You are on page 1of 80

Cc tn thng cn bn

( 2 gi )

Mc tiu hc tp
1. Trnh by c t chc hc, sinh l hc ca da.
2. Bit xc nh cc tn thng c bn c gp trn lm sng.
3. Nhn nh c tn thng c bn c nh hng n tnh trng da ca ngi
bnh.
Ni dung

I. T chc hc ca da
Da gm c 3 lp: Thng b, trung b, h b.
1. Thng b c 5 lp t di ln trn :
- Lp c bn
- Lp nhy
- Lp ht
- Lp sng
- Lp sng
1.1 Lp c bn: L lp su nht ca thng b gm mt lp t bo hnh tr ng st
nhau thnh hng ro , nhn to nm chnh gia, nguyn sinh cht a kim, cha nhng
ht melanin. Ri rc xen k gia cc t bo c t bo sng, t bo tua, c nhim v sn
xut ra sc t. Lp c bn c nhim v sn sinh nhng t bo mi thay th nhng t bo
c b ph hu.
1.2 Lp nhy (lp Manpighi hay lp gai): gm 5- 12 lp t bo l nhng t bo to gi
hnh a gic , cng ln pha trn cc dt dn, nguyn sinh cht a toan. Cc t bo c
nhng cu ni i thng gc t t bo ny sang t bo kia lm cho lp nhy lin kt cht
ch vi nhau.
1.3 Lp ht: gm 4 lp t bo dt hn t bo gai, nhn sng hn v c hin tng ang
h bin, nguyn sinh cht cha nhiu ht krathyalin. Nhng ht ny c l bt ngun
t nhng si trng lc. Cc cu ni th nh v ngn hn. Lp ht l lp cui cng cn
nhn v cu ni.
1.4 Lp sng: gm 2-3 lp t bo rt dt nm song song vi mt da, khng c nhn,
khng c nguyn sinh cht , ch c nhng si.
1.5 Lp sng: gm 20-25 lp t bo, l lp ngoi cng ca thng b, ch dy, ch
mng, gm nhng t bo dt khng nhn, a toan, cha y nhng mnh sng v m .
Nhng t bo sng khng cha sc t, tr ngi da en.
Bnh thng nhng t bo sng pha ngoi tch ri ri dc ra lin tc to nn
nhng vy nh nh phn bm vo qun o mu hoc quyt vi m hi, cht b thnh
ght.
Nh vy, thng b lun lun tnh trng sn sinh nhng t bo mi lp c bn,
gi ci lp ht, h bin v bong ra lp sng.
Qu trnh thoi ho ca thng b c th khi qut di 3 hin tng:
1

- Hnh th thay i dn, lc u t bo cao c trc thng ng, sau cng ngy cng dt
dn, trc nm ngang.
- Nhn cng ngy cng h bin.
- Song song c hin tng nhim ht sng, cng ln pha trn cng dy c.
Thng b khng c mch mu, c nui dng tn dch khu tr khong lin bo
v nh cc di bo bt ngun t trung b, tch gia nhng t bo c bn ri tn cng
nhng lp thng b su nht.
Nhng si thn kinh ch phn nhnh n lp y.
2. Trung b Thng b v trung b c ngn cch vi nhau bi mng y, n rt
mng chng 0,5 mm. Tn dch t trung b ngm qua mng y d dng nui dng
thng b.
Ranh gii gia thng b v trung b khng thng hng m ngon ngoo nh hnh
mi tn. Phn trung b nh ln cao gi l gai b. Phn thng b nm gia hai gai b gi
l mm lin gai. Di gai b c mt mng mng gi l th gai. Di th gai c mt
mng y, cu trc c hn gi l lp m hoc lp trung b chnh thc.
V cu trc trung b gm 3 phn:
- Nhng si chng : si keo, si chun, si li.
+ Si keo l nhng si thng khng phn nhnh, di vi micron u to bi nhng chui
polypeptit.
+ Si chun l nhng si ln hn, nhn c phn nhn nhnh hi qun, bt ngun t si
keo.
+ Si li to thnh mng li mng bao quanh mch mu, tuyn m hi. Cu trc ca
n ging ht si keo.
- Cht c bn: l mt mng nhy gm tryptophan,tyrosin, mucopolysacarit, a xt
hyaluronic...
- T bo : t bo x, t chc bo, dng bo.
+ T bo s hnh thoi hoc hnh amip, c nhn to hnh bu dc, cha nhiu ht ti lp th.
N c tc dng lm da ln so.
+ T chc bo hnh thoi hoc hnh sao ,nhn b v c hn. N c th bin thnh thc
bo, i thc bo, ng vai tr quan trng trong vic bo v c th.
+ Dng bo tham gia qu trnh chuyn ho heparin, histamin, axit hyaluronic.
Ngoi t chc li ni m trung b cn cha mch mu, thn kinh, cc tuyn m
hi, tuyn b, nang lng, lng:
- Nhng mch mu Trung b c nhng mch mu nh tp trung gai b v quanh cc
tuyn.
- Thn kinh da c 2 loi thn kinh
+ Thn kinh no tu c v myelin bao bc, c nhnh i ring bit.
+ Thn kinh giao cm khng c v myelin bao bc, chy nh trong cc bao mch mu.
Ngoi nhng nhnh thng thn kinh da cn c nhng nhnh cun trn li thnh nhng
tiu th, c 5 loi tiu th mi tiu th cho cm gic khc nhau nh:
Tiu th cho cm gic s m khu tr y trung b tp trung nhiu lng ngn tay.
Tiu th cho cm gic s m nhng nh hn tiu th trn.
Tiu th cho cm gic nng .
Tiu th cho cm gic lnh
2

Tiu th cho cm gic tip xc.


- Tuyn m hi c 3 phn :
+ Cu bi tit hnh trn khu tr trung b su v h b, c 2 lp t bo l nng t bo bi
tit .
+ ng dn on qua trung b cu trc nh phn cu nhng t bi tit.
+ ng dn on qua thng b c hnh xon c cng ra ngoi cng xon nhiu. Gm
nhng t bo c cha ht sng.
- Tuyn bn hu vo nang lng. V tr : ng tai ngoi, lch, v, sinh dc, hu mn.
Bi xut ra ngoi mt cht nh sa.
- Lng t ngoi vo trong gm:
- T bo c bn
- T bo gai
- Si lng chnh thc
Tc mc 0,33mm/ ngy, cc ni khc 0,1mm/ ngy.
- Nang lng l phn lm su xung ca thng b cha si lng v tip cn vi tuyn
b . Nm ri rc khp ngi tr lng bn tay bn chn.Mi nang lng c 3 phn:
+ Ming nang lng thng ra mt da.
+ C nang lng phn ny hp b, ti y c ming tuyn b thng ra ngoi.
+ Bao lng l phn di nht n su xung h b.
- Tuyn b nm cnh bao lng v thng vi nang lng bng ng tit.
Mi tuyn b c nhiu thu , mi thu gm nhiu lp t bo , ngoi cng l lp
t bo c bn, ri n lp t bo to cha nhng ht m , trong cng l lp t bo y
nch m ti mc qu nhiu lm cng nt t bo , chy ra ngoi thnh cht b, ng tit
c cu to bi t bo thng b.
3. H b
Nm gia trung b v cn hoc mng xng, h b l t chc m bit ho thnh t
chc m, c nhiu ngn cch bi nhng vch, ni lin vi trung b , trong c mch
mu, thn kinh phn nhnh ln pha trn. Cu trc ca mi cng ging trung b gm
nhng si keo, si chun. Trong c t bo m, t bo trn, t bo sng, t bo nhn
sng cha y m. Nhng ng mch ln nm h b u bt ngun t nhng ng
mch ca c, tr da u bt ngun t m ri mch cnh v sn t ng mch lin
sn.

II. Sinh l hc ca da
Da c nhim v
1. Che ch c th tc l bo v c th chng li s xm nhp ca vi khun, cc tc
nhn c gii, l, ho.
- Do cu trc v s bin sho khng ngng ca cc t bo thng b , nhng vi khun
k sinh trn da lun lun b y li , o thi ra ngoi cng t bo sng. Ngoi ra, mt
s men tng hp ca da cng c tc dng ngn cn vi khun pht trin nh: Lysozym
dit vi khun, Trombokinara lm ng t huyt , leucotaxin kch thch kh nng thc
bo ca bch cu,...
- iu ho thn nhit thch ng vi thi tit bn ngoi, da khng ngng bi tit m
hi, cc t bo ca tuyn m hi khi b kch thch cn tit ra mt loi men tc ng n
3

m ca t chc xung quanh. gii phng Bradykinin, cht ny lm gin cc mao mch
ca da ng thi cng gim thn nhit.
- Ngn cn nc v cc cht ho hc thm qua da . Cu to ca da tay i. Pha trong
cc t bo u trng nc, pH hi kim , cha ng rt nhiu men. Cng ra pha ngoi
, cc t bo cng kh t , pH toan mt ht hot tnh , ngoi cng ph 1 lp mng sp .
Khi m hi tit nhiu lu bin thnh amoniac, da tr nn kim pH 6,5- 7 , vi khun
v
nm c iu kin pht trin. V vy ma h bnh da hay xut hin...
2. Chc nng hp thu bnh thng da khng thm nc v c mng sp bo v .
Nhng thuc tan trong nc , khng bc hi khng thm c qua da. Nhng thuc tan
trong cn c th ngm qua da v lm tan mng sp. Nhng thuc d bay hi hp th
qua da. Nhng thuc cha m kt hp vi mng sp d thm qua da. Nhng thuc
c ion ho, tan trong du thm qua da d dng.
3. Chc nng bi tit da bi tit cht b, bo v da: chng thm nc, ngn cn s b
hi ca nclm da mm mi khng vi khun v nm. M hi v cht b lm da mm
mi, lng tc mt , mng tay mng chn bng. Nhng nu tit nhiu nc da s kh ,
nhn nheo bong vy ngi gi , thiu m da s nhp d bong vy , nhiu m da s
nhn, l chn lng gin, nhiu trng c. v lm sng phn bit c 4 loi da:
- Da bnh thng l loi da mn , sng sa do bi tit nc v m cn bng.
- Da mng tit m bnh thng nhng nhiu nc mu hng hoc nht, khi phi nng
th hay , hay gp ngopi yu ui , tng lao, d xc cm.
- Da kh t nc, nhn nheo, d b xm da, ngi yu , ngi yu gan , thn kinh b
kch thch. Khi dng thuc nn pha thuc di dng thuc m.
- Da dy th, tit m qua , d b nhim khun da.
4. Chc nng chuyn ho:
- Cn bng nc ca c th
- L ni cha nhiu mui nht: khi tim dung dch u trng da s gi 50% s lng
mui, khi n nht s gim 60% , khi dng thuc li tiu s gim 42%.
- ng gp mt phn quan trng trong qu trnh chuyn ho cc cht m, ng, m.
Tng hp mt s men, vi tamin: men tyrosinaza, lipaza, amynaza, cholinesteraza, A,
D...
5.Chc nng thu nhn cm gic:
- Cm gic s m pht hin c nh cc tiu th lng bn tay v ri rc khp c th.
- Cm gic nng lnh pht hin c nh cc tiu th trung b. Vng nhy cm nht
v, ngc , bng, mi, tai. Khi da b tn thng cm gic nng lnh b nh hng trc,
phc hi sm hn. Cc im thu nhn cm gic au pht trin hn cc im khc.
- Chc nng cm gic chu nh hng tnh trng pH ca da.

III. Tn thng c bn ca da
nh ngha: Tn thng c bn l thng tn da xut hin ch yu trong bnh ngoi
da thng xut hin sm nht v l du hiu chnh ca bnh.
Tn thng c bn l nhng tn thng c hiu ca mi mt bnh da . Nghin cu
cc tn thng c bn l mt phn rt quan trng trong vic chn on bnh.
Tn thng c bn xp lm ba loi:
4

1. Tn thng c bn bng phng vi mt da


Dt hoc vt xut hin do thay i mu sc trn da , c cc loi dt sau y:
- Dt : do gin ch ng cc mao mch gy huyt cc mch mu ca lp nh b
b vim nhim, n knh vo mt mu, s nng hn da bnh thng.
- Dt xut huyt : hng cu thot ra ngoi mch mu v v thnh mch hoc tng tnh
thm thnh mch, n knh khng mt, thay i mu sc lc, lc u mu ti sau
thm, sau tm bm ri chuyn mu vng, xanh v bin mt
- Dt thm : do tng sc t da , mu xm hn mu da bnh thng . V d: xm da
mt, dt thm trong d ng thuc hoc thc n , trong bnh hng ban c nh nhim sc
.
- Dt trng: do gim sc t da. V d: dt trng trong bnh bch bin. trong bnh lang
ben, phong bt nh.
- Dt nhim d vt: gp nhng cng nhn lm cc m than, nh my ho cht, c
khi do xm da.
-Bt bm sinh: mu en hoc mu ... xut hin t nh c th cng ln cc bt ny
cng to ra.
2. Tn thng c bn cao hn mt da
Tn thng c bn cao hn mt da bao gm ba loi:
2.1 Tn thng lng
Bn trong cha dch, bao gm:
- Mn nc: kch thc nh bng u inh gim, ht tm, bn trong cha dch trong. V
d: mn nc trong bnh chm th tng, bnh gh, bnh nm da, rm,.v.v...
- Bng nc : kch thc ln hn mn nc bng ht , ht ng, c th t 3mm-10cm
ng knh
V d : bng nc c trong bnh chc, bnh Duhring, bnh Pemphigut, bnh nhim c
da d ng bng nc...
- Mn m: cht dch bn trong l m. Mn m c th nng, m tp trung thng b.
Mn m c th su, m tp trung trung b hoc h b. V d nh trong bnh nht, vim
nang lng, sicosis,...
2.2 Tn thng chc
Bao gm cc loi sau y:
- Sn: l nhng thng tn chc ni cao hn mt da thnh hnh bn cu, hnh chp
nhn hoc hnh chp bng u, kch thc sn c th bng u inh ghim, ht k, ht
hoc to hn. Sn xut hin do tp trung thm nhim t bo phn nh b hoc qu sn
thng b .
Trong qu trnh tin trin sn c th mt i li mt vt thm mu hoc nht mu,
v sau mt hn khng li du vt g c.
- C: l thng tn chc, xut hin do tp trung thm nhim cc lp su ca trung b.
V lm sng c ging nh sn, khc ch c hnh thnh su hn sn. Trong qu trnh
tin trin c hoi t lot v li so. Kch thc ca c c th bng ht k n ht d .
V d: c lao, c phong...
- Cc gm: l thng tn chc, xut hin do thm nhim t bo phn h b, kch thc
bng ht d, qu trng hoc ln hn. Bnh thng cc ni cao hn mt da thnh hnh
bn cu. Trong qu trnh tin trin ca gm c th gm 4 giai oan:
+ Lc u ni cc cng
5

+ Sau mm mng m
+ Ri v lot
+ Cui cng ln so nhn nhm
V d: Gm giang mai, gm nm su Spotryco. Tin trin mt gm trong vng 3-4
thng.
- Xi tht: xut hin do qu trnh cc nh b, trn mt da c cc thng tn xi ln ging
nh t chc nh. V d nh: xi mo g, ht cm, pemphigut xi ( cc np gp, cc
k)
2.3 Tn thng d rng
Bao gm vy da, vy tit:
- Vy da: do nhng phin sng mt lin kt vi nhau bong ra to thnh vy. Bong vy
sinh l khng thy c. Trong trng hp bnhk l bong rt nhiu c th bong vy nh
nh vy phn, vy mng nh t giy hoc bong thnh mng ln nh bnh vy nn, hoc
d ng thuc.
- Vy tit: do cht dch kh ng li thnh vy. Tu theo tnh cht ca dch tit m phn
bit vy huyt thanh, vy m, hoc vy mu.
3. Tng thng c bn thp hn mt da
3.1 Vt trt
Ch trt mt phn thng b rt nng. V d : trt ca sng giang mai...
3.2 Vt nt
Xut hin mt tnh cht n hi ca da lm cho da cng v b nt. V d : sng
lng bn tay, bn chn, nt mp, nt cc k.
3.3 Vt lot
Do mt t chc da n tn trung b v h b, c th su hn na. Vt lot sau khi
lin da thng li so. V d : lot lao, lot su qung,...
Cu hi nh gi
I. Tr li ngn cho cc cu sau
Cu 1:
K tn 3 lp cu trc ca da:
1 ----------------------------------------2 ----------------------------------------3 ----------------------------------------Cu 2:
K tn 5 lp ca thng b t di ln trn:
1 ----------------------------------------2 ----------------------------------------3 ----------------------------------------4 ----------------------------------------5 ----------------------------------------Cu3:
Nu c im chnh ca cc t bo trong 5 lp cu trc thng b:
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------6

3 --------------------------------------------------------------------------------------4 --------------------------------------------------------------------------------------5. T bo dt khng nhn, cha y mnh sng v cht m


Cu 4:
K 3 hin tng thoi ho ca thng b:
1 ----------------------------------------2 ----------------------------------------3 ----------------------------------------Cu5:
K 3 phn chnh trong cu trc ca trung b:
1 ---------------------------- ------------2 ----------------------------------------3 ----------------------------------------Cu6:
K 3 loi si chng ca da:
1 ----------------------------------------2 ----------------------------------------3 ----------------------------------------Cu 7:
Nu chc nng ca mi loi t bo trong lp trung b
1 ----------------------------------------2 ----------------------------------------3-----------------------------------------Cu 8:
K 3 phn chnh ca tuyn m hi:
1----------------------------------------2----------------------------------------3----------------------------------------Cu 9:
K 3 phn ca nang lng:
1 ----------------------------------------2 ----------------------------------------3 ----------------------------------------Cu 10:
K tn 4 t bo trong ca h b:
1 ----------------------------------------2 ----------------------------------------3 ----------------------------------------4 ----------------------------------------II. Phn bit ng sai cho cc cu sau bng cch nh du (X) vo ct A cho cu ng,
ct B cho cu sai.
TT
Ni dung cu hi
A B
11 Lp c bn c nhim v sn sinh nhng t bo mi thay th nhng t bo
c b ph hu.
12 Lp nhy l lp t bo hnh tr, ng st nhau thnh hng ro
7

13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23

Nhng t bo lp sng khng cha sc t da


Thng b c rt nhiu cc mch mu n nui dng
H b l t chc m bit ho thnh t chc m
Da l ni cha nhiu mui nht
Dt hoc vt xut hin do thay i mu sc trn da
Bng nc c kch thc t 1-3mm ng knh
Sn l nhng thng tn chc lm su xung mt da
Vy da l do nhng phin sng mt lin kt vi nhau bong ra to thnh vy
Vy tit l do cht sng ng li thnh vy
Vt trt mt t chc da n tn trung b v h b
Vt lot mt phn thng b rt nng

Chm sc bnh nhn b Bnh Phong


( 3 gi)
Mc tiu hc tp
1. Trnh by c khi nim , nguyn nhn , cch ly truyn bnh phong.
2. Nu r triu chng bnh phong.
3. Nu c nhng vn cn theo di, chm sc iu tr bnh nhn phong.
4. Bit cch hng dn cng ng cch phng bnh.
Ni dung

1.Khi nim
Bnh phong l mt bnh nhim trng kinh din do mt loi vi trng c tn
khoa hc l Mycobacterium leprae gy nn. Biu hin ca bnh l tn thng ngoi da
v cc du hiu do dy thn kinh ngoi bin b tn hi . Bnh khng cn coi l nan y
na v c thuc cha khi hon ton . Bnh khng gy ra cht ngi , tuy nhin nu
khng c pht hin sm v iu tr kp thi bnh c th li cc tn ph , cc di
chng trm trng . Bnh cn c tn gi l bnh phung, bnh hi, hay bnh ci.

2. Nguyn nhn
-L mt loi vi trng c tn khoa hc l Mycobacterium leprae , do nh bc hc
ngi Nauy tn l Hansen tm ra nm 1873. Nn vi trng cn c tn l Hansen (vit tt
l BH).
-Vi trng c hnh que thng, hoc hi cong nn cn gi l trc khun phong. Di 1-6
Micro met, rng 0,2- 0,5 Micro met, khng c lng, khng c v , khng sinh nha bo,
c mt lp m bao bc quanh thn nn khng b cn v axit ty nhum hnh thi thay
i tu theo sc khng ca c th, hnh th lm sng , tc dng ca thuc.
-Trc khun phong c i tnh vi da v thn kinh , nim mc mi , trong c th ngi
bnh n thng khu tr da , thn kinh nim mc mi, ng h hp trn ...
- C sc khng yu , khi ra khi c th ngi , trc khun phong ch sng c 12 ngy trong ngoi cnh.
8

- Nu ngi bnh c iu tr bng Rifampycin trong 5-7 ngy, hay DDS n thun
trong 6 thng trc khun phong b tiu dit khng cn kh nng gy bnh .
- Trc khun phong nhn ln 1 cch chm chp , chu k phn i l 12-13 ngy.

3. C ch bnh sinh
Vi khun phong khi xm nhp vo c th ngi qua da v nim mc b xy xc
ph thuc vo sc khng ca c th ngi s xy ra cc tnh
trng sau:
- C th c sc khng tt lm vi khun khng nhn ln c ( gp ngi lnh),
trng hp ny chim i a s.
- C th ngi c sc khng trung bnh: vi trng nhn ln n khi s lng s
xut hin tn thng dt phong u tin ( Thi gian nhn ln trung bnh 3 nm gi l
thi gian bnh).
Ngha l, sau khi vi khun vo c th, c th sinh ra khng th ( lympho T)
kch
thch ni m sinh ra t bo bn lin tin ti n vi khun . Sau c th v vi khun tip
tc u tranh theo khuynh hng:
Nu lympho T huy ng kch thch ni m hot ho cc t bo, cc t bo i thc
bo ( t bo trn, t bo thm nhim) lm bin thnh t bo khng l hoc t bo bn
lin. To nn nhng thm nhim hnh nang ngay ti ch. Khi thm nhim mnh
phn ln cc dt t khi. Nu khng t khi ngay ti ch xut hin cc phn ng do cc
t bo bn lin, khng l, lympho, t chc x to thnh nang . Cui cng to ln to
thnh mng c . Nang hnh thnh khi s c mt ca vi khun, n tn ti mt thi gian
sau thnh t chc x v so v sau phn ng vim cng mt v tn thng ngy
cng lan rng. Khi sc khng tt mng c c kh nng t khi 50%.
- C th ngi khng c sc khng: tc l lympho T khng pht huy tc dng (vi
trng phong nhn ln khng b tiu dit) nn tn thng t dt phong ban u vi khun
nhn ln cng ngy cng nhiu v cc i thc bo n n nhiu vi khun hn lm i
thc bo to hn bnh thng cha vi khun . Nhn t bo dn b thoi ho , mng t
bo b v , i thc bo tung ra cc vi khun li thm nhim vo cc t bo khc . S
thm nhim ngy mt tng ln t trung b n h b. (Tn thng trn lm sng ca
bnh lan rng v thm nhim su hn).
3.1. Ngun ly trong bnh phong
Bnh nhn b bnh phong c bit cc bnh nhn th nhiu vi khun m cha
c iu tr.
3.2 . ng ly truyn
- Bnh phong trc tip ly truyn t ngi ny sang ngi khc do tip xc, tuy
nhin
phi tip xc lu di mi c kh nng ly bnh.
- Trc khun phong bi tit ra ngoi c th ngi bnh t tn thng da v nim mc
mi ,hng.
- Trc khun phong cng vo c th ngi lnh qua ng da v nim mc b xy
xc
- Bnh phong khng ly truyn qua cc ng gin tip khc.
3.3. C th cm th
9

- Gii: Cc nghin cu cho thy t l b bnh nam cao hn n.


