v thu, t vn thu S pht trin trong cng tc qun l thu thu v nng cao tnh tun th ca i tng np thu i hi phi c s tham gia ca ton x hi v c bit l cc t chc kinh doanh dch v t vn lm th tc v thu, t vn thu. C ch i tng np thu t khai, t np thu (Tax Self-Assessment) l mt cch thc nng cao tnh tun th cng nh hiu qu qun l thu thu hin nay Vit Nam. Tuy nhin, c ch ny cn phi c s tr gip ca c pha cc c quan nh nc (ch yu l c quan thu) cng nh cc t chc chuyn nghip cung cp cc dch v v thu cho cc i tng np thu. Phn ny chng ta tm hiu v dch v lm th tc v thu, t vn thu. i tng no c php kinh doanh dch v lm th tc v thu? i tng no c t vn thu? iu kin thc hin cung cp dch v cho i tng np thu; Quyn v trch nhim ca t chc kinh doanh dch v, c nhn t vn thu; C quan qun l hot ng kinh doanh dch v lm th tc v thu, t vn thu. 12.1. Lm th tc v thu v t vn thu Chng ta cn phn bit lm th tc thu v t vn thu. Nhn chung, lm th tc v thu l thay mt khch hng x l cc vn v ng k thu, khai thu, np thu, quyt ton thu, khiu ni v thu, lp h s ngh min thu, gim thu, hon thu trong khi t vn thu l cung cp nhng li khuyn cho khch hng v lm sao ti u trch nhim thu ca nhng hot ng trong tng lai (ch yu l t vn v k hoch thu c trnh by trong chng 9). Hai hot ng ny thng gn cht vi nhau, nhng chuyn gia thu pht hin ra t vn trong qu trnh cung cung cp dch v lm th tc v thu hoc trong qu trnh t vn thu cn phi c nhng li khuyn v tun th tc v thu cho khch hng. Tuy nhin, phn ln cc t chc kinh doanh u dnh phn ln thi gian vo cng tc lm th tc v thu trong hot ng tun th thu ca h. C hot ng lm th tc v thu v t vn thu u i hi cc yu cu v chuyn mn. Mt nh t vn thu gii phi l mt ngi rt thng tho lm cc th tc v thu. Chnh hot ng lm th tc v thu dy cho h lm th no tr thnh mt nh t vn thu gii. Tm li, t vn thu c pht trin v da vo lm th tc v thu. Chnh v vy, nhng quy nh v kinh doanh dch v lm th tc v thu l iu m cc nh t vn thu phi tun theo. 12.2. Kinh doanh dch v lm th tc v thu nc ta hin nay, ch c t chc mi c th thc hin kinh doanh dch v lm th tc v thu v t vn thu, ring c nhn khng c php kinh doanh dch v lm th tc v thu m ch c th hnh ngh dch v lm th tc v thu thng t chc kinh doanh dch v lm th tc v thu. C nhn cng nh t chc c th hnh ngh t vn thu. Phn ny chng ta s xem xt nhng iu kin kinh doanh dch v lm th
343

tc v thu. 12.2.1. iu kin kinh doanh dch v lm th tc v thu Theo quy nh hin hnh ca Lut php Vit Nam, ch c t chc mi c php kinh doanh dch v lm th tc v thu. C th: T chc kinh doanh dch v lm th tc v thu l doanh nghip kinh doanh dch v c iu kin c thnh lp v hot ng theo Lut doanh nghip, thc hin cc th tc v thu theo tha thun vi ngi np thu.16 C iu kin y c ngha l t chc cung cp dch v lm th tc v thu v t vn thu cn phi: - C ngnh, ngh dch v lm th tc v thu, t vn thu c ghi trong giy chng nhn ng k kinh doanh; - C t nht hai nhn vin c cp chng ch hnh ngh dch v lm th tc v thu (cn gi l nhn vin i l thu). Dich v lm th tc v thu do t chc c php