Cẩm Nang Chẩn Trị Đông y

I. PHN L LUN CHUNG 1.V tr quan v cc thuyt c bn ca ng y c im a d kh hu phng ng V tr quan phng ng Cc thuyt c bn ca ng y 2.Tinh - Kh - Thn Tinh Kh Thn 3.
Hc thuyt tng ph Sinh l v bnh ch yu ca tng ph Quan h gia ng tng vi nhau Tm tt: Tng ng theo h thng gii phu ng y 4. Bt cng bin chng Biu v l Hn v nhit H v thc m v dng Tm tt bt cng bin chng 5. T chn Vn chn (hi) Vng chn (nhn) Vn chn (nghe) Thit chn (bt mch v s nn) II.CC PHNG PHP CHA BNH V CHM CU Bn v cc phng php cha bnh Phng php cha bnh bng chm cu III.KINH LC i cng v kinh lc Mi hai kinh mch Tm mch k kinh IV.DU HUYT i cng v du huyt Phn loi du huyt
Cch ly huyt Huyt c tnh (huyt theo c tnh nht nh) V.CCH CHM CU Cch chm Cch cu VI. HUYT V Th thi m ph kinh Th dng minh i trng kinh Tc dng minh v kinh Tc thi m k kinh Th thiu m tm kinh Th thi dng tiu trng kinh Tc thi dng quang kinh Tc thiu m thn kinh Th quyt m tm bo kinh Th thiu dng tam tiu kinh Th thiu dng m kinh Tc quyt m can kinh Nhm mch c mch Tn huyt 6 mch k kinh cn li Tn huyt v k huyt Tn huyt K huyt VII. BNG TRA CU HUYT LIN QUAN TRONG CHM C Ng du phi ng hnh Cc huyt giao hi Ngy gi v huyt m theo php "Linh quy phi ng" Ngy gi v huyt m theo php "T ng lu tr" Gi huyt m theo 12 a chi v tng ph VIII. PHP DNG SINH V ph V t V tm V can V thn V nhm c V tinh thn IX. TNG PH BIN CHNG LUN TR Tm v tiu trng Can v m T v v
Ph v i trng Thn v bng quang X. N NHIT KINH BIN CHNG LUN TR V, kh, doanh, huyt bin chng lun tr Lc kinh bin chng v tam tiu bin chng Tm tt chung cc loi bin chng XI. CHN TR CC CHNG TRONG LM SNG, C KT HP NG Y TRONG CHN ON PHN BIT St cao Hn m Tr em kinh quyt (co git) Chong ngt Ngt xu (quyt chng) Chng v huyt (xut huyt) Hen suyn Tim thn thc (hi hp) au bng Nn ma Vng da (hong n) Chng mt (huyn vn) au u au ngc au sn au lng Ph thng B i, i t Chng lit (nuy chng) XII.CHN TR NHNG BNH CHNG THNG GP BNG CHM CU Nguyn tc tr liu bng chm cu Quy tc x phng trong chm cu Tm php tr c bn Cha nhng bnh thng gp Cm mo Ho Hen au u Chong vng Mt ng Say nng Hn m Chong Trng gi Ming mt mo lch Chng gin
Nc Nn ma au d dy au bng Tiu chy Bnh l Th t St rt To bn i tin ra mu Vim rut tha Chng bi lit au lng au sn ngc i dm Li dom Ri lon kinh nguyt Hnh kinh au bng Tc kinh Bng lu huyt Kh Chong vng sau To bn sau Thiu sa Sa d con Ho g Kinh phong Phong l rn Tr em tiu chy Tr em cam tch Quai b Mn nht Vim tuyn v D ng mn nga Vim bao hot dinh Bu c Bong gn Si c Cm ic Chy mu mi Vim xoang mi Vim hng au rng au mt ho bo pht Gp gi chy nc mt Cn th
Lao phi Nghn Lit na ngi Vim tinh hon Di tinh Lit dng Kh h C mang nn ma Qung g Bnh un vn Lao hch o kinh Di chng bi lit tr em Bnh lit mm Si Bch hu Vim no nht bn Vim tai gia XIII. CC PHNG HUYT CHA TR CNG HIU Hng dn s dng Cc huyt cha tr bnh ca 14 ng kinh: Bnh vng u Bnh gy c Bnh mt Bnh mt Bnh mi Bnh ming rng li Bnh tai Bnh hu hng Bnh sn ngc Bnh tim mch Bnh phi Bnh gan Bnh mt, vng da Sn kh Bnh tiu ho t vn Bnh d dy Bnh ng rut Bnh thn, bng quang Bnh vng bng di au lng, au hng Bnh st rt Bnh huyt mch
Bnh cm mo Bnh tinh thn, thn kinh Cp cu chong ngt Bnh ngoi da Bnh bi Bnh n ng Bnh ph khoa Gy t m Cc phng huyt cha tr bnh ca tn, k huyt: Bnh mt Bnh tai Bnh mi Bnh hu hng ming li Bnh mt Bnh u Bnh gy c Bnh chi trn Bnh lng Bnh ngc Bnh chi di Trng gi lit na ngi Bnh no Bnh huyt p Bnh tim Bnh phi Bnh gan mt Bnh l lch, tu Bnh d dy Bnh vng bng Bnh rut K sinh trng ng rut Bnh tiu ho Bnh thn, bng quang Bnh hu mn Rn cn Bnh v mu Bnh st Bnh m hi Bnh cm cm Tr em kinh phong Bnh Nn ma m Bnh ngoi da
Bnh tinh thn, thn kinh Bnh ng kinh Bnh ph khoa Nhng tc dng c hiu ca mt s huyt v cn ch (huyt c hiu) XIV. PHP CHN BNH BNG NHIT KINH LC Dn nhp Php chn bnh bng nhit kinh lc nguyn l, cch tin hnh v nhn nh chn on: Php chn bnh bng nhit kinh lc Cch vn hnh my o nhit kinh lc Cch o nhit kinh lc Cch ghi s o v cc ch s nhit Phn nh hn, nhit, biu, l v bnh l, sinh l ca tng kinh M hnh ch s nhit kinh lc ca bnh chng v cch lp m hnh Lng gi mc hot ng ca cng nng tng ph da theo ch s nhit kinh lc qua cc ln o nhit kinh lc M hnh ch s nhit kinh lc trong tng ph bin chng v phng huyt chn tr tng ng Nhng nhn nh ch o trong vic phn tch din gii cc ch s nhit kinh lc XV. LIT K CC HUYT KHC NHAU NHNG CNG TN V MT HUYT C NHIU TN Tng quan Cc huyt khc nhau nhng cng tn Mt s huyt c nhiu tn Mi ba qu huyt
V TR QUAN V CC THUYT C BN CA NG Y
CM NANG CHN TR NG Y
C IM D A CH KH HU PHNG NG
Phng ng l mt di t thuc b ty Thi Bnh Dng t pha nam Trung Quc n pha bc Vit Nam. Do nm pha ng i lc a u- nn vng ny c tn nh trn. c im a d: Pha ng khu vc l Thi Bnh Dng Pha ty l cao nguyn Hy m lp sn v dy Thp vn i sn Pha nam l vng nhit i v xch o
Pha bc l vng hnh i v bc cc Kh hu Phng ng ph thuc vo a hnh nh sau: Khi gi t hng ng thi ti em theo hi nc ca bin nn khng kh c m cao.
Khi gi t hng ty thi ti em theo m rt thp ca cao nguyn nn kh hu tr nn hanh kh. Khi gi t hng nam thi ti em theo hi nng ca vng xch o v cho nn khng kh nng nc, oi . Khi gi t hng bc thi ti, gi em theo hi lnh ca vng hn i v bc cc v nn khng kh lnh lo, gi but. Kh hu Phng ng cn ph thuc vo tng ma trong nm: Ma ng rt but, tri m u. Ma h nng nc, tri nng gay gt, chi chang. Ma xun m p, m thp, tri khi nng, khi ma. Ma thu mt du hanh kh, tri trong, my trng.
- Cui h u thu ma nhiu, nng d. Su trng lp gia tnh cht kh hu theo ma v gi theo phng hng l mt c im ring ca vng pha nam Trung Quc v bc Vit Nam. Ngoi ra, do v tr vng ny nm gia hai khi vt cht ln l hai nc Thi Bnh Dng v t lin trn i lc a -u, c hai khi vt cht ny u nm pha trn xch o. T tit xun phn n tit h ch, mt tri dn dn chiu vung gc t xch o ti bc ch tuyn. T tit h ch ti tit thu phn, mt tri li ln lt chiu t bc ch tuyn ti xch o. Trong khi chu nh hng ca mt tri nh th, i lc a b nung nng ln, cn mt bin hp th nhit km hn, v th c s chnh lch nhit gia lc a v i dng, gy ra hin tng trn p sut t Thi Bnh Dng vo lc a. Lc ny c gi ma ng nam, gi ma s
Bn quyn: Vin Thng tin Th vin Y hc Trung ng
CM NANG CHN TR NG Y
cng vi tc v hng trn ca p sut gy ra bo ln. Mt khc, khi bo b vo t lin thng i theo vt thm lc a, cho nn vng bc Vit Nam v Nam Trung Quc l ni n chu dn dp cc trn bo xy ra vng ny. y cng l mt yu t lm m nt thm c im kh hu Phng ng. Nn vn minh Phng ng l kt qu nhn thc ca cong ngi trong khung cnh thin nhin vi a d, kh hu c th , v t cuc sng ca con gngi y c thch nghi tn ti trong nhng iu kin khc nghit, y bin ng m thnh.
CM NANG CHN TR NG Y
V TR QUAN PHNG NG V tr quan Phng ng l phng php quan st vn vt trong s bin i ca khng gian (v) v bin i ca thi gian (tr). Khi quan st theo khng gian, ngi ta s dng cch quy np ng dng. Khi quan st theo thi gian, ngi ta s dng cch quy np tng ng. Nhng gi tr ng dng v tng ng l nhng gi tr c bn thit lp nn cc quy lut m Dng, Ng Hnh. Khi ngi ta em so snh gia nhng gi tr tng ng v gi tr ng dng vi nhau, ngi ta li tm c nhng gia tr tng tc gia chng vi nhau, l quy lut tng sinh, tng khc trong quy lut Ng Hnh, quy lut tiu tng, chuyn ha trong quy lut m Dng. Gi tr ca v tr quan Phng ng trong i sng con ngi l nhng kt qu ng dng ca n di dng nhng quy lut v cng phong phu sv hiu qu. Trong phm vi y hc, ngi ta chn dng mt s c gi tr r nt v thit thc vi chuyn ngnh ca mnh, my vn thng c s dng trong y hc l: m Dng Ng Hnh Thin can a chi
CM NANG CHN TR NG Y
CC THUYT C BN CA NG Y A. m Dng* 1. Khi nim c bn Hc thuyt m Dng cp n quan h mu thun ca cc hin tng sinh l, bnh l trong c th con ngi, gii thch nguyn tc cha bnh v dc l. Ngi ta cho rng cc b phn ca cong ngi l do hai loi khc tnh cht v cng nng nhng li thng nht ca vt cht l m v dng cu to nn. Bnh tt pht trin c l do hai mt m v dng i lp ph v mi quan h bnh thng gy ra. V kt cu (cu to) c th v cng nng m ni th cu trc ca m dng c thuc tnh l: Dng Ngoi Lng Kh Hng phn Tng ln Hng ra m Trong Bng Huyt c ch Gim st Hng vo Dng Trn Su ph Cng nng Hot ng Thng ln
m
Di Nm tng Vt cht Tnh ti Ging xung
Nhng thuc tnh ca s vt trong khi nim m dng khng phi l tuyt i, m l tng i. Thng th theo nhng iu kin nht nh m ci bin, nh theo quanh gia lng v ngc l m (trc-sau) nhng ngc v bng, th ngc l dng, bng l m (trn-di). Do m dng l i danh t thng dng ca hai mt i lp ca kt cu c th v cng nng, c bit l dng ni r quan h tng h gia cc mt i lp v thng nht. Biu hin ch yu c my mt i lp v thng nht sau: a. m dng h cn (m dng gip nhau t gc): ng y cho rng m sinh dng, dng sinh m, ring m chng sinh, mnh dng chng ln. iu ni s thng nht gia hai mt i lp ca m dng m tn ti: Khng c m th khng c dng, v ngc li. Li ni S sng gc, gc m dng, m dng tch ri, tinh kh mt ht, ngha l mng sng t lc bt u tic kt thc l mi quan h m dng tng h trong qu trnh tn ti. Nu nh m dng mt i mi quan h, mng sng s ngng nagy. Quan im ny ca ngn y c gi l m dng h cn. V d: V sinh l m ni, cng nng ton thn l dng, c s vt cht l m. Cng nng hot ng phi da vo vt cht l c s, m qua trnh b sung vt cht khng ngng, li cn c cng nng mi hon thnh c (hng lot hot ng nh tip nhn thc n,
* Tham kho thm hc thuyt m dng Ng hnh, L Vn Su - NXB Vn ha Thng tin
CM NANG CHN TR NG Y
tiu ha, hp th, chuyn ha, tun hon mu...). V bnh l m ni, nh tm m bt tc s dn n tm dng bt tc. b. m dng tiu trng (m dng mt dn v ln dn): ng y cho rng m tiu dng trng, Dng tiu m trng l ni hai mt m dng b tiu so vi trng, bin ha l thng. Do ccc c quan, t chc trong con ngi khng ngng hot ng, vt cht khng ngng tiu tn v b sung, tiu trng nh th trong phm v nht nh l bnh thng, nu nh mt pha tiu thi qu, hoc trng thi qu s sinh ra bnh bin. Do vy, m h (tiu thi qu) s a n dng cang, dng h s a n m thnh. Ngc li m thnh (trng thi qu cng s dn n dng h, dng cang dn n m h. V d nh bnh cao huyt p c mt loi hnh m chng trng l au u, chong vng, mt ng, nhiu mng m, tnh tnh d cu gin, hp tp, li hng m kh, mch huyn, t sc cng l do m h a n dng cang m to thnh. Hoc nh bnh cp tnh, nhit tnh, thng xuyn st cao (dng qu thnh) thng gy chng trng m dch hao tn cng l do dng thnh m h. Trn y l v d v m dng tiu trng. c. m dng chuyn ha (m dng chuyn i trng thi) "Trng m tt dng, trng dng tt m" cng ni hai mt iu kin nht nh h tng chuyn ha ln nhau. Trn lm sng, do nhiu nguyn nhn, ta thy bnh bin ha t biu (dng) vo l (m), t thc thnh h, t nhit ra hn. V d na phong hn biu chng khng ra c m hi (pht hn m khng ra c m hi, hoc cha nhm thuc lm cho biu t khng tr c), c th chuyn thnh nhit nhp l, t thnh thc chng, nu khng cha thng (cm, mo, thng, trng) c th chuyn thnh h chng; 'dng thnh nhit chng, dng thuc mt lnh qu mc c th bin thnh hn chng. Ngc li, cng thy nhng bin ha t l ra biu, t h chuyn thnh thc, t hn sang nhit. V d nh bnh si, nc si b hm trong gy ra nhng chng trng nguy kch, qua cha chy, gn gi, ban mc ra c, nc si t l sang biu, do vy m chuyn thnh thun chng. Chng kh h, cng do kh khng hnh, huyt ut li thnh huyt thc chng. L hn chng, dng qu nhiu thuc n m, thng m cp dch, cng c th chuyn thnh ni nhit. Nhng v d trn u l m dng h tng chuyn ha. 2 Vn dng lm sng a. Vn dng vo bnh hc ng y cho rng: "m bnh, dng kn chc, tinh thn mi yn" l ni v hai mt m dng trong con ngi trng thi bnh thng mi duy tr hot ng sinh l bnh thng. Gp lc s cn bng m dng b ph v th gy nn bnh tt, l kt qu m.mt no ca m dng thi thnh, thin suy. Cn c vo l l m dng tiu trng, lm sng thng thy nh m thnh dn n dng suy s c cc chng s lnh, sc mt trng bt,
CM NANG CHN TR NG Y
t ra m hi, nc tiu trong m nhiu, cht li nht, mch h, l nhng chng ca dng h bt tc: Nh Ph m h (lc lao phi) a n dng cang s sinh ra bt rt kh ng, ham tnh dc, ming li kh hng, mch sc l chng ca dng cang. Li cn c vo l ca m dng h cn tm xem mt no ca m dng h tn n u thng c th dn n i phng bt tc "dng cc cp m, m cc cp dng, nh mt s bnh mn tnh khu tr mi, cui cng pht trin thnh m dng u h cng l nguyn c ny c. b. Vn dng trn lm sng ng y nu rng: "'Th t chn bnh. tt phi xt trc v m dng", cng nh khi phn tch bnh lun lun dng m dng m quy np li, em nhng chng c bn khi qut thnh hai loi m chng v dng chng. V d: Thc chng phn r rng l m thnh, nhng li l dng cang. H chng r rng phn m h nhng li l sau khi dng h. T c s ny mi c th tin ti phn tch chn on v ra nguyn tc cha bnh. c. Vn dng khi tr liu ng y nu ln: "Xt k m dng m iu, ly bnh lm mc". y ni v nguyn tc cha bnh ca ng y cng l thng qua cha chy m ci bin tnh hung m dng ca con ngi thin thnh, thin suy, ly quan h m dng m iu chnh, t t n tng i khi phc bnh thng, mc ch lm tiu tr bnh tt. Nu dng thnh dng thuc m, nu m thnh dng thuc dng, mc ch l t ci c tha. Nu dng h ng thuc dng, m h dng thuc m vi mc ch l b ci bt tc. V cng dng tnh v ca thuc m ni, cng ly m dng m phn bit. Nh thuc m, nng thuc dng, thuc c v cay, ngt, nht thuc dng, thuc c v chua, mn, ng thuc m. Li nh, phm thuc c tc dng thng ph, pht tn thuc dng, thuc c tc dng trm ging, thng tit (tc tit t) thuc m. R rng thuc tnh m dng ca thuc men cng c th ch gim, ng tr, iu chnh linh hot s mt cn bng ca m dng. B. Ng Hnh 1. Khi nim c bn Thi c, trit hc cho rng Mc - Ha - Th - Kim - Thy l vt cht c bn cu thnh v tr, chng c nhng c tnh nht nh. Trong v tr c nhiu loi, nhiu dng vt cht theo nh tnh cht ca 5 loi c bn i chiu, ri tin hnh qui v nm loi ln l: Mc - Ha - Th Kim - Thy, dng n ni v quan h tng h ca s vt vi nhau, gi chung l Ng hnh. ng y hay dng hc thuyt Ng hnh gii thch mi quan h gia cc b phn trong c th v gia c th vi hon cnh bn ngoi. Nh nhn t ma, tit ca gii t nhin quan h vi ng tng trong c th con ngi. Cn c cc c im ca chng m phn vo ng hnh, c th nh sau:
CM NANG CHN TR NG Y
Ng hnh Ng tng Ph Ng khiu Ng th Ng ch Ng sc Ng v Ng kh Ma tit
Mc Can m Mt Gn Gin Xanh Chua Phong Xun
Ha Tm Tiu trng Li Mch Mng ng Th H
Th T V Mm C bp Lo Vng Ngt Thp Trng
Kim Ph i trng Mi Da lng Ngh Trng Cay To Thu
Thy Thn Bng quang Tai Xng S en Mn Hn ng
C theo phn loi bng trn, ly hnh Mc lm v d, ng vi ng hnh c cc Tng, Ph, Khiu (can, m, mt)... Hc thuyt Ng hnh c cho rng Ng tng c quan h Sinh Khc. Sinh l thc y, Khc l c ch. Quy hoch ca tng sinh gia Ng tng l Can vi Tm, Tm vi T, T vi Ph, Ph vi Thn, Thn vi Can, (tc l Mc - Ha - Th - Kim - Thy - Mc). Trong quan h qua li gia ci n sinh ra v ci sinh ra n, sinh ra n l m, n sinh ra l con. V d: Ha l m ca Th, ng thi l con ca Mc. Quy lut tng khc l Can khc T, T khc Thn, Thn khc Tm, Tm khc Ph, Ph khc Can (tc l Mc - Th - Thy - Ha - Kim - Mc) trong quan h tng khc c ci n khc l "S thng" v ci khc n l "S bt thng". V d: Ha l s thng ca Kim v s bt thng ca Thy. Ngoi ra cn c quan h phn khc (tng v) v d: T th vn khc thn thy, nhng lc c bnh, thn thy pht trin phn khc li T th sinh ra a lng nho. Mt tng thc y mt tng, mt tng c ch mt tng, thc y v c ch cng kt hp duy tr quan h bnh thng gia cc tng, duy tr c hot ng sinh l bnh thng ca con ngi. 2. Vn dng lm sng Ng hnh v chn tr lm sng c quan h, nh trong vng chn thng ly sc thi mt m phn bit tng ph c bnh: Sc xanh thng do Can phong, sc thng do Tm ha, sc vng thng thuc T thp, sc trng l Ph hn, sc en l do Thn h. Li nh khi, cha bnh ca tng ph phi theo 5 mi v ca thuc i vi Ng tng m dng (theo bng trn).
Phn khc: Tng v (hn lo vi nhau).
CM NANG CHN TR NG Y
Ngy xa, "Ng hnh sinh, khc" ng dng trn lm sng rt my mc, cht ch, tht ra c mt s khng ph hp vi thc t do sau ny khi ng dng t ni n. y xin nu nhng iu rt thng dng nh sau: T quan h ng tng. tng sinh l mt tng vi ring mt tng c tc dng thc y. Trn lm sng thng li dng quan h ny m cha mt s bnh, nh cn c quan h Th sinh Kim m dng php bi b T, V cha bnh lao, y cng l "bi Th sinh Kim". Li nh khi cha chng "Can dng thng cang thng theo quan h Thy sinh Mc, dng phng php t dng Thn m cng gi l "T Thy hm Mc" (bi dng cho Thy l c b cho Can trong ). V quan h tng khc ca ng tng l mt tng vi ring mt tng c tc dng c ch, nhng tnh hung bnh thng cc c ch khng c hi, ngc li, cn c tc dng iu ha hip ng. V d: Nh quan h sinh khc ca Tm ha v Thn thy tnh hung bnh thng, gi l "Thy Ha tng t, nhng khi quan h tng khc vt qu mc bnh thng (tng tha) th tng b khc s sinh ra bnh bin. Nh khi quan h hip ng, iu ha ca Tm Thn b ph v s xut hin cc chag: Tm phin (tim hi hp), mt ng, hay qun, lng gi mm yu, gi l "Tm thn bt giao" hoc "thy ha bt t", khi cha dng php giao thng Tm. Thn. Li nh Can mc qu thnh c th a n T th mt iu ha cng xut hin chng au bng a chy, gi l "mc khc th" hoc "Can mc tha T", khi cha cn th Can kin T. C. Thin can Thin can l mt quy lut tng ng gia s vn ng ca v tr v bin i sinh hc trong c th con ngi. Thin can c h s m t mt n mi. Gip, 1 t, 2 Bnh, 3 inh, 4 Mu, 5 K, 6 Canh, 7 Tn, 8 Nhm, 9 Qu 10
Thin can trong y hc c Phng ng c dng vi hai ni dung nh sau: 1. Thin can ng vn. Loi ny cch tnh ly 5 can lm mt chu k 5 nm, mi nm thin can ng vi mt hnh: Gip=Th K = Th t = Kim Canh=Kim Bnh=Thy Tn=Thy inh=Mc Nhm=Mc Mu=Ha Qu=Ha
Thin can Ng vn l cch tnh i vn hng nm, mi nm ng vi mt hnh, mi hnh ng vi mt kh trong tri t nh hng ti cng nng sinh l, bnh l ca tng ph c hnh tng ng (tm c nhng bi v hc thuyt Ng Vn - Lc Kh). Thin Can Ng Vn l mn hc d phng v bnh thi kh theo quy lut, nhng do ni dung rt phc tp
Tham kho thm Nguyn l thi sinh hc c phng ng, L Vn Su NXB Vn ha thng tin. Hc thuyt Ng Vn - Lc kh l mt chuyn rt su, xem trong sch Trung y khi lun v sch Quy lut thi kh v bin chng lun tr v bnh thi kh, L Vn Su NXB Y hc.
CM NANG CHN TR NG Y
v i hi chuyn su, t dng trc tip trong iu tr triu chng, nn ch tm tt, m khng gii thiu k hn. 2. Thin can ng hnh. Loi ny ly hai can chn l lin nhau thnh mt cp, mi cp ng vi mt hnh, nm cp lin nhau lm mt chu k: Gip, t = Mc; Bnh, inh = Ha; Mu, K = Th; Canh, Tn = Kim; Nhm, Qu = Thy Thin can Ng Hnh ng vi tng ph khng theo kh hu mi trng ng vi hnh nh thin can ng vn, m l ng vi tnh trng hu, vng ca bn thn kh cng nng tng ph bn trong theo mt trt t nh sn. V d: Bt k l nm Gip, t; ngy Gip, t; thng Gip, t; gi Gip, t y, kh hu mi trng l ma h hay ma ng, nng hay lnh, ban ngy hay ban m, th cng nng ca tng ph c hnh tng ng vi n l Can, m u c vng, v cng nng ca ph tng c hnh b khc s hu (gim), tc l mc khc th, lc ny T, V b hu. Thin can Ng Hnh c ng dng rng ri trong cc php tnh kh cht, tnh gi huyt m trong php "T Ng lu tr, v tnh v bnh chuyn kinh, chng ta nm vng tinh thn ny khi hc tp v ng dng c nhanh chng v chnh xc. C nhn lm bi th d nh nh sau: Gip m t Can, bnh Tiu trng. inh Tm, mu V, k T hng. Canh thuc i trng, tn thuc Ph Nhm thuc Bng quang, qu Thn tng Tam tiu dic hng nhm trungk, Bo lc ng quy nhp qu phng. D. a chi a chi, ngha ch l chia theo t, ngun gc ca n t php chia gi bng bng ng ca nh sng mt tri trn mt t, nn gi l gi a chi. a chi l mt quy lut tng ng gia mi hai gi a chi v tnh trng lu thng ca kh huyt, tng ph trong con ngi. Ngi xa nhn ra rng c mi gi a chi, kh huyt i qua mt ng kinh nht nh v tng ph thuc ng kinh hot ng cng nng mnh m hn, bnh bin cng bc l r hn, cn c vo cha chy cng cho kt qu tt hn. Tng ng gia 12 gi a chi v 12 ph tng nh sau: T=m Thn=V Thn=Bng quang Su=Can T = T Du=Thn Dn=Ph Ng=Tm Tut=Tm bo Mo=i trng Mi=Tiu trng Hi=Tam tiu
CM NANG CHN TR NG Y
C nhn lm bi th d nh nh sau: Ph dn, i mo, V thn cung. T t, Tm ng, Tiu mi trung. Thn Bng, du Thn, Tm bo tut. Hi tam, t m, su Can thng. Ngoi gi a chi ng vi tng ph ra, ngi ta thng, nm, a chi na, nhng khng phi ng vi tng ph, m ch ng vi tn kh theo nm, ng vi tn con vt c bnh theo thng v ngy, iu ny cn phn bit cho r. Ngi xa da trn c s tng ng gia 12 gi a chi vi kh huyt, kinh mch, tng ph m lp ra php b t theo gi a chi, gi l php Thp nh kinh bnh tnh, hunh, du, kinh, hp b h, t thc", php cha bnh ny rt c hiu qu, chng ta cn lu s dng.
10
TINH - KH - THN
CM NANG CHN TR NG Y
TINH - KH - THN
TINH
Tinh l vt cht tinh v ni chung, l vt cht cu thnh c th v nui dng c th. Trong qu trnh hot ng sng, c th khng ngng tiu hao nng lng, nhng li c khng ngng b sung tinh duy tr s sng. Ni dung tinh bao gm bn mt: Tinh, Huyt, Tn, Dch. Bn th tuy cng thuc phm vi, nhng tm v ngun gc chng c nhng tnh cht v cng nng khc nhau, c th phn ra nh sau: A. Tinh (di truyn v tinh dinh dng) 1. Ngun gc ca tinh Tinh l di truyn s sng bm th tin thin, l vt cht bt ngun ca s sng. l Tinh ca Nam, N tng hp lm thnh thn hnh. C th con ngi sau khi sinh, ly tinh dinh dng ca thy cc ( n ung) m nui dng. C th ngy cng ln ln, l nh vt cht dinh dng ca n, ngi xa cng gi la Tinh. V sau ny, tin gii thch r, ngi ta gi tinh dinh dng ca n l Tinh Hu thin, cn ci di truyn s sng l tinh Tin thin. Tinh l vt cht c bn cu thnh c th, lc ph, ng tng v cc c quan. Tinh ca tng, ph dn dn pht trin y , li quy v Thn m ha ra Tinh sinh dc. Do , thin "Thng c thin chn lun" sch T Vn ni: "Thn ch thy, chu trch nhim cha gi tinh ca ng tng, lc ph, cho nn ng tng thnh li c th trn tinh ra..." (Thn gi ch thy, th ng tng, lc ph chi tinh nhi tng chi, c ng tng thnh li nng t). 2. Cng nng ca tinh Tinh cng c sc sng, l c s vt cht cu thnh ca cc t chc c quan trong c th, v vy gi Tinh l chn m; mt na n cn l c s vt cht ca nguyn kh trong c th, do cn gi l nguyn m. Nguyn m khng nhng c cng nng sinh dc, pht dc; trng thnh, li cn c kh nng chng li cc tc nhn c hi cho c th, trnh bnh tt, v vy thin Kim qu chn ngn lun" sch T Vn ni: Tinh l ci gc ca thn, cho nn gi c tinh kh th ma xun khng mc bnh n dch" (Tinh gi, thn chi bn d, c tng vu tinh gi, xun bt n dch) Nu nguyn m hao tn, c s vt cht ca nguyn dng sinh ra ng kch, sc khng gim i rt nhiu, rt d dng b t kh xm phm m sinh ra bnh tt. Tm li: Tinh l c s ca mng sng, tinh di do th sc sng khe, c kh nng thch ng vi nhng bin i ca hon cnh, chng li c cc tc nhn c hi cho c th, tinh h th sc sng gim yu, sc thch ng v sc chng bnh cng gim. B. Huyt 1. Ngun gc ha sinh
TINH - KH - THN
CM NANG CHN TR NG Y
Huyt l th dch mu lu thng trong ng mch c th, khng ngng tun hon. Ngun sinh ra n t trung tiu T, V. n ung vo T, V, ha ra cht nc bt tinh vi, thng qua vn ha ca T, tr Ph mch, li ha lm huyt, v vy thin "Quyt kh" sch Linh Khu vit rng, Trung tiu nhn kh, ly nc chp ca kh bin ha thnh mu gi l huyt" (Trung tiu th kh, th chp, bin ha nhi xch th v huyt). 2. Cng nng ca huyt. Huyt l thnh phn tinh vi ca thy cc ha thnh, trong cha nhng vt cht dinh dng, theo ng, mch i qua ng tng, lc ph, t chi, bch hi (trm t xng), c tc dng nui dng c th sng. Nu do mt nguyn c no m mu tun hon km lu thng, da d khng huyt dch, s c chng t bi, kh chu; t chi khng mu s c chng t chi khng m, thm ch yu mm khng c ng c, v th, huyt l vt cht trng yu duy tr hot ng sng trong c th con ngi. Trong th lc ph, ng tng, ngoi th da, lng, gn, xng, tt c u cn n trng thi vn hnh khng ngng ca huyt dch mi c th nhn dinh dng y v duy tr cng nng hot ng: C. Tn dch (cht lng trong l tn, do l dch) 1. Ngun gc v cng nng ca tn. Tn l mt cht lng trong c th con ngi do tinh kh ca thy cc ha thnh, n theo kh ca tam tiu, ri ra khp khong gia c bp v da d nui m bp tht, lm mm da d, lng tc. M hi v nc tiu l do tn ha thnh, bi tit quan l chn lng l m hi, vo trong bng quang l nc tiu. Do ni m hi v nc tiu c cng ngun gc. Tn b tn thng th m hi tt s t, ngc li, bi tit nc tiu hoc m hi qu nhiu cng lm tn thng tn. Trn lm sng, nhiu m hi th mt tn. Sau khi nn nhiu, a nhiu th cm pht hn (khng lm cho ra m hi) cng l v nguyn nhn ny. 2. Ngun gc v cng nng ca dch Dch l do thy cc ha sinh, theo huyt dch i qua mch, thm qua thnh mch ra ngoi, cha no, ty v khp, lm trn khp, b ch no ty, mm mi tai, mt, mm, mi. Tn v dch tuy cng ngun gc nhng c phn bit trong, c lng, do. Tn trong m lng, theo kh ca tam tiu ra biu, dch dnh m c (nim dch) n lu hnh gia khp v gn xng. Tn v dch tuy c phn ring l ch biu v ch l, nhng cng l thy cc ha ra, c hai vn thuc mt th, v vy, trn lm sng cng khng phn chia kht khe m thng gi chung l "tn dch". 3. Tun hon ca tn dch Tn dch thm ra ngoi gi ti, mm tht, da, gn, xng,no, ty, v cc b phn trong, ngoi khc. cc b phn tha nhiu nc th thnh ra m hi v nc tiu m bi tit ra ngoi, cn tn dch th thm vo tn lc quy li trong kinh mch, l mt b phn cu thnh ca huyt dch, hnh thnh s hon lu ca tn dch. ***
TINH - KH - THN
CM NANG CHN TR NG Y
KH
Hm ngha ca kh c hai mt: Mt l lu ng ca vt cht nh b kh thy, nh tinh kh ca thy cc l s vn hnh vt cht dinh dng trong c th; hai l ch sc hot ng ca tng kh trong c th, nh kh ca ng tng kh ca lc ph, kh ca kinh mch. Ni chung, hm ngha ca kh rt rng ri, tc l i biu cho cc loi vt cht nh b trong c th, i biu cho nng lc hot ng ca cc b phn, cc c quan trong c th. Kh ca c th, v ngun gc m ni, c phn bit tin thin v hu thin. Bm th tin thin th gi l kh tin thin, cng gi l "nguyn kh". Kh do thy cc hu tin ha sinh v kh t nhin ht vo u gi l kh hu thin. Do , c th thy kh l khi nim rt rng, trong phm vi bi ny, chng ta ch bn khi qut v Nguyn kh, Tng kh, Doanh kh, V kh. Bn mt ny, tuy cng c quan h vi nhau, nhng li cng khc nhau, nay k ring ra nh sau: A. Nguyn kh Nguyn kh bao qut kh nguyn dng v kh nguyn m. Bm th tin thin, l kh' ca tin thin ha sinh. Nguyn kh tng cha thn, nh ng tam tiu m thng t khp mnh, thi ng ng tng, lc ph, thi ng tt c mi c quan, mi t chc hot ng. N l u ngun sinh ha ca thn ngi. B. Tng kh Tng kh tch kh hi, v tr ca kh hi trong ngc l ni kh quy t, cng l ni kh ton thn xut pht vn ng, lu hnh. Kh chu lu ton thn pht ra t kh hi v quay v kh hi, cho nn kh trong kh hi gi l Tng kh. Ngun gc ca Tng kh l kh ca thy cc ha sinh v kh t nhin ht vo cng hp m thnh. Cng nng ca Tng kh l i qua ng h hp gip cho h hp, xuyn qua tim mch hnh huyt kh. Phm th ht, ni nng, ging iu khe hay yu, vn hnh kh huyt v s m lnh cng nh sc hot ng ca tay chn u c quan h vi Tng kh. Tng kh v Nguyn kh, tuy mt cha kh hi, mt cha thn, mt ng l kh hu thin, mt ng l kh tin thin, nhng c hai trong qu trnh hot ng sinh l li khng tch ri nhau m cng gn lin vi nhau. Tng kh v Nguyn kh gip nhau, kt hp vi nhau mi em li tc dng sung dng ton thn. Kt hp c hai ci gi Chn kh", v vy, thin "Thc tit chn t lun" sch T Vn ni rng: Chn kh th thin, cng vi cc kh gm li m nui thn". (Chn kh gi, s th vu thin, v cc kh tnh nhi sung thn gia). C. Doanh kh 1.Ngun gc ha sinh ca doanh kh t tinh kh (m kh) trong n. V th Doanh kh sinh thy cc, ngun T V, xut trung tiu.
Quy t: Kh quay v th tm
TINH - KH - THN
CM NANG CHN TR NG Y
2.Cng dng ca Doanh kh. Cng dng ch yu ca Doanh kh l ha sinh huyt dch, nui dng ton thn. Doanh kh xut trung tiu, ln tr Ph mch, bin ha thnh mu . Chy v pha trong th nuii dng ng tng, lc ph, ta ra pha ngoi th lm mm ti gn, xng, da, lng. 3. Vn hnh ca Doanh kh. Doanh kh xut trung tiu ch vo th thi m Ph kinh, theo 14 ng kinh mch tun t chuyn ch ca th tc m dng (theo hc thuyt kinh lc), m ngy 50 vng tun hon. D. V kh 1. Ngun gc ha sinh ca V kh. V kh l hn kh (dng kh mnh m) trong n ung, n c tnh cht cc k linh hot (sng ng), trn tru, nhanh nhy, li thm thu, v th V kh tuy c ngun gc T, V m li do thng tiu ti ri ton thn. 2. Cng nng ca V kh. V kh do thng tiu ti ri, theo ngoi mch m i, trong khi hun vo hoang mc, tn vo ngc bng n dng ng tng, lc ph; ngoi th theo pha trong da, gia khe cc bp tht n dng c bp, da d m gip thm cho l chn lng gi kn chc. V vy, V kh khng nhng n dng (nui m) tt c cc t chc, cc tng kh trong ngoi, m cn c cng nng bo v c biu, khng c ngoi t. 3. Vn hnh ca V kh. V kh i ngoi mch, tuy da theo ng mch m i, nhng phng hng vn hnh khng hon ton ging doanh kh. c im ch yu trong s vn hnh ca v kh lin quan vi bin ha ngy m. Ban ngy i dng, than m i m. i dng l i th, tc dng kinh, i m l i ng tng. Ban ngy i dng, bt u t mt, ln n u, i xung chn, i vo kinh tay, phn ln tn ra m khng hon lu li. i kinh chn qua lng bn chn vo tc thiu m kinh. chuyn i theo kiu mch tr v vo mt, ri li t mt i ra, c th tun hon khng ngng. Ban m i m, tc l tc thiu m kinh, tr ti Thn, sau i qua Tm, Ph, Can, T m tr li Thn. Nh th, ngy th i th tc tam dng, m i ng tng trong m, mt ngy mt m l 50 vng quanh thn ngi, chia u 5 vng dng, 25 vng m. 4. Quan h ca Doanh kh vi V kh. V kh v Doanh kh l hai loi vt cht v mt ha sinh l cng ngun gc, nhng khc cch i. Doanh l tinh kh ca thy cc, tinh kh thuc m, tnh m l thu thun, lm cho Doanh i trong mch, V l hn kh ca thy cc, hn kh thuc dng, dng tnh cng mnh, lm cho V i ngoi mch. Nhng, m dng cng nhau ch c, cng nhau chuyn ha, v vy cc hc gi i sau c lun im "V kh vo mch tc l Doanh, Doanh kh i ra ngoi mch tc l V", ni r hai th Doanh v V trong trng thi sinh l bnh thng th khng ngng chuyn ha cho nhau. Nu nh hot ng tng h chuyn ha gia Doanh v V sinh ra tr ngi, s thy xut hin chng Doanh v V bt ha. Do , Doanh kh v V kh tuy cng nng v vn hnh khc nhau, nhng li quan h mt thit trong chnh th, khng th tch ri.
TINH - KH - THN
CM NANG CHN TR NG Y
THN A. Khi nim v thn Thn l mt khi nim v hin tng hot ng sng ca con ngi (bao gm tinh thn, thc, tri gic, vn ng v.v...) Thn do tinh tin thin sinh thnh. Lc phi thai hnh thnh, ci thn ca sinh mng cng sinh ra ri. Thin "Bn thn" trong sch Linh Khu vit: "Cho nn ni em li s sng gi l Tinh, hai Tinh tc ng nhau gi l Thn (...C sinh chi lai v chi Tinh, lng Tinh tng bc v chi thn)...". V vy Thn tuy l mt khi nim tru tng nhng n c c s vt cht nht nh. Thn sinh ra t tinh tin thin, tt cn tinh ca hu thin b dng mi c th duy tr, v vy, thn c quan h mt thit vi tinh, huyt, tn, dch, doanh, v. Thin "Bnh nhn tuyt cc" sch Linh Khu ni: "Thn l tinh kh ca thy cc" (c thn gi, thy cc chi tinh kh d). Thin "Bt chnh thn minh lun" sch T Vn cng ni: "Kh huyt l thn ca con ngi khng th khng nui dng cn thn (Kh huyt gi, nhn chi thn, bt kh bt cn dng). l ni v thn v tinh hu thin cng khng th phn chia ra. Ch c ng tng iu ha, tinh huyt cung dng chu o, y , mi c th gi gn c thn thnh vng. Thn l biu hin ca sc sng, do thn thnh suy, l du hiu mnh yu ca sc sng. Thn cn th sng, thn i l cht. Thn y th thn mnh khe, thn suy th thn mnh yu. Thin "Thin nin" (tui tri) sch Linh Khu c ch ni: Mt thn th cht, c thn th sng" (tht thn tc t, c thn tc sinh), cng l ni v o l ny. B. Quan h gia thn vi tinh kh Quan h gia tinh, kh v thn l iu kin ch yu duy tr hot ng sng. Mng sng ca con ngi bt u t tinh, duy tr mng sng nh kh, ch soi sinh mng bi thn. - Tinh l c s ca thn, - Kh l ha sinh ca Tinh, - Thn l biu hin ca Kh. Tinh nhiu, Kh th Thn vng. Ngc li, Tinh hao, Kh tn th Thn suy. Ba th, tinh, kh, thn thnh suy c quan h ti s khe yu ca con ngi, quan h ti s tn vong ca mng sng, do ngi xa gi Tinh, Kh, Thn l tam bo ca con ngi.
Hai tinh: Tinh thin v tinh hu thin
HC THUYT TNG PH
CM NANG CHN TR NG Y
HC THUYT TNG PH
Hc thuyt Tng Ph l mt b phn quan trng cu thnh l lun ca ng y. Hc thuyt ny xut pht t quan im c th hon chnh, cho rng mi biu hin sinh l, bnh l ca ng tng, lc ph u thng qua h thng kinh lc a n cc t chc c quan ton thn, kt thnh mt chnh th hu c. Gia tng, ph (ng tng, lc ph) v mt sinh l, cng c tng h gi gn, tng h c ch, khi sinh bnh cng nhau nh hng, cng nhau chuyn ha. Ng tng: Tm - Can - T - Ph - Thn. Lc ph: m - V - i trng - Tiu trng - Bng quang - Tam tiu. Khi nim ng y v cng nng ca lc ph, ng tng c bn cng ging nh. Ty y nhng c nhng im khc rt ln, v d nh Ty y khng c tng kh tng ng v Tam tiu, do chng ta khng th ngh n gin m em khi nim tng kh ca ng y so vi Ty y, em tng kh ca Ty y gn vo ng y c. C s ca hc thuyt Tng Ph l thc tin lm sng lu di m pht trin thnh l lun, v vy n c ngha ch o trng yu v chn tr bnh tt trong ng y. Tuy nhin, trong c mt s vn m bn cht cha c r rng, cn c chnh l, nng cao ln mt bc.
SINH L V BNH CH YU CA TNG PH
C th con ngi l chinh th, gia ng tng v lc ph c mi quan h phc tp. Chng c cng nng ring, song li phi hp cht ch vi nhau. Chc nng ca chng l: Ng tng cha gi Tinh kh. Lc ph hp th thy cc, phn bit trong c, o thi cn b. Ngoi ra cn c No - Ty - Xng - Mch - Mt - D con, c nhng chc nng gn ging vi Tng v Ph nn c phn ring thnh mt loi gi l: "Ph k hng" (ph l thng). A. Tm v tiu trng Tm l ch soi ca lc ph, ng tng con ngi, n c a v ng u trong cc tng ph. Cc tng ph khc u hot ng hp ng, iu ha vi Tm, cho nn Tm l ch soi ca lc ph, ng tng. 1. Sinh l v bnh l tng tm a. Tm ch thn ch: Tm ch qun cc hot ng tinh thn, thc, t duy, tng ng vi hot ng tinh thn, thn kinh cao cp. Nu cng nng ch thn ch ca Tm bnh thng th tinh thn ca con ngi bnh thng, tnh to, thn ch r rng. Nu nh Tm khng bnh thng thi pht sinh nhng bnh chng nh: Hi hp, thn thc, s hi, hay qun, mt ng, pht cung, ci ct khng ngng, hn m, ni nhm. b. Tm ch huyt mch: Tm v mch vn ni lin vi nhau. Huyt dch c th tun hon trong mch qun l nh vo kh ca Tm thi ng. Tm kh mnh, trc tip nh hng n vn hnh ca mu, v vy n th hin trn mch chn. Tm kh bt tc, mch s nh, yu, v lc. Kh n khng u, mch lut khng chnh, lon nhp (gi l Sc, Kt, i). c. Tm k hoa khai khiu li, mt (thy r Tm th hin li, mt):
HC THUYT TNG PH
CM NANG CHN TR NG Y
S phn b huyt mch trn mt v li rt phong ph, v vy cng nng ca 'Tm c bnh thng hay khng s phn nh y thnh mu sc mt v li. Khi bnh thng th sc mt hng nhun v sng sa, sc li hng nht. Khi Tm kh bt tc, tun hon khng trn tru th sc mt trng bt hoc xanh tm, khng sng sa, sc li tm xm khng ti; Tm ha qu vng, li hng ta hoc sinh l lot. Khi m m Tm khiu, c th thy li cng khng ni, v th mi c cu: "Li l mm ca Tm". d. Tm quan h vi m hi. Tm v m hi c quan h rt mt thit, cho nn mi c cu: "M hi l tn dch ca Tm". Ngi bnh dng thuc pht hn qu liu, hoc do nguyn nhn no mt nhiu m hi, u c th lm tn hi ti Tm dng, thm ch lm xut hin nhng chng trng nghim trng nh: "i hn, vong dng" (ra nhiu m hi mt thn nhit) . Tm bo: Tm bo cng gi l Tm bo lc (mng ngoi) v bn ngoi Tm. Do Tm l ni tng ti trng yu nn ngoi phi c mt lp c quan bao bc bo v n. Thng thng khi ngoi t phm Tm, ni chung l phm vo tm bo trc. Nh bnh n nhit. khi st cao, m man, ni nhm, chnh l biu hin ca nhit nhp Tm bo lc. V vy Tm bo ch yu l ch s hot ng ca thn kinh cao cp. 2. Sinh l v bnh l ca tiu trng Cng nng ca tiu trng ch yu l nhn n t d dy chuyn sang, tip tc tiu ha, phn bit "trong", "c". Trong, l ch mt phn n c tinh ha (thy cc chi tinh), t Tiu trng (sau khi hp th) chuyn vn sang T. c, l ch phn cn b ca n l Tiu trng a xung i trng hoc chuyn qua Bng quang. Khi Tiu trng c bnh, ngoi nh hng v cng nng tiu ha, hp th ra, li cn xut hin tiu tin d thng. 3. Tm v Tiu trng thng qua quan h kinh lc cu thnh quan h biu l. Nu Tm ha vng thnh, thy xut hin chng trng Tm phin, u li au, ming l lot, nt tiu tin t m , c khi i ra mu. Hin tng bnh l ny gi l Tm di nhit sang Tiu trng (nhit Tm chuyn sang Tiu trng). Phn sinh l, bnh l trn y c Ty y ni l bao qut c cng nng v bnh tt ca Tm v mt phn trong cc h thn kinh trung khu, thn kinh thc vt. B. Can v m 1. Sinh l v bnh l tng can a. Can ch s tit. Can c tc dng thng pht, thu tit, lm cho s vn hnh cc ph tng khc c thng sut. N ch qun v th gin v iu t kh c phn b ton thn. Nu Can kh s tit, iu t tht thng, kh c khng th, c th gy nn bnh tt. Can kh ut kt thng d cu, sn ngc y tc, au u, kinh nguyt ri lon. Nu Can kh thng pht thi qu l Can dng thng cang s thy u vng, au u, mt, tai, ic tai. Nu can dng cang cc m ha ha sinh phong, tc c th sinh hng
Thang pht: a ln. Thu tit: Gom v hn ch
HC THUYT TNG PH
CM NANG CHN TR NG Y
lot chng ca trng gi. Can kh thng pht khng , cng gy ra cc chng vng u, mt ng, tinh thn hong ht. b. Can ch tng huyt. Can c cng nng cha gi huyt dch v iu tit huyt lng. Khi ta ng hoc ngh ngi, b phn huyt dch quay v cha gia Can. Khi ta hot ng, Can li cung cp huyt dch cho mi t chc c quan, dn i ton thn. Can tng huyt, cn c ngha na l phng xut huyt. Nu cng nng tng huyt c din bin xu th gy xut huyt, th huyt, nc huyt (nn ra mu, chy mu cam). c. Can khai khiu ra mt. Can tng huyt, mt nh huyt m thy. Can c bnh thng c nh hng n trng mt. Can h lm gim th lc, qung g, m mt. Can ha thng vim th mt . d. Can ch cn, k hoa ti mng. Can ch qun hot ng ca gn, chi phi hot ng ca bp tht v khp xng trong ton thn. Gn nh vo Can huyt nui dng, nu Can huyt bt tc khng nui dng c gn s sinh ra au gn, t di, kh co dui, co qup. Nu nhit cc dn ng Can phong cng c th gy nn co git. "Mng v Can cng c quan h mt thit. Can huyt y th mng tay hng nhun. Can huyt bt tc th mng tay kh xc hoc mng di, mn ra, gi l "K hoa ti mng" (can thy r mng). 2. Sinh l v bnh l ca m m l mt trong su ph, nhng li c cng nng khc cc tng ph khc nn gi l "k hng chi ph. Bnh ca m (mt) ch yu biu hin sn au, vng da, ng ming, nn nc ng. 3. Can v m thng qua quan h kinh lc cu thnh quan h biu l, Can v m gn nhau nn khi c bnh th cng nh hng n nhau, khi cha bnh th cha c Can v m. Trn c bn Can v m bao qut cng nng ca gan, mt v mt phn h thn kinh thc vt, h vn ng, huyt dch, th gic. C. T v v 1. Sinh l v bnh l ca t a. T ch vn ha: T ch tiu ha, hp th v vn chuyn n. n vo d dy sau khi s b tiu ha, li c T vn ha thm mt bc, to thnh cht tinh vi d hp th, ri c chuyn vn i khp c th nui dng cc t chc c quan ton thn. T ngoi vic vn ha n tinh ha ra, cn vn chuyn thy thp, cng vi Ph v Thn duy tr mc va ca cht lng trong c th. Khi cng nng vn ha ca T bnh thng, tiu ha, hp th tt, T kh khe, th kh huyt thnh vng, tinh lc di do. Nu nh T h th vn ha tht thng, kh nng tiu ha, hp th (kin vn) khng tt, s xut hin chng km n, bng trng, a lng, nho. C th do cht lng vn chuyn b tr ngi m gy nn thy thp b nh tr, dn n ph thng hay m m (do khng sinh huyt tt sinh m lng hoc do d dy, ng rut).
HC THUYT TNG PH
CM NANG CHN TR NG Y
b. T thng huyt. T c cng.nng thng nhip huyt dch ton thn. Nu T h, cng nng thng huyt din bin xu cng lm cho huyt bt tng kinh"* gy nn cc chng: xut huyt; th huyt, nc huyt, bng lu huyt, tin huyt. Ngoi ra, cn c quan h sinh huyt rt mt thit. T h lm cho cng nng sinh ha huyt dch gim thp, a n bn huyt (thiu mu, ngho mu). c. T ch t chi, c nhc, khai khiu ra mm, k hoa mi: T m vn ha bnh thng thy cc tinh vi nui dng ton thn th sc n tng tin, c bp y n khe mnh, tay chn cng cp, mm ming hng ti. T kh h yu, vn ha tht thng, th sc n km, c bp gy mn, chn tay mm yu, mi trng nht hoc vng, kh khan. 2. Sinh l v bnh l ca v Cng nng ch yu ca V ! cha np thy cc, nghin ngu n, nn gi: "V l thy cc chi hi"**. V c bnh th xut hin chng bng trn y tc, au n, n ung gim, qun bng bun nn. 3. T vi V thng qua quan h kinh lc m cu thnh quan h biu l. V ch np, T ch vn ha, phi hp vi nhau thnh cng nng sinh l tiu ha, hp th, vn chuyn dinh dng. Tc dng ca T, V trong c th con ngi chim a v trng yu, cho nn trn lm sng c cu ni: "C V kh th sng, khng V kh th cht" v cu "T, V l gc ca hu thin". Nhng T, V li c nhng c im khc nhau: T ch thng, a to, ght thp. V ch ging, a thp, ght to, c hai u tng phn tng thnh. V kh ging, n mi i xung, tin cho vic tiu ha; T kh thng, thy cc tinh vi mi c th i n Ph, li a ri khp ton thn, n cc tng ph. Nu V kh khng ging m li ngc ln, s gy ra qun bng, nn ma, hi, nc v au d dy. T kh khng thng, ma li hm xung (trung kh h hm) th xut hin ht hi, ni yu, a chy ko di, li dom, sa d dy, sa d con hoc sa cc tng ph khc. T thuc m, bn thn rt d sinh thp. T khng vn khe, thy thp nh trong, li cng rt d b t thp xm phm. Nu T b ngoi thp xm phm th thy pht st, nng u, au mnh, tay chn r ri, mt mi, bng trng kh chu, ru li trng dy, mch nhu hon, khi cha nn n t, to thp. V thuc dng, ni chung bnh ca V l V nhit, V ha, lm xut hin ming kh, kht, km n hoc rng au, li, rng chy mu, th huyt, nc huyt. Cha nn thanh nhit, ging ha. Tlheo nhng iu ni v V th ng, Ty y u ni ging nhau, nhng ng y ni v T bao gm cng nng v bnh tt thuc tiu ha, hp th, i t (thay th vt cht), n nh th dch v mt phn tun hon huyt dch, so vi bi ging Ty y th tht khc xa.
* Huyt bt tng kinh: huyt khng i theo kinh mch ** V l thy cc chi hai: d dy l b cha nc v n
HC THUYT TNG PH
CM NANG CHN TR NG Y
D. Ph v i trng 1. Sinh l v bnh l ca ph a. Ph ch kh: Ph gi h hp, tin hnh thay i kh trong c th, duy tr cng nng hot ng sng ca con ngi. Mt khc, Ph hng v trm mch a thy cc tinh vi phn b ton thn. Ngoi ra, ng y cho rng Ph ch kh c ngi, kh ca lc ph, ng tng thnh, suy u c quan h mt thit vi Ph. Cng nng ca Ph din bin xu s gy nn bnh tt ch yu ng h hp: Ho hen, mt nhc, ting ni nh yu, ht hi. b. Ph ch tc ging*, thng iu thy o: Ph kh ly thanh tc h ging lm thun, nu Ph kh ngc ln s pht sinh chng ho hen. S vn hnh cht lng trong ngi v bi tit chng nhng cn s vn ha, chuyn a ca T, cn cn s tc ging ca Ph kh mi c th thng iu thy o m chuyn n Bng quang. Nu nh Ph mt tc ging cng nh hng n vic i t** ca thy dch, dn n thy thp nh lu, sinh ra kh i v ph thng. Do c cu: "Ph l thng ngun ca thy". Ph kh khng tc ging c c khi quan h vi Ph kh b tr (Ph kh vng tc). V th mt s chng suyn v ph thng thng phi hp dng thuc khai ph kh nh Ma hong, T tn, Kh Hnh nhn cha. c. Ph ch b mao: Ph v da d c biu c quan h mt thit. Ph, V kh y th c biu kn chc, da d ti sng, sc chng ca c th mnh m, ngoi t khng d xm phm c. Kh ca Ph, V khng vng, l chn lng trng tri, d b ngoi t xm phm, thm ch phm thng vo Ph. Ngoi ra, nu nh c biu khng chc, tinh dch tit ra ngoi, li sinh ra m hi v m hi trm. d. Ph khai khiu mi: Mi v Ph thng nhau, mi l ca ca h h hp. Khi Ph c bnh thng sinh tc mi, chy nc mi, kh th, c khi cnh mi php phng. . Ph c quan h vi ting ni: Ting ni pht sinh do tc dng ca Ph kh. Ph kh th ting ni vang, trong. Ph kh h th ting ni thp, c, nh. Phong hn phm ph, Ph kh vng tc th ting ni nh cm. Bnh lao do Ph t lm tn hi, hoc do Ph kh tiu hao qu mc cng dn n mt ting. 2. Sinh l v bnh l ca i trng Cng nng ch yu ca i trng l chuyn tng cn b, bi tit phn. i trng c bnh gy ra: To bn, b a, au bng, a chy, hoc l mu m. 3. Ph v i trng thng qua kinh lc cu thnh quan h biu l. Ph kh tc ging th cng nng ca i trng bnh thng, i tin d dng. Nu i tin tch tr th cng nh hng ngc li s tc ging ca Ph kh. Khi tr liu trn lm sng, c khi cha bnh ca Ph li cha t i trng. C khi cha bnh i trng li km cha bnh ca Ph. Nh cha bnh b a, ngoi vic dng thuc thng tin ra, cn dng c thuc nhun Ph hoc
* Tc ging: a xung nghim chnh ** i t: thay c i mi
HC THUYT TNG PH
CM NANG CHN TR NG Y
ging Ph cng tt. C mt s chng thc nhit Ph, ngoi vic thanh Ph, cn cn thng i tin. Kt hp c hai vic ny thng thu c kt qu rt tt. Theo sinh l v bnh l k trn, v c bn Ty v ng y u ging ging nhau. Nhng ng y ging v Ph, ngoi cng nng v h hp, li bao qut mt b phn tun hon huyt dch, trao i cht lng v cng nng iu tit thn nhit. . Thn v bng quang 1. Sinh l v bnh l ca thn a. Thn ch tng tinh: Cng.nng ca Thn l tng tinh. C th chia lm hai loi: cha "tinh" sinh dc, cng l ch qun vic sinh sn ca con ngi. Mt khc, cn cha tinh ca lc ph, ng tng, cng l ch qun vic sinh trng ca con ngi, bao gm s pht dc v cc hot ng trng yu khc. Trn lm sng, s ln bnh Thn l chng h. Bnh h sinh dc v c mt s bnh h ni tit c th dng php b Thn m cha. b. Thn ch thy: Thn l c quan trng yu iu tit v thay th nc trong c th, cho nn gi Thn l "thy tng". Thn c bnh,.iu tit nc khng bnh thng, lm kh i, thy dch nh lu, ph ton thn, hoc i khng ngng, ung nhiu, i nhiu, i sn, i dm. c. Thn ch xng, snh ty, thng v no: Thn tng tinh, tinh sinh ty. Thn v no c quan h. Thn tinh y th xng, ty, no u khe mnh, chn tay nhanh nhn, c sc hnh ng linh li, tinh lc di do, tai thng, mt sng. Thn tinh khng thng sinh ra ng tc chm chp, xng mm, sc yu, thiu mu hoc chong vng hay qun, cng nh tr em b chng tr lc pht trin chm. Ngoi ra, rng l ch tha ca xng, nu Thn kh h suy th rng li d b lng lo v rng. d. Thn ch mnh mn ha: Thn l thy tng, nhng li cha mnh mn ha (Thn dng l lc lng ch yu duy tr sinh mnh, c tn mnh mn ha). Thn ha v Thn thy (thn tinh), mt m, mt dng, cng nhau duy tr sinh dc v sinh trng, pht dc, cng nh cng nng ca cc tng ph. Mnh mn ha suy dn n xut tinh sm, lit dng, khng sc si m T gy ra bnh a chy mn tnh. Mnh mn ha vng s xut hin mng tinh, di tinh, tnh dc tng tin, bt rt. . Thn ch np kh: H hp tuy do Ph ch qun nhng tt nhin cn s hip ng ca Thn. Thn c tc dng h tr ph ht kh, ging kh gi l "np kh". Nu Thn khng np kh s sinh ra h suyn, ngn hi. c im ca loi h suyn ny l th nhiu, ht t. Tr liu lm sng cn theo cch b Thn. e. Thn khai khiu tai (pha trn), nh m* (pha di): Tai v Thn lin quan vi nhau, v l khiu trn ca Thn, cho nn Thn kh sung tc th tai nghe c bnh thng, thn kh h th tai , tai ic. Nh m l l t v l i, l khiu di ca Thn, cho nn s bi tit ca Thn c lin quan n i, a. Nu thn kh h s a n i khng cm hoc
* Nh m: ch i v ch a, gi l tin m v hu m
HC THUYT TNG PH
CM NANG CHN TR NG Y
i sn khng dt. Thn m bt tc s a n b a. Mnh mn ha suy gy nn a chy lc sng sm. e. Thn k hoa ti tc: Lng tc ri rng v sinh trng thng phn nh s thnh suy ca Thn kh. Thn kh thnh vng th lng tc tt dy v en bng. Thn kh suy th lng tc tha, rng hoc bc m kh xc. 2. Sinh l v bnh l ca bng quang Cng nng ch yu ca Bng quang l cha gi v bi tit nc tiu. Nu bng quang c bnh sinh ra i sn, i vi, hoc khi dt bi i thy au. 3. Thn v Bng quang thng qua quan h kinh lc m cu thnh quan h biu l. Cng nng bi tit ca Bng quang mt bnh thng c khi quan h ti bnh ca Thn. Nh Thn h khng c nhip*, cng xut hin chng i khng cm hoc i dm. Thn h, kh ha khng kp cng ra b i hoc i kh. Theo sinh l, bnh l k trn, ng y ging v Thn, c bn bao qut cng nng v bnh tt h sinh dc, tit niu, b phn to mu, ni tit v cng nng ca h thn kinh, khc vi bi ging Ty y. Cn Bng quang trong bi ging ng, Ty y u ging nhau. E. Tam tiu Tam tiu l mt trong lc ph, gm c Thng tiu, Trung tiu v H tiu. Hnh thi v cng nng ca Tam tiu ti nay cha c l thuyt n nh. i a s cho rng Thng tiu l Tm, Ph, tng ng vi cng nng tng kh lng ngc. Trung tiu ch T, V tng ng vi cng nng tng kh bng trn. H tiu ch Can, Thn, Bng quang, i trng, Tiu trng, tng ng vi cng nng tng kh bng di. Theo tc dng sinh l m ni, Thng tiu nh "sng", ch tc ng ca Tm, Ph i vi vic a ri cht dinh dng. Trung tiu nh "git nc", ch tc dng vn ha ca T, V. H tiu nh "cng rnh", ch tc dng bi tit ca Thn v Bng quang. L thuyt Tam tiu bin chng trong hc thuyt n bnh dng Tam tiu lm cng lnh bin chng phn loi bnh v lun tr. So vi ngha k trn c ch khc nhau.. Ni tm li, cng nng ca Tam tiu l tng hp cng nng sinh l ca my tng ph trong lng ngc, bng. Bnh bin ca Tam tiu xut hin phn ln c lin quan vi cng nng chuyn tng cht lng, nui dng v bi tit. G. N t bo N t bo gm d con v phn ph. Cng nng ch v cha v kinh nguyt. N t bo, Thn v Xung, Nhm mch c quan h rt mt thit, c 3 u cng gi kinh nguyt, cha , sinh dc c bnh thng. Thn tinh y , Xung, Nhm mch thnh th kinh nguyt, sinh dc bnh thng. Thn tinh hao tn, Xung nhm mch h th kinh nguyt khng u, thm ch khng cha . ***
* C nhip: gi chc
HC THUYT TNG PH
CM NANG CHN TR NG Y
QUAN H GIA NG TNG VI NHAU
Quan h gia tng vi tng, gia ph vi ph, gia tng vi ph mt thit khc thng. C mt s mt c th bn ti. Hin lm sng thng thy quan h gia tng v tng phn ra nh sau: A. Tm v ph Tm ch huyt. Ph ch kh. Tm Ph gip nhau cng gi tun hon ca huyt dch. Tm huyt th ph kh di do. Ph kh di do th Tm huyt c mu chy u. Ngc li, Ph kh bt tc cng nh hng n tun hon huyt dch. Cng nng ca Tm khng tt c nh hng n h hp. B. Tm v Thn Tm thng tiu thuc ha. Thn h tiu thuc thy. Trong tnh hung bnh thng, c hai cng quan h tng h, gi gn iu ha, hip ng (Tm Thn tng giao, thy ha tng t). Nu ph v quan h bnh thng , s xut hin Tm phin, mt ng, u vng, tai , lng, gi mm mi, gi l chng "Tm Thn bt giao". C. Tm v Can Tm ch huyt mch ton thn. Can c cng nng cha gi v iu tit huyt dch. C hai c quan h mt thit. Nu Tm kh bt tc lm cho huyt hao Can h, xut hin chng "Huyt bt dng cn, s thy gn, xng au but, co qup, co git. D. Tm v T T ch vn ha, rt cn s nui dng ca Tm huyt v s thi ng ca Tm dng, cng nng ca Tm cng cn T phun ti thy cc tinh vi hot ng. Th na l Tm ch vn hnh huyt dch. T c cng nng thng nhip huyt dch, lm cho Tm, T c quan h mt thit. Lm sng thng thy c chng "Tm T lng h biu hin l tim thn thc, hay qun, mt ng, sc mt vng yu, n t, a phn nt. . Can v T Can kh qu vng hoc T kh qu h u d xut hin chng "Can mc tha T (Can T bt ha) biu hin sn au, au d dy, au bng. E. Can v Ph Bnh thng th Ph khc Can. Nhng khi c bnh th Can phn khc Ph. V d: Ph kh vn h khng ch c can, do m can kh thng nghch lm cho Ph kh tc ging b vng, s thy ngc cch trng y, khng th. Li nh Can ha qu thnh th hun t Ph, gy ra d cu bn, au sn ngc, ho khan hoc ho ln m vi mu gi l "Mc ha ch kim" (tng v)*.
* Tng v: hn lo vi nhau
HC THUYT TNG PH
CM NANG CHN TR NG Y
G. Can v Thn Can va Thn c quan h mt thit. Trong ng y c cu Can Thn ng ngun. Can nh Thn thy (Thn m) t dng li, Thn thu bt tc, m h th khng lim c dng s gy ra Can dng thng cang xut hin chng au u, cao huyt p. H. T v Ph Ph kh nh T vn ha thy cc tinh vi nui dng tr li. Trn lm sng i vi bnh Ph kh h, c th dng phng php b T ch Ph cha chy. I. T v Thn Vn ha ca T nh Mnh mn ha ca thn gip , cho nn Mnh mn ha bt tc, gy ra cng nng ca T gim, xut hin chng a chy. Ngoi ra T cn c th ch Thn thy, nu T h, cng nng vn ha gim m khng ch c thy, lm cho Thn thy nhiu lon, xut hin ph thng. K. Ph v Thn Ph ch kh. Thn ch np kh, Thn cng ging. Ph kh tc ging. Nu thn dng h, khng th np kh, th thy suyn sc**. Trn lm sng, do thn h m a n hen suyn cn tho cch b thn m cha.
** Suyn sc: hen suyn rt c li
HC THUYT TNG PH
CM NANG CHN TR NG Y
TM TT: TNG NG THEO H THNG GII PHU TY Y Hc thuyt tng ph thc cht l gii phu sinh l v bnh l trong ng y, l c s bin chng lun tr trn lm sng, khi chng ta hc tp cn coi l t in, cm nang. Cn nh i vi vic l gii cng nng tng ph theo h thng gii phu sinh l ca Ty y quy np nh sau: 1. V mt tiu ha, hp th V ch thu np, T ch vn ha, Tiu trng phn bit trong c, i trng chuyn thi cn b, li c s gip ca Can s tit, Mnh mn ha gip . 2. V mt hot ng h hp Ph gi h hp, ch thay i kh th, Thn ch np kh, gip cng nng tc ging ca Ph. 3. V mt tun hon huyt dch Tm ch huyt mch, l ng lc ca tun hon. Ph hng v trm mch, thm vo tun hon huyt dch. Can tng huyt, cng nng iu tit huyt lng. T thng huyt, lm cho huyt dch tun hon trong mch m khng trn ra ngoi. 4. V mt cng nng to huyt T, V l gc ca hu thin, ngun ca ha sinh huyt dch, Thn l gc ca tin thin, to huyt cng nh Thn n dng. 5. V mt o thi nc T ch vn ha thy thp, Ph ch thng iu thy o, Thn ch bi tit ca thy, Tam tiu ch kh ha, Bng quang ch cha nc tiu v bi tit nc tiu. 6. Cng nng thn kinh Mt phn cng nng ca Tm tng ng vi thn kinh i no, l trung tm ca hot ng tnh ch, t duy. Cng nh cc tng u gm c hot ng thn kinh tinh thn. 7. Cng nng vn dng Thn ch xng, lm cho vn ng u n, ng tc nhanh nhn, tinh xo. Can ch gn, co dui cc khp. T ch t chi, qun c bp ton thn. 8. Cng nng ni tit v sinh dc ton thn C quan h vi Thn, Can, N t bo v Xung mch, Nhm mch.
10
BT CNG BIN CHNG
CM NANG CHN TR NG Y
BIU V L
Biu v l l ch bnh bin vng nng hay su, v bnh tnh nng hay nh. Nht lot bnh c biu thuc biu, bnh tnh nh m vng bnh nng. Bnh tng ph thuc l, bnh tnh nng v ni c bnh su. A. Biu chng Thng thy thi k u ca bnh ngoi cm, biu hin lm sng ch yu l pht st s lnh (hoc s gi), au u, t chi but au, mi tc, ho nh, ru li trng mng, mch ph, trong c pht st, s lnh, mch ph l c trng ca biu chng. Biu chng c chia ra biu hn, biu nhit, biu h, biu thc: S lnh nng, pht st nh, mch ph khn l biu hn chng, cha th dng tn n gii biu. S lnh nh, pht st nng, mch ph sc gi l biu nhit chng, cha th dng tn lng gii biu. Biu chng khng c m hi, gi l biu thc, cha th dng thuc pht biu rt mnh. Biu chng nhiu m hi, gi l biu h, khng th dng qu nhiu thuc pht biu. Ngi gi, ngi th yu m c biu chng, phi ng thi vi gii biu l ch ph chnh. B. L chng Thng thy thi k gia v thi k cc thnh ca cc loi ngoi cm, lc biu chng gii, bnh t chuyn vo l, chng ln (ly) n tng ph. Mt khc, cc loi bnh ni thng u l l chng. Biu hin lm sng ca l chng l nhiu loi, nhiu dng, khng nhng c cc phn hn, nhit, h, thc m cn do cc tng ph khc nhau dn n, biu hin c th ca ci em trnh by trong tng ph bin chng lun tr v n nhit bnh bin chng lun tr. L chng nht lot khng s gi, khng s lnh, mch tng nht lot l mch trm, cht li thng c ci bin, ru li thng vng hoc en. Nh mi bt u vim phi, c cc chng s lnh pht st, au u, au mnh, mch ph sc thuc v biu chng. Nu bnh tnh pht trin, ngi bnh xut hin st cao, mt , khng s lnh, ming kht, ngc au, ho d di, ma ra m c mu r st, vt v (phin thao), li hng, ru li vng, mch hng sc l chng ca ph nhit, l thuc l chng. L chng khng nhng c l hn, l nhit, l h, l thc m khi bnh bin phc tp, li cn phn ring ra h hn, m li l hn thc, l h nhit m li l thc nhit. Ci cc chng di s chia ra trnh by r. Ngoi ra, bnh khng ti biu, cng khng l, nm gn gia biu v l, gi l bn biu bn l chng. Chng trng ch yu ca n l hn nhit vng lai, cha th dng php ha gii. C. Biu l ng bnh Biu v l c khi cng b bnh mt lc. Nh thi k u ca chng cp tnh khun l, c au bng, i tin m mu, ming kht, ru li vng trng l chng trng ca l chng, li c s lnh pht st, t chi but au, mch ph sc l chng trng ca biu chng, gi l biu l ng bnh. Biu l ng bnh thng thy 2 loi tnh hnh, mt l: Bnh ngoi cm
BT CNG BIN CHNG
CM NANG CHN TR NG Y
m biu chng, chua gii, t chuyn vo l; hai l vn c bnh ni thng, li mi b bnh ngoi cm. Ci trc, nn gii c biu v l mt lc (song gii), ci sau, phi tr trc bnh ngoi cm mi mc. Yu im phn bit biu chng v l chng: Nht lot bnh st ch yu phi phn bit r pht stl khng km hay c kem s lnh, cht li l nht hay l hng, mch tng l ph hay l trm. Pht st khng s lnh, li hng, ru li vng, mch trm (hoc sc), thuc l chng.
BT CNG BIN CHNG
CM NANG CHN TR NG Y
HN V NHIT Hn v nhit l ch v tnh cht ca bnh tt. Dng thng th nhit, m thng th hn. Hn nhit trn thc cht l biu hin c th ca m dng thin thnh, thin suy. Bi th, phn bit hn nhit ca bnh tt c th em li ch da cho vic dng thuc n nhit hay hn lng. A. Hn chng C chia ring ra biu hn v l hn, y ch yu l gii thiu l hn chng. Biu hin ch yuca n l s lnh, chn tay lnh nh bng, ming nht khng kht, thch ung nng, tiu tin trong m di, i tin lng nho, sc mt trng xanh (trng bng), cht li trng nht, ru li trng nhun hoc en nhun, mch tng trm tr. Nh c mt s t ngi bnh c bnh mn tnh tiu hao, thng xut hin chng trng loi ny. Khi cha cn dng php kh hn. B. Nhit chng C chia ring biu nhit v l nhit, y ch yu l gii thiu chng l nhit. Biu hin ch yu ca n l pht st, s nng, vt v, ming kht, a ung lnh, nc tiu ngn , i tin b tc, sc mt hng, cht li hng, ru li vng kh en hoc kh, mch sc. Cc loi bnh nhit tnh thng c xut hin chng trng loi ny, cha th dng php thanh nhit. C. Hn nhit ln ln L ch hn chng v nhit chng cng xut hin mt lc, v d nh s lnh pht nng, khng c m hi, au u au mnh, kh suyn vt v, ming kht, li hng ru li vng trng, mch ph khn, gi l biu l hn nhit. Ngoi ra cn c biu nhit l hn, thng nhit h hn, h nhit thng hn. V d nh pht st, au u, ho hng c m vng, hng kh m bng trng, i tin phn nt, l biu nhit l hn, (c th thy ngi bnh trng v h hn m gp nn ngoi cm phong nhit). Nh au u, mt , hoc au rng, ming c mn m bng di lnh au l thng nhit h hn (c th thy ngi bnh h tiu h hn m tm v c nhit). Nh d dy, hi, chua, ming nht, n ung khng bit ngon m tiu tin nhiu ln rt au, l thng hn h nhit (c th thy ngi bnh v hn m h tiu c thp nhit). D. Hn nhit chn gi Trn lm sng rt thng gp n mt s bn cht l nhit chng m biu hin l tng hn, hoc bn cht l hn chng m biu hin l tnh trng l tng nhit, gi l chn nhit gi hn hoc chn hn gi nhit. Nu nh khng tm ra c bn cht, s b hin tng gi m hoc m n chn ln tr lm. V d nh bnh si ca tr nh, v nt chn da, khi si mc khng ra hoc chn ra da khng th, biu hin tnh trng mi phn khn qun, li ni, li ng, chn tay pht mt lnh, sc mt pht xanh, mch trm t m sc, xem thong qua d cho l tng ca chng hn. n khi thy ming mi a tr c bnh y th hi ra nng, ngc bng nng nh thiu t, ming hi, ming kht hay ung, a mt, cht li hng, ru li vng m kh, mch trm t sc m c sc mi c th thy bn cht l nhit chng. ng y cho rng t nhit ut trong cng su, u cht chi th cng mt, tc l cu ni: Nhit su quyt cng su
BT CNG BIN CHNG
CM NANG CHN TR NG Y
chng l chn nhit gi hn, trong bnh nhit tnh khi vng tun hon khng tt, thng hin ra nh th, cha th phi dng thuc hn lng thanh nhit gii c. Li nh ngi c bnh mn tnh tiu hao t thy thn mnh nng, v ng hng 2 g m v chiu, vt v, ru li en, mch ph i, b mt nhn thy c hin tng nhit, nhng ngi bnh thch n ung nng, thng mc nhiu o, nm co li, cht li trng nht, ru li en m m, mm mi, mch tuy ph i nhng khng c sc, c th thy bn cht vn thuc hn chng, cho nn gi l chn hn gi nhit. Cha th phi dng thuc nng m n dng tn hn. Yu im phn bit nhit chng v hn chng: Ch yu l phn bit r ming c kht hay khng, a hay s nng v lnh, v cc tnh hnh bin ha ca i tiu tin, sc mt, hnh nh li, tng ca mch. - Ming nht khng kht, thch ung nng, tiu tin trong v di, i tin lng nho, sc mt trng xanh, li nht ru trng nhun, mch tr, thuc hn. - Ming kht a ung mt, tiu tin ngn , i tin kh kt, sc mt hng, li hng ru vng m kh mch sc, thuc nhit. Ngoi ra, khng cn em thn nhit cao lm ngang bng vi nhit chng. Nhit chng l ch mt nhm chng trng ca hin tng nhit, thn nhit ln cao ch l mt hng trong . C khi thn nhit ln cao khng nht nh u l nhit chng, nhit chng li khng nht nh l phi thn nhit ln cao. V d nh chng biu hn, thn nhit ca ngi bnh tuy cao, nhng do c s lnh nhiu, ming khng kht, ru li trng nhun, l hn tng, cho nn vn chn on l chng hn. Li nh l nhit chng, ngi bnh tuy thn nhit khng cao, nhng c ming kht, tin b, mt hng, li hng, ru li vng m kh l hin tng nhit vn c th chn on l chng nhit. Khi hn nhit cng thy, hoc hn nhit chn gi kh phn bit, thng thuc bnh tnh phc tp, trn chn on ngoi vic phi ch n chng, mch, li, li cn tham kho bnh s trong qua skh ca ngi bnh, tin thng sut qua hin tng tm ti bn cht, lm r ch th ca hn nhit v chn gi, tin hnh cha chnh xc.
BT CNG BIN CHNG
CM NANG CHN TR NG Y
H V THC H, thc, l ch s thnh suy ca chnh, t, nht lot m ni h l ch chnh kh ca thn ngi bt tc (khng ) sc khng gim yu, thc l ch bnh n mc t kh thnh v t chnh tranh nhau rt mnh. A. H chng Thng pht sinh sau khi bnh nng, bnh lu di, thn th h yu, chnh kh bt tc, biu hin ch yu l sc mt trng bng (trng c xanh ru), tinh thn y m, mt mi, thiu sc, tim hi hp v ngn hi, t ra m hi, m hi trm, li non khng ru, mch t nhc v lc, cha th dng php b. H chng c m h (h nhit), dng h (h hn), kh h, huyt h, ng tng h. B. Thc chng Nht lot thc chng thng thuc bnh mi dy, th bnh rt d. l do mt mt t kh thnh (nh ngoi cm t thnh, m m thy thp nh lu, kh tr,huyt , tch thc, tch trng...), mt mt na l do sc c nng khng ca c th vng thnh, kt qu ca 2 mt t chnh u tranh d di. c im lm sng ca thc chng l qu trnh bnh nht lot rt ngn, phn ng ca c th rt mnh, tinh thn cng phn, ting cao, kh th, hoc st cao mt , hoc khng st m mt xanh, hoc m di ta thnh (vy mnh), hoc au d s s nn... ru li rt dy, mch hng c sc. Thc chng cng cn chia ra hn nhit: Nh sng phi c m, pht st ming kht, henho au ngc, m v m vng y, li hng, ru li vng dy, mch hot, sc, hu lc, l l nhit thc chng. Cha th dng phng thuc thanh nhit t ph. Li nh co tht rut, ngi bnh c pht thnh cn thnh cn rt au vng bng, qun qui rn r, ting cao, kh th, mt xanh, chi lnh, ru li trng dy, mch trm khn, c sc, l l hn thc chng cha th dng phng thuc n trung tn hn.
C. H thc hip tp Trn lm sng thng c trong thc hip thc, trong thc c h, tnh hnh h chng v thc chng cng tn ti Nh ngi bnh x gan ha bng c nc, ton thn gy mn, thiu mu, mt mi khng c sc, n ung gim, vn thuc h chng; nhng li ng thi tn ti nhiu nc trong bng, kim c khi hn, sn bng au n l chng trng ca thc chng, bi th n l chng h thc hip tp, cha th dng phng php cng b kim th, hoc trc b sau cng, trc cng sau b. H thc chn gi: Bn cht ca bnh tt l h chng m biu hin lm sng c hnh nh ca thc chng, gi l gi thc. Gi thc nht lot biu hin l: Tuy c Tuy c chn ngn khng ni, nhng ni th nhiu li, ting cao, kh th; tuy khng mun n nhng c lc li n c; tuy c tit t (i tin), nhng sau tit t li thy khoi: Tuy c ngc bng trng y, nhng khng ging nh trng ca thc chng l trng khng gim m y l lc trng lc gim; tuy
BT CNG BIN CHNG
CM NANG CHN TR NG Y
c au bng nhng khng ging kiu au bng ca thc chng l s s nn, m y ta s nn th gim au; tuy c tng nhit, nhng m li non, mch h. Bn cht ca bnh l thc chng m biu hin lm sng c hnh nh ca h chng, gi l gi h. Gi h nht lot biu hin l: Tuy c chn ngn khng ni, nhng ni th nhiu li, ting cao, kh th; tuy khng mun n nhng c lc li n c; tuuy c tit t (i tin), nhng sau khi tit t li thy khoi; tuy c ngc bng trng y, nhng s nn n c au hoc c nh khng di ch au. Yu im phn bit h chng v thc chng ch yu l xem my mt: Qu trnh bnh di hay ngn, thanh m v hi th mnh hay yu, ni au s s nn hay a s nn, cht li th gi hay bo non, mch tng c sc hay khng c sc. Nht lot bnh trnh ngn, ting cao, kh th, ni au s s nn, cht li th gi, mch c sc, thuc thc chng. Bnh trnh di, ting thp, kh ngn, ni au a s nn, cht li bo non, mch khng c sc, thuc h chng.
BT CNG BIN CHNG
CM NANG CHN TR NG Y
IV. M V DNG
Biu v l, hn v nhit, h v thc, nht lot c th dng 2 cng (2 u mi) m dng khi qut li thm, tc l biu, nhit, thc, thuc dng chng, l, h, hn thuc m chng, bi th m v dng l 2 tng cng ca bt cng. Nht lot bnh chng, u c th quy np vo 2 loi ln l m chng v dng chng. A. m chng Nht lot biu hin tinh thn y m, sc mt ti m, thn hn chi lnh, nm a co qup, ngn hi ngi ni, ting ni thp nh, a s yn lng, khng kht hoc a ung nc nng, bng au a s nn, i tin lng nho, tiu tin lng trong, cht li nht non, ru li nhun hot, mch tng thng trm, tr, t, nhc. B. Dng chng Nht lot biu hin tinh thn cng phn, sc mt pht hng, thwn nng chi m, nm th a dng duoo, kh th, ni nhiu, ting ni to vang, hay ng, ming kht hoc a ung mt, bng au s s nn, i tin kh kt, tiu tin ngn , cht li hng ta, rn, gi, ru li vng, to, mch tng thng hng sc, c sc. C. m h L ch v m phn bt tc. m h sinh ni nhit, thng ni h nhit tc l ch v ci , biu hin ch yu l lng bn tay bn chn nng, st v chiu (sau ng), gy mn, m hi trm, ming to hng kh, tiu tin ngn , i tin kh m rt, cht li hng, li t ru hoc khng ru, mch t sc, v lc, l chng ca h nhit, c th thy chng lao phi, bnh mn tnh tiu hao. D. Dng h L ch v dng kh bt tc. Dng h th sinh hn. Nht lot h hn m ni l ch v th , biu hin ch yu ca n l mt mi khng c sc t hi ngi ni, s rt, chn tay lnh, t ra m hi, sc mt trng xanh, nc tiu trong m di, phn nt, lng, cht li nht, non, ru li trng, mch tr, nhc, hoc i m v lc l chng h hn, thng thy ngi cng nng c th suy thoi, cc loi bnh tt c s thay c i mi (i t) gim thp, v ngi gi th yu. Ngoi ra, li c 2 loi vong m, vong dng, l ch v st cao ra nhiu m hi, nn ma, a chy d i, mt nc qu nhiu, hoc l tnh hung m thnh hoc dng kh mt i nhanh chng mt s lng ln, xut hin chng nguy nng, lc ny phi kp thi chn on chnh xc, tch cc tin hnh cp cu. Vong m v vong dng, ngoi nhng chng nguy nng ca cc loi bnh nguyn pht tnh, chng c nhng c im khc nhau nh sau: Vong m biu hin ch yu l m hi nng, nc bt mn khng dnh, t chi m nng, hi th rt th, ming kht ham ung, sc mt v chiu ng hng ln, li hng kh, mch h, i, sc, m v lc.
BT CNG BIN CHNG
CM NANG CHN TR NG Y
Vong dng biu hin ch yu l m hi lnh, nc bt nht m dnh, dm d khng dt, t chi quyt lnh, hi th nh yu, ming khng kht, sc mt en, trng, mch nh mun mt.
Cn c vo quan st lm sng, nhiu m hi, ma nhiu, a nhiu th c th xut hin vong m, cng c th xut hin vong dng. Nhit bnh thng m hoc xut huyt nhiu c th dn n vong m. Hn t thng dng; (cm lnh lm hi dng kh), c th dn n vong dng. Do m dng h cn (gip nhau t gc), vong m c th dn n vong dng, vong dng c th dn n vong m, nhng mi ci u c nt ring v ch th, nng nh. Nht lot m ni, vong m dn n vong dng l rt thng thy. Tr liu vong m phi nhanh chng dng php cu m sinh tn, vong dng phi dng ngay php hi dng cu nghch.
10
BT CNG BIN CHNG
CM NANG CHN TR NG Y
TM TT BT CNG BIN CHNG Bt cng bin chng l t tng mt khc nhau ca bnh tt m tin hnh mt loi phng php chn on phn bit. Tuy nhin, n li cn n s kt hp vi tng ph bin chng mi c th hng ti hon thin, nhng n li l c s ca cc loi bin chng, a n tc dng gi ci gin b cc rm, nng ln mc tm gn chung lm u mi. Mi mt chng trong bt cng u l kh bin, da theo nhng iu kin nht nh m bin ha. Nht lot biu chng chuyn vo l l bnh nng thm; l chng ra biu l bnh th hng v khi. Nhit chng bin thnh hn, thc chng bin thnh h l chnh kh suy; hn chng bin nhit, h chng bin thc l dng kh dn dn khi phc. Chng thng thy lm sng, rt t khi l n thun, thng l biu l, hn nhit, h thc, kt hp li lm mt m li cn c lc gp xut hin ln ln v gi tng, do yu cu chng ta trong qu trnh bin chng phi nhn ng ch iu tra nghin cu, ni sut li tin hnh suy xt, tp trung sc tm ra mu thun ch yu, ch c nh th mi c th c c kt lun chnh xc, khng th s khng th c c ch bm trong phn tch. C s sinh l, bnh l c lin quan vi bt cng l cn phi nghin cu tng bc. Nht lot cho rng biu chng thng thy thi k u ca bnh vim nhim, l mt loi phn ng phng ng ca c th vi nhn t bnh; l chng thng thy thi k gia v thi k cc im ca bnh tt vim nhim, cng c thy trong bnh kh cht hoc cng nng tn hi khng c tnh vim nhim, l kt qu ca nhn t bnh xm ln vo cng nng t chc kh quan ni tng, thng ly cng nng ca h thng thn kinh trung khu v kh quan hu quan cng vi nng lng thay c i mi b tr ngi nghim trng lm c trng. Nu nh trong qu trnh bnh, khi biu chng cha mt i ht, m xut hin chng trng tng ph tn hi, s gi l biu l ng bnh. Nhit chng thng cho l v cng nng sinh l ca c th con ngi vng thnh, nng lng thay th tng cao, c quan h phn ng vi cang tin (cng) vi nhn t bnh, bi th biu hin l sn ra nhit qu thnh, thn nhit tng cao, h hp nhanh, sc y ca tim tng nhanh, huyt qun da trng gin ra, my chy thm tng, tng cao hng phn v no, cng vi st cao ra m hi nhiu m hin ra r chng mt dch. Hn chng thng cho l v cng nng sinh l ca c th ngi ta gim li, nng lng thay th xung thp, c quan h vi tnh phn ng vi nhn t bnh gim thp, bi th biu hin l sn nhit khng , thn nhit rt thp, h hp v tim p rt chm, sc y ra ca tm gim, huyt qun b mt thn th co li, chng v no hng phn gim xung thp. H chng, nht lot ch v sc khng ca c th gim xung thp, cng nng sinh l gim hoc suy kit m xut hin chng trng gim. Thc chng, nht lot ch v tnh phn ng ca c th mnh, cng nng ca t chc kh quan cang tin n trng thi bnh l, nh cc loi vim nhim, u bu, tch dch ngc, bng, thng huyt, thng m, v cc loi bnh l hu hnh thay i, c mt s vn phi li chng ta t nay v sau tho lun su hn mt bc na. Ni dung ch yu ca bt cng bin chng c tng hp trong bng 1: Bng bt cng bin chng yu im.
11
BT CNG BIN CHNG
CM NANG CHN TR NG Y Bng 1 - Bt cng bin chng yu im
Bt Biu hin ch yu Tng li cng Biu Pht st; s gi Ru trng mng chng Khng c biu chng, c chng trng bnh L bin tng ph, biu hin C bin ha chng tu hn, nhit, h thc khc nhau m dn. S lnh, chn tay lnh, ming nht khng kht, Cht nht, ru Hn a ung nc nng, trng nhun, chng nc tiu trong m di, hoc en m i tin lng nho, sc mt trng bng. S nng, pht st cao, ming kht a ung Cht hng, ru Nhit lnh, vt v, tiu tin vng, kh hoc chng ngn, , i tin b kt, vng en kh sc mt hng. Thn th h yu, c cc loi biu hin: Sc Cht nht non, t H mt trng nht, tinh ru hoc khng thn y m, hoc mt chng khng c sc, tim thn ru thc, ngn hi, te ra m hi, m hi trm C th phn ng mnh, tinh thn cang tin, ting cao, kh th, hoc Thc Cht th, ru st cao mt , hoc chng dy khng st, mt xanh, hoc bng rt au s s nn Sc mt m m, thn m mt, chi lnh, ngn hi, Cht nht, ru trng, nhun chng li ni, nc tiu trong, phn nt Mt mnh nng, thn Dng phin kh th, ming Cht hng ru chng kht a ung mt, vng, dy nc tiu , b i tin
Tng mch
Ph
Tr php
Gii biu Tu tng, ph hn, nhit, h thc khc nhau m dn
B ch
Khng ph
Tr hoc khn
Kh hn
Sc
Thanh nhit
V lc (h)
B ch
Tin ln chia r kh h, huyt h, m h, dng h, tng ph h.
Hu lc (thc)
Cng trc, tiu tn, t h
Trm, tr, t, nhc Hng, i, hot, sc
n b
Thanh nhit, t h
12
T CHN
CM NANG CHN TR NG Y
T CHN
Chn on ca ng y bao gm 4 phng php: Vn chn, Vng chn, Vn chn v Thit chn, gi tt l t chn. Thng qua t chn bit r hin trng v lch s bnh tt ca ngi bnh, t mi c th tng hp, phn tch, lm cn c bin chng lun tr.
VN CHN (HI)
Vn chn l phn trng yu trong t chn, thng qua vn chn k lng thng c th n chn on chnh xc. Ni dung ca vn chn, ni chung ging nh Ty y, cn hiu r ni au ca ngi bnh, thi gian pht bnh, nguyn nhn, din bin, tm tt tnh hnh chy cha (bao gm c ung thuc v phn ng, khi qut bnh s v tp qun sinh hot ca ngi bnh, nghin ngp, thi quen n ung, tnh hnh suy ngh, tin s gia nh). Vn chn ca ng y c nhng ch khc, trc y nhng im chnh ca vn chn khi qut thnh cu ca Thp vn: Nht vn hn nhit; nh vn hn; tam vn m thc; t vn tin; ng vn u thn; lc vn hung phc; tht lung; bt kit; c ng bin, cu vn cu bnh; thp vn nhn; ti kim phc dc tham c bin; ph n ng vn kinh; i ; sn; tiu nhi ng vn ma; chn ban. Tm dch l: 1 hi nng rt, 2 hi m hi, 3 hi n ung, 4 hi i, a, 5 hi u mnh, 6 hi ngc bng, 7 hi ic tai, 8 hi kht nc, 9 hi bnh c, 10 hi nguyn nhn gy bnh. Li hi thm ung thuc c chuyn bin g. n b hi hnh kinh, kh h, cha . Tr em hi si u. C th tham kho thm trong . Ngy nay em ni dung chn on bng hi khi qut nh sau:
A. Hn nhit v m hi
Cn hi r c hay khng pht st, b rt hay nng, b nng hay nh, c im ca cn st, c hay khng c m hi, thi gian ra m hi, tnh cht v nhiu t ca m hi. Quy t nhng chn on nh sau: - Lc mi pht bnh: Pht st, n lnh l ngoi cm biu chng. Pht st nh, n lnh nhiu khng c m hi l ngoi cm phong hn biu chng, Pht st nng, n lnh nh, c m hi l ngoi cm phong nhit biu chng. - Lnh mt cn, nng mt cn gi l hn, nhit vng lai. Nu nh thi gian pht bnh rt nhanh c km theo ng ming, kh hng, vng u, hoa mt, tc ngc, sn y trng, l bn biu, bn l. - Pht st, khng n lnh, c m hi, ming kht, to bn l l thc nhit chng. - Bnh mn tnh: v chiu st nh, ngc v lng bn tay, bn chn nng (ng tm phin nhit), g m hng, mi kh, ra m hi trm l m h pht nhit. Bnh thng m s lnh, ngn hi, mt mi, t ra m hi l dng h.
B. u, thn, ngc, bng (ch yu hi r ni au, tnh cht au v thi gian au)
T CHN
CM NANG CHN TR NG Y
- u au: u chong, au khng dt, au hai bn thi dng, pht st,n lnh, phn nhiu l ngoi cm. Khi au, khi khng, thng km theo chong vng. Mt bn u au (thin u thng) thng do ni phong hoc huyt h. Ban ngy au u, lm mt th au nng hn l do dng h. Sau gi Ng au u l m h. Ban m au u l huyt h. au u chng mt, mt , ming ng thng l can, m ha thnh. u vng m tim hi hp, ngn hi, yu ui, thng l kh huyt h nhc. t nhin u vng thng l thc chng. Vng u lu ngy l h chng. u m, nng cng nh b vo trong bao thng l thuc thp nng. - Mnh au: Ton thn au but, pht st, n lnh l ngoi cm. Bnh lu ngy m mnh au l kh huyt bt tc. Vng lng au thng l thuc thn h. Cc khp, c bp, gn, xng t chi au n, t bi hoc cc khp sng ph, ni au c nh hoc di ng l phong hn thp bi. - Ngc au: au ngc pht st, ho ra m mu thng l ph ung (sng phi c m). au ngc, st v chiu, ho khan,t m ln mu l lao phi (phi kt hch). Ngc au, hng au lan ra xng b vai hoc xng sn pha sau au nhi, t thy cm gic nn vng tim l ngc bi (hung bi). Cn ch khng phi l tim cn au, m sn di au l can kh bt th. - Bng au: au bng trn, nn khan, nn ra nc di trong, gp lnh au d di l v hn. Bng trn chng au, chua, hi mi mc l thc tr (n khng tiu). au quanh rn, lc au, lc khng, khi au ni hn cc l au do giun a. au bng pht st, a chy hoc i l ra m mu, l cp hu trng (qun bng v nng l t) l thp nhit thc chng. au bng m lin min, phn nt, s lnh, t chi mt l hn thp h chng. Ni tm li: au di l thc chng, au ko di l h. Sau khi n au tng l thc, sau khi n gim au l h. au d di kch lit, ni au c nh, s vo au tng hoc s s l thc. au lm rm, khng c nh, s nn gim au hoc a s l h.
C. n ung
Hi r tnh hnh n ung ca ngi bnh nh: Thm n hay khng, s lng n, khu v, phn ng sau khi n v c kht hay khng. - Trong khi b bnh m vn n ung bnh thng l v kh cha b tn thng. Khng mun n m hi l c tch tr. n nhiu, hay n l v c thc ha ( ngha c khc vi triu chng ca i ng, ca chng tiu kht). - Ming kht, thch ung mt l v nhit thng m. Ming kht thch ung nng l v dng bt tc. Ming nht khng kht hoc l biu chng ang chuyn vo l hoc l dng h hn thnh l chng. Ming kh khng mun ung l t h thp thnh. - Ming ng l can, m c nhit. Ming chua l trng, v tch tr. Trong c mun pht ra ngt l t c thp nhit. Ming nht l h chng.
T CHN
CM NANG CHN TR NG Y
D. i tiu tin
Hi r s ln i, a, tnh cht, trng thi phn, c a, i ra mu hay khng - i tin: b kt, kh khan, kh a, pht st l nhit chng. Bnh ko di, ngi mi , ngi gi m to bn l thuc kh h hoc tn hao. - a phn nt, trc khi a khng au bng l t v h hn. Tng sng au bng a chy (cn gi l ng canh tit) l thn dng h. a ra nh nc, phng ra nh bn, c cm gic nng rt hu mn l v, trng c nhit. a ra phn thi, nho nhot, nhiu bt bng au, a xong gim au l thc (n) tr. - a ra mu m, qun au nh mt rn, bng au pht st l thp nhit h l. a ra phn , en nh keo sn, thng l xut huyt on trn ng tiu ha (d dy xut huyt). Trong phn dnh mu hng ti l xut huyt on di ng tiu ha (trc trng xut huyt). C hai ni xut huyt v nguyn nhn ca chng cn c kim tra k hn na. - Nc tiu nhiu m trong thng l h hn, trong m sn nhiu ln hoc i khng cm l kh h, nu km vn c l thp nhit. - Trong m i i nhiu, hay i dm l thn h. i sn, i gp, i au, i kh hoc km theo mu m, ct si l chng lu. Ming kht, i nhiu, ung nhiu, thn th gy mn rt nhanh l chng tiu kht. - t nhin pht sinh b i, hoc ch i sn c vi git, mi nc i rt hi, bng quang au n d di m nng ln l thc chng. Nc tiu dn dn gim t, thm ch khng i, sc mt trng nht, lng, i, tay, chn xanh, lnh l h chng.
. Ng
- Mt ng: kh vo gic ng li d tnh v khng nhiu m mng. m kh vo gic ng, n ung gim dn, mt mi u oi, hi hp, hay qun, tinh thn hong ht, thuc tm t lng h, thng do suy ngh qu gy nn. H phin khng ng c, st v chiu, ra m hi trm, li hng t tn (nc), mch t, sc, thng l m h. Sau khi bnh nng hoc v gi kh huyt u h dn n mt ng. m ng khng yn, ng t, d tnh,tm phin, ming li mc mn, u li hng l tm ha cang thnh. Mt ng, nhiu mng, au u, ming ng, tnh tnh hp tp, d cu l can ha cang thnh. Trong khi mng nm ku ln l m kh h hoc v nhit. - Ng nhiu: Thn mt, chi mi m ng nhiu l kh h. n xong u oi, mun ng l t kh bt tc. Sau khi khi bnh m ham ng l chnh kh cha phc hi. Mnh nng mch hon, ng nhiu l thp thng.
E. Tai ic- tai
Thn, can, m v tai c quan h gn b. ic dy mnh ln l thc chng can, m ha vng. ic lu l thn h, kh h. Trong lc c n bnh m xut hin tai ic l ch chng nhit t thng m.
T CHN
CM NANG CHN TR NG Y
Tai km theo tim hi hp, u vng l thuc h chng; c tc ngc, au sn, ming.ng, phn kh rn m bun nn e l chng thc.
G. c im n b - tr em
i vi ph n v tr em, tr nhng vic hi nh trn ra li cn hi thm nhng ni dung sau y na: - i vi ngi bnh n b: Cn hi r c chng hay cha, kinh. nguyt (bao gm c tui bt u c kinh) chu k, tnh trng kinh nguyt nhiu t, c au hay khng, mi v mu sc kh h, v tnh hnh sn dc (s ln cha , c kh hay ri khng). Kinh nguyt n trc k. S mu nhiu, mu sm v sn st, ming kh, m hng l huyt nhit. Kinh nguyt tm en, c mu cc l thc nhit. Kinh nguyt chm sau k: S mu t, mu hng nht m lng, sc mt vng a l huyt h, nhng chi lnh, mt trng l h hn. Mu tm bm thnh cc, bng di au, s s hoc c cc sng l kh tr huyt . Kinh nguyt c mi hi l chng nhit, c mi tanh l chng hn. Kh h trong, lng m tanh l h hn, vng c l thp nhit. Sau khi m sn dch khng dt, km c au bng s s nn l huyt . - i vi ngi bnh l tr em: Cn hi r qu trnh ln ln, lt qua v bnh mc, thp th khp kn, i, chy, ni sm hay chm, tim phng hay cha, qua si, thy u hay cha v cc cch b dng.
T CHN
CM NANG CHN TR NG Y
VNG CHN (NHN) Vng chn l thng qua quan st thn, sc, hnh thi ni tnh trng chung; thng chua xem li bin ha ni thm mt bc tnh cht ca bnh tt. Tr em di 3 tui li xem ng vn ngn tay b tr cho chn on..
A. Trng thi chung
1. Tinh thn nt mt Tinh thn dt, nh mt khng c thn, phn ng tnh cm trn nt mt chm, sc mt m ti khng phn chiu nh sng l biu hin chnh kh tn thng. Sc mt kh xc, mi nht l huyt h. Sc mt vng a l t h. Bnh lu di sc mt ti en l thn h. Hai g m ng hng v chiu, st v chiu l m h ni nhit. Tr em mt m chung quanh mi mu xanh l can phong. trong cc bnh: Sc c sng ti l bnh cn nh, m ti l bnh nng. Tr em bnh n nhit hoc cp, mn kinh phong thy nhn cu vn ng khng linh hot, c khi c nh, nhn trn ngc, nhn thng , nhn lch l thuc can phong ni ng, hoc m nhit vng tc gy ra, l chng kinh phong. Tr em mc bnh m khc khng c nc mt, l mi kh m khng c nc mi, l chng nng. Sc mi trng bt l kh huyt h nhit. 2. Hnh thi Hnh th gy mn, chi th mi mt, da d kh khan l kh huyt h nhc. Nu bo m n t l t h c m. Hnh gy n t l trung tiu c ha. Da d ton thn v nim mc pht vng l hong n. Sc vng a, ti nh da qut, pht st l dng hong (cp tnh hong n); sc vng nht, m nh khi hun, khng st hoc st nh l m hong (mn tnh). Ton thn ph thng, pht bnh nhanh chng, cc'khp au but, hoc c n lnh, s gi l thy kh ni nh, phong t ngoi nhiu. Mnh nng, tinh thn c bit khn qun l thp nng. au lng, chi lnh, sc mt ti l thn dng h. Chi di ph thng, sc mt vng a, n ung khng ngon, bng trng, phn lng, nt l t dng h. Da d xut hin ban chn (lm m l chn, thnh mng l ban) l ni nhit, trong bnh n nhit th l du hiu ch yu ch nhit nhp huyt phn. Ban chn sc ti sng, ti l bnh tnh cn nh, m m l bnh tnh nng. 3. Ph: Php vng chn v bnh giun a. Dng php vng chn chn on bnh giun a thi xa xa c ghi li, gn y c ngi quan st hn mt nghn trng hp tr em b bnh giun a chng minh cc phng php chn on l c ngha nht nh. Tr em b bnh giun a th hin nh sau: - Trn mt li xut hin ban , ven b r nt, hnh trn thng li,khi mt li nh u v, ni chn khng nht nh, s lng khng k. - Nim mc mi di xut hin nhng ht trn, thng l mu xm, nt chm nh nh u mi kim, s lng khng k.
T CHN
CM NANG CHN TR NG Y
- Cng mc xut hin ban xanh chm, hnh tam gic, trn hoc bn nguyt, phn b mch li trn nh mao mch (huyt qun nh) khng li khi b mt. - Trn mt li xut hin ban trng, hnh trn, rt r rng, gia trng nht, khng li khi b mt. y l bn loi dng tnh th chng, c khi n c hoc cng xut hin, thng thy nht l ban trn li. Th chng t, nhiu thng l bng chng ca s lng giun nhiu t trong bng. T l ng ca vng chn so vi xt nghim phn (bao gm c php m trng) l rt cao. Cch ny khng cn chun b khc, gin tin, s dng chc chn.
B. Thit chn (xem li)
Thit chn l b phn trng yu trong chn on ng y. ng y quan st ci li tht t m, t trong thit chn m tm thy thc h ca tng ph, thnh suy ca kh huyt, hao tn ca tn dch v tnh cht ca ngoi t. Do mt mc nht nh c th gip cho phn on tnh cht, mc nng su v hng pht trin ca bnh tt. 1. Cht li Cht li l ch ci th ca li, n cng vi cc tng ph c quan h mt thit. Loi quan h ny c c im tng ch khc nhau. u li ch v phn nh bnh bin ca tim phi, nh u li l tm ha thng vim. Ven li ch v phn nh bnh bin ca gan mt, nh ven li c ban tm l can ut (trn lm sng thng thy mt s ngi bnh gan th ven li c im ban xanh tm, hoc tnh mch di li trng phng). Phn gia li ch yu phn nh bnh bin t v. Cung li ch yu phn nh bnh bin ca thn. Trn lm sng, quan st cht li v theo bin ha 4 mt: Mu sc m thp, hnh thi v ng thi phn tch. - - m thp v mu sc chnh ca li thng l: hng nht v m nc. - Sc li nht hn bnh thng l huyt h, dng h hoc hn chng. Sc nht m khng ru l kh huyt lng h; nht m m trn l hn. Loi sc li ny gi l li trng nht, tc l hng t, trng nhiu. Chng bnh l dinh dng tr ngi, bn huyt v mt s bnh ni tit nh ph nim dch (dch do dnh) u thy li trng nht. - Sc li hng ti m kh l m h. Hng ti m khng ru l m h ha vng cui k n nhit, lao phi: Cng nng tuyn gip trng v bnh i ng cng thy li m h. Cht li mu hng thm hoc thm thuc v thc nhit. Ni tm li: m l nhit su. Khi b bnh truyn nhim cp tnh qu nng hoc khi vim nhim a n nhim c mu u thy li sm. Li sm l du hiu ch yu t kh phn chuyn sang doanh phn trong bnh n nhit. sm m sinh gai nhn l doanh phn nhit thnh. sm m sc ti l nhit thng tm bo lc. Chng bi huyt v khi b bnh cp tnh vim nhim nghim trng cng cng thy li sm. Li m bng, khng ru l v m mt i, bnh tnh nguy ngp.
T CHN
CM NANG CHN TR NG Y
- Sc li t sm chuyn sang tm m kh l du hiu chnh ch bnh n nhit pht trin n huyt phn. Vim nhim nng khi pht trin n suy h hp v tun hon cng xut hin li tm. Tm m l huyt tm nng m m l hn chng. - Li xanh lam l chng nng ca kh huyt cng suy thoi. Xanh m sng bng, khng ru l d on s xu. Khi h hp tun hon suy kit, thiu xy nng, cng xut hin li xanh. 2. Hnh thi v ng thi ca li Ch yu l quan st cc tnh trng thc li bo, gy, gi, non,kh, m, rnh nt v hot ng. Dng li bo mp, hng nht m ven li c ngn rng l h chng, hn chng. Li to bo l chng suy tuyn gip, u chi phnh to. Li to bo m sm l tm t c nhit. Dng li gy mng, hng nht l kh huyt bt tc. Gy mng m sm l tn dch tn thng. Cht li rn chc, th kch (ngc vi bo mp) l thuc thc chng, nhit chng. Trn li mc gai nhn l nhit cc ni kt, gai nhn cng to, cng nhiu l nhit kt cng su. St cao, tinh hng nhit (st mt nh con tinh tinh), vim phi chng nng u thy trn li mc gai. Trn li c vt nt thng l m h hay dinh dng km, nhng st cao mt nc cng thy li nt. C bit c khi li nt l tin thin tnh. Dng li khi co dui th rung ng, sc li hng nht l dng kh bt tc, chng ny thy bnh thn kinh suy nhc v th h sau khi khi m. Rung ng m sc li hng ti l m h, thng thy can phong ni ng, trng gi v cng tuyn gip. Li l ra m lch thng l chng trng gi. Li cng, vn ng kh khn, v vy m ting ni khng r l can phong ni ng gy ra, thng l im bo trc chng trng gi hoc l di chng sau khi trng gi. Li mm yu v lc cng pht sinh tnh hnh bnh khc nhau. Li hng, kh m yu l nhit thnh thng m. Bnh lu ngy cht li trng nht m yu l kh huyt u h. Li sm m yu l m hao cc. 3. Ru li Ru li bnh thng do v kh hnh thnh th trng, mng, sng v m. Khi c bnh ru li pht sinh cc loi bin ha. Lc chn on, quan st ru li ch yu l theo mu sc, tn dch, dy mng. Nhng cn ch oi tr hin tng gi do n ung, hoc do thuc gy nn nh n tru, mai, u en... - Ru trng u thuc hn chng, h chng (cng c thuc nhit, thuc thc). Trng mng m trn l ngoi cm phong hn. Trng nn m trn l l h hn. Trng nhy m nhn l trong c m thp. Trng nh rc phn l bnh n dch. Trong bnh nhit, ru
T CHN
CM NANG CHN TR NG Y
li trng c ln vng l bnh t ha nhit t biu vo l, chng t bnh tnh ang pht trin. - Ru vng thuc nhit chng, sc vng cng su nhit cng nng, ru mng hi vng l ngoi cm phong nhit. Vng dy m kh l v nhit thng m, vng m dy nhn l t v thp nhit hoc t v tch tr. Sc vng nht m m hoc km theo dy, ru c l do thp tr gy ra. - Ru en thng thuc l chng, ni chung th hin bnh tnh rt nng, nhng c chia ra hn nhit. lu li en, m trn, cht li hng nht l hn chng. Ru li en, kh ro, cht li hng ti l ha nhit thng m. Ru li en m to l ha thnh tn kh. Ru en kh nt, gai nhn cao ln l thn thy tng tuyt, bnh tnh nguy nng. - Ru li t y chuyn thnh mng, mt li sng trn nh gng, hoc ru li ri rc c ch xanh l tn dch hao tn, m h thy kh, bnh tnh nghim trng. Nhng ngi bnh thiu mu c tnh, tr em trng v c thp nhit hoc c k sinh trng cng thy c ru li trng mng hoc hi vng, li cng c ri rc ru xanh. Nguyn nhn ca ri rc ru xanh, l cc b nim mc co rt to ra nim mc cht m thnh. Tm li, ru li t trng bin thnh vng, xong chuyn thnh ru trng mi l thun chng. Ru li l trng chuyn thnh vng, ri chuyn thnh en l nghch chng. Ru li chuyn bin nhanh cng th hin bnh tnh c ha. Trn y gii thiu cht li v ru li ch hc tp. Trn thc t thit chn l quan st ton b ci li theo hin tng, tt nhin cn quan st ton b cht li v ru li kt hp li m phn tch, bi v bin ha ca cht li'v ru li c quan h h tng phc tp. Tng hp quan h bin ha ca cht li v ru li vi bnh chng i l: Phm thuc nhit chng, cht li tt hng, ru li tt vng. Phm thuc hn chng, cht li tt nht, ru li tt nhiu nc m trn. Phm thuc thc chng, th li tt rn chc. Phm, thuc h chng, th li tt ph nn (bo non). Phm thuc biu chng, ru li trng mng, khng kh. Kh bnh ch yu bin ha ru li. Huyt bnh ch yu bin ha cht li. tin nm c thit chn, nay em cht v ru li k thnh bng di y theo bin ho thng thy v kt hp vi bin chng lun tr. Bng 2.
T CHN
CM NANG CHN TR NG Y
Bng 2 - Thit chn v bin chng lun tr.
Cht li
Hng nht Hng nht, bo non, ngn rng Trng nht, bo non Hng nht nn n, c vt nt Hng nht Hng nht Hng nht Hng nht
Ru li
Trng rt mng Trng mng Xm en, m trn, sng nhn Khng ru Trng mng, m Trng, dy, trn Trng dy nh rc phn Trong ci trng c t vng Gia v gc li vng dy, ven li trng mng m m Trng cc mng
Bin chng
Kh huyt h Dng h Dng suy tng hn, m thp nh trong Kh h m hao Ngoi cm phong hn m m thp trc ni nh hoc n khng tiu n dch hoc c ung bn trong Biu t bt u chuyn vo l Biu t nhp l, v trng c nhit m h ha vng Thy bt t ha hoc chn m hao tn Kh phn nhit thnh hoc trng c v nhit Thp nhit nhp kh phn T nhit thm nhp, l kt thnh Ha nhit thng m Nhit theo kh vo doanh
Hng nht Hng ti
Hng, nhiu vt nt su Gn nh khng ru Hng Hng Hng Hng sm tm Xanh tm Vng mng Vng trn Vng dy kh en kh Vng a
Vng su hoc vng, vng trng m kh t ru hoc Nhit vo phn huyt khng ru Trng m Ni hn cc nng, xut huyt tr
4. Mt s li liu hin i nghin cu v thit chn Gn y ti liu vn dng tri thc v phng php hin i vo nghin cu thit chn ng y ngy cng nhiu, t t chc hc, sinh ha hc, vi sinh vt hc v cc gc khc nhau ca cc b mn lm sng, ngi ta quan st v s bin ha ca th v cht li cho thy
T CHN
CM NANG CHN TR NG Y
n c lin quan ti ni ti ca bnh tt, v s b rt ra mt s quy lut, khi qut lm my im cng tham kho. a. Nhng nhn t lm thay i th v cht ci li - Mu sc ca cht li bin ha v hnh thi tun hon mu li c quan h mt thit. Khi thiu mu v ph n cc t chc th sc li bin thnh nht. Khi sung huyt hoc huyt qun tng sinh th sc li m thm. Xut huyt hoc thiu xy n mc tng hon nguyn hng cu non th sc li xanh tm. - Cht li ph nn ch yu l do dng trp gim, ph n t chc li to thnh. Nu do ph n hoc gim trng lc c th li to ra hoc mm nho, p vo li th thnh ngn rng. - - Cht li kh l do bi tit nc bt gim, hoc c km theo lng nc trong nc bt gim gy ra. Ngi bnh m h thng c cng giao cm, thn kinh ph giao cm b c ch lm thay i cht v lng ca vic bi tit nc bt, lm cho cht li kh. - Rnh nt trn li xut hin l do nh u ca li dung hp to thnh l rnh. C ngi cho rng n c quan h vi vic nim mc li co rt. Mt li sng bng l do nim mc trn da li co rt to thnh. ' b. Nhn t ca bin ho ru li - Ru li bnh thng l do sng ha chm cht ca nh u v trong l rng khng ngng lm ri sng ha da, ti khun, bt nh ca n, t bo thm xut cng vi nc bt cu thnh. - Ru li bin dy l do sau khi b bnh, km n, hot ng ca li gim bt ma st, hoc do pht st, mt nc, phn b nc bt km, nh hng n tc dng lm sch ca li a n m nh u di ra. - Ru li t trng bin sang vng l do m nh u tng sinh, sng ha tng mnh, t bo m t, huyt qun gin to v. cha lng khun nhiu gy nn. N c quan h ln vi chng vim nhim, pht st v cng nng tiu ha ri lon. - Sc ru li bin thnh en l bi m nh u trng sinh qu nhiu, lm xut hin sc en trong t bo sng ha v sc en c t ca khun tng thm gy nn. Bnh l lc ny lan sang tng di ca nim mc. St cao mt nc, vim nhim, cht c kch thch, cng nng d dy v rut ri lon, nhim c khun dng thuc khng sinh din rng ko di u c quan h mt thit vi vic sinh ra ru li en. c. Cht li bin ha v quan h ca bnh tt. - Bin ha ca hnh tng ci li u phn nh s nng nh v tin trin ca bnh tnh. Cht li hng nht, ru li trng mng hoc vng mng, m hay hi nhy, u thuc bnh tnh rt nh. Cht li hng sm, tm chm, ru li vng dy, sm en, lim nho, kh khan, rt kh hoc sng sa khng ru u thuc bnh tnh rt nng.
10
T CHN
CM NANG CHN TR NG Y
V d: Nh ngi b bng, mt vt bng cng ln, mc thng cng nng, cht li bin hng cng nhanh, cng r rng, nu kim pht chng bi huyt, th cht li cng hng sm, kh cng. Do vy i vi thi k u ca chng bi huyt, n gip cho s chn on. - Vim gan siu vi trng, s ngi ru li mng l rt nhiu, trng nhy hoc trng dy c t. Bnh tt c xu hng khi, th ru li khi phc, hoc gn nh bnh thng. Bnh tnh ti din, th biu hin ru li ko di khng lui. Do , ngha ru li trong chn on bnh tt cng c gi tr tham kho. - Mt s bin ha ca li c ngha c th v triu chng nh, nng ca bnh. Vim nhim, khi u c tnh, ba-d-, can, ph, thn c bnh nng v thc cht c quan thng thy li m h. Cht li ca s bnh ny l hng sm, thn li gy nh, kh m c rnh nt, ru sng xanh, ven u li c gai hng. Cui k, ton b li sng nh gng. Cht li ca bnh gan x ha nh, thng l hng nht, ru li trng' mng hoc vng mng. Tun hon mm tnh mch b tr ngi th cht li chuyn sang tm, th li trng to, tnh mch di li trng to tng khc. Ru li t trng mng chuyn sang sng xanh thng biu hin cng nng ca gan ri lon. Quan st bin ha li, c th gip cho sm pht hin hn m gan. Ngi b vim gan nng cht li thng hng thm, kh khan, t nc; khi bnh tnh chuyn bin xu cng thy r rng, ru li dy, nhiu nhy m kh, sc vng hoc en cng c khi sng sa khng ru. - Ngi ung th mi thi k cui mi thy xut hin hin tng li hng, sng sa khng ru, c khi li mc mn nht ra ngoi.
C. Xem vn ngn tay tr em (ch vn)
Vn ngn tay l tnh mch nh ni mt ngoi ngn tay tr (pha xng quay). Tr em mi , da d mm, mng, tnh mch d bc l, vn trn ngn tay rt d nhn bit, sau ty theo tui ln da dy thm, vn tay m dn. mc nht nh, vn ngn tay c th phn nh tnh cht v mc nng nh ca bnh bin. Tr em mch b ngn, nh, khi c bnh lun ku khc nh hng n tnh chn thc ca mch tng, cho nn lm sng nhi khoa i vi tr em di 3 tui thng dng cch xem vn tay gip cho thit chn. Xem vn ngn tay, ch yu l xem mu sc v cha ng mu ca tnh mch ni. Chia ngn tay tr ra lm 3 phn. t 1 gi l phong quan, t 2 gi l kh quan, t 3 gi l mnh quan. Khi xem, ngi thy thuc a ngn tay tr ra ch sng, ly ngn tay ci v ngn tr tay tri ca mnh nm ly u cht ngn tr ca a tr, dng ngn tr ci tay phi vut nh trn ngn tr ca a tr v pha lng bn tay vi ln vn tay ni r ri mi xem. Ch vn bnh thng c mu tm nht m ti sng, nht thit khng vt qu phong quan. Khi c bnh, cha ng mu v mu sc ca vn bin ha nh sau: - Ch vn rt ni l biu chng.
11
T CHN
CM NANG CHN TR NG Y
- Ch vn chm l bnh ti l. - Ch vn sc nht l h chng, hn chng. - Ch vn sc xanh l phong hn, hoc kinh phong, hoc au n, hoc thng thc, hoc m kh ngc ln. - Ch vn sc en l huyt. - Ch vn ut tr (ng n m mu khng lu th) l m thp, thc tr hoc t nhit ut kt, thc chng. V v tr m ni, ch vn hin phong quan l bnh tnh cn nh v nng. Vn di qua n kh quan l bnh tinh nng. Vn di qua mnh quan ti tn u mt ngn tay l "thu quan x gip" th bnh tnh nguy ngp. Tm li: Ch vn th hin Ph, trm l biu l Hng, tm l hn nhit. Nht tr l h thc. Tam quan l nng nh.
Mt s ti liu hin i nghin cu v ch vn ni chung cho rng ch vn bin ha cha ng mu, ch yu quan h vi tnh mch p tr du hng ra u ngn tay m vn ti. Mu m ca ch vn em. Bnh tm lc suy kit, vim phi, i a s thy ch vn vn ti mnh quan, l do tnh mch p gy ra. Tnh mch p cng cao cha ng mu ch vn cng ln, u hng ra u ngn tay m vn ti. Mu m ca ch vn mc khc nhau, phn nh trnh thiu kh trong c th. Thiu kh cng nhiu th lng hng cu non hon nguyn trong mu cng cao, mu xanh tm ca ch vn cng r thm. Tr em bn huyt, do hng cu v hng cu non gim, ch vn nht i.
12
T CHN
CM NANG CHN TR NG Y
VN CHN (NGHE) Vn chn bao gm hai mt: Nghe ting ni, m th v mi v.