- Bt k ai, chng tc no cng c th b bnh phong.
- Tui cng tr cng d b bnh, nam b nhiu hn n.
- Cc yu t nh v sinh, mi trng, hon cnh sng...u tun theo quy lut ca cc
bnh nhim trng .
- Bnh phong l mt bnh ly , nhng kh ly v t l ly lan thp, v ly chm:
+T l ly lan gia v v chng (khi 1 trong 2 ngi bi bnh )l 3-6%.
+ Con ci ca bnh nhn phong c sinh ra v ln ln trong tri phong t l b
bnh l 3%.
+Nhng cn b phc v trong cc tri phong hay cc khu iu tr bnh nhn
phong, khng thy c ai b mc bnh nh bnh nhn

4. Triu chng ca bnh phong


Bnh phong lun c 2 loi triu chng i km vi nhau l triu chng ngoi
da v triu chng thn kinh.
4.1.Triu chng sm ca bnh phong
- Tn thng ngoi da:
+Mt vi dt da c thay i mu sc c th mu hng , mu trng hoc hi thm.
+Kch thc b bng ng xu hoc ln hn.
+Hnh trn hoc hnh bu dc.
+Gii hn r.
+V tr thng gp chn, tay.
- Tn thng thn kinh:
Biu hin ri lon cm gic i t nh n nng :
+ Cm gic kin b , mng nhn chng, trn b mt thy vng ...ti i ti li nhiu ln ,
xoa i xoa li khng ht .
+ Chm kim khng au , p nc nng lnh khng phn bit c (vi khun a n vo
u mt thn kinh ngoi bin v gy hu hoi thn kinh).
4.2.Triu chng mun ca bnh phong
- Triu chng ngoi da biu hin cc tn thng:
+ Nhng m da thay i mu sc : so vi mu da bnh thng , gii hn
kh xc nh , b c th g ln hoc trung tm hi b g ln, c mu .
+ Mng c : hnh trn hoc bu dc gii hn r, b ni cao gia hi lm xung , s
lng 1-2 mng .
+ U phong : T nhng m da thm nhim nu t bo thm nhim n h b tn
thng to thnh u : l nhng khi t bo i da ln mu , gii hn m, s vo chc,
rt bng ; u nu khu tr mt c bit trn to ln ng vn li lm ging nh sng
no , di tai lm tai to, mt s t , tay lm tay sng nh qu chui .
+ Cc phong: L nhng ht hnh bn cu kch thc bng ht , ht ng ni cao
hn mt da, mu , s vo chc, s lng nhiu phn b i xng b mt bng .
- Tn thng thn kinh
+ Cc dy thn kinh song song vi tn thng da cng b vim (thn kinh tr, quay,
gia , c nng ; mt ; chy sau ; mc chung. )
Khi b vim th vim to ng u hoc vim to , nh khng u .
10

+ Gy ri lon cm gic ti vng da b tn thng : mt cm gic au, nng lnh ,


mt xc gic .
+Ri lon bi tit : Gim tit m hi v khng ra m hi lm da kh bng .
+Ri lon vn ng : L hu qu ca vim dy thn kinh dn n lit , teo c, mt
phn x gic mc , co cc ngn chn tay...
+Ri lon dinh dng : Rng lng my lng mi, lot dinh dng, lot g , da kh
teo dy sng ...
4. 3.Tn ph trong bnh phong
- Bnh phong l mt bnh khng gy ra cht ngi nhng d gy ra tn ph.
- Tn ph khng nhng nh hng n sinh hot, kh nng lao ng ca ngi bnh
m cn l ngun gc ca nhng thnh kin sai lm v bnh phong.
- Mun phng nga tn tt phi bit nguyn nhn gy ra tn ph.
Nguyn nhn gy ra tn ph trong bnh phong l do vi khun phong nhng khng
phi mi tn thng u do vi khun gy ra . C 2 loi tn thng:
a. Loi tn thng do bnh gy nn l loi tn thng do vi khun phong trc tip xm
nhp vo da, thn kinh v cc t chc khc gy nn.
Nu khng c pht hin sm , iu tr ng phc bnh nhn c th b tn
ph . Cc loi hnh tn ph c nh hng trc tip ti sinh hot , kh nng lao ng ca
ngi bnh.
+ Tn thng da gm : dt, mng c, mng thm nhim, u, cc,..
+ Tn thng thn kinh bao gm thn kinh cm gic ( mt cm gic s m, nng lnh,
au n) , thn kinh giao cm ( gim bi tit m hi lm da kh) , thn kinh vn ng
(gy lit c : c ngn tay, ngn chn, chn ct cn, mt th,...)
b. Loi tn thng do bnh nhn khng c gio dc y t tt khng bit chm sc
bn tay, bn chn mt cm gic, phng trnh thng tn mt dn n ct rt ngn tay,
ngn chn, bn tay, bn chn, gim st th lc nghim trng, m lo,..
Cc loi hnh tn ph thng gp : ch yu tn ph tay, chn, mt.
- Mt cm gic bn tay, bn chn.
- Da kh nt n
- C cng ngn tay, ngn chn khng rui ra c
- Lot lu khng lnh cc ngn tay ngn chn , lot l o ( g), lot dinh dng.
- Ct rt ngn tay, ngn chn, bn tay, bn chn.
- Chn ct cn
- Rng lng my
- Ngt mi c khi hay chy mu cam do sp cu mi
- Mt : mt khng nhm kn c, vim mng mt th mi( mt th, au), mt cm gic
gic mc
- Chng v to n ng

5. Triu chng cn lm sng


Tm vi trng phong bng cch:
- Trch th bnh phm ti di tai, tn thng hoc nhoay nim mc mi
- C nh trn tiu bn.

11

- Nhum Ziell neelssen s thy trc khun phong hnh que thng ng thnh b bt
mu hng ( l ca Fucxin) trn vi trng mu xanh nht ( l mu ca Xanh
Methylen) .

6. iu tr bnh phong
6.1. Phc 1 : Dng cho bnh nhn thuc nhm t vi khun
-Rifampicin 600mg: mi thng 1 ln ung c kim sot
-DDS
100mg : t ung hng ngy .
Thi gian iu tr 6 thng
6.2.Phc 2 : Dng cho bnh nhn thuc nhm nhiu vi khun :
-Rifampicin 600mg: 1thng ung 1 ln c kim sot .
-Lampren
300mg:1thng ung 1 ln c kim sot .
-Lampren
50mg : t ung hng ngy .
-DDS
100mg: t ung hng ngy .
Thi gian iu tr 12 thng hoc 24 thng

7. Chm sc
7.1 Nhn nh
c k hoch chm sc cho ngi bnh cn:
-Nhn nh c bnh nhn c tnh trng bnh giai on sm hay mun
-Nhn nh c sc kho ( sc khng ) ngi bnh .
-Kh nng c cc nguy c b tn tt.
-Tin lng c tnh trng ngi bnh.
7.2 Chn on bnh phong
7.2.1.Chn on xc nh Khi c 1 trong 3 du hiu sau:
-Thng tn da km theo mt cm gic .
-Tn thng dy thn kinh ngoi bin (dy thn kinh ngoi bin b vim , sng to
au gy mt cm gic c vng da , km theo yu c , lit c teo c)
-Tm thy trc khun phong ti tn thng da hoc thn kinh.
7.2.2 Chn on th : n gin ho v d p dng iu tr iu kin c s, nm
1982 T chc y t th gii phn bnh phong ra lm 2 nhm :
+Nhm t vi khun ( PB - Paucibacillary) bao gm cc bnh nhn
-C 1-5 tn thng ngoi da, mt cm gic
-Khng tm thy vi khun phong ti cc thng tn
-Khng c hay ch c 1 dy thn kinh b tn thng
+Nhm nhiu vi khun ( MB Multibacillary)
- C trn 5 tn thng ngoi da.
- C trn 1 dy thn kinh b tn thng ( BI +)
- Tm thy vi khun phong ti tn thng.
7.2.3.Chn on phn bit
- Hc lo : Thng tn ca hc lo cng ging phong th c nhng hc lo th nga,
phong th t
-Lang ben: L mt loi nm nng hay gp tui hc sinh. Thng tn da trng hoc
hng c vy, nga . Cc dt trong phong khng c vy v khng c cm gic .
-Bch bin l cc mng da trng bng ng xu hoc to hn, v tr gp mt, c, ngc.
Khng nga, khng t.
12

-Chm kh l cc dt da trn c vy nga nhiu, v tr hay gp xung quanh ming, m,


mi.
-Cc bt sc t bm sinh b t khi mi . Thng tn l cc dt thm tm, hay hng,
khng nga , khng t. V tr thng gp mng, mt.
-Vim tc ng mch hay gp ngi ln tui . Thng tn khu tr ngn tay, ngn
chn. Cc ngn lnh but tng cn, n n hoi t, lot, ct cc t, chm kim vo
bnh nhn au but. Bnh phong cng c th rt nhng chm kim vo khng au.
Cc bnh da khc tn thng ngoi da ging bnh phong nhng khc vi bnh
phong l khng c mt cm gic ti tn thng .
Mc tiu t c: nhm pht hin sm, iu tr kp thi v phng chng
tn tt cho tt c bnh nhn trong cng ng , c mt x hi khng cn bnh phong,
c quan im ng v bnh phong v xo i cc mc cm sai lch v bnh phong t
lu i.
7.3 Nhng can thip ca iu dng
Ch chm sc c bn
- Bnh nhn bo v da hng ngy trnh da v nim mc b tn thng, xy xc,
l lot, nt n, bng,...
- Chun b v tm l cho ngi bnh : t gic tham gia cc hot ng chm sc khi
c hng dn, hp tc vi cn b y t....
- n dinh dng, tng cng hoa qu ti, nng cao th trng.
- V sinh chm sc, bo v tn thng da, nim mc, tn tt hng ngy: ch d vt
cm vo tay, chn, ri vo mt...
- Hng dn ngi bnh chm sc bn tay mt cm gic:
Bn tay l mt cng c quan trng lm mi sinh hot hng ngy. Phi gi bn tay
mt cm gic , trnh mi yu t gy ra thng tch bn tay. T nhng thng tch ny
bn tay c th c rt v d hnh.
+Bn tay mt cm gic khi b tn thng thng khng bit . V vy, phi suy ngh
trc khi lm xem vic liu c gy thng tch khng. Phi chn vic lm ph hp t
gy thng tch.
+ Khi gn la, cc vt nng, nc si phng gy bng c quai lt hay cn cm bng
g. Khng bao gi bc ni xoong ra khi bp ang un m khng c vi lt hay khng
c que bc. m chm la ht thuc lo hay thuc l phi di. Ht thuc l ph c
tu. Ca cc hay chn ung nc phi c c vi lt khi cm ung.
+ Khi cm vo cc vt sc nhn phi thn trng cc vt khng m vo tay hay
ct t tay nn dng gng tay vi dy cm.
+ Cc cng c lao ng qu cng s gy ra nhng chn thng mt s vng bn tay.
Cn cng c phi nhn mm hoc phi lt bng vi hay bng dy cao su.
+ Lao ng lu phi ngh quan st xem tay c b vt , xc, nt phng, lot hay chy
nc, vt chy da, nu c phi ngng ngay ngn chn lot su thm.
+ Cc vt thng d nh cng cn sn sc: ra sch, bng, bi thuc v ngh.
+ Cc vt bng cng phi chm sc bng li bn tay ngh, phi xem xt nguyn nhn
gy nn bng.
13

+ kch thch tun hon mu ti khu vc bn tay c 30 pht lm vic nng phi
bn tay ngh 1 ln , nm bp bn tay, gi tay ln cao, h tay xung thp.
+ Gim ti thiu s dng bn tay trong cc cng vic nng nhc, nu khng n s lm
cho vt thng b i b li cng mt ni.
+ Khi bn tay mt cm gic thng b kh da , lm nt n bn tay , ngn tay to thnh
nhng vt thng ng to iu kin cho vi khun xm nhp vo trong. Phi ngm tay
vo nc sch 2 ln trong ngy, mi ln 30 pht. Sau phi xoa du cho bn tay m
c lu di.
- Hng dn ngi bnh chm sc bn chn mt cm gic : Bn chn l phn hay b tn
hi nht v n mang tt c trng lng ca c th khi i li. Bn chn cng hay b
thng tch v n tip xc v n tip xc vi cc vt rn nh t khi i li.
+ Phi kim tra bn chn sau khi lm vic . m no cng phi kim tra bn chn
trc khi i ng xem c im no , au v nng khng. Xem c vt phng bn
chn v gt chn. Xem c vt ct , vt b m thng , vt lot, c m gan bn chn
khng.
Tm ni nng v phn bn chn b vim nhim thng nng hn cc vng xung quanh .
Nu khng th xoay bn chn quan st gan bn chn c th nn dng gng
xem gan bn chn hay nh mt ngi khc xem h.
Ngm c 2 bn chn vo nc sch phng kh da , mi ln 20-30 pht. Sau phi
xoa du cho bn chn gi c m lu hn.
+Giy dp : giy c, giy mi cng phi xem xt hng ngy. Kim tra giy xem c
inh hay vt nhn m vo, giy c rng qu hay cht qu khng, xem c rng gt
khng hay xem c hp 2 bn bn chn khng, giy phi m bo phng c cc inh
hay vt nhn cm vo lng bn chn, giy phi xan u trng lng c th vo gan
bn chn, ca giy phi cng vt nh khng m xuyn qua lp m vo
bn chn nhng cng phi m bn chn ngi bnh khi tip xc khng b au rt hay
phng rp.
+ Bt tt phi c kim tra tm nhng ni m t hay vt mu m v n phn nh gm
bn chn c thng tch m v nh vy phi khm tht cn thn k lng gan bn
chn
v c k hoch chm sc.
- Hng dn chm sc mt cho bnh nhn phong:
+ Quan st mt hng ngy tm cc triu chng v du hiu ca bin chng.
+ Khi mi mt b yu hay b h , phi luyn tp nhm mi mt tht mnh hng ngy mi
ngy 3 ln, mi ln 40-50 ln trnh bi ri vo gic mc
+ i m rng vnh hay eo knh rm trnh nh sng qu chi vo mt.
+ Nu thy mt kh phi nh loi du c bit thuc chuyn khoa mt.
+ Ra mt v mt hng ngy gi mt cho sch s.
+ Phi i khm thy thuc chuyn khoa mt khi thy amt c cc nhim trng phng
bin chng nng thm.
-Phc s dng ng : ng dng, liu lng, thi gian dng hng ngy, dng lin
tc ngay khi bnh nhn c xut hin tn thng lot, chy nc, m bn tay, bn
chn, mt nh nu trn v phi hp chm sc ti ch khi c tn thng .
7.4 nh gi v theo di
7.4.1. nh gi xem bnh nhn c nguy c b tn tt t c bin php phng trnh
14

kp thi , hu hiu.
nh gi v ghi chp tnh trng tn tt nh k : mt, cc dy thn kinh, bn tay,bn
chn. C th:
- Hi bnh s : c tnh trng tn thng mt, tay, chn cha? b cn phn ng
phong ln no cha?
- Khm lm sng: xc nh cc dy thn kinh c vim, sng au, vng mt cm gic
c c yu teo c, mt c tn thng...
- Xc nh nhm nguy c kh nng b tn tt.
- Xc nh nhm nguy him: c tn tt ang tin trin xu.
7.4.2. Theo di
- Din bin tn thng lm sng thng qua vic nh gi nh k: tn thng da , thn
kinh c v s xut hin tn thng mi, cc cn phn ng phong, nhit c th, cc
khp c vim au, cc tn tt c v tn tt mi...
- Din bin xt nghim vi khun ti tn thng.
- Theo di cch thc hin ung thuc ngi bnh c u n khng c ng phc
khng: i vi liu hng thng, liu hng ngy.
- Theo di v x tr cc tc dng ph ca thuc : nga, ni my ay, st, mt mi, ri
lon tiu ho , vng da, vng mt , du vng gan, i t , ph mt , xut hin hng ban
nt, au khp,..
- Phng trnh tn tt ca bnh nhn c bit chm sc tn thng tay chn khi mt cm
gic , da kh nt n hoc phng nc do bng... v t pht hin du hiu bt thng bo
cho cn b y t ngn chn tn tt.
- Theo di din bin lm sng sau khi ngng thuc iu tr : th t vi khun theo di 3
nm , th nhiu vi khun theo di 5 nm bng cch 1 nm khm li cho bnh nhn 1 ln
nu c nghi ng ti pht phi mi hi chn v lm xt nghim tm vi khun kp thi.
- Ch n ung ngh ngi, sinh hot ca bnh nhn.
7.5 Gio dc sc kho
- Gii thch v bnh phong l mt bnh ngoi da cng ging nh cc bnh ngoi da
khc m ngi bnh mc phi. M t tm tt cho bnh nhn bit v bnh .
- Gii thch ng ly v nu khng pht hin sm, iu tr kp thi s xy ra tn tt
sut i.
- Khuyn khch, ng vin ngi bnh an tm tch cc iu tr, ho nhp vi gia
nh
v cng ng.
- Hng dn v iu tr : M t tm tt v phc iu tr , cc thuc thit yu (
c
hiu) cn trng, cn thit.
- Ch dn cho bnh nhn cch thc s dng thuc, gii thch cc tc dng ph ca
thuc, khuyn khch bnh nhn tun th iu tr cng ng trong vic phng bnh.
7. 6 Phng bnh
- Thc hin :
+ Gi gn v sinh , c li sng vn minh, khng khc nh ba bi .
+ Trnh xy xt trong khi lao ng .
+ Khi c tn thng trn da ng nghi ng thay i mu sc km theo t b mt
cm gic nn n c s y t khm v xc nh bnh ngay .
15

+ Mi thnh vin trong cng ng c kin thc c bn v bnh phong v tham gia
nhit tnh cng ngnh y t pht hin sm v iu tr kp thi cho ngi bnh , mch bo
ngi c bnh i khm v iu tr khi c biu hin sm ca bnh.
+ Bn bin php phng trnh tn ph cn quan tm: pht hin sm, iu tr kp
thi v ng phng php, phng trnh tn thng cho bn tay, bn chn mt cm gic,
phng trnh thng tch mt do chng h mi.
- Mun cho cng tc phng chng phong c hiu qu th phi c s phi hp gia
ngnh y t ( cn b y t c s) vi bnh nhn, bnh nhn cng ng gp vai tr quan
trng nh thy thuc.
- Cc nhim v ca bnh nhn bao gm:
+ Bit cc du hiu sm ca bnh t phng trnh.
+ Bit cch pht hin cc du hiu ca phn ng phong, c bit l vim dy thn kinh.
+ Bit cch pht hin cc tin trin xu ca tn tt.
+ C hnh ng ph hp v kp thi pht hin ra cc du hiu trn.
+ Bit t chm sc, bo v bn tay bn chn, mt mt cm gic, khi c thng tch.
+ Bit bo v chm sc mt.
Cu hi nh gi
I. Tr li ngn cho cc cu sau
Cu 1:
K 5 biu hin v tn thng da trong triu chng sm ca bnh phong:
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------3 --------------------------------------------------------------------------------------4. Hnh trn hoc bu dc
5 --------------------------------------------------------------------------------------Cu 2:
K 2 tn thng thn kinh trong triu chng sm ca bnh phong:
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------Cu 3:
K tn 4 tn thng da trong triu chng mun ca bnh phong:
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------3 --------------------------------------------------------------------------------------4 --------------------------------------------------------------------------------------Cu 4:
K tn 5 tn thng thn kinh trong triu chng mun ca bnh phong:
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------3 --------------------------------------------------------------------------------------4 --------------------------------------------------------------------------------------5 --------------------------------------------------------------------------------------Cu 5:
16

K 2 loi tn thng tn ph trong bnh phong:


1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------Cu 6:
K 3 tnh cht ly truyn ca bnh phong:
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------3 --------------------------------------------------------------------------------------Cu 7:
Chn on xc nh bnh phong cn 1 trong 3 du hiu :
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------3 --------------------------------------------------------------------------------------Cu 8:
K 3 tiu chun chn on th phong t vi khun:
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------3 --------------------------------------------------------------------------------------Cu 9:
K 3 tiu chun chn on th phong nhiu vi khun:
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------3 --------------------------------------------------------------------------------------Cu 10:
Nu 4 bin php phng chng tn ph:
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------3 --------------------------------------------------------------------------------------4. Phng trnh thng tch mt do chng h mi
II. in t hoc cm t thch hp vo trng:
Cu11: Biu hin ca bnh phong l tn thng(A) ----------------------------------- v cc du hiu do(B)--------------------------------------------------------------- b tn hi
Cu12: Bnh phong khng gy ra cht ngi , tuy nhin nukhng(A)------------- ------------------------v (B)------------------------ kp thi bnh c th li
cc(C) ---------------------------,-------------------------------trm trng .
Cu 13: Bnh phong lun c (A)------------------------triu chng i km vi nhau
l triu chng(B) --------------------------v triu chng(C)----------------------Cu 14: Mc tiu ca chng trnh phong nhm(A)--------------------------------sm ,
(B)--------------------------kp thi v phng chng (C)---------------------------cho tt c bnh nhn trong cng ng.

17

III. Phn bit ng sai cho cc cu sau bng cch nh du (X) vo ct A cho cu
ng, ct B cho cu sai.
TT

15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25

Ni dung cu hi
Bnh phong l mt bnh di truyn.
iu tr bnh phong phi theo cng thc a ho tr liu.
Khi b mc bnh phong ngi bnh phi c vo khu iu tr tp
trung trnh ly lan cho cng ng v ngi nh
Khi iu tr nu bnh nhn c st, au khp phi bo ngay cho cn b
y t theo di bit x tr kp thi.
Bnh phong khc cc bnh ngoi da khc l lun c biu hin ri lon
cm gic ti vng da b tn thng
Bnh phong do virus gy nn
Bnh phong ly lan nhanh v d ly
Bnh phong khi iu tr phi nm vin theo di cn phn ng
Khi b bnh phong khng nn xy dng gia nh
Bnh phong iu tr kh khi
Bnh phong bao gi cng gy ra tn ph

IV. Chn cu tr li ng nht bng cch khoanh trn vo ch ci u cu


Cu 26: Trc khun phong ch sng ngoi cnh:
A. 6 gi
B. 12 gi
C. 1-2 ngy
D. 3-4 ngy
E. 5-6 ngy
Cu 27: Chu k nhn ln ca trc khun phong l:
A. 12-24 gi
B. 3-5 ngy
C. 5-8 ngy
D. 10-11 ngy
E. 12-13 ngy

Chm sc bnh nhn b BNH GIANG MAI


Syphilis
( 2 gi)
Mc tiu
18

1.
2.
3.
4.
5.

Trnh by c khi nim, nguyn nhn, cch ly truyn bnh giang mai.
Nu r cc thi k v triu chng ca bnh giang mai.
Trnh by c chn on v nguyn tc iu tr giang mai.
Nu c k hoch chm sc, theo di iu dng bnh giang mai.
Bit cch hng dn cng ng cch phng trnh bnh giang mai.

Ni dung
1. Khi nim
L bnh nhim khun kinh din do xon khun giang mai gy nn. Bnh tin
trin qua 3 thi k vi cc biu hin lm sng in hnh. Nhng bnh cng c th khng
biu hin triu chng lm sng v c gi l giang mai kn . Bnh giang mai ly truyn
ch yu qua ng tnh dc, ngoi ra cn ly qua ng mu v m b giang mai truyn
cho con trong thi k mang thai.

2. Nguyn nhn
- Xon khun giang mai c tn khoa hc l Treponema pallidum , l mt loi xon
khun nht ( khi nhum khng bt mu Arinilin) do 2 tc gi c tn l P. Schaudinn v
E. Hoffman ngi c tm ra nm 1905.
- c im ca xon khun: kch thc trung bnh di 5-15 micro mt , rng 0,20,5 micro mt, hnh xon l xo u n c 6-15 vng xon. Di ng theo kiu cu trc
l xo . Sinh sn bng cch t ngang ra lm i .
- Xon khun giang mai c sc khng yu: nhit 450C cht trong vng 45
pht, cc dung dch st khun nh Cloramin hoc axit nh 600C cht ngay trong vng
vi pht. Khi ra khi c th Treponema pallidum sng c vi ngy, vi khun sng
lu hn mi trng m v trong xc ngi cht .

