You are on page 1of 90

CHNG 1.

I TNG V PHNG PHP CA MN LCH S CC HC THUYT KINH T GII THIU Mc ch, yu cu: Nm c i tng nghin cu ca mn hc, phn bit vi mn kinh t chnh tr Mc Lnin v cc mn hc kinh t khc. Nm c cc phng php ch yu vn dng nghin cu ca mn hc. Nhn thc c ngha v s cn thit phi nghin cu mn lch s cc hc thuyt kinh t. Ni dung chnh: - i tng nghin cu ca mn lch s cc hc thuyt kinh t. - Phng php nghin cu: Phng php bin chng duy vt, phng php lgc kt hp vi lch s v mt s phng php c th khc. - Chc nng v ngha ca vic nghin cu mn lch s cc hc thuyt kinh t. NI DUNG
1.1. I TNG NGHIN CU CA MN LCH S CC HC THUYT KINH T

1.1.1.Khi nim Hc thuyt kinh t: L h thng quan im kinh t ca cc i biu tiu biu cho cc tng lp, giai cp trong mt ch x hi nht nh. H thng quan im kinh t l kt qu ca vic phn nh quan h sn xut vo thc con ngi trong nhng giai on lch s nht nh. Lch s cc hc thuyt kinh t: L mn khoa hc x hi nghin cu qu trnh pht sinh, pht trin, u tranh v thay th ln nhau ca h thng quan im kinh t ca cc giai cp c bn trong cc hnh thi kinh t x hi khc nhau. 1.1.2. i tng nghin cu ca mn hc -H thng cc quan im kinh t l tng hp nhng t tng kinh t gii thch thc cht ca cc hin tng kinh t nht nh, c mi lin h ph thuc ln nhau v nhng t tng kinh t pht sinh nh l kt qu ca s phn nh cc quan h sn xut vo thc con ngi. - i tng nghin cu ca lch s cc hc thuyt kinh t l cc quan im kinh t c hnh thnh trong mt h thng nht nh, nhng quan im kinh t cha tr thnh h thng nhng c ngha lch s th thuc mn lch s t tng kinh t. - Mc ch nghin cu: Trong qu trnh nghin cu phi ch ra nhng cng hin, nhng gi tr khoa hc cng nh ph phn c tnh lch s nhng hn ch ca cc i biu, cc trng phi kinh t hc. Khng dng li cch m t m phi i su vo bn cht ca vn , tm hiu quan h kinh t, quan h giai cp c gii quyt v li ch giai cp no, tng lp no. 1.2. PHNG PHP NGHIN CU 1.2.1. Phng php bin chng duy vt: 1.2.2.Phng php logic vi lch s
1

1.2.3. Mt s phng php c th khc V d phn tch, tng hp, i chiu, so snh, ph phn, nhm nh gi ng cng lao, hn ch, tnh ph phn, tnh k tha v pht trin ca cc trng phi kinh t trong lch s. Phng php tip cn c h thng nhm theo di qu trnh pht sinh pht trin ca cc phm tr, quy lut kinh t ca cc trng phi cng nh nh hng ca chng i vi qu trnh pht trin kinh t - x hi. Nguyn tc chung (cho cc phng php nghin cu ca lch s cc hc thuyt kinh t) l nghin cu c h thng cc quan im kinh t, ng thi nh gi ng n cng lao v hn ch ca cc nh l lun kinh t trong lch s. Mt khc, phn nh mt cch khch quan tnh ph phn vn c ca cc hc thuyt kinh t, khng ph nhn tnh c lp tng i ca cc hc thuyt kinh t v nh hng ca chng i vi s pht trin kinh t x hi . 1.3. CHC NNG V NGHA CA VIC NGHIN CU MN LCH S CC HC THUYT KINH T 1.3.1. Chc nng Mn lch s cc hc thuyt kinh t c 4 chc nng l: * Chc nng nhn thc: * Chc nng thc tin: * Chc nng t tng: * Chc nng phng php lun: 1.3.2. ngha Qua cc chc nng ca mn hc m thy c ngha ca vic nghin cu nhm gip cho ngi hc hiu su, rng, c ngun gc v nhng vn kinh t ni chung v kinh t chnh tr Mc - Lnin ni ring. Mt khc cn gip cho vic nghin cu cc vn kinh t hin i. CU HI V BI TP 1. Phn tch i tng nghin cu ca lch s cc hc thuyt kinh t l g? 2. Cc phng php nghin cu ca lch s cc hc thuyt kinh t l g? 3. Chc nng ca mn lch s cc hc thuyt kinh t v ngha ca vic nghin cu mn hc ny? CHNG 2. HC THUYT KINH T CA CH NGHA TRNG THNG Mc ch, yu cu: - Nm c: hon cnh ra i ca ch ngha trng thng, nhng c trng v quan im kinh t c bn ca ch ngha trng thng, cc trng phi ca hc thuyt trng thng, nhng i biu tiu biu ca trng phi - Qua ni dung nhng t tng kinh t ch yu ca trng phi rt ra ngha nghin cu, v tr lch s ca ch ngha trng thng Ni dung chnh: - Hon cnh ra i v c im ca ch ngha trng thng.
2

- Nhng t tng kinh t ch yu, cc giai on pht trin, nhng i biu tiu biu ca trng phi. - nh gi chung v cc thnh tu v hn ch. 2.1. HON CNH RA I V C IM CA CH NGHA TRNG THNG 2.1.1. Hon cnh ra i Ch ngha trng thng l t tng kinh t u tin ca giai cp t sn, ra i trc ht Anh vo khong nhng nm 1450, pht trin ti gia th k th XVII v sau b suy i. + V mt lch s: y l thi k tch lu nguyn thu ca ch ngha t bn ngy cng tng, tc l thi k tc ot bng bo lc nn sn xut nh v tch lu tin t ngoi phm vi cc nc Chu u, bng cch cp bc v trao i khng ngang gi vi cc nc thuc a thng qua con ng ngoi thng. + V kinh t: Kinh t hng ho pht trin, thng nghip c u th hn sn xut, tng lp thng nhn tng cng th lc Do trong thi k ny thng nghip c vai tr rt to ln. N i hi phi c l thuyt kinh t chnh tr ch o, hng dn hot ng thng nghip. + V mt chnh tr: Giai cp t sn lc ny mi ra i, ang ln, l giai cp tin tin c c s kinh t tng i mnh nhng cha nm c chnh quyn, chnh quyn vn nm trong tay giai cp qu tc, do ch ngha trng thng ra i nhm chng li ch ngha phong kin. + V phng din khoa hc t nhin: iu ng ch nht trong thi k ny l nhng pht kin ln v mt a l nh: Crixtp Clng tm ra Chu M, Vanc Gama tm ra ng sang n Dng m ra kh nng lm giu nhanh chng cho cc nc phng Ty. + V mt t tng, trit hc: Thi k xut hin ch ngha trng thng l thi k phc hng, trong x hi cao t tng t sn, chng li t tng en ti ca thi k trung c, ch ngha duy vt chng li nhng thuyt gio duy tm ca nh th.. 2.1.2. c im ca ch ngha trng thng Ch ngha trng thng l nhng chnh sch cng lnh ca giai cp t sn (tng lp t sn thng nghip Chu u trong thi k tch lu nguyn thu ca ch ngha t bn. Nhng chnh sch, cng lnh ny nhm ku gi thng nhn tn dng ngoi thng, bun bn cp bc thuc a v nhm bo v li ch cho giai cp t sn ang hnh thnh. + Nhng t tng kinh t ch yu ca h cn n gin, ch yu l m t b ngoi ca cc hin tng v qu trnh kinh t, cha i su vo phn tch c bn cht ca cc hin tng kinh t. + Ch ngha trng thng cha hiu bit cc quy lut kinh t, do h rt coi trng vai tr ca nh nc i vi kinh t. + Ch ngha trng thng ch mi dng li nghin cu lnh vc lu thng m cha nghin cu lnh vc sn xut.
3

+ Ch ngha trng thng mc d c nhng c trng c bn ging nhau, nhng cc nc khc nhau th c nhng sc thi dn tc khc nhau. V d: Php ch ngha trng thng k ngh Php, Ty Ban Nha l ch ngha trng thng trng kim, Anh l ch ngha trng thng trng thng mi. Tm li, ch ngha trng thng t tnh l lun nhng li rt thc tin. L lun cn n gin th s, nhm thuyt minh cho chnh sch cng lnh ch khng phi l c s ca chnh sch cng lnh. Mt khc, c s khi qut kinh nghim thc tin thnh quy tc, cng lnh, chnh sch. C th ni ch ngha trng thng l hin thc v tin b trong iu kin lch s lc . 2.2. NHNG T TNG KINH T CH YU V CC GIAI ON PHT TRIN CA CH NGHA TRNG THNG 2.2.1. Nhng t tng kinh t ch yu + Th nht, h nh gi cao vai tr ca tin t, coi tin t (vng bc) l tiu chun c bn ca ca ci. Theo h mt x hi giu c l c c nhiu tin, s giu c tch lu c di hnh thi tin t l s giu c mun i vnh vin. + Th hai, c tch lu tin t phi thng qua hot ng thng mi, m trc ht l ngoi thng, h cho rng: ni thng l h thng ng dn, ngoi thng l my bm, mun tng ca ci phi c ngoi thng dn ca ci qua ni thng. T i tng nghin cu ca ch ngha trng thng l lnh vc lu thng, mua bn trao i. + Th ba, h cho rng, li nhun l do lnh vc lu thng bun bn, trao i sinh ra. Do ch c th lm giu thng qua con ng ngoi thng, bng cch hy sinh li ch ca dn tc khc . + Th t, Ch ngha trng thng rt cao vai tr ca nh nc, s dng quyn lc nh nc pht trin kinh t v tch lu tin t ch thc hin c nh s gip ca nh nc.H i hi nh nc phi tham gia tch cc vo i sng kinh t thu ht tin t v nc mnh cng nhiu cng tt, tin ra khi nc mnh cng t cng pht trin. 2.2.2. Cc giai on pht trin, nhng i biu tiu biu ca trng phi a. Thi k u: (cn gi l giai on hc thuyt tin t - Bng cn i tin t) T gia th k th XV ko di n gia th k th XVI, i biu xut sc ca thi k ny l: - Starford (ngi Anh) - Xcanphuri (ngi Italia) T tng trung tm ca thi k ny l: Bng h thng (cn i) tin t. thc hin ni dung ca bng cn i tin t h ch trng thc hin chnh sch hn ch ti a nhp khu hng nc ngoi, lp hng ro thu quan bo v hng ho trong nc, gim li tc cho vay kch thch sn xut v nhp khu, bt thng nhn nc ngoi n bun bn phi s dng s tin m h c mua ht hng ho mang v nc h. Giai on u chnh l giai on tch lu tin t ca ch ngha t bn, vi khuynh hng chung l bin php hnh chnh, tc l c s can thip ca nh nc i vi vn kinh t. b. Thi k sau: (cn gi l hc thuyt v bng cn i thng mi) T cui th k th XVI ko di n gia th k th XVIII, i biu xut sc ca
4

thi k ny l: - Thomas Mun (1571 1641), thng nhn ngi Anh, gim c cng ty ng n; - Antonso Serra (th k XVII), nh kinh t hc ngi Italia; - Antoine Montchretien (1575 1621), nh kinh t hc Php. H khng coi cn i tin t l chnh m coi cn i thng nghip l chnh: - Cm xut khu cng c v nguyn liu, thc hin thng mi trung gian, thc hin ch thu quan bo h kim sot xut nhp khu, khuyn khch xut khu v bo v hng ho trong nc v cc x nghip cng nghip - cng trng th cng. - i vi nhp khu: tn thnh nhp khu vi quy m ln cc nguyn liu ch bin em xut khu. - i vi vic tch tr tin: cho xut khu tin bun bn, phi y mnh lu thng tin t v ng tin c vn ng mi sinh li, do ln n vic tch tr tin. So vi thi k u, thi k sau khng da vo bin php hnh chnh l ch yu m da vo bin php kinh t l ch yu. Tuy vy vn cng mc ch: Tch lu tin t cho s pht trin ch ngha t bn, ch khc v phng php v th on. 2.3. NH GI CHUNG 2.3.1. Thnh tu + Nhng lun im ca ch ngha trng thng so snh vi nguyn l trong chnh sch kinh t thi k Trung c c mt bc tin b rt ln, n thot ly vi truyn thng t nhin, t b vic tm kim cng bng x hi, nhng li gio hun l lun c trch dn trong Kinh thnh + H thng quan im ca ch ngha trng thng to ra nhng tin l lun kinh t cho kinh t hc sau ny, c th: - a ra quan im, s giu c khng ch l nhng gi tr s dng m cn l gi tr, l tin; - Mc ch hot ng ca nn kinh t hng ho l li nhun. - Cc chnh sch thu quan bo h c tc dng rt ngn s qu t ch ngha phong kin sang ch ngha t bn. - T tng nh nc can thip vo hot ng kinh t l mt trong nhng t tng tin b. 2.3.2. Hn ch + Nhng lun im ca ch ngha trng thng c rt t tnh cht l lun v thng c nu ra di hnh thc nhng li khuyn thc tin v chnh sch kinh t. L lun mang nng tnh cht kinh nghim (ch yu thng qua hot ng thng mi ca Anh v H Lan). + Nhng l lun ca ch ngha trng thng cha thot khi lnh vc lu thng, n mi ch nghin cu nhng hnh thi ca gi tr trao i. nh gi sai trong quan h trao i, v cho rng li nhun thng nghip c c do kt qu trao i khng ngang gi. + Nng v nghin cu hin tng bn ngoi, khng i su vo nghin cu bn cht bn trong ca cc hin tng kinh t. + Mt hn ch rt ln ca ch ngha trng thng l qu coi trng tin t (vng, bc), ng trn lnh vc th s ca lu thng hng ho xem xt nn sn xut TBCN. + Trong kinh t cao vai tr ca nh nc v khng tha nhn cc quy lut kinh t. CU HI N TP 1. Trnh by hon cnh ra i v c im ca ch ngha trng thng?
5

2. Phn tch nhng t tng kinh t ch yu ca ch ngha trng thng? Vai tr ca ch ngha trng thng vi s ra i ca nn sn xut t bn ch ngha? 3. Trnh by nhng ni dung c bn trong cc giai on pht trin ca hc thuyt trng thng? 4. Phn tch nhng mt tch cc, hn ch ca ch ngha trng thng? nh hng ca n i vi s pht trin ca nhng hc thuyt kinh t sau ny?

CHNG 3. HC THUYT KINH T CA CH NGHA TRNG NNG PHP Mc ch, yu cu - Nm c: hon cnh ra i ca ch ngha trng nng, nhng c trng, i biu in hnh v quan im kinh t c bn ca ch ngha trng nng. - Qua ni dung nhng t tng kinh t ch yu ca trng phi rt ra ngha nghin cu, v tr lch s ca ch ngha trng nng Php. Ni dung chnh - Hon cnh ra i v c im ca ch ngha trng nng Php. - Nhng t tng kinh t ch yu ca ch ngha trng nng Php: Ph phn ch ngha trng thng, cng lnh kinh t ca ch ngha trng nng, hc thuyt v trt t t nhin, hc thuyt v sn phm rng, l lun v t bn, gi tr v tin t, l lun ti sn xut t bn x hi. - nh gi chung v cc mc tch cc v hn ch. NI DUNG 3.1. HON CNH RA I V C IM CA CH NGHA TRNG NNG PHP 3.1.1 Hon cnh ra i Vo gia th k th XVIII hon cnh kinh t - x hi Php c nhng bin i lm xut hin ch ngha trng nng Php: + Th nht, ch ngha t bn sinh ra trong lng ch ngha phong kin, tuy cha lm c cch mng t sn lt ch phong kin, nhng sc mnh kinh t ca n rt to ln, c bit l n mun cch tn trong lnh vc sn xut nng nghip i hi phi c l lun v cng lnh kinh t m ng cho lc lng sn xut pht trin. + Th hai, s thng tr ca giai cp phong kin ngy cng t ra li thi v mu thun su sc vi xu th ang ln ca ch ngha t bn, i hi phi c l lun gii quyt nhng mu thun . Mt khc do chnh sch thng nghip cc t ca colbert B trng ti chnh Php- l thc hin h gi ng cc v cc nng phm khc nhm thc y cng nghip pht trin; thc hin khu hiu n i xut cng qua quan im xut siu cng vi hin tng gi cnh ko ca thng nhn, y ngi nng dn ri vo nn i ko di. + Th ba, ngun gc ca ci duy nht l tin, l da vo i bun t ra li thi, b tc, cn tr t bn sinh li t sn xut i hi cn phi nh gi li nhng quan im . + Th t, Php xu hng pht trin nng nghip theo hng kinh t ch tri, kinh doanh nng nghip theo li t bn ch khng b hp kiu pht canh thu t theo
6

li a ch nh trc cng t ra i hi phi c h thng l lun dn ng. Trc tt c cc nguyn nhn trn xut hin cc nh trng nng thuc giai cp t sn kin tr tuyn truyn cho nhng quan im nhm a nng nghip thot khi khng hong, u tranh chng ch phong kin, ch ngha trng thng, tm ngun gc lm giu ca dn tc t nng nghip, phn nh li ch ca giai cp t sn nng nghip. 3.1.2. c im ca ch ngha trng nng Ch ngha trng nng ra i v tn ti , pht trin phn thnh t 1756 1777. Nhng c im ch yu ca ch ngha trng nng l: + Chuyn i tng nghin cu sang lnh vc sn xut nng nghip, nh gi cao vai tr ca nng nghip. Coi n l lnh vc duy nht to ra ca ci cho x hi, ch c lao ng nng nghip mi l lao ng c ch v l lao ng sinh li, mun giu c phi pht trin nng nghip. + Ph phn ch ngha trng thng c hiu qu, chng ch phong kin, tm ngun gc giu c ca dn tc t nng nghip, l tng ha sn xut nng nghip nh gi cao vai tr ca tin v khng nh tin ch l phng tin di chuyn ca ci. + Ch ngha trng nng m t c tnh cht t sn v ch phong kin, v s thng tr ca ch s hu rung t. Bn cht giai cp ca CNTN l phn nh li ch giai cp ca donh nghip ln TBCN trong nng nghip, bnh vc nn nng nghip kinh doanh theo li t bn ch ngha. + Nhng i biu tiu biu ca trng phi: Francois Quesnay (1694 - 1774) thy thuc trong triu i Louis XV, Turgot (1727 - 1781), Pierre le Pesant de Boisguillebert (1646 1714. Trong , Francois Quesnay c C.Mc gi l cha ca KTCT hc. 3.2. NHNG T TNG KINH T CH YU CA CH NGHA TRNG NNG PHP 3.2.1. Ph phn ch ngha trng thng Mt l, theo quan im ca Francois Quesnay li nhun ca thng nhn c c ch l nh s tit kim cc khon chi ph thng mi. Cn Turgot khng nh: bn thn thng mi khng th tn ti c nu nh t ai c chia u v mi ngi ch c s cn thit sinh sng. Hai l, Boisguillebert ph phn gay gt t tng trng thng qu cao vai tr ca ng tin. ng chng minh ca ci quc dn chnh l nhng vt hu ch v trc ht l sn phm ca nng nghip cn phi c khuyn khch. Ba l, Ch ngha trng thng mun a ra nhiu th thu bo h thng mi, tng cng sc mnh quc gia cn ch ngha trng nng ch trng t do lu thng. Ch ngha trng nng chng li tt c nhng c quyn v thu v i hi th thu thng nht i vi a ch, tng l, qu tc cng nh nhng nh t sn c ca. Bn l, ch ngha trng thng coi tch lu vng l ngun gc giu c. Ngc li, ch ngha trng nng cho rng, cn c mt nn nng nghip giu c to ra thng d cho ngi s hu v th th cng, u tin cho nng nghip s dn ti s giu c cho tt c mi ngi. Tin bc khng l g c, sn xut thc t mi l tt c. Nm l, ch ngha trng thng coi trng ngoi thng, nhng h hn ch nhp khu, khuyn khch xut khu, ch trng xut siu nhp vng vo cc kho cha quc gia, do
7

dn ti mt ch ngha bo h khng hiu qu. Ngc li, ch ngha trng nng ch trng t do lu thng, t do thng mi to ra ngun lc lm giu, lm tng trng kinh t. Su l, nu ch ngha trng thng bin nh nc thnh nh kinh doanh v m ng cho nh kinh doanh t nhn hot ng. Ch ngha trng nng ch trng t do hnh ng, chng li nh nc ton nng, tnh t do ca t nhn khng b lut php v nghip on lm suy yu. 3.2.2. Cng lnh kinh t ca ch ngha trng nng + Quan im v nh nc: H cho rng nh nc phi c vai tr ti cao ng trn tt c cc thnh vin x hi, vic mt ng cp XH chim ly quyn t do l iu khng chnh ng. Bi v, hon cnh nc P lc , nh nc c xu th ton nng, bnh vc quyn li cho qu tc, a ch v nh bun giu c. + Quan im u tin sn xut nng nghip: H quan nim, ch c sn xut nng nghip mi sn xut ra ca ci, hng ho do chi ph cho nng nghip l chi ph cho sn xut, chi ph sinh li, do vy chnh ph cn phi u t tng chi ph cho nng nghip. + Chnh sch cho php ch trang tri c t do la chn ngnh sn xut kinh doanh, la chn sc vt chn nui, c u tin v cung cp phn bn. Khuyn khch h xut khu nng sn ti ch, khng nn xut khu nguyn liu th. + Chnh sch u t cho ng x, cu cng. Li dng ng thu r chuyn ch hng ho. Cn chng li chnh sch gi c nng sn thp tch lu trn lng nng dn. Cch qun l gi tt nht l duy tr s t do hon ton ca cnh tranh. + Quan im v ti chnh, c bit l vn thu kho, phn phi thu nhp Nn u i cho nng nghip, nng dn v ch tri, ch khng phi u i cho qu tc, tng l, nh bun. 3.2.3. Hc thuyt v trt t t nhin Cch ni trt t t nhin c hai ngha: Th nht, l lun v gi tr xut pht t nng sut ca nng nghip, chu k kinh t v nh hng ca chu k nng nghip. C th dng n d v t ong nh ngha s thng tr ca t nhin i vi kinh t: nhng con ong t tun theo mt tho thun chung v v li ch ring ca chng l t chc t ong. Th hai, quan nim v t chc kinh t bo trc mt nim tin vo c ch t pht ca th trng. H tin vo s hi ho tt yu c ny sinh t t nhin, nh mt trt t tt yu, chnh quan im ny lm cho ch ngha trng nng khc xa vi ch ngha trng thng. Ngoi ra ch ngha trng nng cho rng, quyn con ngi cng c tnh cht t nhin. Quyn ca con ngi phi c tha nhn mt cch hin nhin bng nh sng ca tr tu , khng cn s cng ch ca php lut T , h ph phn ch ngha phong kin a ra php ch chuyn quyn c on l lm thit hi cho quyn con ngi, chng li ch phng hi mt tr ngi ln cho s pht trin ca CNTB thnh th lc by gi. L thuyt v trt t t nhin cn i n khng nh, ci quan trng i vi quyn t nhin ca con ngi l quyn lao ng, cn quyn s hu ca con ngi i vi mi vt th hon ton ging nh quyn ca con chim n i vi tt c cc con rui nh ang bay trong khng kh.
8

Tm li, sn xut nng nghip l lnh vc c hng s tr gip ca t nhin, c s sp xp ca t nhin. Do cn tn trng s t do ca nng dn trong sn xut nng nghip, nh nc khng nn can thip lm sai lch trt t t nhin c coi l hon ho. Tuy vy, l thuyt v trt t t nhin cn hn ch ch, mc d lun tn trng con ngi, cao vic gii phng con ngi, song ch ph phn nh phong kin th cha , cha thot khi gii hn cht hp ca php quyn t sn. 3.2.4. Hc thuyt trng nng v sn phm rng Hc thuyt ny l trung tm ca hc thuyt kinh t trng nng, y l bc tin quan trng trong l lun kinh t ca nhn loi, ni dung chnh ca l lun c th tm lc thnh nhng ni dung c bn sau: +Th nht, Sn phm rng (hay sn phm thun ty) l sn phm do t ai mang li sau khi tr i chi ph lao ng v chi ph cn thit tin hnh canh tc: Sn phm rng = Sn phm x hi Chi ph sn xut +Th hai, Sn phm rng l qu tng ca t nhin cho con ngi, khng phi do quan h x hi, quan h giai cp mang li. + Th ba, Ch ngnh sn xut nng nghip mi to ra sn phm rng cc ngnh khc nh cng nghip, thng mi khng th sn xut ra sn phm rng. +Th t, nguyn tc hnh thnh gi tr hng ho khc nhau gia cng nghip v nng nghip: - Trong cng nghip gi tr hng ho bng tng chi ph sn xut nh: tin lng cng nhn, nguyn vt liu v s qun l ca cc nh t bn (tin lng), v chi ph b sung ca t bn thng nghip - Trong nng nghip gi tr hng ho bng tng chi ph sn xut tng t nh trong cng nghip nhng cng thm vi sn phm rng m cng nghip khng c, bi v ch c nng nghip mi c s gip sc ca t nhin lm sinh si ny n nhiu ca ci mi. + Th nm, T l lun v sn phm rng i n l lun v L sn xut v lao ng khng sinh li. Theo h lao ng to ra sn phm rng mi l lao ng sn xut, cn cc lao ng khc khng sinh li l khng to ra sn phm rng. Nh vy ch c LNN mi l LSX, cn LCN l L khng sinh li. +Th su, T l lun v SP rng v lao ng sn xut, ch ngha trng nng(CNTN) a ra l lun giai cp trong x hi.y l s s XD biu kinh t Quesnay sau ny. Theo Francois Quesnay trong x hi ch c ba giai cp: giai cp sn xut (to ra sn phm rng hay sn phm thun ty) gm c t bn v cng nhn nng nghip, giai cp s hu (giai cp chim hu sn phm thun ty to ra) l ch rung t v giai cp khng sn xut gm c t bn v cng nhn trong lnh vc cng nghip. nh gi l lun sn phm rng: - u im: + L lun sn phm rng ca phi trng nng l bc tin quan trng trong l lun kinh t ca nhn loi v n t nn mng cho s phn tch l lun u t, tch ly, tit kim c bit l l lun gi tr thng d v l lun v li nhun rng ca C.Mc. + ng thy c mlh gia LSX vi SP thun ty (GTTD) - Hn ch: + Tuy khng nh sn phm thun ty (Gi tr thng d) c to ra t trong sn xut nhng cha tm thy ngun gc ch thc v hnh thc biu hin ca n.
9

Trong LL phn chia g/cp h cn ln ln nguyn tc phn chia GC da vo quan h v TLSX vi ngnh hot ng SX. 3.2.5. L lun v t bn, gi tr v tin t,... -V gi tr: CNTN (Turgot) cho rng gi tr l do nhu cu nguyn vng, l phng tin ca ngi ang trao i quyt nh. Gi tr ch l s phi hp cc nguyn vng. - V tin t: CNTN cho rng tin l phng tin lu thng, lm mi gii gia mua v bn. Theo Quesnay m rng sn xut cng khng cn phi c tin - L lun v t bn: Tri ngc vi CNTT cho rng TB l tin th CNTN cho rng t bn l t ai a li sn phm rng. Theo h t bn l nhng t liu sn xut c mua bng tin em vo sn xut nng nghip nh: nng c, sc vt, cy ko, ht ging, t liu sinh hot ca cng nhn Nh vy, t bn l vt, n tn ti vnh vin. im ni bt trong l lun ny l h phn chia t bn thnh t bn c nh v t bn lu ng, y l mt trong nhng bc tin di ca CNTN. Tuy nhin trong LLTB ca CNTN vn cn hn ch: + H coi TB khng phi l tin m l mt ng vt cht nh TLSX v TLTD. + H cha phn bit c TB v tin thng thng. + H khng thy c/nng tin t trong vn ng ca TB. - V tin lng v li nhun: + CNTN ng h quy lut st v tin lng. Nh t bn c iu kin tr tin lng cng nhn thu hp li mc sinh hot ti thiu? + H c t tng tin b khng nh tin lng l thu nhp do lao ng, cn t bn c thu nhp l sn phm thun ty ( gi l li nhun). Li nhun chnh l thu nhp khng lao ng do cng nhn to ra.. - V phn phi sn phm, sau qu trnh sn xut c chia thnh cc khon sau: + Hon li khon ng trc +Li tc ca khon ng ban u + Mt khon d tha m nng dn c th em bn hoc trao i + T: 1/10 dnh cho th cng, tn gio + Thu nhp cng cng: duy tr v bo v x hi + Phn cn li l thu nhp ca ngi s hu t. 3.2.6. L lun v ti sn xut t bn x hi (biu kinh t ca Quesnay) *) y l mt trong nhng pht minh rt ln ca CNTN, c cng b nm 1758. l mt thin ti v ng bit n/cu SX x hi trong qu trnh vn ng khng ngng tc trong TSX XH. Biu kinh t l s m hnh ho mi lin h ph thuc ln nhau trong phm vi ton x hi gia cc giai cp hin c. *)Ni dung chnh ca biu kinh t bao gm: - Cc gi nh tin hnh nghin cu: + Ch nghin cu ti sn xut gin n; + Tru tng ho s bin ng gi c; + Khng tnh n ngoi thng; + T bn c nh chuyn ht vo sn phm sau mt qu trnh sn xut; + X hi ch c ba giai cp + Trong tay g/c s hu c sn 2 t tin mt thu t.
10

+ Ga tr tng SP c 7 t, trong gi tr SP nng nghip 5 t, gi tr SP cng nghip 2 t. C cu gi tr sn phm sau mt chu k sn xut nh sau: >> Giai cp sn xut c 5 t G. sn phm nng nghip, trong : 1 t khu hao t bn ng trc ln u (t bn c nh), 2 t b p t bn ng trc hng nm (t bn lu ng) v 2 t l sn phm rng np t cho a ch. >> Giai cp khng sn xut c 2 t G. sn phm cng nghip, trong : 1 t b p cho tiu dng c nhn, 1 t b p nguyn liu tip tc sn xut. - S thc hin sn phm c thng qua nm hnh vi ca ba giai cp c bn trong XH nh sau: Hnh vi 1: giai cp s hu dng 1 t tin mua nng sn tiu dng cho c nhn, 1 t tin c chuyn vo tay giai cp sn xut. Hnh vi 2: Giai cp s hu dng 1 t tin cn li mua cng ngh phm, 1 t tin ny chuyn vo tay giai cp khng sn xut. Hnh vi 3: Giai cp khng sn xut dng 1 t tin bn cng ngh phm trn mua nng sn (lm nguyn liu), 1 t tin ny chuyn vo tay giai cp sn xut. Hnh vi 4: Giai cp sn xut mua 1 t t bn ng trc u tin (nng c), s tin ny li chuyn vo tay giai cp khng sn xut. Hnh vi 5: Giai cp khng sn xut dng mt t tin bn nng c mua nng sn cho tiu dng c nhn, s tin ny chuyn v tay gia cp sn xut, khi gai cp sn xut c 2 t tin np t cho a ch (giai cp s hu) v giai cp s hu li c 2 t tin. - Ghi ch: + y khng tnh n phn t tiu dng trong ni b ngnh m khng cn trao i vi ngnh khc. + Trong GCSX gi nh phn t tiu dng khng c hng cng ngh phm. + 2 t SP rng gi nh bin thnh tin t np cho a ch. + G/c SX np hai t tin t cho GCSH, kt thc qu trnh thc hin SP. C ba g/cp c iu kin thc hin qu trnh sx tip theo. - Kt lun rt ra t biu kinh t nh sau: + Phi cng c v duy tr t bn ca ch n in. + S phn thnh hay tnh trng tr tr hay sp ca nn kinh t u ty thuc vo TBNN. + Khng nn nh thu vo TBNN, coi TBNN l ti sn bt kh xm phm ca t nc. *) nh gi v Biu kinh t ca Quesnay: + Tin b: - H xem xt tng quan qu trnh ti sn xut x hi theo nhng t l cn i c bn gia cc giai tng trong x hi. - H quy mi hnh vi trao i v mt quan h c bn: quan h hng - tin. - y l mt trong ba pht minh thi k (in ch, in tin, biu kinh t) - Phng php nghin cu v c bn l khoa hc, ng n. + Hn ch ln nht ca biu kinh t ny l: ch dng li vic nghin cu ti sn xut gin n, khng hiu c TSX m rng, v SP rng np ht cho a ch chi tiu v coi ngnh cng nghip khng phi l ngnh sn xut vt cht. 3.3. NH GI CHUNG
11

3.3.1. Tin b + Ch ngha trng nng ph phn ch ngha trng thng mt cch su sc v kh ton din, cng lao quan trng nht ca phi trng nng l ch h phn tch t bn trong gii hn ca tm mt t sn. chnh cng lao ny m h tr thnh ngi cha thc s ca khoa kinh t chnh tr hin i + Phi trng nng chuyn cng tc nghin cu v ngun gc ca gi tr thng d t lnh vc lu thng sang lnh vc sn xut trc tip, nh vy h t nn mng cho s phn tch nn Sx TBCN. + CNTN nghin cu qu trnh sn xut khng ch l qu trnh sn xut c bit n l, m quan trng hn h bit nghin cu qu trnh ti sn xut ca ton b x hi Vn to ln ca KTCT. + Ln u tin to ra mt hnh nh c h thng v m hnh ho v nn kinh t thi ca h, y l nn mng cho s ti sn xut x hi ca Mc sau ny. + H nu ra nhiu vn c gi tr cho n ngy nay: nh tn trng vai tr t do ca con ngi, cao t do cnh tranh, t do bun bn, bo v li ch ca ngi sn xut, c bit l sn xut nng nghip, i mi phng thc kinh doanh trong nng nghip 3.3.2. Hn ch + H cha hiu c thc t gi tr t nhin nn cha hiu gi tr thng d, ch dng li sn phm rng do t ai em li m thi. + H hiu sai vn ngnh sn xut v lao ng sn xut hng ho, ch tp trung nghin cu sn xut gin n v coi ngnh cng nghip khng phi l ngnh sn xut to ra gi tr tng thm. CU HI N TP 1. Trnh by hon cnh ra i v c im ca ch ngha trng nng? 2. Phn tch, lm r ni dung hc thuyt trng nng v sn phm rng? 3. Phn tch, lm r nhng t tng ca ch ngha trng nng v trt t t nhin ? 4. Ch ngha trng nng ph phn ch ngha trng thng nhng ni dung no? Nhng ph phn y c im g tin b, c g hn ch? 5. Trnh by nhng ni dung chnh trong biu kinh t ca Quesney ? nh gi nhng tin b v hn ch ca biu kinh t ny? 6. Phn tch nhng mt tin b, hn ch ca ch ngha trng nng?

