Hnh t i g ng ngh

http://www.medinet.hochiminhcity.gov.vn/data/news/2005/6/3045/hanh...

HNH, T I, G NG, NGH

Tc d ng
ThS. KS Nguy n Th Ng c Thu Khoa Truy n thng & o t o Trung tm Dinh d ng TP.HCM Ngy 4 thng 5 nm 2005

i v i b a n & s c kh e

Hi n nay nhi u ng i M dng v a chu ng D c Th o v D c th o t gy ra nh ng ph n ng ph (side effects). C kho ng trn 60 tri u ng i M dng th ng xuyn cc lo i D c Th o ng a b nh v tr b nh, con s bn d c th o tng ln trn 15 t la vo nm 2000. S khm ph tr l i c a dn chng M v kh nng tr b nh c a cy c nh d u s tr v v i n n y h c c t nhi u ngn nm c a loi ng i v i u ny cng gi ng nh s ki n l hi n t i c t i 80% dn chng a c u v n ang dng d c th o tr li u. Th t v y, D c Th o r t thng d ng t i cc n c Chu, u Chu, c bi t l t i c, Php, v , c l qu c gia ti n b nh t v D c Th o. N c c l qu c gia u tin trn th gi i c nh ng cng trnh nghin c u r t khoa h c v d c th o. V dinh d ng, cc bc s th ng xuyn khuyn b nh nhn nn n hng ngy nhi u lo i rau tri khc nhau th t t cho s c kh e hn l n cng m t lo i. i u ny cng ng cho nh ng lo i thu c c ph i h p b ng nhi u lo i d c th o t nh qu nhng cng c m t s k t h p tng quan b tc cho nhau h u t n m c ton h o cho s c kh e c a c th . Trong ph m vi bi ny c p n hnh, t i, g ng, ngh l 4 d c th o hay th c ph m ch c nng v cng l gia v s d ng hng ngy trong b p m i gia nh chng ta. I.- HNH: Hnh ta: * G i l hnh hoa, thng b ch (thng: r ng, b ch: r ng; l hnh r ng, c mu tr ng) Tn khoa kh c: Allium fistulosum Thu c h Hnh t i Liliaceae Thnh ph n ha h c: acid malic, phytin v alylsulfit, tinh d u: ch y u c ch t khng sinh alicine C6H10OS2 ha tan trong n c, c tc d ng di t khu n r t m nh i v i Staphylococus, thng hn, ph thng hn, l , vi trng t , tr c khu n, b nh b ch h u, vi khu n th i. Ch t alicine s chng m t tc d ng b i nhi t, ki m, acid nh t b nh h ng hn. Alicine d k t h p v i acid amin c g c SH (cystein). Thnh ph n dinh d ng: hm l ng caroten v acid ascorbic kh phong ph. C ch a ch t c sulfur nn d bay hi v lm hnh c v cay c trng. L lo i c s ng lu nm, mi c bi t. * Hnh c tr ng kh p ni trong n c ta, cc n c Chu u, Chu . Ma ch y u l thng 10-11, nhng c th c quanh nm. * Dng ti ho c kh. * Cng d ng: dng c l v c . Th c ph m: lm gia v h u h t trong cc mn n u xo nh vo mi thm gip kh cc mi khng mong mu n khc trong th y h i s n, th t ng v t.. Con l n n n mua hnh cho ti, Th t m da hnh, cu i cu ny r t ng v cc l do: th t m n u thm da hnh vo s gip ngn, gip tng c ng tiu ha th t m , v trnh c khuy t i m n u n nhi u hnh qu s b kh th ng i ta mu i chua hnh. S c kh e: l m t v thu c r t cng d ng trong nhn dn t cc ti li u c . Xa: hnh c v cay, bnh m khng c c nng l c pht bi u, ha trung, thng dng, ho t huy t i u tr ra m hi, l i ti u, st trng, ch a au rng; n c s c ch a cc ch ng s t rt, c m, nh c u, ph th ng m t, yn thai, sng m t, l i ng t ng. Lu : n qu nhi u: tc b c, h kh nhi u khng ra m hi c. Nay: kch thch th n kinh, lm cho t nh to, tng s bi ti t d ch tiu ha, phng k sinh trng ng ru t, tr t th p.
5/13/2012 6:20 PM

1 trong 9

Hnh t i g ng ngh

http://www.medinet.hochiminhcity.gov.vn/data/news/2005/6/3045/hanh...