3. C ch bnh sinh
Treponema pallidum xm nhp vo c th ngi qua 3 ng ly sau:
- Qua ng tnh dc khng c bo v( khng dng bao cao su hay dng bao cao
su khng ng cch).
- Qua ng mu: Ly qua dng c dng chung khng c tit khun nh bm
kim tim, dng c chm chch vo da, ly do truyn mu v cc sn phm ca mu,
mnh ghp c quan, t chc b giang mai.
- Ly truyn t m sang con: tr b mc bnh giang mai bm sinh do m b bnh
truyn cho con trong thi k mang thai qua rau thai.
Thi k I, Treponema pallidum i theo ng mu vo c th. thi k II, Trepone
ma pallidum tp trung nhiu trong mu nn cn gi l thi k nhim khun huyt rt
d ly lan cho x hi cha nguy him cho bnh nhn v tn thng nng, tri li thi
k III Treponema pallidum i su vo da v t chc di da, cc c quan ph tng nn
khng nguy him cho x hi m nguy hi cho chnh ngi bnh. Treponema pallidum
xm nhp vo c th ngi bnh theo mt trnh t : t tn thng xy xc v tr tip
xc vo mu sau khu tr cc c quan ph tng, da v thn kinh, nn tu theo s
khu tr ca Treponema pallidum trong c th ngi m biu hin triu chng lm sng
v cn lm sng qua cc thi k khc nhau.
19

4. Triu chng lm sng


4.1 Giang mai thi k I
- bnh: Trung bnh 3-4 tun sau khi b ly bnh v sm nht l 10 ngy mun
nht l 90 ngy .
- Biu hin : l mt tn thng n c xut hin ngay ch xon khun xm
nhp vo c th gi l sng giang mai( Chancre Syphillis). Sng c c im: l mt vt
cht nng , nh tht ti, khng c b , gii hn r, y sch v rn nh t ba, hnh
trn hoc hnh bu dc, b mt bng phng, khng nga, khng au khng lm m. D
khng c iu tr sng cng t lnh sau 4-6 tun nhng cng c th li mng
nhim cm cng rn mu trng ng trong mt thi gian hoc c th ti ni xut hin
cc triu chng ca giang mai thi k II : mng nim mc, mng sn,.. Thng ch c
mt sng n c v i a s b phn sinh dc.
+ Nam gii hay gp rnh quy u, thn dng vt, bao da quy u, trong l
niu o ,..
+ N gii khu tr mi ln hoc mi b, m mn, m vt, c t cung, thnh m
o him gp.
Tn thng sng c th gp ngoi b phn sinh dc do tip xc trc tip : ngn
tay, mi, li, v,...do giao hp ng gii nn xut hin : mi, trc trng, hch nhn
khu ci, hng, hu mn...
Bao gi cng c vim hch km theo, hch vng ln cn, hch rn khng au, di
ng c khng dnh vi nhau, khng lm m. Trong m hch vim c mt hch to
tri ln gi l hch cha.
4.2 Giang mai thi k II
-Thi gian trung bnh t khi xut hin c sng n giang mai thi k II l 6-8 tun
v tin trin trong 2 nm.
-L thi k xon khun lan to ton thn gy tn thng da, nim mc v cc
triu chng ton thn.
4.2.1 Ton thn thng kn o cng c khi xut hin triu chng rm r nh nhc u
, chng mt, km n, gy st, st nh lin tc hoc st nng tng cn.
Bnh nhn c biu hin au nhc xng di , c khp v au nhiu v m. i khi
c biu hin nut kh , khn ting.
Triu chng tng i c hiu buc bnh nhn n khm l: Rng tc, vi c
im rng tc kiu rng tha( tc rng tng ch mt nh kiu rng quang) nu khng
c iu tr s rng ton b tc. Km theo c th rng lng nh : rng 1/3 lng my,
lng nch, sinh dc, ru...
4.2.2 Tn thng da c nhiu dng tn thng, khng nga, khng au, lan to, i
xng, a dng, phc tp . Cc biu hin :
- o ban giang mai( Roseole): L nhng tn thng mu hng hoa o hoc
sm ( do gin mch xung huyt), bng phng vi mt da, n vo khng thy rn, hnh
trn hoc bu dc, ng knh t 1 hay vi minimt n 1 cm, khng thm nhim,
khng nga , khng bong vy.
+ V tr : cnh tay, vai, ngc, lng, bng,.. trn u gy rng tc kiu rng tha.

20

+ Tin trin: o ban tn ti vi ngy n vi tun ri ln i li cc vt trng


loang l vng ngc c gp trn ph n da trng mng gi l vng v n. C khi tn
ti lu v tr nn thm nhim to nn sn giang mai.
- Sn giang mai( S. Papuleuses) : L tn thng hay gp nht v c bit nht ca
bnh giang mai. Sn t vi mm n 1 cm ng knh. Tn thng sn thm nhim, lc
u mu sm hoc ng sau chuyn thnh nu ri tm n ti nht v cui cng
nhim sc t hoc mt sc t. Thng xut hin nhiu t nn sn nhiu la tui khc
nhau.
+ V tr : Lan to ton thn, nhiu nht thn v t chi, khi lng bn tay, bn chn
tn thng ging nh mt dt v vin vy Biett r hn. Ngoi ra gp : ra chn xung
quanh chn tc, gy sn ging tn thng vy nn. Sn mt t gp. c bit: sn
xung quanh hu mn , vng bn bu, m h , mt trong gc i sn to hn ni cao
thnh m hnh trn dt c chn b ra gi l sn ph i ( Condylomata), sn v tr c
bit ny b mt tn thng trt t, tit dch v cha rt nhiu vi khun.
+ Tin trin : thng xut hin nhiu t nn sn nhiu la tui khc nhau.
- Mng nim mc( Plaque muquause) : l tn thng khu tr vng nim mc v
bn nim mc nn khng thm nhim, rt nng, khng cp ln, khng c b, kch thc
bng ht u hay ng xu, s lng thng 1 mng nhng c khi nhiu. Mu sm,
mu sa hoc trng xm. C 3 loi mng nim mc: cht, lot v sn cht .
+ V tr : l nhng vt cht khu tr sinh dc, hu mn, ming ,hng. Khi lot: tn
thng n su xung trung b gp ming hng lm lot hch nhn khu ci, tn
thng dy thanh m gy lot v ph, tn thng tt gai li, nt mp. Khi kt hp sn
cht: gp sinh dc ph n, hu mn c nhng m sn dnh lin nhau hnh vng cung.
+ Tin trin: tn thng xut hin nhiu ln trong vi thng.
- Giang mai II lon sc: tn thng l nhng m thm nhim nh ca sn sau khi
mt i hoc vt mt sc t ca o ban.
+ V tr: quanh c, ngc.
+ Tin trin : sau mt thi gian tn thng tr li mu da bnh thng.
4.2.3 Vim hch kn o : Cc h thng hch u sng, hch nh, di ng, lan to ton
thn 2 bn c th, n hi, nhn, khng au.
+ V tr: bn, vng sau c, di cm , xng chm , nch ...
+ Tin trin : hch tn ti lu hn tn thng da.
4.2.4 Mt s triu chng khc: Vim mng mt, vim gan, vim khp, vim quanh
mng, vim mo tinh hon, mt s lon chng v thn kinh...
Cc tn thng v triu chng trn ti i ti li nhiu ln tin trin thnh tng t
trong thi gian 2 nm u.
4.3 Giang mai thi k III
- Thi gian: Thng t nm th 3 v tin trin trong hng chc nm.
- Tri ngc vi thi k II : Xon khun khu tr v n su da, t chc di da,
c xng khp , tim mch, thn kinh.
- Biu hin:
4.3.1 Gm giang mai ( Gommes Syphilitiques) : l tn thng c th ca giang mai
III ngoi v tr da, nim mc cn c , xng, ph tng, thn kinh gy biu hin lm
sng ti tn thng. S lng thng ch c 1 tn thng.
- Tin trin qua 4 giai on:
21

+
+
+
+
so.

Giai on cng: l mt khi rn trn ranh gii r


Giai on mm: mm dn t nng vo su
Giai on lot: gm v ra m snh c li mt vt lot su cng vi mnh so.
Giai on so : hnh thnh t chc ht xut hin dn t ngoi vo gia v thnh

Trung bnh tin trin ca gm t 4-8 tun c th nhanh chng hn 1 thng, lu t


2-3 nm .
4.3.2 C giang mai: L tn thng n su xung trung b to thnh m, mng, di
hnh vng cung. Thng gp vng lng, ngc. Khi khi li so.
4.3.3 o ban giang mai: Tn thng l nhng dt khu tr, s lng t, kch thc ln.
4.3.4 Giang mai thn kinh: do tn thng khu tr cc t chc thn kinh
nh tu xng, no gy lit , tm thn, hi chng Tabet.
4.3.5 Giang mai tim mch: Thng mun biu hin: phng ng mch ch, h van
ng mch ch...
4.4 Giang mai kn
- Khng biu hin lm sng m ch c xt nghim huyt thanh
dng tnh.
- Giang mai kn sm :< 2 nm
- Giang mai kn mun: > 2 nm
4.5 Giang mai v thai nghn
Xon khun ly truyn t m sang con qua nhau thai t thng th 4-5 ca thai
k, gy sy thai, thai cht lu, non, giang mai bm sinh( du hiu sm: tr ra d
dng, gy cm , da nhn nheo nh ng c, bng to, tun hon bng h, st cn nhanh,
vng da ko di . Du hiu mun li cc di chng ca tn thng nh mi tt hnh
yn nga, trn d; xng chy hnh li kim; tam chng Hutchinson: Lc quy t, ic
nht thi, rng ca c hnh nm b di lm , rng tha; tn thng thn kinh, ni
tit...). iu tr cho b m ng thi c tc dng phng nga ly truyn v iu tr cho
thai nhi. V vy cn xt nghim mu cho m trong khi c thai.

5. Xt nghim
- Tm thy xon khun giang mai ti tn thng thi k I v III : sng, sn, sn ph
i, mng nim mc , hch, gm khi soi trn knh hin vi nn en .
- Xt nghim huyt thanh:
5.1 Cc phn ng ln bng : l k thut n gin, d lm , r tin c th thc hin
tuyn c s .
+ Phn ng git mu
+ Phn ng Citochol
+ Phn ng RPR cardtest
+ Phn ng Kahn
+ Phn ng VDRL
5.2 Cc phn ng kt hp b th
+ Phn ng BW ( Bordel- Wassermann)
5.3 Phn ng min dch hunh quang: FTA- Abs, FTA200
5.4 Phn ng ngng kt hng cu th ng TPHA ( Treponema Pallidum
Hemaglutinati
22

on Tets) TPHA l phn ng c hiu nhng kh lm v t tin , ch lm cc c s


c trang b tt hn. Hin nay cn c cc k thut hin i nh PCR, ELISA.

6. iu tr
6.1 Nguyn tc
- iu tr sm v liu khi bnh, ngn chn ly lan, phng ti pht v di
chng.
- iu tr ng thi cho c v ( chng) v bn tnh ca bnh nhn.
- Penicilin l thuc c la chn, cho n nay cha c chng xon khun no
khng li.
6.2 Phc
6.2.1 Giang mai mi trong 2 nm u( giang mai I, Giang mai II, Giang mai kn <
2 nm):
- Benzathine Penicilin G 2,4 triu n v, tim bp mng liu duy nht, mi
bn mng 1,2 triu n v, hoc
- Procain Penicilin G tan trong nc, tim bp 1,2 triu n v mi
ngy, trong 10 ngy .
Nu d ng vi Penicilin v bnh nhn khng c thai:
- Tetracyclin 500mg ung 4 ln/ ngy trong 15 ngy, hoc
- Doxycyclin 100mg ung 2 ln/ ngy trong 15 ngy, hoc
- Erythromycin 500mg ung 4 ln/ ngy trong 15 ngy.
6.2.2 Giang mai mun ngi ln ( giang mai tin trin trn 2 nm, giang
mai kn mun):
- Benzathine Penicilin G 2,4 triu n v, tim bp mng tt c 4 ln mi ln 2,4
triu n v mi bn mng 1,2 triu n v, cch nhau 1 tun ( tng liu 9,6 triu n
v), hoc
- Procain Penicilin G tan trong nc, tim bp 1,2 triu n v mi ngy, trong 3-4
tun .
6.2.3 Giang mai thn kinh:
- Penicilin G tinh th tan trong nc, tim tnh mch 4-6 gi tim mt ln, mi
ln 2 triu n v . Tng liu trong ngy 8-12 triu n v . t iu tr trong 3 tun,
hoc
- Procain Penicilin G tan trong nc, tim bp 1,2 triu n v mi ngy, cng
thm Probenecid 500 mg ung 4 ln/ ngy. iu tr trong 3 tun .
6.2.4 Giang mai ph n c thai:
iu tr nh liu dng cho ngi ln khng c thai theo phc nu trn v tt c
cc giai on ca thai ( Tr Tetracyclin v Doxycyclin).
Nu d ng vi Penicilin:
- Erythromycin 500mg ung 4 ln/ ngy trong 15 - 30ngy.
6.2.5 Giang mai bm sinh:
6.2.5.1Giang mai bm sinh sm < 2 tui:
- Dch no tu bnh thng: Benzathine Penicilin G 50.000 n v/ kg cn nng
tim bp liu duy nht.
- Dch no tu bt thng: Benzathine Penicilin G 200.000- 300.000 n v/ kg cn
nng tim bp hoc tnh mch 2 ln trong 10 ngy, hoc
Procain Penicilin G 50.000 n v/ kg cn nng trong 10 ngy.
23

6.2.5 .2 Giang mai bm sinh mun >2 tui:


Benzathine Penicilin G 200.000 300.000 n v/ kg/ ngy chia 2 ln trong 14
ngy, hoc
Erythromycin 7,5- 12,5 mg/kg ung 4 ln/ ngy trong 30ngy nu bnh nhn d
ng vi Penicilin.

7. Chm sc
7.1 Nhn nh
- Cn c vo khai thc bnh s, tin s b bnh, tin s d ng thuc,tin s thai
nghn, cc triu chng lm sng v xt nghim (nu c) nhn nh ngi bnh ang
thi k no ca bnh a ra phc iu tr ph hp .
- nh gi v tin lng c tnh trng ca ngi bnh trc v sau khi c p
dung phc iu tr .
7.2 Chn on iu dng
7.2.1 Chn on xc nh
- Tin s : rt quan trng tm ra thi k bnh gip cho chn on thi k ca
bnh.
- Lm sng: tu theo thi k :
+ Giang mai I : in hnh l sng giang mai.
+ Giang mai II : o ban, sn, mng nim mc, rng tc rng tha, vng v n..
- Xt nghim :
+ Tm thy xon khon giang mai ti tn thng.
+ Huyt thanh phn ng RPR, TPHA, PCR, ELISA dng tnh .
Lu : Nhiu khi bnh nhn khng c triu chng lm sng, tin s khng r rng, khi
ch cn xt nghim huyt thanh chn on giang mai nu dng tnh cng c gi tr
chn on bnh . Cn an ton trong truyn mu, ch cn mt k thut xt nghim huyt
thanh giang mai dng tnh l iu kin loi b mu ngi cho khng c truyn .
Mc tiu t c: chn on sm , iu tr kp thi nhm ct t ngun ly v
trnh bin chng nguy hi cho ngi bnh.
7.2.2 Chn on phn bit
+ Cht ca bnh gh: bnh nhn rt nga km theo c tn thng mn nc v cc
lung gh
+ Cht trong h cam l vt cht nng, b nham nh, y bn, km theo vim hch
ln cn nhng bnh nhn rt au c hchv tn thng cht da.
+ Cht trong herpet l vt cht nng xen k nhng mn nc nh, bnh nhn thy
nga v nhc, bnh hay ti pht.
+ o ban , sn trong cc bnh d ng, mc ton thn km theo bnh nhn c nga,
hay ti pht khi xut hin yu t d ng.
+ o ban trong mt s bnh nhim khun khc nh no m cu, st pht ban,..
+ Mng nim mc trong bch hu : dy dai, dnh cht vo nim mc, khi bc tch
gy chy mu, ti pht v lan rng
+ Mng nim mc trong nm li dy trng lm xt nghim c bo t nm men
24

+ Mng nim mc trong chm sinh dc c vy da trn nn da c khi c mn


nc nh ti, i ti li nhiu ln, km theo nga, kh chu.
+ Gm, c trong lao da tn thng thng lot nham nh c t chc b u, au,
to so nhn nhm.
+ Gm v c trong cc bnh nm su trn da: Actinomycose, Mycetome, Sporotri
chose. Tn thng cng l nhng u rn chc lc u bnh thng sau mu -> mm
-> v-> thnh nhiu l r ,nhng l r chy m to thnh so lm xung . Chn on
xc nh ly bnh phm ta tn thng soi ti hoc nui cy thy hnh nh nhng si
nm .
7.3 Nhng can thip ca iu dng
Ch chm sc c bn:
- Bnh nhn ngh ngi trong phng thong, kn o
- Chun b v tm l cho ngi bnh ngi bnh: yn tm, thoi mi, tin tng
v ci m vi thy thuc.
- n dinh dng, tng cng hoa qu ti.
- V sinh: chm sc tn thng da, nim mc; mc qun o rng, ct mng tay
- Khng sinh s dng : ng dng, liu lng, thi gian
7.4 Ch theo di
- Din bin lm sng: Tn thng cht, lot, sn, o ban, xi mo g, gm,...
- Din bin xt nghim huyt thanh 3-6 thng/ln ko di t nht trong 2 nm bng c
phn ng nh tnh v phn ng nh lng xt nghim giang mai v nn kim tra mu
pht hin HIV sau thi gian quan h t 3 - 6 thng.
- Ch s dng thuc : ng thi gian, liu lng, khng dng cc loi thuc phi
hp khi khng c kin ca thy thuc.
- Hi tin s d ng ca ngi bnh , theo di phn ng chm ca thuc v khng sinh
ngi bnh c dng l khng sinh chm ( Benzathien Penixilin) .
- Ch n ung ngh ngi, sinh hot ca bnh nhn.
7.4 Gio dc sc kho
- Gii thch v bnh giang mai l mt bnh ly truyn qua ng tnh dc m ngi
bnh mc phi. M t tm tt cho bnh nhn bit v bnh: c khi c cc biu hin triu
chng lm sng in hnh nhng cng c khi khng c triu chng lm sng, cc xt
nghim c th dng tnh trong tng thi k ca bnh, kh nng ly nhim ca ngi
bnh mi giai on, cc ng ly v nguy c ly nhim ca bnh ,...
- Gii thch cho bnh nhn hiu cc nguy hi ca bnh v nu khng iu tr s xy
ra nguy him cho tng lai sc kho ca ngi bnh v nhng ngi thn ( v / chng,
bn tnh, con,.. )
- Gii thch v iu tr : M t tm tt v phc iu tr thit yu, cc hng dn,
cn trng cn thit. Ch dn cho bnh nhn cch thc s dng thuc , gii thch cc tc
dng ph ca thuc, khuyn khch bnh nhn tun th iu tr, trong qu trnh iu tr
tuyt i khng c dng cc thuc khc phi hp tr khi c ch nh ca bc s, nu
khng s lm gim nng thuc c hp th vo mu ca ngi bnh, do vy s
gim kh nng dit xon khun giang mai.
- Pht hin v iu tr kp thi cc bnh ly truyn qua ng tnh dc nu c phi
hp, hoc mi mc.
- Khuyn khch bnh nhn a bn tnh, v/ chng , con n khm v iu tr .
25

- Gii thch cc hnh vi nguy c ly bnh. nh gi nhng cn tr thay i hnh vi,


khuyn khch bnh nhn nhng la chn thay i hnh vi t quyt nh thay i
hnh vi, vai tr ca bn tnh trong vic ly v phng bnh.
- Thc hin hnh vi tnh dc an ton: gim s bn tnh, s dng bao cao su thng
xuyn v ng cch, thc hin tnh dc t nguy c, khng xm nhp.
- Khng nn c con trong 2 nm u sau khi iu tr. ( Ch nn c con khi xt
nghim huyt thanh chn on giang mai tr v m tnh c v phn ng nh tnh v
nh lng)
- Nn kim tra mu khi c thai v trc khi kt hn, tt nht khng nn kt hn
trong 2 nm u sau iu tr giang mai.
- Kim tra mu tm khng th HIV, vim gan vi rus B, C phi hp vi giang
mai
- Khng cho mu trong thi gian iu tr v sau khi iu tr 2 nm.
- Khuyn khch nhng ngi bnh c hnh vi nguy c cao c bit lm vic ti cc
cc c s dch v gii tr nu c hnh vi tnh dc khng an ton nn thng xuyn i
khm v xt nghim mu pht hin sm cc bnh ly truyn qua ng tnh dc
nhm iu tr sm trnh ly lan cho cng ng .
Cu hi nh gi
I. Tr li ngn cho cc cu sau
Cu 1:
Nu thi gian xut hin ca mi thi k trong bnh giang mai:
1. -------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------3 --------------------------------------------------------------------------------------Cu 2:
Nu 3 c im cn thiu ca sng giang mai:
1.Tn thng c bn: l vt trt nng
2. Mu sc: --------------------------------------------------------------------------3. Gii han v b ------------------------------------------------------------------4. Cm gic:-------------------------------------------------------------------------5. Hnh dng: hnh trn hoc bu dc
6. y : rn v sch
7. S lng v v tr: sng n c v i a s sinh dc
Cu 3:
Nu 3 c im cn thiu ca o ban giang mai thi k II:
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------3 --------------------------------------------------------------------------------------4. Hnh trn hoc bu dc, ng knh vi minimt n 1 cm
5. Khng thm nhim, khng nga , khng bong vy.
6.V tr : cnh tay, vai, ngc, lng, ... trn u gy rng tc kiu rng tha.
Cu 4:
26

Nu 3 c im ca sn giang mai thi k II:


1. Mu sc --------------------------------------------------------------------------2. Kch thc -----------------------------------------------------------------------3. V tr ------------------------------------------------------------------------------Cu 5
K 3 loi mng nim mc trong bnh giang mai thi k II:
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------3 --------------------------------------------------------------------------------------Cu 6:
K 4 giai on tin trin ca gm giang mai thi k III:
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------3 --------------------------------------------------------------------------------------Cu 7:
iu kin chn on giang mai kn:
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------3 --------------------------------------------------------------------------------------Cu 8:
K 3 nguyn tc iu tr bnh giang mai:
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------3 --------------------------------------------------------------------------------------Cu 9:
Nu 2 ni dung nhn nh cho bnh nhn giang mai:
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------Cu 10:
K 3 ng ly truyn ch yu ca xon khun giang mai:
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------3 --------------------------------------------------------------------------------------II. in t hoc cm t thch hp vo trng:
Cu 11: Bnh giang mai l bnh(A)---------------------------------------kinh din do
(B)-----------------------------------giang mai gy nn.
Cu 12: Bnh giang mai cng c th (A) ----------------------------------------------triu
chng lm sng v c gi l(B)-------------------------------------------.
Cu13: Biu hin ca bnh lu l tnh trng (A)-----------------------------------ng
(B) -----------------------------------v (C)---------------------------------------.
III. Phn bit ng sai cho cc cu sau bng cch nh du (X) vo ct A cho cu
ng, ct B cho cu sai.
27

TT

Ni dung cu hi

14

Giang mai bm sinh l mt bnh di truyn v m b bnh s truyn cho


con cng b bnh ging m
Nu giang mai khng c triu chnglm sng th gi l giang mai kn
iu tr giang mai phi phi hp nhiu loi thuc vi nhau
Bnh giang mai khi khng c triu chng lm sng th khng c nguy
c ly bnh cho ngi khc.
Cc tn thng ca bnh giang mai thi k I v II thng khng c
cm gic g nn ngi bnh d b qua
Khi b giang mai thi k III d chn on nhm vi cc bnh ca ni
tng.
Khi mc bnh giang mai th khng mc cc bnh ly truyn qua
ng tnh dc khc
Bnh giang mai nu khng iu tr khi s nh hng n ging ni
Bnh giang mai l mt bnh nhim trng cp tnh
Rng tc kiu rng tha l triu chng tng i c hiu buc bnh
nhn phi ch v i khm bnh
Giang mai l mt bnh ly truyn qua ng tnh dc
Ngi m c thai b bnh giang mai s truyn cho con trong thi k
mang thai thng th 7-8
Nu giang mai khng c triu chng th gi l giang mai kn.
iu tr giang mai phi phi hp nhiu loi thuc vi nhau
Giang mai bm sinh khng iu tr khi
Khi b ly bnh giang mai th cng c th b ly phi hp vi cc
bnh ly truyn qua ng tnh dc khc nh : HIV, vim gan vi rus B,
..
Bnh giang mai l mt bnh nhim trng cp tnh.

