Ứng dụng phần mềm Mathcad sáng tạo để giải toán bất đẳng thức

www.sosanhtinhnang.
com

Email: contact@sangtao24.com 1
NG DNG PHN MM MATHCAD
SNG TO V GII BI TON BT NG THC
BNG PHNG PHP TIP TUYN
----------------------------------------------
www.sosanhtinhnang.com
PHN M U
I. Bi cnh ca ti :
- Bi ton chng minh bt ng thc l mt bi ton kh trong cc k
thi hc sinh gii v thi i hc, mc d hc sinh c trang b kh nhiu
kin thc v bt ng thc t cc lp trung hc c s , cc lp 10, 11, 12
trung hc ph thng tuy nhin, i vi mt s dng bt ng thc kh trong
cc k thi hc sinh gii, thi i hc cc em rt lng tng trong cch gii
quyt v thm ch l mt kh nhiu thi gian vn khng gii quyt c.
- Trong sng kin kinh nghim ny ti xin ng gp mt phng php
kh hiu qu trong vic gii quyt mt lp bt ng thc thun nht, i
xng 2,3,..,n bin bng phng php tip tuyn v s dng phn mm
Mathcad to ra cc bi tp tng t cho hc sinh luyn tp t nng cao
c kh nng gii quyt cc bi ton bt ng thc thuc dng ny.
II. L do chn ti
Trong cc thi i hc t nm 2000- 2001 n nay , a s u c
cu hi v chng minh bt ng thc, y l mt cu hi kh v a s hc
sinh u b cu ny. i lc cu hi ny cng khng phi l kh lm nhng
do hc sinh mt bnh tnh, cha nm c phng php nn khng gii
quyt c.
Trong cc thi ton hc sinh gii vng tnh, vng khu vc, vng
ton quc v quc t, ri rc cng c cc bi ton dng ny v khng phi
hc sinh no cng gii c nu khng bit phng php.
III. Phm vi v i tng ca ti :
i tng nghin cu ca ti ch l dng bt ng thc thc i xng,
thun nht 3 bin trong cc k thi thi i hc, thi hc sinh gii cc cp.
ti c p dng cho cc hc sinh lp 12 luyn thi i hc, lp 11,
12 chuyn ton ( hc xong phn kho st hm s , vit phng trnh tip
tuyn ) , cc hc sinh thi hc sinh gii cp tnh, cp khu vc.
IV. Mc ch nghin cu :
- Gp phn gii quyt mt lp cc bt ng thc thun nht, i xng
2,3,..,n bin bng phng php tip tuyn ; s dng phn mm Mathcad
to ra cc bi tp tng t cho hc sinh luyn tp t nng cao c kh
nng gii quyt cc bi ton bt ng thc thuc dng ny.


- ti nhm nng cao nghip v cng tc ca bn thn, trao i
kinh nghim vi ng nghip . Ngoi ra cn tham gia nghin cu khoa
hc; ng dng tin hc vo gii quyt cc bi ton , sng to b ton mi
mt cch nhanh chng, hiu qu.
V. im mi trong kt qu nghin cu :
- ng dng c phng php gii mt s bt ng thc thun
nht, i xng 2,3,..,n bin bng phng php tip tuyn ngoi cc phng
php truyn thng nh bt ng thc Cauchy, phng php o hm... i
vi mt s bi ton thi i hc, thi hc sinh gii.
-ng dng c phn mm Mathcad vo gii ton, sng to c cc
bi ton mi, nhanh chng, hiu qu v cho kt qu chnh xc.

PHN NI DUNG

I. C S L LUN V THC TRNG CA VN :
I.1.Thc trng ca vn : Xin nu ra mt s bt ng
thc cho trong cc k thi i hc, thi hc sinh gii vng tnh, thi
khu vc v quc t :
1. Cho a, b, c l 3 s thc dng tha iu kin
2 2 2
a b c 1 + + = .
CMR:
2 2 2 2 2 2
a b c 3 3
2 b c c a a b
+ + >
+ + +
( thi H Cn Th 1995)

2. Cho a, b, c l 3 s thc tha iu kin : a + b + c = 1
Chng minh rng :
a b c a b c
1 1 1 a b c
3
3 3 3 3 3 3
| |
+ + > + +
|
\ .