ng ru t, tr t th p. - Tinh d u hnh c tc d ng st khu n m nh, dng thoa bn ngoi ch a nh ng m n nh t mng m ; hnh gi nt ngn trong n c si xng ho c nh mi ch a ng t mi c p tnh v mn tnh, vim nim m c mi. - Do c tnh gi i c nn c dng ch a c m m o, phong hn, nh c u n cho hnh nng, ch a au lng, ki t l . - Do hnh c th kch thch c tuy n m hi nn lm bi ti t m hi tng i m nh. - C ch a fitoncidin c tc d ng di t khu n. Khi c d ch b nh ly nhi m qua ng h h p, nn n hnh s ng d phng. - C tc d ng tng c ng ho t tnh ha tan fibrin v h th p m trong mu, c hi u qu tr li u nh t nh i v i b nh tim m ch. - Hnh lm thng kh, kh y huy t, huy t y kh i u ha kinh m ch v t ng ph nn khng b nh. Hnh ty: G i l dng thng, cn g i l hnh tr n, thn v y c a n dng lm rau. Tn khoa h c: Allium cepa. Thnh ph n ha h c: trong tinh d u thnh ph n ch y u l allyl-disulfur, allyl-propyl-disulfur, phytine, cc acid h u c (formic, malic, citric v phosphoric) inulin, manit, manoza, cc enzyme maltaza, amylaza, dextrinaza v emuncine, viB, C. Thnh ph n dinh d ng tng t hnh ta. c bi t c hm l ng oxalat tng i cao nn t l hp thu calci th p. Hnh ty cng ch a nhi u tinh d u v h p ch t sulfur. Trong hnh ty c ch t khng sinh r t m nh l phytoncid, khi nhai hnh ty trong mi ng t 1-2 pht mi ng tr nn r t s ch. Hnh c ngu n g c mi n Ty , hi n nay tr ng nhi u n c. T i n c ta c tr ng, nhng hi n nay tr ng t hn. Cng d ng: ch a ho, tr m, ra m hi, l i ti u, ch a ch ng b ng n c do gan c ng, p m n nh t, phng ch a cc ch ng huy t p cao, to bn, gi m m trong mu, ko di th i gian ng mu nn c dng phng ng a b nh ng m ch vnh v ch ng x c ng ng m ch. Hnh bi n: tr ng nhi u ven bi n cc n c chu u, t nm 1958 VN c nh p t Lin X c v tr ng nhng cha pht tri n n c ta. Hnh lo: c tr ng nhi u Ha Bnh, mi n B c VN. II.- T I: Tn khoa h c: Allium sativum Thu c h hnh t i Liliaceae. Thnh ph n ha h c: c iod v tinh d u, tng t hnh ch y u c ch t khng sinh alicine C6H10OS2. T i c ngu n g c mi n Ty Trung Qu c, s d ng hng ngn nm nay. T i nh y c m v i mi tr ng v t tr ng, n h p th nhanh cc ch t khong trong t. T i dng lm thu c ph i m c t nhin, khng bn phn v x t thu c tr su. o Ph qu c mang danh vng qu c t i, t i y ngon nh t v c tr ng b ng san h v n. Cng d ng: dng c , t i kh c thnh ph n khc t i ti; b t t i qua hong s y gi m ho t tnh. Th c ph m: lm gia v h u h t trong cc mn n u xo tng c ng ni v mn n nh vo mi thm c trng c a t i, gip kh cc mi khng mong mu n khc trong th y h i s n, th t ng v t dng ch bi n cng v i cc rau c khc. - M O khi dng t i trong n u n ng: Khi ch bi n th c n c t i mu n cay th c n p d p tp t i. V trong tp t i c alliine, khi p d p enzym allinaz c phng thch, chuy n alliine thnh allicine, g p nng allicine l i bi n thnh diallylthiosulfonat. Ch t sau c mi m nh hn alliin nhng l i t cay hn. p d p v nhi t lm d y mi t i. Nhng nng nhi u v lu th nh ng ch t ny b phn h y nn l i m t mi t i, do ch cho t i vo khi s p b c xu ng kh i b p n u mu n gi mi. Cho tp t i vo ch o ngay t u th mi t i s b gi m b t i. - S c kh e: T hng ngn nm nay, t i c s d ng nh l 1 khng sinh thin nhin, ng i Trung Qu c v
5/13/2012 6:20 PM

2 trong 9

Hnh t i g ng ngh

http://www.medinet.hochiminhcity.gov.vn/data/news/2005/6/3045/hanh...