A. Nghe thanh m bao gm nghe ting ni, hi th, ting ho, ting nc ca ngi bnh
Ting ca ngi bnh trm nh, t on, t hi, ngi ni, l thuc h chng, hn chng. Ting cao, c sc, hoc ni nhiu lin thin l thc chng, nhit chng. Ting ni t nhin khn cm, thng l phong hn hoc m thc chng gy ra. Ting ni khn cm t t l ph nuy (phi yu kh) tn kh ca h chng. Hi th gp m yu, ht hi xong cm thy d chu l h chng. Th ht ting th, th ra xong thy d chu l thc chng. Bnh lu ngy, ph, thn mun tuyt, cng thy kh th, t t, ni ni, khng phi l c thc chng m l h chng. Nhit nhp tm bo, thn ch m mt cng thy hi th nh yu, nhng khng phi h chng m l thc chng. Ting ho yu l kh ph h. Ting ho nng n, c, m trng l thuc ngoi cm phong hn. Ting ho trong tro, ho m kh ra l ph nhit. Ho tng cn m c sc l ph thc. Ting nc mnh m c sc, mch hot, thc l thc chng m nc. Ting nc cao m ngn gp, hng kh kht, mch sc l nhit nc. Ting nc yu, mch v lc, km chng trng h l h nc. Bnh nng, bnh lu ngy, t nhin thy nc l chng trng nguy kch.
B. Ngi mi v
Bao gm hi ngi, hi mm, mi cc loi bi tit. Mt s bnh c mi c bit, nh ngi c bnh l lot th pht ra mi tht thi; bnh n dch, gan, thn nng thng c mi ring bit. Hi ming hi, tanh l ph v c nhit; hi chua l c v tch thc. m tanh l ph nhit, rt hi l ung phi c m. V mt i tiu tin, kinh nguyt, kh h th theo nh vn chn.
13
T CHN
CM NANG CHN TR NG Y
THIT CHN (BT MCH V S NN)

A. Bt mch (mch chn)
Nhn bit v phn bit mch tng trong ng y l v cng t m. Tt t chia ra 28 loi mch tng, lm thnh mt mt trng yu ca chn on lm sng. 1. Phng php bt mch. Thng thng tin hnh ng mch quay c tay, pha lng bn tay (gi l mch thn khu) (H. 1). on ng mch ny chia lm 3 khu gi l Thn b, Quan b, xch b. Ngang ch xng quay li ra l quan b, di Quan l Thn, trn Quan l Xch. Trc khi bt mch, yu cu ngi bnh t th thoi mi, tinh thn bnh tnh (ngi bnh va vn ng yu cu ngh ngi mt lc ri mi chn mch). Khi chn mch, cnh tay ngi bnh dui ngang ra, lng bn tay nga ra ngay ngn. Ngi thy thuc trc ht ly u ngn tay gia vo Quan b, sau n ngn tr vo Thn b, ri ngn tay nhn vo Xch b, 3 ngn tay st vo nhau. Nu ngi bnh cao ln hn bnh thng, th 3 ngn tay ni rng ra. Tr em thn khu mch cn ngn, ch nn dng mt ngn tay chn c 3 b mch. Chn cho tr di 8 tui ly ngn tay ci t quan b, trn 8 tui x dch ngn ci m chn 3 b. Khi chn, cn dng sc ngn tay khc nhau o mch. Nh tay xem mch gil Ph th (ly ni) hoc gi l C; hi dng sc l Trung th; n nng gi l Trm th hoc gi l n, c khi cn thay i ngn tay tm kim mi thy c cm gic r rng, gi l Tm.
Hnh 1. Mch thn khu
Ba b thn, quan, xch bn phi bn tri khc nhau. C th phn bit chun xc chng cc tng ph khc nhau. Bn tri: Thn : Tm; Quan : Can; Xch : Thn. Bn phi: Thn : Ph; Quan : T; Xch : Thn (Mnh mn). (Cch ni Tri : Thn, Phi : Mnh mn ch dng trong bt mch).
14
T CHN
CM NANG CHN TR NG Y
2. c im ca mch tng v ch bnh (6 cp, 12 loi mch thng gp) Di y ch yu gii thiu mch tng thng thy trn lm sng. Hiu bit cc c im ca mch tng l da vo v tr mch cao thp, tn s nhanh chm, tit lut mnh yu, hnh thi to nh ca mch tng. Bnh thng l mt ln h hp(nht tc) bnh qun mch nhy 4 n 5 ln (i tng ng 72 - 80 ln trong mt pht), khng ni khng chm, khng to khng nh, u u, ha hon gi l mch hon. Nhng nu b kh thp. gy bnh cng thy mch hon. Cng c th nhn thy mch hon kim ph, kim trm, kim i, kim tiu, l mch bnh. a. Mch ph v mch trm: c im ca hai loi mch tng ny l ngc nhau v mch v cao thp (H.2). Mch ph, mch v cao, mi tip xc nh tay c cm gic r, dng sc hi nng th cm gic mch gim i. Mch trm, mch v thp, nh nh tip xc khng thy c hi cng sc cng khng thy c r, cn n nng tay mi thy. - Mch ph ch bnh: Biu chng Ph m c lc: Biu thc. Ph m v lc: Biu h. Nh bnh ngoi cm s lnh, pht st, khng c m hi, mch ph, l biu hn thc chng. Bnh ngoi cm pht st, ra m hi, s gi, nhc l biu hn h chng. Nhng ngi h nhc v th cht, khi c bnh ngoi cm thng mch khng ph. Bnh truyn nhim cp tnh s k, thng thy mch ph. - Mch trm ch bnh: L chng. Trm m c lc: L thc. Trm m v lc: L h. Nh ho hng m v lc, m trong, trng, ngn hi, sc mt trng, n t, mt mi, mch trm nhc l ph kh h, thuc l h chng.
Hnh 2. Hnh sng mch ph v mch trm
b. Mch tr v mch sc: c im ca hai loi mch tng ny l ngc nhau v tn s ca mch chuyn nhanh hay chm (H.3)
15
T CHN
CM NANG CHN TR NG Y
Mch tr mt nhp th l 3 ln p; (nht tc tam ch), tng ng vi 60 ln trong mt pht.. Mch sc th 1 nhp th t 5 ln tr ln (nht tc ng ch d thng) tng ng 90 ln trong mt pht. - Mch tr ch bnh: Hn chng Ph m tr: Biu hn. Trm m tr: L hn. Tr hu lc: Lnh tch thc chng; v lc: H hn, Nh lng, u gi mm, tng sng au bng a chy, li nht, m (nhun), mch trm, tr v lc l thn dng h, l h chng. - Mch sc ch bnh: Nhit chng Sc m hu lc: Dng thc. Sc m t nhc (nh yu): m h ni nhit. Nh mt hng kh, trong tm phin nhit, mch sc hu lc li l tm ha vng, thuc chng dng thnh. Ming lot, li sng, n khng tiu, mch t, sc l v m h, h ha thng vim, thuc h nhit.
Hnh 3. Hnh sng mch tr v mch sc
c. Mch h v mch thc. c im ca hai mch tng ny l s tng phn v sc chuyn ng mnh yu. Mch h l ly mch ph, trung, trm u thy v lc. Mch thc l ly mch ph, trung trm u thy c lc (H.4). - Mch h ch bnh: Kh huyt u h. Ph h l thng th. - Mch thc ch bnh: Thc chng St cao, cung thao khng yn, i tin to bn, u xut hin mch thc. Thc m hot l ngoan m ngng kt*. Thc m huyn l can kh ut kt.
Hnh 4. Hnh sng mch thc
d. Mch hot v mch sp: c im l tng phn v n thi (hnh thi ca sc mch). Mch hot l mch i li rt lu li di tay c cm gic trn trn. Mch sp l mch i li b
*
Ngoan m ngng kt m khng long ra c kt trong
16
T CHN
CM NANG CHN TR NG Y
tc tr, mun i m phi gng mi i c, mun li m phi gng mi li c. Mch sp trn in tm c hnh tng ngng tr chia gai ng truyn. mch chuyn cng c c im to nh khng u (H.5)
Hnh 5. Hnh sng mch hot v mch sp
- Mch hot ch bnh: m thp, tch tr. Nh ting ho nng, c, m nhiu m trng, d vng ra, ngc bun bn, n t, ru li trng nhy, mch hot l m thp, ho. Ngi c thai cng thng thy c mch hot. - Mch sp ch bnh: Huyt thiu, huyt , kh tr. Ngi bnh thiu mu, trng gi lit na ngi, bnh x va ng mch tim cng xut hin dng mch sp. . Mch hng v mch t: c im ca hai tng mch ny khc nhau v hnh to nh v sc mnh. Mch hng hnh to v sc thnh nh nc l trn tr, ph th thy r rng. Mch t l mch nh nh si ch, sc khng thnh, khi n ngn tay mi r (H.6)
Hnh 6. Hnh sng mch hng v mch t
- Mch hng ch bnh: Nhit thnh Nh bnh thp nhit, nhit thnh kh phn, xut hin st cao, phin kht, ra m hi nhiu, mch hng i. Nhit thnh thng m. Khi m h trong m dng ngoi cng xut hin mch hng. Cc bnh truyn nhim on cc thng c mch hng. - Mch t ch bnh: Thng l chng h Chng h tn, thng thy mch t. Ring bnh thp kh ch xung kh thp t mch o cng xut hin mch t nhng khng phi l h chng m l thc chng. Nu sc mt trng bt, mi li trng nht, vng u hoa mt, tim hi hp, mt mi,
17
T CHN
CM NANG CHN TR NG Y
mch t l huyt h. i tin phn nh m, tinh thn mt mi, n t, bng chng, chn tay khng m, mch thng huyn, t m hon l hn thp, ly tt, thuc h chng. e. Mch huyn v mch khn: c im ca hai mch tng ny l ging nhau ch sng mch ca c 3 b Thn, Quan, Xch lin lm mt hi. Cm gic di 3 ngn tay nh mt si dy thng cng chc. Ch khc nhau l mch huyn ging nh l s trn si dy n, mch khn nh s trn si dy thng ko cng, mch n khn cp, ng vo ngn tay c sc, mch huyn sc khng cp nh loi ny. V hnh mch khn th ln hn so vi mch huyn. (H.7)
Hnh 7. Hnh sng mch huyn v mch khn
- Mch huyn ch bnh: Chng au, phong, st rt, m, m m h, dng cang thng thy mch huyn nh cao huyt p (can ng nhin cang hnh) mch thng huyn m c lc. Can m bt tc, mch huyn t. Can v bt ha (thy au d dy, lan sang lin sn, hi, d cu) mch thng huyn. Bnh gan, vim ti mt, lot t trng, kinh nguyt khng u, ung th c d con, bnh thn tng u thy mch huyn. - Mch khn ch bnh: Chng hn, chng au Ngoi cm phong hn th mch ph khn, l hn th mch trm khn nh: Hn bi trong chng bi, cc khp tay au n d di, ni au c nh khng chuyn, c chm m th gim au, mch thng huyn, khn. Khi x ha ng mch cng c th thy mch khn. 3. Mch tng dc th Sau y gii thiu 8 mch tng c c th cng thng thy trn lm sng: Sc, kt, i, nhu, nhc, vi, i, khu. Sc kt, i l 3 loi mch tng biu hin tit lut ca mch (nhp ca mch) khng ngay ngn m c gian kit (lng nhp). a. Mch sc: Mch sc m c nhp lng khng qui lut, ch thc nhit, kh tr, huyt . b. Mch kt: Mch hon m c nhp lng khng quy lut, ch m thnh, kh kt, hn m, huyt .
18
T CHN
CM NANG CHN TR NG Y
c. Mch i*: S nhanh chm ca mch nh thng, nhng c nhp lng theo quy lut, nhp sau nhp lng n hi chm, ch v tng kh suy vi, hong s, tn thng do b nh p; ngoi ra sau khi nn nhiu, a chy nhiu, va cng thy mch ny. Sc, kt, i l mch thy cc loi bnh v tim: Nh bnh thp tim, x va mch vnh. d. Mch nhu: Mch tng ph tiu m nhuyn (ni, nh m mm) nh si bng trn mt nc, s nh th thy n nng th khng thy. Ch thp, ch h, nh thy thng, kh huyt h nhc. . Mch nhc: Mch trm, tiu m nhuyn (chm, nh m mm). Ch kh huyt bt tc. e. Mch vi. Cc t, cc nhuyn (rt nh, rt mm), ta nh c, ta nh khng, khi lc m h. Ch h cc. Bnh lu ngy m thy mch ny l chng nguy kch nng n. g. Mch i*: Hnh mch hi to hn bnh thng, nhng khng trn tr nh nc lt ca hng mch. Ch t thnh To m v lc l h chng. h. Mch khu: mch ph, mch to m khng gia, c hai bn mp m gia khng c nh s vo ng dc hnh. Ch i xut huyt. Ngi bn huyt ti sinh cng thng thy mch ny. 4. Kim mch kh nhn bit Di y cn 8 loi kim mch, kh nhn bit hn lm sng l: trng, on, cch, lao, tn, phc, ng, tt, cn ch tham kho. a. Mch trng: Mch tng ca mch trng l khng to, khng nh, chuyn ng khng di m trng thi nhu ha, n nh. Ngi ta v nh tay cm cui mt ci cn di th ng l mch trng bnh thng, nu nh mt si dy c ko thng khng nhu ha, hoc gi nh cm phi ci gy thng , cng nhc, l bnh bin ca mch trng. Mch trng xut hin thng thng vt qu v tr thn b, xch b, nhng khng ging cm gic khn trng ca mch huyn. - Ch bnh: Nht c, huyt nhit, in gin, phong m: l cc bnh l nhit, tch thnh ca "Dng minh" (ch yu l ch v v i trng). b. Mch on: L mch tng phn vi mch trng, thn, xch b n u biu hin khng y (hoc l xch b, hoc l thn b). Chuyn ng ca n rt ngn, hi khc vi mch sp. Mch sp tuy cng ngn, rt r rng, nhng mch hnh t nhc, chuyn ng chm chp, kh khn. Khi mch on xut hin l phn nh kh huyt h tn, cng c khi thng v ng c ru hoc thp nhit ni thnh m thy mch on, ch ring mch on mi thy thm hot sc. Suyn tc (th ngn gp), th ng thy ph on. - Ngc bng b, y, thng thy trm on.
* *
i: thay i i: to
19
T CHN
CM NANG CHN TR NG Y
- Dng kh h trn m au u, th Thn mch thng on. - Dng kh h di m au bng, th Xch mch thng on. c. Mch cch: Mch tng ging nh n trn mt trng, s nh thy rn, n mnh cng thy mch rng khng, thc cht l mch huyn v mch khu cng xut hin. l do tinh huyt h trong, li b cm hn t m to thnh. n b non, bng huyt, lu kinh, nam gii doanh kh t tn, di tinh... qu na s l thy loi mch cch ca h hn tnh. d. Mch lao: Mch tng c ngha l huyn, trng, thc, i v rt su. V b v xut hin ca n so vi mch trm th su hn m gn rt ging mch lao rt cn phn bit cho r rng vi mch cch. - Mch cch xut hin ph cc b, hnh trng huyn m khu - Mch lao xut hin rt trm cc b v, hnh trng thc, i m trng, hi huyn. - Mch cch thng thy chng i h. - Mch lao thng thy chng i thc. - Gia trm, ph, h, thc c s cch bit rt ln. - Ch bnh: Trm, hn, l, thc, thuc v bnh bin t kh c tha; kh ngc bng lnh au, can kh ut tch, t b bt vn, u xut hin mch lao. Ni chung li l bnh tch t: Sn, Trng,H, Gi u xut hin mch lao, v thc chng, thc mch, l mch chng tng hp. Nu nh m h tht huyt, mt loi i h chng m thy xut hin mch lao, l h chng, thc mch. Mch ca chng tng phn nhau l chnh kh i thng, t kh nhim thnh, cn ch d phng tai bin. . Mch tn. S mch thy ph tn khng c cn, s ln trong cc nhp th khng u, y l im chnh nhn bit mch tn. Cn trnh nhm ln gia mch tn v mch t. Ph th thy i h, n hi nng tay th thy mch thay i tn lon, khng r rng, n nng hn th khng thy na. Mch tn c 2 c im: - Chuyn ng ca mch rt khng ngay ngn, khng phi l n nhiu i t, m l n t i nhiu, n mt, i mt khng r rng. - Mch ph m h d, s nh th thy, s nng dn th mt dn l do ngun gc nguyn kh h tn. n b cha thy mch tn l n lc , nu nh cha n k l c th sy thai. Bnh lu ngy m mch tn l dng kh ca t, thn b tn thng nghim trng, cn kp thi cu cha. Cn phn bit loi mch ca chng h l: Tn, Nhu, H, Khu. Tuy cng l chng h, nhng mc khc nhau.
20
T CHN
CM NANG CHN TR NG Y
Ch bnh: - Chng xung ca tm dng bt tc, thn b tri: Mch tn. - V kh bt c m t ra m hi, thn b phi: Mch tn. - Bnh ch m (ung nhiu, khng ra m hi, t chi cha nc, mnh my au n) do dng bt ha m, quan b tri: Mch tn. - T dng bt tc, thy thp ch xung di mu bn chn, ng chn ph n, quan b phi: Mch tn. - Bnh lu ngy m thy hai b xch u c mch tn l chng nguyn kh lon, cn c bit theo di. e. Mch phc: Khi chn mch phc phi dng sc n nng ti xng, di tay mi thy chuyn ng mch, ging nh chuyn di lp gn. l do hn t ngng tr kinh lc, tng ph gy ra. thng hn biu chng, nu nh hn ngng kinh lc, khi dng kh khng th pht vt, cng thng thy mch phc. Phi gi cho dng kh hi tnh, t ph c hn ngng, lm cho ra m hi m gii, nn thng hn biu chng cho l hin tng mun lm ra m hi, Khi au bng, rn lnh, au t chi quyt nghch m thy mch phc l thuc chng m hn ni ut. n ung nh lu, kh ut trong ngc, mun nn m khng ra c, trong vng thng v rt kh chu, thn b c 2 tay u thy mch phc. Trung tiu hn thp ngng t lm cho au bng, kh chu, quan b c hai tay u thy mch phc. H tiu hn ngng kh tr lm cho au sn kh kch lit, xch b c hai tay u thy mch phc. g. Mch ng: Mch ng l mt loi ca mch sc, kim khn, kim hot, kim on. Gi l mch ng v khi chuyn, mch g p c sc khng u, khng ui, ging nh ht u to ng mt im, mch ng khng ch xut hin Quan b m cn xut hin c 3 b Thn, Xch (ngy xa cho rng ch c Quan b). Hn thng dng l au n, hi hp ca kh lon; t ra m hi v dng khng thng m; pht st v m khng thng dng; a chy do t, v bt ha; nhim hn, nhit, mt chc nng chuyn ha ca tng ph; l tt ca kh huyt cng kh; kinh mch co rt ca m hn t thnh; kinh kh b thng. Nam gii vong tinh do m h, dng thnh, n gii bng huyt, u thy mch ng. Mch ng l kt qu ca hai mt m dng chuyn khch thin thnh thin suy. h. Mch tt: L loi mch chy rt nhanh, mi nhp th c trn 6 ln p. 5. Nhng im cn ch khi chn mch a. Mch trn lm sng thng l kim mch, ngi ch c mt mch tng thng rt him. Tnh hung ni chung c 3 loi: - Mt mch tng n c xut hin.
21
T CHN
CM NANG CHN TR NG Y
- Hai, ba mch tng cng xut hin: nh ph sc, ph khn, trm tr, trm huyn, trm t, t sc, hot sc... - Ch bnh ca kim mch tng ng vi tng hp ch bnh ca cc mch. V d: Trm ch l, tr ch hn, l l hn th trm tr. - Bnh mch n c xut hin mt b mch, nh au u thng thy ring thn b mch ph, cn li bnh thng. Trn quan h gia mch v bnh, cng c khi 1 mch ch nhiu bnh, hoc mt bnh thy my mch khc nhau, nh mch huyn ch v au, phong, st rt (chng ngc). Li nh chng hn c th thy mch tr hoc mch khn. b. Trong ci thng c ci bin. Mch tng bnh thng l mch hon, mt nhp th t 4 - 5 mch p, khng ni, khng chm, u u ha hon. y ch l tng i v trong c th, do ngoi cnh nh hng cng xy ra mt s bin ng sinh l, nh sau ba n mch rt khe; sau khi vn ng mnh, mch thng hng sc; sau khi ung ru mch thng sc; sau khi i xa mch thng rt nhanh (cp tt). Ngi lao ng mch to v khe (i, hu lc). Vn ng vin mch thng tr (chm). Ngi bo mch thng trm t; ngi gy mch ph i (ni, to). Ph n mch nh yu (t nhc), lc hnh kinh mch tay tri quan b, xch b chuyn sang hng (to m trn nh lt). Tr em mch sc, nhuyn (nhanh, mm), di 5 tui, mt nhp th 6 mch p l bnh thng. Ngi gi mch thng cng. C ngi do cu to gii phu l nn ng mch sau c tay, pha mu tay, gi l "phn quan mch". Khi bt mch m thy mch chuyn trm t khc thng hoc khng thy mch th kp thi ngh n "phn quan mch". Mch thng v mch bnh khc nhau 3 mt: v, thn, cn. - Mch khng ph, khng trm, u u ha hon l c v kh. - Mch n mm u m trong c sc l c thn. - Mch trm th (n nng tay) vn r rng l c cn. Phm mch c V, Thn, Cn l mch khe mnh. Khi bnh rt nng m cng thy v, thn, cn l bo hiu tnh trng bnh pht trin tt ln. c. Khi qut cc yu t chnh Chp nhn gin tin, gim bt rm r. 28 mch tng l kinh nghim tng kt lu di trong thc tin ca ng y, tin vic hc tp, cn khi qut li nh sau: - Trn i th, nhn thc c nh th ny l do v tr, tc , hnh thi, quy lut ca mch quyt nh: + V tr: Trm, ph. + Tc : Tr, sc. + Cng : H, thc.
22
T CHN
CM NANG CHN TR NG Y
+ Hnh thi: Huyn, hot, hng, t, sp, khn. + Quy lut (tit lut): Sc, kt, i. - Theo bt cng bin chng m nghin cu ch bnh ca mch: + Ph = biu. + Trm = l. + Sc = nhit. + Tr = hn. + Hu lc = thc. + V lc = h. Thng qua 6 loi mch tng c phn bit, m c th phn gii tnh trng ca 2 mt chnh t. d. Hp c mch v chng m tham kho: Mch v chng tng ng l quy lut ni chung, nhng mt s trng hp cng xy ra hin tng mch v chng khng nht tr, lc ny phi phn tch ton din m b gi, gi tht, tm ly bn cht m phn on, nh bnh vim rut tha, chng trng biu hin c bn ht, nhng mch li sc, thng l du hiu chng vim cha hon ton ht, lc ny nn cho qua chng m theo mch, khng nn ngng cha phng ti pht. Li nh sau khi a chy qu nhiu, mt mu nhiu m mch (ngc li) thy hng, lc ny nn b mch m theo chng trnh s nhm ln trong cch cha, gy nn tai bin nhanh chng. C khi chng cha thy thy mch bin trc, lc ny mch tng c th lm cn c cho chn on thi k bt u khi bnh. Nh bnh ngoi cm thi k bt u l mch ph, dn dn xut hin cc chng khc na. 6. Mt s ti liu hin i nghin cu v mch tng C ngi dng my ghi chuyn ng mch b, ghi c 15 loi mch tng khc nhau. Kt qu ghi my v bt mch c bn nht tr, nh mch ph tnh hung khng gia ngoi p (tng ng bt mch trm th) sng mch ngc li gim thp. mch trm, ngc li, khng gia ngoi p, th khng ghi c hnh sng, cn gia ngoi p tng ng mi ghi ra ng sng gp. Mch hng, c im ca ng gp l sng ph c bit cao; sng ch y thng ln rt nhanh h xung thp, tng ng vi n thnh i suy ca mch hng. c im hnh sng ca mch huyn l sau khi sng ch dy ln dui ra mt thi gian ngn ri mi h xung, lm cho nh im sng ch bng ngang, tng ng khi bt mch thy di tay nh c si dy n ko cng, cc mch khc nh: Tr, Sc, Hot, Sp, Khn, T, i... nhng bng ghi c phn nh cc c im khc nhau. Gn y, theo nhng nguyn l sn sinh ra mch tng cng tch lu c mt s ti liu.
23
T CHN
CM NANG CHN TR NG Y
Tm chuyn xut lng ca mch ph l tng thm, m n tnh tr lc ca huyt qun li gim thp. in tm cho thy: - Mch trm: in p gim xung - Mch tr: Thc tnh tm ng qu chm. - Mch sc: Thc tnh tm ng qu nhanh. - Mch h, nhc, v lc, a s do chuyn huyt lng gim t, huyt qun tr lc gim thp, huyt p rt thp. - Mch nhc: in p gim thp. - Mch t m c lc, phn nhiu l huyt qun tr lc tng cao m tm chuyn huyt lng gim t. - Mch huyn: i a s l tm chuyn huyt lng v huyt qun tr lc u tng cao, nhng huyt p tng cao ch chim s na. Do ta thy nhn t hnh thnh mch huyn rt phc tp. - Mch c sc khng nht nh l huyt p tng cao. - Mch sc, kt, i ch yu l bnh bin ca bn thn tm tng lm thnh (cc hnh thi ca lon nhp tim). ngi bnh khc nhau: Kt mch trn in tm thng xut hin 4 loi bin ha: Phng tnh co rt thi k u, tm phng run ry, tht tnh co rt thi k u; v hon ton tnh ng chuyn phng tht tr. Mch i hoc c tm phng run ry, hoc c tht tnh co rt thi k u, hoc c ng chia ng chuyn phng tht tr ngi. Mch sc li kim c tim p qu nhanh.
B. S nn (xc chn)
Xc chn ch yu s nn ngc bng thy mm, cng, c au hay khng, c hn cc hay khng; s nn t chi xem c gy xng, bong gn hay khng; s nn da xem mt hay nng; s nn kinh mch xem c phn ng bnh l hay khng. - S bng chn v bng au: + S m gim au l chng h. + S m au tng l chng thc. + Ni au mm mi l chng h. + Ni au cng rn l chng thc. - S da chn, ch yu xem m ca da: + Mu bn tay nng hn l ngoi cm pht st. + Lng bn tay, bn chn nng hn l m h, ni nhit. + T chi lnh l dng h. + Tr em st cao m u ngn tay lnh c th co git.
24
T CHN
CM NANG CHN TR NG Y
+ Khi a chy m mch t nhc, chi lnh l a chy rt kh cm, chn tay m p th a chy rt d cm. - S nn kinh lc: L s n cc huyt trn kinh lc, tm im phn ng bnh l, theo phng php chn on tr liu ca kinh lc php chm cu ni r.
25
CC PHNG PHP CHA BNH V CHM CU
CM NANG CHN TR NG Y

BN V CC PHNG PHP CHA BNH
S ra i cc phng php cha bnh phng ng do hon cnh v iu kin sng ca con ngi. Ngoi ngoi thng ra, tt c cc bnh thuc ni thng, ngoi cm, thng c dng chm, cu, chch rch, ung thuc v kh cng, xoa bp. Xin trch dn thin "Chm cu phng nghi thu lun", sch "T vn" cng tham kho nhng suy ngh ca ngi xa v cch cha bnh. Hong hi: "Mt bnh m cch cha khng ging nhau nhng u khi c l ti sao?" K B tr li rng: "a th to ra nh vy. Nh vng phng ng, ch tri t mi bt u sinh, t ca mui v c, b bin gn nc, dn n c m thch mn, h u yn mt ni m n ngon. C lm cho ngi ta nng bn trong, mui thng huyt, cho nn dn u da en, bnh vng l mn nht, cha ci dng phim thch (mnh xc) chch rch. Cho nn cch cha bng phim thch t phng ng m ti. Phng ty, vng t ca vng ngc, ni c sa thch, ch tri t thu dn, do trn i ni c nhiu phong, t nc cng rn, dn khng c o m ci trn, n hoa m bo, cho nn t khng th lm hi hnh th . Khi sinh bnh bn trong, dng thuc c cht c cha l hp. Cho nn cch cha bng c dc cng l t phng ty m ti. Phng bc, khu vc tri t b tng, ni c nhiu ni cao, gi lnh, bng gi, dn vui ngoi ng hoang (dn du mc, chn nui lang thang trn tho nguyn) m n sa, tng hn sinh bnh y tc. Cha ci bng cch cu than la l ph hp. Cho nn cch cha bnh bng cu than la t phng bc em ti. Phng nam, ni m tri t nui ln, ni m dng kh thnh, thu th mm, sng sa t, dn hm ca chua m n thm thc n c v chua, cho nn dn c mu khp da d. Bnh vng l bi, l co rt: Cha ci bng kim nh l hp. Cho nn cch cha bnh bng cu chm l t phng nam em ti. Trung ng, vng t gia bn phng, t bng phng m m thp, ni tri t sinh vn vt ng c, dn n tp m khng vt v, cho nn bnh thng l nuy quyt (lit), v nng rt. Cha ci bng cch o dn v n kiu (kh cng v xoa bp). Cho nn cch cha bnh bng kh cng v xoa bp t trung ng m ra". Ngi xa tp hp cc cch cha , mi cch u c ch dng ph hp, cho nn cch tr khc nhau nhng u khi bnh. Khi mc bnh, theo bnh tnh bit c i th cch cha.
CM NANG CHN TR NG Y
PHNG PHP CHA BNH BNG CHM CU

A. Th no l cch cha bnh bng chm cu
Chm v cu l hai phng php cha bnh c rt sm Phng ng. Ngi ta dng kim thuc ch thnh cc loi kim khc nhau, chm nhng b phn c bit trn c th con ngi (huyt v). Sau khi chm vo da tht, cn c vo bnh tnh v th cht ngi bnh khc nhau m dng th php ph hp nhm t n mc ch thng kinh hot lc, kh t ph chnh (kh bnh tt, nng cao sc khng ca c th) m cha bnh, phng php ny gi chung l chm. Cn nh dng l ngi kh ch thnh ngi nhung, ri li dng ngi nhung ch thnh vin to nh nh mi ngi, hoc cun thnh iu ngi, t la xong trc tip hoc gin tip h hoc t ln huyt v nht nh trn c th ngi bnh, thng qua s kch thch m nng ny lm cho thng kinh lc, t mc ch cha bnh v d phng bnh tt, phng php ny gi l lm ngi cu. Hai phng php trn tuy khc nhau, nhng li s dng huyt v ging nhau, c khi cng chm v cu, thng thng gi l php chm cu.
B. u im ca phng php chm cu
Chm cu l phng php cha bnh c nhn dn lao ng rt a thch t my ngn nm nay, v n c rt nhiu u im: - Gin tin: Khng cn dng c g c bit, ch cn my cy kim v mt t ngi nhung (hoc iu ngi) v bng cn hoc ti c, l bt k u, trn tu xe, trong x nghip, ngoi ng rung hay trong nh, trong doanh tri hay ngoi chin trng, u c th tu lc, ty ni m cha bnh. Thit b n gin, s dng thun tin, ng thi li gim c thuc men, bt c chi ph cho ngi bnh. - D hc, d lm: Hc tp chm cu, ch cn ghi nh c v tr ca huyt v tc dng ca n, thnh tho phng php thao tc, hiu bit v bnh tt l c th cha cho ngi bnh c. Bt u hc cng rt d, bt u lm cng khng kh khn. - Phm vi cha rt rng: Phm vi cha bnh ca php chm cu rt rng, khng k ni khoa, ngoi khoa, ph khoa, nhi khoa cng vi ng quan, da liu u c th cha c, trong mt s bnh cha bng chm cu rt c hiu qu. - An ton, tin cy: Ch cn ch st trng, theo ng thao tc chm cu tin hnh cha bnh s khng xy ra vn g mt an ton.
C. Ngun gc ca php cha bnh bng chm cu
Chm cu l mt b phn trong di sn y hc Phng ng do con ngi sng lp v pht trin trong qu trnh u tranh lu di vi bnh tt. N bt u t thi k no? Hin nay nin i c th ca n t lc c mm mng ta cha xc nh c. Nhng theo quy lut pht trin x hi phng ng v kt qu iu tra kho c hc th c th chng minh php chm cu bt u c t thi k .
CM NANG CHN TR NG Y
Ngi ta d on rng trong sinh hot, lao ng thng ngy ca con ngi thng c, khi trn thn th c mt s b phn b hn gy thng tch cng l lc gii tr hoc gim nh au n ca bnh tt vn c trong c th, hoc khi b bnh, h ly hn c mi nhn lm gai khu bc m v g vo phn gn xng gim bt au n. Tri qua lu ngy, trong mi ngi hnh thnh khi nim dng "phim thch" cha bnh. Tri qua hng trm ngn nm, rt nhiu thc nghim v kinh nghim cha bnh lm sng c tch lu li; thm vo l cng c c ci tin theo thi k chuyn sang st, kim bng st cha bnh c sng to, t m hnh thnh k thut chm kim cha bnh. Hnh thnh php cu c th gn lin vi vic loi ngi pht minh ra la. Khi ngi ta un nng n, do m nng kch thch da tht, nhn y m gim nh hoc ht i nhng au n ca bnh tt vn c trong thn th h, t em li cho h mt n tng ghi nh rng, h la cng c th cha bnh. Thng qua quan st lu di bng mt, ngi ta tm thy c "ngi" l loi thuc tt nht cu cha bnh, ng thi cng pht hin phm vi ch tr ca "ngi" v b phn c hiu qu. Thi gian cng lu, kinh nghim cng nhiu, ng nhin hnh thnh trn lm sng mt phng php cha bnh bng ngi cu.
D. Tm tt qu trnh pht trin ca php cha bnh bng chm cu
Php cha bnh bng chm cu cng ging nh cc mn khoa hc khc, tu theo din bin khc nhau ca lch s m pht trin. Mi u, thi i Xun Thu Chin Quc, theo ch kinh t x hi pht trin, dng c chm khng ngng ci tin, tng kt kinh nghim, sng lp hc thuyt, vit sch kinh in v chm cu, l thi k hon thin hc thuyt chm cu. n thi Tn, Hn, c "Ni Kinh" ra i, gm "T vn", "Linh Khu" l hai b phn, trong c "Linh Khu" ghi li hu ht cc ti liu v chm cu. Ngi triu Tn c "Chm cu gip t kinh", trong ly cc thnh tu chm cu hc t thi Tn, Hn tr li ri chnh l, kt hp vi kinh nghim lm sng m vit thnh. i ng c "Thin kim yu phng" v "Thin kim dc phng" trong bn rt t m v php chm cu, v khng huyt v chm k v.v... Triu Tng c "ng nhn du huyt chm cu kinh", km theo c hai bng ghi ch "Kinh huyt ng nhn". l thi k thnh ca hc thut chm cu trn lch s. i H, Vit Nam c sch "Chm cu tip hit din ca" ca Nguyn i Nng. Ngi thi Liu, Kim, Nguyn c "Thp t kinh pht huy". Ngi i Minh c "Chm cu t anh pht huy", "Chm cu i thnh". Hin nay l nhng tc phm tham kho ch yu hc tp chm cu.
CM NANG CHN TR NG Y
i nh Thanh v Trung Hoa Dn Quc, php cha bnh bng chm cu khng cn c nh trc i Thanh. Khi vn ha Phng Ty xm nhp Phng ng, y hc Phng ng b khinh mit, hc thut chm cu cng b coi thng, c nguy c b dit vong. Sau chin tranh th gii th hai, cc nc Phng ng c gii phng, nn y hc c truyn c phc hi v pht trin. Vit Nam, vi chnh sch ca ng v Nh nc ta v kt hp ng Ty y, vic k tha truyn thng y hc c truyn c p dng rng ri trong i sng x hi, lm cho hc thut chm cu pht trin v c nhiu thnh tu mi.
****
KINH LC
CM NANG CHN TR NG Y
KINH LC
Hc thuyt Kinh lc l mt b phn trng yu trong l lun c bn ca y hc phng ng. N v m Dng, Tng tng, V - Kh - Doanh - Huyt, gp li hnh thnh h thng l lun ca ng y. Thng qua cc mt nguyn nhn bnh, bnh l, chn on v tr liu, bt lun l ni, ngoi, chm cu, u cn nm vng l lun kinh lc, ch c nh th mi pht huy tc dng to ln trn lm sng.
I CNG V KINH LC
Ni gin n v kinh lc l: Trn thn mnh ngi ta, c mt tng ph bn trong v b mt bn ngoi c mi quan h "thng lc". Ni c th hn th kinh l mt ng dy chng, mi mt tng ph u c mt ng kinh ring ca n. Ni chung l n an dc trn di, thng t trong ngoi, m c ng tun hnh nht nh (theo mt ng nht nh m i gi l tun hnh), mi mt kinh li phn b mt s huyt v. Lc l do ng kinh c phn b ra rt nhiu chi nh, s ln l li ngang khng my ch l khng c thng, ging nh mt ci li bao bc ly ton thn, lm cho kinh ny vi kinh khc c quan h vi nhau. Do vy kinh lc trong ngoi, trn di, phi tri, trc sau ca c th c quan h tng h chung, lm cho tng ph trong c th v cc t chc kh quan cc ni ngoi c th c cng mt quan h, duy tr cc hot ng sng c thng nht v iu ha. Bng 3.
Bng 3 - Phn bit kinh v lc
Phn loi Kinh mch Lc mch
Tun hnh dc c th ngang c th
Ni i su nng
S lng t nhiu
V hnh tng m ni, kinh lc hu nh c lin quan n mi ni ca c th, do cng c tc dng hai mt: Mt l c tc dng gip "vn hnh kh huyt", sc hot ng cng nng ca con ngi nh gi tay cm nm cc vt, c suy ngh vn , ch yu l da vo kh huyt a y. "Kh huyt" c th a y u n n ton thn l thng qua ng kinh lc chuyn t. Mt na l c tc dng lm "chuyn bin tt bnh". Do kinh lc l ni thng sut gia tng ph bn trong c th v b mt bn ngoi ca con ngi gi l "thng lc", cho nn khng nhng n em nhng bnh tt bn ngoi chuyn dn vo trong, nh bn ngoi b lnh c th dn n ho hng v au bng, li cn em nhng bnh bin ca tng ph phn nh ln b mt ngoi c th. nhng ni ng kinh thuc tng ph tun hnh c xut hin chng trng, c th theo chn on bnh kinh no, tng no, ph no. Php cha bnh bng chm cu cng cn c vo quan h ca kinh lc, theo ni tng v huyt v hu quan mi t n mc ch cha khi bnh. V d: Chm huyt Tc tam l chn c th cha au d dy v huyt Tc tam l trn kinh mch tc dng minh v, kinh mch ny i t u,
KINH LC
CM NANG CHN TR NG Y
mt xung qua ngc, bng, i, chn. Chm huyt Hp cc trn bn tay c th cha au rng v huyt ny trn kinh mch th dng minh i trng, kinh mch ny i t ngn tay, ln qua vai, c, n mt. Do c th thy kinh lc c a v trng yu trong php cha bnh bng chm cu. Sau y l phn gii thiu ni dung kinh lc, gm c 12 kinh mch v 8 mch k kinh.
KINH LC
CM NANG CHN TR NG Y
MI HAI KINH MCH Mi hai kinh mch cng gi l chnh kinh. V trong c th c tm, can, t, ph, thn, tm bo l 6 tng; c m, v, i trng, tiu trng, bng quang, tam tiu l 6 ph, cng 12 tng ph. Mi mt tng ph u c mt kinh ph thuc n, cng c 12 kinh nn gi l chnh kinh. Tn gi ca chnh kinh u ly tn tng ph ca n m t nh tm kinh, m kinh, v kinh v.v... Theo "Hc thuyt m dng" trong ng y m ni th 6 tng u thuc m: Ph v t l thi m, tm v thn l thiu m, can v tm bo l quyt m; su ph u thuc dng. Tiu trng v bng quang l thi dng, m v tam tiu l thiu dng, v v i trng l dng minh. Su tng v ng tun hnh ca m kinh thuc v n u mt m ca t chi (mt trong ca chi). Su ph v ng tun hnh ca dng kinh thuc v n u mt dng ca chi (mt ngoi ca chi). Mc m dng nhiu t ca tn ng kinh l do v tr ng kinh trn chi th c mc nhiu t ca mt dng, m m nh. ln dn ca m dng theo chiu hng vn ng chung ca v tr, bn tri ln dn theo chiu ngc kim ng h, bn phi ln dn theo chiu thun kim ng h. mt dng t dng minh, qua thiu dng ti thi dng, mt m t thiu m, qua quyt m ti thi m. ng thi, do kinh mch m dng phn b t chi cho nn ng tun hnh chi trn gi l th kinh, tt c l th tam m kinh, th tam dng kinh; ng tun hnh chi di gi l tc kinh, tt c l tc tam m kinh, tc tam dng kinh, gp chung c li l 12 kinh, cho nn thng gi l 12 kinh mch chnh.
A. ng tun hnh ca 12 kinh mch
ng tun hnh ca 12 kinh mch c th chia ra lm 4 loi: - Th tam m kinh l th thi m ph kinh, th quyt m tm bo kinh, th thiu m tm kinh, c ba kinh mch ny u i t ngc ra theo mt m ca chi trn n u cht cc ngn tay. - Th tam dng kinh l th dng minh i trng kinh, th thiu dng tam tiu kinh, th thi dng tiu trng kinh. C ba kinh mch ny u t u cht ngn tay i ven theo mt dng ca chi trn ln n u. - Tc tam dng kinh l tc dng minh v kinh, tc thiu dng m kinh, tc thi dng bng quang kinh. C ba kinh mch ny u t u i qua lng trn, ven theo mt trc mt bn v mt sau ca cnh ngoi chi di, xung n gt chn. - Tc tam m kinh l tc thi m t kinh, tc quyt m can kinh, tc thiu m thn kinh. C ba kinh mch ny u t u ngn chn, ven theo mt trc, mt trong v mt sau ca cnh trong chi di i ln n bng.
B. Th t ni tip ca cc ng kinh v gi tun hnh kinh kh
Hot ng kinh kh ph thuc vo hot ng cng nng ca tng ph, hot ng cng nng ca tng ph li tun theo mt chu trnh thi gian trong ngy, ngi ta ghi nhn c chu
KINH LC
CM NANG CHN TR NG Y
trnh hot ng thnh bi ca nh sau: Ph dn, i mo, v thn cung. T t, tm ng, tiu mi trung. Thn bng, du thn, tm bo tut. Hi tam, t m, su can thng. Nay em din gii thnh bng theo gi thng dng nh sau:
Gi Dn (t 3-5 gi sng) Gi Mo (t 5-7 gi sng) Gi Thn (t 7-9 gi sng) Gi T (t 9-11 gi sng) Gi Ng (t 11-13 gi tra) Gi Mi (t 13-15 gi tra) Gi Thn (t 15-17 gi chiu) Gi Du (t 17-19 gi ti) Gi Tut (t 19-21 gi ti) Gi Hi (t 21-23 gi m) Gi T (t 23-01 gi m) Gi Su (t 01-03 gi sng) - Th thi m ph kinh tun hnh - Th dng minh i trng kinh tun hnh - Tc dng minh v kinh tun hnh - Tc thi m t kinh tun hnh - Th thiu m tm kinh tun hnh - Th thi dng tiu trng kinh tun hnh - Tc thi dng bng quang kinh tun hnh - Tc thiu m thn kinh tun hnh - Th quyt m tm bo kinh tun hnh - Th thiu dng tam tiu kinh tun hnh - Tc thiu dng m kinh tun hnh - Tc quyt m can kinh tun hnh
C. Biu l tng phi ca 12 kinh mch
Trong 12 kinh mch th c mt m kinh phi hp vi mt dng kinh, nh vy gi l biu l tng phi (cng gi l m dng tng phi). Kinh mch tng phi khi tun hnh ngn tay, ngn chn th ni tip nhau, v ni tng m n s thuc cng cng quan h tng h nh hng. Trn lm sng, huyt v bn kinh cn c th dng tr bnh mt kinh khc cng tng phi vi n. Nh th dng minh i trng kinh v th thi m ph kinh cng biu l, ly huyt Xch trch ph kinh cha ho hng, li cng tr c bnh l. Li nh tc thi m t kinh v tc dng minh v kinh cng biu l, ly huyt Tc tam l v kinh c th cha c au d dy, li cng cha c a chy. Nhng v d trn ni ln rng m kinh v dng kinh c quan h biu l tng phi rt mt thit. Bng tng phi ca 12 kinh mch
Th thi m ph kinh Th thiu m tm kinh Th quyt m tm bo kinh Tc thi dng t kinh Tc thiu m thn kinh Tc quyt m can kinh tng phi vi tng phi vi tng phi vi tng phi vi tng phi vi tng phi vi Th dng minh i trng kinh Th thi dng tiu trng kinh Th thiu dng tam tiu kinh Tc dng minh v kinh Tc thi dng bng quang kinh Tc thiu dng m kinh
KINH LC
CM NANG CHN TR NG Y
D. u, cui ca 12 kinh mch v ch tr
Nh trn ni qua, 12 kinh mch c ng tun hnh nht nh v cc kinh u phn nh bnh tt bn tng hoc bn ph, phn ny ni n ng i c th v ch tr mt s bnh tt. 1. Th thi m ph kinh (H.8) a. Cu trc: Gm c 11 huyt, c hai bn l 22 huyt. Kinh mch bt u t trung tiu (d dy, Trung qun) hng xung i trng c mt ng lc ni, ri li t i trng i tr li mt ng nng ngoi i ln trn c d dy, ven theo c d dy xuyn ln quan c honh cch, vo ph tng, li t ph tng ln n cnh hu, li i ngang ra n pha di h n, ven theo cnh trong cnh tay trn i xung qua hc khuu tay, ven theo cnh trong pha trc xng quay, n c tay thn khu, t thn khu i n m ci, ven theo m ci i n cnh u ngn ci (Thiu thng). Mch nhnh, t sau c tay (Lit khuyt) phn ra hng theo pha mu bn tay i thng n u ngn tr cnh trong l huyt Thng dng. b. Quan h tng ph: Kinh ny t ngc ra tay, thuc ph (bn kinh thuc ph tng), ng lc sang i trng (kinh ny v kinh i trng cng ni tip nhau), i qua honh cch, c quan h vi thn v v. c. Ch tr: Ho hng hen suyn, ht hi, khi huyt, hu hng sng au, trng gi, tc ngc, h trn xng n v cnh trong pha trc cnh tay au, t, b vai but lnh.
KINH LC
CM NANG CHN TR NG Y
Hnh 8. ng tun hnh ca kinh Th thi m ph
ng c huyt thng lc ng khng c huyt thng lc Huyt trn kinh Huyt giao hi h
S ghi trn ng kinh l s cc on mch i. 2. Th dng minh i trng kinh (H.9) a. Cu trc: Gm c 20 huyt, hai bn l 40 huyt. Kinh mch tun hnh bt u t (huyt Thng dng) cnh trong u ngn tay tr, i theo cnh ngn vo khe xng bn 1-2 (Hp cc) ri i ln qua cnh trc cng tay, qua cnh ngoi khuu tay, cnh ngoi cnh tay trn, n mm qu, i ln pha sau vai giao hi vo huyt i chy c mch, li gp ngc li hng v pha lm c xung phi, ri xuyn qua c honh, ti i trng. Mch nhnh, t lm c ln n cnh c (sau kinh v) thng qua mt sau (sau i nghinh) tin vo trong hm di, li chuyn ngc ra ngoi ln rnh mi trn, thng qua huyt a thng kinh v, hai bn giao hi li huyt Nhn trung (chnh gia rnh Nhn trung), kinh mch bn tri i v pha bn phi, kinh mch bn phi i v pha bn tri, ring r i ln n cnh cnh mi (l huyt Nginh hng) th dt. b. Quan h tng ph: Bn kinh t tay ln n u, thuc i trng, ng lc sang ph, li c quan h trc tip vi v.
KINH LC
CM NANG CHN TR NG Y
c. Ch tr: au bng, si bng, a chy, l, hu hng sng au, rng au, mi chy nc trong, chy mu mi, au trc vai, au ngn tay tr, st nng hoc rt run. 3. Tc dng minh v kinh (H. 10) a. Cu trc: Gm 45 huyt, c hai bn l 90 huyt. Kinh mch tun hnh bt u t rnh mi mi cnh mi (Nghinh hng), t cnh mi i ln n khe mt pha trong, i ngc li qua chnh gia pha di mt i xung qua cnh ngoi ca cnh mi tin vo n li trn, ri chuyn v qua vng mi, xung di giao hi vi im gia mi di (Tha tng) chuyn lui qua ven cnh sau pha di xng hm di, i n pha di trc gc hm (Gip xa), hng i ln tn ra trc tai, i qua cung g m trc tai, ven theo b tc ln n gc trn (u duy), cui cng trc trn giao hi vi c mch huyt Thn nh.
Hnh 9. ng tun hnh ca kinh Th dng minh i trng
Mch nhnh trn mt, t gia hm di (i nghinh) hng xung c cnh hu (Nhn nghinh), ven theo cnh hu tin vo lm c; i xung pha trong qua c honh ti v v lin h vi t tng. Mch lm c i thng t ch lm ca xng n xung cnh trong ca u v, i thng xung cnh ngoi rn 2 thn, n pha trn xng mu rnh hng, ch huyt Kh xung. Mch nhnh ming di ca d dy i su trong bng, hng xung huyt Kh xung ri cng gp nhau i xung, thng n pha trn i mt trc (l huyt B quan), i tip
KINH LC
CM NANG CHN TR NG Y
ven theo mt cao ca c t u i, xung qua xng bnh ch, ven theo cnh ngoi ca mt trc xng chy, pha di phn b xung mu bn chn, n cnh ngoi u ngn chn th hai. Mch nhnh xng chy, t ch di xng bnh ch 3 thn (Tc tam l) phn ra mt nhnh cnh i xung n cnh ngoi ngn gia, ch khe ni hai ngn chn. Mch nhnh bn chn, t mu bn chn (Xung dng) phn ra i xung n cnh trong u ngn ci (n bch). b, Quan h tng ph: Kinh ny t u xung chn, thuc v, ng lc sang t, c quan h trc tip vi tm, i trng v tiu trng.
Hnh 10. ng tun hnh ca kinh Tc dng minh v
KINH LC
CM NANG CHN TR NG Y
c. Ch tr: Si bng, trng bng, au d dy, nn ma, chy mu mi, lit mt, hu hng sng au, au ngc bng, au nhng ni c ng kinh i qua, st cao. Huyt v kinh ny ngoi tc dng cha cc b v xung quanh, ci chnh yu l cha bnh d dy v rut. Phm thn th suy nhc, v kh km, u c th chm huyt ca tc dng minh v kinh. Dng minh l kinh nhiu kh, nhiu huyt, ch lm "ti mt" cc gn, v vy huyt v kinh c th cha cc chng t bi, gn co rt. 4. Tc thi m t kinh (H. 11) a. Cu trc: Gm c 21 huyt, c hai bn l 42 huyt. Kinh mch tun hnh bt u t cnh trong u ngn chn ci (n bch), ven theo i ln qua b trc mt c trong, phn b n pha sau cng chn, men theo cnh sau xng chy, cho qua mt trc ca tc quyt m can kinh, i ln qua cnh trong khp gi n pha trc cnh trong xng i, i ln cnh ngoi bng (cch ng trc gia bng l 4 thn) vo t tng, c lin lc thm sang v, li hng i ln qua c hnh, lng ngc, qua hai bn hu hng, n cung li, tn vo pha di li. Mch nhnh v, t d dy phn ra i ln thng qua c honh, mch kh i lun ti trong tm tng. b. Quan h tng ph: Kinh ny i t chn ln n u, thuc t, ng lc sang v, c thm quan h trc tip vi tm, ph, i trng v tiu trng.
KINH LC
CM NANG CHN TR NG Y
Hnh 11. ng tun hnh ca kinh Tc thi m t
c. Ch tr: Trng bng, au d dy, nn ma, a chy, y hi, vng da, cng li, au tc cnh trong u gi v i. Phm cha ri lon tiu ha, phn nt, au d dy, ngoi nhng huyt trn kinh v ra, cn ly thm huyt kinh t mi nng cao hiu qu. Ngoi ra cng cn ch tr chng thp, bnh ph n. 5. Th thiu m tm kinh (H.12) a. Cu trc: Gm 9 huyt, hai bn l 18 huyt. Kinh mch bt u t trong tim (h thng tim v cc mch c lin quan ti tng ph khc), hng xung thng qua honh cch cng ni tip vi kinh th thi dng tiu trng.
10
KINH LC
CM NANG CHN TR NG Y
Mch nhnh ca h tm, t h tm phn ra i ln cnh thc qun, ln n h mt (l mch c quan h tt ti mt v no). Mch ca h tm i t tim thng n ph tng, i cho ra mt di h nch ven theo mt sau ca cnh trong cnh tay, qua khuu tay, qua ch khp c tay, ch xng tr v xng u cao ln, tin vo bn tay khe bn ngn 4-5 ri ra cnh trong ngn tay t u ngn (Thiu xung). b. Quan h tng ph: Kinh ny t ngc ra tay, thuc tm, ng lc sang tiu trng, c thm quan h trc tip vi ph v thn. c. Ch tr: au tim, ming kht, mt vng, sn au hoc cnh trong bn tay au, lng bn tay nng.
Hnh 12. ng tun hnh ca kinh Th tiu m tm
6. Th thi dng tiu trng kinh a. Cu trc: Gm 19 huyt, hai bn l 38 huyt. Kinh mch tun hnh bt u t cnh ngoi u ngn tay t (thiu trch), ven theo ngoi bn tay, n ch c tay, qua gia li cu xng tr ln n pha sau cng tay, qua khuu tay ch gia mm khuu tay v mm khp xng cnh tay, i ven ln cnh ngoi pha sau cnh tay, n mt sau khp vai, i cnh ngoi pha sau cnh tay, n mt sau khp vai, i nng c pha trn v di g
11
KINH LC
CM NANG CHN TR NG Y
xng b vai, giao hi vi huyt i chu c mch, ri gp li pha trc tin vo hm vai, i xung ni vi ng lc ca tm trng, ven thc qun n d dy, ti tiu trng. Mch nhnh hm vai, t hm vai (sau kinh ai trng) ln m (sau huyt Gip xa) n kho mt ngoi giao hi vi tc thiu dng m kinh huyt ng t liu, gp li n phia trc tai (Thnh cung) ri vo trong tai. Mch nhnh m, t gc mt phn ra hng v pha di mt ti kho trong mt ch hc mi. b. Quan h tng ph: Kinh ny t tay ln u, thuc tiu trng, ng lc sang tm, c thm quan h trc tip vi v. c. Ch tr: Tai ic, mt vng, c sng, hng au, bng di au, vai v pha sau cnh tay au.
Hnh 13. ng tun hnh ca kinh Th thi dng tiu trng
7. Tc thi dng bng quang kinh (H.14) a. Cu trc: Gm 67 huyt, hai bn l 134 huyt. Kinh mch tun hnh bt u t kho mt trong (Tinh minh) ln thng trc trn n sau nh u (Bch hi), li t nh u n gc trc tai. Kinh i thng t nh u thng vo no ri tr li, hng ra pha sau chia lm hai nhnh.
12
KINH LC
CM NANG CHN TR NG Y
Mch nhnh th nht i theo cnh trong bp tht b vai da theo gn st ct sng, (cch u ct sng l 1,5 thn) i thng xung n tht lng, theo cnh ct sng tht lng m lin lc vo thn tng, vo bng quang. T lng bng i xung ven theo ct sng 1,5 thn qua mng, tin xung lm khoeo sau u gi. Mch nhnh th hai t sau gy ven theo ct sng cch u 3 thn (cng trong xng b vai) i xung qua mng, ven theo pha sau cnh ngoi i i thng xung giao hi vi nhnh th nht trong h lm khoeo, t y li qua bng chn, qua pha sau mt c ngoi chn, n ch li xng bn s 5, n cnh ngoi u ngn t chn (Chi m). b. Quan h tng ph: Kinh ny t u n chn, thuc bng quang, ng lc sang thn, cn c thm quan h trc tip vi no v tm. c. Ch tr: au u, au ct sng, au lng, au i, au chn, bp chn co rt, st rt, au mt, ra gi chy nc mt, tiu tin khng thng, i dm, v bnh tt nhng ni ng kinh i qua chi di. (B du l du huyt ca lc ph ng tng trn ng kinh bng quang vng lng ch tr bnh bin ca tng ph theo tn n).
13
KINH LC
CM NANG CHN TR NG Y
Hnh 14. ng tun hnh ca kinh Tc thi dng bng quang
8. Tc thiu m thn kinh (H.15) a. Cu trc: Gm 27 huyt, hai bn l 54 huyt. Kinh mch tun hnh bt u t pha di ngn chn t, i cho vo gia cg lm trc lng bn chn (Dng tuyn) qua pha di ch lm ca xng thuyn, qua pha sau ca mt c chn i xung gt chn, t i ln theo cnh trong bp chn, qua cnh trong h khoeo sau khp gi, ln n pha sau cnh trong i, tin vo bng, ven ct sng, thng vo thn, lin sang bng quang. Mch i thng thn tng, hng t thn i ln qua gan v c honh vo phi, i ln hai bn cnh hu, phn b ch cung li. Mch nhnh phi. T ph tng phn ra cng quan h vi tm trng, phn chia ra trong lng ngc, cng ni tip vi th quyt m tm bo kinh.
14
KINH LC
CM NANG CHN TR NG Y
b. Quan h tng ph: Kinh ny i t chn ln n ngc, thuc thn, ng lc sng bng quang. C thm quan h trc tip vi can, ph, tm. c. Ch tr: i dm, i sn, di tinh, lit dng, kinh nguyt khng u, ho ra mu, hen, li kh, hu hng sng au, au lng, ph thng, xng sng v pha sau cnh trong i au, mt mi khng c sc, lng bn tay nng.
Hnh 15. ng tun hnh ca kinh Tc thiu m thn
9. Th quyt m tm bo kinh (H.16) a. Cu trc: Gm 9 huyt, c hai bn l 18 huyt. Kinh mch tun hnh bt u t trong ngc ra, li vo ti tm bo lc, hng xung, qua c honh xung bng, lin quan n thng tiu, trung tiu, h tiu.
15
KINH LC
CM NANG CHN TR NG Y
Mch nhnh ngc, t trong ngc phn b ra xng sn, n di h nch, i ra gia cnh trong cnh tay, vo gia khp khuu tay, ra cng tay, gia c gp c tay, c quan v c di tin vo gia lng bn tay, ven theo cnh trong ngn gia ra u ngn tay. Phn nhnh gia long bn tay, t huyt lao cung phn ra ven theo ngn tay eo nhn (ngn 4), cnh ngoi ngn (huyt Quan xung). b. Quan h tng ph: Kinh ny i t ngc ra, thuc v tm bo, ng lc sang tam tiu, c. Ch tr: Lng bn tay pht nng, cng tay v khp khuu co rt, h nch sng, sn ngc y tc, tim p mnh, mt .
Hnh 16. ng tun hnh ca kinh Th quyt m tm bo
10. Th thiu dng tam tiu kinh (H.17) a. Cu trc: Gm 23 huyt, hai bn l 46 huyt. Kinh mch tun hnh t u cnh ngn ngoi ngn tay eo nhn (Quan xung), i ln gia khe xng bn 4 5 trn mu bn tay, ven theo ln gia c tay, tip tc i ln pha ngoi cng tay, gia xng tr v xng quay, i ln qua mm khuu, ln cnh ngoi cnh tay n vai, giao hi vi tc thiu dng m kinh mt sau, pha trc tin vo lm vai, phn b xung gia hai v, mch kh chia ra ni lin vi tm bo, hng xung qua c honh, t ngc n bng, vo ti thng tiu, trung tiu, h tiu.
16
KINH LC
CM NANG CHN TR NG Y
Mch nhnh ngc, t ch Chin trung phn ra, i ln qua lm vai, qua cnh c, phn b n sau tai, mt hng i thng ra gc trn tai, li cong xung m mt, n di mt. Mch nhnh tai, t sau vnh tai tin vo trong tai, li i ra pha trc vnh tai giao hi vi mch nhnh ngc tai gc m mt ri n cnh ngoi lng my, cui cng l gc ngoi kho mt. b. Quan h tng ph: Thuc tam tiu, ng lc sang tm bo. c. Ch tr: Bng trng, ph n, i dm, tiu tin kh, au u, u tai, au u hng, au gc ngoi mt, cnh ngoi vai v cnh tay au.
Hnh 17. ng tun hnh ca kinh Th thiu dng tam tiu
11. Tc thiu dng m kinh (H.18) a. Cu trc: Gm 44 huyt, hai bn l 88 huyt. kinh mch bt u tun hnh t kho mt bn ngoi, i ra trc tai, hng ln n gc u, li hng xung pha sau tai ri ngc ln cnh u, ven theo u c n kinh th thiu dng mt trc, n tn phi sau mi trn th li quay tr li, giao vi th thiu dng kinh mt sau, ri xung vo hm vai. Mch nhnh tai, t sau tai i qua huyt phong ca th thiu dng kinh i vo trong tai, li ra trc tai, n pha sau kho mt ngoi, li t gc pha mt ngoi tch ra, hng n ch huyt i nghinh, ti y hp chung vi pha sau kinh th thiu dng tam tiu
17
KINH LC
CM NANG CHN TR NG Y
n pha di mt, li gp xung qua ch huyt Gip xa n c, v nhp vo gp mch ch lm vai, t lm vai vo lng ngc, qua c honh, ni lin cng can tng, v m, i ven theo pha trong xng sn, xung rnh hng hai bn bng di ch huyt kh xung, qua hng, g mu chui vo mu chuyn ln xng i. Mch i thng lm vai, t lom vai i xung n trc, h nch men theo cnh ngc qua xng sn 11 xung di nhp vo mch trc mu chuyn ln xng i, t i xung, ven theo cnh ngoi xng i, cnh ngoi khp gi, i xung mt trc xng mc, n u di xng mc (Tuyt ct), i hng mt trc mt ca ngoi, ven trn mu bn chn v kt thc cnh ngoi u ngn chn 4 (Tc khiu m). Mch nhnh u bn chn, t huyt Tc lm khp trn mu bn chn tch ra ven theo khe xng c chn 1 v 2 i ra sau gc mng ngn ci (i n). b. Quan h tng ph: Thuc m, ng lc sang can, c thm quan h trc tip vi tm. c. Ch tr: au u, au gc ngoi mt, pht st.
18
KINH LC
CM NANG CHN TR NG Y
Hnh 18. ng tun hnh ca kinh Tc thiu dng m
12. Tc quyt m tam kinh (H.19) a. Cu trc: Gm 14 huyt, hai bn l 28 huyt. Kinh mch tun hnh bt u t cnh ngoi gc mng ngn ci i ln hng mu bn chn, qua pha trc mt c trong khong hn mt thn, i ln qua huyt Tam m giao n ch cch mt c trong 3 thn th giao nhau vi kinh thc thi m t ri i theo pha sau kinh thc thi m t ln n cnh trong u gi, ven theo cnh trong i ln n g mu, vng qua m, dng vt n bng di, i theo cnh d dy, vo ti can tng v cng ni lin vi m, k tip xuyn qua c honh n xng sn ln ven kh qun, cnh sau hu tin vo trong mi, sang h mt, hng ln ra trc trn hp li vi c mch nh u.
19
KINH LC
CM NANG CHN TR NG Y
Mch nhnh h mt, t h mt i xung pha sau ca gc hm vng pha trong mi. Mch nhnh gan, t can tng chia ra, qua c honh, n ph tng. b. Quan h ph tng: Thuc can, ng lc sang m, c thm quan h trc tip vi ph, v, thn v no. c. Ch tr: i dm, tiu tin kh, n b au bng di, au lng, a chy, sn kh, bnh tinh thn. Kinh ny tr bnh m vt, dng vt l chnh: cng tr cc bnh c mt v sn.
Hnh 19. ng tun hnh ca kinh Tc quyt m can
20
KINH LC
CM NANG CHN TR NG Y
TM MCH K KINH 12 kinh mch c quan h trc tip vi ni tng nn gi l chnh kinh. K kinh l khong giao nhau ca tt c 12 kinh mch, thng qua 12 kinh mch v pht sinh quan h gin tip vi ni tng, l kinh mch ngoi chnh kinh. V n khc vi 12 kinh mch nn gi l k kinh. Mch k kinh l: c, nhm, xung, i, m duy, dng duy, m kiu, dng kiu. Trong 8 mch k kinh, ch c 2 mch nhm, c l i thng gia 2 mt trc, sau ca c th, chng c nhng huyt chuyn thuc ca n. Su kinh cn li u ph theo 12 kinh mch kia, khng c chuyn huyt ca tng kinh. Do tnh cht trng yu ca hai mch nhm, c trong chm cu, cho nn ngi ta gp vo vi 12 kinh mch gi c l 14 kinh.
A. c im sinh l ca 8 mch k kinh
Tm mch k kinh l mt thng s lc c th ca vic iu tit vn hnh kh huyt. Cng nng chung ca n l iu tit kh huyt ca 12 kinh mch. Nh khi kh huyt 12 kinh mch y cng a nhiu kh huyt cho tm mch k kinh cha gi. Nhng lc 12 kinh mch kh thiu kh huyt th tm mch k kinh cp b sung li. 1. c mch tun hnh chnh gia ct sng, cc dng kinh tay chn trong 12 kinh mch u giao hi vi c mch. V th c mch. V th c mch c tc dng thng soi cc dng kinh, do cng gi l dng kinh chi hi (b cha cc dng kinh). 2. Nhm mch tun hnh chnh gia bng, ba kinh m chn n giao hi vi nhm mch vng di rn. V nhm mch c tc dng tng nhim m kinh cho nn cng gi l m kinh chi hi (b cha cc m kinh). 3. Xung mch bt u t trong ngc, i hai bn cnh bng, trn kinh tc thiu m thn, quan h mt thit vi hai mch nhm, c, chim a v trng yu trong con ngi v vy cng gi l kinh lc chi hi (b cha cc kinh lc). 4. i mch pha di sn, i vng quanh ngi nh mt ci vng gai, c tc dng thc cc kinh i u. 5. Duy c ngha l duy h (gi mi lin lc v mt h). Dng duy mch bt u t gt chn ra mt c ngoaig gp vi tc thiu dng m kinh i ln lin h vi cc dng kinh; m duy mch bt u t cnh trong bp chn, theo tc thi m t kinh i ln quan h vi cc m kinh. 6. Kiu mch c ngha l mch nh nhm v mnh m nh ci c kheo. Dng kiu mch bt u t cnh ngoi gt chn song hnh vi tc thi dng kinh i ln; m kiu mch bt u t cnh trong gt chn theo tc thiu m i ln, c 2 c tc dng lm cho chi vn ng c kho (l sc gi cho hai chn thng vng nh hai ci c kheo kp trong ngoi chn).
B. u, cui ca tm mch k kinh v ch tr ca n
1. c mch Gm 28 huyt. Bt u t trong bng di, i ra t Hi m, pha sau i ln theo pha trong ct sng, ln thng pha sau gy, n phong ph th vo no, ln n nh u, theo
21
KINH LC
CM NANG CHN TR NG Y
trc gia i ra trc trn, xung n di u mi n pha trong mi trn th ni tip vi nhm mch (H20) Ch tr: Cp cu, bnh tnh ch, au u, lng au, un vn. 2. Nhm mch Gm 24 huyt. Kinh mch bt u tun hnh t bng di, ra t huyt Hi m, hng ln g mu n Trung cc th i vo bng, theo ng gia bng i ln vng mi, qua hai m mt v pha di mt th dt. (H.21) Ch tr: Bng di au, b i, i dm, kinh nguyt khng u, chy my d con, sn kh, h thot, au d dy, a chy, ho hen. Kinh ny ngoi hai huyt Quan nguyn, Kh hi c tc dng bi b sc kho ton thn, cc huyt cn li ni chung ch c tc dng cha cc bnh cc b (bao gm c ni tng ni ). 3. Xung mch Xung mch v nhm mch cng bt u t huyt Hi m, hng i ln ven theo ct sng trong su, tn vo trong ngc, hi vi hu. Ch tr: Kh xng ngc ln, au bng. 4. i mch Bt u t di sn ct, vng quanh thn mt vng kn. Ch tr: Trong bng y tc, phn lng khng mm mi.
Hnh 20. Mch c
22
KINH LC
CM NANG CHN TR NG Y
5. m kiu mch Cng l mt kinh mch c tch ra t tc thiu m thn, bt u t pha sau huyt Nhin cc, i thng ln n cnh trong i, vo c quan sinh dc, ln pha trong bng, ni ra pha trc ng mch Nhn nghinh ri nhp vo kho mt trong. Ch tr: Chn bai ra ngoi (ngoi phin) lit thn kinh khoeo trong. 6. Dng kiu mch Bt u t gia gt chn, ven theo mt c ngoi i ln ti huyt Phong tr tc thiu dng m kinh. Ch tr: Chn bai vo trong (ni phin) 7. m duy mch Bt u t ch cc m kinh giao hi, men theo cnh trong i, bng di, ven theo sn, ln n hai bn hng. Ch tr: au tim. 8. Dng duy mch Bt u t ch cc dng kinh giao hi, ven theo cnh ngoi u gi, bng di, bn cnh, ven sn ln n vai v khuu tay, i qua pha trc vai, i vo sau vai, ln pha sau tai, xung n trn. Ch tr: Hn nhit.
23
DU HUYT
CM NANG CHN TR NG Y
DU HUYT
I CNG V DU HUYT
A. Du huyt cng gi l khng huyt, huyt o, huyt v, kinh huyth, kh huyt. Ch Du c ngha ging nh lun, l chuyn lun (theo T gic hiu m tn t in th ch Du c ngha l p ng yu cu. C th nh ngha ny ph hp vi tnh nng, tc dng ca huyt v hn). Huyt c ngha l mt khong trng. Du huyt l im trn b mt c th thng vi kinh lc. N phn b trn b m ng kinh mch v l ni chm cu. B. Tc dng ca du huyt: V mt chn on, c th theo ni phn b ca n thn d im phn ng b ngai tham kho chn on bnh tt. php cha bnh bng chm cu trn lm sng l thng qua tc dng ca du huyt v kinh lc m iu tit tng ph, vn hnh kh huyt u t mc ch cha hoc d phng bnh tt.
DU HUYT
CM NANG CHN TR NG Y
PHN LOI DU HUYT S du huyt trn c th ngi c rt nhiu, nhng i th chia ra lm ba loi l: Kinh huyt, K huyt v A th huyt.
A. Kinh huyt
L huyt c tn nht nh v c ni nht nh, theo ng th, tc tam m kinh, th, tam thc dng kinh, nhm v c mch m dn ra, thnh h thng 14 kinh gi l kinh huyt. Cc kinh huyt ny tri qua s chng minh cha bnh bn kinh, v vy quy np trong bn kinh, chng pht trin t t ti nhiu, t tn lon n h thng m thnh.
B. K huyt
L nhng pht hin dn dn sau khi 14 ng kinh hnh thnh. Cc y gia i sau khng ngh n vic em ton b chng nhp vo trong 14 kinh. (cc huyt mi gn y tm ra gi l tn nguyt). Do mt s k huyt (i vi mt s bnh) c tc dng cha bnh c th, v th gi l k huyt. Do mt s k huyt (i vi mt s bnh) c tc dng cha bnh c th, v th gi l k huyt hoc kinh ngoi k huyt (dch l huyt l ngoi kinh). K huyt phn b rt rng, nhng u c quan h mt thit vi h thng kinh lc, nh huyt n ng trn c mch, Tru tim trn kinh tam tiu.
C. A th huyt
L ni huyt v khng c nh, ly cc b ch bnh hoc ni c phn ng n au lm ni chm cha, n khng c tn huyt v nht nh, gi l A th huyt, hoc gi l huyt bt nh, huyt thin ng, A th huyt cn dng cho cha tt nn bp tht phn nng (nh au bp tht), c th b tr khi cha tr (lm gim cc cn au cp tnh).
DU HUYT
CM NANG CHN TR NG Y
CCH LY HUYT Trc khi chm cu phi tm uc v tr ca du huyt trn thn th ngi ta, gi l cch ly huyt. Khi gp chng bnh th ngi ly huyt chnh xc hay khng c quan h mt thit ti kt qu cha bnh. Nu ly huyt chnh xc, kt qu cha bnh tt. ly huyt khng chnh xc, kt qu cha bnh km. V th, nht nh cn phi ly huyt cho ng. Huyt v phn tn u mt, thn mnh, t chi, mun ly c huyt chnh xc khng nhng yu cu ngi bnh phi c t th v ng tc nht nh nh nm nghing, nm nga, nm sp, gp khuu tay, dang tay, h mm v v... ngi thy thuc cn phi nm vng c phng php ly huyt. Ni chung, phng php ly huyt thng dng c ba loi:
A. Cn c vo s bc l t nhin c th con ngi m ly huyt. Cch ly huyt ny chnh
xc, gin tin, c vn dng nhiu nht trn lm sng, nh ly chnh gia hai lng my l huyt n ng, ly hai ngn tr giao cho nhau, u ngn tr tn u xng quay l huyt Lit khuyt, ly im chnh gia ng ni hai u v l huyt Chin trung. Chiu thhng rn sang pha sau ct sng ly huyt Mnh mn. Co khuu tay thnh gc vung ly u np gp khuu tay cnh trong l huyt Thiu hi, hai tay bung xui xung th ch u cht ngn gia nm trn cnh ngoi i l huyt Phong th. Khi gp hn u vo c th mm gai t c 7 ni ln rt r, pha di t c 7, tc l bn trn t lng 2 l huyt o o v.v...
B. Theo cch o bng thn ngn tay. (ch thn php - ng thn thn). l cch ly b rng my
ch ngn tay ngi bnh lm tiu chun o lng ly huyt. Nu nh thn cht ngi bnh v thy thuc tng t, c th dng tay thy thuc o. Cch ly ng thn thn ngn gia l bo ngi bnh dng ngn gia v ngn ci tay t ni nhau thnh vng trn ri o ly c ly gia hai u np gp cnh t gia ca ngn gia lm mt thn. Cch ny tin dng lm tiu chun cho vic ly huyt t chi v b ngang vng lng. Cch ly ng thn thn ngn ci: Ly rng t 1 ngn ci (ch ngang khp t) lm 1 thn, hoc c hai ngn tr v gia lm 2 thn, hoc c bn ngn (tr ngn ci) lm 3 thn. B ngang bn ngn gi l nht phu php, ( Vit Nam ngy xa dng b ngang bn ngn tay kp li lm n v o lng gi l mt v). (H.22)
Hnh 22. Chia thn theo ngn tay
DU HUYT
CM NANG CHN TR NG Y
Nhng cch o ny rt n gin nhng khng chun xc khi o trn cc on xng, v vy tren cc on xng phi c cch o ring gi l ct php (php o xng).
C. Cch chia thn theo di xng. Cch chia thn theo di xng cn gi l ct php,
cch ny ly khong cch gia cc b phn trong c th qui nh thnh di hoc rng nht nh ri chia thnh mt s phn no , mi phn nh th gi l mt thn. Phng php ny bt lun ngi bnh l trai, gi, tr, gi, hoc cao, thp, gy, bo, nht lot chiu theo tiu chun ny m chia ra ly huyt, nh th s rt chnh xc. Bng 4. (H.23)
Bng 4 Cch chia thn ct thng dng B phn u T a n b T mp tc trc trn n mp tc sau gy T mp tc trc n gia lng my (n ng) T mp tc sau gy n t c 7 B rng gia 2 gc tc trc trn trn lng my ngc bng Khong cch gia hai u v S thn 12 Ch thch Nu mp tc trc khng r rng c th ly t gia lng my n mp tc sau gy lm 15 thn
3 3 9 8 Nu mp tc sau gy khng r rng th ly mp tc trc n t c 7 l 15 thn. T gia lng my n t c 7 l 18 thn ngc bng khi chia b ngang ly huyt, cn c vo khong cch gia hai u v. Khi chia chiu dc, nht thit ly khong cch cc xng sn lm chun
T lm di xng c n rn T gia rn n v trn xng mu T np gp h nch n sn 11 T cnh trong xng b vai n gia ct sng Chi trn T np gp nch n np gp khuu tay T np gp khu tay n np gp c tay Chi di T mu chuyn ln n u gi xng i T u gi n mt c ngoi T b trn xng mu n b trn xng i ch u gi lng
8 5
3 9 12 19 16 18
Chiu dc ca lng theo khong cch cc t sng lm cn c ly huyt Theo cnh trong cnh tay. Dung cho c hai cnh trong v ngoi cng tay Dng chung cho c 3 cnh trc, ngoi, sau ca chi di
Dng chung cho cnh trong chi di
DU HUYT
CM NANG CHN TR NG Y
Hnh 23. Chia thn theo xng
DU HUYT
CM NANG CHN TR NG Y
HUYT C NH (HUYT THEO C TNH NHT NH) Trong kinh nguyt c mt s huyt v c tc dng tr liu c th gi l huyt c nh. Do c c tnh nht nh, cho nn n c quy np li gii thiu ring, trn lm sng pht huy tc dng c tt hn.
A. Nguyn huyt
L ch ch yu ca kinh kh trong cc kinh qua li, nhng huyt ny hu ht nm xung quanh khp c tay, khp c chn. Do kh ca tng ph thng qua kinh lc thng biu hin nhng huyt ny, v th n v tng ph coa quan h mt thit v cng, mi tng ph c bnh bin thng thng phn ng nguyn huyt ca kinh . V th cho nn ngi xa c cu Ng tng c bnh, ly mi hai nguyn. iu ni ln rng nguyn huyt c tc dng to ln trong vic cha bnh ph tng. Huyt v ca nguyn huyt bng 5.
Bng 5 - Huyt v v kinh ca nguyn huyt Tn huyt Thi uyn i lng Thi kh Uyn ct Hp cc Khu kh B. Lc huyt Tn kinh Ph kinh Tm bo kinh Thn kinh Tiu trng kinh i trng kinh m kinh Tn huyt Thn mn Thi bch Thi xung Dng tr Kinh ct Xung dng Tn kinh Tm kinh T kinh Can kinh Tam tiu kinh Bng quang kinh V kinh
Lc l ngha lin lc, thng qua lc huyt c th lm cho 12 kinh mch c quan h biu l hai kinh, v vy gi l lc huyt. V lc huyt c tc dng lin quan, cho nn 12 kinh mch mi thnh mt vng ai kn, v dng vo tr bnh hai kinh biu l lin quan c bnh. 14 kinh lc u c lc huyt, ring t kinh c hai lc huyt, gp li c 15 lc huyt. Huyt v ca lc huyt bng 6.
Bng 6 - Huyt v v kinh ca Lc huyt Tn huyt Ni quan Thng l Cng tn Li cu Ngoi quan Phi dng Phong long Cu v Tn kinh Tm bo kinh Tm kinh T kinh Can kinh Tam tiu kinh Bng quang kinh V kinh Nhm mch Thin lch Quang minh Trng cng i bao i trng kinh m kinh c mch T kinh i lc Tn huyt Lit khuyt i chung Chi chnh Tn kinh Ph kinh Thn kinh Tiu trng kinh
DU HUYT
CM NANG CHN TR NG Y
C. Bi du huyt
L ch kh tng ph lun chuyn vng lng, v vy gi l du huyt. Tuy n phn chc du trc giac lng l 1,5 thn trn ng bng quang kinh, nhng v n tng thng vi cc tng ph. Khi tng ph c bnh, thng thng du huyt tng ng trn lng s xut hin cm gic n au hoc t tc, v vy, cha bnh ca bn tng ti du huyt V du, bnh thn ly huyt Thn du. Bi du huyt ngoi vic cha bnh tng ph ra, li c tc dng cha cc kh qun lin quan, nh cai khan khiu mt, chm Can du c th cha c bnh mt. Huyt v ca huyt Bi du bng 7.
Bng 7 - Huyt v v tng ph tng thng ca bi du huyt Tn huyt Tm du T du Thn du i trng du Tam tiu du Bng quang du D. M huyt Tm T Thn i trng Tam tiu Bng quang Tn kinh Tn huyt Can du Ph du Quyt m du Tiu trng du v du m du Tn kinh Can Ph Tm bo Tiu trng V m
M huyt c ngha l kt t li, ni kh ca tng ph kt t ngc, bng gi l m huyt, ngha lm sng ca n tng ng vi n, n c tc dng c th. Nh bnh d dy, ly huyt Trung qun, bnh bng quang ly huyt Trung cc. Huyt v ca m huyt bng 8.
Bng 8 - Huyt v v tng ph tng ng ca m huyt. Tn huyt C khuyt Trung qun Quan nguyn Trung ph Nht nguyt Kinh mn . Khch huyt Tn tng ph Tm V Tiu trng Ph m Thn Tn huyt Chin trung Thch mn Trung cc K mn Chng mn Thin khu Tn tng ph Tm bo Tam tiu Bng quang Can T i trng
Khch c ngha l l trng khng (theo T gic hiu m tn t in th khch l on trch). Khch huyt l ni kinh kh t su, do gi l khch huyt. Khch huyt phn phi t chi, phn ln l pha di khuu v u gi. Mi kinh trong 12 kinh u c mt khch huyt. N
DU HUYT
CM NANG CHN TR NG Y
c th cha bnh ni ng kinh tun hnh v c cc loi bnh tng gc s thuc, nhng trn lm sng thng cha bnh cp tnh, chng au, chng vim. Nh au ngc, tim, lu huyt Khch mn, au d dy ly huyt Lng khu.
Bng 9 - Huyt v kinh ca khch huyt Tn huyt Khng ti m khch Ngoi khu n lu Dng lo Trung E. Bt hi huyt Tn kinh Ph kinh Tm kinh m kinh i trng kinh Tiu trng kinh Can kinh Tn huyt Khch mn Lng khu Kinh mn Hi tng a c Thu tuyn Tn kinh Tm bo kinh V kinh Bng quang kinh Tam tiu kinh T kinh Thn kinh
L ni hi hp ca tm th tng, ph, kh, huyt, gn, mch, xng, tu. nn th 45 trong Nn Kinh ni Bnh nhit trong, ly kh huyt hi ca ci (Nhit bnh ti ni gi, th k hi chi kh huyt d), ng dng lm sng, khng gii hn bnh nhit, m nng v pha bnh ni chng. Thuc v bnh chng ca mt s mt, c th s dng hi huyt hu quan, bng 10.
Bng 10 8 hi huyt
Tng hi = Chng mn Huyt hi = Cch du Ct hi = i tr Ph hi = Trung qun Cn hi = Dng lng tuyn Tu hi = Tuyt ct Kh hi = Chin trung Mch hi = Thi Uyn.
G. Ng Du huyt
12 kinh mch t chi t khuu tay v u gi tr xung u c 5 loi huyt c nh l Tnh, Hunh, Du, Kinh, Hp, gi l ng du huyt. T u gt ca t chi hng v khuu v u gi, mch kh dn ra t ng n ln, t nng n su, t xa n gn, do ni: ch xut Tnh, ch lu l hunh, ch tr l Du, ch hnh l Kinh, ch nhp l Hp. (theo thin Cu chm thp nh nguyn sch Linh Khu), l ly c im hnh dung theo tn gi ca dng nc chy Tnh l ngun t di t ra, hnh dung v mt kh nng, nh, huyt thng cnh mng ca ngn tay chn. Hunh l nc thnh dng nh, mch kh hi ln, huyt ch vng ngn, bn ca tay chn. Du l vn chuyn, mch kh rt thnh, huyt thng ch khp c tay, c chn v ph cn, Kinh l dng nc ln, mch kh chy v tr , huyt thng vng xung quanh khp c tay, c chn v cng tay, cng chn. Hp l xoy hp li, mch kh su ln, huyt thng xung quanh kgp khuu tay, u gi; bng 11. ng dng trn lm sng ca ng du huyt, sch Linh khu ni rng: bnh ti tng, ly Tnh; bnh bin mu sc ly Hunh; bnh c lc tng, lc gim, ly Du; bnh bin ting (m) ly Kinh; mn kinh m c mu cng nh bnh d dy v n ung khng iu m
DU HUYT
CM NANG CHN TR NG Y
mc bnh, ly Hp. Nn th 68 ca Nn kinh li ni thm cho r hn l: Tnh huyt cha y tc di tm, Hunh huyt cha mnh nng st, Du huyt cha mnh nng khp au, Kinh nguyt cha ho hng, nng rt, Hp huyt cha nghich kh m tit. l cch ni v ng du huyt v cc c im ch tr ca n, chng ta ghi nhn tham kho ng dng trn lm sng.
Bng 11 - Bng ng du huyt 12 kinh mch Kinh mch Ng tng Ph Tm bo Tm T Can Thn Lc ph i trng Tam tiu Tiu trng V m Bng quang Tnh Thiu thng Trung xung Thiu xung n bch i n Dng tuyn Tnh Thng dng Quan xung Thiu trch L oi Khiu m Ch m Hunh Ng t Lao cung Thiu ph i Hnh gian Nhin cc Hunh Nh gian Dch mn Tin cc Ni nh Hip kh Thng cc Ng du Du Thi uyn i lng Thn mn Thi bch Thi xung Thi kh Du Tam gian Trung ch Hu kh Hm cc Lm khp Thc ct Kinh Kinh c Gian s Linh o Thng khu Trung phong Phc lu Kinh Dng kh Chi cu Dng cc Gii kh Dng ph Cn lun Hp Xch trch Khc trch Thiu hi m lng tuyn Khc tuyn m cc Hp Khc tr Thin tnh Tiu hi Tc tam l Dng lng tuyn y trung
Hp huyt trong ng du huyt i vi bnh tng ph c tc dng rt trng yu. Thin T kh tng ph bnh hnh, sch Linh Khu ni: Hunh, Du cha bnh ngoi kinh lc, Hp cha bnh trong tng ph. Tr bnh ca lc ph bng Hp huyt, li ly hp huyt ca tc tam dng kinh l chnh. V, bng quang,m ra tc tam dng m i trng, tiu trng, tam tiu tuy nhin hp trn th kinh, ng thi cng xut hin tc tam dng. Nh thin Bn lun sch Linh Khu ni: Lc ph u tc tam dng, hp trn tay. l do lc ph trong vng bng, c quan h vi tc kinh rt mt thit, v vy trn tc tam dng kinh u c cc hp huyt .V hp tc tam l.i trng hp thng c h.tiu trng hp h c h, u thuc tc dng minh v kinh. Thin Bn lun li ni: i trng, tiu trng u thuc v, l ni cng nng sinh l trn di tng tha.bng quang hp U trung, tam tiu hp u dng u thuc tc thi dng bng quang kinh, l do thu o tam tiu xut ra c quan h thuc v bng quang.m hp Dng lng tuyn. Trn va k l h hp huyt ca bnh lc ph, hoc gi l Ph bnh hp lun.
DU HUYT
CM NANG CHN TR NG Y
Bng 12 - Bng lc ph h hp huyt
V i trng Tiu trng Bng quang Tam tiu m

H. Bt mch giao hi huyt
= Tc tam l = Thng c h = H c h = y trung = y dng = Dng lng tuyn Trn tc thiu dng Trn tc thi dng Trn tc dng minh
L 8 huyt v t chi thng vi 8 mch k kinh.K kinh bt mch tuy khng tun hnh tt c trn t chi, nhng do chng c quan h giao hi vi 12 kinh mch, cho nn huyt v vng t chi u c thng vi k kinh, trn mt iu tr thch ng, c quan h ti bnh chng ca k kinh.Bt mch giao hi huyt chi trn v chi di, khi ng dng thng phi phi hp.
Bng 13 - Bng phi hp bt mch giao hi huyt v tc dng ca n nh sau Bn kinh Tc thi m Th quyt m Th thi dng Tc thi dng Tc thiu dng Th thiu dng Th thi m Tc thiu m Bt huyt Cng tn Ni quan Hu kh Thn mch Tc lm khp Ngoi quan Lit khuyt Chiu hi Thng bt mch Xung mch m duy c mch Dng kiu mch i mch Dng duy mch Nhm mch m kiu mch Ch tr Tim, ngc, d dy
Kho mt trong, hy c, tai, vai v cnh tay trn, tiu trng, bng quang Khe mt ngoi, sau tai, m, c vai H ph, hu hng, ngc cch
10
CCH CHM CU
CM NANG CHN TR NG Y
CCH CHM CU
CCH CHM A. Cc loi kim chm
Chng loi kim chm th rt nhiu, nhng ni chung thng dng 3 loi l: ho kim, kim ba cnh v kim chm da (xa c cu chm, v trong c nhng loi kim dng sang phm vi ngoi khoa v ng tc phc tp t dng nn lc i). 1. Ho kim L loi kim ng dng rng ri, thn kim rt nh, mi kim nhn hot, di kim c cc c: na thn, mt thn, thn ri, hai thn, ba thn, nm thn. Loi kim ny ng dng vo cha rt nhiu loi bnh. 2. Kim 3 cnh Lm bng thp khng g, di chng thn ri n hai thn, u kim nhn v c ba cnh, thn kim kh th, mi kim sc bn.
Hnh 24. Cc loi kim chm
3. Kim chm da Cng gi l kim mai hoa, kim tht tinh, hnh n nh ci gng sen hoc buc kim thnh tng b t 5 hoc 7 kim nh, 5 ci th gi l kim mai hoa, 7 ci th gi l kim tht tinh.
CCH CHM CU
CM NANG CHN TR NG Y
B. Luyn cch chm
Khi mi tp cm kim chm, u tin cn luyn tp sc ngn tay v luyn ng tc v kim, sau mi chm trn ngi. (H 25) 1. Luyn sc ngn tay Ly my t giy bn gp li nhiu lp ri buc thnh gi cht ch. tay tri cm gi giy, tay phi dng ngn ci, ngn tr v ngn gia cm kim, tp chm ln gi giy. Lc bt u dng kim na thn, tin dn ln dng kim mt thn, hai thn, ba thn, m luyn tp. Tp n khi khng cn dng sc cng c th v tin kim c, lc y mi tm gi l bit chm, v, tin kim nhanh trn da ngi c.
Hnh 25. Luyn cch kim chm
2. Luyn tp v kim Buc mt gi bng thnh hnh cu, dng ch qun cht li thnh mi vng tht trn, tay tri cm qu bng, tay phi cm kim nh ni trn, t kim ln qu bng, mt ln m, mt ln v, mt ln n, nh th m luyn tp. Phi luyn tp cng phu n khi no v tin kim, v li kim tht t nhin, lc by gi chm trn ngi mi khng thy kh khn. Khi v, ngn tay ch nhch qua nhch li trong khong cho thn kim xoay na vng trn l c. Khng nn xoay thn kim qu mc, xoay qu s lm cho mt da xon li, gy cm gic kh chu, c hi cho chm cm.
C. Chun b trc khi chm
Kim tra kim: Trc khi chm cn kim tra kim xem c ch b rn nt, ch cong gp hay khng? C g hay khng? Mi kim c cong hay khng? nu mi kim c nhng tnh trng trn th loi ra, chn ly nhng kim tt, khi chm v rt kim bt kh khn, phng s c gy kim. em kim th vo ni nc un si thm 10 pht l c.
CCH CHM CU
CM NANG CHN TR NG Y
Chn xem cn chm my huyt, mi huyt su bao nhiu, cn c vo ngi bnh gy bo m ly kim di, ngn cho va. Ty theo ni phi chm m t t th ngi bnh cho ph hp, t th phi t nhin mi gi c lu; dn d ngi bnh khng c ng y khi chm. V nh chm huyt u, mt, bng v t chi, thng phi nm nga; chm cc huyt cnh i thng l nm nghing, chm u mt v t chi cng c th ngi ngay ngn hoc ngi ta nga c. Chn huyt v tt ri, dng mng tay n huyt v thnh du ch thp (+) ghi nh. Hai tay thy thuc phi c sch kh, trc khi chm dng cn 75 xoa ln tay t 2 n 3 pht.Dng bng cn xoa ln huyt v ngi bnh, t gia xoay dn ra ngoi st trng phng nhim trng. i vi ngi bnh mi chm ln u, phi ging gii ngi bnh thy rng chm khng au, khng nn s st, phng bnhnhn v s hi m say kim. i vi ngi bnh suy nhc, hoc ngi tng say kim th tt nht l t th nm nga. Trong khi chm m ngi bnh thy c vng u hoa mt, ra m hi, bun nn, th lp tc ngng v kim ri x l nhng bin php chng say kim. Trong phn huyt v c ghi chm su ca tng huyt, l ni ngi ln. Khi chm tr em cn phi chm nng, cc huyt ch nn chm n 2 hay 3 phn thn l c, ng thi phi ch khng cho giy gia phng tin, rt kim kh hoc gy kim. i vi ngi cha, ngoi nhng huyt cm chm quy nh ra, cc huyt khc u ngn tay, ngn chn l nhng huyt rt nhy cm nh Thiu thng, Thng dng, Trung xung, n bch, L oi th tt nht l khng chm.
D. Gc chm
Do s khc nhau v huyt v v yu cu ca bnh, v th gc chm kim cng c khc nhau. Ni chung, chia ra lm ba loi l: chm ng kim, chm nghing kim v chm ngang kim. 1. Chm ng kim L thn kim vung gc vi mt da m m. Cch chm ny ng dng rt rng ri. Phm huyt v nhng ni tng c y n u s dng. 2. Chm nghing L thn kim nghing na gc vung m m vo. Cch chm ny ph hp vi nhng ni tng c nng, mng, hoc cc tng ph, c quan trng yu nh vng u, quanh mt, ngc.
CCH CHM CU
CM NANG CHN TR NG Y
Hnh 26. Gc chm kim
3. Chm ngang Cng gi l chm di da, l thn kim nm ngang vi mt da m chm. Cch chm ny thng s dng huyt v trn mt v mt s tng kh trng yu.
. Cch chm ho kim (ho chm)
Cch tin kim. Tin kim cng gi l vo kim, c ba cch rt thng thng: 1. Cch v vo: L mt cch rt thng thng i vi ho kim. Dng ngn tay phi gi cn kim, mi kim nhm ng ch huyt, nh nh t vo da, dng p lc lm cho mi kim m vo biu b, sau t t v kim xung. Cch v ny cn da vo tay tri phi hp, thao tc ca tay tri nh sau (H27) a. p mt ngn ci: u ngn ci tay tra p ln huyt v nh chm, tay phi cm kim, mi kim da v mng ngn tay ci m m vo huyt v v tin kim xung. Cch ny hp vi chm kim ngn nh chm huyt Hp cc, Lit khuyt. b. p hai ngn tay: Trc ht l cm bng hai ngn tayci v tr ca tay tri kp ly pha trn mi kim mt t, nhm vo huyt v, ngn tay phi cm cn kim, sau hai ngn tay ci, tr tay tri n xung mt ci, ng thi tay phi a mi kim su vo huyt v ri v kim tin xung. Cch chm ny hp vi kim di chm huyt hon khiu, tc tam l c. p kp hai ngn tay gi huyt: Nhng ni da tht rt mng nh huyt n ng, hoc huyt nhn trung mt khi tin kim th dng hai ngn tay tr, ci tay tri bp da ch huyt v li cho li ln, tay phi chm kim vo.
CCH CHM CU
CM NANG CHN TR NG Y
Hnh 27. Chm ho kim bng cch v ho
2. Cch dng ng phng kim Ly mt ho kim v mt ng nh, ho kim phi di hn ng nh mt t, t kim vo trong ng , mi kim v ming ng ngang nhau, n ln trn huyt v nh chm, tay tri gi ng, ri dng ngn tr tay phi g ln cn kim ch l ra pha ming trn ca ng, lm cho mi kim m nhanh vo, by gi rt ng ra, v tin kim. Cch tin ny ph hp vi ngi s au v tr em. ( H28) Cch chm ho kim dng ng phng kim.
CCH CHM CU
CM NANG CHN TR NG Y
Hnh 28. Cch chm ho kim dng ng phng kim
3. Cch chch kim L dng kim ba cnh m tht nhanh cho su khong 2-3 phn thn.Cch chch ny cn phi c tay tri h tr vic c nh ni chch th mi d chch.
E. Cm gic chm kim
Khi chm kim vo huyt v t n su nht nh, ngi bnh thng thy sinh ra mt cm gic but, t, trng, hoc nng nng, ng thi di ngn tay thy thuc cng cm thy t, nng. Nh th, ng gi l c kh. Sau khi c kh, cn c vo bnh tnh, chn ly th phpkhc nhau.nu nh khng c kh th nh nh nng ln, n xung hoc v kim cng c th c kh c. Nhng cng c ngi, c huyt khng nht thit phi c kh, ch lu kim bt ng cng c hiu qu cha. Do ni chm kim nng, su khc nhau, cng nh phng hng v, gc chm, sc nng n nhanh chm, mnh nh khc nhau, c bit l th cht ngi bnh mc nhy cm khc nhau, cm gic chm chch co khi rt nh nh, c khi rt r rt, c khi ch ch huyt v, co khi lan to ra cc ni khc, c khi chuyn dn n nhng ni rt xa. Ni chung li, th php ph hp, cm gic nhanh chng, th kt qu cha cng rt r rng.
G. Th php b t ca chm kim
Th php chm chch ni chung c hai loi: mt l th php b, hai l th php t. B hoc t l cn c vo th cht ca ng bnh v bnh tnh m quyt nh. Ni chung l i vi ngi bnh c th cht kho mnh th dng t php, ngi bnh th cht h nhc th dng b php. i vi cc loi bnh tnh thuc thc, thuc nhit, thuc cp tnh th dng t php, cc bnh thuc h, thuc hn, thuc mn tnh th dng b php. i vi cc loi bnh tnh nng lnh xen k, hoc h thc cng thy th dng th php bnh b bnh t. Th php b t ca chm chch c rt nhiu cch, y xin gii thiu nhng th php b t c bn. Th php b t c bn l nhng thao tc khc nhau, m mi thao tc em li nhng hiu qu khc nhau. N c th c s dng ring r, c th dng kt hp vi nhau, t kt hp t n kt hp nhiu cch mt lc, ty theo ti ngh ca ngi thy v yu cu
CCH CHM CU
CM NANG CHN TR NG Y
ca bnh tnh. C 8 loi th php b t c bn l: T tt, khai b, nim chuyn, sp, cu lc, h hp, nghnh tu, mu t (H 29).
Hnh 29. Vi th php b t
Thao tc, hiu qu v ng dng ca tng th php nh sau: 1. T tt, l thao tc tin kim, rt kim nhanh hay chm> b, tin kim t t, rt kim nhanh hn, lm cho dng kh t ngoi theo kim vo trong su mt cch m m, v khi kim ra th kh trong khng kp theo kim m thot ra ngoi, l cch b, t, tin kim nhanh, rt kim t t, lm cho kh ngoi khng vo trong thm, kh trong theo kim t t thot ra ngoi, l cch t. T tt php c ng dng trong tt c mi trng hp. 2. Khai b l thao tc sau khi rt kim c bt l kim, hay khng bt l kim ngay tc th. B l sau khi rt kim, kp thi dng ngn tr tay tri bt ngay l kim v day nh nh my ln, lm cho l kim kn li, kh trong khng thot ra c. T l khi rt kim th va rt va lc ngang thn kim nh nh lm cho l kim hi gin rng ra, khi kim thot ra khi mt da, mt lt cho kh c thi gian thot ra ngoi bt, sau mi st trng v bt kn l kim li, php khai b c th ng dng trong tt c mi trng hp. Ch ring hai php t tt v khai b kt hp vi nhau cng em li hiu qu b h, t thc rt mnh m. 3. Nim chuyn, l thao tc va m va v, m mt ting li v kim mt ln, m s l trc, s chn sau. Khi m s v v kim cso chia ra b t nh sau(*): B l khi v cn kim xoay ngc chiu kim ng h th ngn tay ci li hi nhanh v hi mnh hn, khi v cn kim xoay thun chiu kim ng h th ngn tay ci tin hi yu v hi chm hn. Sc v hi mnh hay hi yu v hng phi hay hng tri c tc dng nh dng bnh li, tay cho a kh trong ng knh c ng hng v tp trung, ging nh con thuyn i ng gia dng nc chy. ng dng ca nim chuyn vo nhng bnh chng kh tn lon l chnh, nhng cng thng dng kt hp trong khi tin kim, rt kim cho d dng. N c th c ng dng n c kch thch kinh kh trong thi gian lu kim, cng c khi kt hp vi tt c cc th php khc trong khi thao tc chm kim. 4. sp l cch nng n kim. Sau khi kim c chm vo huyt v n su nh, ngn tay cm kim nng kim ln ri n kim xung trong phm vi t chc c th. B l trc nng sau su, nh tay khi nng nng tay khi n, lm cho kh tng nng ca kinh mch theo sc mnh m p vo tng su kinh mch. T l trc su sau nng, mnh tay khi nng, nh tay khi n, lm cho kh tng su kinh mch p p mnh t trong ra tng nng
CCH CHM CU
CM NANG CHN TR NG Y
ca kinh mch. ng dng ca php nng n nhm gii quyt tnh trng mt cn bng trong quan h gia biu v l. 5. Cu lc l cch m s ln lm thao tc. S ln l l dng, s ln chn l m, s l gm 1, 3, 5, 7, 9, s chn gm 2, 4, 6, 8. Theo truyn thng, ngi ta ly s 9 lm s dng tiu biu, s 6 lm s m tiu biu. Khi thao tc kim chm nh v hoc nng n kim, s ln thao tc 9 l b: s ln thao tc 6 l t. B l dng s, t l m s, v vy s dng cng ch kt hp vi cch v b, nng n theo cch b; s m ch kt hp theo cch v t, nng n theo cch t. Khng c trng hp no v t li lm s l, hoc ngc li,.Nu bnh tnh nghim trng, ngi ta c th nng s 6 hoc s 9 ln nhiu ln nh 6x3;6x 6; 6x9 6. H hp l cch khi tin hay rt kim, bo ngi bnh th ra hay ht vo theo lnh ca thy thuc. B l khi th ra th tin kim, khi ht vo th rt kim. Khi th ra, kh trong con ngi cn li t, ta tin kim vo, kh theo kim vo, l thm cho ci t*. Khi ht kh vo, kh trong con ngi c tha, ta rt kim ra, kh c th theo kim ra cht t cng khng lm hi ci c tha. T l khi ht vo ta tin kim, khi th ra ta rt kim. Khi ht kh vo ta tin kim, kh theo kim vo l thm ci c tha, vic thm l lm thm c hi; ngc li; khi th kh ra, kh trong con ngi cn li rt t, ta li rt kim ra, kh theo kim ra thm lm hi thm ci cn t. B t theo h hp c ng dng cha cc loi bnh chng v kh h, thc. 7. Nghnh tu l cch chm kim thun hay nghch chiu kim kh tun hnh. Mi kim ngc chiu ng kinh l t, mi kim thun chiu ng kinh l b. Ngoi ra, ngi ta cn theo suy ra tin hnh chm th te thun nghch cho mt s huyt trn cng mt ng kinh. Ni chung chm thun ng kinh hay thun th t u l thc cho kinh kh i nhanh hn; chm ngc ng kinh hay ngc th t u lm gim tc kinh kh. Lm gim ci nhanh, mnh l t; lm tng vo ci chm, ci yu l b. 8. Mu t l php cha bnh theo quan h ng hnh tng sinh gia cc tng ph (bng 14) v quan h ng hnh tng sinh gia ng du huyt (bng 15). Khi mt kinh c bnh, mun b, ngi ta chn huyt trn ng kinh ca mt tng ph c hnh sinh ra hnh ca tng ph c bnh, hoc c huyt c hnh sinh ra hnh ca tng ph c bnh. V d: Tng c bnh l can, hnh mc, mun b, ta chn cc huyt trn kinh thn, hnh thu ( thu sinh mc), hoc chn huyt mang hnh thu trong ng du huyt trn kinh can l huyt Khc tuyn. Cng bnh can, ta mun t, chn nhng huyt trn kinh tm, hoc chn nhng huyt mang hnh ho trn kinh can l huyt hnh gian.
T ci hu d v b ci bt tc l ng o, l b; nu t ci bt tc v b ci hu d u c hi l t
CCH CHM CU
CM NANG CHN TR NG Y
Bng 14 - Bng ng hnh theo ph tng Tng ph Mc Tng Ph Can m Ha Tm, tm bo Tiu trng, Tam tiu Ng hnh Th T V Kim Ph i trng Thy Thn Bng quang
Bng 15 - Bng ng hnh theo ng du
m kinh Ng hnh Ng du Mc Tnh Ha Hunh Th Du Kim Kinh Thy Hp
Dng kinh Ng du Ng hnh Tnh Mc Hunh Ha Du Th Kinh Kim Hp Thy
ng dng ca php b t mu t l cha nhng bnh chng t mt tng ph chuyn sang mt tng ph khc. Ngi ta theo quy lut tng ng gia thin can ca ngy, gi vi hot ng ca tng ph m lp ra cch cha theo thi gian, gi l php T Ng lu tr
H. Cch rt kim
Cch rt kim cn gi l cch khi kim.Khi lm xong cc bc theo th t thao tc chm kim nh: Tin kim, lm th php b t, lu kim, l n vic phi rt kim. Khi rt kim, tay tri cm vin bng cn p sn ln mt da cnh kim, tay phi t tu v cn kim v li kim (tu theo php b hay t m c chc rt kim khc nhau nh nu th php t tt v khai b trn). Khi kim ra khi mt da th dng ngay ming bng cn trn mt da cnh kim st trng l kim v n day nh nh nhm bt kn l kim. Trng hp khi rt kim ra khi mt da thy l kim c chy mu th bt lun l th php thao tc v dng l b hay t u phi kp thi dng ming bng cn n day ti l huyt nhiu ln cm mu v bt kn l kim.
I. X l khi rt kim kh
Ni chung khi rt kim chng kh khn g. Nhng nu ngi bnh thay i t th trong khi lu kim, s lm cho thn kim cong, kh rt ra, tc l khng th v kim khi kim cn su, cng khng th li kim ln c. Lc ny cn ni ngi bnh khi phc li t th nh lc chm, by gi quan st hng kim cong, dng ngn tr, ngn ci tay tri n mt da xung, ngn tay phi cm cn kim lm cho phng hng thun theo kh cong, ri nhp nhng nng n, t t rt kim li ra, khng c dng sc mnh m git kim ra. Nu nh bp tht cng t lm cho thn kim kh lui, ti khi rt kim th n su kim thm t 0,1 n 0,2 thn, ri lm th php nng n, tc th c th rt kim ra. Nu nh vn khng rt kim
CCH CHM CU
CM NANG CHN TR NG Y
c, dng mt cy kim khc chm vo ln cn, hoc hi xa huyt v mt t, kim vo ri th nng n my ci, lm cho c ti ch mm ra v c th rt cy kim trc vn kh rt ra. Nu nh ngi bnh s au khng mun chm thm mt kim na, th ngi thy thuc dng mng tay bm xung quanh ch kim my ci, lm cho mt trng thi cng t c bp, cng d rt kim ra. C trng hp khi rt kim ra gn ht, ch cn dnh rt t phn mi kim mt da, hoc mi kim ra khi mt da nhng cn dnh theo mt si dai dng, khng th li kim ra c. l trng hp cht dch trong t chc c th vng kinh mch khng bnh thng, nn khi rt kim dch bm theo mi kim b keo ho. Gp trng hp nh th, tuyt i cm khng c li mnh hoc dng dao ko ct ri ra, m phi ly ming bng gn thm t cn hoc nc un si m m t vo mi kim, i my giy cho cht keo b ho lng, mi kim t s ri ra.
K. X l say kim
Hin tng say kim thng xy ra nhng bnh nhn mi chm ln u, ngi c tm l s au, ngi trc khi chm b qu mt, qu i, qu no, hoc cng do khi chm lm th php qu mnh. Chng trng ca say kim l: Sau khi cm kim, ngi bnh thy vng u, hoa mt, nn nao, bun nn. Nng hn th thy sc mt trng bt, chn tay lnh tot, trn mnh ra m hi lnh, thm ch t ng, mt tri gic. Phng php x l: Khi thy bnh nhn c hin tng say kim, phi ngng ngay vic tin kim, tt nht l rt ht kim. Say kim nh th i mt lt cho ung nc m cng c th t phc hi bnh thng. Nng th rt ht kim ra, t ngi bnh nm ngay ngn, ngang bng, dng ngn tay ci bm huyt Nhn trung, lm cho ngi bnh c cm gic au n, nhanh tnh li, cho bnh nhn ung thm nc m nng.Nu thy mch ngng p th dng kim chm huyt Nhn trung, Thi xung v h hp nhn to n khi thy mch chuyn li mi ngh. nm yn mt lc, cho ung nc ng m nng s t t tr li bnh thng.
L. Kim ba cnh (tam lng chm)
Thao tc kim ba cnh l ly vic chch nhanh, nh, cho ra mu lm c im. 1. C ba thao tc a. Chch im: ly vic nhanh nhe, chch im huyt v cho ra mu lm mc . b. Chch tn: L chch nhanh nhe, chch nhiu im mt vng, ly ra mu lm mc , thng dng cc bnh bin cc b huyt sng . c. Chch rch: Rch ph da cc b bnh bin l c.
10
CCH CHM CU
CM NANG CHN TR NG Y
2. Ch s c Lng mu khng nn cho ra qu nhiu. i vi ngi bnh m c a d chy mu, th cm dng cch chch ny. Dng kim ba cnh chch mu ch thch hp vi loi bnh nhit, bnh vim a-mi-an, cc bnh huyt lm sng cc b.
M. Kim chm da (b phu chm)
1. Thao tc chm da ni chung c hai phn a. Vng g kim l trn ng kinh bng quang thuc khu vc trn lng. Cng c th g trn cc kinh khc v cc b. b. Sc g l dng sc ca c tay, theo th t m g, khong cch g u n, ngi bnh thy hi au th dng. 2. phng s c: Khng c g lc nng lc nh, phng mu ra nhiu.Php ny ph hp vi bnh thn kinh suy nhc, bnh ng rut mn tnh, vim da do thn kinh, bnh thn kinh ngoi bin.
11
CCH CHM CU
CM NANG CHN TR NG Y
CCH CU
A. Thuc cu v cch ch
Thuc cu l l ngi lu nm cho vo ci gi nh thnh x nh nhung, c mu vng nht. T ngi nhung ch thnh mi ngi hoc iu ngi m s dng. 1. Cch ch mi ngi Cu mt dm ngi nhung khong bng ht ng, t ln mt vn g, dng ba ngn tay ci, tr v gia chm ngi nhung li v n thnh khi c hnh thp chp ba cnh, n hi chc mi cho khi r ra.Mi to, nh tu theo bnh tnh v ni cu m nh. Nh th nh ht la, va th bng ht ng, ln th bng qu to. Mi mt mi cng cn gi l mt trng. 2. Cch ch iu ngi Dng ch iu ngi Dng mt ming giy bn mn, mm, d bn la v thng kh, c hnh ch nht rng chng 4 thn, di chng 6 thn, ly khong 20 gam ngi nhung ri u, trn mt giy, ly ming vn mng p cho mn, cht u, cc mp xung quanh u l giy ra na thn. Ly mt si thp cng m nhn bng ln mp giy lm li, t t cun vo. Khi cun ht th dng tay hoc mnh g p ln thm cho cht hn, by gi rt si thp ra ri dng h dn li, th l thnh mt iu ngi to gn bng ngn tay. (H30)
Hnh 30. Cch lm iu ngi B. Thao tc cu ngi
1. Cu trc tip em mi ngi ch t ln trn huyt v, dng hng t ln u nhn ca mi ngi thi nh cho bn la. Khi mi ngi chy khong hai phn ba chiu cao, bnh nhn ku thy nng hi nhiu th b ra, li thay mi khc. (H31)
12
CCH CHM CU
CM NANG CHN TR NG Y
Hnh 31. Cu trc tip
2. Cu gin tip Trc khi cu t ln trn huyt v mt loi ring no (ti, gng,vi) ri li dng mi ngi t ln trn m cu, nhu th gi l cu gin tip. Do vt t ln huyt khc nhau cho nn cu gin tip c nhng tn khc nhau, lm sng thng dng c bn loi l (H32) a. Cu cch gng: Ct mt lt gng sng dy chng ba hay bn mm, ly kim xu qua thnh nhiu l ri t ln huyt v. t mi ngi ln trn ming gng m t la, n khi, bnh nhn cm thy nng rt th thay mu khc. C tip tc t nh th cho n khi thy mt da ng th thi. Cch cu ny hp vi chng nn ma, t l, au bng v bnh tt thuc chng hn. b. Cu cch ti: Ct mt lt ti c (c c l mt tp). Cch lm nh lt gng k trn ri cu. Cch cu ny dng cho phong l rn, tr em au rn un vn, trng th cn.
Hnh 32. Cu gin tip
c. Cu cch mui: Dng mui n kh, sch b y ngang bng l rn, t mi ngi ln m t. Cch cu ny rt tt i vi cc chng tiu chy, au bng cp tnh, th t, xong xy xm chong vng, h thot. d. Cu cch vi: t mt ming vi rng ln trn vng huyt v c lng, tc; dng tay tri cng ming vi p lng, tc st da mt, nh du huyt v ln vi, t mi ngi ln du huyt v ri chm la. Cch cu ny trnh lm chy lng tc.
13
CCH CHM CU
CM NANG CHN TR NG Y
3. Cu bng iu ngi Ly iu ngi t mt u, chiu thng dim than la trn u iu ngi vung gc vi huyt v m h. Cn c vo cm gic ca ngi bnh m h xa hay h gn mt da, hoc tun t nng ra xa, li a vo gn theo nhp, sao cho cm gic khng rt m ch nng m l . Mi ln cu t 5 n 30 pht, n khi c cm gic ch nng m d chu, v c mt vng ng hng th thi cu. Cch cu ny rt tt v ph hp vi bnh mn tnh, ri lon tiu ho, phong hn au n v t bi cc b.(H33).
Hnh 33-34. H iu ngi - n kim cu
4. n chm cu: Cng cn gi l n chm, hoc gi l cu cn kim hay n kim cu. Khi lu kim, ly ngi nhung v thnh cc khong bng ht to, b vo cn kim m t, la ca ngi chuyn nhit theo thn kim vo huyt. S mi ngi nhiu hay t cn c vo bnh tnh m nh. trnh than ngi hoc tn hng ri xung bng da, trc o ly mt ming giy dy lm thnh ming trn c l thng gia di quanh thn kim hng nhng tn l ri xung. (H34) 5. Ch s c khi cu a. Khi cu cn t t th ngi bnh tht tt, dn ngi bnh khng c giy ng, trnh bng da. b. Khng than ngi hoc tn hng ri xung gy bng da hoc chy qun o, m, ga. c. Khi cu cch gng, cch ti rt d b ni phng huyt v, cn ch thay nhng lt gng, ti. Nu ni phng th ly kim chch nc ra, dn bng dnh li phng nhim trng. d. Khu vc mt, khu vc ng quan, trn mch mu ln v ln cn kt mc th khng nn cu. . Bnh thc chng, nhit chng th khng nn cu.
14
HUYT V TRN 14 NG KINH
CM NANG CHN TR NG Y

