Co So Ly Luan Va Thuc Tien de Xay Dung Vung Trong Hoi

1
Download :: http://Agriviet.Com
B gio dc v o to
B nng nghip & pht trin nng thn
trng i hc lm nghip ------------------
D c hng
nghin cu c s l lun v thc tin lm cn c xy dng quy hoch pht trin vng trng hi (Illicium verum Hook)
thuc huyn vn quan - tnh lng sn
lun vn thc s khoa hc lm nghip
Chuyn ngnh: lm hc M s: 60.62.60
Ngi hng dn khoa hc

PGS. TS: Trn Hu Vin
H Ty - 2004
t Vn Hi (Illicium verum Hook) l cy c sn c gi tr kinh t cao. Tinh du Hi l sn phm c trng ct t l, qu v ht, nhng ch yu t qu, l nguyn liu qu trong cng nghip dc phm v thc phm. Trong cng nghip dc phm tinh du Hi c s dng ch bin cc loi thuc xoa bp, ni tit, tiu ho v chng nn ma. Trong cng nghip thc phm qu Hi c dng lm gia v ch bin thc n. Ngoi ra, tinh du Hi cn c dng lm hng liu ch bin cc m phm cao cp. Sau khi p ly tinh du, b cn li dng lm thuc tr su, lm men, than hot tnh, phn bn, thc n gia sc... Hn na, Hi l cy c hu ch c mt s nc trn th gii nh n , Philippin, Trung Quc v Vit Nam, nn tinh du Hi cn l mt hng xut khu c gi tr, gi tinh du Hi trn th trng th gii tiu th khong 750 USD/1kg [9]. Hng nm cc nc trn th gii tiu th khong 25.000 tn tinh du, trong c cc nc chu tiu th 28%, cc nc chu M tiu th 26%, cc nc nam M tiu th 14%, cc nc chu u tiu th 20% cn li cc nc khc [36]. Nh vy, nhu cu s dng tinh du Hi trn th gii l rt ln, lng tinh du c trng ct t qu Hi (tinh du Hi t nhin) khng p ng c nhu cu s dng, bng con ng nhn to ngi ta tng hp c cht Anethol, nhng sn phm nhn to ny c hm lng c t cao nn b cm hoc s dng rt hn ch. khu vc chu , Hi c phn b ch yu vng ni pha Nam Trung Quc ko di xung vng ni pha Bc ca Vit Nam. Vit Nam, Hi c phn b nhiu cc tnh bin gii Vit - Trung nh Cao Bng, Bc Kn, Lng Sn, Qung Ninh. Nhng lp a thch hp nht pht trin cy Hi ch thy mt s huyn ca tnh Lng Sn nh Vn Quan, Vn Lng, Cao Lc v Trng nh [5]. Hi chim v tr quan trng nht trong tp on cy trng lu nm ca tnh Lng Sn. Nhiu nghin cu trn quan im pht trin nng - lm - mi trng - bo tn v a dng sinh hc cho thy pht trin Hi cng mt lc t c nhiu mc
tiu: Kinh t - X hi - Mi trng. Chnh v iu trong nhng nm qua cc d n v pht trin kinh t nng h, d n ph xanh t trng i ni trc, d n trng rng Vit c, d n 06 ca chnh ph tin hnh trn a bn tnh Lng Sn chn cy Hi nh mt gii php u t thc hin. Pht trin Hi l nh hng chin lc trc mt cng nh lu di ca tnh Lng Sn. Cy Hi Lng Sn ngoi ngha ln v kinh t n cn mang mt sc thi nhn vn tt p, l tnh k tha truyn thng t i ny qua i khc mt cch c thc. Vn Quan l mt huyn ni ting t lu v trng Hi, song do nhiu yu t chi phi nn vic pht trin v m rng quy m Hi ca huyn gp khng t kh khn. Nhng nm 1995 tr li y c nhiu thay i trn bnh din chung ca c nc v ca Lng Sn ni ring: V kinh t, chnh tr, v giao lu th trng, cy Hi ang c c hi pht trin. Trong nhng nm gn y, do nhu cu s dng tinh du Hi trn th gii ngy cng tng, gi c th trng tng i n nh, cy Hi c tr ng v tr ca n. Hn na, Hi cn l cy a mc ch, va mang li hiu qu kinh t cao cho ngi dn va c tc dng che ph bo v t cng nh bo v mi trng sinh thi lu di v bn vng. Trong chng trnh trng mi 5 triu ha rng giai on 2001 - 2010 ca chnh ph, Hi l mt trong nhng cy trng chnh ca tnh Lng Sn. ng thi cng l cy gp phn xo i gim ngho ch yu cho ng bo cc Dn tc vng su vng xa ca tnh. Chnh v vy, vic nghin cu cc c s l lun v thc tin nhm xy dng quy hoch pht trin vng Hi trn a bn tnh Lng Sn ni chung v huyn Vn Quan ni ring l rt cn thit v cp bch.
Chng 1 Tng quan vn nghin cu Trong qu trnh tn ti v pht trin ca x hi loi ngi c lin quan mt thit n cc ngun ti nguyn thin nhin. Trong c th ni rng t c vai tr rt ln i vi sn xut nng - lm nghip ni ring v i vi cc ngnh kinh t ni chung. Tc dn s ngy cng cao a con ngi ti vic lm dng qu mc gii hn vn c ca tri t. Vo nhng nm u th k 16 th dn s th gii vo khong 500 triu ngi, nhng n nay dn s th gii gn 6,2 t ngi. Theo bo co v pht trin th gii (1993) d on dn s th gii khong 8,3 t ngi vo nm 2025 [22]. Vi tc tng dn s nh trn cho nn vic khai thc ti nguyn thin nhin mt cch t lm cho ngun ti nguyn thin nhin b cn kit nhanh chng. Trc y th gii c khong 17,6 t ha rng, hin nay ch cn khong 4,1 t ha rng [18]. Din tch rng che ph chim 31,7% din tch lc a. Mi nm tnh trung bnh din tch rng nhit i gim khong 11 triu ha, din tch rng trng hng nm cc nc nhit i bng 1/10 din tch rng b mt. Do nn ph rng din ra trn lan vi tc ln, cho nn hin nay c ti 875 triu ngi phi sng nhng vng sa mc ho. Do xi mn hng nm th gii mt i 12 t tn t, vi lng t b mt i nh vy c th sn xut ra 50 triu tn lng thc. Hng nghn h cha nc vng nhit i ang b cn dn, tui th nhiu cng trnh thu in vng nhit i b rt ngn [17].
1.1 Trn th gii
C s khoa hc v t ai tri qua hng trm nm nghin cu v pht trin, nhng thnh tu nghin cu v phn loi t v xy dng bn t lm c s quan trng cho vic tng nng sut v s dng t ai mt cch c hiu qu. Tu theo cch nhn nhn v qun l v s dng t sao cho hp l c nhiu tc gi khc nhau cp ti mc rng hp khc nhau. Vic a ra mt khi nim thng nht l mt iu rt kh thc hin, song phn tch qua cc khi nim cho thy c nhng
im ging nhau, l da trn quan im v s pht trin bn vng th cc hot ng c lin quan n t ai phi c xem xt mt cch ton din v ng thi m bo mt cch lu di v bn vng. Nhng ni dung ch yu thng c ch l cc yu t v mt kinh t, bo v mi trng, bo v cc h sinh thi a dng sinh hc v cc c im v mt x hi v nhn vn. Qu trnh pht trin ca vic qun l s dng t trn th gii lun gn lin vi lch s pht trin ca x hi loi ngi. T thi cng ng nguyn thu, loi ngi sng ch yu bng cch hi lm, cha sn xut nn cha c nhn xt v t. thi k phong kin, do t tng tn gio thng tr nn khoa hc v t c pht trin nhng cn chm. Bt u t th k 19 nhiu cng trnh nghin cu v t c ra i. Quy hoch s dng t ng vai tr quan trng trong nn sn xut ca x hi loi ngi, n l mt b phn ca phng thc sn xut x hi. V vy lch s pht trin ca quy hoch s dng t ai ch l s phn nh lch s pht trin ca phng thc sn xut. Cc giai on pht trin ca quy hoch s dng t ai ph hp vi giai on pht trin ca mt nn sn xut x hi. Ni dung ca cc phng php quy hoch s dng t ai lun pht trin, bin i v hon thin ph hp vi nhng bin i ca cc h thng kinh t v chnh tr trong tng giai on. Tri qua mt qu trnh khai thc, bc lt lu di ti nguyn thin nhin m khng h ngh ti phc hi v bo v n. Con ngi ch bit lm sao em li li nhun cao v kinh t, chnh v l m thin nhin quay lng li vi x hi loi ngi, thin tai xy ra thng xuyn, mt t nng ln v lnh i tht thng. S dng qu nhiu cht t ho thch, cc cht ho hc dn n tng zn b ph hu, hiu ng nh knh xut hin, tri t nng ln, bng hai cc tan ra nc bin dng cao nhn chm nhng vng t ven bin, nhng nh phn no lm cho con ngi thc tnh hn. Chnh v th nhng nm gn y con ngi bit s dng t bn vng hp l hn. Hin nay, trn th gii, cc nc ang pht trin chu u c mt thc trng gn ging nhau, l nn du canh, du c tn ph ti nguyn thin nhin, dn s tng nhanh, nhiu min ni v nng thn cha t cung, t cp c lng thc
thc phm, nng xut cy trng vt nui cn thp. Tc ng ca nh nc lm thay i b mt kinh t vn ho min ni cn rt t. Ngi dn ngho kh phi i ph rng ly t canh tc, khai thc ti nguyn thin nhin ba bi, nht l ti nguyn rng tn ti. ng trc vn cp bch , mt lot cc nghin cu v cc m hnh s dng t c ra i. Ti cc nc pht trin c rt nhiu cc cng trnh nghin cu quy hoch s dng hp l ti nguyn thin nhin nht l v t. Ti cc nc c nn nng nghip pht trin cao nh c, Thy in, Canaa... th cng tc quy hoch s dng t c lch s t hng trm nm. Nhng thnh tu nghin cu v phn loi t, phn tch mi quan h gia cy trng vi tng loi t xy dng bn hin trng s dng t, bn lp a c coi l c s quan trng cho vic tng nng xut v s dng t ai c hiu qa hn. T cui thp nin 70 ca th k 20, vn quy hoch s dng t ai c s tham gia ca ngi dn c nhiu nh khoa hc nghin cu v cng b kt qu. Cc phng php iu tra nh gi cng tham gia nh nh gi nhanh nng thn (RRA), nh gi nng thn c s tham gia ca ngi dn (PRA). Nhng th nghim phng php RRA vo thp k 80 v lp k hoch s dng t c thc hin trn 30 nc pht trin (Chambers 1994) [50] cho thy u th ca phng php ny trong quy hoch. Wulfgen (1823) [53] phn tch h thng canh tc ca c, ng cho rng ph ca t c bo ton tt hn khi cn i u vo v u ra trn mi din tch canh tc. Phng php phn tch cc h thng canh tc cho quy hoch s dng t ai c nghin cu rng ri. Mt trong nhng nghin cu c gi tr l ti liu hi tho gia Trng i hc Lm nghip Vit Nam v Trng Tng hp K thut Dresden, vn quy hoch s dng t c s tham gia ca ngi dn c Holm Wibrig cp n mt cch kh y v ton din [51]. Trong ti liu ny tc gi phn tch mt cch y v mi quan h gia cc loi cng tc c lin quan nh: Quy hoch rng, vn pht trin nng thn, quy hoch s dng t, phn cp hng t v phng php tip cn mi trong quy hoch s dng t.
Mt trong nhng thnh cng cn c cp ti l vic cc nh khoa hc ca trung tm pht trin i sng nng thn Basptit Minanao Philippiness tng hp, ton din v pht trin t nhng nm 1970 n nay. l m hnh k thut canh tc trn t dc SALT (Sloping argicultural Land Technology) [28]. Tri qua mt thi gian di nghin cu v hon thin n nm 1992 cc nh khoa hc cho ra i 4 m hnh tng hp v k thut canh tc nng nghip bn vng trn t dc v c cc t chc quc t ghi nhn, l cc m hnh SALT 1, SALT 2, SALT 3 v SALT 4. Indnxia t nm 1972, vic chn t trng cy lm nghip u do cng ty lm nghip nh nc t chc. Nng dn c cn b ca cng ty hng dn trng cy nng nghip, lm nghip sau khi trng cy nng nghip hai nm ngi dn bn giao li rng cho cng ty, sn phm nng nghip h ton quyn s dng. Ngoi ra y cn c m hnh lm nghip "Ladang" rt c ch [52].
1.2 Vit Nam 1.2.1 vn quy hoch s dng t, s dng ti nguyn rng bn vng
t ai l ti nguyn thin nhin v cng qu gi, l t liu sn xut c bit, l thnh phn quan trng hng u ca mi trng sng, l a bn phn b cc khu vc dn c. Xy dng cc c s, kinh t - vn ho, x hi v an ninh quc phng [47]. Cho nn t ai chnh l mt t liu sn xut khng c g thay th c. Chnh v l m nc ta t thi Php thuc cc nh khoa hc Php thc hin cc cng trnh nghin cu nh gi v quy hoch s dng t trn quy m rng ln. Vit Nam, cc vn v nghin cu t ai, quy hoch t c bt u t nhng nm 1930, sau hon thin dn theo thi gian. T nm 1955 - 1975, cng tc iu tra phn loi t c tng hp mt cch c h thng trn phm vi ton min Bc. Nhng n sau nm 1975, cc s liu nghin cu v phn loi t mi c thng nht c bn. Xung quanh ch phn loi t c nhiu cng trnh khc nhau trin khai thc hin trn cc vng sinh thi
(Ng Nht Tin, 1986; nh Sm, 1994). Tuy nhin, nhng cng trnh nghin cu trn ch mi dng li mc nghin cu c bn, thiu nhng xut cn thit cho vic s dng t. Cng tc iu tra phn loi khng gn lin vi cng tc s dng t. Nhng thnh tu v nghin cu t ai trong nhng giai on trn l c s quan trng gp phn vo vic bo v, ci to, qun l v s dng t ai mt cch c hiu qu trong c nc. Trong cng trnh "S dng t tng hp v bn vng" ca Nguyn Xun Qut [28] nu ra nhng iu cn bit v t ai, phn tch tnh hnh s dng t ai cng nh cc m hnh s dng t tng hp v bn vng, m hnh khoanh nui v phc hi rng Vit Nam. ng thi cng bc u xut tp on cy trng thch ng cho cc m hnh s dng t tng hp v bn vng. Trong cng trnh "t rng Vit Nam" [7], Nguyn Ngc Bnh a ra nhng quan im nghin cu v phn loi t rng trn c s nhng c im c bn ca t rng Vit Nam. C th ni, cng tc nghin cu v hin trng s dng t gn lin vi h thng canh tc nc ta c y mnh t nhng nm 1995. ng ch l ba ln kim k qu t ca tng cc a chnh vo nm 1978, 1985 v 1995 trn c s hin trng s dng t, xut chin lc s dng t ai trong phm vi ton quc v cc ngnh c lin quan. V lun canh, tng v, trng xen, trng gi v s dng hp l t ai c nhiu tc gi Phm Vn Chiu (1964); Bi Huy p (1977); V Tuyn Hong (1987); L Trng Cc (1971); Nguyn Trng Bnh (1987); Bi Quang Ton (1991) cp ti. Theo cc tc gi trn th vic la chn h thng cy trng ph hp trn t dc l rt thit thc i vi cc cng i ni pha Bc Vit Nam. Nm 1996, trong cng trnh "Quy hoch s dng t nng nghip n nh vng trung du v min ni nc ta", Bi Quang Ton xut m rng t nng nghip vng i ni v trung du [42].
Cc tc gi H Quang Khi, ng Vn Ph (1997) trong chng trnh tp hun h tr Lm nghip x hi xa trng i hc Lm nghip a ra khi nim v h thng s dng t, xut mt s h thng v k thut s dng t bn vng trong iu kin Vit Nam [16]. Trong , cc tc gi i su phn tch v: - Quan im v tnh bn vng. - Khi nim tnh bn vng v pht trin bn vng. - H thng s dng t bn vng. - K thut s dng t bn vng. - Cc ch tiu nh gi tnh bn vng trong cc h thng v k thut s dng t. Quan im h thng v h thng s dng t c cp mt cch ton din v y nht l chng trnh tp hun ca FAO. Trong , nhng vn sau y c cp kh chi tit trong bn hng dn: - Lc s v s dng t. - Khi nim v h thng s dng t. - Nhng c im ca h thng s dng t. - nh gi h thng s dng t. - Mt s h thng s dng t v cch tip cn. Vn s dng t ai gn lin vi vic bo v ph nhiu ca t v mi trng vng i trung du Bc Vit Nam c L Vi (1996) cp ti trn cc kha cnh sau [48]. - Tim nng t vng trung du. - Hin trng s dng t vng trung du.
10
- Cc kin ngh v s dng t bn vng. Nghin cu h thng canh tc nc ta c y mnh hn t sau khi t nc thng nht. Tng cc a chnh tin hnh quy hoch t ba ln vo cc nm kim k qu t. Cn c vo iu kin t ai, ngnh lm nghip phn chia t ai ton quc thnh 7 vng sinh thi: Trung du v min ni Bc b; ng bng sng Hng; Bc trung b; Nam trung b; Ty nguyn v Lt; ng nam b; ng bng sng Cu long. Qua nghin cu h thng nng nghip ng bng sng Hng, o Th Tun (1989) pht hin c nhiu tn ti, nguyn nhn ca n, xut cc mc tiu v gii php khc phc. Phm Ch Thnh v cc cng s (1993) trn c s tng hp cc lun im v cc cng trnh nghin cu trong v ngoi nc xy dng cun gio trnh h thng nng nghip. Ngoi phn h thng ho nng nghip, cc tc gi xut chin lc pht trin, d kin cu trc v th bc h thng nng nghip Vit Nam gm h ph: Trng trt, chn nui, ch bin, qun l, lu thng, phn phi. Cng trnh h tr c lc cho cng tc nghin cu nng nghip trn c hai phng din l lun v thc tin. Vn kinh t th trng v quy hoch s dng t trong nn kinh t th trng c cp trong cng trnh "pht trin v qun l trang tri trong kinh t th trng" ca L Trng [43]. Trong , tc gi cp ti cc vn sau: - Khi nim v th trng v kinh t th trng. - Tnh pht trin tt yu ca kinh t trang tri trong kinh t th trng. - Nhng vn c bn v qun l trang tri trong kinh t th trng. - Thc trng v pht trin trang tri nc ta hin nay v mt s bi hc v qun l trang tri trong kinh t th trng.
11
Cng tc quy hoch s dng t trn quy m c nc giai on 1995 - 2000 c Tng cc a chnh xy dng vo nm 1994. Trong vic lp k hoch giao t nng nghip, lm nghip c rng s dng vo mc ch khc cng c cp ti. Bo co nh gi tng qut hin trng s dng t v nh hng pht trin n nm 2000 lm cn c cc a phng v cc ngnh thng nht trin khai cng tc quy hoch v lp k hoch s dng t. lm r c s cho chin lc s dng t ai hp l, c hiu qu theo quan im pht trin bn vng, Nguyn Huy Phn [27] trong lun n ph tin s khoa hc Nng nghip tin hnh nh gi loi hnh t ch yu trong Nng - Lm nghip. Trn c s nh gi mt cch tng i c h thng v t ai v hin trng s dng t Nng - Lm nghip tc gi xy dng cc mc tiu pht trin kinh t v mi trng cho ton vng nghin cu [11]. Trong giai on 1955 1975, cng tc iu tra, phn loi t c tng hp mt cch c h thng trn ton min Bc. Nhng mi n nm 1975, cc s liu nghin cu v phn loi t mi c thng nht c bn. Xung quanh ch phn loi t c nhiu cng trnh khc nhau trin khai thc hin trn cc vng sinh thi. Tuy nhin nhng cng trnh nghin cu trn ch mi dng li mc nghin cu c bn, thiu nhng xut cn thit cho vic s dng t. Cng tc iu tra phn loi khng gn lin vi cng tc s dng t. Trc y vic quy hoch s dng t da vo cc n v hnh chnh (tnh, huyn, x). Quy hoch s dng t theo ngnh (nng nghip, lm nghip, thu sn...). Vic quy hoch ny cn c vo c im t nhin l ch yu, v d: t i c dc < 15o thuc v t canh tc nng nghip, t lm nghip l vng i ni c dc > 15o. Quy hoch theo vng sn xut lm nghip (vng trung tm, vng ng Bc, Vng Ty Nguyn...). Quy hoch theo chc nng (rng phng h, rng c dng, rng sn xut). Trong giai on trc nm 1993 nhn chung quy hoch s dng t c thc hin bi t chuyn mn trong tng ngnh. Cn c vo nh hng pht trin trung ng c Vin iu tra Quy hoch rng, tnh c cc on, i iu tra quy hoch
12
tin hnh quy hoch tng th cp v m. Cc i tng quy hoch Lm nghip hin nay nc ta gm c: - Cp qun l lnh th: Ton quc, cp tnh, cp huyn, cp x. - Quy hoch lm nghip cho cp qun l sn xut kinh doanh: Lm trng, Cng ty lm nghip, khu rng phng h, rng c dng, cng ng thn bn, h gia nh. Trong ti liu s dng t tng hp v bn vng ca tc gi Nguyn Xun Qut [28], tc gi nu ra nhng iu cn thit v t ai, phn tch tnh hnh s dng t ai cng nh cc m hnh s dng t tng hp v bn vng, m hnh kinh doanh phc hi rng Vit Nam. ng thi bc u xut tp on cy trng thch hp cho cc m hnh s dng t tng hp v bn vng.
1.2.2 Nhng nghin cu pht trin cy Hi Vit Nam
Do Hi l cy c hu ch c mt s nc trn th gii nn cc cng trnh nghin cu v cy Hi cng rt hn ch. Tuy nhin, cng c th im qua mt s cng trnh nghin cu c lin quan m ch yu l trong nc gm cc lnh vc sau y. Nm 1976 cng vi chng trnh nghin cu tng hp v cy Hi, Tri nghin cu thc nghim cy Hi trc thuc Vin Lm nghip (nay l Vin khoa hc Lm nghip Vit Nam) c thnh lp. Mt s nh khoa hc ca Vin tham gia vo chng trnh nghin cu ny. K s Bi Ngnh - Trn Quang Vit nghin cu v k thut gieo m cy Hi. K s Nguyn Ngc Tn - ng Thun Thnh nghin cu v sinh l cy Hi. K s Nguyn Ngc Bnh - L vn Hn nghin cu v t trng Hi. K s Hong Chng - on Th Bch nghin cu v nhn ging v tnh cy Hi. K s Ph Quang in - L Vn Hn nghin cu k thut phc trng rng Hi. PTS Hong Xun Phn - k s Vi Thin nghin cu v k thut trng Hi. Tuy thi gian nghin cu khng di li b gin on do chin tranh nhng mt s cng trnh cng c tng kt nh gi.
13
Chng 2 Mc tiu - i tng - ni dung v phng php nghin cu