15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29

30

IV. Chn cu tr li ng nht bng cch khoanh trn vo ch ci u cu


Cu 31: Giang mai thi k II ttin trin Cu 32: Thi gian bnh trung bnh ca
trong:
giang mai thi k I l:
A. 6 thng
A. 1tun
B. 1 nm
B. 1-2 tun
C. 1,5 nm
C. 3-4 tun
D. 2 nm
D. 5-6 tun
E. 3 nm
E. 2 thng
Cu 33: Giang mai thi k II ttin trin Cu 34: Giang mai thi k II ch biu hin
trong:
cc tn thng ti:
A. 6 thng
A. Sinh dc.
B. 1 nm
B. Tc
C. 1,5 nm
C. Da
D. 2 nm
D. a dng ton thn
E. 3 nm
E. Hch
28

V. Cu hi tnh hung( khoanh trn vo ch ci u cung)


Cu 2: Anh Khnh c c quan cho i kim tra sc kho, sau khi ly mu lm xt
nghim , phng khm cho anh bit anh b mc bnh giang mai( phn ng TPHA
dng tnh). Anh Khnh rt bng hong v thy mnh khng c biu hin g, git mnh
ngh li, anh nh cch y hn 1 nm, anh c i du lch v c quan h vi mt c gi
khng quen bit ti khch sn ni anh ngh, c th anh Khnh b giang mai :
A. Thi k I
C. Giang mai kn
B. Thi k II
D. Thi k III

Chm sc bnh nhn b Bnh lu


( Gonorrhoea)
2 gi
Mc tiu hc tp
1.
2.
3.
4.
5.

Trnh by ng khi nim, nguyn nhn, cch ly truyn bnh lu.


Nu r cc triu chng chnh ca bnh lu.
Trnh by c chn on v nguyn tc iu tr lu.
Trnh by r nhng vn theo di chm sc bnh nhn lu.
bit cch hng dn cng ng cch phng bnh lu.
Ni dung

1.Khi nim
L mt bnh ly truyn qua ng tnh dc thng gp do song cu khun lu
( Gonocoque) gy nn. Biu hin ca bnh l tnh trng nhim khun ng tit niu v
sinh dc .

2. Nguyn nhn
- L mt loi vi khun do Neisser phn lp nm 1879 nn vi khun cn c gi l
Neisseria Gonorrhoea( vit tt l N. Gono).
- Vi khun thng ng thnh cp nn c gi l song cu khun lu, hnh ht c
ph, bt mu Gram m . Kch thc : rng 0,8 Micromet di 1- 6 Micromet . Khong
cch gia hai con bng 1/5 ln. Nm 1882 nui cy c lu cu mc trong mi
trng Thayer Mactin Song cu khun lu thng nm trong t bo bch cu gi l ni
t bo ( trong trng hp mi mc cha dng thuc v ch mc mt bnh lu n thun)
Khi lu tin trin lu, kinh din song cu khun c c trong v ngoi t bo bch cu.
- Vi khun c sc khng yu, cht nhanh nhit bnh thng, ch pht trin
mi trng c m v nhit thch hp v mi trng giu oxi v giu cht dinh
dng.

3. C ch bnh sinh
- Vi khun lu cu xm nhp vo c th ngi qua ng tnh dc khng c bo
v( khng dng bao cao su hay dng bao cao su khng ng cch).
29

- Ngoi ra, tr s sinh cn b lu mt do ly nhim tip xc vi dch c t cung


nhim bnh ca m khi sinh.
- Mi la tui d nam hay n u c nguy c mc lu nu quan h
dc khng an ton, mc d mc vn c kh nng mc li v khng c iu tr vn
c kh nng ly bnh cho ngi khc.
- Neisseria Gonorrhoea xm nhp vo c th qua ng sinh dc v khu tr ch
yu sinh dc. ng thi , biu hin triu chng ch yu ca bnh l ng sinh dc
tr khi c bin chng mi c biu hin ngoi b phn sinh dc. V cu to gii phu
ca b my sinh dc nam v n khc nhau nn biu hin lm sng ca bnh nam v
n cng c khi khng hon ton ging nhau. C th : N d b bnh ly bnh hn nam
v sinh dc c nhiu ngc ngch, nhiu tuyn, np gp , c t cung,... v cng ti ni
l so huyt n nu ca lu cu m dng nc tiu li khng i qua c nn cng kh
ty sch vi khun. Do , biu hin lm sng cng kn o khng in hnh v khi cha
tr cng kh khn hn.

4. Triu chng lm sng


4.1 Bnh lu nam gii (Vim niu o do lu)
4.1.1 Nhc li gii phu b my sinh dc nam
Niu o nam di trung bnh 16 cm, gm niu o trc di ng, niu o sau c
nh.
- Niu o trc nm gia vt hang, vt xp, sau ming so l h thuyn (ch phnh
ra), sau nh li c van Guerin, tuyn litte, cui niu o trc c tuyn cupper, tuyn
tin lit hai bn.
- Niu o sau thng vi ti tinh , ng dn tinh.
4.1.2 Triu chng lm sng
Thi gian bnh: trung bnh 3-5 ngy. Tin trin qua giai on :
a. Giai on cp tnh
Biu hin niu o trc b vim theo trnh t:
- Nga ming so, h thuyn, cc mp ming so vim ty .
- Xut tit dch nhy ming so , cm gic nng nh dc niu o .
- But dc niu o khi i gii : cm gic but nh dao ct, kim chm cm gic but
tng ln nh i ra li dao co, c khi i dt, i kh( v i but nn bnh nhn s i
i). Km theo i ra m, m chy ra t trong niu o cng vi nc gii hoc t chy
ra, s lng nhiu, mu vng c hay vng xanh.
- Ton thn : mt mi, nhc u, st 38- 390C.
b. Giai on bn cp do ngi bnh iu tr khng y , khng kp thi , khng ngh
ngi nn trong vng 15 ngy vi khun lan rng t vim niu o trc thnh vim niu
o ton b:
- i dt, i kh, , trng hp nng i ra mu cui bi, c m chy ra niu
o.
- Hay b cng dng, au dng vt, v thng b kch thch. Mt s trng hp
b ti nhim thnh niu o dy ln to nn thng niu o.
- Ton thn st39-400C, mt mi nhc u, mch nhanh.
- Hch bn sng au.
30

c. Giai on mn tnh gp trong trng hp ngi bnh iu tr mun khng liu, v


do lu cu khu tr mt vi v tr nh trong niu o nh:
- cc tuyn cnh dy hm phanh quy u.
- Cc ng tuyn cnh ming so.
- Tuyn tin lit.
- Tuyn Copper
Biu hin : Bnh nhn c au tc tng sinh mn, i dt, i kh c khi b i.
= > Bin chng: Vim mo tinh hon thng b mt bn v biu hin sng, nng,
au km theo st. Nu vim c hai bn c th gy v sinh. Vim tuyn tin lit , vim
ti tinh v ng dn tinh.
4.2 Bnh lu ph n ( vim c t cung v vim niu o do lu)
4.2.1 Nhc li gii phu b my sinh dc n
- Niu o n ngn hp, ring bit .
- Sinh dc n c nhiu ngc ngch , nhiu np gp, nhiu tuyn nn d ly bnh hn
nam gii.
4.2.2 Triu chng lm sng
c im bnh lu ph n khng biu hin triu chng r rng m thng
kn o, thm ch trn 50% cc trng hp khng biu hin triu chng bnh v vy h
khng bit mnh b bnh nn d ly lan cho ngi khc.
a. Biu hin cp tnh
- i but, m chy ra t niu o, t c t cung mu vng c hoc vng xanh s
lng nhiu, mi hi. Bnh nhn au khi giao hp, au bng di .
- Khm c th thy niu o, m h vim , c m t trong chy ra hoc c khi
ch c dch c. C t cung , ph n, xung huyt chm vo d chy mu, c m chy
ra t ng c t cung.
- Ton thn mt mi , st 38-390C.
b. Giai on bn cp
- Vim niu o nh, c cht tit c t cung nhng t, khng c phn ng vim ca
m h, m o.
- Triu chng thc th v ton thn t khng rm r
c. Giai on mn tnh
- Hu nh khng c triu chng g, ch c mt t m niu o nhng ch yu ra
kh h rai rng , ra c trong thi k kinh nguyt.
- Ton thn khng c g c bit.
= > Bin chng: Vim tuyn Skne , tuyn Bartholin, vim vi trng, bung trng v
vim h chu, c th gy cha ngoi t cung , v sinh , vim hu mn, trc trng.
4.3 Lu mt tr s simh
Vim kt mc mt do lu tr s sinh do tr qua ng sinh dc ngi
m b bnh. Bnh thng pht ra 1-3 ngy sau khi sinh. Kt mc , c m vng c, mi
mt sng n , dnh vo nhau mt khng m ra c. Nu khng cha kp thi s gy
m vnh vin.

5. Xt nghim
- Ly bnh phm xt nghim :
+Nam: ly m trong niu o.
31

+N: Ly bnh phm niu o , c t cung l 2 v tr quan trng nht ; hu mn


cng l ni thng c lu cu, cc tuyn Skne, Bartholin.
- Nhum Gram: soi trn knh hin vi thy hnh nh song cu khun lu hnh ht c
ph, bt mu gram (-) nm trong v ngoi bch cu a nhn, t bo m> 10 /vi trng.
- Nui cy phn lp lu cu v lm khng sinh xc nh cc khng sinh cn
nhy cm v b lu cu khng li.

6.Phc iu tr
6.1 Nguyn tc iu tr
- Bnh nhn khng quan h tnh dc v ung ru trong khi iu tr .
- iu tr ng thi cho v/chng v cc bn tnh khc ca bnh nhn.
- Do lu cu thng kt hp vi vim niu o do Chlamydia nn iu tr phi hp
c hai bnh Lu v Chlamydia.
6.2 Phc
6.2.1 iu tr lu khng bin chng:
Dng mt trong cc loi thuc sau:
- Ceftriaxone ( Rocephine) 250mg tim bp liu duy nht, hoc
- Spectinomycin ( Trobicin) 2g tim bp liu duy nht, hoc
- Cefotaxim ( Claforan) 1g tim bp liu duy nht, hoc
- Cefixime 400mg ung liu duy nht.
Phi hp vi:
- Doxycylin 100mg ung 2vin/ ngy trong 7 ngy, hoc
- Tetracyclin 500mg ung 4 ln/ngy trong 7 ngy , hoc
- Erythromycin 500mg ung 4 ln/ ngy trong 7 ngy, hoc
- Azithromycin 1g ung liu duy nht.
Ch : khng dng Doxycilin v Tetracyclin cho ph n c thai v cho con b.
6.2.2 iu tr lu c bin chng ( Vim tinh hon, mo tinh hon, vim vi trng,
bung trng , vim khp ...)
- Ceftriaxone ( Rocephine) 1g tim bp mi ngy trong 5-7 ngy, hoc
- Spectinomycin ( Trobicin) 2g tim bp mi ngy trong 5-7 ngy
Phi hp vi:
- Doxycylin 100mg ung 2vin/ ngy trong 14 ngy, hoc
- Tetracyclin 500mg ung 4 ln/ngy trong 14 ngy , hoc
- Erythromycin 500mg ung 4 ln/ ngy trong 14 ngy, hoc
- Azithromycin 1g ung liu duy nht.
i vi cc bin chng nng nh nhim khun huyt, vim mng no, vim
ni tm mc do lu cn c nm vin iu tr
6.2.3 iu tr lu hu mn trc trng:
iu tr nh vim niu o, vim c t cung do lu.
6.2.4 Lu hu hng:
- Ceftriaxone ( Rocephine) 250mg tim bp mi ngy, trong 3 ngy
6.2.5 Lu mt s sinh:
- Ceftriaxone ( Rocephine)50mg/kg cn nng, tim bp liu duy nht nhng ti
a khng qu 125 mg, hoc
32

- Spectinomycin 25mg/kg cn nng, tim bp liu duy nht nhng ti a khng


qu 75 mg
Ch : cn ra mt bng dung dch mui sinh l nhiu ln trong ngy.
Tra mt bng m Tetracyclin 1%, dung dch Gentamycin 0,3% nh trn y
mt, mi ngy 4-5 ln trong 1 tun.
phng lu mt : khi tr ra nh dung dch Nitrat Bc 1%. Nu m b lu cha
c iu tr c th tim phng cho tr theo phc trn.
Tnh hnh khng thuc : theo kt qu gim st khng khng sinh hnh nm ca
Vin Da liu Vit Nam, hin nay lu cu khng li Ciprofioxacin trn 40% nn
thuc ny khng c khuyn co dng iu tr bnh lu Vit Nam.

7. Chm sc
7.1 Nhn nh
- Cn c vo khai thc bnh s, tin s, cc triu chng lm sng v xt nghim (nu
c) nhn nh ngi bnh ang giai on no ca bnh v a ra phc iu tr
ph hp .
- nh gi v tin lng c tnh trng ca ngi bnh trc v sau khi c iu
tr.
7.2 Chn on iu dng
7.2.1 Chn on xc nh
- Tin s quan h
- Lm sng: tu theo giai on c triu chng khc nhau
+ Nam c vim niu o
+ N c vim c t cung v vim niu o
- Xt nghim :
Tm thy lu cu.
Mc tiu t c: chn on sm , iu tr kp thi , dit mm bnh trit
trnh ly nhim cho v/ chng, cc bn tnh .
7.2.2 Chn on phn bit
- Vim niu o/ vim m o do Trichomonas: bnh nhn cng ra nhiu dch/ kh h
mu trng long, c bt, mu xanh, mi hi . Km theo bnh nhn rt nga, khm c
bt cng , xt nghim soi ti thy Trichomonas.
- Vim niu o/ vim m o do nm Candida: dch/ kh h mu trng c nh vng
sa, khng hi, i tiu kh, au khi giao hp. Khm dng vt/ m h, m o c nhiu
vt xy xc do bnh nhn nga gi , kh h thng nhiu mu trng nh vng sa ,
thnh mng dy dnh vo thnh m o , xt nghim soi ti thy hnh nh bo t nm
men
- Vim niu o/ vim m o do tp khun: ra nhiu dch/ kh h mi hi nh mi c
n, mu xm trng ng nht nh kem khng c vim m o. Soi ti hoc nhum
Gram thy cc vi khun Clue cells, o pH m o > 4,5, th test amin; nh mt git
KOH 10% vo dch kh h thy mi c n v mt i nhanh.
7.3 Nhng can thip ca iu dng
33

Ch chm sc c bn:
- Bnh nhn ngh ngi trong phng thong, kn o
- Chun b v tm l cho ngi bnh.
- n dinh dng, tng cng hoa qu ti.
- V sinh:
+ Chm sc tn thng da, nim mc: ra ngm cc phn vim sinh dc ngoi
bng nc m pha vi dung dch Betadine hoc dung dch thuc tm 1/10.000
+ Mc qun o rng, thong.
+ Ra tay sch s sau khi thay ra v sinh vng sinh dc hng ngy bng x
phng, hoc dung dch st khun.
- Khng sinh s dng : ng dng, liu lng.
7.4 Ch theo di
- Din bin lm sng: Theo di n khi ht cc triu chng lm sng .
- Din bin xt nghim dch niu o/ c t cung huyt sau khi ngng iu tr
1 n 2 tun, khng thy lu cu v t bo m <5 /vi trng, 3-6 thng sau xt nghim
huyt thanh kim tra giang mai v HIV.
- Ch s dng thuc : ng thi gian, liu lng.
- Ch n ung ngh ngi, sinh hot ca bnh nhn.
7.5 Gio dc sc kho
- Gii thch cho bnh nhn bit v bnh lu l mt bnh ly truyn
qua ng tnh dc m ngi bnh mc phi. M t tm tt cho bnh nhn bit v bnh
.
- Gii thch ng ly v nu khng iu tr s xy ra iu g.
- Gii thch v iu tr : M t tm tt v phc iu tr thit yu, cc hng
dn, cn trng cn thit. Ch dn cho bnh nhn cch thc s dng thuc , gii thch cc
tc dng ph ca thuc, khuyn khch bnh nhn tun th iu tr .
- Gii thch cc hnh vi nguy c ly bnh. nh gi nhng cn tr thay i hnh
vi , khuyn khch bnh nhn nhng la chn thay i hnh vi t quyt nh thay
i hnh vi, vai tr ca bn tnh trong vic ly v phng bnh.
- Thc hin hnh vi tnh dc an ton gim s bn tnh, s dng bao cao su
thng xuyn v ng cch, thc hin tnh dc t nguy c bng tnh
dc khng xm nhp, h thp t l mc bnh .
Cu hi nh gi
I. Tr li ngn cho cc cu sau
Cu 1:
K 3 trnh t biu hin vim niu o trc cp tnh trong bnh lu nam :
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------3 --------------------------------------------------------------------------------------Cu 2:
Nu 3 tnh cht khi i gii ca vim niu o ton b:
1 --------------------------------------------------------------------------------------34

2 --------------------------------------------------------------------------------------3 --------------------------------------------------------------------------------------Cu 3:
K 3 triu chng c nng trong biu hin lu cp n:
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------3 --------------------------------------------------------------------------------------Cu 4:
K 3 biu hin lm sng ca lu mt tr s sinh:
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------3 --------------------------------------------------------------------------------------Cu 5:
K 2 ng ly truyn ch yu ca lu cu:
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------Cu 6:
K 3 nguyn tc iu tr bnh lu:
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------3 --------------------------------------------------------------------------------------Cu 7:
K 4 loi thuc thng dng trong iu tr lu:
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------3 --------------------------------------------------------------------------------------4. Cefixime
Cu 8:
K 4 loi thuc thng dng phi hp trong iu tr lu:
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------3 --------------------------------------------------------------------------------------4 . Azithromycin
Cu 9:
K 3 bnh c triu chng d nhm vi bnh lu:
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------3 --------------------------------------------------------------------------------------Cu 10:
K 3 iu kin chnh chn on xc nh bnh lu:
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------3 --------------------------------------------------------------------------------------II. in t hoc cm t thch hp vo trng:
35

Cu11: Biu hin ca bnh lu l tnh trng (A)-----------------------------------ng


(B) -----------------------------------v (C)---------------------------------------.
Cu 12: c im bnh lu ph n (A)-----------------------------------triu chng r
rng m thng (C)------------------------------, thm ch trn -----------% cc
trng hp khng biu hin triu chng bnh v vy h khng bit mnh b
bnh nn d ly lan cho ngi khc.
Cu 13: Bnh chm c nhng c tnh chung l mt bnh (A)------------------------ c
nga, tn thng l nhng(B)--------------------------------sp xp (C)---------------------gii hn tht thng.
III. Phn bit ng sai cho cc cu sau bng cch nh du (X) vo ct A cho cu
ng, ct B cho cu sai.
TT

14
15
16
17
18
19
20
21
22
23

Ni dung cu hi
Bnh lu l mt bnh ly truyn qua ng mu
Ngi m c thai b bnh lu s ly cho con trong cuc
Nhng ph n khi b lu khng c triu chng lm sng th khng c
nguy c ly bnh cho ngi khc
iu tr lu phi phi hp hai loi thuc vi nhau.
Khi b bnh lu thng b phi hp vi bnh Chlamydia
Bnh lu hay dn n v sinh nu iu tr khng kp thi ng phc
Lu mt s sinh d gy m lo nu khng c pht hin sm v iu tr
kp thi.
Khng dng Doxycyclin v Tetracyclin cho ph n c thai v cho con b
Bnh lu l mt bnh ly truyn qua ng tnh dc
Nhng ph n khi b lu khng c triu chng lm sng th khng c
nguy c ly bnh cho ngi khc.

IV. Chn cu tr li ng nht bng cch khoanh trn vo ch ci u cu


Cu 24: Thi gian bnh ca bnh lu l:
A. 1-2 ngy
B. 2-3 ngy
C. 3-5 ngy
D. 7 ngy
E. 10 ngy
Cu 25: Thi gian thng pht ra lu mt tr s sinh ( sau khi sinh) l:
A. 6-12 gi
B. 1-3 ngy
C. 4-6 ngy
D. 7-10 ngy
E. 12 ngy
V. Cu hi tnh hung( khoanh trn vo ch ci u cu ng)
36

Cu 26: Cch y 3 ngy , anh Quang anh c quan h tnh dc khng c bo v vi


1 c gi ti nh hng karaoke Thin Thanh. Sng nay, t nhin anh thy ra m ming
so , km theo i gii but v dt, c th anh Quang b vim niu o do:
A. Lu
B. Nm
C. Trng roi
D. Chlamydia
E. Vi khun

Chm sc bnh nhn b Bnh chm


( Eczema)
1 gi

Mc tiu hc tp
1.
2.
3.
4.

Trnh by c khi nim, nguyn nhn ca bnh chm.


Nu r cc triu chng chnh ca bnh chm giai on cp v mn tnh.
Trnh by ng nhng vn cn theo di chm sc bnh nhn chm.
Bit hng dn ngi bnh cch phng bnh chm ti pht.
Ni dung

1. Khi nim
Bnh chm l mt bnh ngoi da thng thng, biu hin lm sng a dng
nhng bnh c nhng c tnh chung l mt bnh d ng c nga, tn thng l nhng
mn nc sp xp thnh mng gii hn tht thng, tin trin theo tng t, hay bin
thnh mn tnh thnh thong li vng ln.

2. Nguyn nhn
37

C hai yu t c bn pht sinh ra chm l a tng d ng v tc nhn kch


thch trong hay ngoi vo a tng y. C hai yu t thay i nhiu t tu theo tng
trng hp eczema. Hai yu t tc nhn bn ngoi v a tng phi hp vi nhau, vai
tr ca mi yu t thay i tu theo tng trng hp . C th:
- a tng c tnh cht bm sinh mang t b, ri lon ni tng, ti vng da pH thay
i, thiu sinh t lm tnh mn cm tng, nhiu tui ( ngi gi) , cn c nhiu yu t
cha r, nht l v phng din ni tit . Tuy nhin vai tr a tng mi eczema c
bnh in hnh nh chm th tng.
- Yu t tc nhn bn ngoi
+ Yu t dinh dng: c nhng eczema rt r rt, nh trong chm da m bi v phn
nhiu l nhng ngi phm n , bo s, ng huyt cao mi hay mc bnh ny. Hay
tr em, hoc mt s ngi sau khi n thc n l, c bit t l dinh dng cao cng hay
xut hin bnh.
+ Yu t nhim khun: do cc t cu khun, lin cu khun hay mc gy nn.
+ Yu t ho cht: thuc bi, dng, vi, len, cao su, dy dp, l cy , nha cy....
+ Da: nhng ngi ny khng chu c nng to, tia t ngoi, X quang.

3. C ch bnh sinh
V sinh bnh hc , l mt phn ng vim i vi nhng tc nhn hoc trong c
th, hoc ngoi c th , thuc loi c gii, vt l, ho hc, k sinh trng hoc vi khun
trong iu kin c mt a tng c bit , a tng d ng.
C th l mt trong 3 c ch
- Trc ng : bt k ngi no tip xc vi cht y u phn ng nh nhau, da c
mn
nc hoc bng nc nh trng hp cc hi c , khi th phn ng ngay tc khc ,
trong thi gian 24 gi , khi n ngy th 9 mi pht.
- Khi th bm sinh c phn ng , mi tip xc ln u phn ng , trng hp ny
ch gp mt s ngi.
- D ng ch sau khi tip xc vi cht tip xc mt vi ln hay nhiu ln mi sinh ra
phn ng, trng hp ny l thng thng nht.
Mi mt eczema u pht hin ra trong iu kin trc ht mt yu t kch
thch, sau na l nhng iu kin v a tng c bit , hnh th lm sng c th thay i
tu theo mt trong hai yu t y mnh hn yu t kia m thi ch khng bao gi ch c
mt yu t lm pht ra eczema. Eczema l mt phn ng duy nht i vi nhng kch
thch khc nhau, cho nn s c phn no thay i v tr, cch sp xp, hnh th cc
thng tn trn lm sng.