CHNG 4. HC THUYT KINH T T SN C IN ANH Mc ch, yu cu - Nm c: hon cnh ra i ca hc thuyt kinh t t sn c in Anh, nhng c trng, i biu in hnh v quan im kinh t c bn ca kinh t c in Anh. - Nm vng ni dung c bn ca cc hc thuyt kinh t chnh tr ca Wiliam Petty, Adam Smith v David Ricardo. - Qua ni dung nhng t tng kinh t ch yu ca trng phi rt ra ngha nghin cu, v tr lch s ca kinh t t sn c in Anh.
12

Ni dung chnh - Hon cnh ra i v c im ca hc thuyt kinh t t sn c in Anh. - Cc hc thuyt kinh t ca kinh t chnh tr t sn c in Anh: hc thuyt kinh t ca Wiliam Petty, hc thuyt kinh t ca Adam Smith, hc thuyt kinh t ca David Ricardo. - nh gi chung v cc tin b v hn ch. NI DUNG 4.1. HON CNH RA I V NHNG C IM CA KINH T HC T SN C IN ANH 4.1.1. Hon cnh ra i Cng vi s tng ln ca tch ly tin t l s pht trin mt cch cn bn v nhanh hn ca LLSX v quan h sn xut TBCN, i hi chm dt vai tr thng tr ca TBTN m ng cho TBSX v TB ni thng. + Vo th k th XVI - XVII Ty u, s thng tr ca t bn thng nghip thng qua vic thc hin ch ngha trng thng chnh l b phn ca hc thuyt tch lu nguyn thu, da trn cp bc v trao i khng ngang gi trong nc v quc t, lm thit hi li ch ca ngi sn xut v ngi tiu dng, km hm s pht trin ca t bn cng nghip. Khi ngun tch lu nguyn thu cn th ch ngha trng thng tr thnh i tng ph phn. + S thng tr ca ch p/kin khng ch km hm s pht trin ca CNTB m cn lm su sc hn mu thun trong g/cp qu tc, g/cp ny cng dn b t sn ha. + n cui t/k XVIII xut hin hng lot cc x nghip CTTC trong SX nng nghip v cng nghip Anh v Php; din ra vic tc ot rung t ca nng dn, hnh thnh giai v sn v ch chim hu rung t. + Anh, t khi thng nghip mt dn i ngha lch s, giai cp t sn Anh sm nhn thy li ch ca h trong s pht trin cng trng th cng cng nghip. Lun chng v con ng lm giu, cc i biu kit xut ca GC t sn ch r: mun lm giu phi bc lt lao ng; lao ng lm thu ca nhng ngi ngho l ngun gc lm giu v tn cho nhng ngi giu. l im ct li ca kinh t chnh tr t sn c in Anh, l hc thuyt kinh t ch yu ca giai cp t sn nhiu nc lc by gi. 4.1.2. Nhng c im ca kinh t chnh tr t sn c in Anh *) V i tng nghin cu: - Kinh t chnh tr t sn c in chuyn i tng nghin cu t lnh vc lu thng sang lnh vc sn xut. - Nghin cu cc quan h kinh t trong qu trnh sn xut. - Trnh by c h thng cc phm tr kinh t trong nn kinh t t bn ch ngha rt ra cc quy lut vn ng ca nn sn xut t bn ch ngha. *) V mc tiu nghin cu: Lun chng cng lnh kinh t v cc chnh sch kinh t ca giai cp t sn, c ch thc hin li ch kinh t trong x hi t bn, nhm phc v li ch ca giai cp t sn trn c s pht trin lc lng sn xut. *)V ni dung nghin cu: - Ln u tin xy dng c mt h thng phm tr, quy lut ca nn sn xut hng ho t bn ch ngha, c bit l l lun Gi tr - Lao ng.
13

- T tng bao trm l ng h t do kinh t, chng li s can thip ca nh nc, nghin cu s vn ng ca nn kinh t n thun do cc quy lut t nhin iu tit. *)V phng php nghin cu: Th hin tnh cht hai mt: Mt l, ln u tin h p dung phng php tru tng ho tm hiu cc mi lin h bn cht bn trong ca cc hin tng v cc qu trnh kinh t, nn rt ra nhng kt lun c gi tr khoa hc. Hai l, do nhng hn ch v mt th gii quan, phng php lun v iu kin lch s nn khi gp phi nhng vn phc tp, h ch m t mt cch hi ht v rt ra mt s kt lun sai lm. *) Cc i biu: William Petty (1623 - 1687), Adam Smith: (1723 - 1790), David Ricardo: (1772 1823). 4.2. CC HC THUYT KINH T CHNH TR T SN C IN ANH 4.2.1. Hc thuyt kinh t ca William Petty (1623 1687) Khi lc tiu s v tc phm - W.Petty (1623 - 1687), sinh ra trong mt gia nh lm ngh th cng. Nh ti nng ln c thu nhp v tch ly ln, bc vo hng ng cc nh qu tc v l nh i cng nghip. - Do hot ng l lun gn lin vi thc tin nn th gii quan v phng php lun ca ng vt xa nhng ngi trong thng thi - Nhng tc phm u ng cn chu nh hng bi CNTT. ng thay i quan im trong tc phm Bn v tin t: Tin t khng phi lc no cng l tiu chun ca giu c, tin t ch l mt phn trm ca s giu c, cho nn nh gi tin qu cao l mt sai lm. a. L lun gi tr - lao ng: - W.Petty khng trc tip trnh by l lun v gi tr nhng thng qua nhng lun im ca ng v gi c c th khng nh ng l ngi u tin a ra nguyn l v gi tr - lao ng (Bn v thu kha v l ph). - Khi nghin cu v gi c, ng cho rng c ba loi gi c: gi c t nhin, gi c nhn to v gi c chnh tr: + Gi c t nhin (gi tr) do hao ph lao ng quyt nh, ng so snh lng lao ng hao ph SX ra HH vi lng lao ng hao ph to ra bc hay vng. + Khi trnh by v mi quan h ca nng sut lao ng i vi lng gi tr hng ho: ng khng nh lng gi c t nhin (gi tr) t l nghch vi nng sut lao ng khai thc vng, bc. + Gi c nhn to (gi c th trng) ca hng ha. Gi c nhn to ph thuc vo gi c t nhin v quan h cung cu hng ha trn th trng. + Gi c chnh tr l mt loi c bit ca gi c t nhin. N cng l chi ph lao ng sn xut ra hng ha, nhng trong iu kin chnh tr khng thun li. + Theo ng gi c t nhin (gi tr) ca hng ho l s phn nh gi c t nhin ca tin t, cng nh nh sng mt trng l s phn chiu ca mt tri. Nh vy, ng ch tha nhn lao ng khai thc vng l lao ng to ra gi tr cn gi tr ca hng ho ch c xc nh khi trao i vi tin. + Mt lun im quan trng ca ng l: ng khng nh: lao ng l cha ca
14

ca ci cn t ai l m ca ca ci, lun im ny ng nu xem ca ci l gi tr s dng, song s l sai nu hiu lao ng v t nhin l nhn t to ra gi tr, tc ng xa ri t tng gi tr - lao ng khi kt lun Lao ng v t ai l c s t nhin ca gi c mi vt phm.iu ny l mm mng cho l thuyt cc nhn t sn xut to ra gi tr ca cc nh l lun kinh t sau ny. + Ngoi ra ng c nh gii quyt mqh gia lao ng phc tp vi L gin n nhng khng thnh cng. b. L thuyt v tin t + W. Petty nghin cu hai th kim loi gi vai tr tin t l vng v bc. ng cho rng, quan h t l gia chng l do lng lao ng hao ph to ra vng v bc quyt nh. Ly hai th kim loi lm thc o gi tr, theo ng l mu thun vi thc o gi tr v ng h ch n bn v. ng khuyn co nh nc khng th hy vng vo vic pht hnh tin khng gi tr, lm nh vy chnh ph s khng c li lc g,v lc gi tr ca tin t s gim xung. + W. Petty l ngi u tin nghin cu s lng tin t cn thit trong lu thng(QL lu thng tin t) trn c s thit lp mi quan h gia khi lng hng ho trong lu thng v tc chu chuyn ca tin t. ng cn cho rng thi gian thanh ton cng di th s lng tin t cn thit cho lu thng cng ln. + ng ph phn nhng ngi trng thng v tch tr tin khng hn . ng cho rng khng phi lc no tin t cng l tiu chun ca s giu c, tin t ch l mt phn trm ca s giu c, l cng c ca lu thng hng ho, v th khng cn phi tng s lng tin t qu mc cn thit. c. L lun v tin lng: - LT tin lng ca W.Petty c xy dng trn c s l lun G L. + ng coi lao ng l HH v tin lng l g/c t nhin ca L. ng t nhim v xc nh mc tin lng. + W. Petty cho rng tin lng ca cng nhn khng th vt qu nhng t liu sinh hot cn thit. + ng l ngi lun chng cho o lut cm tng lng. => Cng t l thuyt ny ta thy, cng nhn ch nhn c t sn phm lao ng ca mnh nhng t liu sinh hot ti thiu do h to ra, phn cn li b nh t bn chim ot. l mm mng phn tch s bc lt. - Quan im ca ng v tin lng c xem xt trong mi quan h vi li nhun, vi gi c t liu sinh hot, vi cung - cu v lao ng. d. L lun v li nhun, li tc, a t: William Petty khng trnh by li nhun ca cc doanh nghip cng nghip, ch trnh by hai hnh thi ca gi tr thng d l a t v li tc. - V a t + Theo ng a t l khon chnh lch gia thu nhp bn hng v chi ph sn xut. Chi ph sn xut bao gm tin lng v chi ph v ging. => Nh vy, ng ng nht khi nim a t v li nhun coi l s chnh lch gia gi tr hng ho v chi ph sn xut, nhng ng thi cng c ngha ch ra mt kt lun
15

logic: s chnh lch gia gi tr HH v chi ph SX l GTTD. => Lun im ny ca W.P c Mc /gi l ngi c cng ch ra ngun gc G.td, mm mng cho ly lun v bc lt theo li TBCN. + Ngoi ra, ng cng nghin cu a t chnh lch v ch ra rng cc mnh rung xa, gn khc nhau mang li thu nhp khc nhau, nhng cha nghin cu a t tuyt i. + V li tc ng cho rng li tc l t ca tin, mc li tc ph thuc vo mc a t. Theo ng, ngi c tin c th s dng theo hai cch em li thu nhp. Tm li, cc quan im ca W.Petty mc d cn cha thng nht song t nn mng cho vic xy dng nhng nguyn l ca trng phi c in sau ny. 4.2.2. Hc thuyt kinh t ca Adam Smith *)Khi lc tiu s v tc phm - A.Smith (1723 1790) sinh ra trong mt gia nh vin chc thu. ng hc tp v c c hc vn ton din ti cc trng H Anh. - Nm 1765 ng n Php, tip xc v trao i vi nhng ngi theo CNTN. iu nh hng rt ln trong vic hnh thnh cc quan im kinh t ca ng sau ny. - Sau khi tr v Anh ng vit tc phm ni ting: Nghin cu v bn cht v nguyn nhn giu c ca cc dn tc, xut bn nm 1776. Trong tc phm ny ng xc nh KTCT c hai nhim v: Phn tch thc tin khch quan nn kinh t v gii thch tnh quy lut pht trin ca chng; a ra nhng ngh cho chnh sch kinh t ca nh nc v doanh nghip. - Hc thuyt kinh t ca ng c cng lnh r rng v chnh sch kinh t, c li cho giai cp t sn trong nhiu nm. *)Th gii quan v Phng php lun ca A.Smith - L ngi theo CNDV nn th gii quan trit hc ca ng l CNDV mang tnh cht t pht, my mc. - Phng php lun ca ng c tnh hai mt: Mt mt, ng phn tch bn cht bn trong cc hin tng kinh t, rt ra c nhng kt lun khoa hc (tnh khoa hc). Mt khc, trong mt s trng hp ng ch quan st, m t hin tng b ngoi nn rt ra mt s kt lun sai lm ( tnh tm thng). a. T tng t do kinh t - L lun v bn tay v hnh T tng ny chim gi v tr trung tm trong hc thuyt ca A.Smith, ni dung c bn l cao vai tr ca c nhn, ca ngi c ch t iu tit ca kinh t th trng, thc hin t do cnh tranh, ng h s hu t nhn v nh nc khng can thip vo kinh t. *) im xut pht trong phn tch kinh t l nhn t con ngi kinh t. - Theo thuyt con ngi kinh t ng c ch yu trong hot ng kinh t ca con ngi l L/ch, v li. Nhng con ngi ch c th theo ui LI ring ca mnh khi phc v ln nhau, trao i lao ng v SP L cho nhau. - T thuyt con ngi kinh t, A.Smith xy dng bn tnh t nhin - t do ca con ngi.Mi ngi ring bit s dng t bn ca mnh sao cho sn phm ca n c
16

gi tr ti a. Ngay c khi anh ta khng ngh ti LIXH v khng nhn thc c rng mnh gp phn vo LIXH n mc no. Anh ta ch thy LI ring, nhng trong t/hp ny cng nh nhiu tr/hp khc bng bn tay v hnh anh ta vn ti mc tiu khng hon ton nm trong nh ca anh ta. Khi theo ui LI ring ca mnh anh ta thng li phc v LIXH mt cch thc s hn c khi anh ta c tnh lm vic mt cch t gic. *) Bn tay v hnh Bn tay v hnh ch s hot ng t pht ca cc quy lut kinh t khch quan, ng cho rng chnh cc quy lut kinh t khch quan l mt trt t t nhin, iu khin
ton b qu trnh x hi v s iu khin t pht ny cn c hiu qu hn c khi c nh lm vic ny.Theo ng, cc QLKT tc ng khch quan khng ph thc vo ch ca con

ngi v thng tri vi mun ca h. - c s hot ng ca trt t t nhin c hiu qu th cn phi c nhng iu kin nht nh: + l s tn ti, pht trin ca sn xut v trao i hng ho . + Nn kinh t c pht trin trn c s t do kinh t, t do mu dch. + Quan h gia ngi vi ngi l quan h ph thuc v bnh ng v kinh t. + Ch CNTB mi l XH c c cc iu kin trn. *) S vn hnh ca nn kinh t v vai tr ca nh nc: - Nn kinh t phi c pht trin trn c s t do kinh t,tn trng bn tay v hnh, hot ng sn xut v lu thng hng ha phi c pht trin theo s iu tit ca bn tay v hnh. Nh nc khng nn can thip vo kinh t, hot ng kinh t vn c cuc sng ring ca n. -A.Smith cho rng, QLKT l v ch, mc d chnh sch kinh t ca nh nc c th thc y hay km hm s pht trin kinh t. X hi mun giu c th phi pht trin kinh t theo tinh thn t do Ch ngha mc k n: Laissez Faire. - ng vn thy c vai tr nht nh ca nh nc vi ba chc nng c bn: + m bo mi trng ha bnh( khng ni chin, ngoi xm), gi gn trt t x hi. + Bo v quyn s hu t nhn (SHTB). + Nh nc thc hin chc nng kinh t, khi nhim v vt qu sc ca cc doanh nghip (Xy dng cu, cng, ng x, p Hay cc cng trnh kinh t ln). b. Ph phn ch phong kin v lun chng cng lnh kinh t ca giai cp t sn + ng ph phn tnh cht n bm ca bn qu tc phong kin, theo ng cc i biu c knh trng nht trong x hi nh: nh vua, quan li, s quan, thy tu cng ging nh nhng ngi ti t, khng sn xut ra mt gi tr no c. + ng ph phn ch thu kho c on, h khc ngn cn vic tch lu ca nng dn, + ng ln n ch tha k ti sn nhm bo v c quyn ca qu tc, coi l th ch d man ngn cn vic pht trin ca sn xut nng nghip. + ng bc b vic hn ch bun bn la m v n gy kh khn cho sn xut nng nghip. + ng vch r tnh cht v l v mt kinh t ca ch lao dch v chng minh tnh cht u vit ca ch lao ng t do lm thu.
17

+ ng kt lun: ch phong kin l mt ch khng bnh thng: l sn phm ca s c on, ngu nhin v dt nt ca con ngi, l mt ch tri vi trt t t nhin v mu thun vi yu cu ca khoa hc kinh t chnh tr. Theo ng nn kinh t bnh thng l nn kinh t pht trin trn c s t do cnh tranh, t do mu dch l nguyn tc quyt nh. Xut pht t quan im kinh t. A.S ph phn ch PK mt cch su sc v ch ra con ng pht trin KT XH thng qua pht trin kinh t HH. Song s ph phn ca ng vn cn d dt, khng dm i hi th tiu ch s hu rung t phong kin. c. Ph phn ch ngha trng thng + Adam Smith l ngi ng trn lp trng ca t bn cng nghip ph phn ch ngha trng thng. ng xc nh nh tan ch ngha trng thng l nhim v quan trng bc nht nh tan o tng lm giu bng thng nghip. + ng ph phn ch ngha trng thng cao qu mc vai tr ca tin t. Theo ng, s giu c khng phi ch c tin m l ch ngi ta c th mua c ci g vi tin. Quc gia s khng b ph sn nu sn phm hng nm trong nc khng thay i khi ngi ta dng bin php khc thay vng lm cng c trao i. ng cho rng lu thng hng ho ch thu ht c mt s tin nht nh v khng bao gi dung np qu s . + ng ph phn ch ngha trng thng cao qu mc vai tr ca ngoi thng v cch lm giu bng cch trao i khng ngang gi. ng cho rng vic nng cao t sut li nhun trong thng nghip bng c quyn thng nghip s lm chm vic ci tin sn xut. Mun lm giu phi pht trin sn xut. + ng ph phn ch ngha trng thng da vo nh nc cng bc kinh t, ng cho rng chc nng ca nh nc l u tranh chng bn ti phm, k thnh nc c th thc hin chc nng kinh t khi cc chc nng vt qu sc ca cc ch x nghip ring l nh xy dng ng s, sng ngi v cc cng trnh ln khc. Theo ng, s pht trin kinh t bnh thng khng cn c s can thip ca nh nc. d. Ph phn ch ngha trng nng + Mc tiu ph phn ca ng l nh tan cc o tng ca phi trng nng v tnh cht c bit ca nng nghip v ph v nhng lun im k l ca h v tnh cht khng sn xut ca cng nghip. + ng ph phn quan im ca trng nng coi giai cp th th cng, ch cng trng l giai cp khng sn xut. Theo ng, ng trn quan im ca cc nh trng nng xt th cc i biu ca phi lao ng cng nghip cng c tnh cht sn xut trong phm vi tiu dng ca h. + ng a ra nhiu lun im chng minh ngnh cng nghip l mt ngnh sn xut vt cht nh lun im v nng sut lao ng, tch lu t bn ng chng minh: - Vic tng SP hng nm l do tng NSL hoc m rng s dng lao ng. - Vic m rng sn xut ph thuc vo tch ly t bn. - Trong khi , vic m rng phn cng lao ng c p dng mt cch rng ri trong cng nghip lm tng nng sut L. - iu chng t cng nghip l ngnh SXSP tng thm cho XH. - ng cn ch r, nu cc iu kin khc vn nh c th thu nhp ca mt nc
18

cng thng nghip s cao hn thu nhp ca mt nc thun nng.

e. L lun v thu kho + Adam Smith l ngi u tin lun chng cng lnh thu kho ca giai cp t sn, chuyn gnh nng thu kho cho a ch v tng lp lao ng. ng xc nh thu nhp ca nh nc c th t hai ngun: - Mt l, t qu c bit ca nh nc, t bn em li li nhun, rung t em li a t; - Hai l, ly t thu nhp ca t nhn bt ngun t a t, li nhun, tin cng. + ng a ra bn nguyn tc thu thu: - Cc thn dn phi c ngha v nui chnh ph, tu theo kh nng v sc lc ca mnh. - Phn thu mi ngi ng phi c quy nh mt cch chnh xc. - Ch thu vo thi gian thun tin, vi phng thc thch hp. - Nh nc chi ph t nht vo cng vic thu thu. + ng a ra hai loi thu phi thu: l thu trc thu v thu gin thu: - Thu trc thu l thu nh trc tip vo thu nhp: a t, li nhun, tin cng, v ti sn k tha. - Thu gin thu, ng cho rng khng nn nh thu vo cc vt phm tiu dng thit yu, nn nh thu vo cc hng xa x iu tit thu nhp ca nhng ngi sng trung bnh hoc cao hn trung bnh. => Cng lnh thu ca A.S th hin tnh cht dn ch, chng phong kin v bo v GCTS. g. L lun v kinh t hng ho * L lun v phn cng lao ng - Adam Simith cho rng phn cng lao ng l s tin b ht sc v i trong s pht trin sc sn xut ca lao ng. - S giu c ca mt XH da ch yu vo hai yu t: + Ph thuc vo t l ngi L lm vic trong khu vc SX vt cht nhiu hay t. + Ph thuc vo trnh phn cng cao hay thp, ngha l ph thuc trnh pht trin NSL. - Phn cng lao ng c nhng u im sau: + Tit kim thi gian khi chuyn t cng vic ny sang cng vic khc. + Chuyn mn ha lao ng pht trin tnh kho lo, tho vt, ti nng ca ngi lao ng. + To iu kin p dng phng tin, my mc. - T ng cho rng phn cng lao ng s lm tng thm hiu sut lao ng, tng nng sut lao ng, tng thm ca ci cho XH. Mc phn cng lao ng trong cng trng th cng ty thuc vo quy m ca n. - Khi phn cng L tr thnh ph bin khp mi ni th mi ngi u sng bng trao i v XH s tr thnh mt lin minh bun bn. - Hn ch: + ng khng nh nguyn nhn dn n phn cng lao ng l trao i (?), nn mc phn cng ph thuc vo quy m th trng, iu kin thc hin phn cng l mt dn s cao v s pht trin ca giao thng lin lc.
19

+ Cha phn bit s khc nhau c bn gia PCLXH vi PCL trong CTTC * L lun v tin t Adam Smith phn tch tin t trc khi phn tch HH. - Adam Smith trnh by lch s ra i ca tin t thng qua s pht trin ca lch s trao i, t sc vt lm vt ngang gi n kim loi - vng, ng nhn thy s pht trin ca cc hnh thi gi tr. - ng ch ra bn cht ca tin l hng ho c bit lm chc nng phng tin lu thng v c bit coi trng chc nng ny ca tin t. Theo ng trao i l du hiu quan trng nht ni ln tnh cht ca nn SX. ng coi XH l khi lin hip ca nhiu ngi, lin hip ca SX, hn na l lin hip ca nhng ngi trao i SP. V vy, cng phi c tin v tin l phng tin k thut lm cho trao i c tin hnh d dng, thun li. - ng l ngi u tin khuyn nn dng tin giy. ng cho rng: Vic thay th nhng ng tin vng v bc bng tin giy l hon ton hp l v tin giy c nhiu u im. T ng nu quy lut pht hnh tin giy: S lng tin giy phi tng ng vi s lng vng m tin giy thay th trong lu thng. - ng c quan im ng v s lng tin cn thit trong lnh vc lu thng l do gi c quy nh: Khng phi s lng tin quyt nh gi c m gi c quyt nh s lng tin. - Trong l lun ny ca A.Smith cn c hn ch l: + Khng hiu y bn cht ca tin. Khng thy ht cc chc nng ca tin t. + Cn nhm ln gi tr ca tin vi s lng tin, bi cha phn bit c tin giy vi tin vng, cho rng: tin t c th thay bng mi th v tin giy l vt thay th tin vng, bn thn tin giy r hn m vn ch li nh tin vng. Tht li so vi W.P * L lun v gi tr - lao ng + Adam Smith chuyn ngn ng i thng v gi tr thnh hai thut ng khoa hc l gi tr s dng v gi tr trao i. + Khi phn tch v thc o thc t ca gi tr trao i v gi c thc t ca hng ha ng tin hnh phn tch qua cc bc: - Xt hng ho trao i vi lao ng: ng cho rng, khng phi vng hay bc m lao ng l ci u tin c dng i ly tt c ca ci trn th gii, thc o thc t ca gi tr hng ho l lao ng nn gi tr hng ho l do lao ng sng mua c quyt nh. Nh vy l ng ng nht gi tr l lao ng kt tinh trong hng ho vi lao ng m hng ho i c. - Xt trao i hng ho vi hng ho: ng vit: gi tr trao i ca chng bng mt s lng hng ho no . Nh vy gi tr trao i ca hng ho l quan h t l v s lng gia cc hng ho. - Xt trao i hng ho thng qua tin t: Theo ng, khi chm dt nn thng nghip vt i vt th gi tr hng ho c o bng tin v gi c hng ho l biu hin bng tin ca gi tr. T , ng ch r: gi tr hng ho c hai loi thc o, l lao ng v tin t, trong , L l thc o bn trong, tin t l thc o bn ngoi ca G. + Khi xc nh cc b phn cu thnh G. hng ha (g.c HH), Adam Simith cho rng:
20

- Trc khi c tch ly TB v trc khi t ai bin thnh s hu t nhn, ton b sn phm thuc v ngi lao ng v HH c trao i theo chi ph lao ng lm ra chng. Nh vy, gi tr hng ho l do lao ng hao ph to ra. y l quan nim ng n v gi tr hng ho. - Khi t bn c tch ly thu cng nhn, mua nguyn liu... vi mc ch li nhun, th khi bn sn phm sx ra ly tin, ngoi vic tr cho gi c nguyn liu v tin cng ca cng nhn, cn phi tr mt s tin no cho li nhun ca ngi kinh doanh. Lun im ny chng t ng cn ch r gi tr hng ho bng s lng lao ng chi ph bao gm lao ng qu kh v lao ng sng. - Khi t ai thuc s hu ca a ch, ngi ta quy nh mt gi c ph thm cho nhng sn phm ca t ai v a t l b phn cu thnh th ba ca phn ln gi c phn ln cc HH. Tm li trong l lun gi tr - lao ng A.Smith c nhng bc tin ng k so vi ch ngha trng nng v W.Petty. C th l: - ng ch ra c s ca gi tr, thc th ca gi tr chnh l do lao ng. Lao ng l thc o gi tr . - ng khng nh mi th lao ng sn xut u bnh ng trong vic to ra gi tr hng ho . - Trong khi phn bit hai phm tr gi tr s dng v gi tr (G. trao i), ng bc b quan nim cho rng gi tr s dng quyt nh gi tr trao i. Khi phn tch v gi tr, ng cho rng gi tr c biu hin gi tr trao i trong mi quan h v s lng vi cc hng ho khc, cn trong nn sn xut hng ho pht trin n c biu hin tin. - Lng gi tr: l do hao ph lao ng trung bnh cn thit quyt nh, khng phi do lao ng chi ph thc t sn xut hng ho. c s phn bit lao ng gin n, lao ng phc tp trong vic hnh thnh lng gi tr hng ho - V gi c: theo A.Smith, gi tr l c s ca gi c v c gi c t nhin v gi c th trng. Gi c t nhin l gi tr thc ca hng ho do lao ng quyt nh. Gi c th trng (hay gi c thc t) th khc vi gi c t nhin, ph thuc vo quan h cung cu v cc loi c quyn khc (ng sm nhn ra nhn t c quyn t bn, chnh sch ca chnh ph). L lun gi tr - lao ng ca A.Smith cn c hn ch, l: - Quan nim v gi tr v lng gi tr cha nht qun: trn c s l lun gi tr lao ng ng c nh ngha ng gi tr l lao ng hao ph sn xut hng ho (c + v+ m). Nhng c lc ng li nh ngha gi tr l do lao ng m ngi ta c th mua c bng hng ho ny quyt nh (gm v+m), tc l khng thy vai tr ca lao ng qu kh. V vy dn n s b tc khi phn tch ti sn xut sau ny. - Mt quan im sai lm ca Adam Smith khi ng cho rng: tin cng, li nhun, a t l ba ngun gc u tin ca thu nhp cng nh ca mi gi tr trao i, l ba b phn cu thnh gi c hng ho. T ng cho rng c hai quy lut hnh thnh G.: gi tr do lao ng to ra ch ng trong nn sn xut hng ho gin n cn trong kinh t t bn ch ngha th n do cc ngun thu nhp to thnh l tin cng, li nhun v a t. iu ny biu hin s xa ri hc thuyt gi tr - lao ng. - ng cng phn bit c gi c t nhin v gi c th trng, hnh dung
21

c s chuyn ha ca G. thnh G/c sx, nhng ng li cha thy c trong iu kin TDCT TBCN gi c t nhin c quy nh bi G.c SX, t cha ch ra c gi c sn xut bao gm chi ph sn xut v li nhun bnh qun. * L lun v t bn: +Theo Adam Smith quan nim: t bn l cc b phn d tr, nh n con ngi trng mong nhn c thu nhp. Nh vy, t bn l nhng ti sn em li thu nhp. + V b phn hp thnh TB, ng phn bit c t bn c nh v t bn lu ng: - T bn lu ng: l t bn khng em li thu nhp nu n vn trong tay ngi ch s hu v gia nguyn hnh thi. l TB mang hnh thi HH, nh: Tin nm trong lu thng, Lng thc d tr trong tay thng nhn v cc nh TBCN; D tr nguyn nhin vt liu, thnh v bn thnh phm; Ngun HH d tr trong kho hoc ca hng. => Hn ch: Coi t bn lu ng khng c tnh cht SX, nn b qua SL trong thnh phn ca TBL. ng khng phn bit c s khc nhau gia TBSX vi TB lu thng, nn ln ln cc yu t ca TBL, t coi SX cng nh lu thng u to ra gi tr thng d - T bn c nh: l t bn em li li nhun m khng chuyn quyn s hu, nh: My mc, cng c lao ng, nh xng dng cho SX; Cc cng trnh xy dng em li thu nhp; u t thm canh, ci to t ai nng cao sn lng; Nhng nng lc c ch ca dn c => Hn ch: Mi ch ch TBC v mt k thut, n vic thay th quyn s hu m cha thy c chc nng ca TB trong qu trnh tun hon. + V tch lu t bn: ng khng nh: tch lu t bn tng l do kt qu ca s tit c v chng gim i l do hoang ph v khng tnh ton cn thn. Nhng ch c lao ng mi l ngun gc ca s tit c (tch lu t bn), tc khng nh vai tr ca lao ng mi l ngun gc ca tch ly t bn. Tm li, l lun TB ca A.S va c nhng bc tin nhng cng c bc tht li so vi CNTN . * L lun v phn phi thu nhp: y l im trung tm v l c s xut pht gii quyt cc vn l lun trong hc thuyt kinh t ca Adam Smith: + L lun v tin lng - A.Smith cho rng, trc CNTB, khi lm vic bng cc TLSX v rung t ca minh th ngi L nhn c tin lng l s/phm trn vn ca lao ng. Trong XH t bn tin lng l mt phn thu nhp ca cng nhn lm thu, l mt phn ca sn phm lao ng. ng ch r mu thun gia nh TB v ngi cng nhn: cng nhn mun lnh c nhiu cng tt, cn ch mun tr cng t cng hay. Gii quyt ><, li th thuc v nh TB, cng nhn vo th bt li.
22