TH THI M PH KINH: 11 HUYT
1. Trung ph V tr: cnh ngoi pha trn ca vch trc lng ngc, trn v 3 gian sn, cch ng gia ngc 6 thn. (H35) Cch ly huyt: nm nga ly huyt, c hai cch: a. Cho hai tay cho ra pha sau lng, s thy pha di xng n, u ngoi c mt h lm tam gic (chnh gia h lm l huyt Vn mn), t chnh gia h lm xung (theo ng rnh c en ta v c ngc ln) 1 thn, nm trn khe lin sn 1-2. b. T u v (ch dng o nam gii) o ra ngoi 2 thn, ri t thng ln 3 gian sn, tc l khe lin sn 1-2. Cch chm: Chm ng kim, su 0,3-0,5 thn; chm di da su 1-2 thn. Cu 5 mi. Ch tr: Ho hng, hen, tc ngc, au b vai. Tc dng phi hp: Vi Thiu xung tr au ngc; vi i chu tr vim phi; vi Ni quan tr cnh tay mt lnh. 2. Vn mn V tr: Di xng n 1 thn, t gia ngi ra 6 thn. (H35) Cch chm: Chm chch ln v ra pha ngoi, su 0,5 n 1 thn; cm chm ng v chm su. Cu 5 mi. Ch tr: Vim ph qun, vim phi, suyn, lao phi, au ngc.
Hnh 35 - Hnh 36
CM NANG CHN TR NG Y
3. Thin ph V tr: u np gp nch xung 3 thn, cnh ngoi c nh u cnh tay. (H35) Cch chm: Chm ng kim, su 1-2 thn. Cm cu. Ch tr: hen suyn, chy mu cam, khi huyt, hu vng sng au, khuu cnh tay au. 4. Hip bch V tr: cnh trc v ngoi xng cnh tay, di huyt Thin ph 1 thn. (H35) Cch chm: Chm ng kim su 1-2 thn. Cu 5 mi. Ch tr: Ho hng, th nhanh nng, ngc v cnh trong cnh tay au. 5. Xch trnh V tr: np gp trc khuu tay, cnh ngoi gn ca c nh u cnh tay, gn gia, v phi xng quay. Cch ly huyt: Ngi ngay ngn, cnh tay a ngang ra, khuu tay hi cong, trn khuu tay hin r mt gn ln, cnh ngoi gn (pha xng quay), c mt ch lm, l huyt. (H36) Cch chm: Chm ng kim, su 0,3-0,5 thn, c cm gic t, tc lan ti ngn tay, cnh tay trn. Cu 5 mi, h iu ngi 5 pht. Khu nn mu xung quanh huyt c th cha vim d dy, vim rut. Ch tr: Cm mo, ho hng, hen, khi huyt, st nng, ho g, chng tc ngc, au ngc, au khuu tay, cnh tay. Tc dng phi hp: Vi Khc tr v Hp cc tr au khp khuyu tay, co khuu tay cp tnh; vi Thiu trch tr bun b vng tim. 6. Khng ti V tr: cnh cng tay pha ngoi ngn ci, t c tay ln 7 thn. Cch ly huyt: Co khuu tay, nga bn tay, trn ng ni Xch trch, Thi uyn, cch Xch trch 5 thn, cch Thi uyn 7 thn, ch cacnhj trong xng quay. (H36) Cch chm: Chm ng kim, su 0,5-1 thn. Cu 3-7 mi, h iu ngi 5-10 pht. Ch tr: Ho hen, khi huyt, ngn tay cng khng co dui c. Tc dng phi hp: Vi Thin t, Ph du tr ho hen; vi Khc tr, Ph du tr khi huyt. 7. Lit khuyt V tr: trn c tay pha ngn ci, cnh ngoi mt trc u xng quay, trn np gp c tay 1,5 thn. Cch ly huyt: Ngi ngay hoc nm nga ly huyt. Ngi bnh m ngn tr v ngn ci c hai bn tay, giao nhau cho ngn tr qua m ci pha lng bn tay, u ngn tr kia t ln
CM NANG CHN TR NG Y
m cao u xng quay. Ch u ngn tr n vo xng quay l huyt, ch b xng hi lm. (H37) Cch chm: Chm mi kim hi chch v pha khuu tay, su 0,3-0,5 thn, cm gic au t n bn tay hoc cng tay. Cu 3-7 mi, h 5 pht. Ch tr: Cm mo, ho hng, au u, au rng, gy c cng au, sng au hu hng, mm ming mo lch, ngi gi i nhiu. Tc dng phi hp: Vi Hu kh tr u v gy au; vi Chiu hi tr ho hen.
Hnh 37 - Hnh 38
8. Kinh c V tr: Pha trong u di chm xng quay, ln c tay ln 1 thn. (H38) Cch ly huyt: Chm ng hoc chch, su 0,5-1 thn, trnh ng mch. Cm cu. Ch tr: Ho hng, hen suyn, au ngc, hu hng sng au, c tay au. 9. Thi uyn: V tr: Ch lm trn np gp c tay, sau m ngn tay ci. Cch ly huyt: Nga bn tay, ch lm trn np gp th nht c tay, ch c ng mch quay p. (H38) Cch chm: Hng mi kim vo pha gia c tay, chm ng kim, su 0,2-0,3 thn, trnh ng mch. Cu 3 mi. Ch tr: hen, hu hng sng, au ngc, truy mch, ho hng, mt ng. Tc dng phi hp: Vi Ni quan tr au ngc, tim p qu nhanh, vi Lit khuyt tr phong m, ho hng.
CM NANG CHN TR NG Y
10. Ng t V tr: Trn m ci, pha trong khp ngn ci v t bn s 1. Cch ly huyt: Lng bn tay nga, t tm bn tay k vung gc vi cnh ngoi xng bn ngn mt, huyt ng ni , t pha ngoi vo. (H39) Cch chm: Chm su 0,3-0,5 thn. Cu 3 mi, h 5 pht. Ch tr: St, ho, au sn ngc, au hu, cc th nghin. Tc dng phi hp: Vi Dch mn tr au hu. 11. Thiu thng V tr: cnh trong gc mng ngn tay ci (cnh quay), cch gc mng ra hn 1 phn (bn ngoi gc mng chm di da). (H40) Cch ly huyt: Bn tay nm, ngn ci thng t nhin. Cch chm: Mi kim hi hng v pha trn, chm chch su hn 1 thn, ni chung thng dng kim 3 cnh chch mu.
Hnh 39 - Hnh 40
Ch tr: Chy mu mi, nn o, ho, st, au mt cp, ho g, ng kinh, t nhin chong, quay cung (thi quyt) hu hng sng au, vim amian. Tc dng phi hp: Vi Thng dng, chch nn mu tr hu hng sng au.
CM NANG CHN TR NG Y
TH DNG MINH I TRNG KINH: 20 HUYT 1. Thng dng V tr: cnh trong gc mng ngn tr (cnh p ngn ci) cch gc mng hn 0,1 thn. (H41) Cch ly huyt: nghing bn tay, ngn ci ln trn, ngn t di. Cch chm: Mi kim hi chch ln, chm su 0,1 thn, thng dng kim ba cnh chch nn mu. Cu 3 mi, h 5 pht. Ch tr: Ho g, au mt cp tnh, trng gi hn m, bnh nhit. Tc dng phi hp: Vi Thiu thng chch nn mu tr au hng, c hiu qu r rt. 2. Nh gian V tr: Nm bn tay li c ch lm trc khp ngn tr v xng bn cnh quay. (H. 42) Cch chm: Chm ng kim, su 0,2-0,3 thn. Cu 3 mi Ch tr: chy mu mi, au rng, hu hng sng , b vai au, au thn kinh mt, mt t di, st cao.
Hnh 41- Hnh 42
3. Tam gian V tr: Ch lm sau u ngoi xng bn s 2, m cnh quay, nm tay ly huyt. (H42) Cch chm: Chm ng kim su 0,5-1 thn. Cu 3 mi. Ch tr: au mt, au rng (hm di) au thn kinh sinh ba, hu hng sng au, ngn tay, mu bn tay sng au. 4. Hp cc V tr: mu bn tay, khe t bn ngn 1-2. (H. 42) Cch ly huyt: Giao hai h khu tay, u np ngang ngn ci chiu xung mu bn tay, l huyt (cnh xng bn 2).
CM NANG CHN TR NG Y
Cch chm: Chm mi kim hng v huyt Lao cung hoc huyt Hu kh, sau 0,5-1 thn, c th n 2 thn, cm gic bn tay t tc lan ra u ngn, chm chch ln, cm gic t lan ti khuu hoc vai. Ph n c thai cm chm. Cu 3 mi, h 5 pht. Ch tr: Ngoi cm v u mt, mm, nh cm mo, st cao, au u, au rng, hu hng sng au, mt sng au, say nng, ho g, lit mt, hm rng cn cht, ri lon thn kinh, au mi, au bng hnh kinh, b kinh, ngn tay t cng, au hu mn, ni m ay nga. Tc dng phi hp: Vi i chu, Khc tr tr cm mo, pht st; vi i chu, Huyt hi tr d ng mn nga, vi Thi dng tr rng hm trn sng au; vi Gip xa tr rng hm di sng au; vi Tam m giao c tc dng thc hoc an thai; vi Thi xung gi l T quan huyt c tc dng iu kh huyt, ho m dng, trn tnh, h huyt p, tr kinh phong tr em, ri lon thn kinh, bnh cao huyt p ngi ln; vi Phc lu tr chng ra m hi nhiu. 5. Dng kh V tr: c tau pha cnh quay trn mu bn tay, gia khe gn c dui ngn, dui di ngn ci c ch lm (H. 43) Cch chm: Chm ng kim, su 0,3 - 0,5 thn. Cu 5 mi. Ch tr: au u, au mt, tai ic, tai , au rng, au c tay, tr em tiu ho km. 6. Thin lch V tr: Ti mt sau xng quay, cch c tay v pha trn 3 thn. (H43) Cch ly huyt: Co khuu tay, t cnh quay np gp c tay n Khc tr ni li, cch huyt Dng kh 3 thn, ch hi lm. Cch chm: Chm su 0,6 - 0,8 thn. Cu 3 - 7 mi, h 5 pht. Ch tr: Chy mu cam, au rng, hu hng sng au, c tay, cnh tay au Tc dng phi hp: Vi Ngoi quan, Hp cc cha au rng. 7. n lu V tr: C tay ln 5 thn, trn huyt Thin lch 2 thn, nm trn ng ni cnh quay c tay vi Khc tr. (H. 43) Cch chm: Chm ng kim, su 0,5 - 1 thn. Cu 3 - 7 mi. Ch tr: Vai v cnh tay au but, quai b, vim li. Tc dng phi hp: Vi K mn tr c gy v b lnh m cng.
CM NANG CHN TR NG Y
Hnh 43 - Hnh 44
8. H lim V tr: Khc tr xung 4 thn (H. 43) Cch chm: Chm ng kim, su 1 - 2 thn. Cu 5 mi. Ch tr: Khuu, cnh tay au, vim tuyn v, au bng, rng tc 9. Thng lim V tr: Khc tr xung 3 thn (H. 43) Cch chm: Chm ng kim, su 1 - 2 thn. Cu 5 mi Ch tr: Vai, cnh tay au but, chi trn t di, bi, si bng, au bng. 10. Th tam l V tr: Khc tr xung 2 thn (trn ng kinh). (H44) Cch chm: Chm ng kim, su 0,5 2 thn. Cu 3 7 mi Ch tr: Vai, cnh tay au, chi trn t bi, lit na ngi, au bng, nn ma, a chy, cao huyt p, quai b. Tc dng phi hp: Vi Tc tam l c th lm gim nhu ng rut, cha bnh ng rut, vi Kin ngung, Trung ch tr vai au, vim quanh khp vai, vi Hp cc, Dng lo cha ung nht, vi Thiu hi tr bn v cnh tay t di. 11. Khc tr V tr: u cao, ch cui cng ca np khuu tay. (H. 45). Cch ly huyt: Ngi ngay, co khuu tay thnh gc vung, ch gia u np gp khuu tay v li xng cnh tay. Cch chm: Chm ng kim, su 1 - 2 thn, c th xuyn ti Thiu hi, t lan ti bn, cnh tay. Cu 3 7 mi. Bn quyn: Vin Thng tin Th vin Y hc Trung ng
CM NANG CHN TR NG Y
Ch tr: Cm mo, pht st, nn ma, say nng, au vaim au khp khuu, chi trn t di, quai b, cao huyt p, bnh ngoi da, ni m ay, ng kinh Tc dng phi hp: Vi Thiu xung tr pht st; vi Tc tam l tr bnh ng rut; vi Kin ngung, Hp cc tr chi trn t bi au n; vi Tc tam l, Huyt hi, i chu tr ni m ay, vi Xch trch tr au khp khuu tay 12. Tru liu V tr: Khi co khuu tay, ko di np gp khuu ra ti cnh ngoi u xng cnh tay (Khc tr ra u xng) ri ln 1 thn. (H. 45) Cch chm: Chm ng kim, su 1 2 thn. Cu 3 mi. Ch tr: au khp khuu, gn c tay co dm, t di.
Hnh 45 Hnh 46
13. Ng l V tr: Huyt Khc tr ln 3 thn, co khuu tay ly huyt (H. 45) Cch chm: Chm ng kim, su 1 2 thn, trnh mch mu. Cu 7 mi. Ch tr: Vim phi, vim phc mch, khuu tay au, lao hch 14. T nhu V tr: Cnh ngoi cnh tay, pha trc, di c tam gic vai. (H. 45) Cch chm: Chm ng kim, su 1 2 thn. Cu 3 mi. Ch tr: au cnh tay, lit na ngi, bnh mt.
CM NANG CHN TR NG Y
15. Kin ngung V tr: u vai, ng khp vai. Cch ly huyt: Gi ngang cnh tay, ch g cao ca xng u khp vai hi tin v pha trc v xung 1 thn, c mt h lm, l huyt. (H. 46) Cch chm: Gi tay c th chm ng kim, su ti 1 thn, khi xui tay c th chm chch kim, su ti 2 thn. Cu 10 mi. H 5 10 pht. Ch tr: Vai v cnh tay au, chi trn t bi. Tc dng phi hp: Vi Khc tr, Hp cc tr vai v cnh tay au n 16. C ct V tr: ch lm, gia mm ngoi xng n v xng b vai. (H. 46) Cch chm: Chm ng kim, su 1 1,5 thn. Cu 5 mi. Ch tr: Vai v cnh tay au, khng co dui c, khi huyt, lao hch c (trng nhc). 17. Thin vc V tr: huyt Ph dt cnh c xung 1 thn, pha sau c c n chm (H. 47) Cch chm: Chm ng kim, su 0,5 1 thn. Cu 3 mi. Ch tr: Hu hng sng au, vim amian, lao hch c. 18. Ph dt V tr: yt hu sang hai bn thn, gia hai u nhnh c, nhnh n nhp vo thnh c c n chm. (H. 47)
Hnh 47 Hnh 48
Cch chm: Chm ng kim, su 0,5 1 thn. Cu 3 mi. Ch tr: Ho hen, nhiu m, hu hng sng au.
CM NANG CHN TR NG Y
19. Ho liu V tr: Huyt Nhn trung ra hai bn 0,5 thn. (H. 48) Cch chm: Chm chch kim, su 0,3 0,5 thn. Cm cu. Ch tr: T lit thn kinh mt, chy mu mi, tc mi. 20. Nghinh hng V tr: Cch cnh ngoi l mi 0,1 thn. (H48) Cch chm: Chm ng kim su 0,1 0,3 thn, hoc chch vo v ln n 1 thn. Khng cu. Ch tr: Ngt mi, vim mi, cm mo, ra gi chy nc mt, lit mt, chm thu. T bch c th cha giun chui ng mt. Tc dng phi hp: Vi Thng tinh, Hp cc tr cc bnh v mi; vi Thnh hi tr tai ic, tai .
10
CM NANG CHN TR NG Y
TC DNG MINH V KINH: 45 HUYT 1. Tha khp V tr: T ng t mt xung di 0,7 thn. Nm nga, nhm mt li, thng t ng t xung ti st b xng hc mt. (H. 49) Cch chm: Chm ng kim, nhc bnh nhn nhn ngc ln, theo b di hc mt chm xung, su n 1, 5 thn, hoc chm ngang mi kim hng vo kho mt trong. Cm cu. Ch tr: Cn th, m v m, mi mt cng , teo thn kinh th gic. Tc dng phi hp: Vi Hp cc, Thi dng tr bnh mt. 2. T bch V tr: Nm nga, gia b di hc mt, thng mt xung 1 thn, c 1 l, l huyt (H. 49) Cch chm: Chm ng kim, su 0,2 0,3 thn, chm ngang t trn xung di, tin kim t 0,3 0,5 thn. Khng cu. Ch tr: Mt , sng au, lit mt, vim mi. Tc dng phi hp: Vi Hp cc, Nghinh hng tr vim mi. 3. C liu V tr: Mt nhn thng, chiu ng t xung v t di cnh mi sang ngang gp nhau. (H. 49) Cch chm: Chm chch 0,3 n 0,5 thn. Cu 5 mi.
Hnh 49 Hnh 50
Ch tr: T lit thn kinh mt, chy mu mi, au rng, mi m sng au.
11
CM NANG CHN TR NG Y
4. a thng V tr: Ngang mp ra, gp ng rnh cnh mi chy xung l huyt (cch b cao gc mp khong 0,4 thn). (H. 49, H. 50) Cch chm: Chm mi kim hng v pha di tai, su 0,3 n 0,5 thn, chm ngang thy ti Gip xa, tin kim n 2 thn. Cu 5 mi hoc h 5 pht. Ch tr: Lit mt, ming mt mo lch, gc mp chy di. Tc dng phi hp: Vi Gip xa, Hp cc tr au thn kinh sinh ba, gc mp chy di; vi Hu kh tr gc mp cng. 5. i nghinh V tr: Ch lm trc gc hm di, ngang huyt Gip xa ra pha trc 0,5 thn. (H. 50) Cch chm: Chm chch kim v pha trc hoc pha sau, trnh ng mch, su 0,5 n 1 thn. Cu 3 mi. Ch tr: Hm rng cn cht, m sng, au rng, thn kinh mt t di. 6. Gip xa V tr: ch lm trc v trn gc quai hm. Cch ly huyt: trn v trc gc hm khong 0,8 thn. Khi cn cht, c mt cc c nhai ni cao, huyt nh cao , dng tay n vo c cm gic but au l ng. (H. 50) Cch chm: Chm ng kim, su 0,4 thn hoc chch v a thng su ti 2 thn. Cu 3 5 mi, h 5 7 pht. Ch tr: Ming mt mo lch, rng au, quai b, ng kinh, vim amian cp tnh, lit mt. Tc dng phi hp: Vi Nhn trung, Hp cc tr hm rng cn cht; vi Hp cc, phong tr quai b, vim amian. 7. H quan V tr: pha trc bnh tai. (H. 50) Cch ly huyt: Cn hm rng, dng ngn tay p vo pha trc bnh tai, cch tai khong 0,7 0,8 thn, cn hm rng th c mt h lm, khi h ming, ch lm li thnh ch cao l huyt. Cch chm: Chm ng kim, hi chch v pha trc, sau tin kim su 0,3 0,5 thn, chm chch v Gip xa hoc hng v kho mp, su t 1 n 1,5 thn. Cu 3 5 mi, h 5 7 pht. Ch tr: Ming mt mo lch, au rng tai, tai ic, lit mt, vim tai gia Tc dng phi hp: Vi Ngoi quan tr vim tai gia; vi Thi dng tr au thn kinh sinh ba
12
CM NANG CHN TR NG Y
8. u duy V tr: Ti gc pha trn cnh ngoi trn. Cch ly huyt: T gia hai lng my thng ln, vo qua mp tc 0,5 thn (li t ) sang ngang, ra ngoi khong 4,5 thn, hoc t gc trn vo tc 0,5 thn (H. 51) Cch chm: Chm mi kim i di da, hng ln u, sau 0,3 thn. Khng nn cu. Ch tr: au u, mt hoa, au mt bn u, xng trn, gp gi chy nc mt. Tc dng phi hp: u duy thu Sut cc, tr au 1 bn u. 9. Nhn nghinh V tr: Ch ng mch nhy cnh yt hu. Cch ly huyt: Chnh gia yt hu ra mi bn 1,5 thn, ch c ng mch nhy, trnh ng mch (H. 47) Cch chm: p ng mch c v pha c c n chm, chm thng t trc ra sau, su t 0,1 0,3 thn. Cm cu. Ch tr: Ho hng, suyn, lao hch, sng tuyn gip trng, hng hu sng au, cao huyt p. Tc dng phi hp: Vi Tc tam l, Khc tr tr huyt p cao. 10. Thu t V tr : Pha trc c c n chm, gia ng ni huyt
Hnh 51 Hnh 47
Cch chm: T ngoi chm chch hng vo trong, su 0,5 thn n 1 thn. Cu 3 mi. Ch tr: Hu hng sng au, hen suyn. 11. Kh x V tr: Huyt Nhn nghinh thng xung b trn xng n (H. 47) Cch chm: Chm ng kim, su n 0,5 thn. Cu 3 mi.
13
CM NANG CHN TR NG Y
Ch tr: Hu hng sng au, hen suyn, c cng. 12. Khuyt bn V tr: im gia h lm trn xng n, thng u v ln. (H. 52) Cch chm: Chm ng kim, su 0,3 0,5 thn, trnh ng mch. Cu 3 mi. Ch tr: Hu hng sng au, hen suyn, au thn kinh lin sn, vim hung mc (l thnh mng phi) 13. Kh h V tr: Pha di xng n, huyt Ton c ra hai bn l 4 thn. (H. 52) Cch chm: Chm chch kim, su 0,5 0,8 thn. Cu 5 mi. Ch tr: Hen, vim ph qun, au lng ngc, nc, th ht kh khn. 14. Kh phng V tr: Khe lin sn 1 2, huyt Hoa ci sang ngang mi bn l 4 thn. (H. 52) Cch chm: Chm chch kim, su 0,5 0,8 thn. Cu 5 mi. Ch tr: Vim ph qun, sng ngc trng au.
Hnh 52
15. c V tr: Khe lin sn 2 - 3, huyt T cung sang ngang mi bn l 4 thn. (H. 52)
14
CM NANG CHN TR NG Y
Cch chm: Chm chch kim, su 0,5 0,8 thn. Cu 5 mi. Ch tr: Vim ph qun, au sn ngc, hen suyn, rm sy. 16. ng song V tr: Khe lin sn 3 4, huyt Ngc ng sang ngang mi bn l 4 thn. (H52) Cch chm: Chm chch kim, su 0,5 0,8 thn. Cu 5 mi. Ch tr: Ho, hen, sn au, si bng, a chy, vim tuyn v. 17. Nh trung V tr: chnh u gia v, b di khe lin sn 4 5. (H. 52). Khng chm, ch ly huyt lm chun tm cc huyt ngc, bng. 18. Nh cn V tr: Di u v, 1,6 thn, nm trn khe sn 5 6; i vi n b th ly ngn di bu v. (H. 52) Cch chm: Chm ng kim, su 0,2 0,3 thn. Cu 3 mi. Ch tr: t sa, v sng au. Tc dng phi hp: Vi Chin trung, Thiu trch tr mt sa. 19. Bt dung V tr: Rn ln 6 thn l C khuyt, t sang mi bn 2 thn l huyt. (H. 52) Cch chm: Chm ng kim, su 0,5 0,8 thn. Cu 3 mi. Ch tr: Gin d dy, au thn kinh lin sn. 20. Tha mn V tr: Rn ln 5 thn l Thng qun, t sang ngang mi bn 2 thn l huyt. (H. 52) Cch chm: Chm ng kim, su 1 n 2 thn. Cu 5 mi. Ch tr: Vim d dy cp, mn, au d dy, co rm c thng bng. 21. Lng mn V tr: Rn ln 4 thn l Trung qun, t sang ngang mi bn 2 thn l huyt. (H. 52) Cch chm: Chm ng kim. Su 1 n 2 thn. Cu 5 mi. Ch tr: Lot d dy, t trng, vim d dy mn. cp, thn kinh d dy ri lon. 22. Quan mn V tr: Rn ln 3 thn l Kin l, t sang ngang mi bn 2 thn l huyt. (H. 52) Cch chm: Chm ng kim, su 1 n 2 thn. Cu 5 mi. Ch tr: au bng, trng bng, chn n, si bng, a chy, ph thng.
15
CM NANG CHN TR NG Y
23. Thi t V tr: Rn ln 2 thn l H qun, t sang ngang mi bn 2 thn l huyt. (H. 52) Cch chm: Chm ng kim, su 1 n 2 thn. Cu 5 mi. Ch tr: au d dy, li dom, i dm, bnh tinh thn. 24. Hot nhc mn V tr: Rn ln 1 thn l Thu phn, t sang ngang mi bn 2 thn l huyt. (H. 52) Cch chm: ng kim, su 1 n 2 thn. Cu 5 mi. Ch tr: Nn, ma, au d dy, bnh tinh thn. 25. Thin khu V tr: hai bn cnh rn Cch ly huyt: Nm nga, tnh t chnh gia rn sang ngang mi bn 2 thn. (H. 53) Cch chm: Chm ng kim, su 0,5 1,5 thn. Cu 7 15 mi. H 5 15 pht. Ch tr: au bng, trng bng, si bng, a chy, l, to bn, a ra mu, au bn cnh rn, kinh nguyt khng u, kh h, tr em tiu ho km. Tc dng phi hp: Vi Tc tam l tr bnh ng rut, vi Tam m giao tr bnh ph khoa; vi Tam m giao v m lng tuyn tr bnh h thng tit niu. 26. Ngoi lng V tr: Di rn 1 thn l huyt m giao, t sang ngang mi bn 2 thn l huyt. (H. 53) Cch chm: Chm su 1 2 thn. Cu 5 mi. Ch tr: au bng, au bng hnh kinh. 27. i c V tr: Di rn 2 thn l huyt Thch mn, t sang ngang mi bn 2 thn l huyt. (H. 53). Cch chm: ng kim, su 1 n 2 thn. Cu 5 mi. Ch tr: Vim bng quang, au bng, l, di tinh. 28. Thu o V tr: Di rn 3 thn l Quan nguyn, t sang ngang mi bn 2 thn l huyt. Huyt ny cn gi: Bn tri l huyt Bo mn, bn phi l T h. (H. 53) Cch chm: ng kim, su 1,5 n 2,5 thn. Cu 5 mi. Ch tr: Vim thn, vim bng quang, b i, vim tinh hon.
16
CM NANG CHN TR NG Y
Hnh 53
29. Qui lai V tr: Di rn 4 thn l huyt Trung cc, t sang ngang mi bn 2 thn l huyt. (H. 54) Cch chm: Chm ng kim, su 1 2 thn. Cu 5 7 mi. Ch tr: Vim tinh hon, vim ni mc T cung, vim phn ph, kinh nguyt khng u. Tc dng phi hp: Vi Tam m giao tr kh h, bch i; vi Thi xung tr thot v bu, vim tinh hon.
Hnh 54
30. Kh xung V tr: Di rn 5 thn l Khc ct, t sang ngang mi bn 2 thn l huyt. (h54) Cch chm: Chm ng kim, su 1 n 2 thn. Cu 5 mi. Ch tr: Bnh b my sinh dc.
17
CM NANG CHN TR NG Y
31. B quan V tr: Thng pha trn mo chu trc xung, ngang bng huyt Hi m. (H. 54), cch Phc th 6 thn. Cch chm: Chm ng kim, su 3 thn. Cu 5 mi. Ch tr: Chi di t, b, vim hch bn, au lng, teo c chi di. 32. Phc th V tr: Cnh ngoi, pha trn xng bnh ch ln 6 thn. (H. 55) Cch chm: Chm ng kim, su 1 n 3 thn. Cm cu. Ch tr: Chi di t bi, lit, vim khp gi, d ng mn nga. 33. m th V tr: Cnh ngoi, pha trn xng bnh ch ln 3 thn. (H. 55) Cch chm: Chm ng kim, su 1 n 3 thn. Cm cu. Ch tr: Gi, i t bi, au but. 34. Lng khu V tr: m ngoi v pha trn xng bnh ch ln thn Cch ly huyt: Ngi ngay, co u gi vung gc, tnh t gia b trn xng bnh ch ln 2 thn, ri t ra ngoi 1 thn, khi dui thng chn ra th c mt ch lm. (H. 55). Cch chm: Chm ng kim, su 0,5 1 thn. Cu 3 7 mi, h 5 pht. Ch tr: au khp gi, lit chi di, au d dy, v sng au, si bng. Tc dng phi hp: Vi Trung qun, Ni quan tr bnh au d dy. 35. c t V tr: ch ni tip xng bnh ch v u trn xng chy. Huyt ny cn c tn l Tt nhn. (H56) Cch ly huyt: Ngi ngay, co u gi vung gc, pha ngoi, di xng bnh ch c mt h lm cnh ngoi gn, l huyt. Cch chm: Chm mi kim chch vo pha trong, su 0,3 0,4 thn, cng c th chm lun di gn gia bnh ch thu sang huyt Tt nhn pha trong. Cu 3 mi, hoc h 5 10 pht. Ch tr: au khp gi. Tc dng phi hp: Vi m lng tuyn v Dng lng tuyn tr phong thp au u gi.
18
CM NANG CHN TR NG Y
Hnh 55 56
36. Tc tam l V tr: Di huyt Ngoi Tt nhn 3 thn, cnh ngoi pha di u gi. (H. 56) Cch ly huyt: Ngi ngay ngn hoc nm nga, co u gi, bn chn t nhin, bo bnh nhn bn tay p ln xng bnh ch, u ngn tay gia ti u ly lm mc ri t ra ngoi 1 thn l huyt. (H. 57). Hoc dng tay nn pha di li trn xng chy, thng gia xng bnh ch xung, t ra ngoi 1 thn. Cch chm: Chm ng kim, su 0,5 1,5 thn, c cm gic but, tc ti ch, sau chuyn n mt trc ng chn, c khi thng ti ngn chn 3 4, c khi hng ln chuyn ti bng. Cu 7 10 mi h 30 pht. Ch tr: Bnh ng rut, nn ma, au d dy, au bng, l, tiu ho km, a chy, to bn, vng u, au u, mt ng, cao huyt p, cm mo, au rng, au lng, lit, kinh nguyt khng u, au bng hnh kinh, b kinh. Huyt ny c tc dng lm tng sc phng cm mo, chng cn mi mt. Tc dng phi hp: Vi Hp cc, Khc tr tr cao huyt p; vi Thi xung tr vim gan; vi Can du tr mt hoa m; vi Trung qun tr au d dy; vi Thin khu, Kh hi tr bng trng l, a chy to bn. 37. Thng c h V tr: Di huyt Tc tam l 3 thn (H. 56) Cch chm: Chm ng kim, su 1 2,5 thn. Cu 3 mi. Ch tr: au bng, trng bng, a chy, l, lit 1 bn ngi.
19
CM NANG CHN TR NG Y
Hnh 58
38. iu khu V tr: Di Thng c h 2 thn (di c ty 8 thn). (H. 56) Cch chm: Chm ng kim, su 1 2,5 thn. Cu 3 mi. Ch tr: Vim khp gi, bi lit chi di. 39. H c h V tr: Di c ty 9 thn (di Thng c h 3 thn). (H. 56) Cch chm: Chm ng kim, su 2,5 thn. Cu 3 mi. Ch tr: Vim rut cp, mn, chi di bi lit, au thn kinh lin sn. 40. Phong long V tr: on gia, cnh trc, m ngoi ng chn. Cch ly huyt: Ngi ngay, co gi, hoc nm thng dui chn. T mt c ngoi ln pha Dng lng tuyn 8 thn, t ra pha trc 1 thn, l huyt. (H. 58) Cch chm: Chm ng kim, su t 0,3 0,8 thn. Cu 3 mi, h 5 10 pht. Ch tr: Nhiu m, ho, suyn au bng, vng u, to bn, au chi di, ng kinh. Tc dng phi hp: Vi Trung qun tr cc chng m m; vi Lit khuyt hoc Ni quan tr ho hng, hen suyn; vi Khu kh cha ng kinh. 41. Gii kh V tr: chnh gia mt trc khp c chn.
20
CM NANG CHN TR NG Y
Cch ly huyt: Ngi ngay bn chn t ngang bng, np ngang c chn, ch tip nhau ca mu bn chn v ng chn, khe lm gia hai gn (c dui di, c dui ngn chn, c dui di ngn ci). (H. 59) Cch chm: Chm mi kim hng v pha gt chn, chm ng kim, su 0,5 0,8 thn. Cu 5 mi, h 5 n 10 pht. Ch tr: Bong gn khp c chn, nn ma, chi di bi lit. Tc dng phi hp: Vi Dng cc tr chng hi hp. 42. Xung dng V tr: mu bn chn, di Gii kh 1,5 thn. Cch ly huyt: Ngi ngay, t bn chn ngang bng, ch cao nht trn mu bn chn, cnh trong gn dui di ngn chn, ch c ng mch p l huyt. (H. 59) Cch chm: Chm ng kim, su 0,2 0,3 thn (trnh ng mch). Cm cu. Ch tr: Chi di bi lit, mu bn chn sng, au rng hm trn, u mt ph thng, ng kinh.
Hnh 59
43. Hm cc V tr: ch lm pha trc khe xng bn chn 2 3, cch Ni nh 2 thn. Cch chm: Chm ng kim, su 0,5 n 1 thn. Cu 3 mi. (H. 59) Ch tr: Mt ph thng, si bng, au bng, mu bn chn sng au. 44. Ni nh V tr: gia khe ni ngn 2 v ngn 3 chn (H. 59) Cch ly huyt: Ngi ngay, t bn chn ngang bng, u khe ni ngn 2 v ngn 3 chn, hng v pha sau mt t. Cch chm: Chm ng kim, su 0,3 0,5 thn. Cu 3 mi, h 5 pht.
21
CM NANG CHN TR NG Y
Ch tr: au rng hm trn, au hu, ming kht, au d dy, au bng, trng bng, a chy, mt ng, to bn, au bng hnh kinh. Tc dng phi hp: Vi Hp cc cha vim amian, phong ho, au rng, l rng sng au; vi Tc tam l tr au bng; vi Tam m giao tr au bng kinh nguyt. 45. L oi V tr: cnh ngoi gc mng chn ngn 2 (cnh pha ngn t) Cch ly huyt: Ngi ngay, t bn chn ngang bng, cnh gc mng ngn 2 pha ngn t, cch gc mng hn 0,1 thn. (H. 59) Cch chm: Chm su 0,1 thn. Cu 3 mi, h 5 pht. Ch tr: Vim rut, hn m, st cao, nhiu mng m, in cung, au rng, chy mu cam.
22
CM NANG CHN TR NG Y
TC THI M T KINH: 21 HUYT 1. n bch V tr: cnh trong gc mng ngn chn ci. Cch ly huyt: Ngi ngay, bn chn, t ngang bng, cnh trong, cc gc gc mng chn ci hn 0,1 thn. (H. 60) Cch chm: Chm su hn 0,1 thn, hoc chch nn mu. Cu 3 mi, hoc h 5 pht. Ch tr: trng bng, nn ma, kinh nguyt khng u (qu nhiu) bng huyt, hn m, mt ng, bnh tinh thn, tr em kinh phong. Tc dng phi hp: Vi Huyt hi, Thn mn tr T cung xut huyt; vi i n (cu) lm tng tiu cu, chng cc loi xut huyt.
Hnh 60
2. i V tr: Cnh ngn chn ci, pha trc v di khp bn v ngn, ch thy da trng . (H. 60). Cch chm: Chm ng kim, su 0,3 0,5 thn. Cu 3 mi. Ch tr: Bng trng, bng au, st cao, khng ra m hi. 3. Thi bch V tr: cnh trong bn chn (pha ngn ci) trong ch lm di gm u ngoi xng bn chn s 1.
23
CM NANG CHN TR NG Y
Cch ly huyt: bn chn ngang bng, pha sau khp t ngn ci v t bn s 1, ch lm di u xng bn. (H. 60) Cch chm: Chm ng kim, su 0,3 0,5 thn. Cu 3 mi hoc h 5 pht. Ch tr: au d dy, nn ma, tiu ho km, y trng bng, l, to bn, hi. Tc dng phi hp: Vi Ni quan cha au d dy. 4. Cng tn V tr: cnh xng bn chn, pha ngn ci, pha di gm xng v trc khp ni xng bn chn s 1 v xng c chn c ch lm l huyt. (H. 60) Cch ly huyt: Bn chn ngang bng ly v tr nh trn. Cch chm: Chm ng kim, su 0,6 1,5 thn. Cu 3 mi hoc h 5 pht. Ch tr: au d dy, nn ma, tiu ho km, au bng, a chy, l, au ngn chn. Tc dng phi hp: Vi Lng khu tr nn ma v d dy a toan, vi T du, B cn, Chng mn tr l lch sng to (cu); vi Ni quan, cha au d dy, nn ma. 5. Thng khu V tr: Ch lm trc v di mt c trong chn, gia ng ni t li xng thuyn v ch nhn mt c trong chn. (H. 60) Cch chm: Chm ng kim, su 0,3 0,5 thn. Cu 3 mi. Ch tr: Vim d dy, vim rut, tiu ho km, au vng mt c chn. 6. Tam m giao V tr: T nh mt c trong chn ln 3 thn, pha sau xng chy. Cch ly huyt: Huyt pha sau xng chy, cch mt c trong 3 thn v pha trn. (H. 60) Cch chm: Chm ng kim, hng v pha huyt Tuyt ct su 0,5 1 thn, nu mi kim chch xung theo ven sau xng chy, su 1 2 thn, c t lan n mt c trong. Cu 3 mi, h 5 10 pht. Ch tr: Phm vi ch tr rt rng. n b: Kinh nguyt khng u, qu nhiu bng huyt, au bng hnh kinh, chong vng sau , kh h, nga ca mnh. n ng: Xut tinh sm, di tinh, lit dng, au dng vt. V cc bnh: Ph thng, kh tiu tin, i dm, tiu ho km, y trng bng, si bng, mt ng, trng gi h thot, suy nhc thn kinh, tr sng au, au chi di, thp chn. Tc dng phi hp: Vi Tc tam l, tr bnh ng rut, vi Quan nguyn (hoc Trung cc) tr i dm; vi Ni quan, Thi xung tr li nt chy mu, vi Kh hi, Trung cc, Trung qun tr b kinh, kinh nguyt khng u, vi Hp cc nhanh, d .
24
CM NANG CHN TR NG Y
7. Lu cc V tr: Pha sau xng chy, ch lm trn Tam m giao 3 thn. (H. 60). Cch chm: Chm ng kim, su 1,5 thn. Cu 3 mi. Ch tr: Bng trng si, si rut, i v gi lnh, t bi. 8. a c V tr: Huyt Ni Tt Nhn (Tt nhn pha trong) xung 5 thn. Cch ly huyt: t chnh gia cnh trong xng bnh ch xung 5 thn, cnh trong u trn xng chy. (H. 60) Cch chm: Chm ng kim, su 0,5 n 1 thn, dui chn m chm. Cu 3 5 mi, h 5 pht. Ch tr: y bng, tiu tin kh, kinh nguyt khng u, au bng hnh kinh, di tinh, ph thng, Tc dng phi hp: Vi Tam m giao hoc Huyt hi tr kinh nguyt khng u. 9. m lng tuyn V tr: Cnh trong u trn xng chy, di u to ca xng chy, ch h lm i bn ca li cao Dng lng tuyn. (H. 61) Cch ly huyt: Ngi ngay co gi hay nm nga, dui chn. T chnh gia xng bnh ch xung chnh gia mt trc xng chy, n ch li cao nht di u gi, t ngang vo pha trong 4 thn, pha trong v sau b xng. Cch chm: Chm kim chch xung, su 0,5 n 1 thn (hoc hng v pha Dng lng tuyn). Cu 3 mi, h 5 pht. Ch tr: Bng trng, phu thng, tiu tin kh, tiu tin khng dt, a chy, au gi, di tinh. Tc dng phi hp: Vi Dng lng tuyn tr au khp gi; vi Thu phn tr ph thng, vi Tam m giao, Kh hi tr tiu tin khng thng; vi Dng tuyn tr au tiu ng lan sang rn. 10. Huyt hi V tr: cnh trong i, trn u gi 2 thn Cch ly huyt: Ngi co gi chn bung thng, thy thuc p bn tay vo xng bnh ch ngi bnh, ngn ci vo pha trong, ch u ngn ci l huyt (H. 61). Cnh trong c 4 u i. Cch chm: Chm ng kim, su 0,5 1 thn. Cu 3 mi hoc h 5 pht. Ch tr: au bng kinh nguyt khng u, b kinh, bng huyt, ni m ay, thp chn, vim da thn kinh, au khp gi.
25
CM NANG CHN TR NG Y
Tc dng phi hp: Vi a c tr kinh nguyt khng u; vi Khc tr tr ni m ay, nga (tm ma chn), vi Hp cc, Tam m giao tr b kinh.
Hnh 61
11. C mn V tr: T pha trn ca cnh trong xng bnh ch ln thng 8 thn, hoc trn Huyt hi 6 thn. (H. 61) Cch chm: Chm ng kim, su 1 2 thn, trnh ng mch. Cu 3 mi. Ch tr; Tiu tin khng thng, vim hch bn, i dm. 12. Xung mn V tr: T chnh gia b trn xng mu sang mi bn 3,5 thn (H. 53) Cch chm: Chm ng kim, su 0,7 n 1 thn (trnh ng mch). Cu 5 mi. Ch tr: Vim tinh hon, Vim au ng dn tinh, vim ni mc T cung, li dom (thot giang). 13. Ph x V tr: T Xung mn cho ln 0,7 thn, cch ng gia trc bng 4 thn. (H53) Cch chm: chm ng kim, su 1 n 2 thn. Cu 5 mi. Ch tr: au bng, li dom, vim rut tha, to bn. 14. Phc kt V tr: T gia rn ra 4 thn, ri t xung 1,3 thn. (H. 53) Cch chm: Chm ng kim, su 1 n 2,5 thn. Cu 5 mi. Ch tr: au quanh rn, sn kh (cc dng au co tht bng), a chy.
26
CM NANG CHN TR NG Y
Hnh 53
15. i honh V tr: Gia rn sang ngang 4 thn (H. 53) Cch chm: Chm ng kim, su 1-2,5 thn. Cu 5 mi. Ch tr: Trng bng, to bn, lit rut, a chy, au bng di, k sinh trng ng rut (giun sn). 16. Phc ai V tr: Thng huyt i honh ln 3 thn, Nhm mch ra 4 thn (H. 53) Cch chm: Chm ng kim, su 1,5 n 2 thn. Cu 5 mi. Ch tr: au bng, tiu ha km, to bn, l. 17. Thc u V tr: Lin khe sn 5-6. Nhm mch ra 6 thn (H. 62) Cch chm: Chm chch kim, su 0,5-0,8 thn. Cu 5 mi. Ch tr: Sn ngc trng au 18. Thin kh V tr: Khe lin sn 4-5. Nhm mch ra 6 thn (H. 62) Cch chm: Chm chch kim, su n 0,8 thn. Cu 5 mi Ch tr: Ngc au, ho, vim tuyn v, t sa. 19. Hung hng V tr: Khe lin sn 3-4. Nhm mch ra 6 thn (H. 62) Cch chm: Chm chch kim, su 0,5-0,8 thn. Cu 5 mi. Ch tr: Sn ngc trng au
27
CM NANG CHN TR NG Y
20. Chu vinh V tr: Khe lin sn 2-3. Nhm mch ra 6 thn (H. 62) Cch chm: Chm chch kim, su 0,5-0,8 thn. Cu 5 mi Ch tr: Sn ngc trng au, ho 21. i bao V tr: T gia nch xung khe lin sn 6-7 (H. 62) Cch ly huyt: Tay gi ngang, t gia nch k thng xung ti khe lin sn 6-7 Cch chm: Chm theo khe sn, chch kim, su t 0,3-0,6 thn. H t 3-5 pht Ch tr: au lin sn, au ton thn, mi t chi. Tc dng phi hp: Vi Ngoi quan, Dng lng tuyn tr au thn kinh lin sn.
Hnh 62
28
CM NANG CHN TR NG Y
TH THIU M TM KINH: 9 HUYT 1. Cc tuyn V tr: chnh gia h nch, cnh trong ng mch nch (H. 63) Cch chm: Chm ng kim, su 0,5 n 1 thn. Cu 5 mi Ch tr: Sn ngc au, au tim, khuu v cnh tay lnh au 2. Thanh linh V tr: Huyt Thiu hi ln 3 thn (H. 63) Cch chm: Chm ng kim, su 0,5 n 1 thn. Cm cu Ch tr: au sn, vai v cnh tay au
Hnh 63
3. Thiu hi V tr: Gp cnh tay ht mc, ch u np khuu tay pha trong l huyt (H. 63) Cch ly huyt: Co cnh tay vung gc, huyt gia ng ni u np khuu v u li cu xng tr (H. 63) Cch chm: Chm ng kim, su 0,5 n 1 thn, c th chm xuyn ti Khc tr, c cm gic tc trng cc b hoc t nh in, lan xung cng tay. Ch tr: au tim, t cnh tay, bn tay run, chong vng, ng kinh, au thn kinh lin sn Tc dng phi hp: Vi Hu kh tr bn tay run, vi Khc tr tr khp khuu tay au. 4. Linh o V tr: Trn c tay, cnh xng tr, huyt Thn mn ln 1 thn ri (H. 64) Cch chm: Chm ng kim, su 0,5-0,8 thn. Cu 5 mi Ch tr: Bnh tim, au thn kinh tr, au khp, bnh thn kinh chc nng
29
CM NANG CHN TR NG Y
5. Thng l V tr: sau c tay, pha cnh ngn t Cch ly huyt: Co khuu tay va phi, lng bn tay nga ln, t Thn mn ln 1 thn, ch np gp c tay th hai ln 1 thn (H. 64) Cch chm: Chm ng kim, su 0,3-0,5 thn. Cu 3 mi, h 5-10 pht Ch tr: Nhp tim nhanh, ri lon thn kinh tim, li cng khng ni c, t nhin mt ting, hu hng sng au, cnh tay au, c tay au Tc dng phi hp: Vi Tm du, Ni quan tr nhp tim khng u, vi Hnh gian, Tam m giao tr kinh nguyt qu nhiu 6. m thch V tr: sau c tay ln 0,5 thn Cch ly huyt: Hi c khuu tay, t huyt Thng l xung 0,5 thn. Thn mn ln 0,5 thn (H. 64) Cch chm: Chm ng kim, su 0,5-0,8 thn. Cu 3 mi, h 5 pht Ch tr: au tim, ngoi tm thu, chy mu mi, th huyt, m hi trm, lao phi Tc dng phi hp: Vi Tm du, Tc tam l, T du tr tm t hao tn, kh ng, mt ng; vi Hu kh tr m hi trm
Hnh 64 - Hnh 65
7. Thn mn V tr: c tay cnh pha ngn t, ch lm trn np gp ngang Cch ly huyt: Gp cnh tay va phi, lng bn tay nga, ngn t v ngn tr xo ra, ch np th hai sau c tay pha ngn t, cnh ngoi gn c gp di (gn c gp c tay xng tr) c h lm l huyt (H. 64)
30
CM NANG CHN TR NG Y
Cch chm: Chm mi kim p vo gia c tay, su 0,4-0,5 thn. Cu 3 mi, h 5-10 pht. Ch tr: Mt ng, hay qun, ng kinh, hi hp, tim p mnh, tr em co git, thn tr l m Tc dng phi hp: Vi Tam m giao tr thn kinh suy nhc; vi Ni quan tr tim p qu nhanh; vi Hu kh, Cu v tr ng kinh 8. Thiu ph V tr: Khi nm bn tay, u khe ngn t v ngn nhn chiu vo lng bn tay, ch khe xng bn tay 4-5 l huyt (H. 64) Cch chm: Chm ng kim, su n 0,5 thn. Cu 3 mi Ch tr: Ri lon thn kinh tim, tim hi hp, ngc au, nga h b, tiu tin kh, i dm, lng bn tay nng 9. Thiu xung V tr: cnh trong gc mng ngn t (p ngn 4) (H. 65) Cch ly huyt: Dui nga bn tay, hi co ngn t li, ly cnh gc mng pha gip ngn 4, cch gc mng 0,1 thn Cch chm: Chm ng kim, su 0,1 thn, hoc chch nn mu. Cu 3 mi, h 5 pht Ch tr: Tim p mnh, au sn ngc, trng gi, bnh nhit (cp cu) Tc dng phi hp: Vi Nhn trung, Dng tuyn, Phong long tr trng gi, vi Khc tr tr st cao
31
CM NANG CHN TR NG Y
TH THI DNG TIU TRNG KINH: 19 HUYT 1. Thiu trch V tr: cnh ngoi gc mng ngn tay t Cch ly huyt: p bn tay, cch cnh ngoi gc mng ngn t 0,1 thn (H. 66) Cch chm: Su hn 0,1 thn, thng chch nn mu. Cu 1-3 mi, h 5 pht Ch tr: au u, chy mu mi, trng gi hn m, thiu sa, nhit bnh (cp cu) Tc dng phi hp: Vi Hp cc, Chin trung tr thiu sa 2. Tin cc V tr: ch lm trc khp bn v ngn th 5, khi nm tay huyt trc np gp khp, ch da thy trng (H. 66) Cch chm: Chm ng kim, su 0,3-0,5 thn. Cu 1 mi Ch tr: au cnh tay, ngn tay t bi, st cao, mng tht mt, tai , hu hng sng au 3. Hu kh V tr: cnh ngoi bn tay (pha ngn tay t) ch sau khp ngn t v t bn s 5 (ch lm) Cch ly huyt: Nga bn tay, nm li, ch cui cng ca np gp bn tay l huyt (H. 66) Cch chm: Chm ng kim, su 0,5-0,6 thn, khi nm bn tay c th chm thu Hp cc. Cu 3 mi, h 5 pht Ch tr: au nh u, au lng trn, au tht lng, si c, ng kinh, ni m ay nga, ngn tay co rt, st rt, thn kinh b kch thch. Tc dng phi hp: Vi i chy, Gian s tr st rt, vi Lit khuyt tr ngc c au; vi Phong tr tr si c, nh u cng au, vi Tam gian tr cc xng trong bn tay v ngn tay sng au 4. Uyn ct V tr: Cnh ngoi bn tay, pha trc xng c tay, ch lm Cch ly huyt: Nga bn tay, cc ngn hi nm li, t huyt Hu kh ven theo ti u xng thp, ch xng u xng thp, v xng bn s 5 gip nhau (H. 66) Cch chm: Chm ng kim, su 0,5 n 1 thn. Cu 3 mi, h 5 pht Ch tr: au u, c cng au, tai, au d dy cp, au c tay v khp khuu, khp ngn tay, au lng do vn vo Tc dng phi hp: Vi Ngoi quan tr bong gn khp c tay; vi Tiu hi, Khc tr tr bong gn khp khuu; vi Trung qun tr vng da
32
CM NANG CHN TR NG Y
Hnh 66
5. Dng cc V tr: Trn mu c tay, ch lm cnh tr, trn ln c tay (H. 66) Cch chm: Chm ng kim, su 0,3-0,5 thn. Cu 3 mi Ch tr: au cnh ngoi cnh tay, c v hm sng au, c tay au, bnh tinh thn, bnh nhit, tai ic, tai 6. Dng lo V tr: c tay, pha sau mt c u xng tr 1 thn (H. 66) Cch ly huyt: Co khuu tay vung gc, p lng bn tay vo ngc, sau mt c u xng tr, cnh xng tr hng v xng quay l huyt Cch chm: Chm ng kim, su 0,3-0,5 thn, nu hng mi kim v pha khuu tay, chm di da, su n 1 thn. Cu 3 mi, h 5 pht Ch tr: au but vai, lng, c, ct sng, cnh tay, chi trn bt toi, si c, mt m Tc dng phi hp: Vi Yu du tr au lng; Vi Ni quan tr nc ct (nc nghn)
33
CM NANG CHN TR NG Y
Hnh 67
7. Chi chnh V tr: sau c tay 5 thn Cch ly huyt: Nga bn tay, cnh ngoi xng tr, trn ng ni huyt Tiu hi vi huyt Uyn ct, t ln c tay ln 5 thn (H. 67) Cch chm: Chm ng kim, su 0,5 n 1 thn. Cu 3 mi, h 5 pht Ch tr: C gy cng, khuu tay kh vn ng, bn tay kh nm Tc dng phi hp: Vi Ngoi quan, Hp cc, Khc tr tr au khuu tay v cnh tay 8. Tiu hi V tr: khuu tay, ch li xng to cnh trong khuu Cch ly huyt: Gp khuu tay ln hng u, lm cnh li xng to trong khuu tay v hng np gp khuu l huyt (H. 67) Cch chm: Chm su 0,2-0,3 thn, c cm gic t in lan ti u ngn tay. Cu 3 n 5 mi, h 5-10 pht. Ch tr: au u, au ngn tay t, au khp khuu, au vai, au b vai, ng kinh. Tc dng phi hp: Vi Khc tr tr au khp khuu. 9. Kin trinh V tr: Xui tay, kp nch, u np gp sau nch ln 1 thn (H. 68). Cch chm: Chm ng kim, su 1-2 thn. Cu 3 mi. Ch tr: Vai, b vai au, cnh tay khng gi ln cao c, tai , tai ic
34
CM NANG CHN TR NG Y
10. Nhu du V tr: T Kin trinh thng ln xng b vai, ch lm di u ngoi xng b vai (H. 68). Cch chm: Chm ng kim, su 1-2 thn. Cu 3 mi. Ch tr: Vai, cnh tay au but, khng c sc 11. Thin tng V tr: Chnh gia pha di ca b gai xng b vai. N v huyt Nhu du, Kin trinh gn thnh hnh tam gic (H. 68).
Hnh 68
Cch chm: Chm ng kim, su 0,5 n 1 thn. Cu 3 mi. Ch tr: B vai au, khuu v cnh tay au. 12. Bnh phong V tr: chnh gia pha trn b gai xng b vai, t huyt Thin tng thng ln. Khi gi tay to thnh h lm (H. 68).
35
CM NANG CHN TR NG Y
Cch chm: Chm chch kim, su 0,5 n 1 thn. Cu 5 mi. Ch tr: B vai au, chi trn t but 13. Khc vin V tr: Ch lm cnh trong pha trn b gai xng b vai, gia ng ni Nhu du ti mm gai t sng 2 (H. 68). Cch chm: Chm chch kim, su 0,5 n 1 thn. Cu 3 mi. Ch tr: B vai co rm, au n. 14. Kin ngoi du V tr: di mm gai t sng 1 sang mi bn 3 thn (H. 68). Cch chm: Chm chch kim, su 0,5 n 1 thn. Cu 3 mi. Ch tr: au b vai 15. Kin trung du V tr: Trn mm gai t sng lng 1 sang mi bn 2 thn. (H. 68) Cch chm: Chm chch kim, su 0,5 n 1 thn Ch tr: B vai au, si c, vim ph qun, hen suyn 16. Thin song V tr: Yt hu sang hai bn 3,5 thn, pha sau c c n chm, sau huyt Ph t 0,5 thn (H. 69) Cch chm: Chm ng kim, su 0,5 n 1 thn. Cu 3 mi Ch tr: Tai ic, tai , hu hng sng au, c gy cng 17. Thin dung V tr: Pha di tai, di gc quai hm, trc c c n chm (H. 70) Cch chm: Chm ng kim, su 1,5-2 thn, trnh ng mch. Cu 3 mi Ch tr: Vim amian, hu hng sng au, kh pht m 18. Quyn liu V tr: Thng ui mt xung, ch lm di xng g m (H. 69) Cch chm: Chm chch kim, su 0,5 thn. Cm cu Ch tr: au rng, lit mt 19. Thnh cung V tr: pha trc bnh tai, ngay khp hm, h mm th thy y l ch lm (H. 70) Cch ly huyt: Chnh gia, pha trc ca bnh tai, n ngn tay d thy ch lm, n mnh trong tai c ting
36
CM NANG CHN TR NG Y
Cch chm: Chm ng kim, su n 0,5 thn. Cu 3 mi, h 5 pht Ch tr: Tai ic, tai , tai au Tc dng phi hp: Vi Thnh hi, Trung ch, Ngoi quan, tr bnh cm ic
Hnh 69 - Hnh 70
37
CM NANG CHN TR NG Y
TC THI DNG BNG QUANG KINH: 67 HUYT 1. Tnh minh V tr: khe mt trong Cch ly huyt: Gc mt trong ra 0,1 thn, da vo b trong xng hc mt (H. 69). Ngn tay tri ca thy thuc p v nhn cu m ly huyt. Cch chm: Mi kim a vo hc mt, chm ng kim, su n 0,5 thn, tin kim xong nguyn, khng nng n kim, lu kim 5-10 pht. Khi rt kim, day l kim 2 pht, phng xut huyt. Khng cu. Ch tr: au mt, gp gi chy nc mt, cn th, qung g v cc loi bnh mt. Tc dng phi hp: Vi Hnh gian, Tc tam l tr qung g; vi Thi dng, Ng yu tr mt sng au; vi Tha khp, Hp cc, Quang minh tr cn th. 2. Tn trc V tr: ch lm u lng my Cch ly huyt: u lng my vo 0,1 thn (H. 69) Cch chm: T u lng my, chm di da, mi kim hng ra ngoi hoc chch xung, su 0,3-0,5 thn, hoc kim 3 cnh chch nn mu. Khng cu. Ch tr: u au, hoa mt, xng my au, ra gi chy nc mt, au mt lit mt, gic mc c ban trng. Tc dng phi hp: Vi n ng tr vim xoang trn; vi u duy tr au u v mt; vi Tn trc thu Ng yu tr xng my au, mt au. 3. Mi xung V tr: T huyt Tn trc thng ln vo mp tc 0,5 thn. (H. 69). Cch chm: Chm chch kim, su 0,3-0,5 thn. Cm cu. Ch tr: au u, chong vng, bnh mt, in di. 4. Khc sai V tr: T huyt Thn nh ra mi bn 1. 5 thn, t mp tc vo 0,5 thn (H. 69). Cch chm: Chm chch kim, su 0,3-0,5 thn. Cu 3 mi. Ch tr: au pha trc u, hoa mt, tc mi, chy mu mi. 5. Ng x V tr: Pha sau huyt Khc sai 0,5 thn (H. 69). Cch chm: Chm chch kim, su 0,3-0,5 thn. Cu 3 mi. Ch tr: au u, hoa mt, in di.
38
CM NANG CHN TR NG Y
6. Tha quang V tr: Pha sau huyt Ng x 1. 5 thn (H. 71). Cch chm: Chm chch kim, su 0,3-0,5 thn. Cm cu. Ch tr: au u, chong vng, c gic mc dng vy c, cm mo. 7. Thin thng V tr: Sau huyt Tha quang 1,5 thn (H. 71) Cch chm: Chm chch kim, su 0,3-0,5 thn. Cu 3 mi. Ch tr: au nh u, vim xoang, vim mi
Hnh 71 - Hnh 72
8. Lc khc V tr: Sau huyt Thng thin 1. 5 thn (H. 71). Cch chm: Chm chch kim, su 0,3-0,5 thn. Cu 3 mi. Ch tr: Vim mi, tc mi, chy mu mi, au nh u, vim ph qun mn tnh. 9. Ngc chm V tr: Sau huyt Lc khc 4 thn, t huyt No h ra mi bn 1,3 thn (H. 71). Cch chm: Chm chch kim, chm su 0,3-0,5 thn. Cu 3 mi. Ch tr: Chong vng, au pha sau u, cn th.
39
CM NANG CHN TR NG Y
10. Thin tr V tr: chn tc sau gy, ch lm ngoi gn ln. Cch ly huyt: Ngi ngay hoc nm sp, t huyt mn ra mi bn 1,3 thn, khong b ngang hai ngn tay, ch lm ngoi gn ln sau gy (c thang) (H. 72). Cch chm: Chm ng kim, hoc t ngoi vo, su 0,5 n 1 thn. Khng cu. Ch tr: au pha sau u, c gy bong gn, vai v b vai au, si c, tc mi, mt ng. Tc dng phi hp: Vi Phong tr tr st cao khng ra m hi; vi Hu kh tr si c; vi Dng lo tr au vai. 11. i tr V tr: Di t sng lng s 1 ra hai bn Cch ly huyt: Ngi ngay, t gia gy thng xung, trc ht gp ngay li cao xng sng, m mm gai t c s 7, xung thm 1 t na, l t sng lng s 1, ngay di t sng lng s 1 ny sang ngang mi bn 1,5 thn l huyt (H. 68). Cch chm: Chm ng kim, su 0,3-0,5 thn. Cu 3-7 mi, h t 10-20 pht. Ch tr: Ho hng, au rng, au sau u, pht st, xng b vai au but, st rt. Tc dng phi hp: Vi Trng cng tr au tc tiu trng (sn thng). 12. Phong mn V tr: T gia ch lm di t sng lng s 2 sang mi bn 1,5 thn (H. 68). Ngi ngay ly huyt. Cch chm: Chm chch kim (t trong ra ngoi, t trn xung di, t sau ra trc), su 0,5 thn. Cu 5 mi, h 5 pht. Ch tr: Cm mo, pht st, ho hng, au u, au lng trn, au tht lng. Tc dng phi hp: Vi i chy hoc o o tr cm mo, chm xong gic (bu ht); vi Khc tr, Hp cc tr cm mo, st cao; vi Ph du tr cm mo, ho, vim phi. 13. Ph du V tr: T gia ch lm di t sng lng 3 sang ngang mi bn 1,5 thn Cch ly huyt: Ngi ngay hay nm sp (H. 68) Cch chm: Chm chch kim, su 0,5 thn. Cu 5-7 mi, h 5-20 pht Ch tr: Lao phi, ho, hen, ho g, vim phi tr em v cc bnh v phi ni chung. Tc dng phi hp: Vi Thin t cha ho hng; vi Nghinh hng tr chy nc mi khng dt; vi Phong long tr m nhiu. 14. Quyt m du V tr: T gia ch lm di t sng lng 4 sang ngang mi bn 1,5 thn.
40
CM NANG CHN TR NG Y
Cch ly huyt: Nh Ph du (H. 68). Cch chm: Chm chch kim, su n 0,5 thn. Cu 3-5 mi, h 5-10 pht. Ch tr: au tim, tim p nhanh, mt ng, ho, au ngc Tc dng phi hp: Vi Thng l tr tim p nhanh; vi Thn mn tr au tim 15. Tm du V tr: T gia ch lm di t sng lng 5 sang ngang 1,5 thn. Cch ly huyt: Ngi ngay hay nm sp m ly (H. 68). Cch chm: Chm chch kim, su 0,5 thn. Cu 3-7 mi, h 3-10 pht. Ch tr: Tim p nhanh, ri lon thn kinh tim, mt ng, ng kinh, hay qun, di tinh. Tc dng phi hp: Vi Thng l tr nhp tim khng u; vi Thn du tr di mng tinh; vi Ni quan tr bnh tim do phong thp. 16. c du V tr: T gia ch lm di mm gai t sng lng 6 sang ngang mi bn 1,5 thn (H. 68). Cch chm: Chm chch kim, su 0,5-1,5 thn. Cu 3 mi. Ch tr: Vim mng trong tim, si bng, au bng, nc, tc rng, da d mn nga. 17. Cch du V tr: T gia ch lm di t sng lng 7 sang ngang mi bn 1,5 thn (H. 68) Cch ly huyt: Ngi ngay hay nm sp m ly huyt. Cch chm: Chm chch kim, su n 0,5 thn. Cu 5 mi, h 5 pht. Ch tr: au sn ngc, nc, hen, ho hng, , khi huyt, th huyt, d ng mn nga, ct sng lng trn au. Tc dng phi hp: Vi Ch dng tr bnh tim mch, hong ht; vi Khc tr, Huyt hi tr d ng mn nga. 18. Can du V tr: Di t sng lng 9 sang ngang mi bn 1,5 thn (H. 68). Cch ly huyt: Ngi ngay hay nm sp m ly huyt. Cch chm: Chm ng kim, su 0,3-0,5 thn. Cu 3 mi, h 5-10 pht. Ch tr: Cc bnh tng Can, bnh mt, au lng, au d dy, bnh tm thn. Tc dng phi hp: Vi m du, V du, T du tr bnh d dy, au bng; vi Tc tam l tr bnh mt ni chung; vi Mnh mn tr au u. 19. m du V tr: Di t sng lng 10 sang ngang mi bn 1,5 thn
41
CM NANG CHN TR NG Y
Cch ly huyt: Ngi ngay hay nm sp (H. 68) Cch chm: Chm ng kim, su 0,3-0,5 thn. Cu 3-7 mi, h 5-15 pht Ch tr: Vim gan, ng ming, au sn ngc, au ti mt, giun chui ng mt, au lng trn, au tht lng. Tc dng phi hp: Vi Chi cu, Dng lng tuyn tr au sn; vi Cch du (c hai bn gi l T hoa) (cu) chng suy nhc, phc hi sc sau nhng trn m nng.
Hnh 68
20. T du V tr: Di t sng lng 11 sang ngang mi bn 1,5 thn Cch ly huyt: Ngi ngay hay nm sp ly huyt (H. 68) Cch chm: ng kim, su 0,3-0,5 thn. Cu 5 mi, h 10 pht. Ch tr: Tiu ha km, nn ma, a chy, trng bng, ph thng, tr em ci xng, d ng mn nga, vim gan, kinh nguyt khng u. Tc dng phi hp: Vi V du tr tiu ha km.
42
CM NANG CHN TR NG Y
21. V du V tr: Di t sng lng 12 sang ngang mi bn 1,5 thn Cch ly huyt: Ngi ngay hay nm sp ly huyt (H. 68) Cch chm: Chm ng kim, su 0,3-0,5 thn. Cu 5 mi, h t 5-20 pht. Ch tr: Trng bng, si bng, au d dy, nn ma, a chy, sa d dy, vim gan. Tc dng phi hp: Vi T du, Trung qun, Tc tam l tr vim d dy mn tnh. 22. Tam tiu du V tr: Di t lng 13 (t tht lng s 1) sang ngang mi bn 1,5 thn. Ngi ngay hay nm sp ly huyt (H. 68). Cch chm: Chm ng kim, hay hi chch kim xung di, su 0,5-0,8 thn. Cu 3-5 mi, h 5-10 pht. Ch tr: i dm, a chy, l, au lng. Tc dng phi hp: Vi Kh hi, i trng du, Tc tam l cha vim thn cp, mn tnh. 23. Thn du V tr: Di t lng 14 (t tht lng s 2) sang ngang mi bn 1,5 thn, Ngi ngay hay nm sp ly huyt (H. 68). Cch chm: Chm ng kim, su 0,5-0,8 thn. Cu 5 mi, h t 5-20 pht Ch tr: Sng sm a chy (ng canh tit), lng v ct sng au, i dm, di tinh, lit dng, tai , ph thng, kinh nguyt khng u, au bng hnh kinh, b kinh, i ra mu, kh h. Tc dng phi hp: Vi Mnh mn, Tm m giao tr lit dng, di tinh, i dm; vi Tm du tr bnh i nhiu ngi gi. 24. Kh hi du V tr: Di t sng lng 15 (t tht lng s 3) sang ngang 1,5 thn. Ngi ngay hay nm sp ly huyt (H. 68). Cch chm: Chm ng kim, su 1-1,5 thn. Cu 5 mi. Ch tr: au lng, tr. 25. i trng du V tr: Di t sng lng 16 (t tht lng 4) sang ngang mi bn 1,5 thn. Ngi ngay ngn hay nm sp ly huyt (H. 68). Cch chm: Chm ng kim, su 0,5-1 thn. Cu 3-5 mi, h 5-10 pht. Ch tr: au lng, a chy, l, to bn. Tc dng phi hp: Vi Tc tam l tr a chy, au bng; vi Mnh mn hoc Dng quan tr au lng.
43
CM NANG CHN TR NG Y
26. Quan nguyn du V tr: Di t sng lng 17 (t tht lng s 5) sang ngang 1,5 thn. Ngi ngay ngn hay nm sp ly huyt (H. 68) Cch chm: Chm ng kim, su 1-1,5 thn. Cu 5 mi Ch tr: au lng, vim rut, vim bng quang, vim phn ph, i dm 27. Tiu trng du V tr: Di mm gai t 1 xng cng sang ngang mi bn 1,5 thn. Nm sp ly huyt (H. 68) Cch chm: Chm ng kim, su 0,5-1 thn. Cu 3-7 mi, h 5-15 pht Ch tr: au xng cng, di tinh, i dm, a chy, to bn, kh h Tc dng phi hp: vi i trng du, Thin khu tr bnh l 28. Bng quang du V tr: di mm gai th 2 xng cng, sang ngang mi bn 1,5 thn. Nm sp ly huyt (H. 68) Cch chm: Chm ng kim, su 0,5-1 thn. Cu 3-7 mi, h 5-10 pht Ch tr: au ct sng, a chy, to bn, i dm, di tinh, tiu kht Tc dng phi hp: Vi T du tr tiu ha km 29. Trung l du V tr: Ngang l th 3 xng cng, cch gia ct sng 1,5 thn (H. 68) Cch chm: Chm ng kim, su 1-1,5 thn. Cu 3 mi Ch tr: Vim rut, au xng cng, au thn kinh ta 30. Bch hon du V tr: Ngang l th 4 xng cng, cch gia ct sng 1,5 thn (H. 68) Cch chm: Chm ng kim, su 0,5-1 thn. Cu 3 mi Ch tr: au thn kinh ta, au thn kinh xng cng, vim ni mc t cung. 31. Thng liu V tr: Gia l th 1 xng cng (H. 68) Cch chm: Chm ng kim, su 1,5-3 thn. Cu 3 mi Ch tr: Vim tinh hon, vim phn ph, kinh nguyt khng u, tiu tin kh, cc bnh ng tit niu, lng di au, au thn kinh ta, tr, suy nhc thn kinh.
44
CM NANG CHN TR NG Y
32. Th liu V tr: Gia l th 2 xng cng (H. 68) Cch chm v ch tr: Nh trn 33. Trung liu V tr: Gia l th 3 xng cng (H. 68) Cch chm v ch tr: Nh trn 34. H liu V tr: Gia l th 4 xng cng (H. 68) Cch chm v ch tr: Nh trn 35. Hi dng V tr: di xng ct (t 1 sng ct) sang ngang mi bn 0,5 thn (H. 68) Cch chm: Chm ng kim, su 1-1,5 thn. Cu 5 mi Ch tr: Hnh kinh au, kh h qu nhiu, lit dng, tr, a chy 36. Tha ph V tr: Gia np ln di mng. Nm sp ly huyt (H. 73) Cch chm: Chm ng kim, su 1-2 thn. Khng cu Ch tr: Tr, chi di bi, to bn, au thn kinh ta Tc dng phi hp: Vi Dng lng tuyn tr au khp hng 37. n mn V tr: Di huyt Tha ph ph 6 thn v nm trn ng ni Tha ph vi y trung (H. 73) Cch chm: Chm ng kim, su 1,5-3 thn. Cu 3 mi Ch tr: au lng trn di, chi di t bi, bi lit, au thn kinh ta 38. Ph khch V tr: Huyt y dng ln 1 thn (H. 74) Cch chm: Chm ng kim, su 1-2 thn. Cu 3 mi Ch tr: Vim bng quang, to bn, b i, cnh ngoi chi di t di 39. y dng V tr: Co u gi, thy h lm ngoi u np gp khuu, ngoi huyt y trung 1 thn, gia 2 gn (H. 74) Cch chm: Chm ng kim, su 2 thn. Cu 3 mi Ch tr: C tam u cng chn t bi, vai au, lng au
45
CM NANG CHN TR NG Y
Hnh 73 - Hnh 74
40. y trung V tr: Gia np gp sau khuu chn Cch ly huyt: Nm sp ly huyt (H. 74) Cch chm: Chm ng kim, su 0,5-1 thn, cm gic t, tc lan ti mng, u ngn chn, c th chch nn mu. Khng cu Ch tr: au lng, au bng, au u gi, pht st, ming kh, chn tay co rt, tr, say nng, d ng mn nga Tc dng phi hp: Vi Thn du tr au lng; vi Khc tr tr say nng, th t 41. Ph phn V tr: Di mm gai t sng lng 2 sang ngang mi bn 3 thn (H. 75) Cch chm: Chm chch kim, su 0,5-0,8 thn. Cu 3 mi Ch tr: C v vai cng au, au thn kinh lin sn, khuu v cnh tay t bi, au n 42. Phch h V tr: Di mm gai t sng lng 3, sang ngang mi bn 3 thn (H. 75) Cch chm: Chm chch kim, su 0,5-1,5 thn. Cu 3 mi Ch tr: Vim ph qun, hen suyn, vim hung mc, nn ma, au xng b vai, lao phi 43. Cao hoang V tr: Di mm gai t sng lng 4, sang ngang mi bn 3 thn (H. 75) Cch chm: Chm chch kim, su 0,5-1 thn. Cu 3 mi
46
CM NANG CHN TR NG Y
Ch tr: Vim ph qun, suy nhc thn kinh, bnh lu ngy sc yu, lao phi, vim hung mc
Hnh 75
44. Thn ng V tr: Di mm gai t sng lng 5, sang ngang mi bn 3 thn (H. 75) Cch chm: Chm chch kim, su 0,5-1 thn. Cu 3 mi Ch tr: Bnh tim, vim ph qun, hen suyn, au b vai 45. Y hy V tr: Di mm gai t sng lng 6, sang ngang mi bn 3 thn (H. 75) Cch chm: Chm chch kim, su 0,5-1 thn. Cu 3 mi Ch tr: Vim mng ngoi tim, au thn kinh lin sn, nc, nn ma, chong vng, hen suyn 46. Cch quan V tr: Di mm gai t sng lng 7, sang ngang mi bn 3 thn (H. 75) Cch chm: Chm chch kim, su 0,5-1 thn. Cu 3 mi Ch tr: au thn kinh lin sn, nn ma, nc, ct sng pha trn cng au
47
CM NANG CHN TR NG Y
47. Hn mn V tr: Di mm gai t sng lng 9, sang ngang mi bn 3 thn (H. 75) Cch chm: Chm chch kim, su 0,5-1 thn. Cu 3 mi Ch tr: Bnh gan, vim mng trong tim, au d dy, tiu ha km, vim hung mc. 48. Dng cng V tr: Di mm gai t sng 10, sang ngang mi bn 3 thn (H. 75) Cch chm: Chm chch kim, su 0,5-1 thn. Cu 3 mi Ch tr: a chy, si rut, au bng, vng da 49. x V tr: Di mm gai t sng lng 11, sang ngang mi bn 3 thn (H. 75) Cch chm: Chm chch kim, su 0,5-1 thn. Cu 3 mi Ch tr: au lng trn, trng bng, tiu ha km, bnh gan, nn ma 50. V thng V tr: Di mm gai t sng lng 12, sang ngang mi bn 3 thn (H. 75) Cch chm: Chm chch kim, su 0,5-1 thn. Cu 3 mi Ch tr: au d dy, nn ma, au bng, to bn, au ct sng pha trn 51. Hoang mn V tr: Di mm gai t sng lng 13 (t tht lng 1) sang ngang mi bn 3 thn (H. 75) Cch chm: Chm ng kim, su 1-1,5 thn. Cu 5 mi Ch tr: au bng trn, to bn, vim tuyn v, gan v l lch sng to 52. Ch tht V tr: Di mm gai t sng tht lng 2, sang ngang mi bn 3 thn (H. 75) Cch chm: Chm ng kim, su 1 n 1,5 thn. Cu 5 mi Ch tr: Di tinh, lit dng, tiu tin kh, ph thng, sng lng cng au 53. Bo hoang V tr: Di mm gai th 2 xng cng, sang ngang mi bn 3 thn (H. 75) Cch chm: Chm ng kim, su 0,5-1 thn. Cu 3 mi Ch tr: Vim rut, lng trn lng di au, bng trng, b i, cng bng i. 54. Trt bin V tr: Di mm gai th 4 xng cng, sang ngang mi bn 3 thn (H. 75) Cch chm: Chm ng kim, su 2-3 thn. Cu 3 mi.
48
CM NANG CHN TR NG Y
Ch tr: Vim bng quang, tr, au tht lng, au thn kinh ta, chi di bi lit, t. 55. Hp dng V tr: Huyt y trung thng xung 2 thn (H. 74). Cch chm: Chm ng kim, su 1-2 thn. Cu 5 mi. Ch tr: Lng au, i au, chi di t bi. 56. Tha cn V tr: Nm gia ng ni Hp dng v Tha sn, gia c sinh i (H. 74). Cch chm: Chm ng kim, su n 2 thn. Cu 3 mi. Ch tr: au bng, au chn, tr, lng cng au. 57. Tha sn V tr: sau bp chn di (cng chn). Cch ly huyt: ng thng hoc nm sp, sau bng chn c mt bp tht ln, t sau khuu xung gt bp tht ny, khong gia c chia ra lm 2, to thnh 1 rnh lm, nu dui bn chn, rnh ny hin r thnh hnh ch nhn, im gp ca 2 nt ca ch nhn nm trn ng thng ni U trung ti gt chn v cch y trung 7 thn, l huyt. (H. 74) Cch chm: Chm ng kim, su 0,5-1 thn. Cu 3-5 mi, h 5-15 pht. Ch tr: au lng, au i, chut rt bp chn, to bn, li dom, tr, tay chn au but. Tc dng phi hp: Vi Trng cng, cha li dom, cu tr; vi m lng tuyn tr au ngc; vi Cn lun tr au gt chn. 58. Phi dng V tr: sau mt c ngoi chn ln 7 thn. (H. 74) Cch ly huyt: Ngi ngay, thng chn, t mt c ngoi ln 7 thn, khong gn huyt Tha sn cho xung v ra ngoi 1 thn. Cch chm: Chm ng kim, su 0,8-1,5 thn. Cu 3-5 mi, h 5 pht. Ch tr: au u, hoa mt, au lng, ph thng, i t, lng i mm mi. Tc dng phi hp: Vi Trung cc, m lng tuyn tr vim bng quang. 59. Ph dng V tr: T huyt Cn lun ln 3 thn (H. 74) Cch chm: Chm ng kim, su 1-2 thn. Cu 3 mi Ch tr: au u, au xng cng, mt c chn sng au. 60. Cn lun V tr: Ch lm sau mt c ngoi chn. (H. 76)
49
CM NANG CHN TR NG Y
Cch ly huyt: Bn chn ngang bng, pha sau mt c ngoi 0,5 thn, ch gia mt c v gn gt, i chiu vi Thi kh pha trong. Cch chm: Chm ng kim, mi kim hng v pha mt c trong, su 0,3-0,5 thn, ph n c thai cm chm. Cu 3 mi, h 5 pht. Ch tr: au u, au lng, au rng, bong gn khp khuu tay, chut rt, co gn chi di, un vn (ngc bng n ra trc), chi di lit, tr em co git, kh . Tc dng phi hp: Vi U trung tr au lng; vi Thn mch tr sng chn; vi Thi kh (cu) cp cu chng thn nhit gim thp. 61. B tham V tr: pha di v sau mt c ngoi, thng Cn lun xung 1,5 thn, ch lm cnh gt chn (H. 76) Cch chm: Chm ng kim, su 0,3-0,5 thn. Cu 3 mi Ch tr: Gt chn au, chi di mm yu, v lc 62. Thn mch V tr: Ch lm thng mt c ngoi xung Cch ly huyt: Ngi ngay, huyt cch mt c ngoi xung 0,5 thn. (H. 76) Cch chm: Chm ng kim, su 0,3-0,5 thn. Cu 3 mi, h 5 pht. Ch tr: au u, chong vng, ng kinh. Tc dng phi hp: Vi Thi kh tr in gin; vi Tam tc l tr cc kh, cng cha au lng. 63. Kim mn V tr: Pha trc v di mt c chn ngoi (H. 76) Cch ly huyt: Bn chn ngay ngn, t Thn mch xung v ra trc 0,5 thn ch lm gia 2 t xng c chn xung. Cch chm: Chm ng kim, su 0,5-0,8 thn. Cu 3-7 mi, h 5-10 pht. Ch tr: au mt c ngoi, au chi di, au lng, au u, in di. Tc dng phi hp: Vi Cn lun tr au khp c chn. 64. Kinh ct V tr: cnh ngoi bn chn, pha di u mu xng to (u trong xng bn ngn t) (H. 76) Cch chm: Chm ng kim, su 0,3-0,5 thn. Cu 3-7 mi, h 5 pht. Ch tr: Tim hi hp, au u, mng tht mt, lng i au, in di. Tc dng phi hp: Vi Thn mch tr u phong au u.
50
CM NANG CHN TR NG Y
65. Thc ct V tr: ch lm cnh ngoi, sau u nh xng bn chn ni vi ngn 5 (H. 76) Cch chm: Chm ng kim, su 0,3-0,5 thn. Cu 3 mi. Ch tr: au u, cng gy, hoa mt, lng i au, ng kinh.
Hnh 76
66. Thng cc V tr: Ch lm pha trc khp bn v ngn t (H. 76) Cch chm: ng kim, su 0,2-0,3 thn. Cu 3 mi. Ch tr: au u hoa mt, cng gy, tiu ha km, chy mu mi, bnh tinh thn, hay ngp. 67. Ch m V tr: cnh ngoi gc mng ngn t, cch gc mng khong hn 0,1 thn (H. 76) Cch chm: Chm chch kim, su 0,1 thn, thng chch nn mu. Ch tr: au u, mt ng, au mt, kh , lch ngi thai (dng ngi cu chnh ngi thai). Tc dng phi hp: Vi Tam tc l tr kh.
51
CM NANG CHN TR NG Y
TC THIU M THN KINH: 27 HUYT 1. Dng tuyn V tr: chnh gia pha trc lng bn chn (H. 77) Cch ly huyt: Nm nga, ngn chn qup vo lng bn chn, c mt ch lm nh hnh ch nhn, tip gip da dy chai v da mng hn. Cch chm: Chm ng kim, su 0,3-0,5 thn. Cu 3 mi, h 5 pht. Ch tr: au bn u, tr em kinh phong co git, say nng, hn m, cao huyt p, bnh tinh thn. Tc dng phi hp: Vi Hnh gian tr bnh tiu kht i thn (i ng); vi Tc tam l c tc dng nng huyt p, khch thch khe tim, tr chng trng c bt tnh; vi Thiu thng, Nhn trung tr tr em bnh phong. 2. Nhin cc V tr: Pha trc v di mt c trong, pha trc v di xng thuyn, c ch lm (H. 77) Cch chm: Chm ng kim, su 1-1,5 thn. Cu 3 mi. Ch tr: Vim bng quang, kinh nguyt khng u, i ng, hu hng sng au. 3. Thi kh V tr: gia ch lm sau mt c trong chn (H. 77) Cch ly huyt: Bn chn bng phng, sau mt c trong chn 0,5 thn, n tay thy c ch lm gia gn gt v mt c trong chn l huyt, i chiu trong ngoi vi huyt Cn lun.
Hnh 77
Cch chm: Chm mi kim hng ra mt c ngoi, su n 0,5 thn, hoc chm thu huyt Cn lun. Cu 3-7 mi, h 5-10 pht. Ch tr: Bong gn khp c chn, au rng, chng mt (do ri lon tin nh), nc, mt ng, au hu hng, tai, kinh nguyt khng u, lit dng, di tinh, i dm, ho.
52
CM NANG CHN TR NG Y
Tc dng phi hp: Vi Cn lun tr sng bn chn; vi Trung ch tr au hu hng; vi Thiu trch tr kh hng. 4. i chung V tr: Ch lm pha di, sau mt c trong chn (H. 77) Cch ly huyt: Bn chn bng phng, t Thi kh xung 0,5 thn hi li v pha sau, ch lm gn gt bm vo xng gt. Cch chm: Chm ng kim, su 0,3-0,5 thn. Cu 3 mi, h 5 pht. Ch tr: Ho hen, ho ra mu, suy nhc thn kinh, lng di lng trn cng au, au gt chn, to bn. Tc dng phi hp: Vi Thng l tr mt mi, ngi ni, ham nm; vi i trng du tr to bn ko di. 5. Thy tuyn V tr: T Thi kh thng xung 1 thn (H. 77) Cch ly huyt: Bn chn bng phng, t Thi kh xung 1 thn, ch lm trc khp gt chn. Cch chm: Chm ng kim, su 0,3-0,5 thn. Cu 3 mi, h 5 pht. Ch tr: Kinh nguyt khng u, sa d con, tiu tin kh, au mt, au rng. Tc dng phi hp: Vi Thin khu tr kinh nguyt khng u. 6. Chiu hi V tr: pha di mt c trong chn. Cch ly huyt: Ngi bnh ngi xp vng trn, hai lng bn chn p vo nhau, gia li mt c trong chn thng xung b di ca mt c ch gip xng c chn. (H. 78) Cch chm: Chm ng kim, su 0,3-0,5 thn. Cu 3-7 mi, h 5-10 pht. Ch tr: Mt ng, in di, to bn, a lng vo lc sng sm, kinh nguyt khng u, nga h b. Tc dng phi hp: Vi Lit khuyt tr ho, hen suyn; vi Chi cu tr to bn; vi Bch hi, Thi xung tr au hu hng. 7. Phc lu V tr: T Thi kh thng ln 2 thn (H. 77) Cch chm: Chm ng kim, su 1-1,5 thn. Cu 3 mi. Ch tr: Vim thn, vim tinh hon, m hi trm, a chy, au lng.
53
CM NANG CHN TR NG Y
Hnh 78 Hnh 79
8. Giao tn V tr: T mt c trong ln 2 thn, st cnh xng chy. (H. 77) Cch chm: Chm ng kim, su 0,5-1 thn. Cu 3 mi. Ch tr: Kinh nguyt khng u, bng lu huyt, a chy, to bn, vim tinh hon. 9. Trc tn V tr: T Thi kh thng ln 5 thn, sau cnh trong xng chy 2 thn (H. 77) Cch chm: Chm ng kim, su 1-2 thn. Cu 5 mi. Ch tr: C tam u cng chn co rm, ng kinh, bnh tinh thn. 10. m cc V tr: Ngi ngay co u gi vung gc, h lm u trong np gp khuu chn, ly gia hai gn. (H. 79, xem thm H. 61). Cch chm: Chm ng kim, su 1-2 thn. Cu 3 mi. Ch tr: au u gi, bng di trng au, bnh b my sinh dc. 11. Honh ct V tr: Di rn 5 thn l huyt Khc ct, t sang ngang mi bn 0,5 thn l huyt. (H. 80) Cch chm: Chm ng kim, su 1-2 thn, ph n c thai cm chm. Cu 3 mi. Ch tr: Tiu tin kh, au sn kh, i dm, di tinh, lit dng.
54
CM NANG CHN TR NG Y
12. i hch V tr: Trn Honh ct 1 thn, t l huyt Trung cc sang ngang mi bn 0,5 thn. (H. 80) Cch chm: Chm ng kim, su 1-2 thn, ph n c thai cm chm. Cu 3 mi. Ch tr: Di tinh, kh h qu nhiu, au h b. 13. Kh huyt V tr: T Honh ct ln 2 thn, t l huyt Quan nguyn sang ngang mi bn 0,5 thn. (H. 80) Cch chm: Chm ng kim, su 1-2 thn, ph n c thai cm chm. Cu 3 mi. Ch tr: a chy, kinh nguyt khng u. 14. T mn V tr: Huyt Honh ct ln 3 thn, tc l huyt Thch mn sang ngang mi bn 0,5 thn. (H. 80) Cch chm: Chm ng kim, su 1-2 thn, ph n c thai cm chm. Cu 5 mi. Ch tr: Bng lu huyt, au bng sau , a chy. 15. Trung ch V tr: T huyt m giao (di rn 1 thn) sang ngang mi bn 0,5 thn l huyt. (H. 80) Cch chm: Chm ng kim, su 1-2 thn, ph n c thai cm chm. Cu 3 mi. Ch tr: Kinh nguyt khng u, au bng di, to bn.
Hnh 80.
55
CM NANG CHN TR NG Y
16. Hoang du V tr: Gia rn ra 0,5 thn, gn st b l rn. (H. 80) Cch chm: Chm ng kim, su 1-2 thn, ph n c thai cm chm. Cu 3 mi. Ch tr: Vng da, au d dy, au sn kh, to bn, au bng hnh kinh. 17. Thng khc V tr: T huyt Hoang du ln 2 thn, tc l huyt H qun sang ngang mi bn 0,5 thn. (H. 80). Cch chm: Chm ng kim, su 1-2 thn, ph n c thai cm chm. Cu 3 mi. Ch tr: au d dy, au sn kh, vim phc mc, n khng ngon. 18. Thch quan V tr: Huyt Hoang du ln 3 thn, tc l huyt Kin l sang ngang mi bn 0,5 thn. (H. 80) Cch chm: Chm ng kim, su 1-2 thn, ph n c thai cm chm. Cu 3 mi. Ch tr: au d dy, nc, to bn, au bng sau . 19. m V tr: Huyt Hoang du ln 4 thn, tc l huyt Trung qun sang ngang mi bn 0,5 thn. (H. 80) Cch chm: Chm ng kim, su 1-2 thn, ph n c thai cm chm. Cu 3 mi. Ch tr: Si bng, au bng, trng bng. 20. Thng cc V tr: Huyt Hoang du ln 5 thn, tc l huyt Thng qun sang ngang mi bn 0,5 thn. (H. 80). Cch chm: Chm ng kim, su 1-2 thn, ph n c thai cm chm. Cu 3 mi. Ch tr: Nn ma, a chy, au bng, trng bng. 21. U mn V tr: Huyt Hoang du ln 6 thn, tc l huyt C khuyt sang ngang mi bn 0,5 thn. (H. 80). Cch chm: Chm ng kim, su 1-2 thn, ph n c thai cm chm. Cu 3 mi. Ch tr: au ngc, hi nng, nn ma, a chy. 22. B lang V tr: Huyt Trung nh sang ngang mi bn 2 thn, khe lin sn 5-6. (H. 80). Cch chm: Chm chch kim, su 0,5-1 thn. Cu 3 mi. Ch tr: au thn kinh lin sn, vim hung mc, vim ph qun.
56
CM NANG CHN TR NG Y
23. Thn phong V tr: Huyt Chin trung (n trung) sang ngang mi bn 2 thn, khe lin sn 4-5 (H. 80). Cch chm: Chm chch kim, su 0,5-1 thn. Cu 5 mi. Ch tr: au thn kinh lin sn, vim hung mc, vim ph qun, vim tuyn v. 24. Linh kh V tr: Huyt Ngc ng sang ngang mi bn 2 thn, khe lin sn 3-4. (H. 80). Cch chm: Chm chch kim, su 0,5-1 thn. Cu 5 mi. Ch tr: Ho, suyn, y tc ngc, khng mun n, vim tuyn v, au thn kinh lin sn, nn ma. 25. Thn tng V tr: Huyt T cung sang ngang mi bn 2 thn, khe lin sn 2-3. (H. 80) Cch chm: Chm chch kim, su 0,5-1 thn. Cu 5 mi. Ch tr: Ho hen, nn ma, au thn kinh lin sn. 26. Hoc trung V tr: T huyt Hoa ci sang ngang mi bn 2 thn, khe lin sn 1-2. (H. 80) Cch chm: Chm chch kim, su 0,5-1 thn. Cu 5 mi. Ch tr: Ho, hen, nn ma, au ngc. 27. Du ph V tr: Huyt Ton c sang ngang mi bn 2 thn, gn u trong pha di xng n c ch lm. (H. 80) Cch chm: Chm chch kim, su 0,5-1 thn. Cu 5 mi. Ch tr: Ho, hen, au ngc, nn ma.
57
CM NANG CHN TR NG Y
TH QUYT M TM BO KINH: 9 HUYT 1. Thin tr V tr: ngoi u v 1 thn, khe lin sn 4-5, gia huyt Thin kh v huyt Nh trung. (H. 81). Cch chm: Chm ng kim, su 0,5 thn. Cu 3 mi. Ch tr: au sn ngc, di nch sng au, trng nhc. 2. Thin tuyn V tr: u pha trc np nch xung 2 thn, gia khe hai u c ca c nh u cnh tay. (H. 81) Cch chm: Chm ng kim, su 1-2 thn. Cu 3 mi. Ch tr: Sn ngc au, ho hng, lng trn v cnh trong cnh tay trn au. 3. Khc trch V tr: chnh gia khuu tay, trn np gp. Cch ly huyt: Nga bn tay, dui khuu tay, huyt trn np gp ngang khuu tay, cnh trong gn ln (H. 82). Cch chm: Chm ng kim, su 0,3-0,5 thn, thng chch nn mu. Cu 3 mi, h 5 pht. Ch tr: au d dy, nc, nn, ma, say nng, chn tay co git, vim rut tha, bnh nhit, bt rt khng yn, au khuu tay, cnh tay. Tc dng phi hp: Vi y trung (nn mu) tr thy u; vi Ni quan, i lng tr au tim, au ngc.
Hnh 81
58
CM NANG CHN TR NG Y
4. Khch mn V tr: gia np c tay ln 5 thn. Cch ly huyt: Nga c tay, bn tay nm li, t ln c tay ln 5 thn, huyt gia hai gn. (H. 82) Cch chm: Chm ng kim, su 0,6-1 thn. Cu 3 mi, h 5 pht. Ch tr: au ngc, tim hi hp, au d dy, nn ma, khuu cnh tay au bi, bng. Tc dng phi hp: Vi i lng, Chi cu tr nn ra mu. 5. Gian s V tr: chnh gia np gp c tay ln 3 thn. Cch ly huyt: Bn tay nga ln, nm li, t gia c tay ln 3 thn, gia hai gn l huyt. (H. 82) Cch chm: Chm ng kim, su 0,3-0,5 thn, cm gic t lan n khuu hoc nch. Cu 3 mi, h 5 pht. Ch tr: St rt, au tim ngc, nn ma, tim p mnh, ng kinh. Tc dng phi hp: Vi i chy, Hu kh tr st rt. 6. Ni quan V tr: T gia np gp c tay ln 2 thn. (H. 82) Cch ly huyt: Nga bn tay, nm li, t c tay ln 2 thn, chnh gia hai gn, i v trc sau vi huyt Ngoi quan (thuc kinh Tam tiu). Cch chm: Chm ng kim, su 0,3-0,5 thn, hoc thu huyt Ngoi quan, cm gic t tc lan n khuu tay, vai, c, c khi n tai, lan xung di ngn tay gia. Cu 3-5 mi, h 510 pht. Ch tr: au d dy, au sn ngc, nn ma, mt ng, nc, tim p mnh, tim au, hen, suyn, h thot, st rt, bnh tinh thn, suy nhc thn kinh, nn ma lc c thai. Tc dng phi hp: Vi Tam m giao, Chin trung tr tim au nhi; vi Tc tam l tr st rt; vi Cng tn tr vim d dy cp; vi Thin t, Thng qun tr nc, (c honh co cng). 7. i lng V tr: ch lm chnh gia np gp c tay. Cch ly huyt: Bn tay nga ln, chnh gia c tay, sau np gp trn ch lm gia hai gn l huyt. (H. 82)
59
CM NANG CHN TR NG Y
Hnh 82
Cch chm: Chm chch kim ln trn, su 0,3-0,5 thn. Cu 3-5 mi, h 5 pht. Ch tr: Mt ng, tim p mnh, au tim, tinh thn bt thng, au d dy, nn ma, au sn ngc, au gt chn. Tc dng phi hp: Vi Ngoi quan, Chi cu tr au bng to bn; vi Ni quan, Khc trch tr tim ngc au n. 8. Lao cung V tr: trong lng bn tay. Cch ly huyt: Nga bn tay, nm st ngn tay vo lng bn tay, chnh ch u ngn gia chm vo lng bn tay, l khe xng bn tay 2-3, nhng st xng bn s 3. (H. 82) Cch chm: Chm ng kim, su 0,3-0,5 thn. Cu 3 mi, h 5 pht. Ch tr: Nc, in di, nn ma, au tim, tr em l ming. Tc dng phi hp: Vi Hu kh tr hong n (vng da). 9. Trung xung V tr: chnh gia u ngn gia. Nga bn tay ly chnh gia u ngn gia, cch mng khong hn 0,1 thn. (H. 82) Cch chm: Chm ng kim, su 0,1 thn, thng chch nn mu. Cu 1 mi, h 3-5 pht. Ch tr: Trng gi hn m, say nng, bnh st cao, tr em co git, au bng, au u. Tc dng phi hp: Vi Thiu thng (nn mu), Thng dng tr ngoi cm st cao; vi Quan xung tr li cng khng ni c; vi i lng, Ni quan tr vim d dy cp tnh.
60
CM NANG CHN TR NG Y
TH THIU DNG TAM TIU KINH: 23 HUYT 1. Quan xung V tr: cnh ngoi gc mng ngn tay eo nhn. Cch ly huyt: Bn tay nga ln, co ngn eo nhn li, ly cnh ngoi gc mng (v pha ngn t) cch 0,1 thn. (H. 83) Cch chm: Chm chch kim, su 0,1 thn, thng chch nn mu. Cu 3 mi, h 5 pht. Ch tr: au u, mt, hu hng sng au, bnh nhit tnh, nh trng ngc, quai b, tr em tiu ha km, hn m cp tnh. Tc dng phi hp: Vi Trung xung, y trung tr say nng. 2. Dch mn V tr: np gp khe ngn t v ngn eo nhn trn mu bn tay. Cch ly huyt: p bn tay, ly cui np gp khe ngn eo nhn v ngn t, bn ngoi khp ngn v bn tay. (H. 83) Cch chm: Chm ng kim, su 0,3 thn. Cu 3 mi, h 5 pht. Ch tr: au u, mt, tai, hu hng sng au, st rt, au mu bn tay, sa khng xung. Tc dng phi hp: Vi Trung ch tr mu bn tay sng ; vi Ng t tr au hu. 3. Trung ch V tr: sau khp ngn v bn tay s 4. Cch ly huyt: p bn tay, ly ch lm sau khp ngn v bn, trong khe xng bn s 4 v 5. (H. 83) Cch chm: Chm ng kim, su 0,3-0,5 thn. Cu 3 mi, h 5 pht. Ch tr: Tai , tai ic, au u, hu hng sng au, ngn tay co dui kh, c cm gic nng n sau gy. Tc dng phi hp: Vi Dch mn tr mu bn tay sng ; vi Thnh cung hoc Nh mn, hoc Thnh hi tr tai ic, tai ; vi Kin ngung, Th tam l tr au vai. 4. Dng tr V tr: khp c tay, pha mu bn tay. Cch ly huyt: Bn tay p, hi gp c tay, ly ch lm cnh ngoi gn ln chnh gia c tay (gn c dui chung), thng khe ngn 3 v ngn 4 ln. (H. 83) Cch chm: Chm ng kim, su 0,5 thn. Khng cu. Ch tr: au c tay, au u, mt sng .
61
CM NANG CHN TR NG Y
Tc dng phi hp: Vi Dng kh, Hp cc tr au c tay; vi Ni quan tr ri lon thn kinh thc vt. 5. Ngoi quan V tr: T c tay ln 2 thn, chnh gia 2 xng.
Hnh 83
Cch ly huyt: p bn tay, hi co khuu tay, t huyt Dng tri ln 2 thn, gia khe xng tr v xng quay. (H. 83) Cch chm: Chm ng kim, su 0,3-0,6 thn hoc chm thu huyt Ni quan, cm gic t, tc c khi lan n khuu, vai, c, pha di c khi n ngn tay. Cu 3 mi, h 5-10 pht. Ch tr: Cm mo, au u, au rng, au sn ngc, au d dy, au c tay, tai, si c, chi trn bt toi, sau khi to bn, quai b. Tc dng phi hp: Vi i lng, Chi cu tr au bung c to bn; vi Khc tr, Hp cc tr cm mo; vi Ni quan thu Ngoi quan tr ngc sn au. 6. Chi cu V tr: pha mt sau c tay ln 3 thn. Cch ly huyt: Bn tay p, khuu tay hi co, t huyt Ngoi quan ln 1 thn, khe gia 2 xng. (H. 83) Cch chm: Chm ng kim, su 0,3-0,5 thn hoc thu Gian s. Cu 3 mi, h 5-10 pht. Ch tr: au sn ngc, au d dy, au c tay, tai ic, au hu hng, to bn, nn ma, chong vng sau khi .
62
CM NANG CHN TR NG Y
Tc dng phi hp: Vi Dng lng tuyn tr au sn; vi Chiu hi tr to bn; vi Ngoi quan tr au bng to bn. 7. Hi tng V tr: Huyt Chi cu sang ngang pha cnh tr gn 1 thn (b ngang mt ngn tay). (H. 83) Cch ly huyt: Bn tay p, khuu tay hi co, t khp c tay ln 3 thn l huyt Chi cu, t sang cnh xng tr (pha ngn t) 1 ngn tay, st cnh xng tr hng v xng quay. Cch chm: Chm ng kim, su 0,5-1 thn. Cu 3 mi, h 5 pht. Ch tr: Chi trn au, in di, ng kinh, tai , tai ic. Tc dng phi hp: Vi phong tr tai ic. 8. Tam dng lc V tr: Trn huyt Chi cu 1 thn, gia hai xng. (H. 83) Cch chm: Chm ng kim, su 0,5-1 thn. Cu 5 mi. Ch tr: Tai ic, cnh tay au, mt ting. 9. T c V tr: T mm khuu xung 5 thn, gia hai xng. (H. 83) Cch chm: Chm ng kim, su 1-1,5 thn. Cu 3 mi. Ch tr: au cng tay, lit chi trn, tai ic, rng au, vim thn. 10. Thin tnh V tr: pha sau mm khuu. Cch ly huyt: Ngi ngay, co khuu tay, t li mm khuu ln 1 thn, gia ch lm l huyt. (H. 84) Cch chm: Chm ng kim, su 0,3-0,5 thn. Cu 3 mi, h 5 pht. Ch tr: au u, au mt, au c, gy, au khy tay, trng nhc. Tc dng phi hp: Vi Thiu hi tr trng nhc. 11. Thanh lnh uyn V tr: T huyt Thin tnh ln 1 thn, co khuu tay. (H. 84) Cch chm: Chm ng kim, su 1-1,5 thn. Cu 3 mi. Ch tr: au vai v au cnh tay.
63
CM NANG CHN TR NG Y
Hnh 84
12. Tiu lc V tr: gia on ni huyt Thanh lnh uyn v huyt Nhu hi. (H. 84) Cch chm: Chm ng kim, su 1-1,5 thn. Cu 3 mi. Ch tr: au u, c gy cng au, cnh tay au. 13. Nhu hi V tr: Nm trn ng ni huyt Kin liu vi mm khuu, pha sau c tam gic vai, u vai xung 3 thn. (H. 84) Cch chm: Chm ng kim, su 1-2 thn. Cu 3 mi Ch tr: au vai v cnh tay. 14. Kin liu V tr: pha sau v di u xng vai, khi gi ngang cnh tay ra, n ch lm pha sau huyt Kin ngung 1 thn. (H. 84) Cch chm: Chm ng kim, su 1-2 thn. Cu 3 mi. Ch tr: au vai, cnh tay khng gi ln c. 15. Thin liu V tr: im gia ca ng ni xng vai v huyt i chu l huyt Kin tnh, t li ra sau 1 thn l huyt. (H. 84) Cch chm: Chm ng kim, su 0,5-1 thn. Cu 3 mi. Ch tr: Vai, cnh tay au, cnh tay khng gi ln c, b vai, c, gy au n.
64
CM NANG CHN TR NG Y
16. Thin d V tr: Pha sau v di mm chm, pha sau c c n chm, ngang vi gc hm di. (H. 71)
Hnh 71
Cch chm: Chm ng kim, su 1,5-2 thn. Khng cu. Ch tr: Tai ic, gy cng, u mt sng, hoa mt. 17. phong V tr: gia ch lm sau di tai. Cch ly huyt: Ngi ngay, pha sau gc di tai khong 0,5 thn c lm, khi n vo thy tc. (H. 71) Cch chm: Chm ng kim, su 0,3-0,5 thn. Cu 3 mi, h 5 pht. Ch tr: Tai , tai ic, quai b, kht hm, co cng co nhai, lit mt, vim tai gia. Tc dng phi hp: Vi Thnh cung tr tai ic; vi Gip xa, Hp cc tr quai b. 18. Kh mch V tr: sau tai, gia mm chm, t phong ven theo vnh tai ln n huyt Gic tn ly im cch 1/3 di. (H. 85) Cch chm: Chm chch kim, su 0,3-0,5 thn. Cu 3 mi. Ch tr: Tai ic, tai , au u. 19. L tc V tr: T Kh mch ln 1 thn (H. 85) Cch chm: Chm chch kim, su 0,1-0,3 thn. Cu 3 mi. Ch tr: Tai , nn ma, vim tai gia.
65
CM NANG CHN TR NG Y
20. Gic tn V tr: Gp loa tai v pha trc, p st vo da u, pha trn huyt Nh tim c ch li cao xng u l huyt. (H. 85) Cch chm: Chm chch kim, su 0,2-0,3 thn. Cu 3 mi. Ch tr: Tai sng , mt c mng tht, au rng.
Hnh 85 21. Nh mn V tr: trc tai, trong ch lm trn b ct trn bnh tai. (H. 85) Cch ly huyt: H mm, c ch khuyt trn bnh tai, hi lui v pha trc c ch lm l huyt. Cch chm: Chm ng kim, su 0,3-0,5 thn. Cu 3 mi, h 5 pht. Ch tr: Tai , vim tai gia, au rng. Tc dng phi hp: Vi Thnh hi tr tai ic; vi Hp cc, phong tr vim tai gia. 22. Ha liu V tr: pha trc v trn Nh mn, ngang gc vnh tai, sau mp trc tc mai, sau ng mch. (H. 85) Cch chm: Chm chch kim, su 0,2-0,3 thn. Cu 3 mi. Ch tr: Tai , au u, hm rng cn cht, lit mt. 23. Ty trc khng V tr: m ngoi hc mt, ch lm ngoi ui lng my. (H71) Cch ly huyt: Ch lm ngoi ui lng my, n vo c cm gic t tc. Cch chm: Chm chch kim, lun di da, su 0,3-0,5 thn. Khng cu. Ch tr: au bn u, au mt , au xng cung my, sp mi, my mt. Tc dng phi hp: Vi Nh mn tr au rng.
66
CM NANG CHN TR NG Y
TC THIU DNG M KINH: 44 HUYT 1. ng t liu V tr: T ui mt ra ngoi 0,5 thn. Cch ly huyt: Ngi ngay, ly cui ui mt. (H. 86) Cch chm: Chm di da, mi kim hng ra pha ngoi, su 0,3-0,5 thn. Cu 3 mi, h 5 pht. Ch tr: Bnh mt, au u, lit mt. Tc dng phi hp: Vi Thiu trch tr vim v ph n.
Hnh 86
2. Thnh hi V tr: pha trc v di bnh tai. Cch ly huyt: Pha trc v di nh bnh, ngang vi l trng b ct di bnh tai. Khi h ming c ch lm. (H. 86, H. 87) Cch chm: Chm ng kim, su 0,2-0,3 thn. Cu 3 mi, h 5 pht. Ch tr: Tai , tai ic, lit mt, vim tai gia. Tc dng phi hp: Vi phong tr tai ic. 3. Thng quan V tr: b trn cung quyn, thng huyt H quan ln. (H. 87) Cch chm: Chm ng kim, su 0,5-1 thn. Cu 3 mi. Ch tr: Thn kinh mt t bi, tai , ic, au rng. 4. Hm ym V tr: Huyt u duy xung 1 thn, s vo c ng mch nhy. (H. 87) Cch chm: Chm chch kim, su 0,3-0,5 thn. Cu 3 mi. Ch tr: au bn u, hoa mt, tai , vim mi, thn kinh mt t bi.
67
CM NANG CHN TR NG Y
5. Huyn l V tr: 1/3 pha trn ca ng ni huyt Hm ym ti huyt Khc pht (Khc mn). (H. 87) Cch chm: Chm chch kim, su 0,2-0,3 thn. Cu 3 mi. Ch tr: au bn u, thn kinh suy nhc, au rng. 6. Huyn ly V tr: 1/3 di ng ni huyt Hm ym ti huyt Khc pht. (H. 87) Cch chm: Chm chch kim, su 0,3-0,5 thn. Cu 3 mi. Ch tr: au bn u, thn kinh suy nhc, ph mt, au rng. 7. Khc mn (Khc pht) V tr: Ngang bng pha trn vnh tai v thng ng vi ng trc tai gp nhau. (H. 87) Cch chm: Chm chch kim, su 0,3-0,5 thn. Cu 3 mi. Ch tr: Hm v m sng au, kh h ming, au u, cng gy.
Hnh 87
8. Sut cc V tr: pha trn tai, vo trong mp tc 1,5 thn. Cch ly huyt: Ngi ngay hay nm nghing, t pha trn vnh tai thng ln vo trong tc 1,5 thn. (H. 87) Cch chm: Chm di da, mi kim hng v pha sau tai, hoc hng v huyt Thi dng, tin kim su 05-1 thn. Cu 3 mi, h 5 pht. Ch tr: au bn u, mt sng , nn ma, au rng, da sng. Tc dng phi hp: Vi u duy tr au na u.
68
CM NANG CHN TR NG Y
9. Thin xung V tr: Sau huyt Sut cc 0,5 thn, sau gc tai thng ln, vo trong tc 2 thn. (H. 87) Cch chm: Chm di da, su 0,5-0,8 thn. Cu 3 mi. Ch tr: au u, rng li sng au, ng kinh. 10. Ph bch V tr: Trn gc tai lui v pha sau (vo tc) 1 thn, 1/3 trn ng Thin xung ni vi huyt Hon ct, huyt Thin xung xung (v lui v sau) 1 thn. (H. 87) Cch chm: T huyt chm chch kim, su 0,5-0,8 thn. Cu 3 mi. Ch tr: Tai , tai ic, vim amian, au rng, bu c. 11. Khiu m V tr: Gia ng ni huyt Ph bch vi huyt Hon ct. (H. 87) Cch chm: Chm chch kim, su 0,5-0,8 thn. Cu 3 mi. Ch tr: au mt, au nh u. 12. Hon ct V tr: Ch lm di v sau mm chm, ci u ly huyt. (H. 87) Cch chm: Chm chch kim, su 0,5-0,8 thn. Cu 3 mi. Ch tr: Tai , au rng, m sng, thn kinh mt t bi. 13. Bn thn V tr: ui mt ngoi thng ln, vo mp tc 0,5 thn. (H. 87) Cch chm: Chm chch kim, su 0,5-0,8 thn. Cu 3 mi. Ch tr: ng kinh, c cng. 14. Dng bch V tr: Mt nhn thng, chnh gia mt ln v trn lng my 1 thn. (H. 7) Cch chm: Chm di da, su 0,3-0,5 thn. Cu 3 mi. Ch tr: au u trc trn, bnh mt, thn kinh mt t bi. 15. Lm khp V tr: Mt nhn thng, chnh gia mt thng ln vo qua mp tc 0,5 thn. (H. 87) Cch chm: Chm chch kim, su 0,5-0,8 thn. Cm cu. Ch tr: Tc mi, bnh mt, trng gi, ng kinh. 16. Mc song V tr: T huyt Lm khp ln 1,5 thn. (H. 87)
69
CM NANG CHN TR NG Y
Cch chm: Chm chch kim, su 0,5-0,8 thn. Cu 3 mi. Ch tr: Bnh mt, ph mt. 17. Chnh doanh V tr: T huyt Mc song ln 1,5 thn. (H. 87) Cch chm: Chm chch kim, su 0,5-0,8 thn. Cu 3 mi. Ch tr: au u, hoa mt, au rng. 18. Tha linh V tr: Sau huyt Chnh doanh 1,5 thn. (H. 87) Cch chm: Chm chch kim, su 0,5-0,8 thn. Cu 3 mi (c sch cm chm). Ch tr: au u, tc mi, chy mu cam. 19. No khng V tr: T huyt Phong tr thng ln 1,5 thn. (H. 87) Cch chm: Chm chch kim, su 0,5-0,8 thn. Cu 3 mi. Ch tr: au u, chy mu cam, cng gy, hen suyn. 20. Phong tr V tr: Gy ln vo trong tc, ti h lm hai bn gy. Cch ly huyt: Thng gia gy ln, vo trong tc 1 thn, ri li t sang ngang mi bn 1,5 thn, ch h lm. (H. 85) Cch chm: Khi chm huyt Phong tr bn tri, mi kim hng v pha hc mt bn phi; khi chm huyt Phong tr bn phi, mi kim hng v pha hc mt bn tri, su 0,5-0,8 thn, cm gic t, tc c th lan ti nh u hay khu vc mt, xung b vai. Cu 3 mi, h 5-10 pht. Ch tr: au u, cm mo, pht st, c gy cng au, vng u, ho hng, mt ng, bnh mt, mi, tai, , au rng, ng kinh, cao huyt p. Tc dng phi hp: Vi i chy, Hu kh tr au pha sau u; vi Khc tr, Tc tam l tr cao huyt p. 21. Kin tnh V tr: ch lm trn vai. Cch ly huyt: Ngi ngay, ly im chnh gia ng ni t huyt i chu vi mm xng nh cao u vai (nu chiu thng xung pha trc l ng u v). (H. 88) Cch chm: Chm ng kim, su 0,3-0,5 thn, khng nn chm su v d gy say kim. (Nu chm Kin tnh b say kim, phi chm ngay Tc tam l gii). Cu 3 mi, h 5 pht. Ch tr: au vai, au lng trn, c si, au v, t sa, cao huyt p.
70
CM NANG CHN TR NG Y
Hnh 88
Tc dng phi hp: Vi Khc tr cnh tay kh a ln; vi Trung cc (cu) tr st nhau sau khi . 22. Uyn dch V tr: Gia h nch thng xung 3 thn, pha sau v 4 thn, gi tay ly huyt. (H. 89) Cch chm: khe lin sn 5-6, chm chch kim, su 0,5 n 1 thn. Cm cu. Ch tr: Vim hung mc, au thn kinh lin sn, vim hch nch. 23. Nhip cn: V tr: Pha trc huyt Uyn dch 1 thn. (Gi tay ly huyt, ti khe sn 5-6. (H89) Cch chm: Chm chch kim, su 0, 5 n 1 thn. Cu 3 mi. Ch tr: nn ma, chua, chai di, hen suyn 24. Nht nguyt: V tr: T v thng xung gp khe lin sn 7-8. Cch ly huyt: Nm nga hoc nm nghing, trn khe lin sn 7-8 v cch Nhm mch 4 thn. (H. 81) Cch chm: Chm chch ra, su 0, 5 n 1 thn. cu 3 mi h 3-7 pht. Ch tr: au lin sn, nn ma, chua, vim gan, nc. Tc dng phi hp: Vi Uyn ct, Trung qun, tr vng da (hong n) 25. Kinh mn: V tr: Di u sn 12 (sn ct). Cch ly huyt: Nm sp hc nm nghing, ch di u sn ni cao l huyt. (H. 89) Cch chm: Chm ng kim, su 0,3 0,5 thn. cu 3 mi, h 3-7 pht.
71
CM NANG CHN TR NG Y
Ch tr: Si bng, a chy, au bng, trng bng, au sn. Tc dng phi hp: Vi Hnh gian tr au lng 26. i mch: V tr: Ly im gia ng ni u sn 11 vi u sn 12, t thng xung gp ng t rn ngang ra l huyt. (H. 89) Cch chm: Chm ng kim, su 1 n 2 thn. Cu 5 mi. Ch tr: Vim ni mc t cung, vim bng quang, lng di lng trn au, kinh nguyt khng u, kh h.
Hnh 89
27. Ng khu: V tr: T huyt i mch xung pha trc 3 thn, huyt Quan nguyn sang ngang, trc mo trc ca xng chu (H. 89) Cch chm: Chm ng kim, su 1-2 thn. cu 3 mi. Ch tr: au bng di, au lng, vim ni mc t cung, vim tinh hon. 28. Duy o: V tr: T huyt Ng khu xung 0,5 thn. (H. 89) Cch chm: Chm ng kim, su 1 n 2 thn. Cu 3 mi. Ch tr: Vim ni mc t cung, au bng di, hay to bn. 29. C liu: V tr: L im gia ca ng ni gai chu trc vi im cao nht mu chuyn ln ca xng i. Gp i ln, huyt u ngoi np gp hng. (H. 89)
72
CM NANG CHN TR NG Y
Cch chm: Chm ng kim, su 1-2 thn. cu 3 mi. Ch tr: au lng, au bng di, vim tinh hon, vim ni mc t cung, vim bng quang. 30. Hon khiu: V tr: Trong h lm mt nghing ca mng. Cch ly huyt: nm nghing hoc nm gp sp (ph phc). Ni mu chuyn ln xng i vi mm gai t sng cng 4, ly huyt gia ch lm im 1/3 ngoi v 2/3 trong ca ng ny. (H. 90) Cch chm: chm ng kim, su 2 n 3 thn, cm gic t ti sau i xung ngn chn. Cu 7 mi, h 10-20 pht. Ch tr: Lng i au, lit na ngi, phong thp au hng i. Tc dng phi hp: Vi Dng lng tuyn, Huyn chung, tr phong thp bi; vi Tha sn, tr au thn kinh ta. 31. Phong th V tr: Cnh ngoi i t u gi ln 7 thn. Cch ly huyt: ng thng ngi, xui hai tay p vo i, ch u ngn tay gia chiu thng vo i l huyt. (H. 91) Cch chm: Chm ng kim, su 0,5 n 0,8 thn. Cu 3 mi, h 10 pht. Ch tr: Chi di bi lit, lng i au, nga gi khp ngi, d ng mn nga. Tc dng phi hp: Vi y trung, Hnh gian tr au lng. 32. Trung c: V tr: T Phong th xung 2 thn. (H. 91) Cch chm: Chm ng kim, su 1-3 thn. Cu 3 mi. Ch tr: Lit na ngi, au thn kinh ta. 33. Tt Dng quan V tr: T huyt Dng lng tuyn ln 3 thn, trong h lm sau tt nhn ngoi, khe gn v xng. (H. 92) Cch ly huyt: Dui chn m ly huyt. Cch chm: Chm ng kim, su 0,5 n 1 thn, hoc thu Khc tuyn. Khng cu. Ch tr: au khp gi. Tc dng phi hp: Vi c ty tr khp gi sng au. 34. Dng lng tuyn V tr: pha di cnh ngoi khp gi.
73
CM NANG CHN TR NG Y
Cch ly huyt: Ngi ngay ngn, co gi, bn chn bng phng, hoc nm nging, chi di dui, huyt trc ch lm cnh u trn xng mc nh cao ln. (H. 92) Cch chm: Chm ng kim, su 0,8-1 thn, hoc thu m lng tuyn, cm gic t tc lan ti ngn chn 3-4, c khi ln ti sn, di nch. Cu 3 mi, h 5-10 pht. Ch tr: au lng, au i, au sn, au d dy, au u, lit na ngi, cnh ngoi chi di t bi, vai bong gn, tiu tin kh, to bn, cao huyt p. Tc dng phi hp: Vi m lng tuyn tr st rt, au khp; vi Thi xung tr au vai; Vi Hon khiu, Cn lun tr chi di lit, t di au n.
Hnh 90 - Hnh 91
35. Dng giao V tr: T mt c ngoi chn thng ln 7 thn, sau xng mc(H. 92) Cch chm: Chm ng kim, su 1-2 thn. Cu 3 mi. Ch tr: au cnh ngoi bng chn, au thn kinh to, hen suyn 36. Ngoi khu V tr: T mt c ngoi ln 7 thn, trc xng mc. Cch ly huyt: Ngi ngay, bn chn bng phng t nhin, cch mt c ngoi ln 7 thn, da theo pha sau xng mc l dng giao, t tin v pha trc 1 thn. (H. 92) Cch chm: Chm ng kim, su 0,8 n 1,5 thn. cu 3 mi, h 5 pht. Ch tr: C gy cng au, ngc sn au, au cnh ngoi bp chn, chi di t bi, yu ui. Tc dng phi hp: Vi Cn lun tr au cnh ngoi bp chn.
74
CM NANG CHN TR NG Y
Hnh 92
37. Quang minh V tr: T mt c ngoi thng ln 5 thn. Cch ly huyt: ngi ngay co gi bng phng, da st vo cnh trc xng mc, trn mt c ngoi 5 thn. (H. 92) Cch chm: Chm ng kim, su 0,5 n 1 thn. Cu 3 mi, h 5 pht. Ch tr: Bnh mt, chi di au, n b au tc bu v, c th gim sa. Tc dng phi hp: Vi Hp cc tr cc bnh mt. 38. Dng ph V tr: Trn mt c ngoi 4 thn, st pha trc xng mc. (H. 92) Cch chm: Chm ng kim, su 1 n 2 thn. Cu 3 mi. Ch tr: au lng, vim khp gi, au ton thn, ni au khng nht nh. 39. Huyn chung (Tuyt cc) V tr: T mt c ngoi ln 3 thn. Cch ly huyt: Gi co, t bn chn thng bng, t mt c ngoi ln 3 thn, da st vo cnh sau xng mc. (H. 92) Cch chm: Chm ng kim, su 1 n 2 thn, Cu 3 mi, h 5-10 pht. Ch tr: Bn thn bt toi, au bn u, si c, au sn ngc, au u gi, au chn.
75
CM NANG CHN TR NG Y
Tc dng phi hp: Vi Dng lng tuyn, tr au cnh ngoi bp chn, chi di mi yu; vi Tc tam l (cu mi), c th phng trng gi, li c th lm gim huyt p. 40. Khu kh V tr: pha trc v di mt c ngoi. Cch ly huyt: Gi co, chn bng phng t nhin, ly ch lm pha trc v di mt c ngoi, cnh ngoi gn (gn c dui di ngn chn). (H. 92) Cch chm: Chm ng kim, su 0,5 n 1 thn, hoc chm thu sang huyt chiu hi. Cu 3 mi, h 3-5 pht. Ch tr: au d dy, chua, au sn ngc, au cnh ngoi chi di. Tc dng phi hp: Vi Cn lun, Huyn chung, tr cnh ngoi chi di au 41. Tc Lm khp V tr: ch lm trc ch 2 xng bn chn 4 v 5 gp nhau ni vo c chn, khe gia 2 xng bn 4-5. (H. 92) Cch chm: Chm ng kim, su 0,3 0,5 thn. Cu 3 mi. Ch tr: vim kt mc, vim tuyn v, lao hch, au sn ngc. 42. a ng hi V tr: khe xng bn 4-5, trc huyt tc Lm khp 0,5 thn (H. 92) Cch chm: Chm ng kim, su 0,3 0,5 thn. Cm cu. Ch tr: Tai , nch au, vim tuyn v. 43. Hip kh V tr: khe ni ngn 4-5 lui v pha mu bn chn 0,5 thn(H. 92) Cch chm: Chm ng kim, su 0,3-0,5 thn. Cu 3 mi. Ch tr: Tai , au u, chong vng, au ngc, au thn kinh lin sn. 44. Tc khiu m V tr: cnh ngoi gc mng ngn chn th 4 Cch ly huyt: Bn chn bng phng, gn gc mng ngn 4 v pha ngn t, cch gc mng 0,1 thn (H. 92) Cch chm: Chm chch kim, su 0,1 thn. cu 3 mi, h 5 pht. Ch tr: au u, au sn, ngc, mt ng, bnh mt, bnh nhit. Tc dng ph phi hp: Vi Tnh minh tr bnh mt.
76
CM NANG CHN TR NG Y
TC QUYT M CAN KINH : 14 HUYT 1. i n V tr: sau gc mng ngn ci, bn chn bng phng, t gia gc mng ngn ci, li v pha su 0,1 thn, ri sang pha ngn th 2 chn 0,1 thn l huyt. (H. 93) Cch chm: Chm su 0,1-0,3 thn, hoc chch nn mu. cu 3 mi, h 5 pht. Ch tr: Kinh nguyt qu nhiu (cu), i dm, trng gi, sn kh (au co tht c bng). Tc dng phi hp: Vi Trng cng, tr tiu trng sn kh; vi n bch (cu bng bc n), tr kinh nguyt qu nhiu. 2. Hnh gian V tr: khe ni ngn ci v ngn 2 chn. Bn chn bng phng, khe ni 2 ngn li li pha sau chng 0,5 thn, trc khp ngn bn(H. 93) Ch tr: Kinh nguyt khng u, tc kinh, au u, mt ng, bnh tinh thn, ng kinh, tr em kinh phong. Tc dng phi hp: Vi Hon khiu, Phong th tr lng, bng au; vi Dng tuyn tr bnh i ng; vi Tc tam l, Ni quan tr cao huyt p.
Hnh 93
3. Thi xung V tr: khe xng bn ngn 1-2 chn. Bn chn bng phng, t huyt Hnh gian ln 2 thn (c sch ni 1,5 thn) trc gc 2 xng bn chn gip nhau. (H. 93) Cch chm: Chm ng kim, su 0,3 thn. cu 3 mi, h 5 pht. Ch tr: au u, au sn ngc, chong vng, mt au nng, ng kinh, tr em kinh phong, au mt, sn kh, kinh nguyt khng u, ly.
77
CM NANG CHN TR NG Y
Tc dng phi hp: Vi i n, tr sn kh; Vi Hp cc tr tc mi, ssau mi (vim xoang); Vi Bch hi, Tam m giao, tr au hu hng; vi Tc tam l, tr vim gan; Vi Hp cc (2 Thi xung, 2 Hp cc) gi l T quan huyt, c tc dng trn tnh (chng co git, run ry), lm gim huyt p. 4. Trung phong V tr: Pha trc v di mt c rong chn 1 thn, h lm cnh trong bong gn. (H. 93) Cch chm: Chm ng kim, su 0,3-0,5 thn. cu 3 mi Ch tr: au bng di, b i, thot v bn, bu, au dng vt 5. Li cu V tr: Chn bng phng, hoc nm dui chn, t mt c chn trong chn ln 5 thn, cnh sau xng chy, n vo thy c h lm nh l mt l huyt (H. 94) Cch chm: Chm chch kim di da theo b xng, su 0,3-0,5 thn. Cu 3 mi, h 3-5 pht Ch tr: Kinh nguyt khng u, tiu tin kh, au ng chn. Tc dng phi hp: Vi Thi xung, Khc tuyn, tr au sn kh. 6. Trung V tr: Ngi ngay hoc nm nga dui chn, t mt c trong chn ln 7 thn; st cnh xng chy l huyt. (H. 94) Cch chm: Chm chch kim di da theo b xng su 0,3-0,5 thn. cu 3 mi, h 5 pht. Ch tr: Kinh nguyt khng u, bng huyt, lu huyt, au sn kh, au bng di, au khp chi di. Tc dng phi hp: Vi Tam m giao, Huyt hi, tr bnh kinh nguyt khng u. 7. Tt quan V tr: ch lm di v sau li cnh trong u tin trn xng chy, sau m lng tuyn khong 1 thn. (H. 94) Cch chm: Chm ng kim, su 1 n 2 thn. Cu 5 mi. Ch tr: au khp gi 8. Khc tuyn V tr: cnh trong khp gi, co khp gi vung gc, pha sau ca cc li xng i, pha trn np gp khuu chn, trc 2 gn c. (H. 79) Cch chm: Chm ng kim, su 0,5 n 1 thn, c th chm thu huyt Dng quan. Cu 3 mi. H 5 pht. Ch tr: Khp gi sng au, di tinh, lit dng, au sn kh, au bng di, nga h b.
78
CM NANG CHN TR NG Y
Tc dng phi hp: Khc tuyn thu Dng quan tr khp gi sng au; vi Chiu hi, Tam m giao, Quan nguyn, tr au bng di.
Hnh 94 - Hnh 79
9. m bao V tr: Pha trn li di cnh trong xng i, huyt Khc tuyn ln 4 thn, gia 2 gn cnh trong i. (H. 79) Cch chm: Chm ng kim, su 1-3 thn. cu 3 mi. Ch tr: au lng, au bng, i dm, kinh nguyt khng u. 10. Ng l V tr: Cnh trong i, huyt m lin xng 1 thn. (H. 95) Cch chm: Chm ng kim, su 1-3 thn. cu 5 mi Ch tr: Bng di trng, b i, bu mn nga, i dm. 11. m lim V tr: T chnh ga b trn xng mu sang ngang 2,5 thn, ri li xung 2 thn. (H. 95) Cch chm: Chm ng kim, su 1-2 thn. Cu 3 mi. Ch tr: au cnh trong i, kh h qu nhiu, kinh nguyt khng u 12. Cp mch V tr: t chnh gia b xng mu, sang ngang 2,5 thn, ri li xung 1 thn. (H. 95)
79
CM NANG CHN TR NG Y
Cch chm: Chm ng kim, su 0,5 n 1 thn, trnh ng mch. Cu 3 mi. Ch tr: au dng vt, sa d con, au bng di, au cnh trong i.
Hnh 95 - Hnh 89
13. Chng mn V tr: hai bn cnh bng, u xng sn 11. (H. 89) Cch ly huyt: Nm nging ly huyt, co khuu tay dc cnh sn, ch u nhn mm khuu chiu vo sn, cng l u sn 11, l huyt. Cch chm: Chm chch kim xung theo u sn, su 0,8 n 1 thn. Cu 3 mi, h 5 pht. Ch tr: l lch sng to, a chy, tiu ho km, ngc sn au, lng au Tc dng phi hp: Vi Trung qun, Phong long, tr au sn; vi T du, Cng tn, B cn (u cu), tr lch sng to, st rt cch nht. 14. K mn V tr: khe sn sn 6-7, thng u v xung. Cch ly huyt: T huyt C khuyt Nhm mch sang ngang mi bn 3,5 thn, t u v xung khe sn 6-7. (H. 81) Cch chm: Chm chch kim t khe sn sn ra hng ngoi, su 0,50,8 thn. Cu 3 mi, h 5 pht. Ch tr: au d dy, au sn, tc ngc sn, nn ma st rt, t sa. Tc dng phi hp: Vi Can du, Cch du, tr au sn, ngc; Vi Chin trung, tr cn co tht kh qun.
80
CM NANG CHN TR NG Y
NHM MCH: 24 HUYT 1. Hi m: V tr: gia tin m v hu m (n ng th ly im gia ng ni bu v hu mn, n b ly im gia ng ni gia b sau mi ln v hu mn). (H. 96) Cch chm: Chm ng kim, su 1-2 thn, ph n c thai cm chm. Cu 5 mi. (Trc khi chm nhc ngi bnh i tiu tin) Ch tr: i dm, kh tiu tin, lit dng, di tinh, nhiu kh h, co d con khng u. 2. Khc ct V tr: b trn xng mu, nm nga ly huyt t gia rn xung 5 thn, ng chnh gia bng. (H. 97) Cch chm: Chm ng kim, su 1-2 thn, ph n c thai cm chm. cu 5 mi (trc khi chm nhc ngi bnh i tiu tin).
Hnh 96
Ch tr: i dm, kh tiu tin, lit dng, di tinh, nhiu kh h, co d con khng u. 3. Trung cc V tr: Pha trn huyt Khc ct 1 thn. Nm nga ly huyt, t gia rn thng xung 4 thn. (H. 97) Cch chm: Chm ng kim, su 0,8 n 1 thn, t tc cc b, c khi lan xung b phn sinh dc, ph n c thai khng chm. Cu 5 mi, h 5-10 pht. Ch tr: Di tinh, i dm, lit dng, au cn di rn, a ra mu, ly, kinh nguyt khng u, kh h, au bng hnh kinh, tc kinh, bng huyt, lu huyt. Tc dng phi hp: Vi Tam m giao, tr tr em i dm; Vi Quan nguyn, Tam m giao, tr di tinh; Vi T cung tr bng, xut huyt d con (huyt T cung huyt Trung cc, sang ngang mi bn 3 thn). 4. Quan nguyn V tr: di rn, nm nga ly huyt, t gia rn xung 3 thn, t Khc ct ln 3 thn. (H. 97).
81
CM NANG CHN TR NG Y
Hnh 81
Cch chm: Chm ng kim, su 0,8 n 1,5 thn, ph n c thai khng chm. Cu 7 mi, h 5-15 pht. Ch tr: au lng, au bng, au quanh rn, i dm, di tinh, lit dng, a chy, kinh nguyt khng u, bng lu huyt, chong vng sau , trng gi h thot, ung nht trong rut. Tc dng phi hp: Vi Tam m giao, tr di tinh; Tc tam l, tr 5 chng lu (i but); vi Kh hi, Dng tuyn, tr b i sau . 5. Thch mn: V tr: di rn, t gia rn xung 2 thn (H. 97) Cch chm: Chm ng kim, su 1 n 1,5 thn, ph n c thai cm chm. cu 3 mi, h 5-15 pht. Ch tr: Kinh nguyt qu nhiu, b kinh sn kh, au bng, b i, i dm ph thng, cao huyt p. Tc dng phi hp: Vi Trung cc, Dng lng tuyn tr i dm. 6. Kh hi: V tr: di rn, nm nga ly huyt, t gia rn xung 1,5 thn. (H. 97) Cch chm: Chm ng kim, su 0,8-1,5 thn, ph n c thai khng chm. Cu 7 mi, h 5-15 pht. Ch tr: au bng, tng sng a chy (ng canh tit), au lng, i dm, di tinh, kinh nguyt khng u, bng lu huyt, au bng hnh kinh, tc kinh, chong vng sau , trng gi h thot. Tc dng phi hp: Vi Tam m giao, tr di tinh; Vi Hnh gian, Trung cc, tr au bng hnh kinh; Vi Huyt hi, Tam m giao, tr kinh nguyt khng u.
82
CM NANG CHN TR NG Y
7. m giao V tr: Thng rn xung 1 thn, nm nga ly huyt (H. 97) Cch chm: Chm ng kim, su 1,5-2,5 thn. Cu 7 mi. Ch tr: Vim niu o, vim ni mc t cung, kinh nguyt khng u, au bng sau , sn dch khng t, nga m h, au sn kh.
Hnh 97
8. Thn khuyt V tr: Chnh gia rn, nm nga ly huyt (H. 97) Cch chm: Cm chm. Cu cch mui, t 5-15 mi hoc hn na. Ch tr: Si bng, au bng, a chy, ly trng gi h thot, chong vng sau . Tc dng phi hp: Vi Kh hi, Quan nguyn, Tam m giao, tr trng gi h thot. 9. Thu phn V tr: Gia rn thng ln 1 thn, nm nga ly huyt, ph n c thai trn 5 thng khng chm (H. 97)
83
CM NANG CHN TR NG Y
Cch chm: Chm ng kim, su 1-2,5 thn. cu 3- 15 mi. Ch tr: Kh tiu tin, ph nc, si bng, a chy. 10. H qun V tr: Gia rn thng ln 2 thn, nm nga ly huyt, ph n c thai trn 5 thng khng chm (H. 97) Cch chm: Chm ng kim, su 1-2,5 thn. cu 3-15 mi Ch tr: au d dy, tiu ho km, sa d dy, vim rut. 11. Kin l V tr: Gia rn thng ln 3 thn, nm nga ly huyt, ph n c thai trn 5 thng khng chm. (H. 97) Cch chm: Chm ng kim, su 1 n 2,5 thn. Cu 3-15 mi Ch tr: au d dy, nn ma, tiu ho km, ph n, vim phc mc 12. Trung qun V tr: Trn rn 4 thn, nm nga ly huyt, ph n c thai trn 5 thng khng chm. (H. 97) Cch chm: Chm ng kim, su 0,8-1 thn. Cu 7 mi, h 5-15 pht Ch tr: au da dy, trng bng, nn ma, chua, a chy, ly, to bn, mt ng, cao huyt p. Tc dng phi hp: Vi Thin khu, Tc tam l, tr l; vi Tc tam l, tr au bng. 13. Thng quan: V tr: Trn rn 5 thn, nm nga ly huyt (H. 97) Cch chm: Chm ng kim, su 1 n 2 thn, cu 3-15 mi. Ch tr: Vim d dy, lot hnh t trng, nn ma, trng bng, nc. 14. C khuyt V tr: Trn rn 6 thn, nm nga ly huyt (H. 97) Cch chm: Chm chch kim xung di, su 0,5-1 thn. Cu 3-15 mi, h 5-10 pht. Ch tr: Bnh tim, au d dy, nn ma. Tc dng phi hp: Vi Tm du, Thng l, Khch mn, tr au nhi vng trc tim. 15. Cu v V tr: Trn rn 7 thn, di lm c 1 thn, u mi nhn xng c (H. 97) Cch chm: Chm chch mi kim xung di, su 0,5-1,5 thn. Khng cu. Ch tr: au vng tim, chng nghn, in cung, ng kinh. Tc dng phi hp: Vi Thn khuyt, Hu kh, tr in cung, ng kinh.
84
CM NANG CHN TR NG Y
16. Trung nh V tr: gia ngc, ngang khe sn 5-6, t huyt Chin trung xung 1,6 thn. (H. 97) Cch chm: Chm chch kim, su 3-5 phn. cu 5 mi Ch tr: Ho, suyn, tr em tr sa, nn ma 17. Chin trung V tr: Gia ng ni hai nm v trn ngc. (H. 97) Cch chm: Chm di da, mi kim ngc ln trn, xung di, hoc sang ngang, su 0,51 thn. Cu 5 mi, h 5-10 pht. Ch tr: Sa khng xung, c nht v, ho, hng, hen, suyn, nc, au ngc. Tc dng phi hp: Vi Thiu trch, Nh cn, tr t sa; Vi Ni quan, Tam m giao, tr au tim; Vi Thin t tr ho. 18. Ngc ng V tr: Trn huyt Chin trung 1,6 thn, ngang vi khe sn 3-4. (H. 97) Cch chm: chm chch kim, su 0,3-0,5 thn, cu 3 mi. Ch tr: Vim ph qun, lao phi, vim hung mc 19. T cung V tr: Trn huyt Chin trung 3,2 thn, ngang khe sn 2-3 (h. 97) Cch chm: Chm chch kim, su 0,3-0,5 thn. Cu 3 mi. Ch tr: Vim ph qun, lao phi, vim hung mc. 20. Hoa ci V tr: Di huyt ton c 1,6 thn, ngay chnh gia xng c, ch tip gin on cn v thn xng c. (h. 97) Cch chm: Chm chch kim, su 0,3-0,5 thn. Cu 3 mi. Ch tr: Vim hu hng, au ngc, ho hen. 21. Ton c V tr: Huyt Thin t xung 1 thn. (H. 97) Cch chm: Chm chch kim, su 0,3-0,5 thn. Cu 3 mi. Ch tr: au ngc, ho hen, hu hng sng au. 22. Thin t V tr: Ch lm trn xng ngc, st b trn xng c, ngang vi b trn xng n hai bn (pha trong xng c) (H. 98)
85
CM NANG CHN TR NG Y
Cch chm: Chm chch mi kim xung pha trong xng c, su 0,5 1 thn. Cu 3 mi h 5 pht. Ch tr: Ho hng, hen xuyn, sng hng, nc, bu c, nn ma Tc dng phi hp: Vi Chiu hi tr mai hch kh (lon cm hng); Vi Chin trung tr ho hng. 23. Lim tuyn V tr: Ch lm pha trn yt hu, nga c, a cm ra pha trc, thy thuc dng ngn tay ci ch xung t np gp ngang ca ngn ci vo gia cnh xng cm, u ngn qup vo di hm, ti u th l huyt. (H. 98). Cch chm: Chm mi kim hng v huyt no b, su 0,3 0,5 thn. Cu 3 mi, h 5 pht.
Hnh 98
Ch tr: Sng li, au di li, trng gi cng li khng ni, nut kh. Tc dng phi hp: Vi Trung xung tr di li sng au. 24. Tha tng V tr: ch lm gia mi di, da nga u, h mm, huyt ch lm. (H. 98) Cch chm: Chm ng kim, su 0,20,3 thn. Cu 1 mi, h 5 pht. Ch tr: C cng, ng kinh, au rng, mo ming, chy di. Tc dng phi hp: Vi Phong ph tr c gy cng au; vi a thng tr mi l.
86
CM NANG CHN TR NG Y
C MCH: 28 HUYT 1. Trng cng: V tr: Pha di xng ct, sau hu mn. Cch ly huyt: Qu ci gp xung, huyt ch lm gia hu mn v xng ct. (H. 96) Cch chm: Chm ng kim, su 0,51 thn. Cu 3 mi, h 5 pht. Ch tr: Vi Tha sn tr i tin ra mu, vi i n tr sn kh; vi Bch hi, Tha sn, Kh hi, tr thot giang (li dom).
Hnh 96
2. Yu du V tr: Di mm gai t sng lng th 21 (t 4 xng cng). Cch ly huyt: Nm sp ly huyt (H. 75). Cch chm: Chm chch kim ln pha trn, su 0,3 0,5 thn. Cu 7 mi, h 5 pht. Ch tr: au lng, kinh nguyt khng u. Tc dng phi hp: Vi Hon khiu tr au lng. 3. Yu Dng quan V tr: Di mm gai t sng lng s 16 (di t tht lng 4) nm sp, ni 2 mo sau xng chu giao im vi ng dc sng lng, xung thm mt mm gai. (H. 75). Cch chm: Chm mi kim chch ln, su 1-1,5 thn. cu 3 mi. H 5-15 pht. Ch tr: au tht lng v xng cng, kinh nguyt khng u, kh h, di tinh, lit dng, ly, ai tin ra mu. Tc dng phi hp: Vi y trung tr au lng. 4. Mnh mn V tr: Ch lm t sng 14 (di t tht lng 2) tng ng vi rn phia trc. (H. 75, H. 99)
87
CM NANG CHN TR NG Y
Cch chm: Chm ng kim, su 0,3-0,5 thn. cu 3 mi, h 5 pht.
Hnh 99
Ch tr: au tht lng, au bng hnh kinh, bng lu huyt, a ra mu, lit dng, di tinh, i dm, au ct sng, au bng. Tc dng phi hp: Vi Bch hi, Quan nguyn, tr a chy. 5. Huyn khu V tr: Di mm gai t sng tht lng 1. (H. 75) Cch chm: Chm hi chch ln, su 0,51 thn. Cu 3 mi. Ch tr: au lng, tht lng au, tiu ho km, vim rut, a chy. 6. Tch trung V tr: Di mm gai t sng lng 11. (H. 75) Cch chm: Chm mi kim chch ln, su 0. 5-1 thn. Cu 3 mi. Ch tr: ng kinh, vng da, a chy, tr em li dom. 7. Trung khu V tr: Di mm gai t sng 10. (H. 75) Cch chm: Chm mi kim chch ln, su 0,5 1 thn. Cu 3 mi. Ch tr: Lng au, tht lng au, au d dy, n khng ngon, sc nhn gim. 8. Cn sc V tr: Di mm gai t sng lng 9. (h. 75) Cch chm: Chm mi kim chch ln, su 0,5 1 thn. cu 3 mi. Ch tr: Lng au, tht lng au, au d dy, suy nhc thn kinh, ng kinh, bnh thn kinh chc nng.
88
CM NANG CHN TR NG Y
Hnh 75
9. Ch dng V tr: khe lm di mm gai t sng lng 7, ngi ngay hay nm sp, t sng 7 tng ng vi u nhn pha di ca xng b vai, vai xui t nhin m ly huyt (H. 75) Cch chm: Chm mi kim chch ln, su 0,51 thn. Cu 3 mi. Ch tr: Ho, hen, vai lng au, c cng , au d dy, vim gan, vim ti mt, au lin sn. Tc dng phi hp: Vi Trung qun, Uyn ct, tr hong n (vng da). 10. Linh i V tr: Di mm gai t sng lng 6. (H. 75) Cch chm: Chm mi kim chch ln, su 0,51 thn. Cu 3 mi. Ch tr: Hen suyn, vim ph qun, au lng, au d dy, mn nhn. 11. Thn o V tr: Di mm gai t sng lng 5 (H. 75) Cch chm: Chm chch kim, su 0,5-1 thn. Cu 5 mi.
89
CM NANG CHN TR NG Y
Ch tr: Suy nhc thn kinh, au lng trn, ho, au thn kinh lin sn, st rt, tr em kinh phong. 12. Thn tr V tr: Di mm gai t sng lng 3, ngi ngay ci u hay nm sp ly hyt. (H. 75) Cch chm: Chm mi kim chch ln, su 0,3 0,5 thn. Cu 3-5 mi. H 5-10 pht. Ch tr: Vai, lng au, mn nhn, ho hen. Tc dng phi hp: Vi U trung tr mn nhn mi mc; vi i chu, Phong mn (hoc bu gic) cha ho g. 13. o o V tr: Ch lm di t sng lng 1, ngi ngay ci u ly huyt (h. 75) Cch chm: Chm ng kim, su 0,3 0,5 thn. Cu 5 mi, h 5 pht. Ch tr: Cng ct sng, au u, st cao, st rt, in di. 14. i chu V tr: Ch lm trn t sng lng 1, di t c s 7. (h. 75) Cch chm: Chm ng kim, su 0,30,5 thn. Cu 5-7 mi, h 5-15 pht. Ch tr: Cm mo, pht st, nn ma, ly, cng gy, au ct sng, ho, tr em co git, ng kinh, si c, mt ho bc, ho g mt ng. Tc dng phi hp: Vi Hp cc, Khc tr tr cm mo; vi Gian s, Hu kh, tr st rt; vi Trung ph tr xut huyt do gin ph qun. 15. mn: V tr: chnh gia gy c vo chn tc, ngi ngay, ci u, chn tc vo 0,5 thn (gia t c 1-2). (H. 100)
Hnh 100
Cch chm: vi ngi ln m gy chm su chng 1 thn, ngi bo chm su gn 2 thn, kim chch xung, hng vo yt hu ngi bnh. Cm chch mi kim ln. Khi chm tin kim t t, khng v ngoy. Khi ngi bnh c cm gic t nh in th phi rt kim
90
CM NANG CHN TR NG Y
ngay. Khi su ti mc quy nh m vn cha c cm gic cng khng c chm su hn, trnh gy ra tai bin. (xut huyt no). Cm cu. Ch tr: Cm ic Tc dng phi hp: Vi Nh mn, Thnh cung, Ngoi quan, Trung ch, tr cm ic. 16. Phong ph V tr: Gia mp tc sau gy ln 1 thn, ch lm di li chm (H. 101)
Hnh 101
Cch chm: Chm ng kim, su 0,5 0,8 thn. Cm cu. Ch tr: Cm mo, au u, cng gy, bnh tinh thn, trng gi. 17. No h V tr: Trn huyt Phong ph 1,5 thn, pha trn xng li chm. (H. 101) Cch chm: Chm di da, su 0,5 0,8 thn. Cm chm ng kim. Cm cu. Ch tr: u c cng au, u chong, ng kinh. 18. Cng gian V tr: Trn huyt No h 1,5 thn. (H. 101) Cch chm: Chm chch kim, su 0,5 0,8 thn. Cu 5 mi. Ch tr: au u, cng gy, au sau u, chong vng. 20. Bch hi V tr: Chnh gia nh u. Ly t im gia ng ni hai lng my ln 1 thn lm mt pha, t qua gia u, sang mp tc sau gy, im gia ng ny l huyt. (H. 101)
91
CM NANG CHN TR NG Y
Cch chm: Chm chch kim di da, mi kim ra pha trc hoc pha sau, su 0,2 0,3 thn. Cu 3 mi. Ch tr: au u, au mt, tc mi, chy mu mi, chong vng, ng kinh, c cng, pht st, cm ic, tr em a chy, sa d con, xong mt ng, trng gi, li dom. Tc dng phi hp: Vi Hp cc, Thi xung cha au nh u; vi Cu v tr l; vi Trng cng, Tha sn, tr li dom; vi Thi xung, Tam m giao, tr au hu hng. 21. Tin nh V tr: T huyt Bch hi ra pha trc u 1,5 thn. (H. 101) Cch chm: Chm chch kim, su 0,5 0,8 thn. Cu 5 mi. Ch tr: au nh u, chong vng, mt sng , tr em kinh phong. 22. Tn hi V tr: T huyt Bch hi ra pha trc u 3 thn. (H. 101) Cch chm: Chm chch kim, su 0,5 0,8 thn. Cu 3 mi. Ch tr: au u, chong vng, chy mu mi, tr em kinh phong. 23. Thng tinh V tr: T mp tc trc trn ln 1 thn. (H. 101) Cch chm: Chm mi kim chch v hng nh u, lun di da, su 0,2 - 0,3 thn. Cu 3 mi, h 5 pht. Ch tr: au u, au mt, tc mi, chy mu cam. Tc dng phi hp: Vi Hp cc tr au u; vi Nghinh hng tr bnh mi. 24. Thn nh V tr: Mp tc trc trn ln 0,5 thn. (H. 101) Cch chm: Chm mi kim chch ln hng nh u, lun di da, su 0,2 0,3 thn. Cu 3 mi, h 5 pht. Ch tr: au u, ng kinh, au xng my. Tc dng phi hp: Vi Thng tinh, n ng tr au pha trc nh u. 25. T liu V tr: trn qu mi, chnh gia u nhn mi, trong da l sn. (H. 101, H. 102) Cch chm: Chm mi kim chch ln, su 0,1 0,2 thn. Cm cu. Ch tr: Mi tc, chy mu mi, mi , bnh trng c u mi. Tc dng phi hp: Vi Ni quan, Bch hi, Nhn trung, tr chng hu khc (ngt lm).
92
CM NANG CHN TR NG Y
26. Nhn trung (Thu cu) V tr: Gia rnh nc di mi, cch 1/3 pha trn rnh Nhn trung. (h. 102)
Hnh 102 Hnh 103
Cch chm: Chm chch kim, su 0,2 0,3 thn, khi cp cu, c cch 1 m, v kim mt ln hoc chm Nhn trung thu Ngn giao. Khng cu. Ch tr: ng kinh, hm rng cn cht, trng gi h thot, hn m, say nng, chn tay co rm, tr em co git, bng ngc au nhi. Tc dng phi hp: Vi U trung tr lng v sng lng au; vi Hp cc, Trung xung tr say nng, bt tnh nhn s; vi Ngn giao tr chng au vng tht lng. 27. Ngn giao V tr: pha trong mi trn v li rng trn giao nhau, ch dy chng mi trn. (H. 103) Cch chm: Chm mi kim chch ln, su 0,1 0,2 thn, hoc chch nn mu. Khng cu. Ch tr: Rng li sng au, tr. Tc dng phi hp: Vi Trng cng tr tr. 28. oi oan V tr: Chnh gia u cht mi trn. (H. 102) Cch chm: Ngm ming, nga hm. Chm 0,2 thn. Khng cu. Ch tr: in nh bt, i vng, li kh, mu cam chy khng dt, sng mi, ming ngm m hm khua lp cp, ung nhiu, i nhiu, rng au, tc mi, m di.
93
CM NANG CHN TR NG Y
TN HUYT 6 MCH K KINH CN LI