2.1 Mc tiu nghin cu
- V l lun: Gp phn nghin cu c s l lun v thc tin pht trin cy Hi Vit Nam. - V thc tin: Trn c s nghin cu iu kin thc tin a bn a ra c phng n quy hoch pht trin vng Hi huyn Vn Quan tnh Lng Sn.
2.2 i tng nghin cu v phm vi gii hn ca ti
ti la chn i tng nghin cu l huyn Vn Quan tnh Lng Sn. y l mt huyn min ni c nhiu thnh phn dn tc khc nhau. Ngi dn ch yu sng bng ngh trng cy nng nghip v cy lm nghip, m cy lm nghip ch o l cy Hi. Do thi gian c hn nn ti tp trung gii quyt mt s vn sau: - Nghin cu c s l lun v thc tin ca cng tc quy hoch s dng t. - Trn c s c tnh sinh thi ca cy Hi v tim nng sinh thi ca khu vc nghin cu, tin hnh nh gi thch nghi phc v quy hoch pht trin vng trng Hi ti huyn Vn Quan. - nh gi hiu qu tng hp trn cc mt kinh t, x hi v mi trng sinh thi. Trong , ti tp trung nh gi hiu qu kinh t, cn hiu qu v x hi v mi trng sinh thi th ch yu l m t.
2.3 Ni dung nghin cu
Vi mc tiu ra, ti tp trung nghin cu cc ni dung sau: - Mt s c s l lun quy hoch s dng t trn a bn huyn Vn Quan.
14
- iu kin t nhin - kinh t x hi huyn Vn Quan. - c tnh sinh thi v phn b ca cy Hi - nh hng ca th trng n sn xut lm nghip v quy hoch pht trin cy Hi trn a bn huyn Vn Quan. - Hin trng s dng t huyn Vn Quan. - Quy hoch pht trin cy Hi trn a bn huyn Vn Quan.
2.4 Phng php nghin cu 2.4.1 Quan im phng php lun
Quy hoch s dng t l mt h thng cc bin php v kinh t - k thut v php lut ca nh nc v t chc s dng t y , hp l v c hiu qu cao nhm khai thc trit tim nng v iu kin t nhin, kinh t - x hi v ngun lao ng sn c. Vic quy hoch s dng t phi t c c nhng mc tiu trc mt v lu di, phi ph hp vi quy hoch tng th pht trin kinh t - x hi trong ton khu vc. lm c iu chng ta cn phi gii quyt cc mi quan h gia hin ti v tng lai, gia cung v cu, nm bt c sc sn xut ca t ai vic quy hoch t c hiu qu cao nht. nh gi tim nng t ai ca huyn, lun vn tham kho ti liu bn dng t tnh Lng Sn, cc ch tiu phn cp cho phn loi s dng t nh sau: - a hnh: N2: Ni trung bnh N3: Ni thp 1: i (700 - 1.700m) (300 - 700m) (< 300m)
15
K2: Kacst - Cp dc: Cp I : Cp II : Cp III : Cp IV : Cp V : - dy tng t:
(<700m)
< 8o 8 - 15o 16 - 25o 26 - 35o > 35o
a: dy trn 100 cm a: dy t 50 - 100 cm a: dy di 50 cm - Nhm t chnh: F: Nhm t Feralit < 700m FH: Nhm t Feralit mn > 700m FL: Nhm t ng nc ngt - Nhm nn vt cht to t: Fa + FHa: Fs: Fv: L: K2: Phn xut tch chua Trm tch v bin cht kt cu ht mn vi v bin cht ca vi Sn tch hoc ph xa Kacst (ni vi < 700m)
16
2.4.2 Phng php thu thp s liu
2.4.2.1 Nhng ti liu cn thu thp Tin hnh thu thp cc s liu v iu kin t nhin, dn sinh, kinh t - x hi khu vc nghin cu, cc ti liu thu thp bao gm: - Ti liu v a cht th nhng. - Ti liu v kh tng thu vn. - Nhng ti liu c v t ai. + Bn hin trng s dng t ca huyn. + Bn cc dng t ca huyn. - Ti liu v dn sinh kinh t. - Ti liu v kt qu thc hin lut t ai, giao t, giao rng trn a bn huyn. - Ti liu v tnh hnh qun l s dng t. - Ti liu v cng tc khuyn lm v cc ti liu khc c lin quan. 2.4.2.2 Cc nhm thng tin ca phng php PRA, RRA a. Nhm thng tin v chnh sch. Cc ti liu thu thp c v chnh sch ly t cc vn bn php quy do nh nc ban hnh gm. Hin php, php lut, ch th, ngh quyt, thng t hng dn thc hin ngh nh, quyt nh cc cp chnh quyn t trung ng n a phng.
b. Nhm thng tin v x hi.
Cc thng tin ti liu v x hi c thu thp t phng Thng k huyn Vn Quan bao gm:
17
- Dn s: Tin hnh thu thp cc s liu thng k v dn s, nguyn nhn ca vic tng dn s t nhin, c hc, trnh dn tr. - V lao ng: Phn tch nhu cu, tnh hnh s dng lao ng, gi nhn cng ti a bn, tim nng ngun lao ng a phng. - V vn ho, gio dc, y t, bu in: nh gi trnh dn tr, tm hiu nguyn nhn tht hc ca ng bo dn tc, trnh vn ho, trnh chuyn mn, kh nng tip nhn - chuyn giao khoa hc k thut v cng ngh mi. - Vn c s h tng: nh gi thc trng cc h thng cng trnh phc li, ng giao thng, cc cng trnh thu li v cc hot ng dch v trn a bn. c. Nhn ch tiu kinh t v sn xut. Nhm thng tin ny c s dng phn tch tnh bn vng ca cc h thng canh tc hin c a phng, c th: - V sn xut nng nghip. - V sn xut lm nghip. - V chn nui. d. Nhm thng tin tng hp. Nhm thng tin ny bao gm cc ch tiu v sinh thi mi trng, cc ch tiu v kinh t tng hp v cc ch tiu tng hp v x hi v nhn vn. 2.4.2.3 Phng php thu thp s liu a. Tm hiu tnh hnh khi qut ca huyn. - Tin hnh gp lnh o UBND huyn v cc ngnh c lin quan nhm gii thiu, trnh by ni dung, mc ch, yu cu ca lun vn.
18
- Tm hiu khi qut tnh hnh ca huyn v cc mt: + Din tch cc loi t ai bao gm: t nng nghip, t lm nghip c rng, t chuyn dng, t , t cha s dng. + Tnh hnh dn sinh: Dn s, lao ng, trnh dn tr, phong tc tp qun, h thng y t, gio dc. + Tnh hnh qun l s dng t ai, giao t giao rng trn a bn. + Sn xut nng nghip. + Sn xut lm nghip: Tnh hnh trng rng, bo v rng... + Tnh hnh vay vn sn xut ca ngi dn. - Tm hiu nhng thun li v kh khn ca huyn hin nay. - Nhu cu v kh nng u t cho vic trng v khai thc cy c sn Hi ca ngi dn trn a bn huyn. b. Kho st thc a ti mt s im trn a bn huyn. - Lp 30 tiu chun trn khu vc nghin cu xc nh nng xut v sn lng g rng Hi. Do thi gian c hn tc gi khng th xc nh nng xut v sn lng hoa Hi trc tip c m dng phng php gin tip thng qua phng vn cc ch h trng Hi c nhiu nm kinh nghim, ly lm c s xc nh nng xut v sn lng hoa Hi cho ton huyn. Do khng th nghin cu c trn ton b a bn huyn, m bo tin cy ca kt qu nghin cu, tiu chun phi c tnh i din cao, t b tc ng v c phn b u trn cc dng lp a v a hnh. tiu chun c xc lp vi din tch 1.000 m2 (20m 50m). Trong tin hnh o m cc i lng sinh trng cn thit nh D1.3, HVN... theo cc phng php iu tra chuyn (Trng i hc Lm nghip).
19
- Trn c s tha k cc ti liu nghin cu t trn a bn huyn Vn Quan trc y v ly mu phn tch b xung mt s nhn t nh PHKcl, hm lng mn, m tng s, ln tng s, kali tng s, ln d tiu, hm lng cation trao i Ca++, Mg++... c. Xy dng bn hin trng s dng t v bn quy hoch pht trin vng trng Hi ca huyn n nm 2010. Phng n xy dng quy hoch pht trin vng trng Hi huyn Vn Quan c xy dng trn c s quy hoch tng th pht trin kinh t x hi ca huyn Vn Quan giai on 2001 - 2010 v chin lc pht trin lm nghip ca huyn. Ngoi ra phng n c xy dng trn c s cn i h thng cc ch tiu c nh hng n tnh bn vng ca cc hot ng sn xut kinh doanh v ph hp vi chnh sch hin hnh. T nhng ch tiu kinh t, mi trng v x hi c phn tch xy dng quy hoch pht trin vng trng Hi huyn Vn Quan tnh Lng Sn.
2.4.3 Phng php tng hp, phn tch s liu v nh gi hiu qu sau khi thc hin k hoch
* Phng php tng hp v phn tch s liu. Trn c s nhng ti liu kho st c cc bc thu thp, tin hnh chnh l, tng hp v phn tch. * Phng php nh gi hiu qu. Hiu qu kinh t ca m hnh trng Hi v mt s m hnh s dng t khc c nh gi trn phn mm excel 7.0 bng cc phng php sau: + Phng php tnh. Coi cc yu t chi ph v kt qu l c lp tng i v khng chu tc ng ca cc nhn t thi gian, mc tiu u t v bin ng ca gi tr ng tin.
20
Cc cng thc tnh. * Tng li nhun: P = Tn - CP (2.1)
* T xut li nhun trn chi ph:

Pcp = P 100 Cp
(2.2)
* Hiu qu vn u t:
Pv = P 100 Vdt
(2.3)
Trong : P - Tng li nhun trong mt nm. Tn - Tng thu nhp trong mt nm. CP - Tng chi ph sn xut trong nm. Vdt: Vn u t trong nm. * Doanh thu trn n v din tch (S): S =
Tng doanh thu - thu Din tch dng vo SXKD
(2.4)
* Doanh thu trn mt ng vn (D):
D=
Tng doanh thu - thu Tng vn SXKD
(2.5)
+ Phng php ng. Xem xt chi ph v thu nhp trong mi quan h ng vi mc tiu u t thi gian v gi tr ng tin, cc ch tiu kinh t c tp hp v tnh ton theo cc hm NPV, BCR, IRR. * Gi tr hin ti thun tu NPV.
21
NPV l hiu s gia gi tr thu nhp v chi ph thc hin cc hot ng sn xut trong cc m hnh khi tnh n trit khu quy v thi im hin ti.
NPV = Bt Ct t t = 0 (1 + i)
n
(2.6)
Trong : NPV - l gi tr hin ti thu nhp dng (ng). Bt - l gi tr thu nhp nm t (ng). Ct - l gi tr chi ph nm t (ng). i - l t l chit khu hay li xut (%). t - l thi gian thc hin cc hot ng sn xut (nm). NPV dng nh gi hiu qu kinh t ca cc m hnh kinh t hay cc phng thc canh tc. NPV cng ln th hiu qu cng cao v ngc li. * T l thu hi ni b IRR. IRR l kh nng thu hi vn u t c k n yu t thi gian thng qua tnh chit khu. IRR chnh l t l chit khu khi t l ny lm cho NPV = 0: th i = IRR. * T l thu nhp so vi chi ph BCR. BCR l h s sinh li thc t, phn nh cht lng u t v cho bit mc thu nhp trn mt n v sn xut.
BCR =
(1 + i)
Bt
C (1 + ti) t
BPV CPV
(2.7)
22
Trong : BCR - l t xut thu nhp v chi ph. BPV - l gi tr hin ti ca thu nhp. CPV - l gi tr hin ti ca chi ph. Nu mt m hnh hoc phng thc canh tc no c BCR > 1 th c coi l c hiu qu kinh t. BCR cng ln th hiu qu kinh t cng cao. Ngc li nu BCR < 1 th m hnh kinh t khng c hiu qu.
23
Chng 3 Kt qu nghin cu v tho lun