- ng cho rng, tin lng khng th h thp qu mt gii hn nht nh, phi m bo cho cng nhn cuc sng h lao ng. - C s ca vic tr lng l gi tr cc TLSH cn thit nui sng ngi cng nhn v con ci anh ta tip tc a ra thay th trn th trng lao ng. Theo ng, nu tin lng thp hn mc ti thiu ny, l thm ha cho s tn ti ca dn tc. - T , ng ng h vic tr tin lng cao. Theo ng, tr lng cao s to kh nng tng trng kinh t v mc lng cao tng i l nhn t kch thch cng nhn tng NSL. iu to /kin tng TLTB v tng nhu cu v L. - Hai yu t quyt nh n mc tin lng l cu v lao ng v gi c trung bnh ca cc t liu sinh hot thit yu. > Lng cu v lao ng quyt nh mc TLSH . > Gi c trung bnh ca cc t liu sinh hot thit yu quyt nh gi c bng tin ca L (s tin cng m nhn cng nhn c). T , ng cng phn bit s khc nhau gia tin lng thc t v tin lng danh ngha; s khc nhau v tin lng gia cc loi lao ng - ng ch ra mc tin lng trung bnh mi nc hay mi a phng do trnh pht trin kinh t, mc tiu dng, c im lao ng ca con ngi, trnh chuyn mn, ngh nghip truyn thng vn ha, phong tc tp qun dn tc,... quy nh. T , ng cho rng cng on khng c tc dng trong vic u tranh i tng lng. => A.Smith c nhiu lun im ng v tin lng, ch r c s kinh t ca mu thun giai cp, th hin xu hng tin b ca hc thuyt kinh t. Tuy vn cn hn ch: coi tin lng l phm tr vnh vin; coi tin lng l gi c ca lao ng. + L lun v li nhun, li tc - Xut pht t lun im: ci gi tr m cng nhn thm vo gi tr ca cc vt liu, t n c phn gii thnh hai b phn, trong mt b phn c chi vo tin lng, cn b phn kia th tr cho li nhun ca nh kinh doanh, c th ni Adam Smith ch r ngun gc v bn cht ca li nhun: l mt khon khu tr do cng nhn to ra, l kt qu ca lao ng em li . - V li tc ng cho rng, li tc l mt b phn ca li nhun, c ra t li nhun. Li tc ca t bn cho vay c tr bng cch ly vo li nhun thun ty v do mc li nhun thun ty quyt nh. - ng cng ch ra nhng nhn t nh hng ti li nhun nh: > Tin lng tng th LN gim v ngc li; > Quy m t bn u t kinh doanh; > Lnh vc u t, s cnh tranh gia cc nh TB; > S can thip ca nh nc v nhng rng buc ca phng hi. - Quan st hin tng cnh tranh TB, ng ch ra c nng nghip v CN u to ra li nhun, ng thi, c xu hng bnh qun ha t sut LN trong cc ngnh SX khc nhau trong XH t bn, ch ra xu hng gim xung ca t sut li nhun, cho rng t bn u t ngy cng nhiu th t sut li nhun cng thp. Tuy nhin, ng cha thy cu to hu c tng lm gim t sut P.
23

- Hn ch trong l lun LN: + ng kt lun: ngun gc ca LN do ton b TB sinh ra. C s dn n hn ch l cha phn chia TB thnh TBBB v TBKB, nn khng vch r c ngun gc trc tip ca b phn TB no sinh ra. + Cha phn bit c v tr, vai tr ca lnh vc sx v lu thng nn cho rng c sx v LT u sinh ra li nhun. + L lun v a t - Adam Smith c hai lun im v khi nim a t: > Mt l, a t l khon khu tr th nht vo sn phm lao ng. > Hai l, a t l khon tin tr v vic s dng t ai, ph thuc vo mc ph nhiu ca t ai v vic ngi nng dn c kh nng tr tin cho rung t. => Hai lun im trn phn nh quan h gia ba giai cp. - Theo ng, dn s ngy cng tng, yu cu v nng phm tng lm cho gi nng phm bao g cng c mt s d no dnh cho a t ca ch t. V vy, a t l kt qu ca gi c c quyn, l k/qu ca gi c cao ch khng phi l nguyn nhn ca gi c cao - V hnh thc a t, Adam Smith phn bit hai hnh thi ca a t chnh lch I l: > a t trn nhng t ai mu m khc nhau; > V a t chnh lch do v tr xa gn, thun li khc nhau. > ng cha nghin cu a t chnh lch II nhng c s phn bit a t vi tin thu rung (tin t). Theo ng Tin t = a t + li tc TB u t ci to rung t . => Hn ch ca l lun a t: coi a t l phm tr vnh vin; c k/lun tri ngc nhau: lc coi a t cu thnh gi c, lc li coi a t l kt qu ca gi c cao. ng khng tha nhn a t tuyt i v cho rng s vi phm quy lut gi tr v cho rng s d nng nghip c a t v L nng nghip nh c s gip sc ca t nhin nn c NSL cao hn L cng nghip (vn cn nh hng ca CNTN),... * L lun v ti sn xut t bn x hi - L lun v ti sn xut ca Adam Smith c xy dng trn quan im v gi tr hng ho bao gm: tin lng, li nhun, a t. - Trong qu trnh phn tch, ng trnh by cc khi nim: > Tng thu nhp l ton b sn phm hng nm bao gm: V gi tr: chi ph khi phc t bn c nh, t bn lu ng v thu nhp thun ty; V hin vt: TLSX v TLTD > Thu nhp thun ty l thu nhp c chi tiu trc tip vo vic tiu dng: tin lng, li nhun, a t (tc phn G. mi sng to ra). => nhng ng khng ly tng thu nhp lm im xut pht m ly thu nhp thun ty lm im xut pht v ton b l lun ti sn xut ch xoay quanh thu nhp thun ty. - Mt khc, ng phn chia t bn x hi lm hai b phn: t liu sn xut v t liu tiu dng, nhng s phn chia ny cha rnh mch, ng ng nht t bn vi ca ci x hi, ch khng phi t bn l b phn d tr, nh m con ngi trng mong nhn c thu nhp. Tm li:
24

- A.Smith hiu mt s vn ca l lun ti sn xut x hi gn ging vi l lun v ti sn xut x hi m Mc xy dng sau ny. ng c gi thin ti l: phn chia nn sn xut x hi thnh hai khu vc (sn xut t liu sn xut v sn xut t liu tiu dng), phn bit tch lu v ct tr trong ti sn xut m rng. - Hn ch ln nht ca A.Smith l ch: Xut pht t l thuyt thu nhp thun ty, ng cho rng G. Ton b SP XH = ton b cc ngun thu nhp. Nh vy, sn phm x hi ch th hin hai phn l tin cng (v) v gi tr thng d (m), loi b phn gi tr t bn bt bin (c) (ng nht thu nhp quc dn v ton b tng sn phm x hi). Theo ng gi tr tng sn phm gm: tin cng, li nhun v a t. T dn n sai lm tip theo: cho rng tch lu ch l bin gi tr thng d thnh t bn kh bin ph thm m khng c t bn bt bin ph thm. Tc l b qua gi tr t bn bt bin trong phn tch ti sn xut v khng tnh n t bn bt bin ph thm trong phn tch ti sn xut m rng. Vic b qua yu t TBBB trong phn tch TSX TBXH K.Marx gi l tn iu khng l ca Smith. Tn iu ny c cc nh l lun kinh t t sn sau ny tip tc pht trin. 4.2.3. Hc thuyt kinh t ca David Ricardo - David Ricardo (1772 1823), sinh ra trong mt gia nh giu c ti nc Anh. B l ngi H Lan di c sang Anh, mt nh kinh doanh chng khon Chu u. ng xut bn nhiu tc phm l lun v kinh t. Tc phm lm ng ni ting trn th gii l: Nhng nguyn l khoa KTCT hay Nhng nguyn l c bn ca chnh sch kinh t v thu kha, xut bn 1817. => D.Ricardo l mt nh khoa hc, l nh kinh doanh chng khon, l nh qu tc, i a ch, l nh hot ng chnh tr (l ngh s quc hi t 1819 -> qua i). *) V th gii quan v phng php lun - Th gii quan ca ng l CNDV co tnh cht my mc. Lp trng ca D.R l kin quyt bo v li ch ca g/cp t sn cng nghip, chng ch phong kin. V theo ng, li ch ca g/cp ny ph hp vi LI ca SX hay vi LI ca s pht trin NSL ca con ngi (ch no g/cp TS mu thun vi s pht trin th ng cng chng li g/cp t sn mt cch khng thng xt). - V phng php lun D.Ricardo s dng rng ri phng php tru tng ha n/cu b/cht ca cc hin tng kinh t trong x hi t bn, ng thi p dng cc phng php khoa hc chnh xc , c bit l phng php suy din n/cu KTCT hc. Tuy vy, phng php ca ng cn mang tnh cht siu hinh, phi lch s v nhiu khi qu thin v lng ha. a. L lun v gi tr- lao ng L lun v gi tr - lao ng l l lun chim v tr quan trng trong h thng quan im kinh t ca Ricardo, l c s trong h thng hc thuyt ca ng v c xy dng trn c s k tha, ph phn v pht trin l lun gi tr - L ca A.Smith. - M u, ng ph phn s khng nht qun trong khi nh ngha v gi tr ca A.Smith. + Trn c s , ng nh ngha: gi tr hng ho, hay s lng ca mt hng ho ny m hng ha khc trao i, l s lng lao ng tng i cn thit sn xut ra hng ho quyt nh.
25

+ T ng khng nh: Khng nhng trong kinh t hng ha gin n m c trong kinh t hng ha TBCN gi tr vn do lao ng quyt nh. - ng cng c s phn bit r rng, dt khot hn gia gi tr s dng v gi tr trao i. Ph phn s ng nht hai khi nim tng ca ci v tng gi tr. Theo ng, gi tr khc xa ca ci, v gi tr khng ph thuc vo tnh hnh c nhiu ca ci m ph thuc vo tnh hnh SX kh khn hay thun li. Thc o ca ci khng phi l thc o gi tr, gi tr gim trong khi ca ci tng ln. - Theo ng lao ng hao ph sn xut ra hng ho khng phi ch c lao ng trc tip, m cn c c lao ng cn thit trc sn xut ra cc cng c, dng c, nh xng dng vo vic sn xut y. - V thc o gi tr, ng cho rng c vng hay bt c mt hng ho no khng bao gi l mt thc o gi tr hon thin cho tt c mi vt. Mi s thay i trong gi c hng ho l hu qu ca nhng thay i trong gi tr ca chng lng L hao ph. - V gi c ng khng nh: + Gi c hng ho l gi tr trao i ca n c biu hin bng tin, cn gi tr c o bng lng lao ng hao ph sn xut ra hng ho. + ng cng tip cn vi gi c sn xut thng qua vic gii thch v gi c t nhin. Theo ng, g/c TN khng phi l mt gi c thng thng, m l mt g/c cn thit thng xuyn tha mn c lng cu vi mt li nhun thng thng - Ricardo cng cp n lao ng phc tp v lao ng gin n nhng ng cha l gii vic quy lao ng phc tp thnh lao ng gin n. - ng cng l ngi u tin m t y c cu lng gi tr, bao gm 3 b phn: c, v, m, tuy nhin ng cha phn bit c s chuyn dch ca c vo sn phm nh th no, v khng tnh n yu t c2. D.Ricardo bc b quan im cho rng tin lng nh hng n gi tr hng ho. -Tuy nhin trong l lun gi tr ca D.Ricardo cng cn nhng hn ch, l: + Cha phn bit gi tr v gi c sn xut mc d nhn thy xu hng bnh qun ho t sut li nhun. + Do cha thy c s phn chia t bn thnh TBBB v TBKB nn b qua C2. +Coi gi tr l phm tr vnh vin, t khng thy c mu thun gia G v Gsd. Cn cho rng i vi hng ha khan him gi c khng do gi tr quyt nh m do gi tr s dng quyt nh. + Cha pht hin ra tnh cht hai mt ca lao ng sn xut hng ho. + Cha lm r tnh cht lao ng x hi quy nh gi tr nh th no, thm ch cho rng lao ng x hi cn thit do iu kin sn xut xu nht quyt nh. +Cha phn tch c trit mt cht ca gi tr v cc hnh thi gi tr. b. L thuyt v tin t v tn dng Vn lu thng tin t v ngn hng chim mt v tr c bit quan trng trong hc thuyt ca D.Ricardo. T tng chnh ca ng l: + Mt nn kinh t mun pht trin tt cn da trn s lu thng tin t vng chc. Lu thng tin t ch vng chc khi h thng tin t da vo vng lm c s. + Vng trong lu thng c th c thay th mt phn hoc ton b l tin giy nhng vi iu kin nghim ngt l tin giy ny phi c vng m bo. Ricardo
26

vn coi vng l c s ca tin t, nhng theo ng mun vic trao i thun li th ngn hng phi pht hnh tin giy. ng cho rng gi tr ca tin l do gi tr ca vt liu lm ra tin quyt nh. N bng s lng lao ng hao ph (khai thc vng bc) quyt nh. Tin giy ch l k hiu gi tr ca tin t, c so snh tng tng vi mt lng vng no , do nh nc v ngn hng quy nh. + ng ng h quy lut lu thng tin t ca W. Petty v A.smith xng. + Nhn xt: Ricardo c nhiu lun im ng n v tin t song vn cn nhng hn ch nht nh, nh: ng cha phn bit c tin giy vi tin tn dng, cha phn bit r rng gia lu thng tin giy v tin kim loi. ng l ngi theo lp trng ca thuyt s lng tin v l thuyt ca ng cha phn tch y cc chc nng ca tin t, mi thy c chc nng ca tin l thc o gi tr v l phng tin lu thng. c. L lun v tin lng, li nhun, a t - Theo D.R. ton b sn phm ca th gii, tt c nhng g c lm ra trn mt a cu u c phn chia cho ba giai cp trong XH: ngi SH t ai, ngi SH vn v ngi L. Phn m mi g/cp nhn c tng ng vi ba hnh thc a t, LN v TC. *V tin lng: - ng coi tin lng hay gi c th trng ca lao ng c xc nh trn c s gi c t nhin v xoay quanh n. - Gi c t nhin ca hng ho lao ng, l gi c cc t liu sinh hot nui sng ngi cng nhn v gia nh anh ta. - ng cho rng GCTN khng c nh m thay i theo thi gian v ph thuc vo yu t lch s, vn ho... ca mi nc. Cn gi c th trng ca lao ng ph thuc vo quan h cung cu v lao ng. - Tin lng ln xung ph thuc vo quan h cung cu v lao ng v gi c nhng hng ha t liu sinh hot (?). - Theo ng tin lng cao s lm cho nhn khu tng nhanh, n n tha lao ng, li lm cho tin lng h xung, i sng cng nhn xu i, l kt qu ca vic tng dn s. ng gii thch rng tin lng phi mc ti thiu l quy lut chung t nhin cho mi x hi(?). - nh gi hon cnh sng ca cng nhn, theo ng khng nn da vo quy m tin cng, m phi ly tnh hnh c c TLSH ti thiu thit yu m tin cng em li cho anh ta. ng cho rng CN nhn c qu t l mt nguy c ln. Vic thay lao ng ca con ngi bng my mc thng em li nhng tn tht ln cho LI ca g/cp cng nhn. - Hn ch ca D.Ricardo: Coi tin lng l gi c lao ng, coi tin lng l phm tr vnh vin c quyt nh bi QL t nhin, coi ngi lao ng ging nh sc vt cy ko hay hng ha thng thng khc. * V li nhun: - Khng trc tip trnh by ngun gc li nhun, nhng qua quan im cho rng: tin cng thp ch l mt tn gi khc i i vi cc li nhun cao, cho thy Ricardo xc nhn gi tr mi do cng nhn sng to ra bao gm tin lng v li nhun. - ng vch r s cnh tranh gia cc ngnh c th san bng li nhun trong cc
27

ngnh. Cc nh t bn trong mi lnh vc c i lng t bn bng nhau u nhn c mc li nhun nh nhau. Nh vy, ng c nhn xt tin gn n li nhun bnh qun. - ng cn cho thy nu c bt c s thay i no trong th hiu, s thch ca cng chng, cng ngh SX hay qu trnh khai ph ti nguyn, dn n mc li nhun ca ngnh no thay i, t bn s lp tc c s di chuyn t ch c li nhun thp n ch c li nhun cao. Thm ch, quy lut mc li nhun ngang nhau cn tc ng trn quy m quc t. - Tuy nhin ng cn mt s hn ch trong l lun li nhun: + Cha phn bit c lao ng v sc lao ng nn cha gii thch mt cch khoa hc v s bc lt ca nh t bn. + Cha thy c nng sut lao ng tng ln l quy lut chung ca mi nn sn xut nn ch ra quy lut vn ng ca t bn l: Nu nng sut lao ng tng th tin lng s gim tng i cn li nhun ca t bn s tng tuyt i. + Cn ln ln gia gi tr thng d v li nhun, t sut gi tr thng d v t sut li nhun, nn cho rng: li nhun c khuynh hng t nhin gim xung, v ngi ta phi chi mt lng lao ng ngy cng ln hn sn xut ra s lng lng thc cn thit ph thm. + Hay c th hn, ng s dng quy lut mu m t ai ngy cng gim gii thch xu hng gim st ca t sut li nhun . + ng cng cha thy c rng, d t sut li nhun gim, nhng khi lng li nhun ca t bn ngy cng tng ln do hng lot cc nhn t quy nh (?). *V a t: - D.Ricardo nh ngha: a t l phn sn phm ca t ai c tr cho a ch v vic s dng nhng lc lng u tin v cha b ph hoi ca t ai. y l bc tht li ca ng so vi A.Smith. - ng l ngi u tin da trn c s l thuyt gi tr lao ng gii thch v a t: a t l phn thun ty cn li t tng gi tr nng sn thu hoch c sau khi tr tin cng v khu tr LN thng ca TB di mi hnh thc (k c TB ca a ch cu thnh trong t ai). - Nguyn nhn xut hin a t do c quyn chim hu rung t. - S tn ti ca a t ph thuc vo li nhun. - ng cho rng do rung t c gii hn, mu m ca t ai gim st, nng sut u t bt tng xng, dn s li tng nhanh, dn n nn khan him nng sn, cho nn x hi phi canh tc tt c rung t xu v gi tr nng phm l do hao ph trn rung t xu quyt nh. - Nu kinh doanh trn rung t tt v trung bnh s thu c li nhun siu ngch, phn ny phi np cho a ch di hnh thc a t, nh vy ng ch thy a t chnh lch I m cha thy a t chnh lch II. - ng cng phn bit c a t v tin t: a t l vic tr cng cho nhng kh nng thun ty t nhin, cn tin t bao gm c a t v li nhun do t bn u t vo rung t. Mt kt lun qu bu ca ng l cho rng a t biu hin s bn cng ca x hi, v nu t ai ph nhiu mu m, ngi ta khng cn phi
28

canh tc trn rung t xu, a t gim gi c nng phm s gim. - Theo ng a t cng tng cao, gy thit hi cho ngi tiu dng v n ch c li cho ch t. Lp lun ny nhm ng h li ch ca giai cp t sn cng nghip v chng li li ch ca giai cp a ch. - Hn ch ln nht ca ng l khng tha nhn a t tuyt i, theo ng ch canh tc tn t tt mi c R, t xu nht khng c R. gn vn a t vi quy lut mu m ca t ai ngy cng gim. d. L thuyt v t bn - D.Ricardo nh ngha: Tb l mt b phn ca ci trong nc c dng vo vic SX v bao gm thc n, mc, cc cng c, nguyn liu, my mc,v.v...cn thit vn dng lao ng. Chng t ch thy t bn di hnh thi hin vt nht nh. - Trong phn loi TB ng c bc tin hn so vi A.Smith th hin hai mt: Mt l, ng phn chia thnh hai b phn: mt b phn i th cho L, b phn kia dng mua nguyn vt liu, CCL. Hai l, ng phn bit t bn c nh v t bn lu ng, trong : + T bn c nh: l b phn t bn ng trc mua cng c lao ng, phng tin lao ng, b phn ny c s hao mn dn khi chuyn gi tr vo sn phm v khng lm tng gi tr hng ho (y l mt quan im ng n). + T bn lu ng: L b phn t bn ng ra thu cng nhn. -Hn ch: +ng cha hiu ng c/c phn chia, nn da vo thuc tnh t nhin phn chia TB, nh TBC theo ng c tnh cht lu bn v vng chc, hao mn mt cch chm chp khc vi A.S th cho rng TBC c chc nng l mang li LN; + Trong t bn lu ng ng ch tnh n yu t tin lng m khng tnh n b phn TB dng mua nguyn nhin vt liu; + S phn tch ca ng cng cha t ti khi nim t bn bt bin v t bn kh bin. e. L thuyt v ti sn xut (l lun v khng hong kinh t) - Theo D.Ricardo CNTB l tin b tuyt i, l PTSX c li nht to ra ccuar ci v n pht trin vi mc ch li nhun, m li nhun cao thc y tch ly t bn, tng cu lao ng, tng tin lng, tng thu nhp, tng tiu dng v sc mua. - Theo ng PTSX TBCN c hai mu thun chi phi: t sut li nhun c xu hng gim trong qu trnh tng tch ly TB v mu thun v LI kinh t gia cc g/cp trong XH. - D.Ricardo ph nhn khng hong sn xut tha trong ch ngha t bn. V theo ng lng cu thng l lng cu c kh nng thanh ton. Lng cu c cng c thm bng lng cung hng ho v sn phm th bao gi cng c mua bng sn phm hay s phc v, tin ch dng lm thc o khi thc hin s trao i . - ng tha nhn c khng hong sn xut tha b phn. ng cho rng, c th hng ha no c sn xut qu tha v trn ngp trn th trng, m chi ph t bn cho hng ha khng c b p y , nhng iu khng th xy ra ng thi vi tt c cc hng ha.
29

- T , ng ph nh quan im ca T.R.Malthus v vai tr cu tinh ca ngi th ba v s tiu dng ca h khc phc tnh trng SX tha. Hai nm sau khi ng qua i khng hong kinh t xy ra (1825). - Hn ch ca D.Ricardo l do cha nhn thy chc nng ct tr ca tin t, nn khng thy c s tch ri gia mua v bn l mm mng ny sinh khng hong trong sn xut hng ha. Cc Mc cho rng, ph nhn khng hong kinh t l mt iu ngu xun nht v nn kinh t TBCN khng th c s thng nht gia ngi sn xut v ngi tiu dng. 4.3. NH GI CHUNG 4.3.1. Tin b + Kinh t chnh tr t sn c in l mt trng phi khoa hc c nhiu ng gp to ln ca lch s t tng kinh t chung ca loi ngi. Trong nhng thnh tu ni bt ca trng phi c in phi k ti l phng php nghin cu khoa hc, da vo phng php nghin cu nhng i biu ca trng phi c in pht hin v i su nghin cu, vch r nhiu vn c tnh quy lut ni ti ca phng thc sn xut t bn ch ngha. + L lun kinh t c in c phn tch trn c s mt h thng cc phm tr v khi nim kinh v cn nguyn gi tr cho ti ngy nay. + Nhng ng gp ln nht v trng phi t sn c in bao gm l lun gi tr lao ng, l lun v tin cng, li nhun, a t. + Cc nh kinh t hc t sn c in l ngi u tin t c s khoa hc cho s phn tch cc phm tr v quy lut kinh t ca phng thc sn xut ch ngha t bn. + Nhng i biu ni ting nht ca trng phi t sn c in c th c coi l ngi thc hin nhng bc cch mng quan trng nht trong vic phn tch nn kinh t th trng ni chung v c ch th trng ni ring trong ch ngha t bn. iu c ngha c bit i vi s pht trin kinh t hc hin i tt c cc nc ang thc hin nn kinh t th trng. 4.3.2. Hn ch Tuy nhin trng phi kinh t hc t sn c in vn c nhng hn ch nht nh: + Kinh t hc t sn c in mang tnh cht hai mt trong phng php nghin cu khoa hc, khch quan phn tch bn cht ca phng thc sn xut t bn ch ngha, li va b rng buc bi tnh cht phi lch s trong vic nh gi phng thc sn xut ny. + Kinh t hc t sn c in c v mnh m cho s pht trin t do ca kinh t th trng v tuyt i ho vai tr t iu tit ca th trng, nhng ngi c in cng cha c thi khch quan v thc t i vi vai tr ca nh nc - iu m chnh thc t pht trin ca ch ngha t bn khng th ph nhn c. + Trong khi cng hin cho kinh t hc nhiu quan im xut sc, cc nh kinh t hc t sn c in cng li nhiu quan im tm thng m nhng ngi k tc h bin thnh mt tro lu tm thng ho v lm gim gi tr ca hc thuyt kinh t hc t sn c in ni chung. CU HI N TP 1. Trnh by hon cnh ra i v c im ca kinh t chnh tr t sn c in Anh?
30

2. Phn tch l thuyt gi tr - lao ng ca W.Petty? 3. Trnh by ni dung t tng t do kinh t ca A.Smith? nh hng ca t tng trong trong thc t pht trin ca CNTB? 4. Trnh by ni dung l lun gi tr ca A.Smith. Nhng thnh tu v hn ch ca l lun ny? 5. Hy phn tch v Gio iu ca A.Smith (hay cn gi l Tn iu ca A.Smith)? 6. Ti sao ni D.Ricardo tin xa hn A.Smith trong l lun v gi tr? 7. Ch r nhng tin b ca A. Smith v D. Ricardo v tin lng, li nhun, a t so vi W.Petty? 8. Trnh by ni dung c bn trong l thuyt v khng hong kinh t ca D.Ricardo? Chng 5. HC THUYT KINH T CHNH TR T SN TM THNG 5.1 Hon cnh ra i v c im ca kinh t chnh tr t sn tm thng 5.1.1. Hon cnh ra i * V kinh t: Cch mng cng nghip hon thnh nhiu nc t bn, ch ngha t bn c c s vt cht k thut ca mnh, chin thng hon ton ch ngha phong kin, s thng tr v chnh tr ca giai cp t sn c xc lp. Ch ngha t bn bt u bc l hn ch v mu thun biu hin: - Sn xut pht trin mnh, nng sut lao ng tng, hng ho nhiu trong khi sc mua ca qun chng c hn, xut hin mu thun gia sn xut v tiu dng. - Khng hong kinh t u tin n ra Anh(1825) m u thi k pht trin theo chu k ca ch ngha t bn dn n hin tng tht nghip, s bn cng ho ca giai cp cng nhn thc y mu thun giai cp (t sn v cng nhn). * V chnh tr t tng - Giai cp v sn khng ngng ln mnh. Phong tro ca giai cp cng nhn c s pht trin mnh c v quy m v tnh cht, e do s tn ti ca ch ngha t bn. - Bn cnh , thi k ny xut hin nhng hnh thc khc nhau ca ch ngha x hi khng tng, ph phn kch lit ch t bn, gy tc ng mnh trong giai cp v sn v e do s tn ti ca ch ngha t bn. - H thng l lun ca kinh t t sn c in khng cn ph hp, i hi phi c hc thuyt mi thay th, c kh nng bin h cho s tn ti ca ch ngha t bn, chng li ch ngha x hi khng tng v phong tro cng nhn. - Sau A.Smith, KTCT TSC phn chia thnh hai nhnh. Mt nhnh tip tc k tha v pht trin nhng nhn t khoa hc trong hc thuyt ca A.S m nh cao l D.Ricardo. Mt nhnh khc li dng cc yu t tm thng trong cc hc thuyt KTCT TSC xy dng thnh hc thuyt nhm bin h cho s tn ti ca ch ng thi Mc gi l KTCT TS tm thng. Kinh t chnh tr t sn tm thng xut hin t cui th k XVIII u th k XIX v pht trin mnh Anh v Php t nhng nm 30 ca th k th XIX. Cc i biu ca trng phi - Thomas Robert Malthus (1766 - 1834) - Ngi Anh - Jean Baptiste Say (1767 - 1832) - Ngi Php
31

