Cu 3: NGUYN NHN GY NN HIU NG NH KNH: Nhit b mt Tri t c to nn do s cn bng gia nng lng Mt tri n ,b mt Tri t v nng lng bc x ca Tri

i t vo khong khng gian gia cc hnh tinh .Nng lng Mt tri ch yu l cc tia sng ngn d dng xuyn qua ca s kh quyn.Trong khi , bc x ca Tri t vi nhit b mt trung bnh 160C l sng di c nng lng thp, kh xuyn qua lp kh quyn v b hp thu li bi mt s thnh phn c trong kh quyn nh CO2 v hi nc.Lng nhit ny b gi li v lm nhit bn trong ( nh knh ) tng ln.Cc thnh phn c trong kh quyn c nh hng ti s phn x nhit t Tri t vo v tr v lm nng lp khng kh gn b mt Tri t c gi l cc kh nh knh. l cc thnh phn dng kh trong kh quyn c kh nng hp th tia sng di v sau li nh hp th. Cc kh nh knh gy nn hiu ng nh knh gm kh nh knh t nhin v kh nh knh nhn to. Cc kh nh knh t nhin quan trng nht l CO2 v hi nc Ngoi ra cn c nhng kh nh knh nhn to khc nh CH4, N2O, 03, CO, CFCS (c bit l CFC-11 v CFC-12). Trong s ng gp ch yu i vi hiu ng nh knh l CO2 v hi nc. Mt s kh nh knh ch yu: a) CO2: Khong 80% nng lng nhn to c sn xut do qu trnh t cc nhin liu cha Carbon. Cht thi sinh ra l kh CO2 ,mt cht kh c trong thnh phn kh quyn vi hm lng thp ( 0,035% V ). Khi nhu cu s dng nng lng nhn to tng th lng CO2 thi ra cng nhiu ,dn dn tch ly trong kh quyn. Thm vo din tch rng gim mnh, dn n lng CO2 trong kh quyn tng nhanh. Dn dn hnh thnh mt lp CO2 tng i dy bao bc xung quanh kh quyn Tri t tng i lu. Tia phn x nhit t Tri t s b CO2 v hi nc hp th v ta nhit,lng nhit ny b gi li pha gn b mt Tri t v lm nhit b mt Tri t tng ln. CO2 ng gp trong hiu ng nh knh ti 50% so vi cc kh khc. Cc ngun tng CO2 ch yu l do vic t cc nhin liu ha thch v nn ph rng trn ton cu do hot ng nhn to. b) Hi nc: ng gp ti 62% trong tng nhit tng ln ca Tri t. Ngun tng hi nc ch yu do s m ln ton cu lm bin i s bc hi nc n nh vn c trn Tri t.

