Professional Documents
Culture Documents
( 2 gi )
Mc tiu hc tp
1. Trnh by c t chc hc, sinh l hc ca da.
2. Bit xc nh cc tn thng c bn c gp trn lm sng.
3. Nhn nh c tn thng c bn c nh hng n tnh trng da ca ngi
bnh.
Ni dung
I. T chc hc ca da
Da gm c 3 lp: Thng b, trung b, h b.
1. Thng b c 5 lp t di ln trn :
- Lp c bn
- Lp nhy
- Lp ht
- Lp sng
- Lp sng
1.1 Lp c bn: L lp su nht ca thng b gm mt lp t bo hnh tr ng st
nhau thnh hng ro , nhn to nm chnh gia, nguyn sinh cht a kim, cha nhng
ht melanin. Ri rc xen k gia cc t bo c t bo sng, t bo tua, c nhim v sn
xut ra sc t. Lp c bn c nhim v sn sinh nhng t bo mi thay th nhng t bo
c b ph hu.
1.2 Lp nhy (lp Manpighi hay lp gai): gm 5- 12 lp t bo l nhng t bo to gi
hnh a gic , cng ln pha trn cc dt dn, nguyn sinh cht a toan. Cc t bo c
nhng cu ni i thng gc t t bo ny sang t bo kia lm cho lp nhy lin kt cht
ch vi nhau.
1.3 Lp ht: gm 4 lp t bo dt hn t bo gai, nhn sng hn v c hin tng ang
h bin, nguyn sinh cht cha nhiu ht krathyalin. Nhng ht ny c l bt ngun
t nhng si trng lc. Cc cu ni th nh v ngn hn. Lp ht l lp cui cng cn
nhn v cu ni.
1.4 Lp sng: gm 2-3 lp t bo rt dt nm song song vi mt da, khng c nhn,
khng c nguyn sinh cht , ch c nhng si.
1.5 Lp sng: gm 20-25 lp t bo, l lp ngoi cng ca thng b, ch dy, ch
mng, gm nhng t bo dt khng nhn, a toan, cha y nhng mnh sng v m .
Nhng t bo sng khng cha sc t, tr ngi da en.
Bnh thng nhng t bo sng pha ngoi tch ri ri dc ra lin tc to nn
nhng vy nh nh phn bm vo qun o mu hoc quyt vi m hi, cht b thnh
ght.
Nh vy, thng b lun lun tnh trng sn sinh nhng t bo mi lp c bn,
gi ci lp ht, h bin v bong ra lp sng.
Qu trnh thoi ho ca thng b c th khi qut di 3 hin tng:
1
- Hnh th thay i dn, lc u t bo cao c trc thng ng, sau cng ngy cng dt
dn, trc nm ngang.
- Nhn cng ngy cng h bin.
- Song song c hin tng nhim ht sng, cng ln pha trn cng dy c.
Thng b khng c mch mu, c nui dng tn dch khu tr khong lin bo
v nh cc di bo bt ngun t trung b, tch gia nhng t bo c bn ri tn cng
nhng lp thng b su nht.
Nhng si thn kinh ch phn nhnh n lp y.
2. Trung b Thng b v trung b c ngn cch vi nhau bi mng y, n rt
mng chng 0,5 mm. Tn dch t trung b ngm qua mng y d dng nui dng
thng b.
Ranh gii gia thng b v trung b khng thng hng m ngon ngoo nh hnh
mi tn. Phn trung b nh ln cao gi l gai b. Phn thng b nm gia hai gai b gi
l mm lin gai. Di gai b c mt mng mng gi l th gai. Di th gai c mt
mng y, cu trc c hn gi l lp m hoc lp trung b chnh thc.
V cu trc trung b gm 3 phn:
- Nhng si chng : si keo, si chun, si li.
+ Si keo l nhng si thng khng phn nhnh, di vi micron u to bi nhng chui
polypeptit.
+ Si chun l nhng si ln hn, nhn c phn nhn nhnh hi qun, bt ngun t si
keo.
+ Si li to thnh mng li mng bao quanh mch mu, tuyn m hi. Cu trc ca
n ging ht si keo.
- Cht c bn: l mt mng nhy gm tryptophan,tyrosin, mucopolysacarit, a xt
hyaluronic...
- T bo : t bo x, t chc bo, dng bo.
+ T bo s hnh thoi hoc hnh amip, c nhn to hnh bu dc, cha nhiu ht ti lp th.
N c tc dng lm da ln so.
+ T chc bo hnh thoi hoc hnh sao ,nhn b v c hn. N c th bin thnh thc
bo, i thc bo, ng vai tr quan trng trong vic bo v c th.
+ Dng bo tham gia qu trnh chuyn ho heparin, histamin, axit hyaluronic.
Ngoi t chc li ni m trung b cn cha mch mu, thn kinh, cc tuyn m
hi, tuyn b, nang lng, lng:
- Nhng mch mu Trung b c nhng mch mu nh tp trung gai b v quanh cc
tuyn.
- Thn kinh da c 2 loi thn kinh
+ Thn kinh no tu c v myelin bao bc, c nhnh i ring bit.
+ Thn kinh giao cm khng c v myelin bao bc, chy nh trong cc bao mch mu.
Ngoi nhng nhnh thng thn kinh da cn c nhng nhnh cun trn li thnh nhng
tiu th, c 5 loi tiu th mi tiu th cho cm gic khc nhau nh:
Tiu th cho cm gic s m khu tr y trung b tp trung nhiu lng ngn tay.
Tiu th cho cm gic s m nhng nh hn tiu th trn.
Tiu th cho cm gic nng .
Tiu th cho cm gic lnh
2
II. Sinh l hc ca da
Da c nhim v
1. Che ch c th tc l bo v c th chng li s xm nhp ca vi khun, cc tc
nhn c gii, l, ho.
- Do cu trc v s bin sho khng ngng ca cc t bo thng b , nhng vi khun
k sinh trn da lun lun b y li , o thi ra ngoi cng t bo sng. Ngoi ra, mt
s men tng hp ca da cng c tc dng ngn cn vi khun pht trin nh: Lysozym
dit vi khun, Trombokinara lm ng t huyt , leucotaxin kch thch kh nng thc
bo ca bch cu,...
- iu ho thn nhit thch ng vi thi tit bn ngoi, da khng ngng bi tit m
hi, cc t bo ca tuyn m hi khi b kch thch cn tit ra mt loi men tc ng n
3
m ca t chc xung quanh. gii phng Bradykinin, cht ny lm gin cc mao mch
ca da ng thi cng gim thn nhit.
- Ngn cn nc v cc cht ho hc thm qua da . Cu to ca da tay i. Pha trong
cc t bo u trng nc, pH hi kim , cha ng rt nhiu men. Cng ra pha ngoi
, cc t bo cng kh t , pH toan mt ht hot tnh , ngoi cng ph 1 lp mng sp .
Khi m hi tit nhiu lu bin thnh amoniac, da tr nn kim pH 6,5- 7 , vi khun
v
nm c iu kin pht trin. V vy ma h bnh da hay xut hin...
2. Chc nng hp thu bnh thng da khng thm nc v c mng sp bo v .
Nhng thuc tan trong nc , khng bc hi khng thm c qua da. Nhng thuc tan
trong cn c th ngm qua da v lm tan mng sp. Nhng thuc d bay hi hp th
qua da. Nhng thuc cha m kt hp vi mng sp d thm qua da. Nhng thuc
c ion ho, tan trong du thm qua da d dng.
3. Chc nng bi tit da bi tit cht b, bo v da: chng thm nc, ngn cn s b
hi ca nclm da mm mi khng vi khun v nm. M hi v cht b lm da mm
mi, lng tc mt , mng tay mng chn bng. Nhng nu tit nhiu nc da s kh ,
nhn nheo bong vy ngi gi , thiu m da s nhp d bong vy , nhiu m da s
nhn, l chn lng gin, nhiu trng c. v lm sng phn bit c 4 loi da:
- Da bnh thng l loi da mn , sng sa do bi tit nc v m cn bng.
- Da mng tit m bnh thng nhng nhiu nc mu hng hoc nht, khi phi nng
th hay , hay gp ngopi yu ui , tng lao, d xc cm.
- Da kh t nc, nhn nheo, d b xm da, ngi yu , ngi yu gan , thn kinh b
kch thch. Khi dng thuc nn pha thuc di dng thuc m.
- Da dy th, tit m qua , d b nhim khun da.
4. Chc nng chuyn ho:
- Cn bng nc ca c th
- L ni cha nhiu mui nht: khi tim dung dch u trng da s gi 50% s lng
mui, khi n nht s gim 60% , khi dng thuc li tiu s gim 42%.
- ng gp mt phn quan trng trong qu trnh chuyn ho cc cht m, ng, m.
Tng hp mt s men, vi tamin: men tyrosinaza, lipaza, amynaza, cholinesteraza, A,
D...
5.Chc nng thu nhn cm gic:
- Cm gic s m pht hin c nh cc tiu th lng bn tay v ri rc khp c th.
- Cm gic nng lnh pht hin c nh cc tiu th trung b. Vng nhy cm nht
v, ngc , bng, mi, tai. Khi da b tn thng cm gic nng lnh b nh hng trc,
phc hi sm hn. Cc im thu nhn cm gic au pht trin hn cc im khc.
- Chc nng cm gic chu nh hng tnh trng pH ca da.
III. Tn thng c bn ca da
nh ngha: Tn thng c bn l thng tn da xut hin ch yu trong bnh ngoi
da thng xut hin sm nht v l du hiu chnh ca bnh.
Tn thng c bn l nhng tn thng c hiu ca mi mt bnh da . Nghin cu
cc tn thng c bn l mt phn rt quan trng trong vic chn on bnh.
Tn thng c bn xp lm ba loi:
4
+ Sau mm mng m
+ Ri v lot
+ Cui cng ln so nhn nhm
V d: Gm giang mai, gm nm su Spotryco. Tin trin mt gm trong vng 3-4
thng.
- Xi tht: xut hin do qu trnh cc nh b, trn mt da c cc thng tn xi ln ging
nh t chc nh. V d nh: xi mo g, ht cm, pemphigut xi ( cc np gp, cc
k)
2.3 Tn thng d rng
Bao gm vy da, vy tit:
- Vy da: do nhng phin sng mt lin kt vi nhau bong ra to thnh vy. Bong vy
sinh l khng thy c. Trong trng hp bnhk l bong rt nhiu c th bong vy nh
nh vy phn, vy mng nh t giy hoc bong thnh mng ln nh bnh vy nn, hoc
d ng thuc.
- Vy tit: do cht dch kh ng li thnh vy. Tu theo tnh cht ca dch tit m phn
bit vy huyt thanh, vy m, hoc vy mu.
3. Tng thng c bn thp hn mt da
3.1 Vt trt
Ch trt mt phn thng b rt nng. V d : trt ca sng giang mai...
3.2 Vt nt
Xut hin mt tnh cht n hi ca da lm cho da cng v b nt. V d : sng
lng bn tay, bn chn, nt mp, nt cc k.
3.3 Vt lot
Do mt t chc da n tn trung b v h b, c th su hn na. Vt lot sau khi
lin da thng li so. V d : lot lao, lot su qung,...
Cu hi nh gi
I. Tr li ngn cho cc cu sau
Cu 1:
K tn 3 lp cu trc ca da:
1 ----------------------------------------2 ----------------------------------------3 ----------------------------------------Cu 2:
K tn 5 lp ca thng b t di ln trn:
1 ----------------------------------------2 ----------------------------------------3 ----------------------------------------4 ----------------------------------------5 ----------------------------------------Cu3:
Nu c im chnh ca cc t bo trong 5 lp cu trc thng b:
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------6
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
1.Khi nim
Bnh phong l mt bnh nhim trng kinh din do mt loi vi trng c tn
khoa hc l Mycobacterium leprae gy nn. Biu hin ca bnh l tn thng ngoi da
v cc du hiu do dy thn kinh ngoi bin b tn hi . Bnh khng cn coi l nan y
na v c thuc cha khi hon ton . Bnh khng gy ra cht ngi , tuy nhin nu
khng c pht hin sm v iu tr kp thi bnh c th li cc tn ph , cc di
chng trm trng . Bnh cn c tn gi l bnh phung, bnh hi, hay bnh ci.