5.1.2. Nhng c im ch yu ca kinh t chnh tr t sn tm thng * L hc thuyt mang tnh cht ch quan Mc ch khng phi k tha v pht trin nhng t tng khoa hc ca nhn loi, cng khng ly hin thc khch quan lm i tng nghin cu m xut pht t nhng nh sn xy dng thnh nhng lun im nhm che y cc mu thun v khuyt tt ca ch ngha t bn, t ca ngi v bo v s tn ti ca ch ngha t bn, bin h cho ch ngha t bn bng mi gi. * Trong phng php lun: + Xa ri phng php lun ca trng phi c in, khng i su vo phn tch bn cht bn trong ca cc hin tng kinh t, ch ch xem xt cc hin tng bn ngoi. c bit s dng phng php tm l ch quan trong phn tch kinh t, coi kinh t chnh tr l khoa hc nghin cu v o c x hi. + S dng nhiu ti liu, s liu thiu khoa hc, phi lch s nghin cu. 5.2.Mt s l thuyt c bn ca KTCT t sn tm thng 5.2.1. L thuyt kinh t ca Thomas Robert Malthus (1766-1834) - Thomas Robert Malthus sinh ra trong mt gia nh qu tc Anh, l gio s khoa KTCT ca trng trung hc thuc cng ty ng n. Cc tc phm ca ca ng th hin l ngi i biu cho giai cp a ch, qu tc. H thng l lun ch yu ca Thomas Robert Malthus: a. L lun v gi tr hng ha Thomas Robert Malthus da vo nh ngha sai v gi tr ca A.Smith v b sung bng lun im: lao ng m ngi ta c th mua c bng nhng chi ph sn xut ra n. Cc chi ph ny theo ng gm: Chi ph lao ng sng + Chi ph lao ng vt ha + li nhun ca t bn ng trc v coi y l ba b phn ca gi tr hng ha. Mc ph phn Malthus: Tht l phi l nu ni rng gi tr hng ha = gi tr ca n + gi tr ngai n. => Malthus c tnh bin mt cch trit tt c mi ngi mua thnh cng nhn lm thu, ngha l bt tt c nhng ngi mua phi trao i lao ng trc tip, ch khng phi HH vi nh TB v phi tr cho nh TB nhiu lao ng hn s cha ng trong HH. Do , ng quay li quan im tm thng coi LN l li nhun do chuyn nhng, gii thch LN bng s vic l ngi bn hng cao hn G. ca chng. b. L lun v thc hin sn phm (khng hong kinh t) Xut pht t l lun gi tr Thomas Robert Malthus gii thch nguyn nhn khng hong kinh t: - Do tin lng ca cng nhn thp hn gi tr hng ha nn khng th mua ht s hng ha do h sn xut ra. - Do s tiu dng ca nh t bn c s gim st, do tit kim qu mc v nh t bn lun ham mun u t. Cn bn thn cc nh TB va l ngi bn va l ngi mua nn khng ai thu c LN trong quan h mua bn vi nhau. Tt c nhng iu ny lm cho mc cu gim st dn n khng hong kinh t v nh t bn khng thc hin c li nhun. Vy cch gii quyt th no? Theo Thomas Robert Malthus, gii quyt c khng hong kinh t cn c s
32

cu khc v nhng ngi mua khc - phi c tng lp ngi th ba ngoi giai cp cng nhn v nh t bn, l vin chc nh nc, qun nhn, thy tu v a ch qu tc,.... Malthus gii thch, tng lp ngi th ba vn ch l nhng ngi mua m khng phi l nhng ngi bn, s gip nh t bn thu c li nhun. Tuy nhin, ng li khng gii thch nhng ngi th ba ly phng tin mua u? Lm cch no trc h ly c mt phn sn phm ca nh t bn ri dng s ly c mua tr li hng ha ca t bn t hn vt ngang gi ca s . y l s b tc ca Malthus. => S bin h ca Malthus tot ln rng, tng cng nhiu cng tt cc g/cp phi SX nhng ngi bn hng c th tm c mt th trng, mt s cu cho s cung ca h. 5.2.2. L thuyt kinh t ca Jean Baptiste Say (1767 -1832) Xut thn t mt gia nh thng gia ln Lion (Php), J.B.Say tng lm nhn vin ngn hng, bo him, ch xng,... Gii kinh t chnh tr t sn tng coi ng l bc trn ca h, l v hong t ca khoa hc KTCT, nhng C.Mc vch r tnh tm thng trong l thuyt kinh t ca v hong t l bch ny. Phng php lun ca J.B.Say mang tnh cht duy tm ch quan trong nh gi cc qu trnh v hin tng kinh t, ph nh cc quy lut khch quan. Mt kha cnh khc trong phng php ca Say l mang tnh phi lch s, cc oan. Mt s l thuyt ch yu ca J.B.Say: a. L lun v gi tr (thuyt hu dng) - Nu tha nhn lao ng to ra gi tr th tt yu s i n tha nhn tnh cht bc lt v i khng giai cp trong x hi t bn. Do , mun tuyn truyn cho s ha hp giai cp phi ph nhn l lun gi tri lao ng. Nhm mc ch J.B.Say a ra thuyt tnh hu dng i lp vi hc thuyt gi tr - lao ng. - J.B.Say a ra lun : sn xut to ra tnh hu dng ( gi tr s dng), cn tnh hu dng li truyn gi tr cho cc vt. Sau ny ng pht trin tnh hu dng thnh s phc v. Theo J.B.Say. - Sn xut khng phi l ci g khc m l to ra s phc v, ngc li tt c nhng g to ra s phc v u l sn xut. Khng ch c lao ng mi to ra gi tr m t bn (TLSX) v t nhin (t ai) u tham gia vo qu trnh to ra gi tr. y J.B.Say ph nhn vai tr duy nht ca lao ng trong vic to ra gi tr m KTCT t sn c in khng nh (tht li). - ng cn cho rng: gi c l thc o gi tr, gi tr l thc o ca tnh hu dng (ch li), ch li ca sn phm cng cao th gi tr cng ln, vic nh gi tnh hu dng ph thuc vo tm l ch quan ca mi ngi. - Vy l lun gi tr ca Say nhm ph nh vai tr ca lao ng trong vic to ra gi tr v ng gii thch s ng nht gi tr vi gi tr s dng bng s ng nht gi tr vi gi c (Tc l ph nhn tnh cht lch s ca phm tr gi tr). Thc ra Say lp li li nhng iu m Turgot ni trc y. b.L thuyt v ba nhn t sn xut v ba ngun thu nhp - T ch ng nht gi tr vi gi tr s dng, J.B.Say chuyn ba nhn t to ra gi tr s dng thnh ba nhn t to ra gi tr. C s l lun cho l thuyt ny ca Say l nh ngha sai ca A. Smith v gi tr: Tin cng, li nhun, a t l ba ngun gc
33

u tin ca mi thu nhp cng nh ca mi gi tr trao i. - Theo J.B Say tham gia vo qu trnh sn xut c ba nhn t: lao ng, t bn v rung t. ng khng nh: khng phi ch c lao ng mi to ra gi tr m c t bn v t ai cng to ra s phc v nn cng tham ra vo vic to ra gi tr. Mi nhn t (lao ng, t bn,t ai) u c cng nht nh khi to ra ca ci v gi tr, do u c quyn nhn mt phn nht nh trong tng thu nhp x hi. - J.B.Say phn bit ba khon thu nhp thch ng thch ng vi ba ngun ca ci c lp nh sau: + Lao ng nhn nhn c th lao l tin cng; + T bn nhn c th lao l li tc; + Rung t nhn c th lao l a t. C cu phn phi ny c gi l cng thc tam v nht th. Cc nh kinh t thuc trng phi KTCT t sn tm thng rt thch cng thc tam v nht thv n che du c bn cht bc lt ca CNTB, n bin h cho phng thc sn xut TBCN nh mt hnh thi t nhin vnh cu, ph nhn tnh lch s v i khng giai cp ca x hi t bn, tuyn truyn cho s ha hp giai cp. c. L lun thc hin hay thuyt tiu th J.B.Say ph nhn sn xut tha hng ha trong nn sn xut hng ha TBCN v cho rng qu trnh sn xut TBCN c th pht trin cn i da trn lun im: sn phm i ly sn phm, tin t ch gi vai tr trung gian. Theo ng tng khi lng hng ha sn xut ra bng vi khi lng hng ha tiu th. Ngi sn xut cng l ngi tiu dng, ngi bn ng thi l ngi mua nn cung bng cu. Nu mt hng ha no sn xut ra khng bn c l do nhng ngi mun mua hng y khng c phng tin mua, ngha l h khng sn xut vt phm i ly vt phm h cn. C th gii quyt tnh trng ny bng vic y mnh sn xut nhng ngnh yu km . J.B.Say cho rng khng hong thng nghip hay kh khn v tiu th khng phi l khng hong tha m ch l ngu nhin, cc b khng lin quan g n sn xut TBCN v nguyn nhn l do bin php cng ch ca chnh ph. ng ch trng bo v t do trao i, t do kinh doanh khng b tr ngi v nhng iu tit. Nh vy, trong l thuyt ny J.B.Say nh tro i tng nghin cu: thay qu trnh sn xut hng ha TBCN bng qu trnh sn xut hng ha gin n, ri rt ra kt lun cho sn xut TBCN. Chng ta bit sn xut tha y khng phi l tha sn phm m l tha hng ha, l tha so vi kh nng thanh ton ca a s nhn dn lao ng. ng ta cng ng nht lu thng hng ha gin n vi trao i hng ha trc tip, c tnh qun lu thng hng ha TBCN gii thch mc ch ca sn xut TBCN l tiu dng ch khng phi v s bp nn gi tr thng d, do b qua nhng mu thn ca sn xut hng ha TBCN. Nhng cuc khng hong xy ra u n nhiu nc TBCN chng minh tnh h trong hc thuyt ca Say. 5.3.nh gi chung + Xut pht t mc tiu bo v giai cp t sn, bin h cho ch ngha t bn mt cch c thc nn h khng th tm kim v xy dng nhng phm tr, khi nim v
34

quy lut khoa hc. Ch quan tm xem xt phm tr quy lut c li hay khng c li cho giai cp t sn. ng nh Mc nhn xt: S nghin cu v t nhng ch cho nhng trn chin u ca bn vit vn thu nhng s tm ti khoa hc v t c thay th bng s ca tng c tnh cht thin kin v hn. + Hc thuyt kinh t chnh tr t sn tm thng khng nhng khng pht trin c l lun ca hc thuyt kinh t t sn c in m dn dn xa ri, sau on tuyt vi nhng ni dung khoa hc ca n, c bit l lun gi tr - lao ng. H ch quan tm ti vic tm ti nhng yu im, nhng t tng tm thng trong hc thuyt kinh t t sn c in xy dng h thng nhng quan im cho rng: cc phm tr kinh t l quy lut t nhin, phi lch s, Ch ngha t bn l tn ti vnh vin vv Do vy s xut hin ca kinh t chnh tr t sn tm thng l s bo hiu s khng hong v t tng, l lun ca giai cp t sn sau hc thuyt kinh t t sn c in. + Hc thuyt kinh t chnh tr t sn tm thng l hc thuyt mang tnh cht phn ng tri vi o l ca con ngi. Tm li, mc ch ca kinh t chnh tr t sn tm thng l l gii cho s tn ti ca ch ngha t bn l hp quy lut v vnh vin. CU HI N TP 1. Hy nu hon cnh ra i v c im ca KTCT t sn tm thng. 2. Trnh by nhng im c bn trong hc thuyt kinh t ca Thomas Robert Malthus. 3. Hy phn tch nhng l lun kinh t ca Jean Baptiste Say. 4. Theo Mc: Kinh t chnh tr t sn hu c in l s tm thng ho kinh t chnh tr t sn c in. Hy gii thch v chng minh lun im ny.

CHNG 6. HC THUYT KINH T TIU T SN GII THIU Mc ch, yu cu - Nm c: hon cnh ra i ca kinh t hc tiu t sn, nhng c trng, i biu in hnh ca trng phi v quan im kinh t c bn ca kinh t hc tiu t sn. - Qua ni dung nhng t tng kinh t ch yu ca trng phi rt ra ngha nghin cu, v tr lch s ca kinh t hc tiu t sn. Ni dung chnh - Hon cnh ra i v c im ca kinh t hc tiu t sn. - Nhng ni dung c bn ca hc thuyt kinh t chnh tr tiu t sn: Quan im kinh t ca Sismondi v quan im kinh t ca Proudon. - ngha lch s cc quan im ca kinh t chnh tr tiu t sn: Mt tch cc v mt hn ch. NI DUNG

35

6.1. HON CNH RA I V C IM CA HC THUYT KINH T TIU T SN 6.1.1. Hon cnh ra i Cui th k XVIII cch mng cng nghip cc nc Ty u pht trin mnh vi cc c im: - Sn xut bng my mc v ch cng xng tr nn ph bin thay th cho sn xut nh th cng, lm cho nn sn xut nh ca nng dn v th th cng b e do. G/cp TS v G/cp v sn tr thnh g/cp c bn trong XH cng nh s ph thuc ngy cng ln ca GCVS i vi GCTS. Nn cng nghip ln TBCN y cc Qh kinh t - XH c k, thm cn c m c s ca chng l nn tiu sn xut hng ha c nguy c b ph hu ton b, n lm mt i a v c lp ca ngi sn xut nh, bin i b phn nhng ngi sn xut nh thnh nhng ngi lm thu. - S pht trin ca ch ngha t bn lm bc l nhng mu thun, hn ch ca n nh: tht nghip, tnh trng t pht v chnh ph trong sn xut kinh doanh, s phn ho giai cp su sc, iu ny dn n s ph phn ch ngha t bn v i hi phi thay th n bng x hi khc. Do xut hin s phn khng v mt t tng ca nhng ngi sn xut nh, th th cng lm xut hin mt tro lu t tng kinh t mi - Kinh t hc tiu t sn vi mong mun quay tr v XH kiu gia trng, na trung c. 6.1.2. c im ca hc thuyt kinh t tiu t sn - Kinh t chnh tr tiu t sn l hc thuyt kinh t ng trn lp trng ca giai cp tiu t sn g/cp trung gian trong XH ph phn gay gt ch ngha t bn, ph phn nn sn xut t bn ch ngha, bo v quyn li cho giai cp tiu t sn (l s phn khng ca giai cp tiu t sn). T tng tiu t sn l t tng ca nhng ngi bnh vc, bo v cho nn sn xut nh, chng li s pht trin ca nn sn xut ln sn xut t bn ch ngha. - i tng ca s phn khng l: nn sn xut t bn ch ngha, c th l chng li c nn sn xut ln - nn i cng nghip ln t, chn p lm ph sn nn SX nh TBCN, chng li giai cp t sn (t bn ln); ph phn nhng khuyt tt ca c ch th trng. - Con ng m h la chn: pht trin kinh t v x hi theo nhng chun mc ca x hi c, l: y mnh sn xut nh (kinh t tiu nng) hoc ch chuyn thnh ch ngha t bn nh, gt b con ng t bn ch ngha song khng ph phn s hu t nhn v t do cnh tranh. - Trng phi kinh t chnh tr tiu t sn s dng phng php lun duy tm, siu hnh biu hin ch: H ct ri cc qu trnh pht trin hp quy lut ca x hi v mc ch bo v nn sn xut nh v bo v nhng ngi sn xut nh c lp. - Kinh t chnh tr tiu t sn th hin tnh khng trit c trong nhn thc cc phm tr kinh t v trong bin php ci to x hi m h a ra, y l mt tro lu t tng va c tnh khng tng, va c tnh phn ng, Mt s i biu in hnh: - Sismondi ( 1773- 1842). - Dierre-Proudon ( 1809 - 1865)
36

6.2. NHNG NI DUNG C BN CA HC THUYT KINH T TIU T SN 6.2.1. Quan im kinh t ca Sismondi a. S ph phn ch ngha t bn theo quan im tiu t sn -Theo Sismondi, khng th nh ngha kinh t chnh tr l khoa hc v ti sn, ng cho rng i tng nghin cu ca kinh t chnh tr l phc li vt cht ca con ngi. -ng ph phn cc nh kinh t chnh tr c in xem thng li ch ca qun chng - l nhng ngi sn xut. Sismondi mong mun c mt x hi, m c s phn phi cng bng. - Theo ng, hnh phc ca con ngi cng nh ca x hi khng phi l ch pht trin sn xut v pht trin lc lng sn xut m ch phn phi ng n nhng ca ci vt cht to nn. -Theo ng, c hnh phc chung, th thu nhp phi tng ln cng lc vi t bn, mc tng dn s khng vt qu vic tng thu nhp; ng chng minh c vn phn phi li nhun mt cch bt cng, nn my mc tr thnh mt tai nn i vi nhng ngi ngho. - Theo ng, nhng nh nghin cu khng th bnh tm quan st nhng au kh ca con ngi m khng a ra phng sch cu cha. - ng i lp ch ngha t bn vi ch gia trng. ng l tng ha ch gia trng (nn sn xut nh), n p nh mt a hoa hng. ng thi, ng cho rng s thng li ca ch cng xng l mi e da i vi ngi th th cng v tiu thng. ng th hin s lo s trc nguy c . -Mt trong nhng cng lao quan trng nht ca Sismondi l ng tng kt cuc cch mng cng nghip v ph phn gay gt ch ngha t bn. Ch ngha t bn l cnh tranh khng hn ch v bc lt qun chng nhn dn lao ng, l khng hong, ph sn v tht nghip. ng ln n vic bc lt tr em v nu ln tc hi ca s phn cng lao ng i vi th cht v tinh thn ca cng nhn. ng l mt trong nhng ngi u tin ch ra nhng mu thun ca ch ngha t bn (Lnin). b. L lun v gi tr - lao ng. Sismondi ng vng trn lp trng l lun gi tri - lao ng gii thch cc hin tng v qu trnh kinh t. ng khng nh lao ng l ngun gc ca gi tr (ca ca ci) - th hin quan im bnh vc ngi ngho kh, nhng ngi sn xut nh. ng tin thm mt bc so vi D.Ricardo ch a ra danh t "Thi gian lao ng x hi cn thit" v cho rng: Khi xc nh lng gi tr ca hng ha khng c da vo sn xut c bit m phi da vo sn xut x hi. - K tc quan im ca A.Smith, ng cho rng s/phm XH gm hai phn: phn ca cng nhn (V); phn ca t bn, a ch (P v R). c. L lun v tin t - Theo ng tin t cng nh hng ha khc n l sn phm ca L. Tin l thc o chung ca gi tr. ng nu vai tr ca tin trong trao i: l vt trung gian lm cho trao i d dng hn.
37

- Sismondi hiu v khng nh s khc nhau gia tin giy v tin tn dng. Do , Sismondi hiu c tnh trng lm pht (tnh trng tha tin lu thng). - Tuy vy, ng vn cha thy c ngun gc, bn cht v chc nng ca tin; ng coi nn sn xut ln t bn ch ngha ng nht vi nn kinh t tin t. d. L lun v t bn - ng cho rng: TB l vn sn xut, bao gm tt c nhng TLSX ch yu. - Song ng li ln ln gia TB v thu nhp. ng cho rng, bn tnh ca t bn v thu nhp lun ln ln vi nhau trong khi nim ca chng ta. - Chng ta thy ci l thu nhp i vi ngi ny th li tr thnh t bn ca ngi khc v cng mt vt y chuyn t tay ngi ny sang tay ngi khc ln lt c tn gi khc nhau, tc khi gi l TB, khi gi l thu nhp. Chng hn, tin cng l thu nhp /vi ngi lm thu nhng l mt chi ph ca nh TB. - Sismondi cho rng, c nhiu thu nhp khc nhau th cng c nhiu loi ca ci khc nhau, nh l t bn c nh v t bn lu ng, trong t bn lu ng c ti sn xut hon ton trong nm. Thu nhp ca t bn ch tiu dng m khng c ti sn xut. - V.I.Lenin nhn xt: Sismondi lp i lp li tt c nhng sai lm trong hc thuyt ca A.Smith v TBC, TBL; ln ln nhng phm tr thuc qu trnh lu thng vi nhng phm tr sinh ra t qu trnh SX (TBBB v TBKB). e. L lun v thu nhp **) L lun v tin cng - Theo Sismondi, tin cng l mt phn gi tr do cng nhn to ra. ng cng khai ni v tnh trng iu ng ca cng nhn do s pht trin ca sn xut c kh. ng nhn mnh tht nghip l hin tng xy ra thng xuyn. i vi nhng ngi tht nghip th gi sn phm cng nghip r khng c li g cho h, v h khng mua c nhng th . - Ch ngha t bn cng pht trin th tnh cnh cng nhn cng iu ng, tin cng cng gim xung, tnh trng tht nghip cng tng, tiu dng s gim i. Do vy, ng khuyn hy quay v mt x hi m ton b gi tr do cng nhn lm ra h c hng ton b. l x hi tn ti nn sn xut nh. **) L lun v li nhun, a t - V li nhun: + Trn c s k tha nhng quan im v li nhun ca trng phi t sn c in, ng ph phn bn cht bc lt r rt ca li nhun t bn: l khon khu tr t sn phm lao ng. l thu nhp khng lao ng, l kt qu ca s cp bc cng nhn, l tai ha kinh t ca giai cp v sn. + ng cho rng nt c trng ca CNTB l s tp trung ca ci vo tay mt s t bn ln v tnh cnh bn cng ca nhng ngi lao ng. Theo ng, cng nhn l ngi sng to ra ca ci + ng cho rng, vic san bng li nhun ch t c bng cch: Ph hu nhng t bn c nh, bng s tiu vong ca cng nhn trong cc ngnh b suy sp. - V a t: + Theo Sismondi, a t l kt qu ca s cp bc cng nhn. a t l mt phn gi
38

tr do cng nhn nng nghip to ra; l sn phm khng c tr cng ca nng nhn. + a t khng ch xut hin trn mnh t tt m n cn c c trn nhng mnh t xu nht ph phn q ca A.Smith. iu th hin ng c t tng v a t tuyt i. + Nhng ng li lp li quan im phi l ca ca Smith: a t l tng thng ca t nhin. T ng a ra lun im, hnh nh a t t di t mc ln, tc l ng khng hiu r ngun gc ca a t tuyt i v b my chim hu a t. g. L lun v khng hong kinh t Sismondi l mt trong nhng i biu u tin quan tm n khng hong kinh t. - Xut pht t lun sai lm: thu nhp quyt nh SX, ng cho rng: nu SX vt qu s thu nhp trong XH th sn phm s khng c thc hin. thc hin c sn phm hng ha c sx ra, cn phi lm cho sx hon ton ph hp vi thu nhp ca XH. T , ng khng nh: khng hong kinh t khng phi l hin tng ngu nhin, cc b. - ng quy cc mu thun ca ch ngha t bn vo mt mu thun: Sn xut tng ln, cn tiu dng li khng theo kp sn xut. T ng rt ra kt lun tiu dng gi vai tr quyt nh i vi vic sn xut. Theo Sismondi, khng hong kinh t khng n ra thng xuyn l nh c ngoi thng, nhng ch l li thot tm thi. Li thot ch yu v c bn l cc nh t bn tiu dng nhiu hn, pht trin sn xut nh. Gim st sc mua trn th trng l do s suy i ca sn xut hng ha nh, cn khng hong kinh t l hin tng tt yu ca ch ngha t bn do mu thun gia sn xut v tiu dng quy nh. Hn ch: - ng cho rng khng c khng hong kinh t trn phm vi ton x hi, m ch c khng hong b phn trong cc ngnh sn xut ring l. - ng cha thy c mi quan h gia sn xut v tiu dng, cho nn ng cho rng tiu dng lc hu hn so vi sn xut. - ng coi mc ch ca sx TBCN l tiu dng ch khng phi l gi tr thng d, nn cho rng thu nhp quc dn ngang bng vi sn phm hng nm; ton b sn phm bng khi lng thu nhp chi dng cho c nhn. ng cha thy c ngun gc ca tch lu. - ng cha thy c ngun gc ca s giu c, tng ca ci ca x hi. Do vy m ng khng nh ngoi thng l li thot cho ch ngha t bn. h. D n v x hi tng lai - M hnh ca x hi tng lai: Theo Sismondi, x hi tng lai l mt x hi sn xut hng ha nh c lp ca nng dn v th th cng. Th hin: + Khng c bc lt v khng thu mn lao ng, m l s dng chnh lao ng ca ring mnh trn mnh t ca ring mnh, bng sc lao ng ca mnh, sn phm lm ra thuc s hu ca mnh. + Khng xy ra tnh trng sn xut tha, do vy s khng c khng hong KT.
39

+ Mt x hi c vai tr ca tin c gim nh, tin ch ng vai tr l phng tin lu thng hng ha. + Mt x hi c quan h o l, o c c duy tr (mt x hi c truyn). - Con ng ci to x hi: + Theo ng, Nh nc phi can thip vo kinh t m bo trt t x hi, bo v li ch ca nhng ngi sn xut nh, th th cng. + ng ngh nh nc khng cho php tp trung sn xut, tp trung s giu c. Cn phi duy tr sn xut th cng, duy tr ch t hu nh v t liu sn xut v rung t. + ng coi nh nc t sn l i din cho li ch ca tt c cc giai cp v i lp vi sn xut ln, ng thi nh nc phi c vai tr duy tr s hi ho x hi v pht trin phc li chung. + Da vo lng tt, lng nhn i k c ca nhng ngi giu ci to x hi mi. 6.2.2. Quan im kinh t ca Proudon a. L lun v s hu Theo ng, s hu c tnh hai mt. Mt tch cc l bo m cho s c lp t do ca ngi s hu; nhng n c mt xu l ph hu s bnh ng, to nn s bt cng trong x hi. Xy dng mt ch s hu tt l xy dng ch s hu nh. C ngha l duy tr cng c s hu nh, th tiu s hu ln. b. L lun v gi tr ng coi gi tr l mt phm tr tru tng, vnh vin bao gm hai mt i lp nhau: Gi tr s dng l hin thn ca s di do ca ci, cn gi tr trao i th th hin khuynh hng khan him ca n. ng coi s mu thun ni ti ca hng ha l mu thun gia s di do v khan him ca ci. Theo ng, gii quyt mu thun ny cn phi to ra mt gi tr php l (cn gi l cu thnh). Gi tr php l c hiu l: Qu trnh trao i trn th trng l mt qu trnh la chn sn phm c o. C mt s hng ha chim lnh c th trng, c thc hin v li c sn xut ra v do tr thnh gi tr. Trong khi c mt s hng ha khc li khng c may mn nh vy, khng c x hi tha nhn, do vy cn phi xc lp trc gi tr c x hi chp nhn. ng ly vng, bc lm tin t v coi l nhng gi tr php l bi v vng, bc bao gi cng c th thc hin c. L lun gi tr php l l c s cho ci cch ca Proudon nhm gi li sn xut hng ho m th tiu c mu thun ca n. V d: mu thun gia lao ng t nhn v lao ng x hi, gia hng ho v tin t. i xa hn ng tin tng c th pht trin mt nn sn xut hng ho m khng c tin t. c. L lun v tin t ng cho rng, khi tin tham gia vo qu trnh trao i hng ha s lm cho trao i hng ha b ri lon, v mc ch lm giu v tng thm gi tr, h bin ng tin tr thnh cng c thng tr v bc lt nhng ngi ngho. Tin t tr thnh ngun gc ca mi s au kh v bt hnh. Theo ng, tin t l
40

c trng ca t bn v ng coi mi t bn u c quy v tin t. d. Quan im v tng lp th ba trong x hi Theo ng, tng lp ngi th ba trong x hi l nhng ngi sn xut nh, nhng ngi sn xut b tan d. y l nhng ngi cu tinh cho x hi, to th cn bng cho x hi. e. Cng lnh ci to x hi mi + L tng ca x hi mi: X hi mi phi l x hi da trn c s l nn sn xut hng ha nh, c tnh cht phng hi ca nng dn v th th cng, khng c t sn ln. X hi mi khng c bc lt, th tiu phn cch giu ngho, th tiu s cch bit gia thnh th v nng thn.. ng ngh t chc li trao i trong mt n v nn kinh t hng ha khng c tin t (khng c tin hoc tt c cc hng ha u l tin nh nhau). ng ngh th tiu tin t, v ng coi tin nh mt mt xu ca nn kinh t hng ha. + Phng tin ci to x hi mi: Theo Proudon, phng tin ci to x hi mi l Nh nc. + D n v ngn hng trao i: ng gi nhng ngn hng trao i l ngn hng nhn dn: Trao i lao ng v sn phm da trn phiu lao ng - l phiu ghi nhn ng gp lao ng ca mi ngi tng ng vi s sn phm lm ra. (Thay tin bng phiu lao ng). + D n v tn dng cho khng v ngn hng khng ly li: ng ch trng thnh lp ngn hng nhm mc ch gip cho ngi ngho vay khng ly li tn dng cp cho ngi ngho nh l cho khng. + Cp t cho cng nhn ngoi : ng coi cng nhn lm vic trong x hi t bn l nhng lao ng kh sai, nh l b phn ca ci my. H s c cuc sng t do, thoi mi, bt c nhng ti c th h phi v nh v trnh xa ni lm vic. 6.3. NH GI CHUNG 6.3.1. Mt tch cc - Nhng ngi tiu t sn l nhng ngi u tin t vn ph phn ch ngha t bn mt cch ton din, ch r mu thun trong s pht trin ni ti ca phng thc ny v bc b s tn ti ca n. - H c cng lao ln trong vic phn tch cc hu qu x hi do s pht trin ca x hi t bn gy ra. - H quan tm bnh vc nhng ngi sn xut nh, nhng ngi ngho kh trong ch ngha t bn. c bit h ch trng mi quan h gia pht trin kinh t v nng cao li ch x hi ca ngi lao ng. Cc vn x hi v con ngi m cc hc gi tiu t sn cp ngy cng c ngha ln i vi vic phn tch s pht trin ca ch ngha t bn ni ring , s pht trin x hi ni chung, nht l cc nc lc hu mi bt u pht trin sn xut hng ho ln.

41

6.3.2. Mt hn ch Cc hc thuyt kinh t tiu t sn c nhiu hn ch, l: - Hn ch ln nht ca cc nh kinh t tiu t sn l: phn tch cc vn kinh t - x hi da trn c s tnh cm o c ca nhng ngi sn xut nh b phng thc sn xut t bn ch ngha lm cho tan r. T i n ph nhn quy lut khch quan khi ph phn ch ngha t bn, ph nhn nn sn xut i cng nghip, ph nhn tnh khch quan, hp quy lut ca con ng pht trin x hi, v th c thi c bn l tiu cc i vi nn sn xut ln. - a ra cng lnh ci to x hi va mang tnh cht khng tng, va mang tnhcht phn ng. l hy vng vo vic ci to x hi t bn theo m hnh l tng ph hp vi o c v tnh cm ca ngi tiu t sn ngay trn nhng c s tn ti ca x hi t bn. Theo L-nin: Gc r ca sai lm l h khng thy c mi quan h bin chng ca s pht trin t sn xut hng ho nh ln sn xut hng ho ln. Nhng t tng ca cc nh kinh t tiu t sn c nhng ngi ci lng x hi trit li dng. CU HI N TP 1.Trnh by hon cnh ra i ca kinh t tiu t sn? Nhng c im kinh t tiu t sn? 2. Phn tch nhng quan im kinh t ch yu ca Sismondi? 3. Phn tch nhng mt tch cc, hn ch ca kinh t tiu t sn? 4. Phn tch ch r hn ch trong m hnh x hi tng lai m Sismondi v Dierre Proudon. CHNG 7. HC THUYT KINH T CA CNXH KHNG TNG TY U TH K XIX GII THIU: Mc ch, yu cu: - Nm c: hon cnh ra i ca kinh t hc tiu t sn, nhng c trng, i biu ca trng phi v quan im kinh t c bn ca hc thuyt kinh t CNXH khng tng. - Qua ni dung nhng t tng kinh t ch yu ca trng phi rt ra ngha nghin cu, v tr lch s ca kinh t CNXH khng tng. Ni dung chnh - Hon cnh ra i v c im ca CNXH khng tng th k XIX. - Nhng ni dung c bn ca hc thuyt kinh t CNXH khng tng th k XIX: Quan im kinh t ca Saint Simon, quan im kinh t ca Charles Fourier, quan im kinh t ca Robert Owen. - nh gi chung v cc mt tch cc v mt hn ch. NI DUNG 7.1. HON CNH RA I, C IM CA L THUYT KINH T
42

CH NGHA X HI KHNG TNG 7.1.1. Hon cnh ra i - CNTB ra i rt sm, sm nht Anh, Php. Sau cch mng TS Anh v Php lm cho LLSX v QHSX TBCN pht trin. - S pht trin mnh ca cng nghip, lm cho nn sx TBCN khng ngng pht trin v lm thay i c cu g/cp, x hi cc nc ny. Bn cnh , cng bc l nhng mu thun ca CNTB: khng hong k/t, tht nghip, lm pht, ngho kh, t nn XH,...ngy cng tng. - CNTB tr thnh ch n dch, bc lt ngi mt cch tinh vi v xo quyt hn c ch phong kin v n l. - G/cp TS cng nghip nh c k thut mi m tng cng bc lt i vi cng nhn v cc tng lp ndl, ng thi s pht trin ca i cng nghip cn lm ph sn hng lot nhng ngi sx hng ha nh. - u th k XIX nc Anh, php CNTB bt u bc l nhng mu thun v XH. Do cuc sng ca GCCN ngy cng ti t, ngy lao ng ko di, tin cng gim xung, i qun cng nghip tr b ngy cng tng thm. Bt u xut hin mt s phong tro ca cng nhn nhng cha pht trin mnh v rng khp. - Cc cuc u tranh ca GCCN ch mang tnh cht kinh t, cn t pht, cha c t chc cht ch v cha gn u tranh kinh t vi u tranh chnh tr i xa b CNTB. => Trong nhng iu kin CNXH khng tng xut hin. 7.1.2 c im chung ca kinh t chnh tr ch ngha x hi khng tng: - Ch ngha x hi khng tng l hc thuyt kinh t th hin s phn khng ca giai cp cp cng nhn v nhn dn lao ng chng li ch t bn ch ngha v tm ng xy dng x hi mi tt p hn. Nhng t tng ca h trong vic chng bc lt ca CNTB mi ch th hin di hnh thc t tng v s m c v mt XH tng lai tt p. - c im chung: + Ph phn ch ngha t bn theo quan im kinh t ch khng theo quan im o c, lun l. + Di gc kinh t v XH h ch r ch ngha t bn l mt giai on pht trin ca lch s, nhng cha phi l ch x hi tt p nht ca loi ngi. + Vch r mu thun ca ch ngha t bn, s km hm lc lng sn xut pht trin v cn phi thay th bng x hi mi tt p, u vit, cng bng v hp dn hn cho XH loi ngi. + Tuy nhin con ng h xut xy dng x hi mi c tnh cht khng tng (ch dng li tnh c mun, khng c c s khoa hc thc hin, c bit cha thy vai tr ca giai cp cng nhn). Nhng i biu in hnh: Saint Simon, Charles Fourier, Robert Owen. 7.2. NHNG NI DUNG C BN CA HC THUYT KINH T CNXH KHNG TNG TY U 7.2.1. Quan im kinh t ca Saint Simon (1760 - 1825) a. Quan im v lch s ng khng nh lch s x hi loi ngi l s thay th ln nhau gia cc giai on khc nhau, song li gn b qu trnh pht trin vi nhn thc ca con ngi.
43