3.1 Mt s c s l lun v thc tin ca quy hoch s dng t trn a bn huyn vn quan
Quy hoch s dng t l c s quan trng xy dng k hoch pht trin nng - lm nghip. m bo c hiu qu v tnh bn vng, quy hoch s dng t phi c hnh thnh trn c s l lun v thc tin. * V mt l lun, quy hoch s dng t phi c xy dng trn nhng nguyn tc sau: - c xy dng trn c s h thng. - Ph hp vi yu cu pht trin bn vng. - C th trng tiu th rng ln v n nh. - Ph hp vi lut php v cc chnh sch hin hnh. - C s tham gia tch cc ca ngi dn ti ch. * V mt thc tin, quy hoch s dng t phi tho mn cc yu cu sau: - Ph hp vi iu kin t nhin v kinh t - x hi. - Pht huy cao nht tim nng t ai. - em li hiu qu kinh t cao nht. - c ng o ngi dn chp nhn. - m bo an ton v mi trng.
24
3.1.1 Quy hoch pht trin cy Hi trn a bn huyn Vn Quan trong h thng quy hoch s dng t v m
Hin nay cng tc quy hoch s dng t thng c phn chia thnh 2 h thng: Quy hoch s dng t theo n v lnh th v quy hoch s dng t theo n v sn xut kinh doanh. Trong h thng quy hoch s dng t theo n v lnh th, cp thn/bn thng c coi l cp vi m nm trong h thng quy hoch s dng t cp v m (cp x, cp huyn, cp tnh v cp ton quc). Vy xt v tnh cht ca vic quy hoch pht trin cy Hi trn a bn huyn Vn Quan chnh l quy hoch s dng t cp v m. Cp v m l cp c tm ln, bao qut c tnh cht lin ngnh. Trong quy hoch s dng t n l cp nh hng thng nht cho cc cp quy hoch s dng t thp hn (cp vi m). - Cp quc gia: Gm quy hoch s dng t c nc, theo ngnh (ch yu l ngnh nng nghip v ngnh lm nghip), v theo vng lnh th (gm nhiu tnh). Nhn chung quy hoch s dng t cp quc gia cp ti nhng ni dung ln sau y: . Nghin cu chin lc n nh v pht trin kinh t x hi lm c s xc nh phng hng, nhim v pht trin nng - lm nghip. . Quy hoch s dng t cho cc ngnh v ton quc. . iu chnh vic quy hoch t ai cho ph hp vi tng giai on pht trin kinh t - x hi ca c nc. - Cp tnh:
25
. Nghin cu phng hng, nhim v pht trin ca tnh v cn c vo quy hoch s dng t ton quc xc nh phng hng nhim v pht trin nng - lm nghip v cc ngnh trong phm vi thnh. . Quy hoch s dng t cho cc ngnh trong tnh. . iu chnh vic quy hoch ni trn cho ph hp vi giai on pht trin kinh t - x hi ca tnh. - Cp huyn: . Nghin cu phng hng, nhim v pht trin kinh t ca huyn v cn c vo quy hoch s dng t cp tnh xc nh phng hng, nhim v pht trin nng - lm nghip v cc ngnh trong phm vi huyn. . Quy hoch cc loi t ai (5 loi t) cho cc ngnh trong huyn. . iu chnh vic quy hoch ni trn cho ph hp vi tng giai on pht trin kinh t - x hi ca huyn. - Cp x: Cn c vo d n pht trin kinh t x hi ca x, vo quy hoch s dng t ca huyn v iu kin c bn c lin quan n pht trin nng - lm x, xc nh phng hng, nhim v pht trin nng - lm nghip cho x, v tin hnh quy hoch s dng t ai trong x, ng thi xc nh r mi quan h gia cc ngnh s dng t ai. + Thc tin quy hoch s dng t nc ta trong thi gian qua tin hnh cc cp: - Quy hoch pht trin ngnh (nng nghip, lm nghip). - Quy hoch cc vng lnh th (gm nhiu tnh). - Quy hoch tng th (quy hoch pht trin kinh t - x hi) c nc, cc tnh v cp huyn (hin nay quy hoch cp x c thc hin).
26
Trn c s s pht trin v phn b lc lng sn xut ca cc ngnh v cc a phng thi k 1996 - 2000, cc ti liu v chin lc pht trin kinh t - x hi ca tnh v c nc n nm 2000, Tng cc a chnh (1994) xy dng nh hng quy hoch s dng t c nc n nm 2000 v k hoch giao t nng nghip, giao t lm nghip c rng s dng vo mc ch khc c th [11]. . Din tch t nhin . t nng nghip : : 33,099 triu ha 8,590 triu ha 13,300 triu ha 1,400 triu ha 0,880 triu ha 8,900 triu ha
. t lm nghip (c rng) : . t chuyn dng . t khu dn c . t cha s dng : : :
Cn c vo nh hng pht trin n nm 2000, cc ngnh, cc a phng trin khai thng nht cng tc quy hoch, k hoch s dng t.
3.1.2 Quy hoch s dng t theo quan im h thng
L thuyt h thng c L. Von Bertanlanfy xut vo nm 1923. Theo ng "H thng" c hiu nh l mt "tng th c trt t ca cc yu t khc nhau c quan h v tc ng qua li". Nh vy, h thng c th c xc nh nh l "mt tp hp cc i tng hoc cc thuc tnh, c lin kt bng nhiu mi tng tc" [39]. Ni mt cch khc, h thng c hiu nh "mt c cu hon chnh gm nhiu b phn chc nng to nn mt cch c t chc v trt t, tn ti v hot ng theo nhng quy lut thng nht, to nn mt cht lng mi khng ging tnh cht ca tng yu t hp thnh, song tuyt nhin khng phi l php cng ca nhng b phn " [16]. Hai c trng c bn ca h thng l.
27
- Gm nhiu thnh phn hp thnh c mi quan h tng tc hu c v rt phc tp. - Cu thnh mt chnh th c tnh c lp mc nht nh v c th phn bit n vi mi trng hoc h thng khc. Tt c nhng thnh phn bn ngoi h thng c coi l mi trng ca h thng v gia chng c mi quan h tng tc. Quan im ca h thng l s khm ph c im ca i tng bng cch nghin cu bn cht v c tnh ca cc mi tc ng qua li gia cc yu t. Do tip cn h thng l con ng nghin cu v s l i vi cc phc h c t chc theo quan im sau: - Khng ch nghin cu ring r cc phn t m trong mi quan h vi cc phn t khc v ch ti thuc tnh mi xut hin. - Nghin cu h thng trong mi tng tc vi mi trng no . - Xc nh r cu trc "th bc" ca h thng ang nghin cu - Cc h thng thng l h thng hu ch, hot ng ca n c th iu khin c t ti mc tiu nh, do cn kt hp nhiu mc tiu. - Kt hp cu trc v hnh vi ca h thng v hnh vi ph thuc mt cch xc nh hoc ngu nhin vo cu trc. - Nghin cu h thng trn nhiu gc do tnh a cu trc (phc tp) ca h thng. Quan im h thng c nhiu nh khoa hc tip cn trong nghin cu t nhin, kinh t - x hi nhm y s pht trin ca x hi loi ngi. Trong nghin cu v lnh vc nng - lm nghip, Von Wulfen (1923) xut khi nim h thng nng tri hay h thng canh tc (Farming system) trn c s coi u vo (Inputs), u ra (Outputs) ca mt nng tri l mt tng th nghin cu mu m ca t.
28
Grigg (1977) s dng cc khi nim h thng nng nghip (agricultural Systems) phn kiu nng nghip v nghin cu s tin ho ca chng. * S dng t nh mt h thng. Vic s dng t i hi phi c kin thc tng hp da trn quan im h thng, v thc t ca vic s dng t l vic iu khin h thng trong s vn ng ca n. Trong sn xut nng - lm nghip, t ai l yu t v cng quan trng to nn nng xut v hiu qu, ng thi cng l mt nhn t trong h sinh thi nng nghip. Nhng cy trng vt nui lun tn ti, pht trin trn mt mnh t nht nh, to nn mt h sinh thi ring bit. H sinh thi c coi l h sinh thi nng nghip. Bi vic s dng t cng chnh l s dng mt h thng. Theo FAO (1993) a ra khi nim h thng s dng t nh sau: - Loi hnh s dng bao gm mt nhm cc h thng s dng t nh nng nghip nh nc tri, Cy hng nm, cy lu nm, nng nghip c ti, lm nghip... Mi h thng bao gm cc kiu s dng t. - Kiu s dng t l mt dng trong cc loi hnh s dng t chnh nhng mc chi tit hn, ng vi mt hoc t hp cy trng v mt phng thc k thut, kinh t x hi nht nh. - H thng s dng t l mt kiu s dng t xc nh i vi n v t ai bao gm c yu t u vo ln u ra. Khi nin h thng s dng t ca FAO ch ra nhng c trng ca cc h thng s dng t c th. + Da vo c tnh ca t ai t xut h thng canh tc hp l, nhm khai thc ti a tim nng sn xut ca n phc v cho cuc sng ca con ngi.
29
V vy, h thng s dng t c coi l hp phn c bn ca h thng canh tc, tt c cc tc ng u coi t l trung tm. + H thng s dng t thng c tnh tng hp cao. + H thng s dng t mang tnh cht a ngnh nhm pht huy ti a sc sn xut ca t to ra ngiu loi sn phm hng ho. + H thng s dng t lun lun l h cn bng ng. + H thng s dng t lun mang tnh h thng (vai tr ca tr thc a phng trong t duy h thng). H thng cy trng l mt thnh phn quan trng trong mt loi hnh s dng t. Mt cch tng qut, h thng canh tc c hiu l mt h thng trong bao gm nhiu h thng con ng trng trt, chn nui, ch bin, tip th, qun l, kinh t... c b tr mt cch h thng v n nh vi mc ch ca nng tri hay tiu vng nng nghip [39]. Cy trng c nhiu chc nng khc nhau nh: Cung cp thc n, che chn phng h, ci to t, gii tr, cnh quan mi trng... Nhng mc ch ch yu vn l sn xut lng thc, thc phm cho con ngi, thc n gia sc v nguyn liu cho cc ngnh ch bin nng - lm sn. Tt c cc nghin cu ca con ngi v kh hu, t ai v hiu qu ca cc h thng cy trng u nhm mc ch nng cao nng xut cy trng hay ni cch khc l nng cao hiu qu s dng t [39]. H thng cy trng c mi quan h cht ch vi phng hng sn xut. Phng hng sn xut quyt nh h thng cy trng. Ngc li c cu cy trng li l c s xc nh phng hng sn xut trong quy hoch s dng t v pht trin sn xut nng - lm nghip.
30
La chn, ci tin cht lng v c cu cy trng nng cao hiu qu s dng t ai vn l mt trong nhng hot ng chnh v l k vng ca con ngi trong sut tin trnh pht trin nng - lm nghip. Ty u, vo cui th k 18 u th k 19, cuc cch mng trong nng nghip thay th ch c canh bng ch lun canh m u cho nhng thay i ln trong c cu cy trng [39]. Cuc cch mng nhanh chng lan ra tt c cc quc gia trn th gii. S chuyn t nng nghip v lm nghip thun tu sang nng - lm kt hp nhng vng i, ni cng l mt bc tin quan trng trong cuc cch mng cy trng. Phng thc nng lm kt hp c coi l h thng cy trng phong ph c v chng loi, cch phi tr v li ch. Nng lm kt hp c tin s King (1977) a ra thay th phng thc Taungya ca Myanmar trn iu kin t dc i ni [20]. Theo ngh ca u ban quc t v nghin cu nng lm kt hp (ICRAF), phng thc ny c chnh thc s dng t nm 1978. Thng qua kt qu nghin cu ca mnh, cc tc gi Landgreen v T.B. Raintree (1983), King (1979), Hurley (1983), Nair (1989), Chun. K. Lai (1991) thng nht nh ngha v nng lm kt hp nh sau: "Nng lm kt hp bao gm cc h thng canh tc s dng t khc nhau, trong cc loi cy thn g sng lu nm (bao gm cc cy bi thn g, cc loi cy trong h da, h tre na) c trng kt hp vi cc cy nng nghip hoc vt nui trn cng mt din tch t canh tc, c quy hoch s dng trong sn xut nng nghip, lm nghip, chn nui hoc thu sn. Chng c kt hp vi nhau hp l trong khng gian hoc theo trnh t thi gian, gia chng c tc dng qua li vi nhau c v phng din sinh thi, kinh t theo hng c li" [20]. Nh vy, nng lm kt hp l phng thc s dng hp l theo mt h thng canh tc trng cy nng nghip (cy di ngy cho nng sn, cy hng nm cho
31
lng thc, thc phm), xen vi cy lm nghip (cho g ci), v cy lm thc n gia sc ( pht trin chn nui), trn cng mt khonh t [41]. Theo thng k ca FAO, tnh n nm 1990 c ti 117 quc gia trn th gii p dng phng php ny. chu kiu trng xen cy nng nghip di tn rng mi trng trong my nm u tr thnh ph bin. Newzealand v australia di dng rng, ng c. Chu Phi v chu M la tinh thng di dng trng xen rng phng h, ly ci v cy nng nghip... vi cc hnh thc kt hp a dng ngy cng c nhiu ngi chp nhn. Mt bin php kinh t, k thut quan trng nhm tn dng c ti a ngun lc t nhin, kinh t - x hi l nghin cu b tr mt c cu cy trng hp l trong mt vng hoc mt n v sn xut nng lm nghip. xc nh c c cu nh vy cn phi xem xt n cc mi quan h gia h thng cy trng vi t ai, kh hu, phng thc canh tc truyn thng, mi trng sinh vt, cng nh iu kin kinh t - x hi trong quy hoch s dng t. Vit Nam, nhng nghin cu v h thng nng lm kt hp tr thnh ni dung quan trng trong sn xut nng lm nghip trn t dc nc ta. n nm 1987, cc tc gi Hong Ho, Nguyn nh Hng, Nguyn Ngc Bnh tng kt 10 nm m hnh nng lm kt hp ca Vit Nam. Cng trnh tp hp nh gi hiu qu v kh nng p dng ca cc m hnh trong iu kin c th ca mi vng [21]. Phm Xun Hon (1994), trong chng trnh ging dy trng HLN nghin cu v xut bng phn loi h thng v phng thc nng lm kt hp. Vit Nam gm 28 m hnh tp hp trong 8 nhm: Nng - lm - ng - sc trn a bn rng; cy g - nui ong; lm - ng - nng; lm - ng; cy a tc dng; nng - lm - sc; lm - nng; nng - lm.
32
3.1.3 Quy hoch s dng t theo quan im bn vng
Trn quan im s dng t bn vng, tho mn li ch trc mt cng nh li ch lu di cho ngi dn trong vic cung cp nng sn cng nh bo v mi trng sinh thi, cng tc quy hoch s dng t phi c xem xt mt cch tng hp v ton din nhm t mc tiu: - m bo an ninh v mt mi trng. - Thch ng cao v mt x hi. - t c v mt kinh t. Nh vy, tnh bn vng ch c th t c khi m cc hot ng sn xut em li hiu qu kinh t cao v n nh, c x hi chp nhn, ng thi phi duy tr c s bn vng v mt mi trng v cn bng sinh thi [16]. Ch tiu c th ca tnh bn vng c biu th trn cc mt sau: . Kh nng duy tr s cn bng dinh dng trong t. . S dng cc tp on cy a mc ch v cy c nh m. . Xy dng cc m hnh tng hp v cc h thng, k thut canh tc t dc. Trn c s c ngi dn v cng ng tham gia. . p dng linh hot cc phng thc nng lm kt hp trn tng vng sinh thi khc nhau. . Thu ht c ng o lc lng lao ng trong cng ng tham gia. Trn a bn cc vng nng thn min ni, vn ct li cho s pht trin bn vng l xut c mt h thng s dng t bn vng trn c s nhng h thng s dng t nng - lm nghip hp l.
33
Tuy nhin, cc h thng s dng t bn vng ch yu da trn c s s dng t ai phi duy tr c tnh a dng v kh nng sinh li ca cc ngun ti nguyn, phi p ng c nhu cu hin ti v duy tr kh nng cung cp cho tng lai. H thng s dng t bn vng phi bao gm cc c trng sau y: - Gii quyt c nhiu vn t ra cho mi ngi tng a phng, tng lng bn, tng h gia nh, trong phm vi c nc v ton cu. - Tng hp cc kin thc bn a, cc hiu bit truyn thng vi khoa hc hin i v vn dng thch hp cho tng ni. - Coi cc h thng thin nhin lm mu chun bt trc v hnh ng ho hp vi thin nhin. T xy dng cc m hnh canh tc bn vng thng qua kinh nghim tch lu c trong qu trnh sn xut. - To lp c cc m hnh nh canh lu bn bng vic xy dng ph hp vi iu kin sinh thi tng vng. Sau y l mt s nguyn tc c bn m h thng s dng t bn vng phi tho mn. - a ngnh: a dng ho cc loi hnh sn xut, cc ch canh tc, cc chng loi sn phm v cc loi hnh sinh thi. - Lin ngnh: Kt hp lin kt nhiu ngnh ngh nng nghip, lm nghip, chn nui, thu sn, thng mi, dch v, v thng tin tip th. - Ngn nga cc bin ng tiu cc n mi tng. Nhng ri ro, nn nhim v nhng suy thoi ca n. - S dng c cc ng thc vt hoang d, cc loi cy bn a, cy qu him, cy a mc ch, a tc dng.
34
- Tn dng c cc ti nguyn t, nc, nng lng sinh hc lm cho n c bo ton, ti to, t iu chnh v t ti sinh. - S dng c t theo quy m nh thm canh c hiu qu, c qun l, chm sc, bo v v phc hi. nh gi mc s dng t bn vng c th s dng nhiu ch tiu khc nhau. Sau y l mt s ch tiu thng c vn dng. - m bo c an ton lng thc v cho nhiu sn phm c gi tr hng ho bn c thu tin mt. - Kim sot c si mn, c k thut phng chng xi mn, duy tr bo v ph ca t v nng xut cy trng. - Gi c qu t, ngun nc, a dng sinh hc v to ra nhiu loi sn phm. - Phi nm trong khun kh hnh lang php lut v cc chnh sch ca Nh nc. - Khng gy nh hng xu n ngi khc, h khc, cng ng ni sinh sng v trong vng. - Khng lm nh hng n rng phng h, cc hot ng sn xut v tc dng x hi khc. - C tng thu nhp, hiu qu kinh t v kh nng sinh li cao. - thc t nguyn, t gic ca ngi dn tham gia khng c s p t t trn xung hoc t bn ngoi vo. tho mn nhng nguyn tc v yu cu trn, cc h thng s dng t bn vng phi s dng ng thi nhiu bin php khc nhau. Trong cn c bit u tin:
35
- p dng cc phng php s dng t tng hp. Ngha l phi kt hp nhiu loi cy trng nng - lm kt hp, vt nui tn dng ht tim nng ca t. M rng nhiu ngnh ngh tn dng c nhiu lao ng trong khi s dng t, ng thi ng dng k thut nng lm kt hp va c thu hoch trc mt, va c thu hoch lu di m t ai li c ci thin tt hn. - Thc hin cc k thut canh tc tng hp thng qua vic la chn cc cy, con ging tt v ph hp vi tng chn t v tng vng. S dng k thut thm canh bng cc bin php sinh hc, nng hc, lm hc cn bng cht dinh dng v duy tr ph ca t. Mt trong nhng h thng s dng t bn vng c nghin cu v ng dng rng ri nc ta hin nay l k thut canh tc trn t dc (SALT). y l h thng canh tc nhm s dng t dc bn vng c trung tm i sng nng thn Mindanao Philippin tng kt, hon thin v pht trin t nhng nm 1970 n nay. Cho n nm 1992 c 4 loi m hnh tng hp v k thut canh tc trn t dc bn vng c ghi nhn v ng dng [16] l cc m hnh SALT1, SALT2, SALT3 v SALT4. Cc m hnh trn c nng dn chp nhn, v ang c th nghim nhiu nc thuc khu vc ng Nam . Ngoi ra, Vit Nam m hnh VAC, m hnh lun canh rng, ry v bi chn th l nhng m hnh k thut nng - lm - sc kt hp n gin nhng rt hiu qu. VAC l m hnh lp vn trng cy, o ao th c v lm chung chn nui. y l h thng sn xut theo chu trnh khp kn, cc b phn b xung v h tr cho nhau. Quy m khng ln, nhng li ch th nhiu ph hp vi mi nh mi ni. RVAC (l m hnh sn xut kt hp rng, vn, ao, chung) hoc RVACRU (l m hnh sn xut kt hp rng, vn, ao, chung v rung) l nhng m hnh c
36
bit c u im v kh ph hp vi nhng m hnh kinh t thuc khu vc trung du v min ni. Lun canh rng - ry - bi chn th cng l mt m hnh kt hp n gin. Ngoi vic la chn cy trng v vt nui ph hp, cc m hnh u b tr thi gian quay vng sao cho t dc c iu kin phc hi v phi p dng bin php chn dt, c hng do cy xanh bo v sn phm hoa mu. Trn y l ton b quan im pht trin bn vng v h thng s dng t bn vng. Nhng bin php, k thut s dng t v nhng ch tiu nh gi tnh bn vng trong cc h thng s dng t l c s quan trng la chn c cu cy trng, vt nui cng nh cc bin php kinh t, k thut p dng c th, ph hp vi iu kin ca mi vng, mi a phng trong quy hoch s dng t v pht trin sn xut nng - lm nghip trn c s xy dng h thng s dng t bn vng. V vy, vic la chn cy Hi lm gii php trng rng hu hiu ca tnh Lng Sn ni chung v huyn Vn Quan ni ring nhm p ng quan im pht trin bn vng v h thng s dng t bn vng.
3.1.4 C s khoa hc, nguyn tc v phng php nh gi thch nghi sinh thi
3.1.4.1 C s khoa hc ca vic nh gi Vic quy hoch, nh hng s dng hp l lnh th nhm t c nng xut sinh hc cng nh t hiu qu kinh t cao nht cn da trn kt qu nghin cu cc iu kin t nhin v ti nguyn thin nhin mt cch tng hp. Trc y, khi nh gi mc ph hp (thch nghi sinh thi) ca lnh th nhm nh hng cho quy hoch, thng da trn nghin cu cc iu kin, cc hp phn t nhin mt cch c lp, mt s t nghin cu mt vi hp phn vi t cch l phn tch nhn t tri. Chng hn, phn ln cc quy hoch lnh th cho vic pht trin nng nghip thng ch da trn cc kt qu nghin cu t v thm mt s nghin cu ph tr nh: a hnh, ngun nc... do , mt s d n, chng
37
trnh v m hnh pht trin mc d u t rt ln nhng hiu qu kinh t khng cao thm ch tht bi do thiu s nghin cu, nh gi tng hp v ng b cc iu kin t nhin, kinh t, vn ho - x hi. nh gi tng hp iu kin t nhin v ti nguyn thin nhin cho mc ch s dng hp l lnh th c nghin cu v p dng nhiu nc tin tin, c bit l Lin X c. Hin nay Vit Nam, hng nghin cu nh gi thch nghi sinh thi ( y c th hiu l phng php nh gi thch nghi bng phng php cho im, tng t nh phng php nh gi t ca FAO) ang c s dng nh mt cng c mnh trong nh gi, quy hoch lnh th phc v pht trin kinh t - x hi bn vng da trn nguyn tc s dng ti u cc c im sinh thi ca cc n v t v thit lp cc quan h hi ho gia con ngi vi mi trng (p ng thch hp c t nhin v nhn vn nh tp qun sn xut, trnh lao ng, li nhun kinh t v bn vng v ci to mi trng). iu kin t nhin v ti nguyn thin nhin l mt h thng hon chnh, mi n v lnh th c thnh to do cc mi quan h tng h rt phc tp gia hai vt cht sng (hu sinh) v khng sng (v sinh) ca lp v a l c vn hnh thng qua dng vt cht v nng lng. Mt trong nhng tnh cht c bn ca n v t t nhin l s ng nht v ngun gc thnh to, v cu trc bn trong v biu hin bn ngoi ca chng. Tnh ng nht ca mi n v t khng ph thuc vo quy m din tch ca n, iu ny c ngha quan trng trong khi xc nh tim nng t nhin cng nh kh nng khai thc kinh t ca tng n v t ai ng thi gip cho vic nh hng s dng hp l lnh th trn n. Nh vy, mt n v t l i tng c s ca vic nghin cu lnh th t nhin v ti nguyn thin nhin, ng thi l n v lnh th pht trin kinh t cng nh phng hng s dng hp l v ti to ti nguyn thin nhin. Khi nghin cu nh gi tim nng t nhin phi xem xt mi quan h vi cc thnh phn khc, chng phi c nh gi trong phm vi gii hn v mt lnh th nh mt cp n v khng gian lm n v c s cho vic nh gi.
38
3.1.4.2 Nguyn tc v phng php nh gi nh gi thch nghi sinh thi cho php xc nh c tim nng t nhin trong mi quan h cht ch vi th ch chnh sch cng nh trnh nhn thc khoa hc k thut ca x hi c th hin qua qu trnh khai thc ti nguyn ca lnh th. Ni dung nh gi thch nghi sinh thi bao gm l thuyt chung v phng php tin hnh, ng thi phi xc nh c i tng, mc ch v ni dung nghin cu trong nh gi. nh gi thch nghi sinh thi l c s khoa hc quan trng trong cng tc nh gi tng hp cc iu kin t nhin v ti nguyn thin nhin. Vic nh gi mc thch nghi l c s quan trng nh gi hiu qu v mt kinh t - x hi - mi trng v l tin cho nh hng s dng hp l lnh th. C nhiu phng php nh gi khc nhau c s dng rng ri trong giai on hin nay, bao gm: phng php cng, phng php trung bnh cng, phng php chung bnh nhn cc im thnh phn (armand, 1984). Phng php phn tch nhn t (Xerbenhiuk X.N.1972), phng php nh gi thch nghi ca FAO (1986) v phng php nh gi cnh quan. xc nh n v c s nh gi phi xem xt cc yu t c lin quan trc tip n cht lng v kh nng s dng ti nguyn, phn cp ch tiu theo mc nh hng n qu trnh s dng. Vic la chn cc ch tiu nh gi phi tun th cc nguyn tc: - Cc ch tiu la chn nh gi phi c s phn ho r rt trong lnh th t l nghin cu. y l nguyn tc rt cn thit bi c nhiu yu t quan trng nhng khng phn ho theo lnh th th vic chn yu t ny nh gi cho tt c cc n v s khng nh gi c mc thun li hay khng thun li ca tng n v lnh th. - Cc ch tiu c la chn nh gi phi nh hng mt cch mnh m n qu trnh sinh trng v pht trin ca khch th cn nh gi. - S lng cc ch tiu c la chn v phn cp nh gi c th nhiu hay t khc nhau gia cc loi hnh sn xut v nhu cu sinh thi c th ca tng loi hnh s
39
dng, ngoi ra cn tu thuc vo c im phn ho ca lnh th v mc tiu nghin cu la chn. Vi lnh th Vn Quan, nh gi thch nghi sinh thi i vi cy Hi bng phng php cho im chung bnh nhn cc im thnh phn v quy trnh nh gi thc hin qua cc bc: Xc nh i tng v mc tiu nh gi nh gi ring cho cc ch tiu nh gi tng hp phn hng thch nghi sinh thi (phng php Aivasian). 3.1.4.3 La chn v phn cp cc ch tiu Tu thuc vo s phn ho lnh th v cc iu kin sinh thi ca khu vc nghin cu, tin hnh la chn v phn cp ch tiu sinh thi i vi tng loi cy trng c th. Vi lnh th ln, ch tiu v th nhng ch phn n nhm t, nhng khi nghin cu lnh th c quy m nh th phn n loi t hoc chi tit hn na. Tng t, i vi cc ch tiu khc nh: tng dy, dc, thnh phn c gii, ph, chnh cao... tu thuc vo s phn ho ca lnh th v cc iu kin sinh thi v nhu cu sinh thi ca tng loi hnh s dng t phn cp mt cch hp l, thun tin cho vic nh gi sau ny. Cc ch tiu c la chn trong nh gi thch nghi sinh thi c s phn ho r rt trong lnh th v thch ng vi nhu cu sinh thi ca cy Hi nh: loi t (L), dc (SL), dy tng t (D), thnh phn c gii ca t (Cg), ph t (OC), chnh cao a hnh (Ci), kh nng thot nc (Tn)... Ngoi ra, cc ch tiu nh s thng kh hn, s ngy sng mui, tng nhit nm, bin nhit ngy m, v tr a l... c xp vo nhm cc ch tiu tham kho. - Loi t (L): l yu t tng hp khi qut c nhiu c tnh chung nht, cho bit khi nim ban u v kh nng s dng (L: tu thuc vo mi cy trng m cc loi t c trong khu vc s c xp vo loi thch hp mc no). - dc (SL): dc lin quan n vn xi mn, ra tri, iu kin, bin php canh tc, kh nng ti tiu v s phn b ca cy trng... dc c phn
40
thnh 4 cp: cp dc di 80 (SL1) tp trung ch yu cc a hnh thung lng tng i bng phng hay cc dng bi bi sng c din tch nh hp c dng hnh di ko di, cp dc t 80 - 150 (SL2) tp trung cc dng g i, cp dc 160 250 (SL3), 260 - 350 (SL4), v trn 350 (SL5). - Tng dy (D): Tng dy t phn nh mc tc ng tng h gia cc nhn t trong qu trnh hnh thnh t, lin quan mt thit vi che ph ca thm thc vt. dc, tng dy t l yu t sinh thi quan trng, lin quan n vic la chn v b tr cy trng hp l. Nhm bo m sn xut lu bn lnh th nghin cu v trn c s nhu cu sinh thi ca cy trng di ngy. dy tng t c chia thnh 3 cp: Tng dy t > 100 cm (D1), tng dy t t 50 - 100 cm (D2), tng dy t < 50 cm (D3). - Thnh phn c gii ca t (Cg): Thnh phn c gii l yu t sinh thi quan trng trong nh gi t, lin quan n kh nng gi m, gi cht dinh dng v to ph cho t. y l ch tiu biu t tng i tng hp cc c im khc nhau ca t nh: Dung tch hp ph ca t (CEC), dung trng, t trng v xp ca t. xp v m quyt nh thong kh v qu trnh hot ng ca h sinh vt t cng nh s pht trin ca b r cy trng. nh gi v phn hng mc thch nghi sinh thi ca cy Hi ch tiu thnh phn c gii ca t c phn thnh 4 cp: ct pha (Cg1), tht nh (Cg2), tht trung bnh (Cg3), tht nng (Cg4). - ph ca t (OC): L yu t rt quan trng trong nh gi thch nghi sinh thi nhm phc v quy hoch. ph ca t l thnh phn quan trng quyt nh nn tng dinh dng ca cc n v t. ph c tng hp ca nhiu ch tiu nh: PHKCl , tng hp hu c ca t (OM - %), m tng s (N - %), ln tng s (P205 %), kali tng s (K20 - %), dung tch hp ph (CEC - me/100gt)... tuy nhin, cc ch tiu ny bin ng kh ln trong cng mt loi t v cc n v t khc nhau. thun tin cho cng tc phn cp ph t, khu vc nghin cu c xc nh da trn hai ch tiu chnh mang tnh cht tng hp v biu t c kh nhiu tnh cht ca t. Hm lng hu c trong t (OM) v dung tch hp ph (CEC) ca t.
41
cng tc phn cp ph ca t da trn nguyn tc phn cp v nh gi chung ca hi khoa hc t Vit Vam.
Bng 3.1: Bng phn cp ch tiu nh gi chung v ph ca t Phn cp nh gi Ch tiu

Hm lng hu c (OM) % Dung tch hp ph (CEC) me/100g
ph kh (OC1) ph trung bnh (OC2) ph thp (OC3)
>3 >20
1-3 10 - 20
<1 <10
- Kh nng thot nc (Tn): Kh nng thot nc l yu t rt quan trng lin quan n m t, vn ngp ng... ph thuc vo nng lng v dc ca a hnh, n phn nh mc tiu nc trn cc n v t. Kh nng thot nc l yu t lin quan n hng s dng t. Trn c s nhu cu sinh thi ca cy trng v phn ho ca lnh th, mc thot nc khu vc nghin cu chia thnh 4 mc : Thot nc tt (Tn1) i vi cc dng a hnh i ni c nng lng a hnh v dc ln. Thot nc trung bnh (Tn2) i vi cc dng a hnh g i thoi, nng lng a hnh v dc nh. Thot nc km (Tn3) c trng cho cc dng a hnh c dc rt thoi, bng phng. Thot nc rt km (Tn4) tp trung ti cc vng trng, c thi gian ngp nc kh di trong nm. Cc dng t thng xuyn ngp nc nh ao, h, sng sui khng cp nhng l yu t rt quan trng trong nh hng t chc lnh th. - chnh cao a hnh (Ci): l yu t quan trng trong quy hoch v quyt nh nng sut ca cy Hi. Trn c s nhu cu sinh thi ca cy Hi th chnh cao a hnh c chia thnh 4 cp: Rt thch nghi (Ci1) c cao t 300 - 600 m, thch nghi trung bnh (Ci2) c cao 600 - 700 m, t thch nghi (Ci3) c cao 700 800 m, v khng thch nghi (Ci4) c cao trn 800 m.
42
- Lng ma trung bnh nm (D): L yu t gp phn hnh thnh m ca khng kh v t, ng thi cng l yu t quyt nh vic b tr cy trng trn a bn. Da trn nhu cu sinh thi ca cy Hi, yu t lng ma c phn cp nh sau. Rt thch nghi (P1) c lng ma trung bnh nm t 1.300 - 1.400 mm, thch nghi trung bnh (P2) 1.400 - 1.600 mm, t thch nghi (P3) 1.600 - 1.800 mm, khng thch nghi (P4) > 1.800 mm. Bng 3.2:
Ch tiu
Tng hp phn cp ch tiu nh gi thch nghi sinh thi
Phn cp
K hiu
1. t vng trn phin st 2. t vng trn macma axit I. Loi t 3. t nu trn vi 4. t vng nht trn macma baz v trung tnh 5. t vng bin i do trng la 6. t thung lng do sn phm dc t ca khc 1. dc 2. dc t II. dc 3. dc t 4. dc t 5. dc 1. Tng dy III. Tng dy 2. Tng dy 3. Tng dy 1. Ct pha IV. Thnh phn c gii 2. Tht nh 3. Tht trung bnh 4. Tht nng 1. ph kh <80 8 - 150 16 - 250 26 - 350 >35
0
Fs Fa Fv Fq Fl D Sl1 Sl2 Sl3 Sl4 Sl5 D1 D2 D3 Cg1 Cg2 Cg3 Cg4 OC1
>100 cm 50 - 100 cm < 50 cm
43
V. ph t
2. ph trung bng 3. ph thp 1. Thot nc tt
OC2 OC3 Tn1 Tn2 Tn3 Tn4 Ci1 Ci2 Ci3 Ci4 P1 P2 P3 P4
VI. Kh nng thot nc
2. Thot nc trung bnh 3. Thot nc km 4. Thot nc rt km 1. 300 - 600 m 600 - 700 m 700 - 800 m >800 m 1.300 - 1.400 mm 1.400 - 1.600 mm 1.600 - 1.800 mm > 1.800 mm 2. 3. 4. 1.
VII. chnh cao a hnh
VIII. Lng ma trung bnh nm
2. 3. 4.
3.1.4.4 nh gi ring cc ch tiu sinh thi Trn c s cc ti liu nghin cu c bn v nhu cu sinh thi ca cy Hi kt hp vi nhng kin ng gp ca nhiu chuyn gia v c s nh gi khch quan ca cc nng dn trng Hi c kinh nghim, vic phn cp mc thch nghi sinh thi cho tng ch tiu cy Hi c tin hnh trn c s so snh nhng nhu cu sinh thi ca cy Hi vi kh nng p ng ca cc n v t trong lnh th nghin cu v c th hin bng di y: Bng 3.3:
T T
nh gi ring cc ch tiu
Mc thch nghi Ch tiu

Rt thch nghi (3 im) Thch nghi TB (2 im) t thch nghi (1 im) Khng thch nghi (0 im)
1 2
Loi t dc
Fs 8 - 150
Fa 16 - 250
Fv, Fq 26 - 350
Fl, D >350
44
3 4 5 6 7 8
Tng dy t Thnh phn c gii ph ca t Kh nng thot nc chnh cao a hnh Lng ma TB nm
> 100 cm Tht nng (Cg4) Kh (OC1)

Thot nc tt (Tn1)
50 - 100 cm Tht TB (Cg3) Trung bnh (OC2)