T hng ngn nm nay, t i c s d ng nh l 1 khng sinh thin nhin, ng i Trung Qu c v ng i Hy L p c dng t i i u tr nh ng b nh lin quan n h h p, b nh do k sinh trng v nhi u b nh khc. Ngy nay t i c xem nh d c ph m tr b b nh v n c hi u qu ton di n i v i h th ng mi n d ch. Hi n nay, nhi u n c trn th gi i, cc nh khoa h c dy cng nghin c u pht hi n ra trong t i c selen v cc nguyn t vi l ng ch a khng khu n alliin lm tng c ng kh nng c a h th ng mi n d ch, lm gi m huy t p cao v nhi u b nh nng cao s c kh e. T i c tc d ng ch ng t c ngh n m ch mu gi ng aspirine, n cn c ho t tnh lm h n ch vi c sinh ra ph n t t do gy t n thng t ch c kh p, c tc d ng d ng nhan, ch th nh kh nng lm ch m qu trnh lo ha t bo t c b o v h ng c u khng b oxy ha, lm nh h ng n cc ph n t t do l nh ng h t v cng nh b c hnh thnh trong qu trnh oxy ha. Lm gi m xung huy t v tiu vim, tiu tan m t m i, ph c h i nhanh th l c, tiu m . T i lm gi m cholesterol phng b nh tim m ch Ngha l gi m l ng cholesterol bm r ng trn thnh m ch. T ngn ng a c cc b nh xu t huy t m ch mu no, au th t tim, cao huy t p v m t s b nh tim m ch khc. Nhi u nghin c u th y r ng n c chi t t t i lu ngy lm gi m 30% l ng cholesterol nn gip phng ng a x c ng ng m ch nh kh nng lm albunin m t cao (HDL), ho c gi m m t th y albunin (LDL). Theo Bo n u ng v dinh d ng c a tr ng i h c Taffsi (M ), m i ngy n hai nhnh t i s c cng hi u ngang v i u ng thu c lm gi m cholesterol. Cn cc nhn vin nghin c u thu c tr ng i h c Dennsylvania pht hi n tc d ng lm gi m cholesterol v lm h th p kh nng bm c a m trong mu. C b nh nhn ng i M tn Betty Cohen kh ng nh r ng t khi n t i hng ngy th l ng cholesterol c a ti gi m r r t. Th t l i u b t ng . Hng nghn nm nay, ti c xem l m t th gia v khng th thi u c trong b a n c a nhi u dn t c trn th gi i. Ngy nay, vai tr c a n trong cu c s ng i v i con ng i s c nng cao g p nhi u l n, b i v t i l d c li u qu gi c kh nng h th p n ng cholesterol trong mu xu ng v v th n l v s v gi b o v h th ng tim m ch. T p h p 13 cng trnh nghin c u v tc d ng y d c c a t i t nh ng nm 60 t i nay, cc nh khoa h c c a Anh thu c Tr ng HTH Exeter cho bi t: T i ch a m t h p ch t sinh h c allicine c kh nng tuy t v i b o v tim m ch, do n c th ha gi i c m t hm l ng l n cholesterol d th trong c th ng i v v th khng lm cho huy t p gia tng. Qua phn tch cho th y nhi u thnh ph n h u c ch a trong c t i ho t ng nh l nh ng ch t ho t huy t - ch ng ng c mu v tng kh nng linh ng c a cc t bo h ng, b ch c u M t s nghin c u cho r ng t i c th gi m l ng cholesterol trong mu xu ng 12%. Trong khi , m t s cng b khc cho r ng t i ch c kh nng t i a h cholesterol xu ng d i 9%. Tuy v y, b t lu n cc ch s trn n m ng ng no th t i v n l cy thu c v cng qu gi. B i n u ch h n ng cholesterol xu ng 5% th lo i tr kh nng mang b nh tim trn 20%. T i phng t c ngh n m ch mu Trong nghin c u, ng i ta th y n c t i c tc d ng phng t c ngh n m ch mu nh kh nng phn gi i v ha tan m t lo i protein d gy t c. Nhi u ch ng minh qua nghin c u th y thu c h n h p c t i c tc d ng nh aspirin. V v y, cc chuyn gia y t khuyn ng i b nh tng m mu c n n t 3-4 nhnh t i m i ngy. Tc d ng gi m ng huy t (Khng c h i v ch ng ch nh nh cc thu c ch a ti u ng Ty y). T i c tc d ng gia tng s phng thch Insulin t do trong mu, tng c ng chuy n ha glucose trong gan - gi m l ng ng trong mu v trong n c ti u (tc d ng tng ng v i Tolbutamid, m t lo i sunfamid ch a ti u ng type II). Do dng t i th ng xuyn hng ngy c th ch a b nh ti u ng type II cho ng i m c b nh t 3 10 nm; ng th i ng i b nh ph i tun th nghim ng t cc i u c m k v i ng i b nh ti u ng (n v i l ng ph h p cc ch t ng t c ch a ng; thu c l; bia r u; th c n chin rn, quay, n ng; ch t bo ng v t, ci d a, d u c . H n ch n mu i, th t c mu , ng c c v.v)
5/13/2012 6:20 PM

3 trong 9

Hnh t i g ng ngh

http://www.medinet.hochiminhcity.gov.vn/data/news/2005/6/3045/hanh...