4. Triu chng lm sng


4.1 Chm cp tnh
Mi t chm cp tnh tin trin qua 5 giai on, phn nh tnh hnh bin
chuyn ca mn nc, mi t c th ko di t mt vi ngy n mt vi tun . Biu
hin :
- Giai on ty : Bt u nga hay cm gic nng ri tr thnh ph v nng, khi
th nhn nhi, khi th ln tn, bo trc sp c mn nc. Nhng vng da lng lo nh
mi mt, bao quy u th hay ph nhiu.
38

- Giai on mn nc : Cc mn nc in hnh ca mn chm thng tp trung


thnh tng m trn nn da , c khi trn da vng da lnh, to bng chn kim, i khi to
bng bng nc, mi u cha nc trong. Trn mt mng chm, do c nhiu t lin
tip nn mn nc nhiu la tui khc nhau.
- Giai on chy nc vng: Cc mn nc v, nc vng chy ra, khi th tng git,
khi th dnh dp vo qun o. n giai on ny, mng chm l ch nhiu vt cht hnh
trn cn gi l ging chm ca Devergie . Thc ra theo Civatte: da c nhiu t lin
tip, thng b khng lnh c, cc nhu b cht ra v chy nc vng t trung b ra.
Nhiu tc gi cho rng khi nc vng chy ra th nga, nhng im ny khng nht
thit ng, c khi nc vng chy ra li cng nga thm.
- Giai on ng vy tit: Khi chy nc vng, huyt thanh ng li trn mt da, lm
thnh nhng vy tit mu vng. Sau 1 vi ngy vy tit rng .
- Giai on da tr li bnh thng: Khi cc vy tit rng th li trn nn da mu
sm v nhn. 1-2 ngy sau, mu nht i, da nhn nheo, nt ra tng mng
thnh nhng vy bong dn, da tr li bnh thng, khng li so.
Trn y l phc ho nhng bc tin trin ca mt mng chm, km theo v c
nng bnh nhn lun nga mi giai on.
Mt im ng ch l: cc mn nc tp hp thnh mng b tht thng, nh
d rch, ch khng thnh nhng mn nc n c v y cng l mt tiu chun
chn on bnh chm.
4.2 Chm mn tnh
Bnh chm cp tnh dai dng trong 2 thng nu khng khi th tr thnh
bnh chm mn tnh, c im l hu ht bao gi l v c vy. Nga nhiu t tu
tng trng hp. Cc dt gii hn tht thng tp hp li nhng mng mm v
khng cp ri xut hin nhiu vy, khi th nh bi phn, khi th dy nh vt nn. Thnh
thong li
chy nc vng . Nu bnh chm dai dng trong mt thi gian lu hn, gi nhiu th da
dy ln, np da su hn xung, k ngang tc l liken ho.
- Tin trin: thnh nhiu t cp hay bn cp , t khi ch mt t m thi , c cha hay
khng nhiu khi cng vn ti pht , v gia hai t c th khi hn hay cn st li mt
mng con chm mn tnh .
- Bin chng: bnh chm hay gy nga, phi cha dai dng, l mt bnh phin phc,
c nhiu bin chng :
+ Bi nhim ti ch do cc vi khun sinh m gy ra.
+ Gy chc chm ho ti ch
+ Ti ch gy chm liken ho: khi gi lu, mng chm bin th , chung quanh ni ln
nhng mn sn hnh a gic v bng ging nh liken phng.
+ Nhng tc nhn gy bnh nng( c trng hp l sn) gy thiu niu hoc v niu.
+ Do cha chm nhanh qu lm nh hng vo ph tng.

5.Triu chng cn lm sng khng c hiu , c khi thy:


5.1 Chc nng gan
- 14% bnh nhn c lon chng c nng chng c.
- i khi c ri lon chuyn ho cc cht hydrat cacbon.
5.2 in no c th c s t c nhng lon chng v in no .
39

5.3 Chc nng ca h thng thn kinh thc vt


C biu hin ca lon chng ca h thng thn kinh thc vt di hnh thc thay
i trong huyt qun, nh phn x da v ni, cc phn x dng lng, phn x gn.

6. Phc iu tr
6.1 Nguyn tc
- Trc khi iu tr nn bit r tnh hnh ca ph tng v nh gi vai tr iu tit ca
h thng thn kinh trung ng. Mi mt bnh nhn cn cha mt cch khc , khng c
bnh chm n c.
- iu tr cn nguyn kt hp vi iu tr triu chng. Trong bnh chm , nga lm
mt n mt ng , nh hng khng nh n ton th trng v h thng thn kinh cao
cp. V vy, trong iu tr bnh chm cn phi phi hp nhng bin php ca a
phng vi bin php ton th , phi hp thuc vi vt l tr liu, tit ch v nhng bin
php khc na.
- Khi iu tr cn ch n tui bnh nhn, ngh nghip, tin s, kt qu cha tr t
trc v nht l cc phn ng i vi thuc t trc.
6.2 Phc
6.2.1 Thuc bi tn thng
- Da vo nguyn nhn cho thuc.
- Da vo tin trin ca tn thng, hoc tnh trng ca tn thng
+ Chm cp tnh v bn cp c ph, chy nc, nga nn dng cc cht chng
vim cho cc dung dch p nh : dung dch Jasich ,dung dch resoxin 1%, dung dch
nitrat bc 0,25%. Khi bnh chm tr ln bn cp: ht ph, cn chy nc. Dng thuc
h hoc thuc m : H nc, h Brocq, hoc du km.
Nu c nhim trng xung huyt nhiu cho khng sinh, pretnisolon.
+ Mn tnh: c dy da, bong vy, thm da v nga cho cc thuc kh oxi v hc n,
hoc thuc m , vt l tr liu v tm nc sui.
i vi nhng tn thng nh dng dung dch tanin 1%.
chng nga c th dng thuc m axit salixylic 1- 2%, mentol 1%, axit cacbolic
2-5%, thymol 1-2%, axit xitric 1%, ru podophylin 0,1%, dimedrol m 2%, cho ung
thuc khng Histamin tng hp.
Dng phng php ng y: xng khi xng trut
6.2.2 Ton thn
- Chng nga, an thn : cho ung thuc khng Histamin tng hp.
Dng rng ri nhng thuc v phng php tc dng vo h thng thn kinh, c bit
l nhng thuc an thn v thuc ng.
Bromua natri, Bromua kali, Bromua amoni cho ung . Nh dung dch Bromua natri
ung t 0,5- 1% n 3-5%.
- Trng hp chm chy nhiu nc v vng nga nhiu : dng dung dch Clorua
canxi, Bromua canxi, Gluconat canxi, lactat canxi v mui canxi 5-19% mi ngy 3
tha canh.
- Novocain phong b ti ch.
- An thn: cho ung Gacdenan liu nh v chia nhiu ln ( 1cg/ln x4-6 ln/ ngy),
Seduxen, Rotunda... ng y: cao lc tin, l vng, tm sen.
- Thuc nhun gan, mt, li tiu . ng y: Ru ng, bng m , rau m.
40

- Costicoit ch dng bi khng cho ung.


- Thay i c a, gii mn cm: Sinh t C liu cao, Hyposufit natri ung 0,5 mml/ln x
3 ln/ ngy , Clorua canxi ung 2-3 g/ ngy, ung nc sui, thay i ch ...
ng y: Th phc linh, kim ngn, k u nga, b sm mi loi 12 gam.
- Chm vi khun, hay chm nhim trng : cho ung khng sinh, dung dch mu bi :
xanh methylen, Milian, hoc Casstelani.

7. Chm sc
7.1 Nhn nh
- Nhn nh r tnh hnh ca ph tng, nh gi vai tr iu tit ca h thng thn
kinh trung ng v tn thng da ca ngi bnh.
- Nhn nh c cn nguyn loi tr phng bnh ti pht .
- Nhn nh kt qu cha tr t trc v nht l cc phn ng i vi thuc t trc.
7.2 Chn on iu dng
Chn on xc nh tu tn thng tng giai on:
- Chm cp tnh: da vo tn thng l mn nc tin trin qua 5 giai on: ni ban
-> xut hin mn nc-> dp v chy nc -> ng vy tit-> bong vy. Km theo:
nga mi giai on.
- Chm mn tnh : mn nc , trn nn da dy v kh hn, c nhiu vy da dy.
Bnh
rai rng ti i ti li nhiu ln . Km theo nga.
Mc tiu t c: iu tr t kt qu, trnh ti pht , tm c yu t d
nguyn phng bnh.
7.3 Nhng can thip ca iu dng
Ch chm sc c bn
- Chun b v tm l cho ngi bnh.
- n cho sa v king mn, ch king nhng thc n c th gy bnh. Nhng
phi n dinh dng, tng cng hoa qu ti.
- V sinh:
Chm sc tn thng da: khng tr st, k c, khng gi, ch p v bi mng
thuc.
7.4 Ch theo di
- Din bin lm sng: Theo di bin chuyn ca tn thng, cc xt nghim kim
tra chc nng gan , thn phng bin chng( trong nhng trng hp chm nhim
khun nng, tn thng rng ).
- Ch s dng thuc : Cch bi, thi gian, liu lng.
- Ch n ung ngh ngi, sinh hot, lm vic , tip xc cc yu t d nguyn ca
bnh nhn trnh ti pht ca bnh.
7.5 Gio dc sc kho
- Gii thch cho bnh nhn bit v bnh chm l mt bnh ngoi da, mt bnh d
ng. M t tm tt cho bnh nhn bit v biu hin, cn nguyn ca bnh.

41

- Gii thch v iu tr : M t tm tt v phc iu tr thit yu, cc hng dn,


cn trng cn thit. Ch dn cho bnh nhn cch thc s dng thuc , gii thch cc tc
dng ph ca thuc, khuyn khch bnh nhn tun th iu tr .
- Gii thch cc nguy c c th lm bnh ti pht hng dn ngi bnh cch phng
bnh ti pht hoc chuyn giai on mn tnh.
Cu hi nh gi
I. Tr li ngn cho cc cu sau
Cu 1:
K 2 yu t c bn pht sinh ra bnh chm:
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------Cu 2:
K 5 giai on biu hin ca bnh chm cp tnh:
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------3 --------------------------------------------------------------------------------------4. Giai on ng vy tit
5. Giai on da tr li bnh thng
Cu 3:
K 3 c im ca mn nc trong bnh chm:
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------3 --------------------------------------------------------------------------------------Cu 4:
K 4 giai on tin trin ca mn nc trong bnh chm:
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------3 --------------------------------------------------------------------------------------4. Vy tit bong v rng.
Cu 5:
K 4 bin chng hay gp ca bnh chm:
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------3 --------------------------------------------------------------------------------------4. Thiu niu hoc v niu
Cu 6:
K 3 nguyn tc chnh trong iu tr bnh chm:
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------3 --------------------------------------------------------------------------------------II. in t hoc cm t thch hp vo trng:
42

Cu 7: Bnh chm c nhng c tnh chung l mt bnh (A)------------------------ c


nga, tn thng l nhng(B)--------------------------------sp xp (C)---------------------gii hn tht thng.
III. Phn bit ng sai cho cc cu sau bng cch nh du (X) vo ct A cho cu
ng, ct B cho cu sai.
TT

8
9
10
11
12

Ni dung cu hi
Mn nc trong bnh chm thng tp trung khe k
Mn nc trong bnh chm lc u cha dch c sau chuyn mu
hng
Chm th tng l mt bnh di truyn.
Bnh chm l mt bnh ly
Khi iu tr bnh chm cn phi lm v mn nc tn thng
chm nhanh khi

IV. Chn cu tr li ng nht bng cch khoanh trn vo ch ci u cu


Cu 13: Cch sp xp mn nc trong bnh chm c c im:
A. ng ring r
B. ng vi nhau thnh m
C. Ni vi nhau thnh chui
D. ng tng i mt
E. Xp chng ln nhau

Chm sc bnh nhn b Bnh chc


( Impetigo)
2gi
Mc tiu hc tp
43

1. Trnh by r khi nim, nguyn nhn ca bnh chc.


2. M t c tn thng c bn ca bnh chc.
3. Trnh by c nguyn tc iu tr , nhng vn cn theo di chm sc bnh
nhn chc .
4. Bit hng dn ngi bnh cch phng bnh chc trnh bin chng.
Ni dung

1. Khi nim
Bnh chc l mt bnh ph bin hay gp trong cc bnh ngoi da, tn thng
c bn l nhng phng nc xut hin trn nn da v chuyn thnh m nhanh chng,
nhng bnh nhn thng n khm giai on c m hoc vy tit nu nht ng vng.
L bnh tng i d cha, ly lan, hay gp nhng c th tr suy dinh dng,
ngi bo bu, i tho ng.

2. Nguyn nhn
Cha thng nht , nm 1880 Pasteur pht hin thy t cu khun trong dch
ca phng nc v vy tit.
V sau, mt s tc gi tm thy lin cu khun bnh thng vn k sinh trn da, khi
gp iu kin thun li nh huyt thanh, vy chc, s gy bi nhim thm, ch khng
phi n l nguyn nhn chnh gy ra bnh. Cn mt s tc gi cho rng lc u lin cu
gy ra phng , sau t cu ln p gy phng c c m.
Tuy vy t l lin cu tm thy li rt t cho nn nhiu tc gi khc cho rng nguyn
nhn ca chc c th l do lin cu khun hoc t cu khun.

3. C ch bnh sinh
- V c th khi kho mnh c sc khng tt nn t cu v lin cu khng phi hp
vi nhau gy ra bnh chc.
- V da
+ Bnh thng pH da l 3-5 c khi thay i 7-7,5: khng ph hp vi lin cu v t
cu pht trin.
+ Trn da lun lun c nhng men c sn xut ti ch hoc trong c th c tc
dng chng bo v c th nh: men Leucotaxin tc dng hng ho ng bch cu
a nhn, men Trombokinase tc dng tc mch ngn cn qu trnh lan to, men
Lyzosin tc dng tiu m,...
+ Tnh trng sinh l ca da l hin tng bong lp sng hng ngy (trong bong
lun c t cu v lin cu).
- Nn khi c th gim sc khng
+ pH da thay i : tm x phng c kim cao.
+ Da b sang chn : xc, chy, cht... lin cu v t cu ti da xm nhp vo
lp ht ri nhn ln nhanh chng khi s lng th sn xut ra c t to nn phn
ng vim : da , gin mch, thot dch, xut hin cc men -> to ra phng nc trong ,
t cu xm nhp vo ho m.

4.Triu chng lm sng


44

4.1 Tn thng c bn
Tn thng lc u l mt phng nc nh, mm, cha dch trong, b
khng
u c qung xung quanh. Cng c khi phng nc xut hin trn mt nn da t
trc.
Vi gi sau phng nc vn c bin thnh mn m th pht ri nhanh chng
kh ng vy tit. Do chng ta thng khm bnh giai on c vy nu nht ging
mu mt ong, mt g gh c khi bng. ra tn thng mi c thy vt tch phng
nc, khi bong s to nn mt vng vin vy do thng b tch ra. Khi cy vy s lm
l mt vt cht da , trn c mng t huyt.
Chng 6 n 10 ngy sau vy t bong ra li mt dt . Dt ny sau mt thi
gian s nht dn ri lnh hn khng li so.
Thng tn thng khu tr mt, da u v nhng ni d sang chn nh bn
tay, gt chn... c khi lan ra khp ngi , khng c tn thng nim mc.
Bnh nhn thng khng st tr khi sng hch hoc vim bch mch. i khi
gy bin chng vim thn tr em.
4.2. Cc th lm sng
- Chc bng to: nhng bng nc rt to hay gp bn tay , bn chn, mng tay, s
lng t, rt au, chng khi.
- Chc ht k: thng tn nh t 1-2mm, gii hn mt ch c khi lan ton thn.
- Chc gm nhng bng cha t nc , ch thy vy da bong hnh trn hoc b nhiu
vng, trng ging tn thng hc lo.
- Chc gp khi nhng bnh da nh chm, t a, gh, sn nga,.. b bi nhim gy
nn chng mn m, vy tit mu mt ong ging tn thng ca chc th gi l chc
ho.
4.3 Tin trin v bin chng
a s lnh tnh t bin chng. Tuy nhin nu khng iu tr n ni n chn,
do c th suy nhc, thiu dinh dng, gim sc khng,... bnh dai dng , lan rng,
lot hay ti pht.
- Ti ch:
+ Chm ho: Tn thng da , km theo nhiu mn nc nh li ti thnh m, nga
tng , iu tr kh ti i ti li nhiu ln .
+ Chc lot: C th gp chc lot ngi ln cng nh tr em. Biu hin mt phn
no ca s suy nhc c th. Hay t vong cc chu di 2 tui, nn ch phng bnh
cc chu di 2 tui v phng bnh tch cc khi pht ra tr nh.
Trn c s l mn m ca chc nhng vy tit ln hn , hnh trn, mu nu c khi
en, mt g gh v dy ta nh v s. Ti khi vy bong, l mt vt lot trn 1-2 mm
c khi su 10-20mm, b thng ng, dy c khi c m vng hoc ln mu , chung
quanh c vn , hi ph, s m, phn ln khu tr chi di. Nu khng c iu tr
bnh s ko di dai dng , khi khi li so lm gia trng, quanh c qung thm.
tr em c nhng vt lot su lin kt lan rng thnh mng ln hnh nhiu vng
nham nh nh b khn ren , khu tr mnh, mng t, i , bn. i khi c xut huyt
thng tn , lot rm mu hoc tm en. Tin lng rt xu nu c thm hi chng
nhim c, nhim khun ton thn nng . T l t vong cao ( trn 50%) bnh nhn s
cht trong tnh trng suy tim cp, ph qun ph vim hoc vim thn cp.
45

- Ton thn
Nu l chc lot tin lng rt xu nu c thm hi chng nhim trng nhim c
ton thn nng:
+ St cao 39-400C.
+ Mi kh, li bn, da xanh ti, v mt hc hc, t l t vong kh cao trn 50%
bnh nhn s cht trong tnh trng suy tim, ph qun ph vim hoc vim thn cp
tnh.
- Bin chng :
+ Gy vim tai gia: au vng tai
+ Vim hch: vim to, au, c khi lot.
+ Vim cu thn cp tnh.
+ Suy tim cp.
+ Ph qun ph vim.
+ Nhim trng huyt.

5. Triu chng cn lm sng


- Gii phu bnh nhng phng nc nng thy: khu tr ngay lp sng cha y
t huyt, bch cu a nhn, tn cu, t bo thng b. Lp gai di c hin tng xp
bo nh, giai on ng vy lp sng b tiu tan. Trong vy c cc si t huyt, bch
cu v t cu kt thnh mng. Nu chc lot c hin tng gin mao qun, nhi mu
trung b .
Trong chc lot mt s cc xt nghim c gi tr gip chn on:
- Cng thc mu: S lng bch cu tng, t l bch cu a nhn trung tnh tng.
- T mu lng tng.
- Cy mu pht hin vi khun gy bnh .
- Cy m dng tnh ( c vi khun mc)

6. Phc iu tr
6.1 Nguyn tc
- Lm sch tn thng vy dy, nng : st trng bong vy.
- Thuc bi ti ch : i vi cc loi chc n gin, ri rc, t.
- Ton thn: khng sinh phi hp mnh liu cho nhng trng hp : Chc lan to,
rai rng, hay ti pht, hoc nguy c c cc bin chng.
6.2 iu tr
- Ti ch :
+ Lm bong vy bng cch p nc st khun:
Dung dch thuc tm 1/10.000 , hoc Axit boric 2%, hoc km snfat 1/1.000 .
Cc loi m khng sinh : Blomyxin 3%, Tetracyclin cng c tc dng bong vy.
+ Khi vy bong , chm dung dch c mu : Milian, Xanh Methylen 2%,
Casstenalli, Eosin 2%.
+ Trong chc lot ngy ra 2 ln bng thuc tm pha long ri bi dung dch mu
hoc m Biomycin. chng ln da no c th dng oxyt km hoc axit boric.
- Ton thn:
+ Khng sinh mnh v thi gian, c th phi hp khng sinh trn c s dng
khng sinh .
46

+ Truyn mu t mt : 1-2ln/ tun , 100ml/ln.


+ Nng cao th trng: Truyn m, sinh t.
+ Vacxin liu php: Ch nh trong trng hp nhim t cu da, phi, thn, cc
ni,..
- Thuc nam: Khng sinh thc vt nu di dng cao hoc sc ung nh B cng
anh, si t, kim ngn hoa.

7. Chm sc
7.1 Nhn nh
- Tnh trng hin ti ca ngi bnh: th trng, tui, tin s bnh tt ca ngi bnh
c lin quan nh : nghin ru, i tho ng, gin tnh mch, m yu, thiu dinh
dng,... phng bin chng quyt nh ch chm sc.
- nh gi kh nng c th xy ra bin chng ti ch hoc ton thn.
- Nhn nh bnh tin pht hay th pht, c khi l bin chng ca nhng bnh da
khc.
7.2 Chn on iu dng
7.2.1 Chn on xc nh: d ch yu da vo tn thng c bn.
7.2.2 Chn on phn bit:
- Giang mai chc ho m, vy vng trn sn cng, c mng nim mc, c phn ng
huyt thanh dng tnh.
- Bnh Duhring, pemphygut hay c tn thng nim mc, tin trin ca bnh khc
hn
- Chm bi nhim tuy ging ht k nhng c nga, dai dng.
- Rm bi nhim thng khu tr da hn , bnh tin trin theo thi tit.
- Zona bi nhim: l nhng m m hay bng m thng khu tr mt bn c th, ng
st nhau t khi ng l t, bnh nhn c au v rt ti tn thng.
- Thu u: l nhng phng nc nh c t trn da, gia nh c mt chm lm,
nm ri rc ton thn tp trung nhiu vng u mt c, c nng bnh nhn c nga.
- Hoi th l tn thng c mng hoi t do vi khun trc tip gy nn c khi v nhng
t chc b thiu mu, km dinh dng do nhng mch mu lin quan b tn thng ri
tc, nhng mng mc ny s gy ra nhng lot to nh tu nguyn nhn .
- Lot cng chn l ph bin nht trong nhng lot mn tnh, tin trin dai dng lu lnh
do khng gii quyt c cn nguyn thiu dinh dng , ri lon tun hon cng
chn.
Mc tiu nhm chn on c bnh, iu tr kt qu, trnh ti pht , phng bin
chng.
7.3 Nhng can thip ca iu dng
Ch chm sc c bn ch khi bnh chn c chc lot
- Bnh nhn ngh ngi.
- Chun b v tm l cho ngi bnh v gia nh ngi bnh.
- Nng cao th trng: n dinh dng, tng cng hoa qu ti.
- V sinh:
+ Chm sc tn thng da: khng tr st, k c, ch p v bi mng thuc.
47

+ Khng gi, cy lm dp tn thng khi cha lnh so.