Thot nc TB (Tn2)
< 50 cm Tht nh (Cg2) Thp
_ Ct pha (Cg1) _
(OC3)
Thot nc km (Tn3) Thot nc rt km (Tn4)
300 - 600
1.300 - 1.400m
600 - 700
1.400 - 1.600m
700 - 800
1.600 - 1.800m
>800
> 1.800m
3.1.4.5 nh gi v phn hng mc thch nghi sinh thi ca cc n v t i vi cy Hi a, nh gi mc thch nghi sinh thi. nh gi thch nghi sinh thi l xc nh mc ph hp ca cc n v t i vi i tng c th trong quy hoch. Cc d liu u vo cho cc bc nh gi bao gm c tnh ca cc n v t ai, nhu cu sinh thi ca cc loi hnh s dng ti nguyn (cy Hi). Cn u ra di dng cho im v phn hng mc thch nghi sinh thi. im nh gi c th c tnh theo tng im hoc trung bnh cng hoc trung bnh nhn ca cc im thnh phn. phn chia cc mc thch nghi (hoc mc thun li) ca cc n v t cc nh nghin cu s dng phng php phn tch nhn t, c bit hin nay trong quy hoch s dng t nng nghip v ang p dng phng php nh gi thch nghi t ai ca FAO (1986). nh gi thch nghi sinh thi ca cc n v t ai phc v cho khai thc s dng hp l lnh th vi i tng l cy Hi thc cht l qu trnh so snh gia tim nng ca cc n v t v nhu cu sinh thi ca cy Hi. Vic nh gi c thc hin theo phng php cho im tng ch tiu sinh thi ca cc n v t ai tu thuc vo kh nng p ng nhu cu sinh thi i vi cy Hi y. Thang im c nh gi cho tng ch tiu v phn thnh 4 cp nh sau:
45
. Rt thch nghi: . Thch nghi trung bnh: . t thch nghi: . Khng thch nghi:
3 im 2 im 1 im 0 im
Vic nh gi tng hp c tin hnh bng phng php trung bnh nhn ca im vi 8 ch tiu sinh thi. Kt qu ca bi ton trung bnh nhn l im nh gi tng hp (M0) ca mi dng cnh quan i vi cy Hi c th:
Mo =
Trong : M0: im nh gi tng hp.
a 1 .a 2 .a 3 ..... a n
a1, a2, a3 ... an: im s cho tng ch tiu nh gi. n: S ch tiu dng nh gi. u im ca bi ton trung bnh nhn theo D. L Hrmand (1975) l nu n v t ch cn xut hin mt ch tiu gii hn m cy trng khng th vt qua khi kt qu nh gi tng hp bng 0 im v c xp vo hng khng thch nghi (N). im tng ch tiu a vo nh gi thch nghi c ly t bng nh gi ring. Gi tr trung bnh nhn ca cc ch tiu s cho kt qu nh gi tng hp ca tng n v t ai. (M0). b, Phn hng mc thch nghi sinh thi. Trong lnh th nghin cu, cc n v t ai c im s trung bnh nhn bng 0 th chng c xp vo hng khng thch nghi (N - ch cn t nht mt ch tiu t im 0). Cc n v t ai c kt qu tnh trung bnh nhn khc 0 th c tin hnh phn hng theo mc thch nghi (S1, S2, S3). Khong cch im ca mi mc thch nghi trong thang im phn hng thch nghi c tnh theo cng thc Aivasian (1983):
S=
S max S min 1 + LgH
46
y, im trung bnh nhn ti a (SMax) l 3 im (tc l cc n v t ai c cc ch tiu u c nh gi l thch nghi t 3 im), im trung bnh nhn ti thiu (SMin) l 1 im v H l s hng cnh quan c tin hnh phn hng c im trung bnh nhn khc 0.
3.1.5 Quy hoch s dng t trong nn kinh t th trng
Hin nay c nhiu khi nim v th trng c din t theo ngha rng, hp khc nhau. - Th trng l mt hnh thc biu hin s phn cng lao ng x hi v do c th pht trin v cng tn. u v khi no c s phn cng lao ng x hi th v khi y c th trng [43]. - Th trng l ni din ra cc hot ng trao i, chuyn nhng, mua bn hng ho v dch v. Kinh t th trng l kinh t hng ho pht trin trnh cao, trong c quan h kinh t trong qu trnh ti sn xut x hi u c tin t ho. cc yu t ca sn xut nh vn, ti sn, sc lao ng, cht xm, cc sn phm v dch v lm ra u c gi v gi c c hnh thnh bi tc ng ca quy lut cung cu trn th trng [43]. Trong nn kinh t th trng, mi ch th kinh t u theo ui li ch v li nhun ca mnh trong mi hot ng kinh doanh. Do , kinh t th trng cn phi m bo nhng yu cu sau: - Cc ch th kinh t phi c tnh t ch cao, c lp vi nhau v c ton quyn quyt nh mi hot ng kinh doanh ca mnh, sn xut ci g? sn xut nh th no? sn xut cho ai? s lng bao nhiu? phi do h quyt nh, ngi bn vi ngi mua t do giao dch.
47
- Mua bn theo gi c th trng. - m bo c thng tin v th trng. Qu trnh kinh doanh nng - lm - ng nghip nc ta hin nay ang vn ng theo c ch th trng vi c trng ch yu l sn xut hng ho v dch v theo yu cu ca nn kinh t th trng. Do , xc nh phng hng, mc tiu v quy m kinh doanh hp l c ngha quan trng v l iu kin tin quyt trong sn xut kinh doanh nng - lm nghip. Xc nh phng hng gn lin vi quy m sn xut hng ho v dch v l nhng vn ln c quan h cht ch vi nhau. xc nh phng hng, quy m sn xut hng ho, dch v nng - lm ng nghip ca cc ch th cn da vo nhng phn tch khoa hc v quan h cung cu trn th trng v kh nng ca mi vng. Trong cn c bit lu tm n 5 vn c bn sau [43]. - Sn xut v dch v ci g? - Sn xut bao nhiu? - Sn xut v dch v nh th no? - Sn xut v dch v cho ai? - Li nhun thu c bao nhiu? Trn c s xc nh phng hng, quy m sn xut hng ho v dch v m xc nh mc tiu kinh doanh cho tng ch th kinh t. Sau khi xc nh c phng hng, mc tiu, nhim v sn xut kinh doanh th quy hoch s dng t l cn c quy hoch t chc cc bin php kinh doanh, qun l v s dng t ai, pht trin nng - lm - ng nghip t c nhng mc tiu ra. V vy, quy hoch s dng t cn bm st cc mc tiu kinh doanh xc nh, cn c vo nhng iu kin c bn ca cc khu vc c lin quan n sn xut nng - lm - ng nghip, s tin b ca khoa hc cng ngh v nhng iu kin khc c lin quan
48
quy hoch mt bng s dng t v c cu cy trng vt nui ph hp vi mc ch kinh doanh (tc l ph hp vi nhu cu ca th trng) v iu kin a phng trn c s pht trin bn vng bo m hi ho gia li ch kinh t vi li ch x hi v mi trng sinh thi. Thc t chng minh rng th trng v s bin ng ca th trng trong v ngoi nc c tnh cht quyt nh n s thay i mc tiu kinh doanh v nhng ni dung ca n. Cc trang tri sn xut c ph, tm, c... nc ta c m rng quy m kinh doanh v a nhanh tin b khoa hc k thut vo kinh doanh l do nhu cu bin ng ca th trng xut khu. Trong trng hp ngc li chng nhng quy m sn xut khng c m rng m cn b thu hp, thm ch quy hoch s dng t cng phi thay i theo.
3.1.6 cc chnh sch, lut php c tc ng n quy hoch pht trin cy Hi - huyn Vn Quan tnh Lng Sn
bo v quyn li chnh ng ca mnh, mi quc gia u ch n h thng chnh sch v php lut. N l hnh lang php l va bo v quyn li hp php cho mi thnh vin va l gii hn bt buc mi thnh vin trong x hi phi tun theo. Trong cng cuc i mi ca t nc th vn i mi cng tc qun l t ai c t ra v bc u to ra c nhng c s php l quan trng, to iu kin thun li trin khai cng tc quy hoch v lp k hoch s dng t. Sau y l nhng tc ng ca lut php, h thng chnh sch, ch trng ln v nhng quy nh ca nh nc c lin quan n vn s dng t ai. Cng vi s chuyn i t nn kinh t tp trung quan liu bao cp sang nn kinh t th trng c s iu tit ca nh nc theo nh hng x hi ch ngha, nhng chnh sch gn y ca chnh ph u cao vai tr ca h gia nh trong lnh vc qun l ngun ti nguyn t ai, gim bt s kim sot ca nh nc v thay i vai tr ca cc c quan chnh ph v cc doanh nghip nh nc mt
49
cch tng ng. ng lc ng sau nhng n lc l s cn thit phi nng cao sc sn xut ca t v m bo cng tc qun l t ai ngy cng tt hn. 3.1.6.1 Tc ng ca hin php - lut t ai n quy hoch s dng t Triu Tin L (1042) l triu i phong kin u tin nh hnh v qun l t ai nh nc. l quy nh buc phi ng l t ai ti cp x 4 nm mt ln. n nm 1092 chnh sch tnh in u tin c nh L ban hnh ch n vic ng k t cng lm c s cho vic qun l nh nc nh: lao ng ngha v, xy dng qun i, nh thu. n th k 15 th triu i nh H ban hnh vi cc chnh sch: hn in, dinh in, quan in v qun in qun l t ai. Tri qua cc triu i phong kin, chnh sch v qun l t ai dn c hon thin nhm phc v cho li ch ca nh nc phong kin thng qua cc chnh sch hn in, dinh in, quan in, qun in v qun l hnh chnh t ai ca lng x, xc lp a gii rung ng tng tha vi tn ch s hu v chnh sch thu i vi tng loi t. Trong thi k php thuc, thc dn Php thc hin quyn qun l v s hu t ai thng qua chnh sch bn cng ho, c bit l chnh sch thu qu cao. Nng dn buc phi bn t ca mnh i lm thu cho cc ch n in t bn Php. Tip ngi Php a ra p dng h thng ng k o c v lp bn ca h vo Vit nam. H thng ng k bng khon Torrens v a ra mt c ch cho vic ng k chuyn dch t ai nh l chuyn nhng quyn s hu, th chp. Sau ho bnh lp li (1954), hin php u tin min Bc c thng qua vo nm 1959, trong quy nh r 3 hnh thc s hu: S hu nh nc, s hu tp th v s hu c nhn. t ai c chuyn t s hu t nhn sang giao cho cc doanh nghip nh nc v cc hp tc x nng nghip qun l s dng t nm 1960. Trong nng nghip, cc hp tc x pht trin t cp thp vi khong 10 - 30 h gia nh ln hp tc x cp cao vi 200 - 300 h gia nh.
50
Sau khi min Nam c hon ton gii phng v t nc thng nht, hin php ln th hai c ban hnh nm 1980 ly vic xy dng nn kinh t quc dn da trn c s hai thnh phn kinh t l s hu ton dn v s hu tp th v t ai lm nhim v trung tm. n nm 1986, i hi VI ca Ban chp hnh trung ng ng ln u tin thng qua chnh sch i mi a n vic khi u ca vic chuyn i t c ch tp trung quan liu bao cp sang nn kinh t th trng nhiu thnh phn c s iu tit ca nh nc. Trong lnh vc sn xut nng nghip, c ch khon sn phm n tng h gia nh c p dng thay th cho vic qun l trc tip ca trung ng. Vic mua bn cc sn phm nng lm nghip c php t do hot ng trn th trng. Chnh sch kp thi khuyn khch v thu ht c ng o ngi dn u t tin vn v lao ng mnh vo cc hot ng sn xut hng ho. Ngh quyt 10 B chnh tr v i mi qun l kinh t nng thn xo b bao cp trong lnh vc nng nghip v xy dng nn kinh t th trng, trong h gia nh nng thn c coi l n v kinh t t ch v l i tng cho vic giao t n nh lu di. Da trn hin php nm 1980, lut t ai u tin ca nc CHXHCN Vit Nam c thng qua thng 12/1987 v c chnh thc ban hnh vo thng 1/1988 Vit Nam. Khi lut t ai c ban hnh th t ai cha c ch thc s v do vic qun l t ai khng c quy nh mt cch r rng v mt php l. Cng vi vic ban hnh lut t ai, B chnh tr cng ban hnh ngh quyt 10 - NQ/TW vo thng 4 nm 1998 v vic i mi nn kinh t nng nghip nhm xo b bao cp t trung ng coi cn b l ch th kinh t c lp, c nn sn xut ring v c quyn quyt nh vic sn xut ca mnh. Lut t ai nm 1988 v ngh quyt 10 t nn mng cho qu trnh qun l t ai ngy nay v cng vi cc chnh sch i mi khc to nn ng lc mi trong vic s dng c hiu qu ti nguyn t. Tuy nhin, sau khi c thng qua vi nm th lut t ai 1988 bc l mt s iu bt hp l. Mt s iu khon thiu r
51
rng v chnh xc. Chnh v vy, sau khi hin php IV c thng qua nm 1992 th lut t ai sa i cng c thng qua vo thng 7/1993. So vi lut t ai nm 1988, lut t ai nm 1993 v sau lut sa i, b sung mt s iu ca lut t ai nm 1998 v nm 2001 c mt s thay ln, c th l: - Phn chia thnh t th v khu dn c nng thn. - Nh nc bo m cho ngi dn s dng t c 5 quyn hp php trn mnh t c giao l: quyn chuyn i, quyn chuyn nhng, quyn cho thu, quyn tha k, quyn th chp. - Ngi s dng t c hng thm mt s quyn li sau: c nhn s hng dn v tr gip t nh nc ci thin t ai, c hng nhng quyn li t cc d n c cng b v bo v t, thnh qu lao ng, u t v c nhn s bo v hp php chng li nhng vi phm v quyn s dng t. - Ngi s dng t c trch nhim bo v, ci to v qun l t ai, c trch nhim thi hnh trch nhim a chnh, c trch nhim thi hnh nhng ngha v theo cc quy nh ca php l. - Nh nc quy nh thi hn v gii hn din tch giao (hn in). - t ai c quy thnh tin phc v mc ch tnh thu v xc nh gi tr ca ti sn. Gn y nht, lut t ai sa i c ban hnh nm 2003 trn c s sa i b sung mt s ni dung ca lut t ai 1993 v cc lut sa i, b sung nm 1998, nm 2001 cho ph hp vi tnh hnh pht trin giai on mi ca t nc t c mc tiu quy hoch s dng t bn vng th cng tc quy hoch cn ch u tin din tch sn xut nng nghip phi p ng c nhu cu trc mt cng nh lu di v lng thc ti ch ca cng ng.
52
Nh vy, chnh sch lut t ai mi th hin mt nhim v kh c th thc hin c i vi cc c quan ca chnh ph c lin quan n lnh vc t ai, lut t ai mi cng i hi phi c thm nhng quy nh v nhng ch th m bo cho cc cn b nh nc thc hin thnh cng chnh sch . Do , n thng 9/1993 chnh ph ban hnh ngh nh 64/CP v giao t nng nghip v ngh nh 02/CP thng 1/1994 v giao t lm nghip nhm chi tit ho cc quy nh ca lut, ngh nh 64/CP ch r tt c t nng nghip tr t c giao cho cc t chc v t dng cho mc ch cng cng s c giao cho cc h v c nhn sn xut nng nghip. t nng nghip c xc nh l nhng loi t dng trng cy hng nm v cy lu nin, t c mt nc nui trng thu sn. Ngh nh ny quy nh gii hn din tch v thi gian c giao t, c nh 20 nm cho t trng cy hng nm v 50 nm cho t trng cy lu nm. Thng qua vic ban hnh lut t ai v cc ngh nh v giao t nng nghip v t lm nghip, cng tc quy hoch s dng t cng tr nn thun li hn trong t chc khng gian, trong tnh ton u vo, u ra v c bit l trong t chc thc hin phng n. 3.1.6.2 Cc chnh sch hin hnh v pht trin kinh t nng - lm nghip pht trin kinh t nng - lm nghip, ng v nh nc ta ban hnh mt s ch trng, chnh sch c th sau: - Ch th s 202/TTg ngy 28/6/1991 ca th tngchnh ph v cho vay vn sn xut nng - lm - ng nghip vi mc u i. - Quyt nh 264/CT ngy 22/7/1992 ca ch tch hi ng B trng (nay l th tng chnh ph) v chnh sch khuyn khch u t pht trin ngh rng. Quyt nh ny ra i phn no gii quyt c nhng kh khn v vn cho cy trng nng lm nghip. vng nh canh nh c nh nc h tr cho vay vn pht trin kinh t khng ly li.
53
- Thng t lin b s 11 - TT/LB ngy 17/7/1992 ca B ti chnh - B lm nghip v hng dn thi hnh quyt nh s 264/CT. - Ngh nh s 14/CP ngy 2/3/1992 ca chnh ph ban hnh v chnh sch c th cho vay vn sn xut nng - lm - ng nghip. - Quyt nh s 245/1998/Q - TTg ngy 21/12/1998 ca Th tng Chnh ph v vic thc hin trch nhim qun l nh nc thuc cc cp v rng v t lm nghip. Nhng chnh sch hng dn v ch cho vay vn, h tr vn pht trin kinh t khuyn khch ngi dn tch cc tham gia u t vo sn xut ngh rng, va to ra nhiu loi sn phm cho x hi, tng thu nhp cho h gia nh v n nh i sng cng ng, va bo v c mi trng sinh thi. l nhng c s nhm sc tin cho quy hoch s dng t c tin hnh mt cch thun li. p ng c nhu cu ca hin ti nhng khng lm tn hi n ngun li ca th h tng lai, ly quy hoch tng th lm nh hng song rt tn trng s tham gia ca ngi dn trong khi xy dng phng n c th. 3.1.6.3 Lut bo v v pht trin rng v cc chnh sch lin quan v qun l bo v v pht trin vn rng Rng l ti nguyn qu gi ca t nc, chng c kh nng ti to, l b phn quan trng ca mi trng sinh thi, c gi tr to ln i vi nn kinh t quc dn, rng gn lin vi i sng ngi dn v s sng cn ca dn tc. ngn chn tnh trng ph rng nhm nng cao hiu lc qun l nh nc v rng, trong nhng nm gn y ng v Chnh ph ban hnh nhiu vn bn lut php v cc chnh sch c lin quan n vic qun l, bo v, xy dng v pht trin vn rng nh sau: - Lut bo v v pht trin rng c Quc hi thng qua ngy 12/8/1991. - Lut bo v mi trng c thng qua ti k hp th IV Quc hi kho X ngy 30/12/1993 nu r tm quan trng c bit ca mi trng sinh thi i vi i sng ca con ngi, sinh vt v s pht trin kinh t - vn ho x hi ca t nc,
54
dn tc v nhn loi. iu 14 ca lut quy nh r vic khai thc s dng t ai vo mc ch nng - lm - nghip v nui trng thu sn phi tun theo quy nh s dng t, k hoch ci to t nhm m bo cn bng sinh thi. Vic s dng cht ho hc, phn ho hc, thuc bo v thc vt, cc ch phm sinh hc khc phi tun theo quy nh ca php lut. Mt ln na lut bo v mi trng nhc nh vic quy hoch v s dng t phi c xem xt trn gc pht trin bn vng khng lm thoi ho t, hu hoi mi trng sinh thi. - Quyt nh 327 - CT ngy 15/9/1992 ca chnh ph v mt s ch trng chnh sch s dng t trng i ni trc, bi bi ven bin v mt nc ao h. - Quyt nh 202 - TTg ngy 2/5/1994 ca th tng chnh ph v khon bo v, khoanh nui ti sinh v trng rng. - Quyt nh 556 - TTg ngy 12/9/1993 ca th tng chnh ph v iu chnh b xung quyt nh 327 - CT. - Quyt nh 286 - TTg ngy 2/5/1997 ca th tng chnh ph v vic tng cng cc bin php cp bch bo v v pht trin rng nhm qun l ton b din tch rng hin c, c bit l rng t nhin thuc khu rng c dng, phng h ni rt xung yu, rng sn xut c tr lng giu v trung bnh, din tch rng trng theo chng trnh 327 - CT. - Quyt nh 661 - TTg ngy 29/7/1998 ca th tng chnh ph v thc hin chng trnh trng mi 5 triu ha rng. - Quyt nh s 245/1998/Q - TTg ngy 21/12/1998 ca th tng chnh ph v vic thc hin trch nhim qun l nh nc thuc cc cp v rng v t lm nghip. - Thng t lin tch s 28/1999/LB - TT ngy 3/2/1999 ca lin B ti chnh, B nng nghip v pht trin nng thn, B k hoch u t v vic hng dn thc hin quyt nh s 661 - TTg ngy 29/7/1998 ca th tng chnh ph.
55
- Quyt nh s 187/1999 - TTg ngy 16/9/1999 ca th tng chnh ph v i mi t chc v c ch qun l lm trng quc doanh. - Ngh nh s 163/1999/N - CP ngy 26/11/1999 ca th ng chnh ph v giao t, cho thu t lm nghip cho cc t chc, h gia nh v c nhn s dng lu di vo mc ch lm nghip. - Quyt nh s 2064/Q - UB ngy 12/11/1999 ca UBND tnh Lng Sn v ph duyt mc tiu, nhim v, gii php thc hin d n trng mi 5 triu ha rng giai on 1999 - 2010. - Ngh quyt s 17/NQ - TW ngy 6/4/2000 ca ban thng v tnh u v pht trin lm nghip Lng Sn giai on 2000 - 2010. - Quy ch qun l rng c dng, rng phng h v rng sn xut l rng t nhin ban hnh km theo quyt nh s 08/2001/Q - TTg ngy 11/1/2001 ca th tng chnh ph. - Quyt nh s 199/BNN - PTLN ngy 22/1/2002 ca B trng B nng nghip v pht trin nng thn v chin lc pht trin lm nghip Vit Nam n nm 2010. - Quyt nh s 1234 Q/BNN - KH ngy 29/4/2003 ca B trng B NN v PTNT v vic giao nhim v cho Vin TQH rng m trc tip l Phn vin TQH rng Ty Bc B xy dng d n quy hoch pht trin cy Hi vng trung du min ni pha Bc. nhng kh khn ca ngi dn trong nhng nm gn y chnh l ngun vn. c bit l nhng vng su, vng xa ng Bc th vn ny cng bc bch hn. Chnh v l m nhng chnh sch, ch trng hng dn v ch cho vay vn, h tr vn pht trin kinh t cho nhn dn ca ng v Nh nc l nhng liu thuc b khuyn khch ngi dn tch cc tham gia vo sn xut nng - lm nghip. T tn dng c ngun lao ng d tha, ng thi to ra c tnh a dng sn
56
phm cho x hi, lm tng thu nhp cho h gia nh v n nh i sng cng ng, va bo v c mi trng sinh thi. y chnh l nhng c s quan trng nhm xc tin cho qu trnh qun l, quy hoch s dng t tin hnh thun li hn. m bo c tnh bn vng tc l p ng c nhu cu x hi ca hin ti, ngc li khng lm tn hi n ngun li cho th h tng lai. 3.1.6.4 Mt s chnh sch v pht trin kinh t min ni hin hnh Mt quc gia ln mnh v kinh t tc l mt quc gia c khong cch ngn gia min ni, nng thn v thnh th. nc ta, khong cch ny cn rt ln, chnh v trong nhng nm gn y ng v Nh nc ban hnh mt s chnh sch v kinh t. Nhng chnh sch ny mt mt nng nn nng nghip nc ta ln mt tm cao hn, mt khc lm cho nn kinh t min ni tin kp tc pht trin kinh t min xui. C th nhng chnh sch c ban hnh l: - Quyt nh 72 - HBBT ngy 13/3/1993 ca ch tch hi ng B trng (nay l th tng chnh ph) v ch trng chnh sch c th pht trin kinh t h min ni. - Ch th 525 - TTg ngy 2/11/1993 ca th tng chnh ph quy nh v ch trng bin php pht trin kinh t x hi min ni. - Ngh quyt 22/NQ - TW ca B chnh tr v pht trin kinh t min ni, ngh quyt ny lm thay i bc u v c s h tng, giao thng, gio dc, y t... lm nn tng cho cng tc quy hoch s dng t to iu kin cho vic pht trin kinh t min ni. - Ngh nh 13/CP ngy 2/3/1993 ca chnh ph v tng cng cng tc khuyn nng, khuyn lm. - Quyt nh s 42/UB - Q ngy 23/5/1997 ca u ban Dn tc min ni v vic cng nhn ba khu vc min ni, vng cao.
57
- Quyt nh 135 - TTg nm 1998 v d n h tr 1.700 x c bit kh khn trong ton quc (nay b sung tng thm gn 2.400 x). - Quyt nh 589/Q - UB ngy 8/4/1999 ca u ban Dn tc min ni v vic tr gi mt s mt hng chnh phc v nhn dn min ni. Nh vy tt c cc quyt nh, ngh nh, ch th, ngh quyt ang hin hnh ca trung ng v a phng u hng ti mc ch pht trin kinh t x hi min ni. y l nhng c s nh hng cho vic quy hoch s dng t bn vng, c bit l s xc nh cc loi cy trng vt nui thch hp tho mn c t no cy y, nhm duy tr pht huy v pht trin mnh m tim nng v sc sn xut ca t.
3.2 iu kin t nhin, kinh t - x hi huyn Vn Quan 3.2.1 iu kin t nhin
3.2.1.1 V tr a l Vn Quan l huyn nm pha Ty Nam tnh Lng Sn, cch trung tm thnh ph Lng Sn 35 km, c to a l: 21o 44' n 22o 00' V Bc 106o 24' n 106o 43' kinh ng - Pha Bc gip huyn Vn Lng - Pha Nam gip huyn Chi Lng - Pha ng gip huyn Cao Lc - Pha Ty gip huyn Bnh Gia v Bc Sn Tng din tch t nhin ca huyn l 54.944 ha, gm 23 x v 1 th trn. L huyn c quy m din tch khng ln, dn c tp trung, qu trnh pht trin c th coi
58
Vn Quan l ca ng pha Ty ca thnh ph Lng Sn. S giao lu v kinh t tng bc thc y nn kinh t ca huyn pht trin. Vi h thng ng giao thng kh thun li, Vn Quan c 2 quc l i qua: Quc l IB l tuyn giao thng quan trng, chy t ng sang Ty, ni lin vi vng kinh t m ng ng - Lng Sn v Bnh Gia - Bc Sn. Quc l 279 chy t Bc xung Nam l tuyn giao lu vi ng M - Chi Lng v cc tnh min xui, ng thi ni vi vng kinh t Na Sm - Tn Thanh. Ngoi ra cn c h thng ng ni lin trung tm cc x vi 2 trc quc l trn. Thc t cho thy Vn Quan c v tr thun li cho vic giao lu kinh t vi cc huyn trong tnh, vi cc tnh khc v c bit vi cc a phng ca nc bn Trung Quc. V tr a l ca huyn v c bn thun li cho vic pht trin kinh t cc mt: - Giao lu kinh t. - Tip nhn cc tin b k thut v cng ngh mi. - Pht trin du lch v thng mi. 3.2.1.2 a hnh Vn Quan thuc vng ni trung bnh ca tnh Lng Sn, c cao tuyt i bnh qun khong 400m (nh cao nht l Khau Phai cao 868m thuc x T Xuyn). a hnh phc tp, b chia ct bi cc dy ni , ni t xen k cc thung lng nh v nghing theo hng Ty Nam - ng Bc. a th him tr c to ra bi nhng dy ni vi dc ng, hang ng v khe sui ngang dc... l nhng tr ngi, hn ch qu trnh sn xut v i li ca ngi dn. 3.2.1.3 t ai Vn Quan c nhng vng ni t v ni vi xen k. Din tch ni c 5.110 ha, din tch ni t l 49.843 ha c phn theo cc cp dc: - Di 50 : 13.822 ha
59
- T 5 - 80 : - T 9 - 150 : - T 16 - 250 : - Trn 250 :
5.286 ha 6.326 ha 12.957 ha 11.452 ha
Nh vy a s din tch t ca Vn Quan thuc loi a hnh bng v sn thoi (51,0% din tch < 150). Kt qu nghin cu v t cho thy ton huyn c 6 loi t chnh: - t vng trn st (Fs): 30.669 ha - t vng trn mcma axit (Fa): 7.096 ha - t nu trn vi (Fv): 5.061 ha - t vng nht trn mcma baz v trung tnh (Fq): 2.860 ha - t vng bin i do trng la (Fl): 3.741 ha - t thung lng do sn phm dc t ca khc (D): 416 ha Theo s liu thng k t ai nm 2003 ca phng a chnh huyn th tnh hnh s dng t ca huyn nh sau: Tng din tch t nhin: 54.944 ha Trong : - t nng nghip: 5.582 ha chim 10,2% din tch t nhin. - t lm nghip (c rng): 21.647 ha chim 39,4% din tch t nhin. - t chuyn dng: 398 ha chim 0,7% din tch t nhin. - t : 371 ha chim 0,7% din tch t nhin.
60
- t cha s dng: 26.946 ha chim 49,0% din tch t nhin. (gm c sng sui , ni khng c rng cy) (Chi tit xem biu 02 phn ph biu) nh gi chung cc loi t i ni ca Vn Quan thuc loi t cn tt so vi cc huyn khc trong tnh, a s t cn tng dy >50cm, hm lng cc cht dinh dng tng i cao. t thch hp vi cc loi cy di ngy c gi tr, mc d thm thc vt che ph khng u, t mt s ni b xi mn, suy thoi. Song qu t cn ln, t thch hp cho trng Hi khong 17.700 ha. Vi nn kinh t th trng nh hin nay, qu t ngy cng c gi tr, i hi qu trnh s dng cn phi u t cao v c gii php bo v tnh bn vng ca mi trng sinh thi. 3.2.1.4 Kh hu Kh hu Vn Quan chu nh hng chung ca kh hu min Bc, nhit i gi ma, c ma ng lnh, ma h nng m ma nhiu. S liu theo di lin tc v kh hu trong nhiu nm huyn, thu c cc kt qu trung bnh nh sau: - Nhit khng kh bnh qun nm: 21,10c. . Nhit khng kh ti cao trung bnh: 31,70c (thng 7). . Nhit khng kh ti thp trung bnh: 9,80c (thng 1). - Lng ma trung bnh nm: 1.348,9 mm. . Nm t nht: 217,4 mm. . Nm cao nht: 4.006 mm. . S ngy ma trung bnh: 145 ngy.
61
- m khng kh trung bnh nm: 81,3%. . m khng kh trung bnh thng thp nht: 77% (thng 1). . m khng kh trung bnh thng cao nht: 86% (thng 8). - S gi nng trung bnh nm: 1598 gi. - Ch s kh hn cc thng ma kh: 1,4 - 4,6. - Bin nhit ngy - m: 7 - 80c. (Chi tit xem biu 01 phn ph biu ) L huyn min ni, chu nh hng trc tip ca gi ma ng Bc, c s bin i nhit kh ln, c bit c thi gian kh ng vo thi k cc loi cy di ngy ra hoa, u qu, bin nhit ngy m chnh lch ln... l yu t thun li cho s th phn u qu v phm cht ca cc loi cy di ngy. Cng vi qu t cn nhiu, tt v ph hp, Vn Quan c th pht trin tp trung vi quy m ln cy di ngy v c bit l cy c sn Hi. 3.2.1.5 Ti nguyn nc a. Ti nguyn nc mt. Vn Quan c 2 con sng ln chy qua. Sng K Cng chy qua huyn khong 35 km, sng M Phia chy qua huyn khong 50 km. Ngoi ra cn c mt mng li khe, sui nh, kit nc v ma kh, chy len li trong cc khe , thung lng nh gia vng i v ni. Mt sng sui Vn Quan khong 0,6 - 1,2km/km2, nhng do a hnh phc tp, dng chy nh v bin ng ln nn hiu ch s dng nc thp, l lt, hn hn gy ra nhng tc hi thng xuyn v cc b cc mc khc nhau ca tng vng. C th ni tt c cc x trong huyn cn phi c s u t tn km v tin ca v sc lao ng th ngun ti nguyn nc mi phc v c yu cu ti cho sn xut nng - lm nghip.
62
b. ti nguyn nc ngm. Ngun nc ngm nhn chung trn a bn huyn thuc loi khan him, thng su 15 - 20m mi ti mch nc ngm, nhng bin ng tht thng theo ma v theo vng, kh nng khai thc v s dng rt hn ch. V vy, ngun nc sch phc v cho sinh hot ca Vn Quan cn phi c quan tm u t ln. 3.2.1.6 Ti nguyn rng Din tch t c rng ca Vn Quan kh ln, theo s liu thng k t ai nm 2003 ca phng a chnh th din tch rng ca huyn l 21.647 ha, chim 39,4% tng din tch t nhin, l mt trong nhng huyn c t l che ph ca rng cao trong tnh. Trong : - Din tch rng t nhin: 13.668 ha, chim 63,1% din tch t c rng (rng g: 13,386 ha, rng tre na: 282 ha). - Din tch rng trng l: 7.979 ha, chim 36,9% din tch t c rng. Trong rng c sn Hi l 7.468 ha, chim34,5% t c rng v chim 93,6% din tch rng trng. Tr lng rng khng ln, cng theo s liu nm 2003, tng tr lng rng g khong 976.327 m3, trong rng trng 374.515 m3, cn li l rng t nhin, rng tre na khong 1.837 ngn cy. 3.2.1.7 Ti nguyn khong sn Ti nguyn khong sn trn a bn huyn Vn Quan ngho v chng loi, thp v tr lng. Theo s liu a cht trn i bn huyn c qung Bxit Tn on v Trng Phi. Tng tr lng khong 16 - 18 triu tn, nhng phn b khng tp trung, nm 2000 tin hnh khai thc c khong 2.700 tn.
63
Ngoi ra trong phm vi huyn cn c vi, ct, si... c th khai thc sn xut vt liu xy dng, phc v nhu cu ti ch v trong phm vi ton huyn.
3.2.2 iu kin kinh t - x hi
3.2.2.1 Dn s - lao ng - vic lm a. Dn s. Dn s trn a bn huyn Vn Quan hin nay l 56.331 ngi (S liu ca phng thng k huyn) tng ng vi 11.045 h vi quy m h l 5,1 nhn khu/h, chim 7,7% dn s ca tnh. Mt dn s trung bnh l 103 ngi/km2, tng ng mt chung ca tnh v cao hn mt s huyn khc. Bao gm 3 dn tc chnh l Ty, Nng v Kinh. T l tng dn s trung bnh khong 1,15%/nm, dn s khu vc thnh th l 3.839 ngi, chim 6,8%, khu vc nng thn l 52.493 ngi, chim 93,2% tng dn s. T l dn s gia thnh th v nng thn t bin ng, iu chng t tc th ho Vn Quan cn chm, vic m mang cc ngnh ngh cng nghip, th cng nghip, thng mi - du lch cn nhiu hn ch. b. Lao ng - vic lm. Ngun nhn lc ca Vn Quan kh di do, tng lao ng trong tui hin nay l 28.569 ngi, chim 50,7% so vi tng dn s, s lao ng tham gia hot ng kinh t l 25.139 ngi, chim 88,0% tng s lao ng, ch yu l lao ng ngnh nng - lm nghip, chim 88,5%. Tuy nhin, cht lng ngun nhn lc ca huyn cn thp, t l lao ng qua o to ch chim 7% so vi tng s lao ng, s lao ng c trnh cao ng, i hc l 658 ngi, chim 2,3% so vi tng s lao ng. y l mt cn tr ln trong vic tip thu nhng thnh tu khoa hc - k thut cho pht trin kinh t - x hi. c. Thc trng pht trin dn c.
64
Khu dn c trn a bn huyn c chia thnh 23 x v 1 th trn, phn b ri rc dc theo cc trc ng giao thng, a hnh ni phn b khu dn c kh phc tp. Thc trng khu dn c c c im t sn xut nng - lm nghip khng gn khu dn c nn nh hng khng nh n chm sc v bo v. Din tch khu dn c ln, do vy cn gp nhiu kh khn trong vic b tr xy dng cc cng trnh cng cng cng nh trong cng tc qun l hnh chnh. 3.2.2.2 iu kin kinh t Nn kinh t ca Vn Quan ch yu l nng - lm nghip, t trng ngnh nng - lm nghip chim 68,03% trong tng GDP ca huyn. Mc d sn xut nng - lm nghip cn nhiu kh khn, ph thuc vo thi tit, kh hu. Bn cnh h thng thu li cha p ng c nhu cu ti cho cy trng nhng nhp tng trng ngnh nng - lm - thu sn bnh qun hng nm vn tng 4,81%, trong ngnh trng trt tng 8,39%, chn nui gim 3,4% v lm nghip tng 4,37%. Trong nng lm nghip th nng nghip chim 37,49%, lm nghip chim 30,54%. a, Ngnh nng nghip. Tng din tch gieo trng l 6.630 ha. Trong trng trt cy lng thc chim 72,74%. Cy rau, mu 4,58%. Cy cng nghip lu nm, cy n qu 14,59%. Cy cng nghip ngn ngy 3,5%. Sn phm ph ca ngnh trng trt 4,76%. - Din tch gieo trng cy lng thc hng nm t 5.500 - 5.700 ha. Trong ch yu l din tch cy la chim 79,0% din tch cy lng thc. Trong nhng nm qua c s quan tm ca tnh v s tr gi cc ging la, ng lai c nng xut v cht lng cao, huyn ch o y mnh vic a ging mi v p dng cc tin b khoa hc k thut vo sn xut do nng xut v sn lng cy lng thc khng ngng tng ln. Tng sn lng lng thc (quy thc) t 15.329 tn (nm 1998) tng ln 20.100 tn (nm 2003). lng thc quy thc bnh qun u ngi t 280 kg nm 1998 ln 360 kg nm 2003.
65
- Cy cng nghip hng nm gm c: tng, lc, thuc l, ma... Din tch gieo trng cy cng nghip hng nm khng nhiu khong 376,0 ha, sn lng ch yu phc v ti ch. Ring cy tng c xu hng pht trin mnh, trong nhng nm ti cy tng c xc nh l mt trong nhng cy mi nhn ca huyn chuyn i c cu cy trng v tng thu nhp cho ngi dn. - Cy cng nghip di ngy huyn Vn Quan khng ng k, ch c t din tch Tru, C ph, Ch c trng ri rc mt s x, sn lng khng ln (c 3 loi cy cng nghip di ngy din tch khong 8,0 ha). - Cy n qu cc loi Vn Quan pht trin chm hn so vi cc loi cy khc, Cy trng chnh l: Cam, Qut, Mn, M, Na... Sn lng khng nhiu ch phc v tiu dng trn a bn huyn. b, Ngnh lm nghip. Gi tr tng thm ngnh lm nghip nm va qua t 41.936 triu ng, chim 30,54% ngnh nng - lm nghip, nhp tng trng bnh qun l 4,37%. Ngh rng, kinh t trang tri, vn rng, i rng nhng nm qua Vn Quan c nhng bc pht trin kh. Cc d n trng rng PAM, 327 (nay l d n 661), nh canh nh c... c trin khai thc hin c hiu qu. Cng vi vic giao t giao rng cho cc h gia nh qun l, bo v v pht trin kinh t rng. n nay din tch t lm nghip c cp ba xanh l 33.675 ha cho 6.966 h v 121 cng ng thn, bn. Cp ba c 14.914 ha cho 7.257 h. Din tch t c rng pht trin kh nhanh trong 5 nm gn y, din tch rng trng tng 4.395 ha trong ch yu l rng Hi l cy c hiu qu kinh t cao, li va c tc dng ph xanh t trng i trc. Cng vi vic trng rng, khoanh nui ti sinh rng huyn ch o lm tt cng tc qun l bo v rng, tng cng kim tra kim sot ngn chn tnh trng khai thc lm sn tri php, h tr ngi dn vng cao pht trin sn xut n nh i sng, hn ch tnh trng t nng lm ry. Nm va qua din tch rng t 21.647 ha, chim 39,4% din tch t nhin, trong rng t nhin l 13.668 ha, rng trng l 7.979 ha.
66
Tnh hnh khai thc, ch bin lm sn: Nm va qua lm trng Vn Quan khai thc c 900m3 g trn, Hi qu bnh qun 4.000 - 4.500 tn/nm. V kinh t trang tri cha pht trin ton din, mi ch dng li cc m hnh nng - lm kt hp, vn rng. Thu nhp t cc m hnh ny rt bp bnh (bin ng t 10 - 50 triu ng/ha/nm). Hin nay, huyn c khong 200 m hnh nng - lm kt hp, din tch bnh qun mt m hnh khong 2,5 ha, ch yu l t pht, vn u t thp, cha cn i gia cy trng v vt nui. c, Ngnh cng nghip - tiu th cng nghip. Sn xut cng nghip - tiu th cng nghip ca huyn Vn Quan trong nhng nm qua c nhp tng trng kh so vi mc tng chung ca tnh, bnh qun hng nm tng16,16%. Nm 2003 gi tr tng thm ngnh cng nghip - tiu th cng nghip t 11.555 triu ng v chim 8,42% trong tng GDP ca huyn. Nhn chung cc c s sn xut cng nghip - tiu th cng nghip trn a bn huyn c quy m nh, thit b v cng ngh c, mang tnh cht h gia nh, t nhn. Trn a bn huyn khng c c s sn xut cng nghip no ca trung ng, cc c s sn xut tiu th cng nghip ca t nhn c khong 8 c s, ch yu l sn xut vt liu xy dng, ch bin nng - lm sn, thc n gia sc, c kh tiu dng... - Cng nghip ch bin nng - lm sn v thc phm chim t trng 30,66% trong gi tr tng thm ngnh cng nghip ca Vn Quan, sn phm ch yu l xay st go, sn xut min, mc, nghin thc n gia sc... - Cng nghip sn xut vt liu xy dng chim 1,83% gi tr tng thm ngnh cng nghip, ch yu l sn xut gch nung vi khi lng nh, cha p ng c nhu cu xy dng ti ch. - Cng nghip khai khong, nm 2003 khai thc qung Bxit khong 2.700 tn, xy dng cc loi 4.000 m3, ct 3.000 m3, chim 7,3% trong tng gi tr tng thm ngnh cng nghip.
67
- Cng nghip phn phi in, nc chim 59,86% gi tr tng thm ca ngnh cng nghip. Trn a bn huyn Vn Quan n ht nm 2003 c 14 x, th trn c dng in li quc gia vi 5.769 h (chim 53,4%) c dng in. S h c dng nc sch l 4.637 h, chim 42,9% tng s h ton huyn. - Cng nghip c kh v hng tiu dng chim mt t trng nh (0,36%) trong gi tr tng thm ngnh cng nghip, sn phm ch yu l cng c cm tay, sa cha c kh, may mc. d, Cc ngnh dch v khc.
* Ngnh thng mi - dch v.
Th trng hng ho, dch v trn a bn huyn ngy cng phong ph v a dng p ng nhu cu i sng nhn dn, vi s tham gia ca nhiu thnh phn kinh t. T khi chuyn sang c ch th trng, h thng thng mi quc doanh hot ng km hiu qu, hin nay ch cn mt s ca hng thng nghip quc doanh lm nhim v i l cho cng ty ca tnh, cung cp nhng mt hng thit yu phc v ng bo vng su, vng xa. Khu vc dch v ngoi quc doanh ngy cng pht trin v m rng, lm nhim v ch yu l dch v hng tiu dng v thu mua hng ho nng - lm sn ca ngi dn. S h kinh doanh trn a bn huyn hin nay l 256 h vi nhiu ngnh ngh khc nhau. Gi tr tng thm ca ngnh thng mi - dch v nm 2003 t 30.614 triu ng. - V hot ng xut nhp khu ch yu o t nhn m nhn, hng xut khu ch yu l hoa Hi, hng nhp khu l cc loi hng tiu dng, my nng nghip, phn bn... - Cc ngnh dch v vn ti, kho bi, bu in ngy cng pht trin v nng cao cht lng phc v, p ng nhu cu tng trng kinh t v phc v i sng nhn dn.
68
Nhp tng trng bnh qun trong 5 nm gn y l 14,77%, trong ngnh thng nghip sa cha tng 13,23%, khch sn nh hng tng 22,05%, vn ti kho bi tng 20,83%, bu in tng 6,44%.
* Ngnh ti chnh - ngn hng.
- Cng tc thu chi ngn sch trn a bn huyn Vn Quan trong nhng nm qua c s chuyn bin tch cc. Cc cp ng u, chnh quyn tp trung ch o cht ch cng tc thu chi ngn sch, coi y l mt trong nhng nhim v trng tm, trng im. Kt qu thu ngn sch trn a bn bnh qun hng nm giai on 1998 2003 tng 37,5%, nm 2003 t 13.800 triu ng, tng gp 2,9 ln so vi nm 1998. Tng chi ngn sch a phng bnh qun hng nm tng 33,6%, nm 2003 tng chi ngn sch a phng l 12.223,5 triu ng, gp 2,7 ln so vi nm 1998. p ng c nhu cu chi thng xuyn v tng chi cho s nghip kinh t - vn ho x hi, chi u t pht trin, gp phn nng cao nng lc kt cu h tng v ci thin i sng nhn dn. Ngnh ngn hng c nhiu c gng trong vic huy ng v cho vay vn dp ng c nhu cu pht trin sn xut, kinh doanh trn a bn, bn st cc ch trng, chnh sch ca ng, ca UBND tnh v huyn. Hin ti trn a bn huyn c mt chi nhnh ngn hng nng nghip v PTNT cp III, ngoi chc nng kinh doanh tin t cn kim chc nng cho vay h ngho. Bnh qun hng nm tng ngun vn huy ng tng 28% v d n cho vay tng 36,2%. Nm 2003 tng ngun vn huy ng t 6.700 triu ng tng 2,7 ln so vi nm 1998. Nhn chung, cc ngun vn cho vay u s dng ng mc ch v em li hiu qu kinh t, gp phn quan trng trong vic thc y pht trin sn xut, kinh doanh, to vic lm, xo i gim ngho trn a bn huyn. 3.2.2.3 C s h tng, vn ho x hi a. Hin trng pht trin ngnh gio dc o to.
69
Cng tc gio dc o to ca huyn Vn Quan thi gian qua c nhiu chuyn bin tch cc. Quy m hc sinh cc bc hc ngy cng tng, bnh qun hng nm tng 3,08%, t l hc sinh b hc ngy cng gim, cht lng dy hc v hc c nng ln ng k, s hc sinh gii cp huyn v tnh ngy cng tng. Ht nm 1995 huyn Vn Quan c bn hon thnh ph cp gio dc tiu hc v xo m tr. Hin nay s x c cng nhn ph cp trung hc c s chim 20,8%. C s vt cht cho dy v hc ngy cng c b xung v nng cao, ht nm 1999 c bn xo xong lp hc 3 ca v phng hc tp khng cn. u t xy dng trn 300 phng hc, tng bc kin c ho trng hc, ton huyn c 525 phng hc trong phng hc cp IV tr ln l 352 phng. - Ngnh hc mm non ngy cng m rng, nm hc 1999 - 2000 c 42 lp mu gio, n nm hc 2002 - 2003 c 64 lp, tng gp 1,5 ln. S chu c n lp tng t 843 ln 1.162 chu. - Bc hc ph thng, do a hnh phc tp, giao thng i li kh khn, dn c phn b ri rc khng tp trung... ngnh gio dc a dng ho cc loi hnh trng lp, t chc cc lp ghp, m rng cc phn trng, to iu kin thun li cho tr em trong tui c n trng, t l huy ng tr em trong tui t 6 - 14 tui n trng t 98%. Nm hc 2002 - 2003 trn a bn huyn c 38 trng, trong 36 trng tiu hc v trung hc c s, 2 trng ph thng trung hc, vi 8.537 hc sinh tiu hc, 5.158 hc sinh trung hc c s, 1.393 hc sinh PTTH, 474 gio vin tiu hc, 272 gio vin trung hc c s v 57 gio vin PTTH. Ngoi ra trn a bn huyn cn c mt trung tm gio dc thng xuyn, t chc cc lp b tc vn ho, dy ngh, mt trng ni tr v mt trung tm chnh tr ti trung tm huyn. Cng tc o to, bi dng cn b c huyn quan tm, m cc lp l lun chnh tr o to cn b cho cc ngnh ca huyn v x, m cc lp ngn ngy bi dng kin thc cho cn b c s, c cn b i hc nng cao trnh l lun chnh tr, o to nghip v thng k, k ton, a chnh...
70
Tuy nhin. cng tc gio dc, o to vn cha p ng c yu cu pht trin kinh t - x hi. Cht lng gio dc cha cao, cn 4 x (Ph m, Ho Bnh, Song Giang, Bnh Phc) cha c trng trung hc c s, do nh hng n cng tc ph cp gio dc trung hc c s, trng THPT cha p ng c nhu cu ca hc sinh trong tui. T l huy ng vo nhm tr, mu gio cn qu thp, c s vt cht cn thiu nhiu, hu ht cc trng cha c phng chc nng, cng trnh v sinh, sn chi.., cc phng hc cp IV tip tc xung cp. S hc sinh c vo hc cp PTTH cn thp, thm ch c thn, bn khng c hc sinh cp PTTH, gy kh khn cho cng tc o to cn b c s. b. Hin trng pht trin ngnh y t. Cng tc khm, cha bnh, chm sc sc kho nhn dn c nhiu tin b, cc chng trnh: Phng chng st rt, tim chng m rng, bo v b m tr em, k hoch ho gia nh ... hng nm u t hiu qu cao. Khng c dch bnh xy ra trn a bn, tnh trng sc kho ca nhn dn c nng ln. T l tr em trong tui c tim 6 loi vcxin phng bnh t trn 95%, khng c ngi cht v st rt, gim nguy c nhim lao, t l pht trin dn s gim t 1,5% nm 1998 xung 0,8% nm 2003. Mng li y t ngy cng c cng c v tng cng c v trang thit b v i ng cn b y t. Trung tm y t huyn c a vo s dng t thng 5 nm 1999. Tng s 50 gng bnh, vi trang thit b nh: My chp X quang, my siu m, gy m... c 3 phng khm a khoa khu vc im He, Tn on, Yn Phc vi quy m 10 gng bnh cho mt phng khm, c 8 nh tm c xy dng t nm1994 v 16 trm hot ng nh UBND x, hoc lng ghp vi phng khm a khoa khu vc, nh dn s..., cn c xy dng mi. Ton huyn c 156 cn b y t, trong c 15 Bc s, 69 y s. Tuy nhin, c s vt cht cho khm cha bnh, chm sc sc kho nhn dn vn cha p ng c yu cu. H thng trang thit b y t cc trm y t va thiu va lc hu, thiu Bc s, y s c trnh cao, s x c Bc s cn qa t.
71
c. Hin trng mng li giao thng. Trong nhng nm qua, h thng giao thng trn a bn huyn c quan tm u t nhiu, thc hin phng chm "Nh nc v nhn dn cng lm", tranh th cc ngun vn ca trung ng, tnh u t cho xy dng, nng cp h thng giao thng, c bit l ng tnh l 232 v 239. H thng ng t t huyn n trung tm cc x, ng lin x lin thn cng c m rng v pht trin, n nay 100% s x c ng t n c trung tm x, 19/24 x c ng t i li c 4 ma, 144/178 thn, bn c ng t n trung tm. Ton huyn c 259 km ng giao thng trong 72 km ng nha, 42 km ng cp phi, 145 km ng t, vi 38 cu, ph, ngm cc loi. Tuy nhin, h thng ng giao thng vn cha p ng c nhu cu pht trin kinh t - x hi trn a bn huyn. Phn ln cc tuyn ng xung cp v ch yu l ng t, h thng cu, cng, ngm b h hng nhiu, cha c tu b, bo dng thng xuyn, nhiu tuyn ng khng i li c vo ma ma, gy kh khn cho vic i li ca ngi dn. d. Hin trng cc cng trnh thu li. H thng thu li c quan tm u t, t nm 1996 n nay u t nng cp, sa cha, xy dng mi hn 50 cng trnh p dng, trm bm phc v sn xut nng nghip. a tng s cng trnh thu li ca huyn ln 149 cng trnh, 23 ao h, 75 p dng, 20 cng trnh mng t chy v 31 trm bm. Tng dung tch thit k 5.627.000 m3 (t 50%), do ngun nc cp cho cng trnh b hn ch, nc tch li trong h khng c. Tng chiu di cc tuyn mng l 93.545 m thc t kh nng dn nc ch cn 47.000 m, din tch ti thc t ch t 1.363 ha v hon ton ph thuc vo thin nhin. Nhn chung, nhiu cng trnh thu li c u t t lu nn xung cp, h hng nng, nht l h thng knh mng phn ln l mng t, cha c u t hon chnh v vy, hiu qu s dng thp. Mt khc, do c ch chnh sch v thu li
72
cn nhiu bt cp, cng tc qun l thiu ng b... gy nn nhng tr ngi, kh khn cho vic pht trin h thng thu li ca huyn.
. Tnh hnh s dng in - bu in. - H thng in li quc gia ngy cng c m rng n cc x v thn, bn. Hin nay c 14/24 x, th trn, 75 thn, bn c dng in li quc gia, vi 53,4% s h c s dng in li. u t xy dng cc ng in 35KV Chi Lng - Trng Phi, Na Sm - Trn Ninh di 69 km, 10 KV Th trn - Khnh Kh, Th trn - Bnh Phc di 28 km, mt trm bin p 35/10KW, tng chiu di cc tuyn ng dy h th l 72 km. Sn lng din tiu th nm 2003 l 1.987 KVh. Ngoi ra, mt s x cha c in li, nhn dn s dng thu in nh phc v sinh hot ca cc h gia nh. - Mng li thng tin lin lc ngy cng c m rng, m bo thng tin lin lc thng sut, p ng nhu cu pht trin kinh t - x hi ca huyn. n nay trn a bn huyn c mt trung tm bu cc II t ti trung tm huyn, 4 bu cc III v 7 bu in vn ho x, 17/24 x c my in thoi ti UBND x, 100% s x c bo c hng ngy v thit b vin thng c 3 tng i (HIC v STRAX), thit lp mng ni tnh ti trung tm huyn v x Vn An, Yn Phc vi 60 ng i v 60 ng v. Tuy nhin, mng li bu chnh vin thng vn cn nhiu hn ch, cn 7 x cha c in thoi, 17 x cn cha c im bu in vn ho x... lm cho thng tin lin lc chm, nh hng n cng tc ch o, iu hnh ca huyn. e. Hin trng cc lnh vc vn ho khc. - Cng tc xo i gim ngho, gii quyt vic lm c quan tm ch o tch cc, bc u t c nhng kt qu ng mng, bng ngun vn ca cc chng trnh: 120, 135, vn vay ngn hng phc v ngi ngho, vn ca chng trnh 327
73
(nay l 661), chng trnh nh canh, nh c, d n trng rng PAM 5322... Tng s tin cho vay trong 5 nm gn y l 11.457,6 triu ng, vi 5.455 lt h c vay, to thm nhiu vic lm, gp phn nng cao i sng nhn dn, xo i gim ngho. T l h i ngho gim t 17% xung cn 8,3% nm 2003. - i sng nhn dn ngy cng c ci thin v nng cao, hin nay ton huyn c 58 t cc loi, 56 xe cng nng, 250 my thu in nh, hng trm my xay st, my tut la v hng ngn xe my, trn 35% s h c nh xy kin c, s h cn nh tranh tre gim cn di 10 %. - Cc chnh sch x hi c cc cp u ng, chnh quyn quan tm v t chc thc hin tt. Quan tm chm sc gia nh thng binh, lit s, bnh binh, b m Vit Nam anh hng, cc gia nh c cng vi nc ... Hin nay ton huyn c 1.497 ngi c cp th bo him x hi, 121 hc sinh ngho c cp giy min gim hc ph, xy dng c 4 nh tnh ngha, 1 m m Vit Nam anh hng v 17 nh bia ghi tn lit s. - Cng tc u tranh phng chng cc t nn x hi, nht l cc t nn ma tu c trin khai rng khp cc x. Nm 2000 huyn thanh ton xong t nn trng cy thuc phin, s ngi nghin ht gim t 106 ngi n nay ch cn 27 ngi. Cc t nn x hi khc c ngn chn v y li, gp phn lm lnh mnh x hi, to tin cho kinh t pht trin.
3.2.3 Nhn xt chung
Vi v tr a l ca huyn Vn Quan, nm trn 2 trc quc l IB v 279 ni lin huyn vi cc huyn khc trong tnh v vi cc tnh khc. c bit l ni vi cc ca khu ng ng, Tn Thanh. y l iu kin rt thun li cho pht trin sn xut hng ho, m rng giao lu, trao i hng ho dch v khoa hc - cng ngh, xut ngp khu hng ho vi cc huyn trong tnh, vi cc tnh ln cn v vi nc bn Trung Quc.
74