A. Xung mch
Hi m, Kh xung, Honh ct, i hch, Kh huyt, T mn, Trung ch, Hoang du, Thng khc, Thch quan, m .
B. i mch
i mch, Ng khu, Duy o.

C. m kiu mch
Chiu hi, Giao tn, Tnh minh.

D. Dng kiu mch
Thn mch, Bc tham, Ph dng, C liu, Nhu hi, C ct, Kin ngung, a thng, C liu, Tha khp, Tnh minh, Phong tr, Phong th.
. m duy mch
Trc tn, Xung mn, Ph x, i honh, Phc ai, K mn, Thin t, Lim tuyn.
E. Dng duy mch
Kim mn, Dng giao, Thin liu, Nhu du, Kin tnh, Phong tr, mn, Phong th, No khng, Tha linh, Chnh doanh, Mc song, Lm khp, Dng bch, Bn thn, u duy.
94
CM NANG CHN TR NG Y
TN HUYT V K HUYT
TN HUYT
A. Huyt vng u
1. T trung V tr: C 4 huyt, cch u 2 3 thn trc, sau, phi tri ca huyt Bch hi. (H.104) Cch chm: Chm ngang lun kim di da 1 2 thn. Cm chm chch, s lt vo khe hp s. Ch tr: No nc (no tch thu) 2. u nhip V tr: Pha sau huyt Thi dng ln 1 thn, ngang huyt Nh tim khi cn rng th ch mng tang ni ln. (H.105) Cch chm: Chm chch kim, su 1,5 2 thn. Ch tr: Thn kinh phn lit, ng kinh, tr nh gim.
Hnh 104 Hnh 105
3. nh thn V tr: rnh Nhn trung, ch 1/3 di v2/3 trn. (H.106) Cch chm: Chm chch ln, su 1 1,5 thn. Ch tr: Thn kinh phn lit, ng kinh, au bng hnh kinh. 4. Quang thi: V tr: T huyt Nh tim ln 0,2 thn, li i ngang ra pha trc 1 thn, ch lm. (H.105) Cch cu: Cu bc n (ng tm tho) th tt. Ch tr: Quai b.
95
CM NANG CHN TR NG Y
5. Tn tn trc V tr: Pha ngoi v trn huyt Tnh minh 0,5 thn. (H.107) Cch chm: Chm chch kim, su 0,5 0,8 thn. Ch tr: au thn kinh nhnh mt, vim mi. 6. Thng Tnh minh (Ni minh) * V tr:T huyt Tnh minh ln 0,3 thn. (H.107) Cch chm: Chm ng kim, su 1 1,5 thn. Ch tr: Thn kinh mt mt mi, gic mc c ban trng, lc mt, chy nc mt, tt khc x. 7. H Tnh minh (Minh h) V tr: Di huyt Tnh minh 0,2 thn. (H.107) Cch chm: Nh Thng Tnh minh, chm ng kim, su 1 1,5 thn. Ch tr: Nh Thng Tnh minh. 8. ng minh V tr: Di ng t liu 0,5 thn. (H. 107) Cch chm: Chm chch kim, su 1 1,5 thn. Ch tr: Tt khc x. 9. Kin minh (Quan minh, Kin dng) V tr: Di H Tnh minh 0,2 thn, hi lch ra ngoi b di pha trong mt, hoc di Tnh minh 0,4 thn. (H.107) Cch chm: Chm hng mi kim v y mt, su 1 1,5 thn. Khng v v khng nng n kim. Ch tr: Vim tuyn l, vim vng mc, vim im vng (thoi ho sc t vng mc), vim kt gic mc, c nhn mt, thn kinh th gic yu, mt lc, qung g, lo mt. 10. Kin minh 1 V tr: Gia huyt Kin minh v Tha khp. Trong b di mt. (H.107) Cch chm: Nh Kin minh. Ch tr: Lot gic mc, gic mc c mng che, thn kinh th gic teo, vim tuyn l, lot kho mt, vim kt mc. 11. Kin minh 2 V tr: Gia huyt Tha khp v Cu hu, b di khung mt. (H.107) Cch chm: Nh Kin minh. Ch tr: Vim tnh mch thnh vng mc, vim thn kinh th gic, gic mc c mng che, c nt ban trng, vim tuyn l.
* Tn trong ngoc l l tn th
96
CM NANG CHN TR NG Y
Hnh 106 Hnh 107
12. Kin minh 3 V tr: Huyt Cu hu ra v ln 0,3 thn, pha trong khung cnh ngoi mt. (H.107) Cch chm: Nh Kin minh, hi hng kim ln pha tai. Ch tr: Thn kinh th gic yu, mt lc. 13. Kin minh 4 V tr: Huyt Thng minh ln 0,3 thn, ch lm gc trong v b trn khung mt. (H.107) Cch chm: Mt nhn xung, chm vo gc nhn cu, hng v y mt chm 0,8 1 thn, khng v v khng nng n kim. Ch tr: Gin ng t, tng nhn p, tt khc x, cn th, c thu tinh th mc nh. 14. Tng minh 1 V tr: Gia nh vng cung, di b trn khung mt, huyt Thng minh sang ngang pha trong 0,2 thn. (H.107) Cch chm: Chm vo gc nhn cu, hng v y mt, su 1 1,5 thn. Khng v v khng nng n kim. Ch tr: Gic mc c mng che, c vy, c vt m che, tt khc x, cn th, c thu tinh th. 15. Tng minh 2 V tr: T huyt Thng minh sang ngang ra ngoi 0,2 thn. (H.107) Cch chm: Nh Tng minh 1 Ch tr: Nh Tng minh 1 16. Thnh hng V tr: Gia ch lm trn huyt Nh mn 0,1 thn. (H.108) Cch chm: Chm ng kim, su 1 1,5 thn. Ch tr: Tai ic.
97
CM NANG CHN TR NG Y
17. Thng lung (Tr lung 3) V tr: gia huyt Thnh cung v Nh mn. (H.108) Cch chm: Bo bnh nhn h ming, chm ng kim, su 1 2 thn. Ch tr: Tai ic, cm ic. 18. Thnh huyt (Lung huyt) V tr: gia Thnh cung v huyt Thnh hi. (H.108) Cch chm: Bo bnh nhn h ming chm ng kim, su 1 2 thn. Cu 5 10 pht. Ch tr: Cm ic. 19. Thnh lung gian V tr: gia Thnh cung v Thnh huyt. (H. 108) Cch chm: Bo bnh nhn h ming, chm ng kim, su 1 2 thn. Cu 5 10 pht. Ch tr: Tai ic. 20. Thnh linh V tr: gia huyt Thnh hi v Thnh huyt. (H.108) Cch chm: Bo bnh nhn h ming, chm ng kim, su 1,5 2 thn. Ch tr: Tai , tai ic, cm ic.
Hnh 108 Hnh 109
21. Thnh thng (Tr lung tn s 8) V tr: Di huyt Thnh hi 0,2 thn. (H.108) Cch chm: Hi h ming, chm ng kim, su 1,5 2 thn. Ch tr: Tai ic.
98
CM NANG CHN TR NG Y
22. Thnh mn (Tr lung 4, Thu h) V tr: Cui chn vnh tai (di gc di tai), gip vi tht m. (H.108) Cch chm: Chm ng kim, su 1,5 thn. Ch tr: Tai ic. 23. Thng nh cn V tr: gia pha trn gc tai. (H.109) Cch chm: Chm chch kim, su 0,5 1 thn. Ch tr: Lit na ngi, tu sng x ho (bnh x tng mng tu sng). 24. Hu Thnh cung (Tr lung 1, Nh cn) V tr: sau gc tai ch t xng i din vi huyt Thnh cung pha trc tai. (H.109) Cch chm: Chm chc kim, su 0,5 1 thn. Ch tr: Tai ic. 25. Hu Thnh huyt (Tr lung tn s 1) V tr: Ch lm sau tai (huyt phong) ln 0,5 thn, ch lm i xng vi Thnh huyt trc tai, hoc gia Hu Thnh cung v Hu Y lung. (H.109) Cch chm: Chm chch kim, su 0,5 1 thn. Ch tr: Tai ic. 26. Hu thng (Tr lung tn s 7) V tr: ch trn ng gn cho, gia gc tai v mp tc pha sau. (H.109) Cch chm: Chm chch kim, su 0,3 0,5 thn. Ch tr: Tai ic. 27. Tr tin (Tr lung tn s 4) V tr: pha trc huyt Phong tr 0,5 thn. (H.110) Cch chm: Chm chch v hng phong, su 1 2 thn. Ch tr: Tai ic, bch ni trng (vim mng b o c nhn mt). 28. V tr: pha trc huyt Phong tr 1 thn. (H.110) Cch chm: Chm chch v hng u mi, su 1 1,5 thn. Ch tr: Cm ic, vim hu hng.
99
CM NANG CHN TR NG Y
Hnh 110
29. Tr h (H phong tr) V tr: pha di huyt Phong tr 0,5 thn. (H.110) Cch chm: Chm ng kim, su 1,5 2 thn. Ch tr: au sau u, thanh quang nhn (tng nhn p, gy thoi ho sc t vng mc). 30. minh h (Tr lung tn s 2) V tr: pha di huyt minh 0,5 thn. (H.110) Cch chm: Chm ng kim, su 1,5 thn, c th chch v Hu Thnh cung. Ch tr: Tai ic. 31. Thng nh o V tr: di huyt minh 1 thn. (H.110) Cch chm: Hng v mng nh, chm chch kim, su 1 2 thn. Ch tr: Tai , tai ic. 32. minh V tr: Sau phong 1 thn. (H.105) Ly huyt: Ngi ngay, ly huyt di mm chm, ngang pha sau di tai, gia ng ni Phong tr v phong. Cch chm: Chm ng kim hoc hi chch v hng yt hu hay u mi, su t 0,5 1 thn. Ch tr: Cn th, vin th, mt ng, au u, thn kinh th gic yu teo (m v m, thong manh). Tc dng phi hp: Vi Hp cc, Cu hu, Thn du, Thi dng tr c thu tinh th (nguyn nhn c th do tm thn).
100
CM NANG CHN TR NG Y
33. Ngoi nh o khu V tr: pha ngoi l tai, im mi gi 12. (H.108) Cch chm: Chm ng kim, su 0,3 0,5 thn. Ch tr: Tai , tai ic. 34. Thin thnh V tr: Huyt An min 2 xung 0,5 thn. (H.110) Cch chm: Chm ng kim, su 1,5 thn. Ch tr: Tai ic. 35. Nham tr V tr: gia ng ni mp tc sau tai vi mm chm. (H.110) Cch chm: Chm ng kim, su 1 1,5 thn. Ch tr: Cao huyt p, tng nhn p, chong vng. 36. An min 1 V tr: gia ng ni huyt phong v huyt minh. (H.110) Cch chm: Chm ng kim, su 1 1,5 thn. Ch tr: Mt ng, cao huyt p, au bn u, chng mt, tai , thn kinh phn lit. 37. An min 2 (Trn tnh) V tr: gia Phong tr v minh. (H.110) Cch chm: Chm ng kim, su 1 1,5 thn. Ch tr: Mt ng, hi hp, cao huyt p, hysteri, thn kinh phn lit. 38. Hng phn V tr: T An min 2 cho ln 0,5 thn. (H.110) Cch chm: Chm ng kim, su 1 1,5 thn. Ch tr: Tim p qu chm, di chng n n sau bnh no, ng nhiu. 39. Tr lung tn s 3 V tr: Tng ng huyt Thin dung. (H.105) Cch chm: Chm ng kim, su 0,5 1 thn. Ch tr: Tai ic. 40. Dung hu (Tr lung tn s 5, Ch thng) V tr: di huyt phong 1,5 thn ngang pha sau huyt Thin dung. (H.105) Cch chm: Chm ng kim, su 0,5 1 thn. Ch tr: Tai ic, rng au, au u.
101
CM NANG CHN TR NG Y
41. Cng m V tr: nh yt hu ngang sang mi bn 2 thn, pha sau v trn huyt Nhn nghinh. (H.105) Cch chm: Chm chch v pha cui li, trnh ng mch, su 0,5 1 thn. Ch tr: C tt thanh i, cm, mt ting. 42. Tng m V tr: gia kt hu v gc hm di. (H.105) Cch chm: Chm chch v pha hu, trnh ng mch, su 0,5 1 thn. Ch tr: C tt thanh i, cm, mt ting. 43. Kh anh V tr: trn v bn ngoi cc gip trng sng, tng ng ch gn huyt Thu t. (H.105) Cch chm: Chm chch kim, su 0,5 1 thn, trnh ng mch cnh. Ch tr: Bu c n thun, cng tuyn gip. 44. H ph t V tr: Gia nh hu ra 3 thn hoc di Ph t 0,5 thn. (H.105) Cch chm: Chm chch ln, su 0,3 0,5 thn. Ch tr: Bu c, run ry, chi trn t bi. 45. Cnh trung V tr: di huyt An min 2 xung 2 thn, pha sau c c n chm hoc ly im gia huyt Phong tr v minh xung 2 thn. (H.105) Cch chm: Chm ng kim hoc chch ln 0,5 0,8 thn. Ch tr: Gy c cng au, lit na ngi. 46. Gip ni (Gip l) V tr: nim mc pha trong m, tng ng rng hm s 1 (t trong ra). (H.111) Cch chm: Chm chch v pha tai, su 0,5 1 thn hoc chch ra mu. Ch tr: Lit na ngi, tai ic, lot vm ming, lot chn rng. 47. Thng thin tr V tr: Gia huyt Phong ph v huyt Phong tr. (H.112) Cch chm: Chm ng kim, su 1 1,5 thn. Ch tr: Cng tuyn gip, gy li mt.
102
CM NANG CHN TR NG Y
48. H mn V tr: Di huyt mn 1 thn. (H.112) Cch chm: Chm ng kim, su 0,5 1 thn. Ch tr: Di chng no. 49. Ph mn V tr: Di huyt mn 1 thn, sang ngang 0,5 thn. (H.112) Cch chm: Chm ng kim, su 0,5 1 thn. Ch tr: Di chng no. 50. Tn nht V tr: Khe lm di gai t sng c 5, trn mm 6. (H. 112) Cch chm: Chm hi chch kim, su 0,5 1 thn. Ch tr: i no km pht trin, ng kinh, thn kinh phn lit.
Hnh 111 Hnh 112
51. H Tn thc V tr: Di huyt Tn thc 0,5 thn (di mm gai t c 3 sang ngang mi bn 1,5 thn, li xung 0,5). (H.112) Cch chm: Chm ng kim, su 1 1,5 thn. Ch tr: U h khu no. 52. Trung tip V tr: Trn huyt Phong ph 0,7 thn. (H.112) Cch chm: Chm chch sang tri 0,5 thn, chch sang phi 0,5 thn. Ch tr: No tch thu (no nc).
103
CM NANG CHN TR NG Y
53. a gip 1 V tr: Trn huyt i chu 0,5 thn ra ngang mi bn bng b ngang 1 ngn tay. (H.112) Cch chm: Chm ng kim, su 1 thn. Ch tr: Bu c n thun. 54. a gip 2 V tr: B sau on gia c c n chm cch 1 thn. (H.105) Cch chm: Chm ng kim, su 0,5 thn. Ch tr: Bu c n thun. 55. Tr no 1, 2, 3, 4, 5 V tr: 1 gia t c 2 v t c 3 2 gia t c 3 v t c 4 3 gia t c 4 v t c 5 4 gia t c 5 v t c 6 5 gia t c 6 v t c 7 Cch chm: Chm ng kim, su 1 1,5 thn. Khi thy c cm gic nh in git th lp tc ngng tin kim. Ch tr: Bnh no 56. To ngoi V tr: Pha di xng n on 1/3 ngoi c ch lm (tng ng huyt Vn mn). (H.113) Cch chm: Chm ng kim, su 0,3 0,5 thn. Ch tr: Bu c n thun, chi trn bi lit. 57. H hp V tr: T giao im tnh mch c v cnh ngoi c c n chm xung 0,3 thn. (H.105) Cch chm: Chm ng kim, su 0,5 1 thn (dng in xung - in chm) kch thch n khi thy bng ngc th ht lm mc. Ch tr: Ngng h hp, c h hp t bi, c honh co tht. 58. Chi u V tr: Gia huyt Lim tuyn v huyt Thin t. (H.105) Cch chm: Chm chch v Thin t 0,5 1 thn. Ch tr: Nn ma, m nhiu.
104
CM NANG CHN TR NG Y
59. Thng minh (Thng Tha khp, Ng h) V tr: pha trn ca m mt, im gia pha di ca vng cung lng my, b trong hc mt pha trn mt. (H.107) Cch chm: Chm ng kim, ven theo pha trn ca hc mt v pha nhn sau ca hc mt, su 1 1,5 thn. Khi rt kim cn n day 1 2 pht phng xut huyt, khng chm qu su. Ch tr: Tt khc x, gic mc c ban trng, teo thn kinh th gic. Tc dng phi hp: Vi Thng Tnh minh, Cu hu, Hp cc tr gic mc c ban trng; Vi Kin minh, Kin minh 2, Phong tr, Quang minh, Tc tam l, tr teo thn kinh th gic. 60. Ngoi minh (Ngoi Tnh minh) V tr: gc mt ngoi ln chng 0,3 thn. (H.107) Cch chm: Nh Thng minh. Ch tr v tc dng phi hp: Nh Thng minh, ch s c nh Thng minh. 61. Khin chnh V tr: Trc di tai 0,5 1 thn. (H.105) Cch chm: Chm chch v pha trc 0,5 1 thn. Ch tr: Lit mt, quai b, l lot vm ming. Tc dng phi hp: Vi a thng, Phong tr, Dng bch, tr thn kinh mt t bi; vi phong, Hp cc tr sng quai b; vi Tha tng, Ngn giao, a thng, Hp cc tr vm ming l lot. 62. Y lung (Hu Thnh hi, Thng phong, Tr lung 2) V tr: ch lm trn huyt phong thn. (H.109) Cch chm: Chm chch v pha trc v cho xung di 1,5 2 thn. Ch tr: Tai , tai ic, cm ic, sng quai b, vim khp hm di, au rng, au mt, thn kinh mt t bi. Tc dng phi hp: Vi Thnh huyt, Thnh thng, Thnh cung, tr tai , ic; vi Gip xa, Hp cc, tr sng quai b; vi H quan, tr au khp hm di; vi Khin chnh, a phng, Nghinh hng, tr lit mt. 63. An min V tr: im gia ng ni hai huyt Phong tr v phong. (H.110) Cch chm: Chm ng kim, su 1 1,5 thn. Ch tr: Mt ng, chong vng, au u, hi hp, bnh tinh thn, bnh thn kinh chc nng. Tc dng phi hp: Vi Ni quan, Tam m giao, tr mt ng; vi Nhn trung, i chu, o o, tr chng thn kinh phn lit; vi Khc tr, Phong long; tr chng mt.
105
CM NANG CHN TR NG Y
B. Huyt vng ngc bng (H.113)
64. Hung i c V tr: T u v ra cnh ngoi 2 ln b ngang ngn tay (khong t 1,5 1,7 thn). (h.113) Cch chm: Chm chch kim, su 0,5 0,8 thn. Ch tr: C ngc to co rt, teo. 65. Can phng V tr: Tng ng huyt Nh cn. (H.113) Cch chm: Chm chch kim, su 0,3 0,5 thn. Ch tr: Gan sng to, au vng gan. 66. Can tht V tr: Thng u v xung khe sn 6 7 thn. (H.113) Cch chm: Chm chch kim, su 0,3 0,5 thn. Ch tr: Gan sng to, au vng gan. 67. Sang tn mn V tr: sn, pha trong v trn h tam gic di sn. (H.113) Cch chm: Chm chch kim, su 0,5 0,8 thn. Ch tr: Bn giun mc. 68. v V tr: huyt Trung qun sang ngang mi bn 4 thn, gn b di cung sn. (H.113) Cch chm: Chm chch v pha Thin khu (hoc rn) su 3 4 thn. Ch tr: Sa d dy, tiu ho km. 69. Thy thng (Ct tn) V tr: rn ln 1,5 thn, trn huyt Thu phn 0,5 thn. (H.113) Cch chm: Chm ng kim, su 1 1,5 thn. Ch tr: a chy, trng bng, au bng do tha toan d dy. 70. V lc V tr: huyt Thu phn ln 0,2 thn, t sang ngang mi bn 4 thn. (H.113) Cch chm: Chm ng kim su 1 1,5 thn. C thai nhiu thng khng chm. Ch tr: au d dy, sa d dy. 71. Thng tin V tr: rn sang ngang 3 thn. (H.113) Cch chm: Chm ng kim, su 1 2 thn. Ch tr: Bi lit gy ra b i tin.
106
CM NANG CHN TR NG Y
Hnh 113
72. Tn kh huyt V tr: Ly rn lm nh tam gic c mi cnh 3 thn, 2 gc di l huyt. (H.113) Cch chm: Chm ng kim, su 0,5 1 thn. Ch tr: V sinh, vim h chu mn tnh. 73. Ch t (Li niu) V tr: thng rn xung 2,5 thn. (H.113) Cch chm: Chm ng kim, su 1 1,5 thn. Ch tr: Vim rut, k sinh trng ng rut, b i, i dm. 74. H Trung cc V tr: di huyt Trung cc 0,5 thn. (H.113) Cch chm: Chch v hng xng mu, su 2 2,5 thn. Ch tr: Bi lit gy ra i khng cm. 75. D niu V tr: huyt Trung cc sang ngang 1 thn. (H.113) Cch chm: Chm chch kim, su 1 1,5 thn. Ch tr: i dm, i m.
107
CM NANG CHN TR NG Y
76. Xung gian (Kin than) V tr: Huyt Khc ct sang ngang mi bn 3 thn. (H.113) Cch chm: Chm ng kim, su 1 2 thn. Ch tr: Sa d con, chi di bi lit. 77. Th kh V tr: on 1/3 ngoi ca rnh hng, t ng mch i ra 0,5 thn. (H.113) Cch chm: Chm ng kim, su 1,5 2,5 thn. Ch tr: Vim hch bn, gim sc c khp hng. 78. T cung cnh V tr: Trn c t cung theo mi 12 gi ly huyt. Cch chm: Chn cht hai ch 3 v 9 gi. Chm ng kim, su 0,5 thn, khng v, khng lu kim, c thai khng chm, b i khng chm. Ch tr: Vim c t cung mn tnh. 79. giang c V tr: hai bn m o. Cch chm: T hai bn cnh m o trc tip chm vo giang c su 2 3 thn. Ch tr: Sa d con. 80. m bin V tr: pha di xng mu, huyt Long mn sang ngang mi bn 0,5 thn. (H.113) Cch chm: Chm chch vo gia 0,5 1 thn. Ch tr: Bi lit gy ra tr ngi chc nng bng quang. 81. Phc t huyt V tr: Tc bn huyt quanh l rn. Cch chm: Dng kim 3 cnh chch mu ri dng bu gic ht. Ch tr: Vim rut cp tnh. 82. thc huyt V tr: Gia rn xung 3 thn l huyt Quan nguyn, t huyt Quan nguyn sang ngang 4 thn. (H.113) Cch chm: Chm ng kim, su 1 1,5 thn. Ch tr: Sa s con, au bng di, au sn kh. Tc dng phi hp: Vi Trung cc thu Khc ct, Tc tam l, Tam m giao, tr sa d con; vi Cp mch, Khc tuyn, Thi xung, tr au cho rnh hng.
108
CM NANG CHN TR NG Y
83. V thng V tr: Rn ln 2 thn l huyt H qun, t sang ngang 4 thn l huyt. (H.113) Cch chm: Chm ngang, chm di da, hng v pha rn hoc pha huyt Thin khu, tin kim 2 3 thn. Ch tr: Sa d dy, trc bng. Tc dng phi hp: Thu T trung, Trung qun, Kh hi, Tc tam l, tr sa d dy; vi Kh hi thu Trung cc tr bng trng.
C. Huyt vng vai lng (H.115, H. 115)
84. Lc cnh chu bng V tr: Chm ng kim, su 0,5 1 thn. Ch tr: Vim mi, khu gic km. 85. Huyt p im V tr: Mm gai t c 6 sang ngang mi bn 2 thn. (H114) Cch chm: Chm ng kim, su 0,5 1 thn Ch tr: Huyt p cao, huyt p thp. 86. Tht cnh chy bng V tr: Mm gai t c 7 sang ngang mi bn 0,5 thn. (H.114) Cch chm: Chm ng kim, su 0,5 1 thn. Ch tr: Vim amian, vim hng 87. Ngoi nh suyn V tr: Huyt i chu sang ngang 1,5 thn. (H.114) Cch chm: Chm ng kim, su 0,5 0,8 thn. Ch tr: Vim ph qun, hen. 88. Kt hch huyt V tr: Huyt i chu sang ngang mi bn 3,5 thn. (H.114) Cch chm: Chm ng kim, su 0,5 0,8 thn. Ch tr: Lao phi v cc loi lao. 89. C ct h (Lp trung) V tr: Huyt C ct xung 2 thn. (H.114) Cch chm: Chm ng kim, su 1 2 thn. Ch tr: Khp vai v phn mm xung quanh c bnh.
109
CM NANG CHN TR NG Y
90. Ph nhit huyt (Tr trc, mt trong h thng huyt Gip tch) V tr: Mm gai t sng lng 3 (D3) sang ngang mi bn 0,5 thn. (H.114) Cch chm: Vim ph qun, vim hung mc, vim phi, au vai lng, tht lng. 91. V nhit huyt V tr: Mm gai t sng 4 sang ngang mi bn 0,5 thn. (H.114) Cch chm: Chm chch kim, su 0,5 1 thn. Ch tr: Nn ma, au d dy, li rng c m. 92. Can nhit huyt (Trung suyn, Tch bng, mt trong h thng huyt Gip tch) V tr: Mm gai t sng lng th 5 sang ngang mi bn 0,5 thn. (H.114) Cch chm: Chm chch kim, su 0,5 1 thn. Ch tr: Vim ph qun, vim gan, vim ti mt, au thn kinh lin sn. 93. T nhit huyt (mt trong h thng Gip tch). V tr: Mm gai t sng lng th 6 (D6) sang ngang mi bn 0,5 thn. (H.114) Cch chm: Chm chch 0,5 1 thn. Ch tr: Vim gan, vim tuyn ty, lch sng to. 94. Thn nhit huyt (mt trong h thng huyt Gip tch). V tr: Mm gai t sng lng th 7 sang ngang mi bn 0,5 thn. (H.114) Cch chm: Chm chch 0,5 1 thn. Ch tr: Vim ng tit niu, vim thn. 95. An min 3 (Kh suyn) V tr: Huyt Ch dng sang ngang 1,5 thn l huyt Cch du, sang ngang tip 0,5 thn na l An min 3. (H.114) Cch chm: Chm chch kim, su 0,5 1 thn. Ch tr: Mt ng, bt rt. 96. Kin thng im V tr: Gia cnh ngoi xng b vai. (H.114) Cch chm: Chm ng kim, su 0,5 0,8 thn. Ch tr: Bnh khp vai, phn mm xung quanh vai, chi trn bi lit. 97. Kin minh 5 V tr: Huyt Can du xung 0,5 thn (ngang nh mm gai t sng lng 9 sang mi bn 1,5 thn). (H.114) Cch chm: Chm ng kim, su 0,5 0,8 thn. Ch tr: Thn kinh nhn b teo, vim vng mc nhn.
110
CM NANG CHN TR NG Y
98. Trung tiu du V tr: Mm gai t sng th 12 sang ngang mi bn 2 thn. (H.114) Cch chm: Chm chch vo 750 v hi chch ln bn tri 2 2,5 thn, bn phi nng hn mt t, ch yu m vo m ri thn kinh Thi dng. Ch tr: Bnh giun mc. 99. Hi dng huyt V tr: Huyt V thng sang ngang 2 thn. (H.114).
Hnh 114
Cch chm: Chm chch kim, su 0,5 0,8 thn. Ch tr: Lot d dy, t trng. 100. V th V tr: Mm gai t tht lng 2 sang ngang 4,5 thn. (H.114) Cch chm: Chm ng kim, su 1 2 thn. Ch tr: au d dy, co tht d dy, lot d dy.
111
CM NANG CHN TR NG Y
101. Thn tch (Mnh mn gip tch, mt trong h thng huyt Gip tch). V tr: Di mn gai t tht lng th 2 sang ngang 0,5 thn. (H.114) Cch chm: Chm ng kim, su 1,5 2 thn. Ch tr: Vim t sng, vim dy chng t sng, chi di bi lit. 102. Thn tn V tr: Pha ngoi huyt Thn du t 0,3 0,5 thn. (H.114) Cch chm: Hng v thn t sng 450, chm su 1,5 2 thn. Ch tr: Bnh tim do phong thp. 103. Chin than V tr: Di mm gai t tht lng th 2 sang ngang mi bn 2,5 thn. (H.114) Cch chm: Chm chch xung 3 4 thn. Ch tr: Bi lit. 104. nh yn V tr: Di mm gai t tht lng th 3 ngang ra mi bn 3 thn. (tng ng vi huyt Yu nhn). (H.114) Cch chm: Chm hng v t sng t 2 3 thn. Ch tr: au lng mn tnh, i au. 105. Kh thng V tr: Khe lm di mm gai t sng tht lng 4 ngang ra t 0,3 0,5 thn. (H.114) Cch chm: Chm ng kim, su 1,5 2 thn. Ch tr: au lng mn tnh, au i. 106. Ch cao V tr: gia nh cao pha trn 2 t sng ca ch tn thng. Cch chm: Chm ng kim 1 2 thn. Ch tr: Bi lit do dy thn kinh b chn p. 107. Cao v du (Ch cao du) V tr: Huyt Ch cao sang ngang 1,5 thn. Cch chm: Chm chch v hng t sng 1 1,5 thn. Ch tr: Chm chch v hng t sng 1 1,5 thn. Ch tr: Bi lit do dy thn kinh b chn p.
112
CM NANG CHN TR NG Y
108. v V tr: Gia b di nh cao ca t sng pha di ca ch b tn thng 2 t sng. Cch chm: Chm ng kim, su 1 2 thn. Ch tr: Bi lit do dy thn kinh b chn p. 109. v du V tr: huyt v sang ngang 1,5 thn. Cch chm: Chm chch hng v t sng 1 - 1,5 thn. Ch tr: Bi lit do dy thn kinh b chn p. 110. Trit thng V tr: t sng trn t b tn thng tr ln ( c mch ch no cng ly c huyt). Cch chm: Chm ng kim, su 1,5 2 thn. Ch tr: Nh huyt v du. 111. Trit h V tr: t sng di t sng b tn thng tr xung ( c mch ch no cng ly c huyt). Cch chm: chm ng kim, su 1,5 2 thn. Ch tr: Bi lit do dy thn kinh b chn p. 112. Qut tin 1, 2, 3, 4 V tr: - 1: Gia t sng tht lng 1 v 2 sang ngang mi bn hai ch 2 thn, 4 thn. - 2: Gia t sng tht lng 2-3 sang ngang mi bn 2 thn. - 3: Gia t sng tht lng 3-4 sang ngang mi bn 2 thn. - 4: Gia t sng tht lng 4-5 sang ngang mi bn 2 thn. Cch chm: Chm chch hng v t sng t 2 2,5 thn. Ch tr: Bi lit do dy thn kinh b chn p. 113. Mch cn V tr: Ngang l th 2 mm xng cng, tnh t gia c mch sang ngang mi bn 3 thn, li xung 0,5 thn. (H.114) Cch chm: Chm ng kim 3 5 thn. Ch tr: Vim tc ng mch.
113
CM NANG CHN TR NG Y
114. nhn V tr: Yu du sang ngang mi bn 2,5 thn, li xung 0,5 1 thn. (H.114) Cch chm: Chm ng 3 4 thn. Ch tr: Bi lit dn ti i a khng t ch. 115. L tin V tr: u cht xng ui, t c mch sang ngang mi bn 1 thn. (H.114) Cch chm: Chm ng kim 2 3 thn. Ch tr: Bi lit dn n i a khng t ch. 116. B khng V tr: u cht xng ui sang mi bn 2 thn. (H.114) Cch chm: Chm ng kim 3 4 thn. Ch tr: au thn kinh to, chi di bi t. 117.V ct bng V tr: Huyt Hi dng xung 0,5 thn. (H.114) Cch chm: Chm ng kim 2 3 thn. Ch tr: Bi lit gy ra i a khng t ch. 118. Bng cng V tr: T Trng cng sang ngang mi bn 1,5 thn. (H.114). Cch chm: Chm chch ln 3 4 thn. Ch tr: Li dom, tr, sa d con. 119. Khch hu thng cc V tr: trn gai sau xng chu, st b mng xng cng. (H114) Cch chm: Chm ng kim 1 2 thn. Ch tr: Chi di bi lit 120. Khiu dc V tr: Ch cao nht ca mo sau xng chu thng xung 2 thn. (H114) Cch chm: Chm ng 2 3 thn. Ch tr: Tr em b di chng bi lit 121. Hon c V tr: T mm gai t tht lng th 5 (L5) n mu chuyn ng ln, t mo chu trc n xng ui ct cho nhau l huyt. (H.114)
114
CM NANG CHN TR NG Y
Cch chm: Chm ng kim 2 2,5 thn. Ch tr: Chi di bi lit. 122. Thm yu du V tr: Gia l rch mng xng cng khong huyt Yu du. (H.114) Cch chm: Chm chch ln m vo trong ng xng cng 2 3 thn.
Hnh 115
Ch tr: Bi lit gy ra chn p, i a khng t ch. 123. H tiu du V tr: Gia huyt Trng cng v Giang mn (l t) (C thuyt cho l ch Trng cng sang ngang 1 thn tc l huyt L tin). (H.115). Cch chm: Chm chch ln 2 3 thn. Ch tr: Bn giun mc mn tnh. 124. Giang mn t huyt V tr: Trn, di, phi, tri l t u 0,5 thn. (H.115) Cch chm: Chm ng kim 1 2 thn. Ch tr: Chn p thn kinh gy ra i a khng t ch, chn huyt ti im 6 gi, cha bnh thn kinh no, im 3 6 gi cha au thn kinh to. 125. Kin tam chm V tr: 1: Huyt Kin ngung. 2: u np gp nch trc ln 1 thn. 3: u np gp nch sau ln 1 thn. Cch chm: Chm ng hoc chch kim 1,5 2 thn. Ch tr: Khp vai v phn mm quanh khp vai c bnh, chi trn t bi, bi lit. 126. Can tm chm V tr: Sau lng vng gan, ch n au v t sang ngang tri, phi 1 thn (tri v phi ch n au). Cch chm: Chm chch ln 0,5 1 thn. Ch tr: Gan sng to v au vng gan.
115
CM NANG CHN TR NG Y
127. Trit than hon kinh im (im n th hon gii co git). V tr: im hon kinh cha chng co git bi lit gp khc thng mt gp ca chi di v mng xng cng. Co git dui thng, im hon kinh thng bng v mt dui ca chi di; ngi c km c co git khp vo th im co hon kinh bng v km trong i. Ngoi ra loi dui thng hnh c km co rt thu vo, c th tm im hon kinh u cht chi bi lit. Cch chm: Thu chm, in chm, bu gic, b thuc, dn cao. Ch tr: B chn thng gy co git v chn p bi lit.
D. Huyt chi di
128. H bin V tr: gia huyt Tam gian v huyt Hp cc. (H.117). Cch chm: Mi kim hng v huyt Hu kh su 1,5 2,5 thn. Ch tr: ng kinh, thn kinh phn lit, hysteri. 129. Ch chng V tr: Khe ngn gia v ngn nhn, pha lng bn tay, st pha ngn gia, ngang khp xng bn. (H.116) Cch chm: Chm ng kim, su 1 1,5 thn. Ch tr: Mt ng, hay qun, ng kinh, thn kinh phn lit. 130. Ni Hp cc V tr: Nm bn tay, u khe ngn tay tr v ngn gia chiu xung lng bn tay. (H.116) Cch chm: Hng v pha Hp cc, chm su 1 1,5 thn. Ch tr: Si c. 131. Thng linh V tr: mu bn tay khe xng bn 3 4 sau khp ngn bn 1 thn. (H.117) Cch chm: Chm chch v pha c tay, su 1 1,5 thn. Ch tr: au u, au rng, au d dy. 132. Nha thng V tr: trong lng bn tay, gia khe xng bn 3 4; sau khp bn ngn 0,5 thn, cch ln ngang ngn tay 1 thn. (H.116). Cch chm: Chm ng kim, su 0,3 0,5 thn. Ch tr: au rng. 133. Ngc mn
116
CM NANG CHN TR NG Y
V tr: mu bn tay khe xng bn 3 4, ngang khp bn ngn, ch da tht phn mu trng , (ngang huyt Trung ). (H.117). Cch chm: Chm chch 1 1,5 thn. Ch tr: St rt, bnh mt, gh l.
Hnh 116
134. Lc linh ng V tr: huyt Lc chm ln 0,5 thn. (H. 117). Cch chm: Chm chch kim, su 0,5 1 thn. Ch tr: D dy co tht, cao huyt p, si c.
117
CM NANG CHN TR NG Y
135. Yu thng 1, 2, 3 V tr: (H.117) 1: mu bn tay, ch xng bn 2 3 gip nhau, trc khp bn v c tay. 2: mu bn tay, ch xng bn 3 4 gip nhau, trc khp bn v c tay. 3: mu bn tay, ch xng bn 4 5 gip nhau, trc khp bn tay v c tay.
Cch chm: Hng v c tay chm chch kim, su 1 1,5 thn. Ch tr: Yu thng 1: Trn u, tht lng v t chi ngoi thng. Yu thng 2: Phn ngc v t chi ngoi thng. Yu thng 3: Tht lng v t chi ngoi thng.
136. Thng Hu kh V tr: gia huyt Hu kh v huyt Uyn ct. (H.117) Cch chm: Chm ng kim, su 1 1,5 thn. Ch tr: Cm ic, ngn tay t di. 137. Lc thng (Tr lung tn s) V tr: trn huyt Ngoi quan 3 thn. (H. 117) Cch chm:Chm ng kim, su 1 2 thn. Ch tr: Chi trn t bi, bi lit, tai ic. 138. ng h V tr: Khi dui tay, di mm khuu 3 thn, ch khe xng tr - xng quay. (H.117) Cch chm: Chm ng kim, su 1 2 thn. Ch tr: Chi trn bi lit, tai ic. 139. Huyt Nu thng V tr: Tnh t ng cho huyt Dng tr n huyt Khc tr th n ch 1/4 trn v 1/4 di (ngang huyt ng h). (H. 117) Cch chm: Chm ng kim, su 1 2 thn. Ch tr: Tht lng b bong gn cp tnh. 140. Tam l ngoi V tr: huyt Khc tr xung 2 thn, ra ngoi bng b ngang 1 ngn tay. (H. 117) Cch chm: Chm ng kim, su 1 2 thn. Ch tr: Chi trn t bi, bong gn.
118
CM NANG CHN TR NG Y
Hnh 117
141. Tn Khc tr V tr: huyt Khc tr ln 0,5 thn. (H.117) Cch chm: Chm ng kim, su 2 3 thn. Ch tr: Cao huyt p. 142.Thng Khc tr V tr: Huyt Khc tr ln 1,5 thn. (H.117) Cch chm: Chm ng kim, su 1,5 2 thn. Ch tr: Chi trn t bi, bi lit.
119
CM NANG CHN TR NG Y
143. Ch dng V tr: huyt Tru liu ln 1 thn. (H.117) Cch chm: Chm chch ln, su 2 thn. Ch tr: D ng mn nga, qu mn cm vim da, gh rui. 144. Thn tru V tr: mm khuu ln bng b ngang 3 ngn tay, hi lch v pha cnh tr (pha trong, sau xng cnh tay). (H.117) Cch chm: Chm ng kim, su 1 1,5 thn. Ch tr: Sau khi gy xng, khp khuu b cng gy ra c hnh gp khuu. 145. Kin minh V tr: Cnh ngoi cnh tay, pha sau c tam gic, sau ch ht c tam gic ln 0,5 thn. (H.117) Cch chm: Chm chch ln 2 3 thn. Ch tr: Bnh mt, chi trn t bi, bi lit. 146. H Hip bch V tr: Huyt Hip bch xung 3 thn. (H.116) Cch chm: Chm ng kim 1,5 2 thn. Ch tr: Tim hi hp, bnh tim do phong thp. 147. Khch thng V tr: Huyt Khch mn ln 3 thn. (H.116) Cch chm: Chm ng kim, su 1 2 thn. Ch tr: Tim hi hp, bnh van tim, vim tuyn v. 148. C t V tr: Huyt i kin xung 2 thn. (H. 116) Cch chm: Chm ng kim, su 1 2 thn. Ch tr: Di chng bi lit tr em. 149. i kin V tr: Pha trc li vai (u ngoi xng n) xung 1,5 thn. (H.116) Cch chm: Chm ng kim, su 1 2 thn. Ch tr: Di chng bi lit tr em.
120
CM NANG CHN TR NG Y
150. Tiu khi V tr: u np gp nch trc. (H. 116) Cch chm: Chm chch ln, su 1 1,5 thn. Ch tr: Khi u v. 151. Tr than 1 (Hng nng) V tr: ch lm pha di u ngoi xng n. (H. 116) Cch chm: Chm ng kim, su 1 2 thn. Ch tr: Trng gi bi lit, khp vai v xung quan phn mm khp vai c bnh. 152. Nhu thng (Kin ngung h, Tam gic c) V tr: Cnh ngoi vai, chnh gia c tam gic, thng huyt T nhu ln. (H.116) Cch chm: Chm ng kim su 1 2 thn. Ch tr: Chi trn bi lit, vai v cnh tay au. Tc dng phi hp: Vi Kin ngung, Kin trinh, Khc tr, tr chi trn bi lit. 153. Huyn trung V tr: Huyt Thin tuyn xung di 2,5 thn. (H.116) Cch chm: Chm ng kim 1 3 thn. Ch tr: Chi trn bi lit, tay khng gi ln c, c tay thng xung, tim hi hp. Tc dng phi hp: Vi C t tr khp khuu khng c sc gp. 154. ng thng V tr: mm khuu ln 4 thn. (H.117) Cch chm: Chm ng kim, su 1 2 thn. Ch tr: Di chng bi lit tr em gy lit chi trn, tim hi hp. Tc dng phi hp: Vi Kiu liu, Nhu hi, tr khp khuu khng c sc dui ra. 155. Th t tuyt V tr: 2 ngn tay ci, 2 ngn tay tr, u mng pha cnh quay, cch u mng hn 1 phn. Cch chm: Chm ng kim su 0,1 0,2 thn hoc chch ra mu. Ch tr: Vim rut cp tnh.
121
CM NANG CHN TR NG Y
. Huyt chi di
156. Ch vn V tr: Gm bn chn, np ln khp bn ngn ca ngn ci (ngang khp). (H.118) Cch chm: Chm ng kim, su 0,2 0,3 thn. Ch tr: Ngn ci cong gp. 157. Ng ch huyt V tr: Gia mng ngn chn xung 0,1 thn, c 2 chn l 10 huyt, tng ng huyt Kh oan K huyt. (H.137)
Hnh 118 119
Cch chm: Chm ng kim c phn ng l c. Ch tr: Lit do thn kinh b chn p (trit than) 158. Ch bnh V tr: mu bn chn, gia cc ngn bn. C hai chn l 10 huyt. (H.119) Cch chm: Chm ng kim, su 0,3 0,5 thn. Ch tr: Di chng bi lit tr em, thn kinh b chn p (trit than). 159. Bng cc V tr: T np gp khe ngn chn 3 4 i ln mu bn chn 1 thn. (H.119) Cch chm: Chm ng kim, su 0,3 0,5 thn. Ch tr: Di chng bi lit tr em. 160. Hnh h V tr: Gii kh ln 3 thn, cnh ngoi xng chy ra 1 thn. (H.120) Cch chm: Chm ng kim su 0,5 1,5 thn. Ch tr: Chi di bi lit, bn chn thng xung.
122
CM NANG CHN TR NG Y
161. L thng V tr: Huyt Tc tam l ln 1 thn. (H.120) Cch chm: Chm ng kim, su 1,5 2 thn. Ch tr: Di chng bi lit tr em. 162. Nh l bn V tr: Huyt Tc tam l ln 0,5 thn. (H.120) Cch chm: Chm ng kim, su 1,5 2 thn. Ch tr: Vim rut cp tnh. 163. Vn l V tr: Huyt Tc tam l xung 0,5 thn. (H.120) Cch chm: Chm ng kim, su 2 3 thn. Ch tr: Qung g, teo thn kinh th gic, tt khc x, bnh ng rut. 164. T l V tr: Huyt Tc tam l xung 1 1,5 thn, t b trc xng chy ra ngoi, 1,5 thn. (H.120) Cch chm: Chm ng kim, su 1 2 thn. Ch tr: Di chng bi lit tr em, cc loi hnh bi lit. 165. L ngoi (Sang tn) V tr: Bn ngoi huyt Tc tam l 1 thn. (H. 120) Cch chm: Chm ng kim, su 1 2 thn. Ch tr: Di chng bi lit tr em. 166. Tr than 6 V tr: Huyt Lan v xung 1,5 thn. (H.120) Cch chm: Chm ng kim, su 1 2 thn. Ch tr: Chi di t bi, bi lit. 167. Than phc (Dng u 1) V tr: Cnh ngoi pha trn xng bnh ch ln bng b ngang 3 ngn tay. (H. 120) Cch chm: Chm ng kim, su 1 2 thn. Ch tr: Chi di t bi, bi lit.
123
CM NANG CHN TR NG Y
168. Than lp (Dng u 2)
Hnh 120
V tr: Cnh ngoi pha trn xng bnh ch ln bng b ngang 5 ngn tay. (H.120) Cch chm: Chm ng kim, su 1 2 thn. Ch tr: Chi di t bi, bi lit. 169. Than khang (Dng u 3) V tr: Cnh ngoi pha trn xng bnh ch ln bng b ngang 7 ngn tay. (H.120) Cch chm: Chm ng kim, su 1 2 thn. Ch tr: Chi di bi lit, bi lit. 170. T cng V tr: Chnh gia pha trn xng bnh ch ln 4, 5 thn. (H.120) Cch chm: Chm ng kim, su 1 2,5 thn. Ch tr: Chi di bi lit, t lit.
124
CM NANG CHN TR NG Y
171. Kin tt (Tt thng, nh thng, Tr than 4) V tr: Co u gi, pha trn xng bnh ch 3 thn. (H. 120) Cch chm: Chm ng hoc chch, su 1 2,5 thn. Ch tr: Chi di t bi, bi lit, vim khp gi. 172. Tn Phc th V tr: Pha ngoi huyt Phc th 0,3 thn. (H.120) Cch chm: Chm ng kim, su 2 3 thn. Ch tr: Chi di t bi, bi lit, vim khp gi. 173. Khch tn trung V tr: huyt Phc th ln 3 thn, ri ra ngoi 1 thn. (H.120) Cch chm: Chm ng kim, su 2 3 thn. Ch tr: Vim khp gi, chi di bi lit, lng i au. 174. Kiu linh V tr: Huyt Ng l xung 3 thn. (H.120) Cch chm: Chm ng kim, su 1 3 thn. Ch tr: Bi lit tr em, lit na ngi, vim ti mt. 175. C ngoi phin 2 V tr: Huyt Tha sn sang cnh trong chn 1 thn. (H.121) Cch chm: Chm ng kim, su 1 2 thn. Ch tr: Di chng bi lit tr em, bn chn bai ra ngoi (lit thn kinh khoeo trong). 176. C ni phin V tr: Huyt Tha sn sang cnh ngoi chn 1 thn. (H.121) Cch chm: Chm ng kim, su 1 2 thn. Ch tr: Di chng bi lit tr em, bn chn vo trong (lit thn kinh khoeo ngoi). 177. Tha gian V tr: Gia huyt Tha sn v huyt Tha cn. (H.121) Cch chm: Chm ng kim, su 2 3 thn. Ch tr: Di chng bi lit tr em. 178. H tha sn V tr: Di huyt Tha sn 0,5 thn. (H.121) Cch chm: Chm ng kim, su 2 3 thn. Ch tr: Nga chn.
125
CM NANG CHN TR NG Y
179. U h (Phi dng) V tr: Huyt y trung thng xung 4 thn ri ra pha ngoi 1,5 thn. (H.121)
Hnh 121
Cch chm: Chm ng kim, su 2 3 thn. Ch tr: Di chng bi lit tr em, u gi qut ra sau, c tam u cng chn b teo. 180. U thng (thng hp dng) V tr: Huyt U trung thng ln 2 thn. (H.121) Cch chm: Chm ng kim, su 1 3 thn. Ch tr: Di chng bi lit tr em, i au.
126
CM NANG CHN TR NG Y
181. Trc lp V tr: Huyt U trung thng ln 4,5 thn, ri lch vo pha trong 0,5 thn. (H.121) Cch chm: Chm ng kim, su 1 3 thn. Ch tr: Di chng bi lit tr em. 182. Ngoi trc lp V tr: Huyt U trung thng ln 4,5 thn ri lch ra pha ngoi 1,5 thn. (H.121) Cch chm: Chm ng kim, su 1 3 thn. Ch tr: Di chng bi lit tr em. 183. n thng V tr: Huyt n mn ln 2 thn. (H.121) Cch chm: Chm ng kim, su 1 3 thn. Ch tr: au u, au lng i, au thn kinh to. 184. n h V tr: gia huyt Tha ph v huyt U trung. (H.121) Cch chm: Chm ng kim, su 1 3 thn. Ch tr: au thn kinh to, au but lng trn, lng di, chi di bi lit. 185. Dng cang V tr: T huyt Tha ph ra ngoi 1,5 thn. (H.121) Cch chm: Chm ng kim, su 1 3 thn. Ch tr: au thn kinh to, di chng bi lit tr em. 186. m cang V tr: Huyt Tha ph vo trong l 1,5 thn. (H.121) Cch chm: Chm ng kim, su 1 3 thn. Ch tr: au thn kinh to, di chng bi lit tr em. 187.Tn hon khiu V tr: u cht xng ct ui sang ngang 3 thn. (H.121) Cch chm: Chm ng kim, su 3 4 thn. Ch tr: au thn kinh to, chi di t bi, bi lit. 188. Xut kh huyt V tr: sau huyt Nhin cc 0,5 thn. (H.122) Cch chm: Chm chch kim, su 0,5 1 thn. Ch tr: Thi k cui ca u thc qun gy ra trng hi ng rut.
127
CM NANG CHN TR NG Y
189. Thng kh (Tr than 7) V tr: Trn huyt Thi kh 0,5 thn. (H.122) Cch chm: Chm ng kim, su 0,5 1 thn. Ch tr: Bn chn bai ra ngoi. 190. Can vim dim V tr: Mt c trong ln 2 thn. (H.122) Cch chm: Chm ng kim, su 1 2 thn. Ch tr: Vim gan, i dm, au bng kinh. 191. C ngoi phin 1 V tr: Tam m giao xung 0,5 thn Cch chm: Chm ng kim, su 1 1,5 thn. Ch tr: Di chng bi lit tr em. 192. Di niu V tr: Huyt Tam m giao ln 1 thn. (H.122) Cch chm: Chm ng kim, su 1 1,5 thn. Ch tr: Chng i dm.
Hnh 122
128
CM NANG CHN TR NG Y
193. An min 4 V tr: Huyt Tam m giao ln 1,5 thn. (H.122) Cch chm: Chm ng kim, su 1,5 2 thn. Ch tr: Mt ng, bt rt. 194. L tt mn cm im V tr: 2/5 trn v 3/5 di ca ng ni mt c trong v m lng tuyn. (H.122) Cch chm: Chm ng kim, su 1 2 Ch tr: Di chng bi lit tr em, l. 195. a kin V tr: Di huyt a c 1 thn. (H.122) Cch chm: Chm ng kim, su 1 3 thn Ch tr: Bn chn bai ra ngoi. 196. C h V tr: Huyt C mn xung 2 thn. (H.122) Cch chm: Chm ng kim, su 1 - 3 thn. Ch tr: Chi di bi lit, nng v khp i yu sc. 197. Thng Khc tuyn V tr: Co u gi, u np gp cnh trong u gi ln 3 thn, sau xng i. (H. 122) Cch chm: Chm ng kim, su 3 5 thn. Ch tr: Vim tc ng mch. 198. Tn sinh V tr: Huyt Thng Khc tuyn thng ln 3 thn. (H.122) Cch chm: Chm ng kim, su 3 5 thn. Ch tr: Vim tc ng mch. 199. Hu Huyt hi V tr: Cnh trong i, pha sau huyt Huyt hi 1,5 thn. (H.122) Cch chm: Chm ng kim, su 1 3 thn. Ch tr: Bnh no gy ra 2 i bt cho nh ci li ko (tin ao thoi). 200. Gii tin (C ni, C cu h) V tr: Huyt Hu Huyt hi ln 4 thn. (H.122) Cch chm: Chm ng kim, su 1 3 thn. Ch tr: Bnh no gy ra hai i bt cho nh ci li ko (tin ao thoi).
129
CM NANG CHN TR NG Y
201. Thng Huyt hi V tr: Huyt Huyt hi ln 3 thn. (H.122) Cch chm: Chm ng kim, su 1 3 thn. Ch tr: Chi di bi lit, khng sc nhc i ln. 202. Lng h V tr: Di huyt Dng lng tuyn 2 thn. (H.123) Cch chm: ng kim, su 1-2 thn. Ch tr: Tai ic, vim ti mt, giun chui ng mt. 203. Ti ch thng (Lung trung) V tr: u trn xng mc thng xung 3 thn. (H.123) Cch chm: Chm ng hoc chch, su 1,5 2 thn. Ch tr: Tai ic, giun chui ng mt. 204. Hu dng quan V tr: Sau huyt Tt Dng quan 1 thn. (H.123) Cch chm: Chm ng kim su 1 2 thn. Ch tr: au khp gi, bnh tinh thn, chi di bi lit. 205. Thng dng quan V tr: Pha trn huyt Tt Dng quan 1 thn. (H.123) Cch chm: Chm ng kim, su 1 2 thn. Ch tr: Vim khp gi, chi di t bi, bi lit. 206. Thng Phong th (Phc hnh, Th thng) V tr: Trn huyt Phong th 2 thn. (H.123) Cch chm: Chm ng kim, su 1 2 thn. Ch tr: Lit na ngi, au thn kinh to, di chng bi lit tr em. 207. Tin tin V tr: Pha trn huyt Phong th 2,5 thn. (H.123) Cch chm: Chm ng kim, su 1 3 thn. Ch tr: Di chng bi lit tr em, lit na ngi, lit chn p. 208. Kin kho V tr: gia ch cao nht ca mo chu v li xng i (mu chuyn ng ln). Cch chm: Chm ng kim, su 2 3 thn. Ch tr: Lit do dy thn kinh b chn p, lit na ngi.
130
CM NANG CHN TR NG Y
Hnh 123
209. Khoan cu (Thot cu) V tr: Mu ng ln xng i thng ln 0,5 thn. (H.123) Cch chm: Chm ng 1,5 2 thn. Ch tr: Tr em b di chng bi lit, khp hng lng lo. 210. Cng kho V tr: Di mu chuyn ng ln 2 thn, b sau xng i. (H.123) Cch chm: Chm ng kim, su 3 4 thn. Ch tr: Lit do chn p.
131
CM NANG CHN TR NG Y
211. To ct V tr: gia mu ng ln v xng ct ui, ri li xung 1 thn. (H.121) Cch chm: Chm ng kim, su 2 3 thn. Ch tr: au thn kinh to, chi di bi lit. 212. Kho t huyt V tr: Mt c trong, ngoi v Cn kin h, Gii kh. Cch chm: Chm ng kim ly phn ng lm mc nng su. Ch tr: Lit cng. 213. Kho tam chm V tr: L Cn lun, Thi kh, Gii kh. Cch chm: Chm ng kim c phn ng lm mc. Ch tr: Lit cng 214. Tt tam chm V tr: L c 2 huyt Tt nhn v Dng lng tuyn thu m lng tuyn. Cch chm: Chm ng kim, su 2 3 thn. Ch tr: Vim khp gi, lit cng. 215. Lan v (Trit than 3, Kin v im) V tr: Pha di huyt Tc lam l 2 thn. (H.120) Cch chm: Chm ng kim 1,5 2,5 thn. Ch tr: Vim rut tha cp tnh (ch tham kho, nn x tr theo Ty y), chi di bi lit, bn chn thng xung, tiu ho km. Tc dng phi hp: Vi A th huyt bn phi bng di, Tc tam l, tr vim rut tha n thun (ch tham kho, nn x tr theo Ty y). 216. No thanh (Tc h thu im, Thng Gii kh) V tr: trn huyt Gii kh 2 thn, b ngoi (cnh ngoi) xng chy. (H. 120) Cch chm: Chm ng kim 0,5 1 thn. Ch tr: Ham ng nhiu, di chng no ngu di n n, u xoay, hay qun, tr em di chng no bn chn thng xung. Tc dng ph: Vi Phong tr, i chu tr di chng no ngu di. 217. Ngoi m lim V tr: Di dy chng rnh hng hn 1 b ngang ngn tay, pha trn v ngoi huyt m lim, cnh ngoi ng mch i. (H.120)
132
CM NANG CHN TR NG Y
Cch chm: ng kim hi chch ra ngoi su 1 1,5 thn, cu 1 3 mi. H 5 10 pht. Ch tr: Chi di lit, tht lng v i au, au thn kinh i. Tc dng phi hp: Vi Mi b, Tn Phc th, Kin tt, Tc tam l tr chi di bi lit. 218. Mi b V tr: Huyt B quan xung 2,5 thn. (H.120) Cch chm: Chm ng kim 1 3 thn. H 5 10 pht. Ch tr: Di chng bi lit tr em, lit na ngi. Tc dng phi hp: Vi Hon khiu, n mn, Kin tt, Tc tam l tr chi di bi lit. 219. Lc a (Cn khn) V tr: Chnh gia np ngang khoeo chn xung thng 9,5 thn (di Tha sn 2,5 thn). (H. 121) Cch chm: Chm ng kim 1 2 thn. H 10 20 pht. Ch tr: Tr em di chng no t bi kiu i bng gt (m tc). Tc dng phi hp: Vi U dng, Lng hu, Cn bnh tr chng i nhn gt. 220. Cn bnh V tr: Trn gn gt chn ngang hai mt c chn trong v ngoi ni nhau. (H. 121) Cch chm: Chm ng kim, su 0,5 0,8 thn. H 10 15 pht. Ch tr: Tr em di chng no t bi, i nhn gt. Tc dng phi hp: Vi Hon khiu, Kin tt, Lng hu, Cn khn tr chng chn i nhn gt.
133
CM NANG CHN TR NG Y
K HUYT (KINH NGOi K HUYT)