c c v.v) Tc d ng tng c ng h mi n d ch: T i c tc d ng ng k ln h mi n d ch; tng ho t tnh cc th c bo lymph cyte nh t l v i th c bo CD4 gip c th b o v mng t bo ch ng t n thng nhi m s c th AND; khng virus; phng ch ng nhi m trng. Tc d ng khng sinh: - Khng khu n: Cc ch t Azene, dianllil disulfide, diallil-trisulfide v cc ho t ch t ch a lu hunh khc ( c t o ra khi t i ti gi nt) c kh nng c ch 70 lo i vi khu n gram (-) v gram (+) k c vi khu n b nh h i, b nh lao. Th m ch n cn khng c c nh ng vi khu n l n thu c khng sinh th ng dng khi ph i h p v i cloramphenicol ho c streftomicin, t i lm tng hi u l c khng sinh c a chng. - Khng virus: T i c th ngn ng a c m t s b nh gy ra do virus nh cm, c m l nh, k c virus gy l m m long mng b, ng a, tru (m y nm g n y Anh qu c v nhi u n c chu u kh n kh v b nh ny). - Di t k sinh trng v nguyn sinh ng v t: N c p t i c tc d ng ch a b nh ng ru t do nguyn sinh lamblia intestinalis gy ra. V i l amid do antamocba histolytica gy ra cng b di t ngay d ch p t i n ng th p. - T i c tc d ng di t giun ssn nh giun a, giun kim, giun mc v tr ng c a chng. C n ch : qu li u c th b tiu ch y v vim ru t (dung d ch u ng v th t). - Xua mu i v di t cn trng: Nhi u lo i cn trng nh gin, mu i (aedes truy n b nh s t xu t huy t, culex truy n b nh vim no Nh t B n) r t s mi t i. T i cn gi t ch t c cc u trng mu i (lng qung) v i li u l ng r t th p 25ppm cho cc ch t chi t ho c 2ppm cho d u t i. V v y n u b n c t i ti trong t ng th c n th s khng c gin chui vo. Tc d ng v i r i lo n tiu ha, r i lo n c quan: - T i c bi t t t phng trnh cc r i lo n men tiu ha. Kch thch ti t d ch v , ti t m t. Phng trnh cc nhi m khu n d dy ru t. - T i c tc d ng tr cc ch ng r i lo n tiu ha do men ho c do th n kinh gy kh tiu, y hi, tr ng b ng, b trung ti n - ch ng co th t d dy ru t. C th gi nt m t tp t i p vo r n bng kn trong 30 giy n t i a 1 pht l kh i ngay ch ng au b ng tr ng, b ng b trung ti n do th n kinh (ph i b ngay b t i p r n sau 1 pht trnh b ng r p). - Tc d ng gi i c kim lo i n ng: T i c tc d ng b o v c th ch ng nhi m c cc kim lo i n ng. H p ch t sulfur c a t i l ch t gi i c ch mn tnh. Sau khi n t i hm l ng ch trong m gan v m c gi m h n; cc tri u ch ng nhi m c gi m ng k . Do c th phng ch ng b nh ngh nghi p nhi m c ch cho cc cng nhn th ng xuyn ph i ti p xc v i cc s n ph m ch nh cng nhn khai thc v ch bi n ch, s n xu t accu ch, sc r a b n xng c pha ch, b ng cch n t i hng ngy. V i cc tr ng h p nhi m c kim lo i n ng khc nh th y ngn, cadmium v cc ch ph m c a chng nh methyl mircury, pheny mercury. T i c tc d ng ngang v i cc thu c gi i c kim lo i n ng th ng dng nh BAL (Bristish Anti Lewisite) ho c DMSA (2,3 dimercapto succinic acid). - Tc d ng ch ng nhi m c ch t phng x : T i lm tng th i tr cc ch t ng v phng x v gi m s tch ng cc ch t ng v phng x trong c th . - Tc d ng gi i c nicotin m n tnh: T i l m t lo i thu c gi i c nicotin m n tnh cho ng i nghi n thu c l v cng nhn s n xu t thu c l r t h u hi u; ch t cng lm gi m cn nguy c p tim, ng m ch v cc r i lo n ch c nng ru t c a ng i b nh. - Tc d ng b o v gan: Trong cc tr ng h p nhi m c gan, sau khi u ng ch t chi t t i 6 gi , l ng lipid peroxides cao v s tch t triglycerides trong gan s h xu ng. - Tc d ng ch ng cc b nh ng h h p: T i c dng lm thu c tr lao kh qu n, ho i th ph i. Ho g. Thu c long m cho ng i lao ph i. Tr vim ph qu n mn tnh. Vim h ng. T i phng ch ng ung th d dy v ung th da: Cc nh nghin c u thu c Vi n ung th M hi n ang s n xu t lo i thu c t ng h p c chi t t t i, c kh nng ch ng ung th t t, m c d thnh kh i u v n c hi u l c. Cc nh nghin c u M d a vo cc k t qu i u tra tng quan c a Trung Qu c quy t nh a vo bo ch lo i thu c m i ny. Nh ng k t qu i u tra cho th y nh ng c dn c t p qun n t i th ng xuyn th t l ung th d dy th p. M t bc s thu c Vi n Y h c Sn ng Trung Qu c xc nh n r ng t l ung th d dy nh ng ng i th ng
5/13/2012 6:20 PM

