Di Turia 264

dituria islame
NUMER 264 | VITI 26 | KORRIK 2012 | RAMAZAN 1433 | REVIST MUJORE, FETARE, SHKENCORE E KULTURORE | MIMI 1
RAMAZANI dhe AgjRIMI

www.dituriaislame.net
O ju q besuat, agjrimi u sht br obligim sikurse q ishte obligim edhe i atyre q ishin para jush, kshtu q t bheni t devotshm.
(El Bekare, 183)
PEJgAMBERI A.S. KA THN: Agjrimi dhe Kurani do t ndrmjetsojn pr besimtarin ditn e ringjalljes. Agjrimi do t thot: O Zot! Un agjruesin e pengova ditn nga t ngrnt, t pirt dhe nevojat e tjera t natyrshme. Pranoma ndrmjetsimin pr faljen e tij. Edhe Kurani do t thot: O Zot! Un lexuesin e pengova natn nga gjumi dhe pushimi. M mundso t ndrmjetsoj pr faljen e tij. (Pas pranimit t ktyre lutjeve, t agjrimit dhe Kuranit), do t pranohet ndrmjetsimi i tyre n favor t besimtarit. do pun e birit t Ademit i prket atij, prve agjrimit. Ai sht Imi dhe pr t shprblej Un. Agjruesi ka dy gzime: gzimin gjat iftarit dhe gzimin gjat takimit me Allahun n Ditn e Ringjalljes. Tri dua nuk refuzohen: Lutja e prindit pr fmijn, lutja e agjruesit dhe lutja e mysafirit. Pr do gj jepet zekati. Zekati i trupit sht agjrimi, kurse agjrimi sht gjysma e durimit. Kush ngrihet (lutet) Natn e Kadrit, me bindje e knaqsi, i falen mkatet e bra.
dituria islame
Prmbajtja 264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012
Komentimi i sures Er-Rrahman (3) f9 saBri BaJGora Agjrimi ndrmjet shpirtrores dhe fizikes f14 nExHat iBraHiMi Ramazani muaji i devotshmris f17 aJni sinani Virtytet e agjruesve f19 VEDat sHaBani Ramazani, virtytet, vlera dhe rndsia e tij f22 Mr. fitiM GasHi Ramazani, simbol i ndryshimit t individit dhe shoqris f25 fEJsal spaHiu T smurt dhe dispozitat q kan t bjn me ta gjat agjrimit f28 Driton arifi
Si filloi frymzimi hyjnor - drgata (3) f30 Dr. sci. Musa Vila Sadakatul-Fitri f33 Dr. Jusuf El-KarDaVi Mudaraba f36 Dr. islaM Hasani Zekati pr fabrika, apartamente, ferma dhe t ngjashme f39 MALAJZIA f42 Mr. saMir B. aHMEti Antarsimi i Kosovs n Organizatn pr Bashkpunim Islamik f45 Mr. QEMal Morina Inserte Ramazani tek Shqiptart f47 rEfiK GErBEsHi
Reportazh nga Arabia Saudite f51

Me ftes zyrtare nga Ministria e shtjeve dhe Vakfeve Fetare nga Mbretria e Arabis Saudite, nj delegacion prej 13 vetash nga Kryesia e Bashksis Islame t Kosovs (BIK), udhhequr nga Myftiu i Republiks s Kosovs - Mr. Naim ef.Trnava, qndruan pr vizit dyjavore n Mek, Medin dhe Riad.
dituria islame / revist mujore, fetare, shkencore e kulturore / Boton: kryesia e Bashksis islame t kosovs, Prishtin. Kryeredaktor: Mr. Rexhep Suma / Redaksia: Driton Arifi, Mr.Ejup Haziri, Fitim Flugaj, Mr.Imer Hajdini, Dr. Islam Hasani, Kasim Grguri, Muhamed Mavraj dhe Sedat Islami. Gazetar n redaksi: Ramadan Shkodra / Lektor: Isa Bajinca / Korrektor: Skender Rashiti / Redaktor artistik, teknik dhe operator kompjuterik: Edib Ali Agagjyshi. Adresa: Dituria Islame, rr. Bajram Kelmendi nr. 84, 10000 Prishtin / Tel&Fax: 038 224 024 / email: dituriaislame@hotmail.com / dituriaislame@yahoo.com www. dituriaislame.net /Parapagimi: Evrop 25 / Amerik 40 USA$ / Shtypi: Shtypshkronja Iliri, Prishtin / Dorshkrimet dhe fotot nuk kthehen!
264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012 Editoriali
Ramazani, muaj i mirsive dhe sukseseve

M 20 korrik sipas takvimit sht dita e par e Muajit t Ramazanit. Ndodhemi para nj sezoni q ofron dhe garanton shum t mira (hajrate) ... Dhe prgatituni me furnizim (pr rrug), e furnizimi m i mir sht devotshmria, e ju t zott e mendjes keni dron Time (El Bekare, 197) Ky sht edhe sezoni m i madh i t gjitha mirsive, muaji mubarek, muaji i Ramazanit, t cilin e specifikoi i madhi Allah me zbritjen e Kuranit, m i madhi libr t cilin askush nuk mund ta devijoj as ta shtrembroj. Kushtetut e prjetshme e udhzimit t krijesave, ligji i qiellit pr udhzimin e toks. (Ato dit t numruara jan) Muaji i Ramadanit q n te (filloi t) shpallet Kurani, q sht udhrrfyes pr njerz dhe sqaruesi i rrugs s drejt dhe dallues (i t vrtets nga gnjeshtra). E kush e prjeton prej jush kt muaj, le t agjroj, ndrsa kush sht i smur ose n udhtim, le t agjroj aq dit nga ditt e mvonshme. Allahu me kt dshiron lehtsim pr ju, e nuk dshiron vshtrsim pr ju (t agjroni ditt e lshuara m von). Q t plotsoni numrin, t madhroni Allahun pr at se u udhzoi dhe q t falnderoni. (El Bekare, 185).Kjo dhunti i sht dhn ymetit t Resulullahit a.s., nj muaj pr do vit, ky mysafir i respektuar. Myslimant e respektojn dhe nderojn dhe fitojn knaqsin e Allahut xh.sh. . Por ka edhe nga ata q nga ky muaj mban kujtimet dhe gjurmt m t kqija. Ruana Zot nga kjo kategori njerzish. Prgzime pr ata q Ramazani i bn shefat. Prgzime pr at q Kurani i bhet dshmitar.Agjrimi dhe Kurani ndrmjetsojn pr robin nesr n Ditn e Gjykimit. N ditn e gjykimit vjen agjrimi dhe Kurani. Agjrimi thot:O Zot, kt njeri e kam penguar nga ushqimi dhe epshet, prandaj m prano mua ndrmjetsues pr t; Kurani thot: Un e kam penguar prej gjumit t nats, prandaj m prano mua ndrmjetsues pr t.. (Ahmedi). Kjo bot ka tregtart e vet, por edhe Ahireti ka tregtart e saj. Tregtart e Dynjas sezonin e fitimit e prcjellin me precizitetin m t plot. Njashtu sht edhe me tregtart e Ahiretit q n kt muaj shtojn ibadetet, duat, mirsit, lutjet. Por fitimi i tregtarve t Ahiretit aspak nuk sht i njjt me ata t dynjas. Tregtart e Ahiretit fitojn faljen e Zotit t tyre, xhenetin nn t cilat rrjedhin lumenj. Tregtart e ahiretit jan mu ashtu si i ka cilsuar Allahu xh, sh. Ata jan njerz q nuk i pengon as tregtia e largt e as shitblerja n vend pr ta prmendur Allahun, pr ta falur namazin dhe pr ta dhn zeqatin, ata i friksohen nj dite kur do t tronditen zemrat dhe shikimet (En-Nur, 37). N kt muaj shanset pr t shtuar t mirat jan para tyre. Transmeton Ebu Hurejre se Resullullahi a.s., ka thn: Kur t filloj ramazani, portat e xhenetit hapen, portat e xhehenemit mbyllen dhe shejtant ndryhen.(Buhariu dhe Muslimi).Kto jan dshmi dhe fakte q mundsit pr t br mir jan t panumrta, kurse pr t vepruar keq jan t pakta. Ruaje vetveten tnde, gjuhn, vesht, syt, duart , ruaj gjymtyrt tjera dhe mos prek haram dhe mos vepro haram. Mundohu t pastrohesh (nga mkatet) n kt muaj se sht rasti pr kt. Mjer pr ata q e arrijn kt muaj dhe nuk arrijn t bjn dallimin mes ktij muaji dhe muajve t tjer. Mjer pr ata q privohen nga kjo mirsi. Allahu na e ka dhn kt mundsi n kt muaj. N qenien njerzore ka dobsi, ai sht krijuar nga balta e argjila, t zi e t prishur (me er t keqe) t formuar- t trajtuar-mesun. E ktu sht sekreti i fjals s Tij .. dhe ti jap atij shpirtin q sht krijes Imja..(El Hixhr, 29). Pra, n brendsi t njeriut forca shpirtrore dhe ajo materiale vazhdimisht jan n luft me njra tjetrn. Poashtu n kt muaj kan ndodhur ngjarje t cilat kan ndryshuar pozitivisht rrjedhn e historis njerzore. Kemi betejn e Bedrit n t ciln triumfoi fjala e Allahut xh.sh., kundrejt mushrikve. Kemi natn e Kadrit, ku ebu Hurejre transmeton se Muhamedi a.s. ka thn: Kush ngrihet (lutet) Natn e Kadrit, me bindje e knaqsi, i falen mkatet e bra. (Buhariu dhe Muslimi). Poashtu Muhamedi a.s. n nj hadith tjetr thot: Kjo nat ka vler m shum se nj mij muaj e atij q i ndalohet, i sht ndaluar gjith mirsia. T mirn e tij e refuzon vetm i mallkuari. (Ibn Maxhe) Shpresojm dhe kemi bindjen n t madhin Zot q t na e pranoj agjrimin dhe lutjet tona. Allahu na ndihmoft q t kemi agjrim t leht. T agjrojm Ramazanin me bindje dhe knaqsi, q t na falen mkatet e bra. T lutemi pr paqe e mirsi n familjet tona, pr vendin ton, mirqenien dhe paqe n globin toksor. Mr. Rexhep Suma
Reportazh 264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012
Reportazh nga Arabia Saudite

Myftiu Trnava vizitoi Rektorin e Universitetit Islamik t Medins Me ftes zyrtare nga Ministria e shtjeve dhe Vakfeve Fetare nga Mbretria e Arabis Saudite, nj delegacion prej 13 vetash nga kryesia e Bashksis islame t kosovs (Bik), udhhequr nga Myftiu i Republiks s Kosovs - Mr. Naim ef.Trnava, qndruan pr vizit dyjavore n Mek, Medin dhe Riad. N Medin Myftiu Trnava pati nj takim me Rektorin e universitetit t medins dr. muhamed el Ukle, i cili mysafirve nga Kosova u bri nj mikpritje bujare n ambientet e Universitetit dhe, pr nder t tyre, shtroi drek dhe dark. Myftiu u interesua pr gjendjen dhe suksesin e studentve kosovar q studiojn aty. Rektori el ukle premtoi se n t ardhmen do t shtohet numri i studentve kosovar. n kt takim u inicua projekti pr arritjen e nj marrveshjeje - memorandum mirkuptimi n mes universitetit islamik Xhamiatul Islamije t medins dhe kryesis s Bashksis islame t Kosovs. Kjo marrveshje prfshin shkmbimin e prvojave n mes Bashksis Islame t Kosovs fakultetit t studimeve islame (fsi) t Prishtins, dhe universitetit islamik, Xhamiatul Islamije t Medins, pr shkmbim prvojash, organizim t seminareve, konferencave shkencore etj.. Ky projekt, sipas Rektorit El Ukle, do t realizohet shum shpejt. Pr kt shtje u bisedua po ashtu edhe me prorektorin - Dr. Abdurrahman Kadah, i cili ishte i ngarkuar me kt shtje ku edhe u hartua projekti i marrveshjes pr memorandum bashkpunimi n mes BIK-s dhe Universitetit t Medins, q pritet t finalizohet shum shpejt.
264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012 Reportazh
M pas delegacioni vizitoi fushbetejn e lufts s Bedrit, ku kishte ndodhur ballafaqimi i par n mes besimtarve dhe mushrikve dhe ishte arritur nj fitore e pastr islame. Edhe pse t gjith antart e delegacionit kishin vizituar m par kt vend, emocionet q u krijuan gjat vizits si grup, ln mbresa t veanta, t gjata dhe t paharruara tek secili. Myftiu Trnava, nga ana e tij, gjat ksaj vizite nuk prtonte fare t sillte t dhna pr ndodhi e
ngjarje, dhe storie duke e sqaruar e detajizuar ngjarjet q u kan ndodhur myslimanve n kt betej historike. Delegacioni vizitoi po ashtu edhe kodrn e uhudit. Po at dit, me krkes t studentve t Medins, delegacioni, edhe pse kishte nj axhend tepr t ngjeshur, pranoi ftesn e studentve pr nj takim, ku t diskutohej pr kushtet dhe brengat e tyre. Ai qe nj takim shum frytdhns, edhe pse nuk ishin t pranishm as gjysma e studentve, sepse ato dit mbaheshin provimet e fundvitit. Megjithat, studentt bn nj pritje vllazrore dhe shfaqn respekt t veant pr kt vizit. Delegacioni i Kryesis s Bashksis Islame kreu Umren Delegacioni i Kryesis s Bashksis Islame bri nj Umre. Para se t msyjn Mekn, besimtart para vetes kan gjithmon Fjalt e Allahut dhe Pejgamberit a.s., q flasin pr peshn dhe vlern e umres. lidhur me kt, Resulullahu a.s. n nj hadith thot: Nga njra umre n tjetrn falen gjynahet e vogla.(Buhariu dhe Muslimi). Blerja e ihramave dhe nisja pr umre ishte kulmi i tr udhtimit. Pastrimi dhe veshja e petkut t ihramit, telbija, tekbiret , duat, leximi i Kuranit, - t gjitha kto e karakterizojn qndrimin n ihram. Pas namazit t ikindis, q e falm n xhamin e Resulullahit, u nism pr Mek, e cila nga Medina sht afro 416 km. Kur arritm n Mek, shkuam n Qabe... Mijra mysliman, duke br tavafin, kalonin dhe lviznin sikur valt e detit, duke u lutur
Reportazh 264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012
dhe duke krkuar falje nga Allahu, mirqenie e paqe pr njerzimin dhe familjet e vendet e tyre. ndonse ishte mesnat kur hym n tavaf, Qabeja ishte e strmbushur. T qet, t nnshtruar, n meditime t thella, bm tavafin, pr t falur dy rekate tek mekami Ibrahim. Po ashtu shtat ecje prej kodrs Safa drejt Merves dhe anasjelltas, nj detyrim ky q na priste. Gjat sajit kujtonim patjetr Fjalt e Allahut: Safa dhe Merve jan nga shenjat (pr adhurim) e Allahut, e kush e msyn shtpin pr haxh (Qaben pr haxh) ose pr umre (vizit jasht kohs s haxhit), nuk sht mkat pr te ti vizitoj ato t dyja (t ec n ato dy vende). E kush bn ndonj t mir nga vullneti (joobliguese), ska dyshim se Allahu sht shprblyes i gjithdijshm. (El Bekare,158). E Lusim Allahun q ta ket pranuar ibadetin dhe umren ton. Gjat ditve n vijim, i gjith delegacioni zhvilluam disa vizita dhe, prve t tjerash, vizituam mesharil haramin (Mina, Muzdelife dhe Arefat). Kto vende t kujtojn sezonin e Haxhit, t mbushura prplot me haxhinj nga t katr ant e bots, t veshur me petkun e ihramit. Sigurisht q ajo bukuria mahnitse sikur u mungonte atyre vendeve n kt sezon. Megjithkt, gjithnj sht knaqsi ti vizitosh ato vende, qoft edhe ashtu t zbrazura, dhe t ndalosh n secilin prej tyre e t shohsh nga afr investimet q jan duke br autoritetet saudite pr rehatin dhe komoditetin e haxhinjve.
Myftiu Trnava pritet nga zv/Ministri i shtjeve t Fes i Arabis Saudite, Abdul Aziz Al- Amar Myftiu i Republiks s Kosovs Mr.Naim ef.Trnava, me bashkpuntort, u prit n vizit zyrtare nga zv/Ministri i shtjeve t Fes i Arabis Saudite, Abdul Aziz Al-Amar, i cili i shprehu mirnjohje dhe falnderim pr punn madhore q sht duke br Myftiu n shrbim t Islamit dhe Kosovs. Myftiu, nga ana e tij, falnderoi autoritetet saudite q kan ofruar ndihm pr Kosovn n kohn kur m s shumti kishte nevoj pr dorn e ndihms dhe sidomos gjat kohs s lufts n Kosov, por edhe n periudhn e emergjencs ndihma t shumta pr popullatn e kosovs. ai theksoi edhe marrdhniet e shklqyera dhe bashkpunimin shum t ngusht n mes BIKs dhe Ministris s shtjeve Fetare t Arabis Saudite dhe premtoi se ky bashkpunim do t thellohet e zgjerohet: Ne kemi dorzuar nj Projekt n Ministrin Tuaj pr t ndihmuar n ngritjen e disa xhamive dhe vakfeve, q do t ndrtoj BIK, sigurisht n bashkpunim me ju dhe besoj se kjo krkes tashm sht aprovuar dhe inshalla, t fillojm sa m shpejt ndrtimin e 17 xhamive t reja n Kosov, - i tha Myftiu Trnava zv/ Ministrit, Abdul Aziz Al- Amar. Nga ana e tij Zv/Ministri Al-Amar tha se vendi i tij ndjek me vmendje zhvillimet n Kosov dhe pr Kosovn. Ne si shtet jemi t prkushtuar q t ndihmojm e prkrahim Kosovn n forumet dhe organizmat ndrkombtar tha Zvendsministri saudit. Ndrkaq, pr bashkpunimin me Bashksin Islame t kosovs dhe shtetin e kosovs, ai tha se do t
264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012 Reportazh
shohin rrugt m t mira pr t bashkpunuar dhe pr t investuar n krijimin e vakfeve t reja, pa ln anash fushat e tjera.. Po ashtu Myftiu Trnava pati nj takim me Dr Salih Husejn el Aid, Sekretar i prgjithshm i Kshillit t Lart pr shtje fetare. Gjat ktij takimi Dr. Salih Husejn el Aid, i konfirmoi Myftiut Trnava se projektet pr ndrtim t xhamive dhe vakfeve u jan ofruar q nga viti 2008 jan aprovuar. Ai poashtu ka falnderuar Myftiun Trnava edhe pr mnyrn dhe formn e kompletimit t dokumentacionit q sht krkuar nga ky institucion. Ai ka shtuar se vendi i tij ndjek me vmendje zhvillimet n kosov dhe pr kosovn. Poashtu n kt vazhd Myftiu Trnava pati edhe nj takim ku morrin pjes shum personalitete me ndikim n politikn e ktij shteti. Myftiu Trnava n kt takim mbajti fjaln kryesore, kur paraqiti historikun, organizimin, arritjet dhe sfidat e BIKs dhe t institucioneve t saj. Ne si Bashksi Islame, gjat lufts kemi qen t dmtuar rnd, afro 50% t objekteve tona qen shkatrruar, mirpo pas lufts, fal organizimit t mir t Bik-s, xhematit dhe ndihms s donatorve nga vendet arabe, prej t cilave prin Mbretria e Arabis Saudite, kemi arritur q ti sanojm dmet e lufts- ka thn, ndr t tjera, Myftiu Trnava. Ai po ashtu ka dhn nj intervist pr Radio Kurani Kerimin, ku prezantoi gjendjen dhe situatn q po kalon kosova si shtet i ri dhe problemet me t cilat po ballafaqohet Kosova dhe sfidat q ka prpara. Myftiu Trnava me bashkpuntort, pati edhe disa takime me personalitete t rndsishme, si me drejtorin e Organizats El Vakf el Islami, Muhamed El Kethiri, pastaj me Dr. Abdulhameed Al- Mazrou, zv/Sekretar i prgjithshm i Zyrs dhe Marrdhnieve Ndrkombtare n organizatnWAMY. Nj takim m t veant pati me Dr. Adil EshShidin, zv/Sekretar i Ligs s Bots Islame, prej t cilit Myftiu Trnava krkoi q t ndikojn n vendet islame t cilat nuk e kan njohur ende pavarsin e Kosovs. N kt takim u bisedua rreth njohjeve dhe zhvillimeve ekonomike e sociale t Kosovs si shtet i ri dhe atij iu krkua t bj trysni m shum tek shtetet islame q nuk e kan njohur pavarsin e Kosovs. Myftiu n vazhdn e takimeve zyrtare pati takim me Ibrahim Abdollah Al- Khuzayem, drejtor ekzekutiv i The Islamic Solidary Found, pastaj nj takim vllazror dhe qndrim n Ambasadn e Republiks s Kosovs, me Ambasadorin Dr. Rexhep Boja, t cilin e uroi pr emrimin e tij Ambasador n Riad. Vizita zyrtare dy javore e delegacionit t Kryesis s Bashksis Islame t Kosovs n Arabin Saudite, ishte e frytshme dhe e suksesshme.
mr. rexhep suma
PJESA FETARE 264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012
Komentimi i sures Er-Rrahman (3)

Sabri Bajgora
Dielli dhe Hna udhtojn sipas nj prcaktimi t sakt. Edhe yjet edhe bimt i bjn prulje (dshirs s Rrahmanit). Ai e ngriti edhe qiellin dhe Ai vuri drejtsin.Q t mos kaloni kufirin n drejtsi. Edhe ju mbani me drejtsi peshojn, e mos lni mangu n peshoj! Ai edhe tokn e bri t shtrir pr krijesat. N t ka pem t llojllojta, ka edhe hurma me shporta t mbshtjella. Edhe drithi me kashtn e tij edhe bimt aromatike (ose ushqyese). E, ciln t mir t Zotit tuaj po e mohoni (ju o njerz dhe ju o xhin)? (Er-Rrahman, 5-13) Koment: 5. Dielli dhe Hna udhtojn sipas nj prcaktimi t sakt. Dielli dhe Hna, jan cekur si mirsia e radhs nga i Gjithmshirshmi, pr njeriun. Dobit q ka njeriu prej ktyre dy trupave qiellor jan t panumrta, dhe q t gjith kta trupa planetar, Allahu i ka nnshtruar q t jen n shrbim njeriut, t krijess q e zgjodhi pr tia besuar mkmbsin n Tok. Me dritn e Diellit vjen dita, ku do gj gjallrohet, bimt, pemt, njerzit dhe do gjalles tjetr, sepse drita e tij i mbush me energji pr jet. Ndrsa me Hnn vjen nata me errsirn e saj dhe i Madhrishmi e ka br natn koh pr gjum, q njeriu t pushoj nga lodhjet e dits, n krkim t rrizkut. Dielli dhe Hna, jan dy prej shenjave t mdha t Allahut n nnqiellin ton. N baz t lvizjeve t tyre ne numrojm kohn, ditt dhe vitet. dielli si qendr e sistemit ton diellor, sht ylli rreth t cilit sillen e lvizin planett e ktij sistemi. Po ashtu edhe hna ka rndsi t veant pr jetn n Tok, sepse nn ndikimin e saj kemi procesin e batics dhe zbatics n dete. N ann tjetr, pozicionet dhe fazat e Hns shrbejn n kalendarin mysliman edhe pr caktimin e festave dhe disa nga adhurimet n islam, si sht fillimi dhe prfundimi i agjrimit, koha e Haxhit etj.. allahu xh.sh. n kuran thot: Ai e bri diellin shndrits, e hnn drit dhe asaj (hns) ia caktoi fazat, q ta dini numrin e viteve dhe llogarin. (Junus, 5) Po ti hedhim nj vshtrim m t thell yjsive t panumrta t Allahut, galaktivave, planetve dhe trupave t tjer qiellor, sigurisht se do t mbetemi t mahnitur nga lvizjet e tyre t prcaktuara paraprakisht nga I Urti dhe fuqiploti. i lartmadhrishmi n kuran, n shum vende ka prmendur Diellin dhe Hnn se si ato lvizin e notojn n Galaktik me lejen dhe vullnetin e Allahut. I Plotfuqishmi thot: Edhe Dielli udhton pr n kufirin e vet (n cakun prfundimtar). Ai sht (udhtim) prcaktim i ngadhnjyesit, t dijshmit. Edhe Hns i kemi caktuar fazat (pozicionet)derisa t kthehet n trajtn e harkut (rrem i hurms s thar). As dielli nuk mund ta arrij hnn, e as nata paraditn po secili noton n nj galaktik. (Jasin, 38-40). 6. Edhe yjet edhe bimt i bjn prulje(dshirs s Rrahmanit) Kjo gjithsi e tra i prulet me nnshtrim Krijuesit t saj: Vetm Allahut i bn sexhde do gjalles q sht n qiej e q sht n tok (EnNahl, 19). Sexhdja nnkupton nnshtrimin, pruljen dhe adhurimin dhe ka dy kuptime: 1) Sexhde adhurimi me dshir, n baz t zgjedhjes dhe vullnetit t lir, n t cilin grup hyjn njerzit dhe exhint, prse Allahu thot: Pra, bini n sexhde pr Allahun dhe adhurojeni!,dhe 2) Sexhde e detyrueshme, n t ciln hyjn engjjt, gjallesat e tjera dhe planett e galaktikat e shumta n kt Univers: Gjithka q ka n qiej e n tok i bn sexhde vetm Allahut me dshir
10
264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012 Tefsir
ose me dhun, (i bjn sexhde) edhe hijet e tyre n mngjes e mbrmje. (Er-Rrad, 15) Po t hyjm n analiz m t thell, do t shohim se sexhdeja prulse ndaj Allahut e yjeve dhe bimve (pemve) nnkupton nnshtrueshmrin e plot n kuptim t kryerjes s misionit t tyre pr ka edhe i ka krijuar Allahu xh.sh.. Lvizja e yjeve dhe planetve nnkupton zbatimin e urdhrit t Allahut q kur i ka krijuar, ashtu sikur edhe bimsia q japin frutat e tyre duke qen n shrbim t njeriut me urdhr t Fuqiplotit, e kryejn n kt mnyr sexhden e tyre nnshtruese. Madhshtia e ktij ajeti, na jep shenj pr nderimin q i sht br qenies njerzore se do gj n kt ekzistenc, prfshir diellin, hnn, yjet dhe bimt jan n shrbim t njeriut, meq ai sht barts i Fjals s Njshmris deri n Ditn e Gjykimit. Allahu xh.sh. thot:Dhe pr ju nnshtroi natn e ditn dhe diellin e hnn. Edhe yjet jan t nnshtruar me urdhrin e Tij. Vrtet, n kto ka argumente pr nj popull q mendon. (En-Nahl, 12), dhe: A nuk e dini ju se Allahu nnshtroi pr t mirn tuaj ka n qiej e ka n tok dhe plotsoi ndaj jush t mirat e Tij t dukshme e t fshehta (Llukman, 20) Rreth fjals En-Nexhm, shumica e mufessirve jan t mendimit se kjo fjal nnkupton bimt q nuk kan trup (krcyell) si gruri, elbi e t ngjashme me to dhe jo yjet e qiellit, ndrsa me fjaln EshShexherunnkuptohen pemt q kan trupa (trungje). (Allahu e di m s miri). 7. Ai e ngriti edhe qiellin dhe vuri drejtsin. Qielli sht hapsira mbi ne dhe prfshin do gj q sht mbi siprfaqen e toks. Fjala sema-qiell, n Kuran ka ardhur me disa kuptime. ndr to me kuptim t reve si n ajetin 48 t sures El-Furkan:dhe Ne lshuam prej qiellit (reve)uj t pastr (shi)..Pastaj ka ardhur edhe n kuptim t shiut n ajetin 11 t sures Nuh Ai ju lshon nga qielli shi me bollk, ndrkoh q n ajetet tjera t Kuranit ka ardhur me kuptimin e saj t vrtet pr qiellin q simbolizon kupn qiellore mbi ne, s bashku me t gjitha galaktikat dhe sistemet diellore q ekzistojn n kt vasion t mrekullueshme. Allahu xh.sh. e ka zbukuruar kt qiell me planett dhe yjet q i ngjasojn kandilave ndriues: Vrtet, Ne kemi stolisur qiellin m t afrt (t Dunjas) me bukurin e yjeve. (Es-Saffat, 6) N kt hapsir qiellore nuk mund t gjesh ndonj zbraztir, por do gj sht e prsosur, sepse sht krijim i t Gjithfuqishmit. Nga ky qiell, pr hir t njeriut, nxen dielli, bie shiu, bora etj, dhe q t gjitha kto i jan nnshtruar atij q t jen n dispozicion t jetess s tij n kt tok. dhe vuri drejtsin Allahu xh.sh. veten e ka cilsuar si t Drejt - El-Adldhe vetm Ai sht n gjendje q t vr drejtsin dhe baraspeshn e do gjje n kt Univers. Fjala drejtsi n kt ajet nnkupton pikrisht drejtsin dhe baraspeshn, n kuptimin e vendosjes s rregullave e ligjeve t prpikta. N baz t ksaj drejtsie, rrjedh edhe jeta e njeriut mbi siprfaqen e toks. Meq Islami erdhi si Shpallja dhe mesazhi i fundit gjithprfshirs hyjnor n Tok, sht e natyrshme q tipari dhe karakteristika e tij kryesor t ishte Drejtsia. Drejtsia, q sht simbol i Islamit, nnkupton nj baraspeshim n punt e vlefshme e t mira, duke vendosur do vler n vendin e saj meritor, me se dshmohet se drejtsia sht barometri i prgjithshm dhe prfundimtar. Mbase madhshtia e drejtsis dhe implikimi i saj n rrjetin e ksaj ekzistence, mbshteten edhe n kt ajet kuranor: Allahu vrtetoi se nuk ka zot tjetr prve Tij, e dshmuan edhe engjjt e dijetart, dhe se Ai sht Zbatues i drejtsis... - (Ali Imran, 18) Drejtsia n Islam nuk nnkupton vetm drejtsin ekonomike, drejtsin e gjykimit ose
Tefsir 264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012
11
drejtsin n ndshkime, ajo i prfshin q t tria kto segmente dhe prgjithsisht kjo drejtsi sht metod e jets, program dhe tipar kryesor i Islamit. Dhe nga cilido knd t vshtrosh Islamin, do t shohsh se drejtsia dhe barazia mbizotrojn ndaj tipareve t tjera. N t ka drejtsi dhe mirkuptim n mes t shpalljeve t mparshme, baraspesh n mes t individit dhe shoqris, baraspesh n mes t dynjas dhe fes, barazi n mes t burrave e grave, barazi dhe drejtsi n mes t varfrve dhe t pasurve, barazi n mes t sunduesve dhe t nnshtruarve, madje mund t thuhet se mbi parimet e ksaj drejtsie jan ngritur qiejt dhe toka, sepse edhe planett e yjsit e panumrta lvizin n kt gjithsi n baz t ksaj urtsie hyjnore, e cila ka vn baraspeshn n do segment t saj. 8. Q t mos kaloni kufirin n drejtsi. Rreth fjals drejtsi n kt ajet (8), mufessirt nuk jan t gjith n ujdi nse nnkupton drejtsin, ashtu si e synonte kt kuptim ajeti paraprak, apo bhet fjal pr peshojn, me t ciln njerzit peshojn gjrat gjat shitblerjes. Sidoqoft mendimi
m i drejt nga i cili kan anuar shumica e dijetarve, sht se edhe n kt ajet fjala mizannnkuptondrejtsin e vrtet q duhet ta stolis karakterin e nj muslimani, sepse i Lartmadhrishmi na porosit q n do gj t ksaj bote t mbajm drejtsi, dhe jetn ton ta orientojm me konceptet e ksaj drejtsie hyjnore. Prndryshe, pa drejtsi, jeta jon humb kuptimin e saj fisnik, sepse n vend t drejtsis do t zr vend pasiguria, rregullimi dhe do gj e shmtuar. Kur n nj shoqri humbin vlerat njerzore, ather ajo shoqri sht e gjykuar n dshtim t plot, hert a von. Si prforcim i ktij konstatimi vjen edhe ajeti 17 i sures Esh-Shura: Allahu sht Ai q e zbriti librin e vrtet dhe drejtsin., si dhe ajeti 25 i sures El-Hadid ajeti 25: Ne i drguam t drguarit Tan me dokumente t qarta dhe Ne zbritm me ata librin dhe drejtsin q ti prmbahen njerzit t s drejts. Madje kuptimi i ktij ajeti t fundit, prputhet plotsisht me at q kan shpjeguar dijetart, sepse Allahu xh.sh. i ka drguar t Drguarit e Vet me libra t shenjt, n t cilt libra prfshihen t gjitha Ligjet pr udhzimin e njerzve dhe lumturin e tyre n t dy bott, dhe krahas Librave ka zbritur edhe drejtsin me an t s cils veprojm gjat jets son. Shihet qart se n kt ajet nuk kemi t bjm me peshojat e njerzve, por me drejtsin absolute hyjnore, e cila ndalon nga e shmtuara, tejkalimi, mizoria dhe mkatimi. Kjo sht drejtsia q thrret n mirqenie, toleranc, baraspeshim dhe mirsjellje n veprime e gjykime. Madje Imam Gazaliu sht shum i prer kur lidhur me kt ajet thot:A ua merr mendja se Mizani-Peshorjae prmendur n kt ajet sht peshorja me an t s cils njerzit peshojn grurin, elbin, arin dhe argjendin? A mos keni iluzione se ktu bhet fjal pr boat e kandarit (peshojs.?! Sa larg realitetit sht ky konstatim dhe sa e shmtuar mund t jet kjo shpifje. Kij frik Allahun dhe mos u thello n sqarime (komentime) t tilla dhe dije sigurt se kjo peshore-mizan sht peshorja e njohjes s drejtsis s Allahut, e njohjes s bots engjllore, e Librave e t Drguarve dhe e Pushtetit absolut t Allahut, q t na bhet e kuptueshme mnyra e drejtsis hyjnore1 9. Edhe ju mbani me drejtsi peshojn, e mos lni mangu n peshoj! Drejtsia absolute q mbretron n do proces t ksaj gjithsie sht drit udhzimi pr t gjitha krijesat, n veanti pr njeriun. Nga kjo drit ndriohen edhe mendjet e njerzve q t punojn sipas ksaj drejtsie. Andaj do vepr e jona duhet t jet n prputhje dhe konform saj. Allahu xh.sh. i do robrit e vet t drejt, gj t ciln e ka potencuar n shum ajete kuranore si: Vrtet Allahu i do t drejtit (El-Maide, 42)
12
264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012 Tefsir
Nisur nga kto premise fisnike, drejtsia q mbulon zemrat dhe shpirtrat tan, sht piksynim i do aktiviteti ton e n kt rast edhe drejtsia n raportet ndrnjerzore. Nj segment i ksaj drejtsie pasqyrohet edhe me rastin e shitblerjes gjat prditshmris son, ku njerzit duhet t ken shum kujdes se si masin e peshojn, q t mos i hyjn n hak tjetrit, sepse nj gj e till paraqet shkelje drastike t s drejts s konsumatorit, dhe nj veprim i till prapatrheq ndshkimin e t madhit Zot. N lidhje me kt ka zbritur madje edhe nj kaptin e tr kuranore El-Mutaffifin, ku na trhiqet vrejtja q t jemi t kujdesshm gjat matjes dhe peshimit. Pastaj Allahu xh.sh. edhe n suren El-Enamajeti 152, thot: zbatoni me drejtsi masn dhe peshojn. Ndrkoh q n nj hadith, i Drguari a.s. ka thn: T drejtit n Ditn e Gjykimit do t jen t ulur n mindere (kolltuk) t drits (nurit) n t djatht t Rrahmanit (Mshiruesit) Edhe rreth kuptimit t ajetit t 9-t, dijetart nuk jan n ujdi nse bhet fjal pr peshojn e njerzve apo pr drejtsin e Allahut. Zemahsheriu dhe ata t cilt komentimit i qasen n mnyr siprfaqsore, anojn nga mendimi se ktu bhet fjal pr peshojat e njerzve q t ken kujdes t mos tejkalojn kufijt e lejuar t tregtis, ndrsa dijetart e tjer anojn nga mendimi se edhe ktu bhet fjal pr peshojat e drejtsis hyjnore nesr n Ditn e Gjykimit, me t ciln do t maten e peshohen veprat e njerzve, qofshin t mira apo t kqija, n t cilat peshoja askujt nuk i bhet e padrejt as sa grimca m e vogl e atomit. N lidhje me kt kuptim vjen edhe ajeti 47 i sures El-Enbija: N ditn e gjykimit Ne do t vm peshoja t drejta, e askujt nuk i bhet e padrejt asgj, edhe nse sht (vepra) sa pesha e nj kokrre t melit, Ne do ta sjellim at. E mjafton q Ne jemi llogarits. Allahu e di m s miri! 10. Ai edhe tokn e bri t shtrir pr krijesat. 11. N t ka pem t llojllojta, ka edhe hurma me shporta t mbshtjella. 12. Edhe drithi me kashtn e tij edhe bimt aromatike (ose ushqyese). Pas prmendjes s qiellit n ajetet paraprake, tash n vazhdim t ajeteve, shohim mirsit e tjera q Allahu xh.sh. i ka prgatitur pr njeriun, n Tok. Fjala El-Enam sipas shumics s komentatorve nnkupton njeriun, ndonse disa t tjer nn kt emrtim prfshijn edhe exhint e krijesat e tjera. Sidoqoft, konteksti i ajetit, nnkupton n radh t par njeriun, sepse bhet fjal pr t mirat e Allahut ndaj tij n kt bot. Ambienti q e rrethon njeriun n Tok, sht nj ambient i prshtatshm pr jetes, n t ciln ka pem t llojllojshme dhe bim t ndryshme. Jan prmendur edhe hurmat, si nj prej ushqimeve kryesore t banorve ku u shfaq
Shpallja hyjnore, ndrkoh q n vazhdim jan cekur edhe drithrat, t cilat shrbejn si ushqim pr njeriun etj. T gjitha kto t mira q Allahu i krijoi pr njeriun, jan nga mshira e Allahut pr ne dhe t gjitha kto mirsi q u prmenden, dftojn pr pozitn e lart t njeriut n konstelacion me krijesat e tjera n kt gjithsi. Allahu xh.sh. thot: Njeriu le t shikoje ushqimin e vet. Ne lshuam shi t mjaftueshm. Pastaj e am tokn sipas nevojs s bims, dhe bm q n t t mbijn drithra, Edhe rrush e perime, Edhe ullinj e hurma, Edhe kopshte t dendura, Dhe pem e kullosa. Si mjete gjallrimi pr ju dhe pr bagtin tuaj. (Abese, 24-32) Njeriu n kt tok, e kalon jetn n harmoni t prkryer me ligjet e ekzistencs. Jeta e tij mbi siprfaqen e Toks sht plot gjallri e aktivitet. Ai i shfrytzon t gjitha nimetet q Allahu ia ka ln n dispozicion. Toka sht shtpia Jon n t ciln jemi mkmbs me urdhrin, Vullnetin dhe dshirn e Fuqiplotit. do cep i toks sht n shrbim t njeriut. Pr kt arsye I Madhrishmi shpeshher n Kuran e prmend faktin se do gj n kt tok ia ka nnshtruar njeriut, e ky sht plotsim i Vullnetit t Tij. Ai ia zgjodhi njerzimit kt fe t pastr, n kt tok t pastr, n t ciln Ymetit t Muhamedit a.s. ia bri nj nder t veant, kur dheun e saj e bri t pastr, kurse vet tokn, vend pr sexhde dhe adhurim. Pikrisht ky sht ai nderimi i madh q na sht br neve, bartsve t flamurit t Njshmris q pothuajse do pllmb t ksaj toke, mund ta shfrytzojm pr ti rn n sexhde Allahut t Madhrishm, ashtu si na ka dftuar edhe Pejgamberi a.s.: Toka m sht br xhami, kurse dheu i saj pastrti. 13. E, ciln t mir t Zotit tuaj po e mohoni (ju o njerz dhe ju o xhin)? Ajeti i 13-t i ksaj sureje, prmbyll ciklin e par t prmendjes s dhuntive dhe mirsive t Allahut ndaj njeriut, ndrkoh q n vazhdim t sures po ky ajet do t na prsritet edhe 30 her. Prmendja e ktij ajeti 31 her n kt sure ka nj urtsi t madhe, e kt do ta shohim edhe n vazhdim t sures, ku tash riprsritja e tij do t na vjen pas cekjes s do t dyts mirsi. Sipas shumics s dijetarve, ajeti n fjal u sht drejtuar jo vetm njerzve po edhe exhinve, meq edhe ky lloj i krijesave jan t ngarkuar me obligime ndaj Allahut njsoj sikurse njerzit. Kt konstatim e vrtetojn edhe disa ajete t ksaj sureje, si fjala vjen: ajeti 31: Ne do t merremi me (llogarin pr) ju, o ju dy t rndsishmit (njerz dhe xhin).; pastaj ajeti 33: O turm e xhinve dhe e njerzve, nse keni mundsi t dilni prtej kufijve t qiejve e t toks, deprtoni pra, po nuk mundeni vetm me ndonj fuqi t fort.; dhe ajeti 35: Juve dy grumbujve (njerzve dhe xhinve) u derdhet prmbi flak
Tefsir 264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012
13
mirsit e dy tetsheve t tjera t prsritura, dhe do ta mbroj nga ndshkimi i zjarrit pr hir t prsritjes shtat her t ktij ajeti, pas ajeteve q flasin rreth ndshkimit n Xhehenem.3 Urtsia e ktyre ajeteve (5-13) - Dielli dhe Hna jan dy shenja t mdha t Allahut n Tok, n baz t lvizjes s t cilve, njerzimi prllogarit kohn dhe njehson vitet.. Lvizjet e tyre jan t paracaktuara dhe ato lvizin e notojn npr orbitat e tyre t njohura. Dielli dhe Hna kan ndikim t drejtprdrejt n jetesn e njerzve n Tok. Pa kta trupa qiellor, nuk mund t paramendohet jeta e njeriut mbi siprfaqen e Toks. - do gj n kt ekzistenc i prulet dhe i bn sexhde Allahut t Madhrishm. Edhe yjet edhe bimt respektojn kt Urdhr dhe Vullnet hyjnor. Sexhdeja e tyre ndaj Mshiruesit (Rrahmanit) nnkupton kryerjen e misionit t tyre, t caktuar nga i Lartmadhrishmi. - Hapsira e pakufishme e qiellit mbi ne, sht krijim madhshtor i Krijuesit Fuqiplot. Yjet q u shmbllejn kandilave ndriues, shrbejn pr orientimin e njeriut gjat nats dhe rrugtimit t tij n tok dhe n dete. - Meq nj prej emrave t bukur t Allahut sht El-Adl-I Drejti, kjo nnkupton se drejtsia sht nj prej shtyllave kryesore t qndrueshmris s jets njerzore mbi siprfaqen e toks. Kjo drejtsi hyjnore ka mbushur tokn dhe qiellin dhe n baz t ksaj drejtsie, njeriu i prmbahet Ligjeve hyjnore t zbritura nga i Madhrishmi. - Allahu xh.sh. pr hir t njeriut t cilin e nderoi me mkmbsin n tok, ia nnshtroi do gj n kt tok, duke i dhuruar ushqime t llojllojshme nga bimt, drithrat dhe pemt. - Pas t gjith ktyre mirsive t panumrta ndaj njeriut, Allahu xh.sh. u drejtohet atyre njerzve q mohojn Zotin, duke prfshir n kt rast edhe llojin tjetr t krijesave me intelekt exhint, se ciln mirsi t Zotit Tuaj po e mohoni. Ky ajet q sht prsritur 31 her n kt sure, sht argument i mjaftueshm q mendjet njerzore t kthjellen e t mos bien pre e intrigave t shejtanit t mallkuar, i cili mision t vetm n kt bot ka lajthitjen e njerzve nga rruga e besimit t drejt n Zotin xh.sh. T prmendurit e fjals Rabb n kt ajet, tregon se Allahu xh.sh. sht Edukuesi yn mshirplot, i Cili na mson e edukon n rrugn e drejt t ciln duhen ndjekur nse dshirojm shptimin e bots s amshueshme.
(1) Dr. Shevki Dajf Suretu-rr-Rrahman ve suver kisar, Shtpia botuese Darul mearif, botimi 3, f. 57, Kajro 1995. (2) E transmetojn Tirmidhiu (3213); Hakimi (2/473) i cili kt hadith e vlerson si sahih n Mustedrekune tij, sipas kushteve t Buhariut dhe muslimit, ndonse kta nuk e kan transmetuar; Bejhekiu n Ed-Delail en-Nubuvveti (2/232) (3) Hadaiku Rrevh vll. 28, f. 276
zjarri dhe do tu derdhet rem i shkrir e nuk do t keni mundsi t mbroheni. N lidhje me faktin se thirrja u sht drejtuar njerzve dhe exhinve, kemi edhe transmetimin nga Xhabiri r.a. t ket thn: I Drguari i Allahut nj dit doli para ashabve dhe ua lexoi suren Er-Rrahman n trsi, prej fillimit e deri n fund, ndrsa ashabt kishin heshtur t gjith. Ai u kishte thn: ua kam lexuar exhinve kt sure n Natn e exhinve e ata kan reaguar m mir se ju. Sa her q vija tek fjalt e Allahut: Fe bi ejji alai rabbikuma tukedh-dhiban- E, ciln t mir t Zotit tuaj po e mohoni (ju o njerz dhe ju o xhin)? ata thoshin: Nuk e mohojm asgj prej mirsive t Allahut. Vetm Atij I takon falnderimi.2 Duke analizuar urtsin e prsritjes s shumt t ktij ajeti, prgjat ksaj sureje, hasim n nj komentim interesant ku ndr t tjera thuhet: Ajeti n fjal: Fe bi ejji alai rabbikuma tukedhdhiban- E, ciln t mir t Zotit tuaj po e mohoni (ju o njerz dhe ju o xhin)?sht prsritur 8 her, pas ajeteve q flasin rreth urtsive dhe madhshtis s Allahut n krijesa, fillimit t krijimit, msimit t Kuranit etj. Pastaj sht prsritur 7 her t tjera pas ajetit q flet rreth Zjarrit t Xhehenemit, duke simbolizuar kshtu 7 dyert e Xhehenemit. Pastaj sht prsritur edhe 8 her t tjera pas prmendjes s banorve t Xhenetit, duke simbolizuar 8 dyert e Xhenetit dhe n fund sht prsritur edhe 8 her t tjera pas prmendjes s dy xheneteve q gjenden nn kto dy xhenete. Prandaj ai q i beson me bindje tet (8) prsritjet e para, Allahu do tia dhuroj
14
264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012 Ramazani
Agjrimi ndrmjet shpirtrores dhe fizikes