2. Nguyn nhn
-L mt loi vi trng c tn khoa hc l Mycobacterium leprae , do nh bc hc
ngi Nauy tn l Hansen tm ra nm 1873. Nn vi trng cn c tn l Hansen (vit tt
l BH).
-Vi trng c hnh que thng, hoc hi cong nn cn gi l trc khun phong. Di 1-6
Micro met, rng 0,2- 0,5 Micro met, khng c lng, khng c v , khng sinh nha bo,
c mt lp m bao bc quanh thn nn khng b cn v axit ty nhum hnh thi thay
i tu theo sc khng ca c th, hnh th lm sng , tc dng ca thuc.
-Trc khun phong c i tnh vi da v thn kinh , nim mc mi , trong c th ngi
bnh n thng khu tr da , thn kinh nim mc mi, ng h hp trn ...
- C sc khng yu , khi ra khi c th ngi , trc khun phong ch sng c 12 ngy trong ngoi cnh.
8
- Nu ngi bnh c iu tr bng Rifampycin trong 5-7 ngy, hay DDS n thun
trong 6 thng trc khun phong b tiu dit khng cn kh nng gy bnh .
- Trc khun phong nhn ln 1 cch chm chp , chu k phn i l 12-13 ngy.
3. C ch bnh sinh
Vi khun phong khi xm nhp vo c th ngi qua da v nim mc b xy xc
ph thuc vo sc khng ca c th ngi s xy ra cc tnh
trng sau:
- C th c sc khng tt lm vi khun khng nhn ln c ( gp ngi lnh),
trng hp ny chim i a s.
- C th ngi c sc khng trung bnh: vi trng nhn ln n khi s lng s
xut hin tn thng dt phong u tin ( Thi gian nhn ln trung bnh 3 nm gi l
thi gian bnh).
Ngha l, sau khi vi khun vo c th, c th sinh ra khng th ( lympho T)
kch
thch ni m sinh ra t bo bn lin tin ti n vi khun . Sau c th v vi khun tip
tc u tranh theo khuynh hng:
Nu lympho T huy ng kch thch ni m hot ho cc t bo, cc t bo i thc
bo ( t bo trn, t bo thm nhim) lm bin thnh t bo khng l hoc t bo bn
lin. To nn nhng thm nhim hnh nang ngay ti ch. Khi thm nhim mnh
phn ln cc dt t khi. Nu khng t khi ngay ti ch xut hin cc phn ng do cc
t bo bn lin, khng l, lympho, t chc x to thnh nang . Cui cng to ln to
thnh mng c . Nang hnh thnh khi s c mt ca vi khun, n tn ti mt thi gian
sau thnh t chc x v so v sau phn ng vim cng mt v tn thng ngy
cng lan rng. Khi sc khng tt mng c c kh nng t khi 50%.
- C th ngi khng c sc khng: tc l lympho T khng pht huy tc dng (vi
trng phong nhn ln khng b tiu dit) nn tn thng t dt phong ban u vi khun
nhn ln cng ngy cng nhiu v cc i thc bo n n nhiu vi khun hn lm i
thc bo to hn bnh thng cha vi khun . Nhn t bo dn b thoi ho , mng t
bo b v , i thc bo tung ra cc vi khun li thm nhim vo cc t bo khc . S
thm nhim ngy mt tng ln t trung b n h b. (Tn thng trn lm sng ca
bnh lan rng v thm nhim su hn).
3.1. Ngun ly trong bnh phong
Bnh nhn b bnh phong c bit cc bnh nhn th nhiu vi khun m cha
c iu tr.
3.2 . ng ly truyn
- Bnh phong trc tip ly truyn t ngi ny sang ngi khc do tip xc, tuy
nhin
phi tip xc lu di mi c kh nng ly bnh.
- Trc khun phong bi tit ra ngoi c th ngi bnh t tn thng da v nim mc
mi ,hng.
- Trc khun phong cng vo c th ngi lnh qua ng da v nim mc b xy
xc
- Bnh phong khng ly truyn qua cc ng gin tip khc.
3.3. C th cm th
9
11
- Nhum Ziell neelssen s thy trc khun phong hnh que thng ng thnh b bt
mu hng ( l ca Fucxin) trn vi trng mu xanh nht ( l mu ca Xanh
Methylen) .
6. iu tr bnh phong
6.1. Phc 1 : Dng cho bnh nhn thuc nhm t vi khun
-Rifampicin 600mg: mi thng 1 ln ung c kim sot
-DDS
100mg : t ung hng ngy .
Thi gian iu tr 6 thng
6.2.Phc 2 : Dng cho bnh nhn thuc nhm nhiu vi khun :
-Rifampicin 600mg: 1thng ung 1 ln c kim sot .
-Lampren
300mg:1thng ung 1 ln c kim sot .
-Lampren
50mg : t ung hng ngy .
-DDS
100mg: t ung hng ngy .
Thi gian iu tr 12 thng hoc 24 thng
7. Chm sc
7.1 Nhn nh
c k hoch chm sc cho ngi bnh cn:
-Nhn nh c bnh nhn c tnh trng bnh giai on sm hay mun
-Nhn nh c sc kho ( sc khng ) ngi bnh .
-Kh nng c cc nguy c b tn tt.
-Tin lng c tnh trng ngi bnh.
7.2 Chn on bnh phong
7.2.1.Chn on xc nh Khi c 1 trong 3 du hiu sau:
-Thng tn da km theo mt cm gic .
-Tn thng dy thn kinh ngoi bin (dy thn kinh ngoi bin b vim , sng to
au gy mt cm gic c vng da , km theo yu c , lit c teo c)
-Tm thy trc khun phong ti tn thng da hoc thn kinh.
7.2.2 Chn on th : n gin ho v d p dng iu tr iu kin c s, nm
1982 T chc y t th gii phn bnh phong ra lm 2 nhm :
+Nhm t vi khun ( PB - Paucibacillary) bao gm cc bnh nhn
-C 1-5 tn thng ngoi da, mt cm gic
-Khng tm thy vi khun phong ti cc thng tn
-Khng c hay ch c 1 dy thn kinh b tn thng
+Nhm nhiu vi khun ( MB Multibacillary)
- C trn 5 tn thng ngoi da.
- C trn 1 dy thn kinh b tn thng ( BI +)
- Tm thy vi khun phong ti tn thng.
7.2.3.Chn on phn bit
- Hc lo : Thng tn ca hc lo cng ging phong th c nhng hc lo th nga,
phong th t
-Lang ben: L mt loi nm nng hay gp tui hc sinh. Thng tn da trng hoc
hng c vy, nga . Cc dt trong phong khng c vy v khng c cm gic .
-Bch bin l cc mng da trng bng ng xu hoc to hn, v tr gp mt, c, ngc.
Khng nga, khng t.
12
+ kch thch tun hon mu ti khu vc bn tay c 30 pht lm vic nng phi
bn tay ngh 1 ln , nm bp bn tay, gi tay ln cao, h tay xung thp.
+ Gim ti thiu s dng bn tay trong cc cng vic nng nhc, nu khng n s lm
cho vt thng b i b li cng mt ni.
+ Khi bn tay mt cm gic thng b kh da , lm nt n bn tay , ngn tay to thnh
nhng vt thng ng to iu kin cho vi khun xm nhp vo trong. Phi ngm tay
vo nc sch 2 ln trong ngy, mi ln 30 pht. Sau phi xoa du cho bn tay m
c lu di.
- Hng dn ngi bnh chm sc bn chn mt cm gic : Bn chn l phn hay b tn
hi nht v n mang tt c trng lng ca c th khi i li. Bn chn cng hay b
thng tch v n tip xc v n tip xc vi cc vt rn nh t khi i li.
+ Phi kim tra bn chn sau khi lm vic . m no cng phi kim tra bn chn
trc khi i ng xem c im no , au v nng khng. Xem c vt phng bn
chn v gt chn. Xem c vt ct , vt b m thng , vt lot, c m gan bn chn
khng.
Tm ni nng v phn bn chn b vim nhim thng nng hn cc vng xung quanh .
Nu khng th xoay bn chn quan st gan bn chn c th nn dng gng
xem gan bn chn hay nh mt ngi khc xem h.
Ngm c 2 bn chn vo nc sch phng kh da , mi ln 20-30 pht. Sau phi
xoa du cho bn chn gi c m lu hn.
+Giy dp : giy c, giy mi cng phi xem xt hng ngy. Kim tra giy xem c
inh hay vt nhn m vo, giy c rng qu hay cht qu khng, xem c rng gt
khng hay xem c hp 2 bn bn chn khng, giy phi m bo phng c cc inh
hay vt nhn cm vo lng bn chn, giy phi xan u trng lng c th vo gan
bn chn, ca giy phi cng vt nh khng m xuyn qua lp m vo
bn chn nhng cng phi m bn chn ngi bnh khi tip xc khng b au rt hay
phng rp.
+ Bt tt phi c kim tra tm nhng ni m t hay vt mu m v n phn nh gm
bn chn c thng tch m v nh vy phi khm tht cn thn k lng gan bn
chn
v c k hoch chm sc.
- Hng dn chm sc mt cho bnh nhn phong:
+ Quan st mt hng ngy tm cc triu chng v du hiu ca bin chng.
+ Khi mi mt b yu hay b h , phi luyn tp nhm mi mt tht mnh hng ngy mi
ngy 3 ln, mi ln 40-50 ln trnh bi ri vo gic mc
+ i m rng vnh hay eo knh rm trnh nh sng qu chi vo mt.
+ Nu thy mt kh phi nh loi du c bit thuc chuyn khoa mt.
+ Ra mt v mt hng ngy gi mt cho sch s.
+ Phi i khm thy thuc chuyn khoa mt khi thy amt c cc nhim trng phng
bin chng nng thm.
-Phc s dng ng : ng dng, liu lng, thi gian dng hng ngy, dng lin
tc ngay khi bnh nhn c xut hin tn thng lot, chy nc, m bn tay, bn
chn, mt nh nu trn v phi hp chm sc ti ch khi c tn thng .
7.4 nh gi v theo di
7.4.1. nh gi xem bnh nhn c nguy c b tn tt t c bin php phng trnh
14
kp thi , hu hiu.
nh gi v ghi chp tnh trng tn tt nh k : mt, cc dy thn kinh, bn tay,bn
chn. C th:
- Hi bnh s : c tnh trng tn thng mt, tay, chn cha? b cn phn ng
phong ln no cha?
- Khm lm sng: xc nh cc dy thn kinh c vim, sng au, vng mt cm gic
c c yu teo c, mt c tn thng...
- Xc nh nhm nguy c kh nng b tn tt.
- Xc nh nhm nguy him: c tn tt ang tin trin xu.
7.4.2. Theo di
- Din bin tn thng lm sng thng qua vic nh gi nh k: tn thng da , thn
kinh c v s xut hin tn thng mi, cc cn phn ng phong, nhit c th, cc
khp c vim au, cc tn tt c v tn tt mi...
- Din bin xt nghim vi khun ti tn thng.
- Theo di cch thc hin ung thuc ngi bnh c u n khng c ng phc
khng: i vi liu hng thng, liu hng ngy.
- Theo di v x tr cc tc dng ph ca thuc : nga, ni my ay, st, mt mi, ri
lon tiu ho , vng da, vng mt , du vng gan, i t , ph mt , xut hin hng ban
nt, au khp,..
- Phng trnh tn tt ca bnh nhn c bit chm sc tn thng tay chn khi mt cm
gic , da kh nt n hoc phng nc do bng... v t pht hin du hiu bt thng bo
cho cn b y t ngn chn tn tt.
- Theo di din bin lm sng sau khi ngng thuc iu tr : th t vi khun theo di 3
nm , th nhiu vi khun theo di 5 nm bng cch 1 nm khm li cho bnh nhn 1 ln
nu c nghi ng ti pht phi mi hi chn v lm xt nghim tm vi khun kp thi.
- Ch n ung ngh ngi, sinh hot ca bnh nhn.
7.5 Gio dc sc kho
- Gii thch v bnh phong l mt bnh ngoi da cng ging nh cc bnh ngoi da
khc m ngi bnh mc phi. M t tm tt cho bnh nhn bit v bnh .