( thi Hc vin bu chnh vin thng 2001)

3. Cho x,y,z > 0 v x y z 1 + + s . Chng minh rng :

2 2 2
2 2 2
1 1 1
x y z 82
x y z
+ + + + + >
( thi H khi A 2003)

4. Cho a,b,c l cc s dng. Chng minh :

2 2 2
2 2 2 2 2 2
(2a ) (2b ) (2c )
8
2 ( ) 2 ( ) 2 ( )
b c c a a b
a b c b c a c a b
+ + + + + +
+ + s
+ + + + + +

( thi hc sinh gii vng tnh Bn Tre 2005 - 2006)


5. Chng minh rng :

2 2 2 2 2 2
( ) ( ) ( ) 6
5
( ) ( ) ( )
a b c b c a c a b
b c a c a b a b c
+ + +
+ + s
+ + + + + +

( thi Olympic 30_4 khi 11 ln XII - 2006)

6. Chng minh vi 4 s a,b,c,d dng th :

a b c d 4
b c d c d a d a c a b c 3
+ + + >
+ + + + + + + +
(BT Nesbit m rng )

7. cho
3
a, b, c
4
> v a + b + c = 1. Chng minh rng
2 2 2
a b c 9
10 a 1 b 1 c 1
+ + s
+ + +

( thi v ch Ba lan 1996)

8. Cho a, b, c > 0 v a + b + c = 3. CM: a b c ab bc ca + + > + +
(v ch Nga 2002)

9. Cho a, b, c > 0. CMR
2 2 2
2 2 2 2 2 2
(2a b c) (2b c a) (2c a b)
8
2a (b c) 2b (c a) 2c (a b)
+ + + + + +
+ + s
+ + + + + +

(v ch M 2003)
10. Cho a, b, c > 0. CMR:
2 2 2
2 2 2 2 2 2
(b c a) (c a b) (a b c) 3
5 (b c) a (c a) b (a b) c
+ + +
+ + >
+ + + + + +

(Olympic Nht Bn 1997)

C th ta s t 3 cu hi sau :
- Cch gii cc bi ton trn nh th no ?
- Ti sao ngi ta c th t c bi ton nh vy ?
- C th m rng hoc to cc bi ton tng t c khng ?
gii p cc cu hi trn ti c gng nghin cu, tm ti gii
quyt cc cu hi trn l dng phng php tip tuyn ca th hm s ,
kt hp vi phn mm ton hc Mathcad khm ph v to cc bi ton
tng t dng ny.
Qua thc t ging dy phng php tip tuyn chng minh bt ng
thc c hc sinh tip thu kh tt, cc em vn dng ngy cng linh

hot, sng to gii quyt mt lp cc bi ton bt ng thc i xng,
thun nht 3 bin trong cc k thi hc sinh gii, thi i hc.
I.2.C s l lun :
Phng php da vo tip tuyn ca th ti mt im ca th nm trn
hay nm di th trong mt khong no nh hnh v sau :

Nu y = Ax + B l tip tuyn ca th (C): y = f(x) ti M(x
0
; y
0
) , x
0
e (o,
|) v (C) lun nm pha trn (hoc pha di) tip tuyn trong khong (o, |)
th f(x) > Ax + B
x e(o, |) (hoc f(x) s Ax + B x e (o, |))
ng thc xy ra khi v ch khi x = x
0
. Nh vy vi mi x
1
, x
2
,, x
n

e (o, |) th

1 1
2 2
n n
1 2 n 1 2 n
f (x ) Ax B
f (x ) Ax B
.........
f (x ) Ax B
f (x ) f (x ) ... f (x ) A(x x ... x ) nB
> +
> +
> +
+ + + > + + + +

Hay
n n
i i
i 1 i 1
f (x ) A x nB
= =
> +
( hoc tng t
n n
i i
i 1 i 1
f (x ) A x nB
= =
s +