Nexhat Ibrahimi Krahas namazit, agjrimi sht nyja kryesore e besimit n Zotin dhe bn pjes ndr faktort kryesor n formimin e personalitetit t njeriut dhe orientimin e aktivitetit t tij konstruktiv, n procesin e humanizimit t njeriut, n perceptimin e virtyteve njerzore dhe fisnikrimin e shpirtit t tij. Njeriu ndrmjet kundrshtive ormimi i personalitetit t fuqishm dhe t shndosh njerzor duhet ta ket parasysh faktin se njeriu gjendet n luft t prhershme ndrmjet hamendjeve dhe kundrshtive. N t zhvillohen gjithnj beteja t pafundme dhe t vshtira ndrmjet forcave destruktive (shejtanore) dhe pozitive (engjllore). Njeriu, si qenie dualiste, i prbr prej shpirtit dhe materies, sht fushbetej e kundrshtive n mes fryms dhe materies, sepse n t jan n konflikt interesat e fryms dhe materies. Kjo luft n mes fryms, q synon t ngjitet n lartsi, drejt burimit t saj, Allahut, dhe materies, e cila bie drejt fundit, e trheq njeriun drejt burimit t saj, elementit shtazarak. Filozofi perndimor, Henry Bergson, kt konflikt e prshkruan si luft n mes fryms q ngjitet drejt burimit t tij Zotit, dhe materies, e cila shkon posht e m posht dhe trheq me vete njeriun. Madje, thelbin e qenies njerzore disa e shohin n braktisjen e tij, n makthin e tmerrin q e shoqrojn njeriun, n ikjen drejt boshllkut dhe hiit, n vdekje. Dhe, vrtet, pozita e njeriut n botn fenomenale, e shikuar nga aspekti material, duket absurde, pikrisht sikurse thot Albert Kamy - thelbi i pozits s njeriut n bot sht absurd.1 Dhe njmend, po qe se pozita e njeriut n natyr do t zinte fill vetm n bazn materiale, ai do t ishte m se absurd, tragjik dhe i pakuptimt. Allahu thot:Pa dyshim, njeriu sht n humbje, prve atyre q besojn dhe punojn vepra t mira, dhe q i rekomandojn njri-tjetrit t vrtetn dhe q i rekomandojn njri-tjetrit durimin. (El-Asr, 2-3)
Por, n dallim nga ekzistencializmi dhe ...izma t tjer evropian, t cilt njeriun n kt bot e shohin t pakuptimt e absurd, duke ia mbyllur t gjitha rrugt, Kurani e prshkruan kt gjendje t vshtir t njeriut (Pa dyshim, njeriu sht n humbje...), por edhe i gjen rrugdalje nga qorrsokaku dhe absurdi ekzistues, duke thn se ata q din dhe besojn se njeriu, krahas dimensionit material - ka edhe dimensionin shpirtror, krahas trupit - ka edhe shpirtin, krahas qenies fizike - ka edhe qenien shpirtrore, krahas vlerave materiale - beson edhe n vlerat shpirtrore morale etike (Prve atyre q besojn dhe punojn vepra t mira, dhe q i rekomandojn njri-tjetrit t vrtetn dhe q i rekomandojn njri-tjetrit durimin.).2 Njmend, feja i dha njeriut edhe dimensionin e dyt, i cili ndihmon n zgjidhjen e kundrthnieve, kurse ndjenjn e braktisjes, vuajtjes, dhembjes, kotsis s njeriut, - e humanizon; jetn e tij e bn me plot forc e energji, optimizm e kuraj. Ai, njeriu, nuk sht krijes absurdi, rastsie, aksidenti, po qenie me mision t caktuar, t lart, si e quan Kurani zvends i Zotit n Tok (halifetull-llah filerdi - El-Bekare, 30), q ai, n emr t Krijuesit t qeveris, me tr mirsit e bots dhe kozmosit.3 Agjrimi si mjet efikas kundr skllavrimit material Ofensiva e fuqishme materialiste n botn aktuale po shtrihet dhe po skllavron do pore t jets. Ky skllavrim dhe shkretim dita dits sht m i theksuar, sht m i theksuar sidomos me zhvillimin e hovshm t arritjeve tekniko-
Ramazani 264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012
15
teknologjike. N disa etapa historike, dhe sidomos te disa popuj, njeriu sht shndrruar n lodr pasive, me se ai ka humbur nga vlera e tij. Edhe pse ia kan lehtsuar jetn, kompjuteri dhe makinat e llojllojshme digjitale kan varfruar n mas t madhe dimensionin e tij intelektual dhe shpirtror. I shtrnguar nga t gjitha ant, n shum raste njeriu u sht nnshtruar epsheve animale, dhe si pasoja kemi alkoolizmin, narkomanin, perversitetin, hipererotizmin, stresin, depresionin etj.. Agjrimi n Islam paraqet NJ mjet jashtzakonisht t fuqishm dhe efikas n luft kundr materializmit vulgar dhe presionit t tij skllavrues. Ky kundrshtim nuk refuzon a injoron epshin dhe materien me do kusht dhe trsisht. Agjrimi nuk ka synimin q tek njeriu t zhvilloj asketizmin, raportin pasiv ndaj materializmit dhe ndrydhjen e epsheve. Prkundrazi, agjrimi tenton t vendos baraspesh ndrmjet shpirtit e materies, trupit e shpirtit, zemrs e arsyes, dashjes dhe dijes. Agjrimi nuk provon q njeriun ta shndrroj n engjll, dhe aq m pak n zot, si ndodh n fet e tjera. Agjrimi synon q njeriu t mbetet njeri, sepse cilido proces tjetr sjell thuajsim. Ja nj porosi e Kuranit, n t ciln shihet qart se agjrimi sht mjet kundr mkatit: O besimtar! Ju sht urdhruar agjrimi, ashtu si u ishte urdhruar atyre para jush, pr tiu shmangur mkateve, (agjrimi) zgjat disa dit. Ndonjri prej jush q gjendet i smur ose gjendet n udhtim e sipr, ai agjron aq dit sa ka prishur n ditt e tjera. Dhe ata (njerz) q kan vshtirsi pr t agjruar (si pr shembull, plaku i mbetur), duhet t japin aq sa mund t ngopet nj i varfr me ushqim gjat dits (pr nj dit agjrimi - ushqim pr nj dit). E kushdo q t bj ndonj t mir m tepr, pr t sht m mir. Por, agjrimi juaj sht m i dobishm, n qoft se e dini (do ta agjronit). (El Bekare, 183184). Agjrimi lufton shfrenimin dhe dominimin e epshit. Ai e lufton instinktin e pangopur pr forma t reja t shfrytzimit, q aktualisht z vend gjithnj e m t madh n mjedisin ton. Kjo form e materializmit po rrezikon, nga brenda dhe nga jasht, njeriun dhe njerzin. Me t drejt Imam Gazaliu vren se njerzit m tepr u kushtojn vmendje smundjeve fizike, kurse pak ose fare pak smundjeve shpirtrore. Si pasoj e ksaj gjendjeje, njeriu humb lumturin dhe fiton iluzione t rrejshme e kalimtare. Islami njeriun nuk e privon nga knaqsit objektive, por tenton t vendos baraspesh n mes shpirtit dhe trupit. ktu konsiston urtsia e agjrimit islam, q njeriu t posedoj t mirat por t mos posedohet nga jasht. Me fjal t tjera, shpirtrorja n Islam sht q njeriu t mos bhet vegl e epsheve, por t mirat e Toks dhe t qiejve ti administroj sipas udhzimit hyjnor.
Nse do t agjronte po nuk do t hiqte dor nga t kqijat, gjendja e njeriut do t jet si n frymn e hadithit t Muhammedit a.s. - se njeriu pas ktij ibadeti sht vetm i uritur dhe i etur: ... ve rubbe simin hadhdhuhu min sijmihi el-xhu vel-atashu - ... Shum prej njerzve q agjrojn, nga agjrimi i tyre nuk kan gj pos uris dhe etjes. (Taberaniu nga Ibni Umeri).4 Si mund t arsyetojm dhe t prfundojm, agjrimi nuk sht ikje nga materia, nuk sht qndrim indiferent e pasiv kundrejt saj, po qndrim aktiv e pozitiv, duke i dhn materies statusin e mjetit dhe jo statusin e synimit. Kjo pajtohet edhe me hadithin e njohur t Muhammedit a.s., se lufta kundr vetvetes sht m e rnd sesa lufta kundr armikut: Efdaluxhihadi en juxhahiderr-rrexhulu nefsehu dhe hevahu. Xhihadi m i mir sht q njeriu t luftoj kundr dshirave t tij dhe pasioneve t tij. (Nga Ebi Dherri).5 Agjrimi ringjall dhe forcon hyjnoren te njeriu, forcon vullnetin e tij dhe e orienton drejt s mirs, duke e liruar at nga presioni i materies. Agjrimi tek njeriu e ndihmon hyjnoren q ta krkoj lumturin e ksaj bote, nprmjet realizimit t vlerave njerzore dhe morale. Kjo, sfida, njeriun e dallon dhe e bn ndryshe nga krijesat e tjera.6 Shumdimensionaliteti i agjrimit Agjrimi nuk sht ibadet njdrejtimsh, po sht shumdimensional. ai nuk plotson vetm nj segment t jets son, at t ibadetit, po edhe aspekte t tjera. Nga aspektet e tjera sht edhe ai shndetsor. derisa muhammedi a.s. n transmetim t Ebu Hurejres, at koh tha Sm, tesihh - Agjroni, do t jeni t shndetshm7, mjeksia koht e fundit po zbulon dobi t shumta nga agjrimi. Arsyeshmria e agjrimit nuk kontestohet n asnj pikpamje. sht fakt se koht e fundit, fal jets gjithnj e m pak me angazhime fizike t rnda, fal prdorimit t mjeteve teknike dhe mekanike, fal jets urbane, po ashtu edhe jets s shthurur, kur ham do gj q na serviret n treg, njeriu disi i sht dorzuar ktij ritmi dhe ksaj mnyre t jets. Shumica e smundjeve bashkkohore, nga ana tjetr, jan pasoj e ksaj mnyre jetese. Obeziteti, smundjet kardiake, t enve t gjakut, diabeti jan vetm disa nga pasojat e ksaj shthurjeje. Prandaj, agjrimi nuk ka qen kurr m i nevojshm sesa aktualisht, edhe si preventiv edhe si ila. Duke agjruar, ne do t ruajm stabilitetin e ushqimit e t pijes, gjumit, veshjes, jets intime etj.. Krijimi i shprehive t mira na on n formimin e nj personaliteti stabil, t pathyeshm dhe, mbi t gjitha, kreativ n shpirt dhe trup. Pikrisht kt synonte Muhamedi a.s. n transmetimin e Ebu Hurejres, kur tha: Es-Sijmu xhunnetun minen-nr Agjrimi sht mbrojts nga zjarri.8 aspekti social sht nj segment tjetr q duhet theksuar.
16
Kjo ndjenj nxit tek njeriu drejtsin sociale dhe altruizmin. Duke abstenuar nga ushqimi e pija, njeriu ndien uri e etje dhe n kt mnyr shtohet ndjenja e kursimit dhe solidaritetit me t nevojshmit. Zotrimi i materies domethn solidarizim me t tjert, dhe e kundrta, robrimi nga materia domethn rrnim i dinjitetit njerzor. Agjrimi i njeriut, abstenimi nga ushqimi e pija, po jo dhe braktisja e shprehive negative tek njeriu, kjo domethn se njeriu kryen vetm aspektin fizik t ibadetit q nuk sjell efektin e synuar. Nj segment tjetr social i agjrimit sht edhe sadekatul-fitri, i cili sht i lidhur ngusht me agjrimin e Ramazanit. Duke ndar vlern e nj ushqimi ditor pr t nevojshmit, ne bhemi bamirs t prhershm. Ikja nga ky detyrim, sjell n pikpyetje angazhimin ton t Ramazanit, rrgjon ibadetin ton n formn fizike, pa shpirt e pa prkushtim, q do t pasqyrohet edhe n efektshmrin e tij n jetn ton t prditshme. N vend t prfundimit Agjrimi i Ramazanit, pavarsisht nga rregullime q mund t sjell gjat kryerjes s tij, megjithat l gjurm t thell dhe me rndsi si n rrafshin individual, ashtu edhe at shoqror.
Ai, po ashtu, e freskon njeriun shpirtrisht, apo paraqet nj infuzion t domosdoshm pr gjallrimin e njeriut. Agjrimi posedon sharmin e tij, fuqin psikologjike dhe, edhe m tepr, fuqin mistike. Agjrimin e bjn t madh edhe Beteja e Bedrit, lirimi i Meks, dhe sidomos Nata e Kadrit, fillimi i shpalljes s Kuranit, nata kur njeriu u urdhrua t lexoj e t msoj. Si i till, agjrimi vepron si korrektor n fushn morale individuale, po edhe morale shoqrore, n fushn ekonomike individuale dhe shoqrore. Sikur sadakat e Ramazanit t tuboheshin dhe t shprndaheshin drejt (n frymn e kmbnguljes s Ebu Bekrit), Bota Myslimane do ta braktiste prgjithmon varfrin dhe do t shndrrohej n nj bum industrial, ekonomik, teknologjik, arsimor. n kt mnyr do t plotsoheshin shum aspekte t agjrimit, e njeriu do t ndihej njeri n kuptimin e plot.
[1] Husein Xhozo, Islam u vremenu, botimi II, Novi Pazar, 2002, f. 76. (Nga ky tekst jan marr edhe ide t tjera). [2] Sejjid Husein Nasr, Ideale dhe realitete t Islamit, Tiran, 2008. [3] Husein Xhozo, Po aty. [4] Izbor poslanikovih hadisa (IPH), przgjodhi dhe tuboi: Jakup Memi, Sarajev, 1985, hadithi nr. 878. [5] IPH, hadithi nr. 111, Po aty. [6] Jusuf El-Karadavi, Fikhus-sijam, Bejrut, 1990. [7] IPH, hadithi nr. 989, po aty. [8] IPH, hadithi nr. 990, po aty.
17
Ramazani muaji i devotshmris

