Professional Documents
Culture Documents
BI GING
PHN TCH & THIT K H THNG
: 17410
HI PHNG - 2011
MC LC
LI NI U ......................................................................................................................... 7
Chng I. Tng quan v h thng ....................................................................................... 12
1. Tng quan v h thng thng tin ..................................................................................... 12
2. Cc yu t tc ng n h thng .................................................................................... 14
2.1. Cc tc nhn i vi h thng (Stakeholder)................................................................ 14
2.2. Cc yu t thng mi i vi h thng (Business Drivers) ........................................ 15
2.3. Cc yu t cng ngh i vi h thng (Technology Drivers)..................................... 15
3. Chu k sng ca mt h thng ......................................................................................... 15
4. Cc b phn hp thnh ca H thng thng tin ............................................................ 18
5. Cc h thng thng tin t ng ho (tin hc ho) .......................................................... 18
5.1. Mc t ng ho ...................................................................................................... 18
5.2. Cc phng thc x l bng my tnh ......................................................................... 19
Chng II. Tng quan v phn tch thit k h thng ....................................................... 20
1. Gii thiu ............................................................................................................................ 20
2. Cc cch tip cn phn tch h thng .............................................................................. 20
2.1. Hng tin trnh (process driven approach) ................................................................. 20
2.2. Hng d liu (data driven approach) .......................................................................... 20
2.3. Hng cu trc (structure driven approach) ................................................................. 21
2.4. Hng i tng (object oriented approach) ............................................................... 22
3. Cc m hnh phn tch thit k h thng ........................................................................ 23
3.1. Phng php thit k h thng c in (thit k phi cu trc) ..................................... 23
3.2. Phng php phn tch thit k h thng bn cu trc ................................................. 24
3.3. Phng php phn tch thit k h thng c cu trc ................................................... 24
4. Cc giai on phn tch v thit k H thng thng tin................................................. 26
Chng III. Kho st h thng v xc lp d n ............................................................... 29
1. Gii thiu ............................................................................................................................ 29
2. Mc ch, yu cu ca vic kho st ................................................................................ 29
3. Kho st v nh gi hin trng ...................................................................................... 30
3.1. Ni dung kho st v nh gi hin trng .................................................................... 30
3.2. Cc mc kho st .......................................................................................................... 30
3.3. Cc hnh thc tin hnh kho st .................................................................................. 31
3.3.1. Phng vn............................................................................................................... 31
3.3.2. iu tra bng bng hi ........................................................................................... 34
3.3.3. Phng php ly mu............................................................................................. 36
3.3.4. Phn tch ti liu..................................................................................................... 37
3
3.5. Pht hin nhng yu km ca hin trng v nhng yu cu trong tng lai ................ 38
4. Xc nh phm vi, kh nng v mc tiu ca d n ...................................................... 38
4.1. Xc nh phm vi (khoanh vng d n) ....................................................................... 38
4.2. Kh nng v hn ch thc hin d n ........................................................................... 39
4.3. Mc tiu ca vic tin hc ho ....................................................................................... 39
4.4. Xc nh yu t thnh cng ca bi ton ...................................................................... 39
5. Phc ho gii php, cn nhc tnh kh thi ...................................................................... 39
5.1. Cc mc t ng ho .................................................................................................... 39
5.2. Hnh thc s dng my tnh ........................................................................................ 39
5.3. Phn tch hiu qu v nh gi tnh kh thi .................................................................. 40
6. Lp d tr v k hoch trin khai d n ........................................................................ 40
6.1. Hnh thnh hp ng .................................................................................................... 40
6.2. Lp d tr thit b ......................................................................................................... 40
6.3. Lp k hoch trin khai d n ...................................................................................... 40
Chng IV. M hnh ha h thng ...................................................................................... 41
1. Mc ch ............................................................................................................................. 41
2. Qu trnh m hnh ha h thng ...................................................................................... 41
3. Biu phn r chc nng (Functional Diagrams) ....................................................... 42
3.1. Khi nim ..................................................................................................................... 42
3.2. Cc thnh phn ca BFD .............................................................................................. 42
3.3. c im ca biu phn cp chc nng .................................................................. 42
3.4. Cch xy dng BFD ..................................................................................................... 43
4. Biu lung d liu (Data Flow Diagrams) ................................................................. 45
4.1. Cc k hiu ................................................................................................................... 45
4.1.1. Tc nhn ngoi ....................................................................................................... 45
4.1.2. Kho d liu............................................................................................................. 46
4.1.3. Lung d liu ......................................................................................................... 46
4.1.4. Tin trnh ................................................................................................................ 46
4.2. Quy tc thit k biu lung d liu .......................................................................... 47
4.3. Biu lung d liu mc ng cnh ............................................................................ 47
4.4. Pht trin biu d liu cc mc ............................................................................... 48
4.4.1. Qu trnh xy dng ................................................................................................ 48
4.4.2. Cc qui tc xy dng DFD ..................................................................................... 49
4.4.3. Phn tch hng cu trc c in (top-down) ........................................................ 49
4.4.4. Phn tch hng cu trc hin i (hng s kin) ............................................... 50
Chng V. M hnh ha c s d liu ................................................................................. 58
4
1. M hnh ha d liu .......................................................................................................... 58
1.1. Khi nim ..................................................................................................................... 58
1.2. T m hnh d liu ti ci t c s d liu................................................................. 58
1.3. Vai tr ca biu quan h thc th ............................................................................ 58
2. Cc phn t ca biu quan h thc th (ERD) ......................................................... 58
2.1. Thc th ........................................................................................................................ 58
2.2. Thuc tnh ..................................................................................................................... 59
2.3. Mi quan h .................................................................................................................. 60
3. Xy dng biu quan h thc th ................................................................................. 60
3.1. Cc bc m hnh ha d liu lgc ............................................................................. 60
3.2. Trnh t xy dng ERD ................................................................................................ 61
3.3. Qui tc xy dng ERD.................................................................................................. 61
4. Xy dng biu d liu quan h (RDM) ...................................................................... 61
4.1. Xc nh thuc tnh....................................................................................................... 61
4.2. Phn tch v chun ha d liu ..................................................................................... 61
4.3. Xc nh cc mi quan h............................................................................................. 65
4.4. Xy dng m hnh RDM .............................................................................................. 65
5. T in d liu................................................................................................................... 65
Chng VI. Tng quan v thit k h thng....................................................................... 67
1. Cc hng tip cn thit k h thng .............................................................................. 67
1.1. Cc tip cn hng m hnh ......................................................................................... 67
1.2. Pht trin ng dng nhanh ............................................................................................ 68
2. Cc cng vic c th trong giai on thit k ................................................................. 68
Chng VII. Thit k c s d liu ..................................................................................... 69
1. Cc phng thc lu tr d liu ..................................................................................... 69
1.1. File ................................................................................................................................ 69
1.2. C s d liu................................................................................................................. 69
2. Kin trc d liu ................................................................................................................ 69
3. Trin khai m hnh d liu logic da trn mt c s d liu quan h ......................... 70
3.1. C s d liu quan h ................................................................................................... 70
3.2. M hnh ho d liu...................................................................................................... 70
Chng VIII. Thit k vo/ra h thng............................................................................... 72
1. Thit k u vo ................................................................................................................ 72
1.1. Tng quan ..................................................................................................................... 72
1.1.1. Cc khi nim ........................................................................................................ 72
1.1.2. Cc phng thc nhp liu .................................................................................... 72
5
1.1.3. Cc nguyn tc thit k u vo ............................................................................ 72
1.1.4. Kim sot nhp liu ............................................................................................... 72
1.2. Cc iu khin giao din cho thit k u vo ............................................................. 73
1.2.1. Mt s iu khin ph bin .................................................................................... 73
1.2.2. Mt s iu khin cao cp ..................................................................................... 73
1.3. Quy trnh thit k u vo ............................................................................................ 74
2. Thit k u ra h thng ................................................................................................... 74
2.1. Tng quan ..................................................................................................................... 74
2.1.1. Phn loi................................................................................................................. 74
2.1.2. Phng thc ci t u ra..................................................................................... 74
2.2. Cch thc thit k u ra .............................................................................................. 74
2.2.1. Cc nguyn tc ....................................................................................................... 74
2.2.2. Quy trnh thit k u ra ........................................................................................ 75
Chng IX. Thit k giao din ngi dng ........................................................................ 76
1. Tng quan .......................................................................................................................... 76
2. K thut giao din ngi dng......................................................................................... 76
2.1. H iu hnh v trnh duyt WEB ................................................................................ 76
2.2. Mn hnh hin th .......................................................................................................... 77
2.3. Bn phm v cc thit b tr .......................................................................................... 77
3. Phong cch thit k giao din ngi dng ...................................................................... 77
3.1. Giao din da trn ca s v frame .............................................................................. 77
3.2. Giao din da trn menu............................................................................................... 78
3.3. Giao din da trn dng lnh ....................................................................................... 78
3.4. Mt s tnh nng c bit ............................................................................................. 78
3.5. Cch thc thit k giao din ngi dng ...................................................................... 79
Chng X. Xy dng v trin khai h thng ...................................................................... 80
1. Giai on xy dng ........................................................................................................... 80
1.1. Xy dng v kim th mng ........................................................................................ 80
1.2. Xy dng v kim th c s d liu............................................................................. 80
1.3. Ci t v kim th gi phn mm mi ....................................................................... 81
1.4. Vit v kim th cc chng trnh mi ........................................................................ 81
2. Giai on trin khai .......................................................................................................... 81
2.1. Kim th h thng ln cui .......................................................................................... 81
2.2. Lp k hoch chuyn i .............................................................................................. 82
2.3. Ci t c s d liu ..................................................................................................... 82
2.4. Hun luyn ngi dng ................................................................................................ 82
6
2.5. Chuyn i sang h thng mi ..................................................................................... 83
Chng XI. Vn hnh v h tr h thng .......................................................................... 84
1. Tng quan .......................................................................................................................... 84
2. Bo tr h thng ................................................................................................................. 84
2.1. Xc nh vn ............................................................................................................ 84
2.2. nh du chng trnh ................................................................................................. 84
2.3. Nghin cu v bt li chng trnh .............................................................................. 85
2.4. Kim th chng trnh ................................................................................................. 85
3. Phc hi h thng .............................................................................................................. 85
4. H tr k thut .................................................................................................................. 86
5. Nng cp h thng ............................................................................................................. 86
5.1. Phn tch yu cu nng cp........................................................................................... 86
5.2. Thc hin sa cha nhanh ............................................................................................ 87
5.3. Phc hi h thng vt l hin c................................................................................... 87
TI LIU THAM KHO .................................................................................................... 88
7
Tn hc phn: Phn tch v thit k h thng
Loi hc phn: 3
M hc phn: 17403
Tng s TC: 3
Tng s tit
L thuyt
T hc
Bi tp ln
n mn hc
75
45
15
khng
TS
LT
TH
12
BT
KT
8
PHN PHI S TIT
TN CHNG MC
TS
LT
TH
16
12
BT
KT
9
Ti liu hc tp:
1. Jeffrey Whitten, Lonnie Bentley, Kevin Dittman, Systems Analysis and Design Methods,
McGraw-Hill, 6th edition, 2004.
2. Nguyn Vn Ba, Phn tch v thit k cc h thng thng tin, Nh xut bn HQG H
Ni, 2003.
Hnh thc v tiu chun nh gi sinh vin:
Hnh thc thi: t lun hoc trc nghim.
Tiu chun nh gi sinh vin: cn c vo s tham gia hc tp ca sinh vin trong cc bui
hc l thuyt v thc hnh, kt qu lm cc bi tp c giao, kt qu ca cc bi thi gia
hc phn v bi thi kt thc hc phn.
Thang im: Thang im ch A, B, C, D, F.
im nh gi hc phn: Z=0,4X + 0,6Y.
10
LI NI U
Phn tch thit k l bc u tin v c ngha quyt nh s thnh cng ca mt h thng ni
chung v h thng phn mm ni ring. Phn tch thit k h thng l qu trnh chuyn i, ci tin
nhng yu cu, tc nghip ca mt h thng hin ti thnh mt thit k c th trin khai c trong
thc t.
V c bn phn tch h thng tri qua 04 bc: kho st, phn tch, thit k v vn hnh h
thng. Trong cc bc ny th giai don kho st s l quyt nh vic thnh lp d n, xc nh yu
cu d n, to d liu cho cc giai on sau v thng thng chim nhiu thi gian nht. Phn tch
l lm r, m t, ci tin h thng v la chn gii php tt nht cho h thng. Tip theo l qu trnh
thit k h thng theo gii php chn. Vn hnh h thng l qu trnh xy dng h thng a vo
p dng thc t, kim sot v bo tr h thng. n thi im no , h thng xy dng tr nn
khng ph hp ta li bt u kho st xy dng mt h thng thay th.
Ti liu ny c cu trc thnh 4 phn ln vi 11 chng tng ng vi cc qu trnh pht
trin h thng:
Phn 1: Nhng ni dung c bn bao gm 02 chng.
Chng I. Tng quan v h thng: Trnh by cc khi nim c bn, yu t tc ng n n h
thng v cng i ca mt h thng.
Chng II. Tng quan c phn tch thit k h thng: gip ngi c nm c cc cch tip
cn phn tch thit k h thng, cu trc v gi trnh phn tch thit k h thng.
Phn 2. Phn tch h thng theo phng php cu trc bao gm 03 chng.
Chng III. Kho st h thng v xc lp d n: qu trnh, mc tiu, kt qu v phng php
tip cn kho st h thng.
Chng IV. M hnh ha h thng: Trnh by qu trnh cu trc, m hnh ha cc thnh phn
ca h thng t a ra cc s din gii h thng gip ta hnh dung c lung d liu vo/ ra
h thng v lin kt gia cc thnh phn h thng.
Chng V. M hnh ha c c d liu: Trnh by cu trc yu cu v d liu ca h thng, qu
trnh phn tch a m hnh c s d liu quan nim.
Phn 3. Thit k h thng theo phng php cu trc bao gm 03 chng.
Chng VI. Tng qun v thit k h thng: a ra cc khi nim, qusa trnh thit k h thng.
Chng VII. Thit k c s d liu: thit k c s d liu vt l trin khai h thng.
Chng VIII. Thit k vo/ra h thng: qu trnh, cch thc thit k nhp d liu vo, hin th
d liu ra cho h thng mt cch tin li.
Chng IX. Thit k giao din ngi dng: Trnh by cc phng php thit k, nhng iu lu
thit k giao din ngi dng thn thin, d s dng.
Phn 4. Trin khai h thng trong thc t ba gm 02 chng.
11
Chng X. Xy dng v trin khai h thng: qu trnh a h thng v ng dng trong thc t,
kim th v kim sot li h thng.
Chng XI. Vn hnh v h tr h thng: Theo di vic thc thi h thng v h tr h thng v
mt k thut cho ngi s dng cng nh vic bo tr sa li hoc p ng nhng yu cu mi
xut hin.