- hi nhi rt thn trng , truyn mu hoc huyt thanh liu nh , nhiu ln kt hp
vi cc loi vitamin l bin php tch cc h thp t l t vong, tng cng dinh
dng, v sinh ngoi da hng ngy , trnh xy xc, tr c ni thong mt, sch s,
nh sng.
7.4 Ch theo di
- Din bin lm sng: Theo di bin chuyn ca tn thng, theo di tin trin bt
thng ti ch v ton thn phng bin chng.
- Ch s dng thuc : Cch bi, thi gian, liu lng, ng dng... Khng sinh
ton thn c t ra khi c bin chng.
- Ch n ung, sinh hot, v sinh chm sc tn thng, thn th ngi bnh.
- Theo di thn nhit, mch, huyt p, nc tiu 3 gi/ln khi c chc lot.
- Theo di cc xt nghim sinh ho mu, nc tiu, chc nng gan, thn.
- Theo di tn thng ti tim, phi thng xuyn
7.3 Gio dc sc kho
- Gii thch cho bnh nhn v gia nh bit v bnh chc l mt bnh ngoi da, mt
bnh ly. M t tm tt biu hin chnh ca bnh v cc bin chng c th xy ra nu
nh ngi bnh khng c iu tr v chm sc tt.
- Gii thch cn nguyn gy ra bnh .
- Hng dn v iu tr : M t tm tt v cch thc iu tr thit yu, cc hng
dn, cn trng cn thit. Ch dn cho bnh nhn cch thc bi thuc , gii thch cc tc
dng ph ca thuc, khuyn khch bnh nhn tun th iu tr .
- Hng dn bnh nhn chm sc, v sinh thn th, tn thng da, chm sc sc kho
ch n ung tng cng bi dng nng cao th trng .
- Gii thch cc nguy c c th lm bnh ti pht, bin chng. Hng dn ngi
bnh cch phng bin chng. V ma m thp nn ch phng bnh cho tr di 2
tui, tng cng bi dng, v sinh da, trnh lu nhng ni m thp thiu nh sng.

Cu hi nh gi
I. Tr li ngn cho cc cu sau
Cu 1:
K 3 giai on tin trin ca phng nc ca bnh chc:
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------3 --------------------------------------------------------------------------------------Cu 2:
K 2 bin chng ti ch ca bnh chc:
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------Cu 3:
K 3 nguyn tc iu tr bnh chc:
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------3 --------------------------------------------------------------------------------------48

Cu 4:
K 3 phng php iu tr ti ch trong bnh chc:
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------3 Cu 47:
K 3 giai on tin trin ca phng nc ca bnh chc:
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------3 --------------------------------------------------------------------------------------II. in t hoc cm t thch hp vo trng:
Cu 5: Tn thng c bn ca bnh chc l nhng (A)--------------------------------xut hin trn (B)-------------------------------v chuyn thnh (C)-----------nhanh chng.
Cu 6: Bnh chc l bnh tng i d cha, (A)-------------------------------, hay
gp nhng c th tr em (B)---------------------------------------------, ngi
bo bu, i tho ng.
Cu 7: tr em chc lot l nhng (A) --------------------------------------- lin kt
lan rng(B) -----------------------------------hnh nhiu vng nham nh. i
khi c xut huyt thng tn , lot rm mu hoc(C) ----------------------tin lng rt xu nu c thm hi chng nhim c, nhim khun.
III. Phn bit ng sai cho cc cu sau bng cch nh du (X) vo ct A cho cu
ng, ct B cho cu sai.
TT

8
9
10
11
12
13
14

Ni dung cu hi
Bnh chc l mt bnh ly lan d
Phng nc trong bnh chc lun lun ho m
Chc lot iu tr nhanh khi tr em di 2 tui
Chc lot l ca ng vi trng xm nhp vo ni tng v mu
Chc lot sau khi lnh khng li so
Chc lot khi c hi chng nhim trng nhim c ton thn nng th
tin lng rt xu
Chc lot khi c hi chng nhim trng nhim c ton thn nng th
tin lng rt xu

49

chm sc bnh nhn b Bnh Gh


( Scabei)
1 gi
Mc tiu hc tp
1. Nu ckhi nim, nguyn nhn ca bnh gh.
2. M t r tn thng c bn ca bnh gh.
3. Trnh by c nguyn tc iu tr, v nhng vn cn theo di chm sc bnh
nhn b gh .
4. Bit hng dn ngi bnh cch phng bnh gh.
Ni dung

1.Khi nim
Bnh gh l mt bnh ph bin hay gp trong cc bnh ngoi da do v sinh
thp km, n cht chi, sinh ra do k sinh trng Sarcoptes scabei, biu hin lm sng
l nhng mn nc khu tr khe k trn c th ngi , bnh nga nhiu nht l v ban
m, ly lan d.

2. Nguyn nhn
Do k sinh trng gh c tn l Sarcoptes scabei himinis gy nn .

3. C ch bnh sinh
Khi u trng v nht l cc con gh non truyn t ngi bnh sang
ngi lnh, v ci gh thng hot ng v m nn phn nhiu ly v ban m do ng
chung hay ngi vo gh, ging ca ngi b gh.
Con gh ci c cha , mun th phi o su vo da, c th l lp sng, bi
v lp Manpighi c th b huyt thanh a ra v lm ngp hang, nn ci gh s to ra
cc hang trong lp sng, y cc t bo sng sang hai bn, ci gh ngy cng tin su
to ra mt lung gh ( v vng cc gai lng khng rt lui c), i n u trng
ra ng sau. Ngi bnh nga, Histamine tng trong mu v ti tn thng gy thot
dch to ra mn nc nh thng b ( nh vy nga ca bnh l ti d ng).

4.Triu chng lm sng


- Thi gian bnh: 2- 40 ngy trung bnh 10-15 ngy.
Nga k ngn tay, k v ngi ph n, rnh quy u nam, k mng tr em ri
lan ra ton thn.
- Thi k ton pht:
50

+ Nga: t hay nhiu tu thuc vo tng bnh nhn . Nga nhiu v ban m , nht l
lc nm m hay p chn.
+ Tn thng c bn:
L nhng mn nc trong nh ngc, bng nh trai, nh bng ht tm , cha dch
trong.
Lung gh : l cc ng hm hay cc vt xc trn da rt nh .
Khu tr: c th lan ra khp c th nhng thng gp khu tr cc k ngn tay,
mt
trc c tay, mt sau khuu tay, nch, v, quy u,rn, k mng, hu mn, tr em hay
khu tr lng bn tay, lng bn chn v cc k ngn chn.
Ngoi tn thng in hnh trn cn c tn thng phi hp nh sn, mn m.
+ Ton thn: Khng b nh hng c khi gy mt ng, mt mi.
+ Tin trin:
Nu khng c iu tr gy: nhim khun th pht, chm ho, c khi gy vim
thn do nhim khun ph.
Nu c iu tr: khi nhanh chng nhng c khi li sn nga v chm iu tr
dai dng.

5. Triu chng cn lm sng khng in hnh c khi:


-

Nc tiu c Albumine.
Mu: t bo i toan tng c khi ln qa 5%, Histamine tng.

6.Phc iu tr
6.1 Nguyn tc
- Chn on chc chn l bnh gh ri hy cha.
- Khm nhng ngi xung quanh nh, v nhng ngi ny nu c bnh , th
phi cha cng mt lc, nhng ngi khng c nga cng phi khm.
- V sinh thn th, ton thn, qun o, ging chiu( st trng).
- Nu gh bin chng phi iu tr bin chng sau mi iu tr gh.
6.2 Phc iu tr
- Ti ch:
+ Dung dch DEP, kem DEP
+ Nu c nhim khun dng dung dch c mu : xanh Methylen, Milian,
Casstellani, kem km, kem v m khng sinh.
- Ton thn:
+ An thn, chng nga: khng Histamine.
+ Nu c nhim trng: Khng sinh ton thn, sinh t.

7. Chm sc
7.1 Nhn nh
- Tnh trng bnh hin ti ca bnh nhn.
- Yu t dch t quyt nh iu tr.
- Kh nng bin chng c th xy ra.
7.2 Chn on iu dng
7.2.1 Chn on xc nh Da vo :
51

- ng hm.
- c im mn nc in hnh: cng nh ngc, bng nh trai, khe k .
- Bt c ci gh .
7.2.2 Chn on phn bit mn nc ca gh vi mn nc trong cc bnh:
- Chm ( Eczema): mn nc nh li ti tp trung thnh tng m trn nn da , tin
trin qua 5 giai on in hnh
- T a l nhng mn nc tp trung lng bn tay bn chn, nm chm di da, lin
quan n yu t d ng.
- Sn nga nm ri rc khp c th tn thng a dng: sn, sn huyt thanh,..
- Thu u l nhng mn nc khng cng bng trn mt qung da , lm gia nm
ri rc khp ngi tp trung nhiu phn u, mt, c.
- Zo na mn nc nm mt bn c th dc theo dy thn kinh, bnh nhn au rt.
- Hc lo mn nc nm vng ra tn thng da, c vy da v da.
Mc tiu t c phi chn on chc chn v xem xt cc yu t dch t c lin
quan quyt nh iu tr hp l phng trnh ti nhim .
7.3 Nhng can thip ca iu dng
- Chun b v tm l cho ngi bnh v gia nh ngi bnh.
- V sinh:
+ V sinh thn th, ton thn, qun o, ging chiu( st trng ).
+ Chm sc tn thng da: khng tr st, k c, ch p v bi mng thuc.
7.4 Ch theo di
- Din bin lm sng: Theo di bin chuyn ca tn thng, theo di tin trin bt
thng ti ch v ton thn phng bin chng.
- Ch s dng thuc : Cch bi, thi gian, liu lng, ng dng...
- Ch n ung, sinh hot, v sinh.
7.5 Gio dc sc kho
- Gii thch cho bnh nhn v gia nh bit v bnh gh l mt bnh ngoi da, mt
bnh ly m ngi bnh b mc. M t tm tt cho bnh nhn bit v bnh
- Gii thch cn nguyn v nu bnh nhn khng iu tr s xy ra iu g.
- Gii thch v iu tr : M t tm tt v phc iu tr thit yu, cc hng dn,
cn trng cn thit. Ch dn cho bnh nhn cch thc s dng thuc , gii thch cc tc
dng ph ca thuc, khuyn khch bnh nhn tun th iu tr .
- Gii thch cc nguy c c th lm bnh ti nhim, bin chng. Hng dn ngi
bnh cch phng bnh: v sinh c nhn , v sinh mi trng xung quanh, iu tr trit
v ton din nhng ngi c lin quan c kh nng ly bnh.
Cu hi nh gi
I. Tr li ngn cho cc cu sau
Cu 1:
K 3 bin chng c th gp trong bnh gh:
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------52

3 --------------------------------------------------------------------------------------Cu 2:
K 4 nguyn tc iu tr bnh gh:
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------3 --------------------------------------------------------------------------------------4. Nu gh bin chng phi iu tr bin chng sau mi iu tr gh
Cu 3:
K tn 3 loi thuc thng dng trong iu tr bnh gh:
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------3 --------------------------------------------------------------------------------------II. in t hoc cm t thch hp vo trng:
Cu 4: Biu hin lm sng ca bnh gh l nhng (A) --------------------------------khu tr (B) -------------------------trn c th ngi , bnh (C)--------------nhiu nht l v ban m, ly lan d.
III. Phn bit ng sai cho cc cu sau bng cch nh du (X) vo ct A cho cu
ng, ct B cho cu sai.
TT

5
6
7
8
9
10

Ni dung cu hi
Bnh gh l mt bnh ly lan d
Bnh gh cng c xp l mt bnh ly truyn qua ng tnh dc
Nguyn nhn gy ra bnh gh l mt loi nm c tn l Sarcoptes
scabei himinis.
Tn thng ca bnh gh l mn nc khe k v nhng ng hm
Bnh gh hay ti nhim nu khng xem xt yu t dch t k lng.
thi k no ca bnh gh cng c triu chng c nng l nga

IV. Chn cu tr li ng nht bng cch khoanh trn vo ch ci u cu


Cu11 : Thi gian bnh trung bnh ca bnh gh l:
A. 1-5 ngy
B. 5-10 ngy
C. 10-15 ngy
D. 15-20 ngy
E. 20-25 ngy
V. Cu hi tnh hung( khoanh trn vo ch ci u cu ng)
Cu 12: Chu H 5 tui, hc mu gio ti trng mu gio Thin Hng. T nhin 1
tun nay, m thy chu xut hin k mng v b phn sinh dc ca chu nhng mn
nc nh nh u inh ghim., cng v bng, cha dch trong, chu nga v gi nhiu .
53

nh , b ni v m chu cng c vi mn nc ging nh chu, c th chu H b


mt trong cc bnh ngoi da sau:
A. Chm
B. Nm da
C. Sn nga
D. Chc
E. Gh

chm sc bnh nhn b Bnh hc lo


( Trychophytie nng da)
1gi
Mc tiu hc tp
1. Trnh by c khi nim, nguyn nhn ca bnh hc lo..
2. M t r tn thng c bn ca bnh.
3. Trnh by ng nguyn tc iu tr , nhng vn cn chm sc v theo di
bnh nhn hc lo.
4. Hng dn ngi bnh cch phng bnh.
Ni dung

1.Khi nim
Hc lo l mt bnh ngoi da do nm nng gy nn, xut hin nhng ngi
lm vic nng nhc hay ra m hi, d ly lan, km theo c nga.

2. Nguyn nhn
Do nm nng Trichophytie gy nn.

3. Dch t hc v c ch bnh sinh


+ Ly do nm chung, tm git chung, mc chung qun o lt vi ngi b bnh,
b si nm v bo t nm bm trn da, nm pht trin trn da ph hng nhng t bo
da, gy thoi ho t bo da chim ch v pht trin nn gy tnh trng bong da , to
vy. Ti nm gy kch thch , gy vim, c th gy nga, vim da, bi nhim... c khi
nm gy ra nhng c t gy c cho c th, c th phn ng, t bo tng sinh : da dy
ln, bin dng.
+ Khng phi cc bnh nm khi xm nhp vo c th u c th gy bnh. S
pht trin ca nm ph thuc vo:
- c tnh ca chng nm.
- Cc yu t ti ch nh: pH ca da, s ri lon v cu to lp sng, nhit trn
mt da, dng kh trn mt da .

54

- Tnh trng ton thn ca bnh nhn: nhng ri lon v ni tit, cc ri lon v chuyn
ho c bn, tnh trng thiu sinh t nht l sinh t C , vic s dng lu ngy cc thuc
khng sinh, s suy gim min dch ca c th.

4. Triu chng lm sng


Tn thng l nhng m da hnh trn hoc bu dc, c ranh gii r rt, b
ni cao hn mt da, c vin b r , trn vin c mn nc nh v vy . Vng trung tm
c xu hng lnh, da sm mu hn, trc vy nh. Nhiu m lin kt vi nhau thnh
m ln, hnh vn vo nhiu cung nh a .
Tn thng c th khu tr bt k ch no trn vng da , nhng thng bt u
phn h: mt, c, cnh tay vng da nhn.
Nga t hoc nhiu tu tng bnh nhn, tng lc. i nng, ra m hi, ban m
nga hn.
Bnh tin trin c tnh cht cp tnh, c nn da , vim. Nu c iu tr tt v
lng trong m da khng b tn thng th ch sau my ngy l khi ( ch st, gi nhiu,
bi thuc linh tinh c th b nm da chm ho , nhim khun th pht , lm cho bnh
tin trin lu, phc tp hn)

5. Triu chng cn lm sng


- Soi ti co vy cho ln lam knh nh dung dch KOH hoc NaOH 30%
y lamen 3-6 gi a ln knh soi. Kt qu : thy cc t bo sng n to, c nhng
si nm mu sng xanh xen k, c th thy cc si nm ng ring r hoc lin kt vi
nhau thnh mt m, si nm c nhiu hnh thi.
- Nui cy trn mi trng Sabouraud t 7-15 ngy thy nm mc .

6. Phc iu tr
6.1 Nguyn tc
- Ngn nga s pht trin ca nm: c th thay i mi trng nm k sinh nh
lm kim ho mi trng , ph v tr bm ca nm v dit cc si nm.
- Kt hp cha bnh vi phng bnh: iu tr trit kt hp vi v sinh c
nhn, tit khun qun o, dng.
- S dng thuc v ho cht dit nm c hiu: thuc iu tr c th l bi ti
ch, thuc ung, thuc nam gia truyn ...
+ Thuc bi ti ch phi c tnh ngm, ngm su vo cc lp t bo da ti lp c
nm, trnh lm chy da, tn hi t chc da lnh.
+ Thuc phi c tc dng lm mt da, thay i c hin tng tun hon ca da.
- iu tr phi ko di lin tc.
6.2 Phc iu tr
- Thuc bi ti ch bi cc loi thuc dit nm bong da thng thng nh :
+ Dung dch cn BSI 1-3% , ASA
+ M Salycyle 5%, m Whitfield, m Grixin5%, kem Nizoral, kem Clotrimazol,
kem Lamisil....
Tun u: bi dung dch BSI hoc ASA mi ngy 2 ln.

55

T tun th 2 tr i : sng bi BSI hoc ASA , chiu bi kem hoc m Salycyle 5%,
m Whitfield, m Grixin5%, kem Nizoral, kem Clotrimazol, kem Lamisil.... Vi nhng
hc lo vng da dy nh mng, lng cng chn c th bi m crisofanic 3%.
+ Dc liu ng y c : l rm, l ci, mun tru, tru khng, cht cht, k u
nga, mt ong.
- Ton thn :
Dng khng sinh chng nm bng ng ung khi Trychophyton gy bnh ton
thn c mng, tc.
Dng khng sinh chng nhim khun khi tn thng c bi nhim.

7. Chm sc
7.1 Nhn nh
- Tnh trng tn thng hin ti ca bnh.
- Yu t dch t quyt nh iu tr.
- p ng iu tr tin lng kh nng bin chng c th xy ra.
7.2 Chn on iu dng
7.2.1 Chn on xc nh
Da vo :
- Tn thng c bn ca hc lo.
- Soi trc tip v cy nm tm thy nm ti tn thng vy da.
7.2.2 Chn on phn bit:
- Phong c: c vin c, gia da teo, mt ton b cm gic.
- Vy phn hng Gibert vt hnh bu dc c vin mn nc nh, gia teo da
nhn , tin trin cp din c th lan rng rt nhanh.
Mc tiu t c phi chn on chc chn v xem xt cc yu t dch t c
lin quan quyt nh iu tr hp l phng trnh ti nhim .
7.3 Nhng can thip ca iu dng
Ch chm sc c bn
- V sinh:
+ V sinh c nhn, tit khun qun o, dng .
+ Chm sc tn thng da: khng tr st, k c, gi nhiu v bi thuc linh tinh .
+ Ct mng tay , hn ch gi phng ly nm vo mng tay v reo rc bnh ln
cc vng da khc .
- Bnh nhn dng ring dng c nhn: lc, khn mt , khn tm,...
7.4 Ch theo di
- Din bin lm sng: Theo di bin chuyn ca tn thng, theo di tin trin bt
thng ti ch v ton thn phng bin chng.
- Ch s dng thuc : Cch bi, thi gian, liu lng, ng dng...
- Ch n ung, sinh hot, v sinh ngi bnh.
7.5 Gio dc sc kho
- Gii thch cho bnh nhn bit v bnh nm l mt bnh ngoi da, mt bnh ly m
ngi bnh b mc. M t tm tt cho bnh nhn bit v bnh .
56

- Gii thch cn nguyn v nu khng iu tr s xy ra iu g.


- Gii thch v iu tr : M t tm tt v phc iu tr thit yu, cc hng dn,
cn trng cn thit. Ch dn cho bnh nhn cch thc s dng thuc , gii thch cc tc
dng ph ca thuc, khuyn khch bnh nhn tun th iu tr .
- Gii thch cc nguy c c th lm bnh ti nhim, bin chng. Hng dn ngi
bnh cch phng bnh:
+ Thc hin v sinh c nhn thng xuyn, qun o kh sch ngn cn nm xm
nhp vo c th.
+ Ch nhng vng da b c st nhiu, hn ch s ri lon v cu trc ca lp sng:
nm thng c i tnh c bit i vi cht sng. Hay vic thay i pH ca da nu
pH hi kim l nm hay pht trin nn cn phi la chn x phng v du tm ph hp.
+ Khng ch vic ly lan ca nm: khng mc chung , dng chung cc dng c c
nhn vi ngi bnh, c th phi cho bnh nhn nm ging hay ng ging,..
+ iu tr trit ngi bnh : l bin php ch ng ngn nga s pht trin ca
nm( ch bi thuc sau khi tn thng trn da sch cn phi bi thuc tip 15- 20
ngy sau).
Cu hi nh gi
I. Tr li ngn cho cc cu sau
Cu 1:
K 5 c im ca tn thng hc lo:
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------3 --------------------------------------------------------------------------------------4. Trung tm c xu hng lnh, trc vy nh
5. Khu tr bt k ch no trn vng da thng phn m .
Cu 2:
K 4 nguyn tc iu tr bnh hc lo:
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------3 --------------------------------------------------------------------------------------4. iu tr phi ko di lin tc
Cu 3:
K tn 3 loi thuc iu tr ti ch bnh hc lo:
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------3 --------------------------------------------------------------------------------------Cu 4:
K 2 loi thuc iu tr ton thn bnh hc lo khi cn thit:
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------II. in t hoc cm t thch hp vo trng:
57

Cu 5: Tn thng c bn ca bnh hc lo l nhng (A)-----------------------------hnh trn hoc bu dc, c (B)------------------------------r rt, b ni cao
hn mt da, c vin b r , trn vin c (C) -------------------------------------------------. Vng trung tm c xu hng lnh, da sm mu hn, trc vy
nh.
III. Phn bit ng sai cho cc cu sau bng cch nh du (X) vo ct A cho cu
ng, ct B cho cu sai.
TT

6
7
8
9
10

Ni dung cu hi

Hc lo l mt bnh ly
Hc lo l mt bnh ngoi da do mt loi k sinh trng gy nn
iu tr bnh hc lo d, ch cn bi thuc vi ln l khi
iu tr hc lo cn quan tm n vn v sinh c nhn , xung quanh
v phng bnh
Hc lo l mt bnh ngoi da c au, nhc ti tn thng

Chm sc bnh nhn b Bnh vy nn


( Psoriasis vulgaris)
1 gi
Mc tiu hc tp
1.
2.
3.
4.

Trnh by ng khi nim, nguyn nhn ca bnh vy nn.


M t c tn thng c bn ca bnh.
Trnh by c nguyn tc iu tr, theo di v chm sc bnh nhn vy nn .
Hng dn ngi bnh vy nn cch phng bin chng v ti pht.
Ni dung

1. Khi nim
L bnh ngoi da chim 3-7% , thuc nhm bnh da c vy . L mt bnh
kinh din c khi ti i ti li sut i, cc phng php iu tr ch c tc dng ko di
thi gian n nh ca bnh.
2. Cn nguyn
Khng r rng, c nhiu thuyt nhng v thuyt min dch chim u th.
- Thuyt chuyn ho: c tc gi cho rng do ri lon chuyn ho lipit, chuyn ho
Gluxit. C tc gi cho l bnh ung th do a sn t bo sng .
- Thuyt sinh t: Thiu sinh t trm trng c bit l sinh t A.
- Thuyt thn kinh tm thn: xut hin hoc ti pht sau khi bnh nhn b sang chn
v tinh thn mnh. C hin tng cng h giao cm khi in no thy thay i.
- Thuyt ni tit: gp trn bnh nhn c thiu nng tuyn thng thn, hay b khi c
mang hoc sau bnh thuyn gim.
58

- Thuyt siu vi khun: thy vy nn xut hin sau nhim trng tai hoc cho
dng th khng sinh thy c kt qu.
- Thuyt t min: mt s tc gi cho dng costicoit thy c kt qu.
- Yu t mi trng quyt nh cho vic hnh thnh vy nn.

3. C ch bnh sinh
Ngi ta cho rng nhng ngi c bnh vy nn l nhng ngi c mt th
da c bit, cn phi c tc dng ca mt s phn ng t mi c th gy c bnh, nu
khng c phn ng t , th bnh vy nn vn tim tng.
Mi khi mt phn ng t lm gin cc mao mch th lin lm cho
mt s cht ngm vo thng b, tng cng vic phn chia cc nhn v gin tip gy ra
sng.V bn cht ca cc phn ng t c th l: Phn ng t vt l nh hin tng
sang chn da gy ra mt mng vy ln. Vt so bong cng c th chuyn bin thnh
vy nn, chy nng cng vy. Cc ho cht do n phi hoc ht vo phi cng c th
gy ra mt cn cp pht. Nhng yu t tm l rt thng thng c khi gy cn cp pht
r rt , ngoi ra cn lin quan n yu t a tng c bit.