A. Huyt u - c - mt
221. T Thn thng V tr: huyt Bch hi ra trc, sau, phi, tri ch u 1 thn. (H.124) Cch chm: Chm lun di da, su 0,5 1 thn. Ch tr: nh u trng au, chng mt, ng kinh, suy nhc thn kinh. 222. Ngch trung V tr: huyt n ng ln 1 thn. (H.125) Cch chm: Chm lun kim di da, du 0,5 1 thn. Ch tr: Vim xoang hm, mt ng, hi hp, chng mt. 223. Sn cn V tr: trn gia sng mi, gia ng ngang hai kho mt trong. (H.125)
Hnh 124 Hnh 125
Cch chm: Chm ng kim di da xung di su 0,3 0,5 thn, trnh chm vo xng d say kim. Ch tr: Vim xoang hm, mt ng, chng mt.
134
CM NANG CHN TR NG Y
224. Mc minh V tr: b mp tc trc trn, thng ng t ln mp tc trn l huyt (Lm khp xung 0,5 thn). (H. 125) Cch chm: Chm lun di da, su 0,5 1 thn. Ch tr: au u, vim kt mc, sc nhn gim st. 225. u Quang minh (Ng thng) V tr: Huyt Ng yu thng ln 0,3 0,5 thn. Cch chm: Chm chch, su 0,3 0,5 thn. Ch tr: Tt khc x, thn kinh trn hc au, sp mi. 226. Ng v. V tr: pha ngoi ui mt 0,1 thn. (H.125) Cch chm: Chm chch, su 0,3 0,5 thn. Ch tr: au bn u, lit mt, co git. 227. Ni Tnh minh V tr: trong kho mt, bn trn ch to nc mt. (H.125) Cch chm: Chm ng kim, su 1 1,5 thn. Ch tr: Xut huyt vng mc, teo thn kinh th gic, vim kt mc. 228. T lu V tr: Gia l mi thng xung bn di chn sn cch mi. (H.125) Cch chm: Chm chch, su 0,3 0,5 thn. Ch tr: Vim mi, au thn kinh tam thoa, lit mt. 229. Tn tiu V tr: pha ngoi v pha di huyt Nghinh hng, trong rnh m mi. (H.125). Cch chm: Chm chch, su 0,3 0,5 thn. Ch tr: Vim mi tc mi, mi c mn, lit mt, co git. 230. Yn khu V tr: hai bn gc mp, ch da trng . (H.125) Cch chm: Chm chch, su 0,5 1 thn. Ch tr: Lit mt, au thn kinh tam thoa, tr em co git, b i tin cng bng quang. 231. a hp V tr: Chnh gia xng hm di, pha trc cm, ch li cao nht. (H.125)
135
CM NANG CHN TR NG Y
Cch chm: Chm chch, su 0,3 0,5 thn. Ch tr: Hm di au, lit mt. 232. Ni Nghinh hng V tr: Trong l mi, nim mc mi, ch chnh gia vm cch mi. (H.126) Cch chm: Chch ra mu. Ch tr: Vim kt mc, vim hng, say nng. 233. T tuyn. V tr: Chnh gia mt li. (H.127) Cch chm: Chm ng kim, su 0,3 thn. C th cu cch gng. Ch tr: C li t bi, hen, tiu kht. 234. Hi tuyn V tr: Gia dy chng di li. (H.128) Cch chm: Chch ra mu. Ch tr: Co tht c honh, tiu kht, vim li. 235. Kim tn - Ngc dch V tr: tnh mch hai bn dy chng di li, cong li m ly, bn tri l huyt Kim tn, bn phi l huyt Ngc dch. (H.128) Cch chm: Chch ra mu. Ch tr: Lot vm ming, vim li, vim amian, vim ng rut cp tnh, tiu kht.
Hnh 126 - Hnh 127 - Hnh 128
136
CM NANG CHN TR NG Y
236. Thit tr V tr: ch gc li, ch hnh ch thp vi gn chnh gia di li. (H.128) Cch chm: Chch ra mu. Ch tr: Li nng, tiu kht. 237. Chu nh V tr: u nhn bnh tai. (H.129) Cch chm: Chm ng kim, su 0,3 thn. Ch tr: au rng, bnh tai. 238. Nh tim V tr: Gp loa tai, ch cao nht trn vnh loa tai. (H.129) Cch chm: Chm ng kim, su 0,1 thn hoc chch ra mu. Ch tr: Vim kt mc, st cao, gic mc c mng.
Hnh 129 - Hnh 130
239. huyt V tr: Pha trc c c 2 huyt. gia huyt Nhn nghinh v huyt Thy t ra ngoi v xung 0,2 thn. sau gy c 2, gia Phong tr ln 0,4 thn. (H.129) Cch chm: Trc c, trnh ng mch, chm ng kim, su 1 thn; sau c, su 1-1,5 thn. Ch tr: Cm, cc bnh thanh i. 240. Lc cnh V tr: Trn c c n chm, ch cch 1/3 trn. (H.129) Cch chm: Chm ng kim, su 1-1,5 thn. Ch tr: Si c.
137
CM NANG CHN TR NG Y
241. Phong nham V tr: gia ng ni b di di tai v huyt mn, tin v pha trc 0,5 thn. (H.129) Cch chm: Chm ng kim, su 1,5-2 thn. Ch tr: Bnh tinh thn, suy nhc thn kinh, hysteri, au u, di chng no. 242. 3 ch tnh mch sau tai V tr: trn 3 nhnh tnh mch ch sau tai. (H.130) Cch chm: Chch ra mu. Ch tr: Vim kt mc, cao huyt p, bnh ngoi da. 243. Ngoi Kim tn Ngc dch V tr: trn sn hu ln 1 thn, sang ngang mi bn 0,3 thn,nga u ly huyt. (bn tri l Ngoi Kim tn, bn phi l Ngoi Ngc dch. (H.131) Cch chm: Chm chch kim nhm v hng li, su 1-1,5 thn. Ch tr: Trng gi, mt ting, c li t bi, vim vm ming.
Hnh 131
244. Hng m V tr: nh sn mng sang ngang mi bn 0,5 thn. (H.131) Cch chm: Chm ng kim, su 0,3-0,5 thn. Ch tr: Vim hng cp tnh, mn tnh, bnh thanh i. 245. Bng Lim tuyn V tr: Huyt Lim tuyn sang ngang mi bn 0,5 thn. (H.131) Cch chm: Chm ng kim, su 0,5-1 thn. Ch tr: Bnh thanh i, li sng to. 246. i mn V tr: M cao li xng chm ln 1 thn (sau huyt Cng gian 0,5 thn). (H.132) Cch chm: Chm chch kim, su 1-1,5 thn. Ch tr: Trng gi lit na ngi.
138
CM NANG CHN TR NG Y
247. Tn thc V tr: Mm gai dt c 3 (C3) sang ngang 1,5 thn. (H.132) Cch chm: Chm ng kim, su 0,5-1 thn. Ch tr: au hu hng, cng gy, au sau u. 248. Bch lao V tr: huyt i chy ln 2 thn ri sang ngang mi bn hn 1 thn. (H.132) Cch chm: Chm ng kim, su 0,5-1 thn. Ch tr: Ho, si c, lao hch c. 249. Sng ct V tr: Di mm gai t c 6. (H.132) Cch chm: Chm ng kim, su 0,5-1 thn. Ch tr: Cm mo, st rt, cng gy, vim ph qun, ng kinh. 250. n ng V tr: gia hai u lng my. (H.125) Cch chm: Chm di da chch xung 0,5-1 thn, hoc chm thu huyt Tn trc, huyt Tnh minh.
Hnh 132
Ch tr: au u, chng mt, vim mi, cm mo, cao huyt p, mt ng, tr em co git. Tc dng phi hp: Vi Hp cc, Nghinh hng, tr vim mi; vi Thi dng, Phong tr, tr au u; vi Khc tr, Phong long tr cao huyt p; vi Thn mn, Tam m giao, tr mt ng. 251. Thi dng V tr: gia ui lng my v ui mt li v sau khong 1 thn c ch lm. (H.129) Cch chm: Chm ng kim, su 0,5-1 thn hoc chm chch v hng Sut cc su 1-2 thn, hoc chm chch v hng Gip xa su 3 thn, hoc c th chch nn mu. Khng cu.
139
CM NANG CHN TR NG Y
Ch tr: au u, au bn u, cm mo, lit mt, au thn kinh tam thoa, bnh mt, mt sng , da mt sinh chu (sng ht mch), mt c mng. Tc dng phi hp: Vi n ng, Hp cc tr cm mo au u; vi Nh tim chch nn mu tr vim kt mc cp tnh; vi Tn trc nn mu, tr vim m mt; vi phong tr au rng. 252. Ng yu V tr: chnh gia lng my, khi nhn thng t ng t mt thng ln. (H.125) Cch chm: Chm ngang kim v pha Tn trc v Ty trc khng tin kim 0,5-1 thn. Khng cu. Ch tr: Cn th, vim kt mc cp tnh, c mt t bi, thn kinh mt t bi, thn kinh trn hc mt au. Tc dng phi hp: Vi Hp cc tr cn th; vi Tn trc, T c, Ni quan, tr au thn kinh trn hc mt; vi ng t liu, Tn trc, Tnh minh, tr c nhn mt. 253. Cu hu V tr: Khi mt nhn thng huyt ch cch ngoi v trong ca b di hc mt. (H.125) Cch chm: Chm ng kim, ra lnh cho ngi bnh nhn ngc ln ri c nh nhn cu li, mi kim hi hng vo y mt, chm su 1,5-2 thn. Khi rt kim cn n day 1-2 pht, phng xut huyt. Khng chm qu su. Ch tr: Cn th, vim thn kinh th gic, teo thn kinh th gic, bin dng sc t vng mc, c thy tinh th, mt l vo trong. Tc dng phi hp: Vi Kin minh 1, Phong tr, Khc tr, Hp cc, Thi xung, tr thanh quang nhn; vi Tnh minh, Dng lo, Quang minh, Phong tr, tr vim thn kinh th; vi Thn mn tr bnh thn kinh chc nng lm m mt; vi Tnh minh, minh, Thi dng, Hp cc, Can du, tr gic mc c mng che, vim cng mc b mi. 254. T thng (T xuyn, Thng Nghinh hng) V tr: Gia ch lm di xng cnh mi, u trn cng ca rnh mi, m. (H.125) Cch chm: Chm ngang kim mi kim hng ln v vo pha trong 0,5-0,8 thn. Ch tr: Vim mi d ng, vim mi do gin mch, vim mi xo tht, mi c tht tha (polip), vim xoang hm. Tc dng phi hp: Vi Thng tinh, n ng, Hp cc tr vim mi mn tnh; vi Tn trc, Lit khuyt, tr vim xoang hm. 255. Bin o (ng phong, Bin o th) V tr: b di gc hm di, pha trc ng mch cnh. (H.129) Cch chm: Chm ng kim, su 1-1,5 thn. Bn quyn: Vin Thng tin Th vin Y hc Trung ng
140
CM NANG CHN TR NG Y
Ch tr: Vim amian, vim hu hng. Tc dng phi hp: Vi Hp cc tr amian; vi Thin tr, Thiu thng, tr vim hu hng. 256. Gip Tha tng (H a thng, Hi liu) V tr: Huyt Tha tng sang ngang mi bn 1 thn, thng huyt a thng xung, ch lm xng hm di. (H.125) Cch chm: Chm ng kim, su 0,2-0,5 thn, chm chch xung v vo su 0,5 thn. Ch tr: au thn kinh tam thoa, thn kinh mt t bi v co rt. Tc dng phi hp: Vi Tn trc, T bch tr co tht na mt; vi H quan, Hp cc tr au thn kinh tam thoa. 257. Thng lim tuyn V tr: Chnh gia hm di xung cch 1 thn, ch lm gia xng mng v b hm di. (H.131) Cch chm: Chm chch kim hng v pha gc li, chm cho, su 1-1,5 thn hoc lui v pha di da li hng sang hai bn tri phi chm chch kim, su 1-1,5 thn. Ch tr: Ting ni khng r, cm, chy di, vim vm ming, vim hng cp mn tnh. Tc dng phi hp: Vi Tha tng, a thng, tr chy di; vi mn, Hp cc, tr ting ni khng r; vi Tng m, mn, tr di chng sau vim no, mt ting; vi Bng Lim tuyn, Hp cc, tr thn kinh chc nng gy ra mt ting. 258. minh V tr: Sau huyt phong 1 thn. (H.129) Cch chm: Chm ng kim, su 1-1,5 thn. Ch tr: Cn th, vin th, m v em, teo thn kinh th gic, c nhn mt, tai , chong tin nh, quai b, au u, mt ng, bnh tinh thn. Tc dng phi hp: Vi n ng, Ni quan, Tam m giao, tr mt ng; vi Tnh minh, Cu hu tr c nhn mt th nh thi k u; vi Phong tr, Thng Tnh minh, Cu hu, tr teo thn kinh th gic; vi T c, Phong tr, mn, Ni quan, Thi xung, tr chong vng do tai trong. 259. Cnh l V tr: bn trn xng n, im ni 1/3 trong, v 2/3 ngoi t ln 1 thn, ch b sau nhnh n ca c c n chm. (H.133) Cch chm: Chm ng kim, su 0,5-0,8 thn. Di l nh phi, cm chm su. Ch tr: Cnh tay t di, chi trn bi lit. Tc dng phi hp: Vi Khc tr, Dng kh, tr thn kinh quay t bi; vi T trung, Ni quan, tr thn kinh gia t bi; vi Tiu hi, Chi chnh, tr thn kinh tr t bi.
141
CM NANG CHN TR NG Y
B. Huyt vng ngc - bng
260. Xch huyt V tr: huyt Ton c sang ngang mi bn 1 thn. (H.133) Cch chm: Chm chch kim, su 0,5-1thn. Ch tr: Ho, hen, au thn kinh lin sn. 261. m suyn V tr: huyt ng song ra 1,8 thn. (H.133) Cch chm: Chm chch kim, su 0,5-1 thn. Ch tr: Hen, vim ph qun mn tnh. 262. Long hm V tr: Cu v thng ln 1,5 thn. (H.133) Cch chm: Chm chch kim, su 0,5-1 thn. Ch tr: au ngc, au d dy. 263. Tn lc u V tr: hai bn xng c, khe sn 1-2 mi bn c mt huyt; khe sn 2-3 mi bn c mt huyt. (H.133) Cch chm: Chm chch kim, su 0,3-0,5 thn. Cu 3-7 mi. Ch tr: au thn kinh lin sn, vim ph qun, hen, vim sn sn. 264. ch nghch V tr: Thng u v xung khe sn 7-8. (H.133) Cch chm: Chm chch kim, su 0,3-0,5 thn. Cu 3-7 mi, h 5-15 pht. Ch tr: Co tht c honh. 265. Tiu nhi k hung V tr: Khe lin sn 2-3; 3-4; 4-5; t Nhm mch sang ngang mi bn 2,5 thn, cng 2 bn l 6 huyt. (H.133) Cch chm: Cu 3 mi. Ch tr: Tr em gi ngc (lng ngc g). 266. T nghi - Hu nghi V tr: Huyt Nh cn bn phi, bn tri ra ngoi 1 thn. (H.133) Cch chm: Chm chch kim, su 0,3-0,5 thn. Cu 3 mi. Ch tr: Vim tuyn v, au thn kinh lin sn, vim hung mc, vim mng trong tim.
142
CM NANG CHN TR NG Y
Hnh 133
267. Mai hoa V tr: huyt Trung qun v 4 im trn di ca hai huyt m , t m ln 0,5 thn v xung 0,5 thn. Cng l 5 im. (H.133) Cch chm: Chm ng kim, su 1-1,5 thn. Ch tr: Tiu ha km, vim d dy, lot t trng. 268. Thc thng V tr: huyt Trung qun sang ngang mi bn 3 thn. (H.133) Cch chm: Chm ng kim, su 1-1,5 thn. Ch tr: au d dy, sa d dy, lot t trng. 269. Thc quan V tr: huyt Kin l sang ngang mi bn 1 thn. (H.133) Cch chm: Chm ng kim, su 1-1,5 thn. Ch tr: Tiu ha km, vim d dy, vim rut. 270. T t bin (Hn x, T trung t bin) V tr: T gia rn ra cch trn, di, phi, tri u 1 thn. (huyt 2 bn rn gi l Hn x). (H.133)
143
CM NANG CHN TR NG Y
Cch chm: Chm ng kim, su 1-1,5 thn. Cu 3-7 mi. C th bu ht (bu gic). Ch tr: Vim rut cp mn tnh, co tht d dy, ph thng, tiu ha km. 271. Cu tam gic V tr: Ly dy mm o chiu di ng cong ming, lm cnh tam gic u, t nh trn ca tam gic ln gia rn, 2 nh kia pha di cn nhau l huyt. (H.133) Cch chm: Cu 5-7 mi. Ch tr: Vim rut mn tnh, d dy co tht, au vng bng, sn kh (hoc thot v h nang, h bn). 272. Kh trung V tr: Huyt Kh hi sang ngang mi bn 1,5 thn. (H.133) Cch chm: Chm ng kim 1-1,5 thn. Ch tr: Rut co tht, bng trng, vim rut, thiu mu. 273. Ngoi t mn V tr: huyt T mn ra pha ngoi 1 thn. (H.133) Cch chm: Cu (khng chm). Ch tr: Kinh nguyt khng u. 274. Tuyt nhm V tr: huyt Thch mn xung 0,3 thn. (H.133) Cch chm: Cu. Ch tr: Ph n khng mun cha na, tr em a chy. 275. Di tinh V tr: huyt Quan nguyn sang ngang mi bn 1 thn. (H.133) Cch chm: Chm ng kim, su 1-1,5 thn. Ch tr: Di tinh, xut tinh sm, lit dng, nga h b, n b lnh cm. 276. Bo mn, T h V tr: Tc l huyt Thy o, t huyt Quan nguyn sang ngang mi bn 2 thn, bn tri l Bo mn, bn phi l t h. (H.53) Cch chm: Chm ng kim 1-1,5 thn. Ch tr: Kinh nguyt qu nhiu, n b mun con, kh h sau . 277. Kh mn V tr: huyt Quan nguyn sang ngang mi bn 3 thn. (H.133) Cch chm: Chm ng kim, su 0,5-1 thn. Ch tr: au co tht bng di, xut huyt do lit d con.
144
CM NANG CHN TR NG Y
Hnh 133
278. Trng di V tr: Trung cc sang ngang mi bn 2,5 thn. (H.133) Cch chm: Chm ng kim 1-1,5 thn. Ch tr: au dng vt, vim tinh hon, vim phn ph, kinh nguyt khng u. 279. nh u V tr: di huyt i hch 0,5 thn. (H.133) Cch chm: Chm ng kim, su 1-1,5 thn. Ch tr: Sa d con. 280. Long mn V tr: chnh gia b di xng mu. (H.133) Cch chm: Chm chch kim, su 0,5-1 thn. Ch tr: Bng lu huyt, i dm, v sinh. 281. Duy bo V tr: ch lm pha trong v di mo chu trc, ngang vi huyt Quan nguyn. (H.133) Cch chm: Chm chch ven theo dy chng rnh hng tin 2-3 thn.
145
CM NANG CHN TR NG Y
Ch tr: Sa d con, tng nhu ng rut, au co tht bng di. Tc dng phi hp: Vi Kh hi, Trung cc, Tc tam l, Tam m giao, tr sa d con; vi Thin khu, Tc tam l, tr tng nhu ng rut. 282. T cung V tr: Gia rn xung 4 thn l huyt Trung cc, t sang ngang mi bn 3 thn l huyt. (H.133) Cch chm: Chm ng kim hoc chm di da v pha khp gia xng mu, tin kim 1,52,5 thn. Ch tr: Sa d con, kinh nguyt khng u, au bng hnh kinh, vim h chu, n b mun con, vim cu thn, vim bng quang, vim tinh hon, vim rut tha. Tc dng phi hp: Vi Duy bo, Tc tam l, tr sa d con; vi Quan nguyn, Huyt hi, m lng tuyn, tr vim h chu mn tnh; vi Trung cc, m lng tuyn, tr kh h qu nhiu. 283. Kinh trung V tr: Huyt Kh hi sang ngang mi bn 3 thn. (H.133) Cch chm: Chm ng kim, su 1-1,5 thn. Ch tr: Vim rut, kinh nguyt khng u, cng bng quang.
C. Huyt vng lng
284. Nh chy h (V danh huyt, Tm th 1) V tr: pha di mm gai t sng lng 2 (D2). (H.134) Cch chm: Chm chch kim, su 0,5-1,5 thn. Ch tr: Bnh tinh thn, ng kinh, st rt. 285. C khuyt du (Tm th 2) V tr: pha di mm gai t sng lng 4 (D4). (H.134) Cch chm: Chm chch kim, su 0,5-1 thn. Ch tr: Vim ph qun, hen, bnh tim, suy nhc thn kinh, bnh d dy. 286. Bch chng phong V tr: huyt i chy sang ngang mi bn 2, 3 thn. (H.134) Cch chm: Chm chch kim, su 0,5-1 thn. Ch tr: Trng gi, d ng mn nga, au b vai lng trn. 287. Lc hoa Bt hoa V tr: vng lng trn, ly chiu di t u ngoi xng n ca ngi bnh vo n ng gia, chia lm 8 thn. Ly hai thn y lm 1 cnh ca hnh tam gic, dng mnh giy hoc cng rm b thnh hnh tam gic, t Tam gic c nh l i chy, 2 y cn hai bn
146
CM NANG CHN TR NG Y
l huyt, li nh hnh tam gic gia y k trn, ly hai gc di hm lm huyt c nh th lm li 3 ln l Lc hoa; 4 ln l Bt hoa. (H.134) Cch chm: Chm chch kim, su 0,5-1 thn. Bnh mn tnh c th cu. Ch tr: Vim ph qun, hen, lao phi, thiu mu, bnh mn tnh gy suy nhc ton thn. 288. Nn mn V tr: huyt Tm du hi ln trn mt t. (H.134) Cch chm: Cu. Ch tr: Vim ph qun, hen, lao phi, bnh mn tnh gy suy nhc ton thn. 289. Kh suyn V tr: mm gai t sng lng 7 (D7) sang ngang 2 thn. (H.134) Cch chm: Chm chch kim, su 0,5-1 thn. Ch tr: Vim ph qun, hen, vim hung mc. 290. Ngn khu V tr: Pha di gc di xng b vai. (H.134) Cch chm: Chm chch kim, su 0,5-1 thn. Ch tr: au thn kinh lin sn, tn thng phn mm c vai. 291. T hoa V tr: L bn huyt, 2 Cch du, 2 m du. (H.134) Cch chm: Cu 10-15 pht. Ch tr: Vim ph qun, hen, trn kh mng phi, lao phi. Tc dng phi hp: Vi Cao hoang, Ph du, tr lao phi; vi Cu v, Ph du, Trung cc, tr lao phi; sch xa hay kt hp vi Nn mn gi l T hoa Nan mn. 292. Bt chy h V tr: Di mm gai t sng lng 8 (D8). (H.134) Cch chm: Chm chch kim, su 0,5-1 thn. Ch tr: St rt, au thn kinh lin sn, i ng, vim gan. 293. Ty du (V qun h du, Bt du) V tr: Mm gai t sng lng th 8 sang ngang mi bn 1,5 thn. (H.134) Cch chm: Chm chch kim, su 0,5-1 thn. Ch tr: i ng, bnh d dy, au dy thn kinh lin sn.
147
CM NANG CHN TR NG Y
Hnh 134
294. Khu bin V tr: mm gai t sng 10 sang ngang mi bn 1 thn. (H.134) Cch chm: Chm chch kim, su 0,5-1 thn. Ch tr: Bnh d dy, bnh gan mt. 295. Trc dc V tr: mm gai t sng 10 sang ngang mi bn 2,5 thn. (H.134) Cch chm: Chm chch kim, su 0,5-1 thn. Ch tr: n ung khng bit ngon, bnh gan, mt, bnh thn kinh chc nng. 296. in bnh V tr: Ni huyt i chy n u cht xng ct (S5), huyt nm gia 2 im ni ny, tng ng khong mm gai t sng lng th 11. C thuyt ni huyt trn gai t sng lng th 9. (H.134) Cch chm: Cu. Ch tr: Bnh ng kinh.
148
CM NANG CHN TR NG Y
297. Tip ct (Tip tch) V tr: di mm gai t sng lng th 12 (D12). (H.134) Cch chm: Chm chch kim, su 0,5-1 thn. Ch tr: au d dy, vim rut, au tht lng, ng kinh, in. 298. B cn V tr: mm gai t sng tht lng th 1 (L1) sang ngang mi bn 3,5 thn. (H.134) Cch chm: Chm ng kim, su 1-1,5 thn. Bnh lu ngy th cu. Ch tr: Gan, l lch sng to, vim d dy, vim rut, sa thn. 299. Huyt su V tr: trn mm gai t sng tht lng th 2 (t sng th 14). (H.134) Cch chm: Chm ng kim, su 1-1,5 thn. Ch tr: Tt c cc loi bnh xut huyt. 300. Trng phong V tr: mm gai t sng tht lng th 2 sang ngang mi bn 1 thn. (H.134) Cch chm: Chm ng kim, su 1-1,5 thn. Ch tr: Bnh ng rut, i dm, di tinh. 301. Huyt ph (Tch t b khi) V tr: mm gai t sng tht lng th 2 sang ngang mi bn 4 thn. (H.134) Cch chm: Chm ng kim, su 1-1,5 thn. Ch tr: B kinh, vim bung trng, di tinh, gan, lch sng to. 302. Trc trng (Mnh mn) V tr: trn mm gai t sng tht lng th 3 (L3), t sng th 15. (H.134) Cch chm: Cu. Ch tr: Vim rut, lao rut, li dom, tr, di chng no, di chng bai lit tr em. 303. H cc du V tr: di mm gai t sng tht lng th 3 (L3). (H.134) Cch chm: Chm chch kim, su 1-1,5 thn. Ch tr: au lng, vim bng quang, chi di t bi. 304. Yu nghi V tr: mm gai t sng tht lng th 4 (t sng th 16), sang ngang mi bn 3 thn. (H.134)
149
CM NANG CHN TR NG Y
Cch chm: Chm ng kim, su 1-2 thn. Ch tr: Tn thng phn mm lng, bnh ph khoa. 305. Trung khng V tr: mm gai t sng tht lng th 5 (t sng th 17), sang ngang mi bn 3,5 thn. (H.134) Cch chm: Chm ng kim, su 1-2 thn. Ch tr: Tn thng phn mm lng. 306. Yu cn V tr: mm gai th nht mng xng cng sang ngang mi bn 3 thn. (H.134) Cch chm: Chm ng kim, su 3 thn. Ch tr: Bnh khp cng chu, bnh chi di. 307. Cu k V tr: di mm gai th nht mng xng cng. (H.134) Cch chm: Cu. Ch tr: Bng lu huyt, kh h qu nhiu. 308. Yu k V tr: di mm gai th 2 mng xng cng. (H.134) Cch chm: Chm chch ln, su 2-2,5 thn. Ch tr: ng kinh. 309. H chy V tr: di mm gai th 3 mng xng cng. (H.134) Cch chm: Chm chch ln, su 0,5-1 thn. Ch tr: Kinh nguyt khng u, vim h chu. 310. Ngc in V tr: di mm gai th 4 mng xng cng. (H.134) Cch chm: Chm chch ln, su 0,5-1 thn. Cu 3-7 mi Ch tr: au xng cng, co rt bp chn di (c phi dng), kh. 311. Bn huyt linh V tr: di huyt Ngc in 0,3 thn. (H.134) Cch chm: Cu. Ch tr: Thiu mu.
150
CM NANG CHN TR NG Y
312. Hon trung V tr: gia ng ni huyt Hon khiu v huyt Yu du. (H.134) Cch chm: Chm ng kim, su 2-3 thn. Ch tr: au thn kinh ta, au lng, au i. 313. n trung V tr: Sau v trn mu chuyn ln xng i, ly on t mu chuyn ln n ngi lm cnh di tam gic u, th nh trn tam gic l huyt. (H.134) Cch chm: Chm ng kim, su 2-3 thn. Ch tr: au thn kinh ta, chi di bi lit mt bn. 314. Tch tam huyt V tr: Xc nh huyt mn, t mn xung 1 thn, t sang ngang mi bn 0,5 thn. Di t sng lng 2 sang ngang mi bn 0,5 thn. Di t tht lng 2 sang ngang mi bn 0,5 thn. Cch ly huyt khc: Di huyt mn 1 thn. Di mm gai t sng lng 1. Di mm gai t sng tht lng 5, cng l 3 huyt Cch chm: Chm chch kim, su 0,5-1 thn. Cu 3 mi. Ch tr: Vim ct sng, vim mng nhn ty sng, au lng trn, lng di v cc bnh tt v ty sng. 315. Tch phng V tr: Hai bn mm gai t sng, t t sng lng 1 n t sng (t sng th 17) tht lng 5, cch u chnh gia 4, 5 thn. Tt c 17 i l 34 huyt. Cch chm: Chm chch kim 0,3-0,7 thn. Cm chm su (v trong c cc ni tng). Ch tr: Vim ct sng, vim ty sng. 316. nh suyn V tr: mm gai t c 7 sang ngang mi bn 0,5-1 thn. (H.134) Cch chm: Chm hi chch kim v ct sng su 0,5-1 thn, cu 3-5 mi, h 5-10 pht. Ch tr: Ho, vim ph qun, hen, d ng mn nga, si c. Tc dng phi hp: Vi Thin t, i chy, Phong long, tr ho g; vi Phong mn, Ph du, Hp cc, tr vim ph qun; vi Thin t, Ton c, Chin trung, Ni quan, Phong long, tr hen ph qun. 317. Yu nhn V tr: Di mm gai t tht lng 3 (t sng 15) sang ngang mi bn t 3-4 thn, c ch lm l huyt. (H.134)
151
CM NANG CHN TR NG Y
Cch chm: Chm ng kim hoc ngang kim su 1,5-2,5 thn. Cu 5-7 mi, h 5-15 pht. Ch tr: Tn thng t chc phn mm vng tht lng, sa thn, vim tinh hon, bnh ph khoa. Tc dng phi hp: Vi Thn du, y trung tr au tht lng; vi T tch, Thn tch, tr sa thn. 318. Thp tht chy h V tr: ch di mm gai t sng tht lng 5 (L5) (t sng 17). (H.134) Cch chm: Chm ng kim, su 1,5-2 thn. Cu 3-7 mi, h 5-15 pht. Ch tr: au tht lng v xng cng, au thn kinh ta, xut huyt t cung, au bng hnh kinh, bnh tt hu mn, di chng bi lit tr em, lit do chn thng. Tc dng phi hp: Vi cc huyt Gip tch vng tht lng, tr chi di bi lit; vi Trt bin, Quan nguyn du, tr au tht lng v xng cng; vi Trung cc, Tam m giao, Thi kh, tr au bng hnh kinh. 319. Gip tch (gip hai bn ct sng) Hoa gip tch, tch: V tr: Bt u mm gai t c 1 n ht tht lng 5 th dt, c mi mm gai u sang hai bn t 0,5-1 thn l huyt. C hai bn phi tri c 48 huyt, t mm gai t cng 1 n t cng 7 ly Bt liu thay th. Cch chm: Chm ng kim vo r thn kinh th hi hng mi kim vo trong mt cht. t c v lng trn chm su 1,5 thn, tht lng su 2,5 thn, chm chch kim khi cha vim khp t sng, mi kim ln trn t sng cho v dy chng khp, su 1-1,5 thn. Chm di da thu huyt (huyt ny qua huyt kia) th tin kim su 2-3 thn. Cu 3-7 mi, h 5-20 pht. Ch tr: + Huyt Hip tch t t c 1-4, tr bnh vng u. + T t c 1-7, tr bnh vng c. + T c 4-lng, tr bnh chi trn. + T c 3-lng 9, tr bnh lng ngc v ni tng trong lng ngc. + T lng 5 - tht lng 5, tr bnh ni tng trong bng. + T lng 11 - t cng 2, tr bnh tt vng tht lng v xng cng. + T tht lng 2 - t cng 2, tr bnh tt chi di. + T tht lng 1 lng cng 4, tr bnh cc c quan trong h chu. Tc dng phi hp: Tuyn chn huyt v c th cn c vo s phn b ca kinh mch, phn b r thn kinh v tit on thn kinh, p thng im, huyt phn ng ..v.v
152
CM NANG CHN TR NG Y
D. Huyt chi trn
320. Thp nh tnh V tr: L cc huyt: Thiu thng, Thng dng, Trung xung, Quan xung, Thiu xung, Thiu trch c hai bn cng l 12 huyt. Cch chm: Chch nn mu. Ch tr: Cp cu hn m, st cao co git (tr em, nn x tr theo Ty y). 321. Thp vng V tr: Chnh gia pha sau gc mng 10 ngn tay, cch khong 0,1 thn. (H.135) Cch chm: Chch nn mu. Ch tr: Say nng, vim rut cp tnh, tr em co git (nn x tr theo Ty y). 322. Thng bch V tr: L hai huyt Thiu thng v n bch. (H.135, H.60) Cch chm: Dng dy buc 2 ngn tay ci v 2 ngn chn ci li, t mi ngi ln, trm c ln tht ca ch hai bn ngn st nhau, t la ng thi c trn v di, mi ni cu 3 mi. Huyt trn tay gi l Qu khc, chn gi l Thn su. Ch tr: Bnh tinh thn, ng kinh. 323. Tam thng V tr: Gm 3 thng Lo thng: cnh ngoi gc mng ngn ci 0,1 thn (pha gip ngn tr). Trung thng: chnh gia sau gc mng ngn ci 1 phn. Thiu thng: L tnh huyt Ph kinh. Cch chm: Chch nn mu. Ch tr: Cm mo, cm, vim amidan, st cao, quai b. 324. Minh nhn V tr: cnh tr khp t gia ngn ci (pha gip ngn tr). (H.135) Cch chm: Chm nng 0,1-0,2 thn. Ch tr: Qung g, vim kt mc, vim amian, bnh ng rut tr em. 325. i ct khng V tr: mu bn tay ch gia nh khp gia ngn ci. (H.135) Cch chm: Cu 1-3 mi. Ch tr: Bnh mt, th t.
153
CM NANG CHN TR NG Y
Hnh 135
326. Tiu ct khng V tr: mu ngn tay t, ch nhn nht ca khp gia ngn. (H.135) Cch chm: Cu 1-3 mi. Ch tr: Bnh mt, au hng, au khp ngn tay. 327. Trung khi V tr: mu ngn tay gia, nh khp ca khp gia ngn. (H.135) Cch chm: Cu 1-3 mi. Ch tr: Nn ma, nc, thc qun co tht, chy mu mi.
154
CM NANG CHN TR NG Y
328. Ng h V tr: mu tay, nh khp bn ngn ca hai ngn tr v nhn. (H.135) Cch chm: Chm chch kim, su 0,2-0,3 thn, cu 1-3 mi. Ch tr: C gy au, au thn kinh ta, c 5 ngn u co. 329. Quyn tim V tr: u nhn xng bn s 3 gp ngn ga nh cao ln. (H.135) Cch chm: Cu hoc chm. Ch tr: Bnh mt v bnh hu hng. 330. Trung tuyn V tr: mu c tay, ch lm gia huyt Dng kh v huyt Dng tr. (H.135) Cch chm: Chm ng kim, su 0,3-0,5 thn. Cu 3-5 mi. Ch tr: Vim ph qun, hen, gic mc c mng, au d dy, cc bnh phn mm v khp c tay. 331. Thn bnh V tr: mu c tay, t ln ngang ln 1 thn, t sang ngang cnh quay l 0,4 thn. (H.135) Cch chm: Chm ng kim, su 0,5-1 thn. Ch tr: Chong ngt, tm lc suy kit. 332. H n lu V tr: mu c tay, np ln c tay pha cnh quay ln 2 thn. (H.135) Cch chm: Chm ng kim, su 0,3-0,5 thn. Ch tr: au rng hm di. 333. Xch nhiu V tr: gia np ln su c tay ln 6 thn. (H.135) Cch chm: Chm ng kim, ti di da mt trc. Ch tr: Bnh tinh thn, chi trn t bi, bi lit. 334. Tam tr V tr: Huyt Khc tr v trn di n 1 thn gi l huyt Thng tr v huyt H tr. (H.135) Cch chm: Chm ng kim, su 1-1,5 thn. Ch tr: Vim xoang hm, khuu cnh tay au. 335. Tru du V tr: gia ng ni mm khuu v li pha ngoi ca u di xng cnh tay. (H.135)
155
CM NANG CHN TR NG Y
Cch chm: Chm ng kim, su 0,3 thn. Ch tr: au khp khuu. 336. Tru tim V tr: Co khuu tay, ch li cao nht ca mm khuu. (H.135) Cch chm: Cu ti 50 mi. Ch tr: Lao hch c, mn nht. 337. Mu ch tit honh vn V tr: Pha lng bn tay, gia np ngang khp gia ngn ci. (H.136) Cch chm: Cu. Ch tr: Gic mc c mng ban, mng my. 338. Phng nhn V tr: cnh quay u np gp gia ngn ci. (H.136) Cch chm: Chm nng 0,1-0,2 thn. Ch tr: Qung g, cng khp ngn ci kh co xung c. 339. Th trung bnh V tr: gia np gp khp bn ngn gia, pha lng bn tay. (H.136) Cch chm: Chm ng kim, su 0,2-0,3 thn. Ch tr: Vim vm mm. 340. Bng Lao cung V tr: Cnh huyt Lao cung khong mt b ngang ngn tay v pha cnh tr (khe xng bn 3-4). (H.136) Cch chm: Chm ng kim, su 0,3-0,5 thn. Ch tr: Vim amian, ngn tay t di, au rng. 341. Ni dng tr V tr: gia np c tay, pha lng bn tay xung 1 thn. (H.136) Cch chm: Chm ng kim, su 0,3-0,5 thn. Ch tr: Sng khp ngn tay, bn tay (Hc chng phong), vim vm ming, tr em co git. 342. Tiu thin tm V tr: gia np gp c tay xung 1,5 thn. (H.136) Cch chm: Chm ng kim, su 0,3-0,5 thn. Ch tr: Thp tim, tim hi hp.
156
CM NANG CHN TR NG Y
343. Bn mn V tr: Pha trong huyt Ng t 1 thn. (H.136)
Hnh 136
Cch chm: Chm ng kim, su 0,3 - 0,5 thn Ch tr: Hen, vim amidan 344. Th kim mn V tr: Gia np gp c tay ln 3 - 4 thn. (H.136) Cch chm: Chm ng kim, su 1 - 1,5 thn. Ch tr: lao hch c (trng nhc).
157
CM NANG CHN TR NG Y
345. inh du V tr: np gp c tay pha xng tr ln 4 thn (H.136) Cch chm: Cu Ch tr: Mn nht. 346. Nh bch V tr: gia np gp c tay ln 4 thn; 1 gia hai gn; 1 cnh ngoi gn gp di (pha xng quay). (H.136) Cch chm: Chm ng kim, su 1 - 0,5 thn. Ch tr: Tr, li dom, thn kinh cnh tay au. 347. Trch h V tr: di huyt Xch trch 2 thn.(H.136) Cch chm: Chm ng kim, su 1 - 1,5 thn. Ch tr: au rng, cnh tay au, tr. 348. Trch tin V tr: huyt Xch trch xung 1 thn hi lch vo pha trong, thng xung ngn tay gia. (H.136) Cch chm: Chm ng kim, su 1 - 1,5 thn. Ch tr: Sng tuyn gip, cnh tay t bi. 349. D linh V tr: u cht pha trc np gp nch ln 0,5 thn. (H.136) Cch chm: Chm ng kim su 2 - 3 thn Ch tr: Bnh tinh thn, vai v cnh tay au 350. Thin linh: V tr: u cht pha trc np ln h nch ln 1 thn, t vo pha trong 0,5 thn. (H.136). Cch chm: Mi kim hi chch vo hoc ra 2 - 3 thn. Ch tr: Bnh tinh thn, vai v cnh ta. 351. Kin ni lng (Kin tin) V tr: Xui cnh tay, im gia ng ni u np gp nch trc vai v huyt Kin ngung. (H.136). Cch chm: Chm ng kim, hng v pha sau vai, su 1 -1,5 thn. Cu 3-7 mi, h 5-20 pht.
158
CM NANG CHN TR NG Y
Ch tr: Ging nh huyt Kin ngung, trng gi lit na ngi, cao huyt p, au khp vai, vim quanh khp vai, chng nhiu m hi; phong nhit n chn (nga gi), bu c. Khi cha vim bao gn u c ca c nh u, c th chm thu hng xung su t 2-3 thn. Tc dng phi hp: Vi Kin ngung, Kin liu, A th huyt tr au khp vai, vim quanh khp vai. 352. T trung (Tr than 3) V tr: Chnh gia ng ni np gp c tay v np gp khu tay, khe hai xng (xng quay, xng tr). (H.136) Cch chm: Chm ng kim hoc thu n di da bn i pha sau. Ch tr: Chi trn lit 1 bn, co git, au thn kinh cng tay, bnh thn kinh chc nng. Tc dng phi hp: Vi Khc tri, Hp cc, tr chi trn lit mt bn v au thn kinh cng tay. 353. Bt t V tr: Hi nm bn tay, khe ni u xng nh xng bn tay, trn mu bn tay cnh cc khp xng bn ngn, c hai bn cng l 8 huyt. (H.135) Khi s dng n huyt c: Khe ngn ci v ngn tr tn l i ; khe ngn tr v ngn gia l Thng ; khe ngn gia v ngn nhn l Trung ; khe ngn nhn v ngn t l H . Cch chm: Chm ng kim theo khe xng hng ln su chng 1 thn. Ch tr: Bnh tt khp t ngn tay, ngn tay pht t, au u, au gy, au rng, au hng, rn cn (ch tham kho khi cn). Tc dng phi hp: Vi Ngoi quan tr ngn tay t. 354.Thng Bt t: V tr: p bn tay, ly ch lm khe xng pha sau khp bn, ngn trn mu bn tay, t khe ngn 1-2 n khe 4-5. (H.135) Khi s dng n c c: Khe ngn 1-2 tn l huyt Hp cc; khe ngn 2-3 tn Ngoi lao cung 1 (Lc chm); khe ngn 3-4 tn l Ngoi Lao cung 2; khe ngn 4-5 tn l Trung ch. Cch chm: Chm ng kim, su t 0,3-0,5 thn. Ch tr : nh Bt t. Tc dng phi hp: Vi Khc tr, Ngoi quan tr cc khp ngn tay sng au. 355. Lc chm (Hng cng) V tr: Khe xng bn 2-3 trn mu bn tay, sau khp ngn bn 0,5 thn. (H.135) Cch chm: Chm ng hoc chch kim, su 0,5-1 thn. Ch tr: Si c, au mt bn u, au d dy, au hng, au vai v cnh tay. Tc dng phi hp: Vi Tn thc tr u, gy cng au.
159
CM NANG CHN TR NG Y
356.T phng: V tr: im chnh gia np gp t 1-2 trn mt s cc ngn tay 2,3,4,5. (H. 136) Cc chm: Dng kim 3 cnh chch nn mu hoc nc vng do. Ch tr: Ho g, tr em tiu ho km, cam tch, vim khp ngn tay, bnh giun a. Tc dng phi hp: Vi Ni quan, Hp cc tr ho g; vi Tc tam l tr tr em tiu ho km. 357. Thp tuyn: V tr: u nhn 10 ngn tay, ch cch mng chng 0,1 thn. (H.136) Cch chm: Chm nng nn mu. Ch tr: Ngt xu, hn m, st cao, say nng, ng kinh, bnh thn kinh chc nng, tr em co git, u ngn tay t. Tc dng phi hp: Vi i chu, Nh tim tr st cao hoc say nng.
. Huyt chi di
358. Kh oan V tr: 10 u ngn chn, cch mng 0,1 thn (H. 137) Cch chm: Chch hoc chm ng kim, su 0,1 - 0,2 thn. Cu 3 mi. Ch tr: Trng gi hn m, ngn chn t bi, mu bn chn sng , cc kh. 359. Tc trung bnh V tr: huyt Tc tam l xung 1 thn. (H. 137). Cch chm: Chm ng kim, su 2 - 3 thn. Ch tr: Bnh tinh thn, chi di bi lit 360. Tt h V tr: pha di xng bnh ch gia u gn bm vo xng bnh ch. (H.137) Cch chm: Chm ng kim, su 1 -1,5 thn. n cu. Ch tr: Bnh khp gi v t chc phn mm xung quanh. 361. Hc nh: V tr: Gia ch lm pha trn xng bnh ch. (H.137) Cch chm: Chm ng hoc chm chch kim, su 0,5 - 1 thn. Ch tr: Bnh khp gi v t chc phn mm xung quanh 362. Khoan ct V tr: T huyt Lng khu sang ngang mi bn 1,5 thn. Cng l 4 huyt ( mi chn 2 huyt). (H.137) Cc chm: Chm ng kim, su 1,5 - 2 thn. Ch tr: Vim khp gi, chi di bi lit.
160
CM NANG CHN TR NG Y
Hnh 137
363. Thn h V tr: huyt Phc th xung 1 thn, cnh ngoi pha trn xng bnh ch ln 5 thn (H.137) Cch chm: Chm ng kim, su 1,5 - 2 thn Ch tr: Bnh i ng, chi di bi lit.
161
CM NANG CHN TR NG Y
364. Quan th V tr: gia huyt B quan v huyt Phc th. (H.137) Cch chm: Chm ng kim, su 1,5 - 2 thn Ch tr: au d dy, vim rut, tr em di chng no, bi lit. 365. Liu liu: V tr: cnh trong u gi, ch cao nht ca u xng i. (H>137) Cch chm: Chm chch kim, sau 1 - 1,5 thn Ch tr: Kinh nguyt khng u, bng lu huyt. 366. i lun V tr: Pha trn huyt Liu liu, bn trn li u xng i. (H>137) Cch chm: Chm ng kim, su 2 - 3 thn Ch tr: Vim khp gi, sn nhc nhit (st cao sau ) 367. Tc minh V tr: trn huyt i lun b ngang 2 ngn tay (H>137) Cch chm: Chm ng kim, su 2 - 3 thn Ch tr: Vim khp gi, st cao sau (nn x tr theo Ty y) 368. Tc la V tr: trn i lun 3 thn Cch chm: Chm ng kim, su 2 - 3 thn Ch tr: Kinh nguyt khng u, st cao sau , au gi i. 369: L ni nh V tr: gm bn chn, i v vi Ni nh ( khe lm trc khp bn ngn 2 - 3). (H.138) Cch chm: Chm ng kim, su 0,3 - 0,5 thn Ch tr: Ngn chn au n, tr em kinh phong, ng kinh. 370. Mu ch l hong vn V tr: gia np gp khp t ngn ci, di gm ngn chn. (H.138) Cch chm: Chm ng kim, su 0,3 - 0,5 thn Ch tr: Vim tinh hon 371. Tin hu n chu V tr: trc v sau huyt Dng tuyn 0,5 thn Cch chm: Chm ng kim, su 0,3 - 0,5 thn Ch tr: Cao huyt p, lng bn chn au, tr em kinh phong
162
CM NANG CHN TR NG Y
Hnh 138
372. Tc tm V tr: sau Dng tuyn lui v pha sau 1 thn. (H>138) Cch chm: Chm ng kim, sau 0,5 - 1 thn Ch tr: au u, au gan bn chn, bng lu huyt. 373. Tht min V tr: Di gm bn chn, chnh gia phn gt chn. (H.138) Cch chm: Chm ng kim, su 0,3 - 0,5 thn. Ch tr: Mt ng, au gt chn. 374. N tt V tr: sau gt chn, chnh gia xng gt ni vi gn gt chn. (H.139) Cch chm: Chm ng kim, su 0,3 - 0,5 thn. Ch tr: Vim li rng, bnh tinh thn 375. Tuyn sinh tc V tr: sau gt chn, gia gn, st trn xng gt. (H.139) Cch chm: Chm ng kim, su 0,3 - 0,5 thn. Ch tr: Co tht thc thc qun, bnh no, bnh au lng. 376. Ngoi kho tim V tr: Ch cao nht mt c ngoi (H.139) Cc chm: chch ra mu Ch tr: au rng, cc kh, lit na ngi, au nhc mnh my (thng phong) 377. H cn lun (Ni cn lun) V tr: Di huyt Cn lun 1 thn. (H.139)
163
CM NANG CHN TR NG Y
Cch chm: Chm ng kim, su 0,3 - 0,5 thn. Ch tr: au phong thp, au lng, bi lit na ngi. 378. Lng hu h V tr: huyt Lng hu xung 0,5 thn. (H.139) Cch chm: Chm ng kim, su 2 - 3 thn. Ch tr: au thn kinh to, vim khp gi, au thn kinh mc; chi di bi lit. 379.Tt ngoi V tr: u cht np gp ngang h khuu, hi trc huyt U dng. (H.139)
Hnh 139
Cch chm: chm ng kim, su 1 - 1,5 thn. Ch tr: Vim khp gi, chi di l lot. 380. Thnh ct V tr: Cnh ngoi u gi, ch cao trn xng cnh ngoi u xng i. (H.139) Cch chm: chm nng, nn mu Ch tr: au lng, vim khp gi 381. m u: 1,2,3, T lin, Ng linh, Linh bo V tr: Cc huyt theo th t sau: (H.139) m u 1: u cht ngoi np gp h khuu ln 1 thn m u 2: u cht ngoi np gp h khuu ln 2 thn
164
CM NANG CHN TR NG Y
m u 3: u cht ngoi np gp h khuu ln 3 thn T lin: u cht ngoi np ngang h khuu ln 4 thn Ng linh: u cht ngoi np ngang h khuu ln 5 thn Linh bo: u cht ngoi np gp h khuu ln 6 thn Cch chm: Chm ng kim, su 2 - 3 thn Ch tr: Bnh tinh thn, bi lit do hysteri 382. Ni kho tim V tr: ch cao nht trn mt c trong. (H.140) Cch chm: Cu 3 mi Ch tr: au rng, vim amian, c cnh trong bp chn co rt. 383. Thi m kiu V tr: ch lm di mt c chn. (H.140) Cch chm: Chm ng kim, su 0,3 - 0,5 thn. Ch tr: Kinh nguyt khng u, cng nng t cung xut huyt, sa d con, v sinh 384. Tr chuyn cn V tr: Chnh gia bn trn ch cao mt c trong chn mt t. (H.140) Cch chm: Cu Ch tr: Co rt c Phi dng (c dp), au lng, au khp. 385. Thiu dng duy V tr: Sau mt c trong ln 1 thn, gia huyt Thi kh v Phc lu nhng st xng chy. (H.140) Cch chm: Chm chch kim, su 0,5 - 1 thn Ch tr: Cc kh, thp khp mn tnh chi di, gh rui, chi di t bi. 386. Tha mnh V tr: Huyt Thi kh ln 3 thn. (H.140) Cch chm: Chm ng kim, su 1 - 1,5 thn Ch tr: ng kinh, bnh tm thn, chi di ph thng. 387. Giai nghi V tr: Thng mt c trong ln 5 thn (H.140) Cch chm: Chm ng kim, sau 1,5 - 2 thn Ch tr: Kinh nguyt khng u, nhiu kh h, cc kh
165
CM NANG CHN TR NG Y
Hnh 140 - Hnh 141
388. Bch trng so: V tr: Huyt Huyt hi ln 1 thn. (H.140) Cch chm: Chm ng kim, su 2 - 3 thn. Ch tr: D ng mm nga, thp khp. 389. Tt nhn (c t) V tr: Co u gi, ly di xng bnh ch ch lm cnh ngoi gn ni v cnh trong gn ni. (H.139) Cch chm: Chm ng kim, su 1,5 - 2 thn hoc chm thu hai huyt Ch tr: au khp gi v cc bnh phn mm quanh khp gi. 390. m nang V tr: Ch di huyt Dng lng tuyn t 1-2 thn. (H.139) Cch chm: Chm ng kim, su 1 - 2 thn Ch tr: Bnh tt ti mt, chi di t bi. Tc dng phi hp: Vi ni quan, Khu kh tr vim ti mt. 391. Lng hu V tr: Pha sau u trn xng mc, n c t but. (H.139) Cch chm: Chm ng kim, su 0,5 - 1 thn. Cu 3 - 5 mi, h 5 - 15 pht Ch tr: au thn kinh to, vim khp gi, chi di than hon. Tc dng phi hp: Vi Hon khiu, Kin tt tr au thn kinh to v chi di bi lit.
166
CM NANG CHN TR NG Y
392. Bt phong V tr: khe ni gia 5 ngn chn, c 2 chn l 8 huyt (trong bao gm c 3 huyt: Ni nh, Hnh gian, Hip kh). (H.141) Cch chm: Chm chch kim, su 0,5 - 1 thn. Cu 3 - 5 mi, h 5 - 10 pht. Ch tr: au u, au rng, au d dy, kinh nguyt khng u, st rt, rn cn, ngn chn v bn chn sung , vim b thn kinh. Tc dng phi hp: Vi Lng hu, Tc tam l tr chi di v ngn chn t di. 393. Thng bt phong. V tr: khe xng bn chn pha sau khp bn ngn, c hai bn t khe 1-2 n 2-3, 3-4, 4-5 l 8 huyt (trong bao gm c 3 huyt: Thi xung, Hm cc v a ng hi). (H.141) Cch chm: Chm ng kim,su 0,5 - 1 thn. Cu 3 - 5 mi, h 5 - 15 pht. Ch tr: nh Bt phong. Tc dng phi hp: Vi Tc tam l, Dng lng tuyn tr mu bn chn sng . 394. c m V tr: Di gm ngn 2 chn, gia np gp ngang ni 2 t ca bn chn phi.(H.138) Cch chm: Cu 3 - 5 mi Ch tr: T nhin au bng, xong st nhau (c tc dng lm t bong ch nhau hoc mng nhau ra, khng phi no).
167
CC BNG TRA CU HUYT LIN QUAN TRONG CHM CU
CM NANG CHN TR NG Y

NG DU PHI NG HNH: Bng 16,17
Bng 16 - Bng ng du phi ng hnh m kinh Ng du Tinh Hunh Du Kinh Hp Ng hnh Mc Ho Th Kim Thu Ph Thiu thng Ng t T n bch i Tm Thiu xung Thn Dng tuyn Tm bo Trung xung i lng Gian s Khc trch Can i n Ma Xun H Cui h Thu ng
Thiu ph Nhin cc Lao cung Hnh gian Thi xung Trung phong Khc tuyn
Thi uyn Thi bch Thn mn Thi kh Kinh c Xch trch Thng khu m lng tuyn Linh o Thiu hi Phc lu m cc
Bng 17 - Bng ng du phi ng hnh dng knh Ng du Tinh Hunh Du Nguyn Kinh Hp Ho Th Ng hnh Kim Thu Mc i trng Thng dng Nh gian V L oi Ni nh Tiu trng Thiu trch Bng quang Chi m Tam tiu Quan xung m Khiu m Xut Lu Tr Qu Hnh Nhp
Tin cc Thng cc Dch mn Hip kh Hu kh Uyn ct Dng cc Thc ct Trung ch Lm khp Kinh ct Cn lun Dng tr Khu kh Chi cu Dng ph Dng lng tuyn
Tam gian Hm cc Hp cc Dng kh Khc tr Xung dng Gii kh
Tc tam l Tiu hi
U trung Thin tnh
CM NANG CHN TR NG Y
CC HUYT GIAO HI: Bng 18 - 19

Bng 18 - Bng cc huyt giao hi dng kinh
Th thiu dng Th dng minh Tc thiu dng Tc dng minh Th thi dng Tc thi dng
Dng kiu
Dng duy
c mch
Thn nh Thu cu Bch hi No h Phong ph mn i chu o o Trng cng Tnh minh i tr Phong mn Ph phn Ph dng Thn mch Bc tham Kim mn Nhu hi Bnh phong Quyn liu Thnh cung ng t liu Khch ch nhn Hm ym Huyn ly Khc pht Sut cc Ph bch Khiu m Hon ct Bn thn
0 0 0 0 0 0 0 0 0
x x x
i mch
Ghi ch
0:Kinh s thuc x: Kinh giao hi
x x x x x x ch kt ca thiu m 0 0 x x x
0 0 0 0 0 0 0 0 x x x 0 x x 0 0 0 0 x x x x x 0 0 0 0 0 0 x x x x x x x x x x x x x x x x x Khch:dng kiu Sinh: dng kiu Gc: dng kiu Bit thc dng duy
CM NANG CHN TR NG Y
x x x x x x x
Dng bch Lm khp Mc song Chnh doanh Tha linh No khng Phong tr Kin tnh Nht nguyt Hon khiu i mch Ng khu Duy o C liu Dng giao Thin liu phong Gic tn Ho liu Tha khp C liu a thng H quan u duy Kh xung T nhu Kin ngung C ct Nghinh hng x x x
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 x x x 0 0 0 0 0 x x 0 0 0 0 0 0 0 x 0 x x
x vi Tc thi m t
x x x x x x Khch ca Dng duy
x x x
Hi vi Nhm mch
x Ch khi xung mch Hi vi lc caTh dng minh x x
CM NANG CHN TR NG Y
Bng 19 - Bng cc huyt giao hi m kinh

Th quyt m Tc quyt m
Th thiu m
Tc thiu m
Nhm mch
Th thi m
Tc thi m
Xung mch
Tha tng Lim tuyn Thin t Thng qun Trung qun H qun m giao Quan nguyn Trung cc Khc ct Hi m Tam m giao Xung mn Ph x Phc ai i honh Trung ph Chng mn K mn Thin tr Honh ct i hch Kh huyt T mn Trung ch Hoang du Thng khc Thch quan m Thng cc U mn Chiu hi Giao tn Trc tm
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 x x 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x
m kiu
m duy
Ghi ch
Hi vi Tc dng minh
Hi vi Tc dng minh, Th thi dng Sinh ca Th thi dng, Th thiu dng v Tc dng minh
Hi ca Nhm c
Hi vi Tc thiu dng Hi vi Tc thiu dng
ch sinh m kiu mch Khch ca m kiu Khch ca m duy
CM NANG CHN TR NG Y
NGY GI V HUYT M THEO PHP LINH QUY PHI NG: Bng 20 Dng cha cc chng bi lit, phong thp.. v cc loi bnh c triu chng ton thn, v cc bnh ny thng sinh ra do ri lon cc K Kinh: Xung, Nhm, c, i, m kiu, Dng kiu, m duy, Dng duy.
Bng 20 - Bng ngy gi v huyt m theo php Linh quy phi ng
Gi ngy Gip T t Su Bnh Dn inh Mo Mu Thn K T Canh Ng Tn Mi Nhm Thn Qu Du Gip Tut t Hi Bnh T inh Su Mu Dn K Mo Canh Thn Tn T Nhm Ng Qu Mi Gip Thn t Du Bnh Tut inh Hi Mu T K Su Canh Dn Tn Mo Nhm Thn Dn Lm Khp Thn mch Ngoi quan Chiu hi Cng tn Thn mch Thn mch Chiu hi Ngoi quan Chiu hi Hu kh Lm khp Chiu hi Thn mch Lm khp Chiu hi Lm khp Chiu hi Thn mch Ngoi quan Cng tn Cng tn Chiu hi Lm khp Ngoi quan lm khp Chiu hi Cng tn Lm khp Mo Chiu hi Lm khp Thn mch Ngoi quan Lm khp Chiu hi Lm khp Cng tn Thn mch Cng tn Chiu hi Thn mch Lit khuyt Chiu hi Chiu hi Cng tn Hu kh Ngoi quan Ni quan Thn mch Lm khp Ngoi quan Ngoi quan Chiu hi Thn mch Chiu hi Chiu hi Lm khp Chiu hi Thn Lit khuyt Chiu hi Ni quan Cng tn Chiu hi Ngoi quan Chiu hi Lm khp Lm khp Lm khp Ngoi quan Chiu hi Hu kh Chiu hi Lit khuyt Lm khp Chiu hi Thn mch Chiu hi Chiu hi Chiu hi Thn mch Thn mch Chiu hi Ni quan Cng tn Ngoi quan Chiu hi Chiu hi T Ngoi quan Cng tn Cng tn Lm khp Lit khuyt Cng tn Lit khuyt Chiu hi Chiu hi Chiu hi Cng tn Ngoi quan Chiu hi Cng tn Hu kh Thn mch Ngoi quan Chiu hi Lit khuyt Ngoi quan Chiu hi Chiu hi Ni quan Ngoi quan Cng tn Ngoi quan Thn mch Cng tn Ngoi quan Ng Hu kh Lm khp Cng tn Chiu hi Lm khp Lm khp Lm khp Chiu hi Cng tn Chiu hi Thn mch Thn mch Chiu hi Lm khp Chiu hi Chiu hi Hu kh Chiu hi Lm khp Thn mch Lit khuyt Ngoi quan Ni quan Thn mch Thn mch Thn mch Chiu hi Ngoi quan Hu kh Mi Chiu hi Chiu hi Lm khp Cng tn Hu kh Chiu hi Chiu hi Ngoi quan Lm khp Ngoi quan Ni quan Chiu hi Chiu hi Chiu hi Chiu hi Ngoi quan Chiu hi Cng tn Chiu hi Lam khp Hu kh Thn mch Cng tn Chiu hi Lm khp Chiu hi Ngoi quan Thn mch Chiu hi Thn Ngoi quan Chiu hi Chiu hi Lm khp Chiu Hi Cn tn Chiu hi Thn mch Chiu hi Thn mch Chiu hi Chiu hi Thn mch Cng tn Ngoi quan Thn mch Ni quan lm khp Lit khuyt Chiu hi Chiu hi Lm khp Lm khp Ngoi quan Chiu hi Ngoi quan Cng tn Chiu hi Ngoi quan Du Thn mch Ngoi quan Lit khuyt Thn mch Ngoi quan Lm khp Ngoi quan Chiu hi Chiu hi Chiu hi Cng tn Cng tn Ni quan Ngoi quan Thn mch Chiu hi Cng tn Chiu hi Ngoi quan Cng tn Ngoi quan Chiu hi Chiu hi Cng tn Lit khuyt Thn mch Lm khp Ngoi quan Cng tn
CM NANG CHN TR NG Y
Lm khp Hu kh Lm khp Hu kh Ngoi quan Lm khp Lm khp Lm khp Chiu hi Chiu hi Chiu hi Thn mch Thn mch Chiu hi Lm khp Ngoi quan Cng tn Hu kh Chiu hi Lm khp Thn mch Ni quan Chiu hi Ni quan Thn mch Thn mch Thn mch Cng tn Lm khp Hu kh Lm khp Thn mch Chiu hi Chiu hi Chiu hi Thn mch Hu kh Chiu hi Chiu hi Ngoi quan Ngoi quan Chiu hi Ni quan Chiu hi Ngoi quan Chiu hi Cng tn Lm khp Chiu hi Cng tn Chiu hi Lm khp Cng tn Cng ton Cng tn Chiu hi Lm khp Chiu hi Lm khp Chiu hi Chiu hi Thn mch Chiu hi Ngoi quan Chiu hi Ngoi quan Chiu hi Chiu hi Cng tn Chiu hi Thn mch Thn mch Cng tn Cng tn Chiu hi Thn mch Cng tn Lm khp Chiu hi Ni quan Lm khp Lit khuyt Chiu hi Lm khp Ngoi quan Lm khp Ngoi quan Chiu hi Ngoi quan Hu kh Cng tn Ngoi quan Chiu hi Ngoi quan Thn mch Ngoi quan Thn mch Chiu hi Ngoi quan Ngoi quan Ngoi quan Chiu hi Lm khp Lm khp Lm khp Cng tn Ni quan Ngoi quan Chiu hi Cng tn Cng tn Chiu hi Ngoi quan Cng tn Chiu hi Thn mch Chiu hi Cng tn Lit khuyt Thn mch Chiu hi Lm khp Cng tn Ngoi quan
Qu T Gip Ng t Mi Bnh thn inh Du Mu Tut K Hi Canh T Tn Su Nhm Dn Qu Mo Gip Thn t T Bnh Ng inh mi Mu Thn K Du Canh Tut Tn Hi Nhm T Qu Su Gip Dn t Mo Bnh Thn inh T Mu Ng K Mi Canh Thn Tn Du Nhm Tut Qu Hi
Cng tn lm khp Thn mch Lm khp Cng tn Cng tn Thn mch Thn mch Chiu hi Chiu hi Thn mch Hu kh Lm khp Chiu hi Thn mch Chiu hi Ngoi quan Lm khp Chiu hi Thn mch Ngoi quan Chiu hi Chiu hi Chiu hi Lm khp Ngoi quan Lm khp Ngoi quan Thn mch Lm khp Cng tn
Lm khp Chiu hi Lm khp Chiu hi Lm khp Lm khp Chiu hi Lm khp Cng tn Lit khuyt Chiu hi Chiu hi Thn mch Lit khuyt Chiu hi Ngoi quan Thn mch Hu kh Ngoi quan Ni quan Thn mch Ngoi quan Chiu hi Ngoi quan Chiu hi Thn mch Chiu hi Cng tn Chiu hi Chiu hi Lm khp
Chiu hi Lit khuyt Chiu hi Lit khuyt Thn mch Chiu hi Ngoi quan Chiu hi Lm khp Ngoi quan Ngoi quan Ngoi quan Chiu hi Hu kh Chiu hi Thn mch Chiu hi Chiu hi Thn mch Chiu hi Thn mch Chiu hi Cng tn Thn mch Chiu hi Ni quan Cng tn Lm khp Ngoi quan Chiu hi Chiu hi
Cng tn Ngoi quan Cng tn Hu kh Chiu hi Lit khuyt Cng tn Lit khuyt Chiu hi Thn mch Thn mch Cng tn Ngoi quan Chiu hi Cng tn Ni quan Chiu hi Ngoi quan Chiu hi Lit khuyt Ngoi quan Lm khp Lm khp Ni quan Ngoi quan Cng tn Ngoi quan Chiu hi Thn mch Ngoi quan Cng tn
CM NANG CHN TR NG Y
NGY GI V HUYT M THEO PHP T NG LU TR: Bng 21 Dng cha nhng bnh tng gim chng theo ngy can.
Bng 21 - Bng ngy gi v huyt m theo php T ng lu tr: Ngy gi T Gip t Tin cc Bnh inh Tam gian Uyn cc Su Hnh gian Thi bch Thi xung Dn Khu nh Hm cc Mo Thn mn Thi kh i lng Thn T Thng khu Dng kh m cc Dng lng tuyn Np i lng Ng U trung Np Trung ch Mi Xch trch Np Lao cung Thn Np Dch mn Du Np Trung xung Tut Khiu m Ni nh Thc ct Xung dng Hi Thiu ph Thi uyn Thn mn i n i Thiu trch Nh gian Thiu xung L oi Kinh c Khc tuyn Cn ln Phc lu Mu
CM NANG CHN TR NG Y
Bng 21 (Tip theo) - Bng ngy gi v huyt m theo php T ng lu tr: Ngy gi T K Dng ph Canh Tn Tc tam l Nhm Qu Np Quan xung Su Thiu hi Np Khc trch Dn Tiu hi Np Thin tnh Mo Np Gian s Thn Np Chi cu T Ng n bch Thng cc Nhin cc Hu kh Kinh ct Dng tr Mi Ng t Thi xung Thi uyn Thn Lm khp Hp cc Du Thi kh Thi bch Tut Hi Trung phong Dng cc m lng tuyn Khc tr Dng tuyn Linh o Gii kh Thng dng Hip kh Thiu thng Ch m
CM NANG CHN TR NG Y
GI HUYT M THEO 12 A CHI V TNG PH: Bng 22 Dng cha nhng bnh tng ph tng gim chng theo gi chi.
Bng 22 - Ng du huyt ca 12 kinh mch m v b t theo gi a chi Kinh Ph T i trng B T B V T B T T B Tm T B Tiu trng T B Bng quang T B Thn T B Tm bo T B Tam liu T m B T B Can T Su Hnh gian Hynh Ho Hi Su T Dn Thin tinh Hip kh Dng ph Khc tuyn Hp Hunh Kinh Hp Th Thu Ho Thu Tut T Du Hi Thn Tut Thc ct Phc lu Dng tuy n Trung xung i lng Trung ch Du Kinh Tnh Tnh Du Du Mc Kim Mc Mc Th Mc Mi Du Tiu hi Ch m Hp Tnh Th Kim Ng Thn Thn mn Hu kh Du Du Th Mc T Mi Thng khu Thiu xung Kinh Tnh Kim Mc Thn Ng Dn Thn Mo T Xch trch Khc tr Nh gian Gii kh L oi i Hp Hp Hunh Kinh Tnh Hunh Thu Th Thu Ho Kim Ho B - t B Gi Mo Huyt Thi uyn Du Du Ng hnh Th
PHP DNG SINH
CM NANG CHN TR NG Y
PHP DNG SINH

Ngi thy thuc trc ht phi bit gng mu thc hin php dng sinh, ly kt qu luyn tp dng sinh chnh bn thn mnh lm hnh nh chng minh, ng thi phi gip ngi bnh nhn ra nhng nguyn nhn a n bnh tt cho h, phi hng dn cch phng nga, sau khi khi bnh, ngi bnh c th t mnh gi gn, khng bnh ti pht. Dng K Chu, danh y thi Minh Trung Quc, tc gi b sch Chm cu i thnh l mt trong nhng thy thuc rt coi trng dng sinh c v mt th cht v tnh thn, chng ti xin lc trch nhng nt chnh yu ng vit cng tham kho nh sau: V PH Ph thy r l ci che y ng tng, ting ni t m ra, da d da vo m c sng nhn, Ngi ta ch v ni thng tht tnh, ngoi cm lc dm (trong th by loi tnh cm day dt gy hi, ngoi th nhim su th kh tri qu mnh gy bnh) m sinh th ra ht vo khng yn bnh, ph kim do m khng sch. Cho nn mun kim sch s, trc ht phi gi cho nhp th u, th u th ng nn chng sinh, tm ho t yn. Mt l, phi an tm xung; hai l, th lng c bp trong thn mnh; ba l, lun ngh rng kh ra vo tt c l chn lng, thng khng tr ngi, ch lm cho hi th nh nh, l cch th ng. Th bt u t tm, tm tnh th kh u, tng hi th u quay v gc, l m ca kim an (kim an l thuc trng sinh)... Ma thu nn king n cc loi rau qu h da (da, b, mp). Ma thu thy m chn, mt u, l lc kh c thanh tc (sch s nghim chnh), v c th c thu lim (c gom vo). T ngy h ch tr i, m kh vng dn, chiu mng, o mng nn bi thm nn th. Mp php dn rng: i, , nm, ngi thng ngm ming, th ra ht vo cho iu ho nhp; t ni, cam tn ngc dch (nc ming) xung hng u u, khng lc no phI khng nhun (m t), lm cho t ho ging xung m ph kim c mt.
PHP DNG SINH
CM NANG CHN TR NG Y
V T T gia ng tng; gi vng trong 4 ma (t qu: on cui ca bn ma), cha ng v m nui ln, nm thn nhn m l r ra ngoi, t chi, bch bi (trm t xng v bn chn) da vo m vn ng. Ngi ta ch do n ung khng iu , lm mt mi qu sc th t kh b thng (b hi); t v cng b thng th n ung khng tiu ho, ming khng bit mi v, t chi mt mi, bng trn y trng, lm ma, lm a, lm tch rut, nhng iu sch Ni Kinh u chp y , nn tm hc bit. khng i m n mnh th t mt, khng kht m ung mnh th d trng. n qu no th kh mnh khng thong, lm cho tm b tc; n qu t th thn gy, tm bang khung, ngh khng vng chc. n vt tanh trc th tm thc hn me, mun ngi tng nh (nim) cng khng yn; n vt khng ph hp th t i ly phn (kh, huyt, tn, dch ri nhau) m ng n bnh c, u khng phi l v sinh. Nu mt cu lm v d, n tt phi c gi, ung tt phi c mc, khng no khng i l c. NGi n ung nh vy, khng ch t v thun sch m ng tng, lc ph cng iu ho. Kinh ni rng : T ph vng c th sinh ra vn vt, suy th sinh ra bch bnh. Ngy xa ng Pha (T ng Pha, nh t tng, nh th ln ca Trung Quc) iu t th, n ung khng qu mt chn ru, mt ming tht, c ngi mi p n ung, ng tha trnh rng: Mt l, an phn dng phc: hai l, khoan v dng kh; ba l: gim ph dng ca Ngi mun gi c sinh th dng trong, ngi khng mun gi v sinh th dng ngoi. Ngi dng trong th tng ph yn n, iu thun huyt mch. Ngi dng ngoi th rt chm nm th ngon, ht mc n ung cho sng ming, tuy c th c bo y, nhng kh th khc lit gm ht ph tng trong.
PHP DNG SINH
CM NANG CHN TR NG Y
V TM Tm l ch soi ca ton than, u ng sinh t. Tm sng th mi th mun sng, m thn khng nhp kh (thn khng bin vo hi th). Tm tnh th mi th mun tnh, m thn vi kh ho hp nhau (bao bc nhau). Ni kinh ni rng: Thng h, thn ngi ra pht dng kh ra ngoi, du m kh trong, l lc thot tinh thn, trnh lu thong (giao hp nam n) lm tit tinh kh. Ba thng ma h ni chung, kh thin a giao nhau, vn vt ho thc (ln mnh), m nm dy sm, khng ngn ban ngy, lm cho kh khng gin gi, kh nng bin thnh ti nng. l ng vi kh ma h, phi dng thnh ci o nh th. Lm ngc li th tn thng tm, n ma thu d sinh khi ngc (mt loi st dai dng), cho nn, ngi ta thng ngi yn tnh, iu nhp th tim, n nng, trnh lnh, thng bung mi che mt, em nh sang chiu vo trong, ging tm ho xung an in. (ngh nh nhn thy an in), lm cho thn v kh ho hp nhau. Thi Huyn Dng S vit: Tm trng su, ng l ci gc ca s nhanh nhay, thn khng ngoi ch , tm b li ko vic th ho ng trong. Tm ho ma h bo lm chnh vng, mch vn hng, i. Nu nh mch hon l thng th, n m khng nn n nhiu, ng khng nn qut, v d b gi c.
PHP DNG SINH
CM NANG CHN TR NG Y
V CAN Can ly mt lm huyt, ngi ta ng th huyt quy v can, mt nh m c th nhn thy. Thng khi ng c ci ho nghi ng khng c tn (v danh hoc phc chi ho) n xen k, khng th trng gin ra m ng, cng vn phi i ng. Nu nh m h hn m khng ng th tinh thn mt mi, ch li khng an. Can thc nhit m ng qu nhiu th tu knh sinh bi (tr khn b m), thin cn chn i mt (tnh tnh bin thnh hung c). Tt c u do khng iu can, m; nm sp m ng l ma o. Nay nu ra my iu cn thit: Khng cu gin, khng ng ngy. Ng l hnh, khng ng l thn. tinh ca ci ng cng l ci linh ca thn. Ngi ta t ng th v gi tnh tnh v tri thc sng sa, sch s, khng nhng thn kh ti mt, sng khoi m gic mng cng yn. Nu nh tham ng th mu chy v tim, nguyn thn di ch , khng ch che bt mt tnh tri, thn cng theo cnh m hn m. Ni kinh ni: Ba thng mu xun, l pht trn, tri t bt u sinh, vn vt ti tt, m nm, ngy dy, rng bc sn (i bch b, i do), xo tc (ngy xa bi tc phi m ra cho thong), th lng thn hnh, lm cho chi sinh. l ng vi kh ma xun. l o dng sinh. Ngc l l thng can (hi gan).
PHP DNG SINH
CM NANG CHN TR NG Y
V THN Ngi ta bm (c nhn) kh ca Tri t (nng lng v tr) m c s sng. Ci tinh ca Thi cc ng . Nh ta vng vng, y , v ln mnh gia tri v t. Con ngi ly tnh d d, ly vt li ko, ly ci hu hn lm tri tht, theo ci khng cng phng tng lng dc, tiu hao ngy cng qu lm. Trong khng c ch th mt by t tha, m bch bnh honh hnh. Nh mt ci ng m bn ca np y thm, my ni m khng a n hi? Thng lm ch c thn mnh th doanh v i khp vng quanh, t khng th t nhp. Cc phong, hn, th, thp kia, v nh ta c thnh vng chc, n ch nh k cp ngoi. Tuy gt chn chng lun n nhm ng, nhng nghit thay! Lm sao m chng t c mong mun ba bi? Nu i gi thy thuc n mch, theo phng lm t, liu bng chc m thu cng hiu lm cho tr li nh c m khng b h hng hay khng? Nu k cp n mi ngn cn, lm sao bng nh khng c k cp khng phi ngn cn? Bnh n m phi cha, lm sao bng khng c bnh m khng phi cha? Cng nh vic cu kim thch him qu m thng mc ci bnh bt tc, lm sao c nh cu ci tinh ca than ta m ta hng t c tha? Tin Thnh ni: Tri t i qu l chu ngc, thn ngi i qu l Tinh, Thn. Ni kinh ni: Ngi con trai, con gi m i dc th cn g?. Tht th m ni, c th ly ci l hn ch dc, giao ng tnh. Tuy sc p ngay trc mt, chng qua cng vui mt, tho ch m thi. Lm sao c th phng tng ci tnh chon ci tinh? Cho nn ni: du ht th dn tt, tu kit th ngi khng cn, thm du th n chy to, b tu th ngi mnh. Li ni, thng ng tri b, kh huyt tng, dng n trong, vng tm v cch nhiu nhit, nht thit trnh ra m hi tit dng kh (khng dng php pht hn), nh th ni l b tng. Khi nc ng bng, t rn nt, khng nhiu dng, i nm sm, dy mun, tt phi i mt tri sang (ban ngy sang r),lm cho ch nh n nu, nh c ring t, b lnh s c nng, khng tit b phu (khng l da ra lnh), lm cho cp thit ot ly kh, l ng vi kh ma ng. l o dng tn, ngc li th hi thn, n ma xun th nuy quyt (lit bi).
PHP DNG SINH
CM NANG CHN TR NG Y
V NHM, C Thng ngi ta sng phi dng gc, gi gn ngun. c th t Hi m m i ln lng. Nhm th Hi m m i ln bng. Thn ngi ta c Nhm, c, bi v thin, a c T, Ng. Nhm, c than ngi ta l ly lng, bng m ni. T, Ng ca tri t l ly Nam, Bc m ni. C th chia ra, c th hp li, phn ra thy m dng khng ln ln, hp li xt bn khng c khong cch. Mt m l hai.Hai m l mt. Ngi ta hiu r v Nhm, c, c th gi c than. Cng nh Vua sng sut c th chm dn yn nc. Dn cht th nc mt, Nhm suy th thn tn. l thng than, trit s hn phi theo li dn ngy xa, o dn cc kinh (ly dn kh i theo cc kinh mch), iu dng thnh thc th nh Tin c th chc nn mng (kh huyt lu thong l nn mng ca tui th), ri sau qut tr vng nim ( ngh t ny sinh lung tung, khng u ui, khng nh sn), ly tnh nh (ngi im gi c s vng lng trong tm thc) lm c bn m thu ci nhn v gn (hoc nhn thy ti n ng,hoc nh nhn thy ti u cht mi l ci nhn v gn), nghe li gn, cha nh sang m m( trc mt thy nh mt vng na sang na ti), iu hi th m m, nm vng chc bn trong( lun lu vng an in, khng di i ni khc), ch ti ci huyn , khonh khc nh la pht trong nc, hoa n trong tuyt, hai ci thn nh c un si ln, bang quang nhu la nng, Nhm, c nh ci xe bng la ln ( ho xa lun ), t chi ta nh ni . Khong chng nh ung mt ngm nc, thin c t ng nh nh m xoay, im lng m nng, hi c nh mt t, th kim, thu t nhin trn ln ( ph kh trn vi thn kh ), thu, ho t nhin thng ging ( tm kh v thn kh thng ging k t cho nhauy l ni dung m cc nh luyn kh cng ly lm c bn nht).
PHP DNG SINH
CM NANG CHN TR NG Y
V TINH THN ng khng ch nhc nh v dng sinh theo tng ph, kinh mch m cn nhc nh v dng sinh tinh thn, ng ni: Nhng nu khng tr lc hi, khng gi c thp thiu (nhng li khuyn v o c, tc phong) th luyn tp dng sinh kinh mch, tng ph, c th gim bt c bnh tt, nhng cui cng l o ln th mt mi. ng gii thch v lc hi v thp thiu:
A. Nh th no l lc hi (su ci c hi)?
- Nht vit: Bc danh li (ci nh ci danh v ci li). - Nh vit: Cm thanh sc (cm sa vo li ni kho v sc p). - Tam vit: Lim ha ti (gi trong sch v tin v ca). - T vit: Tn t v (gim bt thc n nhiu bo b). - Ng vit: Bnh h vng (dp nhng mong mun ho huyn). - Lc vit: Tr tt (b hn thi ghen ght i). ng ni: Su ci m cn vng mt l cha hp v sinh. Tuy lng cu mong diu l, ming nim chn kinh, mm nhai anh hoa ( n tinh ty), th ht cnh tng, cng khng th b thm ci mt.
B. Nh th no l thp thiu (mi ci nn gi mc t)?
- Nht vit: Thiu t (t lo ngh). - Nh vit: Thiu nim (t t nhc nh thm iu g ). - Tam vit: Thiu tiu (t ci ct). - T vit: Thiu ngn (t li). - Ng vit: Thiu m (t ung ru). - Lc vit: Thiu n (t cu gin). - Tht vit: Thiu lc (t vui mng). - Bt vit: Thiu su (t bun ru). - Cu vit: Thiu ho (t ham thch). - Thp vit: Thiu c (t qu i). Bi v: Phm ngh nhiu th thn tn (t tng phn tn). - Nhc nh nhiu th tm lao (tim b mt). - Ci nhiu th ph ph phin (phi b nghing lch). - Ni nhiu th kh huyt h hao. - Ung ru nhiu th thng thn (hi thn) tn th. - Cu nhiu th tu l bn ph (l chn lng np nhn ni chy).
PHP DNG SINH
CM NANG CHN TR NG Y
- Vui nhiu th tm thn t ng (tm thn lch lc). - Ru r nhiu th u din tiu kh (u mt b ph). - Hm nhiu th ch kh hi tn (ch kh tan v). - i nhiu th tr l trm m (mt kh nng suy ngh). ng ni: y l nhng th tm ngi sng, n rt ba ru, tnh cht n ngi ta mnh nh lang si. Ngi v sinh phi trnh ci !.
TNG PH BIN CHNG LUN TR
CM NANG CHN TR NG Y