- Gii thch ng ly v nu khng pht hin sm, iu tr kp thi s xy ra tn tt
sut i.
- Khuyn khch, ng vin ngi bnh an tm tch cc iu tr, ho nhp vi gia
nh
v cng ng.
- Hng dn v iu tr : M t tm tt v phc iu tr , cc thuc thit yu (
c
hiu) cn trng, cn thit.
- Ch dn cho bnh nhn cch thc s dng thuc, gii thch cc tc dng ph ca
thuc, khuyn khch bnh nhn tun th iu tr cng ng trong vic phng bnh.
7. 6 Phng bnh
- Thc hin :
+ Gi gn v sinh , c li sng vn minh, khng khc nh ba bi .
+ Trnh xy xt trong khi lao ng .
+ Khi c tn thng trn da ng nghi ng thay i mu sc km theo t b mt
cm gic nn n c s y t khm v xc nh bnh ngay .
15
+ Mi thnh vin trong cng ng c kin thc c bn v bnh phong v tham gia
nhit tnh cng ngnh y t pht hin sm v iu tr kp thi cho ngi bnh , mch bo
ngi c bnh i khm v iu tr khi c biu hin sm ca bnh.
+ Bn bin php phng trnh tn ph cn quan tm: pht hin sm, iu tr kp
thi v ng phng php, phng trnh tn thng cho bn tay, bn chn mt cm gic,
phng trnh thng tch mt do chng h mi.
- Mun cho cng tc phng chng phong c hiu qu th phi c s phi hp gia
ngnh y t ( cn b y t c s) vi bnh nhn, bnh nhn cng ng gp vai tr quan
trng nh thy thuc.
- Cc nhim v ca bnh nhn bao gm:
+ Bit cc du hiu sm ca bnh t phng trnh.
+ Bit cch pht hin cc du hiu ca phn ng phong, c bit l vim dy thn kinh.
+ Bit cch pht hin cc tin trin xu ca tn tt.
+ C hnh ng ph hp v kp thi pht hin ra cc du hiu trn.
+ Bit t chm sc, bo v bn tay bn chn, mt mt cm gic, khi c thng tch.
+ Bit bo v chm sc mt.
Cu hi nh gi
I. Tr li ngn cho cc cu sau
Cu 1:
K 5 biu hin v tn thng da trong triu chng sm ca bnh phong:
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------3 --------------------------------------------------------------------------------------4. Hnh trn hoc bu dc
5 --------------------------------------------------------------------------------------Cu 2:
K 2 tn thng thn kinh trong triu chng sm ca bnh phong:
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------Cu 3:
K tn 4 tn thng da trong triu chng mun ca bnh phong:
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------3 --------------------------------------------------------------------------------------4 --------------------------------------------------------------------------------------Cu 4:
K tn 5 tn thng thn kinh trong triu chng mun ca bnh phong:
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------3 --------------------------------------------------------------------------------------4 --------------------------------------------------------------------------------------5 --------------------------------------------------------------------------------------Cu 5:
16
17
III. Phn bit ng sai cho cc cu sau bng cch nh du (X) vo ct A cho cu
ng, ct B cho cu sai.
TT
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
Ni dung cu hi
Bnh phong l mt bnh di truyn.
iu tr bnh phong phi theo cng thc a ho tr liu.
Khi b mc bnh phong ngi bnh phi c vo khu iu tr tp
trung trnh ly lan cho cng ng v ngi nh
Khi iu tr nu bnh nhn c st, au khp phi bo ngay cho cn b
y t theo di bit x tr kp thi.
Bnh phong khc cc bnh ngoi da khc l lun c biu hin ri lon
cm gic ti vng da b tn thng
Bnh phong do virus gy nn
Bnh phong ly lan nhanh v d ly
Bnh phong khi iu tr phi nm vin theo di cn phn ng
Khi b bnh phong khng nn xy dng gia nh
Bnh phong iu tr kh khi
Bnh phong bao gi cng gy ra tn ph
1.
2.
3.
4.
5.
Trnh by c khi nim, nguyn nhn, cch ly truyn bnh giang mai.
Nu r cc thi k v triu chng ca bnh giang mai.
Trnh by c chn on v nguyn tc iu tr giang mai.
Nu c k hoch chm sc, theo di iu dng bnh giang mai.
Bit cch hng dn cng ng cch phng trnh bnh giang mai.
Ni dung
1. Khi nim
L bnh nhim khun kinh din do xon khun giang mai gy nn. Bnh tin
trin qua 3 thi k vi cc biu hin lm sng in hnh. Nhng bnh cng c th khng
biu hin triu chng lm sng v c gi l giang mai kn . Bnh giang mai ly truyn
ch yu qua ng tnh dc, ngoi ra cn ly qua ng mu v m b giang mai truyn
cho con trong thi k mang thai.
2. Nguyn nhn
- Xon khun giang mai c tn khoa hc l Treponema pallidum , l mt loi xon
khun nht ( khi nhum khng bt mu Arinilin) do 2 tc gi c tn l P. Schaudinn v
E. Hoffman ngi c tm ra nm 1905.
- c im ca xon khun: kch thc trung bnh di 5-15 micro mt , rng 0,20,5 micro mt, hnh xon l xo u n c 6-15 vng xon. Di ng theo kiu cu trc
l xo . Sinh sn bng cch t ngang ra lm i .
- Xon khun giang mai c sc khng yu: nhit 450C cht trong vng 45
pht, cc dung dch st khun nh Cloramin hoc axit nh 600C cht ngay trong vng
vi pht. Khi ra khi c th Treponema pallidum sng c vi ngy, vi khun sng
lu hn mi trng m v trong xc ngi cht .
3. C ch bnh sinh
Treponema pallidum xm nhp vo c th ngi qua 3 ng ly sau:
- Qua ng tnh dc khng c bo v( khng dng bao cao su hay dng bao cao
su khng ng cch).
- Qua ng mu: Ly qua dng c dng chung khng c tit khun nh bm
kim tim, dng c chm chch vo da, ly do truyn mu v cc sn phm ca mu,
mnh ghp c quan, t chc b giang mai.
- Ly truyn t m sang con: tr b mc bnh giang mai bm sinh do m b bnh
truyn cho con trong thi k mang thai qua rau thai.
Thi k I, Treponema pallidum i theo ng mu vo c th. thi k II, Trepone
ma pallidum tp trung nhiu trong mu nn cn gi l thi k nhim khun huyt rt
d ly lan cho x hi cha nguy him cho bnh nhn v tn thng nng, tri li thi
k III Treponema pallidum i su vo da v t chc di da, cc c quan ph tng nn
khng nguy him cho x hi m nguy hi cho chnh ngi bnh. Treponema pallidum
xm nhp vo c th ngi bnh theo mt trnh t : t tn thng xy xc v tr tip
xc vo mu sau khu tr cc c quan ph tng, da v thn kinh, nn tu theo s
khu tr ca Treponema pallidum trong c th ngi m biu hin triu chng lm sng
v cn lm sng qua cc thi k khc nhau.
19
20
+
+
+
+
so.
5. Xt nghim
- Tm thy xon khun giang mai ti tn thng thi k I v III : sng, sn, sn ph
i, mng nim mc , hch, gm khi soi trn knh hin vi nn en .
- Xt nghim huyt thanh:
5.1 Cc phn ng ln bng : l k thut n gin, d lm , r tin c th thc hin
tuyn c s .
+ Phn ng git mu
+ Phn ng Citochol
+ Phn ng RPR cardtest
+ Phn ng Kahn
+ Phn ng VDRL
5.2 Cc phn ng kt hp b th
+ Phn ng BW ( Bordel- Wassermann)
5.3 Phn ng min dch hunh quang: FTA- Abs, FTA200
5.4 Phn ng ngng kt hng cu th ng TPHA ( Treponema Pallidum
Hemaglutinati
22
6. iu tr
6.1 Nguyn tc
- iu tr sm v liu khi bnh, ngn chn ly lan, phng ti pht v di
chng.
- iu tr ng thi cho c v ( chng) v bn tnh ca bnh nhn.
- Penicilin l thuc c la chn, cho n nay cha c chng xon khun no
khng li.
6.2 Phc
6.2.1 Giang mai mi trong 2 nm u( giang mai I, Giang mai II, Giang mai kn <
2 nm):
- Benzathine Penicilin G 2,4 triu n v, tim bp mng liu duy nht, mi
bn mng 1,2 triu n v, hoc
- Procain Penicilin G tan trong nc, tim bp 1,2 triu n v mi
ngy, trong 10 ngy .
Nu d ng vi Penicilin v bnh nhn khng c thai:
- Tetracyclin 500mg ung 4 ln/ ngy trong 15 ngy, hoc
- Doxycyclin 100mg ung 2 ln/ ngy trong 15 ngy, hoc
- Erythromycin 500mg ung 4 ln/ ngy trong 15 ngy.
6.2.2 Giang mai mun ngi ln ( giang mai tin trin trn 2 nm, giang
mai kn mun):
- Benzathine Penicilin G 2,4 triu n v, tim bp mng tt c 4 ln mi ln 2,4
triu n v mi bn mng 1,2 triu n v, cch nhau 1 tun ( tng liu 9,6 triu n
v), hoc
- Procain Penicilin G tan trong nc, tim bp 1,2 triu n v mi ngy, trong 3-4
tun .
6.2.3 Giang mai thn kinh:
- Penicilin G tinh th tan trong nc, tim tnh mch 4-6 gi tim mt ln, mi
ln 2 triu n v . Tng liu trong ngy 8-12 triu n v . t iu tr trong 3 tun,
hoc
- Procain Penicilin G tan trong nc, tim bp 1,2 triu n v mi ngy, cng
thm Probenecid 500 mg ung 4 ln/ ngy. iu tr trong 3 tun .
6.2.4 Giang mai ph n c thai:
iu tr nh liu dng cho ngi ln khng c thai theo phc nu trn v tt c
cc giai on ca thai ( Tr Tetracyclin v Doxycyclin).
Nu d ng vi Penicilin:
- Erythromycin 500mg ung 4 ln/ ngy trong 15 - 30ngy.
6.2.5 Giang mai bm sinh:
6.2.5.1Giang mai bm sinh sm < 2 tui:
- Dch no tu bnh thng: Benzathine Penicilin G 50.000 n v/ kg cn nng
tim bp liu duy nht.
- Dch no tu bt thng: Benzathine Penicilin G 200.000- 300.000 n v/ kg cn
nng tim bp hoc tnh mch 2 ln trong 10 ngy, hoc
Procain Penicilin G 50.000 n v/ kg cn nng trong 10 ngy.
23
7. Chm sc
7.1 Nhn nh
- Cn c vo khai thc bnh s, tin s b bnh, tin s d ng thuc,tin s thai
nghn, cc triu chng lm sng v xt nghim (nu c) nhn nh ngi bnh ang
thi k no ca bnh a ra phc iu tr ph hp .
- nh gi v tin lng c tnh trng ca ngi bnh trc v sau khi c p
dung phc iu tr .
7.2 Chn on iu dng
7.2.1 Chn on xc nh
- Tin s : rt quan trng tm ra thi k bnh gip cho chn on thi k ca
bnh.
- Lm sng: tu theo thi k :
+ Giang mai I : in hnh l sng giang mai.
+ Giang mai II : o ban, sn, mng nim mc, rng tc rng tha, vng v n..
- Xt nghim :
+ Tm thy xon khon giang mai ti tn thng.
+ Huyt thanh phn ng RPR, TPHA, PCR, ELISA dng tnh .
Lu : Nhiu khi bnh nhn khng c triu chng lm sng, tin s khng r rng, khi
ch cn xt nghim huyt thanh chn on giang mai nu dng tnh cng c gi tr
chn on bnh . Cn an ton trong truyn mu, ch cn mt k thut xt nghim huyt
thanh giang mai dng tnh l iu kin loi b mu ngi cho khng c truyn .
Mc tiu t c: chn on sm , iu tr kp thi nhm ct t ngun ly v
trnh bin chng nguy hi cho ngi bnh.
7.2.2 Chn on phn bit
+ Cht ca bnh gh: bnh nhn rt nga km theo c tn thng mn nc v cc
lung gh
+ Cht trong h cam l vt cht nng, b nham nh, y bn, km theo vim hch
ln cn nhng bnh nhn rt au c hchv tn thng cht da.