hnh ngh cung cp l hot ng m t chc ny thc hin cc th tc ng k thu, khai thu, np thu, quyt ton thu, khiu ni v thu, lp h s ngh min thu, gim thu, hon thu thay ngi np thu m bo tun th theo ng Lut php ca Vit Nam v hp ng cung cp dch v c k kt. Nhn vin i l thu l ngi c Chng ch hnh ngh dch v lm th tc v thu do Tng cc Thu cp v lm vic cho t chc kinh doanh dch v lm th tc v thu. Cc nhn vin i l thu phi m bo c cc iu kin theo quy nh: - L cng dn Vit Nam hoc cng dn nc ngoi c php sinh sng v lm vic ti Vit Nam trong thi hn t mt nm tr ln (k t thi im ng k hnh ngh), tr cc c nhn thuc mt trong cc trng hp: Ngi b hn ch hoc mt nng lc hnh vi dn s; ang b tuy cu trch nhim hnh s, ang chp hnh hnh pht t hoc b kt n v mt trong cc ti v kinh t, v chc v lin quan n ti chnh, k ton m cha c xa n tch; Nhn vin i l thu b thu hi vnh vin Chng ch hnh ngh dch v lm th tc v thu hoc trong thi gian b x l vi phm di hnh thc tm nh ch; Cn b, cng chc ang ti chc theo quy nh ca php lut v cn b, cng chc; Cn b, cng chc, vin chc sau khi thi gi chc v ang trong thi gian quy nh khng c kinh doanh, theo quy nh ti Ngh nh s 102/2007/N-CP ngy 14/6/2007 ca Chnh ph v vic quy nh thi hn khng c kinh doanh trong lnh vc trch nhim qun l i vi cn b, cng chc, vin chc sau khi thi gi chc v; - C phm cht, o c ngh nghip, trung thc, c thc chp hnh nghim chnh php lut ca Nh nc; - C Chng ch hnh ngh dch v lm th tc v thu do Tng cc Thu cp; - L thnh vin sng lp hoc c hp ng lao ng lm vic trong t chc kinh doanh dch v lm th tc v thu. Ngoi nhng iu kin trn i vi nhn vin i l thu, t chc kinh doanh dch v lm th tc v thu cn phi quan tm n nhng yu t lin quan n nhn vin i l thu, gm: Th nht, mi mt nhn vin i l thu ch c ng k lm nhn vin i l thu ti mt i l thu trong cng mt thi gian (khng c ng k lm vic cng
16

Theo iu 20 khon 4 ca Lut Qun l thu

344

lc cho t hai t chc kinh doanh dch v lm th tc v thu tr ln). Th hai, t chc kinh doanh dch v lm th tc v thu phi lu gi h s ca nhn vin i l thu gm: n ng k hnh ngh (theo Mu s 01 ban hnh km theo Thng t s 28/2008/TT-BTC ngy 03 thng 4 nm 2008); Chng ch hnh ngh dch v lm th tc v thu (bn sao c chng thc); 01 nh mu c 3x4 chp trong thi gian 6 thng tnh n thi im np h s ng k hnh ngh. Th ba, nhn vin i l thu ch c hnh ngh khi c tn trong danh sch nhn vin ca t chc kinh doanh dch v lm th tc v thu do Tng cc Thu thng bo trn Website ca Tng cc Thu. 12.2.2. Th tc, h s ng k hnh ngh Khi c iu kin kinh doanh dch v hnh ngh t vn lm th tc v thu, trc khi hot ng, t chc kinh doanh dch v ny phi lp h s ng k hnh ngh gi cho Tng cc Thu. C th, h s gm c: - Giy chng nhn ng k kinh doanh v Giy chng nhn ng k thu (bn sao c cng chng hoc chng thc); - Danh sch nhn vin i l thu lm vic ti t chc hnh ngh (theo Mu s 02 ban hnh km theo Thng t s 28/2008/TT-BTC ngy 03 thng 4 nm 2008) km theo n ng k hnh ngh ca tng nhn vin; - Chng ch hnh ngh dch v lm th tc v thu ca cc nhn vin i l thu c tn trong danh