Ly tng ph lm u mi tin hnh bin chng lun tr gi tt l Tng ph chng tr. N l c s lm sng khoa hc chn on tr liu. Cng nng ca mi tng ph c nhiu mt, quan h gia tng ph, t chc c quan vi nhau rt phc tp, do vy, hnh thi bnh cc tng ph c nhiu v. V lm sng cn xuyn qua cc bin php, cc hin tng tm bn cht, tm mu thun ch yu. Trong nhng chng trng chung y, phi tm ra mt s ch chng c tnh cht then cht phn tch. tin cho vic hc tp, mi chng c ra my bnh danh theo Ty y cho d nhn bit (trong Ty y l mt loi bnh th trong ng y c th phn thnh my loi hnh hoc my loi chng). TM V TIU TRNG
A. Bin chng lun tr
Cng nng ch yu ca tm l ch huyt mch v ch thn ch, do phn ng ch yu ca tm l nhng biu hin khc thng v mt huyt mch v thn ch. Cn c vo nhng biu hin lm sng, c nhng chng: Tm dng h, tm m h, tm huyt Thuc v mt ch thn ch, c nhng chng: m ha ni nhiu, m m tm khiu. V pha tiu trng thy bnh chng l: Tm di nhit sang tiu trng. Cn nhit nhp tm bo th thuc v phm vi n nhit bnh, s nghin cu v bin chng lun tr sau. 1. Tm dng bt tc (tm dng bt chn) a. Triu chng: Gm tm kh h, tm dng h, tm dng h suy. Biu hin chung: Hi hp, on hi (khi hot ng nng thm), t ra m hi, li nht, ru li trng. - Tm kh h: Thy mt mi, u oi, st mt trng bt, hay th di, li ph nn (bo non), on hi. - Tm dng h: Mnh hn, chi lnh, kh chu vng tim, au tim, mch t, nhc hoc kt, i (mch nh yu hoc lon nhp). - Tm dng h suy (h thot): M hi ra dn d, t chi rt lnh, mi xanh tm, hi th ht nh yu, c khi chong vng hn m, mch nh nh mun mt. b. Bnh l: Tm kh h do tm kh khng sc thi ng huyt mch, do xut hin chng hi hp, ngn hi, mch h. Tm dng h, do dng suy nn thy hin tng hn. Tm dng h suy l tm kh bt tc(*) li kim tm dng h nn bnh bin ha nghim trng. Mch vi t, thy hi hp. Dng kh i h s thy ra nhiu m hi, t chi rt lnh lm nh hng n thn ch, c th a n bt tnh. c. Php cha: Tm kh h nn b tm kh, an tm thn dng T quan t thang b kh, gia thm Toan to nhn, Vin chi, Ng v t dng tm an thn. Tm dng h nn thng tm dng, dng Qua lu ung bch Qu chi thang; nu nh kim tr nn dng thm Tht Tiu tn hot huyt tn , Tm dng h suy nn hi dng cu nghch,
(*)
Tm kh bt tc: Sc co bp tim khng .
CM NANG CHN TR NG Y
ly ngay ngi cu, cu Bch hi v Tc tam l, hoc Dng tuyn, cho ung ngay T nghch thang sc gia ng sm tr m thng dng. 2. Tm m bt tc a. Triu chng: Chia ra lm 2 loi: Tm m h v tm huyt h u hi hp, kh chu vng tim, s hi, mt ng, hay qun. Tm m h: St nh, m hi trm, ming kh, u li hng, ru li trng mng, hoc khng ru, mch t, sc. Tm huyt h: Chong vng, sc mt nht nht, nht ming, li nht, mch t, nhc. b. Bnh l: Tm m bt tc tc l tm dng thin cang (vng tm nng), tm m, tm dng khng iu ha lm cho tim hi hp, tay chn bun b. Tm m h thng do lm vic tinh thn nhiu, hao tn tm m, nu thy km c st nh, m hi trm, u li hng, mch t, sc l chng ca m h ni nhit. Tm huyt h phn nhiu do s cung dng mu khng , nu thm chong vng, li nht, mch t, nhc (mch nh yu) l chng ca huyt h. c. Php cha: Tm m h nn dng tm m, an tm thn, thng dng B tm hon. Tm huyt h, nn b dng tm c th dng T vt thang thm A giao b huyt, gia chch Cam tho, B t nhn dng tm m. Chng bnh thn kinh thy tim hi hp, mt ng thuc v tm m h c th dng dng tm m, an tm thgn m cha. Do thiu mu thy thn thc, choang vng l chng tm huyt h, dng php cha b huyt dng tm. Nu tim p qu nhanh, li hng khng ru, mch t, sc l tm m h. Tm m h dng Sinh mch tn dng tm m, lim tm kh; chng tim au li hng, mch t sc l chng tm m bt tc, c th dng Mch mn, ng qui, Hi nhi sm, Snh a hong dng m ch kh, an sm, o nhn, Hng hoa hot huyt. 3. Tm huyt tr a. Triu chng: Tim hi hp, au tim (au nhi hoc rm ran vng trc hay sau tim) lc au, lc khng. Khi bnh nghim trng, au n khng yn, mng tay xanh tm, ra m hi, t chi lnh, li hng xm, hoc quanh li c nt mu , ru li t m nhun, mch sp (mch sp: Rt tc khng thng sut). b. Bnh l: V huyt tr, kh huyt kh thng, lm tim hi hp, tim au. Do vy m thiu mu mao mch, ton thn lu thng mu km, mu mu bm tm, khng ti, li c nt mu , mng tay xanh; tm dng bt chn, khng lm nng chi, nn chn tay lnh, dng kh khng th gi chc ngoi biu lm cho m hi ra nhiu. Chng ny thng thy bnh x va ng mch vnh v co cng c tim. c. Php cha: Nn tuyn b thng dng, dng Qua lu ung bch thang gia Qu chi, o nhn, Hng hoa. Bnh nghim trng dng Huyt ph trc thang gia gim m cha.
CM NANG CHN TR NG Y
Tm huyt tr phn nhiu lin quan vi tm dng bt tc. Dng Qua lu ung bch thang gia Qu chi thng tm dng, gia o nhn, Hng hoa hot huyt thng ch nghn tc. Nu c kim h chng, ngn hi mch yu, li dy, nn kim dng thuc hnh kh, b kh, hot huyt nh Hong k, ng sm, an sm, Phc linh tr nghim trng dng cch trn v hiu th dng cng trc huyt vi trng t (thang nhiu cn lng) nh Huyt ph trc thang 4. m ha ni nhiu (m ha nhiu tm) a. Triu chng: Thn ch tn lon, cung thao vng ng, ni nng lung tung, khi ci, khi khc, nh ngi, chi ngi, li hng, ru li vng trn, mch hot, sc (trn, nhanh). b. Bnh l: Thn ch ca tm b m ha cang lm nhiu, do thn ch tn lon, cung thao vng ng(*) l bnh m, v vy ru li trn, mch hot; do ha cho nn thy li hng, ru vng mch sc (mch sc: nhanh). c. Php cha: Nn thanh ha ha m, dng Mng thch cn m hon hoc Sinh thit lc m; tinh thn phn lit chng, tinh thn cung thao ut c, bnh (bnh hysteri) u thy chng m ha, c th dng phng php trn cha. 5. m m tm khiu (m tr tm bo) a. Triu chng: Thn ch suy, thc m h, nn ra m di hoc hn m bt tnh, c ting m rt trong hng, li cng kh khng ni c, ru li trng trn, mch hot. Nu kim chng m nhit th li hng, ru vng, mch hot m sc (mch trn m nhanh). b. Bnh l: Tim b m che m, thn ch khng trong sng, thc phn tn, c th dn n hn m bt tnh. Chng ny khng ring nhit, tuy cng loi vi chng kim ha trn, nhng li khc v mc nng nh v cch cha. c. Php cha: Nn tr m, thng khiu, dng o m thang. Nu hn m bt tnh, nn n khai php, dng T hp hng hon. Nu hn m do m nhit, nn lng khai php, dng Ch bo hon hoc Ngu hong hon. bnh, hoc chng tinh thn phn lit c ru li trng trn m mch hot, c th dng o m thang tr m thng khiu, cng c th thm T hp hng hon tnh thm tinh thn. Xut huyt no thuc v m m tm khiu m hn m bt tnh c th dng n khai php; thuc v m m tm khiu m c li hng, ru li vng, mch hot dng lng khai php, tc l thin v nhit th dng lng khai, thin v hn th dng n khai. Nu xut huyt no m xut hin chng thot (xe tay, m ming, mt nhm, i dm, ra m hi, mch nh yu, hn m bt tnh) tuyt i khng dng php khai khiu (trnh cho dng kh thot nhanh hn), nn dng ngay Ngi cu cu Thn khuyt, Tc tam l, ri cha theo php trng gi. Hn m gan, hn m ca i ng, bin chng ca
(*)
Cung thao vng ng: Chn tay ma ng lung tung.
CM NANG CHN TR NG Y
m nhit, c th dng loi thuc lng khai nh Ngu hong hon, kim chm Nhn trung, Dng tuyn, sau khi tnh s ty theo cc tnh hung m iu tr. 6. Tm ha thng vim (tm ha cang thnh): Tm di nhit sang tiu trng (tiu trng thc nhit) a. Triu chng: Ming li sinh mn nht (hay mc ti pht). Kh chu trong tim, kht, tiu tin vng, t, hoc i lin min, i but, i ra mu, u li hng, ru li vng hoc trng, mch sc (nhanh). b. Bnh l: Tm khai khiu li, Tm ha vng vim lm cho li sinh mn nht, bt rt tim, ming kht, cht li hng. Tm di nhit sang tiu trng s thy tiu tin , t, au but, i ra mu. c. Php cha: Nn ging ha tit nhit, thng dng o xch tn gia gim. Vm ming b vim ti pht, c th dng o xch tn. Nu to bn, tiu ha khng tt, gia i hong, Sn tra, Cc nha, Mch nha (tiu dn c). Nu tinh thn cng thng, mt ng, mch t, sc th gia Mch mn, Toan to nhn, K n hong(*) (thuc cha m), nu c kinh nguyt m mch huyn, gia Si h, Bch thc (thuc th can, dng can). H thng tit niu vim nhim hoc si, m tiu trng c thp nhit, th lun tr theo chng bng quang thp nhit. 7. Tiu trng kh thng a. Triu chng: au bng di cp, au xin sang vng lng, lan xung b phn sinh dc, ru li trng, mch trm, huyn hoc huyn khn (huyn khn: Cng m to). b. Bnh l: Chng ny phn nhiu do n ung khng gi gn, do hn thp khng c iu ha, ut kt ti kh c bng di. c. Php cha: Nn hnh kh tn kt, dng Qut hch hon hoc dc tn. B. im ch yu lun tr v tm v tiu trng a. Tm kh h: Hay th di, mch h, nn b tm kh, an tm thn. Tm dng h: Mnh hn, chi lnh, mch trm t, nn thng tm dng, c th hot huyt, kh . Tm dng h suy: Ra nhiu m hi khng dt, t chi lnh ngt, mch rt nh kh thy, nn hi dng cu nghch. Tm m h: u li hng, mch t, sc nn dng tm m. Tm huyt h: Li nht, mch t, nhc, nn b tm huyt. b. Do m dng h cn: Tm dng h hoc tm m h n mt mc nht nh u c th dn n m dng, kh huyt u h, lc ny cn tr c m dng, hoc cn c theo tnh hnh m thin tr v pha no. Nh m dng u h m thin nng v huyt h khi dng thuc phi thin v b huyt. c. Tm ha thng vim: Ming li mn nht, nn ging ha tit nhit. Tm di nhit sang tiu trng: i sn m au, nn thanh nhit li thp. Tiu trng kh thng, nn hnh kh tn kt.
(*)
K n hong: Qu trng g ly lng .
CM NANG CHN TR NG Y
C. Nhng bi thuc v tm v tiu trng
1. T qun t thang Nhn sm (hoc ng sm) t 2-3 ng cn, Bch trut t 2-3 ng cn. Phc linh 3 ng cn, Chch cm tho 1 ng cn. 2. Qua ku ung bch qu chi thang Qua lu 4-8 ng cn, Ung bch u 4 ng cn, Qu chi, Hu phc, Ch thc liu chng gia gim. 3. Tht tiu tn Ng linh chi 6 lng, sinh B hong 4 lng. Ngy ung 2 ln mi ln 2-3 ng cn, bc vi sc. 4. T nghch thang Ph t bo 2-4 ng cn, Can khng 1-2 ng cn. Cam tho chch 1-2 ng cn. 5. B tm hon Nhn sm hoc ng sm 5 ng cn, Huyn sm Bch phc linh Vin ch Dng qui Thin mn Toan to nhn 5 ng cn, 5 ng cn, 5 ng cn, 1 lng, 1 lng, 1 lng, an sm Ng v t Ct cnh Mch mn B t nhn Sinh a 5 ng cn, 1 lng, 5 ng cn, 1 lng, 1 lng, 1 lng.
Cc v tn nh, trn mt lm vin to bng ht ng ng, dng Chu sa lm o, ngy ung 3 ng cn chia lm 2 ln. 6. T vt thang ng quy a hong Bch thc Xuyn khung 7. Sinh mch tn Nhn sm Ng v t 1-3 ng cn, 1-3 ng cn. Mch mn 4 ng cn, 3 ng cn, 4-5 ng cn, (sinh hoc thc u c), 3 ng cn, 1,5 ng cn.
CM NANG CHN TR NG Y
8. Huyt ph trc thang ng quy o nhn Ch xc Si h Ct cnh Ngu tt 3 ng cn, 4 ng cn, 2 ng cn, 1 ng cn, 1,5 ng cn, 3 ng cn. Sinh a Hng hoa Xch thc Cam tho Xuyn khung 3 ng cn, 3 ng cn, 2 ng cn, 1 ng cn, 1,5 ng cn,
9. Mng thch cn m hon (thuc ch sn) Thanh mng thch i hong 1 lng, 8 lng, Trm hng Hong cm 5 ng cn, 8 lng.
Tn mn, ry nc lm vin. Ngy ung 2 ln, mi ln 1-1,5 ng cn, bc vi sc ung. 10. Sinh thit lc m (v st khi rn vng ra trn e (Fe3O4)) Vy st bong sc vi nc ung, lng dng t 5 ng cn n 1 lng. 11. T hp hng hon Chu sa T hp hng du Tt bt Sinh Hng ph T gic inh hng 1 lng, 5 ng cn, 1 lng, 1 lng, 1 lng, 1 lng, Thanh mc hng Kha t nhc Trm hng X hng n hng Bng phin 1 lng, 1 lng, 1 lng, 7,5 ng cn, 1 lng, 5 ng cn.
Ngy ung 2 ln, mi ln na ng cn. 12. Ch bo an Nhn sm X hng Thin trc hong Bng phin H phch i mi 1 lng, 1 ng cn, 1 lng, 1 ng cn, 1 lng, 1 lng, Chu sa Ch nam tinh T gic Ngu hong Hng hong Mt 1 lng, 3,5 ng cn. 1 lng, 5 ng cn. 1 lng, 20%.
Ton b ch thnh 240 vin, ngy ung 1-2 vin, chia lm 2-4 ln ung.
CM NANG CHN TR NG Y
13. An cung ngu hong hon Ngu hong T gic Chu sa Trn chu Hng hong X hng 1 lng, 1 lng, 1 lng, 5 ng cn, 1 lng, 2,5 ng cn. Ut kim Hong lin Bng phin Chi t Hong cm 1 lng, 1 lng, 2,5 ng cn, 1 lng, 1 lng,
Tn nh trn mt lm vin, mi vin 1 ng cn, ngy ung 1-2 vin, chia lm 2-4 ln, ung vi nc chn.
CM NANG CHN TR NG Y
CAN V M
A. Bin chng lun tr
Cng nng sinh l ca can ch yu l s tit(*) v tng (cha) huyt. Khi c bin ha bnh l, ch yu l do s tit bt thng lm cho can ut, can ha vng, can dng thng cang, can m bt tc. Can mt s tit, hoc can ha thnh u nh hng n cng nng tng huyt ca can m xut hin chng xut huyt. Bnh thng thy ca m l chng m nhit. 1. Can ut (can kh ut kt, can kh bt th) (can kh khng th lng) a. Triu chng: Hp tp, d cu, hoc tinh thn ut c, vng u, trng au hai mng sn, hoc au nhi, va th va rn, n khng ngon, ming ng hoc nn ma, bng au, a chy, kinh nguyt khng u, ru li trng nhun, mch huyn. Nu can ut lu dn n can huyt s kim c bng (can, t sng to), ven li c nt ban, , mch huyn (cng nh dy n), hoc sp (hoc rt). b. Bnh l: Can kh ut kt khng s tit c, sinh ra tnh tnh d cu, hp tp. Can kinh kh huyt tr gy nn chng au hai sn. Can kh khng tit vt ra c th ph ngang, xm phm t, v gy nn au sn, bng, a chy, rn khi th, n ung khng bit ngon, nn ma. n b do kh huyt khng th, nh hng mch xung, nhm m sinh ra kinh nguyt khng u. Mch huyn l mch thng thy ca bnh gan, (mch huyn: Cng nh dy n). c. Php cha: Nn s can l(**) kh, thng dng Si h s can thang; nu kim huyt nn gia thm thuc hot huyt vo trong s can l tr, thng dng Tiu dao tn gia an sm, B hong, Ng linh chi. Vim gan mn tnh thuc loi can ut, nn dng Tiu dao tn. Nu thy gan sng to, gan vim, hay bc u x gan m kim huyt c th thm v thuc hot huyt. Nu l bnh lao phi c chng can ut (d cu, au sn, ng ming, mch huyn) l c m h, c th dng Tiu si h thang, b cc v thuc n to, gia u, N trinh t, Sa sm l nhng v dng can. Kinh nguyt khng u thuc v can ut c th dng Tiu dao tn gia gim. 2. Can dng thng cang (can dng cang thnh, m h can vng) a. Triu chng: au u, chong vng, d cu hoc nhn l m, au sn, ng ming ven li mu hng, ru trng, mch huyn. Nu thy chng au u d di, chong vng, tai , ic, mt , mt au, d cu, ng khng yn, th huyt, mu cam, au mng tay, ven u li hng, ru vng hoc vng dy m kh, mch huyn, hu lc l can ha thnh. Nu can dng cang thnh n mc can phong ni ng u dn n trng phong (tai bin mch mu no) m xut hin lit na ngi, mt ting, ming mt mo hoc rm r chn tay, hn m l do nhit cc, phi gii quyt nh chng n nhit.
(*)
(**)
S tit: iu tit khp mi ni. L: a tr v vi trng thi t nhin.
CM NANG CHN TR NG Y
b. Bnh l: Can dng thng cang l do can nng bc ln qu nhiu, dng thin thnh u, mt, gy au u, au mt, huyt p tng, ng ming, au sn, ven li hng, mch huyn l chng thng thy ca cc kinh can, m c bnh). Nu can ha thnh (can ha tch thnh, can kinh thc ha) tr cc chng ca can dng thng cang ra, cn c cc chng thin v ha, nhit, nh ha thnh trn lm cho au u d di, kim xut hin mt , tai ; do can ha thnh lm nh hng cng nng tng huyt, nhit bt p huyt vng hnh, s xut hin cc chng nn ra mu, chy mu cam; can ha thng cn, lm au mng tay; ven u li hng, ru vng mch huyn, sc u l chng ca ha nhit. Can dng thng cang, hay can ha thnh u c th pht trin thnh can phong ni ng (co git). c. Php cha: Can dng thng cang nn dng php bnh can, dp phong, dm dng, dng: Thch quyt cu ng m. Can ha thnh th nn thanh can t ha, dng Long m t can thang. Nu sung huyt no, xut huyt no thuc v b chng (hn m, bt tnh, hai tay nm, rng cn cht, mch huyn hoc khn) th dng khai khiu php (thin v nhit th dng lng khai, hn th dng n khai) kt hp chm chch cha nh cha trng gi. Bnh cao huyt p thuc can ha thnh, dng thanh can t ha, ly Long m t can thang b v Si h (hoc t Si h) gim tc dng thng pht, gia thm Thch quyt minh, Ngu tt lm tng sc ging ha. Cp tnh vim tai gia c m v mn nht tai ngoi u c th cha bng Long m t can thang. Cp tnh sung huyt y mt cng vy. Phn trn ca b my tiu ha b xut huyt do can ha thnh dn n th dng Long m tho, Sn tra t, Hong cm, i hong, Sinh a hong, Hn lin tho, T chu tho, Trnh dng thuc thng . Bnh bch huyt(*) thuc v can ha thnh, nu c xut huyt dng ng quy l hi hon. 3. Can m bt tc a. Triu chng: Chong vng, au u dai dng, tai , ic, qung g, mt ng, hay mng m, tay chn t di, run ry, li hng, t nc bt, ru li t hoc khng ru, mch huyn, t (cng, nh), hoc t, sc (nh, nhanh). b. Bnh l: Can da vo s nui dng ca thn thy, can m bt tc l do thn m bt tc, tinh khng ha huyt, huyt khng dng can m ra. Can m bt tc dn n can dng thin cang (h chng khc vi can dng thng cang ca thc chng, cng khc can ha thnh thuc thc chng), v l h chng nn cc chng xut hin t t ch khng t ngt, d di, a s nn, xoa bp. Cng phn bit r ch chng ny li hng, t bt, ru li t hoc khng ru, mch t, sc l tng li v tng mch ca m h tay chn t di, tht mm nho l do m dch khng gy nn. c. Php cha: Nn t thn dng can, dng K cc a hong hon. Cao huyt p thuc can m bt tc dng Lc v a v hong hon gia Qui bn (hoc Mit gip), Mu l, Ngc
(*)
Bnh bch huyt: Mu trng, ung th mu.
CM NANG CHN TR NG Y
m tu, Vim vng mc trung tm thuc v can m bt tc c th dng Lc v a hong hon, gia Mit gip, Thin thoi nui m, dm dng. Mn tnh vim gan, hoc gan sng to do can vim m thy t nhin au hai mng sn, li hng khng ru, t bt, mch t hoc t sc l can m bt tc th dng Nht qun tin dng can m. 4. m nhit (can m thp nhit) a. Triu chng: Sn phi au thnh cn, i t m , ming ng, hng kh, nng rt ln ln, nn ma, nhi au vng lm c, n t, bng trng, li hng ru vng, mch huyn, sc (cng nhanh). b. Bnh l: Do nhit nn m khng s tit c gy ra sn phi au n. m kinh c nhit th ng ming, hng kkh, nng rt ln ln. Nhit kim thp, thp nhit ut chng lm vng da, i t, nc tiu vng hoc . Can kh phm v (can v bt ha), gy au vng thng v, nn, n t, bng trng l chng ca t, v; li hng, ru vng, mch huyn sc l chng ca nhit. c. Php cha: Nn thanh nhit li m, thowfng dng Sn tra t, Hong cm, Ut kim, Huyn minh phn, Si h, Ch xc, H trng, Kim tin tho. Nu kim to bn gia i hong, Ch thc, Ch xc. Nu au n d di th gia Mc hng hnh kh, gia B hong, Ng linh chi hot huyt ch thng(*). Vng da r rt gia Nhn trn, i hong, Kh hong tho. Vim ti mt cp tnh v si mt th dng php cha k trn, vim mt mn tnh th dng Si h, Ut kim, Hong cm, Bch thc, H trng, Kim tin tho, Huyn minh phn, B hong, Ng linh chi, Cam tho.
B. im ch yu lun tr v can m
a. Can c bnh phn nhiu l chng dng cang, lu ngy khng khi d tn hi n can m, hnh thnh chng dng cang m h. Php cha: Nn dng can m, bnh can dng. b. H chng ca can phn nhiu thuc m h. Do can thn ng nguyn nn php cha l t thn dng can(**).
C. Nhng bi thuc v can v m
1. Si h s can thang Si h Ch thc 1-3 ng cn, Bch thc 3 ng cn, 3 ng cn, Cam tho 1-1,5 ng cn, Hng ph 1,5 ng cn,
Xuyn khung 1 ng cn, Trn b 1 ng cn.
(*)
(**)
Hot huyt ch thng: Mu lu c thng, dt au. T thn dng can: B thn ly thn nui can.
10
CM NANG CHN TR NG Y
2. Tiu dao tn Si h Cam tho 1-3 ng cn, 1-1,5 ng cn. Bch thc 3 ng cn,
Gia Bch trut, Phc linh, ng quy, i khng, Bc h. 3. Tiu si h thang Si h Bn h Nhn sm hoc ng sm Chch cam thm i to 4. o m thang Ch bn h Phc linh Ch thc 2-3 ng cn, 3-4 ng cn, 2-3 ng cn, Trn b 2-3 ng cn, 2-4 ng cn, 2-3 ng cn, 3-4 ng cn, 1-2 ng cn, 4-6 qu. Sinh khng 2-4 lt thi, Hong cm 1,5-3 ng cn,
Cam tho 1 ng cn, Ch nam tinh 1-2 ng cn.
5. i xch tn (o nhit tn) Sinh a 4 ng cn - 1 lng, Cam tho tiu 2 ng cn, 6. Qut hch hon Xuyn luyn t, Qut hch, Hu phc, Ch thc, Qu tm, Cn b, Hi to, Hi i, o nhn, 9 v trn mi th u 1 lng. Mc thng, Din h sch, Mc hng, mi th u 5 ng cn. B chung, nghin mn, ry ru lm vin, to nh ht ng ng, ngy ung mt ln 70 vin, ung vi ru m hoc nc mui un nht. 7. dc tn tc ct Bch thc 18 cn, 13 cn 5 lng. Cam tho phn 26 cn 11 lng, Mc thng 2-3 ng cn, Trc dip 2-3 ng cn.
Cng li nghin nh, mi gi 3 ng cn. Ngy dng t 0,5-1 ng cn. 8. Thch quyt cu ng m (Thin ma cu ng m) Thin ma Sinh Thch quyt minh trng Sn chi 2 ng cn, 5 ng cn, 4 ng cn, 3 ng cn, Cu ng Tang k sinh Ngu tt Hong cm 4 ng cn, 3 ng cn, 3 ng cn, 3 ng cn,
11
CM NANG CHN TR NG Y Chu Phc thn 4 ng cn,
ch mu tho D giao ng 9. Long m t can thang Long m tho Hong cm ng quy Trch t Mc thng
3 ng cn, 5 ng cn.
5 phn - 2 ng, Sn chi 2-4 ng cn, 2-4 ng cn, 2-4 ng cn, 2-3 ng cn, Si h
2-4 ng cn, 1-3 ng cn,
Sinh a hong 3-5 ng cn, Xa tin t Cam tho 3-5 ng cn, 1-2 ng cn.
10. ng quy l hi hon (ng quy long hi hon) ng quy ra ru sy, Long m tho sao kh, Chi t sao, Hong lin sao, Hong b, Hong cm sao. Cc v trn mi th u 1 lng. i hong ngm ru sao, Thanh i thy phi, L hi thy phi. Ba v trn mi th 5 ng cn. Mc hng 2,5 ng cn X hng 5 phn.
Nghin chung nhmn, ry nc lm vin to nh ht u xanh, mi ln ung 20-30 vin, thang bng nc gng sng un si. 11. K cc a hong hon Thc a hong 8 lng, Sn dc an b Cu k t 4 lng, 3 lng, 3 lng, Sn th nhc Trch t Phc linh Bch cc hoa 4 lng, 3 lng, 3 lng, 3 lng.
Mi ngy ung 2-4 ng cn, chia lm 2 ln ung vi nc mui nht. 12. Lc v a hong hon Thc a hong Sn dc an b 8 lng, 4 lng, 3 lng, Sn th nhc Trch t Phc linh 4 lng, 3 lng, 3 lng.
Mi ngy ung 2-4 ng cn, chia lm 2 ln ung vi nc mui nht. 13. Nht qun tin Bc sa sm ng quy Cu k t 3 ng cn, 3 ng cn, 3-8 ng cn, Mch mn 3 ng cn,
Sinh a hong 8-14 ng cn, Xuyn luyn t 1,5 ng cn.
12
CM NANG CHN TR NG Y
T V V
A. Bin chng lun tr
Cng nng sinh l ca t ch yu l vn ha, thng huyt. Khi c bin ha bnh l: - Bnh ca t phn ln l thp, l h (dng h l nhiu). - Bnh ca v phn ln l nhit, thng l thc nhit (chng h hay gp l v m h). T v v l gc ca hu thin, t, v h lm nh hng n ng tng, c bit l tm, thn, ph (ph t lng h chng s gii thiu phn lun tr v ph), chng c quan h rt mt thit. 1. T dng h (t dng bt chn, t v h hn) a. Triu chng: Mt vng bch, vng d dy hoc bng trng au, a chm, nn, ming a nc trong, n khng ngon, phn nt hoc a lng ko di, bing nhc, yu ui, t chi lnh, nc tiu nhiu m trong, hoc i t m ph thng, bp tht gy mn, li nht, ru trng, nhun, mch hi chm hoc yu. b. Bnh l: T dng h, hn lm cho cng nng vn ha ca t v gim yu, do mt vng bch, n ung khng bit ngon, phn nt, bng trn trng au, thch chm (thuc hn), a nn bp (thuc h). T ch t chi, c bp, t dng bt tc lm cho chn tay lnh, mt mi u oi, c bp gy mn. T dng h, th cng nng vn ha thy thp khng sc lm vic cho nn nc tiu trong m nhiu hoc t m ph thng, li nht, chm, ru li trng trn, mch hon hoc nhc l chng ca dng h. c. Php cha: Nn n trung kin t, thng dng Qu ph l trung thang gia gim. Bnh chng thn kinh d dy, vim d dy mn, lot t trng, cng nng tiu ha ri lon, vim rut mn tnh, l mn tnh, ph do suy dinh dng u l t dng h, c th dng Qu ph l trung thang gia gim m cha. Nh lot t trng thm Pht th, Nga lng luyn. Mn tnh vim rut thm Xch thch chi, Thch lu b. Mjan tnh l thm Mc hng, Bch thc, ng quy. 2. T, v kh h(*) (t v h nhc, trung kh bt tc) a. Triu chng: Mt vng, u oi, n ung mt ngon, bng trn au hoc bun bn, thch bp nn, bng trng, th c rn, nn chua, phn nt, li nht, chm hoc c ngn rng, ru li trng, mch h. Nu ting ni trm, on hi, c ng c cm gic kh trt xung, hoc sa d dy, sa thn, sa d con l phn kh cng h gi l trung kh h hm (t kh b hm di). Nu nh kh t, v u h, c th xut hin cc chng xut huyt hoc pht nhit (st cao). Nu nh t, v kh h, can kh phm v s au vng d dy, sn bng trng au, chua hoc si bng, a chy, ru li trng trn, mch huyn, y l chng can v bt ha.
(*)
L sc co bp d dy km.
13
CM NANG CHN TR NG Y
b. Bnh l: T v kh h s u oi, n t, bng au, a s nn, phn nt, mch h. T, v h qu nng, sc thng khng , lm cho ni tng sa xung, ngn hi, ting ni trm. Do t, v kh h, km n dn n kh huyt u h; t khng thng huyt s gy nn xut huyt, cng c th khng xut huyt m pht nhit, loi ny khng do ngoi cm m l ni thng pht nhit. Can i vi t l quan h khc ch v b khc ch, can kh honh nghch(*) s khc ch t, v, gy nn bnh h thng tiu ha; t v h nhc cng d dn n can kh phm v m xut hin cc chng can v bt ha. c. Php cha: T, v kh h, nn kin t, b kh, dng T qun t thang gia gim, hoc dng Tiu kin trung thang. Trung kh bt tc nn thng b kh, dng B trung ch kh thang. T, v kh huyt u h nn kin t, b kh huyt bng Quy t thang. Nu can v bt ha nn s can kin t dng Tiu giao tn gia gim. Lot d dy t trng do t v h nhc dng T qun t thang gia Si h, Pht th, Hi phiu tiu, hay Hong k kin trung thang; sa d dy, d con, trc trng, dng B trung ch kh thang gia chm cu. Bnh v huyt dch nh kinh nguyt qu nhiu do t h khng thng huyt dng quy t thang gia thm thuc ch huyt. Chng thn kinh d dy, vim gan mn tnh thuc can v bt ha dng Tiu dao tn gia thm ng sm. C mt s chng pht nhit cha r nguyn nhn, khi bin chng c t v h nhc, thin v kh h c th dng B trung ch kh; kh huyt u h dng Quy t thang. Php cha ny gi l cam n tr nhit (tr nhit bng v ngt, m). 3. T v thp khn (t h thp khn, thp khn t dng) a. Triu chng: n ung gim dn, d dy y tc, c khi tc nhi mun nn, ming nht hoc kh, thch ung nng, u nng nh c vt , chn tay r ri, ngi ni, ngi lm, ph thng, a chy, kh h nhiu, ru li y trn, mch hon (mch hi chm). b. Bnh l: T, v thp khn(**) lm cng nng vn ha thp trc(***) b tr ngi, km n, d dy y tc, bun nn. T ch t chi nn chi th khn qun; thp khn trong th thanh dng(****) khng thng lm cho u nng nh ; thp t di lm cho a chy, nhiu kh h; ming nht hoc dnh, ru li dy trn, mch hon l chng thp nng; li dy non m mch h l tng li v tng mch ca chng h. Ngoi thp khn ra, cn c t h, phn ln t h khng vn ha thp m tin trin thnh thp khn. c. Php cha: nn kin t, ha thp, dng V linh thang. T h thp khn nn kin t kh thp, dng Ng linh tn vi T qun t thang.
Can kh honh nghch: Can kh khng ri u khp m ngang, ngc. Thp khn: Chng thp nng. (***) Thp trc: Cht lng m khng trong sch. (****) Thanh dng: Cht nng m v sch s nui mi hot ng ca c th.
(*) (**)
14
CM NANG CHN TR NG Y
Vim d dy mn, vim rut mn, l mn thuc v t thp khn, dng php trn gia gim m cha. Mn tnh vim gan, bnh ph thng, m trc c t h, khng th ha thp, sau l thy thp khn th dng Sm linh bch trut tn kin t kh thp. 4. Thp nhit ni un(*) (t un thp nhit) a. Triu chng: Cng mc v da d ton thn vng vt, pht nga, bng bng, trng, khng thit n ung, thn th mt mi, nc tiu , vng, hoc thy ming kh, ng, pht st, kht, phn nt, ru li vng trn, mch nhu, sc (mch mm, nhanh). b. Bnh l: Thp nhit ni un t v lm nh hng ti tc dng s tit ca gan, mt, dch mt trn ra lm da d vng, nga. Thp nhit ni un, vn ha tht thng s khng mun n, i tin phn nt, tiu tin vng. Nu thin v nhit th ming kht, ng, pht st, ru li vng trn; mch nhu, sc l chng ca thp nhit ni un. c. Php cha: Nn thanh nhit, li thp, dng Nhn trn khao thang hoc Nhn trn t linh thang. Vim gan siu vi trng, vim gan qua truyn mu, cp tnh vim ti mt thuc v thp nhit ni un dng php trn m cha. 5. Tm t lng h, t thn dng h a. Triu chng - Tm t lng h c: Sc mt vng bt, tim hi hp, hay qun, mt ng, mt mi, u oi, n t, bng trng, phn nt, ru li trng nhun, mch t, nhc (nh v yu). - T thn dng h c: Tinh thn mt mi, yu hi, ngi ni hoc phi c ting rn m. hen suyn, t chi v lc, lnh, a nho, hoc tng sng a chy, lng lnh, s lnh, ton thn ph thng hoc bng c nc, ru li trng nhun, mch t, nhc (nh m yu). b. Bnh l: 2 loi trn u do bnh bin ca mt tng m nh hng n mt tng tng quan, hoc do bn t cng tc ng n 2 tng m pht bnh, nh tm t lng h th thy tim hi hp, mt ng hay qun, l chng ca tm h, li thy km n, bng trng, phn nt, mt mi, u oi l chng ca t h. Ru li trng nhun, mch t, nhc l chng ca tm t lng h. T thn dng h ngi ni, yu hoi, t chi v lc, lnh, phn nt l chng ca t dng h; tng sng c a chy, lng lnh, s lnh, tinh thn bi hoi l chng ca thn dng h. T h th sinh m, thn khng np kh th sinh suyn. Thn ch thy, t vn ha thy thp, nu t thn dng h th s ph thng, bng c nc, ru li trng nhun, mch t, nhc l chng ca dng h. c. Php cha: Tm t lng h, nn b tm ch t, thng dng Quy t thang gia gim. T thn dng h, nn n b t thn, thng dng Chn v thang gia gim. Bnh thn kinh chc nng, bnh huyt dch thuc v tm t lng h th dng php trn cha.
(*)
Tho nhit n nu trong.
15
CM NANG CHN TR NG Y
Bnh tm trng c ngun gc t ph, thy c t thn dng h (hen suyn nhiu m, ph thng) c th dng Chn v thang gia Bn h, Ma hong, Nhc qu. Nu ph do tim, x gan, bng c nc, chng tng hp ca bnh thn thuc v thn dng h, c th dng Chn v thang cng vi Ng linh tn. Nu vim rut, l mn, thy c t thn dng h th dng Qu ph l trung thang hp vi T thn hon cha. 6. V ha thnh (t nhit nhiu v, v ha tch thnh) a. Triu chng: Pht st, to bn, au rng, chy mu chn rng, th huyt, chy mu mi, bt rt, ming kh, ng, li hng, ru li vng, mch sc, l chng ca v ha thnh. V m h c n ung km st, c khi khng n, pht st nh, st v chiu, to bn, li hng, t ru hoc khng ru, mch t hoc t sc. b. Bnh l: V ha thnh, dng thnh th nhit, lm pht st, ha nhit thng m lm cho phin thap (vt v) to bn. Ha thnh vim ln, p huyt vng hnh lm cho th huyt, chy mu mi. Ha ca v, ha theo dng minh kinh mch (v kinh) i ln lm cho chn rng sng au v xut huyt; v ha thnh lm cho ming ng, kh. Ru li vng, mch sc l chng ca nhit ha. V m h cng xut hin chng l nhit, v m h sinh ni nhit. Chng nhit ny so vi chng thc nhit th khc nhau, tuy cng pht st hoc st v chiu nhng nhit khng cao, tuy c to bn, nhng ru li khng n ni vng dy, ngc li, thy t ru hoc khng c ru; n ung c gim nhng khng phi do kh h (cng nng tiu ha khng ) m v m tn bt tc (dch tiu ha gim t) gy nn. V ha thnh c th thng m. v m h c th sinh nhit, chng trc l thc ha, sau l h ha, hai ci khc nhau. c. Php cha: V ha thnh nn thanh v ha, phi dng Thch cao, Tri mu, Chi t, Hong cm, m trc dip. Nu ming kht li kh, thm Thch hc, Thin hoa phn, Sinh a hong, Thch tin o cng nhit. Chng ny cng c th dng Thanh v tn thanh nhit lng huyt, lm cho mt huyt. V m bt tc, nn dng m ch v, dng Thch hc, Mch mn, Lin t nhc, Sa sm hoc thm nc l, nc ma ngt. St cao, bnh lot t trng, vim quanh chn rng, bnh huyt dch thoc v v ha thnh c th dng php thanh ha m cha. Lao phi, vim d dy mn, bnh i ng, l thuc v m h, c th dng cch dng v m nh trn m cha.
B. im ch yu lun tr v t v
a. T bnh l thp nhiu, bt k l t, v, h, hn, thc, nhit, cc loi chng u kt hp vi thp m lm thnh bnh. C th do thp thnh m khn t, li cng v t h m a n thp khn. Khi cha th cn theo bnh t h, thc d chuyn ha v thng c c im
16
CM NANG CHN TR NG Y
thc h d ln ln. Cn phn chia thc nhiu h t hay ngc li m vn dng linh hot 2 php ha thp v kin t. b. Chng h ca t thng thy km c chng h ca tm, thn cn tr cng lc c 2 tng. Ph h lu ngy khng khi cng sinh ra chng t h, dng php b t cng lm cho ph kh sung tc, php ny gi l bi th sinh kim. c. T v v l biu l vi nhau, lm sng thy chng hn, chng h, l chng thuc v v. Dng h thuc t, m h thuc v.
C. Nhng bi thuc v t v v
1. Qu ph l trung thang Nhn sm (hoc ng sm) 2-4 ng cn, Bch trut 2-4 ng cn, Bo khng 1-2 ng cn, Chch cam tho 1-2 ng cn, Gia Ph t, Qu chi. 2. Tiu kin trung thang Qu chi Cam tho i to 2 ng cn, 1 ng cn, 5 qu, Bch thc Sinh khng 4 ng cn, 1 ng cn,
ng Mch mn 1-2 lng.
3. B trung ch kh thang Hong k Nhn sm (hoc ng sm) Bch trut ng quy Thng ma 4. Quy t thang Nhn sm (hoc ng sm) Hong k Bch trut Toan to nhn 3 ng cn, 3 ng cn 3 ng cn, 3 ng cn, Phc thn 3 ng cn, 0,5-1 ng cn, 3 phn, 3 phn, 2 phn, 3 phn, Chch cam tho Trn b Si h 5 phn, 3 phn, 3 phn.
Qu vin nhc (Long nhn nhc) 2 ng cn, Mc hng ng quy Sinh khng 5 phn, 2 ng cn, 3 lt, Chch cam tho 5 phn, Vin ch i to 1 ng cn, 3 qu.
17
CM NANG CHN TR NG Y
5. Hong k kin trung thang Qu chi Cam tho i to 2 ng cn, Bch thc 1 ng cn, Sinh khng 5 qu, 4 ng cn, 1 ng cn,
Gia Hong k, Ch xc. 6. Bnh v tn Thng trut Trn b Sinh khng 7. Ng linh tn Bch trut 2-3 ng cn Tr linh Phc linh 3 4 ng cn, 3 5 ng cn. 1,5-3 ng cn, 1,5-3 ng cn, 3 lt, Hu phc 1-3 ng cn, Cam tho 1 ng cn, i to 3 qu.
Qu chi (hoc Nhc qu), 1-2 ng cn, Trch t 8. V linh thang 3 4 ng cn,
L do hai bi v Bnh v tn v Ng linh tn phi hp vi nhau m thnh. 9. Sm linh bch trut tn Nhn sm (hoc ng sm) Bch trut Phc linh 2 3 ng cn, 2 3 ng cn, 3 ng cn, Chch cam tho 1 ng cn,
Gia Biu u, Sn dc, Lin t nhc, Ct cnh, d nhn, Sa nhn. 10. Nhn trn khao thang Nhn trn I hong 5 ng cn n 1 lng, 1,5 - 3 ng cn Chi t 3 5 ng cn,
11. Chn v thang Phc linh Bch trut Ph t bo 12. T thn hon B ct ch Nhc u khu i to 4 lng, 2 lng, 6 lng. Ng v t Ng th du 2 lng, 1 lng, 3 4 ng cn, 2 3 ng cn, 2 3 ng cn. Bch thc Sinh khng 3 4 ng cn, 2 3 ng cn,
18
CM NANG CHN TR NG Y
Thm Bt mch t 7 n 20%, dng 8 lng Sinh khng sc ly nc khuy h lm vin, ngy ung 2 3 ln, mI ln t 2 3 ng cn, ung vi nc m. 13. Thanh v tn Sinh a Hong lin Thng ma 5 ng cn, 1 ng cn, 2 ng cn. an b ng quy 3 ng cn, 2 ng cn.
19
CM NANG CHN TR NG Y
PH V I TRNG A. Bin chng lun tr Cng nng sinh l ca ph ch yu l ch kh, tc ging(*). Khi c bin ho bnh l phn ln l c bnh thuc h thng h hp. Biu hin ca thc chng, hn chng c m trc tr ph(**), ph hn ho, suyn; thc chng, nhit chng, c ph nhit ho, suyn; thuc h chng c ph kh h, ph m h, ph t lng h, ph thn lng h. Bnh ca i trng thng l thp nhit. 1. m trc tr ph (m m phm ph) a. Triu chng: Ho, hen, trong hu c ting m, m do m nhiu; ngc, sn bun tc au n, khng th nm nga, ru li c trn, mch hot. Nu kim hn s thy m trong v nhiu, mch chng ph hn; nu kim nhit s thy mch chng ph nhit. b. Bnh l: m trc tr ph, ph kh bt tc sinh ra kh suyn, m dnh u m nhiu, ngc sn y tc, au n, khng th nm nga. Ru li c, trn, mch hot l m chng. Nu kim ph hn th m trong m nhiu bng bt, li nht, ru trn, mch hon hot, nu kim nhit th m nhiu, vng u, hoc kim pht st, li hng, ru vng, mch hot sc (trn, nhanh). c. Php cha: Nn t ph, trc m thng dng nh lch i to t ph thang, hoc Tam t bnh suyn thang (ngy xa gi l Tam t dng tn thang) gia gim, v nn xem bnh kim hn hay nhit gia gim. Hen do vim ph qun mn, phi t, lao, vim mng phi, trn dch mng phi u thuc m trc tr ph, c th dng cch trn cha. Gin ph qun cng thuc m trc tr ph, song phi gia thm Tang bch b, Bch b, Bch cp, Qua lu, T uyn. 2. Ph hn khi suyn (phong hn thc ph: ph b gi lnh lm ho) a. Triu chng: Ho dn dp, mnh, th gp, m dnh trng m nhiu, hoc m lng, d bong, nng th ho hen tc ngc khng th nm nga, hoc c st, s gi, ru li trng nht, mch ph khn hoc khn (ni, cng to). b. Bnh l: Ph c hn t hoc hn m th ph kh khng tc ging, lm cho ho c nhiu m, nng th tc ngc, hen gp, khng th nm nga. Nu do hn t gy bnh th pht st, s lnh. Ru li trng nht, mch khn l mch tng v hnh li ca hn chng. c. Php cha: Nn n ph, kh hn, trc m, dng Tiu thanh long thang. Vim ph qun cp, mn, hen do vim ph qun, hen ph qun thuc hn t gy bnh u c th dng Tiu thanh long thang m cha. Nu phi t thuc v hn m ni tr li ly m nhiu lm chng chnh, nn dng Linh qu trut cam thang gia gim. Nu hen suyn lm chng chnh, dng Tiu thanh long thang hoc Tam o thang gia a long, Bn h tr m nh suyn.
(*) (**)
Tc ging: a xung nghim chnh. Tr ph: Vng ph.
20
CM NANG CHN TR NG Y
3. Ph nhit khi suyn (phi nng m ho hen) a. Triu chng: Ho, suyn gp, m vng, do u, hoc ho nn mu m, mi hi tanh, hu hng au hoc tc ngc, s lnh pht nng, li hng ru vng hoc vng trn, mch sc hoc hot sc (trn, nhanh). b. Bnh l: Ph nhit ho suyn l ph c thc nhit; vim phi cp, m nhit kt do li, ph kh khng c tuyn thng, cng thy ho, suyn; nu m nhit tr tc, ph mch khng th th thy tc ngc. Nu nhit thnh huyt , huyt nhc h bi(*), s nn ra m, mu, st nng, rt. Li hng, ru li vng trn, mch sc hoc hot l tng li hoc tng mch ca nhit chng, thc chng. c. Php cha: Nn thanh ph ho m, ch khi, bnh suyn, dng Ma hnh thch cam thang, hoc V kinh thang, gia thm cc v tr m, bi m (nh Trit bi mu, sao Xuyn sn gip, gia B kt, B cng anh(*), Ng tinh thi(**)). Vim ph qun cp, mn, hen ph qun thuc ph nhit, dng Ma hnh thch cam thang; nu li hng, ru vng kh, st v chiu l ph nhit thng tn, th dng T bch tn gia gim (hen suyn gia Ma hong, Kh hnh nhn; ho d gia Trit bi mu, Qua lu). Chng nhit ca vim phi thi k u v gia th dng Ma hnh thch cam thang hoc kt hp vi V kinh thang gia rau Dp c. Gin ph qun thuc ph nhit chng dng V kinh thang gia Bch b, Bch cp. Vim m trong phi thuc ph nhit, dng V kinh thang gia Bi tng tho, rau Dp c, Trit bi mu, B cng anh. Nu l ph to ho hng, xem chng to ca bin chng v n nhit bnh. 4. Ph kh h a. Triu chng: Ho, th ngn hi, c khi suyn gp hoc th ht kh khn, m nhiu m lng, mt mi, ngi ni, ting trm yu, s lnh, ra m hi, sc mt trng nht, cht li nht, mch h nhc, ho thy au ngc, ven li c nt l kh h kim huyt . b. Bnh l: Ph kh h, kh bt tc gy ho, ngn hi, ting ni trm yu. Kh h tt sinh m, m nhiu, lng; ph kh bt tc, da khng sn, nn s lnh, t ra m hi. Cht li nht, chm, mch h nhc l tng mch v tng li ca chng h, sc mt trng nht ch v ph kh bt tc. c. Php cha: Nn ch kh tr m, thng dng Hong k, ng sm, Ng v t, T uyn, Bn h, Hi ph thch(***), Qut hng, Chch cam tho, gia gim m cha. Nu do cc bnh khc lm ph kh h gy ra th ht kh khn th dng Ngi cu huyt Chin trung. Nu h cu v hiu th cu trc tip, ri tu chng m lun tr. Nu ph kh h li km theo huyt th nn tr m ch kh thm Tam lng, Nga trut hot huyt tr . Nu huyt li c thm mu trong m th gia B hng bp, Bch tho sng(****), hoc Than tc ri cm mu.
(*) (*)
Huyt nhc h bi: Mu tht nng rt. B cng anh: Rau Dip di. Ng tinh thi: Rau Dp c. (***) Hi ph thch: bt bin hay dng trong ngh sn mi. (****) Bch tho sng: Nh mui t ni un ci.
(**)
21
CM NANG CHN TR NG Y
Vim ph qun mn, lao phi, phi t, thuc v ph kh h, c th dng php trn cha. Hen ph qun c kim kh on, cht li non chm, c ngn rng li, mch nhc, l chng ph kh h, nn dng phng tr m nh suyn gia Hong k, ng sm, Bch trut b kh. 5. Ph m h (m h ph to) a. Triu chng: Ho khng c m, hoc t m dnh, c khi ln t mu, st v chiu, m hi trm, lng bn tay, bn chn nng, sau gi ng m , mt ng, ming kh, hng rt, hoc ting ni khn cm gn mt, li hng, chm, t ru, mch t, sc (nh m nhanh). b. Bnh l: Ph m h, tn dch bt tc nn ho khng c m hoc m t m dnh, tn dch bt tc khng lm mm cc ph mch, ph lc d v v ho nn c mu trong m. m h sinh ni nhit gy st v chiu, lng bn chn, bn tay nng, ming kh, hng rt. m h nn thu khng ch c ho, ni ho nhiu ng, gip cho tn dch tit ra ngoi a n m hi trm, ni nhiu tm thn lm cho mt ng; li hng, chm, t ru, mch t sc, l tng mch, tng li ca chng m h; sau ng, g m l sc mt thng thy ca ph m h. c. Php cha: Nn t m dng ph dng Bch hp c kim thang gia gim. Lao phi, vim ph qun thuc ph m h, dng php trn iu tr, Gin ph qun thuc ph m h dng Bch hp, Bch b, Bch cp, Ng v t, Hi ph thch, Ch xc, Tin lc tho gia gim m cha. 6. Ph t lng h, ph thn lng h a. Triu chng: Ph t lng h thuc h chng, biu hin: Ho ko di ngy, m nhiu, trong, lng, sc mt gy cm, ph phc, mt mi, km n, bng trng, a nho, li mng chm, sc nht, ru trng, mch t hoc h i (mch nh, hoc to m rt yu). Ph thn lng h thuc m h, biu hin: Ho t, t m, c ng th ht hi, mt trng, g m , st v chiu hoc ng tm phin nhit, gy mn, mt ng, m hi trm, m n kh ming, lng au, i nho, di tinh, li hng, ru t, mch t sc (nh m nhanh). b. Bnh l: T v ph, ph v thn u c tc dng tng sinh gip nhau, mt tng h s dn n 2 tng cng h, sinh ra chng bnh ca 2 tng. Nh ph t kh h c chng ho lu ngy, nhiu m trong, lng, ca ph h; li c mt mi, phn nt, bng trng, gy mn, n t l chng ca t h. Ph thn lng h l chng ca m h, ngoi vic c chng ca ph h cn c chng ca thn m h l m n ming kh, lng au, i nho, di tinh. c. Php cha: T ph lng h nn b t, ch ph dng Hng sa lc qun t thang gia gim. Ph thn lng h nn t b ph thn, dng Lc v a hong thang gia gim Thin hoa phn, Mch mn, Sa sm. Lao phi dng thuc chng lao lu ngy khng khi, cn ngh n ph h v cn phn bit thuc v t ph lng h, hay thuc v ph thn lng h, c th dng Tn dc (Ty y) chng lao, ng dc b h. V d: Lao phi c hang, lu ngy khng kn, nn dng thuc b ph t kt hp vi thuc chng lao (Ty y), c th nng cao hiu qu.
22
CM NANG CHN TR NG Y
7. i trng thp nhit a. Triu chng: au bng, a chy hoc l cp hu trng(*), a c cht nhy mu m, hoc a c mu, c mn tr, li hng, ru dy trng, hoc vng trn, mch trm sc (n su mi thy m nhanh). b. Bnh l: Thp nhit t i trng, t chnh cng tranh nhau lm cho au bng, a chy. Thp nhit rt thnh lm hi n kh huyt. Trc kh a xung lm cho thnh l cp hu trng; xm phm ti kinh mch lm cho i tin c m mu. Thp nhit tr huyt mch lm cho a ra mu c mn tr. c. Php cha: Nn thanh li thp nhit. Nu thp nhit tit t(**), th dng Ct cn hong cm hong lin thang. Nu thp nhit l kit, th dng Bch u ng thang. Nu thp nhit a ra mu hoc mn tr ra mu, dng Ho hoa, a du, Kim ngn hoa, ng qua nhn, Trc bch dip, Than kinh gii, Ch xc. B. im ch yu lun tr v ph, i trng a. Ph ch tc ging, bnh ca ph ly thanh tc ph kh(***), lm php cha ch yu. Nhng ph kh bt tc, m kh bong ra hoc ph kh i h th cn thng b kh (b kh nng kh ln). b. Ph thc nhit v ph m h u dn n khi huyt, lc huyt, nhng 2 ci c tnh cht khc nhau cn bin chng k thy cc tng khc nhau m cha mi t kt qu. c. Ph v i trng l biu l: C 2 c quan h qua li, do khi cha cn xem cc nh hng . V d: Chng thc nhit ca ph, kim dng thuc t i trng, c li cho ph kh tc ging. Kh ging bt tc gy to bn (tp qun to bn) khng nn dng php t m nn dng b ph kh, nhun i trng m cha. C. Nhng bi thuc v ph v i trng 1. Tiu thanh long thang (n ph ho m thang) Ma hong T tn Ch bn h Bch thc 1 3 ng cn, 1 1,5 ng cn, 3 ng cn, 3 ng cn, Qu chi Can khng Ng v t Cam tho 1 2 ng cn, 1 2 ng cn, 1 2 ng cn, 1 ng cn.
2. Linh trut qu cam thang Phc linh Bch trut 4 ng cn, 3 ng cn, Qu chi Cam tho 2 ng cn, 1 ng cn.
(*)
L cp hu trng: Trong bng qun au, hu mn nng nh mt a m khng ra. Thp nhit tit t: a chy m nng rt hu mn. (***) Kh ph mt, sch s, nghim chnh.
(**)
23
CM NANG CHN TR NG Y
3. Tam o thang Ma hong Sinh cam tho 4. nh lch i to t ph thang inh lch t 3 ng cn, i to 10 qu 1 3 ng cn, 1 ng cn. Hnh nhn 3 ng cn,
5. Tam t bnh suyn (dng tn) thang (Tam t thang) T t Lai ph t 3 ng cn, 3 ng cn. Bch gii t 2 ng cn,
6. Ma hnh thch cam thang Ma hong Thch cao 7. V kinh thang Sinh l cn o nhn 1 2 lng, 3 ng cn, d nhn ng qua nhn 1 lng, 8 ng cn. 1 3 ng cn, 1 2 lng, Hnh nhn Cam tho 3 ng cn, 1 ng cn.
Ph ch: Phng ny thm vo Kim ngn hoa, Lin kiu, Bi mu, Ct cnh, Cam tho, Mu n b, Ng tinh tho, hiu qu cng tt. 8. T bch tn (hin lm thang t) a ct b Sinh cam tho 2 4 ng cn, 1 1,5 ng cn, Tang bch b 2 4 ng cn, Canh m 5 ng cn.
9. Bch hp c kim thang (Bch hp c ph thang) Sinh a Mch mn Xch thc Xuyn bi Ct cnh 4 ng cn, 3 ng cn, 3 ng cn, 2 ng cn, 1,5 ng cn, Thc a Bch hp ng quy Huyn sm Cam tho 6 ng cn, 8 ng cn, 1,5 ng cn, 3 ng cn, 1,5 ng cn.
10. Hng sa lc qun t (Kin t ho v thang) Nhn sm (hoc ng sm) Bch trut Chch cam tho 2 3 ng cn. 2 3 ng cn, 1 ng cn, Phc linh 3 ng cn,
Gia Mc hng (hoc Hng ph), Sa nhn.
24
CM NANG CHN TR NG Y
11. Hong cm hong lin thang (Cc thc thang) Hong cm, Hong lin, Xch thc ng quy, i hong, Binh lang Cam tho, Mc hng, Nhc qu. Trong sch Thng kin bnh Trung Y lm sng th sch, v Trung y hc khi yu u khng c ghi t tng. Trong Trung Y phng t lm sng th sch c phng Ct cn Hong Cm Hong lin thang nh sau: Ct cn 3 5 ng cn, Hong cm 3 ng cn, Hong lin 1 3 ng cn, Cam tho 1 ng cn. Phng ny vn cha bnh nhit tnh biu chng cha gii, t nhit nhp l, nhit hip li lm i a, thng dng cha cc chng vim rut cp tnh, khun l, thn nng, a chy (nhit t), nay ghi tham kho t lng. 12. Bch u ng thang Bch u ng Hong b Tn b 5 ng cn n 1 lng, 1 2 ng cn, 2 4 ng cn. Hong lin 1 2 ng cn,
25
CM NANG CHN TR NG Y
THN V BNG QUANG A. Bin chng v lun tr Thn l gc ca tin thin, cng nng sinh l l ch tng tinh, ch nc. Trong thn c cha nguyn m, nguyn dng ch nn gi gn, khng nn hao tit. Lc bin ho bnh l phn nhiu l h chng, c chia lm 2 loi ln: Thn m h v thn dng h, trong bao gm nhiu loi bnh v sinh dc, tit niu, thn kinh, h thng ni tit. Chng bnh thng thy ca bng quang l thp nhit. 1. Thn m h a. Triu chng: u vng, mt hoa, tai , tai ic, rng li lung lay hoc au, mt ng, gn ti ming kh, ng tm phin nhit, m hi trm, lng gi mi au, hoc au xng chy, au mt c chn, di tinh, li hng kh, hoc c ru xanh, mch t sc, nu kim thy g m hng, mi , ham tnh dc, tiu tin t, , na m ming kh nhiu, mch huyn sc hoc huyn t sc l m h ho vng (huyn, t, sc: Cng, nh, nhanh). b. Bnh l: Thn m h, tn dch bt tc, tng ho(*) vng thnh, (thn ho vng thnh). Tng ho l ch nim v dc d pht ng cho ho. Nim ho thuc gan, dc ho thuc thn. Ch yu y l ch dc ho lm cho thy ng tm phin nhit ra m hi trm, gn ti ming kh (gn ti thuc m), m h tc dng cang, lm cho thy u vng mt hoa, tai , tai ic, mt ng. Thn ch xng, thn m bt tc s thy lng gi au but, hoc xng chy au, gt chn au. Rng l ch tha ca xng, xng tu khng y lm cho rng au, lung lay. Thn m h, tn dch khng c gi chc, s thy m hi trm, di tinh. m h nhiu th h ho vng, lm cho g m hng, mi , tnh dc qu sc cng thng, tiu tin t, l chng ca ni nhit, tn khuyt; li hng, khng ru, mch t sc l tng li, tng mch ca m h (mch nh, nhanh). c. Php cha: Nn t dng thn m, dng Lc v a hong hon. Nu m h ho vng nn t m ging ho, dng Tri b bt v hon. Thn kinh suy nhc, i ng, lao phi, i tho(**), cng nng t cung (lit d con) xut huyt, gh lang kiu hng ban cng thuc v thn m h hoc m h ho vng c th dng cch trn m cha. 2. Thn dng h (thn dng bt chn) a. Triu chng: Sc mt m m, tc rng, s lnh, chn tay lnh, th ngn hi, suyn, tinh thn mt mi, tai , ic, rng li lung lay, lng gi mi au (nho mm), i t, ph thng hoc m hay i i, nc i vng hoc trong, ra m hi, li bo non, ru li trng nhun, mch h ph, hoc trm tr (***) v lc. Nu Mnh mn ho suy th lit dng, hot tinh (khng mng m xut), a chy mn tnh, t chi lnh, hoc ht hi, hen m ra m hi, xch mch nhc hoc vi t trm tr (****). Nu i i nhiu hoc i khng cm, hay i
(*)
Tng ha: Mnh mn ha. i tho gm c i tho nht v i tho m, u c chng ung nhiu, i nhiu. Trm tr: Mch n su mi thy m rt chm. (****) Vi t trm tr: Mch rt nh, chm, rt su, m mnh mi thy.
(**) (***)
26
CM NANG CHN TR NG Y
m, i xong cn rt khng dt, hoc tinh xut sm, li non, ru trng, xch b nhc l thn kh khng c. b. Bnh l: Thn khai khiu tai, bin ho tc, thn kh khng , lm cho tai , ic, tc d rng. Thn ch xng, thn kh khng lm cho lng gi mi au, rng li lung lay. Thn h khng th np kh v thn th ht hi m suyn. Thn dng h lm cho dng kh ton thn h, chi th khng m, t ra m hi (dng h nn biu khng chc), tinh thn khng phn chn, i tin lng. Dng h lm thu b sai lc (thn h thu phim), th i t m ph thng. Mnh mn ho suy th h hn cng nhiu, lm cho t chi lnh, lit dng, hot tinh. Tng sng a chy l chng ca Mnh mn ho suy. Mnh mn ho suy cng thng kim khng th np kh, nn kim thy ht hi, suyn, ra m hi. Nu thn kh bt c (khng gi vng) th khng c sc thu nhip(*) lm cho hot tinh, sm xut, tiu tin nhiu hoc khng cm. Ni chung thn dng h, mch thng h ph m ru li trng nhun, nu dng h thu phim th li tt ph nn (bo non) m mch trm v lc. Nu trm, tr, thin v rt hn. c. Php cha: Nn n b thn dng, thng dng Kim qu thn kh hon gia gim. Nu Mnh mn ho suy, a chy l ch chng th dng T thn hon. Nu ht hi, kh suyn l ch chng th dng Mc tch an. Thn kh bt c th b thn c sp (gi chn chn). Nu i nhiu l ch chng th dng Sc tuyn hon. Nu di tinh l ch chng th dng C tinh hon. C nng v tuyn thng thn gim, c nng tuyn gip gim, thn kinh suy nhc thuc v thn dng h, c th dng php trn. Vim thn mn thuc thn dng h, nn b thn dng km li tiu dng Kim qu thn kh hon gia Ngu tt, Xa tin. Hen ph qun thuc thn dng h khng np kh, dng Kim qu thn kh hon gia H o nhc, Ng v t. Nu xut hin Mnh mn ho suy, khng np kh th dng Mc tch an. Bnh i ng, i tho, vim thn mn, i dm thuc v thn kh bt c dng Sc tuyn hon m cha. i tho nn chm cu huyt Tam m giao, Quan nguyn, Thn du, Kh hi. Thn kinh suy nhc thuc v thn kh bt c, c th dng C tinh hon. i dm nn chm cc huyt Quan nguyn, Thn du,Tam m giao c km thm cu na. 3. Thn m dng lng h a. Triu chng: Sc mt m m, tc d dng, rng lung lay, ming kh, tm phin, m hi trm, s rt, chi lnh, di tinh, i dm, li nht c rnh nt, ru mng, mch trm t hoc nhc (chm, nh hoc yu). b. Bnh l: Do m dng gip nhau t gc, m h lu ngy dn n dng h; dng h cng dn n m h. Thn m dng h c s dn n nhng chng ca c m, dng u h. Khi bin chng phi cn c tnh hung c th vo gc bnh m chm, dng thuc ng bnh.
(*)
Thu thip: Gom gi xung.
27
CM NANG CHN TR NG Y
c. Php cha: Nn cng b thn m, thn dng, dng Thc a, Sn dc, Cu k t, trng, Sn th nhc, Th ty t, Tang thm, Phc linh, Chch cam tho (gia gim T qui m, Hu qui m). Nu nghing v dng h nhiu, c th gia Ba kch, Nhc qu; nghing v m h nhiu th liu m gia Quy bn, Mit gip, an b. Trn y l k thn m h, thn dng h. i vi tn bnh ca Ty y, nu nh c xut hin thn m h, thn dng cng h th cch cha nh trn. 4. Tm thn bt giao a. Triu chng: Tim hi hp, bun b, vng u, mt ng, tai , ic, hay qun, lng gi mi, au, li non, hng, mch t hoc t sc. b. Bnh l: Tim v thn gip nhau ch c, gip nhau tr sinh, cng ph cng thnh. Nu tim, thn mt iu ho sinh ra tim hi hp, ri lon thn kinh tim, mt ng, tai , ic, lng gi au mi. c. Php cha: Nn dng tm thn, dng Lc v a hong thang gia Ng v t, Toan to nhn, Php Bn h. Nu c mng di tinh gia Lin tu, Khim thc. Nu h ho vng, mt ng nhiu, th gia Hong lin, Nhc qu tm (Hong lin dng thanh tm ho tim, gia Nhc qu nhp thn dn ho quy nguyn, lm ngc tnh th giao thng tm thn. Phng ny c gi l Giao thi hon). Chng thn kinh chc nng thuc v tm thn bt giao, c th dng php trn cha. 5. Bng quang thp nhit a. Triu chng: St cao hoc s gi, i dt, i vi, i au, hoc i lin min, i t nhin t, nc i c, c ct si, ru li vng hoc trn, mch sc (nhanh). b. Bnh l: Bng quang thp nhit, ni nhit thnh lm cho pht st. Nu kim biu chng th thy s lnh. Bng quang thp nhit ch xung di th i kh, i sn, i vi, i c, but, i lun khng thy dt. Thp nhit nng trong lu ngy th i c ct si; thp nhit qu thnh th i c mu m. Ru li vng trn, mch sc l tng mch v tng li ca thp thnh. c. Php cha: Nn thanh nhit, li niu, dng Bt chnh tn gia Kim sa tm, Dip h chu, Kim ti tho. Nu c ct si gia Kim tin tho, Hi kim sa. Nu i i ra mu th gia thuc mt mu, cm mu nh Sinh a hong, i k, Tiu k, Bch mo cn, T chu tho. Vim ng tit niu hoc si, vim cp tnh tuyn tin lit thuc v bng quang thp nhit, c th dng php trn m cha. Nu b i thuc bng quang thp nhit c th dng Bt chnh tn, hoc gia nh tm (Thn khu, Bng quang khu) cha. B. im ch yu lun tr v bang quang v thn a. Bnh ca thn t thc chng, khng c biu chng. Thn hn l do dng h a n. Thn ho vng l do m h a n. Cch cha cn bn l b thn dng, t thn m (t l gip nui).
28
CM NANG CHN TR NG Y
Thn ch mng tinh, nn php b dng thng trn c s b m, gia thm thuc b m, gia thm thuc b dng nh phng b dng ni ting Kim qu b kh hon l t thn m trn c s Lc v a hong hon gia Ph t, Nhc qu n thn dng. Nu dng qu h c th chuyn dng ph dng phi m, nhng ch l tm, khng nn dng lu, nu khng s chuyn thnh m h. b. Bng quang v thn cng chung biu l, v vy bng quang h hn nn b thn dng tr tn gc. Tr bng quang thp nhit th trc tip thanh li bng quang. C. Nhng bi thuc v thn v bng quang 1. Lc v a hong hon Thc a hong Sn dc an b 8 lng, 4 lng, 3 lng, Sn th nhc Trch t Phc linh 4 lng, 3 lng, 3 lng.
Tn nh, luyn mt lm vin, mi ngy ung 2 4 ng cn, chia lm hai ln ung vi nc mui nht. 2. Tri b bt v hon (Tri b a hong hon) Tc l phng Lc v a hong hon k trn gia thm Tri mu 2 lng , Hong b 2 lng. 3. Kim qu thn kh hon Thc a Sn th nhc Phc linh Qu chi 8 lng, 4 lng, 3 lng, 1 lng, Sn dc Trch t an b Ph t 4 lng, 3 lng, 3 lng, 1 lng.
Tn nh lm thnh vin, ngy ung 3 4 ng cn, chia lm 2 ln. 4. Sc tuyn hon Sn dc ch tr nhn 6 lng, 6 lng. dc 6 lng,
Nghin nh, ly nc si ngui lm vin to bng ht u xanh. Ngy ung 1 2 ln, mi ln 1 3 ng cn, ung vi nc m. 5. C tinh hon (Kim quy c tinh hon) Sao Uyn tt l 2 lng, Lin tu Luyn Mu l 2 lng, 1 lng. Khim thc Luyn Long ct 2 lng, 1 lng,
Gi nh, trn vi cho nu bng ht sen lm vin.
29
CM NANG CHN TR NG Y
6. Mc tch an Mc tch (Pb) Xuyn luyn t Mc hng Nhc u khu Dng khi thch Hi hng 2 lng, 1 lng, 1 lng, 1 lng, 1 lng, 1 lng, Lu hong H l ban Bo ph t B ct ch Trm hng Nhc qu 2 lng, 1 lng, 1 lng, 1 lng, 1 lng, 5 ng cn.
Ngy ung 1 ln, t 3 5 ng cn, ung lin 5 ngy th dng. 7. T quy m Thc a, Sn dc, Cu k t, Sn th nhc, Chch cam tho, Phc linh. 8. Hu quy m Thc a, Sn dc, Sn th nhc, Cu k t, trng, Ph t, Nhc qu, Chch cam tho. Hai phng trn trong sch khng c ghi t tng. 9. Lc v a hong thang Cc v nh Lc v a hong hon, ly lng thch hp lm thang t. 10. Giao thi hon Hong lin 1 ng cn, Nhc qu 5 phn.
Nghin nh lm vin, ung trc lc ng 3 ting ng h, c th chia lm 2 ln ung tra v ti. 11. Bt chnh tn (hin lm thang t sc ung) Xa tin t C mch Hot thch Chi t 3 5 ng cn, 3 ng cn, 4 ng cn n 1 lng, 2 3 ng cn, Mc thng Bin sc Cam tho tiu Ch i hong 1 2 ng cn, 3 ng cn, 1 3 ng cn, 2 3 ng cn.
30
N NHIT KINH BIN CHNG LUN TR
CM NANG CHN TR NG Y
N NHIT BNH BIN CHNG LUN TR n nhit bnh hay l bnh st thi kh (dch) l mt loi st do ngoi cm lc dm (6 th kh qu mnh), l kh (gi c gy dch), c trng ch yu ca bnh l pht st, tc l bao gm c st ly lan v st cp tnh. Bin chng ca bnh st thi kh trong ti liu xa li c 3 loi: Lc kinh, Tam tiu v V kh doanh huyt. C ti liu di, c ti liu ngn, ly bin chng thng dng l bin chng V kh doanh huyt lm chnh, v kt hp vi mt phn ni dung ca Lc kinh, Tam tiu bin chng gii thiu. V, KH, DOANH, HUYT BIN CHNG LUN TR V, Kh, Doanh, Huyt vn l mt b phn cng nng kt cu bnh thng ca c th con ngi, nhng sau khi mc bnh st th v kh doanh huyt u cng pht sinh nhng ci bin tng ng vi bnh l, theo mt quy hoch nht nh. Bi vy, ngi ta dng V, kh, doanh, huyt khi qut thay cho nhng loi hnh chng 4 giai on khc nhau ca bnh st thi kh. N ch ra mc nng su, tnh trng nng nh ca bnh. mc tin thoi trong qu trnh pht trin bnh st thi kh, v cch cha bnh st thi kh cng da vo . V th, ging v hm ngha ca v, kh, doanh, huyt y vi hm ngha ca v, kh, doanh, huyt trn sinh l c khc nhau. A. Bin chng lun tr ca V, kh, doanh, huyt c 4 c im 1. Bin chng ni c bnh bin: Phn v ca bnh st thi kh tng ng vi phn biu ca bt cng bin chng; bnh phn kh, doanh, huyt tng ng vi l chng ca bt cng bin chng. Bnh phn v thng xm phm ph v, t chi, u mt, hu hng; bnh phn kh thng xm phm ph, t, v, i trng, m; bnh phn doanh thng xm phm tm v can; bnh phn huyt thng xm phm tm, can, thn. 2. Phn chia trnh v giai on bnh: Bnh st thi kh c em chia ra lm 4 giai on: V, Kh, Doanh, Huyt. - c trng ca bnh phn v l pht st, s lnh, au u, ru li trng, mng, mch ph hoc sc. - c trng ca bnh phn kh l st cao, khng s lnh, ra m hi, ming kht, i ung, li hng, ru li vng, mch hng, sc, hoc trm, thc. - c trng ca bnh phn doanh l st v m nhit cng cao, bt rt, thn ch na m chm, ni m, ming khng kht lm, hoc da c nt ban chm, li ta, khng ru hoc t ru, mch t, sc. - c trng ca bnh phn huyt l trn c s c trng bnh phn doanh li thy thn ch khng r rng hoc ma may lung tung, pht cung, da d ni r ban chn, c khi thy th huyt, i tiu tin ra mu, l chng ca huyt, li thm hoc tm, khng ru, mch trm, t, sc.
CM NANG CHN TR NG Y
3. Nhn thc quy hoch chuyn bin Pht sinh bnh st thi kh thng bt u t phn v, sau chuyn dn sang phn kh, phn doanh, ri phn huyt. Tc l t biu sang l, t nh n nng. y l chuyn bin tun t theo l bnh thng. C khi bnh xut hin khng tun t nh th, m li pht sinh ngay phn kh, phn doanh, thm ch ngay phn huyt m ra, l do t phc trong pht ra (phc t ni pht). Hoc bnh t phn v trc tip chuyn thng sang phn doanh, phn huyt, m bnh vn cn phn v, phn kh, tc l v kh, doanh, huyt ng bnh (bnh cng mt lc). Ni chung cc loi nh th u ly sc khng ca c th lm quyt nh, phn ng vi tnh cht ca bnh t, c khi khng c quan h g vi vic cha chy v chm sc. 4. Xc nh phng php cha Bnh phn v, nn gii biu, bnh phn kh nn thanh kh (lm cho kh mt, sch), bnh phn doanh nn thanh doanh (lm cho doanh kh mt, sch), bnh phn huyt nn lng huyt, gii c (lm mt huyt, lm cho mu ht cht c). B. Bin chng tr liu cc giai on ca bnh st thi kh (v, kh, doanh, huyt) 1. Bnh phn V Bnh phn v l giai on u ca bnh st thi kh, c trng ca n l pht st, s lnh, au u, au mnh, ru li mng trng, mch ph. Do bnh pht lc giao cc ma (tit, qu cui xun u h, cui h u thu, cui thu u ng, cui ng u xun), do tnh cht bnh t v phn ng ca mi c th c khc nhau, nn bnh phn v chia ra lm 5 loi hnh nh sau: a. Phong n biu chng Ch chng: C c trng ca bnh phn v nhng pht st nng, s gi nh, km c tc mi, chy nc mi, ho, ming hi kht, ven u li hng, mch ph sc. Bnh l: Chng bnh hay pht 2 ma ng, xun, do n phong (gi m) ngoi t xm phm vo ph v m pht bnh. n t thuc nhit lm cho pht st rt nng, ven u li hng, mch sc. Nhit t thng tn dch, lm ming kht, tng ng vi biu nhit trong bt cng bin chng. Php cha: Tn lng gii biu, thng dng Ngn kiu tn. Gia gim: - S lnh nh (t) th dng t cc v Kinh gii, m u x. - Pht st nng th dng nhiu thm cc v Kim ngn hoa, Lin kiu. - Ming kht, dng thm Thin hoa phn. - Ho r rt, thm Kh hnh nhn, hoc i dng Tang cc m. - Chy mu mi, ho ra mu l nhit lm tn thng huyt lc, ph lc, th b Kinh gii, m u x, gia Mao cn, Sn chi t, Thin tho cn.
CM NANG CHN TR NG Y
- au hng sng c, trc v sau tai sng l kim n c, dng M bt, Huyn sm, Bn lam cn. - Ngc cch tc, bun bn l c ni thp, gia Hoc hng, Ut kim. - Nu thy c nt ban da, pht st cao, th b Kinh gii, m u x, Bc h, thm Sinh a, i thanh dip. Thi k u cc bnh cm cm, cm mo, vim kt mc cp, vim a-mi-an cp tnh, vim ph qun cp tnh, vim quai b do dch, vim mng no cp, biu hin c phong n biu chng, c th theo php ny m cha. b. Th n biu chng Ch chng: C c trng ca bnh phn v, nng mnh kh chu bng trn, khng c hoc c t m hi, ru li trng trn, cht li hng, mch nhu, sc. Bnh l: Chng ny thng pht sinh vo ma h, ngy h nng nc, b say nng, khi ung nc mt lnh, ngi n gi mt, lm cho ci nng b hn thp ln t m thnh bnh. Hn ut c biu th s lnh, khng c m hi; th l ho t, lm pht st m mch nhanh (sc); th thng tn dch, cht li hi hng, th hay kim thp, lm nng mnh, au bng trn, mch nhu. Php cha: Gii biu, thanh th, thng dng Tn gia hng nhu m. Thi k u cc bnh cm cm, cm mo, vim no Nht bn c biu hin ca chng ny, theo php ny m cha. c. Thp n biu chng Ch chng: C c trng ca bnh phn v, kim c thy u trng nng, chn tay nng n, khp xng au but, ru li trng trn, mch hon. Bnh l: Chng ny thng pht v ma ma, do thp nhit t xm phm phn v m thnh bnh, tnh ca thp l nng, dnh tr, cho nn thy u trng, mnh my nng n, ru li trng trn. Php cha: Gii biu ho thp, thng dng Tam nhn thang gia Hoc hng, Bi lan. Thi k u ca cc bnh thng hn rut, vim gan ly lan, bnh xon trng vng da, vim nhim h tit niu, cm cm, cm mo, c biu hin thp n biu chng, c th theo php ny bin chng tr liu. d. Thu to biu chng Ch chng: C c trng ca bnh phn v, kim c ho khan, ming kh, hng kh, mi kh, ru li trng mng m kh, mch ph m t. Bnh l: Chng ny thng pht ma thu, do to t xm nhp vo ph v m pht bnh. To t rt d thng ph, thng tn, cho nn thy ho khan, ming kh, hng kh, mi kh. Thu to trong thy s lnh rt nng, mch ph m khn, th gi l lng to; pht st rt nng, ming kht, mch ph m sc, gi l n to.
CM NANG CHN TR NG Y
Php cha: - Lng to, nn tn hn gii biu, tuyn ph nhun to, thng dng Hnh t tn. - n to, nn tn lng gii biu (dng v cay mt gii biu), tuyn ph nhun to, thng dng Tang hnh thang. - Lng to, n to chuyn vo kh phn, u c th ho lm to nhit, cha th nn thanh ph nhun to, thng dng Thanh to cu ph thang. - Thi k u ca cc bnh cm cm, cm mo, bi lit tr em, bch hu, c biu hin chng trng ng nh th ny, c th theo php ny m cha. . Phong hn biu chng Chng ny tng ng vi biu hn chng trong bt cng bin chng, cng l bnh Thi dng trong lc kinh bin chng. Thng pht vo lc ma ng lnh lo, do t kh ca phong hn xm ln vo v biu gy nn. Php cha: Nn tn n gii biu Biu hn thc chng dng Ma hong thang hoc Kinh phng gii biu thang. Biu hn h chng dng Qu chi thang iu ho v biu. Bnh cm cm, cm mo m thy xut hin chng trng biu hn, u c th theo php ny m cha. e. Trong 5 loi hnh k trn, thng thy l phong n biu chng, ru li t trng chuyn sang vng, l tiu ch ch yu ca bnh t v phn chuyn vo kh phn. Th n biu chng (khng hip vi hn t) chuyn bin rt nhanh, cho nn bnh v phn thng thng rt ngn thi gian; th l phong n, thp n, thu to; chuyn bin rt chm l phong hn biu chng. 2. Bnh phn kh Bnh phn kh l giai on 2 ca bnh st thi kh. c trng ca n l st rt cao, khng c s lnh, ming kht, li hng, ru li vng, mch sc. Bnh t xm nhp vo kh phn, t kh thnh m chnh kh cng thnh, kh hu d s l ho, cho nn xut hin chng nhit kh phn. Tr thp n ra, cc loi bnh hnh phn v, sau khi chuyn vo phn kh u ho lm nhit chng kh phn, c th khng phi phn chia ra phong, hn, hng, to. Bnh kh phn, trn lm sng thng thy 6 loi hnh: a. Kh phn nhit thnh (nhit ti kh phn) Ch chng: C c trng ca bnh kh phn, kim c xut hin st cao, kht nhiu, m hi nhiu, mch hng, i, ru li vng kh, mt , c ngi bnh c ni nhm lung tung v co qup.
CM NANG CHN TR NG Y
Bnh l: Chng ny l kh phn nhit thnh, cho nn st cao m mt , nhit l c tn th ra nhiu m hi. St cao ra nhiu m hi th rt kht, li vng kh. Nhit nhiu tm thn th ni m nhm, nhit cc sinh phong th co qup (st cao co git). Php cha: Thanh nhit sinh tn, thng dng Bch h thang. Gia gim: - Nu c km tc ngc nng mnh, kht nhng ung khng nhiu, ru li trn l kim c thp trc, phi dng thm nhng v thuc thm tho ho thp nh Bi lan, Hoc hng. C ni nhm th thm vo Lin kiu, Mch ng, l tre non cun trong nn. C co qup th thm vo a long, Cu ng. - Nu t nhit i thnh, m hi ra nhiu, m thy ming kht, mch hng i m v lc l nhit thng tm kh, c th dng nhng v thuc ch kh sinh tn nh Ty dng sm, Hi nhi sm, hoc i dng Vng th thanh th ch kh thang. Bnh cm cm, vim no Nht bn B thng xut hin chng ny, c th theo php ny m cha. b. m nhit tr ph (m nhit vy ph) Ch chng: C c trng bnh kh phn, kim thy ho hng, au ngc, m vng c, kh suyn, mch hot, sc. Bnh l: Chng ny l t nhit thng ph, nung t tn dch m thnh m vng. m nhit vng ph, ph mt tuyn ging (mt s thng xung) th ho hen au ngc. Php cha: Thanh ph tit nhit, ho m bnh suyn. Thng dng Ma hnh thch cam thang gia Ngu bng t, ng qua nhn, Lin kiu, Hong cm. Gia gim: Ming kht, gia L cn, Thin hoa phn, tin b bng trng th gia i hong, Qua lu nhn. Bnh vim ph qun cp tnh, vim l phi, c biu hin chng ny c th theo php ny m cha. c. V thng thc nhit (nhit ti trng v) Ch chng: St cao hoc st v chiu, i tin b kt hoc a chy vng, hi, nc lng, vng bng trng y, bng au s s, phin thao (chn tay vt v) ni m nhm, chn tay nhiu m hi, cht li hng, ru li vng kh, hoc en nh than m nhn ln, mch trm, sc, hu lc. Bnh l: Chng ny l t nhit vo l cng kt vi tch tr m thnh v trng thc nhit. L nhit thnh th tn dch thng, s st cao hoc st v chiu, chn tay nhiu m hi, li hng, ru li vng kh hoc en nh than m nhn gai ln. Nhit nhiu tm thn th ni nhm; to, phn kt li trong rut, th vng bng trng tc, bng au m s s nn, hoc i tin b kt, hoc a chy nc lng vng hi. Php cha: T h ht nhit, thng dung i tha kh thang.
CM NANG CHN TR NG Y
Gia gim: - Bng trng au rt nng, thm dng lng nhiu v Ch thc, Hu phc. - i tin to kt, thm lng dng nhiu v i hong, Mang tiu. - Ming kh li to nng, thm Sinh a hong, Mch ng. Ni chung ung 1 2 thang, t c i a ri, s ci bin php cha theo chng m dng thuc. Thi k gia v thi k cc thnh ca cm cm, vim no Nht bn B nu thy xut hin chng ny, c th theo php ny m cha. d. Kh phn thp n (l nhit hip thp, thp nhit ni ut) Ch chng: C c trng bnh kh phn, kim c mnh nng, ngc tc, bt rt, vng bng trng y, kht khng mun ung, tinh thn nht nho, lnh lo, nng tai, tiu tin ngn m rt, i tin khng sng, li hng, ru li vng trng dy trn, mch huyn, hon. C th c km a chy hoc da pht vng, nt chn hng, bch m, hoc xut hin thn m ti, ni nhm m. Bnh l: Chng ny do thp nhit vng tr kh phn gy ra, Bch m l nt chn m hi, l nhng ht nh xut hin trn mt da nh nhng nt rm trng m trong sut, do thp nhit ut trong, m hi ra khng thng m sinh ra, thng xut hin da vng gy c, ngc bng, phn on tin lng th bch m ly bc nc no y sng sa l thun, kh khan m ti nh than l nghch. Thn m ti ni nhm m li hng, ru li vng trng dy trn l thp nhit hip vi m trc, che m tm khiu gy ra, n khc vi hn m do nhit nhp tm bo. Php cha: Thanh kh, ho thp, thng dng Cam l tiu c m. Gia gim: - Nu c st to, ming kht, l nhit nhiu thp t, c th thm Thch cao, Tri mu. - Nu pht st khng cao, ming khng kht, l thp nhiu nhit t, c th thm Bi lan, Bch khu nhn. - Nu vng da, c th thm Nhn trn, K ct tho, in c hong. - L tt c th dng i bng Ct cn cm lin thang. - C thn m ti, ni m nhm, c th i dng Xng b ut kim thang (Thch xng b, Ut kim, Sao Sn chi, Lin kiu, Cc hoa, Hot thch, an b, m trc dip, Ngu bng t, Trc lch, Sinh khng trp, Ngc khu an), thanh nhit, ho thp, tr m khai khiu. Bnh thp n rt ko di, bnh tnh phc tp, chng m cng rt nhiu, thp l m t, tnh ca n dnh vng, d Thng dng kh, khi cha ni chung khng th dng qu v thuc hn lng hoc dng lm v thuc b bo.
CM NANG CHN TR NG Y
Bnh thng hn rut, bnh xon trng vng da, vim gan ly lan, khun l cp tnh, c biu hin chng thp n kh phn c th theo php ny m cha. d. Kh v ng bnh Ch chng: C c trng ca bnh kh phn, ng thi li c s lnh au mnh ca chng bnh v phn gi l kh v ng bnh, l biu t cha gii li chuyn vo kh phn. Trong ng y thng ni: C mt phn s lnh, s c mt phn biu chng. iu cng ch r l ngha trng yu trn chn on biu chng. Php cha: Kh v ng bnh, cha th dng php gii biu thanh kh. Nu ngi bnh cm cm, biu hin lm sng c chng trng biu nhit v l nhit,c th dng Bch h thang hp vi Ngn kiu tn. Nu c biu hin chng trng l biu hn l nhit, c th dng Si ct gii c thang (Si h, Ct cn, Khng hot, Bch ch, Hong cm, Bch thc, Ct cnh, Cam tho, Thch cao, Sinh khng, i to), l phng php biu l song gii. e. Bn biu bn l Ch chng: Hn nhit vng lai, ngc sn y tc, qun bng trn (c tm), n ung khng bit ngon, tm bt rt, ming ng, hng kh, mt hoa, ru li trng, mch huyn. Bnh l: Chng ny l bnh t xm phm m kinh, t v chnh giao tranh ni gia biu v l gy ra. Nguyn l Thiu dng ca Lc kinh bin chng. Php cha: Nn dng php ho gii, thng dng Hm v Tiu si h thang (Si h, Hong cm, Php bn h, Cam tho, Sinh khng). Gia gim: - Ming kht, b Bn h, gia Thin hoa phn, Trc nh. - Hn nhiu gia Qu chi. - Nhit nhiu gia Hong lin. - Nu kim c tin b, bng trng au, c th i dng i si h thang. Bnh cm cm, vim ng mt, st rt, c biu hin chng ny, u c th theo php ny m cha. Bnh st rt li c th i chng x phng thm vo Thng sn, Tho qu. 3. Bnh phn doanh Bnh phn doanh, ni chung do kh phn hoc v phn chuyn n, nhng cng c khi pht bnh l ngay doanh phn, cha kp thi c th thu nhit, chuyn ra kh phn. Bnh doanh phn tin ti xm phm tm v can, c th xut hin chng trng nhit nhp tm bo v nhit ng can phong. a. Bnh doanh phn (nhit ti doanh phn, nhit nhp doanh phn)
CM NANG CHN TR NG Y
Ch trng: Pht st v chiu, v m rt cao, ming khng kht lm, vt v khng yn, hoc ni nhm m, hoc xut hin ban chn chm n, li ta khng ru, mch t, sc. Bnh l: Chng ny l t nhit nhp doanh, doanh m b tn, cho nn pht st v m rt cao, li ta khng ru, mch t, sc. Nhit chng (nung nu) doanh m thng ln trn, cho nn khng kht lm. Nhit nhiu tm thn, th vt v khng yn hoc ni m nhm. Nhit nhp mch lc th ban chn n nu. Php cha: Thanh doanh tit nhit, thng dng Thanh doanh thang. Bnh vim no Nht Bn B, vim no ty ly lan, v cc loi vim nhim nghim trng khc c biu hin chng l doanh phn, u c th theo php ny m cha. b. V doanh ng bnh: (doanh nhit kim biu chng) Ch trng: Bnh doanh phn kim c au u, au mnh, s lnh, l nhng chng ca phn v, gi l doanh v ng bnh. Php cha: Dng php thanh doanh tit nhit kim tn lng gii biu. Thng dng Thanh doanh thang hp vi Ngn kiu tn. c. Kh doanh ng bnh Ch trng: Bnh doanh phn, nu xut hin chng kh phn v li ta, m c ru li vng trng, s l kh doanh ng bnh. Php cha: Nn thanh kh lng doanh, thng dng Bch h thang hp vi Thanh doanh thang gia gim. d. Nhit nhp tm bo Ch trng: Ngoi vic c c trng ca bnh phn doanh, km thm c cc mc khc nhau ca thc b tr ngi, nh biu hin tnh cm lnh nht, ting ni rt rt (ni kh), phn ng chm chp, nghe khng tht, nhn thy khng tht, s m ch khng c g, v mn m ging chiu, thn m ti ni nhm, thm ch hn m su, i tiu tin khng cm, li ta, mch hot, t, sc, c ngi bnh c th thy co qup. Bnh l: Chng ny do nhit t xm ln vo tm bo, vng b tm khiu gy nn, cng c th gi l "B chng". Php cha: Thanh doanh tit nhit; thanh tm khai khiu. Thng dng Thanh doanh thang gia T tuyt an, hoc gia An cung ngu hong hon, hoc Ch bo an. Gia gim: C co qup, c th gia a long, Cu ng, An cung ngu hong hon, T tuyt an, Ch bo an, u c tc dng thanh tm, khai khiu. Tc dng thanh tm ca Ngu hong hon l rt mnh, sau n T tuyt an, Ch bo an rt yu. Tc dng khai khiu th Ch bo an rt mnh, sau n Ngu hong hon, T quyt an. Ngoi ra, ci ln nht ca An cung Ngu hong hon l ha au gii c. T quyt an li c th chn c git dp phong. Nhng nhng thuc rt qu, tnh trng chung l khng th dng c (qu t), m thng thay bng cch trong thang thuc thanh nhit liu chng thm Thch xng b, km phi hp chm chch (bin php tn km nht).
CM NANG CHN TR NG Y
Cc loi bnh vim no, vim no mng, nhim trng mu, v ng c khun l, say nng, c biu hin chng nhit nhp tm bo, u c th theo php ny m cha. d. Nhit ng can phong (nhit c sinh phong) Ch trng: St cao, vt v khng yn, co qup, hoc t chi cong co, cng gy, un vn, li lch, li rung, mch huyn, sc, cht li hng (thuc kh phn), hoc ta (thuc doanh phn), c khi km hn m. Cc chng c th xut hin kh phn, hoc doanh phn, huyt phn, nhng thng thy nht l doanh phn, huyt phn. Php cha: Thanh nhit tc (dp) phong, nhm vo chng ca bnh kh phn, hoc doanh phn, huyt phn, ri thm vo cc v thuc thanh nhit dp phong nh: a long, Cu ng, Bch cc hoa, Bch thc, Cu can thi (rau gan ch), Tng nha ti, Ch kinh tn v.v Vim no, vim mng no v cc loi bnh truyn nhim c pht km bnh trng c no m c biu hin nhng chng nu trn, u c th theo php ny m cha. 4. Bnh phn huyt Bnh phn huyt l giai on nguy kch ca bnh st nng, lc ny bnh t mi thnh m chnh kh suy. a. Bnh huyt phn (nhit ti huyt phn) Ch trng: St cao, xut huyt nh th huyt, lc huyt, nc huyt, niu huyt, tin huyt (nn ra mu, ho ra mu, chy mu mi, i ra mu, a ra mu), da xut hin ban chn tm en, ni nhm hoc thn m ti, co qup, cht li tm ta, khng ru, mch t, sc. Bnh l: Chng ny l t nhp vo huyt phn, huyt nhit tch thnh cho nn st cao, cht li tm ta khng ru, mch t, sc. Nhit t p huyt vng hnh, hoc ban chn hin r. Nhit nhiu tm thn, th ma may lung tung v ni nhm, hoc thn m ti. Nhit cc sinh phong th co qup. Php cha: Lng huyt, thanh nhit gii c, thng dng T gic a hong thanh, (t gic c th thay bng 1-2 lng sng tru). Gia gim: - Xut huyt nhiu, gia Hn lin tho, Tin hc tho, T chu tho. - Xut ban chn tm en, gia Huyn sm, i thanh dip. - Nu li ta, tm chm, km c au bng hoc au ngc, s s, vt v khng yn, l huyt nhit hip vi , cn dng phng trn thm vo trong php mt t thuc kh hoi huyt, nh o nhn, an sm Ban v chn u l mt loi ban v chm mu hng xut hin b mt da, ban chn ly hng nhun, gin ni, mng, tha l thun. Nu tm ti, nhanh chng, dy kn l nghch.
CM NANG CHN TR NG Y
Ban chn tm en m ti, p vo m mu khng bt i, km thm c li ta, l tiu ch ca bnh t nhp huyt. Bnh thng hn rut, lao phi hnh ht d, bnh xon trng, nhim trng mu, tng hp cc loi xut huyt, u c th theo php ny m cha. b. Biu l nhit c (nhit c ni thnh) Ch trng: Rt nh vi st cao, au u d di, nhn vt m dnh, ton thn au d di, h hp kh khn, vt v khng yn, ni nhm, ma may, thm ch thn tr khng r rng hoc co qup, c th km th huyt, lc huyt, mc huyt hoc niu huyt, tin huyt xut hin ban chn tm en da, li ta, ru li vng kh nhn ln, mch hng i sc, hoc trm t m sc, chng ny thng do st dch nhit c rt nhiu biu l, v kh, doanh huyt u c bnh gy nn. Php cha: Thanh gii biu l kh huyt nhit c, thng dng Thanh n bi c m. Gia gim: Ngi bnh mch cng trm t l biu th nhit c hm cng su, dng t lng cng cn phi thm ln. Kh huyt lng phin (b t c hai) l nhit c kh phn v huyt phn, chng thy st cao, ming kht, pht ban hoc nc huyt, li ta, ru vng, mch sc hoc t, cha th c th tham kho php ny, hoc dng Ngc n tin gia gim (b Ngu tt, gia T Sinh a, Huyn sm). Chng nhim trng mu, chy mu no, bnh xon trng v cc bnh truyn nhim nng khc thy xut hin chng k trn, c th thep php ny m cha. 5. Bnh st thi kh thng m, Thng dng Bnh st thi kh rt d tn thng m dch, nh l thng tn, nng th thng m, thm ch vong m (mt nc), lc cha phi ch bo h v nui dng m dch tng gi tng pht, cho nn ni "Cn c mt phn m dch, tin c mt phn sinh c" (Tn c nht phn m dch, tin hu nht phn sinh c). Phng php bo h tn dch ni chung l phn v, khng nn ra m hi qu nhiu, phn kh (v trng thc nhit), nn h nhanh chng (lm cho i a c ngay), khng thy hnh nh ca thp, phi cn thn khi dng thuc kh to, n to, (thuc kh ng, kh nng). Phng php x l chng nh sau: a. Thng tn C th thy khi bnh phn v, phn kh, biu hin l ming kh, ming kht, nc bt trong ming dnh lin nh t, ru li kh, mch sc, c th thy ngi bnh st cao mt nc. Cha th nn i chng, trong phng thm vo nhng v thuc sinh tn nh L cn, Thin hoa phn, L b, Cam yn trp. St li nhng ming kh li to, n ung khng ngon hoc ho khan, c th dng ch v thanh (Sa sm, Mch ng, Sinh a, Ngc trc, ng phn), hoc Sa sm mch ng thang.
10
CM NANG CHN TR NG Y
b. Thng dch Thng thy cui k bnh phn huyt, ngi bnh biu hin l gy mn, mt mnh nng, lng bn tay, bn chn cng nng, ming kh li to, rng bn mi nt, hng au tai , lng au gi mm, chn sng, li ta m kh qut, mch t, sc, v lc, ng l chng ca chn m hao tn. C khi c km theo tim hi hp, tim hong ht, nhiu m hi d s, mch kt, i l mch chng ca tm h tn (c th thy chng vim c tim), c khi km theo tay chn rung ng, cong c, li rung, l nhng chng ca m h phong ng (nh di chng sau vim no Nht Bn B). Thng m th nn t m, thng dng Phc mch thang cha. Nu km c chng tm mch h tn v m h phong ng, c th dng Tam gip phc mch thang. Nu nh m st ngy mt, c th n m vn gy mn l t cn lu m phn, c th dng Thanh cao mit gip thang t m thanh nhit. c. Vong m C th pht sinh do chm m b thng m t nhit khng lu, hoc pht hn nhm, t h nhm (dng nhm thuc lm ra qu nhiu m hi, a tho qu nhiu), m dch b mt i m pht sinh ra. Biu hin l mnh nng m nhiu m hi, m hi mn khng dnh, mt hng, ming kh kht, thng c chy mu chn rng. Li ta m kh qut, mch h sc v v lc. Thng thy cui k ca bnh truyn nhim chng nng. Nn cp tc ung Gia gim phc mch thang gia Ct lm sm, Long ct, Mu l, ng tin (nc tiu con trai nh ly a tr di 5 tui, on gia bi, c tc dng t m ging ha, lng huyt tn ), l nhng thuc t m ch kh, lim hn c thot. d. Vong dng C th pht sinh do nhit c trm trng kh phn, doanh phn hoc huyt phn, t thnh chnh h pht trin m thnh. Ngi b pht st t nhin m hi ra nhiu dm d, m hi lnh nh du, m hi nht dnh nhy, chn tay quyt, thn lnh, hi th nh yu, li mu nht trng, nhun, mch nh nh mt, l chng vong dng. l dng kh t nhin mt i, biu hin sinh mng chu nguy. Vong dng tng ng vi k pht tnh chong ngt, c th thy vim mng no ty ly lan bo pht, nhim trng mu, nhim c khun l khi c km pht sinh tun hon suy kit. Tr th nn hi dng cu nghch, b kh c thot, thng dng T nghch thang gia Ct lm sm, Hong k, Long ct, Mu l, Ng v t, v phi hp chm cu m cu cha. e. Ngoi ra do bnh thp nhit thng m thng dng c th tng ph h nhc, cng nng mt iu ha, cho nn sau khi khi bnh, thng ph by ra cc loi trng thi h nhc. Do cng nng tng ph mt iu nn sn sinh ra m, c th vng tc thanh khiu (vng b nhng ch mu cht ca s trong sch), vng tc kinh lc, dn n hn m bt tnh, ngy di, bi lit, cm ic, chy di, i tiu tin khng cm, l nhng di chng. i vi bnh lnh ri, hoc c di chng, khi cha cn kt hp vi bin chng tng ph, hoc b ch kh huyt m dng ca tng ph, hoc dng phng php ha m, khai khiu thng lc v phi hp dng php chm cu m cha.
11
CM NANG CHN TR NG Y
C. Tm tt v kh doanh huyt bin chng lun tr Bi ny gii thiu l lun bin chng tr liu bnh st thi kh (n nhit bnh) vi 4 yu im v, kh, doanh, huyt, v phng php bin chng tr liu ca 4 giai on bnh st thi kh. V mt bin chng, thit chn chim a v trng yu. Xem bin ha ru li c th phn ring ra vng bnh v phn hoc kh phn, ng thi c th ly phn on tn dch cn hay mt. Xem bin ha cht li c th phn ring ra bnh ti doanh phn hoc huyt phn, ng thi c th bin r m dch thnh hay suy. i vi bnh st thi kh, trong cc giai on khc nhau c xut hin chng trng nh pht st, ming kht, ra m hi, ban chn, bch m, hn m, co qup khi hc tp cn tin hnh so snh phn bit bit c nhng c im ring khc nhau ca n, s c gip rt nhiu cho chn on. Nm ly mt pht st m ni, c pht st m s lnh, pht st m nng hn, st nng lng bn chn bn tay, m st sm mt l nhiu loi hnh st khc nhau. Loi hnh st khc nhau th chn on bnh chng v tr liu cng khc nhau. Cn kt hp Ty y x tr. V mt tr liu, cn ch n c trng "nhit ha" l c trng chung ca bnh st thi kh. Ngoi phong hn biu chng v chng vong dng ra, bnh nht lot cm dng v thuc tn, n, nhit. Nhit t d thng m, lc cha tt cn bo h m dch tng gi, tng pht. Thp t d thng dng kh, tr bnh c thp r rng, khng th dng qu mc loi thuc kh, hn (ng, lnh) v khng th dng nhm thuc bo b. Nay em cc yu im bin chng lun tr v v, kh, doanh, huyt quy np li thnh bng nh sau, (bng 23). Bng 23: Bng yu im bin chng lun tr v v kh doanh huyt trong bnh st thi kh (n nhit bnh)
Bnh phn v Bt cng bin chng Ni c bnh bin Ch chng Biu Ph v, t chi u mt, mi hng Ru li trng, mch ph, pht st s lnh, u au, mnh au, mi tc, ho hng, chng trng ph v Bnh phn kh L Ph, t, v, i trng, m Li hng, ru li vng, mch hng sc, hoc mch trm thc, pht st khng s lnh, tin b, vng da, ho hng, l chng ca lc ph v ph, t. Bnh phn doanh L Tm, can Li ta, t ru hoc khng ru, mch trm t sc, pht st v m nng d, ban chn n hin, thn tr na hn trm, ni nhm, hoc co qup l chng trng ca tm, can. Thanh doanh khi khiu, tc phong. Bnh phn huyt L Tm, can, thn Li ta tm, khng ru, mch t sc, pht st v m nng d, ban chn r rt, thn m mt, co qup, cc loi xut huyt, chng trng ca chn m hao tn. Lng huyt ch huyt, t m, tc phong.
Php cha
Gii biu thanh nhit, tuyn ph
Thanh kh ha thp, t h, ha gii, sinh tn.
12
CM NANG CHN TR NG Y Bch h thang, Ma hnh thch cam thang, i tha kh thang, i, tiu si h thang, Cam l tiu c m. Thanh doanh thang, An cung ngu hong hon, Ch bo an, T tuyt an, Ch kinh tn. T gic a hong thang. Thanh n bi c tn, Gia gim Phc mch thang, Thanh cao mit gip thang, Tam gip phc mch thang.
Phng t thng dng
Ngn kiu tn, Tang cc m, Tn gia hng nhu m, Tam nhn thang gia v, Hnh t tn, Tang hnh thang, Ma hong thang, Qu chi thang
D. Cc bi thuc dng trong n nhit bnh 1. Bnh phn V a. Ngn kiu tn Ngn hoa u x Kinh gii Ct cnh Trc dip 1 lng, 5 ng cn, 4 ng cn, 6 ng cn, 4 ng cn. Lin kiu Ngu bng t Bc h Sinh cam tho 1 lng, 6 ng cn, 6 ng cn, 5 ng cn,
Mi ln ung 6 ng cn, gia vo 2 nhnh L cn ti sc ln thy bay mi thm ra th ly ung, khng un qu v n d bay mt hi. - Bnh nng, ngy ung 3 ln, v m 1 ln. - Bnh nh, ngy ung 2 ln, m 1 ln. b. Tn gia hng nhu m Hng nhu Hu phc Lin kiu c. Hnh t tn T t Kh hnh nhn Ct cnh Ch xc Phc linh Cam tho Tang dip Sa sm u x L b 3 ng cn, 3 ng cn, 3 ng cn, 2 ng cn, 3 ng cn, 1 ng cn. 3 ng cn, 3 ng cn, 3 ng cn, lng va phi. Hnh nhn Tng bi mu Sn chi 3 ng cn, 3 ng cn, 1,5 - 3 ng cn, Sinh khng Tin h Trn b Ch bn h i to 2 ng cn, 3 ng cn, 1 ng cn, 3 ng cn, 5 qu, 2 ng cn, 2 ng cn, 3 ng cn. Bch bin u Kim ngn hoa 6 ng cn, 3 ng cn,
d. Tang hnh thang
13
CM NANG CHN TR NG Y
. Thanh to cu ph thang Tang dip 3 ng cn, Thch cao 5 ng cn 1 lng,
Nhn sm (nht thit u dng Hi nhi sm hoc Sa sm) trn di 3 ng cn, Cam tho A giao Hnh nhn e. Ma hong thang Ma hong Hnh nhn 1-3 ng cn, 3 ng cn, 3 ng cn, 3 ng cn, 2 ng cn, 2 ng cn, 3 ng cn, 1 ng cn, Qu chi Cao tho (chch) 1-3 ng cn, 1 ng cn. 3 ng cn, 2 ng cn, 3 ng cn, 3 ng cn, 1 ng cn, 3 lt, 1 ng cn, Sa nhn 3 ng cn, 3 ng cn, 3 ng cn.
2 - 3 ng cn, Mch ng 3 ng cn, T b dip
g. Kinh phng gii biu thang (kinh phng bi c tn) Kinh gii Si h Khng hot Ct cnh Ch xc Cam tho Phng phong Xuyn khung Phc linh Tin h Nhn sm Sinh khng
Bc h thm vo mt t. h. Qu chi thang Qu chi Chch cam tho i to 2. Bnh phn Kh a. Bch h thang (Thch cao tri mu thang) Thch cao Cam tho m trc dip Ty qua b Tri mu Mch ng Canh m 1 3 lng, Tri mu 5 ng cn, 1,5 3 ng cn, 1 2 ng cn, 4 6 qu. Bch thc dc Sinh khng 2 3 ng cn, 2 4 lt,
1 - 2 ng cn, Canh m (go ma) 1 lng. 2 ng cn, 1 lng, 2 ng cn, 3 ng cn, 3 ng cn, 5 ng cn, 3 ng cn, 1 ng cn, 1,5 ng cn, 2 ng cn.
b. Vng th thanh th ch kh thang H anh Thch hc Hong lin Ty dng sm Cam tho
c. i tha kh thang
14
CM NANG CHN TR NG Y
i hong
2 4 ng cn,
Mang tiu (hin dng Huyn minh phn l th tinh ch ca Mang tiu) t 3 5 ng cn, Hu phc 3 4 ng cn, Ch thc 2 4 ng cn.
un trc Ch thc v Hu phc si chng hn 10 pht, b thm i hong. Gi si dm ba do, sau b b, li b Mang tiu hoc Huyn minh phn vo th c th ung c. - Nht thit trc ht ung nc sc u khi m 2, 3 gi sau cha thy t h mi li ung ln th hai. - Nu i tin c d dng th thuc cn li khng ung na. d. Cam l tiu c m Hoc hng Hong cm Hot thch Lin kiu X can Bc h 3 ng cn, 4 ng cn, 6 ng cn, 4 ng cn, 3 ng cn, Bch u khu Nhn trn khao Mc thng Xuyn bi mu Xng b 1 ng cn, 5 ng cn, 2 ng cn, 2 ng cn, 2 ng cn,
1 ng cn, hu h (cho vo sau). 6 ng cn, 2 ng cn, 1 - 3 ng cn, 2 - 4 ng cn, 1 - 2 ng cn, 1 - 2 ng cn, 3 ng cn, 2 ng cn. 2 - 4 ng cn, 1 ng cn, 2 - 4 ng cn, 2 - 3 ng cn,
. Cm lin thang (Ct cn cm lin thang) Ct cn Hong lin Hong cm Cam tho
e. Si ct gii c thang Si h Khng hot Ct cnh Cam tho Thch cao Ct cn Bch ch Hong cm Xch thc dc
5 ng cn n 1 lng. 2 - 4 ng cn, 2 - 3 ng cn, 1,5 3 ng cn, 1 - 2 ng cn,
g. Tiu si h thang Si h Bn h Hong cm Chch cam tho
Nhn sm hoc ng sm 3 4 ng cn, Gng sng 3. Bnh phn Doanh a. Thanh doanh thang T gic 0,3 - 1 ng cn, Sinh a 5 - 10 ng cn, 2 - 4 lt, i to 4 - 6 qu.
15
CM NANG CHN TR NG Y
Huyn sm Ngn hoa Hong lin Mch ng b. T tuyt an
2 - 4 ng cn, 3 5 ng cn, 1 - 2 ng cn, 2 4 ng cn.
Trc dip tm Lin kiu ng sm
1 - 2 ng cn, 2 - 3 ng cn, 2 - 5 ng cn,
Kim bc, Hn thy thch, T thch, Thch cao, T gic, Linh dng gic, Thanh mc hng, Trm hng, Huyn sm, Thng ma, Cam tho, inh hng, Phc tiu, Tiu thch, X hng, Chu sa (trong danh sch khng ghi t lng ca tng v). c. An cung ngu hong hon Ngu hong T gic Chu sa Hng hong Bng phin X hng d. Ch bo an Nhn sm X hng Thin trc hong Bng phin H phch i mi 1 lng, 1 ng cn, 1 lng, 1 ng cn, 1 lng, 1 lng. Chu sa Ch Nam tinh T gic Ngu hong Hng hong 1 lng, 3,5 ng cn, 1 lng, 5 ng cn, 1 lng, 1 lng, 1 lng, 1 lng, 1 lng, 2,5 ng cn, 2, 5 ng cn. Ut kim Hong lin Sn chi Hong cm Trn chu 1 lng, 1 lng, 1 lng, 1 lng, 5 ng cn,
(Phng gc li c An tc hng, Kim bc, Nhn bc, l 3 th thuc trong thuc ch sn vng Thng Hi bn ra, gim b khng dng). Cc v trn nghin nh mn, trn u, thm mt nu 20-30% trn lm vin, mi t lng nh trn lm thnh 240 vin. Ngy ung 1-2 vin, dng nc si ngui ha tan m ung, chia lm 2 4 ln. d. Ch kinh tn Ton yt, Ng cng. Cc v bng nhau, nghin nh, hp thnh tn t sn dng. Mi ln ung 3 5 phn, ngy ung 2 4 ln. Nc si m ngoy u ung, tr em cn c tui tc liu chng gim bt.
16
CM NANG CHN TR NG Y
4. Bnh phn Huyt a. T gic a hong thang T gic Sinh a hong Xch thc dc an b 3 phn n 1 ng cn, 5 ng cn n 1 lng, 2 4 ng cn, 2 4 ng cn.
b. Thanh n bi c m Thch cao Sinh a hong Xch thc dc an b T gic Hong lin Chi t Hong cm Huyn sm Cam tho phn Trc dip 2 lng, 5 ng cn n 1 lng, 2 4 ng cn, 2 4 ng cn, 3 phn n 1 ng cn, 1 3 ng cn, 2 4 ng cn, 2 4 ng cn, 2 4 ng cn, 8 phn n 1,5 ng cn, 1 2 ng cn. Ct cnh Tri mu Lin kiu 1 2 ng cn, 2 4 ng cn, 2 4 ng cn,
Thch cao sc trc, sau khi un si c hn 10 pht, li b cc v thuc khc vo. T gic mi vi nc ung thm vo, hoc dng ly mt phn Ngu hong nhn to, hoc 1 lng sng tru dng thay. c. Ngc n tin Thch cao Tri mu Thc a 1 2 lng, 2 3 ng cn, Mch ng Ngu tt 2 4 ng cn, 2 4 ng cn,
4 ng cn n 1 lng. 3 ng cn, 1 lng, 3 ng cn, 2 ng cn, 6 qu. ng sm A giao Ma nhn Sinh khng 2 ng cn, 3 ng cn, 3 ng cn, 3 ng cn,
d. Phc mch thang (Chch cam tho thang) Chch cam tho Sinh a hong Mch ng Qu chi i to
Gia gim Phc mch thang: Ly thang Phc mch gia gim vo nh sau:
17
CM NANG CHN TR NG Y
B i cc v: Sinh khng, Qu chi, ng sm, i to. Thm vo: Bch thc. . Hi dng cu nghch thang Thc ph t Can khng Ct lm sm X hng Ng v t Php bn h Bch trut 3 ng cn, 1,5 ng cn, 3 ng cn (hm ring), 3 ly (cho vo lc ung), 2 ng cn, 3 ng cn, 3 ng cn, 3 ng cn, 8 phn n 1,5 ng cn, 3 5 ng cn, 1 ng cn, 1 3 ng cn, Hu phc Hot thch Ch bn h 1 2 ng cn, 3 5 ng cn, 1,5 3 ng cn. Trn b Phc linh Chch cam tho 1 ng cn, 3 ng cn, 1 ng cn. Nhc qu 1 ng cn,
e. Tam nhn thang Hnh nhn Bch khu nhn D nhn Thng tho Trc dip
g. Cam l tiu c m: xem phn kh. h. Tam gip phc mch thang Mu l Mit gip Chch cam tho Quy bn Sinh Bch thc i Sinh a Mch ng Ma nhn A giao 1 lng, 5 ng cn n 1 lng, 3 ng cn, 5 ng cn n 1 lng, 3 - 6 ng cn, 5 ng cn n 1 lng, 3 6 ng cn, 3 ng cn, 4 ng cn.
18
CM NANG CHN TR NG Y
i. mai hon Tn v mai nhc, Hong lin, Hong b, Nhn sm hoc ng sm, Dng quy, Ch ph t, Qu chi, Sao Xuyn tiu, Can khng, T tn, T lng hon 9 lng, 16 lng, 6 lng, 6 lng, 4 lng, 6 lng, 6 lng, 4 lng, 10 lng, 6 lng, T lng thang 5 qu, 3 ng cn, 3 ng cn, 3 ng cn, 3 ng cn, 2 ng cn, 2 ng cn, 2 ng cn, 2 ng cn, 1 ng cn.
Cch ch hon t: mai nhc dng gim 50% ngm 1 m, gi nt, ha vo s thuc cn li gi u, sy hoc phi kh, nghin thnh bt nh mn, thm mt lm vin. Mi ln ung 3 ng cn, ngy ung 1 3 ln, ung lc i bng. T lng thang t ghi trn l ca Nam Khai Y vin.
19
CM NANG CHN TR NG Y
LC KINH BIN CHNG V TAM TIU BIN CHNG Bin chng ca bnh st thi kh (n nhit bnh) ni chung c phn ra 3 loi: V kh doanh huyt bin chng, Lc kinh bin chng v Tam tiu bin chng. Cn c vo chng m ta hay gp trn lm sng v nhng ti liu gn y hng dn, khi chn tr bnh truyn nhim, thng s dng V, kh, doanh, huyt bin chng, cho nn chng ta gii thiu im pha trn v V kh doanh huyt bin chng lun tr, y ch thut qua v Lc kinh bin chng v Tam tiu bin chng cung cp cho ngi hc tham kho. A. Lc kinh bin chng Lc kinh bao gm Thi dng kinh, Dng minh kinh, Thiu dng kinh, Thi m kinh, Quyt m kinh, vn n l tn gi ca kinh lc, sau ngy xa dng n khi qut 6 giai on bin ha trong qu trnh pht trin ca bnh Thng hn, thnh ra l cng lnh ca bin chng lun tr v bnh thng hn. 1. Bnh Thi dng Bnh Thi dng chia ra lm 2 loi ch yu l Chng ca kinh v Chng ca ph. a. Thi dng kinh chng l bnh t xm phm c biu, li chia ra lm 2 loi: Trng phong v Thng hn. Trng phong l biu h, thng hn l biu thc. - Bnh Thi dng Trng phong, thy chng pht st s gi, ra m hi, u gy cng au, mch ph hon. Cha th dng php gii c pht biu, ly Qu chi thang lm phng ch yu. - Bnh Thi dng Thng hn, thy chng s lnh, pht st, khng c m hi, xng khp au n, mch ph khn, cha th dng php pht hn gii biu, ly Ma hong thang lm phng ch yu. b. Thi dng ph chng l nhn biu t cha gii, chuyn vo trong bng quang gy nn. Nu thy chng pht st, s gi, tiu tin khng li, tiu kht hoc nc vo th nn, l chng bng quang sc thy. 2. Bnh dng minh Bnh Dng minh do Thi dng chuyn kinh m n, biu hin l v trng thc nhit, phn lm 2 loi hnh: a. Dng minh kinh chng c st cao, kht nhiu, ra m hi, mch hng i. Cha dng php Thanh l nhit, ly Bch h thang lm phng ch yu. b. Dng minh ph chng c st v chiu, ra m hi, bng y m cng, i tin b kt, ni nhm, thn m ti, ln o s ging, mch trm thc. Cha dng php thng ph t nhit, ly i tha kh thang lm phng ch. 3. Bnh thiu dng Bnh thiu dng ly chng trng ch yu l nng rt qua li (hn nhit vng lai), ngc sn y tc, tm phin hay nn, ming ng hng kh, mt hoa, ru li trng, mch huyn. Bnh
20
CM NANG CHN TR NG Y
khong gia Thi dng v Dng minh, gi l chng m nhit bn biu bn l. Cha dng php ha gii biu l, ly Tiu si h thang lm phng ch yu. 4. Bnh Thi m Bnh Thi m thng thy t 3 kinh dng chuyn bin m n, cng c trng hp ngoi t trng thng vo Thi m. Ngoi t vo l ha lm hn thp, thy chng t chi mt mi, c bp au m, bng trn trng y, khng ngh n n ung, i tin ra lng, ming khng kht, li nht ru trng, mch hon, bnh Thi m l t h hn thp. Cha dng php n trung tn hn, ly L trung thang lm phng ch yu. 5. Bnh thiu m Bnh Thiu m l do cc kinh khc chuyn n, cng c trng hp trng thng vo, l giai on tm thn h suy nghim trng. Chng trng ch yu l khng st m s lnh, mch vi t, nhng mun nm ra ging (mun ng khng ng c, ta nh ng m khng ng), t chi quyt lnh, tiu tin trong m di. Cha dng php hi dng cu nghch, ly T nghch thang lm phng ch yu. 6. Bnh Quyt m Bnh Quyt m c chng trng ch yu l t chi quyt lnh, nng rt giao ln nhau, di th i l, trn th nn ra tanh, ming kht hng kh, ma ra giun, l cui k ca thng hn, bnh Can v Tm bo l ch yu, chng hu ca bnh tnh rt l phc tp, cha phi cng dng n v thanh. Nu thuc chng hi quyt (quyt do giun a) c th dng loi mai hon. Quy lut chuyn bin ni chung ca bnh thng hn: Dng kinh thng bt u t Thi dng, sau mi chuyn n Dng minh hoc Thiu dng. Nu chnh kh bt tc, cng c th chuyn vo m kinh. m kinh thng bt u t Thi m, sau chuyn vo Thiu m, Quyt m. Nhng bnh c th pht dng, cng c th pht m; c th thun kinh m chuyn, cng c th vt kinh m chuyn (nh bnh Thi dng c th chuyn vo Thi m). C th 2 kinh hp bnh (nh Thi dng, Dng minh hp bnh), hoc cng c ng bnh (nh Thi dng, Thiu dng ng bnh). B. Tam tiu bin chng Tam tiu bin chng l mn tn Tam tiu khi qut 3 loi hnh chng trong qu trnh pht trin ca bnh st thi kh (n nhit bnh). 1. Chng ca thng tiu Bao qut chng trng ca bnh ph v tm bo, nu thy pht st s lnh, ho hng, kh suyn, mch ph, l chng ca bnh ph, nu chuyn ngc vo tm bo th thy thn m ti, ni nhm, li cng, chi lnh l chng ca tm bo. l thi k u tin ca bnh st thi kh, tng ng vi chng ca phn v v chng nghch chuyn doanh huyt. 2. Chng ca trung tiu Bao qut chng ca bnh v, v t, nh pht st khng s lnh, ngc li m s nng, mt hng, mt , tin b, tiu tin t, ru li vng l chng trng ca nhit trng v. Pht st
21
CM NANG CHN TR NG Y
khng cao, ngc, bng trn b bt rt, qun bng, phn lng nho, mnh nng mt mi, ru li nhy, mch hon, l t un thp nhit (t c thp nhit n nu). l thi k cao nht ca bnh st thi kh, tng ng vi chng ca bnh kh phn. 3. Chng ca h tiu Bao qut chng trng ca bnh can, thn, nh t nhit hao thng thn m c th thy lng bn tay bn chn nng, hng kh, tm bt rt khng ng c. Thn m hao dn n can m hao, can phong ni ng c th thy tay chn co ng, t chi lnh nh bng, tm ng, nhy, l thi k cui ca bnh st thi kh, tng ng vi chng ca bnh huyt phn. Tam tiu bin chng cho rng: Bnh st thi kh u tin xm phm vo thng tiu, v t thng tiu hng xung trung tiu v h tiu m chuyn bin.
22
CM NANG CHN TR NG Y
TM TT CHUNG CC LOI BIN CHNG Bin chng ca l lun ng y c 5 loi: 1. Bt cng bin chng: L l lun v khi qut tm mt biu hin ca bnh. 2. V kh doanh huyt bin chng lun tr: L chn on phn bit v php cha v bnh vim nhim ly lan cp tnh v bnh dch thi kh. Da vo cc mc bnh, mi mc c nhng mi lin quan trong phm vi mt s tng ph, v chng tng ng ch yu. 3. Lc kinh bin chng: L chn on phn bit v cch cha bnh ngoi chi th, nh quan, tht khiu, theo cc ng kinh v ph tng tng ng. 4. Tam tiu bin chng: L chn on phn bit v cch cha v cc bnh chng ni tng theo khu vc trn, gia v di ( ngc, bng). 5. Tng ph bin chng lun tr: L chn don phn bit bnh thuc v bin chng cp mn ca tng tng ph. Bt cng bin chng l l lun khi qut c bn chung, cc loi bin chng cn li l phn loi c th, chuyn bit. Tuy vy, khi tin hnh bin chng lun tr u phi tham kho vn dng h tr nhau.
23
CHN TR CC CHNG TRNG LM SNG
CM NANG CHN TR NG Y
CHN TR CC CHNG TRNG LM SNG C KT HP TY Y TRONG CHN ON PHN BIT Cc loi bnh c biu hin lm sng khc nhau v cch cha cng khc nhau, nhng nhiu loi bnh c cng mt s chng, do , xut pht t thc t lm sng, chng ny gii thiu cch cha mt s chng trng thng thy, nhm nm c quy lut v chng tr v chn on chnh xc hn. Da vo cc tnh trng ring ca bnh tt la chn cch cha tr. c bit, i vi mt s bnh cp tnh, trc khi c chn on r rng, cn phi x l gp rt, kt hp ng v Ty cng cha mi c th nhanh chng khi phc sc khe cho ngi bnh. Do , vic nm vng cch iu tr chng trng lm sng c mt ngha rt quan trng. ST CAO A. Bin chng lun tr St trn 39 C gi l st cao, c rt nhiu nguyn nhn, nhng ch yu thuc phm vi ngoi cm thc chng pht nhit (ca ng y), thng thy trong qu trnh mc n bnh (n dch), cc loi bnh c tnh ly lan v bnh ly lan cp tnh. Thng do ngoi cm "lc dm"(*), nht l do n nhit ha t gy ra. V mc cc giai on pht trin, din bin bnh c khc nhau, do biu hin trn bnh l chia ra 4 phn ring r l v, kh, doanh, huyt. Ni chung, t mi dy ln nh m nng, thng thy chng phn v, tip l chuyn vo kh phn, tin thm mt bc na biu hin st rt cao. Nu li chuyn vo doanh phn, huyt phn, th c pht sinh nhit cc ha ha, hoc chng nguy nng l nhit cc sinh phong. C trng hp do t nhit b trong c th xut hin chng "Nhit nhp tm bo". Gp tnh hung c th, do bnh khc nhau, cn bin chng kt hp vi bin bnh, ngoi vic khn cp chm cu cha chng st cao, phi nhanh chng chn on r rng v chnh xc tin hnh cha nguyn nhn bnh. Khi cn thit phi kt hp ng v Ty y cu cha. B. im ch yu kim tra 1. Cn ch n ma pht bnh, tnh hnh ni ang lu hnh bnh truyn nhim, c tip xc vi ngi c bnh v i qua ni c bnh hay khng, tim phng dch hay cha? 2. Cn lm r: Khi bnh nhanh hay chm, loi hnh st, qu trnh bnh di hay ngn, qua giai on no, nu ly lan cp tnh, ngoi t cp tnh, st rt, say nng th khi bnh rt gp, qu trnh bnh rt ngn. Cn st di qu hai tun thng thy bnh thng hn, lao, phong thp nhit, bnh mu trng, v khi u c tnh. (Bng 24). 3. Lm r cc hi chng khc nhau v chng trng ca cc c quan, kt hp vi kim tra ton thn, mi mt pht hin nhng triu chng thc th. Phn tch nguyn nhn st cao, khi cn thit, phi phi hp vi xt nghim, chiu in kim tra.
(*)
Lc dm: Su th kh qu mnh.
CM NANG CHN TR NG Y
Bng 24: Bng chn on phn bit st cao

Phn bit bnh tt im ch yu nhn nhn cc loi st cao khc nhau
Vim nhim h thng h hp h: (1) Phn ln pht sinh kh hu ng xun, hoc thu ng (lc Vim ng h hp trn, cm giao ma) (tr vim amian, lao phi). cm, vim amian cp tnh, vim (2) Bnh ly ng h hp c th do tip xc hoc trong vng phi, ln si, lao phi, vim phi dch. c m, tinh hng nhit, bch hu. (3) Thng c au hng, ho hng c m, hoc au vng ngc, c khi sung huyt vng hng, amian sng to, kim tra phi c ting ran th, m v cc triu chng bt thng khc. (4) Si, tinh hng nhit c nt ban chn c th, bch hu c mng gi c th vng hng. Vim nhim h thng tiu ha nh: (1) Bnh truyn nhim ng rut thng xy ra ma h, thu, L cp tnh, vim rut, thng hn, c th b nhim khun qua thc n, ung. vim gan siu vi trng, vim ti (2) Thng qun bng, nn ma, trc bng, i a khc thng mt cp tnh. (lng hoc to), hoc phn nhy, c mu m, kim tra c vng da, vng bng n au, c bng co, bng trng hoc gan lch sng to, th chng khc thng. Vim nhim h thn kinh trung (1) Vim mng no m v vim no Nht bn B c ma pht ng nh: Vim mng no m, bnh c th v qua tip xc. Vim mng no m c th do vim no Nht bn B do dch. vim tai hoc vim phi. (2) C au u, bun nn, ma, hn m, co qup, c th cng gy, Kerning (+), Brudzinsky (+), Babinsky (+) (c hi chng no - mng no). Vim nhim h sinh dc v tit (1) i nhiu ln, i gp, i au, hoc i ra mu, kim tra c niu nh: Vim cu thn cp, mn th au vng bng quang khi n, hoc vng thn g thy au. tnh, vim bng quang, st cao sau (2) St cao n b sau khi t ba n nm ngy, c rt run, . nc hi nng mi, vng d con n au r rt. K sinh trng nh: St rt, bnh (1) i li qua cc vng t c c im ma tit v qua tip giun mc cp tnh. xc. (2) C cc hnh thi st khc nhau v chng km theo khc nhau; gan hoc lch c th sng to. Ngoi t vim nhim cp tnh nh (1) Khi bnh thng rt nhanh, km theo rt run. nht c, vim t chc phong so (t (2) Chung quanh vng vim sng , nng au thnh khi rn chc lin kt di da), vim tuyn n au hoc di ng d, chng trng r rt. v, vim hch lm ba (limph).
CM NANG CHN TR NG Y
Khi u c tnh, bnh mu trng (1) Qu trnh bnh phn nhiu ko di. (Leucose) (2) Gy st rt nhanh, hoc thiu mu r rt. (3) Sng to tt c cc hch ton thn, hoc km gan, lch sng to. (4) n nhng khi u c th c chng trng tng ng vi th chng. Cc chng phong thp, say nng, Tham kho cc bnh thin chuyn v cc bnh tt . ngoi t gy bnh cp tnh bng, chng bi huyt (nhim trng huyt).
C. Cch cha 1. X l cp cu a. ngi bnh ngh ngi trn ging, cho ung tht nhiu nc, khi cn thit c th truyn tnh mch, dng khn thm nc lnh (ni c iu kin, c th dng nc ) p ln trn, u, di nch v rnh hng lm gim thn nhit. b. Chm cu cha: Th chm: i chu, Khc tr, Thiu thng, Thng dng (chch mu). Nu khng c m hi th gia Hp cc, c m hi th gia Gian s. Nh chm: Nh tim, Bnh tim (nn 3 - 5 git mu), B cht h, Thn mn (lu kim 60 pht). Thy chm: Ly cc huyt i chu, Khc tr, Hp cc. Mi ln chn dng hai huyt, (Hp cc hoc Khc tr khi dng ring th ly c hai bn, khi phi hp vi cc cch chm khc th dng mt bn). Mi huyt tim 0,1 - 0,2cm3. c. Dng thuc mt v: Ru hnh chm, dng thch hp vi tr em st cao. Dng ru t c (50 - 60 ), vo bt, thm 4 - 5 c hnh trng bc sch, em t. i la ngn leo n ming bt th thi tt ngay, sau ly khn tm ru cn hi nng ln lt lau chi ngc, lng, au, c v t chi, cho n khi da d hi ln th thi. Ngy lm vi ba ln. 2. Bin chng th tr (iu tr theo chng) Xem phn: Cch cha mt s bnh thng gp bng chm cu, v phn: Tng ph bin chng lun tr.
CM NANG CHN TR NG Y
HN M A. Bin chng lun tr Hn m l triu chng do trung khu thn kinh b c ch nghim trng. Y hc Phng ng cho rng bnh l c phn bit lm hai loi l m b v nhit b. Nhit b l t nhit ca st cao chuyn vo trong tm bo; m b l sng m tm khiu, kt hp vi thp m lm thnh m trc, kt hp vi ha m lm thnh m ha. Nu hn m qu su, chnh kh khng thng n t kh c th xut hin hnh nh ca chng h thot, l bnh c thuc "ni b ngoi thot". B. im ch yu kim tra 1. Chng trng ca hn m l mt thc hon ton, nghim trng th cc loi kch thch t ngoi vo u khng c phn ng, i tiu tin khng t ch. 2. Quan st mc hn m nh sau Nng: Cn phn x nut, cn ho hng, phn x gic mc v ng t cn, cu vo bit au. Va: Phn x mc mt, phn x ng t chm, phn x bnh l dng tnh, cu vo khng c phn ng r rng. Su: Phn x ng t chm hoc mt, phn x nut mt. 3. Lm r iu kin pht sinh hn m v qu trnh hn m, nh tin trin bnh nhanh hoc chm, c cc nguyn nhn nh ngoi thng, ng c, hoc do st cao, nn ma, co qup, tin s huyt p, vim thn, bnh gan, bnh i ng, bnh tim, ng kinh hay khng v.v Ch n tui ngi bnh, nh tr em thng thy vim mng no dch, hoc vim no Nht bn B, ngi gi thng thy xut huyt no. 4. Ch kim tra ton thn: Mch, huyt p, nhit tnh trng h hp v khu gic, chn thng s no, phn x ca ng t vi nh sng. Nghe tim. C bi lit chi hay khng, c phn x bnh l hay khng, kim tra cc hi chng no v mng no, lm xt nghim phn, nc tiu chn on phn bit v quan st din bin ca bnh. 5. Khi cn thit th xt nghim mu, phn, nc tiu u n thng xuyn, c iu kin th kim tra dch no ty hoc soi y mt gip cho chn on, (Bng 25).
CM NANG CHN TR NG Y
Bng 25: Chn on phn bit hn m