Ajni Sinani Myslimant q i ruajn dhe zbatojn kto dispozita dhe simbole t fes islame, si jan agjrimi i Ramazanit, namazi, zekati, haxhi dhe respektimi i Urdhrave t Allahut, duhet t vazhdojn ti edukojn edhe fmijt dhe familjet e tyre n kt rrug. t ken mundsi t agjrojn n dimr, kur ditt jan t shkurtra, po edhe n ver, kur dita zgjat 17 or. Kush duhet t agjroj? Agjrimi i muajit Ramazan sht obligim pr do mysliman t rritur, qoft mashkull ose femr. Nga agjrimi jan t liruar njerzit q vuajn nga probleme psikike, i smuri, udhtari, grat gjat ciklit t tyre, shtatznat si dhe t burgosurit. Kta agjrimin e plotsojn m von. Edhe pse agjrimi gjat vers n temperatura t larta, nuk sht i leht, agjruesit me iman t fuqishm i bjn ball etjes e uris dhe nuk e prishin at. Kjo sepse besimtart e sinqert nuk do t pranojn kurr q t marrin nj gllnjk uj apo dhe nj cop buke, pr t prishur agjrimin e tyre. Kshtu kan vepruar q nga fillimi, gjenerat pas gjenerate, kshtu veprojn edhe sot. Shum pundhns mysliman privat i kan prshtatur Ramazanit orarin puns, kshtu q restorantet dhe lokalet e tyre i mbyllin gjat dits. Pejgamberi a.s. ka thn: Kushdo q ha padrejtsisht vetm nj dit t Ramazanit, nuk do t jet n gjendje pr ta kompensuar at dit edhe sikur t agjroj tr jetn! (Buhariu) Myslimant q i ruajn dhe zbatojn kto dispozita dhe simbole t fes islame, si jan agjrimi i Ramazanit, namazi, zekati, haxhi dhe respektimi i urdhrave t allahut, duhet t vazhdojn ti edukojn edhe fmijt dhe familjet e tyre n kt rrug. Objektivi i agjrimit Agjrimi na forcon besimin n gajb/t fshehtn, q njeriu nuk mund ta shoh me sy dhe as ta arrij
alnderimi i takon allahut Q e ka dalluar muajin Ramazan nga muajt e tjer dhe n kt muaj ka obliguar agjrimin.O besimtar! Ju sht urdhruar agjrimi, ashtu sikur u ishte urdhruar atyre para jush, me qllim q t ruheni (nga gjynahet). (El Bekare, 183). N kt muaj t bekuar, i Gjithmshirshmi zbret rahmetin e Tij t pafund, sepse sht muaji n t cilin ka filluar shpalljen e Kuranit fisnik:.Muaji ramazan sht ai n t cilin ka zbritur Kurani ... (El Bekare, 185).Njeriu i kohs son gjendet para pyetjeve thelbsore t jets: Mbi far baze t ndrtoj vlera dhe cilat jan parime reale pr t, familjen dhe shoqrin n trsi? Shpirti i tij i trazuar sht vazhdimisht n krkim t s Vrtets. Ndrkaq, vetm zemra q sht e ndriuar me iman dhe e mbushur me devotshmri, mund ta kuptoj botn dhe jetn rreth tij e t njoh vlerat e vrteta dhe t njmendta. Muaji Ramazan Agjrimi dshmon pr madhshtin e Islamit si fe hyjnore, q prmban vlera dhe dispozita q fshehin shum t mira dhe mirsi pr t mirn e individit dhe shoqris. Ai e edukon besimtarin q t ushtroj vetdisiplin dhe vetprmbajtje n prmbushjen e dshirave t natyrshme, dhe rrnjos nj mendsi prkushtimi ndaj virtytit moral. Ramazani na viziton do vit, me qllim q t kalit dhe edukoj zemrat tona, t pastroj shpirtrat tona dhe t na vesh petkun e devotshmris dhe dlirsis. Ai sht sipas kalendarit hnor, prandaj do her lviz dhjet dit m prpara. Kjo bn q ai t bjer n t gjitha stint e motmotit, n mnyr q besimtart
18
me mendjen e tij. Ai sht nj rigjenerimin pr shpirtin dhe kalitje pr trupin. Pjesa drrmuese e myslimanve i japin rndsi vetm heqjes dor nga ushqimi dhe pija. Ndrkaq, objektivi kryesor i agjrimit sht q besimtari dhe besimtarja t arrijn shkalln e devotshmris. Kjo sepse ai sht nj trampolin nga ku besimtari kridhet n detin e devotshmris (lealekum tetekun), dhe ai i frenon dhe zbut dshirat dhe pasionet e shfrenuara tek njerzit.Agjruesi, edhe pse i uritur e i etur, edhe pse ka prpara tij bukn e ujin, edhe pse nuk ka ndonj kontrollues tjetr prve Allahut dhe as dshmi tjetr prve ndrgjegjes s tij, megjithat vetprmbahet. Tr kt e bn duke hequr dor me dshir dhe vullnetarisht nga knaqsit kalimtare t ksaj bote, n mnyr q t arrij shprblimet e prhershme t Bots tjetr.Agjrimi paraqet nj luft t vrtet kundr nefsit dhe e inkurajon besimtarin n ndjekjen e normave islame dhe ruajtjen e pastrtis s shpirtit, duke u prmbajtur nga mkatet e mdha e t vogla. Dhe ska humbje m t madhe sesa t lejoj njeriu q, brenda zemrs s tij, t rritet pema e mkatit dhe t mos prpiqet pr ta zhbr at me pendim t sinqert. Njeriu ka tri forca: forca e pasionit, si sht te kafsht, forca pr dominim, si tek egrsirat, dhe forca e melekve. Vetm me dominimin e forcs shpirtrore mbi dy t tjerat, mund t arrihet gjysma e durimit. Pejgamberi a.s. ka thn: Pr do gj jepet zekati. Zekati i trupit sht agjrimi, kurse agjrimi sht gjysma e durimit. (Ahmedi). Allahu krkon prej besimtarve q t agjrojn vetm 30 dit dhe u premton atyre nj shprblim q nuk mund t merret me mend: Allahu dshiron tjua lehtsoj dhe jo tjua vshtirsoj.... (El Bekare, 185). Ramazani sht muaji i fitores s shpirtit mbi trupin dhe i s prjetshmes ndaj s prkohshmes. Ai sht nj simbol i ngadhnjimit mbi shejtanin dhe pasionet e mkateve. Pejgamberi a.s. ka thn: Askush nuk do t agjroj nj dit pr Allahun, e Allahu t mos e largoj nga zjarri shtatdhjet harife. (Buhariu dhe Muslimi) N hadith shprehja harife sht prdorur n kuptimin e nj viti. Agjrimi ndihmon pr forcimin e karakterit dhe fisnikrimin e personalitetit. Agjruesit heqin dor nga ushqimi dhe uji, q jasht Ramazanit i kan t lejuara, e t mos flasim pr gjrat e ndaluara. Ata nuk lejojn t zbresin n nivelin e atyre q u binden shejtanit dhe pasioneve t ulta. Ndrkaq, ka edhe njerz q n vend t Allahut, Q i ka krijuar n formn m t bukur dhe i ka pajisur me mendje, i binden nefsit dhe instinkteve t tyre shtazore. Muhamedi a.s. ka thn: Agjruesi ka dy gzime: gzimin gjat iftarit dhe gzimin gjat takimit me Allahun n Ditn e Ringjalljes. Gzimi gjat iftarit nnkupton gzimin e besimtarit q ka agjruar at dit n emr t Allahut dhe q tash mund t haj dhe t pij. Kurse n Ditn e Ringjalljes, agjruesi do t
gzohet pr shprblimin q Allahu ka prgatitur pr t. Agjruesi do t gzohet me nj gzim t paprshkrueshm kur t shoh se sa sevape ka fituar, sikurse nj person q pr punn e tij merr nj shprblim t shumfisht dhe t paimagjinueshm. Duke folur pr knaqsin e vrtet t besimtarit, mblsin e adhurimit dhe t studiuarit e shkencs n emr t Allahut, Ibn Hazmi ka thn: mblsia dhe knaqsia e dijetarit pr dijen e tij, knaqsia e t devotshmit pr devotshmrin e tij dhe e muxhtehidit pr ixhtihadin e tij, sht shum m e madhe se knaqsia e atyre q jetojn pr t ngrn, pr t pir dhe pr tu dfryer. Enesi r.a. transmeton se Pejgamberi a.s. ka thn: Tri dua nuk refuzohen. Lutja e prindit pr fmijn, lutja e agjruesit dhe lutja e mysafirit. Prandaj duhet t prfitojm nga koha e Ramazanit, q t pendohemi dhe t kthehemi n gjirin e Islamit, duke u prgatitur pr ditn kur besimtarve t sinqert, duke hyr n Xhenet, do tu thuhet: Ju bft mir, hani e pini pr at q keni br n ditt e kaluara. (El Hakka, 24). Dijetart islam e kan komentuar hadithin duke thn se lloje t ndryshme t adhurimit, si: namazi, rukuja, sexhdja, lutja, sakrifica, bamirsia etj., u jan br edhe idhujve t ndryshm prve Allahut, por idhujtart nuk kan agjruar kurr pr idhujt dhe zotat e tyre. Prandaj agjrimi sht specifik e myslimanit t sinqert. Gjat Ramazanit preferohet t ngrihemi n syfyr. Abdullah ibn Umeri transmeton se Pejgamberi a.s. ka thn: Me t vrtet Allahu dhe melekt i bekojn ata q ohen n syfyr. (Ibn Hibban). Muhamedi a.s., n hadithin q e transmetojn Tirmidhiu, Ibn Hibbani dhe Ibn Maxhe, rekomandon q nj e treta e stomakut t mbushet me ushqim, nj e treta tjetr me uj dhe nj e treta t lihet e zbrazt, pr frymmarrje normale. Dijetart islam agjrimin e ndajn n tri kategori: 1. Agjrimi i zakonshm, q nnkupton heqjen dor nga ushqimi, pija dhe marrdhniet seksuale. 2. Agjrimi i posam, q nnkupton abstenimin e shikimit, t folurit, dgjimit, duarve, kmbve dhe pjesve t tjera t trupit nga mkati. Xhabir ibn Abdullahu thot: Kur agjroni, le t agjroj gjuha juaj, shikimi juaj, dgjimi juaj dhe t gjitha organet tuaja. Mos lejoni q dita e agjrimit tuaj t jet njlloj si do dit tjetr. 3 Agjrimi i veant, q sht agjrimi i zemrs dhe mendjes nga t gjitha ambiciet dhe motivet e ulta toksore, duke flakur do gj prve Allahut. Ky sht niveli i pejgamberve, i njerzve t sinqert dhe t afrt me Allahun. Ebu Hurejre r.a. transmeton se Muhamedi a.s. ka thn: Sa agjrues nuk kan asgj nga agjrimi i tyre, prpos uris dhe etjes! (nesaiu). Falnderimi I takon Allahut q na bri pjes t Ymetit islam, q sht m i zgjedhuri ndr t gjitha ymetet gjat gjith historis njerzore. I Gjithdijshmi Allah ka thn: Ju jeni bashksia m e mir e dal pr njerzimin .... (Ali Imran, 110).
19
Virtytet e agjruesve
Vedat Shabani Myslimant nuk prjetojn nj muaj m t vlefshm sesa muaji i Ramazanit, kurse mynafikthipokritt nuk prjetojn nj muaj m t keq sesa muaji i Ramazanit. Kjo pr arsye se myslimant prgatitin tr forcn pr t shtuar adhurimet, ndrsa mynafikt-hipokritt mundohen ti hutojn ata dhe ti largojn nga adhurimi, prandaj ai sht dhunti pr besimtarin dhe mallkim pr njerzit e shthurur. (Muhamedi a.s.) etikn e prsosur dhe largohet prej gjrave t pamoralshme, ather agjrimi patjetr duhet ti posedoj kto gjra: 1. T ndaluarit nga ushqimi, pijet dhe gjrat q prishin agjrimin, 2. Ruajtja e syrit, gjuhs, dgjimit, kmbs, dors dhe t gjitha gjymtyrve t trupit nga mkatet. 3. Agjrimi i zemrs nga preokupimet e ulta dhe mendimet q e largojn njeriun nga Zoti, dhe largimi i saj i trsishm nga do gj tjetr prve Zotit xh.sh.. Agjrimi duhet tu shpjegohet njerzve n mnyr praktike, n t kundrtn ai humb shpirtin e tij dhe shndrrohet n nj trup pa shpirt, ose n nj fotografi imagjinare. Ku sht etika-morali i agjrimit dhe namazit? Ku sht besa-amaneti? Ku sht mikpritja dhe bujaria? Ku sht devotshmria dhe braktisja e gjrave t dyshimta? Ku sht dhembshuria dhe mshira? Ku sht turpi dhe frika nga Zoti? Ku sht durimi dhe mbshtetja ndaj Zotit? Ku sht prpjekja pr vepra t mira dhe bashkpunim t ndrsjell? far dobie ka agjrimi i cili nuk t ndalonlargon nga punt e ndyta dhe t neveritshme? far dobie ka agjrimi q nuk t bn t prmbahesh nga fjalt dhe veprat e kota? far dobie ka agjrimi q nuk t largon nga prgojimi, thashethemet, zilia dhe urrejtja? far dobie ka agjrimi q nuk i pastron zemrat nga koprracia, egoizmi dhe do vepr e lig?
alnderimi i takon allahut fuqiplot, paqja dhe mshira e Zotit qofshin pr t drguarin e Tij, Muhamedin a.s., familjen e tij dhe t gjith ata q pasojn rrugn e tij deri n Ditn e Gjykimit. far sht agjrimi? Cila sht e vrteta rreth agjrimit? Cilat jan fshehtsit e agjrimit? Cilat jan ndikimet e agjrimit? A do t thot agjrimi vetm braktisje e ushqimit, pijeve dhe kontakteve intime prej agimit deri n perndimin e diellit, e pastaj njeriu t veproj far t doj? Sikur t ishte agjrimi n kt form, ather ska dyshim se do t ishte gjja m e leht pr do njeri, dhe nuk do ta kishte at shprblim aq t madh, pr t cilin na ka lajmruar Zoti xh.sh. kur thot: (do vepr q bn njeriu, sht pr t, do e mir shprblehet me dhjetfishin e saj, prve agjrimit, ai sht Imi dhe vetm Un jap shprblimin pr t. Disa dijetar t mhershm kan thn: Agjrimi m i leht sht Braktisja e ushqimit dhe pijeve. Pejgamberi a.s. n nj hadith ka sqaruar t vrtetn rreth agjrimit. Ai thot: Ai person i cili (gjat agjrimit) nuk i braktis fjalt dhe veprat e ndyta, ai person t mos e braktis as ushqimin dhe as pijen. (Buhariu.) Agjrim i plot dhe korrekt konsiderohet agjrimi q e bn agjruesin t arrij shkalln e devotshmris, si ka thn Allahu xh.sh.: O ju q besuat, agjrimi ju sht br obligim sikurse ishte obligim edhe i atyre q ishin para jush, kshtu q t bheni t devotshm. (El Bekare, 183). Njeriu nuk ka mundsi t arrij shkalln e devotshmris prve nse praktikon moralin-
20
Realisht, vshtrimi i njerzve karshi agjrimit duhet t ndryshoj n dritn e koncepteve islame dhe bazuar n Ligjin e Zotit xh.sh.. Agjrimi ndryshon njerzit Njerzit duhet ta konsiderojn patjetr agjrimin si njrin prej adhurimeve m t mdha dhe si njrn prej shtyllave t fes islame, e jo ta konsiderojn si nj tradit t trashguar nga t part gjenerat pas gjenerate. Shum njerz nuk ndryshojn asgj n jetn e tyre as nuk prmirsohen pas prfundimit t Ramazanit. Bile disa njerz vetm sa largohen edhe m shum nga Zoti gjat muajit t Ramazanit, ata jan mynafikt-hipokritt (ruajna, Zot, prej tyre), t cilt e urrejn Ramazanin dhe prgatiten pr ta luftuar at me do kusht vetm e vetm q ti largojn njerzit nga ky adhurim. Kt ka aluduar edhe Pejgamberi a.s. kur ka thn: Myslimant nuk prjetojn nj muaj m t vlefshm sesa muaji i Ramazanit, kurse mynafikt-hipokritt nuk prjetojn nj muaj m t keq sesa muaji i Ramazanit. Kjo pr arsye se myslimant prgatitin tr forcn pr t shtuar adhurimet, ndrsa mynafikt-hipokritt mundohen ti hutojn ata dhe ti largojn nga adhurimi, prandaj ai sht dhunti pr besimtarin dhe mallkim pr njerzit e shthurur.(Ahmedi dhe Bejhekiu, kurse Ahmed Shakir thot se sht hadith autentik.) Le t jet Ramazani nj shkoll pr edukimin e Ymetit, pr t gjitha grupet, n virtytet e prsosura, ngritjen n gradat e adhurimit me qllim t arritjes s knaqsis s Zotit, n udhheqjen e njerzimit dhe prforcimin n tok, ashtu si ka thn Allahu xh.sh.: (Shih: En-Nur, 55). Realisht, virtytet e agjruesve jan t shumta dhe nuk kemi mundsi ti prmendim t gjitha, mirpo do t cekim disa prej tyre: Durimi Prej virtyteve t agjrimit sht durimi. Ramazani sht muaji i durimit, sepse abstenimi prej gjrave t zakonshme gjat dits, krkon nj durim, njeriu duron urin dhe etjen n shenj respekti, nnshtrimi dhe dashurie ndaj Zotit xh.sh. e n shenj pasimi ndaj Pejgamberit a.s.. Gjithashtu agjruesi duhet t ket durim ndaj dmeve t njerzve, mendjelehtsis dhe prdhosjes s tyre. Pr kt arsye, Pejgamberi a.s. ka thn: Nse ndonjri prej jush sht agjerueshm, ather t ket kujdes nga vepra dhe fjal t ulta, e nse ndonjri e fyen ose e rreh at, ai le t thot: Un jam agjerueshm. (Buhariu dhe Muslimi.) Pavarsisht nga kjo kshill e art e Pejgamberit a.s., ne prap hasim njerz t cilt n momente t caktuara humbin durimin pr arsyen m t vogl, hidhrohen, fyejn, mallkojn dhe goditin, e, kur t qetsohen dhe t qortohen pr veprimet e tyre, arsyetohen se jan agjerueshm!! Sikur agjrimi sht ai q i fton ata pr kto veprime dhe fjal
t liga. Sikur ky njeri ta dinte t vrtetn rreth agjrimit, se ai sht muaji i durimit, faljes dhe mshirs, nuk do ta akuzonte me kt akuz t pabaz. Besa-amaneti Prej virtyteve t agjrimit sht besa-amaneti, sepse agjrimi sht nj pjes e amaneteve q i ka pranuar-bartur njeriu, ndonse Toka dhe qiejt qen treguar t paaft pr pranimin-bartjen e tyre. Allahu xh.sh. thot: (Shih:El Ahzab,72), pr kt arsye ka ardhur paralajmrimi i fuqishm pr at q neglizhon-thyen besn e ktij muaji t begatshm, duke ngrn para perndimit t diellit, edhe n qoft se kjo bhet disa minuta pra kohs s caktuar. Transmeton ebu Umamete el-Bahiliu, i cili thot se e ka dgjuar Pejgamberin a.s. duke thn: Prderisa un isha duke fjetur, m erdhn dy burra t cilt m kapn pr krahu dhe m drguan pran nj kodre t lart e m than: Ngriu. Un u thash: nuk mundem. ata m than: ne do t ta lehtsojm, e ather u ngrita dhe, kur arrita n mes t kodrs, dgjova disa zra t fuqishme. Pyeta: far jan kto zra? Mu prgjigjn: Kjo sht ulrima e banorve t Xhehenemit. M pastaj vazhduan rrugn me mua dhe u takuam me nj popull t varur n kmbt e tyre, nga t cilat rridhte gjak. Pyeta: Kush jan kta? Ata u prgjigjn: Kta jan ata q bjn iftar para kohs. Nse ky paralajmrim kaq i fuqishm sht pr ata q tolerojn n agjrimin e tyre dhe e lehtsojn at duke br iftar pak para perndimit t diellit, ather si qndron puna me ata q nuk agjrojn fare? Apo me ata q tallen me agjruesit? Mshira, barazia dhe prmbushja e nevojave t njerzve. Prej virtyteve t agjrimit jan edhe: mshira, barazia dhe prmbushja e nevojave t njerzve, sepse Ramazani sht muaji i mshirs dhe barazis. Gjat ktij muaji i pasuri kujton vllan e tij t varfr dhe ka mshir ndaj tij, prandaj e ndihmon me t holla, ushqime dhe pije. Pr kt ka urdhruar edhe Pejgamberi a.s., i cili thot: Kush i jep iftar nj agjruesi, e ka shprblimin e
21
njjt sikur ai, pa i munguar atij nga shprblimi i agjrimit t tij. (Tirmidhiu dhe Ahmedi, ndrsa hadithologu El-Albanij thot se sht hadith autentik.) Vazhdimi i ibadetit Agjruesi duhet t jet i lidhur me ndjenjat e vllezrve t tij mysliman, duhet t ket mshir ndaj t dobtve, tu ndihmoj t varfrve dhe, me aq sa ka mundsi, t mundohet tu sjell atyre dobi dhe t largoj prej tyre do dm, Allahu xh.sh. thot: (Shih: El-Haxh, 77). Ndrsa Pejgamberi a.s. ka thn: Myslimani sht vlla i myslimanit, ai nuk ia bn t padrejtn atij, nuk e dorzon; atij q i del n ndihm besimtarit, Allahu xh.sh. do ti dal n ndihm; atij q i lehtson myslimanit nj prej brengave t ksaj bote, Allahu xh.sh. do ti lehtsoj nj prej brengave t bots tjetr dhe atij q ia mbulon t metat nj myslimani, Allahu xh.sh. do tia mbuloj t metat Ditn e Kiametit. (Buhariu dhe Muslimi.) Prpjeka pr vepra t mira Gjithashtu prej virtyteve t agjruesve sht edhe prpjekja pr vepra t mira. Allahu xh.sh. thot: (Shih: En-Nisa, 85). Ndrsa Ebu Musa el-Eshariu r.a. thot: Kur i vinte ndonj lyps Pejgamberit a.s., ai u drejtohej t pranishmve duke u thn: Bni mir, gjeni mir. (Buhariu dhe muslimi.) Kshilla pr do mysliman Prej virtyteve t agjrimit sht edhe kshilla pr do mysliman. Pejgamberi a.s. ka thn: Feja sht kshill, feja sht kshill, feja sht kshill. T pranishmit e pyetn: Pr k, o i Drguar i Allahut? Ai tha: (Pr hir t Zotit, t librit t Tij, t Drguarit t Tij dhe kshill pr udhheqsit e besimtarve dhe masn n prgjithsi). (Muslimi.) G jithashtu Xhabir ibn Abdullah r.a. thot: Ia kam dhn besn-e I kam premtuar Pejgamberit a.s. q do ta fal namazin, do ta jap zeqatin dhe do t kshilloj do mysliman. (Buhariu dhe muslimi.) Pejgamberi a.s. ka thn: Nuk e ka plotsuar imanin-besimin asnjri prej jush prderisa t mos i dshiroj vllait t tij at q dshiron pr veten e tij. (Buhariu dhe Muslimi.) E drejt e myslimanit kundrejt vllait t tij mysliman sht q ta kshilloj at, ta thrras pr do gj q sht e mir pr t, dhe ta largoj nga do gj q sht e dmshme pr t. Kjo sht brenda kornizave t vllazris islame dhe unitetit t besimit, q e ka formuar Pejgamberi a.s. kur ka thn: Shembulli i myslimanve n dashurin e tyre, mshirn dhe respektin e ndrsjell, sht sikur shembulli i nj trupi, nse nj pjes e trupit ankohet, ather i tr trupi sht i smur. (Buhariu dhe muslimi.) Ramazani sht nj rast shum i mir dhe i volitshm pr kshill, msim dhe pr udhzimin
e njerzve, sepse zemrat jan t drejtuara nga Zoti i tyre, shpirtrat jan t etura pr t dgjuar fjalt e Zotit dhe fjalt e t Drguarit t Tij, qetsia mbretron dhe shejtant jan t prangosur. Pr kt arsye do mysliman duhet ta shfrytzoj kt muaj t bekuar pr kshill, msim dhe udhzim pr njerzit, e n veanti imamt e xhamive, nxnsit dhe studentt e studimeve islame, t cilt kan nj barr jashtzakonisht t madhe karshi njerzve - pr ti ftuar n rrugn e drejt. Bashkpunimi n mirsi dhe devotshmri. Prej virtyteve t agjrimit sht edhe: bashkpunimi n mirsi dhe devotshmri. Pr kt ka urdhruar edhe allahu xh.sh. kur thot: (Shih: El Asr, 1-3). Gjat muajit t Ramazanit mund t bhen shum aktivitete dhe pun t mira, si jan: 1. Shtruarja e iftarit; 2. Fmijve tu jepen njohuri elementare t fes islame; 3. Mbajtja e ligjratave t ndryshme npr xhami, radio, televizione dhe salla t ndryshme; 4. Shprndarja e librave dhe CD-ve me njohuri rreth muajit t Ramazanit; 5. Ndihma ndaj t varfrve, nevojtarve dhe bonjakve. do mysliman duhet tu bashkohet vllezrve n ndonjrin prej ktyre aktiviteteve, ose me pasurin e tij, ose me mundin e tij, ose me kohn e tij, n mnyr q t mos humb shprblimin e madh gjat ktij muaji t begatshm. Pajtimi mes njerzve Prej virtyteve t agjrimit sht edhe pajtimi mes njerzve. Kjo sht nj pun shum e madhe, t ciln e anashkalojn shum njerz. Allahu xh.sh. thot: (Shih: El Huxhurat, 10); gjithashtu n nj vend tjetr Allahu xh.sh. thot: Pajtimi sht m i dobishmi / En-Nisa, 128). Pejgamberi a.s. ka thn: Pr do falang (nyj t eshtrave) t njerzve duhet t jepet sadakalmosh;pr do dit q lind dielli dhe pajton dy njerz, sht sadaka-lmosh; nse ndihmon ndonj njeri n rrug duke ia bartur valixhet apo dika tjetr, sht sadaka-lmosh; do hap q bn pr t falur namazin, sht sadaka-lmosh dhe do penges q largon nga rruga, sht sadaklmosh. (Buhariu dhe Muslimi.) Ska dyshim q virtytet e agjruesve jan t shumta, ato prfshijn do sjellje t mir, do cilsi t bukur dhe do vepr t plqyer. Prandaj konsiderohet i suksesshm ai q gjat ktij muaji, bn m shpesh kso virtytesh dhe nga donjri prej tyre prfiton dika, ndrsa i dshtuar konsiderohet ai q nuk ka prfituar asgj nga ky muaj i bekuar, po e ka kaluar at n gjum dhe ndenjje t kota. Pr fund, i lutemi Zotit xh.sh. q t na e mundsoj agjrimin e ktij muaji ashtu si sht i knaqur Ai dhe t na bj prej t amnistuarve nga zjarri i Xhehenemit.
22
Ramazani, virtytet, vlera dhe rndsia e tij

Mr. Fitim Gashi N krahinn e Hixhazit, n pjesn perndimore t Arabis, jo larg Detit t Kuq, ndodhet qyteti i Meks (Mekka). N qendr t ktij qyteti gjendet nj ndrtes e vogl n form katrori. Meka dhe ndrtesa e saj prej guri njihen nga udhtart dhe udhprshkruesit botror q nga lashtsia. Ajo ndrtes sht Bejtullahu Shtpia e Allahut. Domethnia dhe origjina e agjrimit gjrim, n kuptimin etimologjik t fjals do t thot ndalim, t ndalosh veten nga do gj: ushqimi, pija etj.. Fenomeni i agjrimit sht shum i hershm dhe ka nj histori shum t lasht. Agjrimi sht i njohur n t gjitha fet e shpallura, madje edhe n paganizm. T dhnat tregojn se agjrimi ishte i njohur dhe aplikohej edhe tek egjiptiant e lasht e pastaj sht bartur edhe te grekt e vjetr. Kt e kan praktikuar edhe babilonasit, kinezt e popuj t tjer. Agjrimi ishte i njohur dhe praktikohej edhe tek ithtart e librave hyjnor Ehlul Kitab. Kt e vrteton ajeti q flet pr obligueshmrin e agjrimit. Allahu i Lartsuar n Kuran thot:(Shih: El Bekare,183). Si kuptohet edhe nga ajeti, agjrimi njihej tek popuj dhe gjenerata t hershme, q, n shenj respekti ndaj Zotit, agjronin dit t caktuara ose i ndalonin vetes disa lloje ushqimesh. Edhe pse rendi dhe mnyra e agjrimit dalloheshin, t gjith e njihnin at si nj form adhurimi. Lashtsia e ksaj dispozite flet pr rndsin e saj dhe pr faktin se n shpirtin e njeriut sht ushqyer prher ndjenja pr adhurimin e Allahut n forma t ndryshme1. Fjala agjrim, n kuptimin terminologjik t Islamit do t thot pezullim, largim, heqje dor nga t ngrnt, t pirt dhe nga marrdhniet intime, q nga agimi deri n perndimin e diellit2. Synimet e agjrimit Agjrimi dhe aplikimi i tij n praktik, mbi t gjitha,sht obligim fetar, nj nga pes shtyllat e Islamit dhe adhurim q bhet vetm pr hir t Zotit, gj q nnkupton nnshtrimin ndaj Allahut dhe respektimin e ligjeve t Tij.
Agjrimi ka pr qllim lartsimin e shpirtit, dlirsin dhe prsosjen e tij. Synon ngritjen e ndrgjegjes s individit, ndriimin e mendjes dhe zbardhjen e zemrs. Ai sht nj institucion edukativo-moral, i cili synon edukimin fizik e shpirtror t njeriut, pr ta prgatitur at prball sprovave me t cilat ballafaqohet n jetn e prditshme. Objektiv final i agjrimit sht devotshmria, mirqenia e njeriut dhe lumturia e tij n kt bot dhe n Botn tjetr. Devotshmria synim parsor i agjrimit Sipas Islamit, pr agjrimin nuk mjafton nse bhet fjal vetm pr aspektin fizik t njeriut, q manifestohet me heqjen dor nga ushqimi, pija etj.. Agjrimi, para s gjithash, sht nj veprim aktiv shpirtror, me t cilin ai q e kryen kt obligim, dshiron t arrij cakun q i ka caktuar Allahu i Lartsuar. Pr kt arsye ai e bn nijetin pr agjrim, q sht n pajtim me qllimin q vullneti i Allahut t Lartmadhruar i caktoi agjrimit. Duhet ta dim se ajo q Allahu i Madhrishm dshiron nga agjrimi yn, sht q vendimi yn t jet n pajtim me vullnetin e Tij. Gjja e par q do t na kujtohet kur t agjrojm, le t jet fakti se Allahu sht i mshirshm, me agjrimin nuk synon vuajtjen as vshtirsin ton dhe se deri tek Ai nuk do t arrijn as rraskapitja e as dobsia e trupit ton. Qllimi i agjrimit nuk sht vuajtja fizike, pavarsisht se gjat agjrimit shfaqen disa vshtirsi t vogla. Kur Allahu i Madhruar tha: Ju sht br obligim agjrimi, nuk e prfundoi ajetin me fjalt q t vuani, ose q t dobsoheni, por tha: q
23
t bheni t devotshm. Allahu i Lartsuar n kt mnyr agjrimin e bri sprovim shpirtror dhe moral. Ai dshiroi q agjrimi t jet mnyra prmes s cils do t hyjm n radhn e njerzve t devotshm. Pra, devotshmria sht qllimi i vrtet i agjrimit dhe, nse e kuptojm dhe e pranojm kt si qllim kryesor t agjrimit, ather pas saj do ti gjejm edhe t gjitha frytet e tjera. Por, nse gjat agjrimit anashkalohet devotshmria, ather i tr angazhimi yn do t jet i kot dhe pa vler tek Allahu. devotshmria sht n t vrtet qllimi i prbashkt i t gjitha ibadeteve, po agjrimi i jep asaj nj dimension t ri dhe domethnie m t gjer. Arsyeja pse agjrimi i jep devotshmris nj dimension t ri dhe domethnie m t gjer, qndron n faktin se devotshmria q rezulton nga obligimet e tjera, ka t bj me prmbajtje, nga veprimet e ndaluara, kurse agjrimi ktyre ndalesave u shton nj pjes t re, e cila na mson si t prmbahemi nga gjrat e lejuara dhe, nganjher, si mund t heqim dor nga ajo q rndom sht mjet pr jet. Nse ndalesat e tjera n form t maturis dhe vazhdimsis, ln n trashgimi themelet e para t devotshmris, agjrimi, n manifestimin e sinqert t pruljes dhe pendimit, l n trashgim aspekte t devotshmris s skajshme. Veorit, vlera dhe rndsia e muajit t Ramazanit Muaji i Ramazanit sht i dalluar dhe veohet nga muajt e tjer. Ai ngrthen n vete ngjarjet dhe ndodhit m madhshtore n historin e njerzimit. Pr nga vlera dhe rndsia, muaji i Ramazanit sht i pazvendsueshm. N kt muaj, me ndihmn e Allahut, myslimant triumfuan n betejn e Bedrit, e cila solli momentin vendimtar ndrmjet besimit dhe mohimit, lajthitjes dhe prudhjes, s keqes dhe s mirs, s vrtets dhe gnjeshtrs, s drejts dhe s padrejts. N kt muaj Allahu bri t mundur lirimin e Meks, me se qe siguruar fitorja e imanit dhe s vrtets dhe me se i Drguari i allahut proklamoi politikn e dashuris, paqes dhe dlirsis. N kt muaj hapen dyert e qiellit, gj q nnkupton hapjen e dyerve t mshirs s Allahut pr shumfishimin e shprblimit t veprave t mira dhe faljen e mkateve pr ata q pendohen. N kt muaj hapen dyert e Xhenetit, elsat e t cilit jan veprat e mira dhe t sinqerta, t cilat, me an t shumfishimit t pakufishm t shprblimit t tyre, m leht se kurr shpien drejt dyerve t tij (Xhenetit). N kt muaj mbyllen dyert e Xhehnemit, dhe kjo nnkupton mundsin e madhe t agjruesit dhe lehtsimin e tij pr tu larguar nga mkatet, si n aspektin fizik, ashtu edhe n at shpirtror e shoqror. Largimi nga mkatet rezulton me prfitimin e mshirs dhe lirimin nga zjarri. Ai q lirohet nga zjarri, pr t jan t mbyllura dyert
e Xhehnemit3. N kt muaj sht Nata e Kadrit, q ka vlern e m shum se nj mij muajve dhe n t ciln njerzve u ndahet mshira dhe falja e Allahut. Dhe, mbi t gjitha, ashtu sikur thuhet edhe n suren Bekare, n kt muaj zbriti Kurani fisnik, i cili do ti ngjallte dhe ndrionte zemrat pas nj errsimi t thell, dhe njerzit do ti udhzonte n rrugn e drejt duke i dhn jets kshtu kuptimin e saj t vrtet.(ato dit t numruara jan) Muaji i Ramazanit, n t cilin filloi t shpallej Kurani, q sht udhrrfyes pr njerz dhe sqarues i rrugs s drejt dhe dallues( i s vrtets nga gnjeshtra).( El Bekare, 185). Pr nga vlera dhe rndsia, muaji i Ramazanit, i cili llogaritet sipas kalendarit hnor, shtrihet n t gjith muajt e vitit kalendarik q kemi n prdorim, prmban nj urtsi krejt t veant. Kshtu, agjrimi mbahet n dit t nxehta, t ftohta, t freskta, n dit t gjata, t shkurtra e mesatare dhe begaton t gjitha ditt e vitit, pa dallim. Vlera dhe dobit e agjrimit Vlera e agjrimit sht shum e madhe, kurse dobit e tij jan t shumllojshme. Sigurisht q nuk sht e mundur q, nprmes nj shkrimi simbolik, t prmblidhen vlerat dhe dobit e agjrimit, mirpo do t mundohemi t prmendim disa prej tyre. Shumfishimi i shprblimit Agjrimi sht nj sekret n mes njeriut dhe Krijuesit t tij, sht nj adhurim, i cili bhet vetm pr hir t allahut. Pr kt arsye edhe shprblimi pr t sht i veant dhe shumfish m i madh n krahasim me ibadetet e tjera. N t vrtet, shprblimi pr nj pun t mir shumfishohet prej dhjet deri shtatqind her, ndrsa shprblimi i agjrimit nuk ka as fund e as numr, si sht theksuar edhe n hadithin kudsij, ku i Drguari i Allahut prcjell fjalt e t Lartmadhrishmit dhe thot: do pun e birit t Ademit i prket atij, prve agjrimit. Ai sht Imi dhe pr t shprblej Un. (Buhariu dhe muslimi). Arsyeja e veimit t agjrimit n kt hadith sht se ky adhurim-ibadet sht i fsheht dhe askush nuk mund t dij kt prkushtim prve Allahut t Lartsuar. Ai bhet vetm pr hir t Allahut dhe sht larg syve t njerzve dhe larg do mendjemadhsie4. Pranimi i duas-lutjeve Duaja-lutja ka qen dhe mbetet gjithher arma m e fuqishme e besimtarit, me an t s cils ai krkon mshirn, faljen dhe begatit e Allahut t Lartsuar. Duaja-lutja sht shigjeta e nats, ajo sht litari i gjat midis Toks e qiellit, sht fitim i qart pa asnj mim, sht leverdi pa telashe. Ajo sht armiku i fatkeqsive, t cilat i pengon dhe i ndalon. Duaja, n t gjitha koht,
24
ka nj rol mjaft t rndsishm n jetn e njeriut, dhe sidomos n muajin e Ramazanit. Ashtu sikur thot Pejgamberi a.s., duaja e agjruesit sht e pranuar dhe nuk kthehet mbrapa: Tre personave nuk u kthehet lutja mbrapa: Agjruesit derisa t hyj koha e iftarit, imamit t drejt dhe atij q i sht br padrejtsi. (termidhiu). Agjruesi duhet t jet i kujdesshm dhe t mos ngurroj q t lutet n kt muaj t bekuar, dhe n veanti n kohn e iftarit, sepse n ato momente Allahu i pranon lutjet e sinqerta nga robrit e Vet. Po ashtu, n agimin e hershm, gjegjsisht n kohn e syfyrit duhet t bhen lutje, ngase mshira e Allahut t Lartsuar zbret n qiellin e dynjas dhe thot: A ka kush q M lutet, q ti prgjigjem. Falja e mkateve Edhe pse njeriu sht nga krijesat m t prsosura, megjithat sht i krijuar n nj form t dobt, kshtu q mundsia pr t gabuar sht shum e madhe, mbase edhe nuk ka njeri pa gabime. Pr kt arsye besimtarit i bhet thirrje q t pendohet dhe t krkoj falje gjithnj nga Allahu i Lartsuar. Muaji i Ramazanit sht nj rast ideal dhe mundsi shum e mir pr tu penduar dhe pr ti fshir mkatet. Agjrimi sht nj ibadet me an t t cilit prfitohet m s lehti magfireti-falja. Madje, ashtu si thot i Drguari i Allahut a.s., agjruesit me bindje dhe sinqeritet, i falen t gjitha mkatet: Kush e agjron muajin e Ramazanit me besim (t sinqert) dhe me shpres (se do t shprblehet nga Allahu pr t), atij do ti falen mkatet e mhershme. (Buhariu dhe muslimi). n hadith s pari sht theksuar fjala imanen, d.m.th.kush e agjron muajin e Ramazanit duke besuar fuqishm se agjrimi i Ramazanit sht nj farz i rndsishm dhe se pr t ka shprblim tek Allahu i Lartsuar, e pastaj ihtisaben, d.m.th.kush shpreson shprblimin te Allahu i Madhrishm dhe agjron pr hir t knaqsis s Tij. Ndaj myslimani agjron pr shkak se fuqishm beson n farzin e agjrimit t cilin ia ka caktuar Krijuesi i tij, e jo pr ndonj shkak tjetr, dhe pr agjrimin e tij pret shprblim vetm nga Allahu i Lartsuar, e jo nga dikush tjetr. Agjrimi ndrmjetsues Ditn e Gjykimit Dita e Gjykimit sht nga ditt m t vshtira, ajo sht dita e paraqitjes para Allahut t Plotfuqishm, dhe sht dita e llogaris. Njeriu, n kt dit m shum se kurr ka nevoj pr ndihm, sepse ather prcaktohet vendbanimi i tij. Askush dhe asgj nuk mund ti ndihmoj njeriut at dit, prvese mshira e Allahut dhe veprat e tij. Agjrimi n kt dit ka nj rol t veant dhe shum me rndsi. Ai, s bashku me Kuranin, do t ndrmjetsojn pr besimtarin. I
Drguari i Allahut thot: Agjrimi dhe Kurani do t ndrmjetsojn pr besimtarin ditn e ringjalljes. Agjrimi do t thot: O Zot! Un agjruesin e pengova ditn nga t ngrnt, t pirt dhe nevojat e tjera t natyrshme. Pranoma ndrmjetsimin pr faljen e tij. Edhe Kurani do t thot: O Zot! Un lexuesin e pengova natn nga gjumi dhe pushimi. M mundso t ndrmjetsoj pr faljen e tij. (Pas pranimit t ktyre lutjeve, t agjrimit dhe Kuranit), do t pranohet ndrmjetsimi i tyre n favor t besimtarit. (Imam Ahmedi dhe Tabraniu n elkebir). Pr agjruesit der e veant n Xhenet Ska dyshim se synimi final i do myslimani sht q t arrij knaqsin e Allahut dhe hyrjen n Xhenetin e Tij. Ai pr kt punon dhe prgatitet gjat tr jets s tij. Agjrimi sht nj mjet shum i fuqishm, prmes t cilit arrihet Xheneti. Allahu i Madhrishm ka br q pr agjruesit t jet nj der e veant e Xhenetit, e cila quhet Rrejjan,prmes s cils do t hyn vetm agjruesit. Pejgamberi a.s., ka thn: Vrtet n Xhenet sht nj der e cila quhet Rejjan, npr t ciln do t hyjn Ditn e Gjykimit vetm agjruesit, e pasi t hyjn agjruesit, dera do t mbyllet dhe nuk do t mund t hyj askush tjetr. (Hadithin e transmetojn Buhariu dhe Muslimi). Kto ishin disa nga vlerat dhe dobit e agjrimit. E lusim Allahun e Madhrishm q t na pranoj agjrimin dhe t gjitha veprat e mira.
[1] Es-sevm Fikhuhu ve Esraruhu, Mahjud-din Mitu (f.23-24). Darul kalem.Dimeshk-Bejrut.Bot.4.1979.[2] Fikhus-Sijam,Jusuf Kardavi (f.9).Mektebetu vehbeh.Kajro.Bot.2.2006.[3]Es-sijam ve Ramadan fis-suneti vel-Kuran, Abdurrahman Hasen elMejdani (f.149-150). Darul kalem-Dimeshk. Bot.1.1987.[4] ElIlmam bishejin min ahkam Es-sijam, Abdulaziz bin Abdallah Err-Rraxhhi (f.19-21). Darul vatan-Rijad. Bot.1.1993.
25
Ramazani, simbol i ndryshimit t individit dhe shoqris