4 trong 9

Hnh t i g ng ngh

http://www.medinet.hochiminhcity.gov.vn/data/news/2005/6/3045/hanh...

bc s thu c Vi n Y h c Sn ng Trung Qu c xc nh n r ng t l ung th d dy nh ng ng i th ng xuyn n t i th p hn 60% so v i nh ng ng i khc cng khu v c. tr ng i h c t i bang Texas v Los Angeles (M ) pht hi n n c t i chi t c tc d ng c ch m t s b nh ung th c tnh v phng ung th da. T i lm suy gi m vim au kh p Qua theo di nh ng b nh nhn vim kh p c i u tr b ng vin nang i u ch t t i u cho k t qu t t, nh ho t tnh t i lm h n ch vi c sinh ra cc ph n t t do gy t n thng n t ch c kh p. M t ph n M tn Jusshan Bert b vim kh p n ng c i u tr b ng nang t i nay tr l i bnh th ng (tr c kia cha i u tr kh p g i b au lin t c r t kh ch u). T i cn tc d ng d ng nhan ch th , lm ch m s lo ha Cc nghin c u c a Bc s Robertlin th a nh n r ng t i c tc d ng d ng nhan ch th , lm ch m s lo ha. l kh nng b o v h ng c u khng b oxy ha v kh ng ch ph n t t do sinh ra trong qu trnh oxy ha cc ph n t ny khng tc ng n qu trnh lo ha. n t i th ng xuyn cn gip kh nng h i ph c s c kh e v ch ng s gi nua. Trong t i c ch a vitamin B1 l ch t men b tr khng th thi u trong qu trnh chuy n i ch t ng. Thi u vitamin B1 s lm gi m s c khng b nh t t c a c th , sinh ra cc b nh v da. Vitamin B2 ch a trong t i mang cc lo i axit l ch t men chuy n i ch t protein c n thi t. S chuy n i ny c nh h ng n v p c a da v vitamin B2 c tc d ng gi cho da p. T i cn ch a vitamin E c tc d ng tng c ng s c n h i c a huy t qu n, ch ng b nh ho i huy t, gi i c. V v y, t i c th phng ng a da gi m c, da i m i. T i dng bn ngoi thc y tu n hon mu, t y l p s ng lo ha trn da, lm da m m v n h i, phng n ng, phng l ng h c t , t y v t m, lm tr ng da, ch ng b c tc, r ng tc. T i th ng c lm thnh cc m ph m nh cao t i v r u t i, c tc d ng b o v da lm m t cc v t m. Cc tc d ng khc Ch a cc b nh rng mi ng: T i c tc d ng t t ch a vim khoang mi ng, cc b nh vim chn rng, bi n ch ng sau khi nh rng. Ch a b nh m t: Nh tng t i c tc d ng gip pht tri n t bo bi u m gic m c b t n thng. Ch ng x c ng ng m ch m t lm gi m nhn p. Ch a b ng v l lot ngoi da: Thu c m t i ng kh c tc d ng ch a b ng v l lot trn da r t t t. C tc d ng di t vi khu n m nh. Kch thch t bo h t, tng tr ng bi u m, lm v t thng mau lnh. Ch a mng nh th ng: V gi y c t i (m ng nh gi y cu n thu c l) dng v mng nh b th ng r t hi u qu . Ch a phong th p v au th n kinh: T i c ho t tnh khng vim kh m nh so v i cc thu c khng vim c ngu n g c th c v t khc. N c dng ch a au th n kinh, phong th p, au kh p hng v h c, ph n lng d i. Lm cho tr b s a nhi u hn: Cho m dng 1,5g ch t chi t t i s lm cho tr b s a nhi u hn 140% so v i tr khc. T i l lo i gia v tr ng m i mi n t n c l i c gi tr tuy t h o nh v y. Hy v ng chng ta ti p t c theo di pht hi n nhi u kh nng ti m tng c a t i, ng th i ng d ng trong ch a b nh v phng b nh hng ngy c t t hn. Lu : Khng nn dng khi: m h, n i nhi t (th tr ng g y, ti u vng, kh, kht, nng bn trong), ph n mang thai, u tr n; au m t, mi, rng, c v l i. - Khng nn n qu nhi u t i trong m t l n. - Nh ng ng i m h ha v ng t n ho c khng nn n. - Nh ng ng i b lot d dy, lot t trng v vim d dy mn tnh t t nh t l khng nn n. T i d gy b ng, kch ng nim m c mi ng, l i, ng tiu ha, phn tn mi qua hi th v m hi. V v y khng nn dng li u cao v lu di. Sau khi dng m t th i gian, hy ngh t lu m i dng l i. - Nhai cht l tr ho c sc mi ng b ng n c tr c, hay n vi qu to s kh h t mi t i.
5/13/2012 6:20 PM

5 trong 9

Hnh t i g ng ngh

http://www.medinet.hochiminhcity.gov.vn/data/news/2005/6/3045/hanh...