+ Cht trong herpet l vt cht nng xen k nhng mn nc nh, bnh nhn thy
nga v nhc, bnh hay ti pht.
+ o ban , sn trong cc bnh d ng, mc ton thn km theo bnh nhn c nga,
hay ti pht khi xut hin yu t d ng.
+ o ban trong mt s bnh nhim khun khc nh no m cu, st pht ban,..
+ Mng nim mc trong bch hu : dy dai, dnh cht vo nim mc, khi bc tch
gy chy mu, ti pht v lan rng
+ Mng nim mc trong nm li dy trng lm xt nghim c bo t nm men
24
TT
Ni dung cu hi
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
1.Khi nim
L mt bnh ly truyn qua ng tnh dc thng gp do song cu khun lu
( Gonocoque) gy nn. Biu hin ca bnh l tnh trng nhim khun ng tit niu v
sinh dc .
2. Nguyn nhn
- L mt loi vi khun do Neisser phn lp nm 1879 nn vi khun cn c gi l
Neisseria Gonorrhoea( vit tt l N. Gono).
- Vi khun thng ng thnh cp nn c gi l song cu khun lu, hnh ht c
ph, bt mu Gram m . Kch thc : rng 0,8 Micromet di 1- 6 Micromet . Khong
cch gia hai con bng 1/5 ln. Nm 1882 nui cy c lu cu mc trong mi
trng Thayer Mactin Song cu khun lu thng nm trong t bo bch cu gi l ni
t bo ( trong trng hp mi mc cha dng thuc v ch mc mt bnh lu n thun)
Khi lu tin trin lu, kinh din song cu khun c c trong v ngoi t bo bch cu.
- Vi khun c sc khng yu, cht nhanh nhit bnh thng, ch pht trin
mi trng c m v nhit thch hp v mi trng giu oxi v giu cht dinh
dng.
3. C ch bnh sinh
- Vi khun lu cu xm nhp vo c th ngi qua ng tnh dc khng c bo
v( khng dng bao cao su hay dng bao cao su khng ng cch).
29
5. Xt nghim
- Ly bnh phm xt nghim :
+Nam: ly m trong niu o.
31
6.Phc iu tr
6.1 Nguyn tc iu tr
- Bnh nhn khng quan h tnh dc v ung ru trong khi iu tr .
- iu tr ng thi cho v/chng v cc bn tnh khc ca bnh nhn.
- Do lu cu thng kt hp vi vim niu o do Chlamydia nn iu tr phi hp
c hai bnh Lu v Chlamydia.
6.2 Phc
6.2.1 iu tr lu khng bin chng:
Dng mt trong cc loi thuc sau:
- Ceftriaxone ( Rocephine) 250mg tim bp liu duy nht, hoc
- Spectinomycin ( Trobicin) 2g tim bp liu duy nht, hoc
- Cefotaxim ( Claforan) 1g tim bp liu duy nht, hoc
- Cefixime 400mg ung liu duy nht.
Phi hp vi:
- Doxycylin 100mg ung 2vin/ ngy trong 7 ngy, hoc
- Tetracyclin 500mg ung 4 ln/ngy trong 7 ngy , hoc
- Erythromycin 500mg ung 4 ln/ ngy trong 7 ngy, hoc
- Azithromycin 1g ung liu duy nht.
Ch : khng dng Doxycilin v Tetracyclin cho ph n c thai v cho con b.
6.2.2 iu tr lu c bin chng ( Vim tinh hon, mo tinh hon, vim vi trng,
bung trng , vim khp ...)
- Ceftriaxone ( Rocephine) 1g tim bp mi ngy trong 5-7 ngy, hoc
- Spectinomycin ( Trobicin) 2g tim bp mi ngy trong 5-7 ngy
Phi hp vi:
- Doxycylin 100mg ung 2vin/ ngy trong 14 ngy, hoc
- Tetracyclin 500mg ung 4 ln/ngy trong 14 ngy , hoc
- Erythromycin 500mg ung 4 ln/ ngy trong 14 ngy, hoc
- Azithromycin 1g ung liu duy nht.
i vi cc bin chng nng nh nhim khun huyt, vim mng no, vim
ni tm mc do lu cn c nm vin iu tr
6.2.3 iu tr lu hu mn trc trng:
iu tr nh vim niu o, vim c t cung do lu.
6.2.4 Lu hu hng:
- Ceftriaxone ( Rocephine) 250mg tim bp mi ngy, trong 3 ngy
6.2.5 Lu mt s sinh:
- Ceftriaxone ( Rocephine)50mg/kg cn nng, tim bp liu duy nht nhng ti
a khng qu 125 mg, hoc
32
7. Chm sc
7.1 Nhn nh
- Cn c vo khai thc bnh s, tin s, cc triu chng lm sng v xt nghim (nu
c) nhn nh ngi bnh ang giai on no ca bnh v a ra phc iu tr
ph hp .
- nh gi v tin lng c tnh trng ca ngi bnh trc v sau khi c iu
tr.
7.2 Chn on iu dng
7.2.1 Chn on xc nh
- Tin s quan h
- Lm sng: tu theo giai on c triu chng khc nhau
+ Nam c vim niu o
+ N c vim c t cung v vim niu o
- Xt nghim :
Tm thy lu cu.
Mc tiu t c: chn on sm , iu tr kp thi , dit mm bnh trit
trnh ly nhim cho v/ chng, cc bn tnh .
7.2.2 Chn on phn bit
- Vim niu o/ vim m o do Trichomonas: bnh nhn cng ra nhiu dch/ kh h
mu trng long, c bt, mu xanh, mi hi . Km theo bnh nhn rt nga, khm c
bt cng , xt nghim soi ti thy Trichomonas.
- Vim niu o/ vim m o do nm Candida: dch/ kh h mu trng c nh vng
sa, khng hi, i tiu kh, au khi giao hp. Khm dng vt/ m h, m o c nhiu
vt xy xc do bnh nhn nga gi , kh h thng nhiu mu trng nh vng sa ,
thnh mng dy dnh vo thnh m o , xt nghim soi ti thy hnh nh bo t nm
men
- Vim niu o/ vim m o do tp khun: ra nhiu dch/ kh h mi hi nh mi c
n, mu xm trng ng nht nh kem khng c vim m o. Soi ti hoc nhum
Gram thy cc vi khun Clue cells, o pH m o > 4,5, th test amin; nh mt git
KOH 10% vo dch kh h thy mi c n v mt i nhanh.
7.3 Nhng can thip ca iu dng
33
Ch chm sc c bn:
- Bnh nhn ngh ngi trong phng thong, kn o
- Chun b v tm l cho ngi bnh.
- n dinh dng, tng cng hoa qu ti.
- V sinh:
+ Chm sc tn thng da, nim mc: ra ngm cc phn vim sinh dc ngoi
bng nc m pha vi dung dch Betadine hoc dung dch thuc tm 1/10.000
+ Mc qun o rng, thong.
+ Ra tay sch s sau khi thay ra v sinh vng sinh dc hng ngy bng x
phng, hoc dung dch st khun.
- Khng sinh s dng : ng dng, liu lng.
7.4 Ch theo di
- Din bin lm sng: Theo di n khi ht cc triu chng lm sng .
- Din bin xt nghim dch niu o/ c t cung huyt sau khi ngng iu tr
1 n 2 tun, khng thy lu cu v t bo m <5 /vi trng, 3-6 thng sau xt nghim
huyt thanh kim tra giang mai v HIV.
- Ch s dng thuc : ng thi gian, liu lng.
- Ch n ung ngh ngi, sinh hot ca bnh nhn.
7.5 Gio dc sc kho
- Gii thch cho bnh nhn bit v bnh lu l mt bnh ly truyn
qua ng tnh dc m ngi bnh mc phi. M t tm tt cho bnh nhn bit v bnh
.
- Gii thch ng ly v nu khng iu tr s xy ra iu g.
- Gii thch v iu tr : M t tm tt v phc iu tr thit yu, cc hng
dn, cn trng cn thit. Ch dn cho bnh nhn cch thc s dng thuc , gii thch cc
tc dng ph ca thuc, khuyn khch bnh nhn tun th iu tr .
- Gii thch cc hnh vi nguy c ly bnh. nh gi nhng cn tr thay i hnh
vi , khuyn khch bnh nhn nhng la chn thay i hnh vi t quyt nh thay
i hnh vi, vai tr ca bn tnh trong vic ly v phng bnh.
- Thc hin hnh vi tnh dc an ton gim s bn tnh, s dng bao cao su
thng xuyn v ng cch, thc hin tnh dc t nguy c bng tnh
dc khng xm nhp, h thp t l mc bnh .
Cu hi nh gi
I. Tr li ngn cho cc cu sau
Cu 1:
K 3 trnh t biu hin vim niu o trc cp tnh trong bnh lu nam :
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------3 --------------------------------------------------------------------------------------Cu 2:
Nu 3 tnh cht khi i gii ca vim niu o ton b:
1 --------------------------------------------------------------------------------------34
2 --------------------------------------------------------------------------------------3 --------------------------------------------------------------------------------------Cu 3:
K 3 triu chng c nng trong biu hin lu cp n:
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------3 --------------------------------------------------------------------------------------Cu 4:
K 3 biu hin lm sng ca lu mt tr s sinh:
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------3 --------------------------------------------------------------------------------------Cu 5:
K 2 ng ly truyn ch yu ca lu cu:
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------Cu 6:
K 3 nguyn tc iu tr bnh lu:
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------3 --------------------------------------------------------------------------------------Cu 7:
K 4 loi thuc thng dng trong iu tr lu:
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------3 --------------------------------------------------------------------------------------4. Cefixime
Cu 8:
K 4 loi thuc thng dng phi hp trong iu tr lu:
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------3 --------------------------------------------------------------------------------------4 . Azithromycin
Cu 9:
K 3 bnh c triu chng d nhm vi bnh lu:
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------3 --------------------------------------------------------------------------------------Cu 10:
K 3 iu kin chnh chn on xc nh bnh lu:
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------3 --------------------------------------------------------------------------------------II. in t hoc cm t thch hp vo trng:
35
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
Ni dung cu hi
Bnh lu l mt bnh ly truyn qua ng mu
Ngi m c thai b bnh lu s ly cho con trong cuc
Nhng ph n khi b lu khng c triu chng lm sng th khng c
nguy c ly bnh cho ngi khc
iu tr lu phi phi hp hai loi thuc vi nhau.
Khi b bnh lu thng b phi hp vi bnh Chlamydia
Bnh lu hay dn n v sinh nu iu tr khng kp thi ng phc
Lu mt s sinh d gy m lo nu khng c pht hin sm v iu tr
kp thi.
Khng dng Doxycyclin v Tetracyclin cho ph n c thai v cho con b
Bnh lu l mt bnh ly truyn qua ng tnh dc
Nhng ph n khi b lu khng c triu chng lm sng th khng c
nguy c ly bnh cho ngi khc.
Mc tiu hc tp
1.
2.
3.
4.
1. Khi nim
Bnh chm l mt bnh ngoi da thng thng, biu hin lm sng a dng
nhng bnh c nhng c tnh chung l mt bnh d ng c nga, tn thng l nhng
mn nc sp xp thnh mng gii hn tht thng, tin trin theo tng t, hay bin
thnh mn tnh thnh thong li vng ln.
2. Nguyn nhn
37
3. C ch bnh sinh
V sinh bnh hc , l mt phn ng vim i vi nhng tc nhn hoc trong c
th, hoc ngoi c th , thuc loi c gii, vt l, ho hc, k sinh trng hoc vi khun
trong iu kin c mt a tng c bit , a tng d ng.
C th l mt trong 3 c ch
- Trc ng : bt k ngi no tip xc vi cht y u phn ng nh nhau, da c
mn
nc hoc bng nc nh trng hp cc hi c , khi th phn ng ngay tc khc ,
trong thi gian 24 gi , khi n ngy th 9 mi pht.
- Khi th bm sinh c phn ng , mi tip xc ln u phn ng , trng hp ny
ch gp mt s ngi.
- D ng ch sau khi tip xc vi cht tip xc mt vi ln hay nhiu ln mi sinh ra
phn ng, trng hp ny l thng thng nht.