Mc d c gng tham kho nhiu ti liu chuyn ngnh v bin son nhng ti liu khng trnh
khi nhng sai st, hn ch. Tc gi rt mong c s ng gi, nhn xt ca c gi ti liu
hon thin hn.
a ch lin lc: L Tr Thnh- b mn H thng thng tin- Khoa Cng ngh thng tin- trng
i hc Hng Hi Vit Nam.
Email: thanhletri@vimaru.edu.vn
Hi phng, thng 6 nm 2010
12
13
+ Giao din: H thng phi c giao din tng tc vi ngi dng, giao din phi c thit k ph
hp, tin li cho ngi s dng.
+ Ngun vo: Nhng d liu cho h thng x l.
+ Kt xut: Nhng d liu qua x l theo mc ch ca ngi dng.
+ Mt h thng phi ng trc s rng buc (constraint) trong nhim v ca n v c cc gii hn
(theo ngha s lng, tc , hay kh nng) v n c th lm ci g v lm th no n c th t
c mc tiu trong mi trng.
Mt vi hn ch ny c t bn trong h thng (v d: mt s lng gii hn cc nhn
vin c th c). Mt h thng nhn ngun nhp t mi trng thc hin nhim v.
V d con ngi b hn ch khi ht th khng kh trong lnh nu ta bn trong mt thang
my vi ai ang ht thuc. Cui cng, mt h thng kt xut ra mi trng ca n nh l mt
kt qu ca vic thc hin nhim v v nh vy n t c mc tiu. H thng b hn ch khi mt
in.
b. H thng qun l
- H thng qun l: L mt h thng c mt mc ch mang li li nhun hoc li ch no . c
im ca h thng l c s tham gia ca con ngi v c s trao i thng tin.
H thng qun l chia thnh hai h thng con:
+ H tc nghip (trc tip sn xut): gm con ngi, phng tin, phng php trc tip thc hin
mc tiu a ra.
+ H qun l (gin tip sn xut): Gm con ngi, phng tin, phng php cho php iu khin
hot ng ca h thng.H ny li chia thnh hai h con:
* H quyt nh: a ra cc quyt nh
* H x l thng tin: X l thng tin
c. H thng thng tin
- H thng thng tin (information system) : L mt h thng s dng cng ngh thng tin thu
thp, truyn, lu tr, x l v biu din thng tin trong mt hay nhiu qu trnh kinh doanh.
- H thng tin pht trin qua bn loi hnh :
+ H x l d liu: lu tr v cp nht d liu hng ngy, ra cc bo co theo nh k (V
d: Cc h thng tnh lng).
+ H thng tin qun l (Management Information System - MIS): Mt h thng tin gm c
s d liu hp nht v cc dng thng tin gip con ngi trong sn xut, qun l v ra quyt nh.
+ H tr gip quyt nh: H tr cho vic ra quyt nh (cho php nh phn tch ra quyt
nh chn cc phng n m khng phi thu thp v phn tch d liu).
+ H chuyn gia: H tr nh qun l gii quyt cc vn v lm quyt nh mt cch
thng minh.
14
- Vai tr: H thng tin ng vai tr trung gian gia h quyt nh v h tc nghip trong h thng
qun l.
- Nhim v:
+ Trao i thng tin vi mi trng ngoi
+ Thc hin vic lin lc gia cc b phn v cung cp thng tin cho cc h tc nghip v h
quyt nh.
- Cc b phn hp thnh HTTT
+D liu: l nguyn liu ca h thng tin c biu din di nhiu dng nh vn bn,
truyn khu, hnh v,... v nhng vt mang tin :Giy, bng t, a t...
+ Cc x l: Thng tin u vo qua cc x l thnh thng tin u ra.
2. Cc yu t tc ng n h thng
2.1. Cc tc nhn i vi h thng (Stakeholder)
- Ch s hu h thng (System owner)
- Ngi s dng h thng (System user)
+ Ngi s dng ni b
+ Ngi s dng ngoi
- Ngi thit k h thng (System designer)
+ Qun tr CSDL
+ Thit k mng
+ Thit k Web
+ Thit k ha
+ Chuyn gia bo mt
+ Chuyn gia cng ngh
- Ngi xy dng h thng (System builder)
+ Lp trnh ng dng
+ Lp trnh h thng
+ Lp trnh CSDL
+ Qun tr mng
+ Bo mt h thng
+ Lp trnh web
+ Tch hp phn mm
- Ngi phn tch h thng (System analysts)
+ Vai tr ca ngi phn tch ht thng
15
+ K nng cn c: kin thc v cng ngh thng tin, c k nng v kinh nghim lp trnh,
kin thc tng quan v thng mi, k nng gii quyt - phn tch vn , k nng quan h- lin kt
tp th, kh nng linh lot v thch nghi
- Ngi cung cp dch v bn ngoi (External service providers)
- Ngi qun tr d n (The project manager)
2.2. Cc yu t thng mi i vi h thng (Business Drivers)
- S ton cu ha ca nn kinh t (Globalization of the Rconomy)
- Thng mi in t v kinh doanh (Electronic commerce and Business)
- Bo mt v bn quyn (Security and Privacy)
- Hp tc v i tc (Collaboration and Partnership)
- Qun l ti sn (Knowlege Asset Management)
- Pht trin h thng v qun l cht lng (Continuous Improvement and Total Quality
Management)
- Thit k li h thng thng mi(Business Process Redesign)
2.3. Cc yu t cng ngh i vi h thng (Technology Drivers)
- Mng v Internet
- Cng ngh di ng v mng khng dy
- Cc cng ngh khc: cng c lp trnh, CSDL
- Hp tc cng ngh (Business Process Redesign)
- ng dng doanh nghip (Enterprise Applications)
3. Chu k sng ca mt h thng
16
17
- Giai on th hai: nghin cu cc yu cu v cu trc chng ph hp vi cc mi tng quan ca
chng, loi b s d tha.
- Kt xut ca giai on phn tch l bn c t gii php cho h thng. l tin c th to ra
cc k hoch lin quan ti phn cng v phn mm h thng cn thit xy dng hay vn hnh h
thng.
c. Thit k h thng
- Thit k h thng theo cc gii php phn tch v chn lu gii php tt nht vi cc yu cu
bao hm c gi c, nhn cng v cp k thut m t chc sn lng chuyn giao cho tin trnh
pht trin.
+ Giai on ny ta chuyn bn m t ca gii php chn la c ngh thnh c t logic
ri vt l. Ta phi thit k mi din mo ca h thng t nhp vo v xut ra ca mn hnh n my
in, c s d liu, v cc x l tnh ton.
+ Thit k lgic khng b rng buc bi bt k phn cng v phn mm h thng c th no.
V phng din l thuyt, h thng m ta thit k c th c thc hin trn bt k phn cng v
phn mm h thng no. Thit k logic tp trung vo kha cnh doanh nghip ca h thng; ngha l
h thng s tc ng ra sao vi cc n v nhim v trong t chc doanh nghip. T s so snh ta
c th thy rng nhiu quyt nh c th phi thc hin chuyn t m hnh logic sang sn phm
vt l. Trng thi ny rt tng ng trong thit k h thng thng tin.
+Trong thit k vt l, ta chuyn thit k logic thnh vt l, k thut hay c t. V d ta c
th chuyn s nh x d liu gc, dng d liu v x l d liu ca h thng thnh mt cu trc
thit k h thng ri c th phn r thnh cc n v nh hn chuyn thnh cc ch th vit c
bng mt ngn ng lp trnh.
Ta thit k cc phn khc nhau ca h thng to ra cc hot ng vt l cn thit d
dng thu c, x l, kt xut thng tin d liu. Trong qu trnh thit k vt l, i ng phn tch
quyt nh ngn ng lp trnh, h c s d liu v cu trc tp tin no s c s dng cho d liu,
v nn tng phn cng, h iu hnh, mi trng mng no m h thng s chy.
Sn phm cui cng ca giai on thit k l c t h thng vt l, c trnh by di
dng nh mt s hay bn bo co c tho sn sng cho vic chuyn giao cho cc lp trnh vin
v nhng ngi xy dng h thng khc xy dng chng trnh.
- Xy dng chng trnh theo thit k.
d. Thc hin v vn hnh h thng
- Giai on th nht: ta chuyn cc c t thnh h thng lm vic c v vn hnh th nghim.
Thc hin bao gm m ha, chy th v ci t. Trong qu trnh m ha, lp trnh vin lp
cc chng trnh to nn h thng. Trong qu trnh chy th, lp trnh vin v phn tch vin kim
tra tng chng trnh ri ton b h thng tm v sa cha li. Trong qu trnh ci t, h thng
mi tr thnh mt phn ca hot ng hng ngy ca t chc doanh nghip. Phn mm ng dng
18
c ci t, hay ti vo phn cng hin hu hay mi; sau nhng ngi s dng c gii thiu
v h thng mi v c hun luyn.
Hot ng thc hin h thng cng bao gm khi to s h tr ngi dng nh hon thnh
cc ti liu, cc chng trnh hun luyn v gip ngi dng. Ta cn ch ti liu v chng
trnh hun luyn c hon thnh trong c qu trnh thc hin.
- Giai on th hai: thu thp nhng vn pht sinh trong qu trnh vn hnh h thng, vi nhng
vn nh khng do thit k ban u c th chnh sa trc tip phn mm, ngc li phi quay li
t bc phn tch u tin xy dng li h thng. Tuy nhin n mt giai on no , h thng
s tr nn li thi v cn phn tch, xy dng li hon ton t u, ta s li quay v chu k u tin.
4. Cc b phn hp thnh ca H thng thng tin
Nu khng k n con ngi, phng tin th HTTT ch gm 2 b phn l: cc d liu & cc
x l
- Cc d liu:
D liu v cu trc: L nhng s kin, qu trnh tin ho, tng trng, cp nht c lu tr
tng i n nh.
D liu kinh doanh: Nhng thng tin v hot ng giao dch, thng l nhng tp d liu c
cu trc (ho n chng t).
Thng tin c cu trc bao gm lung thng tin vo v lung thng tin ra:
Lung thng tin vo: phn loi cc thng tin cn x l thnh 3 loi:
+ Thng tin cn cho tra cu: Cc thng tin t b thay i, thng c cp nht 1 ln.
+ Thng tin lun chuyn chi tit: l loi thng tin hot ng ca n v, khi lng thng tin
thng ln, cn phi x l kp thi
+ Thng tin lun chuyn tng hp: l loi thng tin c tng hp t cc cp thp hn, thng
tin ny thng c ng x l theo k hay theo l
Lung thng tin ra:
+ Thng tin u ra c tng hp t thng tin u vo, ph thuc vo nhu cu qun l trong
tng trng hp c th, tng n v c th.
+ Thng tin u ra quan trng nht l cc tng hp, thng k, thng bo.
- Cc x l:
+ L cc chc nng, quy trnh, phng php, th tc x l cho php thu thp, lu tr, tm
kim, ch bin thng tin, thc cht l bin i t tp thng tin vo thnh tp thng tin ra
+ Cc chc nng x l trong h thng c tnh lin hon vi nhau trong m bo s thng
nht, an ton trnh s c
5. Cc h thng thng tin t ng ho (tin hc ho)
5.1. Mc t ng ho
H thng t ng ho c th theo hnh thc:
19
- T ng ho ton b: H thng c x l hon ton t ng bng my tnh trong con
ngi ch ng vai tr ph trong h thng.
- T ng ho mt phn (b phn): H thng c chia thnh hai phn cng vic phn x l
gia con ngi (thc hin th cng) v phn thc hin trn my tnh (khng tnh nhng cng vic
con ngi phc v my tnh.
Vic t ng ho mt h thng kinh doanh c th lm vi hai cch:
- Phng php "h": S dng my tnh tp trung bao trm ton b h thng
- Phng php "ging": p dng my tnh cho tng b phn ring r, cho tng phm vi nht
nh.
Tin hc ho ton b l mc ch cui cng nhng khng phi bao gi cng thc hin c, m
nhiu khi ngi ta phi tin hnh tin hc ho b phn trc.
5.2. Cc phng thc x l bng my tnh
* X l theo l (batch processing): thng dng trong cc trng hp sau:
- X l c tnh cht nh k, (in cc bo co, kt xut, thng k)
- Trong trng hp in cc giy t c s lng ln
* X l trc tuyn (on-line processing): Cc giao dch pht sinh, cc thng tin n c cp nht v
cn t ng x l ngay.
Th d: Bn v my bay, v tu, cung cp thng tin trn INTERNET...
+u im ca x l trc tuyn:
- Gim c cng vic giy t, cc khu trung gian
- Kim tra c s ng n ca d liu ngay sau khi nhp
- Cho tr li nhanh chng
+Nhc im:
- Xy dng h thng tn cng sc, thi gian, chi ph t hn c v phn cng v phn mm
- X l khng kp khi khi lng thng tin vo ra ln
- D b nhm ln.
- Kh phc hi d liu (v d liu lun trn dng d liu)
Thng thng mt h thng c c hai ch x l trn v c s iu khin chuyn i gia hai
phng thc thc hin ph hp vi yu cu tr li thng tin.
CU HI CUI CHNG
1. Ti sao khi xy dng cc HTTT cn phi c phn tch thit k h thng?
2. Nhim v ca HTTT? Vai tr ca HTTT trong h thng kinh doanh?
3. Trong vng i ca h thng, giai on no l quyt nh s thnh cng, bn vng ca h
thng?
4. Nhng lnh vc no x l theo l, trc tuyn?
20
D liu d
n
D liu
nhn s
H thng qun l d n
D liu
nhn s
D liu s
n
21
ng ha m bao gm c vic t chc d liu, nng cao nng lc ca nhn vin v kh nng truy
cp d liu. T ny sinh ra hai tng:
- Tch d liu ra khi qu trnh x l.
- Tch bit CSDL v cc ng dng.
ng dng
ng dng
ng dng
TNG NG DNG
TNG D LIU
CSDL
ng dng
ng dng
TNG NG DNG
TNG D LIU
CSDL
22
- Tp trung vo tng: cho php ngi phn tch trc ht tp trung vo m hnh tng (lgic)
ca h thng, b qua nhng rng buc vt l. Sau khi c m hnh tng mi b sung v c th
ha gn vo h thng vt l.
- Chun ha: cung cp cc nh ngha, cng c v cch tip cn chun mc cho php nh thit k
lm vic tch bit, gip cc h thng con lm vic tch bit m vn m bo s thng nht trong h
thng.
- Hng v tng lai: o vic tch bit nn d dng trong thay i cc mun, vn hnh v bo tr.
- Gim bt tnh ngh thut trong thit k: bt buc ngi thit k tun th theo cc chun mc, gim
bt tnh ngu hng ca h.