T i : cn g i l t i lo, t i m i, co nh t (Lo) Cng d ng: - Tng t t i - Khc: tr ch c u cho tr , nh t u inh, vim da m , vim h ng c p v mn tnh, chm nhi m trng, t a, v y n n(Khoa Da Li u BV.B ch Mai v Qun Y vi n 108). - Thu c b mu, ch a m t m i, tiu c dng d i d ng r u, n c s c hay ch thnh vin. III.- G NG: G i l khng, sinh khng (c , thn r ti), can khng (c , thn r kh). Tn khoa h c: Zingiber offcinale Rosc. Thu c h G ng Zingilberaceae Thnh ph n ha h c: . 2-3% tinh d u d bay hi ch y u l zingiberene, phellandrene, citral, c n thm . 5% nh a cy . 3,7% ch t bo . Tinh b t . Ch t cay: zingeron, zingerola va shogaola G ng tr ng kh p ni trong n c, l y c n (ma h v thu), lm thu c, xu t nh p kh u. Cng d ng: + Th c ph m: - G ng c s d ng t c gi nhuy n ho c c t lt p vo lm gia v khi ch bi n mn n. - Nh vo v cay, mi thm c trng dng trong ch bi n cc mn n nh c, h i s n n u v i c i xanh, n u ch khoai lang, tu h - p g ng trong 30 pht tr c khi kho th t, c (nh t l c bi n nh c ng , c n c) khng ch lm tng mi thm m cn gip gi i c, thi t tiu tnh gy d ng c a c, th t n a. l do trong g ng c m t enzym phn gi i protein. - Lm bnh, m t, k o, r u bia (chu u, chu M ). - C tc d ng ch ng oxy ha. Khi n u th c n c g ng ti s lm ch m s bi n ch t c a th c n. - C t g ng ti trong t l nh, khng gi. Dng cho vo n c x t v nh ng mn n t i t o mi thm tr c khi th ng th c. G ng gip khng b y hi, kh ch u sau khi n. - B t g ng c cho m t t trong thnh ph n gia v p cho mn n ng, c b t g ng th mn n ng s thm hn. c bi t b t g ng khng th thi u trong mn g h p mu i: mu i b t rang ln, khi nng cho m t t b t g ng vo tr n u v i mu i, nh nng c a mu i s lm d y mi, sau cho thm m ho c d u vo mu i ny v em tr n v i th t g sau khi h p chn c x ra chu n b ra a. C th cho mu i, g ng tr n d u ny lm th gia v ch m thm cho mn n. Khng nn cho nhi u b t g ng qu s lm ng mn n, cng khng nn rang b t g ng tr c ti p v b t g ng ra d chy kht. + S c kh e: - Xa: g ng ti v cay, tnh hi n, lm h t nn, tiu m. Ch a ngo i c m, bi u ch ng, b ng y tr ng. G ng kh v cay, c tc d ng n trung, tn hn, thng m ch, ch a th t , au b ng, chn tay l nh, m ch nh , xuy n ho - Nay: - Theo cc nh nghin an M ch, g ng c th lm gi m cn au tim v t qu . M t th nghi m ko di 7 ngy cho th y, nh ng ph n n 70g hnh s ng ho c 5g g ng ti m i ngy c th trnh c vi c sinh s n dramacin, m t ch t gy k t dnh ti u c u, t o thnh c c mu, lm t c ngh n thnh m ch. - Theo ng y, g ng ti tc d ng vo cc kinh ph , t, v , th n v i trng, c tc d ng lm m, ch ng l nh, h i dng, thng l ch. C th dng g ng ch a th t , au b ng, snh b ng, chn tay l nh, m ch y u, c m l nh, ho, th p kh p do l nh Kho ng 70% n thu c ng y c
5/13/2012 6:20 PM

6 trong 9

Hnh t i g ng ngh

http://www.medinet.hochiminhcity.gov.vn/data/news/2005/6/3045/hanh...

