TNG QUAN V CY DI SN V CC QUY CH CY DI SN NC NGOI Nguyen Hien Than Khoa Mi trng v Ti nguyn, i hc Nng Lm TP.

. HCM T VN Thnh Ph H Ch Minh l mt th ln nht Vit Nam. Do , vic trng v bo v cy xanh trn a bn l mt trong nhng vic lm ht sc cn thit, c bit l phong tc hiu cho cc cy v cnh quan l di sn th. y l mt cch thc bo tn cy rt c ngha va bo tn c ngun gen, gn gi c gi tr vn ha, ng thi to ngun du lch sinh thi, nghin cu khoa hc v to s hp dn cho khng gian sng trn a bn thnh ph. gp cho nhm nghin cu, di y im qua tng quan v cy di sn v quy ch cy di sn trn th gii. TNG QUAN V CY DI SN Cy di sn l mt tc hiu dnh ring cho cy c s dng kh ph bin trn th gii. Khi nim cy di sn c hiu nh sau: Di sn cy l nhng cy c kch thc ln, tui cao, hoc c ngha vn ha, lch s c chnh thc cng nhn v bo v bi quc gia (Society, 2003). Hnh 2: Cy Kapok ti nh Ta Prohm, Angkor

Hnh 1: Cy a Tn Tro

Cy di sn l cy: L cy hoc mt nhm cy c ngha lch s, hnh dng c bit hoc c ngha cng ng c quyt nh bi thnh ph. Tt c cy c chu vi thn 1,2 m hoc ln hn, hoc 1,38 m i vi cy t nhin (park, 2011).

Nhiu ni trn th gii, cy di sn c xc nh, cng nhn, v bo v nh l mt phn ca di sn thin nhin v vn ha ca mt quc gia. thc hin vic bo tn cy di sn nhiu nc thc hin chng trnh cy di sn. Chng trnh ny nhm trin khai thc hin cc qui nh v bo tn cy di sn. Do , cy di sn c gi tr thm m v ngha tm linh cho cng ng trong x hi. Cy di sn c th tn ti hng trm nm hoc hng ngn nm to nn s knh trng thin nhin v to mi lin h gia qu kh v hin ti. GII THIU VI QUY CH CH CY DI SN IN HNH Quy nh v vic bo tn cy di sn hin nay rt nhiu. Nhiu quc gia ngoi vic ban hnh cc vn bn php lut v vic bo tn cy di sn, bn cnh cn xy dng chng trnh cy di sn. Nh sm c nhn thc v vic bo tn v phong tc cho cy nhiu thnh ph trn th gii rt thnh cng trong vic to nn cnh quan hp dn v nng cao thc bo tn cy xanh ca cng ng. Mt s cu trc quy ch bo tn cy di sn in hnh c th c khi qut nh sau: Quy ch bo tn cy di sn ca thnh ph Menlo Park (Hoa K) ban hnh nhm bo v v duy tr v p ca cnh quan v mi trng thnh ph, chng si mn t, cung cp bng mt v khng gian sng ca ng vt hoang d, lm gim tc ng ca nhim khng khTrong quy ch ny quy nh r mt s ni dung quan trng trong vic bo tn cy di sn nh: mc ch ca quy ch, nh ngha cy di sn, bo v v duy tr, cp php ct ta v loi b cy, cng trnh lin quan vic loi b cy, quyt nh cp php, x pht vi phm (park, 2011).

Quy ch bo tn cy di sn ca thnh ph Council, Hoa K. Quy ch ny c ni dng ngn gn v rt sc tch. Mt s ni dung chnh trong quy ch ny nh: mc ch, cc nh ngha, cc quy nh chung, phn cp, quy nh giy php n h v di di cy di sn, thay th cy trong cnh quan, khuyn khch bo tn, bo v cy di sn trong qu trnh xy dng, cc bin php khc phc hu qu (County, 2008). y l quy ch bo tn cy di sn rt ph hp cho vic xy dng quy ch bo tn cy di sn cho thnh ph H Ch Minh. Quy ch bo tn cy di sn ca thnh ph Santa Cruz c cu trc nh: cc nh ngha, trch nhim v quyn hn ca gim c, trch nhim v quyn hn ca U ban, xc nh cy di sn, bo v cy di sn, quy nh giy php tc ng n cy di sn, quyn phc thm, tnh hung khn cp, quy nh chng nhn chm sc cy di sn, quy n v vic n h v di di cy di sn, quy nh v x pht (Cruz, 1994). NHN XT NH GI CHUNG V CY DI SN V QUI CH BO TN CY DI SN Qua vic tm hiu cc thng tin v cc vn bn php lut bo tn cy di sn, tc gi c mt s c kt nh sau: 1. Tiu ch v cy di sn Mt s tiu ch nh gi cy di sn ca cc nc c th khi qut nh sau: - c tnh sinh l ca cy (kch thc, hnh dng, v p, tui th, mu sc, mc quy him, di truyn, v cc c tnh vt l khc. - Cy di tch lch s gn lin vi danh nhn, a im, bin c, kin trc hay thi k u tranh ca dn tc. - C hnh dng c sc. - Cy thuc cc cc loi c hu, qu him, c gi tr vn ho, lch s. - Cy khng t cc tiu ch v kch thc, khng thuc loi qu him nhng c gi tr c bit v khoa hc, lch s, hoc vn ho, hoc m quan. - Cy c chc nng v thm m c bit gn lin vi ngun ti nguyn thin nhin nh mt b phn ca dng sui, dng nc v nhng loi ng vt hoang d.