- Vi tim nng th mnh v kh hu, t ai ... Vn Quan c th y mnh pht trin sn xut nng - lm nghip hng ho, pht trin cng nghip ch bin nng - lm sn, sn xut vt liu xy dng ... c bit l pht trin vng chuyn canh cy c sn Hi. - Vn Quan c ngun lao ng di do, cn c, nng ng c kinh nghim ... l ngun lc ln tham gia pht trin cc ngnh, cc lnh vc pht trin kinh t - x hi ca huyn. - Nhng thnh tu v kinh t - x hi trong thi gian qua l c s, nn tng vng chc, to mi trng thun li cho pht trin kinh t - x hi trong nhng nm tip theo. Nng lc sn xut, kt cu h tng c b xung v tip tc c b xung trong thi gian ti, mi trng chnh tr - x hi ca huyn rt thun li l nn tng y mnh pht trin kinh t - x hi. - H thng cc ch trng, chnh sch ca ng v nh nc ngy cng c hon thin v ng b, hng vo vic thc y pht trin kinh t - x hi min ni, vng su, vng xa, vng c bit kh khn. Cc c ch chnh sch ca tnh c hiu qu, i vo cuc sng, c tc ng tch cc n sn xut kinh doanh v i sng x hi. y l nn tng php l thc y pht trin kinh t - x hi ca huyn Vn Quan. - Tc pht trin ca cc tin b khoa hc - cng ngh v kh nng ng dng vo a phng ngy cng cao, gp phn thc y sn xut pht trin v ra th trng rng ln, ng thi cng to ra sc mnh cnh tranh ca th trng l nhng ng lc thc y kinh t - x hi ca huyn pht trin. - Nhng bi hc kinh nghim tch lu c trong cng tc ch o, iu hnh, cng vi i ng cn b qun l c o to, bi dng, trng thnh c trnh , nng ng, sng to, c bit di s lnh o st xao ca huyn u, s i trong ch o, iu hnh ca UBND, cc hot ng ca hi ng nhn dn huyn tp trung gii quyt cc vn bc xc ca x hi. L c s nng cao hiu lc, hiu qu ch o, iu hnh ca cc cp, cc ngnh i vi s pht trin kinh t - x hi ca huyn Vn Quan.
75
- Nn kinh t ca huyn trong nhng nm qua tuy c bc pht trin ng k nhng vn cn yu km, nn kinh t ch yu vn l nng nghip, quy m sn xut nh, sn xut hng ho chm pht trin, c cu kinh t chuyn dch chm, cng nghip - tiu th cng nghip cn qu nh b, phn tn, y l nhng cn tr ln trong s pht trin kinh t - x hi ca huyn trong thi gian ti. - Nng lc sn xut, trang thit b, kt cu h tng vn cha p ng c nhu cu pht trin kinh t - x hi. c bit l kt cu h tng cho nng nghip v nng thn. H thng giao thng lin thn, lin x xung cp h hng, h thng cc cng trnh thu li thiu v xung cp cha c kin c ho, v vy hiu qu s dng thp, nhiu x cha c in li quc gia v cha c nc sch. - Cc lnh vc vn ho - x hi cn nhiu tn ti, c s vt cht cho dy v hc cha p ng c yu cu, cht lng gio dc cha cao v cha ng u gia cc vng. C s y t cn thiu v yu km c v trang thit b v nng lc i ng cn b y t. i sng ca nhn dn vng su vng xa cn nhiu kh khn, cc t nn x hi vn din ra phc tp (nht l th trn, th t), trnh dn tr cn hn ch, t l lao ng qua o to qu thp.
3.3 c tnh sinh thi v phn b ca cy Hi, s nh hng ca th trng n sn xut lm nghip v quy hoch pht trin cy Hi trn a bn huyn 3.3.1 c tnh sinh thi, phn b ca cy Hi v k thut trng hi
Cy Hi cn c tn l i Hi, Hi tm cnh Mc chc, tn khoa hc Illicium verum Hook [39]. L loi cy thn g nh l rng, thng xanh, cy trng thnh cao khong 10 - 15 m vi ng knh ngang ngc t 25 - 40 cm. Thn cy thng, trn, v cy mu xm. Tn l hnh tr hi trn, hnh thn p, cnh non c mu xanh l cy. Tt c cc b phn ca cy u c mi thm du ca tinh du Hi. L n mc thnh cm u cnh, di 6 - 12 cm, rng 2,5 - 5 cm. L hnh bu dc hay trng ngc, u l hi nhn, cung l di 3 - 5 cm, gn l c hnh li khng r rt. Tui
76
th ca l vo khong 20 - 22 thng, c khi ti 34 thng. l Hi rng nhiu vo ma kh hanh t thng 11 n thng 1 nm sau. Hoa mc n nch l c t 6 - 9 cnh hoa mu phn hng. Qu Hi thng c 6 - 8 cnh (i khi c 11 - 13 cnh). Qu ho g v c mu nu khi chn. Trong mt nm cy Hi c hai t m chi v ra cnh. t mt vo v xun (thng 2, thng 3) v tn ti trong 20 - 22 thng, t hai ra chi v h thu (thng 5, thng6 n thng 9, thng 10). Ma xun ch yu l ra l, c ti 90% l ra vo ma ny. V h thu ra t chi, chim khong 5% tng s chi ra trong nm. Cy Hi ra hoa u qu rt phc tp. V hoa thng 4 thng khng u qu, v hoa thng 7 - 8 cho thu hoch vo thng 4 v thng 5 nm sau. V hoa th ba thng ln vi v hoa th hai vo thng 8 - 9 v thu hoch vo thng 9 thng 10 nm sau. v hoa thng 7 thng 8 thng ko di trong 3 n 4 tun. n thng 10 thng 12 qu Hi t kch thc gn nh ti a. Qua ma ng, n ma Xun qu Hi tng rt t v kch thc cng nh trng lng. n thng 4 - 5 qu chn thng c thu hoch vo gia thng 4 gi l Hi t qu, qu v ny thng c cnh cong. t ra hoa vo thng 8 - 9 qu chn vo thng 9 - 10 nm sau gi l v Hi ma, qu v ny c cnh thng hn. Trong mt nm c hai t qu rng nhiu, t rng qu trong ma ng i khi do nh hng ca sng mui. Thng thng ngi ta vn tn thu cc qu rng ny. Hi ra hoa nhiu, khong 80% s hoa pht trin trn cc chi mi hnh thnh v xun. Hoa rt t ra trn cc chi nh qua ng, do nm no chi xun ra chm th v hoa cng chm li. T l u qu ca Hi ch khong 14 -15 % tng s hoa. Qu Hi v ma thng nng hn qu Hi v t qu khong 30%. Thng thng c 2 - 3 nm Hi sai qu mt ln. 3.3.1.1 c im kh hu vng trng Hi Vng trng hi tp trung vi din tch ln v c sn lng cao nm trong mt s huyn ca tnh Lng Sn nh Vn Quan, Vn Lng, Cao Lc, Bnh Gia. Vng ny
77
c kh hu cn nhit i c ma ng lnh, t sng mui, lng ma khng cao (1.300 - 1.500 mm/nm). Hi u qu vo thng c lng ma thp 18 mm/thng (thng 10) gip cho vic nng cao hm lng v cht lng tinh du. y l vng kh hu nhit i vng ni min Bc Vit Nam, khng kh lnh, t sng mui, m khng kh 81%. Trong ma ng t thng 10 n thng 1 nm sau thi tit kh hanh, m khng kh thp (77% - 79%). Nhit chung bnh nm 21,1oc, nhit ti cao 38,1oc v ti thp -2oc. Lng ma hng nm 1.348 mm, tng s ngy ma trong nm 145 ngy, ma ma bt u vo gia thng 4 v kt thc vo cui thng 9, lng bc hi kh cao 1.046 mm/nm. C 6 thng trong nm lng bc hi cao hn lng ma (thng 10 n thng 3 nm sau). m khng kh thp, trong cc thng 10, 11, 12, thng1 nm sau m khng kh thp hn 80%, thi tit kh hanh [6]. Ti cc khu vc ni cao 700 - 800m so vi mc nc bin thng c sng mui nng trong ma ng, vo cc thi im cy Hi cng b tp l. Cc c im trn cho thy y l vng kh hu nhit i cn nhit i lnh v kh. 3.3.1.2 c im t trng Hi Theo Trn Anh Chu [8] th Hi sinh trng tt trn t pht trin trn Rhyolit v phin thch st, dc t 5 30o v cao tuyt i trn 600 m vn cho sn lng qu cao, nhng khng sng c nhng ni t b ng ngp. Theo Nguyn Ngc Bnh v L Vn Hn [5] th tiu chun t trng Hi phi c tnh cht vt l tt, c kh nng thm v gi nc, thnh phn c gii nng v giu st, khng c hoc rt t ln, tng t dy hoc rt dy. c bit Hi sinh trng tt v sai qu trn t giu kali d tiu (K 13mg/100g t). Trong mt nghin cu khc thng qua hm lng cc cht trong l, L c Din v cng s [10] nhn thy rng cy cng tt v cng sai qu th hm lng m v kali trong l cng cao. Hm lng m v kali trong l cao chng t c lin quan ti hm lng m v kali trong t. Khi nghin cu phc trng rng Hi gi, tc gi Ph Quang in v cng s [12, 13] cng nhn nh rng hm lng mn v m trong t c lin quan cht
78
ch vi kh nng sinh trng v pht trin ca cy Hi. Nhng cu Hi gi 60-70 tui nu c bn m s nng cao sn lng qu v hn ch qu rng non.
3.3.1.3 K thut ch bin - bo qun ht ging v to cy con Thu hi, ch bin v bo qun ht ging Hi l vn t c quan tm, nhng gn y c mt s cng trnh nghin cu c lin quan, ni bt l cng trnh nghin cu ca tc gi Bi Ngnh v Trn Quang Vit [23]. Bc u cc tc gi tng kt c cc kinh nghim v tin hnh mt s th nghim v thi im thu hi, phng php ch bin, bo qun ht ging, k thut lm t v nui cy con trong vn m. Trn c s kinh nghim v kt qu ca cc nghin cu trc Trn Danh Tuyn v Nguyn Hng Sinh [45] tng kt cc k thut ht ging v gieo m cho mt s loi cy trng rng ch yu, trong c cy Hi. c bit l cng trnh nghin cu v c im sinh l v bo qun ht Hi ca L nh Kh v cng s [14,15]. Cc tc gi xc nh c iu kin bo qun thch hp ko di sc sng ca ht gp 4 ln so vi phng php bo qun truyn thng m t l ny mm ca ht vn t ti 42,5%. 3.3.1.4 Chn ging v nhn ging v tnh Chn ging v nhn ging l hai ni dung rt quan trng lun lun c gn lin vi nhau trong cng tc ci thin ging cy rng ni chung v ci thin ging Hi ni ring, nhng cc cng trnh nghin cu v lnh vc ny c trong v ngoi nc hin nay rt t. C l do cy Hi khng nhng lu ra qu (t khi trng n khi ra qu thng l t 7-8 nm) m chu k sai qa cn kh di. Mt khc, Hi l cy c du rt kh nhn ging bng phng php v tnh, phm vi phn b li rt hp nn t c quan tm. Duy nht ch c mt cng trnh nghin cu v nhn ging Hi bng hom cnh ca Nguyn Ngc Tn v cng s [37]. Nhng kt qu ch mi t c nhn ging bng hom thn ca cy con 2 nm tui trong giai on vn m, nn t c ngha trong cng tc ci thin ging. i vi nhn ging sinh dng cy Hi
79
theo Nguyn Huy Sn v cc cng s [35] th qua kt qu nghin cu cho thy ghp p c t l sng cao hn ghp nm v t l sng ca cy ghp sau hn 3 thng t ti 79%, sau 5 thng t l sng ca cc cy ghp tuy c gim nhng vn t gn 74%. Qua kt qu nghin cu cho thy ghp l phng php rt c trin vng nhn ging cho cy Hi, y l c s rt quan trng gp phn ci thin ging Hi c nng sut, cht lng cao trn c s ging c chn lc. 3.3.1.5 K thut gy trng Hi Nm 1906, Eberhardt pht hin ra cy hi ng Dng, c bit Hi Vit Nam c cht lng tinh du kh cao. Do vy, nm 1907 ng gy trng m rng loi cy ny ra nhiu vng Vit Nam nh Ph Th, Ho Bnh, in Bin, Lo Cai, Bo Lc. C l do khng ch ti c im sinh thi ca cy con v k thut trng nn tc gi khng thu c kt qu nh mong i. Mc d trng rng khng thnh cng nhng tc gi rt ra nhn xt l cy Hi con rt yu v khng chu c nh sng mnh, nhng ni c che sng th t l sng cao hn nhng ni khng c che sng. Nguyn Ngc Tn [38] khi nghin cu v ch nh sng cng c nhn xt tng t, cy Hi con 1 nm tui vn m cn c che bng t 60 - 80% l thch hp nht, cy Hi trn rng t 2 - 3 nm tui vn cn phi che bng, cy Hi ln c ng knh t 18 - 50 cm chu c nh sng mnh hn nhng dip lc l vn b phn gii mnh. V ch nc: Cy Hi con trong vn m l loi a m nhng kh nng ht nc km, khng chu c hn, cht m < 51% sinh trng km m bo ho. V phn bn: Cy con trong giai on vn m cn m v kali hn ln, c th bn phi hp kali clorua vi m ur hoc m sunfat theo t l N1 K1. Antonie Chris (1929) gy trng c 109 ha Hi Lng Sn. Trong cng trnh ny, cc bin php k thun trng, bn phn v chm sc c ch nn t l sng t kh cao, hng nm khi chm sc tc gi cho bn mi gc 7 kg phn chung v 0,1 kg Sunfat m [4].
80
Trong cng trnh nghin cu h thng kinh doanh rng Hi trn quy m ln, Bi Ngnh [24] a ra kt lun ban u l Hi cn phi c trng di tn nn vic to lp tn che cho cy Hi l bin php tin quyt. Nu trng rng bng cy con 1 nm tui th cn c lp tn che 70%. Cng theo tc gi ny th c th phc trng rng Hi gi bng con ng b xung dinh dng nh bn m, phn chung hoc trng cc loi cy h u di tn rng Hi "i ln ly m". Ph Quang in v L Vn Hn [12] khi nghin cu phc trng rng Hi gi Lng Sn cng a ra cc kt lun tng t. Ngoi ra, cc tc gi cn cho thy bin php cuc xi lp t mt c hiu qu kh r rt n sinh trng v sn lng qu. 3.3.1.6 Cc nghin cu v tinh du Hi V hm lng v cht lng tinh du c kh nhiu tc gi quan tm nghin cu. Theo Eruest Guenther (1948) th tinh du Hi c 21 thnh phn khc nhau, trong Anethol l thnh phn chnh. So snh v cht lng, tc gi khng nh tinh u Hi ca Vit Nam tt hn tinh du Hi ca Trung Quc. c bit l ng, tinh du Hi ca Vit Nam c ng kh cao t 17 - 19oc, trong khi tinh du Hi ca Trung Quc ch ng 13oc (Theo tiu chun trn th trng quc t, ng ca tinh du Hi 17oc l loi tt nht, 16oc l loi tt, 15oc l loi t yu cu v di 15oc l cha t yu cu). Theo Hong Vn Phit v cng s [26] th Hi Lng Sn c hm lng tinh du kh cao, chim t 10 - 13% trng lng qu kh. Theo Nguyn M Linh [26] th hm lng tinh du trong l v qu Hi bin ng kh r rt qua cc thng trong nm. Thi k qu tch lu tinh du ln nht vo thng 6 (12,24%) v thp nht vo cui thng 4 v thng 9 (tng ng l 8,66 v 7,69%). Din bin hm lng tinh du trong l li lch pha vi qu, thi k tch lu tinh du cao nht vo cui thng 4 v u thng 5 (3,66%). Sau gim dn t thng 9 n thng 11 (tng ng l 1,45 v 1,29%). Ngoi ra hm lng tinh du cng cn chu nh hng ca cc yu t bo qun nh mc v mc lm gim hm lng v cht lng tinh du, cc cht gy c nh Cis-Anethol li tng ln.
81
H Chu Ch [9] cng xc nh hm lng tinh du trong qu ti chim t 3 3,5% v trong qu kh tuyt i t 10 - 12%, hm lng tinh du trong l th thp hn, ch t khong 1% trng lng ti. Thnh phn ch yu ca tinh du l Anethol chim khong t 70 - 90% trng lng tinh du. Cht lng tinh du c th hin hm lng Anethol thng qua ng, tinh du c hm lng Anethol cng cao th ng nhit cng cao, thng thng tinh du l ch ng 130c nn cht lng tinh du l km hn tinh du qu. Ngoi Anethol, tinh du Hi cn c Methyl Savicol, Pinen, Phelandren, Ete etyl hydro quinon, cc axit aldehyd v axeton anisic,...
3.3.2 nh hng ca th trng n sn xut lm nghip v quy hoch pht trin cy Hi trn a bn huyn
Th trng qu Hi v tinh du Hi trong nhng nm qua trn a bn huyn Vn Quan rt si ng, nht l vo nhng v thu hoch sn phm. T thng nhng ni khc v trong huyn i n cc h gia nh c sn phm Hi thu mua, hoc trc tip n rng Hi thu mua ti . Hin nay ngi sn xut ra sn phm hoa Hi c ba hnh thc bn hng. - Hnh thc 1: Bn sn phm va mi thu hoch cho t thng ti rng hoc ti nh ngi sn xut. - Hnh thc 2: Bn sn phm qua s l cho t thng ti nh ngi sn xut. - Hnh thc 3: Bn sn phm mi thu hoch hoc qua s l ti ni trao i hng ho (ch). S 3.1
Th trng tiu th sn phm hoa Hi v tinh du Hi trn a bn huyn Ti nh ngi sn xut
Ni sn xut
T thng
Xut khu hoc nh tiu th SP
Ni trao i hng ho
82
Do Hi l loi c sn, tr lng tiu th trong nc rt t nn ch yu dng xut khu. Hin nay trn a bn huyn khng c i l tiu th sn phm no ca nh nc m tt c u do t thng ng ra thu mua. T s 3.1 cho thy th trng tiu th sn phm Hi ca ngi dn cn ph thuc rt ln vo nhiu yu t, trong mt phn do thiu phng tin vn chuyn cng vi giao thng khng thun li nn vic vn chuyn sn phm i nhng ni tiu th ln cn gp nhiu kh khn, chnh v iu ny m ngi dn thng ph thuc rt nhiu vo t thng. Th trng qu Hi v tinh du Hi trn th gii ngy cng rng m, th trng Bc M hng nm tiu th ht 20 - 40 ngn tn gia v. Trong c 10 - 15% bt Hi kh, tng ng vi 3 - 6 ngn tn qu Hi kh. D bo hng nm th trng th gii s c nhu cu khng di 20 ngn tn qu Hi kh. Gi mi tn hin nay t 2.000 - 2.200 USD tu theo cht lng sn phm. Trung Quc l th trng ch yu ca sn phm hoa v tinh du Hi Vit Nam, sau khi th trng Php ngng hot ng t nm 1979. Th trng Trung Quc cho n gi l th trng khng km nhiu v cht lng v mu m ca hoa Hi. Hoa Hi bn sang Trung Quc v ngi Trung Quc ch bin thnh cc sn phm l tinh du, cc gia v c hoa Hi... v ti xut sang cc nc khc.
3.4 hin trng s dng t 3.4.1 Hin trng s dng t huyn Vn Quan
Cng tc qun l s dng t ai trn a bn huyn nhn chung n nh v i vo n np. Trong nm 2003 huyn gii quyt cc trng hp lm th tc hp thc ho quyn s dng t, cp giy chng nhn quyn s dng t cho cc ng bo dn tc ti ch.
83
Qua kt qu bng 3.1 cho thy hin trng s dng t ca huyn nm 2003 so vi nm 1998 c nhng bin i (ngun s liu do phng a chnh - nng nghip huyn Vn Quan cung cp). Bng 3.4:
Thc trng s dng qu t huyn Vn Quan giai on 1998 - 2003
Ch tiu
tng din tch t nhin 1. din tch t NN T l % so vi tng din tch TN a, t trng cy hng nm b, t trng cy lu nm c, t nng nghip khc
2. Din tch t dng vo mc ch LN
n v
ha ha % ha ha ha ha % ha ha ha ha % ha ha ha ha % ha % ha ha
1998
54.942,64 6.305,16 11,48 5.186,55 810,01 308,60 15.416,90 28,06 12.569,70 2.847,00 0,20 735,22 1,34 94,56 265,50 375,16 381,33 0,69 32.064,03 58,36 28.284,95 3.779,08
2003
54.944,00 5.581,90 10,20 5.285,70 100,60 195,60 21.647,50 39,40 13.668,50 7.979,00 397,80 0,7 50,00 252,10 95,70 370,80 0,70 26.945,90 49,04 15.326,60 11.619,30
Tng gim
+1,36 -723,26 +99,15 -709,41 -113,00 +6.230,60 +1.098,80 +5.132,00 -0,20 -337,42 -44,56 -13,40 -279,46 -10,53 -5.118,13 -12.958,35 7.840,22
T l % so vi tng din tch TN a, Rng t nhin b, Rng trng c, t lm nghip khc 3. t chuyn dng T l % so vi tng din tch TN a, t xy dng b, t giao thng c, t khc 4. t T l % so vi tng din tch TN 5. t cha s dng T l % so vi tng din tch TN a, t c kh nng SD vo mc ch LN b,Sngsui,ni...khngckhnngSD
Nh vy, t nhng bin ng v t ai ta thy c cng tc qun l s dng t ai trn a bn huyn i vo nn np n nh, cng tc ng k v cp giy chng nhn quyn s dng t c thc hin tng i tt, i sng ca ngi dn phn no c ci thin nh vo sn phm ca ngnh nng - lm nghip. Tuy nhin, bn cnh cn nhiu tn ti, chng hn nh tnh trng ln chin t cng, tranh chp v ranh gii t canh tc... lm nh hng n cng tc qun l t ai.
84
3.4.2 Tnh cht cc loi t d kin quy hoch pht trin cy Hi
Trn c s tha k cc ti liu nghin cu t trn a bn huyn trc y v ly mu phn tch mt s ch tiu nh trn cho thy: Mc d quy m t ai ca huyn cn nhiu cho cc iu kin pht trin, song cht lng t ang c xu th gim mu m. Phn b v cht lng t trng Hi ca huyn nh sau: - t vng trn st (Fs): vi din tch 30.669 ha, phn b hu ht cc x trong huyn. t c dc ch yu trn cp II. dy tng t ch yu ln hn 50 cm. t c phn ng chua, PHKCl 3,8 - 4,2, mn ngho 0,5 - 1,9. m tng s tng mt cao 0,12 - 0,15. Ln tng s ngho 0,05 - 0,07. Kali tng s 0,5 - 0,7. Ln d tiu trung bnh tng mt giao ng 6 - 9 mg/100g t, kali d tiu ngho <100mg/100g t. Hm lng cation trao i Ca++ 3,0 - 7,5 v Mg++ 0,2 - 1,3. t ti xp, t l cp ht t 2 - 0,02 chim trn 45%. y l loi t hin nay s dng nhiu cho trng Hi. - t vng nht trn macma axit (Fa): din tch7.096 ha. Cng nh t vng trn st, t vng nht trn macma axit c phn ng chua PHKCl t 3,5 - 4,0. Hm lng mn kh 1,4 - 1,9. m tng s tng mt t 0,14 - 0,18. Ln tng s 0,03 - 0,07. Kali tng s 0,4 - 1,2. Ln d tiu kh 5 - 10 mg/100g, kali tng s ngho , 100mg/100g. t tng i ti xp, t l cp ht t 2 - 0,02 chim t 33 - 55%, hm lng cc cation trao i km hn loi t vng trn st. t vng nht trn macma axit (Fa) l loi t thch hp cho cy Hi pht trin, loi t ny phn b ch yu trn cp dc III v c nhiu cc x Vn An, Trng Cc, Tn on, Trng Sn... - t nu trn vi (Fv): Din tch 5.061 ha, loi t ny phn b ch yu cc x Trng Phi, Trng Sn, Tn on... l sn phm phong ho ca ni vi. t c phn ng t chua PHKCl 5,5. Hm lng mn > 4%, m > 0,25%, t c thnh phn c gii nh, thot nc, tng t mng, ln nhiu . Hin ti nhn dnang s dng cho trng cc loi cy di ngy. c th nghim trng Hi trn loi t ny song do kho hn v khng gi nc tt nn kh nng sng ca cy Hi rt km.
85
- t vng nht trn macma baz v trung tnh (Fq): din tch 2.860 ha, vi quy m nh b, song y l loi t c hm lng dinh dng cao, hm lng mn cao, m, ln tng s t kh n giu. Tuy vy t hi chua 4,5 - 5, v t phn b ch yu x Tn on. Nhn chung, cc loi t xem xt trng Hi cn m bo v quy m, tng dy, cu tng t ... Song cht lng t ang b suy gim. Vn ny ch khc phc c nu c mt c ch u t thch hp, m bo che ph v bi dng thng xuyn cho t. T kt qu nh gi tng hp vi 8 ch tiu ca cc n v t ai i vi cy Hi, kt hp vi thang phn cp mc thch nghi, a ra kt qu nh gi v kt qu tng hp din tch theo mc thch nghi sinh thi c trnh by bng sau: Bng 3.5: Tng hp din tch theo mc thch nghi sinh thi ca cc
n v t ai i vi cy Hi khu vc Vn Quan.
Hng thch nghi T. T n v t
Hng khng
Rt thch nghi (S1) 3.786,0 3.786,0
Thch nghi TB (S2) 13.215,0 9.814,0 3.401,0
t thch nghi (S3) 12.459,0 7.168,0 1.557,0 2.076,0 1.659,0
thch nghi (N)
1 2 3 4 5 6 Fs Fa Fv Fq Fl D
20.383,0 9.901,0 2.138,0 2.986,0 1.201,0 3.741,0 416,0
* T kt qu nh gi phn hng mc thch nghi sinh thi ca cc n v t ai khu vc Vn Quan i vi cy Hi c th rt ra mt s kt lun sau:
86
- Quy trnh nh gi, phn hng thch nghi sinh thi da trn c s c tnh cc n v t ai v nhu cu sinh thi cy Hi vi phng php tnh im tng hp bng bi ton trung bnh nhn v phn cp theo cng thc Aivasian. - Kt qu nh gi v phn hng thch nghi sinh thi xc nh din tch trn cc mc thch nghi sinh thi ca cc n v t ai i vi cy Hi: Din tch mc thch nghi (S1) l 3.786,0 ha. Mc thch nghi trung bnh (S2) c din tch l 13.215,0 ha. t thch nghi (S3) c din tch l 12.459,0 ha v khng thch nghi (N) l 20.383,0 ha.
3.5 Quy hoch pht trin cy Hi trn a bn huyn Vn Quan 3.5.1 Quan im pht trin
- Pht trin cy c sn Hi trn a bn huyn Vn Quan phi ph hp vi chin lc pht trin kinh t - x hi v pht trin lm nghip ca tnh Lng Sn ni chung v huyn Vn Quan ni ring. - Phn ln din tch t trng i ni trc quy hoch cho lm nghip l t cn tng i tt thch hp cho nhiu loi cy trng cho nng xut cao c bit l cy Hi. Do cy Hi l cy a tc dng, va c tc dng phng h rt cao, l xanh quanh nm, b r n su, tui th cao nn rt thch hp trng nhng ni phng h. - Pht trin cy Hi phi gn lin vi ch bin v th trng tiu th, ng thi phi gn lin vi vic xo i gim ngho, tng thu nhp, ci thin i sng ca nhn dn trong vng, trn c s gi vng cn bng sinh thi. Khuyn khch mi thnh phn kinh t tham gia trng Hi. Bn cnh phi c chnh sch u t, chnh sch tiu th sn phm c th khuyn khch ngi sn xut. - Ly khoa hc cng ngh lm nn tng cho s pht trin, c bit l khu ci thin ging v hin i ho cng ngh ch bin, coi y l yu t quyt nh hiu qu sn xut kinh doanh.
87
3.5.2 Nhng cn c quy hoch pht trin cy Hi
- Cn c vo iu kin t nhin, kinh t - x hi v hin trng s dng t, ti nguyn rng trn a bn huyn Vn Quan. - Quy hoch pht trin sn xut nng - lm nghip huyn Vn Quan. - c im sinh l, sinh thi cy Hi v phn vng tim nng pht trin cy Hi tnh Lng Sn, huyn Vn Quan. - Cc d n lm nghip hin ang thc thi trn a bn huyn. - Chin lc pht trin lm nghip Vit Nam n nm 2010.
3.5.3 Quy hoch s dng t huyn vn quan
Trn c s cn c vo d n quy hoch pht trin kinh t - x hi huyn Vn Quan giai on 2001 - 2010 [46] qu t ca huyn c quy hoch cho cc ngnh kinh t - x hi nh sau: Bng 3.6: Quy hoch s dng t huyn Vn Quan n nm 2010
T T Nm 2005 Loi t
Din tch (ha) C cu (%) Din tch (ha) C cu (%)
Nm 2010
Tng cng 1 2 3 4 5 t nng nghip t lm nghip t chuyn dng t t cha s dng
54.944,0 7.500,0 28.760,0 957,8 741,6 16.984,6
100,0 13,7 52,3 1,7 1,3 31,0
54.944,0 8.854,0 34.977,9 1.684,4 921,5 8.506,2
100,0 16,1 63,7 3,0 1,7 15,5
T kt qu bng trn cho thy c cu din tch cc loi t ai nh sau:
88
- Din tch t nng nghip: 8.854 ha, chim 16,1% din tch t nhin ton huyn, y l qu t m bo n nh i sng ngi dn v mt phn trao i th trng nng cao cuc sng. - Din tch t lm nghip: 34.977,9 ha, chim 63,7% din tch t nhin. Vi qu t nh vy rt cn s n lc ca cc cp chnh quyn cng nh ngi dn trong huyn t c che ph ca rng n nm 2010 l 63,7%. - Din tch t cha s dng cng cn kh ln 8.506,2 ha, chim 15,5% din tch t nhin, trong bao gm t sng sui, ni , ... v mt phn t trng i ni trc cha quy hoch vo s dng t nay n nm 2010.
3.5.4 Quy hoch pht trin cy Hi giai on 2005 - 2010
t c nhng ni dung nu trn, khi lng thc hin t nm 2005 n nm 2010 nh sau: Bng 3.7: Khi lng thc hin pht trin cy Hi giai on 2005 - 2010. n v:ha
S TT
X Tng cng Hu L Song Giang Trng Phi Ho Bnh Vit Yn Chi L Vnh Li Trng Sn Yn Phc Bnh Phc ng Gip Tn on
Bo v rng 7.468,0 110,6 351,4 378,4 120,5 164,4 79,2 77,4 425,5 1.746,9 997,8 504,0 564,0
Trng rng 4.000,0 160,0 380,0 220,0 100,0 220,0 90,0 250,0 300,0 100,0
Khai thc hoa 6.146,0 110,6 320,8 306,2 112,8 118,6 52,2 62,7 386,0 1.521,2 742,0 416,3 366,9
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
89
13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24
Khnh Kh i An Trn Ninh Vn Mng T Xuyn Ph M Vn An Chu Tc Xun Mai TrngCc Lng Nng T.T Vn Quan
231,4 504,9 18,9 321,8 288,4 3,4 59,8 203,9 103,2 19,3 178,0 14,9
180,0 260,0 280,0 110, 270,0 250,0 80,0 32,0 80,0 230,0 120,0
188,5 380,4 17,8 298,4 234,5 45,6 184,2 100,5 18,6 150,8 10,4
3.5.4.1 Qun l bo v rng a, i tng. i tng rng qun l bo v bao gm ton b din tch rng trng Hi hin c v din tch rng trng Hi ht thi gian chm sc (8 nm) trn a bn huyn. b, Khi lng. - Giai on 2005 - 2007: Din tch rng Hi cn c bo v l 4.549,0 ha. - Giai on 2008 - 2010: Din tch rng Hi cn c bo v l 6.146,0 ha. c, Gii php k thut. - Tin hnh iu tra thit k, xc nh din tch cho tng l rng, lp h s, ng mc bng, giao khon cho ch qun l bo v. - u t xy dng cc cng trnh bo v rng Hi, trang thit b phng chng chy rng v phng tr su bnh hi. Tt c cc l rng u phi xy dng h thng
90
ng bng cn la, c bit ch trng nhng ni gn khu dn c, ni tip gip vi vng canh tc nng ry. - Kin ton lc lng bo v rng cc cp, c bit l tng cng lc lng cho cc x. - Tng cng cc hot ng tuyn truyn gio dc mi tng lp nhn dn v lut bo v v pht trin rng. - Thu ht nhn dn vo cc hot ng bo v rng, gn trch nhim v quyn li ca ngi dn vi tng l rng. - Cn phi kt hp cht ch vi cc lc lng phng chy, cha chy a phng sn sng ng ph vi mi tnh hung xy ra. Bng 3.8:
Tin bo v rng Hi
n v: ha
Tng cng 10.695,0
Giai on 2005 - 2007 4.549,0
Giai on 2008 - 2010 6.146,0
( Chi tit xem biu 03 phn ph biu) 3.5.4.2 Trng rng Hi T nhng kt qu iu tra nh gi v phn tch phn trn cho thy Hi l cy thch hp vi iu kin t nhin v t ai Vn Quan, v chng cng l cy xo i gim ngho cho ngi dn trong huyn. a, i tng t trng Hi. L nhng din tch t trng i ni trc (gm cc trng thi t trng cy bi IB v t trng cy g ri rc IC) phn b nhng ni c iu kin lp a v cc ch tiu sinh thi thch hp vi cy Hi.
91
b, Khi lng. Tng din tch trng rng Hi mi l 4.000 ha c phn b 20/24 x trong huyn. Trong 4 x cn li (Hu L, Yn Phc, Bnh Phc, Xun Mai) do iu kin qu t cng nh iu kin lp a khng thch hp cho vic trng Hi. Do vy, vic quy hoch khng thc hin c. c, Gii php k thut. * K thut lm vn m. - Ni chn lm vn m phi cao ro, c dc t 5 n 100, gn ngun nc ti. V tr vn phi nm v pha ng Bc hoc ng Nam. Khng lm vn nhng ni ng trng, hng c nh nng gay gt, hng gi ma ng Bc thi mnh. - t lm vn m phi c tng t dy trn 80cm, thuc loi t ct trung bnh hoc st pha nh. Trnh t phong ho t vi, t bc mu kh cng, t c nhiu ln. - Pha trn vn phi o rnh thot nc hnh mng nga ming rng 50cm, y rng 40cm, su 30cm. Trong vn phi b tr h thng rnh thot nc. Xung quanh vn phi lm bng hng ro chc chn chng gia sc ph hoi. - t lm vn m phi c cy ba 3 ln, nht sch c di, ng knh ht t trn mt 5 - 10cm. - Lung gieo ht c chiu rng lung 120cm, chiu rng chn lung 130cm, chiu cao lung 12 - 15cm, rnh lung rng 40cm, chiu di lung 10m. * K thut chn ging v x l ht ging. - Chn cy ly qu ging rng Hi ging thun loi, loi 8 cnh, tui 30 40. Cy sinh trng tt, khng su bnh, thn cy thng, mp, tn l cn i v sai qu hng nm.
92
- Thi v thu hi trc v sau sng ging 7 ngy khi qu Hi xanh chuyn sang mu vng nht. - Sau khi thu qu em phi ni thong mt 3 - 5 ngy ht t tch ra, s cha tch ly dao nh tch ly ht, ht thu c phi bo qun ngay trong ct m vi t l 1 ht 2 ct v cho vo hm hm ch, mi hm bo qun t 2 - 3 kg ht, 1 kg ht c 6.500 - 7.000 ht. - Chn o hm ch sn i hng ng hoc ng Nam, thot nc. Ming hm rng 40cm, cao 30cm, nn hm su 50cm, rng 50cm v hi nghing v pha ming. Trn nn hm ri mt lp ct m dy t 2 - 3cm, sau ri ht trn u v ct m ln trn, b dy lp ht 5cm, pha trn lp ht li ri u 1 lp ct m dy 2 - 3cm. - Dng thuc DDT hoc 666 loi 6% rc u xung quanh nn hm cch lp ht t 2 - 3cm trnh Mi, Kin ph hoi. - Ht sau khi bo qun t 7 - 9 ngy s ny mm. * Gieo ht. - Khi ht nt nanh 20% l ht th tin hnh em gieo, gieo theo rch v mt gieo 1kg ht ging/ 30 m2 mt lung. Sau khi gieo ht lp t dy 1 - 1,5cm v ti nh vi lng 4 lt/ m2, sau ph r gi m cho ht. Thi v gieo t thng 1 n thng 2. - Thi gian nui cy to vn k t khi gieo ht, l cy trng ma xun - h: 24 thng tr ln. Cy trng v thu: 20 thng tui tr ln. * Thit k trng rng. Tt c nhng din tch a vo trng rng u phi c thit k c th (tun th quy nh thit k trng rng tp trung vng i ni c ban hnh km theo quyt
93
nh s 1982/KT ngy 20/11/1988 ca b Lm nghip c) v phi c cp c thm quyn ph duyt. * Phng thc trng rng. Hi l cy a bng khi nh v n khi ln th cn lng nh sng nhiu. Do vy, thun li cho vic sinh trng, pht trin ca cy Hi th phng thc trng rng Hi l thun loi.
* Phng php trng rng. Hin nay, rng Hi t nhin khng cn na. Do vy, vic ti sinh t nhin khng din ra, di tn rng Hi do hng nm cc ch h chm sc v dn v sinh cho rng nn vic ti sinh t nhin di tn rng trng Hi cng khng din ra. Xut pht t thc tin cng nh kinh nghim ca ngi dn trng Hi th vic trng rng Hi c tin hnh bng phng php trng rng bng cy con c bu. * K thut trng cy. - Mt trng 400 cy/ha. Cy cch cy 5m, hng cch hng 5m. Thi v trng: v xun h v v thu. Cy con em trng v xun h 24 thng tui, v thu trn 20 thng tui. Cy cao > 40 cm v ng knh c r >5mm. - X l thc b: i vi thc b cao trn 1m ph bng rng 1m, cha 4m theo ng ng mc. i vi thc b tha, cao di 1m tin hnh ph bng rng 2m sau tin hnh gieo 3 hng ct kh che bng. - Lm t: Lm t cc b bng cch o h vi kch thc 40 40 40cm. H o trc khi trng 3 thng, lp h trc khi trng 1 thng kt hp bn lt 1kg/ h gm 50% phn chung hoai v 50% phn xanh hoai.
94
- Bng cy i trng: Nh nhng trnh lm v bu v lm nh hng n b r cy (bu polyetylen th x b trc khi trng). Trng cy ngay ngn v che nng, gi m cho cy sau khi trng. * Chm sc v bo v cy trng: Hi sau khi trng phi chn sc 8 nm lin tc, mi nm 2 ln vo v xun v v thu. Cn kim tra trng dm trong 3 nm u. Ni dung chm sc l xi, dy c quanh ming h, pht b cy ln t v bn phn. T nm th 2 n nm th 5 mi nm bn 2 ln. Ln mt 1kg phn chung/ cy (50% phn chung + 50% phn xanh) cng vi 20g m, 10g ln. Ln hai bn 20g m, 10g ln. Nhng nm sau vn bn 1kg phn chung/ cy nhng lng m v ln tng ln n nm th 7,8 mi gc 0.1 - 0.15kg phn m/cy v 0.2kg phn ln/cy. Pht cy bi xung quanh gc theo din tch tn cy, xi t v nht sch c trong phm vi cuc xung quanh gc. m bo rng Hi sinh trng v pht trin tt cn c nhng bin php bo v tch cc nhm phng chng cc t nn ph rng nht l Tru, B, nn chy rng, cc loi su bnh ph hoi. d, Tin trng rng. Bng 3.9: Tng cng 4.000 ha
Tin trng rng hi
Giai on 2005 - 2007 1.800 ha
Giai on 2008 - 2010 2.200 ha
(Chi tit xem biu 04 phn ph biu)
95
Tin trng rng Hi c chia lm hai giai on, giai on mt trin khai vi din tch t hn giai on hai. Do trong thi gian ny cn trin khai mt s cng vic trc khi tin hnh trng rng nh chun b mt bng, thit k trng rng... 3.5.4.3 Khai thc hoa Hi a, i tng. i tng khai thc hoa Hi bao gm ton b cc din tch rng n tui ra hoa (thng t 7 - 8 nm). Hng nm cho hai v: - V chnh: (ma Hi) thng 9,10, qu to p, sn lng cao v hm lng tinh du cao. V ph: (t qu) thng 4,5, qu nh hn, sn lng thp v cht lng tinh du km hn v chnh. b, Khi lng. Tng din tch rng Hi khai thc trong giai on 2005 - 2010 l 6.146ha (chi tit xem biu 05 phn ph biu). c, Gii php k thut. - Thu hoch qu vo lc nng ro, trnh ngy ma v lc cn sng t. - Bo m an ton lao ng v bo v vn cy lc thu hi. - Phi qu trn ct, c nng th qu c mu nu p (b ma cha phi ngay Hi s en li. Khng cht ng, phi ri mng ni thong gi, khi c nng em phi li). - Phi kh n m quy nh, ti a 13 - 14%. Khng c nhng nc si trc khi phi (t l du b gim).
96
d, D kin nng xut v sn lng hoa hng nm. Cn c vo kt qu iu tra v d bo nng xut hoa Hi ca tc gi Nguyn Ngc Bnh v Trn Quang Vit [6] d kin nng xut hoa Hi l 2,5 tn/ha. v sn lng hoa trong giai on 2005 - 2010 l 13.368 tn/nm (chi tit xem biu 05 phn ph biu).
3.5.5 Xy dng cc cng trnh h tng
3.5.5.1 Xy dng cc khu rng ging v vn m - Tip tc qun l bo v tt cc khu rng Hi ging ti 2 x Yn Phc v Bnh Phc. p ng ngun ht ging cho nhu cu trng rng Hi hng nm. - p ng nhu cu trng rng Hi hng nm cn phi u t xy dng h thng vn m vi din tch 1.000m2/vn, D kin xy dng 2 vn m tm thi hai x Trng Phi v Ho Bnh, vi cng sut 1 triu cy/nm (0,5 triu cy ging/vn). 3.5.5.2 H thng phng chng chy rng, qun l bo v rng a, Xy dng ng bng cn la. - Tt c nhng l rng trng Hi ngay t khi thit k, nht thit phi thit k, thi cng ngay h thng ng bng trng hoc bng xanh. Nu dc trn 200 th khng c lm bng trng, m phi trng ngay cy xanh trn bng cng vi vic trng rng ngay nm . - Bng trng c b rng ti thiu 10 - 16m. Khi xy dng bng trng phi x l thc b, phi kh, vun thnh gii cch ba rng 5 - 8m, t vo u ma kh.
97
- Chn cy trng lm bng xanh phi l cy c sc chng chu la gii, cy cha nhiu nc, c kh nng chu nhit cao, v dy, khng rng l trong ma kh. Cy c sc ti sinh ht v chi mnh, sinh trng v pht trin mnh. Cy trng trn bng khng c cng loi su bnh hi vi cy Hi. - D kin khi lng ng bng cn la cn xy dng l 230km. b, Xy dng trm qun l v chi canh la rng. - ni c din tch rng Hi trng tp trung cn phi xy dng cc trm qun l bo v rng. D kin xy dng 100m2. - V tr chi canh phi t ni c tm nhn xa nht, d dng pht hin cc m khi hoc la bc ln, d on c mc chy to hoc nh huy ng kp thi lc lng n dp tt la rng. Chi canh phi c cao hn chiu cao ca rng bao gm: chi chnh t v tr trung tm ca vng d chy, c tm nhn xa t 10 15km lm bng nguyn liu bn chc, chi ph c b tr trong ton b h thng chi canh, c tm nhn xa t 3 - 5km. Chi chnh v chi ph c b tr theo li tam gic, chi chnh t trung tm. D kin khi lng chi canh cn xy dng l 2 chi chnh v 5 chi ph. c, Phng tr su bnh hi. Rng trng Hi trn quy m ln v khi cy Hi trng thnh thng c su cnh cng ph hoi. Do , lm tt cng tc phng chng su bnh hi kp thi, c hiu qu cn phi thng xuyn t chc kim tra, nh gi pht hin kp thi tnh hnh su bnh hi c bin php ngn chn kp thi. Khi pht hin dng DDT, 666 bt 6% ho vi nc nng 5% phun ln thn, cnh, l.
98
3.5.6 gii php thc hin
3.5.6.1 Gii php v khoa hc cng ngh - Nghin cu ci thin ging cy Hi. p dng cc tin b khoa hc v cng ngh sinh hc to ging Hi bng phng php cy m, hom. Xy dng rng ging v vn ging Hi sn xut ra cc vt liu ging sinh trng pht trin nhanh, cho nng xut hoa cao v cht lng tinh du tt. - Xy dng v hon thin quy trnh gy trng rng Hi nhm p ng nhu cu ca ngi dn. - ng dng tin b khoa hc k thut trong ch bin tinh du Hi nhm nng cao cht lng v gi tr hng ho ca cc sn phm t hoa Hi. 3.5.6.2 Gii php v ch bin v tiu th sn phm hoa Hi a, V ch bin. Vi quy m din tch trng Hi ton huyn n nm 2010 l 11.468 ha v khi lng hoa Hi c khai thc hng nm l rt ln (n nm nh hnh sn lng hoa Hi trung bnh t 28.670 tn/nm). Do vy, tn dng ti a ngun nguyn liu hoa Hi phc v cho ch bin, ng thi to s n nh cho ngi dn th cn phi u t xy dng cc c s ch bin c quy m ph hp vi vng nguyn liu tng a bn, khuyn khch mi thnh phn kinh t trong v ngoi nc u t ch bin sn phm hoa Hi. b, V tiu th sn phm. Sn phm t hoa Hi c tiu th trong nc vi lng nh, ch yu dng xut khu sang cc nc. Do vy, nh nc cn h tr ngi sn xut trong vic tm th trng tiu th v c chnh sch bo tr, bao tiu sn phm t hoa Hi.
99
xut khu sn phm t hoa Hi trc tip sang cc nc bn, chng ta cn phi ng k tiu chun cht lng (m s, m vch). l c hi cho sn phm ca nc nh n trc tip c cc nc bn m khng cn qua mt nc th hai. Hin nay Trung Quc l nc ng k c tiu chun cht lng (thng hiu) cho sn phm hoa Hi. Do vy, Trung Quc nhp khu sn phm hoa Hi t Vit Nam ri xut khu sang cc nc khc. 3.5.6.3 Gii php v c ch chnh sch a, Chnh sch t ai. Trong nhng nm qua, nh nc ban hnh ngh nh 01/CP ngy 04/01/1995 v vic giao khon v s dng t vo mc ch nng nghip, lm nghip v nui trng thu sn trong cc doanh nghip nh nc v ngh nh 163/CP ngy16/11/1999 v giao t, cho thu t lm nghip cho t chc, h gia nh v c nhn s dng n nh, lu di vo mc ch lm nghip. y l c s php l cho vic xc lp quyn lm ch v rng v t rng i vi cc t chc, c nhn v h gia nh. Trn c s d n quy hoch s dng t n nm 2010 ca UBND huyn c ph duyt. Huyn da vo qu t c quy hoch cho lm nghip thc hin cc cng vic sau: - Cn i li qu t trn tng a bn c th c k hoch giao quyn s dng t v giy chng nhn quyn s dng t lm nghip n nh lu di cho cc t chc, c nhn, h gia nh theo ngh nh 163/CP. - Ngoi din tch t lm nghip giao cho h dn ti ch theo hn in, phn t cn li cn c vo kh nng sn xut kinh doanh ca cc h gia nh ti ch v ngi dn a phng khc, UBND x xt v ngh UBND huyn lm th tc cho thu t. Cn u tin giao t , cho thu t i vi nhng h nng dn c vn, c kinh nghim sn xut v qun l.
100
- Giao t, cho thu t, khon t lm nghip cn phi gn vi phng n sn xut cho tng h gia nh. Cc phng n sn xut phi tun th theo quy hoch pht trin lm nghip ca huyn. y l gii php gp phn quyt nh hiu qu ca cng tc bo v v pht trin rng ni chung v s thnh cng ca vic quy hoch pht tin vng trng Hi ni ring trn a bn huyn Vn Quan. b, Chnh sch hng li v tiu th sn phm. Ngoi chnh sch quy nh ti khon 2 iu 7 ca quyt nh 661/Q - T.T.g v quyt nh 178/2001/Q - T.T.g ngy 12/11/2001 ca th tng chnh ph. i vi Lng Sn c th nh sau: - Cc h nhn khon trng rng c sn Hi th ngi nhn khon s c hng ton b cc sn phm . - To iu kin th trng tiu th sn phm cho ngi sn xut. - C chnh sch h tr gi cho cc ti nghin cu to ra nhng ging c cht lng tt v nng xut cao. 3.5.6.4 Gii php v vn Vic quy hoch pht trin vng trng Hi huyn Vn Quan cng l mt trong nhng hng mc u t trong d n trng mi 5 triu ha rng ca chnh ph. Cho nn vn u t pht trin cy Hi cng c thc hin nh quy nh trong quyt nh 661/Q - T.T.g ngy 29/7/1998 ca th tng chnh ph v thng t lin B s 28/1999/T.T.g - LT ngy 3/2/1999 ca B Nng nghip v PTNT, B K hoch v u t, B Ti chnh v vic hng dn thc hin quyt nh 661. C th l: a, Vn ngn sch. Vn ngn sch do trung ng cp u t cho xy dng v pht trin rng. Bao gm vn cho bo v rng, trng rng mi, nui dng rng v u t xy dng cc
101
cng trnh h tng phc v lm sinh. u t cho bo v rng, mc kinh ph khon ti a 50.000/ha/nm, thi hn dng tin khon ti a khng qu 5 nm. u t trng rng mi bnh qun 2.5 triu ng/ha, bao gm trng v chm sc 3 nm. u t xy dng cc cng trnh phc v lm sinh nh trm bo v rng, cng trnh phng chng chy, vn m ... b, Vn huy ng a phng. c xc nh t hai ngun: Th nht l t cng sc lao ng ca ngi nhn khon trng rng Hi. Th hai l vic huy ng t ngun thu ti nguyn ca a phng. 3.5.6.5 Gii php v t chc qun l v thc hin a, V ngun nhn lc. p ng nhim v trng mi 4.000ha rng Hi v qun l bo v hn 7.000ha rng Hi hin c th huyn cn phi c tng cng lc lng lao ng qun l, lao ng khoa hc k thut v lao ng ph thng cc cp, c bit l tng cng cho cp x. u tin lc lng lao ng ti ch, c bit l lao ng th cng tham gia vo cc hot ng xy dng v pht trin vng trng Hi trn a bn huyn. b, T chc qun l. Cho n nay huyn thnh lp ban iu hnh v ban qun l d n trng mi 5 triu ha rng. thun tin cho vic t chc v thc hin quy hoch pht trin cy Hi, ban qun l d n huyn s c mt s cn b c trch nhim in phi cc hot ng c lin quan n trng rng Hi. c, T chc thc hin. * Lc lng tham gia thc hin. - Ban qun l d n trng mi 5 triu ha rng ca huyn.
102
- Cc h gia nh v c nhn trong v ngoi vng quy hoch. - Lc lng lm cng tc khuyn lm ca huyn v ca cc x. - Cc t chc khc c nhu cu trng rng Hi. * Tu theo chc nng, nhim v c th ca tng thnh phn tham gia m gii quyt nhng nhim v sau. - T chc qun l bo v rng, thit k v trng rng Hi. - Cung ng cc dch v ging, phn bn, hng dn k thut trng rng v chm sc. Phng chng chy v phng tr su bnh hi. - T chc khai thc, thu mua v ch bin hoa Hi. d, S phi hp ca cc ngnh. - Lm th tc giao t, cho thu t v cp giy chng nhn quyn s dng t cho cc t chc, h gia nh v c nhn trng rng. - Cc ngnh c lin quan phi hp cht ch gii quyt nhanh gn cc th tc v cp pht vn v kp thi cho cc hot ng trng rng Hi. - Phi hp quy hoch cc vng sn xut, khu dn c, xy dng h thng giao thng, thu li, in, nc v cc cng trnh phc li cng cng khc.
3.5.7 Hiu qu ca phng n
3.5.7.1 V mi trng - Gp phn nng cao che ph rng ca huyn t 39,4% ln 46,7% vo nm 2010. che ph ca rng tng s gp phn m bo an ninh v mi trng, gim nh thin tai, lm gim xi mn ra tri t, iu ho ngun nc, gi vng cn bng sinh thi, gp phn n nh pht trin kinh t x hi trong huyn v cc vng ln cn.
103
- To ra mi trng cnh quan p hp dn du khch tham quan du lch gp phn tng thm ngun thu cho a phng. 3.5.7.2 V kinh t nh gi hiu qu kinh t ca cy Hi trn a bn huyn, ti tin hnh d tnh kh nng u t, thu nhp v hiu qu ca mt s loi cy trng n qu chnh trn a bn huyn. Bao gm cy Hng, Na v cy Nhn. * C s tnh chi ph v thu nhp. - Cn c vo h thng nh mc kinh t, k thut p dng cho mt s loi cy nng nghip. - Cn c vo bng d ton chi ph sn xut c tnh theo thng t hng dn thc hin nh mc sut vn u t lm sinh s 09/KH ca B Nng nghip v PTNT [40]. Cn c vo iu tra c th mt s m hnh c vn cy n qu v gi c mt s loi vt t, ging, phn bn, thuc tr su, nhn cng ... ti thi im nghin cu trn c s tnh ton mt s ch tiu kinh t chnh nh NPV, BCR, IRR cho mt ha cy trng trn. Bng 3.10:
Tng hp cc ch tiu kinh t ca mt s loi cy n qu chnh
Cc ch tiu i NPV BCR IRR NPV/nm
Hi 6.5 7831.57 2.99 20% 783.16
Hng 6.5 808.85 1.38 7% 80.89
Na 6.5 11079.46 2.24 17% 1107.95
Nhn 6.5 4161.32 1.83 12% 416.13
(Chi tit xem biu 06,07,08,09,10,11 phn ph biu)
104
Kt qu tnh ton bng 3.10 cho thy gi tr li nhun dng (NPV) tnh cho 10 nm theo th t gim dn t cy Na, Hi, Nhn v cy Hng. Cy Na l cy c hiu qu kinh t nht so vi 3 cy cn li, nhng n nm th 10 tr i th sn lng qu c xu hng gim dn v chu k kinh doanh ca cy Na ngn hn so vi nhng loi cy trng khc. Cy Hng l cy c hiu qu thp nht, chnh v vy m trong nhng nm gn y din tch trng khng c m rng. Nhn l cy cho hiu qu kinh t mc trung bnh so vi cc loi cy trn, nhng do nhn l cy c chu k kinh doanh di, cy c tn ln, c kh nng phng h chng xi mn t v gi nc tt, nn vn c ngi dn u t. Qua bng 3.10 ta thy Hi l cy c gi tr li nhun dng ng sau cy Na nhng Hi l cy c chu k kinh doanh rt di (trn 100 nm) nn kh nng sinh li ca cy Hi l rt cao. Ngoi ra Hi l cy c IRR (T xut hon vn ni ti) cao nht 20%, v BCR (T xut thu nhp so vi chi ph) ca cy Hi cng cho gi tr cao nht, Do vy, t kt qu trn ta c th kt lun rng cy Hi l cy c kh nng u t sinh li cao cho ngi kinh doanh. Ngoi ra khi ht thi gian thu hoch hoa Hi ta cn thu hoch sn phm g trung bnh 80m3/ha. Sn lng hoa Hi trong 10 nm t 82.569,6 tn. Trung bnh mi nm t 8.256,96 tn v thu nhp hng nm c tnh 28.899.360 nghn ng. Bnh qun thu nhp ngi/ nm l 513.028 (ring t sn phm hoa Hi). 3.5.7.3 V x hi Bn cnh hiu qu v mi trng v kinh t, vic thc hin phng n quy hoch pht trin cy Hi cn em li hiu qu to ln v x hi. Trc y ngun thu nhp chnh ca ngi dn a phng ph thuc rt nhiu vo vic trng cy nng nghip, mt s ng bo dn tc thiu s ph rng lm ry trng ng, la ... h chn nui theo phng thc khng tp trung m ch th rng Tru, B, ln. Gi tr kinh t thu c t canh tc v chn nui nh th khng ng
105
k, li nhun thu c khng cao. Do vy, i sng ca ngi dn cn gp rt nhiu kh khn, t l ngho trn a bn huyn cn ln tnh trng thiu n cn kh ph bin. Nhng nm gn y, nh nhng chnh sch hp l v kp thi ca ng v Chnh ph. Ngi dn bit lm ch mnh t ca mnh, h ch ng u t vn, sc lao ng sn xut lu di, n nh. Vic xc nh ng hng pht trin c cu cy trng, vt nui, v h tr vn ... lm cho b mt kinh t ca huyn c nhiu thay i. Nu nh trc y s lng cng lao ng nhn ri cn kh nhiu th hin nay nh vo nh hng cy c sn Hi phn no gii quyt c nhng hn ch ny. M hnh trng Hi thu ht c rt nhiu cng lao ng. - Bng cc hot ng xy dng v pht trin rng Hi, bnh qun hng nm thu ht 8.000 - 8.500 lao ng. - Tng thu nhp cho ngi lao ng, ti sn xut c thc hin mt cch c hiu qu, gp phn gim t l i ngho, nng cao dn tr v rt ngn khong cch gia nng thn v min ni, vng ng bng v th. ng thi xo b t nn du canh, chm dt tnh trng ph rng lm ry. Cng c vng chc an ninh quc phng vng bin gii. - Duy tr v pht huy bn sc vn ho dn tc ca ngi dn Lng Sn ni chung v ca huyn Vn Quan ni ring.
106
Chng 4 Kt lun - tn ti - kin ngh