Mi mt eczema u pht hin ra trong iu kin trc ht mt yu t kch
thch, sau na l nhng iu kin v a tng c bit , hnh th lm sng c th thay i
tu theo mt trong hai yu t y mnh hn yu t kia m thi ch khng bao gi ch c
mt yu t lm pht ra eczema. Eczema l mt phn ng duy nht i vi nhng kch
thch khc nhau, cho nn s c phn no thay i v tr, cch sp xp, hnh th cc
thng tn trn lm sng.
6. Phc iu tr
6.1 Nguyn tc
- Trc khi iu tr nn bit r tnh hnh ca ph tng v nh gi vai tr iu tit ca
h thng thn kinh trung ng. Mi mt bnh nhn cn cha mt cch khc , khng c
bnh chm n c.
- iu tr cn nguyn kt hp vi iu tr triu chng. Trong bnh chm , nga lm
mt n mt ng , nh hng khng nh n ton th trng v h thng thn kinh cao
cp. V vy, trong iu tr bnh chm cn phi phi hp nhng bin php ca a
phng vi bin php ton th , phi hp thuc vi vt l tr liu, tit ch v nhng bin
php khc na.
- Khi iu tr cn ch n tui bnh nhn, ngh nghip, tin s, kt qu cha tr t
trc v nht l cc phn ng i vi thuc t trc.
6.2 Phc
6.2.1 Thuc bi tn thng
- Da vo nguyn nhn cho thuc.
- Da vo tin trin ca tn thng, hoc tnh trng ca tn thng
+ Chm cp tnh v bn cp c ph, chy nc, nga nn dng cc cht chng
vim cho cc dung dch p nh : dung dch Jasich ,dung dch resoxin 1%, dung dch
nitrat bc 0,25%. Khi bnh chm tr ln bn cp: ht ph, cn chy nc. Dng thuc
h hoc thuc m : H nc, h Brocq, hoc du km.
Nu c nhim trng xung huyt nhiu cho khng sinh, pretnisolon.
+ Mn tnh: c dy da, bong vy, thm da v nga cho cc thuc kh oxi v hc n,
hoc thuc m , vt l tr liu v tm nc sui.
i vi nhng tn thng nh dng dung dch tanin 1%.
chng nga c th dng thuc m axit salixylic 1- 2%, mentol 1%, axit cacbolic
2-5%, thymol 1-2%, axit xitric 1%, ru podophylin 0,1%, dimedrol m 2%, cho ung
thuc khng Histamin tng hp.
Dng phng php ng y: xng khi xng trut
6.2.2 Ton thn
- Chng nga, an thn : cho ung thuc khng Histamin tng hp.
Dng rng ri nhng thuc v phng php tc dng vo h thng thn kinh, c bit
l nhng thuc an thn v thuc ng.
Bromua natri, Bromua kali, Bromua amoni cho ung . Nh dung dch Bromua natri
ung t 0,5- 1% n 3-5%.
- Trng hp chm chy nhiu nc v vng nga nhiu : dng dung dch Clorua
canxi, Bromua canxi, Gluconat canxi, lactat canxi v mui canxi 5-19% mi ngy 3
tha canh.
- Novocain phong b ti ch.
- An thn: cho ung Gacdenan liu nh v chia nhiu ln ( 1cg/ln x4-6 ln/ ngy),
Seduxen, Rotunda... ng y: cao lc tin, l vng, tm sen.
- Thuc nhun gan, mt, li tiu . ng y: Ru ng, bng m , rau m.
40
7. Chm sc
7.1 Nhn nh
- Nhn nh r tnh hnh ca ph tng, nh gi vai tr iu tit ca h thng thn
kinh trung ng v tn thng da ca ngi bnh.
- Nhn nh c cn nguyn loi tr phng bnh ti pht .
- Nhn nh kt qu cha tr t trc v nht l cc phn ng i vi thuc t trc.
7.2 Chn on iu dng
Chn on xc nh tu tn thng tng giai on:
- Chm cp tnh: da vo tn thng l mn nc tin trin qua 5 giai on: ni ban
-> xut hin mn nc-> dp v chy nc -> ng vy tit-> bong vy. Km theo:
nga mi giai on.
- Chm mn tnh : mn nc , trn nn da dy v kh hn, c nhiu vy da dy.
Bnh
rai rng ti i ti li nhiu ln . Km theo nga.
Mc tiu t c: iu tr t kt qu, trnh ti pht , tm c yu t d
nguyn phng bnh.
7.3 Nhng can thip ca iu dng
Ch chm sc c bn
- Chun b v tm l cho ngi bnh.
- n cho sa v king mn, ch king nhng thc n c th gy bnh. Nhng
phi n dinh dng, tng cng hoa qu ti.
- V sinh:
Chm sc tn thng da: khng tr st, k c, khng gi, ch p v bi mng
thuc.
7.4 Ch theo di
- Din bin lm sng: Theo di bin chuyn ca tn thng, cc xt nghim kim
tra chc nng gan , thn phng bin chng( trong nhng trng hp chm nhim
khun nng, tn thng rng ).
- Ch s dng thuc : Cch bi, thi gian, liu lng.
- Ch n ung ngh ngi, sinh hot, lm vic , tip xc cc yu t d nguyn ca
bnh nhn trnh ti pht ca bnh.
7.5 Gio dc sc kho
- Gii thch cho bnh nhn bit v bnh chm l mt bnh ngoi da, mt bnh d
ng. M t tm tt cho bnh nhn bit v biu hin, cn nguyn ca bnh.
41
8
9
10
11
12
Ni dung cu hi
Mn nc trong bnh chm thng tp trung khe k
Mn nc trong bnh chm lc u cha dch c sau chuyn mu
hng
Chm th tng l mt bnh di truyn.
Bnh chm l mt bnh ly
Khi iu tr bnh chm cn phi lm v mn nc tn thng
chm nhanh khi
1. Khi nim
Bnh chc l mt bnh ph bin hay gp trong cc bnh ngoi da, tn thng
c bn l nhng phng nc xut hin trn nn da v chuyn thnh m nhanh chng,
nhng bnh nhn thng n khm giai on c m hoc vy tit nu nht ng vng.
L bnh tng i d cha, ly lan, hay gp nhng c th tr suy dinh dng,
ngi bo bu, i tho ng.
2. Nguyn nhn
Cha thng nht , nm 1880 Pasteur pht hin thy t cu khun trong dch
ca phng nc v vy tit.
V sau, mt s tc gi tm thy lin cu khun bnh thng vn k sinh trn da, khi
gp iu kin thun li nh huyt thanh, vy chc, s gy bi nhim thm, ch khng
phi n l nguyn nhn chnh gy ra bnh. Cn mt s tc gi cho rng lc u lin cu
gy ra phng , sau t cu ln p gy phng c c m.
Tuy vy t l lin cu tm thy li rt t cho nn nhiu tc gi khc cho rng nguyn
nhn ca chc c th l do lin cu khun hoc t cu khun.
3. C ch bnh sinh
- V c th khi kho mnh c sc khng tt nn t cu v lin cu khng phi hp
vi nhau gy ra bnh chc.
- V da
+ Bnh thng pH da l 3-5 c khi thay i 7-7,5: khng ph hp vi lin cu v t
cu pht trin.
+ Trn da lun lun c nhng men c sn xut ti ch hoc trong c th c tc
dng chng bo v c th nh: men Leucotaxin tc dng hng ho ng bch cu
a nhn, men Trombokinase tc dng tc mch ngn cn qu trnh lan to, men
Lyzosin tc dng tiu m,...
+ Tnh trng sinh l ca da l hin tng bong lp sng hng ngy (trong bong
lun c t cu v lin cu).
- Nn khi c th gim sc khng
+ pH da thay i : tm x phng c kim cao.
+ Da b sang chn : xc, chy, cht... lin cu v t cu ti da xm nhp vo
lp ht ri nhn ln nhanh chng khi s lng th sn xut ra c t to nn phn
ng vim : da , gin mch, thot dch, xut hin cc men -> to ra phng nc trong ,
t cu xm nhp vo ho m.
4.1 Tn thng c bn
Tn thng lc u l mt phng nc nh, mm, cha dch trong, b
khng
u c qung xung quanh. Cng c khi phng nc xut hin trn mt nn da t
trc.
Vi gi sau phng nc vn c bin thnh mn m th pht ri nhanh chng
kh ng vy tit. Do chng ta thng khm bnh giai on c vy nu nht ging
mu mt ong, mt g gh c khi bng. ra tn thng mi c thy vt tch phng
nc, khi bong s to nn mt vng vin vy do thng b tch ra. Khi cy vy s lm
l mt vt cht da , trn c mng t huyt.
Chng 6 n 10 ngy sau vy t bong ra li mt dt . Dt ny sau mt thi
gian s nht dn ri lnh hn khng li so.
Thng tn thng khu tr mt, da u v nhng ni d sang chn nh bn
tay, gt chn... c khi lan ra khp ngi , khng c tn thng nim mc.
Bnh nhn thng khng st tr khi sng hch hoc vim bch mch. i khi
gy bin chng vim thn tr em.
4.2. Cc th lm sng
- Chc bng to: nhng bng nc rt to hay gp bn tay , bn chn, mng tay, s
lng t, rt au, chng khi.
- Chc ht k: thng tn nh t 1-2mm, gii hn mt ch c khi lan ton thn.
- Chc gm nhng bng cha t nc , ch thy vy da bong hnh trn hoc b nhiu
vng, trng ging tn thng hc lo.
- Chc gp khi nhng bnh da nh chm, t a, gh, sn nga,.. b bi nhim gy
nn chng mn m, vy tit mu mt ong ging tn thng ca chc th gi l chc
ho.
4.3 Tin trin v bin chng
a s lnh tnh t bin chng. Tuy nhin nu khng iu tr n ni n chn,
do c th suy nhc, thiu dinh dng, gim sc khng,... bnh dai dng , lan rng,
lot hay ti pht.
- Ti ch:
+ Chm ho: Tn thng da , km theo nhiu mn nc nh li ti thnh m, nga
tng , iu tr kh ti i ti li nhiu ln .
+ Chc lot: C th gp chc lot ngi ln cng nh tr em. Biu hin mt phn
no ca s suy nhc c th. Hay t vong cc chu di 2 tui, nn ch phng bnh
cc chu di 2 tui v phng bnh tch cc khi pht ra tr nh.
Trn c s l mn m ca chc nhng vy tit ln hn , hnh trn, mu nu c khi
en, mt g gh v dy ta nh v s. Ti khi vy bong, l mt vt lot trn 1-2 mm
c khi su 10-20mm, b thng ng, dy c khi c m vng hoc ln mu , chung
quanh c vn , hi ph, s m, phn ln khu tr chi di. Nu khng c iu tr
bnh s ko di dai dng , khi khi li so lm gia trng, quanh c qung thm.
tr em c nhng vt lot su lin kt lan rng thnh mng ln hnh nhiu vng
nham nh nh b khn ren , khu tr mnh, mng t, i , bn. i khi c xut huyt
thng tn , lot rm mu hoc tm en. Tin lng rt xu nu c thm hi chng
nhim c, nhim khun ton thn nng . T l t vong cao ( trn 50%) bnh nhn s
cht trong tnh trng suy tim cp, ph qun ph vim hoc vim thn cp.
45
- Ton thn
Nu l chc lot tin lng rt xu nu c thm hi chng nhim trng nhim c
ton thn nng:
+ St cao 39-400C.
+ Mi kh, li bn, da xanh ti, v mt hc hc, t l t vong kh cao trn 50%
bnh nhn s cht trong tnh trng suy tim, ph qun ph vim hoc vim thn cp
tnh.
- Bin chng :
+ Gy vim tai gia: au vng tai
+ Vim hch: vim to, au, c khi lot.
+ Vim cu thn cp tnh.
+ Suy tim cp.
+ Ph qun ph vim.
+ Nhim trng huyt.
6. Phc iu tr
6.1 Nguyn tc
- Lm sch tn thng vy dy, nng : st trng bong vy.
- Thuc bi ti ch : i vi cc loi chc n gin, ri rc, t.