sch ng k (bn sao c chng thc); - 01 nh mu c 3x4 ca nhn vin ng k hnh ngh chp thi im lm n ng k hnh ngh. 12.2.3. Quyn v Trch nhim ca t chc hnh ngh kinh doanh dich v lm th tc v thu Quyn ca t chc kinh doanh dch v lm th tc v thu: Khi thc hin hp ng dch v lm th tc v thu, t chc ny c cc quyn sau: - Thc hin cc th tc v thu theo hp ng vi ngi np thu; - Yu cu t chc, c nhn np thu cung cp y , chnh xc cc chng t, h s, ti liu v thng tin cn thit lin quan ti vic lm th tc v thu theo hp ng k kt gia hai bn; - c c quan thu cc cp hng dn min ph th tc hnh chnh, ph bin cc quy nh mi v thu, tp hun, bi dng nghip v thu nh k v h tr k thut khi thc hin k khai thu in t; - Thc hin cc quyn ca ngi np thu theo quy nh ca Lut Qun l thu v theo hp ng vi ngi np thu; - C quyn khiu ni cng chc thu, c quan thu khng thc hin ng cc quy nh ca php lut gy kh khn, cn tr hot ng dch v lm th tc v thu ca i l thu v nhn vin i l thu. Trch nhim ca t chc kinh doanh dch v lm th tc v thu: a) ng k nhn vin i l thu T chc kinh doanh dch v lm th tc v thu phi c t nht hai nhn vin i l thu hot ng thng xuyn, chnh v vy t chc ny phi c trch nhim ng k nhn vin i l thu vi c quan nh nc, c th: - Hng nm, trc ngy 30 thng 11, t chc kinh doanh dch v lm th tc v
345

thu c trch nhim tng hp danh sch nhn vin ng k lm vic ti t chc ny nm sau gi Tng cc Thu km theo h s ng k nhn vin i l thu. Nhng nhn vin i l thu ng k hnh ngh ti t chc ny nm trc nu tip tc lm vic cho t chc nm sau th khng phi lm h s mi. T chc kinh doanh dch v lm th tc v thu bo co danh sch cc nhn vin tip tc hnh ngh ny vi Tng cc Thu (theo Mu s 02 ban hnh km theo Thng t s 28/2008/TT-BTC ngy 03 thng 4 nm 2008). - T chc kinh doanh dch v lm th tc v thu c trch nhim ng k b sung danh sch nhn vin i l thu mi c tuyn dng hoc mi c cp Chng ch hnh ngh dch v lm th tc v thu vi Tng cc Thu (theo Mu s 07 km theo Thng t s 28/2008/TT-BTC ngy 03 thng 4 nm 2008) km theo h s ng k nhn vin i l thu. - T chc kinh doanh dch v lm th tc v thu c trch nhim thng bo v Tng cc Thu danh sch nhn vin hnh ngh thuyn chuyn, ngh vic, ngh hu, cht hoc khng iu kin hnh ngh theo quy nh ca php lut (theo Mu s 08 ban hnh km theo Thng t s 28/2008/TT-BTC ngy 03 thng 4 nm 2008) trong thi gian 10 ngy k t ngy nhn vin i l thu chnh thc ngh vic hoc thi lm vic ti t chc kinh doanh dch v lm th tc v thu. b) Khi kinh doanh dch v lm th tc v thu Khi kinh doanh dch v ny, t chc kinh doanh dch v lm th tc v thu phi c hp ng c k kt, thc hin cc cng vic theo hp ng v phi tun th nhng quy nh sau: - T chc kinh doanh dch v lm th tc v thu phi lp hp ng bng vn bn vi t chc, c nhn np thu v phm vi cng vic th tc v thu c u quyn, thi hn c u quyn, trch nhim ca cc bn v cc ni dung khc do hai bn tho thun v c ghi trong hp ng khng tri vi quy nh ca php lut. Cc t chc kinh doanh dch v lm th tc v thu ng k hnh ngh vi Tng cc Thu v c tn trn danh sch cng khai cc t chc kinh doanh dch v lm th tc v thu