4.1 Kt lun
T nhng kt qu nghin cu c s l lun v thc tin ca quy hoch pht trin vng trng Hi huyn Vn Quan tnh Lng Sn i n mt s kt lun: - Vn Quan l vng t giu tim nng, t ai tng i rng, c v tr quan trng v pht trin kinh t - x hi, an ninh quc phng, mi trng sinh thi nh hng trc tip n vng ng Bc v trung du min ni Bc B, c iu kin pht trin mt nn kinh t ton din, trong c pht trin cy c sn Hi. - Xy dng phng n pht trin m rng vng trng Hi huyn Vn Quan va p ng mc tiu chin lc pht trin kinh t tnh Lng Sn va p ng nhu cu ca nhn dn trong vng. Nh vy, pht trin Hi cng mt lc t c hai mc tiu: thc y kinh t tnh tm v m, ng thi n nh pht trin kinh t nng h tm vi m mt cch c hiu qu. - Vn Quan l huyn c din tch rng trng Hi ln nht tnh Lng Sn cng nh trn ton quc, l vng sinh thi thch hp cho cy Hi sinh trng, pht trin tt v cho sn lng, cht lng cao. V cht lng tinh du ng u khu vc ng Nam . - Cc tim nng c bn lm nn tng cho pht trin vng trng Hi rt di do. l tim nng v t ai, kh hu, sc lao ng, ging Hi, truyn thng trng v khai thc Hi cng vi xu hng th trng ngy cng c m rng, cc chnh sch ca nh nc ang hon chnh dn c th h tr c lc cho ngi sn xut. - Quy hoch pht trin cy c sn Hi huyn Vn Quan ph hp vi mc tiu pht trin kinh t - x hi huyn Vn Quan cng nh tnh Lng Sn v ph hp vi chin lc pht trin lm nghip Vit Nam n nm 2010.
107
Mc tiu ca phng n cng l mt trong nhng mc tiu t ra trong chng trnh trng mi 5 triu ha rng ca chin lc pht trin ngnh lm nghip Vit Nam. Phng n ny nhm c th ho mt bc mc tiu pht trin lm nghip cho huyn Vn Quan. - Nhng s liu iu tra c bn c thu thp t cc c s cng vi cc ti liu nghin cu v cy c sn Hi ca cc nh khoa hc lm c s cho vic quy hoch v pht trin cy Hi ph hp vi iu kin c th ca tng a phng. ng thi nhng nhim v c xc nh trong phng n cng c phng nng nghip v PTNT, cc ban ngnh ca huyn ng gp kin. Nhng nhim v pht trin c xc nh trong phng n t c s mang li li ch to ln trn nhiu lnh vc: mi trng, kinh t - x hi. Gp phn tch cc vo cng tc xo i gim ngho v gp phn hon thnh mc tiu, nhim v ca huyn Vn Quan t ra.
4.2 Tn ti
- Vic quy hoch v pht trin cy c sn Hi trn a bn huyn Vn Quan ph thuc rt ln vo ch , chnh sch c lin quan n t ai, trong khi cc ch , chnh sch lin quan n t ai cha thc s n nh, vn c s b sung, chnh sa cho nn vic quy hoch khng th trnh khi nhng hn ch. - Do cy Hi l cy bn a c phm vi phn b hp mt s tnh ng Bc. Do vy, vic nghin cu v cc c tnh sinh vt hc ca cy Hi v nh gi thch nghi sinh thi ca cc nh khoa hc v chng cn nhiu hn ch cn tip tc nghin cu. - Hn ch c bn cho s pht trin vng trng Hi l ngoi th trng Trung Quc, th trng rng ln trn th gii cha c khai thng. Cc c s ch bin ln ca tnh cha c phc hi. H thng giao thng nng thn cn thiu nhiu. Vic lin kt trong v ngoi vng Hi nhm h tr cho ngi sn xut trong u t v tiu th sn phm cha c thit lp. Tuy vy, y l vn cn c gii quyt tm v m tnh v trung ng.
108
4.3 Kin ngh
Vi c im l cy c thi k chm sc kin thit c bn di (9 nm, k c nm trng mi) nn ngh nh nc c c ch vay v thu hi vn thch hp. Nhng h ngho mi trng Hi ln u cn min gim thu nng nghip trong nhng nm kin thit c bn v 3 - 4 nm u ca thi k kinh doanh. i vi nhng h c s h tr ca din tch Hi c cn c c ch mm do khuyn khch h tr vn sm hn. - Nh nc, tnh v trung ng cn to iu kin v tiu th sn phm qua cc th trng khc trn th gii, bo him mt phn ri ro do th trng bin ng, xy dng cc c s ch bin tinh du Hi, m mang h thng giao thng nng thn, thc y cc chng trnh khuyn nng khuyn lm, xo i gim ngho. - m bo cho vic quy hoch pht trin vng trng Hi trn a bn huyn t c kt qu cao vic giao khon t theo ngh nh 64/CP, 163/CP v ngh nh 01/CP cn c hon thin nhanh nhn dn sm xc nh quyn s hu lu di, yn tm sn xut v bo v sn xut.
109
GII THIEU VE TAI LIEU