c) CFCS : Quan trng nht l kh CFC-11( CCl3F) v CFC-12(CCl2F2) l kh c nng ln nht trong kh quyn, ng gp vo hiu ng nh knh rt ln, CFC-11 l 0,28ppm , CFC-12 l 0,484ppm. Hng nm cc kh CFC tng 4% ( nm 1992). Cc kh ny u tr v mt ha hc, khng c , khng chy, khng mi, l tc nhn lm lnh cho t lnh. Do tr v mt ha hc nn n c thi gian lu rt di ( hng chc thm ch hng trm nm). d) CH4: L kh khng mu ,t hot ng ha hc nn c thi gian lu trong tng i lu ln ( khong 20 nm ) nn phn b khp trong vng ny. Hng nm tng khong 2% c nng trung bnh 0,3 ppm. e) NF3: Mt loi kh c pht hin l c kh nng gy hiu ng nh knh nghim trng va cng b l NF3 ( Nitrogen trifluoride ) l mt loi kh thi gy hiu ng nh knh c kh nng lm kh quyn Tri t nng gp hng nghn ln so vi kh CO 2 tn ti trong kh quyn, thc t nhiu gp 4 ln so vi nhng d on trc y. Theo cc nh nghin cu thuc vin hi dng hc Scripps,M , sau khi p dng h thng phn tch mi, lng kh NF3 trong kh quyn c pht hin nm 2006 ln n 4200 tn, nhiu hn so vi c tnh 1200 tn trc y. Nghin cu cng d on lng kh thi gy hiu ng nh knh ny trong kh quyn nm 2008 s l 5400 tn, tng trung bnh 11% mi nm. NF3 l loi kh khng mu, khng mi, khng b t chy v c kh nng lm bu kh quyn Tri t nng hn 17000 ln so vi cng mt s lng kh CO2. NF3 khng ch c kh nng hp th kh nng t mi trng lu hn CO2 m cn tn ti trong kh quyn lu hn gp 5 ln. Trc y s pht thi kh NF3 thng c s dng trong qu trnh sn xut tivi mn hnh phng tinh th lng v cc vi mch in t , l qu nh c coi l mt yu t gy ra hin tng Tri t nng ln. Tuy nhin cc nh khoa hc khng nh hin nay kh NF3 cng cn c kim sot ging nh CO2 do nhu cu s dng loi kh ny ang ngy mt tng ln TC HI CA HIU NG NH KNH: 1) Nhit ton cu tng : Hin tng ton cu m ln, nhit trung bnh n nm 2050 s cao nht trong vng 150000 nm gn y, l hu qu trc tip ca s tng hiu ng nh knh do hot ng nhn to, lm mt cn bng nhit ca Tri t v v tr. Nhng d bo cho thy , nu hm lng cc kh nh knh c tip tc tng vi tc nh hin nay th trong vng 100 nm ti, nhit kh quyn s tng t 2 OC n 5OC. S tng nhit ny nh hng

ti i sng kinh t x hi v h sinh thi ton cu. S tng nhit b mt Tri t s lm mc nc bin dng cao khng ch do s tng th tch nc do nhit m cn lm tan lp bng hai cc. Nn l lt, ng e da, nhiu vng t thp ven bin ,o nh v mt s quc gia s chm di mt bin, nhiu t ai mu m s b ngp nc, t v nc s b mn ha S tng nhit s dn ti nhng thay i trong tun hon gi, tng tc bc hi nc , nh hng ti lng ma ton cu. Tuy nhin tn sut v mc ca s thay i s rt khc nhau gia cc khu vc, dn ti cc tc ng ln h thc vt v lm kh t , gim cht lng t do s bc hi nc tng, lng Carbon c gii phng vo kh quyn cng nhiu, nh hng ti nng sut cy trng. S tng nhit kh quyn, tng lng nc bc hi v thay i lng ma s dn ti s dch chuyn cc vng cc ca thm thc vt trn th gii, lm dch chuyn cc vng canh tc nng nghip. Thc t mc tng nhit l 1OC s c th gy ra s dch chuyn khong 200 km. Khi h sinh thi khng c kh nng thch nghi vi s tng nhit c 0,3OC/ 10 nm th s c nguy c b suy thoi v mt dn. Nhit b mt Tri t tng lm tng qu trnh chuyn ha sinh hc, gy nn s mt cn bng v lng v cht trong c th sng, tng thm bnh tt cho con ngi. ng thi cng lm tng tc ca nhiu phn ng ha hc, lm thay i cn bng t nhin, gim tui th cng trnh xy dng. Nhit b mt Tri t tng lm gim kh nng ha tan CO2 trong nc bin. Lng CO2 trong kh quyn tng lm mt cn bng CO2 gia kh quyn v i dng, tng hiu ng nh knh. 2) a Tri t v k Jura : Nu c nhit m dn ln do hiu ng nh knh, Tri t c th quay tr li k Jura cch y 150 triu nm. iu c ngha l: mi loi sinh vt b mt hi tho khoa hc quc t t chc ti Nam Kinh, Trung tiu dit Mi y , ti