ng k hnh ngh trn Website ca Tng cc Thu mi c thc hin k hp ng dch v lm th tc v thu. - Thng bo bng vn bn cho c quan Thu qun l trc tip ngi np thu v hp ng dch v lm th tc v thu: phm vi cng vic th tc v thu c u quyn, thi hn u quyn. - Khai thu, np thu, quyt ton thu, lp h s ngh s tin thu c min, s tin thu c gim, s tin thu c hon theo quy nh ca Lut Qun l thu v cc quy nh khc ca php lut c lin quan. C th: khi lm th tc v thu, t chc kinh doanh dch v lm th tc v thu chu trch nhim k khai h s thu, c ch k ca ngi i din theo php lut ca i l thu, ng du trn t khai thu, chng t np thu, h s thu, h s quyt ton thu, h s hon thu, h s min thu, gim thu v trn h s thu phi c c ch k ca nhn vin i l thu trc tip thc hin dch v trn c s hp ng k gia i l thu vi t chc, c nhn np thu. Khi k tn trn cc h s thu, nhn vin i l thu phi ghi r h, tn v s chng ch hnh ngh do Tng cc Thu cp. - Cung cp cho c quan qun l thu cc ti liu, chng t chng minh tnh chnh xc ca vic khai thu, np thu, quyt ton thu, ngh s tin thu c min, s tin thu c gim, s tin thu c hon ca ngi np thu.
346

- Khng c thng ng vi cng chc qun l thu, ngi np thu trn thu, gian ln thu. Trng hp t chc kinh doanh dch v lm th tc v thu c hnh vi thng ng vi t chc c nhn np thu hoc t thc hin cc hnh vi trn thu, khai thiu thu, vi phm th tc v thu th t chc, c nhn np thu vn phi chu trch nhim trc php lut v cc ni dung sai phm trn. T chc kinh doanh dch v lm th tc v thu phi lin i chu trch nhim v phi chu bi thng theo hp ng k kt vi t chc, c nhn np thu. - T chc kinh doanh dch v lm th tc v thu c trch nhim bo co vi c quan Thu trong cc trng hp: Chm nht vo ngy 31 thng 3 hng nm, t chc kinh doanh dch v lm th tc v thu thc hin gi bo co tnh hnh hot ng ca nm trc bng vn bn ti Tng cc Thu (theo mu s 03 ban hnh km Thng t s 28/2008/TT-BTC ngy 03 thng 4 nm 2008) v c quan Thu ni t chc kinh doanh dch v lm th tc v thu c tr s chnh v tnh hnh hot ng ca mnh, nhng tn ti, cch khc phc v cc kin ngh vi c quan Thu; Bo co tnh hnh hot ng kinh doanh dch v lm th tc v thu v cc thng tin cn thit khc phc v cho hot ng qun l khi Tng cc Thu yu cu t xut bng vn bn; Khi c s thay i tn gi, a ch tr s chnh, vn phng giao dch, ni dung ng k kinh doanh ca t chc kinh doanh dch v lm th tc v thu v thay i nhn vin i l thu phi thng bo bng vn bn cho Tng cc Thu chm nht l 10 ngy k t ngy thay i. - Hng nm, t chc kinh doanh dch v lm th tc v thu c nhn vin i l thu tham gia kho hc cp nht kin thc do Tng cc Thu t chc. 12.2.4. iu kin c cp Chng ch hnh ngh dch v lm th tc v thu Cc c nhn l ngi Vit Nam hoc ngi nc ngoi c php d thi c cp Chng ch hnh ngh dch v lm th tc v thu. Cc c nhn ny phi c l lch r rng, c phm cht, o c tt, trung thc, c thc chp hnh nghim chnh Php lut ca Vit Nam. Ngoi iu kin trn, cc c nhn phi c cc iu kin sau: - C bng cao ng tr ln thuc cc chuyn ngnh kinh t, ti chnh, k ton, kim ton, lut v c thi gian lm vic t hai nm tr ln trong nhng lnh vc ny; - C