4. Triu chng lm sng


Thng tn cn bn l da v c vy
- Tnh cht ca dt : Mu ti, ranh gii r, khng thm nhim. Trn b mt c vy
trng nh nn. Co bng phng php Brocq (+) . Kch thc v s lng tu tng th
v tu tng giai on ca bnh.
- Tnh cht ca vy: vy trng rt d bong, vy kh c tng lp xp chng ln nhau, co
ra bong ra tng lp kh ng nh nh bc hay v x c.
- V tr tn thng: Khu tr nhiu nht ch t : da u, khuu tay, u gi, trn, gn
xng cng, i xng.
- Qu trnh tin trin ca tn thng cn bn: c th dai dng t vi nm, nhng t
u thng ngn hn , cc thng tn khuu tay v u gi th dai dng hn. Trong
qu trnh din bin thng tn c th mn dn dn v lan rng t gia ra xung quanh.
Nhng c mt im ng ch l khi li so, ch i khi c mt vt thm , hay mt
vt bc mu. Sau khi thng tn da khi th ch da trc b bnh vy nn cng
cha tr li bnh thng, v sau mt thi gian ngn th chnh nhng vng c y li l ni
hay ti pht.
- Phng php co Brocq ( 1908) : dng tha cn no rt nh nhng, thong th, dn dn
tng lp mt t 50-100 ln. Kt qu:
+ Mi co thy nhng lp vy mng trng ng nh nh bc hay l x c, mn nh
nn ri xung, l du hiu vy nn, vy khng c nc, hon ton kh.
+ Co 5-6 chc ln, th n lp cui cng ca lp sng , co mnh mt ci th tt
c mt ci mng bong ra, hay l rch ra tng mng , pht ph trn mt da, tc l mng
bong.
+ Di mng bong l mt mt phng mu nhn v bng nhong. l b mt
ca tng lp Manpighi, co thm mt cht na th thy rm rm nhng bt nc nh
ht sng trn l cy nhng mu , tc l du hiu ht sng mu ca Auspitz .
Phng php co tng lp c gi tr chn on phn bit vi cc bnh da
c vy.
59

5. Triu chng cn lm sng


T bo bnh hc trong bnh vy nn c nhiu c im ring bit ca bnh
c gi tr chn on.
- sng lp sng : Lp sng dy ln do c nhiu lp t bo sng xp chng ln
nhau, gia cc lp , c nhng k chy ngang.
- Lp Manpighi tr nn mng: chi cn vi ba lp t bo.
- Cc bp ln nh di ra v n vo su.
- Hnh bu dc : cc nh di b ko ln thnh hnh di c , cc tnh mch gin quanh
co, thnh cc tnh mch dy ln.
- Vi p xe Munro : t cc mao mch thot ra cc bch cu a nhn xen vo cc khong
lin bo ca t bo gai.
- Lon chng sc t : Cht melanin gim trong cc lp t bo ca lp Manpighi.

6. Phc iu tr
6.1 Nguyn tc chung
- Nn cho bnh nhn bit r v bnh ca mnh yn tm iu tr, v bnh c th ti
pht nhiu ln.
- Khng nn iu tr t cc phng php . a s phng php iu tr u mt tc
dng dn dn, c tc gi khuyn nn dnh mt vi phng php phng khi c nhng
cn cp pht nng.
- Bnh c tnh cht chu k: Nu bnh ang c chiu hng rt lui th nn cho
nhng thuc m nh ; nu ngh ngi v tm nng c kt qu th nn cho tip tc, nu
bnh c xu hng lan rng th phi phng bin chng tc hi n da do thuc iu tr
gy ra.
- Khng c phng php no iu tr chc chn.
- Nn trnh cc sang chn, cho cc thng tn c th t bin i ht.
6.2 Phc iu tr
iu tr ngoi da l quan trng, iu tr ton thn ch l cng c.
- iu tr ngoi da
Dng cc thuc bong vy
+ Axit Salixylic: pha m 2-10% tu theo tng th v giai on bi cc nng khc
nhau, trong giai on ti pht kch thch vng bnh nn bi nng thp v nh.
+ Crysarobin: thuc c tc dng nhng hay kch thch v phi theo di v n cn c
th gy ra nhim c ton thn v thn . Thng dng trong nhng thng tn nh pha
m 1-3% ( bt u bi 1% sau tng dn ln 3%)
+ Podophylin: thng dng liu nh 0,1% c th tng 1-2%.
+ Hc n : c th bi nguyn cht hay thnh thuc m 10-20%
+ Cc dung dch mu: tt nht l eosin 2% trong nc nhng trc khi bi cn cn
phi lm cho ht vy mi c tc dng.
+ M Cocticoit khng nn dng v hay gy nhiu bin chng v ti ch: da, teo
da, da ton thn.
+ C in: chy tia cc tm sau dng thuc kh oxi.
- iu tr ton thn
+ Vitamin nhiu vitamin dng iu tr vy nn : D2, A,B2,B12.
60

VitaminA : tt nht 150.000-300.000 n v trong 6 tun , tr em khng cho qu 1.000


n v trong 1 ngy.
Vitamin D2: 100.000-150.000 n v/ ngy , 2-3 ngy 1 ln.
Vitamin B2: 2-3 vin/ ngy
+ Asen: Thng dng l dung dch Fowler : ung bt u 2-5 git , ri tng dn mi
ngy mt git cho n ti a 20 git/ ngy, ri li rt dn 1-5 git sau ngh ung
trong thi gian ti thiu 3 tun, ri li ung mt t nh th.
+ Methotrexat: chng li s sinh sn cc nhn t bo: 1vin/ngy ( hm lng 2,5mg)
x 6-12 ngy
+ Cc thuc chng vim:
Cocticoit: Khng nn dng v iu tr xung nhanh nhng ti pht nhanh.
Thuc tnghp st rt: Nivaqiun, rodoqiun, cloroqiun ngy 2-4 vin 0,1 g
Aspirin v Natri salyxylat; Nhng thuc v thn kinh nh Meprobamat, phi hp vi
Asen, cc thuc c lu hunh.
+ ng y: H kh tho 8g , th phc linh 12g ( mi ngy ung 1 thang trong 3 thng)
- iu tr hin i
Dng Retinoides ( l dn xut tng hp ca vitamin A) phi hp vi PUVA
trong iu tr vy nn, cc thuc Retinoides dng:
+ Tigason tc l Etrtinate: 0,5mg/kg cn nng / ngy hoc bt u dng 10mg/ ngy
ri c 15 ngy tng n khi thy vim mi , mi kh gi nguyn liu 1 nm .
+ Soriatane : l hot cht ca Tigason: 0,3mg/kgcn nng/ ngy hoc tng dn .
PUVA : l cht Psoralen bi vo tn thng sau c kch thch bng h
bc
sng A s c ch t bo khng v gim sn sinh.

7.Chm sc
7.1Nhn nh
- Th trng, tn thng: s lng, kch thc , hnh thi, s tin trin hin ti
ca bnh nhn nh kh nng ti pht, hay thi gian n nh.
- Kh nng bin chng ti ch hay ton thn c th xy ra.
7.2 Chn on iu dng
7.2.1 Chn on xc nh Da vo :
- Tn thng c bn in hnh l: dt c nhiu vy bong ra nh vy nn, phng
php co Brocq (+).
- Bnh hay ti i ti li nhiu ln .
- T bo bnh hc ( nu c iu kin)
7.2.2 Chn on phn bit vi cc bnh: Giang mai thi k II dng vy nn, sng
vy nn, vy phn hng, vy phn nang lng, vy nn th git, ung th mu.
Mc tiu t c phi chn on chc chn v quyt nh phng php iu tr
hp l phi hp vi cng tc gio dc sc kho, chm sc tt v vn tm l cho
ngi bnhyn tm iu tr.
7.3 Nhng can thip ca iu dng
61

Ch chm sc c bn
- Chun b v tm l cho ngi bnh v gia nh ngi bnh. Chm sc v tinh thn
ngi bnh yn tm iu tr.
-Trnh nhng sang chn v tinh thn cho ngi bnh.
- Chm sc tn thng : cch bi, loi thuc, khng tr st k c.
7.4 Ch theo di
- Din bin lm sng: Theo di bin chuyn ca tn thng, theo di tin trin bt
thng ti ch v ton thn phng bin chng. Theo di cc t ti pht: thi gian,
tnh cht, s lng v hnh thi tn thng .
- Ch s dng thuc : Cch bi, thi gian, liu lng, ng dng...
- Ch n ung( hn ch m v tinh bt), sinh hot, v sinh.
7.5 Gio dc sc kho
- Gii thch cho bnh nhn v gia nh bit v bnh vy nn l mt bnh ngoi da
lnh tnh, mt bnh dai dng hay ti pht, cha c thuc iu tr c hiu. M t tm tt
cho bnh nhn bit v bnh .
- Gii thch v iu tr : M t tm tt v phng php cn iu tr thit yu, cc
hng dn, cn trng cn thit. Ch dn cho bnh nhn cch thc s dng thuc , gii
thch cc tc dng ph ca thuc, khuyn khch bnh nhn tun th iu tr.
- Gii thch cn nguyn v nu khng iu tr v iu tr khng ng s dai dng.
- Gii thch cc nguy c lm bnh nhanh ti pht , bin chng.
Cu hi nh gi
I. Tr li ngn cho cc cu sau
Cu 1:
K 2 tn thng c bn ca bnh vy nn:
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------Cu 2:
K 4 tnh cht ca dt da trong bnh vy nn:
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------3 --------------------------------------------------------------------------------------4 Trn b mt c vy trng nh nn.
Cu 3:
K 3 tnh cht ca vy da trong bnh vy nn:
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------3 --------------------------------------------------------------------------------------Cu 4:
K 5 nguyn tc iu tr bnh vy nn:
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------3 --------------------------------------------------------------------------------------4. Khng c phng php no iu tr chc chn.
62

5 . Nn trnh cc sang chn


Cu 5:
K tn 3 loi thuc bt da bong vy :
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------3 --------------------------------------------------------------------------------------Cu 6:
K 3 bin chng ti ch ca thuc coctioit:
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------3 --------------------------------------------------------------------------------------II. in t hoc cm t thch hp vo trng:
Cu 7: Tnh cht ca dt da trong bnh vy nn : Mu(A)----------------------------,
ranh gii r,(B) khng---------------------------------------Trn b mt c (C)
------------------------------nh nn. Kch thc v s lng tu tng th v
tu tng giai on ca bnh.
Cu 8: Tnh cht ca vy da trong bnh vy nn: vy trng rt(A)-------------------vy (B)------------------c tng lp xp chng ln nhau, co ra bong ra tng
(C)--------------------------------ng nh nh bc hay v x c.
Cu9: Sau khi thng tn da khi th ch da trc b bnh vy nn cng(A)
----------------------------------------bnh thng, v sau mt thi gian ngn th
chnhnhng vng c y li l ni hay(B)--------------------------------------.
III. Phn bit ng sai cho cc cu sau bng cch nh du (X) vo ct A cho cu
ng, ct B cho cu sai.
TT

10
10
11
12
13
14
15

Ni dung cu hi
Bnh vy nn l mt bnh ngoi da mn tnh, dai dng
Bnh vy nn l mt bnh ly
Bnh vy nn l mt bnh kh cha cha c thuc iu tr c hiu
Bnh vy nn l mt bnh di truyn
Nn dng Cocticoit ti ch v ton thn trong iu tr vy nn
iu tr bnh vy nn nhm mc ch dng cc thuc bong vy ti
ch.
iu tr bnh vy nn c th dng dao co cc vy da trn tn
thng bong cng nhanh cng tt .

IV. Chn cu tr li ng nht bng cch khoanh trn vo ch ci u cu


Cu 16: Vy da trong bnh vy nn c c im:
A. Mng nh
B. Dy kh d bong
C. Dnh t
D. Dnh m
63

E. Dnh mu
V. Cu hi tnh hung( khoanh trn vo ch ci u cu ng)
Bc Hng b bnh ngoi da nhiu thng nay v iu tr nhiu ni nhng bnh
ch n nh mt thi gian ri li ti pht , t ny bc li pht bnh: tn thng xut
hin l nhng m da mu hng, gii hn r c nhiu vy trng kh dy, bong ra tng
mng ng nh nh bc , v tr tn thng gp nhiu 2 bn gi, khuu tay, ngi . C
th bc Hng b mt trong ccbnh ngoi da sau:
A. Chm mn
B. Hc lo
C. Chm kh
D. Vy nn
E. Kh da

GII PHU SINH L - DA - C - U - MT - C


--------------------I. XNG S:
Xng s l mt khi gm 22 xng nm u trn ct sng.
- S: Do cc xng hp s v xng mt to nn.
- Hp s: L hp xng bo v cho no, c 8 xng:
+ 2 xng nh.
+ 1 xng trn.
+ 1 xng chm.
+ 1 xng bm.
+ 1 xng sng.
- Cc xng mt: To nn khung xng ca mt - c 13 xng dnh thnh mt khi
v dnh vi hp s v1xng lin kt vi khi xng s bng khp hot dch.
*14 Xng mt gm:
+ 2 xng l.
+ 2 xng xon mi di.
+ 2 xng mi.
+2 xng hm trn
+ 2 xng khu ci.
+ 2 xng g m.
+ 1 xng hm di.
+1 xng l ma
- Cc xng s to nn 1 mi, cc mt m ra pha trc.
- Xoang cnh mi: Do mt s xng s cha khoang lt bng nim mc thng vi
mi.
- Xng thi dng c nhng khoang nh cha cc cu trc lin quan ti thnh gic
v thng bng.
64

- Cc xng s dnh cht vi nhau thnh 1 khi bng cc ng khp bt ng. Ch


c xng hm di c th chuyn ng c.
- Hp s c mt nn no nm trn v mt vm bao quanh v y trn no.
- Mt trong ca hp s dnh vi mng no cng, mt ngoi to nn ch bm cho cc
c u mt.
- Xng mt to nn khung xng mt v bo v cho ng vo ca cc h h hp
v tiu ha.
A. CC XNG HP S.
a. Xng trn: Gm 2 phn chnh.
- Phn to nn trn l trai trn, bn trong trai trn c 2 xoang trn.
- Phn nm ngang to nn trn mt v phn nc ca nn s (H s trc).
mt ngoi 2 phn ca xng trn gp nhau ti b trn mt.
b. Cc xng nh:
- Hai xng nh tip:
+ Khp vi nhau ti ng khp dc.
+ Khp vi xng trn ti ng khp vnh.
+ Khp vi xng chm ti ng khp lambeda.
+ Khp vi cc xng thi dng ti cc ng khp trai.
- Mt trong ca xng nh lm v c nhng rnh mch mu i qua.
c. Cc xng thi dng:
- Xng thi dng do 3 phn to nn: Phn , phn trai v phn nh.
+ Phn : Hnh tam gic
. Nm ngang qua nn s.
. Nm gia xng bm v xng chm.
. Cha tai gia v tai trong, cho ng ng mch, cnh trong v thn kinh
mt, i qua ng ng mch cnh
L ngoi mt di phn .
L trong nh phn .
- Mm trm: L mm nhn t mt di phn nh xung di.
- Mm chm: Mm li trn nn ngay sau l tai ngoi.
- Gia mm trm v mm chm c l trm - chm cho thn kinh mt ra
khi s, thn kinh s VII, VIII i qua l v ng tai trong. B sau phn cng vi
xng chm gii hn nn l tnh mch cnh ni i qua ca tnh mch cnh trong.
+ Phn trai: L mnh xng mng hnh qut. Phn di ca trai thi dng ra mm
g m chy ra trc tip khp vi mm thi dng ca xng g m, mm ca 2
xng to nn cung g m: H lm nm mt sau, di g m l h hm di v ch
li trn trc h ny l c khp.
H v c tip khp vi chm xng hm di to nn khp TD, hm di.
+ Phn nh: L mnh xng mng vy quanh l v ng tai ngoi.
d. Xng chm:
To nn phn sau vm v nn s.Xng chm gm 3 phn vy quanh l ln
xng chm.
L ln l ni hnh no lin tip vi ty sng. Trc l ln l phn nn, hai bn
l cc phn bn, sau l trai chm. Trn mi phn bn c mt li cu chm tip khp
ni mt trn ca khi bn t i v mt ng thn kinh h thit dy thn kinh s XII
65

i qua. Mt sau trai chm c chm ngoi gia v cc ng gy mi bn. Gia mt


trc trai chm c chm trong. G xng t ny i ti l chm l mo chm trong,
hai rnh k tip nhau t chy sang hai bn l rnh xoang ngang v rnh xoang sigma.
Rnh xoang ngang ngn cch hai h mt trong trai chm to nn h i no trn, h
tiu no di.
e. Xng bm:
Nm gia nn s v tip khp vi cc xng khc ca hp s, gp phn to
nn trn mi v cc thnh mt. Xng bm c cc phn:
- Thn nm gia xng bm tip gip vi xng sng trc v xng chm
sau. Mt trn thn xng bm c rnh thuc giao thoa v h tuyn yn.
- Mi cnh nh dnh vo phn trc thn xng bm, gii hn nn ng th
gic cho thn kinh s II i qua.
- Mi cnh ln pha sau cng t mt bn thn bm chy sang bn, to nn
phn gia nn s. Hai cnh cng vi thn bm gii hn nn khe mt trn. Cho TK
V1, III, IV, VI, i qua. Trn cnh ln c l trn v l bu dc
Cho thn kinh V2, V3. Cc mm chn bm t thn chy xung cc thnh bn
mi, trong thn xng bm c xoang bm thng vi mi.
f. Xng sng:
Xng sng nm trn ng gia, phn trc nn s... gp phn to nn vch
mi, trn mi, thnh ngoi mi v thnh trong mt.
- Cc phn ca xng sng: Mnh sng, mnh thng ng, m o sng.
+ Mnh sng: Lp vo ch khuyt ca phn mt xng trn, ngn h s trc vi
mi, gia mt trn ca mnh sng nh ln 1 mm hnh tam gic gi l mo g, hai bn
mo c cc l sng.
+ Mnh thng ng :chy vo vch mi.
+ Mi m o sng l mt khi xng xp nm gia mt v mi. Khi
ny cha cc xoang sng thng vi mi. Hai mnh xng t mt trong mi m o
sng nh vo mi gi l cc xon mi trn v di.
B. CC XNG MT:
a. Xng hm trn : gm thn v cc mm:
Hai xng hm trn dnh li to nn hm trn v tip khp vi cc xng mt khc
tr hm di
- To nn mt phn sn ca mt, mt phn ca thnh bn v sn mi... Thn c cc mt: Mt mt, mt mi v mt di thi dng, mt trc, trn ca cc
mt ny c:
+ Rnh di mt mt mt.
+ L di mt v khuyt mi mt trc.
+ C hm mt thi dng.
+ Rnh l v l xoang hm trn mt mi.
- Thn cha mt xoang ln m vo mui gi l xoang hm trn.
- T thn xng c 4 mm nh ra:
+ Mm trn chy ln tip khp vi xng trn.
+ Mm g m tip khp vi xng g m.
+ Mm huyt - rng mang cc huyt rng ca cc rng hm trn.
66

+ Mm khu ci to nn trc khu ci cng.


+ Xng hm trn v cnh ln xng bm gii hn nn khe mt di.
b. Xng hm di:
Gm thn v 2 ngnh hm.
- Thn xng hm di: cong hnh mng nga.
+ Nn dy di.
+ Huyt rng trn.
- Gia mt trc nn hm di li ra thnh li cm, mi bn c mt l cm.
- Huyt rng cong thnh cung huyt rng: mang cc l huyt chn rng hm
di.
- Mi ngnh hm di lin tip vi thn hm di ti gc hm di, t y
ngnh hm chy ln trn gn nh vung gc vi thn hm.
- u trn ngnh hm tch ra:
+ Trc l Mm vt.
+ Sau l Mm li cu . Gia hai mm ny l khuyt hm di.
. Mm li cu c mt chm tip khp vi h hm di v c khp ca
xng thi dng.
. Trn mt trong ca ngnh hm c mt l cho thn kinh huyt rng di i
vo xng hm.
- L hm di: Ca vo ca ng hm di. Ming l c chn bng mt mnh
xng gi l li hm di.
c. Xng mi:
Cc xng mi gp nhau trn ng gia v to nn mt phn ca cu mi.
d. Xng l:
Hai xng l l nhng xng nh nm sau v ngoi cc xng mi, to nn
mt phn thnh trong mt. Xng l cng vi mm trn xng hm trn gii hn nn
h l (Cha ti l).
e. Xng g m:
Lm cho g m li ln thnh g v to nn mt phn thnh ngoi sn mt, tip
khp vi cc xng trn, xng hm trn, xng bm, xng thi dng.
f. Xng khu ci:
- Mnh nm ngang hp vi mnh thng ng thnh hnh ch L.
- Mnh nm ngang hp vi mnh nm ngang ca bn i din to thnh phn
sau ca khu ci cng.
- Mnh thng ng nh ln trn to nn mt phn ca thnh ngoi mi v mt
phn sn mt.
g. Xng xon mi di:
Mi xng ny l mt xng mng cun li nh vo mi di xng xon
mi gia.
h. Xng l ma:
- Xng mng hnh tam gic to nn mt phn vch mi, tip khp vi
+ di: Tip khp xng khu ci cng ti ng gia.
67

+ trn: Vi mnh thng ng ca xng sng v xng bm.


i. Xng mng:
Khng thuc xng s.
L xng hnh mng nga nm trong cc m mm ca vng c, trn thanh qun v
di xng hm di. C mt thn nm ngang: mi bn c mt sng: sng ln v
sng nh.
C. XNG THN:
Gm ct sng v xng ngc.
a. Ct sng:
- Cu trc va mm do va vng chc, vn ng linh hot, bao bc v bo v ty
sng, nng cho u.
- To ch bm cho cc xng sn, ai chu, cc c lng.
- Ct sng to nn khong 2/5 chiu cao c th.
- C 26 xng:
+ Xng cng: 5 t cng dnh nhau.
+ Xng ct: 4 t ct.
+ 24 t sng ri: 7 t c, 12 t ngc, 5 t tht lng.
- Ct sng c 2 ng cong li ra t lc sinh v khng mt i: cong ngc, cong
cng.
- Khi ln ln ng thng c: xut hin thm ng cong c, cong tht lng
li ra trc.
- Cc phn ca mt t sng in hnh:
+ Thn t sng.
+ Cung t sng vy quanh l t sng.
*Thn t sng: Hnh tr dt, mt trn v mt di l cc mt gian t sng.
Cc t sng k cn qua a gian t sng.
* Cung t sng:
Mnh cung t sng.
Cung cung t sng.
Cung t sng pha sau thn t sng, gii hn vi thn t sng bng l t sng.
Mnh cung t sng: Rng v dt, nm sau.
Cung cung t sng: trc mnh dnh vi thn.
Cc mm t cung mc ra.
Cc b trn v di ca cung lm gi l khuyt sng (trn di).
- Khuyt sng di ca t sng trn v khuyt sng trn ca t sng di lin k
gii hn nn l gian t sng: Cho cc dy thn kinh sng v cc mch mu i qua.
Cung t sng tch ra cc mm.
- Mt mm gai: T gia mt sau ca mnh cung t sng chy ra sau v xung
di s thy c di da lng.
- Hai mm ngang: T ch ni gia cung v mnh chy ngang ra hai bn.
- 4 mm khp: 2 mm khp trn, 2 mm khp di mang cc mm khp. t
sng tip khp vi nhau hai mm khp di ca t sng trn vi 2 mm khp trn ca
t sng di.
68