Quc, hn 80 nh khoa hc trn th gii cnh bo, Tri t c th quay tr li thi k k Jura cch y 150 triu nm. y l thi k m nhit Tri t cng mc nc bin u tng cao v hy dit mi loi sinh vt.Cc pht hin kho c cho thy, phn tng a tng ca k Jura rt r rng, bn trn l a tng mu , bn di cng l a tng mu , cn gia l cc m than vi tr lng ln, iu cho bit hiu ng nh knh pht sinh thi k k Jura. Nhit lc by gi chc chn tng rt cao nn t bn u chuyn thnh mu , m

 a tng mu khng h pht hin thy du vt ca ho thch sinh vt, chng t rng mi sinh vt u b dit sch. Nhng bng chng gn y hn cho thy, nng CO2 trong kh quyn ca 400 nghn nm trc khong 180-280 ppm ( s lng phn t CO2 / 1 triu phn t khng kh ) nhng t sau khi cch mng cng nghip ra i, nng ny khng ngng tng ln, n nm 2004 con s ny ln ti 379ppm. y l iu kin pht sinh hiu ng nh knh nghim trng k Jura. Cc nh khoa hc d on, nu c nng CO2 tip tc tng ln th sau 100 nm na hoc trong thi gian ngn hn, rt c th hiu ng nh knh c mc ging nh thi k k Jura s ti xut hin. Lc bng hai cc ca Tri t s tan ra, t lin s b thu hp, nhit tng cao v mt lng ln sinh vt s b hy dit. Sao Kim chnh l bi hc v hiu ng nh knh cho Tri t . Nhit b mt ca sao Kim ln ti gn 5000OC v khng cho php s tn ti ca bt k loi sinh vt no. Khng ch kh v nng, trn 90% thnh phn kh quyn ca sao Kim l CO2 , p sut kh quyn cng cao gp 90 ln so vi Tri t .Ngoi ra sao Kim cn b che ph bi mt lp my axit sulfuric dy.Nguyn nhn gy nng sao Kim chnh l do hiu ng nh knh. Vi sao Kim, mt s nh khoa hc d on, y tng c mi trng m p, nhng s xut hin hiu ng nh knh khng th kim sot lm cho ton b nc trn b mt sao Kim b bay hi ( nc bay hi cng lm tng hiu ng nh knh) nn cui cng sao Kim b bin thnh l nng nh ngy nay. Mc d hiu ng nh knh tr thnh mt trong nhng mi lo i vi nhit Tri t nhng nu hon ton khng c hiu ng nh knh th nhit Tri t s lun di mc 0 OC v s khng c s sng. n cui th k 21, nhit ca Tri t c th s tng ln t 1,45,8OC do hiu ng nh knh, cng c ngha l s c thm nhng mi e da t thin tai. Con ngi s phi i mt vi nhng him ha do chnh mnh gy nn nu khng c khng ch kp thi. 3) Lm bin dng cng trnh: Tnh trng Tri t nng ln khng ch khin lp bng a cc b tan chy, m ngay c lp bng vnh cu bn di b mt Tri t cng b nh hng, khin hin tng co rt ca lp v Tri t xy ra thng xuyn hn, to ra nhiu vt nt, lm bin dng nhiu cng trnh c s h tng nh ng st, ng cao tc v nh ca, ng thi gy l v st t trn i,ni.