- Ton thn: khng sinh phi hp mnh liu cho nhng trng hp : Chc lan to,
rai rng, hay ti pht, hoc nguy c c cc bin chng.
6.2 iu tr
- Ti ch :
+ Lm bong vy bng cch p nc st khun:
Dung dch thuc tm 1/10.000 , hoc Axit boric 2%, hoc km snfat 1/1.000 .
Cc loi m khng sinh : Blomyxin 3%, Tetracyclin cng c tc dng bong vy.
+ Khi vy bong , chm dung dch c mu : Milian, Xanh Methylen 2%,
Casstenalli, Eosin 2%.
+ Trong chc lot ngy ra 2 ln bng thuc tm pha long ri bi dung dch mu
hoc m Biomycin. chng ln da no c th dng oxyt km hoc axit boric.
- Ton thn:
+ Khng sinh mnh v thi gian, c th phi hp khng sinh trn c s dng
khng sinh .
46
7. Chm sc
7.1 Nhn nh
- Tnh trng hin ti ca ngi bnh: th trng, tui, tin s bnh tt ca ngi bnh
c lin quan nh : nghin ru, i tho ng, gin tnh mch, m yu, thiu dinh
dng,... phng bin chng quyt nh ch chm sc.
- nh gi kh nng c th xy ra bin chng ti ch hoc ton thn.
- Nhn nh bnh tin pht hay th pht, c khi l bin chng ca nhng bnh da
khc.
7.2 Chn on iu dng
7.2.1 Chn on xc nh: d ch yu da vo tn thng c bn.
7.2.2 Chn on phn bit:
- Giang mai chc ho m, vy vng trn sn cng, c mng nim mc, c phn ng
huyt thanh dng tnh.
- Bnh Duhring, pemphygut hay c tn thng nim mc, tin trin ca bnh khc
hn
- Chm bi nhim tuy ging ht k nhng c nga, dai dng.
- Rm bi nhim thng khu tr da hn , bnh tin trin theo thi tit.
- Zona bi nhim: l nhng m m hay bng m thng khu tr mt bn c th, ng
st nhau t khi ng l t, bnh nhn c au v rt ti tn thng.
- Thu u: l nhng phng nc nh c t trn da, gia nh c mt chm lm,
nm ri rc ton thn tp trung nhiu vng u mt c, c nng bnh nhn c nga.
- Hoi th l tn thng c mng hoi t do vi khun trc tip gy nn c khi v nhng
t chc b thiu mu, km dinh dng do nhng mch mu lin quan b tn thng ri
tc, nhng mng mc ny s gy ra nhng lot to nh tu nguyn nhn .
- Lot cng chn l ph bin nht trong nhng lot mn tnh, tin trin dai dng lu lnh
do khng gii quyt c cn nguyn thiu dinh dng , ri lon tun hon cng
chn.
Mc tiu nhm chn on c bnh, iu tr kt qu, trnh ti pht , phng bin
chng.
7.3 Nhng can thip ca iu dng
Ch chm sc c bn ch khi bnh chn c chc lot
- Bnh nhn ngh ngi.
- Chun b v tm l cho ngi bnh v gia nh ngi bnh.
- Nng cao th trng: n dinh dng, tng cng hoa qu ti.
- V sinh:
+ Chm sc tn thng da: khng tr st, k c, ch p v bi mng thuc.
47
Cu hi nh gi
I. Tr li ngn cho cc cu sau
Cu 1:
K 3 giai on tin trin ca phng nc ca bnh chc:
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------3 --------------------------------------------------------------------------------------Cu 2:
K 2 bin chng ti ch ca bnh chc:
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------Cu 3:
K 3 nguyn tc iu tr bnh chc:
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------3 --------------------------------------------------------------------------------------48
Cu 4:
K 3 phng php iu tr ti ch trong bnh chc:
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------3 Cu 47:
K 3 giai on tin trin ca phng nc ca bnh chc:
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------3 --------------------------------------------------------------------------------------II. in t hoc cm t thch hp vo trng:
Cu 5: Tn thng c bn ca bnh chc l nhng (A)--------------------------------xut hin trn (B)-------------------------------v chuyn thnh (C)-----------nhanh chng.
Cu 6: Bnh chc l bnh tng i d cha, (A)-------------------------------, hay
gp nhng c th tr em (B)---------------------------------------------, ngi
bo bu, i tho ng.
Cu 7: tr em chc lot l nhng (A) --------------------------------------- lin kt
lan rng(B) -----------------------------------hnh nhiu vng nham nh. i
khi c xut huyt thng tn , lot rm mu hoc(C) ----------------------tin lng rt xu nu c thm hi chng nhim c, nhim khun.
III. Phn bit ng sai cho cc cu sau bng cch nh du (X) vo ct A cho cu
ng, ct B cho cu sai.
TT
8
9
10
11
12
13
14
Ni dung cu hi
Bnh chc l mt bnh ly lan d
Phng nc trong bnh chc lun lun ho m
Chc lot iu tr nhanh khi tr em di 2 tui
Chc lot l ca ng vi trng xm nhp vo ni tng v mu
Chc lot sau khi lnh khng li so
Chc lot khi c hi chng nhim trng nhim c ton thn nng th
tin lng rt xu
Chc lot khi c hi chng nhim trng nhim c ton thn nng th
tin lng rt xu
49
1.Khi nim
Bnh gh l mt bnh ph bin hay gp trong cc bnh ngoi da do v sinh
thp km, n cht chi, sinh ra do k sinh trng Sarcoptes scabei, biu hin lm sng
l nhng mn nc khu tr khe k trn c th ngi , bnh nga nhiu nht l v ban
m, ly lan d.
2. Nguyn nhn
Do k sinh trng gh c tn l Sarcoptes scabei himinis gy nn .
3. C ch bnh sinh
Khi u trng v nht l cc con gh non truyn t ngi bnh sang
ngi lnh, v ci gh thng hot ng v m nn phn nhiu ly v ban m do ng
chung hay ngi vo gh, ging ca ngi b gh.
Con gh ci c cha , mun th phi o su vo da, c th l lp sng, bi
v lp Manpighi c th b huyt thanh a ra v lm ngp hang, nn ci gh s to ra
cc hang trong lp sng, y cc t bo sng sang hai bn, ci gh ngy cng tin su
to ra mt lung gh ( v vng cc gai lng khng rt lui c), i n u trng
ra ng sau. Ngi bnh nga, Histamine tng trong mu v ti tn thng gy thot
dch to ra mn nc nh thng b ( nh vy nga ca bnh l ti d ng).
+ Nga: t hay nhiu tu thuc vo tng bnh nhn . Nga nhiu v ban m , nht l
lc nm m hay p chn.
+ Tn thng c bn:
L nhng mn nc trong nh ngc, bng nh trai, nh bng ht tm , cha dch
trong.
Lung gh : l cc ng hm hay cc vt xc trn da rt nh .
Khu tr: c th lan ra khp c th nhng thng gp khu tr cc k ngn tay,
mt
trc c tay, mt sau khuu tay, nch, v, quy u,rn, k mng, hu mn, tr em hay
khu tr lng bn tay, lng bn chn v cc k ngn chn.
Ngoi tn thng in hnh trn cn c tn thng phi hp nh sn, mn m.
+ Ton thn: Khng b nh hng c khi gy mt ng, mt mi.
+ Tin trin:
Nu khng c iu tr gy: nhim khun th pht, chm ho, c khi gy vim
thn do nhim khun ph.
Nu c iu tr: khi nhanh chng nhng c khi li sn nga v chm iu tr
dai dng.
Nc tiu c Albumine.
Mu: t bo i toan tng c khi ln qa 5%, Histamine tng.
6.Phc iu tr
6.1 Nguyn tc
- Chn on chc chn l bnh gh ri hy cha.
- Khm nhng ngi xung quanh nh, v nhng ngi ny nu c bnh , th
phi cha cng mt lc, nhng ngi khng c nga cng phi khm.
- V sinh thn th, ton thn, qun o, ging chiu( st trng).
- Nu gh bin chng phi iu tr bin chng sau mi iu tr gh.
6.2 Phc iu tr
- Ti ch:
+ Dung dch DEP, kem DEP
+ Nu c nhim khun dng dung dch c mu : xanh Methylen, Milian,
Casstellani, kem km, kem v m khng sinh.
- Ton thn:
+ An thn, chng nga: khng Histamine.
+ Nu c nhim trng: Khng sinh ton thn, sinh t.
7. Chm sc
7.1 Nhn nh
- Tnh trng bnh hin ti ca bnh nhn.
- Yu t dch t quyt nh iu tr.
- Kh nng bin chng c th xy ra.
7.2 Chn on iu dng
7.2.1 Chn on xc nh Da vo :
51
- ng hm.
- c im mn nc in hnh: cng nh ngc, bng nh trai, khe k .
- Bt c ci gh .
7.2.2 Chn on phn bit mn nc ca gh vi mn nc trong cc bnh:
- Chm ( Eczema): mn nc nh li ti tp trung thnh tng m trn nn da , tin
trin qua 5 giai on in hnh
- T a l nhng mn nc tp trung lng bn tay bn chn, nm chm di da, lin
quan n yu t d ng.
- Sn nga nm ri rc khp c th tn thng a dng: sn, sn huyt thanh,..
- Thu u l nhng mn nc khng cng bng trn mt qung da , lm gia nm
ri rc khp ngi tp trung nhiu phn u, mt, c.
- Zo na mn nc nm mt bn c th dc theo dy thn kinh, bnh nhn au rt.
- Hc lo mn nc nm vng ra tn thng da, c vy da v da.
Mc tiu t c phi chn on chc chn v xem xt cc yu t dch t c lin
quan quyt nh iu tr hp l phng trnh ti nhim .
7.3 Nhng can thip ca iu dng
- Chun b v tm l cho ngi bnh v gia nh ngi bnh.
- V sinh:
+ V sinh thn th, ton thn, qun o, ging chiu( st trng ).
+ Chm sc tn thng da: khng tr st, k c, ch p v bi mng thuc.
7.4 Ch theo di
- Din bin lm sng: Theo di bin chuyn ca tn thng, theo di tin trin bt
thng ti ch v ton thn phng bin chng.
- Ch s dng thuc : Cch bi, thi gian, liu lng, ng dng...
- Ch n ung, sinh hot, v sinh.
7.5 Gio dc sc kho
- Gii thch cho bnh nhn v gia nh bit v bnh gh l mt bnh ngoi da, mt
bnh ly m ngi bnh b mc. M t tm tt cho bnh nhn bit v bnh
- Gii thch cn nguyn v nu bnh nhn khng iu tr s xy ra iu g.
- Gii thch v iu tr : M t tm tt v phc iu tr thit yu, cc hng dn,
cn trng cn thit. Ch dn cho bnh nhn cch thc s dng thuc , gii thch cc tc
dng ph ca thuc, khuyn khch bnh nhn tun th iu tr .
- Gii thch cc nguy c c th lm bnh ti nhim, bin chng. Hng dn ngi
bnh cch phng bnh: v sinh c nhn , v sinh mi trng xung quanh, iu tr trit
v ton din nhng ngi c lin quan c kh nng ly bnh.
Cu hi nh gi
I. Tr li ngn cho cc cu sau
Cu 1:
K 3 bin chng c th gp trong bnh gh:
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------52
3 --------------------------------------------------------------------------------------Cu 2:
K 4 nguyn tc iu tr bnh gh:
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------3 --------------------------------------------------------------------------------------4. Nu gh bin chng phi iu tr bin chng sau mi iu tr gh
Cu 3:
K tn 3 loi thuc thng dng trong iu tr bnh gh:
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------3 --------------------------------------------------------------------------------------II. in t hoc cm t thch hp vo trng:
Cu 4: Biu hin lm sng ca bnh gh l nhng (A) --------------------------------khu tr (B) -------------------------trn c th ngi , bnh (C)--------------nhiu nht l v ban m, ly lan d.
III. Phn bit ng sai cho cc cu sau bng cch nh du (X) vo ct A cho cu
ng, ct B cho cu sai.
TT
5
6
7
8
9
10
Ni dung cu hi
Bnh gh l mt bnh ly lan d
Bnh gh cng c xp l mt bnh ly truyn qua ng tnh dc
Nguyn nhn gy ra bnh gh l mt loi nm c tn l Sarcoptes
scabei himinis.