- Nhn t khoa hc: + Tha nhn s pht trin ca x hi theo nhng quy lut thay th tt yu khch quan ca mt x hi pht trin cao hn i vi mt x hi pht trin thp hn. Saint Simon cho rng: i sng ca XH loi ngi do cc quy lut nht nh chi phi, con ngi khng th trnh khi s tc ng ca nhng quy lut . ng coi lch s l mt qu trnh pht trin lin tc v thng nht. + Trong mi XH u c tn tch ca qu kh v mm mng ca tng lai. Do vy, vic thay th ch XH c bng mt XH mi l mt tt yu lch s v vic thay th l mt bc tin ln ca XH...Nh vy, ng cm nhn c quy lut tt yu ca L/s: CNTB s c thay th bng CNXH v CNCS. Bi vy, nhng t tng c ngha ln cho s pht trin ca khoa hc. - Hn ch: ng khng phn tch ng ng lc thc s ca tin b x hi. ng coi ng lc ca tin b x hi l o c ca con ngi. ng cho rng: S thay th ca cc hnh thi KT XH qua cc g/on lch s ph thuc vo s hiu bit ca con ngi v l s tin b ca l tr, l kt qu ca gio dc kin thc, tnh cm, o c ca con ngi. => Q ca ng cn mang tnh duy tm nhng l duy tm bin chng. b. Ph phn ch ngha t bn - ng ph phn ch ngha t bn l x hi to ra tng lp ngi giu c v mt tng lp ngi ngho kh; mt x hi nh th l mt x hi khng hon thin, khng tt p v n din ra s bc lt ln nhau, hn th na n cn din ra s la bp nhau, t do cnh tranh, chn p ln nhau; - ng ph phn Nh nc th khng chm lo, ci thin i sng ca ngi lao ng. Theo ng, sx nhng vt c ch l mc ch hp l, tch cc v duy nht m cc x hi chnh tr c th t ra cho mnh. - Do , nguyn tc tn trng sn xut v nhng ngi sn xut l v cng c hiu qu hn nguyn tc tn trng s hu v cc ch s hu. - Ln u tin S.Simon vch ra c tnh cht bt hp l ca XH t bn, ph phn tnh trng v chnh ph ca nn sx TBCN a n khng hong, gy nhiu tn hi cho dn tc, cho nhn dn. - Theo ng, nn sx TBCN khng th s dng hp l cc ngun ca ci XH, tnh trng ngho kh ca cng nhn l kt qu ca s bc lt v chy theo li nhun ca gii ch t bn. ng v cc hc tr ca ng u ph phn hnh thc s hu t sn, v n km hm s pht trin ca x hi loi ngi. - Hn ch: + H kch lit chng li s hu ca nhng k n bm, nhng khng i xa b CNTB, khng i th tiu s hu ca nhng k n khng ngi ri, mi ngi u lm vic nh cng nhn. + Khi phn tch kt cu ca x hi t bn, ng gi chung giai cp cng nhn, cc nh t bn v thng nhn l nhng nh cng nghip, cn tng lp khc nh qu tc, thy tu, cha c c ng gi l giai cp khng sinh li. => ng sai lm ging cc nh trng nng, nn ch tha nhn c mt mu thun gia giai cp cng nghip v giai cp s hu (a ch). n tn cui i, ng
44

cng khng phn bit c cng nhn v t sn l hai giai cp i ch. c. D n v x hi tng lai *) M hnh kinh t ca XH tng lai c ng d kin gi l h thng cng nghip mi. l mc tiu cui cng m XH s phi i ti. - ng cho rng XH mi phi m bo nhng iu kin tt nht v vt cht nh n, v cc iu kin vt cht khc lm cho mi ngi tha nhng vui sng ca cuc i. - Theo ng x hi tng lai l H thng cng nghip khoa hc. Trong , s thc hin nguyn tc mi ngi lm theo nng lc, mi nng lc s c tr cng theo lao ng. - Song XH vn cn ch t hu. Nhng ch t hu phi c t chc li phc v li ch ca ton XH => y l iu khng tng. *) Trong x hi tng lai, theo ng: - S khng c bc lt ln nhau na, thay th cho s bc lt l s bc lt th gii t nhin, bc lt vt phm. - S khng cn Nh nc, chnh quyn s c chuyn vo tay cc nh cng nghip v cc nh bc hc. *) Con ng ci to x hi c l mong ch vo nhng bin php tinh thn, bng vic ku gi lng tt ca tt c cc giai cp trong x hi ch khng nhm vo vic ci to cc c s kinh t ca x hi c. 7.2.2. Quan im kinh t ca Charles Fourier (1772 - 1837) a. L thuyt v lch s pht trin XH Phng php lun ca ng c bn l bin chng theo xu hng duy vt. iu ny c biu hin r trong quan im ca ng v s pht trin c tnh quy lut t thp n cao ca XH loi ngi. - Theo ng, XH loi ngi c lch s pht trin khng ngng bao gm bn giai on chnh : g/on mng mui, g/on d man, g/on gia trng, g/on vn minh cng nghip. Mi g/on gm c bn thi k : sinh ra, ln ln, thnh nin v gi ci. - Theo ng, g/on vn minh l g/on cng nghip pht trin v l g/on lm ln ca con ngi. y chnh l g/on ca CNTB, trong tn ti ch khng bnh ng, chng nhn dn v v nhn o. - ng cho rng trong XH c mt lp ngi sng rt y , sung tc bng cch bc lt lao ng ca dn chng, trong khi dn chng lao ng b lm than, i sng c cc. Do vy, CNTB nht nh s phi chuyn ti mt x hi cng bng v hp dn hn. => Mc d, c nhng hn ch, song Fourier thy c tnh quy lut ca s pht trin XH, cc g/on pht trin XH gn lin vi s pht trin ca sn xut. b. Ph phn ch ngha t bn -ng l ngi ph phn CNTB mt cch gay gt, su sc. ng coi CNTB l XH tri ngc vi t nhin, chng con ngi v phi o c. - Theo ng, ch ngha t bn l x hi phung ph lao ng dn ti hnh thnh i qun ln nhng ngi khng sn xut. - Ngun gc ca s au kh, ca mi tai ha di CNTB l thng nghip t bn ch ngha (nhng khng ph nhn s cn thit ca n trong qu trnh pht sinh, p/trin
45

ca CNTB). V vy, phi xa b tn gc tt c cc hnh thc n cp bng thng mi, phi th tiu ch t bn ch ngha. - Theo ng, s v chnh ph trong sn xut s ra cnh tranh gia cc nh kinh doanh (c nhn, x nghip), khng trnh khi cc cuc khng hong cng nh s bn cng ca nhng ngi lao ng ngy cng gia tng, cc x nghip t bn l nh t gim nh /vi ngi lao ng. - Theo ng, ca ci gia tng th g/cp t sn sng xa hoa hn, ngho i l do s tha thi sinh ra, ni bt hnh ca qun chng l khng c vic lm. - ng ph phn CNTB gi li nn tiu sx. S thng tr ca tiu sx nng nghip gy kh khn trong vic canh tc, hn ch tng sn phm. - ng cho rng, tch t v tp trung sn xut cao s ra c quyn t v c quyn tt yu s thay th cnh tranh t do. c.D n v x hi tng lai - Qua cc tc phm ca mnh, ng mong mun xy dng mt x hi tng lai - x hi x hi ch ngha. , i sng ca nhn dn s c ci thin hon ton , nhng t nn ca x hi t sn khng cn na. l, XH khng c cng bc, mt XH c o c, chnh ngha trn c s tha mn cc nhu cu ca con ngi. - Xy dng x hi mi phi tri qua 3 giai on: + Giai on 1 l ch ngha bo m, na hip hi; + Giai on 2 l ch ngha x hi, hip hi gin n; + Giai on 3 l s ha hp, hip hi phc tp. Trong , giai on ba l giai on pht trin cao nht, mi thnh vin x hi u c pht huy y mi nng lc ca mnh. - C s xy dng x hi mi l nn i sn xut. Nhng ng li coi nng nghip l c s ca nn sn xut x hi, cn cng nghip d quan trng n u cng l th 2, gi vai tr b sung cho nng nghip. - Theo ng, nng cao nng sut lao ng l s hng say lao ng ca con ngi mi trong x hi mi, t mi c kh nng xa b nh nc, qun i, cnh st v cc c quan quyn lc khc. - ng cn d on v vic th tiu s khc nhau gia lao ng tr c v lao ng chn tay, gia thnh th v nng thn. ng l ngi u tin nu ra cng vic gii phng ph n lm thc o trnh gii phng XH ni chung. 7.2.3. Quan im kinh t ca Robert Owen (1771 - 1858) a.Ph phn ch ngha t bn - ng kch mt cch gay gt ch t hu, coi l nguyn nhn ca mi tai ha trong x hi t bn, bi v n ra lng ch k, ch ngha c nhn, s cnh tranh, tnh trng v chnh ph trong sn xut v phn phi. - ng cho rng g/cp t sn li dng thnh tu ca k thut, s dng my mc nh l phng tin nhm bc lt sc lao ng ca cng nhn. - Trong lnh vc phn phi, ng cho rng: + Phn phi qua ng tin v thng nghip l c hi cho x hi. + Tham gia vo vic phn phi ny c rt nhiu ngi trung gian nh thng nghip, ch ngn hng, k u cTt c h u khng lm ra gi tr, song h li lm tng n v nhng chi ph loi, lm cho ngi sx mt ht kt qu lao ng.
46

+ ng i n cao trao i bng hin vt trc tip. b. D n v x hi tng lai: - L ngi u tin nu ra t tng v hp tc ha trong sx v tiu dng. C s ca ch s hu cng cng trong x hi tng lai l tin lao ng v trao i cng bng; iu kin cho vic thc hin ch ny l s di do v sn phm. - Theo ng, ngun gc ca ca ci l do lao ng th lc sinh ra. Ch c lao ng ni chung mc trung bnh ch khng phi l lao ng c bit l thc o gi tr. - Theo ng, cc sn phm c sn xut ra em trao i ti ca hng trao i cng bng. ng tin b loi b khi lu thng, trao i v tin lao ng xut hin lm cho tin t thc s c ch v cn thit khi chng lm nh nhng i qu trnh trao i. - XH tng lai theo ng, s hot ng ging nh mt cng x gm su phn : NN, CN, vn ha, khoa hc v g/dc, kinh t gia nh, kinh t cng cng v thng nghip. Lao ng s tr thnh ngha v cn thit ca mi ngi v phn phi s theo nguyn tc lm theo nng lc, hng theo lao ng. - Trong sx, ng c d n (k hoch) xy dng hp tc x cng ng : + ng ch trng xy dng th trn cng ng mang tnh cht hp tc x. + Ch s hu cng cng l nn tng ca cc hp tc x v lao ng theo ch tp th v li ch chung. +ng coi nng nghip l c s ca cc cng ng, nhng s tin b ca cng nghip, khoa hc k thut s l nt ch yu ca x hi tng lai. Trong x hi tng lai, khng c s i lp gia thnh th v nng thn, gia lao ng chn tay v lao ng tr c. - Theo ng, vic chuyn ln mt tng lai sn ln, hp dn , c t chc v hnh phc, khng phi bng nhng bin php bo lc m bng phng php ha bnh v hp l, k c vic thay chnh quyn nh nc cng nh bin ch t hu thnh ch s hu cng cng. 7.3. NH GI CHUNG 7.3.1. Tin b - Cc nh kinh t theo ch ngha x hi khng tng Ty u u th k XIX u c s ph phn ch ngha t bn mt cch gay gt, mnh m, quyt lit, xut pht t lnh vc kinh t. H vch r tnh cht tm thi trong lch s ca ch ngha t bn v chng li nhng quan im cho rng ch ngha t bn tn ti vnh vin. - Cc nh kinh t theo ch ngha x hi khng tng c nhng phng on v ch ngha x hi trong tng lai l hon ton tt p. H a ra d n v x hi tng lai tt p y bng vic hnh dung to lp ra m hnh kinh t - x hi trong thc tin bng kh nng ca h. - thit lp c mt ch x hi mi trong tng lai tt p, h pht hin c cn phi xa b dn (Fourie), i n xa b hn (Owen) v ch t hu t nhn v t liu sn xut.

7.3.2. Hn ch Cc nh kinh t theo ch ngha x hi khng tng khng tm ra c li thot tht s m cn nm trong vng b tc, v h khng pht hin ra c nhng quy lut kinh t khch
47

Do h khng vch ra c con ng i ln ch ngha x hi. Mt khc, h khng thy c vai tr ca giai cp cng nhn v qun chng nhn dn lao ng. - H ch trng xy dng x hi mi bng con ng khng tng nh vic tuyn truyn,ch mong vo lng t thin ca nhng nh t bn v s gip ca nh nc t sn, coi t tng v ch ngha x hi l tn gio mi. CU HI N TP 1.Trnh by hon cnh ra i ca CNXH khng tng? Nhng c im chung ca CNXH khng tng Ty u th k th XIX? 2. Phn tch nhng quan im kinh t ch yu ca Saint Simon? 3. Phn tch nhng mt tch cc, hn ch ca CNXH khng tng th k XIX? 4. Phn tch ch r hn ch trong m hnh x hi tng lai m Saint Simon, Charles Fourier, Robert Owen a ra? CHNG 8. HC THUYT KINH T CHNH TR MC LNIN GII THIU: Mc ch, yu cu: - Nm c: hon cnh ra i ca kinh t chnh tr Mc - Lnin, nhng c im c ca hc thuyt, qu trnh hnh thnh v pht trin kinh t chnh tr hc Mc - Lnin, nhng ni dung c bn v nhng pht minh ca hc thuyt kinh t Mc, qu trnh b sung v pht trin ca Lnin i vi hc thuyt kinh t chnh tr Mc. - Qua ni dung nhng ni dung c bn ca hc thuyt kinh t chnh tr Mc Lnin, thy c tnh cht khoa hc, h thng, ngha nghin cu, v tr lch s ca kinh t chnh tr hc Mc - Lnin. Ni dung chnh: - Hon cnh lch s ra i v c im ca hc thuyt kinh t Mc - Lnin. - Qu trnh hnh thnh v pht trin ca kinh t chnh tr Mc: Giai on t 1843 1848 v giai on 1848 - 1895. - Qu trnh b sung v pht trin ca Lnin: Qu trnh hnh thnh v pht trin l lun kinh t ca Lnin, nhng l lun c bn ca Lnin. NI DUNG 8.1. HON CNH LCH S V C IM CA HC THUYT KTCT MC - LNIN 8.1.1. Hon cnh lch s ra i a. V kinh t Hon thnh cuc cch mng cng nghip mt lot nc t bn ch ngha, m u l nc Anh vo nhng nm 70 ca th k XVIII v kt thc vo nhng nm 20 ca th k XIX, khi nn i cng nghip c kh c xc lp. N em li cho ch ngha t bn nhng kt qu sau: - Bin lao ng th cng thnh lao ng my mc v lm cho ch ngha t bn
48

chuyn t giai on cng trng th cng ln giai on i cng nghip c kh. - Lm cho ch ngha t bn chin thng hon ton x hi phong kin v giai cp v sn ph thuc vo giai cp t sn c v kinh t ln k thut. - Lm cho ch ngha t bn pht trin trn c s vt cht-k thut ca chnh bn thn n. Do vy, n y ch ngha t bn bc l y nhng mu thun v bn cht c bn ca n nh khng khong, tht nghip b. V chnh tr - x hi i cng nghip c kh ra i dn ti s xut hin mt giai cp mi - giai cp v sn (giai cp cng nhn cng nghip). Giai cp ny cng vi giai cp t sn tr thnh nn hai giai cp c bn trong x hi t bn. Giai cp t sn l giai cp nm ton b t liu sn xut, nm quyn thng tr x hi; giai cp v sn l giai cp khng cn t liu sn xut, i lm thu cho giai cp t sn, cng vi s pht trin ca nn i cng nghip, giai cp v sn pht trin c v mt s lng v c v cht lng. Do b p bc v b bc lt nng n nn giai cp v sn tng bc ng ln u tranh vi giai cp t sn v tr thnh nhng phong tro rng ln: phong tro u tranh ca giai cp cng nhn Lyon (Php); phong tro hin chng AnhNhng tt c nhng phong tro ny u mang tnh t pht, nn mt yu cu khch quan phi c mt l lun khoa hc dn ng, nhm a phong tro u tranh ca cng nhn t t pht ln t gic. c. V mt t tng Cui th k XVIII u th k XIX c nhiu pht minh khoa hc lm c s l lun cho vic l gii cc hin tng t nhin, x hi v t duy. c bit c ba tro lu t tng ln: Trit hc c in c, kinh t chnh tr Anh, ch ngha x hi khng tng Php. y l nhng tro lu c nhiu thnh tu khoa hc cc nh kinh t hc mcxt k tha v pht trin. i vi trit hc c in c: Trong php bin chng duy tm ca F.Hegel, ch ngha duy vt siu hnh ca Feuerbach, cc nh kinh t mc-xt khc phc mt duy tm v siu hnh, ng thi k tha php bin chng v ch ngha duy vt ca cc ng xy dng nn phng php lun khoa hc ca mnh, l php bin chng duy vt. i vi kinh t chnh tr t sn c in Anh: cc nh kinh t hc mc-xt k tha nhng thnh tu khoa hc ca trng phi t sn c in v l lun gi tr, tin t, tin cng, li nhun, a tng thi khc phc nhng hn ch, t b sung, pht trin lm cho nhng l lun tr ln hon chnh v khoa hc. i vi ch ngha x hi khng tng Php: cc nh kinh t hc mc-xt khc phc tnh khng tng ca h l da vo nh nc t sn v lng t thin ca cc nh t bn xa b ch ngha t bn, xy dng x hi mi. T a ch ngha x hi khng tng thnh khoa hc. Tm li, trn c s k tha tinh hoa t tng ca nhn loi, kt hp vi thc tin ca ch ngha t bn v vi ti nng tr tu ca mnh Mc, ngghen v Lnin sng lp v pht trin kinh t chnh tr mcxt. - Karl Marx (1818 - 1883) - Friedrich Engels (1820 - 1895)
49

- Vladimir Ilich Lenin (1870 - 1924) 8.1.2. c im kinh t chnh tr Mc - Lnin Kinh t chnh tr Mc - Lnin do C.Mc v ng-ghen sng lp v Lnin pht trin trong iu kin lch s mi. a. Hc thuyt kinh t chnh tr Mc - Lnin l s k tha nhng tinh hoa ca nhn loi Nhng t tng kinh t xut hin rt sm, ngay t thi c i v n khng ngng c pht trin, n ch ngha t bn nhng t tng ny pht trin tr thnh nhng hc thuyt: trng thng, trng nng, t sn c in, tiu t sn, khng tng nhng hc thuyt ny c nhiu thnh tu, ng thi cng c nhiu hn ch. Mc, ngghen, Lnin k tha nhng thnh tu ca h v khc phc nhng hn ch xy dng ln hc thuyt kinh t chnh tr Mc - Lnin. b. Hc thuyt kinh t Mc - Lnin da trn phng php lun khoa hc Phng php s dng trong nghin cu kinh t chnh tr Mcxt: Bin chng duy vt, ng thi cn s dng mt lot cc phng php khc nh: phng php tru tng ha khoa hc, phng php lgc v lch s; phn tch tng hp Vi nhng phng php nghin cu nh trn khc phc c nhng hn ch ca cc phng php nghin cu ca cc nh kinh t i trc (quan st, duy tm khch quan, duy tm ch quan) v i vo nghin cu cc hin tng, cc qu trnh kinh t t trong qu trnh sn xut vt cht, qu trnh vn ng pht trin, v trong mi quan h tc ng qua li ln nhau. c. Hc thuyt kinh t chnh tr Mc -Lnin l s khi qut thc tin sinh ng ca ch ngha t bn Nhng nh kinh t trc Mc sng trong thi k ch ngha t bn ang trn pht trin theo chiu hng tin b cha bc l nhng mu thun v cha bc l y bn cht ca n nn nhng hc thuyt ca h cn nhiu mt hn ch. n Mc, ngghen, Lnin th ch ngha t bn hon thnh cch mng cng nghip v qu trnh cng nghip ha. Thc tin cho php Mc v tip l Lnin phn tch mt cch su sc v y v bn cht v vn ng ca ch ngha t bn. d. Hc thuyt kinh t chnh tr Mc - Lnin l ni dung cn bn ca ch ngha Mc Lnin Ch ngha Mc - Lnin gm ba b phn cu thnh: Trit hc Mc-Lnin; Kinh tchnh tr Mc-Lnin; Ch ngha x hi khoa hc. Mi b phn c v tr, vai tr v ni dung ring, trong kinh t chnh tr l mn khoa hc nghin cu mt x hi ca qu trnh sn xut. 8.2. QU TRNH HNH THNH V PHT TRIN HC THUYT KTCT MC 8.2.1. Giai on 1843 - 1848
50

y l giai on hnh thnh c s trit hc v phng php lun ca C.Mc v ngghen vo nghin cu kinh t chnh tr. Lc u cc ng l nhng ngi dn ch cch mng, tham gia phong tro u tranh v t do dn ch, bo v li ch ca nhn dn lao ng, i t do bo ch v bt u tm hiu nhng vn v kinh t. Cc ng xy dng th gii quan phng php lun khoa hc - Phng php bin chng duy vt. ng thi cc ng chuyn t lp trng dn ch sang lp trng ch ngha cng sn. Trong giai on ny, cc ng vit mt s tc phm sau: Bn tho kinh t-trit hc (1844); Lc tho ph phn khoa kinh t chnh tr (1844);Tnh cnh giai cp lao ng Anh (1844); H t tng c (1846); S khn cng ca trit hc (1847); Lao ng lm thu v t bn (1849); Tuyn ngn ca ng cng sn (1848). Trong nhng tc phm trn, Tuyn ngn ca ng cng sn c coi l mc m u ca thi i mi trong lch s u tranh cch mng ca giai cp cng nhn quc t. y l tc phm trnh by mt cch xc tch nht nhng t tng, quan im v: trit hc, kinh t chnh tr hc v ch ngha cng sn khoa hc ca C.Mc v Ph.ngghen. Th hin c th nh sau: - Cc ng khng nh c s kinh t l nhn t quyt nh chnh tr, t tng ca thi i, sn xut vt cht l nhn t quyt nh s tn ti v pht trin ca x hi loi ngi. c bit khi x hi c giai cp, th lch s x hi l lch s u tranh giai cp v u tranh giai cp l ng lc pht trin ca x hi loi ngi (cc ng vt khi t tng duy tm v siu hnh). - Cc ng xc nh c i tng nghin cu ca kinh t chnh tr l nghin cu mt x hi ca qu trnh sn xut v trao i nhng ca ci vt cht nht nh ca mt x hi, ng thi ng i vo nghin cu cc khi nim, phm tr, quy lut ca phng thc sn xut t bn ch ngha: hng ha, tin t, t bn, gi tr, s hu v i n kt lun: nhng ngi cng sn c nhim v xa b ch t hu. - Cc ng khng nh phng thc sn xut t bn ch ngha khng phi l phng thc tn ti vnh vin, n tt yu s b tiu vong v c thay th bng mt phng thc pht trin cao hn - l phng thc sn xut cng sn ch ngha. S mnh lch s ny l do giai cp cng nhn m nhn. 8.2.2. Giai on 1848 - 1895 y l giai on xy dng v hon thnh hc thuyt kinh t ca C.Mc v Ph.ngghen, ht nhn l b T bn. T 1848 - 1856, cc ng chuyn vic nghin cu t lnh vc trit hc sang lnh vc kinh t chnh tr, trc ht l i vo tm hiu tnh hnh chnh tr, x hi ca th gii v vit mt s tc phm: u tranh giai cp Php (1848-1850); Ngy mi tm Sng m ca Loui bonaparte; Cch mng v phn cch mng c (1851-1852). T 1857 - 1858, C.Mc vit bn tho kinh t u tin (khng c xut bn). y, C.Mc trnh by nhng quan im ca mnh v i tng, phng php nghin cu ca kinh t chnh tr, hng ha, tin t, t bn, li nhun, li tc v v tun hon, chu chuyn ca t bn. n nm 1859, C.Mc vit tc phm Gp phn ph phn khoa kinh t chnh tr.
51

Trong phm ny ng tip tc trnh by nhng t tng ca mnh v duy vt lch s, v hng ha, gi tr, tin t. T 1861 - 1863 C.Mc vit bn tho kinh t th hai gm 23 quyn vi 1472 trang v ly tn l T bn. Trong bn tho ny, ng trnh by qu trnh chuyn ha ca tin thnh t bn, gi tr thng d tuyt i v tng i, li nhun bnh qun, v s ti sn xut t bn x hi. T 1864 - 1865 C.Mc vit bn tho th ba v chun b t liu cho bn tho th t. Trong bn tho th ba, ng trnh by v cc loi hnh t bn. Nh vy, C.Mc d kin b T bn ca ng gm 4 quyn: Quyn I: Qu trnh sn xut ca t bn. Quyn II: Qu trnh lu thng ca t bn. Quyn III:Cc hnh thi v loi hnh ca ton b qu trnh sn xut ca t bn ch ngha. Quyn IV: Ph phn lch s l lun gi tr thng d. Nm 1867, Quyn I b T bn c xut bn bng ting c, sau c ti bn bng nhiu th ting khc nhau. Do iu kin phong tro u tranh ca giai cp cng nhn v sc khe, ng khng th tip tc xut bn nhng quyn tip theo. Sau khi C.Mc mt, ngghen k tc s nghip ca ng. ngghen chnh l v cho xut bn 2 quyn tip theo vo nhng nm: 1885 v 1894. ngghen cng Mc vit tc phm Ph phn cng lnh Gta, khi Mc mt ng vit tc phm Chng uyrinh bo v v pht trin hc thuyt kinh t ca Mc. Thng qua tc phm ny ngghen khi qut b T bn thnh ba b phn: Trit hc Mcxt. Kinh t chnh tr mcxt; Ch ngha x hi khoa hc. 8.2.3. Nhng ng gp ca Mc v ng-ghen trong kinh t chnh tr * Mc a ra quan im mi v i tng v phng php ca kinh t chnh tr. - Mc khng nh: i tng ca kinh t chnh tr l quan h sn xut, tc l cc mi quan h kinh t gia ngi vi ngi trong qu trnh sn xut, phn phi, trao i v tiu dng. T ng vch r quy lut vn ng, pht trin ca cc quan h sn xut, tc l cc quy lut kinh t. - ng p dng phng php mi trong nghin cu kinh t chnh tr phn tch cc hin tng v cc qu trnh kinh t khch quan, phng php tru tng ha khoa hc v phng php bin chng duy vt l nn tng. - Mc a ra quan im lch s v s pht trin kinh t vo vic phn tch cc phm tr, quy lut kinh t. + Cc nh kinh t hc t sn coi cc phm tr kinh t tn ti song song bn cnh nhau, khng c s pht trin v chuyn ha t phm tr kinh t ny sang phm tr kinh t khc. +H cng ng nht cc quy lut kinh t ca CNTB vi cc quy lut t nhin, t coi CNTB tn ti vnh vin. + Mc vch r cc phm tr kinh t khng phi lc no cng tn ti song song vi nhau, m c s pht trin, chuyn ha t hnh thi ny sang hnh thi khc. + T , Mc vch ra quy lut kinh t chung, ql kinh t c th, c bit ch ra quy lut kinh t tuyt i ca CNTB.
52

* Da trn quan im lch s, Mc thc hin mt cuc cch mng v hc thuyt gi tr - lao ng (gii quyt c b tc ca cc tro lu t tng kinh t trc y). - Cc nh kinh t trc Mc ch phn bit hai thuc tnh ca hng ha l gi tr s dng v gi tr trao i c mu thun. Tri li, Mc khng nh hng ha l s thng nht bin chng ca hai thuc tnh. - ng l ngi u tin a ra l lun v tnh cht hai mt ca lao ng sn xut hng ha. y l cha kha gii quyt mt lot vn khc trong kinh t chnh tr: ngun gc ca gi tr s dng v gi tr hng ha; cht v lng gi tr hng ha,cc nhn t nh hng n lng gi tr hng ha; t bn bt bin v t bn kh bin,... - Mc nghin cu cc hnh thi gi tr ; T , ch ra ngun gc ra i, bn cht v cc chc nng ca tin. - Mc phn tch kh su sc cc quy lut ca nn kinh t hng ha (?). * Cng lao to ln ca Mc l xy dng hc thuyt gi tr thng d- mt trong nhng pht kin ln ca Mc, hn tng ca ch ngha Mc. L lun G lao ng l c s cho l lun G. thng d ca Mc. - Trc Mc c mt s nh kinh t nu ra phm tr gi tr thng d, nhng h khng gii thch c v sao cc nh t bn c c gi tr thng d nh bc lt sc lao ng m khng vi phm quy lut gi tr. - Mc l ngi u tin chng minh r rng rng nh t bn thu c gi tr thng d m vn tun theo quy lut gi tr. Nh pht hin tnh cht hai mt ca lao ng sn xut hng ha, thc hin phn chia t bn TBBB v TBKB, hon thin vic phn chia t bn sn xut thnh TBC v TBL; nh c s phn bit SL v lao ng cng nh s phn tch l lun hng ha SL => Mc xy dng hon chnh hc thuyt gi tr thng d. - Vi hc thuyt c bn ny Mc khng ch phi by ra nh sng ngun gc v bn cht ca gi tr thng d m cn ch r s bc lt theo li TBCN c ngy trang v che giu kn o. - Theo Mc bn cht ca tin lng di CNTB l gi c hng ha sc lao ng, c biu hin di hnh thc bin tng l gi c lao ng. - Cc Mc phn tch su sc v khoa hc cc hnh thc biu hin ca gi tr thng d v qu trnh phn phi chng. - ng lm r l lun li nhun bnh qun v gi c sn xut. L gii mu thun di CNTB rng: TB bng nhau, cu to hu c khc nhau, tc lu thng khc nhau nhng li nhun phi bng nhau. Trn c s , ch ra nguyn nhn khch quan ca s on kt, nht tr ton th giai cp t sn trong vic bc lt giai cp cng nhn. Do vy, nhng ngi cng nhn phi on kt u tranh chng cc nh t bn vi t cch l cuc u tranh giai cp. - L lun G.thng d ca Mc vch trn gc r bn cht quan h sx TBCN v bc trn nguyn nhn su sc nht ca s i lp GCTS v GCVS trong x hi t bn. * Cng lao to ln ca Mc cn th hin mt lot pht hin khc nh: l lun v tun hon v chu chuyn t bn, phn tch tch ly t bn, s bn cng ha giai cp v sn, nguyn nhn khng hong v nn tht nghip * Mc, ngghen d on v nhng ni dung ca x hi tng lai.
53

L lun kinh t Mcxt vch ra mu thun c bn ca x hi t bn, vch ra quy lut vn ng tt yu ca lch s. Trc Mc cc CNXH khng tng nu mt s c trng ca x hi tng lai nhng ch l nhng phng on thin ti. Mc ch ra quy lut ra i ca x hi tng lai, c trng c bn ca n, s mnh lch s ca giai cp v sn i vi s ra i v xy dng x hi tng lai, hai giai on pht trin ca x hi tng lai. y l c s l lun c bn cho cuc u tranh ca giai cp v sn tin ti x hi tng lai. 8.3. S B SUNG V PHT TRIN CA V.I.LNIN iu kin mi: V kinh t: Vo cui th k XIX u th k XX, y l thi k din ra cuc cch mng khoa hc k thut ln th 2 - Pht minh ra nng lng in. C kh ha chuyn thnh in kh ha lm thay i c cu kinh t ca ch ngha t bn: cng nghip nng chim v tr hng u, y mnh qu trnh tp trung sn xut, cnh tranh mnh m, khng hong kinh t T xut hin cc cng ty, cc x nghip khng l, xut hin cc t chc c quyn. Bin ch ngha t bn t do cnh tranh thnh ch ngha quc. V chnh tr: Ch ngha t bn t do cnh tranh chuyn thnh ch ngha quc lm xut hin chin tranh th gii ln th nht (1914-1918) phn chia li th trng th gii gia cc cng quc quc. Sau nm 1895 Ph. ngghen mt Quc t cng sn II i vo con ng phn bi ch ngha Mc, xut hin yu cu cn phi bo v ch ngha Mc. 8.3.1. Qu trnh hnh thnh v pht trin l lun ca V.Lnin 8.3.1.1. Giai on trc Cch mng Thng Mi nm 1917 y l giai on V.I.Lnin tip tc pht trin cc l lun v ch ngha t bn ca C.Mc v Ph.ngghen, ng i vo nghin cu giai on mi ca ch ngha t bn ch ngha quc. ng vit mt s tc phm: Vn dn tc trong cng lnh ca chng ta (1908); Chin tranh v phong tro dn ch - x hi Nga (1914); S ph sn ca Quc t II (1915); Ch ngha quc, giai on tt cng ca ch ngha t bn (1916). Tc phm ni bt nht l Ch ngha quc, giai on tt cng ca ch ngha t bn. Lnin trnh by c bn cht kinh t - chnh tr ca ch ngha quc, ng thi vch ra c xu hng vn ng ca ch ngha quc. y l tc phm k tc trc tip b t bn ca C.Mc, l s pht trin ca ch ngha Mc trong giai on c quyn. 8.3.1.2. Giai on sau cch mng Thng Mi nm 1917 n nm 1924 y l giai on V.I.Lnin tip tc b sung, pht trin l lun v ch ngha quc v ng thi ng i vo nghin cu m hnh ch ngha x hi trong thi k qu . ng i vo vit mt s tc phm: V bnh u tr t khuynh v tnh tiu t sn" (1918);Nhng nhim v trc mt ca chnh quyn Xvit (1918); Kinh t chnh tr trong thi i chuyn chnh v sn (1919); Bn v thu lng thc (1921); V tc dng ca vng hin nay sau khi ch ngha x hi hon thnh thng li (1922);
54