)
Nu li c
n
i
i 1
x C
=
=
(khng i) th ta c
n
i
i 1
f (x ) A.C nB
=
> +
(hoc
n
i
i 1
f (x ) AC nB
=
s +
)
ng thc xy ra khi v ch khi
1 2 n 0
C
x x ... x x
n
= = = = =


III. Cc bin php tin hnh gii quyt vn :
III.1 Cc bc tin hnh :
Bc 1 : Nhn dng cho c bt ng thc cho l bt ng
thc thun nht, i xng 2,3,.., n bin.
Bt ng thc thun nht
a thc ( , , ) f a b c thun nht trn min D
( , , ) ' ( , , ) f ka kb kc k f a b c =
, , , , 0 k a b c D k e =
Bt ng thc dng ( , , ) 0 f a b c > vi l mt hm thun nht c gi l
bt ng thc thun nht .
Bt ng thc i xng
a thc ( , , ) f a b c i xng ( , , ) ( , , ) ( , , ) f a b c f b c a f c a b = =
V d : vi 4 s a,b,c,d dng
a b c d 4
+ + + >
+ + + + + + + +

l mt bt ng thc thun nht, i xng.
Cc bt ng thc Cauchy, bt ng thc Bunhiacopsky, bt ng
thc Nesbit l
cc bt ng thc thun nht, i xng.
Bc 2 : a c bt ng thc cho v dng
( ) ( ) ( ) + + s f a f b f c M
( hoc ( ) ( ) ( ) + + > f a f b f c M ) trong f l hm s xc nh trn khong
( ; )
Bc 3 : D on im ri
0
x ca bt ng thc, vit phng
trnh tip tuyn ca th hm s ti
0 0
( ; ) M x y l y = Ax + B.
Bc 4 : Chng minh f(x) > Ax + B x e(o, |) (hoc f(x) s
Ax + B x e (o, |)); t suy ra iu phi chng minh.

III.2 Cc v d minh ha :
Bi ton 1 :

Cho
3
a, b, c
4
> v a + b + c = 1. Chng minh rng
2 2 2
a b c 9
10 a 1 b 1 c 1
+ + s
+ + +

( thi v ch Ba lan 1996)
Gii
- Bt ng thc c dng thun nht, i xng 3 bin

- Bt ng thc cho c dng ( ) ( ) ( ) + + s f a f b f c M
- Xt hm s

2
x
f (x)
x 1
=
+
vi
3
;3
4
(
e
(

x
ta c
2
2 2
1 x
f (x)
(x 1)
' =
+

Tip tuyn ca th hm s y = f(x) ti im c honh
1
x
3
= l
18 3
y x
25 50
= +
Ta chng minh rng :

18 3 3
( ) ;3
25 50 4
(
s + e
(

f x x x
Tht vy :
3
;3
4
(
e
(

x xt
2
2
18 3 (3 1) (4 3)
( ) ( ) 0
25 50 50( 1)
+
+ = s
+
x x
f x x
x
lun
ng.
Do vi a,b,c thuc
3
;3
4
(
(

v a+b+c = 1 ta c :
2 2 2
18 3 18 3 18 3
( ) , ( ) , ( )
1 25 50 1 25 50 1 25 50
= s + = s + = s +
+ + +
a b c
f a a f b b f c c
a b c

2 2 2
18 3 18 9 9
( ) .3
1 1 1 25 50 25 50 10
+ + s + + + = + =
+ + +
a b c
a b c
a b c

- Bt ng thc c chng minh.