2.4. Hng i tng (object oriented approach)
L cch tip cn mi nht, h thng xy dng ch bao gm cc thnh phn lin kt vi nhau
gi l i tng. Mc ch ca h thng l xy dng cc i tng tng i c lp nhau v c th
dng li c.
Mi i tng tng ng vi cc vt thc trong h thng v c cu trc d liu, cc php
ton ca ring n. i tng c tnh k tha t mt i tng khc k c d liu v php ton. Nh
vy rt d dng trong vic thay i cu trc, sa cha mt h thng.
i tung
i tung
i tung
i tung
i tung
23
24
nh hng ca li . Mt khc hu ht cc d n thng phi tun th theo mt k hoch chung
n nh t trc kt qu s kh m c nh vi mt thi gian quy nh.
3.2. Phng php phn tch thit k h thng bn cu trc
c im:
- Mt lot cc bc bottom-up nh vit lnh v kim th c thay th bng giai on hon thin
top-down. Ngha l cc modun mc cao c vit lnh v kim th trc ri n cc modun chi
tit mc thp hn.
- Pha thit k c in c thay bng thit k c cu trc.
Nhc im:
- Ngi thit k ni chung lin lc rt t vi phn tch vin h thng v c hai chng c lin h no
vi ngi s dng. Qu trnh phn tch v thit k gn nh l tch ra thnh hai pha c lp.
3.3. Phng php phn tch thit k h thng c cu trc
c im:
- Phng php ny bao gm 9 hot ng: Kho st, phn tch, thit k, b sung, to sinh, kim th
xc nhn, bo m cht lng, m t th tc, bin i c s d liu, ci t.
- Cc hot ng c th thc hin song song. Chnh kha cnh khng tun t ny m thut ng pha
c thay th bi thut ng hot ng (pha ch mt khong thi gian trong mt d n trong
ch c mt hot ng c tin hnh). Mi hot ng c th cung cp nhng sa i ph hp cho
mt hoc nhiu hot ng trc .
- Mt s phng php phn tch c cu trc:
a. Cc phng php hng chc nng
Phng php SADT (Structured Analysis and Design Technique)
K thut phn tch v thit k cu trc
Phng php ny xut pht t M, tng c bn ca n: Phn r mt h thng ln thnh cc
phn h nh v n gin.
- c xy dng da trn 7 nguyn l sau:
1. S dng 1 m hnh
2. Phn tch i xung (top down)
3. Dng mt m hnh chc nng v mt m hnh quan nim (gi l m hnh thit k)
4. Th hin tnh i ngu ca h thng
5. S dng cc biu din di dng ho
6. Phi hp hot ng ca nhm
7. u tin tuyt i cho s vit
- SADT s dng cc k thut:
+ Dng d liu hay cn gi l biu lung d liu (Data Flow Diagrams)
+ T in d liu (Data Dictionary)
25
+ Ting anh c cu trc (Structured English)
+ Bng quyt nh
+ Cy quyt nh
Phng php MERISE (Methode pour Rassembler les Idees Sans Effort)
Phng php MERISE l phng php phn tch c ngun gc t Php, ra i vo cui thp
26
- Nghin cu cc h thng t chc v cc h thng thng tin tng ng: nghin cu hin trng,
nghin cu kh thi
- Phn tch chc nng: m hnh d liu, m hnh x l
- Phn tch cu trc: t chc d liu, t chc x l, mi trng tip nhn, giao din ngi my.
- Lp trnh
Nhc im ca phng php ny l cha th nghim nhiu trong thc t.
b. Cc phng php hng i tng
- Phng php HOOD (Hierarchical Object Oriented Design) l mt phng php c la
chn thit k cc h thng thi gian thc. Nhng phng php ny li yu cu cc phn mm
phi c m ho bng ngn ng lp trnh ADA. Do vy phng php ny ch h tr cho vic thit
k cc i tng m khng h tr cho cc tnh nng k tha v phn lp.
- Phng php RDD (Responsibility Driven Design) da trn vic m hnh ho h thng thnh
cc lp.
Cc cng vic m h thng phi thc hin c phn tch v chia ra cho cc lp ca h thng.
Cc i tng trong cc lp ca h thng trao i cc thng bo vi nhau nhm thc hin cng vic
t ra. Phng php RDD h tr cho cc khi nim v lp, i tng v k tha trong cch tip cn
hng i tng.
- Phng php OMT (Object Modelling Technique) l mt phng php c xem l mi nht
trong cch tip cn hng i tng. Phng php ny kt hp M hnh ha i tng v mt cu
trc- d liu, m hnh ng th hin hnh vi- kim sot, m hnh chc nng th hin chc nng v
bin i.
Trn mt l thuyt ta thy cch tip cn hng i tng c cc bc pht trin hn so vi tip
cn hng chc nng. Nhng trong thc t vic phn tch v thit k h thng theo cch tip cn
hng i tng gp rt nhiu kh khn v cha c nhiu cc cng c pht trin h tr cho vic
thit k hng i tng.
4. Cc giai on phn tch v thit k H thng thng tin
Phn tch v thit k mt h thng l vn nhn thc mt h thng. phn tch, thit k ta
phi dng cc phng php m t. C nhiu phng php nhng Vit Nam s dng ch yu hai
phng php: SADT (Structure Analysis and Design Technology) v MERI (ca Php)
27
*Cc giai on phn tch thit k h thng thng tin theo phng php SADT:
How?
M t h thng
thc lm vic nh
th no?
Xc nh h thng
mi thc hin nh
th no?
hiu h thng
lm g?
Xc nh h thng
mi lm g?
Mc vt l
Mc khi nim
What?
Cn ci
tin g?
28
KHO ST
BO TR V PHT TRIN
PHN TCH
CI T
THIT K
XY DNG
29
Xc nh mc tiu d n
(cc b, ton b)
hn
ch i vi h
thng nh th no?
Lp d tr v trin khai d n
30
Vic kho st thng c tin hnh qua 2 giai on:
- Kho st s b nhm xc nh tnh kh thi ca d n.
- Kho st chi tit nhm xc nh chnh xc nhng g s thc hin v khng nh nhng li ch
km theo
Cc yu ca vic kho st:
- Kho st, tm hiu, nh gi s hot ng ca h thng c
- xut cc yu cu, cc mc tiu v cc u tin gii quyt cho h thng mi.
- Phc ho gii php mi v cn nhc tnh kh thi ca d n
- Lp k hoch cho d n cng vi cc d tr tng qut.
3. Kho st v nh gi hin trng
3.1. Ni dung kho st v nh gi hin trng
- Tm hiu mi trng XH, kinh t, k thut ca h thng, nghin cu c cu t chc ca c
quan
- Nghin cu chc trch, nhim v, cc trung tm ra quyt nh v iu hnh, s phn cp cc
quyn hn
- Thu thp, nghin cu cc h s, s sch, cc tp cng vi cc phng thc x l thng tin
trong
- Thu thp v nghin cu cc qui tc qun l, cc qui nh, cc cng thc lm cn c cho qu
trnh x l thng tin
- Thu thp cc chng t giao dch v m t cc chu trnh lu chuyn v x l thng tin v ti
liu giao dch
- Thng k cc phng tin v ti nguyn v c th s dng
- Thu thp cc i hi v thng tin, cc kin, d on, nguyn vng trong tng lai
- nh gi ph phn hin trng, ra hng gii quyt
- Lp s tng th v hin trng
3.2. Cc mc kho st
Vic tin hnh kho st c tin hnh trn 4 mc i tng
- Thao tc tha hnh: l kho st nhng ngi trc tip vi nhng thao tc ca h thng. H
c k nng, nghip v cao, nhn bit c nhng kh khn, phc tp v nhiu vn chuyn su
trong cng vic.
- iu phi qun l: y l nhng ngi qun l trc tip v mt mng cng vic no , chng
hn qun c phn xng, h hiu c tnh hnh c quan thi im hin ti nhng khng c kh
nng nhn nhn c cc vn xy ra trong tng lai
- Quyt nh ca lnh o: y l nhng ngi ra quyt nh nn h c yu cu v cc thng tin
tr gip
31
- Mc chuyn gia c vn: y l nhng ngi nhn thc c s pht trin v vn ng ca h
thng trong nhng mi trng
3.3. Cc hnh thc tin hnh kho st
3.3.1. Phng vn
Phng vn l mt phng php quan trng thu thp d liu v cc yu cu ca h thng
thng tin
Nm bc lp k hoch phng vn l:
-
c cc ti liu c bn
Xc nh ngi i phng vn
32
o C th mt qu nhiu thi gian thu c thng tin c ch
o C kh nng th hin rng ngi phng vn khng chun b
* Cu hi ng
- Cu hi ng hn ch s cu tr li c th c
- Cu hi ng ph hp to ra d liu ng tin cy v chnh xc, d dng phn tch
- Phng php lun hiu qu v i hi t k nng i vi ngi phng vn
- u im:
o Tit kim thi gian phng vn
o D dng so snh gia cc ln phng vn
o D t ng mc ch
o Kim sot c cuc phng vn
o Bo ph mt phm vi rng ln mt cch nhanh chng
o Thu hoch c cc d liu lin quan
- Nhc im:
o Nhm chn i vi ngi c phng vn
o Kh thu c nhiu chi tit
o C th mt i cc tng chnh
o Kh to c mi giao tip tt gia ngi phng vn v ngi c phng vn
* Cc cu hi lng cc:
- L nhng cu hi c th tr li vi cc t c hoc khng hoc ng hoc khng ng
33
34
- Kt thc vic phng vn:
o Lun lun hi Liu cn c g khc m bn mun b sung khng?
o Tm tt v cung cp phn hi v n tng ca ngi phng vn
o Hi xem ngi tip theo nn phng vn l ai
o Thit lp cc cuc hn gp tip theo
o Cm n ngi c phng vn v bt tay
o Bo co phng vn
o Vit cng sm cng tt ngay sau khi phng vn
o Cung cp mt bn tm tt ban u, sau th chi tit hn
o Xem li bo co vi ngi c phng vn
3.3.2. iu tra bng bng hi
- Phiu hi c ch thu thp thng tin t cc thnh vin ch o trong t chc v:
o Thi
o Nim tin
o Hnh vi
o Tnh cch
- Phiu hi c gi tr nu:
o Cc thnh vin ca t chc phn tn rng
o Nhiu thnh vin tham gia vo d n
o Cn vic c tnh thm d
- Cc cu hi c thit k theo mt trong hai kiu
o Cu hi m
+ C gng on trc cu tr li s nhn c
+ Ph hp thu c cc kin
o Cu hi ng
+ S dng khi tt c cc la chn u lit k c
+ Khi cc la chn loi tr ln nhau
35
36
- Pht phiu hi cho tng c nhn
- Gi phiu hi qua ng bu in
- Pht phiu hi qua Web hoc th in t, c cc u im:
o Gim chi ph
o Thu thp v lu tr cc kt qu d dng hn
- Phiu hi dng web thng gm:
o Hp vn bn n dng
o Hp vn bn cun, dng mt hoc nhiu on vn bn
o Hp chn dnh cho cc cu tr li c/khng hoc ng/sai
o Nt ty chn cho cc cu tr li mang tnh loi tr ln nhau c/khng hoc ng/sai
o Menu th chn t mt danh sch
o Nt Submit (xc nhn) hoc Reset (xc lp li)
3.3.3. Phng php ly mu
- Ly mu l qu trnh la chn mt cch c h thng cc phn t i din ca mt mu. Thay
v nghin cu tt c cc th hin ca cc biu mu v bn ghi trong cc tp hoc c s d liu th
ngi phn tch ch cn s dng k thut ly mu chn ra mt phn ln cc phn t i din
phc v cho vic xc nh thng tin din ra trong h thng.
- Bao gm hai quyt nh quan trng:
o Nhng ti liu v website quan trng no nn c ly mu
o Nhng ngi no nn c phng vn v gi phiu hi
- L do ngi phn tch cn ly mu l:
o Gim chi ph
o Tng tc qu trnh thu thp d liu
o Ci thin hiu qu
o Gim vic tp trung thu thp d liu
3.3.3.1. Thit k mu
- thit k mt mu tt, mt ngi phn tch h thng cn tun theo bn bc sau:
o Xc nh d liu cn c thu thp hoc m t
o Xc nh tp cn c ly mu
o Chn loi mu
o Quyt nh kch thc mu
- Quyt nh kch thc mu nn c thc hin theo nhng iu kin c th m ngi phn
tch h thng lm vic:
o Ly mu d liu trn cc thuc tnh
o Ly mu d liu trn cc bin
o Ly mu d liu nh tnh
37
3.3.3.2. Cch thc ly mu
- Ly mu ty :
o Cc mu khng gii hn, khng mang tnh xc sut
o D sp xp
o Khng ng tin cy nht
- Ly mu c mc ch
o Da trn s nh gi
o Ngi phn tch chn nhm cc c nhn ly mu
o Da trn cc tiu chun
o Mu khng mang tnh xc sut
o ng tin cy mc va phi
- Ly mu ngu nhin n gin
o Da trn danh sch cc con s ca tp ly mu
o Mi ngi hoc ti liu u c c hi c la chon ngang nhau
- Ly mu ngu nhin phc tp, c ba hnh thc l:
o Ly mu c h thng: y l phng php n gin nht ca ly mu theo xc sut bao
gm, ta ch cn chn mi c nhn th k trong danh sch, hnh thc ny khng em li hiu qu cao
nu danh sch c sp th t
o Ly mu phn tng: l phng php quan trng nht i vi ngi phn tch.
+ Xc nh cc tp ly mu con
+ Chn cc i tng ly mu t tp ly mu con
+ B vo s lng khng cn i trong mt nhm nht nh
+ Chn cc phng php khc nhau thu thp d liu t cc nhm con khc nhau
o Ly mu theo nhm
+ Chn nhm cc ti liu hoc con ngi nghin cu
+ Chn cc nhm in hnh i din cho s cn li
3.3.4. Phn tch ti liu
3.3.4.1. Phn tch ti liu nh lng
y l phng php nghin cu hu hiu ngi phn tch thu thp thng tin
- D liu cng c th thu thp t:
o Phn tch cc ti liu nh lng nh cc h s c s dng ra quyt nh
o Cc bo co thc thi
o Cc h s
o Cc mu thu thp d liu
o Cc giao dch nghip v
38
3.3.4.2. Phn tch ti liu nh tnh
- Xem xt cc ti liu nh tnh thu c:
o Cc thng tin tim m quan trng
o Trng thi tm l
o Nhng g c coi l tt/xu
o Hnh nh, logo, biu tng
- Ti liu nh tnh bao gm:
o Cc bn ghi nh
o Du hiu trn cc bn tin
o Website ca t chc
o Cc ti liu ch dn
o S tay v chnh sch ca t chc
3.3.5. Phng php quan st
- Vic quan st cung cp s hiu bit v nhng g cc thnh vin ca t chc thc s ang lm.