Bn v ch hp tc x (1922) 8.3.2. Nhng l lun c bn ca V.I.Lnin a. L lun v ti sn xut t bn x hi Trn c s l lun ti sn xut t bn x hi ca C.Mc, V.I.Lnin b sung thm mt s im cho st vi hin thc ca x hi t bn trong giai on pht trin mi ca n. ng chia khu vc I - khu vc sn xut t liu sn xut thnh hai khu vc nh: Khu vc sn xut t liu sn xut sn xut t liu sn xut v khu vc sn xut t liu sn xut sn xut t liu tiu dng ng thi ng cho cu to hu c c/v thay i, qua thc tin 4 nm, ng rt ra quy lut u tin pht trin t liu sn xut (thc cht l pht trin cng nghip nng). Do quy lut ny ch pht huy tc dng trong iu kin nn i cng nghip c kh. b. L lun v ch ngha quc Ch ngha quc khng phi l mt chnh sch, m l mt giai on pht trin ca ch ngha t bn, l kt qu ca qu trnh vn ng pht trin di s tc ng ca ccquy lut kinh t ni ti ca n, c bit l quy lut cnh tranh t do a ti tp trung sn xut. Tp trung sn xut pht trin n mt mc nht nh th dn ti c quyn. Ch ngha quc c 5 c im kinh t ni bt: Tp trung sn xut v cc t chc c quyn; T bn ti chnh v u s ti chnh; Xut khu t bn; Cc t chc c quyn phn chia th trng th gii; Cc cng quc quc phn chia lnh th th gii. V.I.Lnin cng vch r tnh quy lut ca vic chuyn ch ngha t bn c quyn sang ch ngha t bn c quyn nh nc. Ch ngha t bn c quyn v c quyn nh nc vn nm trong khun kh phng thc sn xut t bn ch ngha, ch l s thay i v hnh thc ca ch ngha t bn. V.I.Lnin rt ra quy lut pht trin khng u v kinh t v chnh tr ca ch ngha t bn trong thi k quc ch ngha. Do , cch mng v sn c th n ra mt s nc, thm ch mt nc kinh t km pht trin. c. L lun v xy dng ch ngha x hi Da trn nhng t tng ca C.Mc v Ph.ngghen v ch ngha x hi, sau Cch mng Thng Mi Nga nm 1917, V.I.Lnin vn dng vo xy dng ch ngha x hi Nga thng qua hai m hnh: + M hnh chnh sch cng sn thi chin: + M hnh chnh sch kinh t mi - NEP: L s i mi ca V.I.Lnin c v phng din l lun c v ch o thc tin v xy dng m hnh ch ngha x hi trong thi k qu . Ni dung ca m hnh: - V thi k qu - V s hu v cc thnh phn kinh t - V pht trin kinh t hng ha - V xy dng c s vt cht, k thut ca ch ngha x hi - V m hnh hp tc x . Nh vy, V.I.Lnin l ngi b sung, pht trin hc thuyt kinh t ca C.Mc
55

v Ph.ngghen, hnh thnh nn hc thuyt kinh t Mc - Lnin. CU HI N TP 1. Trnh by hon cnh ra i ca kinh t chnh tr Mc - Lnin? 2. Phn tch nhng c im ca kinh t chnh tr hc Mc Lnin? 3. Trnh by nhng ng gp ca Lnin i vi kinh t chnh tr hc Mc trong gia on ch ngha t bn c quyn? 4. Trnh by nhng ni dung c bn trong m hnh chnh sch kinh t mi ca Lnin. Ni dung c ngha g i vi vic pht trin kinh t hng ho nc ta hin nay? CHNG 9. HC THUYT KINH T CA TRNG PHI TN C IN GII THIU Mc ch yu cu: Nm c hon cnh lch s ra i v nhng c im c bn ca trng phi c in mi thy c v tr vai tr ca trng phi ny. Hiu v nhn thc ng t tng ni dung c bn ca trng phi c in mi thng qua cc i biu tiu biu vi cc l thuyt kinh t ch yu. Trong qu trnh nghin cu phi t trong mi quan h vi cc hc thuyt khc c bit l hc thuyt ca trng phi t sn c in v ca Mc. Ni dung chnh: - Hon cnh lch s v c im ca trng phi c in mi. - Cc hc thuyt kinh t ch yu: Thuyt ch li gii hn ca trng phi thnh Vin (o), cc l thuyt gii hn ca M, l thuyt kinh t ca trng phi thnh Lausene (Thy s), l thuyt kinh t ca trng phi Cambridge (Anh). - nh gi chung v cc thnh tu v hn ch. NI DUNG 9.1. HON CNH LCH S V C IM CA TRNG PHI TN C IN 9.1.1. Hon cnh lch s xut hin Cui th k XIX u th k XX: ch ngha t bn t do cnh tranh chuyn sang ch ngha t bn c quyn, nhng kh khn v kinh t v nhng mu thun vn c ca ch ngha t bn tng ln gay gt (khng hong kinh t chu k bt u t 1825), nhiu hin tng kinh t v mu thun kinh t mi xut hin i hi phi c s phn tch kinh t mi . S xut hin ch ngha Mc mt s kin lch s trng i trong thi k ny, ch ra xu hng vn ng tt yu ca x hi loi ngi v th n tr thnh i tng ph phn mnh m ca cc nh kinh t hc t sn. Kinh t t sn c in t ra bt lc trong vic bo v ch ngha t bn v khc phc nhng kh khn v kinh t, i hi phi c hnh thc mi thay th. Trng phi tn c in xut hin nhiu nc gm nhiu nhnh nh:Trng phi o, trng phi Thy S, trng phi M, trng Phi Anh, ra i u nhng nm 30 ca th k XX tr thnh l thuyt kinh t ch o cc nc TBCN.

56

9.1.2. c im hc thuyt kinh t ca trng phi tn c in + Da vo tm l ch quan gii thch cc hin tng v qu trnh kinh t . + i tng nghin cu l cc n v kinh t ring bit c gi l phng php phn tch vi m. + Chuyn s nghin cu kinh t sang lnh vc lu thng, trao i v nhu cu. + Tch cc p dng ton hc vo phn tch kinh t, s dng cc cng c ton hc, cng thc, th, hm s, m hnh, phi hp phm tr kinh t vi phm tr ton hc a ra cc khi nim mi nh: ch li gii hn, nng sut gii hn, sn phm gii hn, (v vy cn gi l trng phi gii hn). + Mun tch kinh t khi chnh tr x hi, ch trng chia kinh t chnh tr thnh: kinh t thun ty, kinh t x hi v kinh t ng dng, a ra khi nim kinh t hc thay cho kinh t chnh tr. 9.2. CC HC THUYT KINH T CH YU 9.2.1. Thuyt ch li gii hn ca trng phi thnh Viene (o) c pht trin t t tng ca nh kinh t hc ngi c Herman Gossen (1810 1858, ng a ra nh lut nhu cu v t tng v ch li gii hn. T cc nh kinh t ca trng phi thnh Viene (o) pht trin thnh l thuyt kinh t ch li gii hn. (Cc i biu: Karl Menger, Bohm Bawerk, Von Weiser) a. L thuyt sn phm kinh t Ni dung c bn ca l thuyt ny l: + a ra khi nim sn phm kinh t thay cho phm tr hng ha. c coi l sn phm kinh t phi c 4 tnh cht, l: - C kh nng tha mn nhu cu hin ti ca con ngi. - Cng dng ca n con ngi phi bit r. - Phi trong tnh trng c kh nng s dng c. - S lng ca n c gii hn. + Sn phm kinh t c hai c tnh ch li gii hn v Gi tr gii hn, y chnh l c s xy dng l thuyt ch li gii hn v gi tr. b. L thuyt: ch li gii hn v gi tr - ch li gii hn * L thuyt v ch li gii hn: - ch li l c tnh c th ca vt, c th tha mn nhu cu no ca con ngi, ch li c nhiu loi sau: + ch li khch quan: l ch li vn c ca vt cht (v d: ci t th nng ln). + ch li ch quan: l ch li c s dng theo yu cu con ngi (v d: con ngi dng sc nng ca ci t si m, nu n, ...). - Theo h cng vi tng ln ca vt phm tha mn nhu cu th mc bo ha v vt phm tng ln cn mc cp thit ca nhu cu gim xung. Do theo tha mn nhu cu tng th ch li ca vt c xu hng gim xung, vt phm sau a ra tha mn nhu cu c ch li t hn vt phm trc . - Vi s lng vt phm nht nh, vt phm cui cng tha mn nhu cu s l vt phm gii hn, ch li ca n l ch li gii hn, n quyt nh ch li chung ca tt c cc vt phm khc. Vy: ch li gii hn l ch li ca vt phm cui cng a ra tha mn nhu cu,
57

ch li nh nht, n quyt nh ch li ca tt c cc vt phm khc. - T vic rt ra quy lut ch li gii hn ngy cng gim h khng nh: s lng sn phm kinh t cng t th ch li gii hn cng ln. Sn phm kinh t tng th tng ch li tng cn ch li gii hn gim, c th dn ti 0 (v d: nc qu nhiu, khng cn khan him th ch cn ch li tru tng). * L thuyt gi tr (Gi tr - ch li gii hn): - a ra l thuyt gi tr - ch li gii hn ( hay gi tr ch quan): Nhm ph nhn l thuyt gi tr - lao ng ca kinh t t sn c in c in v l lun gi tr ca Mc. Cc nh Tn c in gii thch rng: gi tr HH khng ch do ch li quyt nh mt cch n gin m l ch li gii hn. Theo ch li gii hn quyt nh gi tr ca sn phm kinh t, l gi tr gii hn, n quyt nh gi tr ca tt c cc sn phm khc (ch li ch quan , tc l do quan h gia nhu cu ca ngi tiu dng vi vt quyt nh gi tr - y l: ch li gii hn). Mun c nhiu gi tr phi to ra s khan him. - V Gi tr trao i (GTT): Ngc vi A.Smith cho rng GTT l khch quan, Menger cho rng GTT l ch quan, s d hai ngi trao i sn phm cho nhau l v c hai u tin rng sn phm m mnh b ra i vi mnh t gi tr hn vt phm m mnh thu v ( y c s so snh cc sn phm, nu c li mi trao i, cn c vo nhu cu bn thn). - Hai iu kin hnh vi trao i c thc hin: + C hai u c li trong trao i. + Sn phm d tha ca ngi ny l khan him ca ngi kia v ngc li. V d: 2 nng dn A v B u c b v nga. Nng dn A nhiu b, t nga, cn nng dn B ngc li nhiu nga, t b. B v nga c sp xp nh sau (theo th t gi tr gim dn): A: xc nh gi tr gii hn ca nga cao hn ca b. B: ngc li. N Nng dn BB 3 conNga 7 N Nng dn AB 7 conNga 3 - Trao i ln 1: c con9 c con10 + A i b th 7 (c9gi tr: 4), c thm nga th 4 (c gi tr: 6) v th c 8 li v gi tr l 2. 710 8 + B i nga th 7 (c gi tr: 4), c thm b th 4 (c gi tr: 6) v th9 c li v gi tr l 2. 7 - Trao i ln 2: Nng dn A i B c gi tr l 5 ly nga c gi tr l 5 nh th l 8 6 khng li, khng thit. 5 Nng dn B cng tng t. 7 6 Trao i ln 3: s thit 2 v gi tr v th h khng trao i na. 4 5 => T , K.Men ger9 rt ra hai iu kin trn. 3 4 9.2.2. Cc l thuyt 8 kinh t ca trng phi gii hn M 3 i biu tiu biu: 7 Cha l John Bates Clark (1847 - 1938): a ra l thuyt nng sut gii hn, l thuyt phn phi. Con l John Maurice Clark ( 1884 - 1963): a ra l thuyt v chi ph bt bin v chi ph kh bin H chia kinh t chnh tr thnh kinh t tng hp, kinh t tnh v kinh t ng a. L thuyt Nng sut gii hn ca J.B.Clark Ni dung ch yu ca l thuyt ny nh sau: - Cn c vo l thuyt ba nhn t sn xut ca J.B.Say, ca D.Ricarrdo v Nng sut bt tng xng, theo khi tng thm mt nhn t sn xut no (trong
58

ba nhn t: lao ng, t ai, t bn) m cc nhn t khc khng i th s gim nng sut ca nhn t tng thm . - Phi hp vi l thuyt ch li gii hn, Clark nghin cu v quy lut nng sut lao ng. Theo ng ch li ca lao ng th hin nng sut lao ng (ch li cc yu t sn xut th hin nng sut ca n). Song nng sut lao ng ca cc yu t l gim st (bt tng xng), do vy n v yu t sn xut c s dng sau cng l n v yu t sn xut gii hn sn phm ca n l sn phm gii hn, nng sut ca n l nng sut gii hn, n quyt nh nng sut ca tt c cc n v yu t sn xut khc. Vy ngi cng nhn cui cng l ngi cng nhn gii hn, sn phm ca h l sn phm gii hn v nng sut lao ng ca h l nng sut lao ng gii hn, quyt nh nng sut lao ng ca nhng ngi lao ng khc N l c s ca tin lng . b. L thuyt phn phi ca J.B.Clark Da vo l thuyt nng sut gii hn, s dng l thuyt nng lc chu trch nhim ca cc yu t sn xut- ba nhn t sx, theo th thu nhp l phn tr cng cho nng lc chu trch nhim ca cc yu t sn xut (L, TB, 2), Clark a ra l thuyt v tin lng, li nhun, li tc, a t . Theo ng: - Ngi lao ng nhn Tin lng = Sn phm gii hn ca lao ng - Nh t bn nhn Li tc = Sn phm gii hn ca t bn - Ch t nhn a t = Sn phm gii hn ca t ai - Nh kinh doanh nhn Li nhun = Thng d ca ngi s dng cc yu t sn xut. Theo cch phn phi ny th: khng c bc lt. 8.2.2.3. L thuyt v chi ph bt bin v chi ph kh bin ca T.M.Clark (con) (L s tip tc nghin cu ca Clark(cha) Phn tch kinh t trong trng thi ng) Ni dung ch yu l: + sn xut hng ha phi s dng my mc, thit b, nguyn vt liu, lao ng, ... c gi l chi ph sn xut (chi ph ton b) . + C 2 loi (2 b phn) hp thnh chi ph ton b l: - Chi ph bt bin: Nhng chi ph khng bin i so vi quy m sn xut sn phm, d quy m sn xut c thay i n cng khng thay i. V d: thu t, thu nh, tr lng ban gim c, thm ch khng sn xut cng phi chi ph. - Chi ph kh bin: l chi ph thay i theo quy m sn xut sn phm . V d: nguyn vt liu, lao ng trc tip sn xut, ... + Chi ph gii hn: l chi ph tng thm sn xut mt n v sn phm cui cng . Chi ph gii hn = Chi ph ng sau Chi ph ng trc Xu hng chung l: lc u chi ph gii hn gim dn n mt quy m nht nh ca sn lng th tng cng vi s pht trin ca quy m sn xut, do chi ph bnh qun cho mi sn phm cng bin ng tng t . Nhn xt: - L thuyt ny dc s dng xc nh gii hn ca vic tng quy m sn phm .
59

- c vn dng xy dng l thuyt gia tc, phn tch nguyn nhn khng hong kinh t v gii quyt iu chnh chu trnh kinh doanh . 8.2.3. L thuyt kinh t ca trng phi thnh Lausene (Thy S) i biu: Leon Walras vi l thuyt ni bt l: L thuyt cn bng tng qut . (Phn nh s pht trin t tng bn tay v hnh t tng t do kinh t ca A.Smith) * Ni dung ch yu l: + C cu nn kinh t th trng c 3 loi th trng: - Th trng sn phm (TTSP): Ni mua bn hng ha, tng quan trao i gia cc loi hng ha l gi c ca chng . - Th trng t bn (TTTB): Ni hi v vay t bn, li sut t bn cho vay l gi c ca t bn. - Th trng lao ng (TTL): Ni thu mn cng nhn, tin lng (tin cng) l gi c ca lao ng . + Ba th trng c lp vi nhau, nhng nh hot ng ca doanh nhn nn c quan h vi nhau, c th: - Doanh nhn: l ngi sn xut hng ha bn. - sn xut, h phi vay vn ( th trng t bn), thu cng nhn ( th trng lao ng) v th h l sc cu trn hai th trng ny (to ra sc cu cho x hi). Chi ph sn xut l: Li sut tr t bn v tin lng . - Khi sn xut c hng ha: h em bn trn TTSP, khi h l sc cung trn TTSP c doanh thu . - Mi quan h c hnh thnh nh sau: Khi bn sn phm trn th trng c gi cao hn chi ph sn xut doanh nhn s c c li v th h m rng sn xut nn phi vay thm t bn, thu thm cng nhn lm cho sc cu trn TTTB v TTL tng dn n gi c ca t bn v lao ng tng kt qu l chi ph sn xut tng . Mt khc, sn phm sn xut tng th sn phm hng ha trn TTSP tng nn gi c hng ha gim lm cho thu nhp ca doanh nhn gim. Khi gi c ca hng ha sn xut tng thm ngang bng chi ph sn xut ra chng th doanh nhn khng c li trong vic sn xut thm, v vy h khng m rng sn xut na (khng vay thm t bn v thu thm cng nhn na) . T , lm cho gi c t bn v lao ng n nh, dn n gi hng ha n nh (tin cng, li sut, gi hng tiu dng u n nh). Khi ba th trng u t c trng thi cn bng, nn kinh t trng thi cn bng tng qut (S cn bng tng qut gia cc th trng) iu ny c thc hin thng qua dao ng t pht ca cung cu v gi c trn th trng trong iu kin t do cnh tranh . + iu kin c cn bng tng qut l: c s cn bng gia thu nhp bn hng ha sn xut thm v chi ph sn xut ra chng (S cn bng gia gi hng ha v chi ph sn xut) . * Tm li: Nhng nh kinh t thuc trng phi c in mun tin tng vo sc mnh ca nn kinh t th trng v s hot ng ca cc quy lut kinh t. Theo h, s iu tit ca bn tay v hnh s m bo cho qu trnh ti sn xut pht trin bnh thng.Mc d, h cng nhn thc c rng theo pht trin ca kinh t, c bit s xut hin ca cc t
60

chc c quyn, vn TSX sc lao ng, nhng i hi ca ngoi thng,...i hi vai tr can thip ca nh nc ngy cng m rng. 8.2.4. L thuyt kinh t ca trng phi Cambridge (Anh) i biu: Alfred Marshall (1842 - 1924)vi l thuyt ni ting l l thuyt cung cu v gi c (hay cn gi l l thuyt cung cu v gi c cn bng). * Ni dung ch yu ca l thuyt l: + Gi c: l hnh thc ca quan h v lng m trong hng ha v tin t c trao i vi nhau (Theo ng gi tr l phm tr siu hnh, v ngha, ch c gi c l phm tr thit thc v c th v th ng l nh kinh t khng cp n gi tr). Gi c c hnh thnh trn th trng do kt qu s va chm gi c gia ngi mua - ngi bn (Gi c ngi mua: c xc nh bi ch li gii hn, gi c ngi bn: c xc nh bi chi ph sn xut). Trong iu kin t do cnh tranh, gi c ngi mua (ca cu) gim cng vi mc tng s lng hng ha cung ng trn th trng . + Gi c ngi mua v gi c ngi bn l biu hin mi quan h cung cu. + Th trng l tng th nhng ngi c quan h kinh doanh hay ni gp g cung cu. Kt qu s va chm cung - cu hnh thnh nn gi c cn bng (hay gi c th trng). + Thi gian l yu t nh hng quan trng n cung cu v gi c . + a ra khi nim co dn ca cu ch s ph thuc ca cu vo mc gi c (K hiu E - H s co dn ca cu). - Nu E>1: S bin i nh ca gi c lm cu bin i ln hn c gi l cu co dn. - Nu E<1: S bin i ca gi c ch lm cu bin ng ng k c gi l cu khng co dn. - Nu E=1: S bin i ca cu v gi c cng t l c gi l cu co dn n v (hay cu co dn bng n v cng t l vi gi) . 8.3. NH GI CHUNG 8.3.1. Thnh tu Cc nh kinh t trng phi c in mi t c mt s thnh tu, l: + Nhng phn tch v kinh t th trng hin i cui th k XIX, u th k XX c vn dng trong hot ng thc tin. + c d phn tch c th s vn ng ca nn kinh t trn c s cc quy lut ca th trng, nghin cu su hn cc quan h sn xut trao i. + gp phn vo s iu chnh ca ch ngha t bn, a ra nhng bin php iu chnh chu k kinh t ca ch ngha t bn. + Tc ng n vic xy dng cc chnh sch kinh t ca cc nc t bn trong thi k ny. + L c s ca kinh t hc v m hin i 8.3.2. Hn ch Vi nh cch tn, b khuyt cho cc t tng kinh t t sn c in song cn nhiu hn ch v nhiu l lun khng vt qua c kinh t t sn c in, nhng hn ch l:
61

- Mu toan bc b hc thuyt kinh t Mc v gi tr, gi tr thng d, t bn v cc kt lun ca Mc v mu thun t sn v cng nhn, v s sp ca ch ngha t bn. - Xy dng trn c s ch ngha duy tm ch quan, khng tnh n vai tr quyt nh ca nn sn xut v ca cc iu kin lch s x hi. Nhng iu kin ny quyt nh c im pht trin kinh t mt giai on nht nh. T i n khng nh cc phm tr kinh t trong ch ngha t bn l tn ti vnh vin. - Mu toan bin kinh t chnh tr thnh mn khoa hc kinh t thun ty. Thc cht mun gt b mi quan h kinh t v chnh tr, coi nhng hot ng kinh t l nhng hot ng tch ri khi mt ch chnh tr nht nh, che giu nhng li ch kinh t khc nhau ng sau nhng hot ng kinh t. CU HI N TP 1. Hon cnh lch s ra i v c im ca trng phi kinh t c in mi? 2. Trnh by l thuyt sn phm kinh t ca trng phi thnh Vin (o)? So Snh vi quan im ca phi c in v ca Mc? 3. Trnh by l lun gi tr ca trng phi thnh Vin (o) v so snh vi quan im ca phi c in v ca C.Mc? 4. L thuyt nng sut gii hn v phn phi ca J.B.Clark, t rt ra nhng nhn xt g v cc l thuyt ny? 5. Ni dung c bn ca l thuyt cn bng tng qut ca L. Walras. Ti sao ni l thuyt ny l s tip tc t tng t do kinh t ca phi c in mi? 6. Ni dung c bn ca l thuyt cung cu v gi c cn bng ca A.Marshall. ngha ca vic nghin cu l thuyt ny trong kinh t hc hin i. 7. Cng lao v hn ch ca cc hc thuyt kinh t trng phi c in mi? CHNG 10. HC THUYT KINH T CA TRNG PHI KEYNES GII THIU Mc ch yu cu Nm c hon cnh lch s dn n s ra i ca hc thuyt v c im ca hc thuyt. Nm c ni dung t tng c bn ca hc thuyt v vai tr nh hng ca hc thuyt trong t duy kinh t hc hin i v trong thc tin. Trong nghin cu cn t trong mi lin h vi cc trng phi kinh t khc. Ni dung chnh: - Hon cnh lch s v c im ca hc thuyt kinh t ca trng phi Keynes - Cc l thuyt kinh t ch yu: L thuyt chung v vic lm ca Keynes, l thuyt v s iu chnh kinh t v m ca nh nc, cc hc thuyt kinh t trng phi Keynes mi v sau Keynes. - nh gi chung v cc thnh tu v hn ch. NI DUNG 10.1. HON CNH LCH S V C IM PHI KEYNES
62

HTKT

CA

TRNG

10.1.1. Hon cnh ra i + Thi gian: Xut hin t nhng nm 30 ca th k XX v thng tr n nhng nm 70 ca th k XX. + V kinh t - x hi cc nc t bn: - Nhng nm 30 ca th k XX, cc nc phng Ty khng hong kinh t, tht nghip thng xuyn, nghim trng (in hnh l cuc khng hong kinh t 1929 1933) chng t cc l thuyt ng h t do kinh doanh (t iu tit, bn tay v hnh, l thuyt cn bng tng qut) ca trng phi c in, c in mi khng cn sc thuyt phc, t ra km hiu nghim, khng m bo cho nn kinh t pht trin lnh mnh. - Ch ngha t bn pht trin vi lc lng sn xut pht trin cao i hi s can thip ca nh nc vo kinh t (hnh thnh ch ngha t bn c quyn nh nc). + S pht trin ca ch ngha x hi (pht trin hng thnh n nhng nm 70 ca th k XX): Lc u s thnh cng ca nn kinh t k hoch ha thu ht s ch ca cc nh kinh t t sn, nht l i vi vai tr kinh t ca Nh nc. Tm li: tnh hnh kinh t x hi cc nc t bn v trn th gii yu cu mt l thuyt kinh t mi c kh nng thch ng vi tnh hnh mi: bo v, duy tr v pht trin ch ngha t bn v hc thuyt ca Keynes p ng c, l l thuyt kinh t v ch ngha t bn c iu tit. 10.1.2. c im ca hc thuyt kinh t trng phi Keynes **) Gii thiu tc gi, tc phm: - John Maynas Keynes (1884 - 1946), l nh kinh t hc ngi Anh. ng l nh hot ng x hi, gio s trng H tng hp Cambridge, chuyn gia trong lnh vc ti chnh tn dng v lu thng tin t, c vn ca ngn kh quc gia, l gim c ngn hng Anh,... - Tc phm ni ting l L thuyt chung v vic lm, li sut v tin t 1936. - T tng c bn trong tc phm l: Bc b cch l gii c in v s t iu chnh ca nn kinh t, khng ng vi phi c in v c in mi v s cn bng kinh t da trn c s t iu tit ca th trng. C th: + Nh nc phi can thip vo kinh t. + L gii: khng hong kinh t, tht nghip l do chnh sch kinh t li thi, bo th, thiu s can thip ca Nh nc (khng phi do ni sinh ca ch ngha t bn). + V tr trung tm trong l thuyt ca Keynes l l thuyt v vic lm v theo ng vn quan trng v nguy him nht i vi ch ngha t bn l khi lng tht nghip v vic lm. => L thuyt kinh t ca Keynes m ra mt giai on mi trong tin trnh pht trin l lun kinh t t bn (c v chc nng t tng ln thc tin). Trong phi k n l thuyt kinh t v m, v h thng iu tit ca CNTB c quyn nh nc. Do vy, Keynes biu hin cho li ch v l cng trnh s ca ch ngha t bn c quyn nh nc. **) c im phng php lun + Keynes a ra phng php phn tch v m. Theo ng, vic phn tch kinh t phi xut pht t nhng tng lng ln nghin cu mi lin h v khuynh hng
63

chuyn bin ca chng nhm tm ra cng c tc ng vo khuynh hng, lm thay i tng lng. + J.M.Keynes a ra m hnh kinh t v m vi 3 i lng: Mt l, i lng xut pht (bao gm ngun vt cht nh t liu sn xut, sc lao ng, mc trang b k thut ca sn xut, trnh chuyn mn ha ca ngi lao ng, c cu ca ch x hi). L i lng khng thay i hay thay i chm chp. Hai l, i lng kh bin c lp (l nhng khuynh hng tm l nh tiu dng, u t, a chung tin mt,...). L c s hot ng ca m hnh, l n by bo m s hot ng ca t chc kinh t t bn ch ngha. Ba l, i lng kh bin ph thuc (l cc ch tiu quan trng cu thnh nn kinh t t bn ch ngha, c th ha tnh trng nn kinh t nh: khi lng vic lm, thu nhp quc dn, n v tin cng) c s thay i theo s tc ng ca cc bin s c lp. Mi lin h gia i lng kh bin c lp v i lng kh bin ph thuc: Thu nhp (R) = gi tr sn lng (Q) = Tiu dng (C) + u t (I) Tit kim (S) = Thu nhp (R) Tiu dng (C) (hay R = Q = C + I , S = R C) => S = I. S, I l 2 i lng quan trng, theo Keynes vic iu tit v m nhm gii quyt vic lm, tng thu nhp i hi khuyn khch tng u t v gim tit kim, c nh vy mi gii quyt c khng hong v tht nghip. + V c bn trong phng php Keynes vn da vo tm l ch quan, nhng khc vi cc nh c in v tn c in da vo tm l c bit, Keynes da vo tm l x hi, tm l chung, tm l ca s ng (a ra cc phm tr khuynh hng tiu dng, tit kim l cc phm tr tm l s ng, tm l x hi). + ng nh gi cao vai tr ca tiu dng, trao i, coi tiu dng v trao i l nhim v s mt m nh kinh t hc phi gii quyt. + Theo ng, nguyn nhn ca khng hong kinh t, tht nghip v tr tr trong nn kinh t l cng vi s tng ln ca vic lm th c s tng ln ca thu nhp, do nhu cu v tiu dng tng ln, nhng mc tiu dng tng chm hn mc tng thu nhp do khuynh hng tit kim, a chung tin mt,... v th gim tiu dng v do cu c hiu qu gim. Do , cn nng cu tiu dng, kch thch cu c hiu qu. V vy l thuyt ca Keynes cn c gi l l thuyt trng cu. + Phng php c tnh cht siu hnh: coi l thuyt ca mnh ng cho mi ch x hi. + Theo xu hng chung: tch kinh t khi chnh tr, tch cc p dng ton hc (cng thc, m hnh, i lng, hm s, th). 10.2. CC L THUYT KINH T CH YU 10.2.1. L thuyt v vic lm Theo Keynes: Vic lm khng ch xc nh tnh hnh th trng lao ng, s vn ng ca tht nghip m cn bao gm c tnh trng sn xut, khi lng sn phm, quy m thu nhp.V vy, Vic lm c th ha tnh trng nn kinh t, c s cho vic iu tit nn kinh t. a.Khi qut l thuyt vic lm: - Vic lm tng th thu nhp thc t tng, do tiu dng tng (tm l chung)
64

nhng tc tng tiu dng chm v khuynh hng tit kim mt phn thu nhp tng thm. Do cu gim tng i (so vi sn xut), cn tr vic m rng u t ca nh t bn. Nh kinh doanh s thua l nu s dng ton b lao ng tng thm tha mn s cu tiu dng tng (Khuynh hng tiu dng gii hn). - khc phc: phi c mt khi lng u t nhm kch thch qun chng tiu dng phn tit kim ca h. - Khng c khi lng u t ny th thu nhp tng lai ca nh kinh doanh t hn l s cn thit kch thch h thu dng khi lng lao ng . - V vy, vi mt gi tr no ca khuynh hng tiu dng ca qun chng, th mc cn bng vic lm s ph thuc vo s lng u t hin ti. Khi lng u t hin ti li ph thuc vo s kch thch u t. S kch thch u t li ph thuc vo hiu qu gii hn ca t bn v li sut. - Do , phn tch l thuyt chung v vic lm cn lm sng t cc phm tr: Khuynh hng tiu dng gii hn v s nhn u t, hiu qu gii hn ca t bn v li sut. b.Cc phm tr c bn trong l thuyt vic lm: * Khuynh hng tiu dng gii hn: - L khuynh hng c nhn phn chia phn thu nhp tng thm cho tiu dng theo t l ngy cng gim dn. y l quy lut tm l ca mi cng ng tiu tin, n l nguyn nhn ca s gim st tng i cu tiu dng dn n sn xut tr tr, khng hong kinh t v tht nghip. - Theo Keynes: Khuynh hng tiu dng gii hn l mt tng quan hm s gia thu nhp v chi tiu cho tiu dng rt ra t thu nhp (C). Nu k hiu: R l thu nhp, C l chi tiu cho tiu dng rt ra t thu nhp , th C = X (R) - C 3 nhn t nh hng n khuynh hng ny l: Th nht, thu nhp (R): thu nhp tng th tiu dng tng v ngc li. Th hai, cc nhn t khch quan nh hng n thu nhp (thay i tin cng danh ngha cho mt lao ng, li sut, thu kha,...). Th ba, nhng nhn t ch quan nh hng n khuynh hng tiu dng. C th chia lm 2 nhm nh sau: Nhm th nht, lm tng tit kim, c th khi qut thnh s thn trng, nhn xa, tnh ton, tham vng, t lp, kinh doanh, kiu hnh v h tin,.. iu ny lm gim tiu dng. Nhm th hai, lm gim tit kim tng tiu dng . - Ngoi cc nhn t nh hng n tit kim c nhn, cn c cc nhn t nh hng n tit kim ca cc c quan, chnh quyn trung ng v a phng, cc cng s, hi bun,.. c th chia thnh Bn loi ng lc l: + L Tit kim kinh doanh . + L Tin mt . + L Ci tin . + ng lc thn trng v ti chnh . - Biu th khuynh hng tiu dng gii hn (KHTDGH) (ton hc): K hiu: KHTDGH = dC / dR Trong :
65

C l chi tiu cho tiu dng rt ra t thu nhp, dC l gia tng tiu dng R l Thu nhp, dR l gia tng thu nhp * S nhn u t - Nu loi tr s thay i ca khuynh hng tiu dng, th c th nhn thy rng: vic lm ch c th tng ln cng t l vi vic tng u t. Vy u t gi vai tr quyt nh to nn vic lm. Vic tng u t s b p cho nhng thiu ht ca vic lm. xem xt quan h v mt t l nht nh gia thu nhp v u t, Keynes a ra nguyn l s nhn. - S nhn u t: l mi quan h gia gia tng thu nhp (dR) vi gia tng u t (dI). N xc nh s gia tng u t s lm gia tng thu nhp ln bao nhiu ln (l h s bng s ni ln mc tng ca sn lng do kt qu ca mi n v u t). C th ta c cc k hiu: C l chi tiu cho tiu dng rt ra t thu nhp v dC l gia tng tiu dng. R l Thu nhp v dR l gia tng thu nhp. I l u t v dI l gia tng u t. S l tit kim v dS l gia tng tit kim. K l s nhn Khi ta s c cng thc sau:

K= K= =

= MPC (khuynh s gia tng sn lng do u = T cng thc tnhhng tiu dng gii hn) => K t thm l: = MPS I Q = R = C +(khuynh hng tit kim gii hn) => K = d Q = d R = K. (dC + dI) (Q l sn lng v dQ l s gia tng sn lng Theo Keynes: Mi s gia tng u t ko theo s gia tng cu v t liu sn xut v lao ng, kch thch sn xut pht trin, tng thu nhp (tng sn lng) v n lt n thu nhp tng lm tin cho s gia tng u t mi. V th s nhn lm cho thu nhp phng i ln nhiu ln.