4) S bin mt ca cc h: 125 h Bc cc bin mt trong vi thp k qua. iu ny cng khin ngi ta tin rng hiu ng nh knh tc ng ti 2 a cc ca Tri t. Cc nghin cu ch ra rng cc h bin mt v tng bng vnh cu bn di chng tan chy. Khi lp bng di h- vn tn ti t hng triu nm- tan chy, nc s thm qua t khin h cn i. Khi cc h bin mt, cc h sinh thi ph thuc vo chng cng bin mt theo. 5) nh hng sc khe con ngi : Hiu ng nh knh lm chng ht hi s mi v nga mt vn hnh h bn vo ma xun xut hin thng xuyn hn trong nhng nm gn y. Trong sut vi thp k qua, s ngi mc cc bnh d ng theo ma v hen suyn ngy cng tng ln. Mc d nhng thay i trong li sng v tnh trng nhim khin con ngi tr nn d tn thng hn trc nhng tc nhn gy d ng trong khng kh, song mt s nghin cu khng nh mt nguyn nhn khc na, lng CO2 trong kh quyn v nhit cao l nhn t quan trng khin thc vt n hoa sm v to ra nhiu phn hn. Phn hoa l mt trong nhng tc nhn gy d ng hng u. - S ngi cht v nng c th tng do nhit cao trong nhng chu k di hn trc. S thay i lng ma v nhit c th y mnh cc bnh truyn nhim. - Nhit tng ln lm tng cc qu trnh chuyn ha sinh hc cng nh ha hc trong c th sng, gy nn s mt cn bng. 6) nh hng ti h sinh thi : Cc h sinh thi phi gnh chu nhiu sc p nh thay i thnh phn t, cht nhim ngy cng nhiu, thay i kh hu t nhin, Bin i kh hu l mt sc p lm thay i hoc gy nguy hi cho cc h sinh thi. Nhiu loi cy b e da do bin i kh hu. Nu khng c cc bin php thch ng, nhiu loi cy s c nguy c bin mt trong th k 21. S bin i kh hu s dn n s di chuyn c v u 2 cc Nam v Bc, s suy gim ni c tr ca cc loi c sng nc lnh v m rng ni c tr ca cc loi c sng vng nc m. Sa mc ngy cng m rng, rng cng li thm v vng cc, hn hn rt nng, lng ma tng thm 7-11%. Ma ng cng m, ma h cng kh, vng nhit i cng m t, vng kh nhit i cng hn, khin cho cc cng trnh thy

li phi iu chnh li. Gim s lng h, vng m ly, cc dng sng bng, tng s xm ln ca cc ng thc vt ngoi lai. 7) Ph hy k quan th gii : Nhng tc ng trc tip ca hiu ng nh knh c th ph hy cc cng trnh c knh nhn to cng nh cc k quan thin to- nhng cng trnh lun c coi l biu tng ca s trng tn- vi tc nhanh khng khip. S dng cao ca mc nc bin v s khc nghit ca thi tit c th gy thit hi nghim trng i vi nhng di tch thng cnh c nht v nh, chng hn nh Sukhothai, mt thnh ph 600 nm tui v tng l kinh ca vng quc Thi Lan b ph hng bi nhng trn l 8) Chy rng thng xuyn hn: Hiu ng nh knh cng lm tng s v chy rng khp ni trn th gii, c bit l M. Cc nh khoa hc cho rng s tng ln ca nhit v tnh trng tan sm ca tuyt l nguyn nhn chnh khin la d xut hin v lan ra cc khu rng. Ma xun n sm khin tuyt tan sm lm cho tnh trng kh hanh cc khu rng ngy cng trm trng, khin chng d bt la hn . 9) Thay i nhp sinh hc ca cc loi: Hiu ng nh knh khin ma xun bt u sm hn nn chim c th s khng c su m bt. Do thc vt n hoa sm hn, nhng ng vt n cy c di tc ng ca nhp sinh hc s khng th kp sinh con vo thi gian m lng thc n di do. Ch nhng loi iu chnh c nhp sinh hc bt nhp vi chu k sinh sn ca cy ci mi c c hi duy tr ni ging v truyn thng tin di truyn cho th h sau. 10)y nhiu ng vt ln cao: Trong mt nghin cu him hoi v tc ng ca hiu ng nh knh i vi cc khu vc nhit i, nh sinh thi hc Robert Colwell ca i hc Connecticut ( M) v cc cng s ti mt ngn ni la ngng hot ng Costa Rica thu thp d liu v 2000 loi thc vt v cn trng khu rng trn sn ni. H nhn thy mt na s loi sng cao t 600 m tr ln di chuyn ln nhng ni m chng cha h xut hin. Ngoi hot ng ca con ngi, s tn ti ca nhng rng nhit i thp

cng b e da bi mt yu t na: s thiu vng nhng loi sinh vt thay th. Nhng ng vt v thc vt khng th b ln cao cng i mt vi him ha, tr khi chng c th chu ng c nhit cao hn. Mc d s thay i cao ca cc loi khng ph v tnh a dng sinh hc ca mt khu vc nhng vic cc loi thay i cao trong gn mt th k c th gy nn nhng hu qu tai hi trong tng lai.