Tn thng ca bnh gh l mn nc khe k v nhng ng hm
Bnh gh hay ti nhim nu khng xem xt yu t dch t k lng.
thi k no ca bnh gh cng c triu chng c nng l nga
1.Khi nim
Hc lo l mt bnh ngoi da do nm nng gy nn, xut hin nhng ngi
lm vic nng nhc hay ra m hi, d ly lan, km theo c nga.
2. Nguyn nhn
Do nm nng Trichophytie gy nn.
54
- Tnh trng ton thn ca bnh nhn: nhng ri lon v ni tit, cc ri lon v chuyn
ho c bn, tnh trng thiu sinh t nht l sinh t C , vic s dng lu ngy cc thuc
khng sinh, s suy gim min dch ca c th.
6. Phc iu tr
6.1 Nguyn tc
- Ngn nga s pht trin ca nm: c th thay i mi trng nm k sinh nh
lm kim ho mi trng , ph v tr bm ca nm v dit cc si nm.
- Kt hp cha bnh vi phng bnh: iu tr trit kt hp vi v sinh c
nhn, tit khun qun o, dng.
- S dng thuc v ho cht dit nm c hiu: thuc iu tr c th l bi ti
ch, thuc ung, thuc nam gia truyn ...
+ Thuc bi ti ch phi c tnh ngm, ngm su vo cc lp t bo da ti lp c
nm, trnh lm chy da, tn hi t chc da lnh.
+ Thuc phi c tc dng lm mt da, thay i c hin tng tun hon ca da.
- iu tr phi ko di lin tc.
6.2 Phc iu tr
- Thuc bi ti ch bi cc loi thuc dit nm bong da thng thng nh :
+ Dung dch cn BSI 1-3% , ASA
+ M Salycyle 5%, m Whitfield, m Grixin5%, kem Nizoral, kem Clotrimazol,
kem Lamisil....
Tun u: bi dung dch BSI hoc ASA mi ngy 2 ln.
55
T tun th 2 tr i : sng bi BSI hoc ASA , chiu bi kem hoc m Salycyle 5%,
m Whitfield, m Grixin5%, kem Nizoral, kem Clotrimazol, kem Lamisil.... Vi nhng
hc lo vng da dy nh mng, lng cng chn c th bi m crisofanic 3%.
+ Dc liu ng y c : l rm, l ci, mun tru, tru khng, cht cht, k u
nga, mt ong.
- Ton thn :
Dng khng sinh chng nm bng ng ung khi Trychophyton gy bnh ton
thn c mng, tc.
Dng khng sinh chng nhim khun khi tn thng c bi nhim.
7. Chm sc
7.1 Nhn nh
- Tnh trng tn thng hin ti ca bnh.
- Yu t dch t quyt nh iu tr.
- p ng iu tr tin lng kh nng bin chng c th xy ra.
7.2 Chn on iu dng
7.2.1 Chn on xc nh
Da vo :
- Tn thng c bn ca hc lo.
- Soi trc tip v cy nm tm thy nm ti tn thng vy da.
7.2.2 Chn on phn bit:
- Phong c: c vin c, gia da teo, mt ton b cm gic.
- Vy phn hng Gibert vt hnh bu dc c vin mn nc nh, gia teo da
nhn , tin trin cp din c th lan rng rt nhanh.
Mc tiu t c phi chn on chc chn v xem xt cc yu t dch t c
lin quan quyt nh iu tr hp l phng trnh ti nhim .
7.3 Nhng can thip ca iu dng
Ch chm sc c bn
- V sinh:
+ V sinh c nhn, tit khun qun o, dng .
+ Chm sc tn thng da: khng tr st, k c, gi nhiu v bi thuc linh tinh .
+ Ct mng tay , hn ch gi phng ly nm vo mng tay v reo rc bnh ln
cc vng da khc .
- Bnh nhn dng ring dng c nhn: lc, khn mt , khn tm,...
7.4 Ch theo di
- Din bin lm sng: Theo di bin chuyn ca tn thng, theo di tin trin bt
thng ti ch v ton thn phng bin chng.
- Ch s dng thuc : Cch bi, thi gian, liu lng, ng dng...
- Ch n ung, sinh hot, v sinh ngi bnh.
7.5 Gio dc sc kho
- Gii thch cho bnh nhn bit v bnh nm l mt bnh ngoi da, mt bnh ly m
ngi bnh b mc. M t tm tt cho bnh nhn bit v bnh .
56
Cu 5: Tn thng c bn ca bnh hc lo l nhng (A)-----------------------------hnh trn hoc bu dc, c (B)------------------------------r rt, b ni cao
hn mt da, c vin b r , trn vin c (C) -------------------------------------------------. Vng trung tm c xu hng lnh, da sm mu hn, trc vy
nh.
III. Phn bit ng sai cho cc cu sau bng cch nh du (X) vo ct A cho cu
ng, ct B cho cu sai.
TT
6
7
8
9
10
Ni dung cu hi
Hc lo l mt bnh ly
Hc lo l mt bnh ngoi da do mt loi k sinh trng gy nn
iu tr bnh hc lo d, ch cn bi thuc vi ln l khi
iu tr hc lo cn quan tm n vn v sinh c nhn , xung quanh
v phng bnh
Hc lo l mt bnh ngoi da c au, nhc ti tn thng
1. Khi nim
L bnh ngoi da chim 3-7% , thuc nhm bnh da c vy . L mt bnh
kinh din c khi ti i ti li sut i, cc phng php iu tr ch c tc dng ko di
thi gian n nh ca bnh.
2. Cn nguyn
Khng r rng, c nhiu thuyt nhng v thuyt min dch chim u th.
- Thuyt chuyn ho: c tc gi cho rng do ri lon chuyn ho lipit, chuyn ho
Gluxit. C tc gi cho l bnh ung th do a sn t bo sng .
- Thuyt sinh t: Thiu sinh t trm trng c bit l sinh t A.
- Thuyt thn kinh tm thn: xut hin hoc ti pht sau khi bnh nhn b sang chn
v tinh thn mnh. C hin tng cng h giao cm khi in no thy thay i.
- Thuyt ni tit: gp trn bnh nhn c thiu nng tuyn thng thn, hay b khi c
mang hoc sau bnh thuyn gim.
58
- Thuyt siu vi khun: thy vy nn xut hin sau nhim trng tai hoc cho
dng th khng sinh thy c kt qu.
- Thuyt t min: mt s tc gi cho dng costicoit thy c kt qu.
- Yu t mi trng quyt nh cho vic hnh thnh vy nn.
3. C ch bnh sinh
Ngi ta cho rng nhng ngi c bnh vy nn l nhng ngi c mt th
da c bit, cn phi c tc dng ca mt s phn ng t mi c th gy c bnh, nu
khng c phn ng t , th bnh vy nn vn tim tng.
Mi khi mt phn ng t lm gin cc mao mch th lin lm cho
mt s cht ngm vo thng b, tng cng vic phn chia cc nhn v gin tip gy ra
sng.V bn cht ca cc phn ng t c th l: Phn ng t vt l nh hin tng
sang chn da gy ra mt mng vy ln. Vt so bong cng c th chuyn bin thnh
vy nn, chy nng cng vy. Cc ho cht do n phi hoc ht vo phi cng c th
gy ra mt cn cp pht. Nhng yu t tm l rt thng thng c khi gy cn cp pht
r rt , ngoi ra cn lin quan n yu t a tng c bit.
6. Phc iu tr
6.1 Nguyn tc chung
- Nn cho bnh nhn bit r v bnh ca mnh yn tm iu tr, v bnh c th ti
pht nhiu ln.
- Khng nn iu tr t cc phng php . a s phng php iu tr u mt tc
dng dn dn, c tc gi khuyn nn dnh mt vi phng php phng khi c nhng
cn cp pht nng.
- Bnh c tnh cht chu k: Nu bnh ang c chiu hng rt lui th nn cho
nhng thuc m nh ; nu ngh ngi v tm nng c kt qu th nn cho tip tc, nu
bnh c xu hng lan rng th phi phng bin chng tc hi n da do thuc iu tr
gy ra.
- Khng c phng php no iu tr chc chn.
- Nn trnh cc sang chn, cho cc thng tn c th t bin i ht.
6.2 Phc iu tr
iu tr ngoi da l quan trng, iu tr ton thn ch l cng c.
- iu tr ngoi da
Dng cc thuc bong vy
+ Axit Salixylic: pha m 2-10% tu theo tng th v giai on bi cc nng khc
nhau, trong giai on ti pht kch thch vng bnh nn bi nng thp v nh.
+ Crysarobin: thuc c tc dng nhng hay kch thch v phi theo di v n cn c
th gy ra nhim c ton thn v thn . Thng dng trong nhng thng tn nh pha
m 1-3% ( bt u bi 1% sau tng dn ln 3%)
+ Podophylin: thng dng liu nh 0,1% c th tng 1-2%.
+ Hc n : c th bi nguyn cht hay thnh thuc m 10-20%
+ Cc dung dch mu: tt nht l eosin 2% trong nc nhng trc khi bi cn cn
phi lm cho ht vy mi c tc dng.
+ M Cocticoit khng nn dng v hay gy nhiu bin chng v ti ch: da, teo
da, da ton thn.
+ C in: chy tia cc tm sau dng thuc kh oxi.
- iu tr ton thn
+ Vitamin nhiu vitamin dng iu tr vy nn : D2, A,B2,B12.
60
7.Chm sc
7.1Nhn nh
- Th trng, tn thng: s lng, kch thc , hnh thi, s tin trin hin ti
ca bnh nhn nh kh nng ti pht, hay thi gian n nh.
- Kh nng bin chng ti ch hay ton thn c th xy ra.
7.2 Chn on iu dng
7.2.1 Chn on xc nh Da vo :
- Tn thng c bn in hnh l: dt c nhiu vy bong ra nh vy nn, phng
php co Brocq (+).
- Bnh hay ti i ti li nhiu ln .
- T bo bnh hc ( nu c iu kin)
7.2.2 Chn on phn bit vi cc bnh: Giang mai thi k II dng vy nn, sng
vy nn, vy phn hng, vy phn nang lng, vy nn th git, ung th mu.
Mc tiu t c phi chn on chc chn v quyt nh phng php iu tr
hp l phi hp vi cng tc gio dc sc kho, chm sc tt v vn tm l cho
ngi bnhyn tm iu tr.
7.3 Nhng can thip ca iu dng
61
Ch chm sc c bn
- Chun b v tm l cho ngi bnh v gia nh ngi bnh. Chm sc v tinh thn
ngi bnh yn tm iu tr.
-Trnh nhng sang chn v tinh thn cho ngi bnh.
- Chm sc tn thng : cch bi, loi thuc, khng tr st k c.
7.4 Ch theo di
- Din bin lm sng: Theo di bin chuyn ca tn thng, theo di tin trin bt
thng ti ch v ton thn phng bin chng. Theo di cc t ti pht: thi gian,
tnh cht, s lng v hnh thi tn thng .
- Ch s dng thuc : Cch bi, thi gian, liu lng, ng dng...
- Ch n ung( hn ch m v tinh bt), sinh hot, v sinh.
7.5 Gio dc sc kho
- Gii thch cho bnh nhn v gia nh bit v bnh vy nn l mt bnh ngoi da
lnh tnh, mt bnh dai dng hay ti pht, cha c thuc iu tr c hiu. M t tm tt
cho bnh nhn bit v bnh .
- Gii thch v iu tr : M t tm tt v phng php cn iu tr thit yu, cc
hng dn, cn trng cn thit. Ch dn cho bnh nhn cch thc s dng thuc , gii
thch cc tc dng ph ca thuc, khuyn khch bnh nhn tun th iu tr.
- Gii thch cn nguyn v nu khng iu tr v iu tr khng ng s dai dng.
- Gii thch cc nguy c lm bnh nhanh ti pht , bin chng.
Cu hi nh gi
I. Tr li ngn cho cc cu sau
Cu 1:
K 2 tn thng c bn ca bnh vy nn:
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------Cu 2:
K 4 tnh cht ca dt da trong bnh vy nn:
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------3 --------------------------------------------------------------------------------------4 Trn b mt c vy trng nh nn.