66

* Hiu qu gii hn ca t bn - Theo Keynes, mc ch ca cc doanh nhn khi u t l bn c thu hoch tng lai. l chnh lch gia s tin bn hng vi ph tn cn thit sn xut ra hng ha . - Tng quan gia thu hoch tng lai v ph tn cn thit sn xut hng ha gi l hiu qu ca t bn (%). - Cng vi s tng ln ca vn u t th hiu qu ca t bn gim dn v Keynes gi l hiu qu gii hn ca t bn (%). - C hai nguyn nhn dn n hin tng ny l: Th nht, u t tng lm cho khi lng hng ha tng, dn n gi c hng ha sn xut thm gim. iu lm gi c HH gim ko theo thu hoch tng lai gim. Th hai, cung v hng ha tng (sn xut tng) lm cho gi cung tng s t bn tng (tng ph tn thay th). T , lm cho thu hoch tng lai gim. T lm cho ph tn sn xut tng v thu hoch tng lai gim v th hiu qu t bn gim. Nh vy tng u t s dn n lm gim hiu qu gii hn ca t bn. - ng biu din mi quan h gia gia tng u t v hiu qu gii hn t bn gi l ng cong u t hay ng cong hiu qu gii hn ca t bn (xem th). - Gia hiu qu gii hn v li sut c mi quan h mt thit, n hnh thnh nn
Y i u Y ng cong u t (hay ng cong hiu qu gii hn ca TB)

67

gii hn ca nhng cuc u t: khi hiu qu gii hn ca t bn ln hn li sut th trng th ngi ta tip tc u t, khi hiu qu gii hn ca t bn nh hn hoc bng li sut ngi ta s khng u t na. Do s khuyn khch u t ph thuc mt phn vo li sut. * Li sut: l phn tr cng cho s chia ly ca ci tin t (S tin tr cho vic khng s dng tin mt trong mt khong thi gian nht nh). Khng phi cho tit kim hay nhn n tiu (v khi tch tr tin mt d rt nhiu cng khng nhn c khon tr cng no c). - Li sut chu nh hng ca hai nhn t l: khi lng tin trong tiu dng (t l nghch) v s a chung tin mt (t l thun). y l im quan trng Keynes a ra chnh sch iu chnh kinh t ca Nh nc (tng hiu qu gii hn t bn v gim li sut). S a chung tin mt l khuynh hng c tnh cht hm s, biu din di dng hm s: M = M1 + M2 = L1(R) + L2(r) (Hm s ca li sut) Thu nhp (R) cng ph thuc 1 phn vo r M 1 cng ph thuc r. V vy s a M: S a chung TM M1: S TM dng cho ng lc giao dch v d phng M2: S TM dng cho ng lc u c L1: Hm s TM xc nh M1 tng ng vi thu nhp R L2: Hm s TM xc nh M2 tng ng vi li sut r

chung tin mt l HS ca li sut (r). Kt lun: Ni dung c bn trong l thuyt chung v vic lm ca Keynes l: - Vi s tng thm ca vic lm s tng thu nhp, do tng tiu dng. - Song do khuynh hng tiu dng gii hn nn tiu dng tng chm hn tng thu nhp, cn tit kim tng nhanh. iu lm gim tng i dn n gim cu c hiu qu v nh hng n sn xut v vic lm. - tng cu c hiu qu phi tng chi ph u t, tng tiu dng sn xut. Song do hiu qu gii hn ca t bn gim st (vi li sut tng i n nh) nn gii hn u t cht hp khng kch thch c doanh nhn u t. - khc phc: nh nc phi c mt chng trnh u t quy m ln thu ht s t bn nhn ri v lao ng tht nghip. S ngi nay khi c thu nhp s tham gia vo th trng sn phm lm cu hng ha tng do hiu qu gii hn ca t bn tng. Khi doanh nhn s tng u t v sn xut tng (theo m hnh s nhn).
68

Khng hong v tht nghip s c ngn chn. 10.2.2. L thuyt v s iu chnh kinh t v m ca nh nc T s phn tch l thuyt chung v vic lm, Keynes i n kt lun: mun thot khi khng hong, tht nghip nh nc phi thc s iu tit nn kinh t. Theo Keynes, do qu tin vo c ch th trng t iu tit m lm cho nn kinh t bt n, ri lon v tr tr. khc phc sai lm cn c s cn thip ca nh nc vo kinh t. Cc bin php lm tng tng cu: - Trc ht, m bo cn bng kinh t, khc phc tht nghip, khng hong nh nc phi c nhng bin php kch thch tng tng cu c hiu qu. + tng cu tiu dng cn phi hn ch nh hng ca khuynh hng tiu dng gii hn bng cch hn ch tng lng hoc tng thu thu nhp vo ngi lao ng. + Mt khc nh nc phi khuyn khch u t ca t nhn v u t ca nh nc. Thng qua,cc n t hng ca nh nc, h thng mua ca nh nc, tr cp v ti chnh tn dng do NSNN bo m,... to s n nh v li nhun v u t cho t bn c quyn. - S dng h thng ti chnh, tn dng v lu thng tin t lm cng c ch yu iu tit kinh t thng qua cc hng: + Va cng c lng tin v s lc quan ca doanh nhn tch cc u t, va bo m b p thm ht ngn sch. thc hin ny, ng ch trng tng thm khi lng tin t vo lu thng gim li sut cho vay, khuyn khch nh kinh doanh m dng quy m vay vn, m rng u t t bn. + Thc hin lm pht kim sot tng gi c hng ha. Trong iu kin chi ph cha thay i, cc nh kinh doanh thu c khi lng li nhun nhiu hn. V vy, lm pht l bin php hu hiu kch thch th trng m khng gy ra s nguy him. + b p thiu ht ngn sch, ng ch trng in thm tin giy cp pht cho ngn sch hot ng, m rng u t nh nc v chi tiu cho chnh ph. + ng ch trng s dng cng c thu iu tit kinh t: Theo ng, i vi ngi lao ng cn tng thu iu tit bt mt phn tit kim t thu nhp ca h, a phn ny vo NSNN m rng u t. i vi nh kinh doanh th gim thu nng cao hiu qu t bn, nhm khuyn khch cc nh kinh doanh tch cc u t. - Cc hnh thc to vic lm: nng cao tng cu v vic lm theo ng, cn c chnh sch khuyn khch mi hnh thc u t. Thm ch,c nhng hot ng n bm nht, nh: u t sx v kh chin tranh, qun s ha nn kinh t,... - Khuyn khch tiu dng ca mi loi ngi (tng tng cu). => Hc thuyt Keynes c vn dng rng ri trong thi gian di cc nc t bn vi nhng bin th khc nhau L c s cho chnh sch kinh t ca nhiu nc t bn. 10.2.3. Cc hc thuyt kinh t trng phi Keynes mi v sau Keynes a. Trng phi Keynes mi Trng phi ny c xy dng trn c s hc thuyt Keynes, c ba tro lu l:
69

- Nhng ngi Keynes phi hu: l nhng ngi ng h c quyn, chy ua v trang, qun s ha nn kinh t. - Nhng ngi Keynes t do: l nhng ngi ng h c quyn nhng chng chy ua v trang. (Gi l phi Keynes chnh thng) - Nhng ngi Keynes mi phi t: ng h li ch ca t bn nh v va, chng c quyn. Trng phi ny tc ng n chnh sch ca nhiu nc t bn, pht trin rng ri nhiu nc vi sc thi khc nhau, ng ch l M v Php. Nhng ngi Keynes mi M: + Coi hc thuyt ca Keynes l liu thuc hiu nghim v c b sung tng. a ra cc bin php: tng thu ngn sch, tng thu trong thi k hng thnh, tng n Nh nc. + Coi thu chi ngn sch l cng c n nh bn trong ca nn kinh t. + Coi chi ph chin tranh l phng tin tt nht n nh th trng, thot khi khng hong kinh t. Nhng ngi Keynes mi Php: C hai tro lu: - Mt s mun p dng nguyn vn hc thuyt Keynes. - Mt s khc ph phn Keynes trong vic s dng li sut iu tit kinh t v ngh thay bng cng c k hoch ha. H phn bit K hoch ha mnh lnh vi K hoch ha hng dn v nc Php dng K hoch ha hng dn. b. Trng phi sau Keynes * c im c bn ca trng phi sau Keynes l: + Coi quan im kinh t ca Keynes l ngun gc, nhng ph phn Keynes (chnh thng) b qua nhn t tin t, tru tng ha vn Nng sut gii hn, ph phn l thuyt gi tr ca Mc. + Da vo l thuyt gi tr ca D.Ricardo, phng php phn tch ca Mc p dng cc quan im h thng kinh t - x hi vo nghin cu kinh t (v d: Ch n vai tr cng on trong pht trin kinh t). + p dng nhiu dng l thuyt khc nhau xy dng h thng l lun ca mnh vi gc l hc thuyt Keynes. 10.3. NH GI CHUNG 10.3.1. Thnh tu - Hc thuyt kinh t ca Keynes c tc dng tch cc nht nh i vi s pht trin kinh t trong cc nc t bn. Gp phn thc y kinh t ca cc nc t bn pht trin, hn ch c khng hong v tht nghip, nht l trong nhng nm 50 60 ca th k XX, tc pht trin kinh t ca nhiu nc rt cao (to nn nhng thn k: Nht, Ty c, Php, Thy S,...). V vy, hc thuyt ny gi v tr thng tr trong h thng t tng kinh t t sn trong mt thi gian di. Cc khi nim c s dng trong phn tch kinh t v m ngy nay. N l liu thuc cha cho ch ngha t bn Ty u khi m v nn kinh t M lnh mnh - Hc thuyt ny l c s ch o ca cc chnh sch kinh t v m cc nc t bn pht trin t sau chin tranh th gii th hai. Thm ch CHLB c da vo hc
70

thuyt Keynes ban hnh o lut c tn Lut v n nh ha nn kinh t (1968) to khung php l cho chnh ph ton quyn iu hnh nn kinh t nhm t 4 mc ch: tng trng, tht nghip thp, chng lm pht v cn bng thanh ton. - Keynes c coi l nh kinh t c khi, cu tinh i vi ch ngha t bn sau khng hong kinh t 1929 1933. D lun rng ri nh gi Keynes l mt trong ba nh kinh t ln nht (cnh A.Smith v C.Mc). Tc phm L thuyt chung v vic lm, li sut v tin t c so snh vi Ngun gc ca ci ca cc dn tc (A.Smith) v T bn (C.Mc) 10.3.2. Hn ch Mc d vy, hc thuyt kinh t trng phi Keynes cn nhiu hn ch, l: + Mc ch chng khng hong v tht nghip cha lm c (ch tc dng tm thi), biu hin: - Tht nghip vn duy tr mc cao. - Khng hong khng trm trng nh trc nhng vn xy ra thng xuyn, thi gian gia cc cuc khng hong kinh t ngn hn. + dng li sut iu chnh chu k kinh t t bn ch ngha khng c hiu qu, biu hin: Chnh sch lm pht c mc (c kim sot) lm cho lm pht cng trm trng, tc hi ln hn ci li n mang li. + Qu coi nh c ch th trng (dng i bc bn vo c ch th trng). + Phng php lun thiu khoa hc, xut pht t tm l con ngi gii thch nguyn nhn kinh t. + Ch ngha t bn tip tc ri vo cuc khng hong mi vi c trng l lm pht. V c bn tp trung vo cc vn mang tnh cht ngn hn, t ch trng ti tm quan trng ca khuyn khch i vi tng trng kinh t di hn. + L bi thuc cha ngn, cha cha c tn gc r cn bnh ca ch ngha t bn. Vn l gii quyt trit mu thun gia lc lng sn xut t n trnh x hi ho cao v quan h sn xut vn mang tnh t nhn. CU HI N TP 1. Hon cnh lch s ra i v c im c bn ca hc thuyt kinh t trng phi Keynes? 2. Ni dung c bn ca l thuyt vic lm ca J.M.Keynes? 3. Trnh by quan im ca hc thuyt Keynes v vai tr kinh t ca nh nc. Tc dng ca l thuyt ny i vi s pht trin kinh t ca cc nc t bn? 4. Trnh by nhng thnh tu v hn ch ca hc thuyt kinh t trng phi Keynes? CHNG 11. HC THUYT KINH T CA TRNG PHI CHNH HIN I GII THIU Mc ch yu cu Nm c hon cnh lch s xut hin hc thuyt v cc c im ca trng phi chnh hin i Hiu v nm vng ni dung t tng c bn ca hc thuyt ng thi c s lin h so snh vi cc trng phi kinh t khc Thy c nhng ng gp v hn ch ca trng phi chnh hin i trong l
71

lun v trong thc tin. Ni dung chnh - Hon cnh lch s v c im ca trng phi chnh hin i. - Mt s l thuyt tiu biu: L thuyt v nn kinh t hn hp, l thuyt gii hn kh nng sn xut v s la chn, l thuyt tht nghip, l thuyt v lm pht, l thuyt v tin t v ngn hng, th trng chng khon, mt s l thuyt tng trng kinh t i vi cc nc ang pht trin. - nh gi chung v nhng tin b v nhng hn ch. NI DUNG 11.1. HON CNH LCH S V C IM CA TRNG PHI CHNH HIN I 11.1.1. Hon cnh lch s xut hin Cc l thuyt kinh t ca cc nh kinh t theo trng phi c in mi, t do mi u tp trung cao vai tr ca c ch th trng t do cnh tranh. Trng phi Keynes v Keynes mi li cao vai tr iu tit v m kinh t ca Nh nc v ph phn nhng khuyt tt ca th trng. Thc t, nn kinh t s pht trin khng hiu qu nu nh cao qu ng vai tr ca th trng hoc vai tr nh nc. S ph phn cc trng phi dn n s xch li gn nhau gia hai chiu hng (T nhng nm 60 70 ca th k XX). T hnh thnh Trng phi chnh hin i: L tro lu t tng kinh t t sn. H mun kt hp t tng kinh t ca trng phi Keynes v trng phi tn c in, t do mi lm c s l thuyt cho hot ng ca cc nghip ch v chnh sch kinh t ca nh nc t sn. i biu ni bt ca trng phi ny l Paul Athony Samuelson (M) vi tc phm Kinh t hc c dch ra ting Vit nm 1989 l c s cho nhiu gio trnh kinh t vi m v v m. 11.1.2. c im ca hc thuyt kinh t trng phi chnh hin i c im ni bt ca hc thuyt kinh t trng phi chnh hin i l: + Vn dng mt cch tng hp cc l thuyt v phng php ca cc trng phi kinh t trc trong lch s, nhm a ra l thuyt lm c s cho cc hot ng ca doanh nghip v chnh sch kinh t ca Nh nc t sn. T tng xuyn sut l c ch th trng c s iu tit ca nh nc. + S dng c phng php phn tch vi m v phn tch v m trnh by cc vn kinh t. S dng nhiu cng thc ton hc, th l gii cc hin tng v qu trnh kinh t. Theo , nn kinh t th trng cn c s iu tit ca Nh nc. 11.2. MT S L THUYT TIU BIU 11.2.1. L thuyt v nn kinh t hn hp - Nn kinh t hn hp l nn kinh t kt hp trong kinh t t nhn v kinh t nh nc, n c iu hnh bi c ch th trng c s iu tit ca Nh nc. Ni dung ca l thuyt v nn kinh t hn hp (c trnh by r trong cun
72

kinh t hc ca P.A.Samuelson), c th l: a. Ba vn ca t chc kinh t Mi x hi, mi nn kinh t u phi i ph vi ba vn : + Sn xut hng ha g? vi s lng bao nhiu? + Sn xut hng ha nh th no? Ai l ngi sn xut, sn xut bng ngun lc no, s dng k thut sn xut no? + Sn xut cho ai? Ai l ngi c hng cc thnh qu ca nhng n lc kinh t, sn phm quc dn c phn chia nh th no?

C hai phng thc u c u im v hn ch, khng nn tuyt i ha mt phng thc no ms kt hai c ch th trng v iu tit ca Nh nc. Trong lch cn c hp: Nu cc nh php t hc c inChnh ph say ra hu ht cc quytv hnh v cn v TC a sa vi Bn tay nh kinh t phng kinh Cc quyt nh kinh t uthip ca nh xc bn bng tng qut, th Keynes li say sa vi quan im s can do th trng nc tay hu hnh. Nhng theo P.A.Samuelson: nu iu hnh nn kinh t khng c th trng hoc chnh ph th cng nh con ngi ta nh v tay bng mt bn tay. T ng ch trng pht trin kinh t phi da vo c hai bn tay. a. C ch th trng *Theo Samuelson, c ch th trng l mt hnh thc t chc kinh t, trong c nhn ngi tiu dng v cc nh kinh doanh tc ng ln nhau qua th trng xc nh ba vn trung tm ca t chc kinh t (?). *Nhng c trng ca c ch th trng l: -C ch th trng l c ch tinh vi, phi hp mt cch khng t gic mi ngi, mi hot ng v mi doanh nghip thng qua h thng gi c v th trng. - Khng phi l s hn n m l mt trt t kinh t. - L phng tin giao tip tp hp tri thc v hnh ng ca hng triu c nhn khc nhau. - Khng ai thit k th trng, nhng n vn vn hnh tt, n xut hin t nhin v cng thay i nh x hi loi ngi. *Th trng: ng cho rng, theo ngha en, th trng l ni mua bn. Ngy nay, th trng l c ch trong ngi mua v ngi bn tng tc vi nhau xc nh gi c v sn lng hng ha hay dch v. Trong th trng bao gm: + Cc yu t: hng ha, tin t, ngi bn, ngi mua, gi c hng ha. + Hng ha bao gm HH tiu dng, dch v v cc yu t sn xut: L, .ai, TB. T ngi ta chia th trng thnh th trng u vo v th trng u ra. + Gi c l phng tin v s hot ng ca gi c hng ha l tn hiu i vi ngi sn xut v tiu dng, gi c l qu cn trong c ch th trng, l biu hin s hot ng ca quy lut gi tr. *Quan h cung - cu: L khi qut ca hai lc lng c bn - ngi bn v ngi mua trn th trng. S bin i ca gi c dn n bin i cung - cu. C ch th trng ng thi gii quyt ba vn : ci g? Ntn? Cho ai? Ca nhiu th trng ph thuc ln nhau bng cch cho ng cong v mc cung v ng
73

cong v mc cu quyt nh ton b gi c v khi lng. Tp hp gi c v khi lng cn bng ph thuc ln nhau ny l mc cn bng chung ca th trng do cung v cu quyt nh. *Nn kinh t th trng chu s iu khin ca hai ng vua l ngi tiu dng v k thut. - Ngi tiu dng: + Thng tr, iu khin th trng bng s thch hoc do bm sinh hoc do hc c m c. + H s b phiu bng tin mua hng ha ca cc doanh nghip. H chn im nm trn ranh gii kh nng sn xut - Nhng k thut cng hn ch ngi tiu dng mt cch cn bn v kinh t. + Mt nn kinh t khng th vt qu gii hn ca kh nng sn xut ca mnh. + Do vy,ngi tiu dng phi chp nhn cung ng hng ha ca nh kinh doanh, m cung ny li b hn ch bi ti nguyn ca mt nn kinh t v nhng hn ch ca k thut trong vic bin nhng ti nguyn thnh hng ha c th tiu dng c. + V ngi sn xut phi nh gi HH ca mnh theo chi ph sn xut nn h sn sng chuyn sang cc lnh vc c nhiu li nhun, b cc khu vc kinh t khng c li. => Do ch ngi tiu dng khng quyt nh c sn xut ci g m cn thm chi ph sn xut v cc quyt nh kinh doanh. V th th trng ng vai tr trung gian ha gii s thch ngi tiu dng v hn ch ca k thut. V vy, trong khi nghin cu khng ch c vai tr ca cu m cn c vai tr ca cung. * Trong kinh t th trng (c ch th trng) li nhun l ng lc chi phi hot ng ca ngi sn xut kinh doanh. - Li nhun a cc doanh nghip n cc khu vc ngi tiu dng cn nhiu hng ha, mt khc li nhun a cc doanh nghip n n vi nhng k thut sn xut hiu qu nht (hoc t tn km nht). Nh vy h thng th trng lun dng li v l quyt nh ba vn kinh t c bn. * Kinh t th trng hot ng trong mi trng cnh tranh do cc quy lut kinh t khch quan chi phi. *C ch th trng khng phi lc no cng a ti kt qu ti u m c nhng tht bi, l nhng khuyt tt ca h thng th trng. Nhng tht bi ny gy ra nhng tc ng bn ngoi: - nhim khng kh, ngun nc m doanh nghip khng phi tr gi cho nhng nhim ny; - Hoc tnh trng c quyn ph hoi t do cnh tranh; - Hoc cc t nn khng hong, tht nghip; - Cui cng l s phn phi bt bnh ng do h thng th trng sinh ra. Do theo Samuelson: sau khi tm hiu v bn tay v hnh, chng ta khng nn qu say m v p ca c ch th trng, coi l hin thn ca s hon ho, l tinh ty ca s hi ha ca ng cao nin nm ngoi tm tay con ngi,... Do vy, i ph vi khuyt tt ca co ch th trng cc nn kinh t hin i cn phi hp gia
74

bn tay v hnh vi bn tay hu hnh ca thu kha, chi tiu v lut l ca chnh ph . b. Vai tr kinh t ca chnh ph Chnh ph (nh nc) c 4 chc nng chnh trong nn kinh t th trng: * Thit lp khun kh php lut: - Chnh ph ra cc quy tc m doanh nghip, ngi tiu dng v bn thn chnh ph cng phi tun theo. Bao gm: cc quy nh v ti sn, cc quy tc v hp ng v hot ng kinh doanh, cc trch nhim h tr ca cc lin on lao ng, ban qun l v cc lut l khc xc nh mi trng kinh t. - Cc quyt nh ca khun kh php lut v nhiu mt xut pht t nhng mi quan h vt ra ngoi linh vc kinh t n thun. Nhng n c tc ng mnh n ng x kinh t ca con ngi. * Sa cha, khc phc nhng khuyt tt ca c ch th trng th trng hot ng c hiu qu. - Nhng tht bi m th trng gp phi lm cho hot ng ca n khng hiu qu l nh hng ca c quyn: Trn thc t, hnh thnh cc t chc c quyn, h li dng cc u th ca mnh: tim lc kinh t, sc mnh khoa hc cng ngh v quy m sn xut,... ph v cnh tranh hon ho. Tnh trng cho php mt c nhn hay t chc n l c th quy nh gi c hng ha cao hn mc hiu qu, t lm bin dng cu v sn xut, xut hin li nhun siu ngch (li nhun c quyn). Nhng li nhun c th c s dng vo nhng hot ng v ch nh qung co la di, mua nh hng v bo h ca lp php, do lm gim hiu qu nn kinh t). Nh vy, khng th coi mi hot ng ca c quyn l tt yu, m chnh ph cn a ra lut chng c quyn v lut l kinh t tng hiu qu ca th trng cnh tranh khng hon ho. - Can thip nhm ngn nga cc tc ng tiu cc t bn ngoi. + Nhng tc ng bn ngoi xy ra khi doanh nghip hoc con ngi to ra chi ph li ch cho doanh nghip khc hoc ngi khc m doanh nghip hoc con ngi khng c nhn ng li ch m h cn c nhn hoc khng phi tr ng chi ph m h phi tr Nhng tc ng bn ngoi lm cho th trng hot ng khng hiu qu. V vy, chnh ph phi s dng n lut l iu hnh kinh t nhm ngn ch nhng tc ng tiu cc bn ngoi. Nh s nhim mi trng nc, khng kh, s khai thc ba bi cn kit ti nguyn, cht c hi trong thc n nc ung, khng m bo v sinh ATTP... y u l h qu ca KTTT cnh tranh khng hon ho (do DN v con ngi to ra), - m nhim vic sn xut cc hng ha cng cng cn thit, c ngha quan trng m t nhn khng mun hoc khng th sn xut. + Theo cc nh kinh t: Nhng HH mt ngi dng th ngi khc khng dng na l HHTN, cn hng ha cng cng l khi mt ngi dng th ngi khc vn c th dng. + c im ca HH cng cng: v k thut mt ngi dng khng lm gim s
75

lng sn c i vi ngi khc v khng loi tr bt c ai tr khi vic tiu dng ny tr khi phi tr gi qu t. + ch li gii hn ca HH cng cng i vi XH v t nhn l khc nhau. i vi t nhn ch li gii hn ca HH cng cng l rt nh, v vy, t nhn thng khng mun sn xut mt hng ny. Mt khc, HHCC c ngha quan trng i vi quc gia nh quc phng, lut php, trt t trong nc,...khng th giao cho t nhn nn chnh ph phi tham gia trc tip sn xut. - Thu thu m bo hot ng ca Chnh ph. Trn thc t, phn ln chi ph ca chnh ph c tr bng thu thu c. Tt c mi ngi u phi np thu theo lut nh. Nh vy mi cng dn, t chc t t ln vai mnh gnh nng v thu nhng cng c hng phn hng cng cng do CP cung cp. Nh vy, chnh ph can thip vo th trng nng cao hiu qu khng phi l mt thch m l mt s cn thit khng th thiu. Chnh ph ra lut l i ng v mua hng ha cng cng nh ng s,.. do , to iu kin d dng cho t doanh lm n tri chy, ngn cn lm dng khi cc doanh nghip tr thnh k tham lam c quyn chim ng v kim ch hot ng ca cc doanh nghip khc, khi h e da sinh mng v ti sn,... *m bo s cng bng: c ch th trng tt yu dn n s phn ha v bt bnh ng (V thu nhp, s bt cng,...) do nhiu nguyn nhn. - Cng c quan trng nht: Thu ly tin ( nh vo thu nhp,tha k ), ngi c thu nhp cao (giu) chu thu ln hn ngi c thu nhp thp (ngho). - Cng c th hai: H tr thu nhp (tr cp ngi cao tui, tn tt, tht nghip, ngi nui con nh...) bng h thng thanh ton chuyn nhng. - Cng c th ba: Tr cp tiu dng cho nhm ngi c thu nhp thp bng cch pht tem phiu mua thc phm, chm sc y t c tr cp, gim tin thu nh,... * Tng trng v n nh kinh t v m: Chnh ph s dng cc chnh sch tin t, ti chnh tc ng ti chu k kinh doanh, gii quyt nn tht nghip, chng tr tr, lm pht,... Nhn xt: Trong nhiu trng hp, s can thip ca Nh nc cng c nhng hn ch, c nhiu vn Nh nc khng la chn ng, s ti tr ca Chnh ph c lc km hiu qu (do chng trnh qu ln, thi gian qu di), s nh hng ca ch quan (lp php ri vo tay thiu s ,Chnh ph b chi phi bi thiu s ngi, vn ng hu trng ca k nhiu tin hoc bi nhng ngi bt ti, tham nhng,...) dn n vic a ra nhng quyt nh sai lm, khng ph hp vi quy lut khch quan, khng phn nh ng s vn ng ca th trng. V vy theo Samuelson s can thip ca Nh nc ch nn gii hn trong khun kh khn ngoan ca cnh tranh. Tm li, pht trin kinh t c hiu qu l phi da vo c hai bn tay: + C ch th trng(bn tay v hnh): Xc nh gi c, sn lng trong nhiu lnh vc. + S iu tit ca Chnh ph (bn tay hu hnh): Bng cc chng trnh thu, chi tiu v lut l. 11.2.2. L thuyt gii hn kh nng sn xut v s la chn
76

Theo Samuelson: do tnh cht hn ch ca ton b ti nguyn c th sn xut ra hng ha buc x hi ch c la chn trong s hng ha tng i khan him sn xut. V d: La chn sn xut sng v b (Tng 1 n v b, gim 1 n v sng) Kh nng A B C D E F b (triu kg) 0 1 2 3 4 5 sng (nghn) 15 14 12 9 5 0

+ C 6 phng n la chn sn xut vi cc ngun lc c sn. + Nu tp trung ngun lc sn xut mt hng ny th phi b vic sn xut mt hng khc. - th: + ABCDEF l ng gii hn kh nng sn xut (Production Posibility Frontier) + Biu th s la chn m x hi c th c ng sng hn kh nng sn xut (PPF) biu din s lng ti a ca 2 loi gii hng ha, dch vA th c sn xut vi cc ngun lc hin c trong nn kinh t c B I 15 (Vi gi nh cc ngun lc u c s dng ht). 14 a ra quan im v hiu qu s dng ti nguyn. Mt nn kinh t c hiu qu C X phi nm trn ng (PPF). 12 D V d: 9 + im I: Bn ngoi ng PPF l khng th c (khng th t ti) trong iu U X kin khng c s bin i no v ngun lc ti nguyn, lao ng, vn, cng ngh. + im U: im bn trong ng PPF biu din nn kinh t cha t hiu qu v E cc ngun lc khng c s dng ht. 5 Thc cht l thuyt s la chn nhm a ra c m hnh s lng cho ngi tiu dng trong iu kin kinh t th trng v trn c s d on c s thay i F 1 2 3 4 5 B ca nhu cu x 0 hi. 11.2.3. L thuyt tht nghip Theo cc nh kinh t hc trng phi chnh hin i th tht nghip l vn trung tm ca cc x hi hin i. Cc vn c bn v tht nghip c nghin cu l: * Cc khi nim v tht nghip v t l tht nghip (Cc loi tht nghip) * T l tht nghip t nhin * nh hng ca tht nghip. 11.2.4. L thuyt v lm pht Theo cc nh kinh t hc trng phi chnh hin i trong nn kinh t hin i hn ch lm pht l mt trong nhng mc tiu ch yu ca chnh sch kinh t v m. T h nghin cu cc vn v lin quan n lm pht nh sau:
77

* * * *

Cc khi nim v lm pht Ngun gc ca lm pht Tc ng ca lm pht Nhng bin php kim sot lm pht.