- Nhn nhn trc tip cc quan h tn ti gia nhng ngi ra quyt nh v cc thnh vin khc
ca t chc.
- C hai hnh thc quan st l trc tip v gin tip. Vi hnh thc quan st trc tip c u
im l trc quan tuy nhin d gy c ch cho ngi theo tc, hnh thc quan st gin tip khc
phc mt phn ca iu ny nhng kh c th tm hiu c cn k cng vic.
3.5. Pht hin nhng yu km ca hin trng v nhng yu cu trong tng lai
* Yu km
- H thng thiu ci g, (chc nng, phng tin, nhn lc)
- Km hiu qu, hiu sut cng vic thp
- Phng php x l khng cht ch, di chuyn thng tin vng vo
- C cu t chc bt hp l
- Giy t, ti liu trnh by km gy n tc lm cho h thng qu ti, gy tn ph v vt t, thit
b, con ngi
* Yu cu ny sinh
- Khc phc nhng yu km trn
- Nhng yu cu v thng tin cha c p ng
- Nhng nguyn vng ca nhn vin
- Cc d kin v cc k hoch pht trin v quy m ca n v
4. Xc nh phm vi, kh nng v mc tiu ca d n
4.1. Xc nh phm vi (khoanh vng d n)
* Ch r h thng mi tin hnh trong phm vi no?
+ Trong ton b c quan (phng php h)
39
+ Trong tng b phn (phng php ging). Nn kho st tng th trc khi khoanh vng ni
thc hin tin hc ho.
* nh gi tng phng php:
+ u im ca phng php h l nht qun trong x l, c s d liu tp trung nn trnh
c d tha d liu, tuy nhin tc x l s chm, ci t phc tp
+ Vi phng php ging th d thc hin nhng kh pht trin h thng con thnh h thng
tng th.
Ch : Mt HTTT thng kh phc tp m khng th thc hin trong mt thi gian nht nh
bi vy cn hn ch mt s rng buc h thng mang tnh kh thi nht nh. Ti thi im ny
cn xc nh cc mc tiu cho d n, chnh cc mc tiu ny l thc o kim chng v nghim
thu d n sau ny.
4.2. Kh nng v hn ch thc hin d n
Xt trn 5 mt sau:
- V mt ti chnh: Kinh ph cho php trin khai.
- V con ngi: Kh nng qun l, nm bt k thut mi, kh nng v o to, tip nhn cng
ngh mi
- V trang thit b k thut cho php
- V mt thi gian: Cc rng buc ca cc h thng v thi gian hon thnh.
- V mi trng: Cc yu t nh hng v mi trng, x hi.
4.3. Mc tiu ca vic tin hc ho
- Khc phc yu km h thng c
- p ng c yu cu trong tng lai
- Mang li li ch kinh t
- Tho mn c hn ch v chi ph v con ngi
- Th hin c chin lc pht trin lu di
4.4. Xc nh yu t thnh cng ca bi ton
- Mc tiu qun l: c ch ra bng cm danh ng t th hin tm tt cc qui trnh qun l c
bn.
- Yu t thnh cng ca bi ton (CSF Critical Successful Factor): c th hin bng mt
danh t, y l cc thng tin u ra phi c mt ca h thng.
5. Phc ho gii php, cn nhc tnh kh thi
5.1. Cc mc t ng ho
- T chc li cc cng vic th cng
- T ng ho vic x l tin nhng khng lm thay i c cu t chc
- T ng ho km theo thay i t chc
5.2. Hnh thc s dng my tnh
40
- X l theo m hay trc tuyn (offline or online)
- X l tp trung/phn tn
5.3. Phn tch hiu qu v nh gi tnh kh thi
- Tnh hiu qu:
+ Chi ph
+ Li ch (v kinh t)
- Tnh kh thi:
+ Kh thi v mt k thut
+ Kh thi v tc v
+ Kh thi v chi ph
Nguyn tc chung y l xut 1 s phng n i snh
6. Lp d tr v k hoch trin khai d n
6.1. Hnh thnh hp ng
Quyt nh h thng kh thi hay khng v tho thun cc iu khon s b dn n 1 hp ng
kinh t v trch nhim ca cc bn tham gia.
6.2. Lp d tr thit b
- S b v d n
+ Khi lng d liu cn lu tr
+ Cc dng lm vic: Trc tuyn, t xa, theo m,...
+ S lng ngi dng
+ Khi lng thng tin cn thu thp, xut ra
- Thit b cn c: My tinh n l hay mng my tnh, cc thit b chuyn dng v cc phn
mm ang dng...
- iu kin mua bn v lp t: iu kin v mt ti chnh, iu kin giao hng, k hoch tp
hun, k hoch lp t, o to ngi dng...
6.3. Lp k hoch trin khai d n
- Lp h s k hoch gm: Danh sch thnh vin nhm lm vic gm c hai bn; cc kt qu
kho st s b; cc ph phn hin trng v yu cu pht trin trong tng lai; cc gii php v la
chn; k hoch trin khai d n.
- Thng qua trao i tho lun hon tt cc h s trn. Sau khi quyt nh phn cng nhim
v cho tng nhm hay tng c nhn thc hin cc giai on tip theo.
CU HI CUI CHNG
1. Nu cc phng php kho st?
2. t cho ngi ch h thng bn hng ni tht 05 cu hi v h thng anh ta cn xy dng?
3. t cho nhn vin thc hin vic bn hng 05 cu hi v cng vic chi ta ang thc hin?
4. Lp bng iu tra cc chc nng m mt h thng bn hng qun o ni chung?
41
42
+ Cc m hnh lgc loi b t tng thin lch do nh hng bi cch thc ci t h thng
c hoc kin ch quan ca mt ngi no v cch ci t cho h thng. Do , chng
khuyn khch tnh sng to.
+ Cc m hnh lgc lm gim kh nng b st cc yu cu nghip v trong trng hp con
ngi b chi phi qu nhiu v cc kt qu mang tnh k thut. Nh vic tch bit nhng g h
thng phi lm vi cch thc h thng thc hin m chng ta c th phn tch tt hn cc yu
cu nhm m bo tnh hon thin, chnh xc v nht qun.
+ Cc m hnh lgc cho php truyn t vi ngi dng cui di dng ngn ng phi k
thut hoc t k thut hn.
3. Biu phn r chc nng (Functional Diagrams)
3.1. Khi nim
BFD l vic phn r c th bc n gin cc chc nng ca h thng trong min kho cu thnh
cc chc nng nh hn, cui cng thu c mt cy chc nng.
3.2. Cc thnh phn ca BFD
- K hiu chc nng l mt hnh ch nht bn trong
Qun l kho
l tn chc nng
- Lin kt cc chc nng l ng thng
V d:
Qun l XN
Qun l nhn
s
Qun l h s
Qun l ti chnh
Qun l vt t
Qun l lao ng
43
- BFD rt gn vi s t chc, tuy nhin khng c lm ln gia 2 s .
V d: S c cu t chc ca x nghip:
Ban gim c
Phng t chc
Phng KH, ti v
Phng vt t
Qun l x nghip
Qun l nhn s
Qun l ti chnh
Qun l vt t
Mc tiu qun l
Lm g?
M hnh chc nng
Thng tin c trn BFD:
- Th hin y cc chc nng m h thng thc hin
- Mt chc nng ln c th c phn thnh cc chc nng nh hn
- Vic phn r c tin hnh theo tiu ch:
+ Theo bn cht x l (chc nng)
+ Theo b phn thc hin
+ Theo d liu phi x l
Xy dng biu chc nng theo cc bc sau:
- Xem c h thng l 1 chc nng duy nht, cn gi l mc 0
- Phn r khi chc nng mc trn thnh cc chc nng nh hn mc di, ln lt
nh s l mc 1, mc 2, ...
44
Mc 0
H thng
Mc 1
Mc 2
Trong mc cao nht mt chc nng chnh s l mt trong nhng loi sau: Qun l tin trnh
sn xut, Qun l cung cp dch v, Qun l ti nguyn- tin vn, Qun l con ngi. . .
T chc nng chnh ny chng ta phn r thnh cc chc nng con hnh thnh nn mt biu
hnh cy m gc trn.
- Thng thng i vi h thng ln cng khng nn c nhiu hn 6 mc (v kh theo di) v
i vi h thng nh v trung bnh khng nn qu 3 mc.
- Mt chc nng khng nn qu 7 chc nng con (kh theo di m hnh)
- S nn tng i "cn bng" theo ngha mc ca cc chc nng con thp nht nn c
xc nh tng ng nh nhau.
- Phn tch chc nng a ra nhng chi tit quan trng m nhng chi tit s c dng nhiu
nhng giai on sau ca phn tch.
V d: biu phn r chc nng h thng qun l kinh doanh ca x nghip A
Qun l hng ha
Nhp hng
Bn hng
Bo co, thng k
Cp nht hng ha
Lp ha n
Lp ha n
Bo co hng tn
Cp nht gi bn
Kim k hng
ha
Qun l nh
cung cp
Tr hng
Bo co doanh thu
Qun l khch
hng
45
4. Biu lung d liu (Data Flow Diagrams)
- Khi nim: DFD din t tp hp cc chc nng ca h thng v mi quan h chuyn giao
thng tin gia cc chc nng hay ni khc i n cung cp bc tranh ng v h thng.
- DFD c s dng l cng c c bn trong tt c cc giai on phn tch, thit k, trao i v
lu tr d liu.
- Mc ch
+ Xc nh yu cu ca ngi s dng (NSD)
+ Lp k hoch v minh ho cc phng n cho nh phn tch v NSD xem xt
+ L cng c trao i gia nh phn tch v NSD do tnh tng minh ca DFD
+ Lm ti liu c t yu cu hnh thc v c t thit k h thng.
4.1. Cc k hiu
- Tc nhn ngoi: biu din bi hnh ch nht, bn trong l tn tc nhn
Tn tc nhn
- Lung d liu: biu din bi mi tn 1 chiu.
- Tin trnh: biu din b hnh ch nht c bo trn bn gc, bn trong ghi tn tin trnh
Tn tin trnh
- Kho d liu: ni lu tr d liu, biu din nh hnh di, bn trong ghi tn kho d liu
46
+ Mt chi nhnh hoc t chc bn ngoi
+ Mt h thng thng tin khc ca t chc
+ Ngi dng cui hoc ngi qun l ca h thng
4.1.2. Kho d liu
- Khi nim: Mt kho d liu l mt kho lu tr d liu, n cha thng tin, kho cha vt l l
phi vt cht, n c th l mt t h s, sch hoc file my tnh.
- Tn ca kho d liu phi bt u bng danh t, n ni ln ni dung thng tin lu tr.
- Mt kho d liu l d liu tnh khc vi lung d liu l d liu chuyn ng. Mt kho d
liu cn biu din cho nhng th m t chc mun lu tr d liu, nhng th thng l:
+ Con ngi: v d nh khch hng, phng, nhn vin, thy gio, sinh vin, nh cung cp
+ Cc a im: v d nh ni sinh, ta nh, phng, chi nhnh
+ Cc i tng: v d nh sch, my mc, sn phm, nguyn liu th, bn quyn phn
mm, gi phn mm, cng c, phng tin vn ti
+ Cc s kin (d liu c thu thp v chng): v d nh vic bn hng, gii thng, s tr
hon, lp hc, chuyn bay, ha n, n hng, ng k, t ch
+ Cc khi nim (d liu v chng rt quan trng): v d nh vic gim gi, ti khon, kha
hc, cht lng
4.1.3. Lung d liu
- Khi nim: Mt lung d liu biu din mt s di chuyn ca d liu (thng tin) gia cc tin
trnh hoc kho d liu, mt lung d liu khng biu din mt ti liu hay mt vt th vt l: n
biu din s trao i thng tin trong ti liu hoc v vt th.
- Lung phi c tn v khng trng lp vi cc lung d liu khc. Tn phi th hin logic ca
thng tin ch khng phi dng vt l ca n v phi bt u bng danh t
- Mt lung d liu biu din mt u vo d liu ti mt tin trnh hoc u ra d liu t mt
tin trnh.
- Mt lung d liu cng c th c dng biu din vic to, c, xa hoc cp nht d liu
trong mt file hoc c s d liu (c gi l kho d liu).
- Mt lung d liu ghp (gi) l mt lung d liu cha cc lung d liu khc.
4.1.4. Tin trnh
-Khi nim: Mt tin trnh l mt hot ng c thc hin trn lung d liu vo to mt
lung d liu ra. Tin trnh l chc nng c thc hin bi h thng p ng li cc lung d
liu hoc iu kin vo.
-Tn tin trnh: S dng mt ng t gn nhn cho hnh ng thc hin bi tin trnh (khng
phi l tn ca ngi hay phng ban thc hin n trong DFD vt l).
- Mt tin trnh phi c t nht mt lung d liu vo v t nht mt lung d liu ra.
- Cc loi tin trnh lgc
47
+ Chc nng: mt tp cc hot ng tip din lin quan ti mt nghip v; v d nh vic
bn hng
+ S kin (hay giao dch, hot ng): mt cng vic phi c hon thnh ton b (hoc
nh mt phn ca mt chc nng); v d nh vic thu tin thanh ton (l mt cng on trong vic
bn hng)
+ Tin trnh c bn (hay thao tc): mt hot ng hoc thao tc chi tit, ri rc c yu cu
p li mt s kin. Thng thng, mt s thao tc nh vy phi c hon thnh p ng
mt s kin; v d nh ghi tin thnh ton
4.2. Quy tc thit k biu lung d liu
- Khng mt tin trnh no ch c ci ra m khng c ci vo. Nu i tng ch c ci ra th n
l tc nhn ngun.
- Khng tin trnh no ch c ci vo. Nu i tng ch c ci vo th n l tc nhn ch.
- Tn tin trnh phi l mt mnh ch hnh ng.
- D liu khng di chuyn trc tip t kho n kho.
- D liu khng di chuyn trc tip t tc nhn n kho.
- D liu khng di chuyn t tc nhn n tc nhn.
- D liu ch di chuyn t tc nhn n tin trnh, tin tnh n tc nhn, tin trnh n kho, kho
n tin trnh v tin trnh n tin trnh.
- Tn kho l mt mnh danh t.
- Lung d liu ch c 1 hng, ch hng di chuyn ca d liu.
- Mt lung d liu r nhnh ch cng mt d liu i n hai i tng khc nhau.
- Hai lung d liu chp li ch cng mt d liu i n mt i tng t hai i tng khc
nhau.
- Lung d liu khng i v chnh ni n xut pht.
- Lung d liu i vo kho c ngha l ghi thng tin vo kho.
- Lung d liu i ra kho c ngha l c thng ti t kho.
- Tn lung d liu l mt mnh danh t.