- Cy k nim: k nim v mt s kin, c nhn hoc du tch. 2. Qui nh ng k phiu ng k Quy nh ng k cy di sn: -Ch s hu hoc ngi i din c th c cng nhn cy di sn -i vi cy thuc ti sn cng cng s do c quan qun l c lin quan chu c. -Th tc ng k: mu phiu c cy di sn (hoc c th ng k trc tip qua mng, nh v cy c, bn v tr cy, cc ti liu c lin quan n cy c. Phiu ng k phi c cc thng tin sau: thng tin ch c v ngi i din (nu ch Hnh 3: Phiu ng k cy di sn s hu khng t c), thng tin c im v cy c (tn cy, kch thc, chiu cao, tui, m t hin trng v cy,), thng tin v ngha v gi tr c bit v cy c c th lm c s cng nhn cy di sn. 3. Qui nh x pht: Cy di sn l mt phn ca di sn thin nhin v vn ha ca mt quc gia. Do , mi hnh vi lm tn hi n cy di sn s b x pht. Mc x pht i vi cy di sn s cao hn so vi vic tn hi n cc loi cy thng thng. Cc i tng lm tn hi n cy di sn s b x l theo quy nh ca php lut, hnh thc x pht c th l hnh trch hoc truy t trch nhim hnh s. Qui nh cp php di di n h.

Theo cc quy ch bo tn cy di sn ca mt s nc th vic cp php n h i vi cy di sn phi c s chp nhn ca c quan qun l lin qun, c th: Giy php n h, di di phi c chp nhn bi Hi ng cy di sn, hoc gim c s giao thng ca thnh ph. Giy php s c cp cho ch s hu hoc ngi i din lin quan n cy di sn Sau khi nhn n th Hi ng Cy di sn, Ch tch ca thnh ph hoc Hi ng lm nghip, thnh ph s xem xt nh gi hoc t chi yu cu trong vng t 10 15 ngy. Giy php n h, di di cy di sn c hiu lc trong vng 180 ngy k t ngy ra quyt nh. Qu thi hn ny th giy php khng cn hiu lc.

Cy di sn ch c n h khi: Cy b h hi khng th cha tr, khng an ton hoc nguy him n ngi hoc ti sn ln cn. Cy b cht Cy b bnh c kh nng cht. Cy gy hi n ti sn c nhn. Cy gy hi, ng trong trng hp khn cp.

4. Qui nh Hi ng cy di sn Vic thnh lp hi ng cy di sn l rt cn thit trong khi thc hin chng trnh cy di sn. Hi ng cy di sn phi m bo mt s yu cu sau: Hi ng cy xanh th gm cc chuyn gia cy xanh, kim lm do c quan chc nng Nh nc c. Hi ng cy xanh th c trch nhim t vn, nh gi xem xt v cp php cng nhn cy bo tn, cy di sn v t vn cho cc ch s hu cc vn lin quan n cy di sn.

KT LUN - KIN NGH Chng trnh cy di sn l mt trong nhng chng trnh bo tn v tn vnh gi tr ca cy c thc rt thnh cng nhiu nc trn th gii. Bo tn cy di sn bn cnh vic bo tn ngun gen qu him th n cn c nhiu ngha quan trng khc nh: gn gi gi tr vn ha, cung cp cnh quan du lch, ci to mi trng thnh ph. Kinh nghim bo tn cy di sn cc nc trn th gii rt hu ch cho vic xy dng quy ch bo tn ca thnh ph H Ch Minh. xy dng quy ch bo tn cy xanh th trn a bn thnh ph H Ch Minh cn ch n cc vn sau: Cn xy dng c th tiu ch nh gi cy di sn. Cn c hng dn c th v k thut bo v v chm sc cy di sn. Cy di sn l mt biu tng mang tnh cht lch s do quy ch cn xy dng r iu kin loi b, di di cy di sn trnh xy dng cc cng trnh gy hi n cy. Hi ng cy di sn l c quan chuyn mn t vn vic xt duyt, xy dng chng trnh bo tn cy ca thnh ph do vy cn phi hot ng thng xuyn v cc thnh vin trong hi ng phi c kin thc v bo tn cy. TI LIU THAM KHO