Fejsal Spahiu Ramazani sht muaji i ndryshimit, ngase, me agjrimin, myslimani e ndryshon rutinn e prditshme t ushqimit ditor. Njeriu ha gjithnj dy a tri her n dit, e n Ramazan agjron, pra kt rutin t ushqimit e ndryshon me iftarin dhe syfyrin. Ky ndryshim i rutins ditore sht prolog pr gatishmrin e ndryshimeve t mdha q duhet ti bj myslimani n jetn e tij. se duhet t ndryshoj n drejtim pozitiv, t ngrihet n piedestale m t larta morale dhe t shndrrohet n shembull t njeriut me karakter t vyeshm. i lartmadhrishmi ka thn:3 (shih: El Bekare,183).4 Edhe Muhamedi a.s., n hadithet e tij ka nnvizuar n veanti thirrjen e Ramazanit pr ndryshim, duke e shprehur kt karakter t muajit t Ramazanit n mnyra dhe formulime t ndryshme n thniet e tij.Pejgamberi a.s., n nj hadith t tij thot: Ai q nuk i l fjalt e mbrapshta dhe veprimet e shmtuara, le ta dij se Zoti nuk ka nevoj q ta lr hajen dhe pijen. (Buhariu).5 Po ashtu, transmetohet se Pejgamberi a.s.,ka thn: Sa e sa agjrues ka q prej agjrimit t tyre nuk kan asgj tjetr prvese durojn urin dhe etjen. (Nesaiu dhe Ibn Maxhe).6 Ramazani sht muaji i ndryshimit pr mbar njerzimin, ngase n kt muaj pati filluar shpallja e Kuranit, ngjarje kjo q hapi faqe t re t historis pr gjith njerzimin, e jo vetm pr myslimant. I Lartmadhrishmi Allah, n Kur anin famlart, ka thn: (Shih: El Bekare,185).7 Ramazani sht muaji i ndryshimit Ramazani sht muaji i ndryshimit pr t gjith njerzit, ngase n t filloi t shpallej Kur ani, i cili sht udhrrfyes pr njerzit dhe sqarues i gjrave, gjegjsisht njerzve ua shpjegon qart se cila sht rruga e vrtet dhe ku t on ajo, dhe cila sht rruga e gabuar e far prfundimi t ofron ajo. Ai q kupton, kur e lexon Kur anin, do t bj patjetr ndryshime n botkuptimin, moralin, sjelljen dhe programin e jets n prgjithsi.8
ormalisht, ndryshimi duhet br n emr t Allahut, sipas udhzimeve t Tij dhe duke synuar knaqsin e Tij. Kjo, sepse n hadithin kudsij qndron se Allahu i Madhrishm pr agjruesit e sinqert thot: E l hajen dhe pijen pr hir Timen. Kjo qasje ndaj agjrimit konsiston n faktin se myslimani duhet t ket objektiva madhor n jetn e tij, dhe kta objektiva duhet t ojn n ndryshime pozitive n jetn e myslimanit, n mnyr q t jet vrtet nj personalitet i respektuar dhe me pesh n shoqri.1 Ndryshimi pr se bn thirrje muaji i Ramazanit, nuk ndalet vetm n nivel individual, po shkon prtej tij dhe prfshin edhe shoqrin dhe mbar gjinin njerzore. Kjo, sepse Ramazani njeriun e bn t mendoj seriozisht rreth sjelljes s tij n kt bot, si e paraqet kt vet Kur ani, kur Allahu i Madhrishm ua shpalosi meleqve kt qenie t dalluar dhe rolin e tij, duke thn (Shih: El Bekare,30).2 T qent zvends n tok, nnkupton veprimin permanent pr ndryshime nga e mira n gjith botn, e ktu demonstrohet karakteri universal i mesazhit islam dhe i mesazhit t Ramazanit pr ndryshime. Ramazani sht muaji i ndryshimit t sjelljes dhe qndrimit t myslimanit ndaj tjetrit, ose, thn ndryshe, muaji i pastrimit shpirtror q reflekton n prmirsimin e sjelljes s myslimanit dhe t vetive t tij n drejtim t ndrtimit t karakterit t shndosh. Muaji i Ramazanit, ashtu si sht prshkruar n Kur an dhe n hadithet e t Drguarit t Allahut a.s., sjell mesazh t qart pr myslimanin,
26
Muaji i Ramazanit sht muaji i ndryshimit n planin intelektual. Edhe kjo sht e lidhur pikrisht me fillimin e shpalljes s Kur anit n kt muaj t shenjt. Ramazani sht simbol i shpalljes s librit, fjalve, lavdrimit t dituris dhe lapsit. N nj ambient dhe bot, ku mbretronin injoranca dhe padituria, n muajin Ramazan filloi shpallja e librit t Allahut, i cili bn thirrje pr dituri, msim, lexim dhe shkrim.9 Me kt u b ndryshim i madh n planin intelektual. U hapn horizonte t reja t dijes dhe ngritjes intelektuale. N kt muaj iu shpall luft injorancs: Muaji i Ramazanit paraqet frontin m t madh kundr injorancs dhe padituris. Kjo, sepse n kt muaj filloi shpallja e Kur anit, gjegjsisht ky muaj u dallua sepse n t u shpalln fjalt e para kuranore q bjn thirrje pr shkenc, dituri dhe progres: (Shih: El Alek,1-5).10 Ramazani sht muaji i ndryshimit n drejtim t vnies s planeve strategjike pr zhvillimin e shtetit islam. Kjo, ngase n muajin e Ramazanit u zhvillua Lufta e Bedrit, e cila bri kthes t madhe n arenn botrore prkitazi me qndrimin e fuqive t kohs ndaj shtetit islam dhe misionit pejgamberik n prgjithsi. Pas fitores n Bedr, myslimant n arenn botrore u pan si fuqi serioze, e cila do ta ushtronte fuqimisht ndikimin e vet n marrjen e vendimeve dhe n brjen e politiks rajonale dhe globale. Thn ndryshe, u thye bindja e gabuar, e imponuar nga makineria propagandistike e mushrikve t Meks, se bhej fjal pr nj grupacion rebel ndaj traditave t t parve, t cilt nuk kishin perspektiv. Pas lufts s Bedrit, myslimant u promovuan si shtet serioz me ushtri, komand, udhheqje politike, sistem t prkryer shoqror, politik dhe ekonomik, q buron nga Zoti.11 Normalisht, kjo nnkuptonte vnien e nj strategjie pr veprim n arenn ndrkombtare, ndryshe nga veprimtaria m e ngusht n mek, kur myslimant nuk kishin ende shtet dhe ndonj ndikim m gjer n arenn ndrkombtare. Nisur nga kjo, Ramazani jep mesazh t qart pr Ymetin islam se duhet t marrin vend meritor n hartimin e politiks botrore dhe t bhen subjekt aktiv n qarqet vendimmarrse, e jo t ngelin si deri tash subjekt joserioz i padenj edhe n zbatimin e vendimeve, e jo m n marrjen e tyre. Ktij Ymeti q, pr shekuj me radh, i priu me sukses njerzimit dhe kontribuoi aq shum pr botn, nuk i ka hije t gjendet n margjina t ndodhive dhe proceseve botrore. Ja, Ramazani pr do vit sht nj nga thirrjet dhe mesazhet madhore se Ymeti islam duhet t rikthehet aty ku e ka vendin, pra n krye t vendit n dhomn e vendimmarrjes, por duke vepruar dhe punuar seriozisht pr kt.12
Sadekatul fitri Ramazani sht muaji i ndryshimit n aspektin social. Muaji i Ramazanit, prmes agjrimit dhe disa veprimeve t tjera q jan veori e ktij muaji, bn thirrje pr solidaritet dhe e mson njeriun t bhet bamirs. Kshtu, gjat Ramazanit, besimtari, duke agjruar, e kupton gjendjen e skamnorve, e kupton se do t thot t mos kesh t futsh n bark, prandaj, pas agjrimit, ai bhet m solidar, m bamirs ndaj tjerve, m i interesuar pr gjendjen ekonomike dhe materiale t vllezrve t tij, gj q n t vrtet paraqet thelbin e besimit Islam. Nj element
27
tjetr, q mbshtet kt koncept dhe mesazh t agjrimit, jan edhe thniet e t Drguarit t Allahut, n t cilat krkohet dhe lavdrohet ai q ushqen nj agjrues n Ramazan. Pejgamberi a.s.,: Kush ushqen ndonj agjrues ose prgatit ndonj lufttar, do t ket shprblimin sikur ata. [Hadithi sht i sakt, e transmeton Bejhekiju n prmbledhjen e tij Es-Sunen].13 N nj hadith tjetr, ai thot: Kush i jep iftar ndonj agjruesi, do ta ket shprblimin sikur ai, pa iu paksuar asgj nga shprblimi i agjruesit. [Hadithi sht i sakt, e transmetojn Ahmedi, Tirmidhiju, Ibn Maxhe].14
N kt drejtim, n muajin e Ramazanit kemi edhe institucionin e sadekatu-l-fitrit, i cili sht i grads vaxhib pr agjruesin n terminologjin e shkolls son juridike, pra medhhebin Hanefi. Sadekatu-l-fitri u jepet t varfrve, dhe kjo tregon se muaji i Ramazanit sht muaj i solidaritetit dhe bamirsis. Margaritart q flasin se Ramazani sht muaj i ndryshimit, nuk prfundojn me kaq, por ne po e prmbyllim ktu kt tem, me shpresn q, edhe kaq sa u tha ktu, do t jet e dobishme pr lexuesin. Ramazani muaji i Faljes dhe mshirs Ai sht muaji, fillimi i t cilit sht mshir, mesi i t cilit sht falje dhe fundi i t cilit sht mbrojtje nga Zjarri. Nj prej veorive q e dallojn kt muaj, sht edhe fakti se Muhamedi a.s. e ka cilsuar kt si muaji i mbrojtjes nga zjarri i Xhehenemit. Si transmeton Ahmedi nj hadith nga Xhabiri r.a., Pejgamberi a.s. ka thn:Agjrimi sht mburoj q i mbron njerzit nga zjarri. Nga sa u tha m lart, mund t nxjerrim kto prfundime: 1. Ligjvnsi m i Urt ka nxitur pr agjrimin e Ramazanit, duke qartsuar dobit e tij dhe vendin e lart t tij tek Ai; sikur agjruesi t kishte mkate sa shkuma e detit, atij i falen ato pr shkak t ktij adhurimi t mir e t begat. Ebu Hurejra r.a., transmeton se i Drguari i Allahut a.s., ka thn:Kush e agjron Ramazanin me bindje t plot, duke llogaritur shprblimin nga Allahu, atij i falen t gjitha mkatet e bra m par. 2. Agjrimi i Ramazanit sht shkak pr pranimin e lutjeve dhe shptimin nga Zjarri I Drguari i Allahut thot: Allahu liron nga Zjarri prej robrve t Tij do dit e do nat t muajit t Ramazanit. do myslimani, q lutet me ndonj lutje, ajo i pranohet. 3. Agjruesi sht prej t sinqertve dhe dshmorve. Amr ibn Murrah el Xhuheni r.a., transmeton: Nj burr erdhi tek i Drguari a.s., dhe i tha: O i Drguari i Allahut! far thua nse dshmoj se nuk ka Zot tjetr q meriton t adhurohet, prve Allahut dhe se ti je i Drguari i Tij, e fal Namazin, e jap Zekatin, e agjroj Ramazanin dhe ngrihem me ibadet n t (falem natn teravit), ather nga cilt jam un? Ai tha: Nga t sinqertt dhe dshmort shehidt.
[1] Abdullah ibn Xharullah, Si ta presim muajin e Ramazanit, f. 98, 2007 [2] Kuran, Bekare, 30[3] Aid b. Abdillah El Karni, Muaji i Ramazanit muaj i pendimit, shtator 2009 [4] Kuran, Bekare, 183 [5] Sahihul Buahri [6] Sunenu Ibni Maxhe [7] Kuran, El-bekare, 185 [8] Nasir b. Sulejman Umer, Metodologjia e t pyeturit n Ramazan, f, 120 , gusht 2009 [10] Kuran, El Alek, 1-5 [11] Suhbai, Programi ditor i agjeruesit, f 35, 2006 [12] Sulejman ibn Nasir, Komentim i librit t agjrimit nga prmbledhja e imam Tirmidhiut, f 139, 2011 [13] Sahihul muslim [14] Sunenu ibni Maxhe
28
T smurt dhe dispozitat q kan t bjn me ta gjat agjrimit

Driton Arifi E ata q i rndon ai (nuk mund t agjrojn), jan t obliguar pr kompensim, ushqim (ditor) t nj t varfri, ai q nga vullneti jep m tepr, ajo sht aq m mir pr t. (El Bekare, 185) j prsiatje e shkurtr lidhur me qllimet fisnikruese t agjrimit, na bn t kuptojm se Allahu i lartmadhrishm nuk dshiroi q prmes ktij obligimi ti ngarkoj robrit e Tij me at q nuk do t mund ta bartin ose ta durojn. Kt fakt Allahu e sqaron n ajetin kuranor q detajizon disa prej dispozitave t agjrimit: Allahu me kt dshiron lehtsim pr ju, e nuk dshiron vshtirsim pr ju.... (El Bekare, 185). Ashtu si sht synim parsor i do adhurimi-ibadeti fisnikrimi dhe devotshmria e njeriut, e jo privimi nga t mirat ose dobsimi i njeriut, edhe tek agjrimi Allahu e synoi q kjo t arrihet nga agjruesit. Por, meqense agjrimi sht nj obligim fizikshpirtror dhe ka nevoj pr shndet t qndrueshm, n mnyr q t mundsohet kryerja e tij n mnyrn si e dshiroi Allahu, ather domosdoshmrish duhet kuptuar se nga ky obligim jan t liruar myslimant q vuajn nga ndonj smundje e caktuar, e cila do t prkeqsohej ose shrimi i s cils do t vonohej, nse njeriu agjron muajin e Ramazanit. Smundja q lejon prishjen e agjrimit Meq smundja-El-merad sht nj term q ka kuptim t gjer dhe mund t shkaktoj huti tek njerzit, ndoshta edhe do t linte hapsir pr interpretime irracionale, dijetart islam jan munduar t zbulojn se pr far smundjeje sht fjala, pr shkak t s cils, i godituri prej saj, lirohet nga agjrimi.
Ajeti kuranor, t cilit i referohen t gjitha interpretimet e dijetarve islam lidhur me smundjen n kohn e agjrimit, thot: Jeni t obliguar (pr Dit t caktuara), e kush sht i smur prej jush ose sht n udhtim (e nuk agjroi), ather ai (le t agjroj) m von aq dit. e ata q i rndon ai (nuk mund t agjrojn), jan t obliguar pr kompensim, ushqim (ditor), pr nj t varfr, ai q nga vullneti jep m tepr, ajo sht aq m mir pr t. Mirpo, po qe se e dini, agjrimi sht m i mir pr ju. ( El Bekare, 185) Sipas mendimit t Imam Ebu Hanifes, t cilin e mbshtesin shumica e dijetarve islam, smundja q lejon prishjen e agjrimit sht ajo q prkeqson gjendjen e agjruesit, mund ta shpjer n vdekje ose vonon a pengon shrimin e personit n fjal. Madje, shum dijetar kan theksuar faktin se, nse agjrimi mund t shpjer n shkatrrim t sigurt, ather jo vetm q nuk lejohet por edhe ndalohet agjrimi, sepse shkatrrimi i vetvetes sht i ndaluar n islam.1 mirpo konstatimin q agjrimi e dmton shndetin e agjruesit, duhet ta bj mjeku q sht ekspert I fushs prkatse, i cili njhersh sht i besueshm dhe nuk flet nga hamendja. Nj konstatim t till nuk do t duhej tia jap vetvetes as vet personi q agjron, sepse mund t mos jet real n vlersimin e tij dhe, rrjedhimisht, mund t justifikoj prishjen e agjrimit e t bj mkat tek allahu xh.sh.. Pozitn dhe dispozitn e t smurit pr lejimin e prishjes s agjrimit, me unanimitet t dijetarve, e marrin edhe gruaja shtatzn
29
dhe ajo q sht duke ushqyer foshnjn me gji, nse konstatohet se agjrimi dmton ( e n shum raste ndodh pikrisht kshtu) foshnjn e palindur tek shtatzna ose at t lindurn tek nnat q ushqejn fmijn me gji.2 Theksi duhet vn n faktin se ajeti tekstualisht obligon kompensimin e t gjitha atyre ditve t humbura gjat Ramazanit nga i smuri, pasi t shrohet, jasht muajit t Ramazanit. E nse smundja sht e natyrs shrimi i s cils nuk shpresohet, sikur sht kanceri vdekjeprurs e t ngjashme, ose pr shkak t moshs s shtyr t t smurit, ather obligohet fidjeja-shpagimi me t holla, e q obligohet t paguaj nga nj shujt ditore pr t varfrit, sipas mendimit m t sakt t dijetarve (e jo vetm nj porcion), pr do dit q nuk ka agjruar. Allahu n ajetin e lartcituar tha: E ata q i rndon ai (nuk mund t agjrojn), jan t obliguar pr kompensim, ushqim (ditor) t nj t varfri, ai q nga vullneti jep m tepr, ajo sht aq m mir pr t. E nse nuk kan mundsi t paguajn as fidjen-shpagimin, ather ata lirohen krejt nga obligimi, sepse :Allahu nuk ngarkon asknd prtej mundsive t tij. (El Bekare, 286)(3) Prdorimi i mjeteve kuruese t ndryshme dhe dispozitat e tyre gjat agjrimit Pr myslimant e prkushtuar n agjrimin e tyre, mbeten dilem disa prej gjrave, lidhur me faktin nse duhet t prishin apo jo agjrimin e tyre, n veanti ato q kan t bjn me prdorimin e disa mjeteve dhe barnave shruese. Preokupimit t tyre dijetart islam jan prpjekur ti gjejn zgjidhje dhe t nxjerrin dispozitat e Sheriatit islam prkitazi me ato probleme. Meq pr shumicn e shtjeve q do ti prmendim ktu, dijetart islam kan pasur divergjenca, ne do tu referohemi vendimeve t Akademis s Jurisprudencs Islame, nn ombrelln e s cils veprojn elita e dijetarve islam bashkkohor. Gjrat q prishin dhe ato q nuk prishin agjrimin: a) Pikat e syrit, pikat q vihen n vesh dhe pastrimi i veshit, pikat e hunds, sprej i hunds , - asnj prej ktyre nuk e prishin agjrimin nse nuk glltitet dika q mund t ket deprtuar n fyt (n mnyr q t shmanget futja e tyre n stomak). b) Kapsulat q vihen nn gjuh, t cilat prdoren pr shrimin e shtrngimeve t gjoksit (angjina e gjoksit) nuk e prishin agjrimin, nse nuk glltitet ajo q arrin n fyt. c) Futja e pasqyrs kirurgjike, ose e gypave t holl, ose ndonj bari n vrimn urinale ose n mitr, - nuk e prishin agjrimin. ) Grryerja e dhmbit, nxjerrja e
dhmballs, pastrimi i dhmbve, qoft edhe me past pastruese, - nuk e prishin agjrimin, nse nuk glltitet ajo q arrin n fyt. d) Shplaja e plot e gojs ose gazi q prdoret pr shrime lokale n goj, nuk e prishin agjrimin nse nuk glltitet ajo q ka arritur n fyt. e) Injeksionet shruese, qoft nn lkur, muskuj, ose n damar t gjakut, - nuk e prishin agjrimin, me prjashtim t atyre q jan ushqyese (infuzionet) ) Thithja e gazit t oksigjenit, dhe as e gazeve q prdoren pr anestezi - nuk e prishin agjrimin nse n to nuk ka materie ushqyese. f) Yndyrat, kremet q prdoren pr lyerje t ndonj pjese t trupit, ose flasteret terapeutike q kan yndyra ose lnd kimike e q vihen n trup, edhe nse trupi thith materien e tyre, nuk e prishin agjrimin. g) Futja e ndonj gypi t holl npr damart e gjakut a t zemrs, q shrben pr zgjerimin e disa arterieve t gjakut nuk e prish agjrimin. gj) Futja e pasqyrs kirurgjike prmes barkut ose n stomak, pr t kontrolluar ose operuar zorrt ose ndonj organ t brendshm, nuk e prish agjrimin. h) T vjella e paqllimshme nuk e prishin agjrimin, n dallim nga t t qllimshme, q e prishin. Ndrkaq Kshilli Juridiko-mjeksor Islam n mbledhjen e tij n Darul-Bejda (Kazablanka) n marok, dha opinionin e vet edhe pr disa shtje pr t cilat kishte hezituar t jepte vendim akademia juridike islame. kshilli n fjal me shumic votash konstatoi: a) Prdorimi i pomps s oksigjenit, q prdoret nga t smurt prej astms (frymmarrjes) nuk e prish agjrimin. b) Kapsulat ose barnat q vendosen n zorrn e trash (vrima anale), ose pasqyrat kirurgjike, nuk e prishin agjrimin.4 Gjithashtu, sipas shumics s dijetarve bashkkohor, prdorimi i insulins gjat dits s agjrimit, pr ata q vuajn nga smundja e sheqerit, por q nuk jan n at shkall sa t mos mund ta durojn agjrimin, nuk e prish agjrimin, edhe pse, nse ka mundsi t shtyhet deri pas kohs s iftarit, sht m e preferuar. Mendimet e Kshillit Juridiko-mjeksor Islam i prkrahn shumica e juristve islam bashkkohor dhe fetvat e tyre doln n prputhje me kto vendime.
(1) Bedaius-sanai ,El-Kasani. (2\609) Darul- kutub ilmijje. Bejrut. Bot. i 1.1997. dhe : El-fikh el-islamij ve edil-letuhu, Dr. Vehbet Ez-zuhjeli. (3\1700) . Darul Filkr. Damask. Bot. 4.2004. (2) Sherh Fethul-Kadir, Ibn Humam (2\79). Daru Alemil-Kutubi. 2003.Rijad. (3) Ibid.(2\358). (4) Mevsuat elkadaja el-fikhijje el-muasire, Dr. Ali Muhamed Salus. Mektebet Darul-Kuran. Egjipt. Bot. 11-t .2002
30
264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012 Hadith
Si filloi frymzimi hyjnor - drgata (3)