Bi ton ny d dng thy ngay cn phi xt hm s no, gii hn
trong on no. Bi ton sau kh thy hn v phi c k thut thch hp nh
sau :
Bi ton 2 :

Chng minh vi mi a,b,c dng th

3
2
a b c
b c c a a b
+ + >
+ + +
( Bt ng thc Nesbit)
Gii
- Bt ng thc c dng thun nht, i xng 3 bin
- Bt ng thc cho cha c dng ( ) ( ) ( ) + + > f a f b f c M
Ta bin i nh sau :
Do vai tr a, b, c bnh ng nh nhau nn c th t a + b + c = s v d on
ng thc xy khi a = b = c =
s
3
ra khi BT cn chng minh tr thnh


a b c 3
s a s b s c 2
+ + >

- Bt ng thc c dng ( ) ( ) ( ) + + > f a f b f c M
Ta xt hm s
2
x s
y f (x) , f (x)
s x (s x)
' = = =

Tip tuyn ti im c honh
s
x
3
= l
9 1
y x
4s 4
=
Ta CMR:
9 1
f (x) x 0 , x (0, s)
4s 4
| |
> e
|
\ .
. Tht vy

2
9 1 x 9 1 (s 3x)
f (x) x x 0 x (0, s)
4s 4 s x 4s 4 4s(s x)
( | |
= = > e
|
(

\ .

Nh vy ta c:

a 9 1 b 9 1 c 9 1
a ; b ; c
s a 4s 4 s b 4s 4 s c 4s 4
| | | | | |
> > >
| | |

\ . \ . \ .

Cng li theo v ta c:
a b c 9 1 9 3 3
(a b c) 3. .s
s a s b s c 4s 4 4s 4 2
+ + > + + = =

ng thc xy ra khi v ch khi
s
a b c
3
= = = (s > 0 ty ) do trong bi sau
ny c th cho s = 1 hay s = 3 th kt qu khng i.
Bi ton 3 :

Cho a, b, c > 0. CMR
2 2 2
2 2 2 2 2 2
(2a b c) (2b c a) (2c a b)
8
2a (b c) 2b (c a) 2c (a b)
+ + + + + +
+ + s
+ + + + + +
(USA
2003)
Gii
- Bt ng thc c dng thun nht ,i xng 3 bin
- Bt ng thc cho cha c dng ( ) ( ) ( ) + + s f a f b f c M
Ta bin i nh sau :
Do vai tr a, b, c bnh ng nh nhau nn c th t a + b + c = 3 v
d on
ng thc xy khi a = b = c = 1
BT cho tr thnh

2 2 2
2 2 2 2 2 2
(a 3) (b 3) (c 3)
8
2a (3 a) 2b (3 b) 2c (3 c)
+ + +
+ + s
+ + +

- Bt ng thc c dng ( ) ( ) ( ) + + s f a f b f c M
Xt hm s
2
2
x 6x 9
y f (x)
3x 6x 9
+ +
= =
+
vi x e (0; 3)


2
2 2
4(2x 3x 9)
f (x)
3(x 2x 3)
+
' =
+

Tip tuyn ti im c honh x = 1 l:
4 4
y x
3 3
= +
Xt
2 2
2 2
4 4 3x 6x 9 4 4 (4x 3)(x 1)
f (x) x x , x (0;3)
3 3 3 3 3x 6x 9 3(x 2x 3)
+ + + | |
+ = = e
|
+ + \ .

T ta c:
2 2 2
2 2 2 2 2 2
(a 3) 4 4 (b 3) 4 4 (c 3) 4 4
a , b , c
3 3 3 3 3 3 2a (3 a) 2b (3 b) 2c (3 c)
+ + +
s + s + s +
+ + +

Vy
2 2 2
2 2 2 2 2 2
(a 3) (b 3) (c 3) 4 4
(a b c) 3. 4 4 8
3 3 2a (3 a) 2b (3 b) 2c (3 c)
+ + +
+ + s + + + = + =
+ + +
pcm
III.3 Dng phn mm Mathcad gii v to bi ton tng t :
Qua 3 v d trn ta c th t cu hi :
- Ti sao ngi ta li t c nhng bt ng thc kiu nh vy ?
- Ta c th t c bi ton tng t khng ?
- C th m rng cho nhiu s hn khng ?
C th gii p c cc cu hi trn vi s h tr ca phn mm
Mathcad nh sau :vi phn mm Mathcad ta c th lp mt kch bn gii t
ng bi ton bt ng thc sau thay i gi thit s c ngay bt ng
thc mi v li gii c cp nht cng vi th ca hm s v tip tuyn
ca n. Ta xt mt kch bn nh sau trn mathcad :

Nhp cc bin a1,b1 l cc h s ca hm s f(x), l s tu chn c th l
1,2,3 y chn tng qut l S, cn n l s cc s hng ca bt ng thc .