Ti liu bn ang xem c download t website
WWW.AGRIVIET.COM WWW.MAUTHOIGIAN.ORG
Agriviet.com l website chuyn v nng nghip ni lin kt mi thnh vin hot ng trong lnh vc nng nghip, chng ti thng xuyn tng hp ti liu v tt c cc lnh vc c lin quan n nng nghip chia s cng tt c mi ngi. Nu ti liu bn cn khng tm thy trong website xin vui lng gi yu cu v ban bin tp website chng ti c gng b sung trong thi gian sm nht.
Chng ti xin chn thnh cm n cc bn thnh vin gi ti liu v cho chng ti. Thay li cm n n tc gi bng cch chia s li nhng ti liu m bn ang c cng mi ngi. Bn c th trc tip gi ti liu ca bn ln website hoc gi v cho chng ti theo a ch email Webmaster@Agriviet.Com Lu : Mi ti liu, hnh nh bn download t website u thuc bn quyn ca tc gi, do chng ti khng chu trch nhim v bt k kha cnh no c lin quan n ni dung ca tp ti liu ny. Xin vui lng ghi r ngun gc Agriviet.Com nu bn pht hnh li thng tin t website trnh nhng rc ri v sau. Mt s ti liu do thnh vin gi v cho chng ti khng ghi r ngun gc tc gi, mt s ti liu c th c ni dung khng chnh xc so vi bn ti liu gc, v vy nu bn l tc gi ca tp ti liu ny hy lin h ngay vi chng ti nu c mt trong cc yu cu sau : Xa b tt c ti liu ca bn ti website Agriviet.com. Thm thng tin v tc gi vo ti liu Cp nht mi ni dung ti liu
www.agriviet.com
110