Dr. sci. Musa Vila Friksimi i profetit a.s. dhe prkrahja e Hatixhes Shprehja n hadith dhe kshtu i Drguari i Allahut u kthye me t, e zemra e tij ishte e trembur. Shprehja - u kthye me t, d.m.th. ai u kthye me gjith tregimin dhe ngjarjen q i kishte ndodhur, apo u kthye n shtpin e tij me pes ajetet q i kishin zbritur. Shprehja zemra e tij ishte e trembur konsiston me vet situatn n t ciln ndodhej. Nj trishtim ishte i pritshm, ngase nga vet natyra e njeriut, kur i ndodh dika e befasishme, sht q zemra ti dridhet, sidomos kur njeriut i ndodh dika q i l gjurm drejtprsdrejti n trupin e tij. Profeti a.s. ndodhin e Shpalljes e prjetoi drejtprdrejt, madje u ngulfat nga shtrngimi i skajshm i Xhibrilit a.s.. N versionin e Muslimit thuhet i dridhej mishi (muskujt), pjesa q ndodhet mes supeve dhe sqetullave. Kjo ndodh ather kur njeriu prjeton trishtim t skajshm dhe trembje t madhe. Shprehja n hadith ather tha: -Mbulomni, mbulomni! D.m.th. m mbshtillni dhe m mbuloni me rroba. Vini re se si Profeti a.s.,. krkoi n shums dhe jo n njjs. Ai iu drejtua t gjith t pranishmve, gruas, farefisit, shrbtorit dhe t tjerve. Kt thnie e prsriti disa her, gj q tregon pr nevojn e domosdoshme pr ta mbuluar me rroba. N ato momente, Profeti a.s. ndiente trishtim dhe t ftoht t madh n trupin e tij. Ai qndroi i mbuluar derisa iu larguan trembja dhe t ftohtt q kishte nga ethet e friksimit. Shprehja n hadith vrtet kam qen shum i friksuar pr veten time. Kto fjal Profeti a.s., ia tha Hatixhes pasi i rrfeu ngjarjen q i kishte ndodhur n shpelln hira. N versionin e Muslimit thuhet: Pastaj i tha: Oj Hatixhe, ndodh me mua? u b me mua? m ndodhi mua? far kuptimi ka shprehja n hadith: Vrtet kam qen shum i friksuar pr veten time dhe nga kush sht friksuar? Ibn Haxheri12 thot: Pr kt shprehje t hadithit dijetart kan shfaqur dymbdhjet mendime. Se ai sht friksuar: 1. Nga menduria; 2. Nga gjurmt e stresit; 3. Nga vdekja prej tmerrit t madh; 4. Nga smundja; 5. Nga smundja e pashrueshme; 6. Nga pamundsia pr t bartur barrn profetike; 7. Nga pamundsia pr ta shikuar melekun nga frika q kishte marr; 8. Nga mosdurimi i kurtheve t popullit t tij; 9. Nga mbytja; 10. Nga ndarja prej vendlindjes; 11. Nga prgnjeshtrimi i njerzve; 12. Nga ofendimet. Prparsi u jepet mendimit t tret dhe dy t tjerave pas tij, e mendimet e tjera jan t refuzuara. Them se mendimi i tret, frika nga vdekja prej tmerrit q prjetoi, ka prparsi pr shkak t dobsis s forcs njerzore prball forcs engjllore, e kjo e fundit, pasi e kishte shtrnguar fort Profetin, la gjurm t pashlyeshme. Vet shprehja e formuluar n kohn e shkuar kam qen i friksuar, dhe jo n t tashmen, tregon se frika ishte ndrprer dhe kishte mbetur si dika e kaluar.
Hadith 264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012
31
Shprehja n hadith kurrsesi jo, betohem, pr Zotin, se Ai kurr ska pr t t ln ty t turprohesh. Me kto fjal Hatixheja e ngushlloi Profetin a.s.. Pasi pushoi nj cop her dhe e mblodhi veten, ai ia rrfeu kt ndodhi Hatixhes dhe e pyeti me frik: E kush ka pr t m besuar mua, Hatixhe?! Duke u br personi i par n historin e Islamit q i besoi Profetit a.s., Hatixheja i tha kto fjal: O i Drguari i Allahut! Un t pranoj dhe ta dshmoj ty. N fillim m thirr mua n rrugn e Allahut. Me shprehjen e lartshnuar Hatixheja bnte nj vlersim t s shkuars, d.m.th. jets dhe figurs s Profetit a.s. gjer n at ast, theksonte faktin se e kaluara e tij e pastr dhe e shklqyer ishte paralajmruesja dhe mbshtetja e s ardhmes s tij t qart, dhe se e mira nuk mund t shprblehej prvese me t mir. Pjesza ( kel-la) kurrsesi jo! Kategorikisht jo, tregon: a) mohimin e dikaje me nj form a formulim t prer, domethn O i Drguar i Allahut, nga ajo ngjarje q t ka ndodhur, detyrimisht nuk ka vend pr frik pr ty; b) ndalimin e dikaje me nj metod krcnuese, domethn: O i Drguar i Allahut,
mos u frikso, po na prgzo. Kt e konfirmon edhe versioni i Muslimit Kurrsesi jo! Prgzo (na sill lajme t mira). Fjala (juhzijke) ka prejardhje nga paskajorja(el hizju), q nnkupton poshtrim, prbuzje, nnshtrim nga dobsia. N nj version tjetr sht se do t thot nuk do t jesh i piklluar. Neveviu thot se t dy versionet jan autentike dhe tregojn astin kur Hatixheja mohon do poshtrim dhe pikllim q ndoshta mund ti ndodhte Profetit a.s.. Ajo bazohej n t kaluarn e tij, e cila ishte plot cilsi t shklqyera, moral t lart, ndershmri t pakrahasueshme. ai ishte prkrahs i s vrtets, ndihmonte t afrmit dhe t largtit, fizikisht dhe materialisht. Shprehja n hadith vrtet ti i viziton t afrmit. Prej cilsive q njeriu duhet ti kultivoj n individualitetin e tij shpirtror, sht mbajtja dhe ruajtja e lidhjeve farefisnore. Me lidhje farefisnore nnkuptohen lidhjet prej gjaku dhe nga miqsia. Ky obligim mund t manifestohet n forma t ndryshme t bamirsis. Nganjher reflektohet me shrbim, nganjher me ndihm materiale, nganjher me vizit dhe prshndetje etj.. Profeti a.s. prej cilsive m t plqyeshme kishte vizitn e t afrmve. N nj moment ai
32
264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012 Hadith
u shpreh kshtu:Farefisi sht lidhje prej Zotit (sikurse jan damart t lidhur n mes tyre). Allahu thot: Kush e mban lidhjen me ty, Un e mbaj lidhjen me t, dhe kush i ndrpret lidhjet me ty, edhe Un i ndrpres lidhjet me t.13 Shprehja n hadith ti bart barrn e t dobtve. Do t thot se ti merr mbi vete barrn e atyre q sjan t zott pr ta mbajtur veten, si i dobti, jetimi, i varfri. Rrjedh nga fjala person i varfr ose n trashgimi njeri pa baba e pa djal, njeri i shkret. Kjo fjal sht cekur edhe n Kuranin famlart: E ai sht edhe barr pr kujdestarin e tij (En-Nahl, 76). Bartja e barrs s t tjerve sht nj cilsi tjetr q karakterizon moralin e Profetit s.a.v.s. dhe q mbetet model pr moralin ton. Shprehja n hadith ti i jep t varfrit. Ti ia jep at q nuk e posedon apo q nuk ia jep tjetri. Profeti a.s.,., me bujarin e tij, ka tejkaluar do prmas njerzore. S pari ai posedonte vlera morale, me t cilat prfitonte zemrat e t tjerve. Ai shprndante nga pasuria aq sa t tjert nuk mund ti afroheshin dot. (El Madum) sht personi q nuk ka aftsi pr t fituar, personi q sht i varfr. Pra, Profeti a.s. n do aspekt, n at shpirtror edhe n at material, ishte i dobishm pr t tjert. Shprehja n hadith ti e respekton mikun. Do t thot se ti i ofron mysafirit at q meriton pr gosti. Edhe kjo sht cilsi e domosdoshme pr besimtarin, ngase Profeti a.s., humanitetin e kishte kultivuar q hert n karakterin e tij. Themi e kam respektuar mysafirin. Shprehja n hadith ti e ndihmon popullin duke gjykuar me drejtsi. Fjala (nevaibu) ka njjsin (naibetun)d.m.th. ngjarje, ndodhi . Ktu Hatixheja sikur e prgzon Profetin a.s. pr misionin me vlera t mdha, q sht n shrbim t njerzimit, pr ta nxjerr at nga errsira n dritn e vrtet. Vini re! Ndihmesa e Profetit a.s. ndaj popullit sht e kushtzuar me prkrahjen e s vrtets, ngase ndodhit mund t jen me fat dhe pa fat, t mira dhe jo t mira. N Islam t ndihmosh tirant sht cilsi e injorancs, kurse tradit e Profetit a.s. ka qen ndihma pr t dobtit dhe viktimat. Neveviu thot: Kuptimi i fjalve t Hatixhes sht se vrtet ty Muhamed, nuk t godet ndonj e keqe, sepse Allahu t ka dhuruar cilsi t moralit t lart dhe virtyte t shklqyera. Nga kjo kuptohet se: - cilsit e moralit t lart jan shkak pr mbrojtje nga ndodhit e kqija; - lavdrimi i njeriut para syve t tij, sht i lejuar n disa raste t interesit t veant; - lejohet shoqrimi i atij q ka frik nga ndonj shtje dhe prgzimi duke i theksuar shkaqet e mbrojtjes dhe shptimit;
- fjalt e saj jan nj fakt pr personalitetin e plot t saj, pr menurin dhe intelektin, pr stabilitetin e zemrs s saj dhe pr t kuptuarit e thell t saj; - atij q i ndodh ndonj befasi n ndonj shtje, duhet ti afrohet nj person i besueshm q e kshillon dhe e orienton.14 Mund t themi se qndrimi i Hatixhes tregon pr rndsin e qndrimit t gruas s mir. Islami inkurajon q t martohemi me besimtare t devotshme, t ndershme, trimresha dhe besnike. Pas asaj q i ndodhi Profetit a.s., Hatixheja r.a. e mori me vete dhe shkoi n shtpin e vereka bin Nevfelit, djalit t xhaxhait t saj. Hatixheja ishte e bija e Huvejlidit, ndrsa Huvejlidi dhe Nevfeli ishin vllezr ose djemt e esedit. Shtrohet pyetja: Pse Hatixheja r.a. zgjodhi Verekn pr tu konsultuar? Sepse: a) ishte djali i xhaxhait t saj, prandaj kishte besim m t madh pr tu kshilluar dhe udhzuar; b) ishte i krishter n kohn e injorancs dhe konsiderohej ndr personalitetet e rralla e t zgjedhura, t cilt nuk adhuronin idhuj. Ai ishte besimtar i krishter n kohn kur shumica e njerzve ishin zhytur n injoranc dhe humbje. Nga ai merrej prvoja dhe mendimi i shndosh q lidhej me fen. Ai njihte librat qiellor dhe kishte njohuri t thella n fe; c) njihte shkrimin ibranisht, me t cilin e shkruante edhe Ungjillin dhe sillte citime prej tij. N versionin e Muslimit qndron: Ai e njihte shkrimin arab dhe e shkruante Ungjillin n arabisht. Pra, ai njihte gjuhn dhe shkrimin ibranisht si dhe gjuhn dhe shkrimin arab. sht e njohur se Ungjilli ka zbritur n gjuhn sirianishte, kurse Tevrati n gjuhn ibranishte (hebraishtja e vjetr). N kohn e tij Ungjilli ishte shkruar vetm n gjuhn sirianishte. As Tevrati e as Ungjilli nuk ishin shkruar n gjuhn arabe. Ibn Haxheri thot: Ai cilsohej si lexues i shkrimit t Ungjillit dhe jo si memorizues i tij dhe i Tevratit, ngase memorizimi i tyre nuk ishte i leht si memorizimi i Kuranit. Ky sht edhe nj atribut i ktij Ymeti, q karakterizohet nga nxnia prmendsh. Pr kt Ymet thuhet: Ungjijt e Ymetit jan n gjokset (mendjet) e tyre.15 d) n at koh vereka ishte plakur aq shum, saq i kishte ikur drita e syve . Kjo tregon pr prvojn e tij t gjat dhe se ai u takonte radhve t atyre prej t cilve mund t merreshin kshilla pr shum shtje.
[13] Sahihul Buharij, nr. 5989. [14] Sahihu Muslim, bi sherh En-Nevevij, vll. 2, f.202. [15] Fethul Bari, vll.1, f. 34.
PJESA SHKENCORE 264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012
33
Sadakatul-Fitri
Dr. Jusuf El-Kardavi Kjo sht nj form e kontrats q prdoret si nj prodhim financiar nga bankat islame, q mundson qiradhnien e nj pasurie pr nj koh t caktuar kundrejt nj pagese t caktuar; kjo sht e lejuar n Islam duke u bazuar n dy burimet kryesore t Sheriatit, n Kuran dhe Synet.
Njerzit jan vllezr dhe robr t Allahut slami sht fe e vllazris dhe e drejtsis. erdhi pr t vendosur qllimin e madh n tok, ku t gjith njerzit t ndihen si vllezr. Erdhi pr t ngritur dhe eliminuar t gjitha dallimet q ndajn dhe klasifikojn njerzin, pr shkak t t cilave njerzit ngrihen m lart se tjetri. Erdhi pr t vendosur vllazrin dhe drejtsin n mes tyre, dhe pr t shpallur se njerzit jan t barabart si dhmbt e krehrit. Mirpo, Islami nuk u mjaftua me pohimin e ktij parimi n teori, nuk u mjaftua q ti thot do njeriu: Ky sht vllai yt, e m pastaj ta braktis at. Nuk ka vend pr vllazri kur disa jan t uritur, kurse t tjer jan t ngopur; kur disa nuk kan veshmbathje, e t tjer kan veshmbathje t mjaftueshme, po vllazria e vrtet realizohet kur t jepen frytet e tij me sinqeritet, kur t ket bashkpunim dhe solidaritet n mesin e tyre, kur i forti t ndihmoj t dobtin, i pasuri ta marr pr dore t varfrin, - dhe njerzit t bhen bujar n mes tyre. Duke u nisur nga kjo, n parimet e Islamit, ligjet dhe dispozitat e tij, ekziston nj vend i posam pr realizimin e kujdesit ndaj t varfrve. Allahu xh.sh. ka obliguar q zekati tu jepet t varfrve, dhe ky sht shtylla e tret e Islamit, ashtu si e bri dhnien e tij shenj t besimit, kurse mosdhnien e tij e bri shenj t mosbesimit. Prve zekatit, Islami vendos edhe t drejta t tjera Islami nuk mjaftohet vetm me dhnien e zekatit, duke dhn nj pjes t caktuar t pasuris son, vese shfrytzoi do rast e
mundsi q i pasuri ta ndihmoj t varfrin nevojtar, si: 1. Kur burri dshiron ta shkurorzoj gruan e tij, e i thot asaj: Ti pr mua je si shpina e nns sime, n kt rast, Islami ia ndalon burrit marrdhnien seksuale me t derisa t liroj nga robria nj rob; nse nuk mund t gjej rob pr ta liruar, ather duhet ti agjroj dy muaj rresht pandrprer; e nse nuk mund t bj as kt, ather duhet ti ushqej 60 t varfr. 2. Personi q bn marrdhnie seksuale me gruan e tij gjat dits n muajin e Ramazanit, edhe ai e ka pr obligim shpagimin e njjt si m sipr. 3. Kush betohet n Allahun, e pastaj shkel betimin dhe nuk e mban besn e dhn, shpagimi i tij do t bhet duke i ushqyer 10 t varfr, ose duke u siguruar atyre veshmbathje, ose duke liruar nga robria nj rob, e ai q ska mundsi materiale pr kto gjra, ather duhet ti agjroj tri dit. Shpagimi pr shkeljen e betimit nuk sht agjrimi (si mendojn shum njerz), por ai sht i caktuar pr ata q skan mundsi materiale. Prkujdesja pr t varfrit n dhnien e sadakatul-fitrit Islami e konfirmoi kt prkujdesje ather kur pr do mysliman obligoi sadakatul-fitrin. Sadakatul-fitri emrtohet ksisoj pr shkak t prfundimit t agjrimit dhe fillimit t ngrnies (mos agjrimit). Ky sht nj obligim vjetor, q nuk ka t bj me pasurin, si zekati pr t lashta dhe fruta, ose zekati mbi kafsht dhe n mallin e tregtis, ose zekati mbi pasurin e ruajtur, vese
34
264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012 Fikh
sht nj sadaka q sht e lidhur pr kokat e njerzve, sht nj lloj takse pr individt, sht obligim pr do mysliman. Urtsia e obligueshmris s Sadakatul-Fitrit Transmetohet nga Pejgamberi a.s. se: Sadakatul-Fitri sht obliguar si pastrim pr agjruesin pr fjalt e kqija dhe banale si dhe si furnizim pr nevojtart. (Ebu Davudi, Ibn Maxhe dhe Hakimi nga Ibn Abbasi r.a.).Agjruesi nuk le pa e przier agjrimin e tij me fjal t kqija e banale, t cilat i thot ose i dgjon, ose shikon gjra t ndaluara a dika t ngjashme. Allahu xh.sh. dshiron q jeta e agjruesit t jet e pastr, pa fjal t kqija e banale, Ai dshiron q jeta n Ramazan t jet si nj pjes e jets n Xhennet, e cila u sht paradhn njerzve n dynja. Nse dikush shan a dshiron ta rrah agjruesin, ather t mos ia kthej sharjen me sharje, dhe as t keqen me t keqe, po t keqen le tia kthej me t mir, duke thn: Un jam njeri q agjroj, jam duke agjruar. (Buhariu dhe Muslimi nga Ebu Hurejra r.a.).Kshtu duhet t jet jeta e agjruesit gjat agjrimit. Agjrim nuk konsiderohet vetm lnia e hajes dhe pijes, po gjithashtu edhe lnia e fjalve t kqija e banale, braktisja e sharjes, dshmis s rrejshme dhe gnjeshtrs. Allahu i dshiron kto nga agjruesi, megjithat, sa agjrues e arrijn kt nivel?!T shumtn e rasteve, agjruesi prdor fjal t kqija, hidhrohet dhe flet gjepura, prandaj sadakatulfitri sht prcaktuar n fund t agjrimit, q ta pastroj agjruesin nga ajo q e ndoti agjrimin e tij dhe q reduktoi vlern e tij.Pejgamberi a.s. ka thn: Agjrimi i muajit t Ramazanit sht i varur n mes qiellit e toks, dhe nuk lartsohet (tek Allahu) prvese me dhnien e sadakatulfitrit. (Sujutiu n El-Xhamiu Es-Sagir duke e cilsuar si hadith t dobt).Kuptimi i fjals sht i varur sht: pranimi i tij nuk sht i plot, dhe agjrimi nuk plotsohet prvese me dhnien e sadakatul-fitrit, sepse nga nj aspekt, ai sht pastrim pr agjruesin, dhe nga aspekti tjetr, sht furnizim pr nevojtart. N nj hadith tjetr, Pejgamberi a.s. ka thn: Bjuni t mundshm q t mos enden (t mos lypin t varfrit) n kt dit (Ibn Adijju dhe Ed-Daru Kutniu nga Ibn Omeri r.a.), mos i lini t varfrit (pa marr parasysh varfrin dhe nevojn e tyre), q ti zgjasin duart e tyre dhe t krkojn nga njerzit n Bajram, gjat ditve t gzimit dhe fests. Obligim i myslimanve sht q ti shoqrojn vllezrit e tyre t varfr n gzimet e ktyre ditve, pr kt arsye sht prcaktuar sadakatul-fitri, pr tia dhn t varfrit para se t lyp, para se tia lagin fytyrn lott e tij, para se ta zgjas dorn e tij. Sasia e sadakatul-fitrit Pejgamberi a.s. e obligoi sadakatul-fitrin nj saa1 ushqim, nga: hurmat, rrush i that,
gruri, elbi, djathi a dika tjetr q han njerzit. Prandaj, dijetart kan thn: Sadakatul-fitri jepet kryesisht nga ushqime t vendit, ku njeriu e jep pr veten e tij dhe pr do person tjetr q e furnizon me ushqim dhe sht i obliguar ti furnizoj ata, si: pr gruan e tij, fmijt q jetojn me t, dhe pr shrbtort e tij. Pr t gjith kta duhet t jepet sadakatul-fitri, pa marr parasysh nse kan agjruar apo jo, sepse dhnia e sadakatul-fitrit edhe pr ta sht plotsim i agjrimit t vet njeriut (agjruesit). Pra, ai jep pr: meshkujt e femrat, pr t mdhenjt e t vegjlit dhe pr t lirt e robrit. Dhnia e sadakatul-fitrit me vlern e t hollave Imami Ebu Hanife (Allahu e mshiroft) ka lejuar q myslimani ta jap sadakatul-fitrin e sasis s vlers s ushqimit me vlern e t hollave. Transmetohet se Omer ibn Abdul-Azizi (halifja i drejt) i shkroi guvernatorit t tij n Basra, Adijj ibn Urtah, t cilin e urdhronte pr ta marr sadakatul-fitrin nga banort, pr donjrin nga gjysm drhemi. N at koh, gjysm drhemi kishte vlern e nj sai t ushqimit. T ktij mendimi jan edhe: Thevriu, Hasan El-Basriu e t tjer. Ndoshta kjo do t ishte m e dobishme n disa raste, dhe sidomos nse i varfri ka nevoj pr t. Sepse, nse t varfrit i grumbullohen ushqimet, ai nuk do t ket dobi prej tyre, dhe do t detyrohet ti shes me mim m t ult. Ndrkaq, prej t hollave mund t ket dobi, se me to mund t blej rroba, mblsira pr fmijt e vet, ose dika tjetr t dobishme pr familjen e tij. Pejgamberi a.s. ka thn: Bjuni t mundshme q t mos enden (t mos lypin t varfrit) n kt dit. Si realizohet mundsia me ushqime, gjithashtu realizohet edhe me vler n t hollave. Mirpo, nga nj an, Pejgamberi a.s. n kohn e vet prcaktoi dhnien e sadakatul-
Fikh 264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012
35
ai t jap e t shprndaj (nga pasuria e tij) dhe t lartsohet dora e tij. Nuk ka gj nse i varfri jep sadakatul-fitrin pr veten dhe familjen e tij, kurse t tjert i japin atij. Prandaj, Pejgamberi a.s. e ka obliguar sadakatul-fitrin nj saa hurme ose nj saa elb, pr do njeri: t madh e t vogl; rob e t lir; mashkull e femr; t pasur a t varfr. (Transmetojn t gjith prve Ibn Maxhes nga Ibn Omerit r.a.). M pas, Pejgamberi a.s. ka thn: Pr sa i prket t pasurit n mesin tuaj, Allahu do ta pastroj at. Ndrkaq, pr sa i prket t varfrit n mesin tuaj, Allahu do tia kthej atij m shum sesa ka dhn (Bejhekiu dhe Ed-Daru Kutniu), nga njra an, i varfri jep sadakatul-fitrin, ndrsa nga ana tjetr i vijn atij sadakat dhe zekatet, e Allahu ia kompenson m mir e m shum se ajo q dha, pra myslimani msohet t jap kur ka bollk dhe kur sht n gjendje mjerimi. Koha e dhnies s sadakatul-fitrit Koha e dhnies s sadakatul-fitrit fillon me perndimin e diellit t dits s fundit t Ramazanit, dhe zgjat deri para faljes s namazit t Fitr-Bajramit. Ndrsa, pr at q e jep pas namazit t bajramit, Pejgamberi a.s. ka thn: Atij q e jep sadakatul-fitrin para namazit (t Bajramit), i konsiderohet sadaka e pranuar, kurse atij q e jep pas namazit (t Bajramit), i konsiderohet sadaka (lmosh) e rndomt (Ebu Davudi, Ibn Maxhe dhe Hakimi nga Ibn Abbasi r.a.), nse e vonon nga koha e tij, nuk e ka shprblimin e sadakatul-fitrit. N kt rast, ai bn mkat, po megjithat nuk i bie obligueshmria e tij n asnj rast deri sa ta jap, edhe nse vonohet. Myslimani duhet t kujdeset q sadakatulfitrin ta jap me koh, pra para namazit t Bajramit. Madje lejohet dhnia e tij edhe para Bajramit, pr nj apo dy dit, si transmetohet nga Ibn Omeri r.a., q ka thn se ata e jepnin sadakatul-fitrin nj a dy dit para Bajramit. Madje, Imam Shafiu (Allahu e mshiroft) e lejoi dhnien e sadakatul-fitrit prej fillimit t Ramazanit. Ndrkaq, Hanbelinjt, dhnien e tij e lejuan nga mesi i Ramazanit. Sidoqoft, t gjitha kto jan nj lehtsim pr njerzit. Mirpo, preferohet q sadakatul-fitri t jepet pak koh para Bajramit, n mnyr q t mbetet pr Bajram, sepse ai sht caktuar pr kt qllim, q edhe t varfrit ti bj pjesmarrs n gzimin dhe festimin e Bajramit. Sa m afr Bajramit q t jepet sadakatul-fitri, aq m shum do ta jap dhe do ta realizoj kt qllim. Shnim. N Kosov, sasia e sadakatul-fitrit pr nj person sht caktuar 2 euro nga Bashksia Islame e Republiks s Kosovs, q sht organizatore e mbledhjes dhe shprndarjes s sadakatul-fitrit (prkthyesi). Nj saa sht e barabart me 4 kg.
fitrit me ushqime, sepse dhnia e t hollave ishte nj gj e rrall n at koh tek arabt, e sidomos pr banort e shkrettirave, sepse ata nuk kishin t holla, prve n raste t rralla. Nga ana tjetr, vlera e t hollave ndryshon n varsi nga vendi, rrethanat dhe mjedisi. E sikur Pejgamberi a.s. ta kishte caktuar sadakatulfitrin, pr shembull, nj drhem, ndonjher drhemi nuk vlen higj, e ndonjher e ka vlern e madhe. ndrkaq sai i ushqimit sht i kufizuar dhe i mbulon nevojat njerzore, q sht ushqimi i njeriut, prkatsisht sasia e ushqimit q i mjafton atij pr nj dit, dhe kjo nuk mund t ndryshoj me ndryshimin e kohs dhe vendit. Prandaj, dhnia e sadakatul-fitrit lejohet n vler t t hollave, madje, ndoshta nj gj e ktill, preferohet m shum n kohn ton, sepse njerzit t shumtn e rasteve gjat veprimtarive t tyre, i prdorin t hollat. Pr sa i prket dhnies s sadakatul-fitrit me ushqime apo me dika tjetr t ngjashme me t, ndoshta kjo do ishte m e mir pr banort e shkrettirave. Ndrkaq, pr banort e qyteteve, ndoshta do t ishte m mir dhe m leht q sadakatul-fitrin ta japin me t holla. Kush obligohet pr t dhn sadakatul-fitrin? Sadakatul-fitrin sht i obliguar ta jap personi q posedon vlern e tij, q i mbetet tepric nga nevojat familjare t dits dhe t nats s Bajramit. Sadakatul-fitri nuk sht si zekati, pr t cilin kushtzohet posedimi i vlers s nisabit, por ky obligohet me kushtin e lartcekur (ti teproj vlera e sadakatul-fitrit nga nevojat familjare t dits dhe nats s Bajramit pr t dhe familjen e tij), sepse Islami dshiron nga sadakatul-fitri nj kuptim t mir, pra, q ta msoj myslimanin pr t dhn e shpenzuar, madje edhe i varfri t msohet q nj dit edhe
36
264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012 Ekonomi islame
Mudaraba
Dr. Islam Hasani ...udhtojn npr tok dhe det duke krkuar t mirat e Allahut. (El Muzemmil, 20)
udaraba sht nj kontrat e definuar si ndarje e humbjes dhe e fitimit PLS Profit and Loss Sharing, e cila prdoret nga individ, kompani dhe banka islame pr investime n partneritet. sht nj kontrat shum e rekomanduar pr financime, por sht e ditur se implementimi i saj krkon konsolidim t prpjekjeve dhe besueshmri n partneritet, q t arrihet suksesi i dshiruar. Termi Mudaraba rrjedh nga fjala Ed-darb filerd, e prdorur n Kuran, q do t thot bj nj udhtim. Quhet kshtu, sepse t shumtn e rasteve puntorit i krkohet t bj udhtime si pjes e puns s tij, pr t realizuar qllimin dhe plotsimin e projektit biznesor. sht e qart se fjala daraba sht prdorur pr t treguar udhtimin prej nj vendi n nj tjetr, ose pr t br nj udhtim pr qllime tregtie duke krkuar t mirat e allahut. Fjala tjetr q prdoret pr t njjtin qllim si Mudaraba, sht El-Kirad apo ElMukaradah. Fjala kard dhe mukaradah burojn nga fjala karada, q do t thot ndaj a shkpus. Quhet kshtu pr arsye se n praktik, pr t formuar kt kontrat, ai q siguron kapitalin nj pjes t kapitalit t tij e ndan pr tu prdorur nga mudaribi (ndrmarrsi) n projektin biznesor, me qllim t gjenerimit t fitimit pr tu ndar n mes tyre. T dy kta terma jan prdorur pr t njjtin qllim, e dallimet n prdorim vareshin nga vendi dhe rajoni. Mudaraba sht prdorur nga populli i Irakut, kurse Mukaradah sht prdor nga populli i Hixhazit.
Prshkrimi i Mudarabas sipas medhhebeve (shkollave juridike) Pr nga prshkrimi se ka prmban n vete kjo kontrat, dijetar t ndryshm q u prkasin t katr medhhebeve (shkollave juridike), kan dhn definimet e tyre q nuk kan dallime prmbajtesore.i - Malikinjt: Mudaraba sht nj agjenci pr tregti q jep para t gatshme pr nj pjes t fitimit. -Shafiinjt: Mudaraba sht nj marrveshje n t ciln nj pronari i jep kapitalin nj puntori, i cili tregton m t dhe, n fund,ndajn fitimin. - Hanbelinjt: Mudaraba sht nj kontrat n t ciln nj person e jep kapitalin e tij te nj ndrmarrs n mnyr q t ndahet fitimi sipas marrveshjes s tyre paraprake. -Hanefijt:Mudaraba sht nj partneritet me pjesmarrje n profit, n t ciln kapitali sht i siguruar nga njra pale, kurse puna a ekspertiza nga pala tjetr, pr ta ndar fitimin sipas marrvshjes paraprake. Edhe pse prshkrimi i mudarabas nga katr shkollat juridike ka pak ndryshime, t gjitha ojn tek e njjta shtje. Mendimi a prshkrimi nga Hanefinjt sht marr si definicioni m gjithprfshirs krahasuar me mendimet e tjera dhe prdoret pr prshkrimin e ksaj kontrate n shumicn e vendeve, ku praktikohet bankimi islam. Legjitimiteti i Mudarabas Legjitimiteti i Mudarabas mbshtetet n Kuran, Synet dhe n konsensusin e dijetarve.
Ekonomi islame 264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012
37
Edhe pse nuk ka ndonj ajet kuranor, i cili flet drejtprdrejt pr lejimin e mudarabas, ekzistojn ajete q n mnyr indirekte tregojn pr lejimin e mudarabas. Pr shembull, T tjert udhtojn n tok duke krkuar mirsit e Zotit.... Disa komentator t Kuranit e interpretojn kt ajet n kuptimin,ata t cilt udhtojn pr qllim tregtie duke synuar fitime t lejuara, prfshir edhe ata q punojn me kapital t t tjerve, duke ndar fitimin e krijuar, q prshtatet me konceptin praktik t mudarabas. Mbshtetja e ksaj kontrate nga Syneti mund t ndahet n dy kategori. E para, ekziston evidenc q Pejgamberi a. s. ka punuar n konceptin e ksaj kontrate para dhe pas ardhjes s Shpalljes. Dhe kategoria e dyt jan thniet e Pejgamberit a.s. n lidhje me kt kontrat, po ashtu edhe plqimet e tij rreth praktikimit t ksaj forme t biznesit. Shokt e Pejgamberit a.s. e kan prdorur kt form t kontraktimit ndrmjet tyre pr financim t projekteve tregtare dhe Pejgamberi a.s. e ka miratuar kt form kontraktimi. Konsensusi i juristve mysliman sht se Mudaraba sht e lejuar dhe nuk ka ndonj kundrshtim rreth legjitimitetit t saj. Kjo kontrat sht njra ndr kontratat m t rekomanduara nga dijetart pr tu prdorur nga bankat islame pr investime kapitale n partneritet dhe financime t projekteve t ndryshme, por prdorimi i saj mbetet i kufizuar pr arsye t ndryshme, q do t prmenden n vijim.ii Mudaraba dhe kontratat e ngjashme Mudarabaqndron si nj kontrat dhe form financimi n vete, por ekzistojn edhe kontrata t tjera, t cilat kan disa karakteristika t njjta apo t ngjashme. sht e rndsishme t bhet dallimi ndrmjet tyre.
Mudaraba n krahasim me Musharakah Q t dyja kontratat jan t kategorizuara n grupin e kontratave q synojn partneritet duke u pajtuar pr bartje rreziku dhe ndarje fitimi ndrmjet partnerve n investimet ose financimet e tyre, por ekzistojn disa dallime n mes tyre. Mudaraba ndryshe quhet edhe partneritet pasiv, sepse aktiv sht vetm ndrmarrsi i projektit, kurse pala q ka siguruar kapitalin, sht pasive. Qllimi i ksaj kontrate sht mundsimi i takimit ndrmjet kapitalit dhe ekspertizs. Njra pal ka kapital, po nuk ka aftsi pr ndrmarrsi t projektit, kurse pala tjetr ka aftsi po nuk ka kapital dhe, me an t ksaj kontrate, kta persona bashkohen pr nj projekt ekonomik. musharakah quhet partneritet aktiv, sepse t gjitha palt e involuara n projekt e kan t drejtn q t jen aktive. Mund t jen dy a m shum partner, t cilt kan kontribuar me para t gatshme ose me pajisje pune dhe mund t jan aktiv n menaxhimin e projektit. Qllimi i ksaj kontrate sht bashkimi i forcave dhe kapitalit pr financimin e ndonj projekti kolosal. Ekzistojn shum elemente t prbashkta ndrmjet Mudarabas dhe Musharakas, por ka edhe dallime, pr t cilat do t diskutohet pasi t flitet edhe pr Musharakan n veanti. Mudaraba n krahasim me pagesn mujore N kontraktim me mditje, njra pal a person sht e obliguar ta bj punn pr dik tjetr dhe, n fund, nj shum e prcaktuar i jepet puntorit. Mund t duket e ngjashme n aspektin s njra pal punon me kapitalin e tjetrit, mirpo ka nj dallim n mnyrn e puns dhe pagess. N Mudaraba personi q sht ndrmarrs i projektit dhe personi q financon, jan partner dhe ndarja e fitimit n mes partnerve bhet vetm n fund t projektit, e kjo varet nse projekti ka prfunduar me fitim dhe ather ndahet fitimi. Kurse n raste t angazhimit t personit me pages mujore, ajo nuk varet nga partneriteti q obligon mbarimin e projektit pr ta ndar fitimin n mes tyre. Mudaraba n krasahasim me huadhnien Edhe pse Mudaraba dhe huaja kan veori t prbashkta n aspektin e dhnies s kapitalit personit q udhheq projektin, megjithkt, natyra e dhnies s kapitalit dallon. n mudaraba, ai q siguron kapitalin sht i emruar si partner, dhe kjo i jep t drejt atij t ndaj fitimin me ndrmarrsin e projektit duke bartur edhe rrezikun e humbjes, nse projekti prfundon me humbje. N rastet kur kapitali sht dhn n form huazimi, huadhnsi nuk ka t drejt t marr asnj pjes t fitimit, mirpo edhe kapitali i tij duhet t jet i sigurt
38
264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012 Ekonomi islame
pa marr parasysh prfundimin e projektit t financuar nga huamarrsi. Elementet dhe kushtet e Mudarabas Elementet e Mudarabas, sipas shumics s juristve mysliman, janiii: 1. Palt e kontrats (Rabul mal & Mudarib); 2. Prmbajtja e kontrats (Kapitali, puna dhe profiti) dhe 3. Forma (oferta dhe pranimi) Kushtet eMudarabas Prveq mudaraba duhet ti plotsoj kushtet n aspektin ligjor, ka edhe kushte t tjera pr t filluar implementimi i mudarabas. N mudarabah kapitali i financimit duhet t jet patjetr n para t gatshme pr fillimin e projektit q mund t jet n fusha t ndryshme: investime kapitale, tregti, bujqsi, etj., dhe, n fund t projektit, llogaritet prsri n para t gatshme dhe prqindja e caktuar ndahet n fillim t kontrats. Por ka raste kur edhe nj pasuri e patundshme apo e tundshme (vler jomonetare) mund t konsiderohet si kapital pr mudaraba. aaoifi ka pranuar mendimin se edhe kapitali jomonetar mund t konsiderohet si kapital financues, nse merret mimi i tregut pr vlersimin e pasuris. Vet pasuria duhet t jet pjes e projektit. Nj shembull: Nse nj person A ka 15 vetura pr ti shitur, ai i ofrohet personit B dhe i ofron nj kontrat q, nse arrin ti shes ato vetura, margjina e fitimit ndahet 50:50. N kt rast kapitali i projektit sht kapital jomonetar. Ky standard sht m i prgjithshm dhe nuk i prkrah disa mendime q nuk lejojn kapital tjetr prve paras si kapital investues. Llojet e Mudaraba Mudaraba jo e limituar Mudaraba, n t ciln kapitali i dorzohet udhheqsit t projektit pa caktuar se n far biznesi, vendi, metode, kohe dhe mnyre t investohet. Investitori nuk ka t drejt t ndrhyj n menaxhim t projektit, por ka t drejt t informohet pr mbarvajtjen e projektit dhe, nse dyshon se nuk punohet sipas projektpropozimit t br n fillim nga ndrmarrsi, ather ai ka t drejt t krkoj verifikimin e gjrave dhe, nse vrtetohet devijimi i projektit nga marrveshja e br n fillim, ather mund t krkoj ndrprerjen e puns dhe kompensimin e dmeve t shkaktuara. Mudaribi (ndrmarrsi i projektit) ka t drejt t praktikoj do gj pr realizimin e projektit t dakorduar n mes tyre si dy partner prve hyrjes borxh pr zotrin pa lejen e tij. Kjo lloj kontrate zakonisht bhet n mes t banks dhe klientve t cilt hapin llogarit e
tyre n banka islame. Sipas ksaj marrveshjeje, klienti sht investitori, kurse banka sht ndrmarrs e projektit dhe klienti e autorizon bankn q t punoj n projekte q i vlerson rentabl e pa i kushtzuar se ku t investohet.iv Mudaraba e limituar sipas standardeve t aaoifi-t - kontrat n t ciln furnizuesi i kapitalit i limiton veprimet e udhheqsit t projektit n nj vend t caktuar apo t ndonj lloji t veant investimesh, por nuk mund ti ndrhyj n mnyrn e udhheqjes dhe operacionet e projektit. N kt kategori koha dhe shuma e mjeteve pr investime duhet t caktohen n fillim dhe ndrprerja e parakohshme nuk lejohet. N kt kategori bhet marrveshje n mes banks dhe klientit, banka si investitor e klienti si ndrmarrs i projektit, ku dihen shuma e investimit dhe koha e implementimit t projektit. Por mund t bhet edhe n ann tjetr, klienti si financues (depozitor) pr nj projekt t caktuar, ku dihet shuma dhe koha pr investim. Kjo llogari n bankat islame quhet Llogari specifike pr investime. T drejtat dhe prgjegjsit e Mudaribit (ndrmarrsit) - Ndrmarrsi i projektit sht person i besuar tek Rabul-mal (investitori) dhe sht prgjegjs pr t ndrmarr projektin n mnyrn m t mir. -Sipas AAOIFI-t(Accounting Auditing Of Islamic Finance Issue) : - Investimi n t gjitha fushat q jan t lejuara, profitabl dhe t realizueshme. - Kryerja e punve nga ai personalisht ose caktimi i dikujt, nse sht e nevojshme. - Zgjedhja e vendit pr investime q jan me rrezikshmri m t vogl. - Ruajtja e fondeve apo depozitimi i tyre, nse e krkon nevoja pr shkak t siguris. shtjet n implementim - Kontrata hyn n fuqi menjher pas marrveshjes dhe nnshkrimit t saj nga t dyja palt Kjo kontrat sht jodetyruese, mund t ndrpritet n mnyr t njanshme nga secila pal prderisa t mos ket filluar implementimi i saj. Nse puna ka filluar, ather kjo kontrat bhet detyruese pr t dyja palt dhe asnjra nuk mund t trhiqet para kohs s dakorduar n fillim. Gjithashtu koha e implementimit duhet t specifikohet dhe nuk mund t ndrpritet.
(1)INCEIF, Shariah Rules in Financial Transactions (Kuala Lumpur: INCEIF, 2009), f. 275 (2)Ibid. (3)Islamic Shariah Research Academy for Islamic Finance, Islamic Financial System: Principles and Operations, (Kuala Lumpur: Pearson Custom Publishing, 2012), f. 250.(4)Ibid, 251. (5)Muhammad Imran Ashraf Usmani, Meezan Banks Guide to Islamic Banking, (Karachi: Darul-Ishaat, 2002),f.98.
Zekat 264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012
39
Zekati pr fabrika, apartamente, ferma dhe t ngjashme