4.3. Biu lung d liu mc ng cnh
- Khi nim: Biu lung d liu mc ng cnh (Context data flow diagram) l mt m hnh
chc nng c dng ti liu ha phm vi ca mt h thng.. xy dng biu ng cnh, cn
phi:
+ Xc nh bin gii ca h thng
+ Xc nh cc tc nhn ngoi
+ Khng chi tit v cc qu trnh v kho d liu ca h thng
- Biu lung d liu mc ng cnh bao gm:
+ Mt tin trnh duy nht: m t ton b h thng. Tn tin tnh thng l tn ca h thng.
48
+ Cc tc nhn: c mi quan h v thng tin vi h thng.
+ Cc lung d liu gia cc tc nhn v tin trnh.
V d: biu d liu mc ng cnh h thng qun l kinh doanh
Phiu yu cu
Ha n, hng ha
Nh cung cp
Khch hng
Hng ha, ha n
Qun l kinh
doanh
Thng
Yu
Cu
Yu cu hng
Ngi qun l
49
H thng A
B1
DFD mc ng cnh
(tin trnh A)
B2
C1
D1
D2
D3
DFD mc di nh
B1
DFD mc di nh
B2
Cc DFD mc di
nh cc tin trnh
trong D1
DFD mc di nh
ca tin trnh B (bao
gm cc tin trnh
B1, B2)
DFD mc nh (bao
gm cc tin trnh B,
C, D)
DFD mc di nh
ca tin trnh D (bao
gm cc tin trnh
D1, D2, D3)
DFD mc di nh
D1
DFD mc di
nh D3
50
- M t tt c cc lung d liu, kho d liu, quy tc v th tc trong mt t in d liu.
- Mt cch tu chn, nh du cc bn sao ca DFD lgc biu din cc gii php vt l khc
nhau.
- V cc DFD vt l dng top-down biu din gii php c la chn.
4.4.4. Phn tch hng cu trc hin i (hng s kin)
Phn tch hng cu trc hin i theo cc bc sau:
- V mt DFD ng cnh xc lp phm vi ban u ca d n.
- V mt biu phn r chc nng phn chia h thng thnh cc h thng con.
- To mt danh sch cc p ng s kin hay use-case cho h thng xc nh cc s kin m
h thng phi c p ng.
- V mt DFD s kin (hay b x l s kin) cho tng s kin.
- Kt hp cc DFD s kin thnh mt biu h thng (hay i vi cc h thng ln th l cc
biu h thng con).
- V cc DFD chi tit cho cc b x l s kin phc tp hn.
- Ti liu ho cc lung d liu v qu trnh trong t in d liu.
V d: M hnh ha d liu cho bi ton qun l giao nhn hng containerti North Freight bao gm
cc nghip v chnh sau y
- Qun l h thng biu cc: H thng biu cc ni chung v ti North Freight ni ring
tng i phc tp, chia lm nhiu khon mc, mc ph khc nhau. Ti North Freight c th chia
lm 02 loi biu cc l:
+ Biu cc ring: biu cc p dng cho mt s khch hng, i l.
+ Biu cc chung: biu cc p dng cho cc khch hng, i l khng trong biu cc
ring.
Nh vy y ta cn phi qun l c cc thng tin v khch hng, i l- hng tu, danh
sch loi biu cc, ph chung v ph ring ca cc loi biu cc.
- Qun l vic bo hng v giao nhn hng: Ngay khi c tu ca hng vo, nhn vin giao nhn
s lp mt giy bo hng gi cho khch hng n ly hng. Nu khch hng n ly trc tip th
nhn vin xut lnh giao hng, nu nh bn khc n ly th xut giy y quyn. Mt giy bo hng
ch c th xut nhiu lnh giao hng hoc nhiu giy y quyn, khng c giy bo hng no c c
lnh giao hng v giy y quyn. Trn giy bo hng n phi ghi thi gian tu cp bn, s vn n,
cc pht sinh nu c v tng s lng hng. Ta cn lu giy y quyn phi c thi hn, ht thi
hn ny, khch hng phi n ra hn v np thm chi ph lu hng.
Trong nghip v ny ta cn qun l cc thng tin ca giy bo hng, lnh giao hang, giy y
quyn, khch hng, hng tu.
51
- Qun l vic xut ha n VAT: Da trn cc thng tin trong cc lnh giao hng, giy bo
hng, cc dch v khch hng s dng nhn vin s ghi ha n gi tr gia tng cho khch hng
vi cc hnh thc c thu, min thu, khng thu v n gi c thu hoc cha c thu, cc n
gi ny tun theo biu cc quy nh cho khch hng v i l. H thng c yu cu thit k in
trn mu ha n c sn ca cng ty, c hai loi ha n cho hng tu m cng ty lm i l v cc
khch hng thng thng. Ha n c th xut theo lnh giao hng- giy y quyn hoc thng qua
s vn n. Vi ha n i l c mc ph ring trong biu cc dnh cho i l v bao gm
thu VAT, do khi in ra ha n cn quy i ngc tnh n gi trc thu, ha n ny
khng ghi thu VAT di dng % m chi ghi gi tr thu c th.
Trong nghip v ny ta cn qun l cc thng tin ca khch hng, ha n GTGT.
- Thng k bo co: Hng ngy nhn vin phi thng k cc thng tin v hng xut, nhp v ha
n lu tr v bo co. Bo co v ha n bao gm c bo co chi tit cc chi ph,bo co ny
s c phng ti v tng hp vo cui ngy.
Da vo cc thng tin trn, ta nhn thy h thng cn chia lm cc chc nng sau:
- Qun l danh mc: qun l cc thng tin v khch hng, hng tu v loi hng ha.
- Qun l biu cc: qun l cc h thng biu cc dch v chung v ring theo tng loi hng,
i l.
- Qun l giy bo hng, lnh giao hng, giy y quyn: cp nht d liu cc loi giy, lnh v
thng bo n khch hng.
- Qun l xut ha n gi tr gia tng t lnh giao hng, giy bo hng, s vn n.
- Thng k bo co: cung cp cc thng tin tng hp cho ngi s dng nh s lng hng
nhp- xut, s lng lnh giao hng, giy bo hng giao- cha giao, thng k ha n gi tr gia
tng...
52
53
Biu d liu mc ng cnh
54
Biu d liu mc nh
Biu d liu mc nh
Trong :
- 1: Thng tin hng tu
- 6: Giy y quyn
- 8: Biu cc
- 4: Giy bo hng
- 9: Ha n gi tr gia tng
55
Biu d liu mc di nh
- 3: Biu cc chung
- 4: Biu cc i l
- 3: Giy y quyn
56
- 4: Ha n quan vn n
- 2: Biu cc i l
- 5: Ha n i l
- 3: Ha n thng thng
- 6: Ha n
57
CU HI CUI CHNG
1. Nu cc quy tc thit k biu DFD?
2. Nu qu trnh thit k biu DFD.
3. Thit k biu phn r chc nng cho h thng m t trong bi tp ln.
4. Thit k biu DFD cho h thng m t trong bi tp ln.
58
Chng V. M hnh ha c s d liu
1. M hnh ha d liu
1.1. Khi nim
M hnh ho d liu (m hnh ho c s d liu, m hnh ho thng tin) l mt k thut
t chc v ti liu ho d liu ca h thng trong mt m hnh. K thut ny xc nh cc
yu cu nghip v i vi mt c s d liu. M hnh ha d liu thng c gi l m
hnh ha c s d liu v cui cng mt m hnh d liu lun c ci t thnh c s d
liu.
Biu quan h thc th (Entity Relationship Diagram - ERD) m t d liu di dng
cc thc th v cc quan h c m t bi d liu. ERD xc nh cc n v thng tin c s
cn thit cho h thng (cc thc th) v cc mi quan h gia chng. Ngha l tt c cc d
liu ch c lu gi mt ln trong ton b h thng.
1.2. T m hnh d liu ti ci t c s d liu
- ERD: l mt m hnh khi nim ca cc thc th d liu, cc thuc tnh (c im) v
cc quan h (vi cc thc th khc) ca chng trong mt h thng thng tin (c lp k
thut). (Phn tch)
- M hnh d liu quan h (Relational Data Model - RDM): mt bn thit k cho vic ci
t ca mt m hnh d liu khi nim (ERD) trong mi trng c s d liu quan h (c
lp phn mm). (Thit k)
- S quan h : mt s th hin cch thc mt m hnh d liu c ci t vi h
qun tr c s d liu (nh Microsoft Access hay MS SQL Server). (Ci t)
1.3. Vai tr ca biu quan h thc th
- C s d liu = d liu + quan h
- ERD c dng m hnh ho d liu v quan h ca chng
- ERD l mt biu din ho ca m hnh d liu khi nim
- ERD l c lp ti nguyn: n khng gn vi bt c mi trng c s d liu c th no
2. Cc phn t ca biu quan h thc th (ERD)
2.1. Thc th
Thc th l mt nhm cc thuc tnh tng ng vi mt i tng khi nim m chng ta
cn thu thp v lu tr d liu v n
- Cc vt th, con ngi, a im, s kin, khi nim m s tn ti ca n khng ph
thuc vo cc thc th khc
+ Thc th l mt tp cc th hin ca i tng m n biu din
+ Thc th phi c mt tn duy nht (mt danh t s t), t nh danh duy nht v t
nht mt thuc tnh (chnh l t nh danh)
+ Cc loi thc th c th c:
59
o Con ngi: l nhng ngi thc hin chc nng no trong hoc ngoi h
thng. V d: cng ty, khch hng, phng ban, b phn, nhn vin, gio vin, sinh vin, nh
cung cp
o a im: l ni c s dng bi con ngi. V d: ni bn hng, to nh,
phng, chi nhnh
o Vt th: l nhng i tng vt l thy r. V d: sch, tp ch, sn phm, nguyn
liu th, cng c
o S kin: l nhng g xy ra theo thi gian hoc theo mt quy trnh nht nh. V
d: gii thng, s hu b, chuyn bay, gi hc, vic lp ho n, vic t hng, vic ng
k, s gia hn, s t ch, vic bn hng
o Khi nim: l nhng g khng th nhn thy c. V d: ti khon, khong thi
gian, kho hc, ngun ti chnh, quy tc, lut l
- Trong ERD, thc th c k hiu l mt hnh ch nht, mi thc th tng ng vi
mt bng d liu trong c s d liu ca h thng.
-Th hin ca thc th: l mt thc th c th. V d thc th SinhVien c th c nhiu
th hin nh Betty, John, Lisa
2.2. Thuc tnh
Mi thc th bao gm nhiu thng tin, mi thng tin l mt thuc tnh ca tp thc th,
ng vi mt trng trong bng d liu tng ng. V d: khch hng Nguyn Vn A c nm
sinh l 1981, c s in thoi l 8534 . Tp thc th khch hng s c cc thuc tnh nm
sinh, s in thoi. Mt thuc tnh l mt c tnh m t hoc c im quan tm ca mt
thc th.
-Kiu d liu (Data type) ca mt thuc tnh xc nh kiu d liu c th lu tr c
trong thuc tnh
- Phm vi (Domain) ca mt thuc tnh xc nh cc gi tr m thuc tnh c th cha
mt cch hp l
- Gi tr mc nh (default value) ca mt thuc tnh l gi tr s c ghi vo nu khng
c xc nh bi ngi dng
C 3 loi thuc tnh:
- Thuc tnh kha: gm mt hoc nhiu thuc tnh trong thc th c dng gn cho
mi th hin thc th mt cch tham kho duy nht. V d thuc tnh M sinh vin trong thc
th Sinh vin
- Thuc tnh m t: l cc thuc tnh d liu m t v mt i tng v khng c chn
lm thuc tnh kha. V d cc thuc tnh Tn sinh vin, a ch
- Thuc tnh kt ni: l thuc tnh m vi thc th ny th l thuc tnh m t nhng vi
thc th khc th l thuc tnh kha, n ng vai tr kt ni cc thc th c quan h vi nhau
60
2.3. Mi quan h
Mt quan h ti liu ho mt lin kt gia mt, hai hoc nhiu thc th. N phi c mt
ci tn (v c th mang d liu).
Quan h 1-1:
- L mi quan h trong mt thc th ca tp thc th ny tng ng vi duy nht mt
thc th ca tp thc th kia v ngc li. V d, mt thc th ha n hng ch ng vi duy
nht mt thc th chi tit ha n m t n.
- Quan h 1-1 c biu din bng mt mi tn hai u hoc l mt on thng
- Quan h ny s dn ti vic nhp chung hai tp thc th thnh mt tp thc th, tp thc
th mi phi bao gm cc thuc tnh ca hai tp thc th c.
Quan h 1-n:
- L mi quan h m trong mt thc th ca tp thc th ny c quan h vi nhiu thc
th ca tp thc th kia. V d, mt khch hng c th t nhiu n hng nn mt thc th
khch hng trong tp thc th khc hng c quan h vi nhiu thuc th n hng trong tp
thc th n hng.
- Quan h 1- nhiu c biu din bng mt mi tn 1 u hng t bn nhiu ti bn 1
hoc l mt on thng vi mt u l trc ba hng v bn nhiu
- Quan h ny ng vai tr rt quan trng th hin mi lin h gia cc thc th trong m
hnh. y, thuc tnh kha ca bn mt s l thuc tnh kt ni ca bn nhiu.
Quan h n-n:
- L mi quan h m trong mt thc th ca tp thc th ny c quan h vi nhiu thc
th ca tp thc th kia v ngc li. V d, mt nh cung cp trong tp thc th nh cung
cp c th cung cp nhiu loi hng trong tp thc th Hng ha v ngc li mt loi hng
c th c cung cp bi nhiu nh cung cp.
- Quan h nhiu - nhiu c biu din bng mt on thng hoc l mt on thng c
trc ba c hai u
- Quan h ny khng th hin c mi quan h gia hai thc th cng nh khng cho
thy iu g v mt nghip v, nn thng tch thnh hai quan h 1- n bng cch to mt tp
thc th trung gian c quan h 1- n vi c hai tp thc th c. V d vi quan h n-n gia
nh cung cp v hng ha, ta s to tp thc th nh cung cp/hng ha c quan h l mt nh
cung cp gm nhiu dng nh cung cp/hng ha v mt hng ha li ng vi nhiu dng
nh cung cp/hng ha.
3. Xy dng biu quan h thc th
3.1. Cc bc m hnh ha d liu lgc
- M hnh d liu ng cnh: thit lp phm vi d n
- M hnh d liu da trn kho
61
+ Loi b cc quan h khng c th
+ Thm cc thc th c lin quan
+ Bao gm cc kho chnh
+ Xc nh chnh xc s yu t
- M hnh d liu vi thuc tnh y
+ Tt c cc thuc tnh cn li
+ Cc tiu chun nhm con
- M hnh d liu c chun ho
3.2. Trnh t xy dng ERD
- Xc nh cc thc th
- Xc nh bc ca cc quan h gia cc thc th
- Hon thin cc quan h vi cc s yu t
- Xy dng m hnh
3.3. Qui tc xy dng ERD
- Mi thc th phi c tn
- Mi thc th phi c nh danh
- Mi th hin khng th l mt thc th
- Mi quan h phi c tn (c th mang hoc khng mang d liu)
- S yu t phi hp l (r rng ng cnh)
4. Xy dng biu d liu quan h (RDM)
M hnh d liu quan h (RDM Relational Data model) l cng c tip theo sau ERD
c dng trong vic m hnh ha d liu nhm mc ch xc nh danh sch cc thuc tch
ca cc thc th.