y H s ng k d thi cp Chng ch hnh ngh dch v lm th tc v thu d thi y v t kt qu yu cu v c Hi ng thi cp Chng ch hnh ngh dch v lm th tc v thu cng nhn. 12.2.5. X pht v khen thng a) i vi t chc hnh ngh dch v lm th tc v thu - T chc hnh ngh dch v lm th tc v thu lm th tc v thu thay ngi np thu nu c hnh vi vi phm php lut v thu th b x pht hnh chnh theo quy nh ti Ngh nh s 98/2007/N-CP ngy 07/6/2007 ca Chnh ph v x l vi phm php lut v thu v cng ch thi hnh quyt nh hnh chnh thu. - T chc hnh ngh dch v lm th tc v thu b tm nh ch hot ng dch v lm th tc v thu v xo tn trn danh sch cng khai i l thu ng k hnh ngh lm dch v v thu trn Website ca Tng cc Thu trong cc trng hp: Khng cn iu kin hnh ngh theo nhng vn c trnh by mc 10.2.1 ca chng ny; Khng cung cp thng tin theo yu cu ca c quan Thu, khng np bo co v tnh hnh hot ng theo quy nh. - Hnh thc tm nh ch hnh ngh dch v lm th tc v thu: Tng cc Thu ra quyt nh tm nh ch hnh ngh dch v lm th tc v thu v xo tn khi danh
347

sch hnh ngh dch v lm th tc v thu v thng bo cng khai trn Website ca Tng cc Thu. b) X l vi phm i vi nhn vin i l thu - Nhn vin i l thu b thu hi vnh vin v cng b cng khai Chng ch hnh ngh khng cn gi tr trong cc trng hp: C hnh vi thng ng, gip ngi np thu trn thu, gian ln thu b kt n bng mt bn n c hiu lc v ti trn thu (c quy nh ti iu 161 B lut Hnh s ca nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam s 15/1999/QH10 ngy 21/12/1999); Pht hin s dng vn bng, Chng ch gi trong h s thi cp Chng ch hnh ngh. - Nhn vin i l thu b tm nh ch hnh ngh v xo tn trong danh sch ng k hnh ngh 1 nm trong cc trng hp: Cho ngi khc mn hoc s dng Chng ch hnh ngh hoc hnh ngh ti 02 i l thu tr ln trong cng mt khong thi gian; Hnh ngh khi cha c tn trong danh sch cng b cng khai nhn vin i l thu ng k hnh ngh. c) Hnh thc thu hi, tm nh ch hnh ngh dch v lm th tc v thu: Tng cc Thu ra Quyt nh thu hi, tm nh ch hnh ngh dch v lm th tc v thu v xa tn khi danh sch ng k hnh ngh dch v lm th tc v thu v thng bo cng khai n c quan thu cc cp v trn Website ca Tng cc Thu. d) T chc hnh ngh dch v lm th tc v thu b tm nh ch hnh ngh, nhn vin i l thu b tm nh ch hnh ngh dch v lm th tc v thu b xo tn khi ht thi hn tm nh ch nu tip tc hnh ngh th phi ng k li theo quy nh. 12.3. Hnh ngh dch v t vn thu Hin nay, Vit Nam cha c mt quy nh php l c th no v t vn thu. Tuy nhin, nh trnh by trong phn 10.1, nh t vn thu phi tun theo nhng quy nh v kinh doanh dch v lm th tc v thu v cc quy nh hnh ngh khc. Bn cnh nhng Lut php chung lin quan n nh cung cp dch v t vn thu v khch hng, cn phi c thm nhng quy nh c th m nh t vn thu phi tun theo khi thay mt khch hng lm vic vi c quan Thu. 12.4. C quan qun l hot ng hnh ngh dch v lm th tc v thu, t vn thu C quan chu trch nhim qun l cc t chc hot ng hnh ngh dch v lm th tc v thu hin ny Vit Nam, bao gm: C quan cp chng nhn ng k kinh doanh (S K hoch v u t, C quan qun l nh nc v hot ng hnh ngh (Tng cc