- L t sng: Nm gia thn t sng v cung t sng. Khi cc t sng


chng ln nhau to thnh ct sng, cc l ny hp thnh ng sng cha ty sng. c
im hnh th ring ca t sng tng on.
* c im chung ca t sng c:
Mm ngang dnh vo thn v cung cung t sng bng 2 r, gii hn nn l ngang
cho cc mch t sng i qua.
t c I hay t i.
t c II hay t trc.
t c VII hay t li.
- t c I:
+ Khng c thn.
+ C cung trc, cung sau, hai khi bn. Mi khi bn c: mt khp trn tip khp
li cu xng chm, mt khp di tip khp vi t c II.
- t c II: C mm t mt trn ca thn nh ln gi l rng t trc. Rng
c mt nh v hai mt khp:
+ Mt khp trc tip khp vi cung trc t i.
+ Mt khp sau tip khp dy chng ngang.
- t c VII: C mm gai di nht trong s cc mm gai t sng c.
* Cc t sng ngc:
- C hm sn ngang trn mm ngang tip khp vi c sn v cc hm sn
trn v di ,trn thn t tip khp vi chm sn.
* Cc t sng tht lng:
- Khng c l ngang nh t sng c.
- Khng c cc hm sn trn mm ngang v thn nh t sng ngc.
b. Xng cng:
Do nm t sng cng dnh vi nhau. C hnh tam gic gm: 1 nn, 2 phn
bn, 1 mt lng v 1 nh.
- Nn xng cng: Hng ln trn Khp vi t sng tht lng V ti khp
tht lng cng.
B trc ca nn nh ra gia thnh nh, mi bn ca nn c mt cnh v
mt mm khp trn.
- Mi phn bn xng cng c mt loa tai tip khp vi xng chu, mt li c
cng va mt mt chu hng hng ra trc. Trn mt chu hng lm v c 4 ng
ngang, u ngoi mi ng ngang c mt l gian t sng thng vi mt l cng
trc.
- Mt lng: Li, hng ra sau, c cc mo cng v 4 l cng sau. Phn di mt
sau c 2 sng cng nm hai bn l cng, l ny l u di ca ng cng.
- nh xng cng: Hng xung di, khp vi xng ct.
- Xng ct: Do 4 - 6 t sng ct dnh lin nhau to nn.
* Cc xng ngc v lng ngc:
Xng c, cc xng sn v cc t sng ngc.
- Cc xng lng ngc gii hn nn khoang ngc: Khoang ngc c 2 l, l
ngc trn thng vi nn c, gii hn bi mt trc t sng ngc I ,xng sn I v
69

khuyt tnh mch ca cn xng c,l di gii hn bi thn t sng ngc VII, xng
sn XII, cung sn v gc di c .12 xng sn mi bn gii hn nn 11 khoang
gian sn, rnh gia ct sng ngc v xng sn mi bn gi l rnh phi.
- Xng c: L xng dt, nm gia thnh trc lng ngc gm 3 phn t
trn xung: Cn c, thn c, mm mi kim (mi c). Gia cn c v thn c l gc c.
Cn c c:
+ Khuyt tnh mch cnh b trn.
+ Khuyt n hai bn ni u c ca xng n.
Hai b bn ca cn v thn c 7 khuyt sn tip khp vi sn ca 7
xng sn trn cng.
- Xng sn: C 12 i xng sn.
+ i I - VII: Tip khp vi xng c bng mt sn sn ring, gi l xng
sn tht.
+ i VIII - XII: Khng c sn sn ring, gi l xng sn gi.
+ i XI - XII: Gi l xng sn ct.
Hnh th: Xng sn l xng di, cong v dt, c 1 chm, 1 c, 1 thn.
- Chm sn nm u sau ca xng sn, mt khp chm sn tip khp
vi thn t sng ngc.
Ch tht li gia chm v thn l c sn. Thn sn dt v cong: c 2 mt v
2 b. Mt ngoi cong li, mt trong cong lm, trn mt trong v dc theo b di c
rnh sn mch thn kinh gian sn i qua. u sau ca thn c c sn, u trc
lin tip vi u ngoi ca sn tng ng. Trn c sn c mt khp c sn tip
khp vi mm ngang t ngc.
E. CC C CA U.
a. Nhm c mt:
L cho ngi c kh nng biu hin cm xc trn nt mt. C ny nm gia lp
mc nng c mt u bm vo mc hoc cc xng ca s, mt u bm vo da, khi c
cc c mt lm dch chuyn da. Tt c cc c mt do thn kinh mt vn ng. C 5
nhm c mt c chia theo nh khu v chc nng.
- Nhm c trn s: C chm - trn.
- Nhm c quanh tai: C tai trn, c tai trc, c tai sau.
- Nhm c quanh mt v m: C vng mt, c cau my, c h my.
- Nhm c mi: C cao, c mi, c h vch mi.
- Nhm c ming: C vng ming, c nng mi trn, c nng mi trn cnh
mi, c g m ln, c g m nh, c ci, c nng gc ming, c h mi di, c h
gc ming, c thi kn, c cm.
Phn ln cc nhm c quanh ming tp trung li v an vi nhau ti mt im
ngang bn ngoi gc ming.
* Cc c nhai:
L c vn ng xng hm di ti khp thi dng - hm di.
1. C cn: ng tc ko xng hm di ln trn, phn su ko xng hm
di ra sau.
C phn nng v phn su. T cung g m chy xung ti gc v ngnh xng hm
di.
70

2. C thi dng: i t h thi dng ti mm vt v b trc ca ngnh


xng hm di.
ng tc: Nng xng hm di.
3. C chn bm ngoi: i t xng bm ti c li cu xng hm di v
a khp thi dng - hm di.
ng tc: Ko mm li cu v a khp xng hm di ra trc, lm ming h ra.
4. C chn bm trong: i t mt trong ca mnh ngoi mm chn bm v
c cng hm trn ti gc xng hm di.
ng tc: Nng xng hm di, a xng hm di ra trc.
* Cc c ca c:
T nng vo su, cc c nm trong vng c trc ln chia 3 nhm:
+ Cc c nng hai bn c: c c n chm ,c bm da c.
+ Cc c trn mng v cc c mng nm vng c trc.
+ Cc c trc v cc c bn ct sng.
* C bm da c:
L phin c rng t mc ph phn trn c ngc ln v c enta. Cc si c
chy ln trong m di da ca mt bn c ti tn phn di mt, do thn kinh mt vn
ng.
* C c n chm:
T cn c v 1/3 trong xng n chy chch ln qua mt bn ca c ri bm
vo mm chm xng thi dng v na ngoi ng gy trn.
C c n chm do thn kinh ph chi phi. Hai c cng co lm gp on ct
sng c v dui u, mt c co lm nghing u v cng bn v xoay mt v pha i
din.
* Cc c trn mng:
Nm trn xng mng, ni xng mng vo s gm: C hm -mng, c
cm- mng, c trm -mng, c hai bng. Tc dng ca cc c ny l nng xng mng
v sn ming, h xng hm di.
* Cc c di mng:
Nm di xng mng, gm 4 c: C c- mng, c c -gip, c gip -mng,
c vai- mng.
Khi co cc c ny lm h thp xng mng v thanh qun trong lc nut v
ni. Khi c 2 nhm c trn mng v di mng cng co th gi c nh xng mng,
lm cho cc c li bm vo xng mng c th hot ng trn mt nn xng c nh.
- C trm mng.
Do thn kinh mt vn ng.
- Bng sau c hai bng.
- Bng trc c hai bng.
Do nhnh thn kinh hm di mt vn ng.
- C hm mng.
* Cc c trc v cc c bn ct sng:
Cc c nm st mt trc ct sng c gm:
- C di u.
- C di c.
71

- C thng u trc v bn.


Lm gp u v c, chi phi bi cc nhnh n t ngnh trc cc thn kinh sng c.
* Cc c bn ct sng:
- C bc thang: Trc, gia, sau. Chy chch nh cc bc thang t mm
ngang cc t sng c ti hai xng sn trn. Do cc nhnh t ngnh trc cc thn
kinh sng c vn ng.
- C bc thang trc - gia lm nghing on c ca ct sng sang bn v
nng xng sn I.
- C bc thang sau nng xng sn II.
* Cc c di chm gm:
- Cc c thng u trc v bn.
- Cc c thng u sau ln v nh.
- Cc c cho u trn v di.
* Cc c ca thn:
- Cc c ca lng:
+ Cc c lng ch thc: L cc c sau nm cnh ct sng (hay c ni ti ca ct
sng) i t chu hng ti xng s:
C dng sng.
Cc c gai- ngang.
Cc c ngang- gai.
Cc c gian- gai.
Cc c gian ngang.
C dng sng:
. C chu -sn (Tht lng v c).
. C di (Ngc-c - u).
. C gai (Ngc-c- u).
Cc c gai- ngang:
. C gi u.
. C gi c.
Cc c ngang -gai:
. Cc c nhiu nhn (Tht lng, ngc v c).
. C bn gai (Ngc, c, u).
. Cc c xoay (Ngc v c).
- Cc c lng ch thc:
Tc dng: Dui, nghing, xoay ct sng. Do cc nhnh sau ca thn kinh sng chi
phi.
- Cc c lng khng ch thc: L cc c nng gm:
+ C thang.
+ C lng rng.
+ C nng vai.
+ C trm.
+ C rng sau trn.
+ C rng sau di.
72

C rng sau trn: T mm gai cc t sng t c VI ngc II i ti 4


xng sn trn cng.
C rng sau di: T mm gai n t sng ngc t XI tht lng III 4
xng sn di cng.
* Cc c ngc:
C h hp v c vn ng xng chi trn
Cc c h hp lm thay i kch thc ca lng ngc lc th, gm:
- C honh: L quan trng nht.
- Cc c h hp khc chim khong gia: Cc xng sn, chia 3 lp:
+ Lp nng: 11 c gian sn ngoi cc si c chy chch xung di v ra trc t
b di xng sn trn ti b trn xng sn di.
*Tc dng: Nng xng sn lc ht vo.
+ Lp gia 11 c gian sn trong: Cc si chy chch xung di v ra sau t b
di ca xng sn trn ti b trn ca xng sn di.
*Tc dng: Ko cc xng sn li gn nhau trong th th ra gng sc,
lm gim cc ng knh bn v trc - sau ca lng ngc.
- B mch thn kinh gian sn gi l c gian sn trong cng,chia c gian
sn trong thnh 2 lp, lp trong su hn.
+ Lp c su: phn di lng ngc gm: c ngang ngc, c di sn.
C ngang ngc: i t na di mt sau xng c ti mt sau cc
sn sn t th III n th VI.
C di sn: T b di cc xng sn i ti b trn ca xng
sn th 2 hoc th 3 pha di.
* Cc c ngc vn ng xng chi trn:
- C ngc to.
- C ngc b.
- C di n.
- C rng trc.
* Cc c thnh bng:
- Cc c thnh bng trc bn: T nng vo su thnh bng trc bn, c
cu to:
+ Da.
+ Mc nng.
+ Cc c:

. C thng bng: trc.


. Ba c rng v dt bn.
. T nng su:
C cho bng ngoi.
C cho bng trong.
C ngang bng.

+ Mc ngang.
+ Phc mc.
C thng bng: i t xng mu v khp mu chy ln bm vo cc sn sn
t V - VII v mm mi kim xng c.
C cho bng ngoi: T mt ngoi xng sn V - VII chy chch xung
di v vo trong ti ng trng, xng mu v mo chu.
73

C cho bng trong :Chy thng gc vi cc si c cho bng ngoi i t


mo chu vo na ngoi dy chng bn ti xng mu ng trng v b di cc
xng sn X - XII.
C ngang bng chy ngang qua thnh bng i t 1/3 ngoi dy chng bn,
mo chu, mc ngc tht lng v mt trong 6 xng sn ti xng mu v ng trng.
Tc dng ca cc c thnh bng trc bn bo v v gi cho cc tng bng
khng sa ra ngoi, gp, nghing bn, xoay ct sng nn p cc tng bng trong
lc th ra gng sc, to ra p lc cn thit trong bng khi: i tin, tiu tin,
sinh .
Thn kinh chi phi cc nhnh t dy thn kinh N7 - N12, thn kinh chu h v,
chu bn.
- Cc c thnh bng sau: Thnh bng sau c to nn bi: Ct sng, c tht
lng ln, c chu, c vung tht lng.
C vung tht lng: i t pha sau ca mo chu ti b di xng sn
XII v mm ngang cc t sng tht lng t I - IV.
C honh: L mt phin c x cong hnh vm ngn cch khoang ngc v
khoang bng. Mt li hng v pha khoang ngc.
- Phn c xung quanh.
- Phn gn g gia.
Trn c honh c nhiu l cc tng mch v thn kinh i qua.
Nguyn y: Phn c ca c honh chia 3 phn: c, sn, tht lng bm vo.
- Mm mi kim xng c.
- 6 xng sn di.
- Cc t sng tht lng trn.
Phn tht lng gm 2 tr vy quanh l ng mch ch gm c nhng si bm vo cc
dy chng cng trong v ngoi.
Bm tn: Cc si c honh tp trung vo mt tm gn gia gi l trung tm
gn, l ni bm tn chung ca c honh.
Cc l c honh:
+ L ng mch ch: Nm trc ct sng v gia hai tr: cho ng
mch ch v ng ngc i qua.
+ L thc qun: Nm trn, trc, hi v pha tri l ng mch ch.
Cho thc qun v cc dy thn kinh X trc v sau.
+ L tnh mch ch: Nm trung tm gn.
CC MCH MU.
1. ng mch cnh chung:
- T cung ng mch ch: ng mch cnh chung tri i ln tisau khp c n
(T) th tip tc i ln c mi ng mch cnh chung i ln mt bn c, dc theo b
trc c c n chm Khi ti ngang b trn ca sn gip chia i thnh ng mch
cnh ngoi v ng mch cnh trong.
- Xoang cnh: L ch hi phnh nm im phn chia ng mch cnh chung
thnh cc nhnh cnh trong v ngoi, ti ch i ng mch cnh thnh xoang mng
cha nhiu u tn cng ca thn kinh li hu, gi l p th quan, b kch thch bi
nhng thay i v p lc mu trong xoang cnh. Nhng xung ng thn kinh dn t
74

xoang cnh v s khi pht phn x iu chnh huyt p thng qua trung tm vn mch
hnh no.
- Tiu th cnh: L nhm t bo nm ti ch ch i ng mch cnh. Tiu th
cnh nhn c cc nhnh thn kinh li hu. Xung ng thn kinh t tiu th cnh s
khi pht phn x iu chnh h hp thng qua trung tm h hp hnh no.
2. ng mch cnh ngoi:
Bt u t b trn sn gip chy ln ti sau c li cu xng hm di, tn cng
bng hai nhnh ng mch thi dng nng v ng mch hm trn.
- ng mch thi dng nng: Tip tc i ln, bt cho mm g m xng thi
dng trc loa tai (S thy ng mch p, cp mu cho da u ca cc vng trn,
nh v thi dng).
- ng mch hm trn: Cung cp mu cho cc c nhai v nhng vng su ca
mt.
- ng mch gip trn: Cung cp mu cho tuyn gip.
- ng mch li: Cung cp mu cho li v sn ming.
- ng mch mt: Bt cho xng hm di di gc hm (Ni c th s thy
mch p). i ln cung cp mu cho mt.
- ng mch chm v ng mch tai sau cung cp mu cho da u vng sau loa
tai v vng chm.
3. ng mch cnh trong:
i ln qua c ti mt di nn s, chui qua ng ng mch cnh ca xng thi
dng vo hp s v tch ra.
- ng mch mt: Cung cp mu cho nhn cu v mt.
- Cc ng mch no:
+ ng mch no trc: Cung cp mu cho mt trong bn cu.
+ ng mch no gia: Cung cp mu cho mt ngoi bn cu.
ng mch no trc v ng mch no gia cung cp mu cho phn trc ca
mt di bn cu.
Sau khi ng mch t sng chui vo trong s, n i ra trc v ln trn qua
mt trc bn ca hnh no v hp vi ng mch bn i din to nn ng mch nn,
ng mch nn i ln gia mt trc cu no v chia i thnh cc ng mch no
sau.
- ng mch no sau: Cung cp mu cho phn sau ca c ba mt bn cu i no.
- Cc nhnh ca ng mch t sng v ng mch nn cung cp mu cho ty gai,
hnh no, cu no, tiu no v trung no.
- mt di ca no: Cc nhnh ca ng mch cnh trong phi v tri cng vi
cc nhnh ca ng mch nn ni vi nhau to nn vng ng mch no l mt a gic:
+ Cnh trc l ng mch thng trc.
+ Hai cnh bn trc l ng mch thng sau.
+ Hai cnh bn sau l cc ng mch thng sau v hai cnh sau l ng mch
no sau.
4. Cc tnh mch ca u v c:
- Mu tnh mch t phn trc da u v mt v tnh mch mt
75

- Mu t phn bn da u theo cc tnh mch thi dng, t cc vng su ca mt


theo tnh mch hm trn tp trung v tnh mch sau hm di.
- Mu ca phn sau da u v cc tnh mch chm v tai sau.
- Mu tnh mch ca no v mt v cc xoang tnh mch mng cng (i trong
mng no cng).
Mu t cc xoang tnh mch mng cng tp trung u trn ca tnh mch cnh
trong.
- Cc tnh mch trn v 3 tnh mch c:
+ Tnh mch cnh trong.
+ Tnh mch cnh ngoi.
+ Tnh mch t sng.
5. Tnh mch cnh trong:
- Bt u t l tnh mch cnh, tip nhn mu ca cc xoang mng cng, i xung
dc theo b ngoi ca cc ng mch cnh trong v chung . Khi n sau u trong
xng n, hp vi tnh mch di n cng bn to nn tnh mch tay -u. Trn
ng i tnh mch cnh trong tip nhn tnh mch mt v mt s tnh mch khc c.
- Tnh mch tip nhn nhnh trc ca tnh mch hm di.
6. Tnh mch cnh ngoi:
- L tnh mch cnh nng do nhnh sau ca tnh mch sau hm di v tnh mch
tai sau hp nn, gn gc xng hm di. i xung bt cho c c n chm v
vo tnh mch di n, sau xng n.
- Tnh mch cnh ngoi tip nhn tnh mch cnh trc v mt s tnh mch khc
trn ng i.
7. Tnh mch t sng:
- Bt u t di xng chm i xung cng ng mch t sng ri vo tnh
mch tay u nn c.
- ngc, tnh mch tay u phi v tri hp thnh tnh mch ch trn, di khong
7cm i xung dc b (P) xng c vo tm nh (P). Ton b mu t tnh mch, u,
c chi trn v tnh mch ch trn.
8. ng mch ch ngc:
Cung cp mu cho thnh lng ngc v c cc c quan trong khoang ngc, gm cc
nhnh:
- Ph qun.
- Nhnh thc qun.
- Nhnh mng ngoi tim.
- Nhnh trung tht.
- ng mch honh trn.
- ng mch gian sn sau.
- ng mch di sn.
- ng mch gian sn sau gm 9 ng mch mi bn i dc b di ca cc
xng sn t th III n th XI. Cung cp mu do da c ca ngc. ng mch di
sn i di xng sn 12.
9. Cc tnh mch ca ngc:
76

- Tnh mch n: Nm sn (P) ca ct sng ngc, i t t sng ngc 12 n


ngc 4 vng ra trc trn cung phi (P) v vo tnh mch ch trn. Tnh mch
n tip nhn tnh mch bn n. Tnh mch bn n ph v tt c cc tnh mch i
km cc nhnh ca ng mch ch ngc bn (P).
Tnh mch bn n v tnh mch bn n ph u nm sn (T) ct sng ngc.
Tnh mch bn n di tnh mch bn n ph.

T CHC HC CA DA
-Da chim 15% trong lng c th din tch 1,5 2m2 bao lc c th v tip ni
cc n im mc ca mt, mi, ming, hu mn, b phn sinh dc.
-Da cu to bi hai lp: thng b, b h b.
I/Thng b:
-L lp ngoi cng ca da, lm thnh ranh gii ngn cch c th bn trong v bn
ngoi.
-Vai tr: bo v v trao i cc cht.
-L mt cu trc t bo khng c mch mu.
+Mng nht: m mt 0,06mm.
+Dy nht: 0,8mm: lng bn tay , bn chn.
-Nui dng: t cc cht thm thu t b ln.
-T trong ra ngoi thng b gm 5 lp:
1/Lp y: l lp su nht. Cu to bng 1 hng t bo gi l t bo y l t
bo hnh tr, nhn to, m mu, nguyn sinh cht a kim, sp xp thnh hng ro,
thng gc vi mt da.
+Xen k t bo y l nhng t bo sng c tua gi l hc bo -> ch to ra
Melanine.
-Chc nng lp y l sinh ra nhng t bo mi thay th t bo c b ph hu
77

2/Lp gai:
L lp dy nht ca thng b: 512 hng t bo hnh a din, d =1015 m, ht
nhn r, sp xp theo kiu lt tng. cc hng di t bo ln, nhiu cnh v c trc
thng ng, cng ln trn t bo cng nh, dt dn, nm ngang mt da. gia cc t
bo c khong cch lin bo trong c dch dinh dng chy qua, khong cch ny r
rt, khi c hin tng thot dich.
3/Lp ht:
C 3 4 hng t bo, l nhng t bo dt, nm song song mt da. Nim mc bnh
thng khng c lp ht.
4/Lp sng:
L vng trong v hp nm trn lp ht ca thng b lng bn tay v lng bn
chn.
5/Lp sng:
L lp ngoi cng ca thng b gm 4 8 hng t bo l nhng t bo cht,
khng cn nhn ho sng, xp thnh phin mng nm chng cht ln nhau, kh ho,
mt tnh cht dnh v trc mnh, t bo ng nht, i toan.
Chiu dy ca lp sng thay i tu vng. Dy lng bn tay, bn chn.
II/B:
B gm nhng si ch yu l si to keo c bao trong 1 cht cn bn v hnh.
Cu to gm 3 thnh phn:
+Si: si to keo, si n hi, si li.
+Cht c bn.
+Cc t bo lin kt: nguyn bo si, t chc bo, dng bo, lymph bo (t).
III/H b:
M m di da, lp ny c cu to bi m m.
IV/Cc phn ph ca thng b:
-Tuyn m hi: tuyn m hi nc v tuyn m hi du
Tuyn m hi nc c a s vng da tr miv qui u. Tuyn m hi du:
c hu mn , vng c quan sinh dc, nch, bn, u, mt
-Tuyn b
-Lng, tc, mng.
-Mch mu, thn kinh, mch bch huyt.

78

SINH L DA
Da gm cc chc phn: 4 chc phn.
1-Chc phn bo v.
2-Chc nng iu ho thn nhit
3-Chc nng bi tit.
4-Chc nng cm gic.
I/Chc nng bo v:
-Chng li cc chn thng, sy st t ngoi cnh, nh vng tip gip trung
thng b, s n hi ca si to keo, si lin kt ca trung b v lp m m di da.
- Da c kh nng tit trng t nhin chng vi khun, nm nh lp Lipid trn b
mt da, axt bo, Tryglyserid, cholesterol, Seramid, cht b gi m da.
PH da trung bnh t 4,2 5,6 (tu vng).
-Tc dng ngn cn tc ng cn nh sng: tia cc tm.
II/Chc nng iu ho nhit .
-T chc m di da v lp sng khng cho to nhit nhiu v cn bt lnh t
bn ngoi vo.
-Do 1 lot phn x i t cc c quan th cm nhit trung b n trung tm iu
ho nhit vng di i th.
-Da iu ho nhit bng 2 c ch chnh:
+Ra m hi.
+Phn ng vn mch
Khi bn nhit bn ngoi tng cao c th phn ng bng cch gin mch ma
di da tng to nhit, tng tit m hi, lm gim nhit bn trong c th
III/Chc nng bi tit:
-Bi tit m hi: di da c 2 5 triu tuyn m hi. Cc tuyn ny c chc nng
.Tham gia iu ho thn nhit.
.Bi tit thi tr cht cn b c hi, ur.
-Bi tit cht b: tuyn b tp trung nhiu nht mt, lng, c lm cho da khng
thm nc v gip da chng vi khun v nm.
Cht b: cha 2/3 l nc, 1/3 l (acid bo, Sqnalen, Cholesterol).
IV/Chc nng cm gic:
-C 3 loi cm gic c tip nhn da.
79

*Cm gic s m, t p, ng chm c tip thu do cc ht Meissner Pacini.


*Cm gic nng do ht Ruffini v cm gic lnh do Krause or th cm ni tng.
*Cm gic au do tn cng cc dy TK cm gic nga cha c nghin cu y
c th do cm gic au bin i:do sinh lhay bnh l.

80

You might also like