chn tay l nh, m ch y u, c m l nh, ho, th p kh p do l nh Kho ng 70% n thu c ng y c v g ng. Do kh nng k di u c a n, ng i xa c cu: M i ngy m t lt g ng gi, lng y b t o gia. - Lm m tim, m nh ph i, trng dng, c th gip hm nng cho cc c p v ch ng l n tu i. Mn c hng h p ch m n c m m g ng l m t v d . - Ng i b say tu xe tr c khi ln tu, n u n m t c g ng ti b ng ngn tay ci, s ngn c nn m a. Y h c c truy n th cho r ng, ch c n dng vi lt g ng ti bu c vo c tay, ch l n x p st g c pha lng bn tay cng ngn c ch ng b nh kh ch u ny. l do g ng c th lm m d u d dy. c tnh ny c a g ng cng c cc nh khoa h c Anh kh ng nh qua cu c th nghi m trn 60 ph n . Tr c cu c ph u thu t, h c cho u ng b t g ng v k t qu l h khng b au d dy trong khi gi i ph u. - Ch a vim nhi m ng h h p trn (k c vim h ng): Dng g ng ti v c c i tr ng (hai ph n b ng nhau), gi nt v i t mu i ng m ho c v t l y n c nh mi ngy 3 l n. C th cho ng i b c m m o, ho hen, vim h ng n m t bt cho nng n u v i g ng ho c ly tr g ng nng. - V i ng i b trng gi n ng n m c kh u, phng php c p c u h u hi u l c y mi ng n n nhn, n c g ng ti vo. G ng cng c dng nh gi. Do khng lm tr y x c da m l i c tnh st trng da v lm m, kch thch cc u dy th n kinh giao c m, vi c nh gi b ng g ng gip ng i b nh gia tng s c khng mau h t b nh. - Bong gn, b m, sng au do ng: L y g ng ti gi nt v i t mu i b vo ch au, qua m s kh i. Dng g ng ti gi mt ngm v i r u xoa bp c th lm gi m cn au nh c cc lo i. - Gip tiu ha t t, ch ng nn m a, tr c m m o, nh c u, ch a ho m t ti ng. - G ng ti dng d i d ng thu c s c hay thu c pha hay r u g ng ti. - Ch t cay v tinh d u quy t nh thm cay ring bi t c a g ng ti. - Ch t cay trong g ng ti c tc d ng kch thch tim m ch, c kh nng lm gin m ch, tng c ng lu l ng mu, ton thn sinh nhi t nng, ng th i lm n l chn lng, th i m hi ra, mang theo nhi t l ng d th a, thc cho ch t c th i ra ngoi gi i c. - Ch t cay kch thch th n kinh v gic, lm sung huy t ng tiu ha tng s nhu ng ru t v s bi ti t d ch tiu ha mang tnh ph n x nh m nng cao ch c nng h p thu c a ru t non c t nn, kch thch tiu ha - D u b c hi (Volatilization oil) c a g ng th c tc d ng l i m t r t m nh. Do c th th y th ng xuyn n hng ngy cht g ng ti s ng v nh ng th c n c g ng, c th phng c s hnh thnh s i m t tng nhi u, l n nhanh. - C tc d ng di t tr c khu n l (Shigella dysenteriac), cho nn n th ng xuyn g ng c th phng ch a c l . - G ng ti khi vo c th c ch tc d ng c a lipinperoxide ch ng c suy lo, ko di tu i th . - G ng kh dng khi b l nh m au b ng, i tiu ch y m t l, nn m a. - G ng xm: c nguyn v , phi kh. - G ng tr ng: c o l p v ngoi, phi kh. G ng gi: ri ng gi, ng i xanh, ng i m t tr i, ri ng d i. M c hoang d i kh p n c VN, n , Indonesia, Malayxia. Trong g ng ny cng c tinh d u, mi thm v ch t ng. Lm thu c b i d ng v t y c. Dng thu c ch a trong tr ng h p th y ng i nn nao, chng m t, mu n ng t x u, ph n sau sanh. * Lu : - Khng nn n nhi u, n u khng s d n n ch ng kh mi ng, au h ng, to bnNh ng ng i m h h a v ng trnh n. - G ng ti b h h ng s gy tc d ng c h i v i gan, tuy t i khng nn n. IV.- NGH : * G i l u t kim (r ), khng hon (thn) Tn khoa h c: Curcuma longaLour.
5/13/2012 6:20 PM

7 trong 9

Hnh t i g ng ngh

http://www.medinet.hochiminhcity.gov.vn/data/news/2005/6/3045/hanh...