Vy bt ng thc c chng minh.
By gi thay i a1,b1 l cc h s ca hm s f(x), l s tu chn c th l
1,2,3ta c BT mi nh sau :



Nu thay a1, a2, a3, a4 bi a,b,c,d v do a+b+c+d = 4 nn 4 a1 = a2+a3+a4
= b+c+d ta c bi ton
Bi ton : (BT Nesbit m rng )
vi 4 s a,b,c,d dng , chng minh :
a b c d 4
+ + + >
+ + + + + + + +



C th m rng cho n s dng BT trn.
Bi ton Cho a, b, c > 0. CMR
2 2 2
2 2 2 2 2 2
(2a b c) (2b c a) (2c a b)
8
2a (b c) 2b (c a) 2c (a b)
+ + + + + +
+ + s
+ + + + + +

(v ch M 2003)
Gii bng Mathcad nh sau :



iu ny lun ng vi mi x thuc khong (0;3)


Thay i s liu ban u ta c cc bi tp tng t nh sau :
2. Cho a, b, c > 0. CMR:
2 2 2
2 2 2 2 2 2
(b c a) (c a b) (a b c) 3
5 (b c) a (c a) b (a b) c
+ + +
+ + >
+ + + + + +

(Olympic Nht Bn 1997)
3.Chng minh vi ba s thc
153
a, b, c 0;
176
| |
e
|
\ .
th

2 2 2
2 2 2 2 2 2
(a b 2c) (a c 2b) (b c 2a) 12
7 (a b) 3c (a c) 3b (b c) 3a
+ + +
+ + >
+ + + + + +

Gii
t a + b + c = 1 BT tr thnh

2 2 2
2 2 2 2 2 2
(3a 1) (3b 1) (3c 1) 12
7 3a (a 1) 3b (b 1) 3c (c 1)

+ + >
+ + +

Xt:
2 2 2
2 2 2 2
2 (x 1)
(5x 1) 25x 10x 1 2(5x 21x 4)
f (x) f (x)
4x 2x 1 (4x 2x 1)
3x
+
+ +
' = = =
+ +

Tip tuyn ti im c honh
1
x
3
= l
396x 104
y
49 49
=
Xt
2
2
396 104 25x 10x 1 396 104
f (x) x x
49 49 49 49 4x 2x 1
+ | | | |
=
| |
+ \ . \ .

2
2
(153 176x)(3x 1) 153
0, x 0;
176 49(4x 2x 1)
| |
= > s
|
+ \ .
. Du =
1
x
3
=
Vy
2
2 2
(3a 1) 396 104
(a b c) 3.
49 49 3a (a 1)
> + +
+
396 312 84 12
49 49 49 7
= = =
4. Chng minh vi 3 s thc ty
23
a, b, c 0;
22
| |
e
|
\ .
th:

2 2 2
2 2 2 2 2 2
(a b 3c) (a 3b c) (b 3a c) 1
3 (a b) 5c (a b) 5c (b c) 5a
+ + +
+ + >
+ + + + + +

Bng phng php tng t ta c th gii cc bi ton :
5. Cho a, b, c l 3 s thc dng tha iu kin
2 2 2
a b c 1 + + = .
CMR:
2 2 2 2 2 2
a b c 3 3
2 b c c a a b
+ + >
+ + +
( thi H Cn Th 1995)

6. Cho a, b, c l 3 s thc tha iu kin : a + b + c = 1
Chng minh rng :
a b c a b c
1 1 1 a b c
3
3 3 3 3 3 3
| |
+ + > + +
|
\ .