Qu trnh xy dng RDM bao gm cc bc:
- Xc nh cc thuc tnh cn thit.
-Chun ha cc thc th.
-Xc nh cc mi quan h gia cc thuc tnh ca cc thc th.
4.1. Xc nh thuc tnh
xc nh cc thuc tnh ca cc thc th, cn da vo nhng yu t sau:
- S hiu bit v h thng ang phn tch.
- Qu trnh phng vn, trao i vi ngi s dng.
- Cc bo co, biu mu c dng trong h thng hin ti.
T nhng thng tin thu thp c, ta s lp danh sch cc thuc tnh cho cc thc th
c xc nh trong ERD. Phn bit cc thuc tnh kha bng cch gch di.
4.2. Phn tch v chun ha d liu
62
Phn tch d liu l mt qu trnh chun b mt m hnh d liu cho vic ci t thnh
mt c s d liu n gin, khng d tha, mm do v d thch ng. K thut c th c
gi l s chun ha.
Chun ha l mt k thut t chc cc thuc tnh d liu sao cho chng c nhm thnh
cc thc th khng d tha, n nh, mm do v d thch ng:
- Khng c s lp li cc thuc tnh cc bng khc nhau, tr thuc tnh kha v thuc
tnh kt ni
- Khng cha cc thuc tnh c gi tr l kt qu tnh c ca cc thuc tnh khc. V d,
thuc tnh gi thnh l kt qu ca thuc tnh s lng nhn vi thuc tnh n gi nn cn
phi loi b.
- Khng c vai tr ging nhau gia cc thc th
Khi nim ph thuc hm:
- Ph thuc hm n tr: t 1 gi tr ca kha trong bng, ta ch xc nh c 1 gi tr
cho cc thuc tnh khc.VD: vi mi m khch hng, ch c duy nht mt gi tr H tn, s
in thoi, a ch
- Ph thuc hm a tr: 1 gi tr ca kha trong bng li ng vi nhiu gi tr ca cc
thuc tnh khc. V d: ng vi mt m s hc sinh li c nhiu mn hc khc nhau v mt
hc sinh c th hc nhiu mn hc.
- Nh vy, nu c thuc tnh khng ph thuc hm vo kha th n phi nm trong mt
thc th khc. Qu trnh chun ha c thc hin da trn khi nim ph thuc hm nu
trn.
Chun ha dng 1:
- Yu cu: cc thuc tnh no c th xut hin nhiu ln vi cng mt thc th th loi b
ra.
- Cc thuc tnh b loi ra s cng vi thuc tnh kha ca thc th ban u to thnh mt
tp thc th mi.
Chun ha dng 2:
- Yu cu: tt c cc thuc tnh trong thc th phi ph thuc hm vo ton b kha.
- i vi cc thc th ch c mt trng l kha th ng nhin tha mn dng chun 2.
- i vi cc thc th c kha bao gm 2 thuc tnh tr ln, nu trong c nhng thuc
tnh ph thuc hm n tr vo mt b phn ca kha th tch cc thuc tnh ra thnh 1
thc th mi vi kha l b phn kha ca thc th ban u m n ph thuc hm.
Chun ha dng 3:
- Yu cu: tt c cc thuc tnh phi ph thuc n tr vo kha v khng ph thuc hm
n tr vo bt k thuc tnh no khng phi l kha trong thc th.
63
- Tch nhng thuc tnh ph thuc hm n tr vo thuc tnh khng phi l kha, a
chng vo thc th mi c kha chnh l thuc tnh m n ph thuc hm.
V d: xt qu trnh xy dng cc thuc tnh cho cc tp thc th da trn mu ha n bn
hng ca mt cng ty
S H:
HA N BN
Ngy
H tn khch hng:.M s khch hng:...
a ch:
M s mt
Tn hng
S lng
n gi
(1000 vn)
hng
Thnh
tin(1000 vn)
110026
Chut
01
150
150
332253
Bn phm
01
350
350
156535
Mn hnh
01
2,100
2,100
567409
Hdd 2TB
02
2,000
4,000
TNG
6,500
64
Qu trnh chun ha din ra nh sau:
Thuc tnh ban
Chun ha dng 1
Chun ha dng 2
Chun ha dng 3
1NF
2NF
3NF
S hiu n
S hiu n
S hiu n
S hiu n
M s khch hng
M s khch hng
M s khch hng
M s khch hng
Ngy t hng
Ngy t hng
Ngy t hng
Ngy t hng
Tn khch hng
Tn khch hng
Tn khch hng
M s khch hng
a ch
a ch
a ch
Tn khch hng
M s mt hng
S hiu n
S hiu n
a ch
Tn mt hng
M s mt hng
M s mt hng
S hiu n
S lng
Tn mt hng
S lng
M s mt hng
n gi
S lng
n gi
S lng
n gi
M s mt hng
n gi
Tn mt hng
M s mt hng
u cha chun ha
Tn mt hng
- Sau khi chun ha, thu c cc thc th sau:
n hng bn (S hiu n hng, M s khch hng, Ngy t hng)
Khch hng (M s khch hng, Tn khch hng, a ch khch hng)
Dng n hng (S hiu n hng, M s mt hng, S lng, n gi)
Mt hng (M s mt hng, Tn mt hng)
- Kt hp cc tp thc th chung.
Do vic chun ha xut pht t nhiu ti liu khc nhau nn c th sau khi chun ha s
xut hin cc thc th ging nhau. Cn phi hp nht chng thnh mt thc th m cha
cc thuc tnh. Rt c th sau giai on ny th thc th thu c s khng cn dng chun
3 nn cn phi thc hin chun ha li cc thc th mi.
V d: C 2 tp thc th n t hng c chun ha t 2 ti liu l n t hng v ti
liu giao hng nh sau:
n hng (S hiu n hng, M s khch hng, Ngy t hng)
n t hng (S hiu n hng, Tnh trng n hng, a ch giao hng)
Sau khi kt hp c:
n hng (S hiu n hng, M s khch hng, Ngy t hng, Tnh trng n hng,
a ch giao hng)
Thc th mi khng cn tha dng chun 3 v a ch giao nhn ph thuc hm vo M
s khch hng l thuc tnh khng phi l kha ca thc th. Thc hin chun ha, tch thuc
tnh a ch giao nhn ra khi thc th ta c thc th mi:
65
n hng (S hiu n hng, M s khch hng, Ngy t hng, Tnh trng n hng)
4.3. Xc nh cc mi quan h
Ma trn thc th/kha.
- xc nh cc mi quan h gia cc thc th , ta cn lp bng ma trn thc th/kha.
Trong , cc ct lit k cc tp thc th, cc hng lit k cc thuc tnh kha ca cc thc
th.
- ng vi mi giao gia hng v ct, nu thuc tnh kha c trong thc th, ta nh du X,
nu khng l kha ca thc th nhng c xut hin trong th nh du O. V d:
n
Thc th
Thuc tnh
hng
Khch
hng
Dng
n hng
Mt
hng
Giao
nhn
kha
S hiu n
Dng
giao
hng
hng
M s khch
hng
M s mt
hng
S hiu giao
nhn
Thit lp cc mi quan h.
Da theo bng ma trn thc th/kha, ta xc nh cc mi quan h bng cch bt u t
ct th nht, t cha kha ca n, ta chiu qua cc k tip trn cng mt hng xem nu
no c cha du X hoc O th ta c mt lin kt gia thc th ang xt vi thc th c
cha du trn hng .
4.4. Xy dng m hnh RDM
- Sau khi thc hin xong 3 bc trn, ta lp m hnh quan h.
- Tip theo, cn iu chnh c c m hnh d liu hon chnh:
+ So snh ERD c xy dng ban u vi RDM chnh l nhng im khc bit
sao cho hai m hnh phi phn nh chnh xc ln nhau.
+ Trong mt s trng hp, nh phn tch c th a vo hoc loi b nhng quan h
ph lm trong sng m hnh.
5. T in d liu
66
T in d liu l b phn ca t liu trong phn tch thit k, n m t ni dung ca cc
i tng theo nh ngha c cu trc
Trong DFD cc chc nng x l, kho d liu, lung d liu ch m t mc khi qut
thng l tp hp cc khon mc ring l. Cc khi qut ny cn c m t chi tit ho hn
qua cng c t in d liu
T in d liu l s lit k c t chc cc phn t d liu thuc h thng, lit k cc mc
t ch tn gi theo mt th t no v gii thch cc tn mt cch chnh xc cht ch ngn
gn cho c ngi dng v ngi phn tch hiu chung ci vo, ci ra, ci lun chuyn.
CU HI CUI CHNG
1. Nu qu trnh m hnh ha d liu.
2. Nu 03 dng chun d liu.
3. Nu qu tnh chun ha d liu.
4. Xy dng s E-R cho h thng c m t trong bi tp ln.
67
Chng VI. Tng quan v thit k h thng
1. Cc hng tip cn thit k h thng
1.1. Cc tip cn hng m hnh
Thit k hng m hnh (Model-driven) l mt cch tip cn thit k h thng nhn mnh
vo vic v cc m hnh h thng ti liu ha cc kha cnh ci t v k thut ca mt h
thng. Cc m hnh thit k thng c dn xut t cc m hnh lgc c pht trin trc
theo cch phn tch hng m hnh. Cui cng th cc m hnh thit k h thng s tr
thnh cc bn thit k phc v cho vic xy dng v ci t h thng mi.
Trong tip cn hng m hnh c 3 k thut l thit k hng cu trc, k thut thng tin
v thit k hng i tng. Ngy nay, cc tip cn hng m hnh thng c cng c nh
vo vic s dng cc cng c t ng ha. Cc cng c thng dng:
- Cng c i km b cng c lp trnh: Oracle Designer
- Cc cng c n gin: MS.Word, MS.Visio, Smartdraw...
- Cc cng c chuyn dng: Rational Rose, Rational XDE for platforms...
- L k thut phn r chc nng h thng ra thnh nhiu phn, mi thnh phn li c
thit k chi tit hn cc bc sau. Thit k hng cu trc cn c gi l thit k chng
trnh t tng quan n chi tit (top- down).
- Mi modun mc thp nht ch thc hin mt phn vic nht nh, t lin quan n
cng vic ca cc modun khc.
- Thng s dng v n gin, d hiu, thun tin trong trin khai v nng cp.
- M hnh phn mm c dn xut t thit k hng cu trc c gi l biu cu
trc (structure chart). Biu ny c xy dng t cc lung d liu trong chng trnh.
Thit k hng cu trc c thc hin trong giai on phn tch h thng. Tuy nhin, n
khng bao trm mi kha cnh ca vic thit k, nh thit k u vo/u ra hay c s d
liu.
Lm bn mu (Prototyping)
- Bn mu l mt chng trnh nh, cha hon chnh nhng cho ngi xem hnh
dung v chc nng, hot ng ca chng trnh cn thc hin:
- y l phng php m hnh ho trn m ngun ch khng trn bn v
68
- Thun tin lm bn demo cho ngi dng cui xem (khng i hi phi hiu nhng
ngn ng m hnh ho)
- Phng php ny sm pht hin nhng sai khc v nghip v
- Phng php ny ch ph hp vi cc d n nh, t phc tp
- S dng cch tip cn theo hng i tng - phn bit r rng hai yu t:
+ d liu (thuc tnh)
+ chc nng (hnh vi) v cc mi tng tc (s kin)
- Phng php ny l bc tip theo ca Phn tch h thng hng i tng, do i
hi nhng kt qu t bc trc: nh ngha i tng, thuc tnh, hnh vi, s kin...
1.2. Pht trin ng dng nhanh
- K thut xy dng ng dng nhanh chng bng cch phi hp s dng nhiu k thut:
t hp thng tin v lm bn mu.
- K thut pht trin ng dng kt hp (Joint Application Development): pht trin ng
dng bng cch gp chung hai giai on phn tch v thit k. Nhn mnh s tham gia ng
thi ca nh phn tch, thit k, ngi dng cui, chuyn gia h thng trong qu trnh xy
dng. Thng c dng pht trin cc ng dng nh trong thi gian ngn.
2. Cc cng vic c th trong giai on thit k
- Thit k kin trc ng dng: La chn cng ngh s dng cho d n, a ra m hnh
vt l ca h thng.
- Thit k c s d liu
+ a ra m hnh d liu.
+ La chn h qun tr CSDL v ti u ho m hnh d liu theo h qun tr la
chn
- Thit k giao din h thng: u ra, u vo, giao din ngi dng, bo co...
- a ra cc c t h thng cho lp trnh vin
CU HI CUI CHNG
1. Nu cc cng vic khi thit k h thng?
2. Nu cc phng php thit k h thng
69
70
- C s d liu c nhn, c s d liu chung ca nhm, c s d liu giao dch,
- Nh kho d liu (tng hp cc ngun)...
H qun tr CSDL:
- L mt phn mm dng qun l vic to, truy nhp, kim sot, qun l cc i
tng d liu ca mt hay nhiu c s d liu.
- Phn nn tng ca mt HQTCSDL l mt b my d liu - data engine
- Ngn ng nh ngha d liu (Data Definition Language - DDL) l mt phn ca b
my dng nh ngha cc bng, trng, quan h
- Ngn ng thao tc d liu (Data Manipulation Language - DML) dng thm, sa,
xo v di chuyn gia cc trng trong c s d liu
3. Trin khai m hnh d liu logic da trn mt c s d liu quan h
3.1. C s d liu quan h
L c s d liu lu tr v qun l d liu trong nhng bng 2 chiu. Cc bng ny c th
c quan h vi nhau thng qua cc trng kho
c th ca c s d liu quan h:
- M hnh d liu vt l (Schema)
- DDL v DML c th hin bi ngn ng SQL
- Triggers l cc chng trnh c nhng cng c s d liu v t ng thc thi khi
c s d liu c cp nht
- Th tc thng tr (Stored procedure) l chng trnh c nhng cng c s d
liu v thc thi t cu lnh ca ng dng
3.2. M hnh ho d liu
Mt m hnh d liu tt l m hnh trong :
- Mi thuc tnh m t mt v ch mt thc th
- Mi thuc tnh ch tn ti duy nht mt thc th (tr thuc tnh kho ngoi)
c c mt m hnh d liu tt, ta tin hnh cc bc chun ho (xem thm phn
phn tch h thng)
Chun ho d liu - Mt thc th logic hay mt bng vt l c gi l:
- dng chun th nht (NF1) nu khng c thuc tnh (trng) no c hai gi tr
trong cng mt th hin
- dng chun th hai (NF2) nu n dng chun th nht v gi tr cc trng
khng phi l kho chnh hon ton ph thuc vo kho chnh.