Mr. Ejup Haziri Jepni pa u kursyer nga t mirat q keni fituar, dhe nga ato q jua kemi nxjerr Ne nga toka! (El Bekare, 267).
jat shtjellimit t tematiks s zekatit, kemi shpjeguar pes llojet e pasurive, prej t cilave duhet dhn zekat, e q ishin: Zekati i kullotave apo bagtive, ku hynin devet, lopt, dhent e dhit; zekati pr ar, argjend dhe valuta bashkkohore; pr mall tregtie, q konsiderohet do send q sht br gati pr shitblerje me qllim prfitimi; pr t vjelat dhe t korrat, pra pr prodhimet q vilen dhe q korren; dhe pr pasurit nntoksore e thesaret e fshehura, ku prfshihen mineralet xeherore, pasurit e ndryshme q gjenden n brendsi t toks dhe thesaret e ndryshme, si ari, argjendi, bakri e t ngjashme. Pr t gjitha kto lloje, shum t rndsishme, kemi diskutuar ve e ve, duke i paraqitur n formn m reale t mundshme, e pr t cilat ka tekste t qarta q obligojn domosdoshmrin e nxjerrjes s zekatit. Ndrkaq, n kt shkrim, do t shtrojm nj shtje tjetr, e cila ka ndrlidhje t ngusht me disa nga llojet q i kemi shpjeguar n shkrimet n numrat paraprak. duhet theksuar q n fillim se kjo shtje sht e re, pr shkak se n t kaluarn nuk kishte apartamente t mdha dhe as fabrika, prandaj as q jan prmendur n librat e juristve t hershm, mirpo e kan trajtuar juristt e mvonshm dhe aktual. kuptojm me kt lloj? Ky lloj, n Jurisprudencn islame njihet me emrin el-Mustegil-lat, me se nnkuptohet: Pasuria e cila nuk konsiderohet pr shitje, mirpo konsiderohet pr zhvillim (prfitim), duke marr prej saj dobi dhe fryte, kur ajo q prodhohet, shitet.Pra, objekti mbetet, e
prodhimi i objektit shitet. Ky sht dallimi n mes ksaj pasurie dhe mallit t tregtis, q e kemi diskutuar n llojin e tret t pasurive, ngase malli i tregtis shitet, pra kalon nga pronari tek nj pronar i ri, kurse te ky lloj i pasuris, objekti mbetet, kurse prej tij ka dobi dhe arrihet fitimi. Kur e themi dobia, ktu prfshihet edhe dhnia me qira e apartamenteve dhe veprime t ngjashme. Pra, ajo q sht e rndsishme ktu, sht fakti se objektet nuk shiten, por zekati jepet nga prfitimi prej tyre q bhet n mnyra t ndryshme. hyn n kt lloj? N kt lloj hyjn gjra t ndryshme, q juristt i kan prmendur koht e fundit, si pr shembull: ndrtesat; ato q lshohen me qira dhe pr shfrytzim, fabrikat, fermat e lopve pr qumsht etj., fermat e pulave pr prodhimin e vezve, anijet, veturat dhe aeroplant q transportojn dhe bartin njerz.1 Ktu futen edhe gjra t tjera, por jo t gjith dijetart e pranojn kt, prandaj do t jet me dobi ta shtjellojm kt tematik sipas juristve, se far mendojn ata dhe a jan t ndar n kt shtje apo jan t bashkuar? Qndrimi i juristve ndaj ktij lloji Q n fillim kam theksuar se kjo lloj pasurie, sht e re, prandaj edhe fetvat pr kt shtje jan krejtsisht t reja dhe t kohs aktuale, po megjithkt, juristt kan mendime t ndryshme rreth ktij lloji. Mendimi i par: Nuk parashihet t jepet zekat, prve pr ato (lloje pasurie) q kan ardhur
40
264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012 Zekat
me tekst, prandaj qndrimet e ktyre juristve argumentohen si n vijim: 1.I Drguari i Allahut, ka prcaktuar qart pasurit, prej t cilave jepet zekati, e pr pasuri si ndrtesa, fabrika dhe t ngjashme, nuk ka parashikuar asgj. Dhe, prderisa nuk ka ndonj tekst t qart pr kt, prej tyre nuk lejohet t nxirret zekati, prpos ather kur ka ndonj tekst t qart, qoft nga Kurani dhe qoft nga syneti. 2.Prve ksaj, qndrimet e ktyre juristve argumentohen edhe me faktin se juristt mysliman, nga t gjitha vendet dhe npr koh t ndryshme, nuk kan parashikuar q nga kjo pasuri t jet obligim dhnia e zekatit. Prandaj, kta jurist kan theksuar se nuk ka zekat pr mjete transportuese q bhen me qllim tregtimi, as pr ndrtesa apo fabrika, sado t mdha dhe gjigante t jen ato, dhe as pr gjra t ngjashme me kto. Ky mendim i ktyre juristve konsiderohet me tendenca kufizimi, q nga juristt bashkkohor trajtohet si medhheb i vjetr, q sht njohur nga disa jurist t kohve t hershme dhe sht mbrojtur nga juristi dhahirij, Ibn Hazmi2 e m von sht mbrojtur edhe nga juristi i mirnjohur shevkani.3 Mendimi i dyt: N dallim nga mendimi paraprak, juristt e tjer jan t mendimit se obligohet dhnia e zekatit edhe pr llojet pr t cilat jemi duke diskutuar, qofshin ato fabrika, ndrtesa a pasuri t ngjashme me to.4 Kta jurist bazohen n argumentet vijuese: 1. Allahu i Lartmadhruar e bri detyrim q nga secila pasuri t jepet nj pjes e caktuar e zekatit a sadakas. Ai ka thn: Dhe ata q n pasurin e vet kan ndar nj pjes t caktuar. Pr lypsin dhe pr nevojtarin q nuk lyp. (Mearixh, 24-25). Po ashtu thot:Merr prej pasuris s tyre (t atyre q pranuan gabimin) lmosh, q ti pastrosh me t dhe tu shtosh (t mirat)... (Et-Tevbe, 103). 2. Arsyeja q obligon dhnien e zekatit pr pasurin, sht shtimi dhe rritja e pasuris dhe, kurdo q realizohet shtimi dhe rritja e pasuris, obligohet edhe dhnia e zekatit pr t. 3. Urtsia e ligjsimit t zekatit sht pastrimi pr ata q e japin. Dhnia e zekatit, i pastron ata dhe pastron pasurin e tyre. Dhe, prve ksaj, dhnia e zekatit sht ndihm pr nevojtart, sikurse konsiderohet edhe ndihm e fuqishme n ruajtjen e fes islame e t shtetit dhe n prhapjen e thirrjes s vrtet. Prandaj, ata q e japin zekatin, n t gjitha format, pastrojn vetveten e tyre dhe pastrojn pasurin e tyre, ndihmojn nevojtart dhe t varfrit, ndihmojn kombin dhe fen e tyre, derisa t forcohet komuniteti, t barazohen shtresat e njerzve dhe t lartsohet fjala e fes dhe e besimit. Juristt e ktij mendimi u kundrprgjigjen juristve q ndalojn zekatin pr kto lloje, duke thn: Pr sa i prket mendimit t tyre, q nuk
parashohin zekat prve pr ato lloje pr t cilat ka ardhur teksti nga Kurani a nga syneti, i prgjigjemi se mosardhja e ndonj teksti nga i Drguari i Allahut pr kt shtje, nuk mund t merret si argument pr mosdetyrimin e ktij lloji t zekatit, pr faktin se i Drguari i Allahut kishte prmendur pasurit e ndryshme q ishin t prhapura n shoqrin arabe t kohs s tij, si ishin: devet, lopt, shtazt e ndryshme, gruri, hurmat, t mbjellat, valutat e asaj kohe, e kshtu me radh. E, prve atyre q jan cekur n hadithe profetike, myslimant kan obliguar zekat edhe pr lloje t tjera pr t cilat ka munguar teksti, duke br analogji me ato lloje q ishin br legjitime si dhe duke vepruar me tekste t prgjithshme. Juristt, n lidhje me kt, kan theksuar se nuk ka ardhur ndonj tekst5 decidiv pr obligueshmrin e mallit t tregtis6, por jan komentuar me tekste t prgjithshme dhe jan br analogji me llojet e tjera. Mirpo, juristt mysliman kan rn n dakord pr sa i prket ktij lloji t pasuris, pr t ciln duhet t jepet zekat, kur arrin nisabin e caktuar,7 ndonse, shum prej tyre jan t mendimit se nuk ka ndonj tekst t prer nga Kurani dhe nga syneti, por ka shum transmetime t ndryshme q prforcojn njri-tjetrin.8 N baz t analogjis, ndonse n munges t teksteve ekskluzive, juristt kan parapar zekat pr lloje t ndryshme, si Omeri - pr kuaj, me kushte t caktuara, Ahmedi obligoi zekatin e mjaltit, duke u bazuar n athare dhe duke br kijas me fruta dhe t mbjella. Ai po ashtu e pa t arsyeshme q t ket zekat edhe pr secilin mineral (gjegjsisht pr do gj q nxirret nga toka), duke br analogji me arin dhe argjendin, si dhe duke u mbshtetur n fjalt e prgjithshme: Jepni pa u kursyer nga t mirat q keni fituar, dhe nga ato q jua kemi nxjerr Ne nga toka! (El Bekare, 267). Ebu Jusufi sht i mendimit se pr t nxjerrat nga deti duhet t ket zekat (nj e pesta), duke br analogji me mineralet dhe pasurit nntoksore. Gjithashtu, kta jurist t ktij grupi i kundrprgjigjen grupit t par -q mendojn se myslimant nga t gjitha vendet dhe npr koh t ndryshme nuk kan parapar q kjo pasuri t jet obligim pr zekat-, duke thn se ky lloj i pasuris nuk ekzistonte n koht e tyre, prandaj dijetart e mvonshm, nga ixhtihadi i tyre, nxorn dispozita t reja, ngase koha dhe risit e saj u imponuan nj gj t till. Sidoqoft, ky mendim, ndonse i ri, po gjen prkrahs gjithnj e m shum, sidomos n kohn ton. Si t merret zekati nga ndrtesat dhe fabrikat? Nse flasim pr vetura, anije, aeroplan, makina dhe mjete t ndryshme, q jan objekt n kt tem, ather, nse prdorimi i tyre
Zekat 264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012
41
bujqsore (t vjelave dhe t korrave), q sht 10% ose 5%. Kt mendim e kan shfaqur duke u mbshtetur n analogji (kijas), dhe prfaqsues t ktij mendimi jan Ebu Zehreh, Abdurrahman Hasen dhe AbdulVehab Halaf. Kta argumentojn se prodhimet bujqsore mbillen n tok, e pr to parashihet t jepet zekat 5%-10%, n varsi nga mnyra e ujitjes q sht br, prandaj bjn analogji edhe me ndrtimet n tok, nse ato jan pr biznes dhe pr prfitim, dhe pr objekte t tjera n tok, q nuk mund t lvizen, parashihet 10% (si fabrikat ose apartamentet), ndrsa pr ato q nuk mund t lvizen 5% (si firmat e taksive, autobusve, mjetet e ndryshme transportuese). Kt mendim t fundit e prkrah edhe juristi bashkkohor Jusuf Kardavi, por me disa kushte t caktuara.10 Koha kur llogaritet kuota Pr sa i prket kohs se kur llogaritet apo konsiderohet kuota e caktuar pr dhnien e zekatit, disa jurist jan t mendimit se ajo duhet dhn n do muaj, po t tjert parashohin q dhnia e zekatit t bhet pr do vit dhe jo n do muaj, ngase kjo do t jet m e dobishme pr t varfrit dhe nevojtart. Ktu duhet prmendur se zekati nuk merret nga kto gjra, po vetm pasi t paguhen shpenzimet, taksat, borxhet dhe gjrat e tjera q ndrlidhen me to. Dhe, nse pas heqjes s tyre mbetet fitimi q arrin kuotn e caktuar, ather duhet dhn zekati. Kshtu, sa pr ilustrim, nse dikush ka ndonj dyqan t lshuar me qira, e fitimi sht i vogl dhe i nevojshm pr antart e familjes, ather nuk parashihet dhnia e zekatit, ngase nuk jan plotsuar kushtet. Prfundim Sidoqoft, ky sht nj lloj i ri i pasuris, pr se n kohn bashkkohore, juristt n numr gjithnj e m t madh- jan t mendimit se duhet dhn zekat pr to, si pr ndrtesa t mdha, banesa, mjete transportuese t ndryshme, ferma t ndryshme, kurdo q kto bhen pr biznes dhe prfitim, duke u mbshtetur n analogji dhe n risit q koha bashkkohore i solli njerzimit. Megjithkt, n ann tjetr, shum jurist as q parashohin t ket zekat pr kto gjra, me arsyetimin se pr to nuk ka ndonj tekst.
[1] Et-Tajar, Abdullah in Muhamed, Ez-Zekah, f. 105. [2] Pr faktin se dhahirinjt bazohen vetm n tekste t dukshme e t qarta.[3] Kardavi, Jusuf, Fikhuz Zekah, vll.1, f. 461-462.[4] T ktij mendimi jan disa jurist malikinj dhe hanbelinj, sikurse edhe nj pjes e juristve bashkkohor.[5] Me prjashtim t hadithit q transmetohet nga Semurete ibn Xhundub, ku thuhet: I Drguari i Allahut na urdhronte ne q t jepnim zekat pr ato q ne i konsideronim mall tregtie. ( Ebu Davudi, nr. 1335).[6] Kardavi, Jusuf, Fikhuz Zekah, vll.1, f. 463.[7] Ibni Kudameh, El-Mugni, vll.2, f. 30.[8] Sabik, Sejid, Fikhus Suneh, vll.1, f. 407.[9] Kt mendim e prkrah edhe Ibni Kajjimi: Bedaiul Fevaid, vll.3, f. 143.[10] Shih m tepr pr kt: Kardavi, Jusuf, Fikhuz Zekah, vll. 1, f. 479-481.
sht personal dhe nuk ka pr qllim fitimin apo biznesin, nuk parashihet zekat pr to, ndrsa, nse me to synohet t fitohet dhe fitimi arrihet, ather parashihet dhnia e zekatit, sikurse pr mallin e tregtis, me t gjitha kushtet dhe kuotn e caktuar. Jo vetm kaq, por edhe nse kto mjete jepen me qira, edhe ather duhet t jepet zekati, sikurse ka thn edhe juristi i njohur hanbelij - Ibni Akil: Pr do gj q jepet me qira, e nga e cila arrihet fitimi, duhet dhn zekat (nse plotsohen kushtet.9 Pra, ndrtesat dhe fabrikat, me t cilat bhet biznes, qoft edhe duke u dhn me qira, sipas juristve t grupit t dyt, duhet dhn zekat. Madje kta jurist, n kohn ton flasin edhe pr kompanit e ndryshme, sikur jan ato t taksive, parashihet t jepet zekati, kurdo q plotsohen kushtet dhe arrihet kuota e caktuar. tokat dhe pasurit e ndryshme, sipas juristve, konsiderohen si pasuri t fjetura, nse nuk punohen, por nse n to vihen mjete t ndryshme ose ndrtohen fabrika, ather duhet t jepet zekati, jo pr tokn, po pr shkak t t ardhurave dhe prfitimeve nga objektet n to Kuota e caktuar Pr sa i prket nisabit, pr kt lloj q e kemi tem diskutimi, juristt q lejojn dhnien e zekatit, nisabin e marrin baz t mallit t tregtis. Zekati pr mall tregtie jepet 2.5% pr fitimin e pastr, po edhe pr kapitalin, s bashku. Mirpo, prve ktij mendimi, ekziston edhe nj mendim tjetr, q sht shum i ri, i cili nuk mbshtetet n kuotn e caktuar t mallit t tregtis, por mbshtetet n kuotn e caktuar t prodhimeve
42
264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012 Bota Islame
MALAJZIA
Mr. Samir B. Ahmeti
Pozita gjeografike Malajzia shtrihet n nj rreth afr ekuatorit, n mes t rrugs detare ndrmjet Indis dhe Kins, konkretisht n juglindje t kontinentit t Azis. Vendi prfshin dy zona, q jan: 1) Siujdhesa Malaj (siujdhesa Malajzia), q sot quhet Malajzia Perndimore. 2) Zona e Bregdetit Verior, n perndim t ujdhess Borneo, q kufizohet me rajonin indonezian Kalimantan. Ndarjen e dy zonave t siprprmendura e bn Deti Jugor i Kins, me nj gjersi/gjatsi afrsisht 650 km. Malajzia ka pozit shum t favorshme gjeografike; siprfaqja e vendit arrin afrsisht 329.750 km2, nga t cilt 328.550 km2 i takojn zons toksore dhe 1.200 km2 i takojn zons ujore. Gjatsia e prgjithshme e kufijve toksor t vendit arrin deri n 2669 km. Malajzia kufizohet me 3 shtete fqinje: nga jugu kufizohet me Indonezin me nj gjatsi prej 1782 km, nga veriu me Sulltanatin e Bruneit me gjatsi prej 381 km dhe me Tajlandn n nj gjatsi deri n 506 km. Vija e prgjithshme bregdetare arrin gjatsin deri n 4675 km; 2068 km i takojn ujdhess perndimore t Malajzis dhe 2607 km i takojn ujdhess lindore t vendit. Pika m e ult n shtetin e Malajzis u takon zonave t vendit q bien n Oqeanin Indian, dhe sht n nivelin e detit, kurse ajo m e larta bie n majat e malit Kinabalui, q arrin lartsin deri n 4100 metra mbi nivelin e detit2. Malajzia Perndimore sht nj hapsir me fusha t gjera bregdetare dhe n brendi me zona t larta malore, ku rrjedhin disa lumenj dhe ka liqene. Ndrkaq, n veri t Malajzis Lindore
T dhna statistikore1: Emri ndrkombtar n anglisht: Malaysia. Emri zyrtar: Malaysia. Sistemi i qeverisjes: Mbretror, kushtetues, federal, parlamentar dhe demokratik. Siprfaqja: 330,803 km. Numri i banorve: 28.334.135 (2010). Dendsia: 86 banor n 1 km. Feja: mysliman 60.4% (sunit), budist 19.2%, t krishter 9.1%, hindus 6.3%, fet tradicionale kineze 2.6%, t tjera a t panjohura 1.5% dhe pa fe 0.9%. Kryeqyteti: Kuala-Lumpur (konsiderohet qyteti m i madh i vendit). Qytete t tjera: Johor-Bharu, Kajang, Ipoh, Klang, Subang Jaya, Kuching, Petaling Jaya, Seremban, Georgetown, Malacca Sity dhe Kota- Bharu. Grupet etnike: malaj 50.4%, kinez 23.7%, etni autoktone 11%, indian 7.1%, etni t tjera 7.8%. Gjuht kryesore: malai (zyrtare), anglishtja, dialektet e ndryshme kineze, tamil, telugu, malayalam, panxhabi dhe thai. Njsia monetare: Malaysian Ringgit, (1.00 MYR = 0.249 eur). Data e pavarsis: 31 gusht 1957 (nga Britania). Fest kombtare: 31 Gusht 1957 (Shpallja e pavarsis). shtrihen fushat e gjera bregdetare, t cilat fillojn t ngushtohen n verilindje, derisa t afrohen me malet q shtrihen npr zonat jugore, ku rrjedhin edhe lumenj3. Bazuar n t dhnat e vitit 2007, shteti i Malajzis ka gjithsej 116 aeroporte, prej tyre 36 t asfaltuara dhe 80 t paasfaltuara. N vend ka edhe nj numr t konsiderueshm t porteve detare, prej t cilave m kryesoret jan; Bintulu, Johor-Bahru, Kuantan, Labuan, etj4. Malajzia ka nj numr t konsiderueshm institucionesh t larta arsimore. Prej universiteteve m t njohura n vend jan: Universiteti Ndrkombtar Islamik, Universiteti Kuala-Lumpur, Universiteti Malajzia i Shkencs dhe Teknologjis, Universiteti i Administrats dhe Shkencs, Universiteti i Multimedias, universiteti tun hussein, universiteti Ndrkombtar i Mjeksis etj.5. Kuala-Lumpur: Si kryeqytet i Malajzis dhe qyteti m i madh i vendit, z nj zon t konsiderueshme t vendit, q prfshin m shum se nj t tretn e siprfaqes s Malajzis. Fjala Kuala-Lumpur domethn grykderdhja e lumit baltor, q rrjedh nga pozita e qytetit ku bashkohen dy lumenj - Kilang dhe Gumbik. Kuala-Lumpur, sipas statistikave t vitit 2010, ka nj popullsi rreth 1.600.000 banor. Ky qytet bie n luginn Kilang, n mes t rrugs q lidh qytetin George Town dhe Singaporin. Ky qytet u themelua fillimisht si nj koloni, pr nxjerrjen e kallajit n vitin 1859, dhe lulzoi pr shkak t rndsis s tij n nxjerrjen e kallajit dhe plantacioneve t goms. Pastaj u b nj qendr e tregtis dhe transportit, pr se fitoi
Bota Islame 264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012
43
fam botrore. Qyteti Kuala-Lumpur u zhvillua edhe n aspektin administrativ, dhe n vitin 1957 u b kryeqytet i Fedarats s Malajzis, kurse n vitin 1996 n Kuala-Lumpur u b prurimi i rrokaqiejve m t mdhenj n bot, kulla Petronas Tower, e cila prbhet prej dy ndrtesave gjigante. Kuala- Lumpur ka disa vendbanime t lashta, si Kibong, Gumbik dhe Sangay Bessie. Shumica e malajve autokton n Kuala-Lumpur jan mysliman. N nj pjes t kryeqytetit gjenden tri ndrtesa, q demonstrojn stilin e arkitekturs islame, q karakterizohet nga harqe t lakuara dhe kupola e minare. Kto ndrtesa prfshijn edhe salln e vjetr t mbledhjeve, e cila sht ndrtuar n vitin 1976. Historia e Malajzis Malajzia q nga koht e lashta ka qen udhkryq i civilizimeve t shumta dhe popujve t ndryshm dhe ka shrbyer edhe si nj ventakim i tregtarve indian dhe kinez, t cilt bnin udhtime t tregtis detare. Malaka (Malacca) n shekullin XV ka qen nga qytetet m t famshme tregtare n Malajzi e m gjer. Ajo ishte edhe qendr e tregtis detare dhe kishte trhequr shum tregtar nga shum vende aziatike. Ndrkaq, n fillim t shekullit XVI n Malaka arritn tregtart portugez. Pr shkak t pozits gjeografike shum t prshtatshme, Malajzia ka qen gjithnj n shnjestr t shum vendeve t tjera. Portugezt n vitin 1511 pushtuan Malakan, kurse n fillim t shekullit XVII anijet holandeze erdhn dhe filluan t sistemoheshin n kto zona. Mandej, n vitin 1641, holandezt i sulmuan portugezt n
Malacca, dhe kshtu kontrolli mbi Malackan kaloi nga portugezt tek holandezt, t cilt do t vendoseshin dhe t qndronin aty prgjat dy shekujve. Pastaj, n vitin 1819, britanezt pushtuan Singaporin, pr t marr m pastaj edhe Malaccan pas nnshkrimit t Traktatit Britanezo-Holandez n vitin 1824, kur u b ndarja e arkipelagut Malaj n dy pjes, pjesa n veri t ekuatorit ra nn kontrollin britanez dhe mbi pjesn jugore morn kontrollin holandezt. M pastaj, n vitin 1941, edhe Japonia bri prpjekje pr t pushtuar Malajzin, dhe nga mesi i janarit t vitit 1942 nn pushtimin e japonezve ran dy zona t Malajzis: Sarawak dhe Sabah, prej nga ata do t trhiqeshin n vitin 1945. Ndrkaq, m 31 gusht 1957 u themelua shteti i Malajzis, i cili sot quhet Gadishulli Malajzian. Kurse, m 9 korrik 1963 u themelua Federata e Malajzis, e cila prfshinte shtetin Malaja, dy ishujt Sabah dhe Sarawak, si dhe Singaporin, i cili, m 9 gusht 1965, doli nga kjo federat7. Historia e prhapjes s Islamit n Malajzi Teorit e studiuesve rreth hyrjes s Islamit dhe mnyrs s arritjes s tij n Malajzi, jan t ndryshme. Ato mund ti prmbledhim si vijon: 1) Disa prej tyre thon se ardhja e Islamit n kto zona sht rezultat i kontributit t myslimanve arab, t cilt kishin arritur aty nga Gadishulli Arabik dhe, prmes udhtimeve t tyre tregtare, bnin thirrje n Fen Islame. Transmetohet se nj anije e myslimanve arab nga Xheda kishte arritur n Malaka n vitin 675 h / 1276 m, dhe ata i kishin br thirrje pr
44
264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012 Bota Islame
t pranuar Islamin mbretit t Malakas, i cili, pasi prqafoi Fen Islame, mori ofiin Sulltan muhamed shah dhe i tr populli ndoqn veprimin e tij drejt Islamit dhe e prqafuan at. Kshtu qe themeluar Mbretria e par Islame n ato zona, dhe ajo kontriboi n prhapjen e Islamit n Malajzi dhe n zonat prreth. 2) Disa t tjer theksojn se Feja Islame ka arritur n Malajzi prmes Indis, kurse marrdhniet n mes ktyre zonave dhe Indis kan qen t vjetra. Kjo teori thekson se Islami n botn malajas kishte arritur prmes pedagogve mysliman indian. 3) T tjert mendojn se Islami n kto rajone ka arritur nga Kina, gjegjsisht prmes rrugs toksore. Ekzistojn zbulime t gjurmve historike, t cilat tregojn pranin e hershme islame n kto rajone, prej tyre edhe mbishkrimi i nj varri t quajtur Shejh Abdul Kadir ibn Husjen, nga viti 291 h, q korrespondon afrsisht me vitin 903 m.. Gjithashtu ka nj zbulim n rajonin Terengganu, q prfshin nj gur t madh, t gdhendur me mbishkrimin El Xhavij-jetu, i cili sht n gjuhn malaje me shkronja arabe, q sqaron dispozitat e Sheriatit islam n fushn e jurisprudencs s transaksioneve, si: borxhet (kredit); t s drejts penale, si: ndshkimi pr prostitucion dhe pr shpifje. Kto mbishkrime tregojn pr pranin e nj shoqrie islame dhe t nj sulltanati q zbatonte Sheriatin Islam. Kto mbishkrime datojn rreth vitit 702 h / 1303 m.. Marrdhniet e Arkipelagut Malaja me Jugun e Indis kan qen t ngushta, sikur ishin t ngushta edhe me disa pjes t Gadishullit Arabik, prej nga deprtoi Feja Islame, kurse, prmes rrugs paqsore t zbatuar nga tregtart dhe pedagogt mysliman, arriti edhe n juglindje t Azis. Mirpo, prestigji islam n Malajzi u b i fuqishm sidomos me paraqitjen e Sulltanatit islam malaka n shekullin vii hixhri, q korrespondon me shekullin XIV miladi. N fund, mund t themi se Feja Islame nuk arrinte tek nj popull dhe nuk prhapej n nj shtet prmes nj rruge t vetme, po deprtonte edhe prmes rrugsh tjera. sht e rndsishme t theksohet se arritja e Islamit n Azin Jugore ndr to edhe n Malajzi ka edhe nj karakteristik t veant, e cila na bn me dije se Islami n kto zona kishte arritur dhe ishte prhapur me paqe e siguri dhe se historia nuk njeh t ket ndodhur ndonj betej apo luft pr kt qllim. Pikrisht kjo ka ndikuar q edhe populli autokton, duke qen i lir dhe i knaqur n vendimmarrje, prqafoi Islamin me vetdshir dhe pa kurrfar presioni8. Klima N Malajzi kryesisht gjat tr vitit mbizotron nj klim tropikale, e nxeht dhe
me lagshti, me prjashtim t vendeve malore. Temperaturat ditore sillen prej 21 deri n 32 grad celsius. Shumica e reshjeve atmosferike bien t shoqruara nga era jug-perndimore, n stinn q shtrihet nga muaji prill deri n muajin tetor. Klima n vend cilsohet relativisht e that. ndrkaq, era stinore veri-lindore shtrihet n kohn nga mesi i muajit tetor deri n shkurt, q karakterizohet e ngopur me lagshti nga Deti i Kins Jugore, duke uar drejt shirave t dendura n bregdetin lindor. Edhe pse klima n Malajzi specifikohet me lagshti dhe me t reshura gjat tr vitit, zonat e mesme dhe t larta, gjat vers, anojn nga nj klim e but, kurse gjat dimrit ajo sht e ngroht. Pyjet gjat vers ndikojn n zbutjen e temperaturave9. Gjendja ekonomike Ekonomia e Malajzis ngrihet mbi baza t forta dhe mbshtetet n mallrat kryesore q eksporton vendi. Prve ksaj, Malajzia karakterizohet edhe nga nj tok bujqsore pjellore, e cila prfshin nj t tretn e siprfaqes s vendit. Prej kulturave m t rndsishme q kultivohen n vend, jan: erzat, orizi, bajamet, kallami i sheqerit, aji, arrat, specat dhe kakao. Gjithashtu, n vend rriten edhe nj numr kafshsh, si: lop, dhi, dele, buallica, pr mbajtjen e t cilave ka gjithandej kullosa t mira. Po ashtu n Malajzi nxirren minerale t rndsishme, si: zinku, nafta, gazi natyror, hekuri. Ndrsa nga industrit, m t njohurat jan industria ushqimore, e prpunimit t mineraleve, e mjeteve elektrike, e mjeteve shtpiake, e mjeteve t rnda, e veturave dhe e pjesve montuese t tyre. Gjithashtu, n vend mund t gjenden edhe dru nga pyje tropikale, dhe jan t zhvilluara peshkimi, prodhimi i vajit dhe i gomave natyrore. Pr nga prodhimi i gomave dhe eksportimi i tyre, Malajzia konsiderohet shteti numr nj n bot, ashtu sikurse ajo eksporton edhe shum lloje t tjera mallrash. Sektori industrial, pr nga zhvillimi, konsiderohet sektori me ritmin m t shpejt t ngritjes ekonomike t vendit.
(1) Muhammed Atris; Muxhem Buldan El Alem, f.553, 554. Mektebetul Adab, 2007 , Kajro. Amir B. Ahmeti; ATLAS I BOTS ISLAME, f. 96, 97. Logos-a, 2009, Shkup. Vladimir Zoto; Enciklopedi gjeografike e bots, f. 144, 145. Dasara, 2007, Tiran. (2) Dr. Muhammed Mahmud Es-serjani; El Vexhiz fi Gjugrafia El Alem El Islami, f. 196. Dar Alem El Kutub, 1997 Rijad. Umer ibn Jusuf (me mentorin: prof. Maahmud El Arnaut); El Islam fi Malajzia, f. 9. 2006 , Damask. (Tem diplome e pabotuar, e mbrojtur n Kolegjin El Feth El Islami). (3) Amine Ebu Haxher; Mewsuatu-l- Muduni-l- Islamij-jeti, f. 432. Daru Usame, 2010, Aman, Jordani.(4) www.moqatel.com (5) universities.roro44.com(6) www.marefa.org(7) www.marabi.com(8) www.malaysiaarab.com Dr. Muhammed Mahmud Es-serjani; f. 197. Umer ibn Jusuf; f:. 18, 19, 20, 23, 25, 27. (9) www.m-arabi.comAmine Ebu Haxher; f. 432. (10) Amine Ebu Haxher; f. 432, 433. Dr. Muhammed Mahmud Es-serjani; f. 200.
PJESA KULTURORE 264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012
45
Antarsimi i Kosovs n Organizatn pr Bashkpunim Islamik

Mr. Qemal Morina
osova ka aplikuar zyrtarisht pr tu br pjes e Organizats s Bashkpunimit Islamik, e njohur me emrin OIC, raporton KTV. Sipas agjencis s lajmeve MENA-FN nga Lindja e Mesme, sekretari i prgjithshm i ksaj organizate, Ekmeleddin Ihsanoglu, e ka mirpritur vendimin e kosovs pr t aplikuar dhe pr tu br antare e prhershme e ksaj organizate. Kosova ka vuajtur nga padrejtsia dhe represioni nn nj administrat q nuk i respektonte t drejtat politike, religjioze dhe kulturore t njerzve t atij vendi. Dhe pas njohjes nga m shum se 90 shtete, tani organizata jon po pret q Kosova t bhet antare e plot e OKB-s dhe e OIC-s, ka thn Ihsanoglu. Nj pohim i ktij lloji nuk prmendet fare n komunikatn e botuar n Web sajtin e OIC, q ka t bj me vizitn e kryeministrit t Kosovs, z. Hashim Thai, n selin e Organizats pr Bashkpunim Islamik n Xheda t Arabis saudite. N lajmin e botuar, lidhur me vizitn e par q kryeministri i Kosovs i bri selis s OIC-s thuhet: Prof. Ekmeludin Ihsanoglu ka pranuar, sot, m 16 qershor 2012 , Hashim Thain, kryeministrin e Kosovs, ku patn bisedime formale n prani t dy delegacioneve. Sekretari i Prgjithshm dhe musafiri i tij patn nj bised t gjat dhe t dobishme, ku kmbyen mendimet e tyre pr gjendjen aktuale dhe rolin e Kosovs n sigurimin e stabilitetit dhe paqes n Ballkan. N mnyr t veant, ata analizuan nj scenario t detajuar ndrkombtar
pr ta ndihmuar kosovn n antarsimin n organizata t ndryshme ndrkombtare dhe rajonale si dhe pr t hulumtuar mnyrat dhe metodat pr t garantuar njohje t reja pr t. Nga ana e tij, Prof. Ihsanoglu prgzoi rolin e Kosovs n sigurimin e paqes s qndrueshme n Ballkan dhe mirpriti interesimin e Kosovs pr aktivizimin e saj n Organizatn pr Bashkpunim Islamik. Ai potencoi domosdoshmrin e forcimit t marrdhnieve bilaterale n mes OIC-s dhe Kosovs, n mnyr t veant lidhur me mirqenien e myslimanve t Ballkanit si dhe shpresn e antarsimit t Kosovs n familjen e popujve mysliman. N komunikatat zyrtare t Qeveris s Kosovs pr takimin me Ihsanoglun nuk sht prmendur askund mundsia e antarsimit t Kosovs n Organizatn e Bashkpunimit Islamik,q prfshin vendet myslimane. Themelimi i Organizats s Konferencs Islamike Q nga shekulli i 19-t, shum prijs mysliman admiruan nocionin e ymetit pr t qen n shrbim t prgjithshm t interesave t tyre politike, ekonomike dhe sociale. Kolapsi i Perandoris Osmane dhe i kalifatit, pas Lufts s Par Botrore kishte ln nj vakum n institucionet islame. Disfata e madhe q psuan tri shtete arabe kundr Izraelit, n luftn e gjasht ditve t qershorit t vitit 1967, i detyroi lidert mysliman t ndrmarrin ndonj iniciativ n kt drejtim. Prijsit mysliman u takuan n Rabat m 25 shtator 1969 ku u themelua Organizata e Konferencs Islamike.
46
264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012 Opinione
Sipas Karts s OIC-s, qllimi i formimit t ksaj organizate sht ti ruaj vlerat sociale dhe ekonomike islame, t promovoj solidaritetin n mes shteteve antare; t shtoj bashkpunimin n aspektet shoqrore, ekonomike, kulturore, shkencore dhe politike, t prkrah paqen dhe sigurin ndrkombtare, ta prparoj edukimin, n veanti n sfern e shkencs dhe teknologjis. Organizata e Bashkpunimit Islamik ngrthen n vete 57 vende antare t OKB-s. Disa prej tyre, n veanti ato t Afriks Perndimore, jan me shumic me popullat myslimane, por pr t qen antar i OIC-s nuk sht kusht q shumica e popullats t jet myslimane. Disa vende me nj numr t kufizuar t popullats myslimane, si jan Rusia, Tajlanda, ato kan statutin e vzhguesit n OIC. Ndrkoh q vendet si jan India dhe Etiopia ende nuk e kan arritur kt, me gjith krkesat e vazhdueshme. Numri i prgjithshm i popullats s vendeve antare t OIC-s sht afr 1.6 bilion, sipas statistiks s viti 2010. Krkesa pr antarsim Sipas sekretariatit t OIC-s me seli n Xheda, t Arabis Saudite konfirmojn po ashtu se ka edhe shtete tjera, t cilat krkojn antarsim. Prej vendeve q kan krkuar statusin e vzhguesit jan: Britania e Madhe (nga viti 2011), Afrika e Jugut (nga viti 2002), Sri Lanka (nga viti 2008), Filipinet ( nga viti 2008), Serbia (nga viti 2008), Nepali (nga viti 2008), Republika Demokratike e Kongos (nga viti 2008) e Liberia. Shtetet q krkojn statusin me t drejta t plota jan: Republika e Morishjos (nga viti 2002) dhe
Republika e Afriks Qendrore (nga viti 2002). n mesin e vendeve q krkon t ket statusin e vzhguesit n OIC sht vendi me popullat m t madhe n Amerikn Jugore dhe me diasporn m t madhe arabe, ai sht Brazili. sipas ministrit t Punve t jashtme, itamaraty, objektivi kryesor i vendosjes s marrdhnieve m t ngushta me botn islame, sepse Brazili dshiron t jet partner me vendet myslimane n luftimin e intolerancs dhe n stabilizimin e paqes n Lindjen e Mesme. Brazili ishte shteti i par i Ameriks Jugore q njohu shtetin Palestinez, gj q kjo ndikoi q hapave t tij t shkojn edhe shum shtete tjera t Ameriks Jugore. Duke u mbshtetur n t gjitha kto t dhna mund t prfundojm se Kosova sht vonuar n antarsim n nj organizat ndrkombtare, si sht Organizata pr Bashkpunim Islamik. Po t veprohej n kt mnyr, numri i njohjeve do t ishte shum m i madh se ai q sht sot. Si vend n tranzicion do t ishte ndihmuar shum m tepr nga Banka Islame pr Zhvillim si dhe nga vende tjera antare t OIC-s.Andaj t gjith zrat q kto dit u ngritn kundr antarsimit t Kosovs n Organizatn pr Bashkpunim Islamik, kt e bjn nga mos njohja e rrethanave gjeostrategjike n botn bashkkohore apo duke u mbshtetur n stereotipie t s kaluars. Vlen t theksojm se Shqipria sht antare e OIC-s q nga viti 1992, me numrin rendor 43, kurse ky numr sot ka arrit n 57, gj q tregon pr vitalitetin e ksaj organizate. Kosova i plotson t gjitha kushtet pr antarsim n Organizatn pr Bashkpunim Islamik, andaj sht obligim i spektrit politik q nj hap t ktill t ndrmerr sa m par.
PJESA FAMILJARE 264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012
47
Inserte Ramazani tek Shqiptart