11.2.5. L thuyt v tin t v ngn hng, th trng chng khon Cc ni dung c bn c nghin cu l: * L thuyt tin t: Vn quan trng trong l thuyt tin t hin i l xc nh thnh phn ca mc cung tin t. * Ngn hng: Trong l thuyt kinh t hc quan tm n s m rng nhiu ln ca tin gi ngn hng hay qu trnh to ngun tin gi ngn hng. * Th trng chng khon: pht huy tnh tch cc v hn ch tiu cc ca th trng chng khon, cc nh kinh t hc hin i a ra l thuyt v th trng c hiu qu. Trong th trng ny gi c chng khon vn ng rt tht thng m cc nh kinh t hc gi l cuc i lang thang khng c ch nh. T vic nghin cu. cc nh kinh t hc a ra nhiu li khuyn v chin lc u t trn th trng ny. 11.2.6. Mt s l thuyt tng trng kinh t i vi cc nc ang pht trin a. L thuyt v Ci vng lun qun v C hch t bn ngoi ca Samuelson Theo ng, tng trng kinh t cn c bn nhn t l: Nhn lc lao ng, ti nguyn, cu thnh t bn v k thut cng ngh. cc nc km pht trin th bn yu t trn rt khan him v vic kt hp chng ang gp nhiu tr ngi ln. => Kh khn cng tng thm trong mt vng lun qun ca s ngho kh. ph v cn c c hch t bn ngoi v vn, cng ngh, chuyn gia... v th phi c u t nc ngoi, phi to iu kin thun li kch thch u t nc ngoi. C th biu th vng lun qun trong m hnh sau: (xem hnh)

Nng sut lao ng thp

Nng sut lao ng thp

Nng sut lao ng thp

Nng sut lao ng thp

b. L thuyt Ct cnh ca Rostow (M)


78

Theo l thuyt ny th qu trnh pht trin kinh t ca mi nc tri qua nm giai on: - X hi truyn thng c: sn xut nng nghip thng tr, nng sut lao ng thp, vt cht v tinh thn thiu thn, x hi km linh hot. - Chun b ct cnh: xut hin cc ch x nghip c kh nng i mi kinh t, kt cu h tng c quan tm, c bit l giao thng. Xut hin nhiu trung tm kinh t lm ch da cho s tng trng. - Giai on ct cnh: hi t ba iu kin nh: + T l u t tng t 5 10% GNP. + Xy dng c nhng lnh vc u tu + Phi c b my qun l nng ng, bit s dng k thut, pht huy nng lc ca cc khu vc hin i v tng cng quan h kinh t i ngoi. - Giai on chn mui: c c trng bi mc tng phn dnh cho u t t 10 20% GNP, xut hin nhiu ngnh cng nghip mi v v hin i. C cu x hi bin i, i sng dn c c ci thin r nt. - K nguyn tiu dng cao: sn xut t trnh x hi ha cao, quc gia thnh vng nhng cng c hin tng gim st s tng trng kinh t (L bi ton cho chnh ph). =>Trong nm giai on th giai on ct cnh l quyt nh nht, ging nh mt my bay ch c th bay c sau khi t n mt tc ti hn. c. L thuyt pht trin kinh t da vo cng nghip ha (CNH) Theo , c hai phng php thc hin CNH: * CNH thay th nhp khu: pht trin sn xut trong nc thay th cc sn phm nhp khu. u im: Tn dng ngun lc trong nc, m rng th trng ni a, to nhiu vic lm, tng thu nhp. Kch thch lng t tn dn tc thnh ng lc pht trin kinh t. Hn ch: Do chnh sch bo h c th gy s li ca cc nh sn xut trong nc, sn xut khng c i mi, quy m th trng nh b hn ch pht trin sn xut. i vi nhng mt hng cn thit vn nhp khu (mt mt hn ch, thm ch ngn cm i vi hng ha trong nc c kh nng sn xut, mt khc cho php nhp khu cc yu t sn xut hng ha thay th nhp khu). Mi giao lu kinh t gia cc nc vn pht trin. * CNH theo hng xut khu: Bt u t thp nin 60 ca th k XX. Ni dung c bn: tp trung pht trin sn xut cc sn phm xut khu. Ly th trng nc ngoi lm trng tm. (Da vo l thuyt Li th so snh ca D.Ricardo). Cc nhm ngnh sn xut ch yu ca m hnh ny: + Pht trin sn xut hng th cng m ngh. + Khai thc v sn xut sn phm th. + Ngnh ch bin v lp rp thu ht nhiu lao ng sng. + Ch bin nng sn. + Mt s ngnh k thut cao: ch to my, in t. Ph thuc vai tr Chnh ph phi hp hi ha th trng trong nc v quc t. * Trong thc t: C hai loi u c u v nhc im V th trong thc t cn kt
79

hp hi ha hai chin lc thay th nhp khu v hng v xut khu, va tha mn nhu cu trong nc va pht huy li th so snh trn th gii. d. L thuyt v m hnh kinh t nh nguyn Do Arthur Lewis, nh kinh t hc ngi Jamaica a ra: T tng c bn ca m hnh ny:chuyn s lao ng d tha sang cc ngnh hin i do h thng t bn nc ngoi u t vo cc nc lc hu. Theo ng do trong khu vc kinh t truyn thng t ai cht hp, lao ng d tha, nng sut lao ng v thu nhp thp. V vy, khi c mt mc lng cao hn so vi khu vc ny, th cc doanh nghip nc ngoi s c ngay ngun sc lao ng khng gii hn t nng nghip chuyn sang. Vy, vic chuyn lao ng nng nghip sang khu vc cng nghip c hai tc dng: Mt l, chuyn bt lao ng ra khi lnh vc nng nghip, ch li lng lao ng to ra sn lng c nh, t nng cao sn lng theo u ngi. Hai l, vic di chuyn ny s lm tng li nhun trong lnh vc cng nghip, to iu kin nng cao sc tng trng v pht trin kinh t ni chung. e.L thuyt tng trng kinh t chu gi ma Do nh kinh t Haroy Toshima (Nht) a ra cho cc nc c nn nng nghip la nc. Theo ng trong cc nh cao ca thi v vn thiu lao ng v ch d tha lao ng trong ma nhn ri. Ni dung ch yu ca l thuyt ny l: + Gi nguyn lao ng nng nghip, song phi to nhiu vic l trong nhng thng nhn ri (tng v, a dng ha vt nui cy trng, m mang nhiu ngnh ngh mi to vic lm tng thu nhp). + Thc hin CNH nng nghip: xy dng kt cu h tng vt cht (in, nc, giao thng, thng tin lin lc), pht trin cng nghip ch bin v kt cu h tng x hi (gio dc, y t, vn ha) cho nng thn. Chuyn dch c cu kinh t, c cu lao ng, thay th lao ng th cng bng lao ng my mc nng sut lao ng cao... T s ci thin i sng nng dn, vn minh ha nng thn v kinh t s tng trng, trnh c sc p v nhiu mt i vi th. Kt lun v cc l thuyt: + ch phn tch, nh gi c im, iu kin v cc ngun lc pht trin kinh t cc nc ang pht trin a ra li khuyn v nhng gii php cho cc nc hay mi nhm nc. + c nc khai thc vn dng thnh cng (NICs) nhng l s t. Thc cht u nhm phc v li ch cc nc t bn trong iu kin mi (thng tr, bc lt, n dch cc nc km pht trin). + i hi s thn trng, sng sut ca Chnh ph cc nc km pht trin tng trng kinh t, pht trin kinh t v c lp t ch. 11.3. NH GI CHUNG 11.3.1. Nhng tin b Cc l thuyt kinh t ca trng phi chnh hin i t c nhng thnh tu l: - C s k tha, vn dng v pht trin cc l thuyt kinh t ca nhiu trng
80

phi trong lch s. - Vi m hnh kinh t hn hp: mt mt nhn thc c yu t tch cc ca c ch th trng t do cnh tranh, mt khc vch ra s cn thit phi iu tit v m ca Nh nc thng qua cc chc nng v cng c) pht huy mt tch cc v khc phc khuyt tt ca c c ch th trng. Bn cnh cng ch ra nhng hn ch ca nh nc khi iu hnh nn kinh t. - a ra mt s l thuyt lm c s cho s iu tit kinh t ca nh nc. - C s nghin cu a ra l thuyt pht trin kinh t i vi cc nc ang pht trin v chm pht trin. 11.3.2. Nhng hn ch Trong nghin cu cc nh kinh t thuc trng phi chnh hin i cn c nhiu hn ch: - M t cc hin tng v qu trnh kinh t trong cc giai on lch s khc nhau v a ra nhng tiu ch phn loi (nc giu ngho, pht trin ang pht trin,...) nhng cha phn nh c bn cht v nguyn nhn tht s ca cc hin tng v qu trnh . - Trong iu kin ton cu ho hin nay cc nc pht trin vn gi li th v cng ngh, th trng,... nn s bnh ng trong quan h kinh t quc t hin nay kh c th t c.V th l thuyt kinh t ca trng phi chnh hin i khng th p dng cho mi ni, mi lc, mi quc gia. Tm li, tu tng iu kin, kh nng v ngun lc ca mnh, cc nc c th tip thu cc nhn t hp l ra phng hng, chnh sch gii php ph hp m bo tc pht trin cao v bn vng CU HI V BI TP 1. Hon cnh lch s ra i v c im ca hc thuyt kinh t trng phi chnh hin i? 2. Ni dung c bn ca l thuyt v nn kinh t hn hp ca trng phi chnh hin i. S vn dng l thuyt ny Vit nam? 3. Cc l thuyt tng trng v pht trin i vi cc nc ang pht trin v s vn dng cc l thuyt ny nc ta? 4. Nhng ng gp v hn ch ca cc hc thuyt kinh t trng phi chnh hin i. CHNG 12. HC THUYT KINH T CA TRNG PHI T DO MI GII THIU Mc ch yu cu: Hiu hon cnh lch s ra i hc thuyt v nm vng cc c im ca trng phi t do mi. Nm vng ni dung v t tng c bn ca hc thuyt kinh t trng phi t do mi, lin h so snh vi cc hc thuyt kinh t ca cc trng phi khc nht l cc trng phi chnh hin i. Thy c nhng ng gp v hn ch ca cc hc thuyt trng phi ny trong l lun v trong thc tin. Ni dung chnh: - Hon cnh lch s v c im ca trng phi t do mi.
81

- Mt s l thuyt tiu biu: L thuyt v nn kinh t th trng x hi CHLB c, l thuyt kinh t ca ch ngha t do mi M. - nh gi chung v nhng tin b v nhng hn ch. NI DUNG 12.1. HON CNH LCH S V C IM CA TRNG PHI T DO MI 11.1.1. Hon cnh lch s xut hin Nhng t tng v t do kinh t xut hin t rt sm trong lch s, nh: trong thuyt trt t t nhin ca F.Quesnay vi t hu an ninh t do l nn tng ca mt trt t x hi n nh. Tip n, l A.Smith vi l thuyt v bn tay v hnh v khng nh vai tr ca nh nc nh ngi lnh gc m cho ch t hu v t do kinh doanh. T tng t do kinh t tip tc c hnh thnh v tr thnh t tng thng tr trong cc l thuyt t sn trc nhng nm 30 ca th k XX, tiu biu l l thuyt cn bng tng qut. Cui th k XIX u th k XX, CNTB c quyn ra i v cc t chc c quyn tr thnh ph bin trong nn kinh t TBCN. S thng tr ca cc t chc c quyn vi s lng t bn tch t, tp trung cao, nn kinh t TBCN vn ng trn hai xu hng i nghch nhau l t do v c quyn. Hai tro lu t tng kinh t mi ny sinh, trong , trng phi Tn c in mun ci bin v hon thin l thuyt t do kinh t cho ph hp vi thc t, cn trng phi Keynes mun ph nhn vai tr ca th trng v nhn mnh vai tr kinh t ca nh nc trong iu chnh cc qu trnh kinh t. Cui cng, hc thuyt ca Keynes thng th v n a ra gii php kh thi trong thc tin vi vic CNTBQ nh nc ra i, nhng khi cao vai tr ca nh nc Keynes li b qua vai tr ca th trng, do , hc thuyt ca ng bc l nhiu hn ch, cn bnh nh tr lm pht, tht nghip vn khng c khc phc. Trc bi cnh , cc nh l lun kinh t t sn li phc hi t tng t do kinh t v sa i, hon thin chng cho thch hp vi hon cnh mi. T ch ngha t do kinh t mi ra i. 12.1.2. c im ca hc thuyt kinh t trng phi t do mi - y l mt tro lu t tng kinh t t sn hin i. Ch ngha t do kinh t gm cc l thuyt cao t do kinh doanh, t do tham gia th trng, coi nn kinh t t bn ch ngha l h thng t ng do cc quy lut kinh t khch quan t pht iu tit. - Ch ngha t do mi: da trn nn tng lp trng t do kinh t ca t sn c in, tn c in ng thi li mun p dng v kt hp quan im ca trng phi Keynes, trng phi trng thng mc nht nh hnh thnh h t tng mi iu tit nn kinh t t bn ch ngha. - T tng c bn ca hc thuyt kinh t trng phi t do mi l: C ch th trng c s iu tit ca Nh nc mc nht nh - Trong vic l gii cc hin tng v qu trnh kinh t, trng phi ny nhn mnh yu t tm l c nhn trong vic quyt nh sn xut v tiu dng, ng thi s dng cc cng c ton hc chng minh cho l thuyt ca mnh.
82

- Trng phi kinh t ca ch ngha t do mi pht trin rng ri cc nc t bn vi mu sc khc nhau, tn gi khc nhau. V d: ch ngha c nhn mi (Anh), ch ngha bo th mi (M), nn kinh t th trng x hi (c),... Di y, s trnh by t tng kinh t ca mt s trng phi kinh t in hnh theo trnh t thi gian xut hin. 12.2. MT S L THUYT TIU BIU 12.2.1. L thuyt v nn kinh t th trng x hi CHLB c *) Hon cnh ra i Sau chin tranh th gii ln th hai, c Quc x thua trn, nn kinh t b chin tranh tn ph, t nc b chia ct. Trc hon cnh , cc nh kinh t thuc lin bang c cho rng: s iu tit c ti ca nh nc i vi nn kinh t l khng c hiu qu. H ph phn m hnh kinh t ch huy v ng h quan im t do kinh t. T nm 1948, t tng t do kinh t ca ch ngha t do kinh t mi tr thnh l lun kinh t chnh thng, l c s hoch nh cc chnh sch kinh t ca chnh ph Bon. Cc i biu tiu biu: W.Ropke, Muller, Armark. a. Quan im v nn kinh t th trng x hi CHLB c Theo quan im ca Alfred Muller Armack a ra nm 1946 : - Nn kinh t th trng x hi l mt nn kinh t th trng kt hp t do c nhn, nng lc hot ng kinh t vi bnh ng x hi. - Nn kinh t th trng x hi khng phi l nn kinh t th trng t bn truyn thng (cui th k 19 u th k 20), khng phi l nn kinh t k hoch ho cc nc x hi ch ngha trc y, cng khng phi l nn kinh t th trng hin i ca tro lu t do mi M v tro lu ny qu coi nh vai tr ca nh nc v cc vn x hi. - y l nn kinh t th trng kch thch mnh m sng kin c nhn v li ch ton x hi, ng thi phng trnh c cc khuyt tt ln ca th trng, chng lm pht, gim tht nghip, quan tm thc hin cng bng x hi. Cc quyt inh kinh t v chnh tr ca nh nc c hoch nh trn c s ch n nhng nhu cu v nguyn vng c nhn. - M hnh ny theo ui cc mc tiu: + Bo m v nng cao t do v vt cht cho mi cng dn bng cch bo m c hi kinh doanh c th bng mt h thng an ton x hi. + Thc hin cng bng x hi theo ngha l cng bng trong khi nghip v phn phi. + Bo m n nh bn trong ca x hi (khc phc khng hong kinh t, mt cn i). T tng trung tm ca m hnh l: + T do th trng, t do kinh doanh, khng c s khng ch ca c quyn, bo m s hu t nhn, bo v h thng kinh t t bn ch ngha, tnh c lp kinh t v chu trch nhim ca ch doanh nghip, tha nhn vai tr nht nh ca Nh nc ( m bo phi hp s t do kinh t vi cc quy tc v chun mc x hi). + c t chc theo kiu sn bng (Ropke v Erhard nu ra) Trong : - X hi l mt sn bng - Cc giai cp v tng lp x hi l cc cu th
83

- Nh nc l trng ti, ng vai tr bo m cho trn u din ra theo lut, trnh khi nhng tai ha. b. Cc tiu chun ca nn kinh t th trng x hi Th nht, tuyt i m bo quyn t do c nhn. Th hai, bo m cng bng x hi thng qua cc chnh sch x hi ca nh nc. Th ba, chnh sch kinh doanh theo chu k. Th t, chnh sch tng trng kinh t. Th nm, chnh sch c cu. Th su, bo m tnh tng hp ca th trng. Cc ch tiu trn b sung v kt hp vi nhau to nn c trng ca nn kinh t th trng x hi. Ngy nay, l thuyt ny c pht trin thnh l thuyt X hi c t chc, X hi phc li chung. c. Cc chc nng ca cnh tranh trong nn kinh t th trng - x hi Cnh tranh c hiu qu c coi l yu t trung tm khng th thiu trong h thng kinh t x hi c. c hiu qu phi c s bo h, h tr ca Nh nc trn c s tn trng quyn t do ca cc x nghip, trong cnh tranh cc x nghip c c hi thnh cng hoc gp ri ro bt trc. do , cnh tranh trong nn kinh t th trng x hi c cc chc nng c bn sau. Chc nng c bn ca cnh tranh l: + S dng cc ngun ti nguyn mt cch ti u. + Khuyn khch tin b k thut. + Tha mn nhu cu ngi tiu dng. + Phn phi thu nhp ln u. + m bo tnh linh hot ca s iu chnh cc ngun lc c hiu qu. + Thc hin kim sot sc mnh kinh t v chnh tr. + m bo quyn t do la chn v hnh ng c nhn (doanh nghip). Cc nhn t e da cnh tranh l: + T chnh ph: c th hn ch, bp mo cnh tranh hoc vi t cch ngi qun l x hi, hoc vi t cch l ch th kinh t s lm suy yu cnh tranh. + T pha t nhn: v c bn l s hnh thnh t chc c quyn Do , cc nh kinh t hc c cho rng cn phi c bin php bo v cnh tranh bng bip php hnh chnh v hnh s thng qua c quan chp hnh v ta n. d. Yu t x hi trong kinh t th trng - x hi Trong nn KTTT t do, cc yu t th trng di tc ng t pht ca cc quy lut kinh t c xu hng mang li kt qu ti u cho cc hot ng kinh t, nhng khng mang li hiu qu x hi m x hi c gng vn ti. Mun gii quyt tt cc vn x hi cn phi thc hin tt cc chnh sch: tng nhp tng trng kinh t; n nh gi c; phn phi thu nhp mt cch cng bng; xy dng h thng bo him x hi; Phc li x hi; Cc bin php khc ca chnh sch x hi, c bit l tr cp nui con do chnh ph lin bang cp. *) Nhng hn ch ca vic m rng chnh sch x hi
84

Quan im ca cc nh l lun v m hnh KTTT x hi cho rn s m rng qu ln cc chng trnh chnh sch x hi c th lm gim st qu phc li x hi.V chng gy ra mu thun gia phn phi li thu nhp v tng trng kinh t. Hn na, n cn lm trit tiu s c gng, cc sng kin c nhn v tnh hiu qu ca nn kinh t. c bit, nh nc iu tit qu ln thu nhp qua h thng thu s gy ra nh tr sn xut, km hm s pht trin k thut, khng kch thch ngi tht nghip c gng tm kim vic lm. e. Vai tr ca Chnh ph Vai tr ca chnh ph trong nn kinh t th trng x hi c c xy dng trn c s sng kin c nhn v cnh tranh c hiu qu. S can thip ca chnh ph ch cn thit nhng ni khng c cnh tranh hiu qu hoc nhng ni c chc nng cn bo v cnh tranh, kch thch cc nguyn tc c bn ca kinh t th trng x hi m khng th trao vo tay t nhn. Nn kinh t th trng c cn c chnh ph mnh, nhng ch can thip khi cn thit vi mc hp l, tc da trn hai nguyn tc: h tr v tng hp. *Nguyn tc h tr: - Cn c Chnh ph nhng ch can thip khi cn thit vi mc hp l, ng thi bo v v khuyn khch cc yu t c bn ca kinh t th trng x hi - thc hin nguyn tc h tr cn mt lot cc bin php: + m bo iu kin cnh tranh hiu qu + m bo s n nh th trng tin t + Tn trng, bo v, duy tr v pht trin s hu t nhn mi c DNTN, th trng v cnh tranh hiu qu; + Pht trin mng li an sinh v cng bng x hi. * Nguyn tc tng hp: L nguyn tc lm c s nh nc hoch nh cc chnh sch kinh t, to s hi ha gia cc chc nng ca Chnh ph vi th trng, can thip phi thch hp vi h thng th trng, bo m tng hp vi cc quy lut th trng. - Chnh sch ton dng nhn cng. -Chnh sch tng trng kinh t. - Chnh sch chng chng chu k. - Chnh sch thng mi. - Chnh sch i vi cc ngnh v vng lnh th. *. Thnh tu v hn ch ca nn kinh t th trng x hi Nn kinh t th trng c nhiu thnh tu song cng c hn ch. C th: + Thnh tu kinh t x hi: - a nc c t mt nc thua trn trong chin tranh th gii th hai tr thnh mt cng quc kinh t. - Thc hin c hai mc tiu: t do c nhn v on kt x hi. - Kt hp c kh nng cng nghip ln mnh da trn cng ngh hin i vi s pht trin thng mi th gii m rng. Nguyn nhn: Coi trng nng sut cao, coi trng ngun nhn lc v vic o to bi
85

dng con ngi, coi trng nghin cu - trin khai, quan tm mnh n cc vn x hi. + Hn ch: - Tng trng kinh t gn y chm li. - V x hi: ch ngha c nhn cc oan tng ln, s khng hong v con ngi. - S can thip ca nh nc cng cn xem xt li. 12.2.2. Cc l thuyt kinh t ca ch ngha t do mi M a. Thuyt trng tin (i biu: Miltol Friedman) * Miltol Friedman l ngi sng lp ra trng phi tin t chnh thng v ng u trng phi l lun t do mi trng H Chicago (M), c gii thng Noben v kinh t 1976, l c vn kinh t ca chnh ph Nixon v cc d ttr]x lin bang M (FED). *T tng trng tin c th hin trong hc thuyt v s lng tin hin i. Ni dung ca l thuyt l: Th nht, cho rng mc cung tin t l nhn t quyt nh n vic tng sn lng quc gia v do nh hng n vic lm, gi c (cc bin s ca kinh t v m). - V bn cht: nn kinh t t bn ch ngha l tng i n nh, c ch th trng t n s m bo cn bng cung cu v khng nht thit phi tri qua cc chu k kinh doanh. - Suy thoi v lm pht cao l do nh nc cung qu t hoc qu nhiu tin cho nn kinh t. C th: + Tin cung ng tng nhanh hn mc thu nhp th dn c s chi tiu ngay s tin lm cu tiu dng tng dn n tng gi v lm pht. + Ngc li, tin cung ng t hn mc cn thit th chi tiu gim, tng cu gim, hng ha bn ra chm, dn n tr tr, thu hp sn xut, hin tng suy thoi kinh t v tht nghip xy ra. Tm li: bin ng trong cung ng tin t s dn n bin ng trong thu nhp, trong hot ng sn xut kinh doanh v gi c cng vi nhng bin ng trong c cu kinh t cnh tranh,... dn ti chu k kinh doanh (khng hong kinh t). - C th tc ng vo chu k kinh t t bn ch ngha bng vic ch ng iu tit mc cung tin t. Vic iu tit ny do Nh nc thc hin thng qua ngn hng trung ng. Hiu qu ph thuc vo trnh v nng lc ca Nh nc. Th hai, trng phi trng tin cho rng gi c ph thuc vo khi lng tin t trong lu thng nn c th thng qua chnh sch tin t n nh gi c, chng lm pht. M - Mc cung tin t T cng thc: M.V = P.Q Ta c: V = PQ / M V V: tc lu thng tin t c tnh n nh, Q khng ph thuc hoc ph thuc rt t vo M. Nn M thay i tc ng trc tip n P, do tc ng n gi c, lm pht v s pht trin kinh t. - Ch trng u tin chng lm pht hn l chng tht nghip, thm ch c th chp nhn t l tht nghip cao ngn nga lm pht, lm pht l cn bnh nan gii ca x hi ch khng phi tht nghip. - Ch c chnh sch tin t mi gi vai tr ch o tc ng n n nh v pht trin kinh t (khng phi l cc chnh sch ti kha nh thu v chi tiu), tri vi Keynes.
86

- T tng iu tit tin t ca Friedman l: ch ng iu tit mc cung tin t trong tng thi k pht trin, trong thi k khng hong kinh t nn tng khi lng tin t, trong thi k n nh nn gim mc cung tin t. Nhn chung gi mc cung ca tin tng vi t l n nh (3 - 4% / nm). Th ba, ng h v bo v quan im t do kinh doanh, ng h ch t hu, bo v quyn t do hot ng ca doanh nghip. Nh nc khng nn can thip nhiu vo kinh t (ch gii hn iu chnh mc cung tin t, iu tit lu thng tin t ngn chn lm pht). * nh gi: L thuyt trng tin c nh hng su sc trong nhiu nc t bn pht trin, c bit l Anh v M (Reagan v Thatcher). Nhng ch t hiu qu kinh t nht thi (1978 - 1986), sau li a n nhng hu qu mi. b. L thuyt trng cung * Hon cnh ra i Sut nhng nn 70 ca th k XX, nn kinh t M ri vo suy thoi, lm pht v tht nghip cao. y l thc tin t ra i vi cc nh l lun kinh t, nhm h tr cho chnh ph M trong vic hoch nh chnh sch v iu tit kinh t. Nhiu trng phi l lun kinh t a ra quan im ca mnh, trong , l lun ca trng phi trng cung ni ln nh mt l thuyt c tnh kh thi cao. Nhng ngi trng cung cho rng nguyn nhn lm nn kinh t M suy yu c trong nc v trn th trng quc t nm ngay trong chnh sch kinh t ca nh nc M: vic nh nc s dng sai chnh sch ti chnh tin t - tn dng lm ton b nn sn xut bt n v nn lm pht pht trin nhanh chng . Hn na l thuyt trng cung khng nh, thu sut cao bp nght mi c gng, c sng to ca c nhn v lm gim tit kim v u t. Do , mun nn kinh t thot khi trng thi b tc, nh nc cn hoch nh chnh sch kinh t ca mnh da trn l thuyt trng cung. L thuyt ny xut hin M vo nm 1980, biu hin r s i lp vi nhng t tng trng cu ca Keynes. (Tin bi: A. Marshall , i biu tiu biu: Arthur Laffer). * c im ca l thuyt trng cung L thuyt trng cung cao vai tr ch ng trong sn xut ca gii ch, cao c ch t iu tit ca th trng t do. Theo l thuyt ny, ch c khu vc kinh doanh t do ca t nhn mi c kh nng t c s pht trin kinh t n nh. D Chnh ph c t t nhim v g th cng khng th can thip vo kinh t. S kch thch t nhn sn xut ch bt u t sn xut v do th trng tc ng iu tit. S p buc qu mc t pha nh nc c th gy ra phn ng tiu cc lm thui cht nng lc v tnh nng ng ca khu vc t nhn. * Ni dung ca l thuyt *1- Bn quan im mu cht trong l thuyt trng cung Th nht, th trng l h thng hu hiu nht nh hng cc yu t sn xut vo cc hot ng kinh t mt cch ti u. Sn xut to ra thu nhp v thu nhp ny chi tiu , mua sm ton b khi lng do SX cung ng mt cch tri chy. Th hai, Cc doanh nghip v c nhn u c ch, h ng x bng cch cc i
87

ha li ch p ng nhu cu ca mnh. Gi c tng i s gip h xc nh cc la chn ti u. Th ba, Thu v cc khon chi tiu cng cng phi c kim sot cht ch hn ch cc hu qu xu do nh nc nh mt ng ban phc cho mi ngi. T l nh thu cn bin l qu nng, chng lm bin dng cc la chn t pht ca c nhn khin cho h ham ngh ngi tiu khin hn lao ng, t dn n tng tiu dng, gim tit kim v u t. Th t, chnh sch phn phi li ch c hiu lc rt hn hp, thm ch a s ch i ngc li li ch thc s ca tng lp ngi ngho kh trong x hi (gim sc sng to ra ca ci) *2- Cc nhn t cung v vai tr ca n i vi s n nh v tng trng kinh t Theo cc nh kinh t trng cung: - Khi lng sn xut l kt qu ca nhng chi ph sn xut, phn nh kt qu hot ng kinh t. - Chi ph ny mang li kch thch kinh t: chi ph sn xut cng tng th khi lng sn xut cng ln => cung tng s to ra cu mi. Do c ch th trng, di tc ng ca cnh tranh, cung cu t iu tit s dn ti cn bng cung cu. => S iu tit ca cc chnh ph hin i li lm bin dng cung cu. - Nh nc (Chnh ph) c nhim v l xy dng cc iu kin cc yu t kch thch kinh t xut hin, nn kinh t s t c trng thi l tng: + Khuyn khch nng cao khi lng v hiu qu sn xut. + Tn trng tnh ch ng ca gii ch, gim ti mc ti a s can thip ca Nh nc +Xem cnh tranh l yu t cn thit (t do cnh tranh). - A.laffer quan st hot ng ca nn kinh t M trong 100 nm (1830 - 1930) nhn thy s lp li c tnh nhn qu ca quan h cung cu v kt lun: + Yu t cung cu bin ng theo chu k khp kn. + S tc ng gia chng to ra th nng cho sn xut pht trin. + Nu nh nc tc ng vo cc yu t ngn hn, cc b s khng c kt qu m phi tc ng vo cc yu t di hn: vn, cht lng v s lng lao ng, khoa hc cng ngh, th s em li kt qu lu di, kinh t n nh v phn ln cc yu t ny pha cung. -Cc nhn t nh hng n tng cung ca nn kinh t l: Lao ng; Vn; Tin b khoa hc - k thut. V vy, ngh nh nc gim thu, s tng c tit kim, u t. Kch hot ng kinh doanh ci tin k thut SX, t tng sn phm v li nhun, do khng gim thu ngn sch m lm cho tng thu v thu tng. (Ph phn chnh sch thu cao ca Keynes).

88

- Cng c ch yu phn tch kinh t l l thuyt ng cong Laffer th hin mi quan h tng quan gia thu nhp v mc thu (hay gia lng tin thu v thu a vo NS vi thu sut sc p thu).
Thu nhp + Thu nhp l 0 khi thu l 0% hoc 100% + Tng thu nhp tng thi thu tng (nng sut tng) + n mc nht nh nu thu vn tng th tng thu nhp gim (Mc thu qu cao)

ng cong l thuyt Laffer

100% Mc thu

Tm li, cn c chnh sch thu hp l, mc thu ph hp. * nh gi v l thuyt: L thuyt trng cung c nh hng n chnh sch kinh t ca chnh quyn Reagan. Nm 1979 - 1981, T.T.Reagan ngh gim 25% thu thu nhp nhng thm ht ngn sch ngy cng ln khin ngi ta nghi ng, ngay c laffer cng khng tr li c. 12.3. NH GI CHUNG 12.3.1.Nhng tin b Cc l thuyt kinh t ca ch ngha t do mi u nhn thy nhng hn ch ca c ch th trng t do cnh tranh (nht l lm pht, tht nghip, bt cng x hi, khng hong kinh t chu k), u a ra nhng cch gii quyt khc nhau v nguyn nhn v a ra nhng gii php khc phc. quan tm n tng trng kinh t, pht trin kinh t bn vng, khuyn khch cnh tranh, ng thi quan tm n nhng vn x hi. C s nh gi tm quan trng v hiu qu can thip ca Nh nc vo kinh t mc khc nhau, a ra mt s gii php, chnh sch iu tit v m ca Nh nc. 12.3.2. Nhng hn ch Nhng hn ch ca cc l thuyt kinh t trng phi t do mi l: + Gii thch hin tng, nguyn nhn khng hong kinh t mang tnh cht ch quan, phin din da vo yu t tm l x hi, tm l tiu dng... m khng thy c tnh tng th, mi lin h bin chng gia cc hin tng v qu trnh kinh t. + Cha vch r nguyn nhn, bn cht ca cc hin tng kinh t nh tht nghip, lm pht, bt cng, do a ra liu thuc cha chy mang tnh hiu qu nht thi v phin din.
89

Tm li, vn khng gii quyt c trit mu thun c bn ca ch ngha t bn khng cha c tn gc r cn bnh ca ch ngha t bn. CU HI N TP 1. Hon cnh lch s ra i v c im ca hc thuyt kinh t trng phi t do mi? 2. Trnh by l thuyt v nn kinh t th trng x hi CHLB c. Thnh tu v hn ch ca nn kinh t th trng x hi? 3. Trnh by ni dung c bn ca l thuyt trng tin M. 4. Trnh by ni dung c bn ca l thuyt trng cung M. 5. Nhng ng gp v hn ch ca cc hc thuyt kinh t trng phi t do mi.

90

You might also like