- dng chun th ba (NF3) nu n dng chun th hai v gi tr cc trng
khng phi kho chnh khng ph thuc cc trng khng phi kho chnh khc
Cc bc to m hnh d liu vt l
- Xem li m hnh d liu logic
71
- To bng cho mi thc th
- To trng cho mi thuc tnh
- To ch mc (index) cho mi kho
- Thit k kho ngoi cho cc quan h
- nh ngha kch thc/kiu d liu, thuc tnh null, gi tr mc nh
- nh gi v thit lp cc rng buc
- Ch cc cng ngh khc nhau cho cc kiu d liu khc nhau
- To cu lnh SQL: tu vo tng h qun tr CSDL, to CSDL tng ng trn ngn
ng DDL.
V d: mt CSDL trn h qun tr d liu SQL Server 2005.
CU HI CUI CHNG
1. Nu cc phng thc lu tr d liu?
2. Nu qu trnh thit k d liu.
3. Thit k CSDL cho h thng m t trong bi tp ln vi h qun tr CSDL ty chn.
72
73
S lng u vo cn phi c theo di, c bit l trong trng hp nhp d liu theo
b:
- Lu m s giao dch cho khi cc d liu nhp liu theo khi.
- Ghi cc log file cho cc d liu c nhp trc tuyn.
Phi kim sot tnh ng n ca d liu nhp vo. Phi lm cc kim tra v: trng lp
thc th, kiu d liu, nh dng, tnh rng buc vi cc d liu khc. V d: Khi nhp liu
thnh ph v quc gia cho mt h s nhn s, nu chn quc gia l Vit Nam th ch cho
php chn thnh ph l H Ni, Hu hoc cc thnh ph khc Vit Nam ... ch khng cho
php chn thnh ph thuc quc gia khc nh Tokyo chng hn.
1.2. Cc iu khin giao din cho thit k u vo
1.2.1. Mt s iu khin ph bin
- Hp vn bn (Text box): cha mt hp hnh ch nht km theo tn, cho php nhp d
liu vo.
- Nt chn loi tr (Radio button): cha mt hnh trong nh km theo mt on vn bn
m t tng ng vi gi tr la chn. Trong mt nhm cc nt ny th ch cho php chn mt
nt m thi.
- Hp chn kim tra (Check box): cha mt hp hnh vung km theo on vn bn m
t trng d liu vo, ngi dng s chn gi tr Yes/No. Trong mt nhm cc hp chn th
c th chn nhiu hp.
- Hp danh sch (List box): l mt hnh ch nht cha mt hoc nhiu dng d liu.
- Danh sch th (Drop down list): cha hp chn hnh ch nht v mt nt bn cnh. Khi
nhn vo nt th danh sch s c th xung.
- Hp th kt hp (Combination box): cng l mt danh sch th nhng cho php ngi
dng nhp thm d liu ngoi nhng d liu c sn trong .
- Nt lnh (Button): cc nt lnh khng phi l iu khin vo. Chng khng dnh cho
vic la chn d liu vo. Mc ch ca chng l cho php ngi dng xc nhn rng tt c
cc d liu cn c x l hay hy b mt giao dch hoc cn gi chc nng tr gip Tm
li, nt lnh ng vai tr gi ti mt chc nng no .
1.2.2. Mt s iu khin cao cp
- Hp lch th (Drop down calendar): l mt d liu c cha mt nt mi tn. Khi nhn
chut vo th hp lch c th xung chn ngy.
- iu khin hiu chnh trt (Slider edit control): cho php la chn gi tr bng cch
trt con tr.
- iu khin hiu chnh mt n (Masked edit control): iu khin ny to ra nh dng
buc d liu nhp vo phi tun theo.
74
- Hp danh sch chn (Check list box): iu khin ny c dng kt hp nhiu hp
chn kim tra.
- Hp cy chn (Check tree box): iu khin ny c dng biu din cc la chn d
liu di dng cy phn cp.
- Li d liu (Data Grid): iu khin cho php hin th d liu dng bng.
1.3. Quy trnh thit k u vo
- Xc nh cc d liu u vo ca h thng v cc yu cu nhp liu logic.
- La chn cc iu khin thch hp.
- Thit k, lp c ch kim sot nhp liu, lu vt
- Nu cn thit, lp h s c t u vo.
2. Thit k u ra h thng
2.1. Tng quan
2.1.1. Phn loi
Mt cch phn loi u ra l da vo hnh thc phn phi chng trong hay ngoi t
chc v i tng ngi s c v s dng chng. Hnh thc u ra ch yu l di dng cc
bo co.
- Bo co ni b: l cc bo co c cung cp cho ngi dng h thng trong t chc.
+ Bo co chi tit: thng tin trc tip truy xut t d liu h thng, v d: danh sch
khch hng.
+ Bo co tm lc: thng tin sau khi truy xut c sp xp theo th t thun tin
cho ngi dng quan st, i khi kt qu c th hin di dng ho.
+ Bo co ngoi l: thng tin cnh bo, t xut theo s kin thay i v cht lng,
iu kin ca h thng.
- Bo co bn ngoi l cc bo co cung cp cho khch hng, nh cung cp, c quan...
- Bo co quay vng l cc loi bo co bn ngoi sau li tr v h thng nh l mt
phng thc thu thp d liu, chng hn bn iu tra, ho n...
2.1.2. Phng thc ci t u ra
- In ra trn giy
- Hin th trn mn hnh, trn trang web
- Xut di dng a phng tin
- Gi th trc tip
- To cc ng lin kt ...
2.2. Cch thc thit k u ra
2.2.1. Cc nguyn tc
- Bo co phi n gin, d hiu, d gii thch:
+ Bao gm tiu
75
+ Ghi r ngy gi pht hnh
+ C cc phn ghi thng tin chung
- Thng tin phi c th hin dng ngi dng bnh thng khng c tu sa
cha.
- Thng tin hin th phi hi ho gia cc trang
- Cung cp cch di chuyn gia cc tht s n gin
- Thi gian xut bo co phi c kim sot
- Mt s hnh thc bo co phi c s ng ca cng ty
2.2.2. Quy trnh thit k u ra
- Xem xt tt c cc u ra ca h thng v cc yu cu logic.
- Lm r c t (vt l) ca cc yu cu bo co.
- Thit k cc bn mu trc (nu cn).
- Thit k, kim th v kim tra u ra ca bo co
CU HI CUI CHNG
1. Nu cc quy tc thit k u vo h thng.
2. Nu cc quy tc thit k u ra h thng.
3. Thit k giao din vo/ra cho h thng m t trong bi tp ln.
76
77
v vit giao din ring cho tng h iu hnh th ch cn vit giao din cho mt hoc hai trnh
duyt. Hin ti, cc trnh duyt ph bin nht l Microsoft Internet Explorer, Fire fox, Google
chorme
2.2. Mn hnh hin th
Kch thc vng hin th l vn then cht khi thit k giao din. Khng phi mn hnh
hin th no cng l dng mn hnh my tnh c nhn. C rt nhiu thit b hin th khng
phi l my tnh c nhn.
i vi mn hnh my tnh c nhn, chng ta c n v o lng l phn gii ha.
Ngi thit k nn thit k giao din theo loi mn hnh c phn gii ph bin nht.
R rng, cc my tnh cm tay v mt s thit b hin th c bit (v d nh mn hnh
my rt tin t ng ATM) h tr mn hnh hin th nh hn nhiu cng phi c xem xt
khi thit k giao din.
Cch thc th hin vng hin th i vi ngi dng c iu khin bi c kh nng k
thut ca mn hnh v kh nng ca h iu hnh, Hai cch tip cn ph bin nht l paging
v scrolling. Paging hin th mt mn hnh hon chnh cc k t vo cng mt ln. Ton b
vng hin th c gi l mt trang (hay mn hnh). Cc trang c hin th theo nhu cu ca
ngi dng bng cch nhn nt lnh, tng t nh lt cc trang trong mt cun sch.
Scrolling dch chuyn phn thng tin hin th ln hoc xung trn mn hnh, thng l mi
ln 1 dng. Cc mn hnh my tnh c nhn cn cho php nhiu ty chn paging v scrolling.
2.3. Bn phm v cc thit b tr
Hu ht (nhng khng phi tt c) cc thit b hin th v mn hnh u c tch hp vi
bn phm. Nhng tnh nng ch yu ca bn phm l tp k t v cc kha chc nng.
Tp k t ca hu ht cc my tnh c nhn u theo chun. Nhng tp k t c th
c m rng vi phn mm h tr thm cc k t v biu tng. Cc kha chc nng
nn c s dng mt cch nht qun. Ngha l, bt k chng trnh no cng nn s dng
nht qun cc kha chc nng cho cng mc ch. V d, F1 thng c dng gi chc
nng tr gip trong c h iu hnh v cc ng dng.
Hu ht cc giao din (bao gm cc h iu hnh v trnh duyt) u s dng thit b tr
nh chut, bt v mn hnh cm ng. Tt nhin, thit b tr ph bin nht vn l chut.
Bt ang tr nn quan trng trong cc ng dng chy trn cc thit b cm tay. Bi l do
l nhng thit b thng khng c bn phm. Do , giao din c th cn c thit k
cho php g trn mt bn phm c hin th trn mn hnh hoc s dng mt chun vit
tay nh Graffiti hoc Jot.
3. Phong cch thit k giao din ngi dng
3.1. Giao din da trn ca s v frame
78
Phn c bn nht ca mt giao din l ca s. Mt ca s c th nh hoc ln hn vng
mn hnh hin th. N thng cha cc iu khin chun gc trn bn phi nh phng to,
thu nh hay ng ca s.
Phn d liu hin th bn trong ca s c th ln hoc nh hn kch thc ca s. Trong
trng hp ln hn, c th dng thanh cun dch chuyn.
Mt ca s c th c chia thnh cc vng gi l frame. Mi frame c th hot ng c
lp vi cc cc frame khc trong cng mt ca s. Mi frame c th c xc nh phc
v cho mt mc ch nht nh.
Trong mt ca s, chng ta c th s dng tt c cc iu khin giao din gii thiu
trong chng trc.
3.2. Giao din da trn menu
Chin lc i thoi ph bin nht v c in nht l menu. C nhiu loi menu nhng t
tng chung u l yu cu ngi dng chn mt hnh ng t menu:
- Menu ko th, menu xp tng
- Menu pop-up
- Thanh cng c v menu icon
- Menu siu lin kt
3.3. Giao din da trn dng lnh
Thay cho menu hoc cng c th b sung thm cho menu, mt s ng dng c thit k
s dng i thoi da trn tp lnh (cn gi l giao din ngn ng lnh command language
interface). Tuy nhin, ngi s dng phi hc c php tp lp nn cch tip cn ny ch ph
hp vi i tng ngi dng chuyn gia. C 3 loi c php, la chn loi no l ph thuc
vo cng ngh c th dng:
- C php da trn ngn ng (v d nh SQL)
- C php mnemonic: ngi s dng c cung cp mt mn hnh giao tip trong h
c th nhp cc lnh gi ti cc hnh ng. Cc cu lnh phi c ngha vi ngi s dng.
- C php ngn ng t nhin: cho php ngi dng nhp cc cu hi cc lnh bng ngn
ng t nhin. H thng thng dch cc lnh theo c php bit v c th yu cu ngi
dng nhp li r rng hn nu n khng hiu c mun ca ngi dng.
Cch thit k giao din da trn dng lnh tng ph bin trong cc ng dng my tnh ln
v cc ng dng my tnh c nhn trn DOS trc y. Nhng phong cch tng tc ny vn
c s dng trong mt s ng dng hin nay.
3.4. Mt s tnh nng c bit
79
ng nhp u yu cu tn ngi dng v mt khu. Mi ngi dng c cp mt quyn
hn s dng mt s chc nng nht nh. Ngi dng c quyn cao nht thng l ngi
qun tr h thng.
Tr gip
- Tooltip: xut hin khi ngi dng a chut vo v tr biu tng (hoc i tng) trn
mn hnh. Tooltip cha mt on m t ngn gn v chc nng th hin bi i tng tng
ng.
- Help Wizard: hng dn ngi s dng thng qua mt qu trnh phc tp bng cch a
ra mt chui cc hp i thoi yu cu ngi dng phi a ra u v v tr v phn hi ca
h thng.
- Tc t (Agents): l cc i tng phn mm c th hot ng trn nhiu ng dng phn
mm v thm ch l trn cc mng. V d nh tc t tr gip ca Microsoft (c th hiu l tr
l) cung cp mt tr l chung trong cc ng dng Office. N cho php ngi dng t cu
hi bng mt on ngn ng t nhin. on ngn ng s c thng dch bi tc t a ra
p ng ph hp. Sau , ngi dng c th la chn mt trong cc p ng chn ra ch
mc tr gip chi tit hn na.
3.5. Cch thc thit k giao din ngi dng
- Cng c: cc ngn ng lp trnh.
- Quy trnh thit k:
+ Bc 1: Lp s phn cp giao tip ngi dng hoc s dng lc bin i
trng thi
+ Bc 2: Lp bn mu i thoi v giao din ngi dng
+ Bc 3: Tham kho v tip thu kin phn hi ca ngi dng. Nu cn thit
quay tr li bc 1 v bc 2.
CU HI CUI CHNG
1. Trnh by k thut thit k giao din ngi dng.
2. Trnh by cch thc thit k giao din ngi dng.
80
81
82
- Kim tra mng, c s d liu, phn mm c mua v, phn mm mi xy dng v
phn mm c m bo rng chng u c th hat ng cng nhau.
- Phn b nhim v:
+ Ngi phn tch h thng: Pht trin d liu kim th cho h thng.
+ Ngi xy dng h thng (lp trnh vin ng dng, lp trnh vin c s d liu v
chuyn vin mng): Gii quyt cc vn xut hin trong qu trnh kim th.
+ Ngi s hu v ngi s dng h thng, kim chng xem h thng hot ng c
chnh xc hay khng.