Bnh no tt Tn bnh Cc mng loi no im ch yu chn on vim (1) St cao, au u, nn ma. v (2) Hi chng mng no r rng, hoc cc triu chng thc th khc h thn kinh. (3) Dch no ty c bin i. Sung huyt no (1) Ngi bnh tui trung nin tr ln, c tin s cao huyt p. (2) Trc hn m c tin triu chong vng au u. (3) t nhin t ng, lit na ngi, th kh kh. Co tht mch (1) Ngi bnh tui trung nin tr ln, c tin s cao huyt p hoc x cng ng mch. (2) Trc khi hn m c cc chng trng chong u, hoa mt, chi th t di mt cm gic, bi mt bn ngi, bi thng pht sinh khi ngh ngi v ban m. Nhn no (1) Tui ngi bnh thng khc nhau, c tin s bnh tim. (2) Trc khi hn m thng c cc chng trng tim p mnh, th gp, t nhin lit mt bn ngi. (3) C ting bt thng van tim, hoc lon nhp tim. Xut di i huyt (1) Pht bnh rt nhanh, trc khi hn m c au u d di,
no v mng
vim no
mu no
mng nhn vng nn ma, thc u m. (2) Hi chng mng no dng tnh. (3) Dch no ty c mu r rng, p lc ln cao. Chn thng s (1) C tin s chn thng. no (2) Hn m xong tnh to li, c th li tip tc hn m (c khong tnh). (3) Vng u c vt thng r rng. Vim nhim Ng c do vim (1) Pht bnh nhanh chng. phi hoc khun (2) St cao. l (3) C triu chng vim nhim phi hoc ng rut. (4) Ngi bnh b l, khi thm trc trng thy phn c m mu. Kim tra bng knh hin vi c th thy i thc bo.
CM NANG CHN TR NG Y
St rt c hi (1) Thng thy vo tit H, Thu, vng c st rt. chng no (2) t nhin pht lnh hoc rt run, st cao, hn m. (3) Gan lch c th sng to. (4) Xt nghim mu c th thy c k sinh trng st rt. Thi k cui Hn m gan ca my loi bnh (1) C tin s v bnh gan. (2) Trc khi hn m c th vt v khng yn v run ry (ngi bnh thng cng tay v bn tay trc ngc, ngn tay xe ra run ry khng c quy tc, ging cnh chim v p). (3) Cng mc hoc da vng, gan lch sng to, bng c nc.
Hn m thn
(1) C tin s thn mn tnh, vim tc ng tit niu, hoc trc b mt nc, in gii, hoc mt mu nghim trng. (2) Trc khi hn m c chng i t, b i, ph thng hoc gy mn, thiu mu, qun bng trn, nn ma, vt v khng yn, hi th c mi amonic. (3) Nc tiu thng c albumin v c tr hnh.
Hn m do i ng
(1) C tin s i ng, ung nhiu i nhiu, n nhiu. (2) Th nng v nhanh, c mi qu to chn, mi mt chn (mi axton). (3) Xt nghim nc tiu c ng v cacbonhydrat.
Cc loi khc
Say nng, say nng
(1) Thng pht sinh vo ma H do lu di nh nng mt tri chi chang, hoc lm vic trong mi trng c nhit cao. (2) Trc khi hn m c vng u, hoa mt, bun b trong ngc, qun bng trn. (3) Da d nng hm hp khng c m hi hoc lnh m.
Ng c nhm ln hu c v thuc tr su
(1) C tin s tip xc, ht hoc ung nhm thuc tr su. (2) Trc khi hn m c au u, nn ma, xi bt di, ra nhiu m hi, au bng, a chy, cc bp tht co git. (3) ng t thu nh, huyt p tng cao, tim p nhanh, da tm en.
CM NANG CHN TR NG Y
C. Cch cha 1. X l cp cu a. t ngi bnh nm nga, u quay sang mt bn, nu li co vo trong cn ly kp li ra trnh tc th, gi vm ming cho sch s, phi kp thi ht m. Nu c rng gi th tho ra. b. Cha bng chm cu: Ly huyt: Nhn trung, Trung xung, Dng tuyn. Pht st th gia Hp cc, m nhiu th gia Phong long. c. Trong trng hp thiu kh nh: H hp khc thng, sc mt trng bt hoc tm ti, phi kp thi lm h hp nhn to, c iu kin th cho th -xy. d. Quan st cc din bin ca bnh: Nhp th, mch, huyt p, sc mt, thn ch. . Tng cng cng tc h l: Ch gi m cho ngi bnh v lun lun thay i t th tay chn ca ngi bnh trnh mc thm chng vim phi v l lot. Nu nut kh khn th cn phi cho n bng sng qua ng mi. 2. Bin chng th tr (iu tr theo chng) Hn m phn ln l thc chng ca nhit m b trong, cho nn php cha phi ly thanh nhit, ha m, khai khiu lm chnh. Nu do chng b chuyn sang chng thot th phi tr theo cch cu thot. Thang t thng dng cc v thuc: Thch xng b ti 3 ng cn, Qung ut kim Lin kiu tm Thin trc hong 3 ng cn, 3 ng cn, 3 ng cn. Chch Vin ch Lin t tm 1,5 ng cn, 1 ng cn,
- Nu m thnh, hn m bt tnh, ru li c m nhy, gia Trn m tinh 1,5 ng cn; Trc lch bn h 3 ng cn. - Nhit thnh cao nhiu, vt v, ni nhm, gia Hong lin 1,5 ng cn; Hc sn chi 3 ng cn. - Ph thc, bng trng au, b a, ni nhm, ru li vng xc v kh, gia i hong 4 ng cn hu h (cho vo sau), Mang tiu 3 ng cn, lc ung mi vo. ng thi phi phi hp vi thuc ch sn cp cu, phn bit cc chng khc nhau chn dng thuc. a. Nhit b: Tnh ch khng r rng, km st cao, ma may, ni nhm, mt , hi th th, hoc c kinh quyt (cng ), cht li ta, ru li vng hoc en xc, mch hng xc (nhanh m rt to).
CM NANG CHN TR NG Y
Cch cha: Thanh tm khai khiu. Phng thuc nu ra: Vn th Ngu hong thanh tm hon, hoc An cung ngu hong hon, mi ln ung t na vin n mt vin, nghin nh ra cho ung. Ngy cho ung 2 hay 3 ln. Gia gim: Hn m su th dng Ch bo an t na vin n 1 vin, trn vo ung ngy hai ln. Ma may hoc cng th dng T tuyt an. Mi ln t 3 n 5 phn, ngy 2 n 3 ln. b. m b: Hn m su, vt v, st khng cao hoc khng st, sc mt nh c bi bm, trong hng c ting m, ru li trng hoc en nhy m m, mch hot hoc trm hot. Cch cha: Ha m, tit trc, khai khiu. Phng thuc nu ra: T hp hng hon. Mi ln t na vin n mt vin, mi nh, dng mt tha nc Xng b ti trn vi by, tm git nc Gng sng trn u ung. Gia gim: - m trc b trong, thn ch m man, nn ma, qun bng trn, ru li c, dng thm Ngc khu an, mi ln 2 n 3 phn, ngy dng 3 ln. - m ha ni thnh, m ku hi kh kh. Th thay dng Hu to tn, t 1 n 2 phn, Trc lch ti 1 lng, nc Gng sng t 3 n 5 git, trn u vo ung, ngy hai n ba ln. - St cao hoc co qup, tham kho thin St cao, Kinh quyt. - Nu sc mt en, trng, th ht nng ngn, gp, tay chn lnh, mch nh, nhanh l ni b ngoi thot, tham kho thin Ngt xu m cha. Ngoi ra, cn da vo nhng nguyn tc khc nhau dn n hn m, phn bit chn phng php cha. Do bnh tnh hn m phc tp, nghim trng, khi cn thit phi kt hp ng y vi Ty y cu cha.
CM NANG CHN TR NG Y
TR EM KINH QUYT (co git) A. Bin trng lun tr Kinh quyt cn gi l kinh co qup hoc phong co qup, tn ti ng thi vi hn m, c th do nhiu loi bnh tt dn n. Khi qut li c th chia lm hai loi: Kinh quyt c st v Kinh quyt khng st. Kinh quyt c st thng thy tr em di 3 tui, thng do vim nhim pht st ni chung, hoc do trung khu thn kinh vim nhim pht st, nh vim mng no, vim no gy ra. Khng st m co qup thng do chng tru nc (co rt c co ngn tay) ca tr s sinh, chng no pht trin khng u v bnh ng kinh. Tng ph ca tr em cn non yu, hnh th cha y , sau khi ngoi cm lc dm, rt d ha ha sinh phong, chy sut vo lc, nghim trng hn th c th dn ng can phong. Lu ngy th hao tn chn m, c th dn n h phong ni ng, ko di lu ngy khng khi. chng ny ch gii thiu chng pht st kinh quyt thng thy. B. im ch yu kim tra 1. t nhin bp tht co git, tay chn rung ng, hai mt ngc ln hoc nhn lch v mt bn, gc ming ko ng, hm rng cn cht, th ht nhanh, nng, khng u, vng mt v mi ming xanh xm, c th km mt thc, i a khng t ch. 2. Thng km st cao hoc cc chng khc, ring v st cao co git c th tham kho thin st cao. 3. Nu thuc vim nhim ni chung dn n st cao co git, khi st lui th ht co git, trin vng tt. Nu co git tr i, tr li khng dt, hoc dt co git nhng vn hn m, ng t co li hoc gin to phi phng no ng thy, thng do vim nhim h thn kinh trung ng, nh dch vim no ng xun, vim no Nht Bn B ma h thu, v ng c do khun l. C. Cch cha 1. X l cp cu a. Ci ni qun o, t tr nm nghing, trnh khng cho mi, di chy vo trong ng h hp. Nu hng c m, phi ht ngay m ra, trnh cn tr n h hp. b. Khi co git hn m, ly vi la sch bc li y vo trong cung rng, phng khng cho cn vo u li, nu c biu hin thiu -xy th cho th -xy. c. Cha bng chm cu: Th chm: Hp cc (c th thu Hu kh), Thi xung (c th thu Dng tuyn, Yu du). C st, th gia i chy, Khc tr. Khng pht st, th gia Nhn trung, Trung xung, Cn lun. Nh chm: Giao cm, Thn mn, B cht h, No im Tm. Chng nng th dng kch thch mnh, lu kim 60 pht. Thy chm:
CM NANG CHN TR NG Y
Ly huyt i chy, Hp cc, mi huyt tim vo t 1 phn t n 1 phn 2 cm3 bng thuc tim a long. - Ly huyt: + Tam m giao, Hp cc, Thi xung. + Phong ph, mn, Phong tr. Chn mi nhm t 1 n 2 huyt phi hp (c th dng thuc loi trn tnh, an thn). n day bng tay: Vo hai bn t bn tay ngn gia, cho ra ti ngoi khp t chng na thn, v vo Cn lun, Dng tuyn, Gii kh, Nhn trung, thay nhau vo hoc vo li nhiu ln. Ch ng mng tay lm xc da tr em, hoc vo mnh lm rch da. 2. Bin chng th tr (iu tr theo chng) Bin chng v kinh quyt, phi cn c vo bnh t ti biu hay ti l, qu trnh bnh di hay ngn m chia ra lm ngoi phong hay ni phong. Ngoi phong thng thy s k ca bnh ngoi cm pht st, bnh trnh ngn m sc bnh cp, cha th ly kh phong, dt au lm ch. Ni phong thng thy thi k ton pht ca bnh st cao do nhit cc sinh phong, hoc vo thi k cui do m thng m a n h phong ni ng, ci trc th phi thanh nhit dp phong, ci sau th phi t m dp phong (b dng m ly m dp phong). Nu km hn m c th tham kho thin Hn m. a. Ngoi phong: Thng thy thi k u ca bnh, c pht st, vt v, mun nm, hoc nn ma, t nhin kinh quyt, ru li mng m trng. Cch cha: Kh phong t kinh (lm mt phong t co git). Dng bi thuc: Phng phong Thin ma Bc h Gia gim: - Khng c m hi: + ma ng, xun th gia Ct cn 3 ng cn + ma h, thu th gia Hng nhu 1,5 ng cn. - Nn ma: Gia Ngc khu an t 5 ly n 1 phn 5 ly. - Ru li dy nhy, gia: Hoc hng 2 ng cn, Bi lan 3 ng cn, Xng b 1 ng cn. b. Ni phong - Nhit cc sinh phong. Thng thy thi k gia ca bnh. St cao c hoc khng c m hi, thc l m, kinh quyt, ru li vng, cht li hoc kh. Cch cha: Thanh nhit dp phong. 2 ng cn, 3 ng cn, 2 ng cn, Cng tm Cu ng Cc hoa 3 ng cn, 4 ng cn, 2 ng cn.
10
CM NANG CHN TR NG Y
Dng bi thuc: Cu ng Cc hoa Thch cao 4 ng cn, 3 ng cn, 1 lng, Sinh a Thch quyt minh Xch thc 5 ng cn, 1 lng, 3 ng cn,
ng thi dng T tuyt an t 2 n 3 phn, ngy dng 3 ln. Gia gim: + Hai mt ta, gia Long m tho 2 ng cn. + Hu c ting m, gia Thin trc hong 3 ng cn, Trn m tinh 3 ng cn, Trc lch 1 lng, vo lc ung. + Cht li sm, gia Mch mn 3 ng cn, Huyn sm 3 ng cn, Thin hoa phn 5 ng cn. - H phong ni ng: Thng thy thi k cui ca bnh, st nh, m hi khng ra, chn tay c ng yu t, ngu nhin co qup, thn mt mi, li hng t bt. Cch cha: T m dp phong. Dng bi thuc: " i nh phong chu gia gim". Sinh a Bch thc Mit gip Gia gim: + Phn st st, n t, mt trng, t ti tn, gia ng sm 4 ng cn, Hong k 4 ng cn. + Nm ng khng yn, c khi h phin, gia D giao ng 5 ng cn, To nhn 3 ng cn. 3. Ph: Chng cng c - Di chng chn tay cng , co qup, dng tiu x 3 ng cn, a long 3 ng cn, Ton yt 1 ng cn. - Bi lit cng , dng ng quy 3 ng cn, Hng hoa 2 ng cn, Ngu tt 3 ng cn. 4. Phng thuc 1 v Ly 3 con giun sng, gi nt nh bn, cho thm mt t mui n, em p thp th trc nh u, (nu nhiu tc th ct i), dng thch hp vi tr em s sinh, c tc dng t cn co git. 5 ng cn, 3 ng cn, 5 ng cn, A giao Sinh mu l Sinh quy bn 3 ng cn, 5 ng cn, 5 ng cn.
11
CM NANG CHN TR NG Y
CHONG NGT (hu khc) A. Bin chng lun tr Chong ngt l mt biu hin suy kit tun hon cp tnh, do nhiu loi bnh gy ra. N thuc phm tr "h thot" trong ng y. Thng do mt m hi qu nhiu, nn ma, a chy cp tnh, mt nhiu mu, st dch... chnh khng thng ni t, ngoi thng nng gy ra, l do bnh l bin ha lm cho tng ph kh huyt, tn dch b tn thng, m dng suy kit m trc ht l vong dng. B. im ch yu kim tra 1. Sc mt trng xanh, ra m hi, chn tay lnh, mt mi hoc vt v, thm ch hn m, cht li nht, mch t sc. Ting tim nh v yu, th nhanh, nng, huyt p tt ti a di 90, v ti thiu di 50, thm ch khng o c. 2. Hi v tin s c b ngoi thng hay xut huyt khng? C st cao, ra qu nhiu m hi, th t nghim trng? C tip xc thuc su hoc ung nhm thuc su, thuc c g xanh ca ng, c dng Nvcain? Hoc c bnh lot d dy t trng, gan x ha, x va ng mch hay khng? 3. Kim tra tnh trng ngoi thng, im xut huyt di da, tnh trng mt nc, tim phi, vng bng v h thn kinh xem c cc chng g khc l, kt hp vi xt nghim mu, phn v nc tiu. C iu kin th ghi in tm nhm phn bit r cc nguyn nhn sinh ra chong ngt. C. Cch cha 1. X l cp cu a. t ngi bnh nm ngang, khng dng gi k u, ch gi m v yn tnh. b. Nu ngng h hp, hoc h hp suy kit nghim trng, th phi gp rt lm h hp nhn to, c iu kin th cho th -xy. c. Cha bng chm cu Bi 1 Th chm: Nhn trung, Dng tuyn, kch thch mnh, cch 15 pht li v kim. Nu chng trng khng tt ln r rt, huyt p cng khng nng ln th phi hp vi Ni quan, T liu dng cch v lin tc, hoc cu thm Kh hi, Quan nguyn cho ti khi ht du hiu chong ngt. Nh chm: Thn thng tuyn, Chm, Tm, hoc im No. Bi 2 Th chm: Dng tuyn, Tc tam l. Nh chm: B cht h, Thn thng tuyn, Ni phn b. Trc ht kch thch mnh, sau khi huyt p tng ln, ko di khong cch thi gian v kim, sau khi huyt p n nh, duy tr
12
CM NANG CHN TR NG Y
my ting ng h ri mi rt kim. Hai bi trn c th chn ly mt, nu hiu qu khng r lm, c th thay i dng ring bi cn li. d. Quan st k cc din bin bnh nh h hp, mch, huyt p, sc mt v thn ch. 2. Bin chng th tr Biu hin lm sng ca chong ngt, thng l vong dng h thot, cho nn cch cha phi ly hi dng cu thot l chnh. Nu do m thng ti dng, th phi cu m hi dng. Nu do t thnh chnh h, th phi quan st quan h gia t chnh tiu trng, kim tr c ph chnh v kh t. Bi thuc nu ra: Sm ph thang gia v. Hng sm Mu l Sn Th nhc Gia gim: Kim c thng m, thy li m kh, ming kht, trong ngi thy bt dt, gia Mch mn 3 ng cn, Bc sa sm 4 ng cn, Thch hc 4 ng cn. Ngoi ra, cn ch n nhng nguyn nhn khc dn n chong ngt, chia ra my cch cha m la chn. Do bnh chong ngt l nghim trng, khi cn thit phi kt hp ng, Ty y cu cha. 3 ng cn, 5 ng cn, 3 ng cn. Thc ph phin 3 ng cn, Ng v t 3 ng cn,
13
CM NANG CHN TR NG Y
NGT XU (quyt chng) A. Bin chng lun tr Ngt xu l mt chng rt nhiu nguyn nhn v nhiu loi bnh dn n, t nhin ti mt t ng, bt tnh nhn s, sc mt trng bt, tay chn lnh gi, sau mt thi gian rt ngn c th t t tnh li. N bao gm nhng bnh danh ca Y hc hin i l xy sm, gim ng huyt, mt s bnh thn kinh chc nng, co tht mch mu no v bnh tm tng. Bnh ny pht sinh thng chia ra lm hai dng. Mt l, t cht thng l can dng thin vng, ham ru v cc thc n cay, bo, ngt, hoc do bun gin, s hi kch thch tinh thn v au n kch lit, lm cho kh c nghch lon, huyt do kh nghch hoc m theo kh ln lp kn thanh khiu m t nhin ti mt t ng. Hai l, t cht nguyn kh yu, sau khi m nng, sau mt mu qu nhiu, mt mi qu mc, suy ngh bun s, hoc khi t nhin bin ng t th mu khng th a ln no kp m t nhiu xy sm t ng. B. im ch yu kim tra 1. Ch hi tnh trng c th trc khi b bnh, bnh thng c hay b vng u hoc b sang chn tinh thn hay khng, tin s c cao huyt p hay khng, hoc sau khi b bnh m sc kho cha khi phc, ngun gc dn n bnh, kim tra th trng ton din phn bit cc bnh tt khc nhau dn n ngt xu. a. Xy sm (thiu mu no, thiu -xy no dn n cn vng thc ngn). Thng do kch ng mnh vo tnh cm, mt mi qu mc hoc au n d di, hoc ng qu lu, hoc khi mi khi dy t nhin dy khi ging, hoc do ngi xm m ng dy t ngt. Trc ht cm thy ton thn khng c sc, trc mt ti en, ra m hi, nn nao, t nhin t ng, sc mt trng nht, t chi lnh, mch chm, nh yu, sau khi t u thp xung, nm ngang bng, c th t t tnh li. b. H ng huyt. C tin s pht hnh cn, thng vo bui sm lc i, trc ht thy i, tim hi hp, ra m hi, vng u, chn tay run, sau ti tm t ng, mch p nhanh, huyt p trc t ng c th tng cao, sau t ng xung thp, ng huyt gim r rt. c. Bnh thn kinh chc nng. C tin s b sang chn tinh thn, kim tra th trng khng pht hin thy c g khc thng. Khi ln cn khng mt thc hon ton, chn tay c ng khng c quy lut, nt mt cng thng, trc khi t ng hoc sau khi tnh c th c biu hin tinh thn khc thng. d. Co tht mch mu no (bnh tng p lc mnh mu no hoc xut huyt li h khu no). C tin s cao huyt p, trc ht thy au u, qun trn bng trn, bun nn, sau t ng, huyt p thng rt cao, hoc c co git nht thi, mt ting, lit na ngi. . Chng ngt xu c gc t bnh tim. Thng c tin s bnh tim, hoc c thi k dng thuc c cht c cht antimon (Sb), c th km chng co git, tm ti, th ht kh khn, c th c tim to, nghe tim c tp m v nhp tim khng u. 2. Cn phn bit gia chng ngt xu vi chng hn m v chng chong ngt.
14
CM NANG CHN TR NG Y
C. Cch cha 1. X l cp cu a. t ngi bnh nm ngay ngn, yn tnh, i vi ngi bnh xy sm phi u thp, ch gi m, lp tc lm cho ngi bnh tnh li. i vi ngi c ng huyt thp, co tht ng mch no, hoc xy sm t ng do bnh tim, cn kt hp ng, Ty y chun on v iu tr. b. Cha bng chm cu Th chm: Bch hi, Nhn trung, Thp tuyn, Tc tam l, chm kim xong, c cch 3 n 5 pht v kim mt ln. V nh th hai ba ln m kt qu khng r rng, li gia Ni quan, Dng tuyn. Nu xut hin chng dng h mun thot, nn cu bng mi ngi Kh hi, Thn khuyt n trung hi dng. 2. Bin chng th tr: Phn ra h, thc tin hnh cp cu a. Chng h: Th ht yu, h ming, ngn hi, da d tay chn mt, ra m hi lnh, mch trm, nh, thng thy xy sm khi thiu mu no, thiu xy no, ng huyt thp v xy sm t ng do bnh tim. Cch cha: Nn b kh hi dng. Bi thuc: T qun t thang gia gim. ng sm Bch trut 3 ng cn (hay Thi t sm 4 n 5 ng cn), 3 ng cn, Phc linh 3 ng cn 1,5 ng cn
Chch cam tho 1 ng cn, Hong k 3 ng cn,
Ng v t
Ch ph t phin 1,5 n 2 ng cn. Gia gim: Nu kim huyt h, tim hi hp khng yn, gia Thc a 3 ng cn, ng quy 3 ng cn, Vin ch 1,5 ng cn, Sao to nhn 3 ng cn. b. Chng thc: Th th, nhanh, t chi cng , hai bn tay nm chc, rng cn cht, mch trm m c sc, thng thy bnh thn kinh chc nng v co tht ng mch no. Cch cha: L kh, ph m, gii ut. Bi thuc: Bch tt l Bch thc Thanh mc hng Qung Ut kim Chch vin ch 4 ng cn, 3 ng cn, 1,5 ng cn 3 ng cn, 1,5 ng cn,
15
CM NANG CHN TR NG Y
Trn m tinh Thch Xng b Gia gim:
1 ng cn, 1,5 ng cn.
- u chong au, chn tay hoc bn tay co ng, gia Cu ng 5 ng cn, Sinh thch quyt minh 8 ng cn em un trc - m xng ln, hi th kh, ngc bun b, gia Trc lch bn h 3 ng cn, Sao ch thc 2 ng cn. Sau khi ngi bnh tnh to, ngoi vic bin chng cha ra, phi tm c nguyn nhn gy bnh m cu cha.
16
CM NANG CHN TR NG Y
CHNG V HUYT (xut huyt) A. Bin chng lun tr Chng v huyt l gi chung v xut huyt trn thn th, bao gm ho ra mu (lc huyt), th huyt (nn ra mu), nc huyt (ra mu mi, rng), a ra mu, i ra mu, xut huyt di da (t in), bng huyt, lu huyt (ca ph khoa), v ngoi thng xut huyt, l chng trng ca mt s bnh. Thng do kh ca ho nghch lon, lc mch b tn thng, huyt khng i trong mch, thm trn ra ngoi, trong chia ra h, thc: Thc chnh l ho thnh kh nghch, huyt nhit vng hnh,h chng th mt mt l m thng, h ho vng ng, mt mt l kh h khng th thng nhip. Gp chng ni chung, cn xem h hay thc, phn bit x l, li phi nhm vo ngun gc pht bnh gy ra huyt chng m chn ly cch cha tng ng. B. im ch yu kim tra 1. Phn bit r nguyn nhn v vng xut huyt. Ho ra mu thng l bnh h tun hon v h hp, nh lao phi, v bnh tim. Th huyt thng l bnh ca h tiu ho, nh lot d dy, t trng, x gan gy ra tng p lc tnh mch ca, u thc qun v d dy. Mi chy mu thng do ngoi thng, bnh xoang mi, ung th, cao huyt p, x gan, u r huyt cao, v bnh v mu gy ra. i ra mu thng l bnh ng tit niu, nh chng i tho m, i ng, lao thn, vim si, ung th bng quang v niu qun. a ra mu thng thy bnh ng rut, nh rch nim mc trc trng, tr, l, giun mc, lot d dy t trng, v ung th rut. Xut huyt di da thng c qung tm do gim tiu cu nguyn pht hoc d ng. Ngoi ra, bnh mu trng, bnh thiu mu do tr ngi trong ti to hng cu, cng c th dn ti xut huyt nhiu ni. 2. Mu ti ln bt v dch m, do nga hng ho hng ra l khi huyt (lc huyt). Mu bm hoc mu ru, ln mnh vn thc n, do qun bng nn ma l th huyt (u huyt). 3. a ra mu: Nu mu hng ti hoc sm, l on di ng tiu ho (vng kt trng hoc trc trng) xut huyt. Mu nh sn en, l on trn ng tiu ho xut huyt. 4. i ra mu: Nu i ra mu u bi, thng l xut huyt niu o. Nu i ra mu cui bi l xut huyt bng quang. Nu i ra mu t u n cui bi l thn xut huyt. 5. Xut huyt s lng nhiu, chong vng, hong ht, th ngn hi, ra m hi lnh, t chi lnh, sc mt trng nht, vt v khng yn, l hin tng chong ngt, cn ch quan st nhng bin ho ca huyt p v mch p. Ho ra mu s lng nhiu, ch n t nhin tc th. 6. Cn c vo ni c xut huyt, kim tra xoang mi, chn rng, hu mn, trc trng, c du hiu ca bnh hay khng? 7. Cn c vo bnh tnh, c th lm xt nghim huyt dch, phn, nc tiu u n c trong lc xut huyt v ngng xut huyt, m hng cu, tiu cu, mu trong phn cng em xt nghim. Khi lng mu xut ra qu nhiu, nu c iu kin th cho chiu in kim tra tim, phi, thc qun, d dy, rut, thn, phn bit nguyn nhn v ni xut huyt.
17
CM NANG CHN TR NG Y
C. Cch cha 1. Chm cu a.Mu cam (nc huyt): Bch hi (cu), Nghinh hng, Hp cc, Ni nh. b. Lc huyt (khi huyt): Ph du, Cch du, Trch h (di Xch trch 1 thn), Lit khuyt. c. Th huyt: Cch du, i lng, Ng t, Tc tam l. d. i ra mu: Tiu trng du, Bng quang du, Quan nguyn, Tam m giao. . a ra mu: Cch du, T du, i trng du, Quan nguyn, Tam m giao. 2. Bin chng th tr Bin chng phi phn bit h, thc, tch ring thc nhit, m h, v kh h khc nhau, ch chng c th chuyn ho cho nhau, hoc cng thy. Nm chc quan h bnh l gia ni c bnh v tng ph. Nguyn tc cha c 3 php nh sau: (1) tr huyt, huyt nhit vng hnh th nn lm lng huyt, ch huyt. Nu huyt lu tr, phi kh , ch huyt. (2) tr kh, thc chng th thanh kh, ging kh, h chng phi b kh, nhip huyt. (3) tr ho, thc chng th thanh nhit ging ho, h chng th phi t m ging ho. Trn lm sng c khi cn nhn nhn v cha c hai. Nht thit phi dng thuc thu lim, ch huyt, gm c: Huyt d thn (than tc ri), Trc b thn, Trn tng thn (than si mc lu nm), Thin tho thn, Ngu tit (ng sen), Tin hc tho, i k, Tiu k, Bch cp, mi th t 2 n 5 ng cn, bt Tam tht t 3 n 5 phn. Tt nhin phi ng thi bin ring v thuc tnh ca bnh l, phn bit phi ng (phi hp v thuc vo thang t). a. Thc nhit chng: Bnh pht nhanh chng v mnh, bnh trnh ngn, lng mu nhiu, mu ti, tm hoc en, cht m c, sc mt , nng bt rt, ming kht, li , ru li vng, mch huyn sc (cng nh giy n, nhanh). Cch cha: Thanh nhit lng huyt. Bi thuc: Thp khi tn gia gim. Ch i hong Hong lin Hc Sn chi Gia gim: - Khi huyt, gia i cp tn 5 ng cn, bc li m un, sao Hong cm 3 ng cn. - Th huyt, gia Chch tc ct 5 ng cn; Sinh a ti 8 ng cn. - a ra mu, gia Ho hoa 4 ng cn, a du thn 3 ng cn, Kinh gii thn 1,5 ng cn. - i ra mu, gia Hong b 3 ng cn, H trng 5 ng cn, C mch 3 ng cn. 3 ng cn, 1 ng cn, 3 ng cn, an b Bch mao cn 3 ng cn, 1 lng.
18
CM NANG CHN TR NG Y
b. m h chng: Bnh pht chm, bnh trnh di, cn bnh ni tip nhau, lng mu khng nhiu, mu mu ti hoc nht, st v chiu, bt rt kh chu, g m ln, ming kh hng khan, li hng t ru, mch nh, nhanh. Cch cha: T m ging ho, dng huyt ch huyt. Bi thuc: Thin cn tn gia gim. Sinh a A giao Bch thc Hn lin tho Gia gim: - Khi huyt, gia Sa sm 4 ng cn, Bch hp 3 ng cn, Hi cp phn 4 ng cn gi li nu, on Hoa nhu thch 4 ng cn. i ra mu, gia Quy bn 5 ng cn, on Luyn nhn trung bch 1,5 ng cn. 5 ng cn, 3 ng cn, 3 ng cn, 1 lng. Thin cn tho Huyn sm an b 1 lng, 4 ng cn, 3 ng cn,
c. Kh h chng: Xut huyt lu khng dt, hoc huyt ra mnh vi s lng nhiu, mu long, nht mu, sc mt trng bng, hong ht, ngn hi, tinh thn yu ui, t chi mt lnh, cht li nht, ru li trng, mch nh, mm. Cch cha: B kh nhip huyt. Bi thuc: Quy t thang gia gim. ng sm Bch trut 3 ng cn, 3 ng cn, Hong k Chch cam tho 4 ng cn, 1,5 ng cn,
ng quy, Thc a, Bch thc, mi th u 3 ng cn, Sn dc Gia gim: - Xut huyt nhiu mun h thot, dng ring Nhn sm 3 ng cn, sc nc cho ung. Nu thy sc mt trng bt, ra m hi lnh, chn tay mt, mch nh l lc chng trng dng h mun thot, gia Ph t ch 1,5 ng cn. - a ra mu, gia Xch thch chi 4 ng cn gi li sc, mai thn 2 ng cn. - Nn ra mu, thy thn lnh mch nh, gia Bo khng thn 1,5 ng cn. - i ra mu, gia Lc gic sng 3 ng cn, m thu thch 3 ng cn. 3. Bi thuc mt v Th i hong, mi ln 3 ng cn, mi ngy 2 ln sc ung tr cc loi bnh xut huyt 4 ng cn, Hng to 4 qu.
- Trng g mt qu, di mt l nh, cho vo trong 3 phn bt i hong, ly giy t dn li ming l, hp trn ni cm cho chn ri em n, mi ngy 1 ln, cha i ra mu.
19
CM NANG CHN TR NG Y
Nc ng sen ti, ung lng nhiu cha th huyt, khi huyt.
- R cy M u lan, gi ly nc, mi ln ung na bt, nc si vo ung, cha chy mu mi. - u tm ti ly v hoc cnh l t 3 n 4 lng (kh th dng 1 n 2 lng), sc c ly mt bt, hoc ly cnh, l, hoa u tm trng gi nt, ly mt chn nc cho ung ngy 2 ln, cha khi huyt, th huyt, a ra mu. - Hn lin tho (c nh ni) 8 ng cn, Xa tin tho (c m ) 1 lng (ti th gp i), sc ung tr i ra mu. T chu tho 1 n 2 lng, sc ung, tr ho ra mu, chy mu mi, v a ra mu.
D. Ph: Xut huyt di da (t in) im xut huyt hoc qung xut huyt di da v nim mc u gi l t in (qung tm). Bnh ny ch yu bao gm qung tm do gim tiu cu v qung tm do d ng. Trc kia, trn lm sng chia lm hai loi: Nguyn pht v th pht. Th pht l do cc bnh truyn nhim, thiu mu dn n. Nhng c im gip chun on phn bit gia qung tm do gim tiu cu nguyn pht v qung tm do d ng c trnh by bng 26. (n khi cha bnh, c th tham kho bin chng th tr huyt chng tin hnh x l). Bng 26 - Phn bit chn on xut huyt di da
Tn bnh Chng trng v kim tra Vng xut huyt Hnh thi ca qung tm Xt nghim kim tra Tiu cu nguyn pht gim D ng
Thng thy da, kt mc, ni Thng thy mt dui ca t tng. chi. im thng huyt, ban . Thng thy xut huyt dng im, km theo c nt sn r rt.
Tiu cu gim, thi gian mu chy S lng tiu cu v thi gian mu ng ko di. mu ng u bnh thng.
Chng qung tm do gim tiu cu c th dng liu php chn ch cha, hin nay quan st trn lm sng thy c kt qu nht nh. Ly cc huyt: T du, Can du, V du, Tc tam l.
20
CM NANG CHN TR NG Y
HEN SUYN A. Bin chng lun tr Hen suyn l chng bnh thng thy trn lm sng, c th thy trong nhiu loi bnh cp mn tnh, nhng chia lm hai loi h v thc. Thc suyn l t kh vy ph, kh mt tuyn ging, thng do ngoi cm phong hn, ho nhit hoc m trc trong ph gy ra. H suyn thng do c th yu ui, hoc sau khi b bnh nng lu ngy, tinh kh hao h, ph khng ch c kh, thn khng np c kh, ch yu bao gm h hp kh khn m y hc hin nay coi l hen ph qun v hen tim. Ng c a-xt, vng hng hoc kh qun vng tc l nguyn nhn gy ra kh th khng thuc phm vi bn lun bi ny, nhng c nhc n ch phn bit. B. im ch yu kim tra 1. c im: Th dn v phi gng sc, cnh mi php phng, thm ch h ming so vai, khng th nm ngay ngn, bt buc phi ngi thng hoc na nm na ngi, khi nghim trng c th thy tm ti. 2. Hen suyn c ngun gc t phi thng km ho hng, hoc au ngc, trong vim phi v vim mng phi gy ra thng km s lnh pht st. Hen hoc hen do vim ph qun thng ti pht nhiu ln, th ra kh. Nghe phi c ting rn rt, rn ngy. Kh lng ngc gy suyn thng cp, c th do ngoi thng hoc lao phi, ph phi. Ph phi gy suyn thng t t, c bnh s vim ph qun mn tnh hoc bnh hen suyn, sau khi hot ng th suyn xut hin hoc tng mnh. Phi hoc trung tht c khi u gy ra suyn cng tin trin chm chp, v thng thy ngi c tui trung nin. Kim tra vng ngc c triu chng c trng ring (tham kho chuyn v tng bnh). Nu c th th chiu in gip chun on phn bit. 3. Hen suyn do ngi c tin s bnh tim. Suyn thng xut hin sau khi hot ng, hoc v m, c th km theo tim p mnh, tm ti hoc ph thng, kim tra tim thy tim to ra hoc c ting thi van tim, phi c ting ran m, gan sng to n au. 4. Nu cn suyn c lin quan vi yu t tinh thn, kim tay chn pht t, co qup, hoc cc chng trng thi tinh thn khc, khi kim tra lai khng pht hin c triu chng r rt thng thuc bnh thn kinh chc nng. C. Cch cha 1. Chm cu a. Th chm: Ly cc huyt Ni quan, Thin t, Chin trung. - Thc suyn: Ho hng nhiu m, gia Phong long. Pht st, gia Xch trch (khi cn thit, phi trch ra mu). - H suyn: Gia Ph du, Thn du, Kh hi (chm xong th cu). b. Nh chm: Ph, Giao cm, Thn mn, Bnh suyn.
21
CM NANG CHN TR NG Y
2. Bin chng th tr Phi phn bit h, thc. Thc chng phi ly php kh t, li kh cha, phn ra hn, nhit, m trc m x l. H chng phi ly bi b, nhip np, phn m, dng m cha. a. Thc suyn: Khi bnh nhanh, nhp th chm, th ra c th thoi mi, hi th th, c ting rt, c m v ho hng, mch tng nhanh m c sc. Cch cha: Nn tuyn ph, bnh suyn. Bi thuc: Tam o thang gia v. Chch Ma hong Qung Hnh nhn Cam tho Chch X can Gia gim: - Phong hn phm ph, suyn cp, ngc bun bn, nhiu m trng lng, bt u c bt, s lnh, khng c m hi, ru li trng, mch ph khn, gia Qu chi 1,5 ng cn, T tn 5 phn, Gng sng 2 lt. - Ph nhit ut trong, kh nghch th xng ln,ngc trng, nhiu m dnh do mu vng, nng bt rt, ming kht, ru li vng hoc nhy, mch hot sc, gia Sinh thch cao 1 lng, Chch Tang b 3 ng cn, Sao hong cm 3 ng cn, Hi cp phn 5 ng cn gi li m sc. - m trc vy ph, c m, hi th gp, vng ngc bt rt, nhiu m dnh m nhy, ru li trng nhy, mch hot, gia nh lch t, sao T t, mi th 3 ng cn, sao Bch gii t, Hu phc, mi th 1,5 ng cn. b. H suyn: Bnh thng lu ngy, lc nh lc nng, lc mt th nng thm, th nhanh, nng, khng u, ht c su th thoi mi, ho hng c t m, mch ph, nhc, hoc ph i, v lc (ni yu, hoc ln m khng c sc) nghe phi c rn m ri rc Cch cha: B ph, np thn. Bi thuc: Sinh mch tn hp vi Nhn sm H o thang gia v. ng sm Mch mn Hong k 5 ng cn hoc 3 ng cn, 4 ng cn, Nhn sm Ng v t Thc a 3 ng cn, 1,5 ng cn, 3 ng cn, 1,5 ng cn, 3 ng cn, 1 ng cn, 1,5 ng cn. Php Bn h 3 ng cn,
H o nhc 3 ng cn, Gia gim:
T thch anh 5 ng cn.
- m h r rt: Bt rt, g m , ho nghn, m dnh m t, th nhanh, nng, ming kh, cht li , mch nh, nhanh, gia Bc sa sm 3 ng cn, Ngc trc 4 ng cn.
22
CM NANG CHN TR NG Y
- Dng h r rt: S lnh, sc mt trng nht, ng lm th ngn hi, cht li trng nht, mch trm nh, b Mch mn, Thc a, gia ch Ph t phin 2 ng cn, B ct ch 3 ng cn. - Nu nh thy tay chn ph thng, li gia Qu chi 1,5 ng cn, Bch trut 5 ng cn, Phc linh 4 ng cn. - Tm dng h suy: Suyn nng mun thot, mt xanh, mi tm, ra m hi, chn tay lnh, ht hong, vt v, cht li tm nht. Dng ring ra ngoi, ly bt T h sa 5 phn, Trm hng 2 phn, bt Nhn sm 3 phn, trn u ung, ngy t 2 n 3 ln. Ngoi ra, nu thy chng h, thc ln ln, c th cn c vo ch th, phi kim cha c hai. i vi bnh tnh nghim trng, phi kp thi kt hp ng, Ty y cha. 3. Thuc ch sn - Bo kim hon, ung 1,5 ng cn, mi ln, ngy ung hai ln. Dng trong chng thc suyn, m nhit n giu ph. - Kim qu thn kh hon, mi ln ung 1,5 n 2 ng cn, mi ngy 2 ln ung. Dng trong chng h suyn. - Mc tch n, mi ln ung 1 ng cn, ngy ung hai ln. Dng khi mt xanh mi tm, ra m hi, chn tay lnh, cnh mi php phng, vt v khng yn, cht li tm nht, mch trm m nh, ca chng dng ph mun thot. 4. Bi thuc mt v - Bt bn h ch bng qua (dao) 3 phn, bt Trm hng 1 phn, trn u, ung ngy vi ba ln. Dng trong chng thc m vy ph kh. - Bt T h sa, mi ln ung 5 phn, ngy ung hai ln. Dng vo chng h suyn, thn khng np kh, ng lm th th suyn, c th dng iu tr khi khng ln cn. - T y H o nhc 1 ci, mi ti trc khi ng, nhai nh xong th nut vo. Dng chng h suyn.
23
CM NANG CHN TR NG Y
TIM THN THC (hi hp) A. Bin chng lun tr Tim hi hp l bnh nhn t thy tim p nhanh, mnh, l chng tm hong khng yn. ng y cho rng bnh ny pht sinh do th cht yu, hoc bnh lu ngy thn th h, hoc u t, s hi dn n kh huyt hao tn, khng th nui dng c tim. Hoc do m h ho vng, nung nu dch thnh m, m ho gp li dn n tm thn khng yn, hoc tm huyt tr, lm cho tm thn bt an. Y hc hin i gi l bnh chc nng tim (nh lon nhp tim, ri lon thn kinh tim), hoc bnh thc th (nh bnh van tim, hoc x va mch vnh), v cc bnh khc nh cng tuyn gip, thiu mu. Tim mt chc nng iu ho bao gm c chng trng hi hp nh trng ngc. B. im ch yu kim tra 1. Ch tnh hnh pht cn hi hp nh trng ngc, thng xuyn hay thnh cn, c quan h vi cc hot ng tnh cm, tinh thn, khong thi gian gia nhng cn hi hp. Bnh tim hi hp c nguyn nhn thc th, phn nhiu do gng sc th xut hin hoc nng thm. Bnh tim hi hp do thn kinh chc nng thng c quan h vi kch ng (Stress) ca tnh cm, tinh thn. 2. Ch cc chng trng khc phn bit cc bnh dn n tim hi hp nh: Mt ng, nhiu mng m, chong u, tai , mt hoa, thng thy bnh ri lon chc nng thn kinh tim, thiu mu. Th suyn, ngn hi, ngc bt rt, au ngc, ho hng, au khp hoc cao huyt p, c th thy chng phong thp, x va ng mch, cao huyt p hoc bnh tim c ngun gc t ph. 3. Kim tra ch bin ng ca huyt p, ting tim, sc co bp c tim v nhp tim, phi c ting ran m, gan to hay khng, phn bit bnh do c nng hay thc th. Khi cn thit th phi chiu in v lm in tm . C. Cch cha 1. Chm cu a. Th chm: Thn mn, Ni quan, Tm du, C khuyt. Gia gim: - Huyt h: Gia Cch du, T du. - m nhit: Gia Dng lng tuyn, Phong long. b. Nh chm: Tm, B cht h, Giao cm, Thn mn. c. Ph: Kinh nghim cha bnh tim do phong thp ca thnh ph An Sn, khu Lp Sn, cng x Th Quang s "6,26", nh sau: Ch huyt: Nhm a: Ni quan, Gian s, Thiu ph. Nhm b: Ni quan, Khch mn, Khc trch.
24
CM NANG CHN TR NG Y
Huyt d b: Nhm huyt d b I: m lng tuyn thu Dng lng tuyn, Tc tam l,Gii kh, Cn lun. Nhm huyt d b II: Trung qun, Thin khu, Kh hi, Tc tam l. Nhm huyt d b III: Thi xung, m lng tuyn thu Dng lng tuyn, Thu phn, Trung cc thu Khc ct, Thu tuyn, Phi dng. Nhm huyt d b IV: Ph du, Thiu ph, Hp cc. Huyt phi hp: Ly cc nhm huyt trn lm huyt thng dng, ri linh hot ng dng chn nhng nhm huyt di nh sau: - Cha tim p qu chm: Ni quan, Thng l. - Tim p qu nhanh: Ni quan, Gian s v Nh chm vng tim. - Bng trng: Trung cc, Quy lai, Kh hi. - Gan to: Thi xung, Chng mn. Khi tin hnh cha, c th ly nhm (a) hoc (b). Huyt phi hp th c th cn c vo bnh tnh m tuyn chn, mi ln chm t trn di 4 hoc 5 huyt, chm huyt c hai bn phi tri. Th php: Chm su, mnh, dng php K o m (g chi thc) nng n, m v, sau khi c chm cm c kh but, t, trng hoc lan truyn th lu kim. Liu trnh: T 7 n 10 ngy, ri tu th cht ngi bnh kho hay yu, ngh my ngy, li tin hnh liu trnh sau. Thng thng mi ngy chm 1 ln, nhng cn c bnh tnh, nu khng chu ni th c th cch ngy hoc cch hai ngy chm 1 ln. 2. Bin chng th tr Bnh ny trn lm sng c 2 mt h v thc, c th ln vi nhau, nhng nht thit l thc t h nhiu. Kh huyt h hoc tm m h l gc, m ho tr l ngn, do cch cha phi ly nguyn tc b h lm ch, kh t lm ph, ng thi cn c vo c im tm thn bt an, phi hp thuc an thn. a. Kh huyt bt tc: Hong ht, tim p mnh khng yn, sau khi lao ng c th tng, ngn hi, ra m hi, mt mi, ng khng yn hoc mt ng, hay qun, u nng, mt hoa, sc mt khng ti, mi ming trng nht, cht li nht, mch nh yu hoc lon nhp. Cch cha: B kh, ch huyt. Bi thuc: Quy t thang gia gim. Hong k, ng sm hoc Hi nhi sm, ng quy, Thc a mi th u 3 ng cn, Ng v t t 2 n 3 ng cn, Thc to nhn t 3 n 5 ng cn, hoc B t nhn 3 ng cn, Chu phc thn 4 ng cn, Long ct 4 ng cn, Mu l 1 lng. Gia gim:
25
CM NANG CHN TR NG Y
- Kim chng dng h, ra m hi, s lnh, mch kt, i, gia Qu chi 1,5 ng cn, Chch cam tho 1,5 ng cn. - Tm thn bt an d di, gia Vin ch 2 ng cn, Hp hoan b (hoa) 5 ng cn. b. m h ho vng: Tim p mnh, h phin khng yn, c khi thnh cn, khi suy ngh nhiu hoc s hi rt d pht thnh cn, ng khng su, mng m, u chong, mt hoa tai , mt nng, ming kh ng, cht li hng, ru li vng, mch hot, t, sc. Cch cha: T m ging ho. Bi thuc: B tm an gia gim: Sinh a Mch mn hoc Thin mn Ngc trc Hong lin Thc to nhn Mu l Gia gim: - Km c m ho, trong tim nng bt rt, mt ng hoc m mng, nn ra m dnh, ru li vng nhy, Gia Trc lch bn h 3 ng cn, Trn m tinh 1 n 2 ng cn, Thin trc hong 3 ng cn, Xuyn bi mu 1,5 ng cn, Chu phc thn 4 ng cn. Hoc liu chng b cc v thuc t m dng huyt nh Sinh a, ng quy. - Thn thc khng yn, ng tm phin nhit rt mnh, liu chng gia Trn chu mu 1,5 ng cn, Linh t thch 6 ng cn n 1 lng, Quy bn 5 ng cn. c. Tm huyt tr: Tim p mnh, trong ngc bt rt khng thoi mi, hoc tim ngc au tng cn, ngn hi, mi mt tm ti, cht li c mu tm hoc ban tm, mch t, sc (nh, nhanh) hoc lon nhp. Cch cha: Hot huyt, ho , l kh. Bi thuc: Huyt ph trc thang gia gim. ng quy o nhn Xch thc 3 ng cn, 3 ng cn, 3 ng cn, an sm Hng hoa Khng hong Ut kim 5 ng cn, 2 n 3 ng cn, 2 n 3 ng cn, 3 ng cn. 5 ng cn, 3 ng cn. 3 ng cn, 1 ng cn, 3 ng cn, 1 lng. ng quy Sn chi B t nhn 3 ng cn, 1 ng cn, 3 ng cn,
Ch hng ph 3 ng cn, Gia gim:
- Km c m trc, ngc bun bn r rt, ru li trn, gia Qua lu 5 ng cn, Ung bch 3 ng cn, Php bn h 3 ng cn.
26
CM NANG CHN TR NG Y
- Tm dng bt chn, s lnh, chi mt, li nht, mch chm, gia Qu chi 1,5 ng cn, Can khng 1 ng cn, Qu Ph t 1 n 1,5 ng cn. - Kim c kh huyt hao h, dng chung vi cc v thuc b dng kh huyt. 3. Bi thuc mt v - Chu sa 1 ng cn, cho vo trong mt qu tim ln, un chn nh th em n, c th ung nh th t 6 n 7 ln, cha tim p qu nhanh. - H phch 5 phn, Huyt kit 2 phn, nghin nh c 2 th ung 1 ln, ngy ung 2 ln, tr hi hp, hay s vng ngc bun au. - Ngc trc 5 ng cn, sc c, chia lm 2 ln ung mi ngy mt t, ung lin 10 ngy mt liu trnh, tr bnh tim c thy chng m h. - Xng b 1 ng cn, Vin ch 2 ng cn, Chu phc thn 3 ng cn, sc ung. Dng chng hi hp mt ng.
27
CM NANG CHN TR NG Y
AU BNG A. Bin chng lun tr au bng l mt loi chng trng lm sng thng thy, ch yu l do bnh bin ca tng kh trong bng gy ra, cng c khi do bnh tt vng ngc gy ra, (nh vim phi, vim mc lng ngc, tim au nhi), cng c khi do lan t xa n. Do , au bng c tng quan vi bnh tt mt phm vi rt rng, cn phi nhn ng chn on phn bit r rng, mi c th cha chnh xc. Cng c mt s bnh ngoi khoa v ph khoa dn n au bng cp tnh, kch lit, cn khn cp cha, chng cp tnh ca bng c ring mt phn gii thiu. Ni khoa, Nhi khoa cng c mt s bnh dn ti au bng nh lot d dy, t trng, l, k sinh trng, h tit niu c si cng c nhng phn gii thiu chuyn. y ch yu gii thiu tri thc ni chung v bin chng th tr i vi chng au bng ca ng y, song cng cn phi kt hp vi bin bnh. ng y cho rng pht sinh ra au bng phi c quan h vi b lnh, n ung khng iu , kch thch tnh cm v ni tng dng h. Tnh cht au bng c hai loi h v thc, trong thc chng lm ch. Thc chng do thp nhit, tch thc, kh tr huyt , v hn tch a n kh ca ph thng ging tht thng, kh huyt vn hnh b tr ngi. H chng l tng kh h h, kh huyt khng c n dng. B. im ch yu kim tra Hi t m v bnh s, ch vng b au, tnh cht cn au, thi gian au, c quan h vi n ung v cc chng trng khc km theo, kt hp kim tra ton thn v xt nghim, chn on phn bit. 1. Ly au bng lm chng trng ch yu, au n tng i nghim trng, kim tra trn ngi. Nu vng bng n au r rt, c bng co cng, hoc ngc li au git, s vo c hn cc, cn phi ngh n chng cp ca bng, xin xem phn ngoi khoa bng, chn on phn bit. Nhn chung, au bng lin tc thng thy chng m v xut huyt bn trong. au bng tng cn, thng do vng tc. au lin tc kim c cn d di, thng l chng m kim vng tc. au m v trng au, thng thy chng m. au nhi, thng l vng tc. 2. Ni chung chng trng ton thn s lnh, pht st, hoc qun bng nn ma, tiu chy xut hin trc hoc ng thi vi au bng, thng thuc bnh ni khoa. Bng trn au, qun bng, nn ma thng thuc bnh ca d dy. Pha bn phi bng trn au c km theo n lnh, pht st, qun bng nn ma, hoc a chy, hoc vng da, thng thuc bnh h thng gan mt. au chung quanh rn hoc vng bn tri bng di au n v cc chng trng km theo nh lnh, pht st, qun bng, nn ma, a chy, cc b c cm gic n au, thng thuc chng
28
CM NANG CHN TR NG Y
vim ng rut. au chung quanh rn tng cn m im n au khng r rng, thng thuc bnh k sinh trng ng rut. Bn phi bng di au, nu cn au ti pht nhiu ln, tr vim rut tha phi ngh n lao rut. 3. Ngi bnh l ph n cn phi hi tin s kinh nguyt, phn bit chng au bng hnh kinh, vim ng dn chng, vim h chu, cha ngoi d con v cc bnh ph klhoa. 4. Kim tra vng bng, phi ch kim tra c vng ngc, hi xem c ho hay khng, cc chng trng au bng khc, theo phn bit do bnh tt vng ngc nh vim phi, vim mc lng ngc, nhi au vng tim gy ra au lan to. C. Cch cha 1. Bng chm cu a. Th chm au vng bng trn: Xem phn x l theo cch cha d dy. au chung quanh rn: Thin khu, Kh hi, Tc tam l. au vng bng di: i mch, Quy lai, m nang huyt (di Dng lng tuyn 1 rn) v Thi xung. b. Nh chm: Giao cm, Thn mn, B cht h, vng c tn tng ng ni au bn loa tai. 2. Bin chng th tr Cn c vo thi gian, tnh cht au, mc au v quan h n ung, m phn bit s khc nhau gia h v thc, hn v nhit, kh v huyt. au m, au i au li khng dt, khi au a s nn, n xong au gim nh, thng thuc chng h. au nhanh chng v kch lit, khi au s s nn, n xong au tng ln, thng thuc thc chng. au n gp lnh th tng mnh, c chm nng hoc ung nc nng th gim nh, thng thuc chng hn. au n gp nng th tng, khng a chm nng, thng thuc nhit chng. Chng au hoc ni au khng nht nh do kh tr gy ra. au nhi m ni au c nh do huyt gy ra. Vng bng trn au l cc ng kinh t, v, i trng, tiu ng. Vng bng di au l thuc phm vi kinh can. au bng thc chng do thp nhit, thc tch gy ra, nn tham kho ni khoa vim rut, a chy, l v thin ngoi khoa chuyn v chng cp tnh bng, chng ny ch yu gii thiu v hn tch, kh tr, huyt , hn, gy au bng v cch cha chng. a. Hn tch chng: Bng au cp v mnh, gp lnh th nng thm, sau chm nng hoc ung nng th gim nh, ming khng kht, hoc a phn nt, nc tiu trong v d i, ru li trng, mch trm, huyn. Cch cha: n trung, tn hn.
29
CM NANG CHN TR NG Y
Bi thuc: Can khng dc Cao lng khng Gia gim: - i tin to bn, gia i hong 3 ng cn, hu h (cho vo sau). - Bng di au nhiu, gia Ng th 8 phn, Tiu h hng 1 ng cn. b. Kh tr huyt - Kh tr lm chnh, bng trn chng bt rt, ai m sau khi th, hi nng hoc ngp th gim nh, bun ru, suy ngh th d ln cn au, ru li mng, mch huyn, t. Cch cha: Th iu kh c. Bi thuc: Si h s can m gia gim. Si h Bch thc Trn b Ch hng ph Gia gim: au chy d di, c th gia Mc hng 1,5 ng cn hoc dc 1,5 ng cn, hoc Trm hng phin 1 ng cn. - Huyt lm ch, au n rt mnh, dng au nh m, ni au c nh, s s nn, cht li tm bm, mch t, sp. Cch cha: Hot huyt hnh kh. Bi thuc: Kim linh t tn hp vi Tht tiu tn gia gim. Kim linh t B hong ng quy Ng linh chi 3 ng cn, 3 ng cn, 3 ng cn, Din h sch Ch Hng ph Xch thc 3 ng cn, 3 ng cn, 3 ng cn, 1,5 ng cn, 3 ng cn, 1,5 ng cn, 3 ng cn. Sao ch xc Cam tho Thanh b 2 ng cn, 1 ng cn, 1,5 ng cn, 1,5 ng cn, 2 ng cn, 1,5 ng cn, Ch hng ph Nhc qu Ph t phin 3 ng cn, 1 ng cn, 1,5 ng cn.
3 ng cn, gi li sc.
- Kh tr v huyt thng i km, c th ly bi thuc trn kt hp vo s dng. c. H hn chng: Bng au m, lc au lc khng, a nhit, s lnh, khi au a s nn, khi i v lm mt th au tng, phn lng, kim tinh thn mt mi, ngn hi, s lnh, ru li trng nht, mch trm t. Cch cha: n trung b th.
30
CM NANG CHN TR NG Y
Bi thuc:Tiu kin trung thang gia gim. ng sm Bch thc Cam tho Gia gim: - Vng bng nhi au, phn lng, gia Xuyn tiu 1 ng cn. - S rt chn lnh, gia Qu ph t 1 ng cn. Bi khc: Bt din h sch 3 phn, bt Trm hng 3 phn, bt Nhc qu 3 phn, ba th trn vo ung 1 ln. Mi ngy ung 2 ln. Khi au c th dng tm dt cn au. Cc loi au bng u c th dng, tr chng thp nhit th cm dng. 3 ng cn, 3 ng cn, 1 ng cn, Qu chi i to Can khng 1,5 ng cn, 4 qu, 1 ng cn.
31
CM NANG CHN TR NG Y
NN MA A. Bin chng lun tr Nn ma l mt triu chng gy ra bi nhiu loi bnh. ng y cho rng bnh ny do v mt ho ging, trc kh nghch ln gy ra. Ngi b cm ngoi t, thc n tr li, hoc m m trong, hoc tnh ch mt iu ho, can kh phm v pht sinh ra nn ma, thuc v thc chng. Nu do sau khi b bnh nhit, v m b thng hoc t v h nhc, dng kh ca trung tiu bt chn m pht sinh, th thuc h chng. Y hc hin i cho rng nn ma c th do bnh h thng thn kinh trung ng, nh vim mng no ly, vim no Nht Bn B, tai bin mch mu no v u no, hoc do bnh h thng tiu ho. Phn ny ch yu gii thiu v bnh h thng tiu ho, trong nn ma l chng chnh. B. im ch yu kim tra 1. Nn ma t nhin pht sinh, nn vt ra, khng au qun bng, m km chng trng h thng thn kinh, phi ngh n bnh ca thn kinh trung ng. Nu km theo st, c triu chng kch thch mng no, km vim phi hoc chng vim cc ni khc, thng do vim h thng thn kinh trung ng, hoc l bnh ly cp tnh, km vim mng no. Nu c au u, huyt p tng cao, lit na ngi, ngoi thng, hoc nhng biu hin khc ca bnh thn kinh, phi phn bit thm bnh no cao huyt p tai bin mch mu no, chn thng s no, hoc khi u no. 2. Nn ma km theo au qun vng bng thng thuc bnh ng rut. Cn ch n ch n ung v thuc men, phn bit tiu ho km, ng c thc n, hoc thuc. Ch thi gian pht sinh nn ma cng vi lng v cht, phn bit thc qun, d dy hay rut. Thc n cha n d dy nn ngay thng thuc bnh thc qun. Nn sau khi n hoc sau khi n khong 2 n 3 gi ng h, km theo c au bng trn, thng l bnh d dy hoc ng rut. Nn ma sau khi n t 4 n 6 gi ng h, thng thy lot t trng. Nn sau khi n t 6 n 12 gi, ra nhiu n c mi hi, chua, thm ch, ra n qua rut 1 ngy, thng thy do hp mn v. Nu nn t, khng tm c nguyn nhn, thng l nn ma thuc v thn kinh. 3. Ch cc chng km theo nh: km theo au bng nghim trng, phi ngh n bnh cp tnh bng. Km theo a chy, phi ngh n bnh vim ng rut. Km theo hn m, phi hi tin s bnh, ngh n chng ng c ur huyt cao, ng c axeton trong bnh i ng, hoc hn m gan. n b thy tt kinh gn 2 thng phi ngh n c thai. 4. Nn ma kch lit, phi ch quan st hin tng mt nc v ri lon in gii. C. Cch cha 1. Bng chm cu a. Th chm: Ni quan, Trung qun, Tc tam l. Gia gim: - Thuc nhit: Thm Hp cc, Ni nh.
32
CM NANG CHN TR NG Y
- Thuc hn: Trung qun, chm xong phi cu. - Can v bt ho: Gia Dng lng tuyn, Thi xung. - T h: Gia cu Chng mn, T du. b. Nh chm: V, T, Giao cm, Thn mn. 2. Bin chng th tr Nhm vo bnh l ch yu ca bnh, cch cha phi ho v ging nghch l ch yu, kim phn bit chng h, thc hn, nhit khc nhau, gia gim m cha. Bi thuc: Tiu bn h gia Phc linh thang. Bn h Phc linh Gia gim: a. Do ngoi cm phong hn kim s lnh, pht st, bun bn trong ngc, bng trng, ru li mng, mch ph (s nh thy, n nng th mt), th gia: Hoc hng 3 ng cn, T t 3 ng cn, Xuyn phc 1,5 ng cn. b. Do ngoi cm th thp c kim thy ngc bun bn, bng trn y tc, bt rt, ming kht, ru li mng v vng trn, gia Hoc hng 3 ng cn, Bi lan 3 ng cn, Hong lin 8 phn, Trc nh 3 ng cn. c. Do n ung nh tr, nn ra n chua hi, bng trn trng y, hi nng, phn lng hoc to, ru li vng trn, mch hot gia Tiu lc khc 3 ng cn, Sn tra 3 ng cn, Lai phc t 3 ng cn. d. Nu bng trng rt d hoc km c au bng, phn to bn, li gia Ch thc 3 ng cn, Sinh i hong 3 ng cn. . Do m m ni nh m nn nc trong hoc m di, bng trn bun bn khng mun n, u chong, hi hp, ru li trng trn, mch hot, gia Qu chi 1 ng cn, Bch trut 3 ng cn, Xuyn phc 1,5 ng cn. e. Do Can kh phm v m chua, nng, bng trn v sn trng au, bun bn bt rt khng th, ming kh ng, ven li hng, ru li mng trn, mch huyn, gia: T ngnh 3 ng cn, Hong lin 5 phn n 1 ng cn, Ng th 5 phn. g. Nu do T v h hn m sc mt trng bt, mt mi khng c sc, chn tay khng m, bng trn lnh, nn ra nc trong v t n, khi nn, khi dng, phn lng nt, cht li nht, ru li trn, mch t, th b Sinh khng, gia ng sm 3 ng cn, Bch trut 3 ng cn, Can khng 1 ng cn, Ch ph t phin 1,5 ng cn, Chch cam tho 1 ng cn. h. Do V m bt tc, ming kh, hng khan, nn khan, n ba khng mun n, b a, li t bt, mch t, sc, b Sinh khng, gia Bc sa sm 3 ng cn, Mch mn 3 ng cn, Thch hc 3 ng cn, Trc nh 3 ng cn, Chch cam tho 1 ng cn. 3 ng cn, 3 ng cn, Sinh khng Trn b 3 ng cn, 3 ng cn.
33
CM NANG CHN TR NG Y
3. n thuc mt v - Gng sng nhiu t cng c, gi ly nc trp(*) p u li hoc ung vo trong, c tc dng ho v ch nn. - L cn t 2 n 4 lng, sc vi nc ung, c tc dng sinh tn ch nn. - Trc nh, Bch mao cn, T b dip, mi th 3 ng cn, sc nc cho ung, c tc dng thanh nhit, ho v, ch nn. - Hoc hng, Bi lan, mi th 3 ng cn, sc vi nc cho ung, c tc dng thanh th ho thp, ho v, ch nn. - tm th (t trong lng bp) t 2 n 4 lng, un nh ra, lc ly nc trong cho thm nc gng nu v ng ngoy ln ung, c tc dng dt nn, dt a chy.
(*)
Nc trp: Nc t nhin, khng pha, khng un.
34
CM NANG CHN TR NG Y
VNG DA (hong n) A. Bin chng lun tr Hong n l mt chng thng thy, biu hin lm sng ch yu l cng mc (lng trng mt), nim mc, v da vng, c th thy nhiu bnh, nhng ch yu h gan mt, hoc do tan huyt, (nh bnh da vng tan huyt bm sinh), st rt, bnh u, hong n tn thng t bo gan, (nh vim gan x ho, ung th gan), hong n do tc ng mt (nh si mt, giun chui ng mt, ung th u tu). ng y em nhng tnh cht khc nhau ca hong n khi qut lm 2 loi ln, l Dng hong v m hong. Khi b ngoi cm t c, thp nhit t ngoi vo, ut t v, hoc do n ung ru tht khong c chng mc, tn thng t v, vn ho bt thng, thp trc ni sinh, ut m ha thnh nhit, n ni thp nhit nung nu, t mt kin vn, can mt s tit, nc mt trn ra ngoi da d, th pht thnh dng hong. Lm mt qu , hoc do t h, do dng hong ko di khng cha, dn n hn thp lu tr, t dng bt vn, can dng s tit tht thng, nc mt theo nc ngm trn da d, th pht thnh m hong. Trn lm sng ni chung thng thy dng hong. B. im ch yu kim tra 1. Hong n thng thy trc ht vng cng mc, nim mc, sau ti da ton thn. i vi ngi bnh vo trung nin, khi quan st thy cng mc vng, phi ch phn bit vi m m di kt mc, (ci trc l phn b u ton b lng trng mt, ci sau phn b khng u, thng tch t gn cng mc trong gc mt, hi li ra l mng tht). 2. Hi xem trc khi b bnh, c tip xc vi ngi vim gan hoc c tin s ng c thuc, thc n? Hi tnh hnh pht sinh hoc tng gim ca hong n, ch cc chng trng km theo nh st, nn, da d nga, vng gan kh chu, ch tui ngi bnh, gii tnh, mu sc phn v nc tiu. 3. Kim tra ton thn phi ch n sc ca hong n, bn huyt, nt rui hnh con nhn (gin mao mch), gan lch sng, n au. Ti mt sng to, c trng l nhng du hiu thc th. 4. Cn c vo mu sc phn, nc tiu, kt hp vi xt nghim bng bt nc tiu (tc l em nc tiu ca ngi bnh vo ng nghim hoc bnh thu tinh trong sut, lc nhiu ln sinh ra bng bt) quan st mu sc ca bng bt, c th bc u phn bit ba loi nguyn nhn khc nhau ca hong n. Khi c iu kin th phi lm thc nghim ba th mt trong nc tiu, chc nng gan hoc siu m, h tr cho chn on phn bit c tt hn. Hong n do tan huyt: Nc tiu khng c sc t mt v mui mt, mu nc tiu bnh thng, xt nghim bng bt nc tiu c mu trng. Trong phn lng sc t mt tng, phn vng sm.
35
CM NANG CHN TR NG Y
Hoang n do tn thng t bo gan: Nc tiu cha nhiu sc t mt v mui mt, mu nc tiu tng thm, xt nghim bng bt nc tiu mu vng. Trong phn, hm lng sc t mt v mui mt khng nht nh, hoc c hng gim. Hong n do tc mt: Nc tiu cha nhiu sc t mt v mui mt, xt nghim bng bt mu vng. Trong phn sc t mt, mui mt u gim hoc khng thy, phn bc mu. C. Cch cha 1. Bng chm cu a. Th chm - Dng hong: Trung qun, Hp cc, m nang huyt (di Dng lng tuyn 1 thn), Dng cng. - m hong: Ch dng (cu), Trung qun, Ni quan, Tc tam l. b. Nh chm: m, Can, T. 2. Bin chng th tr Bin chng ch yu phn ra dng hong v m hong, phn bit thp nhit v hn thp khc nhau. Nguyn tc cha i vi dng hong l ly thanh nhit li thp lm ch v cn c vo thp vi nhit xem bnh nng v bn no phn bit x l, m hong ly n t ho thp lm ch. a. Dng hong: Mt vng, da vng, nc i vng, sn phi trng au, ngc bun bn, bng trn c hn cc, qun bng bun nn, bng trng tc hoc a to, thng v n khng mm, s m, ming kh ng hoc do, lc u c nng hoc rt, ru li vng nhy, mch sc hoc huyn sc (nhanh, cng m nhanh). Cch cha: Thanh nhit li thp. Bi thuc: Nhn trn t linh thang gia gim. Nhn trn Tr linh Xa tin tho B cng anh Gia gim: - Ming kh tm phin, bng trng y, i tin to, nc tiu vng, t, l nhit nng hn, c th gia Sn chi 3 ng cn, i hong 3 ng cn, Kim tin tho 1 lng. - Bng trng, phn nt, ru li trng nhy l thp t nng hn, gia Thng trut 3 ng cn, Xuyn phc 1,5 ng cn, Trn b 2 ng cn. - Sn phi au hoc ko dn ln vai v lng trn rt d, c th gia Din h sch 3 ng cn. 1 lng, 4 ng cn, 4 ng cn, 4 ng cn, Xch linh Trch t Hong b Qung ut kim 4 ng cn, 3 ng cn, 3 ng cn, 3 ng cn.
36
CM NANG CHN TR NG Y
- Thot u c km thn nng, u au, ru li nhy, gia Hoc hng 3 ng cn, Bi lan 3 ng cn, u quyn 4 ng cn. - Nng rt qua li, gia Si h 2 ng cn, Sao Hong cm 2 ng cn. b. m hong: Mu vng m ti, n vo t, bng trn bun b, hoc thy bng trng, phn khng thnh khun, tinh thn mt mi v s lnh, bnh ko di, cht li nht, ru li nhy, mch trm, tr (chm v chm). Cch cha: Kin vn t kh, n ho hn thp. Bi thuc: Nhn trn trut ph thang gia gim. Nhn trn Bch trut m can khng Phc linh Gia gim: m trc tr, can, t sng to, di sn trng au hoc au nhi, bng trng, sc mt vng en, cht li xm, ru li c, gia Tam lng 3 ng cn, Nga trut 3 ng cn, Mit gip tm dm t 5 ng cn, Hng hoa 1,5 ng cn, Bch gii t 1 ng cn. Dng ring Ho tiu, on to phn, phn lng bng nhau, nghin thnh bt, mi ln ung 5 phn, mt ngy 2 ln ung. Bnh lu ngy kh huyt tr, sc mt sm, chn tay yu khng c sc, di sn c bng (gan hoc lch sng) cht li nht, c khi mu tm, th b v Trch t, Xuyn phc, gia ng sm 3 ng cn, Hong k 5 ng cn, ng quy 3 ng cn, an sm 5 ng cn. 3. Bi thuc mt vi v l Nhn trn, Bnh a mc, M tin tho, Thch xuyn, K ct tho, Phng v tho, H kh tho, B cng anh, Lin tin tho, Nhu o tho cn (gc r cy la np), Xa tin tho, Bch mao cn, chn trong 1-2 loi, dng t 1 n 2 lng, sc vi nc ung. 4. Cch cha mi Liu php gy phng: Dng Mao cn(*) b ngoi, mt trc cng tay gn c tay (gia i lng v Ni quan) lm cho ni phng ln. C tc dng lm lui vng da. 5 ng cn, 3 ng cn, 1 ng cn, 4 ng cn, Thng trut 3 ng cn, Thc ph t Xuyn phc Trch t 2 ng cn, 1,5 ng cn, 3 ng cn.
(*)
Mao cn: Mt loi c c.
37
CM NANG CHN TR NG Y
CHNG MT (huyn vn) A. Bin chng lun tr Huyn l hoa mt, Vn l u xoay, n l chng ca cao huyt p, x cng ng mch, thiu mu, ri lon thn kinh chc nng, bnh tai trong v u no. Nguyn nhn khi bnh l th cht khng kho, sau khi b bnh nng, lo ngh ut hn v n ung nhiu cay bo. Biu hin bnh l c hai mt h v thc. H l chng tm t kh huyt bt tc hoc can thn m tinh hao tn khng nui dng no. Thc chng l phong dng thng nhiu hoc m trc vng trung, thanh dng khng th thng gy ra. B. im ch yu kim tra 1. Hi r tin s, c hay khng c hin tng say tu xe, tnh hnh pht hin v ghi li tin s bnh. Kim tra bnh tai, pht hin c ng mt (Nystagmus) hoc bnh huyt p, xt nghim phn bit nguyn nhn chong vng. 2. u xoay, l cm gic t ngi bnh thy b xoay m khng do ngoi vt gy nn, thng do cao huyt p, x cng ng mch, ri lon thn kinh chc nng gy ra thiu mu. 3. Chng mt thnh cn, ngi bnh cm thy xoay chuyn, km theo c qun au nn ma, ng mt (Nystagmus), thng l bnh c quan tin nh ngoi bin (m nh) hoc tin nh trung ng. C. Cch cha 1. Bng chm cu a. Th chm: Phong tr, Can du, Dng lng tuyn, Hp cc. Gia gim: - Phong dng thng can, gia Thi dng (nn mu), Thi xung. - Kh huyt bt tc, gia cu Bch hi, cu Kh hi. - m trc tr trung, gia Trung qun, Phong long, T du. b. Nh chm: B cht h, Chm, Thn mn, Thn, Ngch. Mi ln chn dng 2-3 huyt. 2. Bin chng th tr Bin chng phi chia ra tiu, bn, h, thc. Bn, h thuc can, thn m tinh hao tn, th t dng m tinh. Thuc tm, t kh huyt bt tc, th b ch kh huyt. Tiu, thc thuc phong dng thng cang th dp phong dm dng. Thuc m trc tr trung, th ho m ho trung. a. Kh huyt bt tc: u xoay mt hoa. t nhin khi ang ngi m ng dy th thy hoa mt xoay u, nm ngang, u thp th gim bt. Tai , tim hi hp, mt ng, sc mt trng hoc vng nht, on hi, ra m hi, chn tay mt mi, khng c sc, ru li mng, cht li nht, mch nh yu. Cch cha: B ch kh huyt.
38
CM NANG CHN TR NG Y
Bi thuc: Quy t thang gia gim. ng sm Xuyn khung Thc to nhn hoc B t nhn Gia gim: - n t, a lng, b Thc a, gia sao Bch trut 3 ng cn, Sa nhn xc 1 ng cn. - Ph n bng huyt, lu huyt, mt mu dn n chong vng, b Xuyn khung, gia Chch u 4 ng cn, A giao 2 ng cn. b. Can thn hao tn: Chong vng c nguyn nhn no, bui chiu v m nng thm, lm mt hay suy ngh bnh tng, tinh thn mt mi, sc nh gim, lng au but, gi mi, di tinh, tai, ng tm phin nhit, ng khng yn, gy mn, ru li t hoc cht li hng, mch huyn, t (nh v cng). Cch cha: T dng can thn. Bi thuc: K cc a hong hon gia gim. a hong Th nhc Hoi sn dc Cu k t ng tt l Gia gim: u xoay m au, tai , h dng thn cang, liu chng gia Mu l, T thch mi th u 1 lng, Quy bn 5 ng cn. c. Phong dng thng cang: u xoay nh ngi tu xe, tai , u trng au hoc au co git, tnh tnh hp tp, thng do bun gin m chong vng, u au tng, nng bt rt, mt , ng nhiu mng m, chn tay t di, ming ng, ru li vng, cht li hng, mch huyn, sc (cng m nhanh). Cch cha: Dp phong dm dng. Bi thuc: Thin ma cu ng m gia gim. Thin ma Cu ng H kh tho Mu l 1,5 ng cn, 4 ng cn, 4 ng cn, 1 lng, Bch tt l Hong cm Kh inh tr Trn chu mu 3 ng cn, 3 ng cn, 2 ng cn, 1 lng. 4 ng cn, 3 ng cn, hoc dng 4 ng cn, 4 ng cn, 3 ng cn. Ch u Ng v t Phc linh Cc hoa 4 ng cn, 1 ng cn, 3 ng cn, 2 ng cn, 3 ng cn, 1 ng cn, 3 ng cn hoc 3 ng cn. Bch thc Thc a D giao ng 3 ng cn, 5 ng cn, 5 ng cn,
39
CM NANG CHN TR NG Y
Gia gim: - Mt , nng bt rt, gia Long m tho 1 ng cn, hoc Hoc sn chi 3 ng cn. - Chong vng nhiu, gia Sinh thch quyt minh 1 lng. - Km c hin tng m h, gia cc v thuc t dng can thn. d. m trc tr trung: Chong vng tng cn, u nng nh khng bit g, nhn thy vt xung quanh xoay trn, ng lm l xoay tng d di, qun bng, nn ma m di, ngc bun b, bng trn tc, n t, thch nm, ru li trng nhy, mch huyn, hot. Cch cha: Ho m ho trung. Bi thuc: Bn h Thin ma Bch trut thang gia gim. Bn h Trn b Trch t Bch tt l Gia gim: - u trng au, tm bt rt, ming ng, ru li vng, gia Hong lin 8 phn, Ch thc 2 ng cn, Trc nh 3 ng cn. - Nn ma d di, gia i gi thch 6 ng cn. 3. Bi thuc mt vi v l - Thin ma 3 ng cn, Xuyn khung 7 ng cn, nghin nh, mi ln ung 1 ng cn. Ngy ung hai, ba ln, ung vi nc ch trong. Tr chong vng au u. - Hoa hng dng (Hng nht qu) mt bng, thm ng phn lng thch hp, sc vi nc, ung. Tr h tnh chong vng. - R cy Tiu k ti 1 lng, sc vi nc, ung lc i. Cha can dng chong vng. - Tang thm t (qu du) 5 ng cn, u en to ht 4 ng cn, sc vi nc, ung. Cha can thn bt tc m chong vng. - Trch t 1 lng, Tiu bch trut 5 ng cn, Hoi Ngu tt 3 ng cn, sc vi nc, ung. Cha chng chong vng do tai trong. - H o nhc 3 qu, Tin H (nm sen ti) 1 chic, gi nt, sc vi nc, ung. Cha h tnh chong vng. 3 ng cn, 1,5 ng cn, 3 ng cn, 3 ng cn. Bch trut Phc linh Thin ma 3 ng cn, 4 ng cn, 1 ng cn,
40
CM NANG CHN TR NG Y
AU U A. Bin chng lun tr Triu chng au u trn lm sng, c th do bnh ca vng u nh bnh s no, bnh ca ng quan, hoc bnh ly cp tnh, bnh tim mch, bnh tinh thn, thn kinh gy ra. Y hc Phng ng cho rng do ngoi cm lc dm xm phm vo no, do tnh cm bin ng lm can dng thin cang, hoc kh huyt, m tinh bt tc, khng th ln dng no, chn thng s no, hoc huyt nh tr, v.v u c th sinh ra au u. Trng im ca thin ny l ly au u trong tp bnh ca ni thng lm ch. Nu nh vim nhim cp tnh hoc bnh bnh ng quan m km au u, ta phi chn on v iu tr ng, bnh ht th chng au u t ht. B. im ch yu kim tra 1. Vng au trn u: au u trc trn thng do bnh mt, mi, hng, thiu mu hoc st cao. au mt bn u thng do bnh tai, thin u thng. nh u au thng do thn kinh chc nng. Vng gy au thng gp cao huyt p v khi u no. au ton u hoc ni au khng nht nh, thng thy do sang chn tinh thn, x ho ng mch no, thn kinh suy nhc hoc vim nhim h thn kinh trung ng. 2. Thi gian au: Bui chiu hoc ti m au d di, thng l do bnh mt, sng sm n gn tra au d m thng l vim xoang mi. au lin tc khng dt, thng l khi u no. Nu vng s c tin s chn thng, cn ngh n chng chn ng no. C lc au lc dng thng l thin u thng. 3. Ch n au u v chng trng km theo. Thin u thng thng km theo c qun bng nn ma. U no, thng nn i, ma li. Thn kinh suy nhc th km mt ng. Bnh vng mt, thng thy gim th lc. Bnh tai, mi thng c chy nc cc b. Bnh vim nhim s c st, nu km nn ma, phi ngh n nh hng ti h thn kinh trung ng. Phi o thn nhit (kp st), o huyt p, kim tra k cc gic quan mt, tai, mi, hng, chn on ng. C. Cch cha 1. Bng chm cu a. Th chm - au pha trc trn: Tn trc thu Ng yu, Hp cc, Ni nh. - au 2 bn cnh: Thi dng, Ngoi quan, Hip kh. - au nh u: Bch hi, Hnh gian. - au sau no: Phong tr, Kinh ct, Ngoi quan. b. Nh chm: B cht h, Thn mn, vng tng ng (gy, trn, thi dng, nh u).
41
CM NANG CHN TR NG Y
2. Bin chng th tr Bin chng phi theo thi gian di hay ngn, din bin nhanh hay chm, phn ra h hay thc. Thc chng th pht bnh nhanh, mnh m, mc au kch lit, lin tc khng ngng, thng l phong hn, ho, nhit t nhiu ln, hoc m trc, kinh lc b tr. Tr th phi kh t lm ch. H chng th bnh ko di, mc au rt chm, au i au li, lc nh lc nng, thng l m h dng cang, hoc kh huyt bt tc, khng th ln dng no. Tr th phi b ch. Ngoi ra, phi cn c vo vng au v quan h kinh lc m phi hp vi thuc dn kinh. a. Thc chng - Phong hn au u: Vng u au co ko, hoc c cm gic nh i m cht, ni au khng nht nh, hoc thy au mt bn u, gp gi lnh th d pht, m c th gim nh, mch huyn, ru li trng trn. Cch cha: Kh phong tn hn. Bi thuc: Xuyn khung tr iu tn gia gim. Xuyn khung Khng hot Bc h Lc tr (ch xanh) 1,5 ng cn, 1,5 ng cn, 1,5 ng cn (cho vo sau), 1 ng cn. Bch ch Phng phong T tn 1,5 ng cn, 2 ng cn, 6 phn,
Gia gim: Lnh au kch lit, gia ch Tho , ch Xuyn , mi th 1,5 ng cn, Chch Cng tm 3 ng cn. - Phong ho au u: u trn trng au nh rch, khi kch lit th ng mch ni ln, au theo nhp mch p, b nhit th cng nng thm, mt , bt rt, ming kht, ru li vng, mch nhanh. Cch cha: Thanh tn phong ho. Bi thuc: Tam dip Bch tt l Hong cm Mn kinh t Gia gim: + au d di, gia Bch ch 2 ng cn, Thch cao 1 lng. + Bt rt, d cu, ming ng, ru li vng trn, gia Long m tho 1 ng cn. + To bn, gia ch i hong 2 ng cn. 3 ng cn, 5 ng cn, 3 ng cn, 3 ng cn. Cc hoa Cu ng Sn chi 3 ng cn, 5 ng cn, 3 ng cn,
42
CM NANG CHN TR NG Y
+ Ngoi ra, nu au u dai dng, au i au li khng khi, do m tr kinh lc, phi phi hp vi bi thuc ho m hoc hnh . + Nu u chong au nng, nn ma ra m m di, ru li trng nhy, c th thm v thuc su phong kh m nh Bch Ph t 1,5 ng cn, Ch Nam tinh 1,5 ng cn, Chch Cng tm 3 ng cn, Chch ton yt 1,5 ng cn, Php Bn h 3 ng cn. + Nu au nh di m, c nh khng di, cht li c mu tm, c th gia v thuc hot huyt thng lc nh o nhn 3 ng cn, Hng hoa 1,5 ng cn, Trch lan 1,5 ng cn, Bo sn gip 3 ng cn. Khi tht cn c th gia X hng 5 ly, chia lm hai ln nut ung. b. H chng - m h dng cang: Vng u chong vng au dn, khi nh khi nng, tc gin th au tng, mt hoa, nhn mi vt m i, tai , thng au nh u hoc di ng bt nh, ming kh, cht li hng, mch huyn, t. Cch cha: T dng can thn, dm dng dp phong. Bi thuc: K Cc a hong gia gim. Sinh a Cu K t Bch tt l Trn chu mu Gia gim: + Can phong thin cang, vng u ko au, mt hoa, tai , b Trn chu mu, gia Thch quyt minh 1 lng, Cu ng 5 ng cn. + H ho thin vng, bt rt, g m , ming ng, gia Hong b 1,5 ng cn, Tri mu 2 ng cn, an b 2 ng cn. - Kh huyt bt tc: C vng u au min man, lm mt th au d hn, thc u m, hai mt kh rt, sc mt vng yu, hong ht, cht li nht, ru li mng, mch nh. Cch cha: ch kh dng huyt. Bi thuc: ng quy ng sm Xuyn khung 3 ng cn, 3 ng cn, 1 ng cn, Thc a Bch thc Hong k 4 ng cn, 3 ng cn, 3 ng cn. 4 ng cn, 3 ng cn, 3 ng cn, 1 lng, Chch u Cc hoa Bch thc Mu l 4 ng cn, 3 ng cn, 3 ng cn, 5 ng cn.
Gia gim: u ti mt hoa, gia Chch u 4 ng cn, Cu k t 3 ng cn. 3. Bi thuc mt vi v l - Xuyn khung, Bch ch mi th 3 ng cn, nghin nh, mi ln ung 1 ng cn, ngy ung 3 ln, hoc thi vo mi, tr u phong au n.
43
CM NANG CHN TR NG Y
- Thng nh t 3 ng cn, (hoc Thng nh tho 5 ng cn), sc ung, cha vim xoang mi, vim mi dn n au u. - Ton yt, Ng cng, hai v bng nhau, nghin nh, mi ln ung t 5 n 8 phn, mt ngy 2 ln, tr au u lu di khng khi. - Sinh xuyn , Tho , Thc xuyn , mi th u 1 ng cn, Xuyn khung 1,5 ng cn, Bch ch 3 ng cn, Chch Cng tm 3 ng cn, Cam tho 1 ng cn, b chung vo nghin nh, chia lm 9 gi, mi ln ung 1 gi, mt ngy 3 ln, ung vi nc ch, tr hn chng u au d di. - Nh hng, T ma t nhn, hai v bng nhau, gi nh, lm thnh bnh, dn vo ch huyt Thi dng, tr chng gc u au n. - H kh tho 1 lng, sc ung, tr can dng thng cang, v bnh cao huyt p gy ra au u.
44
CM NANG CHN TR NG Y
AU NGC A. Bin chng lun tr au ngc l mt trong nhng chng thng thy trn lm sng. Vng ngc c 2 tng tm v ph nm gn trong thng tiu, do chng ny c th thy lng ngc v ni tng trong ngc bao gm rt nhiu bnh h h hp, h tun hon v thc qun, nh au thn kinh lin sn, gy xng sn, vim phi, vim mc lng ngc, tim au nhi, vim mng ngoi tim, u thc qun. Tu nguyn nhn sinh bnh m c nhng c im bin chng th tr khc nhau, nhng t au ngc, quy np v bnh l, chng ta thy: Kh tr, huyt , m trc vng cn ngc, lm cho mch kh bt ho, bt thng th au. B. im ch yu kim tra 1. Hi nguyn nhn gy au ngc (c tin s chn thng, hoc b nhim lnh), ni au (nh cnh bn ngc, hoc vng xng c, hoc ven theo khe sn), hon cnh au (khi th ht, ho, s nn, hoc khi n vo th au), tnh cht au (au nh kim chm, hoc au nh dao ct, au lin tc m hay au chi nh b km kp), hng au lan (vng vai, vng lng trn), cng vi chng trng km theo nh (ho, th gp, hoc qun bng, nn ma), t chn on c nhng nguyn nhn khc nhau ca au ngc. 2. Kim tra vng ngc, vng lng c tn thng hay khng, bp tht hay xng sn c im au khng, c bm tm hoc c ting xng gy b tr xt, tim phi c triu chng bt thng khi khm hay khng? Khi c iu kin, th chiu in lng ngc, kim tra in tm xc nh nguyn nhn dn n au ngc. (Bng27).
Bng 27 - Chn on phn bit v au ngc Ni c bnh bin v bnh tt ch yu Bnh vng ngc im ch yu phn bit
au thn kinh Vng ngc ni thn kinh lin sn phn b c cm gic au nhi, thng lin sn lc th ht su hoc ho hng th au nng hn, kim tra trn ngi khng c biu hin g. Vim sn sn Gy sn au n cc b, hi sng, km n au.
xng C tin s chn thng, ch xng gy au n, s thy u xng gy (im au chi), sng t mu, c xng gy chm nhau.
Bnh h thng h hp
Chng vim Km theo pht st, ho hng, ho ra m, ho ra mu, xt nghim mu, ng h hp m, chiu in gip cho chn on phn bit vim phi, lao, phi c m, hoc c khi u phi. Trn kh hoc Th ht kh khn, tm ti, trn kh thng t ngt xut hin. Khm phi trn mu mng g trong, rung thanh gim, r ro ph nang gim, trung tht b y sang bn lnh. Trn mu thng c tin s chn thng, g c, r ro ph phi nang gim, rung thanh gim (hi chng 3 gim) ph qun v tim b y sang bn lnh.
45
CM NANG CHN TR NG Y
Bnh h tun hon
Tim au nhi, au sau xng c hoc vng trc tim, au nhi kiu chn p, lan to cn co tht ra vai tri v mt trong cnh tay tri, nn th hoc dng thuc ct cn au mch vnh th c th gim, c tin s cao huyt p hoc x va ng mch, co tht mch vnh, cung cp mu khng , c tim co cng th au so vi tim nhi au d di v ko di hn, c th xut hin chong, ngt, kim tra in tm c th gip chn on chnh xc hn. Vim mng au vng trc tim, km st, th gp, ho, ra m hi lnh, tim nhanh, ngoi tim ting tim nghe xa xm (m) v c ting c mng ngoi tim. Chng thn kinh Km hi hp, u xoay, mt ng l nhng chng trng ca thn kinh chc nng tim chc nng, khng c triu chng thc th khi khm tim mch.
Bnh Vim thc qun, h u thc qun tiu ho
Vng au xng c c quan h vi vic nut thc n. Vim thc qun khi nut thc n l au. U thc qun nut kh tng dn, hoc c nn ma m di, ung thuc cn quang ri chiu in, gip cho chn on chnh xc.
C. Cch cha 1. Bng chm cu a. Th chm: A th huyt (chm A th huyt xong, c th cu hoc bu gic phi hp), Chi cu, Ni quan, Khu kh thu Chiu hi. b. Nh chm: Giao cm, Thn mn, Hung im. 2. Bin chng th tr Bnh ca lng ngc ch yu biu hin trng au sn ngc, hoc ni au khng c nh, au trong, mun th di, mch huyn l chng trng ca kh tr, khi cha phi ly l kh ho lc l chnh. Nu au thc mt ch khng di, hoc au rm ran nh tc l thm , thm m, phi kim xem xt m cha. ng thi li cn kt hp vi bin bnh, xem xt cc chuyn bin hu quan, nh cch cha. Bi thuc Ch hng ph Ton phc hoa Sao Ch xc Xuyn luyn t Ging hng Gia gim: - Kh tr huyt , au nhi khng di ch, th ht au, cht li tm, gia Hng hoa 1,5 ng cn, o nhn 3 ng cn, hoc dng ring bt Tam tht 1 ng cn, bt Trm hng 4 phn, hai th trn u, chia lm 2 ln ung. 3 ng cn, 2 ng cn cn gi li m sc, 1,5 ng cn, 3 ng cn, 1 ng cn. Qung Ut kim Sao Din h 3 ng cn, 3 ng cn,
46
CM NANG CHN TR NG Y
- m trc vng trong, ngc bt rt tc au, gia Ung bch 3 ng cn, Ton Qua lu 5 ng cn, Php Bn h 3 ng cn. - Nu ho khc au, ngc sn trng y, gia Sao Bch gii t 1,5 ng cn.
47
CM NANG CHN TR NG Y
AU SN A. Bin chng lun tr au sn thng thy lm sng, l mt hoc hai bn sn au. Gan pha di xng sn, kinh mch ca n di ra hai bn sn, m v can cng biu l, cho nn chng ny thng l bnh ca gan, mt c quan h vi vng xng sn. Bnh l ch yu l s tit iu t ca can tht thng, lm can kh ut, xng sn au, lu ngy th kh tr huyt , huyt nh . Cng do can tm bt tc, kinh mch khng c nui dng gy au sn. Y hc hin i gi l bnh gan, ti mt, phi, c ngc, xng sn v thn kinh lin sn, n pha di ca 2 bn cnh lng ngc v cng sn ct au n. B. im ch yu kim tra 1. Hi han tnh cht au sn, ni au, thi gian v khong cch au, do u m pht cn au? C tin s ngoi thng hay khng? Nhng chng trng km theo l g? T phn bit nguyn nhn khc nhau dn n au sn. Nu do vim thng l au m lin tc. au thn kinh thng thnh tng cn au nhi hoc au nh dao ct, c quan h vi bin ng tnh cm. au thng c cm gic au tht. Xng au th au but hoc au nh di m. Bnh xng sn hoc c ngc thng au mt vng v n au, hoc c tin s ngoi thng. Bnh phi hoc hung mc, thng km ho c m, th gp, st, l nhng chng trng ca h h hp, th ht hoc ho lm sn au tng ln. Bnh gan hoc ti mt thng km nn ma, qun bng, bng trng, n khng ngon, phn khng bnh thng, hoc vng da, st l nhng chng trng ca h thng tiu ho. 2. Kim tra xng sn, sn sn v khe lin sn xem c im n au chi, c g cao ln khng? C t mu hay khng? Hoc c ting xng gy ch xt nhau? Vng ngc c chng m hay khng? C triu chng trn dch hay khng? gan, lch, ti mt c sng hay khng? Mm hay cng? C n au hay khng? t phn bit cc bnh khc nhau. 3. Khi c iu kin th lm siu m, chiu in vng ngc hoc chp phim kim tra. C. Cch cha 1. Bng chm cu a. Th chm: Chi cu, Chng mn, Can du, Dng lng tuyn. b. Nh chm: Can, m, Hung, Thn mn. 2. Bin chng th tr Bin chng i th l trng au thng thuc kh ut. au nhi thng thuc huyt . au rm ran thng thuc huyt h. Cha th ly nguyn tc s can, l kh, ho lc lm ch. C huyt th hot huyt. Huyt h th phi dng can. a. Can kh ut kt: Vng sn trng au, hoc au m khng nht nh, do tnh cm c bin ng m au n tng, hoc gim, ngc bt rt, n ung gim, ru li mng, mch thng huyn (cng nh dy n).
48
CM NANG CHN TR NG Y
Cch cha: S can l kh. Bi thuc: Tiu dao tn gia gim. Sao Si h ng quy Ch hng ph Ut kim Sao Din h sch 1,5 ng cn, 3 ng cn, 3 ng cn, 2 ng cn, 3 ng cn. Bch thc Sao Ch xc Thanh b Xuyn luyn t 3 ng cn, 1,5 ng cn, 1,5 ng cn, 3 ng cn,
Gia gim: Nu kh ut ho ho, sn au nh li ko, nng bt rt, ming kh, i a khng thng, li , ru li vng, mch huyn sc, gia Sn chi 3 ng cn, an b 3 ng cn. b. Huyt nh: Sn au nh m, c nh khng di, v m au kch lit thm, au khng cho s nn, hoc sn ct s thy c hn cc, cht li tm m, mch trm, sp (chm m rt tc). Cch cha: Hot huyt thng lc. Bi thuc: Phc nguyn hot huyt thang gia gim. Si h o nhn Bo Sn gip Ton Phc hoa Ch Hng ph Sm Tam tht tn nh 1,5 ng cn, 3 ng cn, 3 ng cn, 2 (hai) ng cn, gi li sc. 3 ng cn, 1 ng cn chia hai ln ung. ng quy Hng hoa 3 ng cn, 1,5 ng cn,
c. Huyt bt dng can (can m bt tc): Mng sn au rm ran lin tc, ming kh, bt rt, c khi nng rm ran, vng u, nhn vt l m, li t ru, mch h, t, sc (nh yu m nhanh). Cch cha: Dng m lm mm gan ra. Bi thuc: Nht qun tin gia v. Sa sm ng quy Cu k t Bch thc Mai khi hoa 4 ng cn, 3 ng cn, 3 ng cn, 3 ng cn, 1 ng cn. i mch ng Sinh a Xuyn luyn t Bch tt l 3 ng cn, 5 ng cn, 3 ng cn, 3 ng cn,
49
CM NANG CHN TR NG Y
AU LNG A. Bin chng lun tr au mt hoc c hai bn vng lng l mt chng trng do nhiu loi bnh gy ra, bao gm bnh ca thn, b my sinh dc, bnh lng, ct sng, ty sng, k c ngoi thng c lng v t sng lng. Y hc c Phng ng cho rng "Lng l ph ca thn", do , au lng v thn c quan h v cng mt thit. Nu b ngoi t hn thp, thp nhit, hoc b nng m trt ng, lm cho t vng, tr kh huyt, kinh lc bt ha, hoc nhn ngi yu b bnh lu di, tui gi tinh huyt bt tc, thn tinh hao h, khng th nui dng kinh mch, u c th dn n au lng. Chng ny coi trng bin chng th tr tt c cc loi au lng, cn phn bnh tt khc nhau dn n au lng, c th tham kho thng khoa, ni khoa, ph khoa hu quan. B. im ch yu kim tra Hi tin s, ch vng lng au, tnh cht au, quan h gia chng vi kh hu v lao ng, do u m pht au v nhng chng trng km theo, kim tra t sng, c lng, khi cn thit phi khm ph khoa, xt nghim mu v nc tiu, chp phim ct sng phn bit cc nguyn nhn khc nhau. 1. Do ngoi thng dn n au lng, trong ngoi thng, c ngoi thng trc tip dn n gy xng kn hoc h, ngoi thng dn n thot v a m, loi phong thp vim khp, vim xi to t sng, lao t sng. Trn lm sng c th theo tnh cht au, tui pht bnh khc nhau, kt hp vi tin s v phim chp ct sng, chn on phn bit. 2. Nu au n hai bn tht lng l chnh, thng thuc bnh c lng, nh khi bnh khn cp, c tin s ngoi thng, au rt d, hot ng b vng, hoc cc b da bm tm, thng thuc bong gn cp tnh; khi bnh t t, vng tht lng but au, khi tri m u hoc sau khi lm mt au tng mnh, thng l bnh phong thp, c lng b lao tn mn tnh. 3. au tht lng c km theo i au, i nhiu ln, i vi, i ra mu, hoc c st, phi ngh n bnh h tit niu. au lng c lin quan kinh nguyt, hoc km theo kh h rt nhiu, phi ngh n bnh ph khoa. C. Cch cha 1. n day bng ngn tay n day Mnh mn v p thng im (ni no thy au), n t nh n nng, t 1 n 2 pht, xoa Thn du 10 pht, cui cng day huyt y trung. 2. Bng chm cu a. Th chm - Phong thp hn chng: Thn tch, Yu Dng quan, n mn, y trung hoc ly A th huyt. Chm xong, nhng huyt vng tht lng c th cu thm hoc lm bu gic. - Thn h: Thn du (chm, cu), Mnh mn (cu), Thi kh.
50
CM NANG CHN TR NG Y
- C lng lao tn: Thn tch, Yu nhn, y trung. - Bong gn cp tnh: Nhn trung, y trung (Chch mu). - Chm trn bn tay: Yu thoi im (trn mu bn tay, trc np c tay 1,5 thn, khe gn c dui ngn 2 pha cnh quay v gn c dui ngn 4 cnh tr, cng l 4 im hai tay). b. Nh chm: Giao cm, Thn mn, Yu (tht lng), Thn. 3. Bin chng th tr Bin chng cn phn ra h, thc. Thc chng thng pht bnh cp, tr th nn kh t thng lc, cn c vo hn thp hay thp nhit, huyt khc nhau m phn bit x l. H chng thng thy au mn tnh, au i au li, thuc v thn hao, tr th nn b ch tinh kh. Do thn h th d cm t, mt na l t lu, li d lm hi thn, do , cn ch tnh trng thc, h cng thy, ta phi kim cha c hai. Tc l lm cho qu trnh ca thc chng khng ko di, v sau khi kh t, cng cn phi b thn cng c kt qu cha. a. Hn thp: Vng lng lnh au, c cm gic nng n kh xoay mnh sang bn, khi ng dy cm thy kh khn, khi tri ma, ti th pht cn au r rt v mnh, ru li trng trn, mch trm (chm su). Cch cha: Tn hnh, kh thp, thng kinh, hot lc. Bi thuc: Can khng linh trut thang gia gim. Khng hot Tang k sinh Xuyn Qu chi Ch Thng trut 2 ng cn, 4 ng cn, 2 ng cn, 3 ng cn, Can khng Phc linh 1 ng cn, 4 ng cn,
Xuyn Ngu tt 3 ng cn,
Gia gim: au nhiu th gia Ch xuyn 1,5 ng cn, T tn 5 phn. b. Thp nhit: Lng au c cm gic nng, ming ng, bt rt, i t, nc tiu , ru li vng nhy, mch nhu, sc. Cch cha: Thanh nhit ho thp. Bi thuc: T diu hon gia v. Hong b Ngu tt Phng k Xuyn T gii 3 ng cn, 3 ng cn, 3 ng cn, 3 ng cn. Trng trut d (D nhn) Vn tm sa 3 ng cn, 5 ng cn, 4 ng cn,
c. Huyt : Lng au nh m, au c nh, s s, ci nga hoc xoay sang bn kh khn, cht li tm c ban tm, mch sp. Cch cha: Ha thng lc. Bi thuc:
51
CM NANG CHN TR NG Y
ng quy a mit trng o nhn Ch Mt dc
3 ng cn, 3 ng cn, 3 ng cn, 1 ng cn.
Ngu tt Hng hoa Bo Sn gip
3 ng cn, 3 ng cn, 3 ng cn,
d. Thn h: Lng au but, mm; i, gi khng c sc, lm lng th au tng; u ti, mt hoa, tai , di tinh; ru li mng, mch nh, nhanh. Cch cha: B ch tinh kh. Bi thuc: Thc a Cu k t trng H o nhc 3 ng cn, 3 ng cn, 3 ng cn, 3 ng cn, Cu tch Tc on B ct ch Lc gic phin 3 ng cn, 3 ng cn, 3 ng cn, 3 ng cn,
Gia gim: Thn m h nhiu hn, ming kh, cht li hng, mch t, sc (nh, nhanh) b B ct ch, Lc gic phin, gia Chch Quy bn 5 ng cn, Chch N trinh t 3 ng cn. 4. n thuc mt vi v l - Bo sn gip, Hc su, hai v b chung vo nghin nh, mi ln ung t 3 n 5 phn, mi ngy hai ln, cha hn thp, huyt au lng. - a mit trng, Bi hong, nghin nh, mi ln ung 1 ng cn, dng Hong tu a xung, tr ngoi thng au lng. - H trng cn 1 cn, Siu tu (ru nng t c) 3 cn, ngm t 1 n 3 tun, tu lng ung tng ngi, ngy ung 2 n 3 ln, tr phong thp huyt au lng.
52
CM NANG CHN TR NG Y
PH THNG A. Bin chng lun tr Nc dch trong ngi ng li, trn lan ra da tht, dn ln u mt, mt, t chi, vng bng, thm ch ton thn ph thng, gi l thy thng. Trn lm sng chia lm hai loi ln l m thy v dng thy. Do ngoi cm phong hn, thp nhit a n l dng thy. Ngi yu, b bnh lu ngy hoc dng thy ko di, b i b li l m thy. Do cng nng ca ph, t, thn i vi "thng iu", "chuyn lun", "chng ha" thu dch mt bnh thng m hnh thnh. Phn loi ph thng ton thn ca y hc hin i, bao gm bnh ca tim, thn, gan, suy dinh dng, cng nng ni tit mt bnh thng v nguyn nhn cng nng dn n thu thng bn trong. B. im ch yu kim tra Hi k v tnh hnh pht sinh v pht trin ca ph thng, tnh cht ca ph, cc chng trng km theo, kt hp kim tra ton thn, v xt nghim hu quan phn bit nhng nguyn nhn khc nhau n n ph thng. (Bng 28).
Bng 28: Chn on phn bit trong ph thng Chn on phn bit nguyn nhn khc Tin s nhau ca ph thng im ch yu phn bit Tnh trng ph thng Kim tra
Ph tim (ph do suy Ch yu c tin s tim) bnh tim, v km hong ht, tim p mnh, th gp.
Xut hin trc mt Tim to, chiu in, ghi c chn, dn dn ln in tim kim tra n ton thn, ph gip cho chn on. mm, n lm, ph tm, xut hin ph v chiu, ch yu hai chi di. Ph m mt trc, ri Xt nghim nc tiu mi lan ra cc ni c bin i r rt, huyt khc, c th xut hin p c th tng cao. ph ton thn nghim trng, n th lm, ph mm, ph trng. C tun hon bng h, xc nh chn on bng thm d chc nng gan, siu m v nht l soi bng sinh thit gan.
Ph thn (vim cu C tin s a mi an thn cp, mn, thn hoc gh m ngoi da, nhim m) c th c tin s vim thn, vim b thn.
Ph gan (ph do x C tin s v gan v Ph 2 chi di, ph gan) au vng gan, bng mm, n lm km theo c trng (khi lc nghe trng, km n. c ting c ch).
Ph suy dinh dng
Thng do cc bnh Thng xut hin 2 Th trng gy st, ng rut mn tnh, chi di, n lm, ph protein niu (-) chn on xc nh bng nhim khun mn (lao) mm, ph trng. ho c ung th (nht l nh l ng protein mu
53
CM NANG CHN TR NG Y nh lng protein mu gim, t l serin/globulin gim nhiu. Tuyn gip teo li hoc to ra, chuyn ha c bn gim, chp thn v thng thn khng thuc cn quang c nhng biu hin bnh l. Thm d chc nng thng thn: C ri lon ni tit t v thng thn hoc ty thng thn.
hoc ung th (nht l ung th ng tiu ha). Ph ni tit (do suy Thng km s lnh, Ph n khng lm vo. tuyn gip, cng yu sc, ham ng, n nng v thng thn) ung gim, suy tuyn gip, hoc bo ph, tim p mnh, chc nng tim gim, cng nng v thng thn hoc c tin s ung thuc ni tit ko di.
Ph cng nng
Gp n gii v Ph cc b m mt Tr ph ra khng pht thng lin quan n hoc chi di. hin thy triu chng g kinh nguyt, tin s v c bit. tim, thn, gan, thng c lin quan n mt t th lm vic nht nh. Mt mi km n.
C. Cch cha 1. Bng chm cu Th chm: Thu phn (trn rn 1 thn) cu bng ngi, m lng tuyn, Tc tam l. Gia gim: - Nu u mt ph thng r rt, km theo ho hng, gia Lit khuyt. - T h l chnh, gia T du, Tam m giao. Thn h l chnh, gia Thn du, Phc lu. 2. Bin chng th tr Bin chng phi chia ra m, dng. Dng thy thuc thc, iu tr phi pht hn, li niu. m thy thng thuc trong h c thm thc, phi n dng, ch kh, hnh thy. a. Dng thy Bnh pht nhanh chng, thot u ph t mt trc, k n t chi v ngc bng, na ngi trn ph nhiu, da cng bng, mng, n vo rn chc, ch lm d tr li nh trc, ho, hi th kh, hoc c km s lnh pht st, nc tiu vng, , ngn, t, phn kh kt hoc b, ru li trng hoc nhy, mch ph, sc hoc trm, thc. Cch cha: S phong pht biu, thm thp li thy.
54
CM NANG CHN TR NG Y
Bi thuc: Linh qu ph bnh thang hp vi Ng b m gia gim. Qu chi Phng phong Trch t Sinh khng b Xa tin t Gia gim: - C biu chng, s lnh, ho, hi th th, b Ph bnh, gia Ma hong 1,5 ng cn, Qung hnh nhn 3 ng cn. Nng bt rt, gia Thch cao 1 lng. - Thp nhit n nu kt li, ru li vng nhy, ming kh ng, nc tiu , rt, b Qu chi, Sinh khng b, Phng phong, gia Thng thut 3 ng cn, Hong b 3 ng cn, Phng k 3 ng cn, Lin kiu 3 ng cn. - Bng trn c nc, ho hen, vng c vng, gia Thng lc cn 3 ng cn, Hc su 3 ng cn, nh lch t 3 ng cn. b. m thy Bnh trng pht t t, hoc ph ko di, ti pht nhiu ln khng khi, thng bt u t chi di, tip theo l ln ngc bng, t chi, mt, na ngi di ph nhiu hn, mu da vng ni, m ti m tr, n vo mm nho, lm su, kh tr li nh c, nc tiu t, trong, phn lng, ru li trng nht, m, trn, li bo, mch chm, nh, chm. Cch cha: Kit t n thn, thng dng hnh thy. Bi thuc: Ph t l linh thang hp vi Kim qu thn kh hon gia gim. Ph t Bch trut Tr linh Gia gim: - T h r rt, bng trng, a lng, gia ng sm 4 ng cn, Can khng 4 ng cn, Sn dc 4 ng cn. - Thn h r rt, lng but s lnh, sc mt trng bt, gia Thc a 4 ng cn, Lc gic phin 3 ng cn, Tin linh t 5 ng cn. - Nu ph thng c bn tiu ht, c th b Qu chi, Tr linh, Trch t. 3. Bi thuc mt vi v l - Xa tin t, Bch mao cn, Ngc m tu, ng qua b, H l biu, M tin tho, la chn ly 1 n 2 loi. Mi ln 1 lng n 1,5 lng, sc nc ung, dng vo ph thng dng chng. 2 ng cn, 4 ng cn, 3 ng cn, Qu chi Phc linh Trch t 1,5 ng cn, 4 ng cn, 3 ng cn. 1,5 ng cn, 1,5 ng cn, 3 ng cn, 1 ng cn, Ph bnh Phc linh Ng gia b i phc b 3 ng cn, 5 ng cn, 3 ng cn, 3 ng cn,
4 ng cn (bc vi).
55
CM NANG CHN TR NG Y
- Lu c tn bt 2 phn, Lu sut tn bt 3 phn, Lng ung 1 ln. (Lu c: d chi, Lu sut: d mn). Ngy mt, hai ln, dng vo chng ph thng nghim trng. - D nhn 5 ng cn n 1 lng. u nh mu (Xch tiu u) 1 n 2 lng, sc vi nc ung, dng vo t h ph thng.
56
CM NANG CHN TR NG Y
B I, I T (long b, v niu) A. Bin chng lun tr Long b l cc chng i t, kh i (thiu niu) thm ch nc tiu b tc khng thng. i kh, i ra tng git, bnh pht ln chm gi l "long" (cng). Mun i i nhng khng i c, trng cp kh thng, bnh pht ln l rt cp l "b" thng gi chung l "long b". Bnh ch yu l thn v bng quang, bnh l c hai mt h v thc. Thc chng do thp nhit ch di, hoc huyt kt trong, bng quang kh ha bt li m dn n. H chng do thn kh hao h, bng quang kh ha khng c uy lc. Cng c th do tn dch hao tn, thn m bt tc, thy dch khng th xung n di bng quang gy ra. Bnh ny bao gm rt nhiu tn bnh trong y hc hin i, ni khi qut, mt l do cc nguyn nhn lm chc nng lc ca thn gim, hoc suy kit, do lng nc tiu gim st cc . Hai l do thng tn thc th, hoc chng nng ca niu o bao gm cc nguyn nhn thng tn thn kinh trung ng (tu sng hoc no, mng no), c trn co tht, bng quang ngi gi nho, chng thn kinh chc nng lm nc tiu ra kh v ng lu. B. im ch yu kim tra 1. Tiu tin t hoc kh i, khng c cm gic bun i v khng thy bng di trng au, s g khu bng quang vng bng di cng khng thy cng y, thng do chc nng thn suy kit a n i t hoc b i. Nu bng di trng au, bun i m khng i ra, s g vng bng quang thy cng tc, l nc tiu ng lu v kh bi tit. 2. Phi hi r pht bnh nh th no, kh i t nhin hay t t tng dn, trc c tin s v tin lit tuyn, niu o, bng quang, thn tng hay khng? Gn y c b vim cp tnh niu o, trc trng, vng hi m, xng chu hay khng? C b thng hay b m x hay khng? V cc chng km theo, c th gip cho phn bit nguyn nhn. 3. Ch niu o b chn p khng, cn thm trc trng nh gi tin lit tuyn c u hay khng, c iu kin th soi bng quang, quan st bng quang v pha sau niu o, hoc thm d nh gi chc nng bi tit ca thn. 4. C khi cn kim tra h thn kinh, no, ty c bnh hay khng. 5. Sau khi loi tr cc thng tn thc th h tit niu sinh dc hoc thn kinh trung ng gy ra ri lon i tiu, phi ngh n chng thn kinh chc nng v chng nho bng quang ngi gi. C. Cch cha 1. Bng chm cu a. Th chm: Trung cc, m lng tuyn, Hnh gian, Bng quang du, Tam m giao. - H chng, gia cu Bch hi, Kh hi, Quan nguyn. b. Nh chm: Thn, Bng quang, Ngoi sinh thc kh, Giao cm, B cht h.
57
CM NANG CHN TR NG Y
2. Bin chng th tr Bin chng phi chia ra h v thc. Tr thc th ly thanh li thp nhit, h chng th ly b ch thn kh, hoc t dng thn m. a. Thp nhit chng: Nc tiu t, nng, , tiu nhiu ln, gp, nh git, kh i thm ch b tiu, bng di trng y hoc au n, ming kht, b i tin, ru li vng nhy, mch hot, sc (trn tru m nhanh). Cch cha: Thanh li thp nhit. Bi thuc: Bt chnh tn gia gim. Bin sc Hot thch Hoc Sn chi Sinh i hong Hi kim sa Gia gim: - Nu c kt si hoc huyt, vng tc, bng di trng au nhiu, hoc c km i ra mu, gia Kim tin tho 1 lng, H trng 5 ng cn, thm ring bt Sm Tam tht 1 ng cn, bt Trm hng 4 ng cn, trn u, chia lm hai ln ung. - Nu thp nhit thng m, km st, bt rt vng tim, cht li hng, gia Sinh a 4 ng cn, Tri mu 3 ng cn, Hong b 3 ng cn. b. Thn h chng: i sn, khng c sc y ra, kh i hoc b i, sc mt trng nht, ton thn h nhc, tht lng tr xung lnh, i gi khng c sc, cht li nht, mch trm, t. Cch cha: B thn, n dng, thng khiu. Bi thuc: T sinh thn kh hon gia gim. Thc a, Sn dc, Nhc thung dung, mi th u 3 ng cn, Tin linh t 4 ng cn, Trch t, Ngu tt, mi th u 3 ng cn, Ch Ph phin 2 ng cn, Nhc qu 1 ng cn, Xa tin t 5 ng cn gi li sc. Gia gim: - Nu kim chng t h, ngn hn, mt mi, sc yu, bng di c cm gic x xung, b Thc a, Thung dung, c th thm Hong k 3 ng cn, ng sm 3 ng cn, Thng ma 1 ng cn. - Nu thn hnh gy, tiu ty, st nh, bt rt vng tim, ming kht, mi kh, cht li hng, t nc bt, mch t, sc, v lc l m tn hao h, b ch Ph phin, Nhc qu, Xa tin t, gia Bc sa sm, Mch mn, Sinh a, mi th 3 ng cn, Bch mao cn 1 lng. 4 ng cn, 3 ng cn, 3 ng cn, 3 ng cn, hu h, 3 ng cn, gi li sc: C mch Mc thng 4 ng cn, 2 ng cn,
Xa tin tho 5 ng cn,
58
CM NANG CHN TR NG Y
3. Bi thuc mt vi v l - Toan thng tho ti (c chua me) 2 lng, gi nt ly nc, thm mt ung. - Xa tin tho 6 ng cn, Thng ma 2 ng cn, sc ung. - m trc dip 3 ng cn, ng tm 1 nm, nu vi nc chn ung. - Trm hng 4 phn, H phch 4 phn, d mn, d chi (lu c, lu sut), mt i, chung nghin nh, chia lm 2 ln, ngoy vi nc si ung. - Hnh trng sng 1 cn, gi nt. X hng 1 phn, trn u chia lm 2 gi. Trc ht l t mt gi ln trn rn ri chm nng trn chng 15 pht, sau li i mt gi khc, ln ny ly nc chm 15 pht. C th thay i n khi tiu tin c mi dng. - Mt c ti, Dnh dnh 3 qu, mui n mt t, gi nt c ba th, dn ra giy, dn ln trn rn. - B kt, ly 1 n 2 phn, nghin nh mn. Thi vo trong mi gy ht hi. Cc th thuc va k trn y phn ln l thch hp vi thc chng.
59
CM NANG CHN TR NG Y
CHNG LIT (nuy chng) A. Bin chng lun tr Nuy chng cn c tn l Nuy bch (lit mm) lm chng gn mch chi th nho ra, tay chn mm yu khng c sc, khng th vn ng c. N ging nh mt s bnh bi lit m y hc hin i cho rng do thn kinh vn ng v c bp b tn thng gy ra, thng do vim dy thn kinh, di chng bi lit, t bi c tnh chu k, chng nhc c v bnh teo c. ng y cho rng nguyn nhn bnh c 2 loi: Mt l do ngoi t gy nn, thng thy trong hoc sau khi b bnh n nhit (st bi lit), t nhit lm thng m ca ph v v, lm cho khng th vn chuyn tn dch i ti ri, nui mm gn mch, hoc do b cm thp nhit, ngm vo gn mch lm cho bp tht mm nho khng c ng c. Hai l do ni thng, thng thy ngi gy yu sau khi b bnh, can, thn hao tn, tinh huyt khng , khng th nui mm c bp gn xng. B. im ch yu kim tra 1. Chi trn hoc chi di, mt bn hoc hai bn mm yu khng c sc, vn ng kh, thm ch bi lit, lu ngy th teo c. Kim tra bn chi th b bnh thy vn ng mt t ch, trng lc c gim, phn x gn xng gim hoc mt, km theo teo c. 2. Hi v tin s b bi lit ln no cha? Trc khi t bi c b st hoc cc bnh khc khng? Hi r chng trng km theo. Kim tra h thn kinh xem c b t bi c bp cc ni khc, hoc nhng ri lon cm gic hay khng? gip cho chn on, khi cn thit c th lm xt nghim mu v chc d ty sng. Nu t bi c chu k, cn i hm lng kali chn on xc minh. C. Cch cha 1. Bng chm cu a. Th chm - i kin, Tr than 2, Tr than 3, Khc tr thu Thiu hi, tr chi trn bi lit. - Nu c tay r xung th gia Dng lo, Hp cc thu Lao cung. - Tr chi di bi lit: Yu Dng quan, Hon khiu, Mi b, T cng, Dng lng tuyn thu m lng tuyn, Tam m giao. - Nu c chn bai vo trong, gia Tr than 5, Khu kh thu Chiu hi, Thi xung. - Nu c chn bai ra ngoi, gia Thng khu, C ngoi thng. b. Nh chm: B cht h, Chm, Thn mn, b phn tng ng. 2. Bin chng th tr Bin chng phi chia r h, thc. H chng c ph t tm thng, v can thn khuyt h. Thc chng do thp nhit ngm vo. Trn lm sng thng thy m h v thp nhit.
60
CM NANG CHN TR NG Y
m h th tr bng cam, n, t dng. Thp nhit th ly thanh nhit, ha thp. Do tiu, bn thng ln ln vi nhau, do thng kim ly dng m, thanh nhit cha. Nu bnh ko di lm cho chnh kh h, trc ht phi ch trng b ch m huyt, tinh kh. a. Ph v tn thng: Chi th yu mm bt dng, dn dn n gy mn bp tht, da d kh kt, tm phin, ming kht, hoc ho khan t m, hng kh, st nh, lng bn tay bn chn nng, sc mt v chiu, nc tiu , ru li vng mng, cht ti hng, t bt, mch t, sc. Cch cha: Thanh nhit sinh tn, dng ph ch v. Bi thuc: Sa sm mch ng thang gia gim. Nam Sa sm Xuyn Thch hc Thin hoa phn Bch thc Gia gim: - St nh, ho khan, gia a ct b 4 ng cn, Tri mu 3 ng cn. - Ngn hi, ting thp, nhiu m hi, gia Hong k 5 ng cn, Ng v t 1,5 ng cn, - n ung khng bit ngon, b i Sinh a, gia Bch bin u 3 ng cn, Sao Cc Nha 5 ng cn. b. Can thn khuy h: Bnh pht chm chp, dn dn t chi di hoc bn tay, cnh tay yu khng c ng c, xng sng vng tht lng but, mm, khng nng ln c, lu ngy th xng tht gy mn, ra m hi trm, st v chiu, lng bn chn nng, u ti, mt hoa, di tinh, tiu tin khng dt, mch nh nhanh, ru li t, cht li hng. Cch cha: T dng can thn. Bi thuc: H tim hon gia gim. Quy bn a hong Bch thc Hoi Ngu tt Gia gim: - H ha r rt, st v chiu, lng bn chn nng, gia Sao Hong b 3 ng cn, Tri mu 3 ng cn. - Lng gi but mm, gia trng 3 ng cn, Cu tch 3 ng cn. - Kh huyt lng h, mt vng, u chong, hi hp, ngn hi, gia ng sm 3 ng cn, Hong k 5 ng cn, ng quy 3 ng cn. 1 lng, 4 ng cn, 3 ng cn, 3 ng cn. Chch u Cu K t Ta dng 3 ng cn, 3 ng cn, 3 ng cn, 4 ng cn, 3 ng cn, 3 ng cn, 3 ng cn, Mch mn Ngc trc 3 ng cn, 3 ng cn,
i Sinh a 5 ng cn, Cam tho 1 ng cn.
61
CM NANG CHN TR NG Y
- Nu ngi bnh m tn lu ngy hi ti dng, s lnh, cht li hng nht, mch trm, t v lc, dng Tin linh t 3 ng cn, B ct ch 3 ng cn, Ba kch thin 3 ng cn, Lc gic 3 ng cn. c. Thp nhit xm dm: Hai chi di dn dn yu mm hoc sng, chn, i nng hm hp, mnh nng, mt vng, bng trn v ngc bt rt, ming thy kh ng, dnh, nc tiu , i tiu thy rt, nng v au, ru li vng nhy, ven u li hng, mch nhu, sc. Cch cha: Thanh nhit ha thp. Bi thuc: T diu hon gia v. Mao trut Ngu tt Phng k Ng gia b Gia gim: - Nu thp nhit thng m, gy g, tm phin, hai chn rt nng, cht li hng, ru xanh, th b Mao trut, Ng gia b, D nhn, gia Quy Bn 5 ng cn, Sinh a 4 ng cn, Huyn sm 3 ng cn, Tri mu 3 ng cn. - Nu i v chn hi sng, da d t bi, ru li trng nhy, gia Ch Nam tinh 1,5 ng cn, Sao Bch gii t 1,5 ng cn. - Nu chi th t bi au nhi, cc khp hot ng khng d, cht li tm, gia o nhn 3 ng cn, Hng hoa 1,5 ng cn, Bo Sn gip 3 ng cn. 3. Bi thuc mt vi v l - Bt ty xng tru sy kh 1 cn, Hc chi ma 1 cn sao qua cho thm, nghin nh, thm ng trng va phi, trn u, mi ln ung 3 ng cn, ngy dng 2 ln. - Bt T h sa, mi ln ung 5 phn, mt ngy 2 ln. 4. n day bng tay a. Chi trn: Day gn Kin tnh, n nh nh T nhu, Th tam l, Hp cc (n vng gn), im huyt Kin ngung, Khc tr, xoa nh cnh tay (xoa i xoa li) mt s ln. b. Chi di: Day m lim, Tha sn, Cn lun, n nh nh Phc th, Tha ph, n mn (n vng gn), im cc huyt Yu Dng quan, Hon khiu, Tam tc l, y trung, c t, Gii kh, Ni nh, xoa i xoa li vng c i my ln. Sc ngn tay lc cng, lc mm, gip nhau tc dng, ly thu su vo l chnh. 2 ng cn, 3 ng cn, 3 ng cn, 3 ng cn. Hong b D nhn T gii 3 ng cn, 5 ng cn, 3 ng cn,
62
CHN TR NHNG BNH CHNG THNG GP BNG CHM CU
CM NANG CHN TR NG Y
CHN TR NHNG BNH, CHNG THNG GP BNG CHM CU NGUYN TC TR LIU BNG CHM CU Tr liu bng chm cu v dng thuc vng theo mt nguyn tc ging nhau. u tin phi chn on r rng, chnh xc, xc nh v tr bnh kinh no, bnh ph thuc tng ph no. Khi cha dng cch chm hay cch cu, dng php b hay dng php t, sau tin hnh tr liu, nh vy mi thu c hiu qu mong mun. A. Thc th t Khi bnh t mi xm nhp vo c th, sc khng cn mnh, xut hin bnh l thc, cn phi dng chm nhiu, th php t nhiu, khng th dng cu (tr trng hp hn thc chng). B. H th b Ni v tinh thn v trng thi ngi bnh khng tt, nng lc khng gim yu, xut hin chng h, cn dng th php b, thng dng php cu (tr trng hp ngi bnh m h, khng th dng cu). C. Nhit th nhanh Ni v bnh nhit t qu thnh, cn dng cch chm nhanh, rt kim nhanh (hoc kt hp chch im nn mu) tr tr. D. Hn th n Hn t xm nhp kinh lc hoc tr tng ph, cn dng phng php n cu tr tr (hoc chm xong cu thm). . Tc th chch Cc b tc th dng php chch, l khi cc b kinh lc khng thng, kh huyt tr, phi dng cch chch mu lm lu thng kinh lc, kh tr bnh tt. E. Khng h, khng thc Theo kinh m cha. Khi c th c bnh bin h thc khng r rng, mi ch l mt s chng trng xut hin trn ng kinh i, nn ly huyt trn kinh m chm, chch dng php bnh b, bnh t.
CM NANG CHN TR NG Y
QUY TC X PHNG TRONG CHM CU Cha bnh bng chm cu l phng php iu tr thng qua chm huyt v. Mi huyt cha c mt s bnh, mi bnh thng dng mt s huyt cha mi c th pht huy ht tc dng. V vy phi nm vng cc huyt v phi hp chng vi nhau. Phi hp huyt cng chnh l x phng. Phi hp huyt ph hp s nng cao kt qu cha bnh. X phng phi theo qui lut nht nh. Ni chung c my loi nh sau: A. Theo kinh ly huyt Xem bnh kinh no ly huyt kinh cha bnh. Nh mi c bnh thuc v kinh th dng minh i trng, ly huyt kinh . Bnh tim thuc v kinh th quyt m, ly huyt trn kinh . Bnh d dy thuc v kinh tc dng minh, ly Tc tam l trn kinh . Cch ny cn gi l cch ly huyt ng xa (vin o). B. Ly huyt ln cn Xem bnh ch no th ly huyt , ti . Nh au u ly Bch hi, hoc ly Phong tr, Thng tinh, Thi dng; au vai th ly Kin ngung hoc Khc tr; au lng th ly Thn du hoc Hon khiu, bnh mt th ly Tnh minh hoc Tn trc. C. Ly huyt phi hp Nguyn tc ny l ly mt huyt nhng sc cha cha , li ly thm 1 hoc 2 huyt na, tng thm hiu qu cha bnh. Cch ly huyt phi hp ny ng dng rng ri trn lm sng. i th c my loi nh sau: 1. Phi hp xa - gn L phi hp cch ly huyt ng xa v ly huyt ln cn. Nh au d dy ly Tc tam l ng xa, phi hp ly Trung qun gn. Bnh mi ly Hp cc ng xa, vi Nghinh hng gn. au bng hnh kinh ly Thi xung ng xa vi Quan nguyn gn. Bnh mt ly Hu Kh ng xa, vi Tnh minh gn. 2. Phi hp phi - tri Cn gi l song huyt, ng thi ly mt huyt v c tc dng ch tr mi bn phi, tri. Nh bnh d dy, ly hai Tc tam l hoc hai Ni quan; au u ly hai Thi dng hoc hai Lit khuyt; bnh ph khoa ly hai Tam m giao hoc hai Huyt hi 3. Phi hp trn - di Ta ly huyt chi trn phi hp h tr tng ng vi huyt chi di. Nh Ni quan vi Tc tam l cha bnh rut v d dy; Thn mn vi Tam m giao cha mt ng; Chi cu vi Dng lng tuyn cha au hai bn sn; Hp cc vi Ni nh cha au rng; Chi cu vi Chiu hi cha to bn
CM NANG CHN TR NG Y
4. Phi hp trc - sau Cn gi l trong ngoi h ng, ly mt huyt trc, mt huyt sau phi hp h tng. Nh Nghinh hng vi Phong tr tr mi tc kh th. 5. Phi hp Biu - L Cng gi l phi hp m dng. Cn c vo ba kinh dng vi ba kinh m phi hp h tr tng biu l, nh ly Hp cc kinh i trng v Lit khuyt kinh ph tr cm mo, ly Tc tam l kinh v v Tam m giao kinh t tr tiu ha km. 6. Phi hp Kho - Cht Ly huyt phi hp tng ng, tng h, tng lin, trn di vi ba huyt ng thi cng mt chi. Nh chi trn au n th ly Kin ngung, Khc tr, Hp cc, bn thn bt toi th ly Hon khiu, Dng lng tuyn, Huyn chung 7. Phi hp Du - M Mi mt tng ph c bnh, c th ly Bi du v M huyt tng ng. Nh bnh vng d dy c th ly Trung qun phi hp vi V du; bnh bng quang c th ly Bng quang du phi hp Trung cc. 8. Phi hp Nguyn - Lc Nguyn huyt c th cha bnh h, thc kinh y. Lc huyt c th cha bnh chng kinh biu l. Nguyn huyt v Lc huyt phi hp ng dng lm tng tc dng cha bnh. Nh ho, hen suyn l bnh chng ca th thi m ph kinh, ly Nguyn huyt ca kinh y l Thi uyn, ly Lc huyt Thin lch ca kinh biu l th dng minh i trng kinh; au bng, si rut, a chy l bnh chng ca kinh th dng minh i trng, ly Nguyn huyt Hp cc ca kinh y, ly Lc huyt Lit khuyt ca kinh biu l th thi m ph kinh.
CM NANG CHN TR NG Y
TM PHP TR C BN BNG CHM CU Tm php tr c bn l: Ho, thanh, n, b, hn, h, th, tiu. Trong kh tin hnh cha bnh ngoi cm hoc ni thng, c th gp mt s triu chng biu hin lm sng ging nhau, phi vn dng nhng php tr c bn lm tiu tr, hon gii cc biu hin lm sng gim bt kh chu cho ngi bnh, hn ch nh hng ca n vi sc khe v bnh tnh ca ngi bnh. Tm php tr c bn bng chm cu nh sau: A. Ha php (cn gi l php ha gii), nhm lm m cc ri lon cng nng (bt ha). C ba chng bt ha l: Can v bt ha, trng v bt ha v doanh v bt ha. Phng huyt v th php Can v bt ha: B Tc tam l, t Thi xung. Trng v bt ha: Bnh b bnh t; Trung qun, Thin khu, Hp cc, Tc tam l. Doanh v bt ha: (chng bn biu bn l). Chm Ngoi quan thu Ni quan, dng th php thu Thin lng. Kh huyt bt ha: (hnh kinh au bng). Chm t Ni nh b Tam m giao. B. Thanh php (php lm h nhit, cn gi l php thanh nhit), nhm lm h cn st cao. St cao l t chnh cng mnh u tranh nhau, l phn ng ca rt nhiu loi bnh khc nhau, cch cha theo nguyn nhn bnh khc nhau. Nhng khi st qu cao cn cp cu h nhit trnh tc hi nhiu mt ca n. Phng huyt v th php Chch Nh tim nn mu, chch Thiu thng nn mu, chch Thng dng nn mu. Chm t, lu kim kch thch mnh cc huyt i chy, Khc tr, Hp cc. C. n php (php lm nng m ngi ln), nhm vo chng thn nhit gim thp. Bt k l do g gy ra tt nhit , cn cp tc nng thn nhit ln trnh thot dng kh. Phng huyt v th php Cu cc huyt Thi kh, Cn lun, cu trc tip 10 mi tr ln. Quan nguyn cu trc tip, Thn khuyt cu cch mui lin tc cu cho ti khi thn nhit trn 36oC v tr li 37oC mi thi. D. B php (php bi b), nhm vo ngi bnh suy nhc sau bnh nng ko di, sau lao ng qu sc ko di. Phng huyt v th php Cu cc huyt Cch du, m du, Cao hoang du, Tc tam l. Nu ngi bnh gi yu, c th cu thm cc huyt: Tm du, T du, V du, Thn du, Trung qun, Quan nguyn, Kh hi, Tc tam l, Tam m giao. . Hn php (php x l v m hi), php ny gm c pht hn v ch hn.
CM NANG CHN TR NG Y
1. Pht hn (lm cho ra m hi), nhm vo chng biu thc, cn gii quyt bng cch lm cho ra m hi Phng huyt v th php Chm b huyt Hp cc, lm th php lo dng s (b 81 ln), kt hp m v v, nng v n theo php b (gi l 1 ) ht 1 li dng 1-2 pht, li lm li th hai, dng 1-2 pht, li tip tc. Khi no thy ra m hi th dng. 2. Ch hn (lm cho cm m hi), nhm vo chng biu h, hoc pht hn nhm, m hi ra qu nhiu, cn phi cm li, phng i hn vong dng (h nhit try mch). Phng huyt v th php Chm t huyt Hp cc, lm th php lo m s (t 36 ln hoc 36 x 3 ln), kt hp m v v, nng v n theo t php. Sau chm b huyt Phc lu, lm th php lo dng s (b 81 ln), kt hp m v v, nng v n theo b php. E. H php (php x l v i tin), php ny gm c t h v ch t. 1. T h (lm cho i i tin c), nhm vo chng b i tin do thc nhit dng minh gy ra, cn t h trnh nhim phn. Phng huyt v th php Chm b huyt i chung, lm th php lo dng s (b 81 ln), kt hp m v v, nng v n theo b php. 2. Ch t (lm cho cm a chy), nhm vo chng a chy do h hn m ri lon ng rut gy ra. Phng huyt v th php Chm b cc huyt Bch hi, Thi kh, lm th php lo dng s (b 81 ln), Bch hi ch m v v, Thi kh kt hp c m v v, nng v n theo php b. G. Th php (php x l v chng nn), php ny gm c thi th v ch u. 1. Thi th (gy nn), nhm vo chng thc tr, n khng tiu, ng d dy gy trng tc, au n v chng ng c thc n khi n cn d dy. Phng huyt v th php C hai cch lm: Mt l chm t Sng ct, hai l cu Tiu ch tim u. Chm t huyt Sng ct, chm trn nh mm gai t c 6, mi kim chch ln, lm lo m s (36 hoc 36 x 3), kt hp m v v nng v n theo t php. Cu Tiu ch tim u (u nhn ngn chn t). hai bn chn dng ngn ln, gt st nn ging, t mi ngi nh trc tip ln 2 u nhn ngn chn t hai bn, t la cng mt lc, cu ht mi ny tip mi khc, n khi nn c th dng (khng c t ring tng chn). 2. Ch u (cm nn), nhm vo chng nn nhiu, cn phi cm nn.