Refik Gerbeshi
Tradita e Ramazanit tek ne sht e hershme dhe shum e larmishme; ajo manifestohet n forma t ndryshme, sipas rajoneve, dhe ka ndikim t gjer n jetn kulturore islame-shqiptare
Identitet i shqiptarve , toleranca fetare ka dyshim se Islami sht pjes integrale e kulturs dhe identitetit shqiptar dhe ruajti identitetin ton kombtar duke e dalluar nga fqinjt grabits, nga asimilimi n sllav, por edhe duke u identifikuar me Islamin mbrojts. Duke njohur e toleruar t tjert dhe besimet e t gjith popujve, gjithsesi jemi shembull i rrall dhe pasuri e lakmueshme pr evropn e botn. Multireligjioziteti sht i pranishm n familjet, n fiset e vendbanimet shqiptare, ngase ne jemi vendtakim, jo vetm gjeografik po edhe kulturor,politik e fetar, q lidhi Lindjen dhe Perndimin.Kt e vun re edhe mbretrit fqinje, q dshtonin n nxitje luftrash fetare; pastaj n mes Perandoris osmane dhe Perandoris Austro-Hungareze shqiptart ishin si nj ekuilibr. Prandaj sht i domosdoshm vazhdimi, kultivimi dhe rritja e ksaj fryme q e kemi trashgim edhe nga aspekti multishoqror e kulturor si edhe pr tu ruajtur q t mos rrshqasim n humnern e ekstremizmit, injorimit t t tjerve dhe urrejtjes brenda islame, po as brendakombtare. Kjo toleranc e ky respekt n mes feve, manifestohet sidomos n festat fetare, si jan n kt rast Ramazani e Bajrami, iftaret e teravit, kur shpesh takohen edhe t krishter n sofrn e hoxhsiftarit apo edhe e shtrojn at bashkrisht, si dhe n vizitat pr t uruar Bajramin, Pashkt dhe krshndellat. Ramazani n traditn shqiptare M shum se n do koh tjetr, n kohn e Ramazanit populli afrohet tek Allahu, duke E prmendur m shum e m shpesh, duke u larguar
nga gjrat q jan n kundrshtim me Sheriatin dhe duke br vepra t tjera t rndsishme. Tradita e Ramazanit tek ne sht e hershme dhe shum e larmishme; ajo manifestohet n forma t ndryshme, sipas rajoneve, dhe ka ndikim t gjer n jetn kulturore islame-shqiptare, prfshir ktu kulturn e pritjes e t thirrjes n iftare, prgatitjen e ushqimeve, jetn argtuese me rite fetare si dhe prgzimet e urimet. Nga kuzhina jan t njohura pitarkat, samunt e bukt pr iftar e syfyr, mblsirat e Ramazanit e t Bajramit. Pastaj njerzit prgatiten e drgojn gjellra pr t varfrit dhe bhen vizita t ndrsjella. Ramazani konsiderohet mysafiri i shenjt, mysafiri i Zotit me gjith mysafirt e tjer q vijn gjat ktij muaji. Prgatitjet pr t nisin disa muaj m hert, duke bler rroba e dhurata dhe gjra ushqimore. Oborret e shtpive t besimtarve, do t pastrohen dhe t marrin shklqim n t katr ant. Veanrisht pr kt muaj, shtrojat e mbulojat pastrohen e riparohen dhe, nse ka nevoj, ndrrohen trsisht. Sexhadet (shtrojat) pr namaz, tespit, kapelat e shamit, pr respekt ndaj Ramazanit, blihen t reja.T gjitha mbulesat dhe ndrresat e shtpis ndrroheshin, laheshin dhe hekuroseshin duke u vendosur secila n vendin e tyre, - kujton gjyshja. Me seriozitetin m t madh planifikohej, sipas saj, k do ta ftojm e k do ta vizitojm pr kt muaj t shenjt t Ramazanit, me qllimin e vetm: shumfishimin e sevabeve dhe vlersimin e tij, sepse sht muaj q ditt dhe nett e tij kan vler e shprblim t veant. Edhe shtpit e Zotitxhamit pastrohen , zbukurohen e prgatitn pr vizitat e panumrta t besimtarve gjat dits e sidomos gjat nats pr namazin e teravive. Duke
48
264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012 Ahlak
filluar nga oborri e shatrvani, pr t vazhduar me peshqirt e sandalet si edhe me ndriuesit brenda xhamis, e koht e fundit edhe me zrimin. Vendet e mdha, si Prishtina, Shkupi, Prizreni, Tirana, shkodra kan qen qendra dhe vende me tradit m t pasur t Ramazanit, por kjo kultur nuk ka qen e panjohur as npr vendet e vogla q kan qen me tradita t pasura fetare. Nett e mdha Sihariqet apo lajmtart e Ramazanit fillonin dy jav e m tepr prpara ktij muaji, me nett e mira a nett e mdha, si i quan populli, pr t qen prgatitja shpirtrore pr shenjtrin e madhruar t muajit t adhurimeve. Dy muaj m par - Rexheb dhe Shaban (muajt e mdhenj), populli fillon t vizitoj m shpesh xhamit, duke u penduar tek allahu i madhruar me pendim t sinqert. T moshuarit kujtojn marrjen dhe dhnien e kuleve me hallv pr kto net dhe ndrrimin e tyre, pr se prdoret ende shprehja si kulet e qirave.(Fatkeqsisht kto net emroheshin si net t qirave, q nuk sht n pajtim me msimet islame.) Disa edhe agjronin ato dit, sidomos t dy netve t fundit - Nata e isras dhe e miraxhit, dhe nata e Beratit, pr t qen si nj hyrje drejt prsosmris s shpirtit dhe fillim i ngritjes s devotshmris, kulmi i s cils do t arrihet gjat muajit t udhzimit, mshirs dhe faljes - muajit Ramazan Hoxha i Ramazanit Hoxht respektohen gjithnj nga shqiptart. Prve si prijs fetar, ata jan edhe ndrmjetsues n mosmarrveshje e konflikte fqinjsore e familjare, jan psikolog e ngushllues n fatkeqsi e vdekje, po t pranishm edhe n dasma e ahengje,veanrisht gjat ktij muaji. Madje ekziston emrtimi hoxha i Ramazanit, i cili, s bashku me edukatn e ligjrimet islame, sjell edhe atmosfern e gostive e gazmendeve t mysafirllkut npr lagje e shtpi. Npr fshatrat e Dardanis (Kamenic) hoxht merreshin pr konak dhe atyre u bhej respekt i veant dhe, kur vinte hoxha, ftoheshin jo vetm farefisi i ngusht dhe fqinjt, por edhe personalitete t dalluara, miq e shok pr iftare e teravi.Bile n koht kur kishte m shum hapsir, prpos ligjrimit dhe pyetjeve e prgjigjeve organizoheshin edhe lojra tradicionale, si loja e filxhanave, loja me kapua etj.. Hoxha shkonte edhe n familje t varfra pr iftar, por pr teravi shkonin n oda m t mdha pr shkak t vendit m t gjer pr tu tubuar tr fshati a lagjja e qytetit. Nuk mund t mos prmendim gzimin dhe festn e madhe kur vinte hoxha i Ramazanit dhe ftoheshin farefisi i gjer e namazi falej me xhemat n shtpi. Buzqeshja, gzimi humori e shrbimi me pije e ushqime tradicionale, kulmin do ta arrini me dua e lutje pr t zotin e shtpis, prgatitsin e ushqimit, dhe pr antart e familjes s tij: Zoti ju dhasht bereqet. Allahu ti ruajt
fmijt e familjen n prgjithsi;Gjithmon pr t mir e n gzime u shtroft sofra n kt familje. Hoxha thrriste ezanin n ballkon dhe lajmronte kohn e namazit. Gjithashtu hoxha i Ramazanit zhvillonte edhe msime fillestare pr t rinj dhe pyetjeve t shumta t t interesuarve u prgjigjeshin gjat ktij muaji duke kryer misionin e daiut me prkushtimin m t madh. Organizoheshin edhe gara fmijsh recitim dovsh (suresh e duash).. Prej iftari deri n syfyr T moshuarit kujtojn me nostalgji atmosfern e iftareve kur kriste topi e daullja e vinin e shkonin mysafir nn breshrin e buzqeshjeve, urimeve e lutjeve pr njri-tjetrin. Sofra shtrohej gati gjysm ore para iftarit: uleshim t gjith rreth saj dhe agjruesi m i vogl do t bnte iftar i pari me llokum e uj, me ndonj petull me mjalt a me reel e pastaj falej namazi i akshamit, pr ta shtruar m pastaj darkn. Prpara nuk kishte iftare npr xhami, bile hoxhallart na thoshin se nuk sht mir t ham n shpin e Zotit, po iftaret baheshin npr oda, - e kujton plaku mbi 80 vje, i cili thot se kishte filluar t agjronte q nga mosha 11 vjeare. I kam ra dy her rreth thot ai. Dhe nuk e kam mendjen me e lan edhe nse vdes, edhe pse hoxha m ka than se kam t drejt me hangr. Insani m shpejt smuhet prej hajes e pijes se prej ninimit, - prfundon ai. N t kaluarn n kto troje n kohn e iftarit krciste topi sidomos n qytetet e mdha, si Novobrda, Prizreni,Vushtrria, Shkupi, Shkodra etj..N kohn e iftarit po dhe t syfyrit binin daullet pr tu kujtuar njerzve se ishte koha e fillimit ose e mbarimit t agjrimit. Prpos n xhami, ezani thirrej edhe n shtpit ku ishte hoxha i Ramazanit. Kndoheshin edhe kng: Zgjohuni pr syfyr, dhe zakonisht prmendeshin emrat e fmijve dhe ato kndoheshin n form poezie. Fmijt gumzhinin npr rrugica duke thirrur : O u ndezn kandilat, pini uj; U b iftari! Allahu kabull!
Ahlak 264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012
49
kush ska ka na ban.2 Edhe tek ninullat, si Nina Nana me bismilah e pr nuset: Vjen e mir e vjen e e madhe /Si xhamia me minaret. Gjithashtu n jetn e prditshme, pr ta br nj pun me nam t dukshm dhe me ndikim, thuhet: E bm teravi. Ndikimi islam tek shqiptart vrehet leht edhe tek bindjet e tjera fetare, krishtere e ortodokse, jo vetm n shprehjet inshalla,xhuma etj., por edhe tek rendi shtpiak, duke zbatuar traditat islame, t cilat po ashtu nuk vijn n kundrshtim me traditn kombtare P.sh. edhe grat ortodokse aplikuan mbulesn dhe u b ndarja gra/burra n kisha. Kto i vrejm edhe ne, por edhe t tjert, q nuk jan as t kombit dhe as t rajonit .3 Ruajtja e ksaj tradite sht domosdoshmri Tradita identifikuese e popullit ton sht toleruese, qytetruese dhe sht ngritur e zhvilluar nga faktor t shumt kohor, rajonal e kombtar e grsheton brenda vetes shumngjyrsin. Duke u bazuar n rregullat e pastra islame, elementet e fisnikris, bujaris, humanitetit, sinqeritetit dhe respektimit t tjetrit, - hodhn shtatin ndr kto troje e u bn tradit. Urfi apo tradita sht argumentim i plot islam dhe duhet ta ken n konsiderat sidomos hoxhallart e ligjruesit, e jo ta anashkalojn e t sjellin tradit t huaj, ngase (urfin) q nuk sht i ndaluar me argument, dijetart e konsiderojn si nj baz ose mbshtetje juridike. Respektimi i muajit t Ramazanit edhe nga ata q nuk agjronin, pr arsye besimi tjetr, shndeti apo nga justifikime t arsyeshme islame, -ishte ruajtja nga publiku, kshtu q nuk mund ti hetoje ata (se nuk agjronin), kishin respekt, bile jo vetm myslimant po edhe t tjert. Katolikt e ortodokst as hanin as pinin n pranin e agjruesve,vetm aty-ktu ndonj komunist-ateist, q madje edhe provokonte, - rikujton Ragipi. Nga ana tjetr (n kohn ton!) ndodh shpesh q n iftaret e organizuara nga shoqata t huaja e t ndryshme, han jo agjruesit, po ata q marrin npr kmb rregullat fetare, ose edhe vitrat e kurbanet nuk i ojn n xhami e institucione islame, po npr shoqata t ndryshme dhe kjo zbeh shum ann adhuruese. kshtu qndron puna edhe me disa tradita t tjera fetare q praktikohen tek ne, si pr shembull, leximi i Kuranit (mukabele, ashere), bile edhe Mevludet e ilahit, q jehonin pr Ramazan tek ne, tash jan zvendsuar nga ilahi jo prej hoxhallarsh e fetarsh, po prej kngtarsh me fam jashtislame! Humanizmi dhe dashuria pr Ramazan Asnj popull nuk mund t korr suksese n jet pa qen n lidhjet e forta n mes veti dhe t mos i ln t varfrit t vuajn thellsisht dhimbjet e skamjes. Islami parasheh rregulla fisnike e parime t sakta pr realizimin e barabarsis e humanizmit n mes njerzve.4 Ndjenjat e solidarizimit jan n funksionin m t lart t dhimbjes pr t varfrit,
N muajin Ramazan fytyrat e njerzve shndrrohen n fytyra q shklqejn, ngase marrin abdes shpesh dhe vazhdimisht prulen duke i br sexhde Allahut, duke larguar edhe grimcn m t vogl t urrejtjes, shprfilljes, xhelozis dhe cilsive q t ojn n shkatrrim. Zemra lidhet drejtprdrejt me Zotin. Shkuarja n teravi bhej n mnyr t organizuar n grupe kabilesh e lagjesh. Sa m hert n xhami pr t dgjuar ligjratn e imamit, t qet t pastr, t freskt e me devotshmri t lart pr ta fal namazin e jacis dhe 20 rekatet e teravis. Pastaj bnin dua e lutje pr njri-tjetrin: Allahu kabull-Allahu jua pranoft, inshalla! Kandilat n kt muaj vazhdojn t vezullojn npr minaret e xhamive nga akshami e deri n sabahagim. Por vazhdon t mbijetoj edhe tradita q tupanxhiu ti zgjoj njerzit me daulle pr t ngrn syfyr. Elementet islame tek shqiptart Elementi islam n traditn kombtare shqiptare sht i pranishm prej shekujsh, prandaj sht i dukshm duke filluar nga traditat popullore, pr tu shtrir tek ato historike kombtare si edhe tek ato artistike e folklorike. Kjo fush karakterizohet edhe nga figura artistike humane e sociale.1 kto elemente jetojn ende n popullatn e gjer, qoft vetm n gojdhna apo n kngt popullore, si, pr shembull n vargjet: Tridhjet dit t ramazanit;Republik u shpall Kosova natn e Bajramit; Ishte duke marr abdes Bac Shabani; Ishte agjerueshm dhe ra shehid-dshmor ; Me bismilah filloi dasma etj.. Populli yn lidh ngjarje t shumta me festat fetare ose me vende q lidhen me besimin, si: Takimet tek xhamia ; Tubimet tek Medreseja; Falja e gjakut n fillim t Ramazanit apo pr hir t Bajramit. Ngjyra islame sht e pranishme tek rapsodi shqipare: Lum pr Ty, o i Madhi Zot!; Tlumt na vllazn, jena mysliman / Hak pe dim Nja ZotinTamam / Masi Zotin hak pe dim tamam / Hjekim keq ve
50
264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012 Ahlak
- gjat agjrimit, nj ndjejn n vete q provon dhimbjen e uris, prandaj agjruesit bhen t gatshm pr t shtrir dorn e ndihms pr ti ndihmuar me furnizim t ngratt, jetimt, t varfrit, skamnort dhe ata pa prkrahje. Ramazani sht nj rast ideal pr humanizm,dashuri, ndihm e solidaritet. Shum ajete kuranore trheqin vrejtjen pr humanizm, dashuri reciproke e ndihm, si ka sqaruar Allahu i Lartsuar n Kuranin famlart: Na bn njrin prej jush sprov pr tjetrin se a do t jeni t durueshm. E Zoti yt sht Ai q sheh do gj.5 Muaji i Ramazanit sht nj fillim e promotor i ngritjes dhe prsosmris shpirtrore e aktivitetesh t shumta humane e t dashuris midis njerzve. Programet q emetohen n radio, televizion dhe internet gjat kohs s iftarit dhe syfyrit, u kan ndryshuar jetn shum njerzve, duke u dhn ngjyr t re n jetn e tyre. Hoxhallart tan t famshm mbajn ligjrata, lexojn Kuran, ilahi dhe kaside. Nata e Kadrit n kujtes Prej manifestimeve m madhshtore sht Nata e Kadrit ose, si njihet n popull, -nata Katerxheave, t ciln q nga ikindia, - besimtart n xhami a n shtpi, i shoqrojn ligjrata, mukabele, mevlude, ilahi e poezit islame. Kulet e nats s Katraxheave n koht e hershme ishin t njohur dhe shprndaheshin gjithandej s bashku edhe me ndoj sadaka modeste. Sidomos t moshuarit e kalonin tr natn duke u falur. S paku shtonin nga 2 rekate, kurse koh te fundit falet namazi i nats gjat tr ramazanit ose vetm n dhjet nett e fundit n xhami e shtpi. Besimtart garojn se cili shtron m shum iftare pr kt nat duke ditur vlern e shprblimit shumfish, por edhe vrapojn pr bamirsi: sadaka, lmosh llojesh t ndryshme pr nevojtar e t afrm dhe, t nesrmen, pr ti dhn vitrat n xhami, ku do t marrin dftesn pr pagesn e sadekatul-fitrit pr taksn pr do antar t familjes. Vitri apo fitrat tek ne jepen tradicionalisht n medrese ose u jepen t varfrve dhe jo si veprohet koht e fundit - shoqatave t ndryshme. Sepse n medrese sht e ardhmja e Islamit, aty ndihmohen e financohen nxnsit pr dituri Islame dhe sht vendi m i sigurt dhe m i preferuar e m i argumentuar pr dhnien e sadekatul-fitrit. Bashkimet dhe urimet pr Ramazan e Bajram Pr hir t Muajit t mshirs, besimtart shfaqin mshirn e tyre duke filluar q nga familjart e tyre me dhurata - veshmbathje e gjra ushqimore, pgatitur n syfyr e iftar e deri tek faljet e ngatrresave e gjaqeve, duke i marr hallallin njri-tjetrit. Gojdhnat e shumta tregojn se hasmrit zhdukeshin shpesh n muajin Ramazan, duke kontribuar hoxha si ndrmjetsues, krahas pleqnarve. Edhe pr Bajram mbahen mend pajtime tek xhamia pas faljes s Bajramit. Shpesh kan
br Bajram ndoshta me vetiniciativ apo t emocionuar nga ligjrimi i hoxhs ose edhe vetm pr madhshtimin e fests. Edhe n ditt e sotme kto iniciativa nuk mungojn, dhe lutemi q t vazhdojn n t ardhmen. Pr shkak t prgatitjeve t veanta njerzit pastrohen e vishen me rroba t reja pr Bajram, - sht krijuar fjala popullore kur shohin dik t jet rregulluar mire: Je veshur si pr Bajram. Disa familje ende e mbajn traditn e vizits s varrezave, edhe pse m mir sht q Bajrami t bhet-t urohet me t gjallt. Kjo sht dit feste, gzimi e urimi dhe lvizjesh shtpi m shtpi me gjith familjen, dhe dhurata t vogla pr fmijt - ndonj sheqerk, bonbone ose ndonj qindark, pr se ata krcejn nga gzimi, sikurse u blihen atyre edhe rroba a kpuc t reja. Dhe kjo sidomos veshje kombtare - plisi, tirq e xhamadan si dhe shami t kuqe e fustanella pr vajzat. edhe nuset vishen me dallamat e tyre si edhe gjith familja - me rroba t reja. At dit shklqen gjithka, gzohen t gjith, jepen dhurata e bhen dua. N koht e shkuara bheshin gara n vrapime me kuaj ose edhe gara vrapimi - ykdyl, dhe fituesit merrnin shprblim mahram, mendil ose dhe kmish. N ditt e sotme bhen edhe aktivitete ndrkombtare - boks,futboll e lojra t tjera. Gjithashtu organizohen edhe ekspozita arti e programe artistike, sidomos panaire librash. sht me rndsi kultivimi, riprtritja dhe stimulimi i aktiviteteve t tilla gjat Ramazanit dhe pr Bajram. Edhe n diaspor Fmijt e diaspors shqiptare jan t edukuar q t ruajn identitetin e tyre islamo-shqiptar, nga prindrit, q u msojn se jan shqiptar dhe i gzohen ksaj me t vrtet, po kur prindi i drgon npr xhami e msojtore, ather ata integrohen n shoqrit europiane n shkalln m t lart. Madje edhe t huajt europiant, kur lexojn pr Islamin, binden se Islami sht ndryshe nga sjelljet e myslimanve t paedukuar. Prmes edukimit me Zotin krijues, fmijt bhen t sjellshm dhe respektues t ligjit t vendeve ku jetojn, por edhe largohen nga vetit negative globale. Ka ndodhur q n hapjen e xhamis t vijn edhe shqiptar t besimit t krishter. Edhe televizionet e vendeve shpesh japin emisione e debate t ndryshme pr agjrimin e Ramazanit dhe pr Islamin n prgjithsi. Vizitat e hoxhallarve pikrisht n muajin e Ramazanit sjellin gzim, buzqeshje e bashkim n mes njerzve n diaspor, si dhe humanitet, art e ngritje shpirtrore.
(1) A. Zejnullahiu Kng popullore me elemente Islame. Prishtin 2011. (2) Keng dhe gojdhna popullore. (3) Edit Durham, Brenga e Ballkanit. (4) M.Gazali Karakteri i muslimanitShkup 2001. (5) Kurani i madhrishm S. Furkan 20 S. Muhamed 20 S. Isra 26 etj. (6) Zadul Mead,Furnizimi pr botn tjetr Ibn Kajjim El-Xhevzie II Shkup 2011.
264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012
51
Kshilli i Bashksis Islame DEAN, shpall
KONKURS
KONKURS
Kshilli i Bashksis Islame FUSH KOSOV, shpall
KONKURS
Kshilli i Bashksis Islame OBILIq, shpall
Pr plotsimin e vendeve t lira t puns imam, hatib,dhe mualim n xhamin e re t qytetit t Deanit KANDIDATT E INTERESUAR DUHET TI PLOTSOJN KTO KUSHTE: 1. T ken t kryer Medresen, FSI-n ose Fakultetin e Studimeve Islame jasht vendit (diploma e nostrifikuar nga Kryesia) 2. Ti prmbahen Kushtetuts s Bashksis Islame t Republiks s Kosovs, Rregulloreve dhe vendimeve t Kryesis dhe Rregullores s Kshillit, 3. T ken aftsi komunikuese dhe organizuese t shtjeve fetare 4. T jen t shndosh psikikisht dhe fizikisht, 5. T mos ken vrejtje pr punn e tyre nse paraprakisht kan qen n pun. DOKUMENTET E NEVOJSHME: Krahas krkess pr punsim, duhet bashkangjitur edhe kto dokumente Diploma e Medreses dhe Fakultetit, Certifikata e lindjes, Certifikata shndetsore (pasi t pranohet), Certifikata se nuk sht nn hetime (pasi t pranohet) Deklarat me shkrim se do ti kryej t gjitha shrbimet fetare Dshmi mbi karakteristikat n pun (nse paraprakisht kan qen n pun) CV t dhnat personale, kualifikime ose dshmi pr aftsim profesional. (t gjitha dokumentet t jen origjinale). VREJTJE Dokumentet dorzohen n zyrn e Kshillit t BI-s t Deanit. Dokumentet e pakompletuara si dhe ato q arrijn pas afatit, nuk do t merren n shqyrtim. Konkursi mbetet i hapur 15 dit nga dita e publikimit n revistn Dituria Islame.
Pr plotsimin e vendeve t lira t puns - Kryeimam n Kshillin e Bashksis Islame n Fush Kosov - Sekretar n Kshillin e Bashksis Islame n Fush Kosov KANDIDATT E INTERESUAR DUHET TI PLOTSOJN KTO KUSHTE: 1. T ken t kryer Medresen, FSI-n ose Fakultetin e Studimeve Islame jasht vendit (diploma e nostrifikuar nga Kryesia) 2. Kandidatt pr Kryeimam t ken s paku 5 (pes) vjet prvoj pune, kurse pr sekretar s paku 3 (tre) vjet prvoj pune n Bashksin Islame t Kosovs 3. Ti prmbahen Kushtetuts s Bashksis Islame t Republiks s Kosovs, Rregulloreve dhe vendimeve t Kryesis dhe Rregullores s Kshillit, 4. T ken shkathtsi kompjuterike 5. T ken aftsi komunikuese, 6. T jen t shndosh psikikisht dhe fizikisht, 7.T mos ken vrejtje pr punn e tyre nse paraprakisht kan qen n pun. DOKUMENTET E NEVOJSHME: Krahas krkess pr punsim, duhet bashkangjitur edhe kto dokumente Diploma e Medreses dhe Fakultetit, Certifikata e lindjes, Certifikata shndetsore (pasi t pranohet), Certifikata se nuk sht nn hetime ( pasi t pranohet) Dshmi mbi karakteristikat n pun (nse paraprakisht kan qen n pun) CV t dhnat personale, kualifikime ose dshmi pr aftsim profesional. (t gjitha dokumentet t jen origjinale). VREJTJE Dokumentet dorzohen n zyrn e Kshillit t BI-s t Fush Kosovs. Dokumentet e pakompletuara si dhe ato q arrijn pas afatit, nuk do t merren n shqyrtim. Konkursi mbetet i hapur 15 dit nga dita e publikimit n revistn Dituria Islame.
Pr plotsimin e vendeve t lira t puns pr imam, hatib dhe mual-lim n: 1. Xhamia e M.Xhemail Hashanit n Kastriot i Vjetr; 2. Xhamia e Dardhishts; 3. Xhamia e Azizis; 4. Xhamia e Plemetin; 5. Xhamia e Bakshis; 6. Xhamia e grabovcit; 7. Xhamia e Sibovcit; 8. Xhamia e Kozarics; 9. Xhamia e Hades; 10. Sekretar i Kshillit t BI-s n Obiliq; 11. Arktar i Kshillit t BI-s n Obiliq KANDIDATT E INTERESUAR DUHET TI PLOTSOJN KTO KUSHTE: 1. T ket t kryer Medresen dhe Fakultetin e Studimeve Islame n Prishtin ose fakultetin e studimeve islame jasht vendit (diploma e nostrifikuar nga Kryesia) 2. Ti prmbahet Kushtetuts s BI t Republiks s Kosovs dhe Rregulloreve dhe vendimeve t Kryesis dhe Rregullores s Kshillit, 3. T ket aftsi komunikuese me xhemat, 4. T mos ket vrejtje n pun, nse paraprakisht ka qen i punsuar. DOKUMENTET E NEVOJSHME: Krkess pr punsim duhet bashkangjitur edhe kto dokumente: Certifikata e lindjes, Certifikata shndetsore. Certifikatn se nuk sht nn hetime, Diploma e Medreses dhe Fakultetit, Dshmi mbi karakteristikat n pun ( nse paraprakisht ka qen n pun), Deklarat m shkrim se do ti kryej t gjitha shrbimet fetare, CV t dhnat personale, kualifikime ose dshmi pr aftsim profesional (t gjitha dokumentet t jen origjinale). VREJTJE Dokumentacioni i kompletuar dorzohet n zyret e KBI n Obiliq. Dokumentet e pa kompletuara si dhe ato q arrijn pas afatit, nuk do t merren n shqyrtim. Konkursi mbetet i hapur 15 dit nga dita e publikimit n revistn Dituria Islame.
52
264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012 Aktivitete
t interesuar q t caktohet nj lokacion q kishte hapsir t mjaftueshme, pr nj xhami t madhe sepse ka qene vlersimi i BIK q t zgjidh problemin. sht obligim i yni q t krijojm kushte normale pr t gjith, n rend t par pr Bik si komuniteti m i madh. Prishtina po ashtu ka br zgjidhje pr konfesionin katolik. Ne kemi investuar edhe n objekte tjera si sht rasti n restaurimin e xhamis s arshis e cila do t rikonstruohet dhe do t duket shum bukur. I pyetur nga gazetart pr financimin e ndrtimit t xhamis Myftiu Trnava tha: Nuk kam pik dyshimi se kt xhami do ta ndrtojn besimtart, jo vetm t Kosovs por besimtart e trojeve tona etnike shqiptare, q do t marrin pjes me donacionet e tyre pr ndrtimin e xhamis. (R. Shkodra)
MyFTIU TRNAvA E KRyETARI MUSTAFA bAShK TE TRUALLI I xhAMIS Myftiu i Kosovs, Mr. Naim Trnava me bashkpuntor, s bashku me kryetarin e Prishtins, prof. dr. Isa Mustafa, vizituan m 26 qershor truallin pr Xhamin e Re, q e ka ndar Komuna e Prishtins tek vendi i quajtur Blloku III i ndrtesave afr PTK-s, n Dardani. Fillimisht Myftiu Trnava dhe kryetari Mustafa pan nga afr punt q po kryhen n shpimet gjeomekanike n truallin e ndar nga komuna pr xhami. Me kt rast Myftiu Trnava u shpreh: n emr t kryesis s Bi t kosovs, n emr t besimtarve dhe n emr t gjith qytetarve t Kosovs, dshiroj q t falnderoj kryetarin e Prishtins, t gjith kshilltart e Kuvendit Komunal, stafin e komuns dhe t gjith ata q u angazhuan q kjo parcel t ndahet pr ndrtimin xhamis q ka qen nevoj e kamotshme, dhe njhersh ishte edhe krkes e vazhdueshme e BIK q t kemi nj vend ku besimtart tan t ken mundsi t kryejn ritet e tyre, ibadet adhurimet pr t Madhin Zot xh.sh. Ndrsa duke folur pr bashkpunimin e BIK me Komunn Prishtins, Myftiu tha: Bashkpunimi, i Bik me kk t Prishtins edhe n t kaluarn po edhe tani sht jashtzakonisht n nivel. Kuvendi Komunal, ka br nj gjest jashtzakonisht t madh dhe ka argumentuar se Kuvendi Komunal sht pr nj bashkjetes t besimtarve brenda kryeqendrs son.Besoj q shpejt ne do jemi gati q t vm gurthemelin e xhamis s re, bashk me kryetarin e Prishtins dhe me prfaqsuesit e institucioneve t tjera t Kosovs dhe shpresoj se do t ndodh gjat muajit t Ramazanit- tha ndr t tjerat Myftiu Trnava. Ndrsa kryetari i Prishtins, prof. dr. Isa Mustafa tha: Kemi pas orientime t ndryshme me caktimin e lokacionit, gjithher kemi qen
MyFTIU TRNAvA N GJAKOv E DEAN Myftiu i Kosovs, Mr. Naim Trnava , m 2 qershor 2012 qndroi pr vizit pune n Gjakov, ku u prit nga drejuesit e KBI-s, Ahmet Hoxha -kryetar e Fatmir Ilazi -kryeimam, t cilt e njohn at me gjendjen, aktivitetet dhe projektet e kshillit. Myftiu Trnava, i shoqruar nga drejtuesit e kshillit, vizitoi dhe inspektoi punimet n ndrtimin e erdhes s fmijve, q po i kryen Bashksia Islame me donacion nga Kuvajti. erdhja po ndrtohet n rr. Hasan Dashi, n Lagjen e Hadumit, n lokacionin e ish-Hanit t vjetr, objekt ky q u shkatrrua gjat lufts s fundit (1999). Hapsira e erdhes kap nj siprfaqe prej afro 600 metrash katror dhe pritet t ofroj kushte pr akomodimin e fmijve t ksaj lagjeje dhe t lagjeve prreth. erdhja do t administrohet nga Kshilli i BIs i Gjakovs, dhe, si e till, sht institucion i par i ksaj natyre q ndrton BIK. Po at dit, Myftiu qndroi edhe n Dean, ku u prit nga kryetari i Kshillit, Besim Halilaj, me bashkpuntort. Myftiu aty vizitoi dhe inspektoi punimet n ndrtimin e xhamis s re dhe selin e kshillit t Deanit. N t dy
Aktivitete 264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012
53
kshillat, Myftiu, pasi u njoh me aktivitetet dhe krkesat e tyre, u premtoi drejtuesve t tyre ndihm e prkrahje n realizimin e projekteve q kan hartuar. MyFTIU TRNAvA PRITI PRFAQSUESIT E MEDRESES N KONKURSIN E TURQIS M 7 qershor 2012, Myftiu i Kosovs, Mr. Naim Trnava, priti prfaqsuesit e medreses s mesme Alaudin t Prishtins, t cilt prfaqsuan Kosovn n konkursin ndrkombtar pr njohurit n gjuhn arabe, q u mbajt n Bursa t Turqis. Myftiu prgzoi nxnsit dhe profesort pr rezultatet e arritura n Turqi. Ju, me punn tuaj, me rezultatet tuaja, me pranin tuaj n Turqi, n nj gar ndrkombtare, keni prfaqsuar n mnyrn m dinjitoze Medresen, Kosovn dhe popullin ton. Suksesi juaj sht sukses i t gjitha institucioneve t BIK dhe i tr Kosovs. Kryesia e BIK-s dhe un si myfti, ju prgzoj dhe do tju mbshtes n do aktivitet tuaj- u tha Myftiu Trnava, prfaqsuesve t Medreses. Prfaqsuesit e medreses, t prir nga profesori Fadil Hasani, falnderuan Myftiun pr pritjen, prkrahjen dhe mbshtetjen q u ka dhn.
MyFTIU TRNAvA PRITI NJ DELEGAcION NGA KATARI Myftiu i Kosovs, Mr. Naim Trnava priti m 18 qershor nj delegacion nga Katari t prir nga Ayidh bin Dabsan Al Qahtani- drejtor gjeneral i RAF dhe Ali Al-Haxhiri - Drejtori i Fondacionit eid al-thani. Myftiu Trnava i falnderoi miqt nga Katari pr ndihm q ka dhn qeveria dhe populli i katarit n ditt e vshtira pr kosovn. Po ashtu Myfti tha se populli i Kosovs sht mirnjohs pr punn q kan br fondacionet dhe bamirsit e Katarit n Kosovn e paslufts. Myftiu, gjithashtu i njohu mysafirt edhe me historikun, arritjet dhe sfidat e BIK. Miqt nga Katari, n bised me Myftiun than se fondacionet q drejtojn ata jan t gatshme q t bashkpunojn me BIK dhe institucionet e saj. MbAhET KONFERENcA E ShTAT NDRKOMbTARE PR bAShKPUNIMIN KULTUROR T T RINJvE MySLIMAN Pr dy dit me radh, m 26 e 27 maj, n Stamboll u mbajt konferenca e shtat pr t rinjt International Conference of Muslim Youth Cultural Coorperation (IYFO). -Konferenca ndrkombtar pr bashkpunimin kulturor t t Rinjve Mysliman, ku morn pjes rreth 150 organizata nga 120 shtete t bots si dhe 50 organizata nga Turqia. Tema n kt konferenc ishte Uniteti Islam dhe Rinia Myslimane. N kt konferenc, prmes paneleve, u diskutuan shum shtje lidhur me arritjen e qllimeve t prbashkta, mirkuptimit dhe konsensusit pr sa u prket koncepteve si: udhheqja islame, demokracia, liria, t drejtat e njeriut, politika, edukimi, kultura, mediet, teknologjia, si dhe detyrat q duhet t bartin t rinjt mysliman pas arritjes
54
s unitetit islam. N realizimin e unitetit islam, arritja e konsensusit t rinis myslimane rreth koncepteve shihet si hapi m i rndsishm q duhet hedhur. Departamenti i t Rinjve i Kryesis s BIK-s edhe kt vit mori pjes n kt konference dhe u prfaqsua nga Abedin Sadriu, i cili gjat qndrimin n Stamboll, zhvilloi edhe disa takime me prfaqsues t t rinjve nga vende t ndryshme t Bots Islame, si Egjipti, Iraku, Tunizia, India etj.. Nga takimet e rndsishme qe dhe ai me zotrin Muhamed Musa Budak- kryetar i IYFO, t cilin e informoi pr gjendjen aktuale n Kosov, me theks t veant pr gjendjen e t rinjve mysliman n kt vend. (Fejsal Spahiu)
prfaqsuesit e Departamenteve t Kshillave t Bashksis Islame, para t cilve prezantuan raportin e aktiviteteve njvjeare, si dhe shpalosen edhe projektet pr vitin e ardhshm. n kt takim, qen t pranishm edhe dr. fahrush rexhepi antar i kryesis s Bik-s dhe kryeimami, Sabri efendi Bajgora. Duke iu drejtuar t pranishmve, dr. Fahrush Rexhepi, pasi i prshndeti n emrin e Myftiut dhe t kryesis, tha se puna e departamentit t t Rinjve pr kto dy vite prej kur sht themeluar, sht pr tu prshndetur, ngase kto aktivitete kan sjell freski n kuadr t BIK. N aktivitetet tuaja, ju do keni prkrahjen dhe mbshtetjen e Kryesis s BIK dhe t t gjitha forumeve t saj. Tani jemi n prag t muajit t madhruar t Ramazanit, andaj s bashku do t jemi n terren me besimtart dhe t rinjt tan aneknd Kosovs.Kryeimami, Sabri ef Bajgora, t pranishmve u tha se rezultatet e juaja nga aktivitetet q keni pasur, m s miri kan dshmuar pr nevojn e themelimit t Departamentit t t Rinjve. Edhe shtrirja n kshilla, pr kto dy vite, sht nj rezultat n vete, tani t rinjt n shumicn e kshillave kan nj adres ku t drejtohen. sht koha q t rinjt t jen barts t aktiviteteve dhe t jets fetare tek ne-tha ndr t tjerat, kryeimami Sabri ef. Bajgora. Udhheqsi i Departamentit t t Rinjve, mr. Fitim Gashi n raportin e tij pr punn njvjeare tha se deri tash departamenti ka themeluar degt e tij n 20 kshilla vendor t BI, kemi mbajtur 7 tribuna tematike n Prishtin, kemi bashkorganizuar tryez me institucionet dhe forumet e tjera n kuadr t BIK.Ai, m tutje, tha se vitin q shkoi kemi realizuar me Kryeimamin dhe me Unionin e FSI-s nj numr t konsiderueshm t ligjratave n ditn e xhuma npr xhamit e Kosovs, pastaj kemi mbajtur ligjrata pr studentt e UP dhe t universiteteve t tjera, kemi bashkpunuar me Kshillat e BI, si dhe kemi marr pjes n takime e forume ndrkombtare t t rinjve. Po ashtu vjet pr t parn her kemi organizuar edhe kursin pr njohurit fetare. Ndrsa si propozime pr tu realizuar n periudhn e ardhshme njvjeare doln: organizimi i seminareve t ndryshme, organizimi i kurseve t ndryshme edhe npr deg, organizimi i garave t dituris, etj. (R. shkodra) TRIbUN N PODUJEv PR FEMRA ME RASTIN E ISRAS DhE MIRAxhIT Sektori i Femrs i KBI t Podujevs m 16.06.2012 pr nder t nats s Isras dhe Miraxhit organizoi n salln e filmit n Podujev tribunn Israja dhe Miraxhi. N kt tribun morrn pjes femra nga personalitete t shquara t jets fetare, politike. Fjaln prshndetse e
UDhhEQSIT E DEPARTAMENTIT T T RINJvE T KRyESIS S bIK, TAKIM PUNE Udhheqsit e Departamentit t t Rinjve t kryesis s Bik, kan takuar n selin e kryesis
55
e veant pr neve dhe nj mundsi m shum pr t shtuar bashkpunimet e ndrsjella. Myftiu i Shkodrs, ka shprehur knaqsin e tij pr vizitn n Podujev. Ndrkoh, pr nder t ksaj vizite, Kshilli organizoi tribun fetare n xhamin kryesore t Podujevs, Met Podjeva. Gjat fjals s mbajtur, Myftiu foli mbi rndsin q ka mbikqyrja e Allahut n jetn e prditshme dhe kontrolli i brendshm i zemrs duke e orientuar at drejt dashuris s Allahut dhe vlerave t besimit. KBI i Podujevs ka organizuar manifestim pr Nats s Madhe t Isras dhe t Miraxhit. Kryeimami i BIK, Sabri ef. Bajgora dhe Myftiu i Shkodrs, Sytari, t cilt kan mbajtur edhe ligjratat e rastit. N kt vizit Myftiu Sytari u nderua meMirnjohje nga KBI e Podujevs: Pr punn dhe kontributin e tij n fuqizimin e vlerave t besimit dhe shtjes kombtare. (B. Curri)
mori koordinatorja e Sektorit prof. Fetie Osmani, e cila tregoi synimin e Sektorit t Femrs, i cili sht duke arritur suksese t mdha pr t tubuar afr vetes femra t profileve t ndryshme, dhe me kt t fundit t paraqes edhe synimin e Sektorit pr avancimin e femrs drejt sukseseve t saj.prof. Selvie Salihu mbajti ligjratn Femra, dje dhe sot,.Programi u begatu edhe me kndimin e disa ilahive kurse u promovua monologu: Letr t Drguarit.Me prezantimin e saj Jehona Zhitia e bri edhe m madhore kt tribun. (Shkurta Abdullahu)
MyFTIU I ShKODRS vIZITON PODUJEvN Me ftes t Kryetarit t KBI t Podujevs, Bekim ef. Jashari, m 16 qershor 2012, Myftiu i Shkodrs Imam Muhamed Sytari, vizitoi Podujevn. N selin e KBI t Podujevs sht pritur nga Kryetari i ktij Kshilli, Bekim ef. Jashari me bashkpuntor. Kjo sht nj dit
N PRAG T RAMAZANIT MbLEDhJE ME ARKTART E KShILLAvE vENDOR N kuadr t prgatitjeve pr muajin e madhruar t Ramazanit, m 21 qershor 2012, udhheqsi i Shrbimit Financiar t Kryesis s Bik-s, ka takuar npunsit/arktart e kshillave vendor t Bi-s.n kt takim, Kasim ef. Grguri, para arktarve t kshillave vendor ka prezantuar strategjin e veprimit gjat muajit t Ramazanit pr shrbimin financiar n nivel kshillash dhe n nivelin qendror. Po, ashtu para arktarve u shpalos edhe projekti pr menaxhimin e t hyrave q krijohen gjat Ramazanit dhe pas tij. Detyr kryesore mbetet grumbullimi i sadakatul-fitrit, zeqatit pr fondet e BIK, ngase vetm fal ktyre fondeve bhet e mundur funksionimi normal i Medreseve aneknd Kosovs, pastaj funksionimi i Fakultetit t Studimeve Islame, si dhe e gjith veprimtaria dhe aktiviteti i BIK. - tha ndr t tjerash, udhheqsi financiar i Kryesis s BIK-s, Kasim ef. Grguri.
56
Hytben e xhumas e mbajti, kryeimami Sabri ef. Bajgora, ndrsa namazit t xhumas, i priu Mustaf ef. Bajrami-i cili edhe sht emruar imam n kt xhami. Nevoja pr xhami n lagjen Dardania ka qen e kamotshm, mirpo kjo u b e mundur vetm pasi Kuvendi komunal i Gjilanit ndau truallin pr xhami. Lagja Dardania sht m e madhe dhe m e urbanizuara n Gjilan, ndrtimi i xhamis n nj far mnyre e kompleton kt lagje me infrastruktur publike. (R.Shkodra)
U PRURUA xhAMIA N LAGJEN DARDANIA T GJILANIT N prag t muajit t madhruar t Ramazanit, m 6 korrik 2012, n Gjilan n lagjn Dardania n nj manifestim rasti u prurua xhamia e re n t ciln morn pjes besimtar nga Gjilani si dhe t ftuar t tjer. N kt manifestim qen t pranishm edhe sekretari i kryesis s Bik, resul rexhepi, dr. fahrush rexhepi - antar i kryesis, kryeimami, Sabri Bajgora, prgjegjsi i veprimtaris botuese, Ahmet Sadriu, pastaj prfaqsues t kshillave t BI, si dhe udhheqsit e KBI t Gjilanit me n krye Mustaf ef. Bajramin. Nn prcjelljen e tekbireve t t pranishmve, shiritin e prurimit bashkrisht e pren sekretari i kryesis s BIK, h. Resul ef. Rexhepi dhe kryetari i KBI t Gjilanit, Mustaf ef. Bajrami. Pr rolin dhe rndsin q ka xhamia n shoqri me nj fjal rasti t pranishmve iu drejtua, Resul efendiu Rexhepi, i cili tha se xhamia sht vend i adhurimit, vend i ibadetit e unitetit, vend ku edukohet e arsimohet popullata. rndsia e xhamis n historin e myslimanve ka qen vendimtare n ruajtjen e unitetit e kompaktsis, si dhe n zhvillimin kulturor shpirtror e arsimor- tha ndr t tjerat Resul ef. Rexhepi.
N DUMOSh NDRTOhET xhAMIA E RE M 9 qershor 2012, n Dumosh (Podujev), n nj solemnitet rasti u vu gurthemeli i xhamis s re. N kt manifestim, prpos xhematlinjve, qe i pranishm edhe Myftiu i Kosovs, Mr. Naim Trnava i shoqruar nga sekretari i kryesis, resul rexhepi e kryeimami Sabri ef. Bajgora, drejtuesit e KBI t Podujevs t prir nga kryetari, Bekim Jashari , drejtori i fondacionit KAD, z. Rashid Xharum, si dhe t ftuar t tjer. Myftiu Trnava, pasi prshndeti t pranishmit dhe falnderoi t gjith ata q kan kontribuar pr nisjen e ndrtimit t xhamis s re, nj falnderim t posam i bri financuesve nga Bahrejni q prmes fondacionit KAD kan marr prsipr ndrtim e xhamis. ndrsa duke folur pr rndsin q ka xhamia, Myftiu trnava tha: allahu n kuran ka thn q faltoret n tok i ndrtojn ata q e besojn Zotin, ndrsa Muhamedi na thot, Ai i cili ndrton n kt dynja nj xhami pr Zotin, e q ka nijet t pastr q n kt xhami t edukohen gjeneratat e reja, q n xhami t kryet ibadeti, adhurimi, Allahu xh.sh, do njrit prej tyre n ahiret do tu ndrtoj nga nj shtpi , prej shtpive t xhenetit. M tutje Myftiu Trnava tha, m gzon fakti q ne para disa ditsh kemi vn gurthemelin e xhamis s re edhe n fshatin Shajkoc, sot ktu, n Batllav xhamia sht n fazn
57
prfundimtare, por u bj me dije se n t gjith kshillat e BI jemi duke ndrtuar shtpi t Zotit, jemi duke ndrtuar medrese, jemi duke ndrtuar edhe erdhe pr fmij - kjo e fundit sht nj risi, n dy komuna ve kemi filluar dhe inshalla n t gjitha komunat e Kosovs do t ndrtojm nga nj apo dy erdhe, ku fmijt tan do t ken mundsin q t edukohen nga mosha e re. Kryetari i KBI t Podujevs, Bekim Jashari tha para t pranishmve se fillimi i ndrtimin t xhamis s re, sot ktu n Dumsoh shnon nj moment t rndsishm jo vetm pr Dumoshin por pr t gjith KBI t Podujevs e m gjer. Ndrsa drejtori i fondacionit KAD, Rashit Xharum pasi prshndeti t pranishmit tha se nj falnderim t posam pr nisjen e ndrtimit t xhamis s re n kt fshat sht pr vllezrit nga Bahrejni e posarisht pr zotriun Mahmud Sherif , si dhe xhematin e xhamis s Sadiku n Bahrejn q morn pr sipr financimin e ksaj xhamie. Ndrsa imami i xhamis Xhevat Maastena u shpreh i gzuar dhe krenar m shum se kurdoher pr faktin se po vm gurthemelin e shtpis ku madhrohet Zoti yn fuqiplot, ku edukohen dhe ushqehen shpirtrat me lajmin dhe fjaln e vrtet- Kuranin. Ku msohet vepra dhe morali i mir. (r. shkodra)
dhe ua mson t tjerve. Njkohsisht i porositi nxnsit q t vazhdojn leximin dhe msimin e Kuranit dhe ti msojn edhe t tjert. Nxnsit q prfunduan leximin e Kuranit jan t moshave t ndryshme; ka prej tyre edhe student e nxns t shkollave t mesme dhe fillore. Ata jan: Zineta Cani, Blerina Avdyli, Fatlira shatrolli, flamur hoxha, endrit cani, leotrim Bajraktari, Driton Ferati, Driton Avdyli dhe Agim Hoxha (42 vje, babai i Flamur Hoxhs). (m. avdyli)
DUA hATMEJE N FShATIN PLEShIN M 28 prill, 9 nxnsit e xhamis s Pleshins, n mnyr solemne, para imamit Mensur ef. Avdyli dhe xhematlinjve, bn hatme. Prve xhematit, t pranishm ishin edhe prfaqsuesit e kBi-s me kryetarin fehmi mehmeti n krye kryeimami i KBI-s Sylejman ef. Rosha dhe antar t KBI-s. T pranishmve iu drejtua kryetari I KBI-s t Ferizajt, ef. Fehmi Mehmeti, duke i prgzuar nxnsit pr msimin e leximit t Kuranit. Njkohsisht ai tha disa fjal edhe pr vlern e leximit t Kuranit, duke prmendur hadithin e Pejgamberit a.s.: M i miri prej njerzve sht ai q e mson Kuranin
hATME ME RASTIN E 480 vJETORIT T ThEMELIMIT T xhAMIS S MEhMET KUKLIbEUT N bRESAN. M 25 Prill 2012, n xhamin Mehmet Kuklibeu n Bresan, e ndrtuar m 1532 nga vet Mehmet Kuklibeu, emrin e t cilit sot me krenari e mban kjo xhami. Ishin mbledhur fmij, pleq e t rinj me rastin e duas s hatmes. Ishte 480 vjetori i xhamis dhe mbi 70 nxns kishin prfunduar leximin e Kuranit.Programin e hapi imami i xhamis Xhevat ef. Fetahi i cili pasi prezantoi nxnsit, shkurtimisht foli pr sukseset e arritura t nxnsve. Pas prfundimit t programit fjaln e mori Kryetari i KBI-s, t Dragashit Xhemal ef. Abdullahu i cili prgzoi fmijt, prindrit e tyre dhe imamin e xhamis pr suksesin q kishin arritur. M pas fjala iu dha kryeimamit t BIK z. Sabri ef. Bajgora, i cili ndr t tjera tha: Kurani ju garanton ardhmrin e tyre n dynja dhe ahiret dhe se shprblimet jan shum t mdha si pr ata q e msojn Kuranin gjithashtu edhe pr ata q ua msojn t tjerve, prfundoi ai duke i prgzuar t gjith ata q kontribuan n realizimin e ksaj hatme. N fund nxnsve iu dhan certifikata nga ana e KBI-s, t Dragashit, pr hatmen. Gjithashtu nj mirnjohje pr kontributin e jashtzakonshm dhe merita n msim besim iu nda imamit t xhamis Xhevat ef. Fetahit. Ceremonia e duahatmes u prmbyll me duan q e bri kryeimami i KBI-s, t Dragashit Xhafer ef. Fejziu. N vazhdim po japim pasqyrn e nxnsve q bn hatme. Aida Nazifi, Aida Kasami, Alberie Abdurrahmani,
58
alma salihu, amar kasami, amire aliu, Beslinda Qemaledini, Destan Ahmeti, Elbein kasami, elmedina muharremi, erdin aliu, fitim Ramadani, Fitore Tosuni, Hanomshahe Yzeri, Harbin Abdurrahmani, Hykmete Mehmeti, jeton asllani, kumrie neshati, kushtrim Reshiti, Majlinda Halimi, Maliq Maliqi, Miranda Rysheni, Nejat Shyqeriu, Qendresa Riza, Reshat Tosuni, Sanida Shaqiri, Sara Ahmeti, Suejb kasami, suela tosuni, shpetim saiti, valmira Hajdari, Vesa Ymeti, Vlera Nazifi, Vlora Reshiti, Xheneta Selmani, Xhenisa Abdurrahmani, Zejnepe Maliqi, Zymryte Muharremi, Agnesa Abdurrahmani, Agnesa Sylejmani, Arlinda Salihu, Arta Qerimi, Behar Saiti, Eljesa Sylejmani, Elvira Abdurrahmani, Eroll Kasami, Fedaije Halimi, Gresa Shaipi, Jeton Shaipi, Lejla Qerimi, Medine Aliu, Rrahim Sylejmani, Sara Abdurrahmani, Adile Ibrahimi, Berina Kasami, Besarta Fejziu, lirimtare Salihu, Edin Vehbiu, Makfire Kamberi, Mona Ahmeti, Ramadan Yzeri, Rami Kasami, Saime Shaqiri, Semina Tosuni, Semra Kasami, Sevdije Veliu, Sylejman Sylejmani, Xhymret Shyqeriu, Ylmi Kamberi, Zinete Ahmeti, Sara Shaqiri. (Xhafer Fejziu)
MASTER i shkencave Juridike- KushtetueseAdministrative. Xhavit Qerimi ka lindur n fshatin Gadime e Eprme m 12.04.1958, shkolln fillore e ka mbaruar n vendlindje pr t vazhduar m pastaj t mesmen n medresen Alauddin t Prishtins (1973-1978). Studimet m tutje i vazhdoi n fakultetin Usulu Din Dega Akaid dhe Filozofi Universiteti i Azharit Kajro (1980-1984). Aktualisht punon si edukator n medresen e mesme Alauddin t Prishtins dhe sht antar i kuvendit t Bik-s dhe t kBis t Lipjanit. (A. Jusufi) MAGJISTROI RijAD MISINI N UniversitetinMbreti Saud t Riadit, kandidati Rijad Misini, student i shkalls s tret n departamentin e kurrikulit dhe instruksioneve arsimore, n fakultetin pedagogjik, mbrojti me sukses temn e masterit hartim qllimesh t propozuara pr lndn e Fikhut, pr nivelin e mesm t shkolls Alaudin n Republikn e Kosovs. Komisioni n prbrjen Prof. Ass. Dr. Salih Mufeda (mentor - kryetar), Prof. Asoc. Dr. Ahmed Xhuhejmi (antar), Prof. Asoc. Dr. Abdulmuhsin Sejf (antar), kandidati Misini bri ekspozen e tems n mnyr brilante dhe m pastaj antart e komisionit shtruan pyetje q ndrlidheshin drejtprdrejt me temn e paraqitur. M pastaj ata bn verifikimin e autorsis
MAGJISTROI PROF. xhAvIT QERIMI Teologt vazhdojn t prparojn edhe m tutje n drejtime t ndryshme studimore pasuniversitare. M 02.05.2012, n Fakultetin juridik t universitetit t Prishtins, katedra Kushtetuese-Administrative, prof. Xhavit Qerimi mbrojti punimin e masterit: Roli mbikqyrs i parlamentit n sisteme parlamentare t qeverisjes-me theks t veant n Kosov.Grupin punues t mbrojtjes e prbnin: Prof. dr. Visar Morina, mentor, Prof. dr. Arsim Bajrami e Prof. dr. Agur Sokoli, antar. Pas prezantimit me sukses t punimit t kandidatit, profesort shtruan pyetje pr disa teza dhe, pasi kandidati mbrojti me sukses tezn e punimit t tij, ata shpalln vendimin: Prof. Xhavit Qerimi fitoi titullin akademik:
59
s punimit dhe vlersuan nivelin e njohjes s problematiks q u trajtua n punim. Ata e cilsuan temn si shum t qlluar, sepse nj tem e till shnon nj hap t madh drejt avancimit t kurrikulit t arsimit islam n kosov. duke i uruar suksese t mtutjeshme, kandidatin Rijad Misini komisioni e vlersoi pozitivisht dhe i dha titullin master i kurrikulit dhe instruksioneve t arsimit islam. (r. misini) PAS 81 vJETSh ULQINIT I RIKThEhET xhAMIA E MARINARvE M 1 qershor 2012, pas 81 vjetsh Ulqinit iu rikthye Xhamia e Marinarve, t ciln m 1931, pushteti i athershm e kishte shkatrruar. n manifestimin e prgatitur pr inaugurimin e xhamis q u mbajt para namazit t xhumas, qen t pranishm prfaqsuesit m t lart ta BI t Malit t Zi, pastaj mysafir t ftuar nga Kosova, Shqipria, Turqia, Bosnja e Hercegovina, Maqedonia etj. Xhamia e Marinarve sht n lagjen Rana, pran plazhit t vogl. Xhamia e marinarve sht konsideruar si nj ndr objekte m t rndsishm t trashgimis materiale islame. Xhamia konsiderohet e shekullit XIV, me gjith q viti i ndrtimit t xhamis s shkatrruar m 1931 nuk dihet, kjo xhami konsiderohet si nj ndr xhamit m t vjetra n Ballkan. rindrtimin e xhamis s marinarve e bri TIKA nga Turqia. (R. Shkodra)
MyFTIU TRNAvA TELEGRAM NGUShLLIMI MbRETIT T ARAbIS SAUDITE Me rastin e vdekjes s princit t kurors s Mbretris saudite, Najif bin Abdul Aziz, Myftiu i Kosovs, Mr. Naim Trnava i ka drguar m 18 qershor telegramngushllimi Mbretit t Arabis Saudite, Abdullah bin Abdul Aziz al- Saud, Familjes Mbretrore dhe Popullit saudit. N telegramin e Myftiut Trnava thuhet: Lartmadhria juaj, me keqardhje morm lajmin pr vdekjen e trashgimtarit t fronit, Princit Najif bin Abdul Aziz Allahu e mshiroft. N emr timin dhe n emr t popullit t kosovs me lejoni tu shpreh ngushllimet m t sinqerta Juve, Familjes Mbretrore dhe popullit saudit. Lusim Allahun fuqiplot tu jep durim dhe tu dhuron shndet dhe forc, dhe lusim Allahun fuqiplote t mshiron merhumin me mshirn e Tij dhe ta bj nga banuesit e xhenetit. T Allahut jemi dhe tek Ai do kthehemi. Myftiu i Kosovs, Mr. Naim Trnava
Kryesia e Bashksis Islame t Kosovs, shpall
KONKURS
Pr plotsimin e vendit t lir t puns: Npuns n Shrbimin Fetaro-arsimor KANDIDATI DUHET TI PLOTSOJ KTO KUSHTE: T ket t kryer Medresen dhe Fakultetin Islam (diploma e nostrifikuar nga Kryesia), T ket prvoj pune n BIK s paku pes (5) vite, T ket aftsi komunikuese me xhemat dhe me imam. DOKUMENTET E NEVOJSHME Krkess pr punsim duhet bashkangjitur edhe kto dokumente: Certifikata e lindjes, Certifikata shndetsore, Certifikatn se nuk sht nn hetime, Diploma e Medreses dhe Fakultetit, Vrtetim pr prvojn e puns. Dokumentet e pakompletuara si dhe ato q arrijn pas afatit, nuk do t merren n shqyrtim. Konkursi mbetet i hapur 15 dit nga dita e publikimit n revistn Dituria Islame.
60
264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012 Info
ShEJKhU AL-EZhER KA KRKUAR vENDOSJEN E DEMOKRAcIS N bAZ T PARIMEvE ISLAME Shejhul Ezher iu ka drejtuar mohamed morsi pr hir t fitores t tij n zgjedhjet presidenciale t Egjiptit, ka krkuar nga ai q ta formon nj qeveri demokratike t bazuar n parime t sheriatit islamik. N kt mesazh urimi thuhet: Ezheri duke i kujtuar prgjegjsit e rndsishme t muhamed morsiut n t qndruarit besnik ndaj zotimeve dhe premtimeve t tij, krkon nga ai q t jet president shteti pr t gjitha shtresat e shoqris egjiptiane pavarsisht qndrimeve, ideve dhe bindjeve q i kan ata dhe le ta din se ai sht prfaqsuesi i t gjith popullit t Egjiptit. Mesazhi i urimit t shejhul-Ezherit flet pr at se presidenti i ri shtetit sht prgjegjs pr mbshtetjen dhe mbrojtjen e t drejtave njerzore, politike dhe sociale t egjiptianve dhe duhet t i respekton t drejtat e atyre, si t myslimanve ashtu edhe t krishterve n mnyr t barabart. N kt mesazh sht theksuar: Ezheri krkon nga presidenti i ri i shtetit q ti bn t gjitha prpjekjet e veta s bashku me kabinetin e tij pr t i zgjidhur problemet e vrteta t popullit me dinjitet dhe durim t Egjiptit. POPUJT ARAb PO KRKOJN ROL M T MADh T ShERIATIT N INSTITUcIONET E LIGJvNIES N baz t rezultateve t nj sondazhi t fundit t Institutit Botror Gallup, thuhet se popujt revolucionare arabe po krkojn q sheriati islam t ket rol m t madh n sistemin e ligjvnies n vendet e tyre. Rezultatet m t reja tregojn se shumica e qytetarve femra dhe meshkuj t vendeve arabe q kohve t fundit kan qen dshmitar t revolucioneve politike,
kan krkuar q feja t hyn n sistemin ligjor t vendeve t tyre. Vetm nj pakic e vogl n kto vende krkojn q feja t ndahet plotsisht nga sistemi ligjor ku 44 % e femrave dhe 50 % e meshkujve n Egjipt po krkojn q sheriati islam t jet i vetmi burim ligjvns n vend. N Jemen kjo statistik sht edhe m e madhe dhe 68% e femrave dhe 58% e meshkujve jemenas krkojn vendosjen e sheriatit islamik. N Libi gjithashtu 39% e meshkujve dhe 32 % e femrave krkojn vendosjen e ligjeve islamike si burim i ligjvns n vendin e tyre. N baz t ktyre rezultateve gjithashtu thuhet se meshkujt t cilt jan m t zotuar ndaj primeve dhe bindjeve fetare t tyre n krahasim me meshkujt t cilt jan m pak t zotuar ndaj primeve dhe bindjeve fetare, jan m shum mbshtets t s drejtave t femrave N OKSFORD ORGANIZOhET KONFERENcA NDRKOMbTARE KURANI N bOTN E SFIDAVE Kjo konferenc organizohet me kontributin e Institutit Kuranor t Oksfordit dhe ka pr qllim kryerjen dhe zhvillimin e studimeve dhe hulumtimeve rreth dimensioneve t ndryshme t Kuranit n botn e sotshme prplot me sfida n mnyr q t njihet m mir ky libr qiellor. N kt konferenc do t paraqiten artikuj rreth krijimit t qeverive islamike dhe strategjive kuranore t tyre, ligji n kuran dhe marrdhnie dhe bashkveprimi i tij me ligjet sekulare dhe ligjet ndrkombtare, sistemi bankar islamik dhe tregjet financiare, bazat kuranore t tyre dhe zbrthimi dhe analizimi i sistemeve islamike dhe n baz t nevojave kuranore, prgjigjet e Kuranit
ndaj sfidave intelektuale dhe filozofike q gjenden prpara myslimanve jan prej pyetjeve t cilat shtrohen nga grupet pabesimtare dhe ideologjit e tjera e rrymat e ndryshme intelektuale, themelet kuranore t lvizjeve spirituale dhe gnostike brenda dhe jasht bots islame si dhe shtrirja e mbulimit medial citohen t jen prej temave kuranore q do t trajtohen n kt konferenc. FRANcA PRODhON PROGRAM KOMPJUTERIK PR IDENTIFIKIMIN E PRODHIMEVE HALLALLE Programi kompjuterik pr identifikimin e prodhimeve hallall sht prodhuar me emrin Just Hallall i veant pr aparatet e telefonave celular Android dhe Aifon n Franc. Ky program sht nj lloj lexuesi i etiketave i cili ka nj kapacitet q t i identifikon rreth pesdhjet mij prodhime ushqimore dhe artikujt i kategorizon n tre kategori, hallall, haram dhe t dyshuara. Ris Mabik, drejtore e kompanis Smart Gig, n lidhje me arsyet e projektimit t ktij programi kompjuterik, ka thn: un jam mysliman dhe besoj n parimet dhe msimet islame dhe shum mir jam i informuar rreth ksaj shtje se zgjedhja dhe blerja e artikujve hallall n shitoret e mdha sht nj pun shum e vshtir sepse ekzistojn mbi 1400 lloje shtes t ushqimit prandaj ne duhet t dim se kto lnd ushqimore n cilin artikull jan prdor dhe n ciln kategori radhiten, hallall ose haram. ky program kompjuterik tash pr tash sht n dispozicion t atyre q kan telefon celulare Androidi dhe Aifon. Ajo duke folur rreth mirpritjes n nivel t madh t ktij programi nga ana e qytetarve mysliman, ka nnvizuar: pr fat t mir edhe pse ky program kompjuterik shum frik sht ofruar n treg, por sht mirpritur
Info 264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012
61
n nivel shum t gjer. Edhe npr rrjetet sociale prdoruesit e internetit flasin rreth ktij programi. MALAJZIA FORcON STANDARDET E INvESTIMIT T vET ISLAMIK komisioni pr letra me Vler i Malajzis n kuadr t rritjes t investimit islamik n kt vend, i prmirson politikat e veta pr investim duke prfituar m shum nga standardet islame. n prputhshmri me standardet islamike t m hershme t Malajzis, ka nj koh bukur t gjat prej kur n kt vend investimi n kompanit t cilat veprojn n industrin jo t lejuar si t asaj pr prodhimin e pijeve alkoolike dhe cigareve sht prkufizuar n mas t madhe ose ndaluar fare. Ky komision ka sqaruar: n baz t standardeve t reja, kto prkufizime do t zbatohen n mnyr m serioze dhe n prpikri t madhe duke shfrytzuar msimet islame n mas m t madhe n mnyr q politikat pr investime islamike t zbatohen dhe realizohen m shum se n t kaluarn. Kto reforma gjithashtu prmbajn dy standarde t reja financiare si dhe plane pr zbatimin e msimeve t sistemit islamik t bankave n mnyr q t parandalohen kamatat e larta dhe kredi me prfitime t mdha n kt vend. Kto plane do t fillojn t zbatohen n muajin tetor ku drejtuesit e investimit islamik do t ken afat gjasht muaj q t marrin masat prkatse pr vendosjen n zbatim t ktyre planeve. FILLOI TRANSMETIMI TESTUES I KANALIT TELEvIZIv T DIANETIT T TURQIS Kanali televiziv i Dianetit t Turqis ka filluar transmetimin testues q nga 18 qershor pa
kurrfar animi ndaj ndonj medhhebi ose gjuhe vetm pr t drguar mesazhin e fes s pastrt islame pr t gjith botn. N ceremonin e fillimit t transmetimit testues t programeve t ktij kanali televiziv, Muhamed Gyrmez, kryetari i Organizats t Dianetit t Turqis, gjat nj fjalimi ka thn: t njohurit e shoqris me principet dhe rregullat e fes islame konsiderohet prej punve esenciale dhe m t rndsishme t muslimanve n prgjithsi, prandaj edhe qllimi kryesor i ktij kanali televiziv sht arritja e ktij qllimi t rndsishm. ky kanal televiziv sht themeluar pr ta drguar mesazhin e fes s pastrt islame pr t gjith botn, do t thot besimin n nj Zot, etikn islame, adhurimin dhe drejtsin pr t gjith qytetart e bots pa marr parasysh se cilit medhheb i prkasin. Ky kanal televiziv do t vepron nn mbikqyrjen e kryetarit t Organizats t Dianetit t turqis dhe duke i respektuar t gjitha rregulloret e ksaj organizate do t i prodhoj programet e veta n sfern e msimeve dhe kulturs fetare, mbshtetja e familjes dhe themeleve t saj, zhvillimin dhe ngritjen e shoqris duke e drguar at n nj qetsi stabile. Prezantimi i komentimit t Kuranit fisnik, prgjigjja e pyetjeve fetare, transmetimi i ceremonis s faljes t namazit s xhumas dhe muziks spirituale citohen se do t jen prej programeve kryesore t ktij kanali televiziv. TUNIZIA MbAN KONFERENc NDRKOMbTARE PR EKONOMI ISLAME DHE ZHVILLIM RAJONAL Konferenca e par ndrkombtare pr sistemin financiar-islamik me tem ekonomia islame dhe zhvillimi rajonal organizohet
n fund t muajit qershor n qytetin Safakis t Tunizis. kjo konferenc ndrkombtare do t organizohet me kontributin e fakultetit e ekonomis dhe administrimit t qytetin Safaks me pjesmarrjen e institutit pr hulumtime islamike i cili vepron n kuadr t Banks pr Zhvillim Islamik. Mbi 100 ekspert t sfers t ekonomis, mendimtar dhe drejtor t institucioneve financiareislamike nga vende t ndryshme t bots veanrisht nga vendet islame t rajonit t Gjirit Persik dhe Evrops do t marrin pjes n kt konferenc ndrkombtare. shtjet e ekonomis n sistemin financiar-islamik, ekonomia e vogl islamike dhe drejtsia shoqrore, administrimi i rrezikut n sistemin financiar-islamik, shpikjet financiare-islamike dhe sigurimi islamik jan temat kryesore q do t diskutohen dhe trajtohen gjat ksaj konference. Burhan Terikuji, dekan i Fakultetit t ekonomis dhe administrimit t Safaksit n lidhje me arsyet e organizimit t ksaj konference ka thn: kjo konferenc ndrkombtare deri diku do ta kompenson prapambetjen e Tunizit nga tregjet globale n sfern e ekonomis islame. Ai ka shtuar: n kt konferenc prve organizimit t tryezave t ndryshme shkencore dhe analitike, do t paraqiten gjithashtu edhe mbi 30 artikuj shkencor rreth metodave pr zhvillimin e sistemit t ekonomis islame n Tunizi dhe n shtetet e tjera t rajonit. sipas pohimeve t dekanit t fakultetit t ekonomis dhe Administrimit t Safaks, organizimi i tryezs shkencore me tem elementet dhe metodat pr shfrytzimin e bazave t ekonomis islame sht prej programeve t tjera gjat organizimit t ksaj konference.
(mr.rexhep suma)
62
264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012 Argtuese
Reklam 264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012
63
Ordinanca Specialistike Stomatologjike