Tn khoa h c: Curcuma longaLour. Thu c h G ng Zingiberaceae Thnh ph n ha h c: . 3-5% tinh d u (trch t v c 1,5-2,1%) . Ch t mu: tinh th nu , nh tm, dung d ch c hunh quang mu xanh l c. . Tinh b t . Oxalat calci . Ch t bo * Ngh tr ng kh p ni trong n c, n , Indonesia, Campuchia, Lo, Trung Qu c, cc n c nhi t i. Thu ho ch vo ma thu. * Mu n b o qu n lu: ho c h p trong 6 12g, sau ro n c, em phi n ng ho c s y kh. * Cng d ng: + Th c ph m: lm gia v . + S c kh e: - C v cay, ng, tnh n. Th ng c dng trong b nh au d dy, vng da, ph n b au b ng sau sanh, nhu m vng b t carry, lm thu c nhu m (laine, t, da). - Ch a th huy t mu cam, ch a in. - Nghin c u c a c v ngh : ch ng nh ng b nh vim kh p xng, ch ng oxy h m nh, ch a lnh s o c a cc lo i m n. - L m t v kh cng hi u ch ng l i cc tri u ch ng do cn b nh Alzheimer gy ra. y l k t qu nghin c u y h a h n do m t nhm cc nh khoa h c thu c tr ng i h c California (M ) th c hi n. B nh Alzheimer gy thoi ha m t s t bo no khi n b no khng th ho t ng bnh th ng. Nh ng ng i m c cn b nh ny g p tr ng i trong kh nng suy ngh, ghi nh , hi u v quy t nh. H ngy cng g p kh khn trong vi c th c hi n nh ng cng vi c hng ngy. c i m chnh c a b nh Alzheimer trong b no l s c m t c a nh ng m ng suy y u do tu i gi c t o b i m t ch t g i l beta-amyloid. Cc th nghi m th c hi n loi chu t ch ng minh r ng c ngh ngn ch n s tch t c a beta-amyloid v lm tiu h y nh ng m ng suy y u. i v i nh th n kinh h c Gregory Cole, tc gi chnh c a nghin c u ny, c ngh l phng php cng hi u nh t trong s t t c cc phng php i u tr c th nghi m. N c th c dng phng ng a v i u tr cn b nh Alzheimer. Theo gio s Cole, cc nghin c u m i y t ng ch ng minh r ng c ngh lm gi m cc thng t n do s oxy ha v vim nhi m c th tm th y trong nh ng cn b nh nh Alzheimer, ung th ho c tim m ch. Trung tm nghin c u b nh Alzheimer (ADRC) thu c tr ng i h c California ang tm nh ng ng i tnh nguy n th nghi m tnh hi u qu c a phng php ny i v i ng i. M c tiu l xc nh hm l ng c th s d ng l bao nhiu. Nhi u nghin c u v phng php ny s c b t u trong nhi u lnh v c khc nhau. - Ngnh y h c c truy n c a n dng gia v ny t hng trm nm nay v nh ng c tnh ch ng vim c a n. Nhi u nh khoa h c nh Guy Laroche, H.Leclec, Robber, Trng Ngn Ch (TQ), M.M.Semiakin (Nga), Taniyma.H (Nh t B n), V i n, V Vn Lan (VN) c cc nghin c u v ngh nh sau: Ph cholesterol trong mu Di t n m, st trng v i b nh n m, v i Staphyloc v vi trng khc. Tng bi ti t m t, c tnh ch t co bp ti m t i u ch nh m t s r i lo n gan m t lm da m n mng hn. Tc d ng i v i c nng gi i c c a gan. Gi m galactoza ni u Dng trong nh ng b nh v gan v m t th chng h t au. Tuy nhin, trong tr ng h p s i m t c p tnh th k t qu ch m. Ngn c n s pht tri n vi trng lao. Cc tc d ng khc trong nghin c u mng t bo, khu n lao v h i. Lu : Ngh c tnh cay m nn ng i au bao t u ng di h n b nng, c th b kh ro.
5/13/2012 6:20 PM

8 trong 9

Hnh t i g ng ngh

http://www.medinet.hochiminhcity.gov.vn/data/news/2005/6/3045/hanh...

Lu : Ngh c tnh cay m nn ng i au bao t u ng di h n b nng, c th b kh ro. Tm l i: Hnh, t i, g ng, ngh em n cho chng ta nhi u i u th v v hi u qu trn c 2 phng di n b a n v s c kh e. Tuy nhin chng ta cng ph i h t s c th n tr ng v li u dng v 4 lo i d c th o trn u n m trong nhm gy nng cho c th . Nh ng v n lin quan n i u tr chuyn khoa c n theo h ng d n s d ng c a Bc s. Ti li u tham kh o: 1. H i dinh d ng h c Th ng h i Bch khoa dinh d ng Nh xu t b n ph n - 2001 2. GS.TS T t L i - Nh ng cy thu c v v thu c Vi t Nam Nh xu t b n Y h c 2001. 3. DS.Bi Kim Tng - B sch Mn n v bi thu c II - S Khoa h c, Cng ngh v mi tr ng Vng Tu 1995. 4. DS. Bi Kim Tng - B sch Mn n v bi thu c VII Nh xu t b n t ng h p ng Nai 2004. 5. Nguy n Thi n Lun, L Don Din, Phan Qu c K nh Cc lo i th c ph m thu c v th c ph m ch c nng Vi t Nam Nh xu t b n Nng nghi p 1999. 6. Cc bi vi t c a DS Bi Kim Tng, BS.Ph m Hong Trung, BS. Nguy n Ninh H i, BS. Hong Xun i, Lng y Nguy n c Ngha trn cc website: Http://www.cimsi.org.vn/TinTuc/,http://www.phamhoangtrung.com, gttp://www.thethaovietnam.com.vn/, http://www.garlic.mistral.co.uk/...

9 trong 9

5/13/2012 6:20 PM