Co So Ly Luan Va Thuc Tien de Xay Dung Vung Trong Hoi

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Co So Ly Luan Va Thuc Tien de Xay Dung Vung Trong Hoi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

1

B nng nghip & pht trin nng thn

trng i hc lm nghip ------------------

lun vn thc s khoa hc lm nghip

Chuyn ngnh: lm hc M s: 60.62.60

Ngi hng dn khoa hc

Chng 2 Mc tiu - i tng - ni dung v phng php nghin cu

K2: Kacst - Cp dc: Cp I : Cp II : Cp III : Cp IV : Cp V : - dy tng t:

< 8o 8 - 15o 16 - 25o 26 - 35o > 35o

2.4.2 Phng php thu thp s liu

Cc cng thc tnh. * Tng li nhun: P = Tn - CP (2.1)

* T xut li nhun trn chi ph:

* Doanh thu trn mt ng vn (D):

Tng doanh thu - thu Tng vn SXKD

Chng 3 Kt qu nghin cu v tho lun

. t lm nghip (c rng) : . t chuyn dng . t khu dn c . t cha s dng : : :

3.1.3 Quy hoch s dng t theo quan im bn vng

cng tc phn cp ph ca t da trn nguyn tc phn cp v nh gi chung ca hi khoa hc t Vit Vam.

Bng 3.1: Bng phn cp ch tiu nh gi chung v ph ca t Phn cp nh gi Ch tiu

>100 cm 50 - 100 cm < 50 cm

2. ph trung bng 3. ph thp 1. Thot nc tt

VI. Kh nng thot nc

VII. chnh cao a hnh

VIII. Lng ma trung bnh nm

Mc thch nghi Ch tiu

> 100 cm Tht nng (Cg4) Kh (OC1)

50 - 100 cm Tht TB (Cg3) Trung bnh (OC2)

< 50 cm Tht nh (Cg2) Thp

S max S min 1 + LgH

- T 5 - 80 : - T 9 - 150 : - T 16 - 250 : - Trn 250 :

5.286 ha 6.326 ha 12.957 ha 11.452 ha

Xut khu hoc nh tiu th SP

3.4.2 Tnh cht cc loi t d kin quy hoch pht trin cy Hi

Hng thch nghi T. T n v t

Rt thch nghi (S1) 3.786,0 3.786,0

Thch nghi TB (S2) 13.215,0 9.814,0 3.401,0

t thch nghi (S3) 12.459,0 7.168,0 1.557,0 2.076,0 1.659,0

thch nghi (N)

20.383,0 9.901,0 2.138,0 2.986,0 1.201,0 3.741,0 416,0

3.5.2 Nhng cn c quy hoch pht trin cy Hi

Tng cng 1 2 3 4 5 t nng nghip t lm nghip t chuyn dng t t cha s dng

54.944,0 7.500,0 28.760,0 957,8 741,6 16.984,6

100,0 13,7 52,3 1,7 1,3 31,0

54.944,0 8.854,0 34.977,9 1.684,4 921,5 8.506,2

100,0 16,1 63,7 3,0 1,7 15,5

T kt qu bng trn cho thy c cu din tch cc loi t ai nh sau:

Tng cng 10.695,0

Giai on 2005 - 2007 4.549,0

Giai on 2008 - 2010 6.146,0

Giai on 2005 - 2007 1.800 ha

Giai on 2008 - 2010 2.200 ha

(Chi tit xem biu 04 phn ph biu)

3.5.5 Xy dng cc cng trnh h tng

3.5.6 gii php thc hin

Cc ch tiu i NPV BCR IRR NPV/nm

Hi 6.5 7831.57 2.99 20% 783.16

Hng 6.5 808.85 1.38 7% 80.89

Na 6.5 11079.46 2.24 17% 1107.95

Nhn 6.5 4161.32 1.83 12% 416.13

(Chi tit xem biu 06,07,08,09,10,11 phn ph biu)

Chng 4 Kt lun - tn ti - kin ngh

4.3 Kin ngh

GII THIEU VE TAI LIEU

You might also like