DHMBI
Dr. Enver Lokaj, Dr. Xheve Lokaj
OFRON SHRBIME ME STANDARDE EVROPIANE: Ndihma e par Stomatologji preventive Shrim t dhmbve Stomatologji estetike Protetik Kirurgji
Telefona kontaktues: 044-179-175; 039/ 432-614.

Rr. Adem Jashari Pej. Afr stacionit t autobusve, prball furrs Flamuri
64

Di Turia 264

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Di Turia 264

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

dituria islame

RAMAZANI dhe AgjRIMI

Prmbajtja 264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012

Reportazh nga Arabia Saudite f51

264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012 Editoriali

Ramazani, muaj i mirsive dhe sukseseve

Reportazh 264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012

Reportazh nga Arabia Saudite

264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012 Reportazh

Reportazh 264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012

264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012 Reportazh

PJESA FETARE 264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012

Komentimi i sures Er-Rrahman (3)

264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012 Tefsir

Tefsir 264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012

264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012 Tefsir

Tefsir 264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012

264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012 Ramazani

Agjrimi ndrmjet shpirtrores dhe fizikes

Ramazani 264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012

264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012 Ramazani

Ramazani 264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012

Ramazani muaji i devotshmris

264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012 Ramazani

Ramazani 264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012

264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012 Ramazani

Ramazani 264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012

264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012 Ramazani

Ramazani, virtytet, vlera dhe rndsia e tij

Ramazani 264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012

264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012 Ramazani

Ramazani 264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012

Ramazani, simbol i ndryshimit t individit dhe shoqris

264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012 Ramazani

Ramazani 264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012

264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012 Ramazani

T smurt dhe dispozitat q kan t bjn me ta gjat agjrimit

Ramazani 264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012

264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012 Hadith

Si filloi frymzimi hyjnor - drgata (3)

Hadith 264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012

264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012 Hadith

PJESA SHKENCORE 264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012

264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012 Fikh

Fikh 264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012

264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012 Ekonomi islame

Ekonomi islame 264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012

264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012 Ekonomi islame

Zekat 264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012

Zekati pr fabrika, apartamente, ferma dhe t ngjashme

264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012 Zekat

Zekat 264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012

264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012 Bota Islame

Bota Islame 264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012

264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012 Bota Islame

PJESA KULTURORE 264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012

Antarsimi i Kosovs n Organizatn pr Bashkpunim Islamik

264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012 Opinione

PJESA FAMILJARE 264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012

Inserte Ramazani tek Shqiptart

264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012 Ahlak

Ahlak 264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012

264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012 Ahlak

264 DITURIA ISLAME KORRIK 2012