- Kt qu thu c c th l vic phi quay tr li giai on xy dng sa i h thng
- Lp li ti khi vic kim th h thng thnh cng
2.2. Lp k hoch chuyn i
- Ngi phn tch h thng s xy dng mt k hoch chuyn i chi tit t h thng c
sang h thng mi, trong xc ng r:
+ Cch thc ci t c s d liu
+ Cch thc o to ngi dng
+ Cc ti liu cn xy dng
+ Chin lc chuyn i
- Phn b nhim v:
+ Ngi phn tch h thng/ngi phn tch d n: Pht trin k hoch chuyn i chi
tit
+ Ch h thng: ph chun k hoch v thi gian biu
2.3. Ci t c s d liu
- Np c s d liu mi t d liu sn c t h thng c
+ Thng thng l phi ti cu trc d liu khi np vo
+ Phi m bo rng d liu c chuyn i mt cch chnh xc
- Phn b nhim v:
+ Lp trnh vin ng dng: Vit (hoc s dng) cc chng trnh c bit trch rt
d liu t cc c s d liu sn c v np vo c s d liu mi
o Ngi phn tch v ngi thit k h thng, tnh ton kch thc c s d liu v c lng
thi gian ci t
2.4. Hun luyn ngi dng
- o to v cung cp ti liu cho ngi s dng
- Phn b nhim v:
+ Ngi phn tch h thng: Lp k hoch o to, theo di vic o to, vit ti liu
v tr gip ngi dng trong thi gian hc.
+ Ngi s hu h thng: Ph duyt thi gian hon thin vic o to
83
+ Ngi s dng h thng, tham d kha o to v tip nhn h thng
2.5. Chuyn i sang h thng mi
- H thng c bn giao t ngi pht trin ti cho ngi dng cui
- Phn b nhim v:
+ Ngi phn tch h thng/Ngi qun l d n: Thc hin k hoch chuyn i,
iu chnh li pht sinh, nhn phn hi ca ngi dng.
+ Ngi s hu h thng/ngi s dng h thng: s dng v cung cp kin phn
hi.
CU HI CUI CHNG
1. Trnh by qu trnh xy dng h thng.
2. Trnh by cc cch thc kim th h thng.
3. Trnh by qu trnh trin khai h thng.
84
85
Khng phi phn no ca chng trnh cng hng. Do , trc khi thc hin bt c thay
i no i vi chng trnh th cn kim th chng trnh phn nh ranh gii gia phn
chng trnh c li cn sa vi phn chng trnh c th xem xt mun hn.
2.3. Nghin cu v bt li chng trnh
Tri thc v chng trnh th c c t m ngun. c th hiu c chng trnh th
cn khng t thi gian. Hot ng ny c th b chm tr do mt s hn ch c th c sau:
- Cu trc chng trnh ti
- Lgc khng c cu trc
- Nhng hot ng bo tr khng tt trc (chng hn nh vic sa i nhanh chng
v phn m rng c thit k ti)
- M cht (l nhng cu lnh khng th thc hin c)
- Ti liu khng tt hoc khng y
2.4. Kim th chng trnh
Mt phin bn c ca chng trnh phi c kim th trc khi c a vo vn
hnh. Di y l nhng bc kim th cn thit hoc ty chn:
- Kim th b phn (Unit testing) cn thit m bo rng mt chng trnh c lp
c sa li m khng gy nh hng ngoi d on ti chng trnh.
- Kim th h thng (System testing) cn thit m bo rng ton b ng dng (trong
chng trnh c sa cha v kim th l mt phn) vn hot ng tt trn phm vi
ton h thng.
- Kim th hi quy (Regression testing) ngoi suy nh hng ca cc thay i ti hiu
sut h thng bng cch phn tch hiu sut trc v sau khi thay i.
- Kim sot phin bn (Version control) l qu trnh theo di nhng thay i c i vi
chng trnh lm thun tin vic tm hiu chng trnh v sau.
3. Phc hi h thng
S c h thng l iu khng th trnh khi. Ngi phn tch h thng thng sa li h
thng hoc hat ng nh mt cu ni gia ngi s dng v ngi c trch nhim sa li.
Cc hot ng phc hi h thng c th tm tt nh sau:
- Trong nhiu trng hp, ngi phn tch h thng c th ngi ti my tnh ca ngi
dng phc hi h thng. H c th cn phi cung cp cc ch dn hiu chnh cho ngi
dng trnh lp li s c.
- Trong mt s trng hp, ngi phn tch phi lin h vi nhn lc vn hnh h thng
sa li. iu ny thng cn thit khi h thng c s dng my ch. Thng th ngi
qun tr mng hoc qun tr vin c s d liu hay ngi qun tr web s xem xt cc vn
ca my ch.
86
- Trong mt s trng hp, ngi phn tch c th cn phi nh ngi qun tr d liu
phc hi cc tp d liu hoc c s d liu mt hoc b hng. Khi phc hi d liu nghip
v th khng ch cn khi phc c s d liu.
+ Bt c giao dch no xut hin trong khong thi gian k t ln sao lu cui cng
ti lc phc hi d liu u phi c x l li.
+ Nu s c xy ra trong khi din ra mt giao dch v giao dch c hon
thnh mt phn th bt c vic cp nht giao dch no din ra trc s c u phi c hy
b trc khi x l li ton b giao dch.
- Trong mt s trng hp, ngi phn tch c th phi nh ngi qun tr mng sa mt
li trn mng cc b hay mng din rng.
- Trong mt s trng hp, ngi phn tch c th phi nh chuyn vin k thut gii
quyt cc vn ny sinh v phn cng.
- Trong mt s trng hp, ngi phn tch s pht hin c li phn mm c th gy ra
s c. H s c gng c lp li nhanh chng n khng th gy ra s c khc. Tip theo l
vic x l li.
4. H tr k thut
Mt hot ng thng xuyn khc trong giai on h tr h thng l h tr k thut.
Cho d ngi dng c c o to tt nh th no hay cc ti liu c vit k th no th
ngi dng vn cn c s tr gip. Ngi phn tch h thng thng sn sng i yu cu
ca ngi dng. Nhng cng vic thng phi lm l:
- u n theo di vic s dng h thng
- Theo di kt qu thm d mc hi lng ca ngi dng v gp g h
- Thay i th tc nghip v cho ph hp vi hot ng ca h thng phn mm
- Cung cp thm cc hot ng o to ngi dng
- Lu li cc yu cu v tng v vic nng cp h thng
5. Nng cp h thng
Hu ht cc hot ng nng cp h thng u xut pht t vic p ng cc s kin sau:
- Cc vn v nghip v mi pht sinh: mt vn nghip v mi ny sinh khin cho
mt phn ca h thng hin ti tr nn khng s dng c hoc khng hiu qu.
- Cc yu cu nghip v mi xut hin: mt yu cu nghip v mi (v d loi bo co
hay giao dch hoc chnh sch mi) cn c duy tr gi tr s dng ca h thng hin ti.
- Cc yu cu cng ngh mi xut hin: mt quyt nh v vic s dng mt cng ngh
mi (bao gm c vic nng cp phn cng v phn mm) trong h thng hin c cn c
thc hin.
- Cc yu cu thit k mi: mt phn t h thng hin c cn thit k li khng.
5.1. Phn tch yu cu nng cp
87
Bc ny nhm xc nh cc hot ng cn thc hin p ng yu cu nng cp ca h
thng. Nhim v u tin l phn tch mt yu cu trong mi tng quan vi cc yu cu
thay i ni bt khc xc inh th t u tin.
Nu cn phi thay i ngay lp tc th yu cu c chn cn phi c nh hng gii
php ty theo loi thay i cn thc hin:
- Cc vn nghip v mi cn c hng ti phin bn thu nh ca giai on phn tch
vn . T , vic nng cp s c nh hng thng qua cc phin bn thu nh tng ng
ca cc giai on phn tch yu cu, phn tch quyt nh, thit k, xy dng v trin khai.
- Cc yu cu k thut mi cn c hng ti giai on phn tch quyt nh trc khi
din ra giai on thit k, xy dng v trin khai. Vic phn tch quyt nh s xc nh xem
liu cng ngh c xut c kh thi trong h thng mi hay khng. iu ny c bit quan
trng bi vic thay i cng ngh c th tn km v phc tp.
- Cc yu cu thit k mi phi c hng ti giai on thit k, xy dng v trin khai.
5.2. Thc hin sa cha nhanh
Mt s kiu nng cp h thng c th c thc hin nhanh chng bng cch vit nhng
chng trnh n gin mi hoc thuc hin cc thay i n gin i vi cc chng trnh
ang c. Cc chng trnh v thay i n gin c th c thc hin m khng cn phi ti
cu trc d liu (tc l thay i cu trc c s d liu), khng phi cp nht d liu hay nhp
d liu mi. Ni mt cch khc, cc chng trnh sinh ra cc bo cc v u ra mi.
5.3. Phc hi h thng vt l hin c
i khi xy ra vic h thng c nng cp nhng ti liu v n li khng c cp nht.
V c trng hp cc h thng c pht trin khng theo quy trnh nghim ngt no. Khi
, ngi phn tch c th c yu cu phc hi cu trc vt l hin c ca mt h thng
lm c s cho vic nng cp h thng v sau.
88
89
MT S THI MU
90
thi s:
K duyt :
----------------------------***HT***---------------------------Lu :
- Sinh vin khng c ghi chp vo thi, lm rch hoc hng thi;
- Np km theo bi lm sau khi ht gi.
91
thi s:
K duyt :
----------------------------***HT***---------------------------Lu :
- Sinh vin khng c ghi chp vo thi, lm rch hoc hng thi;
- Np km theo bi lm sau khi ht gi.
92
thi s:
K duyt :
----------------------------***HT***---------------------------Lu :
- Sinh vin khng c ghi chp vo thi, lm rch hoc hng thi;
- Np km theo bi lm sau khi ht gi.
93
thi s:
K duyt :
94
thi s:
K duyt :
95
PH LC 01
(Ban hnh km theo thi mn PTTKHT nm hc 2010-2011 cho kha 49)
BI TON QUN L TRUNG TM DCH V TH THAO LCH TRAY
96
B2. Cn c tnh hnh thc t xc nh cho php khu vc hot ng hay
khng hot ng;
B3. Thit lp gi s dng dch v tnh theo gi cho khu vc;
B4. Trnh lnh o trung tm xin xc nhn;
B5. Thng bo cng khai thng tin cho khch hng.
3. Theo di khch hng ra vo trung tm
Khch ra vo trung tm hoc cc khu tp luyn: Phng tp th thao, b bi, phng
dch v u phi tin hnh qut th hi vin xc nh thi gian vo s dng
dch v ti khu vc .
B1. a th vo my c th khi ra/vo mt khu vc;
B2. My t ng ghi nhn thi gian ca khch da trn thng tin trn th hi
vin;
B3. Khch nhn li th t my c th.
4. Bn sn phm/hng ha phc v khch
Trong khu hot ng ca mnh, trung tm c mt s ca hng phc v bn cc
ung, thc n, trang thit b th thao Khi khch hng c nhu cu s dng dch v
cc ca hng ny, nhn vin tc nghip theo cc bc sau:
B1. Cung cp y cc sn phm / hng ha m khch hng yu cu trong kh
nng cho php (cc sn phm/hng ha c qun l c th gm cc thng tin tn sn
phm/hng ha, gi bn, khuyn mi nu c).
B2. Lp ha n tnh chi ph cho khch hng theo Mu 4.
B3. Yu cu khch hng qut th hi vin vo my bn hng thanh ton cho
ha n va in.
B4. Cm n v tm bit khch hng.
5. Tng hp tnh hnh s dng dch v trong ngy
nm bt tnh hnh s dng dch v trong ngy, cui mi ngy lnh o trung
tm tin hnh lp cc bo co theo Mu 5 lu tr.
6. Pht hnh ha n thu ph dch v tng hp
Cui thng nhn vin trung tm s tin hnh gi ha n thu ph dch v theo cc
bc sau:
B1. Nhn vin nghip v tng hp chi tit dch v s dng trong thng theo
Mu 6.
B2. Lp v chuyn pht ha n n cho khch hng theo email & a ch
ng k.
B3. Ch khch hng chuyn khon chi ph
B4. Theo di & nh du nhng khch hng chuyn tr chi ph
97
7. Thc hin theo di vi phm v hy t cch hi vin
Nhn vin trung tm c trch nhim thng xuyn theo di v lu li cc vi phm
ca khch hng tin hnh x l theo cc bc:
B1. Thu thp v ghi nhn chng c vi phm ca khch hng (ngy vi phm, ni
dung vi phm, mc vi phm c tnh bng im t 1 n 10, tin pht = mc *
n gi pht).
Cc vi phm c quy nh trc trong ni quy ca trung tm (bao gm tn vi
phm, n gi pht)
B2. Tm nh ch hot ng ca th hi vin trong 15 ngy nu tng mc vi
phm ln qu 20.
B3. Thng bo n khch hng cc li vi phm v yu cu n thanh ton cc
li vi phm.
B4. Sau 15 ngy nu khch hng khng khc phc vi phm th dng hn t cch
hi vin
B5. i vi cc vi phm nghim trng m khch hng khng khc phc th lp h
s chuyn cho n v php lut c thm quyn.
III. Cc mu vn bn.
1. Mu 1: Phiu ng k hi vin
Trung tm th thao LCH TRAY
PHIU NG K HI VIN
Phn khch ghi thng tin
nh 4x6
1. H v tn: 2. Gii tnh: Nam N
3. Ngy sinh: .. 4. CMND: ..
5. Dn tc:... 6. Tn gio:.
7. a ch thng tr:
8. in thoi:... 9. Email:..
10. Thi gian tp luyn mong mun: Sng Chiu Ti
Ph duyt
Ngi tip nhn
Phn trung tm ghi thng tin:
11. M s th c cp:
12. Ngy ht hn:..
Ngi ng k
98
2. Mu 2: Th hi vin
Trung tm th thao LCH TRAY
TH HI VIN
nh 4x6
H v tn:
Ngy sinh:
Cp ngy: Ht hn:.
M S:...
|||
Tn khu vc
Stt
VN
1.
Phng tp th hnh N1 n N7
30.000
2.
Phng tp th dc thm m M1 n M3
25.000
3.
B bi
15.000
4.
Sn Tennis T1 n T6
25.000
5.
Sn Tennis VIP V1 n V3
50.000
6.
Sn bng trong nh B1 n B4
30.000
7.
30.000
Kem Merino
2 Lavie
Tng cng:
Ngy: 10/01/2010
S lng
n gi
7.000
2.500
Thnh tin
14.000
2.500
16.500
825
17.325
99
Khu vc
Sng
S ngi ti a
B bi
Chiu
50
Ti
100
Sng
25
Chiu
35
Ti
55
26
Ngi lp
4. Loi tin: VN
Tncn
dch
v /ton:
mt .
Ngy
5. Tng s tin
thanh
Stt
M t
hng
Chi ph
1.
B bi
10/01/2010
1 gi [7h30-8h30]
15.000
2.
Phng tp th hnh
10/01/2010
0.5
15.000
5h0]
gi
[4h30-
100
3.
Kem Merino
10/01/2010
1 chic
7.000
4.
Nc Lavie
10/01/2010
1 chai
2.500
5.
Giy tp th thao
10/01/2010
1 i
11/01/2010
1 gi [8h30-9h30]
30.000
11/01/2010
[9h30-
15.000
TNG CNG
434.500
350.000
Nike
6.
7.
B bi
gi
10h30]
8.
9.