Cu 3:
K 3 tnh cht ca vy da trong bnh vy nn:
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------3 --------------------------------------------------------------------------------------Cu 4:
K 5 nguyn tc iu tr bnh vy nn:
1 --------------------------------------------------------------------------------------2 --------------------------------------------------------------------------------------3 --------------------------------------------------------------------------------------4. Khng c phng php no iu tr chc chn.
62
10
10
11
12
13
14
15
Ni dung cu hi
Bnh vy nn l mt bnh ngoi da mn tnh, dai dng
Bnh vy nn l mt bnh ly
Bnh vy nn l mt bnh kh cha cha c thuc iu tr c hiu
Bnh vy nn l mt bnh di truyn
Nn dng Cocticoit ti ch v ton thn trong iu tr vy nn
iu tr bnh vy nn nhm mc ch dng cc thuc bong vy ti
ch.
iu tr bnh vy nn c th dng dao co cc vy da trn tn
thng bong cng nhanh cng tt .
E. Dnh mu
V. Cu hi tnh hung( khoanh trn vo ch ci u cu ng)
Bc Hng b bnh ngoi da nhiu thng nay v iu tr nhiu ni nhng bnh
ch n nh mt thi gian ri li ti pht , t ny bc li pht bnh: tn thng xut
hin l nhng m da mu hng, gii hn r c nhiu vy trng kh dy, bong ra tng
mng ng nh nh bc , v tr tn thng gp nhiu 2 bn gi, khuu tay, ngi . C
th bc Hng b mt trong ccbnh ngoi da sau:
A. Chm mn
B. Hc lo
C. Chm kh
D. Vy nn
E. Kh da
khuyt tnh mch ca cn xng c,l di gii hn bi thn t sng ngc VII, xng
sn XII, cung sn v gc di c .12 xng sn mi bn gii hn nn 11 khoang
gian sn, rnh gia ct sng ngc v xng sn mi bn gi l rnh phi.
- Xng c: L xng dt, nm gia thnh trc lng ngc gm 3 phn t
trn xung: Cn c, thn c, mm mi kim (mi c). Gia cn c v thn c l gc c.
Cn c c:
+ Khuyt tnh mch cnh b trn.
+ Khuyt n hai bn ni u c ca xng n.
Hai b bn ca cn v thn c 7 khuyt sn tip khp vi sn ca 7
xng sn trn cng.
- Xng sn: C 12 i xng sn.
+ i I - VII: Tip khp vi xng c bng mt sn sn ring, gi l xng
sn tht.
+ i VIII - XII: Khng c sn sn ring, gi l xng sn gi.
+ i XI - XII: Gi l xng sn ct.
Hnh th: Xng sn l xng di, cong v dt, c 1 chm, 1 c, 1 thn.
- Chm sn nm u sau ca xng sn, mt khp chm sn tip khp
vi thn t sng ngc.
Ch tht li gia chm v thn l c sn. Thn sn dt v cong: c 2 mt v
2 b. Mt ngoi cong li, mt trong cong lm, trn mt trong v dc theo b di c
rnh sn mch thn kinh gian sn i qua. u sau ca thn c c sn, u trc
lin tip vi u ngoi ca sn tng ng. Trn c sn c mt khp c sn tip
khp vi mm ngang t ngc.
E. CC C CA U.
a. Nhm c mt:
L cho ngi c kh nng biu hin cm xc trn nt mt. C ny nm gia lp
mc nng c mt u bm vo mc hoc cc xng ca s, mt u bm vo da, khi c
cc c mt lm dch chuyn da. Tt c cc c mt do thn kinh mt vn ng. C 5
nhm c mt c chia theo nh khu v chc nng.
- Nhm c trn s: C chm - trn.
- Nhm c quanh tai: C tai trn, c tai trc, c tai sau.
- Nhm c quanh mt v m: C vng mt, c cau my, c h my.
- Nhm c mi: C cao, c mi, c h vch mi.
- Nhm c ming: C vng ming, c nng mi trn, c nng mi trn cnh
mi, c g m ln, c g m nh, c ci, c nng gc ming, c h mi di, c h
gc ming, c thi kn, c cm.
Phn ln cc nhm c quanh ming tp trung li v an vi nhau ti mt im
ngang bn ngoi gc ming.
* Cc c nhai:
L c vn ng xng hm di ti khp thi dng - hm di.
1. C cn: ng tc ko xng hm di ln trn, phn su ko xng hm
di ra sau.
C phn nng v phn su. T cung g m chy xung ti gc v ngnh xng hm
di.
70
+ Mc ngang.
+ Phc mc.
C thng bng: i t xng mu v khp mu chy ln bm vo cc sn sn
t V - VII v mm mi kim xng c.
C cho bng ngoi: T mt ngoi xng sn V - VII chy chch xung
di v vo trong ti ng trng, xng mu v mo chu.
73
xoang cnh v s khi pht phn x iu chnh huyt p thng qua trung tm vn mch
hnh no.
- Tiu th cnh: L nhm t bo nm ti ch ch i ng mch cnh. Tiu th
cnh nhn c cc nhnh thn kinh li hu. Xung ng thn kinh t tiu th cnh s
khi pht phn x iu chnh h hp thng qua trung tm h hp hnh no.
2. ng mch cnh ngoi:
Bt u t b trn sn gip chy ln ti sau c li cu xng hm di, tn cng
bng hai nhnh ng mch thi dng nng v ng mch hm trn.
- ng mch thi dng nng: Tip tc i ln, bt cho mm g m xng thi
dng trc loa tai (S thy ng mch p, cp mu cho da u ca cc vng trn,
nh v thi dng).
- ng mch hm trn: Cung cp mu cho cc c nhai v nhng vng su ca
mt.
- ng mch gip trn: Cung cp mu cho tuyn gip.
- ng mch li: Cung cp mu cho li v sn ming.
- ng mch mt: Bt cho xng hm di di gc hm (Ni c th s thy
mch p). i ln cung cp mu cho mt.
- ng mch chm v ng mch tai sau cung cp mu cho da u vng sau loa
tai v vng chm.
3. ng mch cnh trong:
i ln qua c ti mt di nn s, chui qua ng ng mch cnh ca xng thi
dng vo hp s v tch ra.
- ng mch mt: Cung cp mu cho nhn cu v mt.
- Cc ng mch no:
+ ng mch no trc: Cung cp mu cho mt trong bn cu.
+ ng mch no gia: Cung cp mu cho mt ngoi bn cu.
ng mch no trc v ng mch no gia cung cp mu cho phn trc ca
mt di bn cu.
Sau khi ng mch t sng chui vo trong s, n i ra trc v ln trn qua
mt trc bn ca hnh no v hp vi ng mch bn i din to nn ng mch nn,
ng mch nn i ln gia mt trc cu no v chia i thnh cc ng mch no
sau.
- ng mch no sau: Cung cp mu cho phn sau ca c ba mt bn cu i no.
- Cc nhnh ca ng mch t sng v ng mch nn cung cp mu cho ty gai,
hnh no, cu no, tiu no v trung no.
- mt di ca no: Cc nhnh ca ng mch cnh trong phi v tri cng vi
cc nhnh ca ng mch nn ni vi nhau to nn vng ng mch no l mt a gic:
+ Cnh trc l ng mch thng trc.
+ Hai cnh bn trc l ng mch thng sau.
+ Hai cnh bn sau l cc ng mch thng sau v hai cnh sau l ng mch
no sau.
4. Cc tnh mch ca u v c:
- Mu tnh mch t phn trc da u v mt v tnh mch mt
75
T CHC HC CA DA
-Da chim 15% trong lng c th din tch 1,5 2m2 bao lc c th v tip ni
cc n im mc ca mt, mi, ming, hu mn, b phn sinh dc.
-Da cu to bi hai lp: thng b, b h b.
I/Thng b:
-L lp ngoi cng ca da, lm thnh ranh gii ngn cch c th bn trong v bn
ngoi.
-Vai tr: bo v v trao i cc cht.
-L mt cu trc t bo khng c mch mu.
+Mng nht: m mt 0,06mm.
+Dy nht: 0,8mm: lng bn tay , bn chn.
-Nui dng: t cc cht thm thu t b ln.
-T trong ra ngoi thng b gm 5 lp:
1/Lp y: l lp su nht. Cu to bng 1 hng t bo gi l t bo y l t
bo hnh tr, nhn to, m mu, nguyn sinh cht a kim, sp xp thnh hng ro,
thng gc vi mt da.
+Xen k t bo y l nhng t bo sng c tua gi l hc bo -> ch to ra
Melanine.
-Chc nng lp y l sinh ra nhng t bo mi thay th t bo c b ph hu
77
2/Lp gai:
L lp dy nht ca thng b: 512 hng t bo hnh a din, d =1015 m, ht
nhn r, sp xp theo kiu lt tng. cc hng di t bo ln, nhiu cnh v c trc
thng ng, cng ln trn t bo cng nh, dt dn, nm ngang mt da. gia cc t
bo c khong cch lin bo trong c dch dinh dng chy qua, khong cch ny r
rt, khi c hin tng thot dich.
3/Lp ht:
C 3 4 hng t bo, l nhng t bo dt, nm song song mt da. Nim mc bnh
thng khng c lp ht.
4/Lp sng:
L vng trong v hp nm trn lp ht ca thng b lng bn tay v lng bn
chn.
5/Lp sng:
L lp ngoi cng ca thng b gm 4 8 hng t bo l nhng t bo cht,
khng cn nhn ho sng, xp thnh phin mng nm chng cht ln nhau, kh ho,
mt tnh cht dnh v trc mnh, t bo ng nht, i toan.
Chiu dy ca lp sng thay i tu vng. Dy lng bn tay, bn chn.
II/B:
B gm nhng si ch yu l si to keo c bao trong 1 cht cn bn v hnh.
Cu to gm 3 thnh phn:
+Si: si to keo, si n hi, si li.
+Cht c bn.
+Cc t bo lin kt: nguyn bo si, t chc bo, dng bo, lymph bo (t).
III/H b:
M m di da, lp ny c cu to bi m m.
IV/Cc phn ph ca thng b:
-Tuyn m hi: tuyn m hi nc v tuyn m hi du
Tuyn m hi nc c a s vng da tr miv qui u. Tuyn m hi du:
c hu mn , vng c quan sinh dc, nch, bn, u, mt
-Tuyn b
-Lng, tc, mng.
-Mch mu, thn kinh, mch bch huyt.
78
SINH L DA
Da gm cc chc phn: 4 chc phn.
1-Chc phn bo v.
2-Chc nng iu ho thn nhit
3-Chc nng bi tit.
4-Chc nng cm gic.
I/Chc nng bo v:
-Chng li cc chn thng, sy st t ngoi cnh, nh vng tip gip trung
thng b, s n hi ca si to keo, si lin kt ca trung b v lp m m di da.
- Da c kh nng tit trng t nhin chng vi khun, nm nh lp Lipid trn b
mt da, axt bo, Tryglyserid, cholesterol, Seramid, cht b gi m da.
PH da trung bnh t 4,2 5,6 (tu vng).
-Tc dng ngn cn tc ng cn nh sng: tia cc tm.
II/Chc nng iu ho nhit .
-T chc m di da v lp sng khng cho to nhit nhiu v cn bt lnh t
bn ngoi vo.
-Do 1 lot phn x i t cc c quan th cm nhit trung b n trung tm iu
ho nhit vng di i th.
-Da iu ho nhit bng 2 c ch chnh:
+Ra m hi.
+Phn ng vn mch
Khi bn nhit bn ngoi tng cao c th phn ng bng cch gin mch ma
di da tng to nhit, tng tit m hi, lm gim nhit bn trong c th
III/Chc nng bi tit:
-Bi tit m hi: di da c 2 5 triu tuyn m hi. Cc tuyn ny c chc nng
.Tham gia iu ho thn nhit.
.Bi tit thi tr cht cn b c hi, ur.
-Bi tit cht b: tuyn b tp trung nhiu nht mt, lng, c lm cho da khng
thm nc v gip da chng vi khun v nm.
Cht b: cha 2/3 l nc, 1/3 l (acid bo, Sqnalen, Cholesterol).
IV/Chc nng cm gic:
-C 3 loi cm gic c tip nhn da.
79
80