Thu). Tuy nhin, trong chng ny chng ta chi cp n c quan qun l nh nc v hot ng hnh ngh kinh doanh dch v lm th tc v thu. 12.4.1. Tng cc Thu Tng cc Thu l c quan Qun l nh nc v t chc qun l thu thu ca Vit Nam, Tng cc Thu chu trch nhim qun l: - T chc thi v cp Chng ch hnh ngh lm th tc v thu thng nht tp trung trn c nc; - T chc cc kho o to, bi dng kin thc v php lut thu, k ton cho ngi d thi ly Chng ch hnh ngh dch v lm th tc v thu; cho cc nhn vin i l thu nh k hng nm hoc khi c sa i, b sung hay ban hnh mi v php lut thu;
348

- Tip nhn v qun l h s ng k T chc hnh ngh dch v lm th tc v thu v nhn vin i l thu; - Xc nhn danh sch ng k hnh ngh i l thu; - Tm nh ch hot ng dch v lm th tc v thu i vi T chc hnh ngh dch v lm th tc v thu vi phm php lut v thng bo cho c quan Thu cc cp bit; - Tm nh ch, thu hi Chng ch hnh ngh i vi nhn vin i l thu v xo tn trong danh sch ng k nhn vin i l thu; - Thng bo cng khai: Danh sch T chc hnh ngh dch v lm th tc v thu, nhn vin i l thu ng k hnh ngh n c quan Thu cc cp v ng trn Website ca Tng cc Thu, vo thng 12 hng nm; Danh sch b sung T chc hnh ngh dch v lm th tc v thu, nhn vin i l thu mi ng k hnh ngh hoc ngng hot ng hnh ngh ti c quan Thu cc cp v ng trn Website ca Tng cc Thu trong thi hn 10 ngy, k t khi nhn h s hp l; Danh sch T chc hnh ngh dch v lm th tc v thu b tm nh ch hot ng, nhn vin i l thu b tm nh ch, b thu hi Chng ch hnh ngh, thi gian b tm nh ch n c quan Thu cc cp v trn Website ca Tng cc Thu; Ni dung cng khai bao gm: Tn T chc hnh ngh dch v lm th tc v thu, nm thnh lp, a ch tr s chnh, s lng nhn vin i l thu, h v tn nhn vin, s Chng ch hnh ngh v cc thng tin cn thit khc c lin quan n T chc hnh ngh dch v lm th tc v thu, nhn vin i l thu; - Thanh tra, kim tra, x l cc vi phm trong vic chp hnh php lut, v cc quy nh lin quan i vi cc T chc hnh ngh dch v lm th tc v thu; - Tng hp bo co, nh gi nh k hng nm v tnh hnh hot ng ca cc nhn vin i l thu, cc T chc hnh ngh dch v lm th tc v thu; - Khi nhn h s d thi, h s ng k nhn vin i l thu, h s ng k hnh ngh i vi T chc hnh ngh dch v lm th tc v thu nu kim tra thy h s khng , ng quy nh th Tng cc Thu phi thng bo bng vn bn cho ngi d thi, T chc hnh ngh dch v lm th tc v thu bit trong thi hn 7 ngy k t ngy nhn c h s. 12.4.2. Cc Thu v Chi cc Thu: Trch nhim qun l ca Cc Thu v cc Chi cc Thu: - Cng khai danh sch T chc hnh ngh dch v lm th tc v thu, nhn vin i l thu ti tr s c quan Thu; - Qun l, kim tra, thanh tra theo chc nng tnh hnh hot ng ca cc nhn vin i l thu, cc T chc hnh ngh dch v lm th tc v thu hot ng ti a phng theo quy nh ca Tng cc Thu v x l cc vi phm theo quy nh ca php lut. - n c cc T chc hnh ngh dch v lm th tc v thu bo co nh k hng nm v tnh hnh hot ng ca cc T chc hnh ngh dch v lm th tc v thu trn a bn v tng hp bo co, nh gi tnh hnh hot ng, xut kin ngh; Chi cc Thu gi Cc Thu trc ngy 15/4 hng nm, Cc Thu gi Tng cc Thu trc ngy 30/4 hng nm. * *
349

350