( thi Hc vin bu chnh vin thng 2001)


7. Cho x,y,z > 0 v x y z 1 + + s . Chng minh rng :

2 2 2
2 2 2
1 1 1
x y z 82
x y z
+ + + + + >
( thi H khi A 2003)
Gii bng Mathcad :

8) Chng minh rng :

2 2 2 2 2 2
( ) ( ) ( ) 6
5
( ) ( ) ( )
a b c b c a c a b
b c a c a b a b c
+ + +
+ + s
+ + + + + +

( thi Olympic 30_4 khi 11 ln XII - 2006)
Gii

Khng mt tng qut c th gi s : a+b+c = 3.
Khi BT cho tr thnh :
2 2 2
(3 ) (3 ) (3 ) 6
5
9 6 2 9 6 2 9 6 2
a a b b c c
a a b b c c

+ + s
+ + +

Tng t nh trn ta c th tm ra BT c s nh sau :
2
2 2
(3 ) 21 9 ( 1) (18 9)
25
9 6 2 25(9 6 2 )
a a a a a
a a a a
+ +
s
+ +
lun ng
ng thc xy ra khi v ch khi a = b = c.

IV. Hiu qu ca sng kin kinh nghim :
- Qua thc t ging dy phng php tip tuyn chng minh
bt ng thc c hc sinh tip thu kh tt, cc em vn
dng ngy cng linh hot, sng to gii quyt mt lp cc
bi ton bt ng thc i xng, thun nht 3 bin trong cc
k thi hc sinh gii, thi i hc.
- Gia 2 lp 12A c hc phng php tip tuyn v lp 12H
khng hc phng php ny th cc hc sinh lp 12A c nh
hng gii quyt bi ton nhanh v nhiu em lm c bi tp
hn lp 12H khi cho bi tp cng loi.

PHN KT LUN
I. Nhng bi hc kinh nghim :
- Nu hc sinh bit c mt phng php mi , c hiu qu th
cc em s t tin hn trong gii quyt c cc bi ton dng ny v
cc dng tng t.
- Tt nhin mi bi ton c th c nhiu cch gii, phng php
ny c li gii c th di hn cc phng php khc nhng b li l
n c ng li r rng, d thy cch tip cn , cch gii quyt bi
ton hn mt s phng php khc.
- S dng phn mm MATHCAD h tr nghin cu gii v
sng to bi ton mi rt nhanh chng v chnh xc. Tnh chnh xc v
hiu qu cao hn gp nhiu ln khi s dng phn mm Mathcad h tr
tnh ton v to lp bi ton tng t. Vi MATHCAD gio vin
sau khi lp trnh giI bi ton trn Mathcad xong th kt qu c
ngay lp tc. Ch cn thay i s liu ban u l gio vin c ngay bi

ton tng t vi kt qu tc th v rt chnh xc v vy to c niu
bi tp cho hc sinh thc tp.
II. ngha ca sng kin kinh nghim :
Sng kin kinh nghim gp thm mt phn thit thc vo kho
cc cng c gii ton bt ng thc ca hc sinh . N gip hc sinh
thy c cch gii quyt vn nhanh chng v hiu qu.
III. Kh nng ng dng, trin khai :
C th p dng cho cc hc sinh gii khi 12 luyn thi i hc,
cc lp 11, 12 chuyn ton thi hc sinh gii cc cp.
IV. Nhng kin ngh v xut :
Nn gii thiu cho hc sinh gii phng php ny.

Trn y l phn tm tt bn bo co sng kin kinh nghim , mong
nhn c s ng gp kin ca cc ng nghip sng kin kinh
nghim c hon thin hn.

Ti liu tham kho :
1) Cc thi i hc t nm 2001- 2009
2) Cc thi vng Tnh t nm 2001- 2009
3) Nhng vin kim cng trong bt ng thc ton hc
( Nhm tc gi, ch bin : Trn Phng ,2009 Nh xut bn Tri Thc
trang 829-832 )

Ứng dụng phần mềm Mathcad sáng tạo để giải toán bất đẳng thức

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ứng dụng phần mềm Mathcad sáng tạo để giải toán bất đẳng thức

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

www.sosanhtinhnang.

You might also like