CM NANG CHN TR NG Y
Phng huyt v th php Chm cc huyt Ni quan, Tc tam l. Huyt Ni quan dng php t theo hi th, ra lnh cho ngi bnh ht vo th tin kim ngi bnh th ra th rt kim ln, kt hp m v v, nng v n theo hi th nh trn 6 ln, hoc 36 ln. Huyt Tc tam l dng php b lo dng s (b 81 ln), kt hp m v v, nng v n theo php b. B cha do nghn m nn th dng php cu mi ngi hai huyt k trn. H. Tiu php Gm php lm tiu sng mn nht, tiu m, tiu thng, tiu huyt do va p chn thng. (Cc loi trng, h, u bu khng thuc phm vi ny). 1. Tiu sng mn nht: Nhm lm tiu sng cc loi mn nht u anh, p-xe, hu bi, inh ru Phng huyt v th php Ly cc huyt Thn tr, Linh i, Hp cc, y trung. C 4 huyt trn u chch nn mu. Chng nh, t im sng th mi ngy chch mt ln; chng nng, nhiu im sng th ngy chch hai ln. 2. Tiu m Phng huyt v th php m phi: Chm t cc huyt Ph du, Thin t, Chin trung, Phong long. m m v: Chm t Trung qun, Phong long. m ngng kinh lc: Chm t Lit khuyt, Phong long. 3. Tiu thng Chng thng l thy dng thin Thy thng chng 16: Chn tr cc chng trng lm sng, c kt hp Ty y trong chn on phn lit, c gia gim thm nh sau: Phng huyt v th php Ly cc huyt Thy phn, cu, m lng tuyn v Tc tam l lm b php. Nu u mt ph thng r rt, gia Lit khuyt, t php. Nu hai ng chn sng r rt, gia Phong long t php, Phc lu b php. Nu t h l chnh, gia b T du, Tam m giao. Nu thn h l chnh, gia b Thn du, Phc lu. 4. Tiu huyt do va p chn thng. Phng huyt v th php Chm mt n huyt ti ch v ln cn, lm t php, sau chm huyt Tc lm khp, lm b php, thi gian lu kim ly mi ngi b vo cn kim t (n chm cu), s mi t l hai mi. t xong i cn kim ngui th rt kim.
CM NANG CHN TR NG Y
CHA NHNG BNH THNG GP 1. Cm mo Cm mo, cn gi l thng phong, c th b c bn ma. Bnh thng sinh vo nhng lc kh tri t nhin nng, lnh, hoc lao ng ra nhiu m hi. Ch yu l do ngoi cm phong hnh, hoc thn th suy nhc, sc khng gim m pht bnh. Cm mo c cc biu hin l: Nght mi chy nc mi trong, ht hi, ho hng, au u, n khng ngon Cm mo nng nng (cm ly lan): Phn nhiu l s lnh, st, au u, au hng, ho, au lng, au khp t chi, khng mun c ng, c th qun bng, bun nn. Cch cha: Ly huyt i chu, Hp cc, Phong tr, 3 huyt ny tc dng ch yu cha cm mo. u dng ho kim v chuyn tin kim, dng th php bnh b bnh t. Lu kim 30'. Gia gim: au u gia huyt n ng, Thi dng, nn mu. Cung hng au, dng kim ba cnh chm nn mu Thiu thng. Ho hng gia Lit khuyt, Thi uyn. Tc mi gia Nghinh hng. St cao gia Khc tr, Thp tuyn, chm nhanh, nn mu. Ton thn v t chi au but gia Khc tr, Tha sn. Qun bng, bun nn gia Ni quan. Ging ngha ca phng: Phng ny ly gii biu, tn hnh lm chnh.Do ph v i trng cng biu l, nn ly Hp cc kinh i trng gii biu tn hn, pht hn(*), tuyn thng ph kh dt ho. Ly Phong tr khu phong(**) m dt au u. i chu l huyt c mch, cng l huyt hi ca th, tc tam dng kinh, cho nn c th tr c ngoi t xm phm vo c th lm cho kinh kh m dng ngng tc pht thanh nhit. Huyt Thi dng l huyt l ngoi kinh (kinh ngoi k huyt), dng kim ba cnh chm nn mu c tc dng tit nhit, lm mt u mt, c th cha au gc u, trn. Huyt n ng tr au trc u. Thiu thng l kinh huyt th thi m ph c tc dng lm tit t nhit ph kinh, cho nn n l huyt v chnh cha au hng. Lit khuyt l Lc huyt ca th thi m kinh, Thi uyn l Nguyn huyt ca th thi m kinh. Hai huyt ny c tc dng rt ln i vi vic tuyn ph, v vy c th cha c ho do ph kh khng tuyn (khng thng). Th dng minh i trng kinh tun hanh n mi, v th huyt Nghinh hng c th tr mi tc khng thng. Thp tuyn c cng hiu tuyn khiu, khai b (thng khiu, m ch b ng tc), s dng kh, thanh nhit. Huyt Khc tr c tc dng tit t nhit dng
(*) (**)
Pht hn: Lm cho ra m hi. Khu phong: ui phong t.
CM NANG CHN TR NG Y
kinh, li c th thanh nhit, gii biu, tr nng au. au pha sau bng chn c quan h vi kinh bng quang, v vy ly huyt Tha sn ca kinh thng kinh kh m dt au. Ni quan l Lc ca th quyt m, kinh mch ca th quyt m di honh cch c nhanh ni (lc) vi tam tiu, v vy c th tuyn thng kh c tam tiu, khoan cch, ha v, ging nghch, iu kh, lm dt nn ma. Phng huyt kinh nghim t hiu qu cao Phong tr, Can du, Tc tam l (ma xun). Phong tr, Hp cc, Phc lu (ma ng).
CM NANG CHN TR NG Y
2. Ho Ho l triu chng thng gp ca bnh phi, nhng bnh ca cc c quan khc cng c th nh hng n phi m sinh ra ho. V vy rt nhiu c triu chng ny. Nguyn nhn dn n ho tuy nhiu, nhng khng ngoi hai mt ngoi cm v ni thng. a. Ngoi cm ho hng: Pht st, s lnh, mi nght, ht hi, ho c m lng v trng hoc km au u. Cch cha: i chy, Phong tr, Hp cc, Ph du, Lit khuyt. Cc huyt k trn u dng ho kim v chuyn tin kim, th php bnh b, bnh t, lu kim 20 pht. Ging ngha ca phng: i chy, Phong tr, Hp cc tuyn thng(*) dng kh, s gii biu t. Lit khuyt tuyn ph dt ho. Ph du l ch kh ca ph tng chuyn qua, t th lu iu ph kh, b th ha ch ph kh, v vy l huyt chnh cha ho. b. Ni thng ho hng: C lc ho, lc khng, nh ra m trng, dnh, hoc ho khan khng c m, hng kh, au rt, nga, ming kh, mi hng, c trng hp au ngc v lng trn, lng bn tay, lng bn chn nng. Cch cha: Ly cc huyt Ph du, i tr, Tc tam l, Nh t. Dng ho kim chm b, thm cu sau khi chm. Ging ngha ca phng: Ly Ph du tuyn thng ph kh, b ph dt ho. i tr kh phong tuyn ph. Tc tam l b t, ch kh. Ng t c th thanh ph ha m dt ho.
(*)
Tuyn thng: Kh thng thun li.
CM NANG CHN TR NG Y
3. Hen Hen suyn cng gi l bnh hng. Nguyn nhn gy bnh rt phc tp, ni chung do th lc suy nhc, ngoi cm phong hn, hoc b bnh ng h hp khng cha tn gc cho dt. Triu chng ch yu l th ht nhanh gp, m kh long, hu ku nh ko ca, nh m ra xong th d chu. Bnh nng th h ming so vai, khng th nm ngay ngn, c ng d ra m hi, chn tay lnh, sc mt trng bt. Cch cha: Khi pht c hen, ly bnh suyn lm chnh, ly huyt: nh suyn, Chin trung, Ni quan. Trc ht ly huyt nh suyn, dng php v chuyn, lm cho chm cm lan ta xung di lng, mng. Chm Chin trung, chm di da chch thng xung hn mt thn, dng php v kim. Gia gim: m nhiu gia Phong long, Lit khuyt. Suyn lu ngi yu, chm thm Ph du, Thn du, Kh hi. Ph kh tc y, c th khu nn mu Ph du, gia bu gic, lm cho mu li di da, c hiu lc chn cn suyn. Ging ngha ca phng: Phng ny ly bnh suyn(*), kh m lm chnh. nh suyn l huyt kinh nghim lm sng. Ni quan ni gin ngc v c honh, ph kh t ging. Chin trung c cng hiu thun kh ha m thp. Nu m nhit ti ph, cn tr ph kh, tuyn ging (thng xung) tht thng nn dng Phong long, Lit khuyt kh m, tit nhit. Ngi yu cu Ph du, Thn du, Kh hi b thm ph kh v thn kh. Ph, thn y kh lc th trn c th khi, di c th np, kh c t thng ging bnh thng, chng suyn s t khi. Phng huyt kinh nghim t hiu qu cao Cu huyt Linh i, Cn lun.
(*)
Bnh suyn: Dp cn suyn.
10
CM NANG CHN TR NG Y
4. au u au u l mt triu chng thng c nhiu loi bnh, ngoi cm hay ni thng u dn ti au u. Ngoi cm dn ti au u, phn nhiu biu hin s lnh, st, chy nc mi, ho hng. Ni thng au u do h tn ba tng can, t, thn. Biu hin ng khng ngon, thn th mt mi, vng u tc ngc, bun nn, tiu ha km, u no sinh chng "phin mun". Cch cha: Do ngun gc sinh bnh khc nhau, ngi bnh thy au nhng ch khc nhau, v vy tu theo nguyn nhn v im au m x l. a. iu tr theo im au + au c u Phng 1 ly huyt: Tc tam l, Hp cc, Dng lng tuyn. Ba huyt trn, ly c hai bn, dng ho kim chm t php, ng thi v chuyn, c cm gic t tc th dng, lu kim 30 pht. Mi ngy hoc cch ngy chm mt ln. Phng 2 ly huyt: Bch hi, Thn nh, Phong tr. C ba huyt u dng mi ngi cu t ba n nm mi. + au nh u, ly huyt: Bch hi, Lit khuyt. Dng ho kim chm Bch hi, chm chch ln, v chuyn tin kim, n khi cm gic t tc lan n khuu tay th dng. u lu kim 30 pht. Cc huyt khc nh Phong tr, i tr, Thi dng c th chn dng. Phng huyt kinh nghim t hiu qu cao + Bch hi, Hnh gian, cha au nh u do can ho. + Bch hi, Thng thin, Dng tuyn, cha au nh u do thn h. + au bn u Phng 1: Ly huyt Huyn chung, dng ho kim v chuyn tin kim theo php t, lu kim 15 pht. Phng 2: Ly huyt Dng tuyn, dng ngi nhung cu ba mi. Phng 3: Ly huyt u duy, Lit khuyt, dng ho kim chm huyt u duy trc, chm di da, chch ln nh u, n khi c cm gic trng tc th dng, sau chm huyt Lit khuyt, chm chch ln, lu kim 30 pht. Hoc chm thm huyt Ty trc khng. Phng huyt kinh nghim t hiu qu cao + u duy, Khc pht, Chi cu. Cha au mt bn u c nhc mt (thin u thng). + Huyn l, Hm ym. Cha au vng tc mai hai bn u. + au gia pha trc u, ly huyt: Thng tinh, Bch hi, Hp cc, Lit khuyt. Cc huyt u dng ho kim v chuyn tin kim, theo php t, lu kim 15 n 20 pht.
11
CM NANG CHN TR NG Y
Phng huyt kinh nghim t hiu qu cao + Thng tinh, Tin nh. + au pha sau u, ly huyt: Phong tr, Ngoi quan, Cn ln, Lit khuyt. Cch chm nh trn. Phng huyt kinh nghim t hiu qu cao + Hu nh, Thn mch. + au quanh my, ly cc huyt: u duy, Tn trc, Lit khuyt, Thn nh, Ty trc khng. Cch chm nh trn. b. Cha theo nguyn nhn Cch cha: Trc ht ly cc huyt: Bch hi, n ng, Hp cc. Dng ho kim chm Bch hi, chm chch ra pha sau, v tin kim 3 phn. Sau chm n ng cho n khi t tc r rt ti ch th rt kim. Hp cc v chuyn tin kim theo php t, kt qu khng tt th tip chng ly huyt, ni chung ly t 2 n 4 huyt l va. Gia gim: + Theo ngoi cm au u gia Phong tr, Lit khuyt. + Ni thng au u gia Tc tam l. + St cao gia i chu, Khc tr. + Vng u mt ng gia Thn mn, Tam m giao. + Tiu ha km gia Trung qun, Tc tam l. + Qun bng, nn ma gia Ni quan. + Bng ngc cng au gia Ni nh. + au quanh my gia Tn trc thu Ng yu. Ging ngha ca phng: Cc huyt nu cc phng trn nh: Bch hi, Thn nh, n ng, u duy, Thng tinh, Thi dng, Tn trc, Ty trc khng u l cch chm gn kh phong u. Chm ng xa ly Tc tam l b trung ch kh. Hp cc l huyt ch yu cha bnh vng u mt. Dng lng tuyn, Huyn chung, Thi xung li can, m, thanh thp nhit. Phong tr, Ngoi quan, i tr thanh phong t u. Cn ln, Lit khuyt kh phong, thanh lc. Dng tuyn thanh thn nhit, ging m ha, ph hp vi chng au u do thn kinh. Gia i chu, Khc tr thanh nhit, Thn mn an thn, nh ch, Tam m giao b ch thn, Trung qun iu v, Ni quan ging nghch ch nn. Ni nh thng ging v kh, ha trng, ha tr. Thn trc thu Ng yu cha au cc b.
12
CM NANG CHN TR NG Y
5. Chong vng Chong vng, cn gi l "Huyn vn", "Huyn no", l bnh nhn cm thy chng mt, hai mt m ti nh ngi trn thuyn con b chng chnh, mi ln ng ln l li xung, c th km chng qun bng nn nao, thng gi l ti mt, hoa mt. Bnh ny thng do kh huyt h nhc gy ra (hi chng thn kinh tin nh). Cch cha: Ly huyt Bch hi, Thi kh. Dng ngi cu, cu hai huyt Bch hi, Thi kh trc. Gia gim: Nu vng u, ng khng yn, cu Tc tam l, Hp cc. Nu bun nn chm thm Trung qun, Ni quan, chm xong li cu. Nu tm phin tim hi hp, chm thm Thn mn. Ging ngha ca phng: Phng ny ch yu l an thn, kin t, t thn(*). Bnh ny phn nhiu do kh huyt h nhc, dng kh khng th i ln. Bch hi khai thng tiu, thanh khiu. Thi kh t thn m. Tc tam l n b t, v, tng tin vic n ung, lm cho kh huyt c di do, phi Hp cc tng thng sut kinh kh, gip cho u mt c thanh, chong vng t tr. Trung qun, Ni quan l hai huyt ni gin lng ngc, ging v kh. Thn mn an thn, nh ch c kt qu rt r rt. Phng huyt kinh nghim t hiu qu cao Bnh ny l "Ri lon thn kinh tin nh", nguyn nhn rt phc tp, c mt phng cho kt qu tt, t l khi bnh cao, cc huyt nh sau: Bch hi, phong tr, Can du (u t), Thn du, Ni quan, Tc tam l, m lng tuyn, Tam m giao, Thi kh (u b).
(*)
T l bo b, t thn l b thn.
13
CM NANG CHN TR NG Y
6. Mt ng Mt ng l trong m khng ng yn, ng khng say, kh ng, hoc ng c nhng d tnh, v khng th no ng li c, nghim trng th sut c m khng thy bun ng, ng thi hi vng u, hi hp, tr nh gim, chn tay mi mt. Bnh ny phn ln do lao tm qu gy nn. Cch cha: Phng 1: Ly huyt Ni quan, Thn mn, Tam m giao. Dng ho kim v chuyn tin kim, th php bnh b, bnh t, lu kim 30 n 50 pht. Ngoi ra, trc khi i ng dng mi ngi nh cu n bch, Ch m, mi ch 3 mi cng c kt qu. Mi ngy cha mt ln, thng cha 15 ngy. nu khng c kt qu li chm tip. Ging ngha ca phng: Phng ny ly an thn, kin t lm chnh. Thn mn an thn, nh ch; Ni quan, hon gii cn co tht c honh, ngc, kim c tc dng ha v; Tam m giao c tc dng diu t kh. C nng t, v kin ton khe mnh tc tm huyt c y , thn c th yn. Phng 2: ly huyt: An min (An min 1, An min 2, lun lu s dng) v Tc tam l. Chp ti trc khi i ng th chm. Dng cch v nh nh, lu kim 15 n 30 pht, gip gy ng nhanh.
14
CM NANG CHN TR NG Y
7. Say nng Say nng phn nhiu pht sinh do lao ng lu hoc i b ng di di nh nng ma h. Triu chng chung: u tin thy au u, chong vng, chn tay r ri, nn ma, qun bng, tip n dt nhin t ng, hm rng cn cht, sc mt trng bt. Nu b say nng m khng kp thi cp cu, c th cht. Nn kt hp ng, Ty y x tr. Cch cha: Trc ht cn phi chuyn bnh nhn n ch c bng mt, thong gi, ng thi chm cu cc huyt: Hp cc, Ni quan, Tc tam l, Nhn trung. Trc ht ly mng tay bm mnh Nhn trung, ri chm Hp cc, Ni quan, Tc tam l, trc dng t php, sau dng b php lu kim 10 n 15 pht. Gia gim: St cao gia Khc tr, Thp tuyn, hoc dng 12 Tnh huyt chch mu. Nu c co rm chn, chch ra mu y trung, Khc trch. Tm phin hi hp th chm thm Thng l. Ging ngha ca phng: Phng ny ly thanh th, tnh thn lm chnh. Hp cc thoi nhit, gii biu. Ni quan thanh tm, an thn. Tc tam l l huyt ch yu lu iu trung kh, thanh ha(*) trng, v. Nhn trung khai thng tiu, thanh khiu(**) thanh thn ch. Khc tr t nhit. Thp tuyn, Thp nh (12) Tnh huyt u c th dng tuyn khiu khai b, s dng kh thanh th t(***). y trung, Khc trch) chch mu t nhit huyt phn. Thng l ninh tm, an thn.
(*)
Thanh ha: Lm mt v m. Thanh khiu: Lm mt nhng ca ch yu tng ph. (***) Thanh th t: Lm mt ci t nng nc.
(**)
15
CM NANG CHN TR NG Y
8. Hn m Hn m l trng thi bnh nghim trng, khng nhng mt hn tri gic m c biu hin ng m mt rt su, dng cc loi kim chm u khng c phn ng. Nguyn nhn ca hn m rt nhiu: Bnh no, ng c thuc, st cao v mt s bnh nng u dn n hn m. ng y cho rng hn m thng do: Kh, huyt, m, thc, th nhit gy ra, kh c t nhin nghch lon. Nu kh h bt tc, th kh hm khng th i, thanh dng khng th thng tn, do cng d t nhin gy ra hn m. Trn lm sng thng chia ra lm hai loi: Thc chng v h chng. Ngoi vic tin hnh cha theo nguyn nhn ra, cn phi ht sc nhanh chng lm ngi bnh tnh li v gim nh chng trng. Mt s bnh c chng hn m c th kt hp phng di m cha. Khi cn thit phi kt hp ng, Ty y cu cha. a. Thc chng t nhin quay , thn thc khng r rng, hm rng cn cht, chn tay co rm, mnh my pht st hoc khng st. Cch cha: Ly huyt Nhn trung, Ni quan, Dng tuyn. Trc ht ly kim to m vo Nhn trung, dng ho kim chm vo huyt Ni quan, Dng tuyn cp cu li. Nu huyt p tt xung thp th cu Bch hi, chm Thi kh thng lm cho huyt p tr li bnh thng v c th duy tr c mt vi gi, iu ny rt c ngha cu nn. Gia gim: + m nhiu, gia Phong long. + St cao, gia i chu, Thp tuyn. + Co qup, gia T quan (c hai Hp cc, hai Thi xung gi l t quan). Ging ngha ca phng: Phng ny ch yu l thanh no, tnh thn. Chm Nhn trung tnh thn, thn thc tnh li th bnh cng gim nh. Ni quan l Lc huyt c tm bo lc, cng thanh tm, an thn. Dng tuyn t thy ging nghch kh. Phong long tr m, m mt th kh c thm thng sut, thn c thanh. i chy tit nhit. Thp tuyn thng kh 12 kinh v c tc dng tnh thn tit nhit, nhit mt th thn an. Gia T quan cha co qup. Phng huyt kinh nghim t hiu qu cao + Chch Nh tim nn mu gim m huyt, chng hn m gan. + T Sut cc, gim ng c axtn do say ru. b. H chng t nhin quay , thn thc khng r rng, sc mt trng bt, m hi v ra, bn tay xe ra, ming h, i dm, chn tay mt lnh, th ra yu.
16
CM NANG CHN TR NG Y
Cch cha: Ly cc huyt Kh hi, Thn khuyt, Tc tam l, Bch hi. Bn huyt trn u dng iu ngi cu, hoc cu cch gng t 5 n 15 pht. Ging ngha ca phng: Phng ny ch yu l hi dng c thot. Cu Kh hi, Thn khuyt hi dng, cu Bch hi nng dng kh ln, cu Tc tam l n b t v, lm cho hi dng, t chi m p, dt m hi.
17
CM NANG CHN TR NG Y
9. Chong (hu khc) Chong thng do cc bnh nghim trng hoc ngoi thng gy ra, ch yu l sc mt trng nht, tay chn lnh, m hi lnh nht nh du, chn tay mm yu khng c kh lc, au tht ngc, vng u, thn thc tnh to hoc m h, huyt p tt. Cch cha: Ly huyt Nhn trung, Ni quan, Bch hi, T liu. Trc ht chm Nhn trung my ln (c cch thi gian), nu hiu qu khng tt, gia thm Ni quan. Huyt Bch hi ly kim ba cnh m nh 2 n 3 phn, nu huyt p khng ln, dng huyt T liu lm th php va v mnh. Ging ngha ca phng: Phng ny ch yu l hi dng, tnh thn. Dng Nhn trung tnh thn. Ni quan, T liu hi dng, nng huyt p. Bch hi khai thng tiu, thanh khiu, thanh u mt.
18
CM NANG CHN TR NG Y
10. Trng gi Trng gi cng l "Tt trng", phn nhiu l ngi gi v ngi bo hay mc bnh ny. Thng thng do tnh cm khng thoi mi dn n can dng thin vng(*), hoc do ung ru nhiu sinh m, ha nhit, do thn th gy yu hoc cm th phong hn gy ra. Khi mc bnh, t nhin t ng, hn m khng bit g, km theo c cc chng: Ming, mt mo lnh, bn thn bt toi. Chm cu c tc dng cp cu. Khi cn thit phi kt hp ng, Ty y x tr. Cn c vo nguyn nhn v c th ch bnh khc nhau, c th chia ra hai loi: B chng v thot chng. a. B chng (thc chng) Phn ln do kh ha xung ngich, m trc ta thnh, chng s thy l: Hai mt trn ngc, hm rng cn cht, hai tay nm rt chc, trong hng c ting m nh ko ca, sc mt , ting th ht to, i tiu tin b. Cch cha: Ly huyt Nhn trung, Thp tuyn, Hp cc, Bch hi. Trc ht ly kim ba cnh chch mu Nhn trung, Thp tuyn; dng ho kim chm huyt Bch hi v Hp cc, u dng t php, lu kim 10 n 15 pht. Gia gim: + m nhiu, gia Phong long, Xch trch. + Ming mt mo lch, gia a thng, Gip xa, H quan. + Nng nhiu, gia i chu, Khc tr. + Thn ch m mng, gia Thn mn. + T chi co rm, gia Kin ngung, Dng lng tuyn. + Bn thn bt toi, gia Hon khiu, Dng lng tuyn, Huyn chung, y trung. Ging ngha ca phng: Phng ny bnh can(*), dp tt phong, khai khiu, tit nhit. C ch bnh b chng l do m dng b tc, nghch lon, ly Thp tuyn tuyn khiu khai b(**). Hp cc th s iu kh m, dng. Bch hi l ch hi ca ch dng, Nhn trung iu c mch, do u c tc dng thanh ha, tit nhit ca mi th dng kh. Gia Phong long, Xch trch thanh nhit, trc m. a thng, Gip xa, H quan iu kinh kh mt. i chu, Khc trid tit nhit, Thn mn tit nhit, tnh thn ch. Kin ngung, Dng lng tuyn lu kh huyt, thng kinh lc. Hon khiu, Huyn chung, y trung c tc dng th gn, hot huyt thng lc. b. Thot chng (h chng) Do chn kh suy yu, nguyn dng bo thot, nn ming h, mt nhm, hai tay xo, i dm, chn tay lnh, ht th yu, hoc trn ngi ra nhng git m hi to.
(*) (*)
Can dng thin vng: Nhit gan c xu hng tng ln. Bnh can: Dp kh can nghch lon. (**) Tuyn khiu khai b: Thng ca ch yu ca tng ph, m ch b tc.
19
CM NANG CHN TR NG Y
Cch cha: Ly huyt Quan nguyn, Kh hi, Thn khuyt, Tam m giao, Nhn trung. Dng mi ngi cu Quan nguyn, Kh hi, Thn khuyt (cu cch mui), Tam m giao, mi ch cu 10 mi, chm huyt Nhn trung. Nu c i dm, cu Bch hi, li chm Thn du, dng php b. Ging ngha ca phng: Ly Quan nguyn, Kh hi, Thn khuyt, Tam m giao bi thm nguyn kh, lm gim kh m, hi kh dng v gi khng cho thot. Ly Nhn trung thng iu c mch, khai khiu tnh thn. Cu Bch hi nng dng kh ln. Chm Thn du b ch thn kh.
20
CM NANG CHN TR NG Y
11. Ming mt mo lch Ming mt mo lch gi l "lit mt", "thn kinh mt t bi". Phong hn thp gy ra lit mt, thng pht sinh sau mt m b nhim lnh hoc b m thp, ngy th hai mi pht hin ra. Mt bn m mt khng th nhm c, chy nc mt, khng th chau my, np nhn trc trn mt i, c bn mt b lit nho ra, cm thy vng, gc mp tr xung v lch v bn lnh, c thuyt gi l "lu phong" v ming chy nc di, n lu bn m c bnh. Cch cha: Ly huyt a thng thu Gip xa, T bch, Dng bch, Hp cc. Dng ho kim chm a thng, Gip xa. Huyt T bch chm di da t trn xung. Dng bch chm thu Ng yu. u dng th php bnh b, bnh t. Hp cc dng t php. Mi ngy hoc cch ngy chm mt ln. Nhng ngi bnh kh ko v cn c, c th gia thm a thng thu Nhn trung, hoc a thng thu Tha tng bn khng mo c th thu c hiu qu. B gi lnh th gia cu hoc chm nng. Gia gim: Chy nc mt th gia huyt Tnh minh. Kh nhai n th gia huyt H quan. Mt kh nhm th gia Dng bch thu Ng yu. Ging ngha ca phng: Phng ny ch yu l kh phong d thng kinh kh. Dng a thng, Gip xa, T bch, Dng bch iu kinh kh mt, phi Hp cc iu kinh kh kinh gc y. Kinh kh d thng m phong t mt. Nu b gi nh gy ra th dng ngi cu chm nng n kinh, tn hn(*) lm cho kh huyt d thng, gn mch c nui dng. Tnh minh, H quan, Dng bch thu Ng yu u l i chng cc b m ly huyt.
(*)
n kinh tn hn: m kinh mch, tan kh lnh.
21
CM NANG CHN TR NG Y
12. Chng gin (ng kinh) Chng gin (ng kinh) thng gi l "dng gin phong" cn gi l "in gin". Bnh xut hin tng cn. t nhin mt thc, km chn tay co qup, cn thng lp i lp li. Ngoi tnh cht bm sinh, phn ln lc mi sinh c co git li di chng. Khi pht cn t nhin ng nho, hn m khng bit g, sc mt trng bt, hm rng cn cht, tay chn co qup, mt trn ngc, ming mi m di, c khi trong mm pht ra ting nh d, ln ku, sau mt lc lu s t tnh li, khi tnh li th nh ngi bnh thng. Trc lc pht cn thy cng u, mt mi. Cn pht khng c qui lut nht nh, c khi my nm mt ln, c khi my ngy mt ln, c khi my thng my ln. Cch cha: Chm cu i vi ng kinh c tc dng gim bt s ln, i vi c nh c th cha khi. Nu ln cn lin tc c th ly cp cu. Phng 1: Thng bch, Dng tuyn. Khi ln cn ly dy mm buc p cht hai ngn tay ci tay, chn ngi bnh li ngay ngn, mi ngi t trm ln ch hai gc mng (ca tng t ngn tay hoc chn), cu ng thi trn di, lin tip mt s mi s tnh li. Li cu huyt Dng tuyn 4 hay 5 mi. Phng 2: i chu, Bch hi, Nhn trung, Gian s. Cc huyt trn dng ho kim m chm, lu kim 20 pht. i chu, Bch hi chm xong th gia cu. Cc huyt khc nh Phong ph, Gip xa, Tha tng, Thn mn, Khc tr, Phong long, Hu kh u c th tu chng m chn chm thm. Ging ngha ca phng: Thng bch v Dng tuyn l phng huyt kinh nghim tt, c tc dng khai khiu tnh li cn ngt; Bch hi tnh no; Nhn trung, Gian s tnh thn; i chu thanh tit phong dng(*), ninh thn, tnh no.
(*)
Phong dng: Phong do nhit m thnh.
22
CM NANG CHN TR NG Y
13. Nc Nc ch yu l do v kh xung ln, kh n gia hu th pht ra ting nc, ting nc ngn, lin tc. Chng trng ny nu t nhin sinh ra c th khng cn cha cng t nhin mt i, nu ko di c th phi cha. Cch cha: Ly huyt Ni quan, dng ho kim chm. Thy thuc lnh cho bnh nhn ht vo th tin kim, ngn ci v mnh v pha trc, tin su 5 phn, lui kim ra ba phn, lnh cho ngi bnh th ra; li tin kim v lui kim theo hi th nh trn, 3 ln; ri lu kim 10 n 15 pht. Nu khng dt c th gia cc huyt Thi kh, Cch du, ch nghch hoc Nhn trung. Ging ngha ca phng: Ni quan gii cn co tht c honh, ha v. Thi kh n dng, tn hn. Cch du, ch nghch c tc dng ging kh, ha trung.
23
CM NANG CHN TR NG Y
14. Nn ma Nn ma l mt triu chng ca rt nhiu bnh. Nn ma thng do ngoi cm, n ung khng gi gn, n ung tch tr, can kh khng th v trong v nc nhiu qu gy ra. Trn lm sng thng chia ra hai loi hn v nhit. Nhit th: Sau khi n mt t l nn ra, vt nn c mi hi, nng, chua, ng, kim ming hi, kht, tiu tin t, vng, i tin to bn. Hn th: n xong sau mt thi gian rt di mi nn, nn ra di trong, s lnh, thch m, i tin phn nt, ton thn mi mt khng c kh lc. Cch cha: Ly huyt Khc tr, Ni quan, Tc tam l. Trc ht ly ho kim chm Khc tr, Ni quan, u dng t php. Sau li chm Tc tam l, chch xung di v chuyn tin kim, th php bnh b, bnh t, lu kim 30 pht. Gia gim: Nhit th gia Hp cc, y trung. Hn th gia T du, Trung qun, Kh hi. Sau khi chm dng cu cch gng hoc sao mui chm bng. Nn khng dt gia chch mu Kim tn, Ngc dch. Ging ngha ca phng: Phng ny ch yu l ging v kh, dt nn. Huyt Khc tr thanh thp nhit(*) ngc v cch; phi Ni quan thng xng trung tiu, phi Tc tam l dn v ha xung di. Nhit th gia Hp cc tit nhit th dng minh, y trung tit nhit phn huyt. Hn th gia T du n vn t dng. Trung qun thng ging v kh. Kh hi n dng h tiu m kh hn thp. Nu khng dt, gia Kim tn, Ngc dch tit nhit sinh tn.
(*)
Thp nhit: Thp kh gy nng.
24
CM NANG CHN TR NG Y
15. au d dy Thng au chnh gia vng bng trn, phn nhiu do b lnh, nng, m m, no, i khng u hoc tc gin qu , can kh khng th dn n v kh bt ha, sinh ra au. B lnh m au d dy th nn ra nc trong, hoc di lng, n xong lu mi nn, thch ung nc m, s lnh. B nhit hoc nhit bn trong qu thnh, thng n xong nn ngay, nn ra th chua, ng, nng, hi, ming kht i ung nc mt, s nng. au m nn ra bt di, vng u, hi hp, thng l m m, n khng tiu ha, ngc bng trng y, au, n xong cng au tng, kh chu, hi. Can kh khng thng th au but xng sn. V kh h nhc th vng d dy au lm rm, n nhiu nhng thng gy mn. Cch cha: Ly huyt Trung qun, Ni quan, Tc tam l, V du. Bn huyt trn u dng php nng n t (nng mnh, n nh), lu kim, 30 pht, cch ngy chm 1 ln. Gia gim: Nhit th chm, hn th cu Hp cc, Ni nh. Can kh bt th, gia Thi xung, Dng lng tuyn. T, v h hn, cu Kh hi. m m gia Chin trung, Phong long. Nhit th khng dt, gia Kim tn, Ngc dch, chch ra mu. Ging ngha ca phng: Phng ny ha v ch thng(**), Trung qun, V du l phi hp du, m, gia Tc tam l thm cng nng thng ging v kh. Ni quan c tc dng tuyn thng kh c Tam tiu, iu trung, th gin d dy. Hp cc, Ni nh, t kh th dng minh, tc dng minh tit nhit, dng cu c th n v, tn hn. Thi xung, Dng lng tuyn bnh can mc honh nghch(*). Cu Kh hi n dng tn hn, i b trung kh. Phong long vn kh t, v. Chin trung iu kh mnh my, lm kh hnh th ht au. Kim tn, Ngc dch im chch ra mu tit nhit.
(**) (*)
Ch thng: Dt au. Honh nghch: Ngang ngc.
25
CM NANG CHN TR NG Y
16. au bng C vng bng au, y l mt triu chng ca rt nhiu bnh, c khi ch gp lnh, sinh hi, thc n khng tiu cng gy au bng. Theo ni au m phn thnh au bng trn, au quanh rn, au bng di. Thng thng, khi cha tm ra nguyn nhn chnh xc c th iu tr bng chm cu. Sau khi chn on chnh xc, th cn cu vo bnh tnh m chn cch cha cho ph hp. Cch cha: au bng trn, ly huyt Trung qun, Ni quan, Tc tam l. Cch chm v gia gim xem bnh au d dy. au quanh rn, ly huyt: Thin khu, Kh hi, Tc tam l. Nu c st ch c chm, khng cu, khi khng st th c chm v cu, hoc thm cu cch mui Thn khuyt. Ging ngha ca phng: Thin khu l m huyt ca i trng, c th iu ha c nng ca trng, v. Kh hi n dng kh ca h tiu, kh hn thp. Tc tam l iu kh ca t, v. au bng di, ly huyt Tam m giao. Dng ho kim v chuyn tin kim, su 6 phn, dng php t (ngn ci hng pha sau, lui kim ln 3 phn li v chuyn tin kim n 6 phn, lm li nh th 3 ln, cui cng chm ng kim su 1 thn), lu kim 15 n 20 pht. Nu chm xong khng gim au, c th phi hp vi huyt cc b nh Kh hi, Quan nguyn, hoc gia thm V du. Nu khng st c th dng c chm v cu, c th cu cch gng Quan nguyn, Kh hi. au bng trn, nht thit chm Tc tam l trc. au bng di, nht thit chm Tam m giao trc. Cc huyt tay chn thng dng t php. Cc huyt cc b dng php bnh b bnh t. Ging ngha ca phng: Tam m giao iu kinh kh ca tam m. Kh iu th t khng ngng tr nn ht au. Gia Kh hi iu kh hnh tr(**). V du ha trng, v, tiu ng. Quan nguyn i b nguyn kh, cha chng au bng do h.
(**)
Hnh tr: Lm tri chy ci ngng ng.
26
CM NANG CHN TR NG Y
17. Tiu chy Tiu chy cn gi l "thc d". Nu s ln a tng ln nhiu, phn lng hoc c ln nc dnh th gi l tiu chy. Rt nhiu bnh c th gy ra tiu chy, thng l do n ung khng cn thn, n nhiu n ti sng, hoc khng sch s, hoc b lnh. Trn lm sng chia ra 2 loi: Tiu chy cp tnh v tiu chy mn tnh. Ngoi ra c mt loi gn sng a chy cng thuc v loi mn tnh. a. Tiu chy cp tnh Pht bnh rt nhanh, au bng, mi ngy a my ln, hoc nhiu ln, phn lng mu vng nht, hoc c nc trong, c ln nhiu thc n cha tiu ha c, tiu tin t, , c th au u v st nh. Cch cha: Ly huyt Trung qun, Thin khu, Tc tam l. Ba huyt trn dng ho kim v chuyn tn kim theo t php, lu kim 20 pht. Bng au nhiu gia cu Thn khuyt cch mui. Ging ngha ca phng: Ly tng cng cng nng ca trng, v l chnh. Trung qun l m huyt ca kinh v. Thin khu l m huyt ca kinh i trng, v vy ly hai huyt ny c cng nng diu ha v, trng, lm chi v, trng khi phc chuyn ha bnh thng, dinh dng c b sung, tng cng sc chng tr bnh, tiu chy t dt. Chm Tc tam l khi phc cng nng ca t, v. b. Tiu chy mn tnh Bnh pht chm tiu chy lu khng khi, mi ngy s ln a t nhng n xong mt t th a. Sc n gim dn, bng au m , a ra cha tiu, ln nc do hoc ging nh nc m. Cch cha: Ly huyt Trung qun, Thin khu, T du, V du, Tc tam l. Cc huyt trn u cu cch gng. Nu phn c ln t mu th gia cu Mnh mn. Ging ngha ca phng: Trung qun, Thin khu v Tc tam l chm b v cu lm cho cng nng ca t, v c khi phc bnh thng. T du, V du lm mnh thm cng nng vn ha ca t, tng cng sc khng. c. Gn sng a chy L mt loi tiu chy mn tnh. Khi tri gn sng, bng di au, k theo l i a 1 ln, bng lnh, c khi bng trng, chn lnh. Cch cha: Ly huyt Chiu hi, Kh hi, Thn du, Quan nguyn. Dng ho kim chm Chiu hi, Kh hi, Thn du, u dng b php, lu kim 30 pht. Thi gian lu kim v chuyn 3 ln. Mi ngy hoc cch ngy chm mt ln. Kh hi v Thn du chm xong gia cu Quan nguyn cu cch gng.
27
CM NANG CHN TR NG Y
Ging ngha ca phng: Phng ny ly n b thn dng lm chnh. B Chiu hi, Quan nguyn, Thn du, hoc dng ngi cu tng cng nng thn kh. Thn dng sung tc(*) mi c th n dng t, v, tng sc vn ha ca trng, v, chnh kh vng thnh th bnh s t tr.
(*)
Sung tc: Di do, y .
28
CM NANG CHN TR NG Y
18. Bnh l Bnh l l mt bnh truyn nhim ng rut, thng thy vo gia ma h v ma thu. Phn nhiu do khng ch gi gn v sinh n ung, n phi thc n i thiu v hoa qu sng lnh, hoc b hn, th, thp t m dn n bnh. Triu chng ch yu l i a, mi ngy my ln, c khi my chc ln, bng au qun tng cn, hu mn nng tc khc thng, ging nh mt a, nhng a khng nhiu, phn c nhy trng, nhy , c khi trng ln ln. Nhy trng nhiu gi l bch l, nhy nhiu gi l xch l. Cch cha: Ly huyt Trung qun, Thin khu, Tc tam l. C ba huyt trn dng ho kim chm, v chuyn tin kim, dng php bnh b, bnh t, lu kim 30 pht, mi ngy chm 1 ln. Gia gim: C cn nng lnh, gia i chy, Hp cc, Khc tr. au bng nhiu, gia Thi xung, Chi cu. au u, gia Phong tr, Bch hi. Nhy trng nhiu th trong khi lu kim cn cu thm Thin khu. Li dom, gia cu Bch hi. Nu khng st m s ln i nhiu, c th cu cch mui Thn khuyt. Ging ngha ca phng: Phng ny ch yu l thanh iu kh i trng. Trung qun l ha v kh ha thp, ging trc. Thin khu, Tc tam l iu chnh chc nng ca trng, v lm cho chc nng ca t, v tr li bnh thng, thi nhit c, bnh l t ht. Gia i chu, Hp cc, Khc tr thanh nhit, gii biu. Thi xung iu kinh can kinh. Chi cu thng tin, Bch hi thng thanh dng kh(**), phong tr kh phong. Cu Thin khu n tn hn thp, cu Bch hi tr h kh h hm(***), cu Thn khuyt c nguyn hi dng(****).
(**)
Thng thanh dng kh: a kh nng m sch s ln. H kh h hm: Kh yu ui b kt di. (****) C nguyn hi dng: Gi chc nguyn kh, lm dng kh phc hi.
(***)
29
CM NANG CHN TR NG Y
19. Th t Th t l loi bnh va nn va a chy cng mt lc, bnh do cng nng ca trng v b ri lon gy ra, thng pht sinh v ma h, ma thu. c im lm sng l: T nhin ming nn, trn tho, nc di trng trong, bng au d di, ming mi xanh nht nht, chn tay lnh ngt, trn mnh v m hi nht nh du, hoc hn m bt tnh, chn tay co qup. Cch cha: Ly huyt Tc tam l, Trung qun, Ni quan, Hp cc, Thin khu. Cc huyt k trn u dng ho kim v chuyn tin kim th php bnh b bnh t, lu kim 30 pht. Gia gim: Nu chn tay lnh gi, ra nhiu m hi, gia cu Quan nguyn, Kh hi. Bng au khng dt, chm Kh hi, Tam m giao, Dng lng tuyn. M mt bt tnh, gia chm Ngoi quan, Nhn trung, Ni nh, Thi xung. Nu pht st, ming kht, bt rt khng yn, gia chm y trung, Thp tuyn xut huyt. Bp chn co rt, gia chm Cn lun, Tha sn. Ging ngha ca phng: Tc tam l, Trung qun, Thin khu c th lu iu trung kh, thanh ha trng, v, dt nn, cha tho. Ni quan th gin lng ngc, c honh, n nh bng d. Phi Hp cc kh t ngc v bng. Gia cu Kh hi, Quan nguyn tn hn, gi nguyn kh. Tam m giao iu kinh kh. Dng lng tuyn th gin gn. Ngoi quan, Nhn trung, Ni nh, Thi xung, y trung s tit kh thi dng kinh tit nhit t v thanh nhit trong mu. Thp tuyn tnh thn, tit nhit. Cn ln, Tha sn lu thng kinh kh m dt au.
30
CM NANG CHN TR NG Y
20. St rt St rt thng pht sinh vo ma thu, do mui truyn. Khi pht cn, trc ht s lnh, lnh pht thnh cn rt ri li pht cn nng, sau ton thn ra m hi. bnh pht c thi gian nht nh, c loi mi ngy mt ln, c loi cch ngy mt trn, c loi 3 ngy mt trn. nn kt hp ng, Ty y cu cha. Cch cha: Phng 1: Ly huyt i chy, Gian s, Hu kh. Trc cn st vi gi, dng ho kim chm huyt i chy, chch mi kim ln, su 5 phn hoc 6 phn, gy cm gic t, cu cn kim 2 hay 3 mi (n chm), tip theo dng ho kim chm 2 huyt Gian s v Hu kh, v chuyn tin kim theo th php bnh b bnh t, u lu kim 30 pht. Gia gim: + Nn ma, gia huyt Trung qun, Ni quan. + au bng, gia Trung qun, Tc tam l. + au u d di, gia Bch hi, Phong tr. + Nu st rt lu ngy gy yu, h sn tri c bng (sng l lch) th cu thm T du, Tc tam l. Phng 2: Ly A th huyt. Trc khi ln cn st vi gi, bo ngi bnh ci o, ngi ngay ngn, thy thuc dng hai ngn tay ci v tr n dc hai bn gai sng, cch u gia l mt thn, bt u t i chu n xung, n ti u thy cm gic kh chu nht, y l huyt, dng ho kim chm su 3 n 5 phn, cu 7 mi. Phng huyt kinh nghim t hiu qu cao St sng l lch (k c ti s 3 s 4), n chm hoc cu cc huyt: T du, B cn, hng mn, Cng tn. St th lnh, h thn nhit di 35,5oC, cu Thi kh, Cn ln. Chm A th huyt nh k trn xong, chm t Khc tr, Huyt hi.
31
CM NANG CHN TR NG Y
21. To bn To bn l i i tin khng thot, phi t 3 n 5 ngy, hoc lu hn na mi i tin mt ln, hoc i tin rt kh ra phn, phi c sc rn mi ra. To bn thng xut hin trong khi mc cc bnh nhit chng, cng c khi xut hin n c. Chm cu l bin php iu tr to bn rt hiu nghim. Cch cha: Ly huyt Chi cu, Chiu hi. Huyt Chi cu v chuyn tin kim. Chiu hi hng vo gia gm bn chn chm ng kim, v theo th php bnh b bnh t, c cm gic t but th ngng v. Lu kim 30 pht. Ging ngha ca phng: Chi cu c th tuyn thng kh c tam tiu. Chiu hi b thn thy tr chng to bn c hiu qu. Phng huyt kinh nghim t hiu qu cao To bn lu di, chm b i chung s thng.
32
CM NANG CHN TR NG Y
22. i tin ra mu i tin ra mu c hai loi, ra mu trc phn v i tin xong ra mu. Loi ra mu trc phn, mu thng ti hoc c m phn khng rn, hoc hu mn sng au l trong rut c nhit. Loi i tin phn trc mu sau, mu xm tm bm, trong bng au lm rm, tinh thn mt mi, li ni, phn nt, sinh ra do c bnh lu di, c th yu. Cch cha: Ly huyt Mnh mn, Thin khu, Trng cch, Cch du, Thn du. Trc ht ly cc huyt Mnh mn, Thn du, u cu 7 mi. Cch du cu 10 mi. Li dng ho kim chm huyt Trng cng, mi kim chch ln, chm xong gia cu 10 mi, cch hai ngy chm cu mt ln. Nu hu mn sng au, ch chm khng cu. Ging ngha ca phng: Thin khu l huyt ch yu thng tit kh i trng. Trng cng c tc dng s tit kh ut tr(*) hu mn. Huyt hi l Cch du, ly huyt ny b huyt. Mnh mn, Thn du bi nguyn c bn(**), lm cho kh huyt sung tc m huyt t gi vng. Phng huyt kinh nghim t hiu qu cao a ra mu ti, cu Yu Dng quan 10 mi.
(*) (**)
Ut tr: B vng b m ng li mt cch kh chu. Bi nguyn c bn: Bi b nguyn kh gi gc c chc.
33
CM NANG CHN TR NG Y
23. Vim rut tha Vim rut tha l trong rut sinh ra mn nht (vim lot), thng do n ung khng gi gn, hoc n phi vt ti sng, lm cho thc n b tr vng trong rut, vn chuyn kh khn, kh c b vy hm. Cng c khi do vp ng tn thng, lm cho on rut b thng c mu trong gy ra. Triu chng ch yu l bng di au, lc u thng bng trn, hoc chung quanh rn, sau chuyn sang au on rut non bn phi. Ly tay s vo au tng ln d di, da bng cng nhanh r rt, khng tr mnh c, i phi co khng dui c, ch mun co m nm nghing, nu ko chn ra pha sau th au cng tng. Cn u tin x tr bng Ty y, cch cha ny ch tham kho khi cn. Cch cha: Ly huyt Lan v, Quan nguyn, Tc tam l, dng ho kim chm Tc tam l, v chuyn tin kim theo php bnh b bnh t, lu kim 20 n 30 pht. C 5 pht v kim mt ln, chm xong ly mui sao bc vi chm huyt Quan nguyn, chm nhiu ln, ngui th sao li. Mi ngy theo php trn chm cha mt vi ln, lm n khi no dt bnh mi thi. Gia gim: Bng au nhiu, gia huyt Thin khu. Nn ma nhiu, gia huyt Ni quan, u theo php t, lu kim 1 gi, c 15 pht v kim mt ln. Bnh tnh nghim trng, phi chm ra mu cc huyt Khc tr, y trung. C st, gia huyt Khc tr. Ging ngha ca phng: Phng ny ch yu l thanh nhit tiu sng, tn , dt au. Vim rut l do kh c ca i trng bt ha, huyt dch ngng sinh vim, v vy ly Lan v lu dn kh th tc dng minh kinh v ph. Tc tam l thanh tit ut nhit trng ph. Quan nguyn iu b chnh kh, lm cho chnh kh vng thnh, th bnh t tr. Ly m ca i trng l Thin khu tuyn thng kh c trng ph. Ly Ni quan s thg lng ngc v c honh. Chm Khc tr v y trung tit nhit t m gi tn dch.
34
CM NANG CHN TR NG Y
24. Chng bi lit Bp tht hoc khp xng au but, t di gi l bi. Bi cng c ngha l t kh b tc v kh tr. Chng bi phn ln l sinh ra do b cm gi lnh hoc lu ni m thp. Do mc cm th ba kh: Phong, hn, thp khc nhau, cho nn phn ra nh sau: Nu phong kh nng gi l phong bi, nu hn kh nng gi l hn bi (au bi), nu thp kh nhiu gi l thp bi. au lung tung khp t chi, ni au khng c nh gi l Phong bi. au na ngi hoc au cc b, c ni au c nh, chm nng hoc h nng gim au, nhng ngy tri m u au tng gi l Thng bi. Da tht t bi, au cc khp chn tay, au mt ch nht nh, nhy cm vi thi tit gi l Thp bi. Nu cc khp sng , nng, au, chm mt thy d chu hn gi l Nhit bi. Cch cha: Cn c vo ni au v theo kinh m ly huyt ng xa l chnh. Ly huyt: au vai: Kin ngung, Khc tr, Ngoi quan. au khuu tay: Xch trch, Khc tr, Hp cc, Ngoi quan. au c tay: Dng tr, Lit Khuyt, Chi cu, Dch mn. au ngn tay: Hp cc, Hu kh. au ct sng: Thn tr, Thn du, y trung, Cn ln (Cn lun). au hng: Hon khiu, y trung, Dng lng tuyn. au mt c: Gii kh, Cn ln. au bn chn: Thi kh, Cn ln, Thi xung. Gia gim: Phong bi, gia Huyt hi, Cch du. Thng bi, gia Thn du, Quan nguyn. Thp bi, gia Tc tam l. Nhit bi, gia i chy, Khc tr, A th huyt. Th php: Nhit bi v Phong bi dng t php chm nng. au bi hay dng php cu hay php t. Nu au d di c th cu cch gng. Thp bi cng va chm va cu, nhng nu sng nng, au th chm m khng cu. Ging ngha ca phng: Bnh ny ch yu cn c vo bnh thuc ni no, theo ng kinh tun hnh m ly huyt lu thng s tc tr ca kh huyt kinh lc. Lm cho kinh kh d lu thng, c th c sc kho th ba th t Phong, Hn, Thp khng cn ch nng ta, bnh bi c gii. Bnh da tht th chm nng, bnh gn, xng th chm su v lu kim, tu theo chng m bin ho, xn dng cc cch chm khc nhau v cch thao tc khc nhau.
35
CM NANG CHN TR NG Y
Cch du, Huyt hi l huyt ch yu hot huyt m tr phong thp theo nguyn l: "Tr phong, tin tr huyt; huyt hnh, phong t dit", Thp bi ly Tc tam l v thp thu nh lu tt nhin trc ht do t kh khng vn, t ch t chi, vn t l cha thp t gc, cho nn ly kin vn(*) t, v m ho thp; n khi au li ko di, dng kh tt s suy, phi hp cu Quan nguyn, Thn du gip ngun ca ho, dng kh mnh m s ui hn t. Nhit bi gia i chu, Khc tr thanh nhit, gii biu.
(*)
Kin vn: a y khe.
36
CM NANG CHN TR NG Y
25. au lng au lng ch yu l au mt vng lng. Nguyn nhn gy bnh c rt nhiu thng do b gi lnh, b m thp, b chn thng nh hng n vng tc bn trong hoc do thn h, khng th nui dng gn xng m gy ra. Cch cha: Phng 1: Thn du, U trung, Tha sn. C 3 huyt trn u dng ho kim chm ng, theo t php, lu kim 30 pht. Bnh lu ngy, chm xong gia cu. Nu do bong gn hoc chn thng m au lng th dng kim ba cnh chch ra mu huyt U trung. Nu au lan xung i, chn thm huyt Hon khiu. au cng tht lng v lng trn, chm thm huyt Nhn trung, Yu du. Nu thn h au lng, cu huyt Mnh mn. Ging ngha ca phng: Lng l ph ngoi ca thn, chm cu Thn du khng nhng tr kh hn thp lng m cn iu ch thn kh. Mch bng quang kp ct sng n tn xng cng, c nhanh sang thn, chm U trung l thng qua kinh bng quang m tc dng vo ch au, li cng vi Yu du thng qua c mch m tuyn dng kh, do c tc dng dt au. Cnh ngoi chn, i c lin quan n m kinh, v ly huyt Hon khiu tuyn thng kinh kh m dt au. Nhn trung iu c mch gii tr t kh dng kinh. Cu Mnh mn b chn dng(*) trong thn, l phng php tr gc v thn h au lng. Phng 2: iu sn. Dng ho kim chm thng t huyt iu khu ( kinh v) tin kim hng v huyt Tha sn (bng quang kinh), v chuyn cho mi kim ti di da huyt Tha sn, dng th php v kim, nng n kim, lm cho cm gic t but lan n lng. Lu kim 10 pht. Php ny cng c th cha c cnh tay au.
(*)
Chn dng: Chn kh v nng m.
37
CM NANG CHN TR NG Y
26. au sn ngc L bnh au gia ngc v au hai bn sn, thng km theo kh chu, bun b ngc, th ht kh, km n, khng th su c, khng ho to ting c. Tm trng khng thoi mi, kh huyt vn hnh kh, hoc vp ng, va p, huyt nh tr, u c th gy ra au sn, ngc. Cch cha: Phng 1: Ly huyt Chi cu, Thi xung, Ngoi quan. Dng kim chm, lm th php bnh b, bnh t, lu kim 30 pht. Dt au th rt kim, hoc gia thm Tc khiu m. Ging ngha ca phng: Phng ny s iu kinh kh ca can m. Can v m cng biu l mch huyt m v thiu dng u ngc, sn. Do vy m Thi xung, Ngoi quan phi hp s tit can kh, t chi cu iu kh c, lm cho kh huyt thng dn, bnh tt t khi. Phng 2: Ly huyt Ni quan. Dng ho kim v chuyn tin kim v nng n, lu kim 30 pht, mi ngy chm mt ln, gin n lng ngc, gii c honh, iu ho v. Phng 3: Ly huyt Ng t. khu vc huyt Ng t, tm cho ra im n au, dng ho kim chm ng, su 6 n 8 phn, lu kim 30 pht, mi ngy chm mt ln, thanh tit ni nhit. Trn lm sng, au c lng ngc v cc b phn trong lng ngc thng chm Ni quan. au vng ngc thng chm Ngoi quan. au sn thng chm Chi cu. Lng ngc v ni tng can, t au, gia huyt Can du, m du.
38
CM NANG CHN TR NG Y
27. i dm i dm l bnh tiu tin khng ch ng c, nc tiu t ra khi ng. Trn lm sng chia lm hai loi: i dm trong lc ng, nhng tr yu, t 4-5 tui n di 15 tui. Nu s ln i dm nhiu, khong cch thi gian ngn, hoc sn lun khng dt, khng th t ch c, gi l i khng cm. Bnh ny cng thng thy ngi gi hay nhng ngi yu sau cc trn m nng. i dm lu ngy khng khi, mt vng, bp tht gy, n km, tinh thn u oi, tr nh gim. Cch cha: Ly huyt Tam m giao, i n, Bch hi, Trung cc. Cc huyt trn dng ho kim. Tam m giao, Trung cc dng b php, lu kim 1 gi. Bch hi v i n khng lu kim, i n, Bch hi, Trung cc chm xong th cu. Ging ngha ca phng: Bnh ny c quan h mt thit vi ba kinh m chn, v vy ly Tam m giao iu kh ba kinh m, dt i dm. Kinh tc quyt m can t kh bn my sinh dc v th ly i n tit kh can kinh. Bch hi c th nng trung kh h hm(*). Trung cc l m huyt ca bng quang, c tc dng lm tng c nng ca bng quang. Chm cu nhiu ln bn huyt k trn lm cho thn kh y , c nng bng quang c kin ton, khi phc tiu tin bnh thng. Ph ch: Trong thi k cha bnh phi nh k thi gian gi tr thc, cho i tiu, v chiu cho tr ung t nc gim nh s chu ng ca bng quang, ban ngy khng tr chi qu mt, phi gy thnh thi quen i tiu cng c kt qu cha. Phng huyt kinh nghim t hiu qu cao Np gp ngoi pha u ngn tay t l huyt. Chm vo gia np gp cng c tc dng cha i dm, tr nh ch cn bm 50 ln vo nhng bui ti, bm lin mt s bui l khi (con trai ngn t tay tri, con gi ngn t tay phi).
(*)
Trung kh h hm: Kh ca t b kt gi di.
39
CM NANG CHN TR NG Y
28. Li dom Li dom l mt on trc trng li ra ngoi hu mn khng th t co ln c. Phn nhiu do c th yu hoc bnh l lu ngy gy ra, gn y nhiu ngi tp th (kh cng) khng ng phng php cng b li dom. Loi bnh ny rt d pht sinh tr em v ngi gi. Mi u, sau khi i tin, n li ra ri li t ng co vo. Bnh nng th sau lc lm vic mt, hoc mi ln i tin li li ra, khng th co vo, phi dng ngn tay n vo trong hu mn. Ngi bnh thng c cm gic tc nng hu mn hoc khng c cm gic a xong, lc no cng nh sp a. Li dom lu ngy tinh thn thng mt mi, ht hi, ngi ni, sc mt vng vt, n t, hoc vng u, hi hp. Cch cha: Ly huyt Tha sn, Bch hi, Trng cng. Dng ho kim chm huyt Bch hi, hng ra sau chm di da; huyt Trng cng mi kim hng ln; huyt Tha sn chm ng kim, u theo th php n nng, nng nh, lu kim 20 n 30 pht. Chm cu xong cu thm, cch ngy mt ln. Ging ngha ca phng: Phng ny c tc dng thng c thu nhip(*). Tha sn l huyt bng quang kinh, (bng quang kinh qua hu mn) l huyt thng dng tr bnh hu mn, chm c th tng kh nng c rt trc trng. Bch hi l huyt c mch, dng kh c th con ngi gom chung v c mch, cu Bch hi c th nng dng kh ln. Trng cng ngay sau hu mn, chm kim c th tng mnh hot ng ca c nng hu mn. Ba huyt trn c hiu qu nht nh i vi li dom nh. Nu li dom qu lu khng co rt ln, cn phi hp ung thuc thang, ly bi B trung ch kh m cha.
(*)
Thng c thu nhip: Nng ln gom gi li.
40
CM NANG CHN TR NG Y
29. Ri lon kinh nguyt Kinh nguyt bnh thng ca ph n l trn di 28 ngy mt ln. Nu vt qu hoc t hn, gi l kinh nguyt sm hoc mun. Sm l c trc 7-8 ngy tr ln hoc mt thng 2 ln. Mun l sau 7-8 ngy tr ln hoc 2-3 thng mt ln. C hai tnh hung gi l ri lon kinh nguyt. Thng do can kh bt th hoc do thn th yu ui gy ra. a. Hnh kinh sm: Cha n k thng thy kinh, lng mu ra nhiu, mu sm hoc tm en, c cc, c km bt rt, nng ny, ming kh kht, thch ung lnh,bng di au tng cn, bu v hi cng ln, rt d cu, i tin to bn, nc tiu t, vng. Cch cha: Ly huyt Kh hi, Trung cc, Huyt hi, Tam m giao, Thi xung, T du. Cc huyt trn dng ho kim v chuyn kim theo ch php t, hoc bnh b t. Lu kim 20 pht. Gii ngha ca phng: Phng ny ch yu l thng iu xung, nhm mch, l kh, ho huyt. Kh hi iu nguyn kh ton thn. Kh l soi ca huyt. Kh th h thng huyt t iu. Trung cc iu nhm mch m thng a o(*), Huyt hi c th n thng huyt phn m hnh tch(**). Phi hp vi Thi xung tit nhit 3 m, thanh nhit dng m. T du vn kho t v, lm cho kh huyt sung tc, tc kinh nguyt t iu. b. Hnh kinh chm: Hnh kinh chm mun, c khi 40 ngy hay 50 ngy mi hnh kinh mt ln. Lng mu rt t, mu nht, sc mt trng bt, tinh thn mt mi, s lnh, trong hoc sau khi hnh kinh bng di au lm rm, thng vng u, c qung en mt, hi hp, au lng. Cch cha: Ly huyt Quan nguyn, Mnh mn, Thn du. u dng ho kim v chuyn tin kim theo b php, lu kim 30 pht, chm xong cu thm. Gii ngha ca phng: Quan nguyn iu kinh kh ca nhm mch. Mnh mn n dng, phi hp vi Thn du b thn ch kinh, kinh nguyt chm do h hn rt nn dng.
(*) (**)
a o: ng ca t, ng ca huyt (thin kh, a huyt). Hnh tch: Lm lu thng s ng gp li.
41
CM NANG CHN TR NG Y
30. Hnh kinh au bng Ph n trc, sau, hoc trong khi hnh kinh, t rn tr xung v lng au n, c khi au qu khng chu ni, gi l au bng kinh. Bnh ny do cuc sng tnh cm khng tt, tinh thn cng thng, hoc b lnh, b rt, n nhiu th ti sng lm cho kh tr, huyt , hoc kh huyt bt tc gy ra. Trc v trong khi hnh kinh, bng di au d di, s nn au tng, c khi bu v cng sng au, thm ch c km au lng i. Sau khi thy kinh cc chng gim dn. Mu kinh mu tm c ln cc l chng thc. Cui k hnh kinh, hoc sau k hnh kinh m bng di thy au, s nn vo thy gim au, mu kinh mu nht v t, l chng h. Chm cu tr hnh kinh au bng kt qu rt tt. Nhng cn phi bt u cha trc t hnh kinh vi ba ngy v cn lin tc cha khong 3 k hnh kinh nh vy. Cch cha: a. Trc hoc trong k hnh kinh au bng, ly huyt: Ni nh, Tam m giao. Trc ht dng ho kim chm Ni nh, sau chm huyt Tam m giao, u theo t chm, lu kim 20 n 30 pht c th dt au. Nu cha c th chm thm Hp cc, Tc tam l, Quan nguyn, Trung cc, nh th 1-2 ln, nng th 4-5 ln. Ging ngha ca phng: T Ni nh kh huyt i xung, phi hp Tam m giao thng xng(*) kh ca ba kinh m, gia Hp cc y mnh kh huyt xung m gim au. Quan nguyn iu kinh kh ca nhm mch. Tc tam l thng xng t, v. Trung cc l h tiu, u cui u c tc dng dt au. b. Sau k hnh kinh au bng: Ly huyt Thn du, Mnh mn, Quan nguyn, Tc tam l, Tam m giao. u dng php b, chm xong th cu. Ging ngha ca phng: Thn du, Mnh mn n dng, tn hn. Quan nguyn i b nguyn kh. Tc tam l kin vn kh ca t, v. B Tam m giao, n thng kinh kh tam m.
(*)
Thng xng: Thng t, thng thu.
42
CM NANG CHN TR NG Y
31. Tc kinh Ph n ti thi k hnh kinh m khng c kinh nguyt gi l tc kinh. Con gi pht dc bnh thng, khong trn di 14 tui thy c hnh kinh. Nu vt qu tui m khng thy kinh nguyt, hoc trc c kinh, qua mt thi gian di khng thy kinh nhng khng c thai, ng thi xut hin nhng triu chng km theo, u gi l tc kinh. Nu do sau khi b bnh nng, kh huyt hao tn, hoc sau ra mu qu nhiu, cc ln hnh kinh sau dn dn gim t hoc tc hn, tiu ho km, phn nt, chn tay lnh, u vng, hi hp, tinh thn mt mi, ton thn khng c kh lc, mi mt km ti, gi l huyt kh tc kinh. Nu cu gin, suy ngh, hoc hnh kinh b cm phong, thp, n th ti sng a n huyt mch tr, kinh nguyt t nhin ngng dt, au bng di, khi au khng cho s, ngc tc, sn au, ming ng, to bn, gi l huyt tr tc kinh. a. Huyt kh tc kinh Cch cha: Ly huyt Thn du, T du, Kh hi, Tc tam l. u dng php b, khng lu kim, ch yu l cu. Gii ngha ca phng: Phng ny ch yu l iu b kh huyt. n b ly huyt lm ch t thng huyt, ly T du, Kh hi c th n thng h tiu, iu b nguyn kh Tc tam l iu b trung kh. Thn du bi nguyn c bn. Kinh kh sung tc m kinh t hnh. b. Huyt tr tc kinh Cch cha: Ly huyt Huyt ph, Tc tam l, Tam m giao, Hp cc. Huyt ph dng ho kim v chuyn tin kim theo t php, lu kim 30 pht (thi gian lu kim khng v). Sau khi rt kim, ngh 5 pht li chm Tc tam l, Tam m giao, Hp cc. Lu kim 30 pht. Cch 4 ngy chm mt ln. Cc huyt khc nh Cch du, Trung cc, Hnh gian, Kh hi, Thn du, u c th dng, mi ln my huyt, thay nhau chm tr. Gii ngha ca phng: Huyt ph l huyt kinh nghim cha tc kinh. Tc tam l lu thng kinh kh dng minh. Hp cc, Tam m giao lm cho kh huyt i xung thng kinh.
43
CM NANG CHN TR NG Y
32. Bng lu huyt Trong m o ra nhiu mu, hoc ra mu khng dt gi l bng lu. Bng lu huyt thng do suy ngh bc bi hoc kh huyt, tng ph u h; b hn, b nhit, kinh huyt vng hnh gy ra. Bnh ny xy ra rt nhanh, t nhin mu kinh ra t khng dt, ging nh "ni l", lng mu rt nhiu gi l bng huyt. Xy ra chm chp, ging nh "nh dt", lng mu ra t, ko di, tng t mt khng dt, gi l "lu huyt". Loi bnh ny hay xy ra n b trn 40 tui, cn la tui tr hn rt t. Triu chng: Vng u, hoa mt, tim p nhanh, sc mt vng vt, lng au but, chn tay mt mi. Nu mu nhiu mu ti thuc chng nhit. Mu xm nht, bng di lnh au thuuc chng hn. Mu mu tm en, ln c mu cc, bng s nn thuc chng huyt. Khi cn thit phi kt hp ng v Ty y cu. Cch cha: Ly huyt n bch, i n. Dng ho kim chm ng, lu kim 20 pht, nn n chm, hoc khng chm m ch dng c bc n cu hai huyt . Cch lm l ly c bc n chm vo du n (du n hoc du vng) ri chm la t, nhm ng huyt v, d vo v nhc ra ngay. Gia gim: Chng nhit, gia Tam m giao. H hn, gia Mnh mn, T du. Chm xong li cu. huyt gia Thi xung hoc Hnh gian. Gii ngha ca phng: n bch l huyt t kinh, chuyn tr bng huyt, li c cng nng b huyt v nhip huyt(*). i n thanh tit nhit trong huyt. Tam m giao l thng kinh kh ba kinh m, kinh kh thng xng th nhit t mt. Chng h hn th cu Mnh mn, T du n dng, kin t, kh hn t. Thi xung tn kh can kinh m hnh , iu huyt. Hnh gian tit kh can kinh tng lu thng doanh huyt. Phng huyt kinh nghim t hiu qu cao Chm hai huyt: Trung cc, T cung. Cu huyt Huyt su cha bng huyt do ri lon ni tit.
(*)
Nhip huyt: Nm gia ly huyt.
44
CM NANG CHN TR NG Y
33. Kh n b c thai thng, thai chuyn xung di, lng bng au tng cn, bng di trt nng, nc i v mu u ra, nhng lu khng thy con ra, gi l kh. Thng do thai qu to, hoc khung chu hp, hoc ngi thai lch, hoc kh huyt ca sn ph vn hnh khng th m to thnh. Cch cha: Chm cu ph hp vi ngi thai lch hoc kh huyt vn hnh khng th gy ra kh . Ly huyt: Phng 1: Ly cnh ngoi khp bn + ngn t chn. Cch mt gi dng iu ngi h 15 pht, hoc cu bng mi ngi cng c, lm lin tc trong 3 gi th thi. Phng 2: Ch m, Hp cc, Tam m giao, Thi xung, Cn ln. Trc ht ly Ch m n chm 10 pht, ngng 10 pht, li n chm 10 pht, sau ly ho kim chm Hp cc, v chuyn t t tin kim, c kh th nng n, v kim theo b php, khng lu kim. Chm tip Tam m giao, v chuyn c kh ri dng t php, lu kim 30 pht. Nu vn cha sinh, tip tc chm Thi xung, Cn ln, dng t php, lm cho c cm gic t tc ri lu kim, c cch 5 pht v kim mt ln, mi ln v chuyn tri phi 7 ci, lm nh th n lc sinh th rt kim. Ging ngha ca phng: Ch m, Cn ln u c th lu kh ca tc thi dng. Thi xung hnh l huyt(*). Kh huyt tr ly b Hp cc, t m giao, l b trn, t di, lm cho kh huyt i xung lu thng thun li, thai nhi t ra.
(*)
Hnh l huyt: lm thng ci cho mu lu thng t nhin.
45
CM NANG CHN TR NG Y
34. Chong vng sau Sn ph sau khi xong mt mu qu nhiu, t nhin vng u, hoa mt, khng ngi c dy, hoc bun tc di tim, qun bng bun nn, nng th m man bt tnh, ming khng h ni gi l chong vng sau . Cn kt hp Ty y x tr cp cu. Cch cha: Ly huyt Chi cu, Tam m giao,Tc tam l. Dng ho kim chm Chi cu, Tam m giao, dng php b, lu kim 30 pht. Huyt Tc tam l chm xong li cu. Nu ra m hi lnh khng dt, gia cu Kh hi, Quan nguyn, Thn khuyt (lt mui). Ging ngha ca phng: Chi cu c tc dng tuyn thng kh tam tiu. Tam m giao n thng dng kh ca ba kinh m.Tc tam l i b trung kh. Gia kh hi b kh. Quan nguyn, Thn khuyt n dng tn hn, dng kh khi phc lm m hi t dt.
46
CM NANG CHN TR NG Y
35. To bn sau n b xong do ra mu qu nhiu, thn th yu ui to thnh i tin kh, hoc my ngy mi a, hoc phn kh, rn khng ra, gi l sn hu to bn. Cch cha: Ly huyt Ngoi quan, Chiu hi. Dng ho kim chm, u dng php bnh b, bnh t, lu kim 30 pht. Ging ngha ca phng: Chiu hi l huyt kinh nghim thng to bn c hiu qu, c tc dng b thn thu, li gia Ngoi quan iu kh c th cng hiu tt hn.
47
CM NANG CHN TR NG Y
36. Thiu sa n b xong sa qu t, khng cho con b, hoc hon ton khng c sa gi l mt sa. Nguyn nhn t sa ch yu l do ngi yu hoc xong mt qu nhiu mu, do kh huyt khng gy ra. C khi tnh cm khng thoi mi, kinh mch tun hon tr ngi, lm mt sa. Cng c khi phng php cho b khng ng gy ra, Cch cha: Phng 1: Ly huyt Chin trung. Dng iu ngi h 20 pht mi ngy mt ln. Phng 2: Ly huyt Chin trung, Dch mn. Dng kim to chm hi di huyt Chin trung, lun di da, mi kim chch ln bn phi v pha trn, v su vo n tm phn, mi kim chuyn v pha trn bn tri, v kim vo 8 phn, lui ra 5 phn, c th lm lI 3 ln, cui cng dng mi kim hng ln, ngn ci v mnh v pha bn phI ngi bnh tin kim, n khi tay thy thuc c cm thy di kim chm nng th lu kim. Tip theo chm huyt Dch mn, c hai huyt lu kim 15 pht. Ging ngha ca phng: Chin trung, l kh ca ton thn. Dch mn tuyn thng ht vng tc kh huyt tam tiu. Kh c iu ho th huyt i xung, nc sa t ra.
48
CM NANG CHN TR NG Y
37. Sa d con D con khng v tr bnh thng m theo m o trt xung, gi l sa d con, Ch yu do th cht m yu, xong kh huyt cha hi phc, lc rn qu nhiu, hoc xong phi lm vic nng nhc. Sa d con chia lm 3 mc: Nh, va v nng. Nh: T cm gic trong m o c vt g sa xung. Va: Mt phn d con li ra ngoi ca mnh. Nng: Ton b d con li ra ngoi m o, to nh qu trng g, nm ngh ngi xong c th t co vo, khi ho, i b th thi ra nhiu, lm vic nng li pht tr li. Ngi bnh thy lng but, i mi khc thng, bng chn chy xung, i i nhiu ln hn, nng th ra kh h trng, nc vng, tinh thn u oi. Cch cha: Ly huyt Duy bo, Quy lai, Tam m giao. Trc ht ly ho kim chm Duy bo, chch theo rnh hng v gc ln tin kim, lm cho ch Hi m c cm gic co ln. Nu hiu qu khng r th chm Quy lai, Tm m giao. Gia gim: Nu kh h, gia cu Kh hi, Quan nguyn. Thp nhit th gia chm m lng tuyn, Thi xung. Lu ngy cha khi th chm Tc tam l, Tm m giao, dng php b v cu huyt Bch hi. Ging ngha ca phng: Quy lai c tc dng n thng(*) d con. Duy ho l huyt ch yu tr sa d con. Cu Quan nguyn, Kh hi b nguyn kh. Thi xung, m lng tuyn t nhit can, t. B Tc tam l tng vn kh ca v. Bch hi nng dng kh ln.
(*)
n thng: Dng sc m lm nng.
49
CM NANG CHN TR NG Y
38. Ho g Ho g l loi ho tng cn, dt cn mt lc li pht cn tip, mi ngy c t my cn n my chc cn ho. Do qu trnh bnh ko di nn cn gi l ho Bch nht. Bnh thng thy v cui ng, u Xun, phn nhiu tr em t 2 n 4 tui hay mc, t thy tr trn 10 tui. Bnh do gi lnh gy ra, chm b th pht st s gi, mi chy nc trong, tc mi, sau ho ngy cng nng hn. Ho lin hi t 10 n my chc ting, khi ho cong lng vn c, nc mt nc mi gin gia, khi ht hi vo trong hng c ting rt nh mo ku, lin tc pht cn ho n khi nn ra n, hoc m di mi thi, c khi ming mi ra mu. Ho lu ngy mi mt, mt sng hp ln. Cch cha: Ly huyt Thiu thng, Thng dng. Hai huyt trn u dng kim ba cnh chch ra mu, cch ngy mt ln, lin tc cha. Trong m ho c ln mu, th dng ho kim chm huyt Xch trch, hoc Phong tr, i chu, Ph du, Hp cc, Khc tr. ng thi huyt Thn tr chch ra mu, dng bu ht tng thm hiu qu. Ging ngha ca phng: Thiu thng tit nhit tt c cc tng. Thng dng thanh nhit dng minh. Xch trch thanh tit kh ph, Phong tr thanh tit phong dng. Ph du lu iu ph kh. Hp cc, Khc tr tit t nhit, thanh thn ch. i chu, Thn tr tuyn thng kh ca cc dng kinh v c tc dng kh t.
50
CM NANG CHN TR NG Y
39. Kinh phong (co git) Kinh phong l mt loi chng trng xut hin trong nhiu bnh ca tr em. Trn lm sng thng chia lm hai loi: Kinh phong cp v kinh phong mn. Cn kt hp Ty y trong x l. a. Kinh phong cp a s do st cao gy ra, bnh xy ra rt nhanh, pht st cao, hn m, hai mt nhn ngc ln, hm rng cn cht, chn tay co qup, cnh mi php phng, mi mp ng y, sc mt xanh tm, thm ch i tiu tin dm d. Cch cha: Ly huyt Nhn trung, i chu, Hp cc, Thi xung, Thiu thng, Trung xung. Trc ht chnh ra mu cc huyt Nhn trung, Trung xung, Thiu thng; chm i chu, Hp cc, Thi xung, dng cch v kim. Gia gim: St cao, gia huyt Khc tr. Hm rng cn cht, gia huyt Gip xa. Chn tay co qup, gia huyt Hu kh, Ni quan. Un vn mnh, gia Phong tr, Thn tr. m nhiu, gia Lit khuyt, Phong long. Hn m, bt tnh, gia huyt Dng tuyn. Ng khng nhm mt, gia huyt Ni quan, Thn mn. Ging ngha ca phng: Phng ny ly tit nhit, dp t kh, an thn, cha cn co git l chnh. Chm Nhn trung thng iu c mch, khai khiu, tnh thn. i chu tuyn thng dng kh m kh biu t. Hp cc, Thiu thng thanh tuyn ph kh gim thn nhit. Thi xung, Trung xung cng tit ho can kinh v tm kinh, c thm cng hiu khai khiu(*) thanh thn. Khc tr gim nhit. Gip xa iu kinh kh mt. Hu kh, Ni quan thanh ho tm, dm ci dng ang ng dt co qup. Phong tr, Thn tr kh phong tit nhit. Lit khuyt, Phong long tuyn ph, ging trc(**), ho m(***), b ch thn thu, thanh tm, tnh thn. Ni quan, Thn mn tit nhit tm kinh an thn. b. Kinh phong mn Do nhng t th t ko di, m nng, t, v h nhc gy ra. Triu chng: thy phong c xy ra khng nhanh, hnh th gy yu, sc mt trng bt, tinh thn mt mi, ng m, c khi co qup, chm tay mt lnh, phn nt, c khi lc u, cng c. Cch cha: Ly huyt Trung qun, Tc tam l, Kh hi, Thin khu. Tt c u dng ho kim v chuyn chm vo. Dng php b, chm xong th cu.
(*)
Khai khiu: M nhng ca chnh yu ca tng ph. Ging trc: Lm lng ci vn c xung. (***) Ha m: Lm cho m tr li thnh tn dch.
(**)
51
CM NANG CHN TR NG Y
Gia gim: C khi co git th gia Hp cc, Thi xung, n ng. thc l m th gia huyt Thn mn. C cng th gia Phong tr, Thn tr. Chn tay mt lnh th gia cu huyt Quan nguyn. Ging ngha ca phng: Phng ny ly n b t, v, bi nguyn kh, dp phong lm chnh. Ly Trung qun, Tctam l kin vn t, v, gip ci gc ca hu thin. Kh hi, Thin khu bi nguyn, iu kh, n b trng, v b h hn tr chng phn nt. Hp cc, Thi xung cng gi l huyt T quan, phi hp vi huyt n ng s thng dng kh dt co qup. Thn mn an thn nh ch(*). Phong tr, Thn tr s phong, kh t. Cu Quan nguyn n b nguyn dng, kh hn t.
(*)
nh ch: Tnh cm yn n.
52
CM NANG CHN TR NG Y
40. Phong l rn (un vn tr s sinh) Phong l rn l do tr s sinh lc ct rn khng st trng cn thn gy ra. Triu chng: Mi ming xanh, ming cn cht, khng chu b, chn tay co qup, mnh un vn. Bnh ny thng xut hin khong sau sinh t 4 n 6 ngy, nn x tr cp cu theo Ty y, cch cha theo ng y y l tham kho khi cn. Cch cha: Phng 1: Ly huyt Thn khuyt. Gi ti nt nh cho p ln rn, t mi ngi ln trn ti, cu n khi trong mm a tr c mi ti mi thi, sau li dng nc ti nh vo mi a tr. Phng 2: T h lm di ngc n rn c mt ng gn xanh, dng iu ngi cu t u trn n du di gn xanh, lm i lm li n khi no gn xanh tiu mt th dng. Ging ngha ca phng: C hai phng u dng n dng kh t hn bng.
53
CM NANG CHN TR NG Y
41. Tr em tiu chy Tiu chy tr em l bnh thng thy vo ma h, a s do n qu nhiu hoc n phi thc n i, thiu, khng sch, hoc ung nc l, n qu xanh, sng, b nng, nng gy ra i tin phn lng, ngy my ln v c nn ma, au bng, si bng. Cch cha: Ly huyt Bch hi. Dng ho kim chm di da, mi kim ra sau, t t chm vo su 1-2 phn, lu kim 1 gi. Trong khi lu kim phi hp vi ngn tay, trc ht day ngn tr t huyt Thng dng n H khu 30 ln; day ngn tay ci, cnh tr (pha p ngn tr) t gc ngn tay n t H khu 18 ln, cui cng day t huyt Ng t i cho qua np gp ngang, c tay hng huyt Thn mn 7 ln. Ging ngha ca phng: Bch hi b trung ch kh(*) phi hp vi day tay lm cho chn kh nng ln dt tiu chy.
(*)
B trung ch kh: B thm kh ca trung tiu t v.
54
CM NANG CHN TR NG Y
42. Tr em cam tch (ci xng) Cam tch l bnh thng thy tr em do tiu ho km, b sa khng hp, thiu sa m gy ra. Ngoi ra cn do cc loi mnh mn tnh, c bit l bnh ng rut, k sinh trng ng rut gy ra.Triu chng: Mnh gy, bng to, ni r gn xanh, nn ma ra sa v n, phn chua hi, nc tiu c, ku khc khng c nc mt, khng mun n ung, da d kh mc, tc tha, nim mc mt khng c mu mu, bt rt khng yn, mt mi, u oi, st v m. Cch cha: Ly huyt T phng. Dng kim ba cnh chch huyt c hai tay, nn ra c cht lng nh mu lng trng trng g. C cch hai ngy chm mt ln, n khi no nn ra thy mu l dng. Gia gim: Khi c tiu chy th gia gim bng ho kim cc huyt: Trung qun, Thin khu, Tc tam l. Mi huyt chm xong, v ngc xui my ln, ri rt kim ngay. C sng th cu huyt T du. St v chiu th gia chm huyt i chu, Tam m giao. Tiu chy lu ngy, ngi yu th gia cu huyt Thn khuyt. Ging ngha ca phng: Huyt T phng rt hiu nghim cha bnh tr em ci xng, chm ln. Chm xong nn ra nc vng, c tc dng thanh thu thp(*) bn c gia da tht. Thm Trung qun, Thin khu, Tc tam l iu l c nng ca trng, v. Cu T du lm mnh trung kh. i chu tit nhit, phi hp Tam m giao tr kh ca 3 kinh m tc kit gy st, cu Thn khuyt n dng tn t.
(*)
Thanh thy thp: Lm sch khng cn thy thp bn c.
55
CM NANG CHN TR NG Y
43. Quai b (vim tuyn mang tai) Bnh vim tuyn mang tai l mt bnh truyn nhim xy ra v ma ng. Tr em t 4 n 15 tui thng mc bnh rt nhiu. Ngi ln t thy. Nu ngi ln mc phi th bnh s nng hn nhiu. Thng th bnh do dch lan trn. V nhit thng ln tr lu m thnh. Bnh ny sng di tai au but, sau l sng tc. Nu khng c triu chng khc xut hin th my ngy sau c th t khi. B nng th bt u s lnh, pht st, au u, nn ma, ri dn dn da di tai ln, au n d di, khi h mm, nhai n, au cng tng. Nghim trng th st cao, tm phin, ming kht km theo tinh hon sng to, ph n au vng h chu. Cch cha: Ly huyt: Phong tr, phong, Gip xa, Hp cc, Ngoi quan, Khc tr. Cch huyt k trn u dng ho kim v chuyn tin kim, lu kim 50 pht, dng php t, mi ngy chm mt ln. Ging ngha ca phng: Phng ny c tc dng s phong, tn nhit, tiu thng(**), nh thng(***). Phong tr s tn phong nhit, phong c th tuyn tn(****) s ngng tr kh huyt kinh lc khu tai tiu thng. Gip xa thng kh kinh dng minh. Hp cc, Khc tr, Ngoi quan c tc dng kh phong, thanh ho. Phng huyt kinh nghim t hiu qu cao Ly cc huyt: Gip xa, phong, Hp cc, Khc tr, Uyn ct, Thng l.
(**)
Tiu thng: Mt ht sng. nh thng: Dp ci au. (****) Tuyn tn: Thng cho tan i.
(***)
56
CM NANG CHN TR NG Y
44. Mn nht (u anh) Mn nht (u anh) l bnh ngoi da thng thy. Do hnh mn nht, rn chc, c gc su ging nh mt ci anh ng vo da tht nn gi l u anh. Thng sinh ra u mt, tay, chn. Mi u c ci trng nh u anh, nhn ging nh ht lc, hoc sinh ra bc vng, hoc trong gia tm en, khu vc sng , au n, km theo triu chng s lnh, pht st. Nh th u anh t t v ra, chy ra mt t m, gim sng dt au; nng th ti ch t di, khng au, u mn xm ngot, lm xung, inh c lan rng, st cao, phin kht, nn ma, thn thc l m. l inh c ni cng (nhim trng mu) d nguy him n tnh mng. Ngoi ra cn c loi mt si t , t ch nht chy vo hng, nch, gi l vim ng lm ba (vim bch mch). Cn phn bit kt hp Ty y x tr kp thi. Cch cha: Ly cc huyt Thn tr, Hp cc, U trung. Dng kim ba cnh thch Thn tr cho hi ra mu, p ln mt bu ht, lu kim 15 pht ri b bu ra. Gia gim: Nu nht mt, chm huyt Hp cc, dng t php. Mn sng lng, chm huyt U trung, chch ra mu. Nht hai bn cnh mi, gia chm Thng dng. Nht chi trn, gia huyt Khc tr, Nghinh hng. Nht chi di, gia Tc tam l, Hnh gian. Nu thy chng inh c ni cng, gia chm Lao cung. Ging ngha ca phng: Phng ny ch yu l thanh nhit gii c, hot huyt, thng lc lm chnh. Thn tr l ch pht sinh kh ca c mch. c mch li thng thuc ch dng, v vy t Thn tr c cng hiu s tit ut nhit(*), t ho dng kinh. Hp cc c th tit nhit t t chi m cn c th thanh tit n c trong mu. Kinh th dng minh tn cng cnh mi, v vy, mn cnh mi ly huyt Thng dng, Khc tr, Nghinh hng thanh t nhit, s kh ph, ph kh thanh tc(**), nhit c t tiu. Tc tam l, Hnh gian t thp nhit can, v. Lao cung, Thn mn thng tm nhit, t nhit c. Phng huyt kinh nghim t hiu qu cao Chch Linh i nn mu, chm Thn tr, Hp cc, U trung. Mn c t : Chm t Kh xung, Huyt hi. Cha gh phng v gh nga khp ngi: Ch m, Bnh .
(*) (**)
Ut nhit: Nng kh chu b li. Thanh tc: Sch mt nghim chnh.
57
CM NANG CHN TR NG Y
45. Vim tuyn v Bnh ny thng pht sinh thi k cho con b. Thng thy t sau khi , n ht mt thng, bnh thng do bu v b lot hoc tinh thn khng thoi mi, nhit c kinh v to tr, sa kh chy ra nn sinh bnh. Thot u v sng nng, au, bu v cng rn, sa kh chy ra, sau rt au n, st, s lnh, qun bng, phin kht, l biu hin cha c m. Tip tc st cao, cc rn sng to, au cn tng cn, l hin tng lm m. Cch cha: Ly cc huyt Kin tnh, Nh cn, Hp cc. Trc ht ly huyt Kin tnh (bn au) dng ho kim chm chch di da v hng xng vai, lm t php, lm cho cc b c cm gic tc but. Huyt Nh cn th dng ho kim di 1,5 thn chm b di v, hng ln, chm nm ngang trn lng ngc, khng c qu su. Cui cng chm Hp cc, lm t php. Gia gim: V nhit, gia Tc tam l. Nc sa tc cng, gia Thiu trch. Pht st, gia i chu, Khc tr. Ging ngha ca phng: Phng ny ly thanh nhit, hot huyt lm chnh. Hp cc t n nhit. Kin tnh tuyn thng kinh kh. Nh cn lu thng s tc tr kh huyt kinh dng minh. Tc tam l dn v kh i xung. Thiu trch t ci nhit tc i. i chu, Hp cc th thot nhit, gii biu(*).
(*)
Thi nhit, gii biu: Lui st, gii c, da.
58
CM NANG CHN TR NG Y
46. D ng mn nga (ni phong lnh) D ng mn nga thng gi l "ni my ay" hoc "phong lnh". t nhin mt da ni ln nhng nt to, nh khng u, nh th nh ht k, to th nh ht u, hoc thnh tng mng, pht i pht li, gp gi cng d pht cn. Ni mc l chi trn v cnh trong i. Mi u cm thy da rt nga, ly tay gi xong mi thy sng hn ln. Cng gi, cng nga, v m nga cng tng. Nhng cn cp tnh th sau vi ba ngy hoc 7, 8 ngy s khi. D ng mn tnh th hay ln cn, mt vi thng hoc my nm khng khi. Bnh ny cn thng do d ng n gy ra. Cch cha: Ly cc huyt Khc tr, Huyt hi, U trung. Hai huyt Khc tr, Huyt hi dng ho kim v chuyn tin kim, lu kim 30 pht, v chuyn rt kim. U trung dng kim ba cnh chch ra mu. Gia gim: Nu mn nga chy nc vng th huyt Khc tr c chm ln cu. Bng au th chm thm Trung qun, Kh hi, hoc Ngoi quan. Ging ngha ca phng: Phng ny ch yu l kh phong, gii biu l chnh, ly Khc tr th dng minh kinh v Huyt hi tc thi m kinh s thng kinh kh m tit nhit. U trung thanh tit nhit c trong mu v li c th tit nhit t ca t chi. Phong nhit mt i bnh c th khi hn. Phng huyt kinh nghim t hiu qu cao Cch du, Thin tnh, Huyt hi.
59
CM NANG CHN TR NG Y
47. Vim bao hot dch Vim bao hot dch(*) thng sinh ra do khp t chi hot ng qu sc hoc nhim phong hn. Thng gp bao gn c tay v mu bn chn. S thy rn chc, nn th di ng, hot ng thy vng, hoc c cm gic au n, t di. Cch cha: Ly huyt th huyt. Trc ht st trng bc sng y, tay tri c nh n li, ly ho kim 1 thn n 1,5 thn, chm 4 kim chung quanh bc theo hnh ch thp, li ly mt kim chm t nh bc xuyn xung di y bc sng . Chm xong 5 kim, lm th php nng n kim vi ln, lm cho ngi bnh thy t tc, lu kim 20 pht. Chm xong, u n v day xoa. Mi ngy hoc cch ngy mt ln chm, thng th chm 3 ln khi.
(*)
Hot dch: Cht lng, do m trn khp, khe c.
60
CM NANG CHN TR NG Y
48. Bu c Bu c cn gi l "cha c". Nay gi l "bu c a phng". Ch yu l trong n thiu it, hoc do tinh thn khng thoi mi, kh huyt ut tr m thnh. Bu biu hin l: C sng to, cht mm, n khng au, bu sng to chn p kh qun gy ra kh th, ting ni thu tho, nng th gy phin mun hi hp. Cch cha: Ly huyt th huyt, Khc tr. ngi bnh ngi ngay, nga u, hoc nm nga, dng ngn tr v ngn ci ngn gia tay tri c nh chc cc bu, nng ln, tay phi cm ho kim m vo gia cc bu, cho xuyn qua cc bu, nhng khng cn thng c lp da pha sau (do nng cc bu ln m ch da dm li) cc bu, chm vo xong, nng n dm ba ln. Nu thu hiu qu chm, c th tng thm s ln nng n, hoc i kim to hn. Phi hp vi huyt Khc tr. Mi ngy mt ln, hoc cch ngy mt ln. Mi ln l mt liu trnh. Ngh 10 ngy li tip tc chm liu trnh th hai. Giai ngha ca phng: Phng ny ly chm gn v chm xa phi hp. Gn th ly th huyt, xa th ly Khc tr, v kinh th dng minh i qua c, nn ly Khc tr phi hp. Phng huyt kinh nghim t hiu qu cao Hp cc, Khc tr, Thin t, Ph bch, Ni quan, Thi xung.
61
CM NANG CHN TR NG Y
49. Bong gn Bong gn ch yu l lao ng nng, hoc hot ng th dc th thao. Khi cm vt nng, nhy cao, khng bc ht, lm tn thng gn mch. Kh huyt tr tr(*) gy ra. Ni bong gn thng l cc khp, ch bong gn s thy au but hoc nhn thy sng hay xanh tm. Cch cha: Ly huyt ch au l chnh. Chm bng ho kim, dng t php, khng lu kim. B lu ngy th lu kim, cu thm hoc n chm. Nu khng th chm bn i din tng ng vi vng au (nh bong gn c tay phi, chm c tay tri). Ngoi ra khi mi bong gn, c th chm im nn mu. Bong gn cc khp bn tay, chn, trc ht ly tnh huyt trn ng kinh lin quan, chch nn mu, sau mi chm cc huyt khc. Ngn tay ci bong gn trc ht chch nn mu cc huyt Thiu thng, Thng dng, ri li chm Ngoi quan. Lng bong gn, trc ht chm Nhn trung, Tha tng nn mu, saun mi chm huyt v ch au. Thng ly cc huyt: A th huyt ti ch au v cc huyt v gn khp, dng ho kim chm, lu kim 10 pht ht cm gic t tc mi rt kim. Cc huyt ln cn khp l: Khu vai: Kin ngung. Khu khuu tay: Khc tr, Tiu hi. C tay: Hp cc, Ngoi quan. Lng: Thn du, U trung. Hng: Hon khiu, Tha ph. u gi: Tt nhn, Dng lng tuyn. Mt c: Gii kh, Cn ln. Ging ngha ca phng: Ly huyt cha bong gn thng cn c vo cc nguyn tc ly huyt ln cn ni au lu kh huyt, thng kinh mch, lm cho t chc b thng c khi phc bnh thng. Nhng vi cc bnh kh nng cn s dng cch ly huyt theo ng kinh gn v ly huyt t xa cng phi hp. Phng huyt kinh nghim t hiu qu cao Chm mt huyt ti ch v n chm Tc lm khp, tiu sng gim au rt nhanh.
(*)
Tr tr: Vng ng li.
62
CM NANG CHN TR NG Y
50. Si c (hi chng vai gy) Si c l do t th nm ng khc thng, u c khng ph hp, hoc gi u qu cao, qu cng, hoc trong lc ng gp lnh gy ra. Khi mi ng dy pht hin ra c b cong, hng c lch v mt bn, khng quay sang phi, sang tri c, c khi au n lan to xung vai, lng. Cch cha: Ly huyt Tuyt ct, Lc chm. Dng ho kim chm huyt Tuyt ct, th php bnh b, bnh t, khng v, ch nng n, lm c hai bn, lu kim 20 pht. Huyt Lc chm dng t php, hoc chm thm i chu, Hu kh. Ging ngha ca phng: Phng ny ch yu ly kh phong, tn hn, th cn, hot lc(*) l chnh. Nu khng ci nga c, phi hp thm Lit khuyt. Khng quay phi tri c th thm Ngoi quan s thng kinh kh, cng c kt qu. i chu tuyn thng kh ca ch dng. Kinh th thi dng i qua c, huyt Hu kh l du huyt ca kinh th thi dng ly huyt ng xa, cng c th cha si c. Phng huyt kinh nghim t hiu qu cao Tay tri c bn khng au, ngn ci tay phi thy thuc n pha di huyt Thin tr 1 thn bn c bnh, n mnh, day thun chiu kim ng h. Day mt hi chng 1 pht, ngng 1 pht, day li 1 pht. B tay ra ngi bnh c th quay ci d dng ngay. Nu cn hi kh chu, ngy hm sau day tip s dt (i vi chng cp tnh). Ly cc huyt: t c n au v Hip tch ca n, Cnh trung, Kin trung du.
(*)
Th cn, hot lc: Mm mi gn, trn tru mch mu.
63
CM NANG CHN TR NG Y
51. Cm ic Ngi b bnh tuyt i a s l do lc cn nh (1 - 2 tui) khi hc ni b bnh, khng chy cha kp thi m thnh ic, do ic khng hc ni m b cm. C hai loi: Tin thin tnh(*) v hu thin tnh(**). - Tin thin tnh, t khi mi sinh ra khng nghe thy, v th m khng ni c, thnh cm. - Hu thin tnh, phn nhiu mc bnh do di chng ca trn st cao. Chm cu i vi tin thin tnh t c kt qu . - Vi hu thin tnh, nu thi gian cm ic cha lu c th cha c. Cch cha: u tin cha ic. Sc nghe khi phc xong mi cha cm. Trc gi l cha, sau gi l dy. Cha v dy kt hp, thng ly huyt cc b thiu dng kinh. Ly huyt: Nh mn, Thnh hi, Thnh cung, phong, Ngoi quan, Trung ch, mn, Lim tuyn. Bn huyt trc mi ln ly 2 - 3 huyt, dng ho kim v chuyn tin kim, chm ng kim (khi chm Nh mn, Thnh cung, Thnh hi, bo ngi bnh h ming). Khi v v rt kim u dng t php, lu kim 30 pht. Ngoi quan, Trung ch l huyt ng xa, mi ln phi hp mt huyt. Mi ngy chm mt ln, hoc cch ngy chm mt ln. Thng phi chm trn 30 ln. Nu khng thy chuyn, c th tip tc chm na. Khi sc nghe c kh hn, gia chm mn, Lim tuyn tin ti khi phc ting ni. Ngi bnh cm, ic c c sc nghe ri phi tp ni cha cm. Cn phi kin tr tp ni lu di. Ging ngha ca phng: Phng ny phi hp phi hp vi c chm gn v chm xa, thng kh b b tc kinh mch c lin quan n vng tai. Nh mn, phong, Ngoi quan, Trung ch thng iu kinh kh th thiu dng kinh. Thnh hi, thng iu dng kh tc thiu dng kinh. Thnh cung, thng iu kinh kh Th thi dng kinh. mn, Lim tuyn lu iu kh cung li, l yu huyt cha cm.
(*) (**)
Tin thin tnh: Bnh tt bm sinh, sinh ra c. Hu thin tnh: Bnh tt sau khi sinh trng mi c.
64
CM NANG CHN TR NG Y
52. Chy mu mi (chy mu cam) Chy mu cam khng phi l do ngoi thng, m l chng bnh t chy mu mi. Thng th do ni nhit thnh, v ho xng ln gy ra. Nu mu mi ra qu nhiu, s dn n hoa mt, tai, sc mt trng nht, ton thn mt mi. Cch cha: Ly huyt Thiu thng, Bch hi. Trc ht ly kim ba cnh chch huyt Thiu thng ra mu. Li dng iu ngi h cu Bch hi 10 pht, hoc dng mi ngi cu huyt Thng tinh 7 mi. Ging ngha ca phng: Thiu thng thanh nhit tit ha. Bch hi, Thng tinh u c th thanh tit kh ho ca ch dng thng cang(*).
(*)
Ch dng thng cang: Mi th kh nng cng ln.
65
CM NANG CHN TR NG Y
53. Vim xoang mi Vin xoang thng do cm mo, ho trn m gy ra. Triu chng chnh l nght mi, nhiu nc mi, khng phn bit c mi. Nng th nc mi vng chy rt nhiu mi hi thi kh chu. C khi hi vng u, au u, ni au c cm gic b nng. Cch cha: Ly huyt ca th dng minh kinh v ly huyt ti ch l chnh. Ly huyt: Nghinh hng, Hp cc. Trc ht dng ho kim chm huyt Nghinh hng, chm di da chch xung su 5 phn. Li chm huyt Nghinh hng, chm chch cho ln su 5 phn. Dng t php lu kim 20 pht. Li chm huyt Hp cc, dng t php. Cch 1 ngy 1 ln, cha khi mi thi. Ging ngha ca phng: Nghinh hng, Hp cc l 2 huyt lu iu kinh kh ca th dng minh kinh, do dng minh kinh i n mi v cng biu l vi ph. Phng huyt kinh nghim t hiu qu cao Nh th: Ngn giao, Tuyt ct, Cn ln; nng th thm: Lit khuyt, Hm cc, Tn trc. Tc tam l, Cng tn.
66
CM NANG CHN TR NG Y
54. Vim hng Vim hng thng sinh ra cng vi cm gi. Nu do ph, v ut nhit xng ln, lm cho hu hng sng , au n, l chng nhit thc. Thn m hao tn, h nhit thng vim(*) cng lm cho hu hng sng au n, nhng khng au d di, m v m mi au nng, l chng h. a. Chng thc nhit Cch cha: Ly huyt Hp cc, Thiu thng, Nh tim. Huyt Hp cc, ly ho kim v chuyn tin kim (mi kim hi chch ln, v tht mnh) dng th php bnh b bnh t, lu kim 20 pht. Huyt Thiu thng v Nh tim dng kim 3 cnh chch ra mu. Hoc chm thm Thi xung, Ni nh cng c. Ging ngha ca phng: Hp cc s gii t nhit. Thiu thng, Nh tim u thanh nhit, tit ha, v vy i vi chng thc nhit au hng c kt qu rt tt. Phng huyt kinh nghim t hiu qu cao + Thiu thng, Thng dng, Hp cc, Khc tr, Thin t, Ni nh (cn cha c c vim a-mi-an). b. Chng m h Cch cha: Ly huyt Thi kh, Chiu hi. C hai huyt u dng th php kch thch va phi. Ging ngha ca phng: Thi kh c tc dng b thn t thy(**), dp ha. Chiu hi l huyt cha rt hay, chng au u hu hng, c th dn h ha i xung. Do c hiu qu cha m h au hng. Phng huyt kinh nghim t hiu qu cao + Chch Nhin cc, nn mu.
(*) (**)
H nhit thng vim: St do h ha bc chy ln. T thy: T l cht bo b, t thy l b thn thy
67
CM NANG CHN TR NG Y
55. au rng au rng l loi bnh thng do phong ha, v nhit gy ra. Su rng cng gy au rng. V vy chia ra hai loi: rng ha v rng su. Chm cu i vi au rng do ha m au c hiu qu rt tt, thng gim au ngay. Cch cha: Phng 1: Hp cc, Gip xa. Dng ho kim chm huyt Hp cc, mi kim hi chch ln pha c tay, v rt mnh, lm cho cm gic t tc lan n u, li lui kim n di da, chuyn mi kim hng xung di ngn tay lm cho cm gic lan n gn u ngn tay. Lm i lm li nh th 3 ln. Li chm huyt Gip xa, dng th php bnh b bnh t, lu kim t 20 n 30 pht, mi ngy mt ln. Gia gim: + Phong ha gia Ngoi quan, Phong tr. + H ha gia Thi kh, Hnh gian. + Rng hm trn au gia Ni nh, H quan. + Rng hm di au gia Lit khuyt, Ni nh, u dng t php. Ging ngha ca phng: Hp cc l huyt cha au rng c hiu qu, khng k l rng trn, di, tri, phi. Thng ch chm Hp cc l bt au. N c th thng iu kinh kh ca th dng minh, c tc dng thanh tit trng ph, dn ha i xung. Mch th tc dng minh u i vo trong rng, do Gip xa c th s tit kh kinh lc dng minh. Ngoi quan, Phong tr c th s gii biu t, c tc dng kh phong tiu ha. Thi kh b thn, Hnh gian t can do c th tr m h au rng. Ni nh v H quan u c tc dng thanh ging ha tc dng minh v. Lit khuyt thanh ph ging ha m cha au rng. Phng 2: Ly huyt Nha thng, Hp cc. Huyt Nha thng chm v pha lng bn tay, xuyn thu huyt Lao cung, kch thch mnh. Nu chm hai huyt ny kt qu km th: au hm trn, gia H quan; au hm di, gia Gip xa. u dng kch thch mnh. Cng c th n im Gip xa, Hp cc s dt au. Phng 3: Ly huyt Hnh gian. Dng ho kim v chuyn tin kim, mi kim hng v gt chn, chm kim su hn mt thn. Ging ngha ca phng: Phng ny c tc dng tit can, thanh ha, do c kt qu i vi loi au rng do can ha thnh vng.
68
CM NANG CHN TR NG Y
56. au mt ha bo pht (au mt ) au mt ha bo pht thng gi l au mt , l mt bnh truyn nhim cp tnh. Thng do ngoi cm phong nhit, can m ha vng gy ra. Thot u con mt t nhin sng, nng, , au, s nhn nh sng, chy nc mt, hai m mt dnh cng li khng m ra c. Bnh nng mt cng sng. Cch cha: Phng1: Ly cc huyt Hp cc, Thiu thng, Thng dng. Dng ho kim v chuyn tin kim, chm huyt Hp cc, lu kim 10 pht li dng kim 3 cnh chch nn mu. Thiu thng, Thng dng hoc gia huyt Thi xung. Phng 2: Ly huyt i chy. Dng kim 3 cnh chch i chy v hai bn cnh ra 0,5 thn, nn ra mu mt t mu. Phng 3: Dng kim 3 cnh chch mu mch tm pha sau vnh tai. Ging ngha ca phng: Phng ny ch yu l thanh tit phong nhit(*), tiu thng, nh thng. Ly Hp cc t phong nhit. Thng dng thanh ha v. Thiu thng tit ph nhit. i chy v sau tai nn mu l thanh nhit u, mt, phong nhit ht l khi bnh.
(*)
Phong nhit: Nng st do phong gy ra
69
CM NANG CHN TR NG Y
57. Gp gi chy nc mt (tc tuyn l) Gp gi chy nc mt l mt loi bnh mt. Ma ng bnh nng thm, ma h bnh nh i. Bnh ko di th khng phn ra ng h na. B nng qu th tot m mt, hai mt m i hoc vng u, au u. Cch cha: Ly huyt Phong tr. Dng ho kim chm huyt Phong tr bn tri, hng mi kim v phi mt bn phi m tin kim. Chm huyt Phong tr bn phi th hng mi kim v pha mt bn tri m tin kim. Lu kim 1 gi. Nu nc mt chy qu nhiu khng dt c th chm thm huyt Tnh minh hoc Tn trc, Nghinh hng. Khi chm huyt Nghinh hng c ch dng thng cang hai phng php: Mt l chm n cnh ngoi xng mi, lm t php, n khi ngi bnh thy t tc r rng th ngng v rt kim. Hai l chm su t 1 thn n 1,5 thn, t tc th rt kim. Ging ngha ca phng: Bnh ny thng do ngoi cm phong nhit hoc can m ha thnh gy ra. Do ly Phong tr kh phong, thanh nhit, hoc gia Tnh minh, Tn trc, Nghinh hng thanh nhit, tit ha, lm tng thm hiu qu. Phng huyt kinh nghim hiu qu cao Chm t Can du, Tnh minh.
70
CM NANG CHN TR NG Y
58. Cn th Bnh thng do xem sch lu di ni nh sng yu, lm cho mt qu mt mi, cng nng gc nhn ca mt thay i gy ra. Cng c trng hp do di truyn. Biu hin nhn xa khng r, c khi vng u, mt c cm gic tc v mi. Cch cha: Ly cc huyt Tha khp, minh, Phong tr. Trc ht dng ho kim chm chch huyt Tha khp, mi kim n khe mt trong, nu sc nhn c thay i, c th chm lun huyt ny cho ti khi sc nhn tr li bnh thng mi dng. Nu v hiu th ly minh hoc Phong tr. Dng cc huyt trn khng c kt qu th thay bng cc huyt Ty trc khng, Tn trc. Mi ngy hoc cch ngy 1 ln. 10 ln l mt liu trnh, ngh dm by ngy li tip tc. Trong thi gian cha, khng c mt phi lm vic qu mt, ng thi cn kt hp thao tc n, day bng tay cc huyt Thi dng, Tn trc, Mi xung, Tnh minh, Tha khp. Mi ngy n day mt vi ln, mi ln vi ba huyt, mi huyt vi ba pht, nng cao hiu qu. Ging ngha ca phng: Phong tr, phong kh phong iu kinh kh. Tha khp c th iu kh huyt ca vng mt. Ty trc khng, Tn trc l yu huyt tr bnh mt.
71
CM NANG CHN TR NG Y
59. Lao phi Lu bnh ny cn phi cha tr trit bng Ty y trong chng trnh chng lao quc gia, v nh hng ti sc khe cng ng. Cc cha theo ng y ch tham kho. Chng trng ca lao phi l chm b bnh c ho nh, thy tc ngc v hi au, tinh thn mi mt v km n, ri dn dn nng hn, trong m c ln mu, st v chiu, hai g m ng , khi ng ra m hi, hnh th dn dn gy yu. Bnh nng qu th ho ra rt nhiu mu, mt ting. n b b bnh ny, thi k cui thng tc kinh. Bnh thi k u, dng php cu m cha hiu qu rt tt. Thi k cui c chm v cu cng c th gim nh chng trng. Cch cha: Cn c vo chng trng khc nhau, phi dng nhiu huyt v khc nhau, c th cng chm v cu. Ly huyt theo chng: Ho: Ph du, Xch trch, Thi uyn (u chm). St v chiu: i chy, Gian s, Tam m giao (dng chm). Ho ra mu: Xch trch, Ng t, Cch du, Hnh gian (dng chm). M hi trm: m khch, Hu kh (dng chm). Cc huyt trn u chm nh nhng. Nu khng st dng thm mi ngi cu Ph du, Cao hoang du, T hoa, mi huyt t 3-5 mi. Hai ngy cu mt ln. i vi lao s nhim, kt qu c bit r. Khi thy st ngng cu, gim st li tip tc cu n khi khi th thi. (T hoa l 4 huyt: 2 huyt Cch du, 2 huyt m du).
72
CM NANG CHN TR NG Y
60. Nghn (co tht thc qun) Nghn l mt bnh mn tnh, rt kh cha. Nghn bao gm chng nut n ung cm thy c vt vng tc v chng nut nc xung c m n khng xung. Triu chng tc di vng ngc, n ba n khng nut c. Nu nut xung c th trong d dy c cm gic cn co au n. Kt qu l au lm gim dinh dng, nn gy tr xng, phn rn nh ct d. Bnh rt kh cha. Khi bnh mi pht, ngoi chm sc tinh thn ra c th dng chm cu cha dn dn. Cch cha: Ly cc huyt Cch du, Trung qun, Ni quan, Chin trung, Tc tam l. Chm xong ri cu. Nu bnh lu ngy ngi gy yu th c th thm T du, V du.
73
CM NANG CHN TR NG Y
61. Lit na ngi Lit na ngi cn gi l bn thn bt toi, tc l na ngi khng th vn ng c, hoc mt ht tri gic, hoc au n t di. Thng l di chng ca xut huyt no. Chng nh th d cha, chng nng rt kh phc hi. Cch cha: Ly huyt: Chi trn: Hp cc, Khc tr, Kin ngung. Chi di: Tuyt ct, Dng lng tuyn, Hon khiu. Tt c u chm xong ri li cu. Phng huyt kinh nghim hiu qu cao Phong tr, Khc tr, Dng lng tuyn, Hnh gian.
74
CM NANG CHN TR NG Y
62. Vim tinh hon (sn kh) Chng trng ch yu ca sn kh l: Tinh hon sng to, au n, au dn ln bng. C khi kh t bng di xng ln, au ti bng trn v ti ngc. Chm cu cha bnh ny rt c hiu qu. Cch cha: Ly huyt Kh hi, Quan nguyn, i n, Khc tuyn, Thi xung, Qui lai. Chm xong li cu, hoc ch cu theo hnh tam gic, sng bn tri, cu bn phi, hoc sng bn phi cu bn tri. Cch nh huyt: Ly mt si dy sch t ln ming, un theo chiu cong ca mi, cho ti u khe mp, ly cong lm di. em di lm thnh cnh hnh tam gic u. t mt nh nhn tam gic vo gia rn, hai nh cn li xung di rn v cn hai bn, nh du hai nh nhn di lm hai huyt cu.
75
CM NANG CHN TR NG Y
63. Di tinh Di tinh chia lm 2 loi: C mng m khng xut tinh v khng mng m t ra. C mng m xut tinh l trong khi ng nm m thy giao tip vi n b m phng tinh. Loi ny rt d cha. Khng mng m tinh t ra th rt kh cha. Cch cha: Ly huyt Kh hi, Quan nguyn, Tam m giao, Ch tht lm chnh. Gia gim: C mng, gia Tm du, Thn mn (chm b). Khng mng, gia cu Thn du.
76
CM NANG CHN TR NG Y
64. Lit dng Lit dng l dng vt khng cng ln c, hoc cng ln ri rt d mm rt li. Bnh ny thng do s hi, th dm, hoc hot ng tnh dc qu nhiu gy ra. Khi mc bnh khng th giao hp c. Cch cha: Ly huyt Quan nguyn, Kh hi, Trung cc, Mnh mn, Dng quan, Thn du, Tam m giao. u dng php cu.
77
CM NANG CHN TR NG Y
65. Kh h Kh h l mt bnh thng thy ph n, kh h thng ra trc, sau khi hnh kinh, hoc trong lc c cha. C ngi b lu ngy khng dt. Kh h c t khng gy ch , nu ra nhiu mu c, c m, nc mu, mi rt tanh hi, lc mi bit m i cha. n b cao tui b bnh ny rt kh cha. Cch cha: Ly huyt i mch, Kh hi, Quan nguyn, Tam m giao. Chm xong th cu. Cc huyt: T du, Huyt hi, Trung cc, Ch tht, Th liu, thay phin nhau chn dng thm.
78
CM NANG CHN TR NG Y
66. C mang nn ma n b c mang khong sau 1 thng, sng sm nn ma hoc n xong nn ngay, c khi mi ngi thy mi cm v thc n nn ma, km c thm thch n qu chua, u nng, mt hoa, chn tay mt mi. Bnh ny gi l ma nghn. Nh th qua mt thi gian t khi. Nng th cn tin hnh cha. Cch cha: Ly huyt Ni quan, Trung qun, Tc tam l. Chm xong cu thm.
79
CM NANG CHN TR NG Y
67. Qung g (bnh vng mc y mt) Ban ngy sc nhn nh ngi bnh thng, n gn ti sc nhn gim i, ch thy l m, ngy hm sau li khi phc bnh thng. Cch cha: Ly huyt Tnh minh (chm), Can du (cu), Tc tam l, Quang minh (chm). Phng huyt kinh nghim t hiu qu cao Thin tr, Dng lo.
80
CM NANG CHN TR NG Y
68. Bnh un vn (T-ta-nt) Bnh do phong t nhp vo nhng vt thng rch da tht do dao, ko, na, gai, di, mnh cai, l snh, s ca m ri nhim trng gy ra. Khi ln cn, hm rng cn cht, n ung khng vo, t t co qup chn tay, co vn c ngi ln thnh tng cn. Ting ni khng ra, bnh rt nguy cp. Bnh ny cn x tr cp cu bng Ty y, cch cha thao ng y y ch tham kho. Cch cha: Ly huyt Bch hi, Hu nh, Cng gian, Phong ph, mn, i chy, H quan, i trng du, Tha sn, Th tam l, Trng cng, Gip xa. Tt c u chm. Ln lt s dng cc huyt khc trn c mch v bng quang kinh lng, t i chy n Trng cng. Nng th ly 10 n 15 huyt, nh th ly 5 n 10 huyt, thi gian lu kim t 1 n 2 gi, nng th lu kim t 12/24 gi hoc 24/24 gi. C 5 pht v kim mt ln, kt qu rt tt.
81
CM NANG CHN TR NG Y
69. Lao hch c (trng nhc) Trng nhc thng sinh trc, sau v quanh c. Mi th nh nh ht u, dn dn tng ln bng qu mn o, tng ht, hoc dm ba ht lin nhau nh ln, khng , khng au, c khi sinh ra h nch hnh di nh ci dao nn ngy xa gi l m ao. Cch cha: Ly huyt: Bch lao (cu), Tru tim (cu), phong, Kin tnh, Khc tr (chm).
82
CM NANG CHN TR NG Y
70. o kinh o kinh l n b khng c hnh kinh, m nh k pht sinh chy mu mi hoc th huyt. Cch cha: Ly huyt Thng tinh, Cch du, Xch trch, Nghinh hng, T du. u dng chm. Tt nht l chm trc k hnh kinh.
83
CM NANG CHN TR NG Y
71. Di chng bi lit tr em Chng trng bi lit tr em l chi trn hoc chi di mm nho, khng th vn ng. Nu lu ngy khng khi, bp tht ngy cng gy i. Bnh thng do kinh phong(*), hoc st cao li di chng. Cch cha: Ly huyt: Chi trn: Hp cc, Khc tr, Kin ngung. Chi di: Dng lng tuyn, Hon khiu, Huyn chung (Tuyt ct). Co rm th chm nhiu, cu t. Mm nho th cu nhiu, chm t.
(*)
Kinh phong: Chng co git.
84
CM NANG CHN TR NG Y
72. Bnh lit mm Bnh lit mm l chi trn hoc chi di, bn phi hoc bn tri b mm yu khng c sc, khng th vn ng c. Mi u chm cm thy but tc, t. Lu ngy bp tht teo dn, khng th c ng chn tay, thnh ngi tn ph. Bnh mi b, dng chm cu cha kin tr c kt qu tt. Dng cu nhiu hn. Cch cha: Ly huyt: Chi trn: Kin ngung, Khc tr, Hp cc, Ngoi quan, Hu kh. Chi di: Yu Dng quan, Hon khiu, Dng lng tuyn, Tc tam l. Tt c u dng mi ngi cu trc tip. Mi huyt t 5 n 7 mi, hoc dng kim nh chm nh nhng sau li cu.
85
CM NANG CHN TR NG Y
73. Si Si l mt bnh ni mn truyn nhim cp tnh. Ma ng rt nhiu vng v nhiu ngi mc. Tr em di 5 tui rt d b. c t ca bnh thng phm vo ph theo l "ph ch b mao", nu si mc da d dng th bnh t c thot ra ngoi. Khong sau trn di 15 ngy si bay dn v gim st ri khi. Nu chnh kh h nhc, c t qu thnh, t nhit ng gi trong m khng thot ra ngoi rt d sinh ra nhiu chng khc, thng gi l bin chng. Bnh bt u c triu chng st, ho, trong vm ming c nt si ( trong m v trong mi c nt trng, xung quanh nt c mu t). Si bnh thng th ht trng, ni cao hn mt da, sc hng ti. Si bay th st gim. Nt si mng, nh, nht hoc tm ti, mc dy thnh mng, hoc mi mc ln ngay. Si ln m st khng gim, cn ch s sinh ra sng phi (cn ch vi bnh tinh hng nhit(**), do lin cu khun gy ra). Cch cha: Ly huyt theo thi k v chng: Si k u: Hp cc, Phc lu. Si ang mc: Thm Xch trch, Ni nh. Hng sng au: Thm chm nn mu Thiu thng. Tiu chy: Gia Tc tam l. St cao: Gia i chy. Co git: Gia Nhn trung, Thn mn. Thi k si bay m khng km cc chng khc th khng cn chm cu. Nu bin chng sng phi th chm: Xch trch, Thi uyn, Phong long. Cn kt hp Ty y cu cha.
(**)
Tinh hng nhit: St mt nh kh t
86
CM NANG CHN TR NG Y
74. Bch hu Bch hu l mt bnh truyn nhim cp tnh, ma thu, ng ngi mc bnh rt nhiu, thng thy tr em. Do ngoi cm dch kh to ha gy ra, t ng mi ming xm phm vo ph, v, sinh ra tc hu hng, tn thng m dch m thnh. Nu cm t su, nng, dch c phm ti tim, th hu qu s rt nghim trng (bin chng chy vo tim). Ngi mc bnh do tip xc vi ngi b bnh bch hu. Hu hng sng au, trong hng c mng gi trng xm kh trc ra, nu lt mnh ra th chy mu, s lnh, pht st, ho nh ch sa, tinh thn mt mi, triu chng ng c r rt. Nu tinh thn bun b, sc mt trng nht, nim mc mt mu xanh, mch c lc lng i v tng vt ln l c hin tng vim c tim. Nu h hp kh khn, tm ti biu hin thiu xy tc l b tc hng nght th. Bnh ny nn cha tr bng Ty y, cch cha theo ng y y ch l tham kho khi cn. Cch cha: Ly huyt Hp cc, Thiu thng, Thin t, Tc tam l, Ni nh.
87
CM NANG CHN TR NG Y
75. Vim mng no Nht Bn B Bnh vim mng no Nht Bn B c tnh ma v nghim ngt. Thng pht v ma h kh tri nng nc. ng y qui v phm vi n bnh, l do t th n t biu vo l, thiu t gia phn kh v doanh, pht bnh tin trin rt nhanh. Nu khng cha chy kp thi c th gy ra hi chng ni b, ngoi thot(*), li nhng di chng nghim trng. Cn ch : Bnh pht rt nhanh vi cc triu chng: St cao, hn m, co git, nu kim tra k s thy c cng, nghing lch. Bnh ny cn x tr cp cu bng Ty y, cch cha theo ng y y l tham kho khi cn. Cch cha: a. Giai on cp tnh. Triu chng v cch cha: St cao, co git, hn m, nn ma, th dng cc phng tr theo cc chng ging cc phn trc m chm, cu. Nhai nut kh khn, mt ting, lit mt, kh vn ng, xem phn trng gi, bi bit m cha. Suy h hp: chm Hi m (lu kim 10 n 20 pht, v chuyn mt ln). Tun hon suy kit: Chm Ni quan thu Gian s (kch thch mnh v v 2 n 3 pht sau 10 pht n 20 pht li v mt ln). Tc tam l, Thi kh (chm v nh, lu kim). m tc: Chm Thin t, Phong long, Tc tam l, Ni quan, Lit khuyt. Ph no (no ng thy): Phc lu, Hp cc, Bch hi thu T thn thng. Trng bng (lit rut): Thin khu, Quan nguyn, Tc tam l. b. Giai on cui v giai on phc hi C cng, un vn, co git (co git rt mnh cu cha cng c kt qu): i chy, Hu kh, y trung, Nhn trung, Trng cng. Run ry: Ly huyt nh phn trn v gia gim: Thiu hi thu Khc tr, Khch mn, Hu kh thu Lao cung, Dng lng tuyn. Tinh thn hng phn, my ng khng yn: Ni quan, Thn mn, Tc tam l, Thng l, Tam m giao, Thi kh, Thi xung. Ngu si, n n: Bch hi, T thn thng, n ng, Thng l, i lng thu Lao cung. Trng mt rung ng v nhn lch: Tn trc thu Ng yu, Phong tr (lu kim 15 pht), ng t liu, Tnh minh, Hp cc. M mt: Tn trc thu Ng yu, Tnh minh, Hp cc, Cu hu, chm ng khng v, Hp cc, Quang minh, Thi kh (lu kim 30 pht). thc l m: Bch hi, T thn thng, Phong tr, Phong ph, i chy, Thn mn.
(*)
Ni b, ngoi thot: Trong b tc mi hot ng ca tng kh, ngoi thot ht kh nng
88
CM NANG CHN TR NG Y
76. Vim tai gia a. Cp tnh: Nh mn, phong, Thi xung. b. Mn tnh: Nh mn, Thnh cung, Thnh hi, phong, Cch du, m du.
89
CC PHNG HUYT CHA TR CNG HIU
CM NANG CHN TR NG Y
CC PHNG HUYT CHA TR CNG HIU HNG DN S DNG gip ngi thy thuc thc hnh chm cu mt cch thun li, xin trch cc phng phi hp huyt v tc dng ca n c trnh by chng 10 v cc sch khc, em phn loi theo tc dng v gii thiu trong bi ny. Do mc ch tin dng l chnh, phn ny lc i nhng xut x ca cc phng huyt c ghi cc sch gc dng tuyn chn, song vn dch nguyn tn chng bnh theo cc sch gc ghi. Vic gin lc xut x, cng nh vic dch nguyn tn chng bnh v phng huyt cha chng , c tn theo y hc hin i, c tn theo y hc c truyn ng nh sch gc, l ring theo nhn nh cho rng: Nu nhng ngi s dng sch ny hc qua Ty y th cc tn chng bnh theo y hc c truyn cng cn bit, cn b xut x ca phng huyt phi hp v chng rm r v lch trng tm. Nu thy thuc ng y cha hc v Ty y th tn bnh theo y hc hin i s gip hiu bit thm, to iu kin thun li khi cn kt hp ng Ty y iu tr cho ngi bnh. Cng do mc ch thc hnh, thy cn phi ni r thm v cch s dng chng ny nh sau: A. i vi nhng chng bnh c th, ta c th dng ngay phng huyt c tc dng tng ng. V d: au u mt ng, ta ly phng Phong long, An min; au rng hm trn ly phng Thi dng, Hp cc; trng c mi ly T liu, Nghinh hng, Hp cc... B. i vi nhng tn bnh, c nhiu phng huyt khc nhau, do phi hp tc dng ca cc huyt khc nhau, nh chng "au u" tuy cng mt tn chng nhng c su phng huyt nh: - Phng th 1: Bch hi, n ng, Thi dng, Hp cc. - Phng th 2: Thng tinh, Hp cc. - Phng th 3: Tam dng lc, Phong tr. - Phng th 4: T c, Phong tr thu Phong tr bn kia, Thi dng thu Sut cc. - Phng th 5: ng t liu, Tn trc, Phong tr, Dng ph. - Phng th 6: Can du, Mnh mn. mt s tn bnh, chng khc cng c hin tng tng t. Gp trng hp ny, vn dng kin thc v bnh hc v hc thuyt kinh lc, hc thuyt tng ph m chn dng phng huyt cho hp. V d: - Theo kinh c bnh: Bnh thiu dng kinh gy ra au u (phong ha thiu dng kinh l th thiu dng tam tiu, tc thiu dng m), dng phng huyt th 3 trong v d trn l cc huyt: Tam dng lc (kinh th thiu dng tam tiu) v huyt Phong tr (kinh tc thiu dng m).
CC PHNG HUYT CHA TR CNG HIU
CM NANG CHN TR NG Y
- Theo chng ni au, nh: au bn u nhc vo trong mt lm bnh m ha u thng, dng phng huyt th 5 trong v d trn l cc huyt: ng t liu, Tn trc, Phong tr, Dng ph (v tt c cc huyt trong phng u kinh m); ha nhit au u, dng phng huyt th 6 trong v d trn l cc huyt: Can du, Mnh mn t ha can. - Nu da vo mch, theo nguyn tc mch tng trn mch v, kt hp vi chng ngi bnh t cm thy m chn phng huyt cho hp. - Nu c cc ch s nhit kinh lc theo php chn bnh bng nhit kinh lc (chng 19), th da vo phn nh l hn, l nhit ca kinh mch m chn dng phng c nhng huyt trn ng kinh ph hp. Chng ny l tp hp phong ph v cc phng huyt, a dng v tn bnh theo mi cch chn on nh: Phng tin hin i, t chn c truyn, chng ngi bnh t cm thy, khp cc c quan ni tng v ngoi chi th ca con ngi. L kinh nghim c rt c ca nhiu thi i, n s gip ch khng nh trong qu trnh thc hnh chm cu cha bnh ngy nay.
CC PHNG HUYT CHA TR BNH CA 14 NG KINH
CM NANG CHN TR NG Y
CC PHNG HUYT CHA TR BNH CA 14 NG KINH (851 phng) Phn 1. BNH VNG U 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. au nh u: Bch hi, Hp cc, Thi kh. au nh u: Bch hi, Hp cc, Thi xung. au u: Bch hi, n ng, Thi dng, Hp cc. au u: Thng tinh, Hp cc. u phong au u: Bch hi, Hp cc, Kinh ct, Thn mch. u phong: Bch hi, Thng tinh, Hp cc. au u: Tam dng lc, Phong tr. au u: T c, Phong tr thu Phong tr bn kia, Thi dng thu Sut cc. au u: ng t liu, Tn trc, Phong tr, Dng ph.
10. Nng rt au u, m hi khng ra: Dng tr, Phong mn, Thin tr, i chy. 11. au u: Thng thin, Thi dng, Phong tr, Hp cc. 12. au u: Can du, Mnh mn. 13. Vng u mt ng: Phong long, An min, Thn mn. 14. au pha trc u: Thn nh, Thng tinh, n ng. 15. au pha sau u: Phong tr, i chy, Hu kh. 16. au mt bn u: Phong tr, Huyn chung, Hip kh. 17. au mt bn u: Phong tr, Ty trc khng, Trung ch. 18. au mt bn u: u duy, Lit khuyt. 19. au mt bn u: u duy, Sut cc hoc u duy thu Sut cc. 20. u v gy au: Ch m, Phong tr, Thi dng. 21. u chong mt au: Phi dng, Hp cc. 22. Vim no Nht Bn B: Bch hi, Phong ph, i chy, Khc tr. 23. Vim mng no: Phong tr, i chy, Khc tr, Dng lng tuyn. 24. i no pht trin khng u khp: mn, i chy, minh, Ni quan, Tc tam l, Tch tam huyt.
CM NANG CHN TR NG Y
Phn 2. BNH GY C 25. C gy cng au, au u cng gy: Tha tng, Phong ph. 26. C gy khng xoay c: Thin d, Hu kh. 27. Si c: Thin tr, Hu kh. 28. Cng gy: Thin tr, Lc chm. 29. Si c, cng gy y (nh u): Phong tr, Hu kh. 30. B lnh m cng c gy: n lu, K mn. 31. au gy u: Lit khuyt, Hu kh. 32. u gy cng au: Lc chm, Tn thit.
CM NANG CHN TR NG Y
Phn 3. BNH MT 33. Trng gi ming mt mo lch: Thnh hi, Gip xa, a thng. 34. Thn kinh mt t bi: Ha liu, Khin chnh, a thng, T bch, Dng bch. 35. Thn kinh mt t bi: Dng bch, T bch, Khin chnh, a thng. 36. Thn kinh mt t bi: Khin chnh, a thng, Phong tr, Dng bch. 37. Thn kinh mt t bi: u duy, Dng bch, phong, a thng, Nghinh hng. 38. Lit mt: a thng, Gip xa, Nghinh hng, Hp cc. 39. Lit mt: T bch, Dng bch, a thng, Phong tr, Hp cc. 40. Lit mt: Ty trc khng, Tn trc, T bch, a thng. 41. Lit mt: Tha tng, Ha liu, Khin chnh, Phong tr. 42. Lit mt: phong, Khin chnh, a thng, Nghinh hng. 43. C mt co dm: Tn trc, T bch, Gip Tha tng. 44. au thn kinh tam thoa: H quan, Thi dng. 45. au thn kinh tam thoa: a thng, Gip xa, Hp cc. 46. au thn kinh tam thoa: a thng, Ng t, Thi bch. 47. au thn kinh tam thoa: Gip Tha tng, H quan, Hp cc. 48. Vim xoang trn: Tn trc, n ng. 49. au trc trn: Tn trc thu Ng yu, Phong tr, Hp cc. 50. Mt thng, h ph: Nhn trung, Tin nh. 51. Mt sng nga: Nghinh hng, Hp cc.
CM NANG CHN TR NG Y
Phn 4. BNH MT 52. au u v mt: Tn trc, u duy. 53. Bnh mt: Tha khp, Thi dng, Hp cc. 54. Bnh mt: Tnh minh, Tha khp, T nhu. 55. Bnh mt: Quang minh, Hp cc. 56. Bnh mt ni chung: Can du, Tc tam l. 57. Cc bnh v mt: Tnh mich, Thi dng, Ng v. 58. Vim kt mc cp tnh: Chch nn mu : Thi dng, Nh tim. 59. Vim kt mc cp tnh: Tn trc, Thi dng, Phong tr, Hp cc. 60. au mt au my: Tn trc thu Ng yu. 61. Khung mt my ng: u duy, Tn trc (mt au). 62. Mt m do thn kinh chc nng: Cu hu, Thn mn. 63. Mt khng sng: Phong tr, Ng x. 64. Mt khng sng: Can du, Mnh mn. 65. Mt hoa, mt nh li ra: Thin tr, o o, Cn ln. 66. Mt hoa m: Tc tam l, Can du. 67. Sp mi: Dng bch, Thi dng, u duy, Phong tr. 68. Vim m mt: Chch nn mu Thi dng, Tn trc. 69. au thn kinh trn hc mt: Ng yu, Tn trc, T c, Ni quan. 70. Trong mt sng : Tn trc, Ty trc khng. 71. au mt hn: Phong tr, Hp cc. 72. au mt: Tnh minh, Thi dng, Ng yu. 74. Nhn cu sng , au n, chy nc mt: Tnh minh, T nhu. 75. au trng con mt: Thng tinh, Ni nh. 76. Mt au: Dng kh, Hp cc. 77. Qung g: ng t liu, Tnh minh, Dng lo, Tc tam l. 78. Vim thn kinh th gic: Cu hu, Phong tr, Dng lo, Quang minh. 79. Teo thn kinh th gic: Thng minh, Kin minh, Kin minh 2, Phong tr, Quang minh, Tc tam l. 80. Teo thn kinh th gic: minh, Phong tr, Thng tinh, Cu hu. 81. Qung g: Tnh minh, Hnh gian, Tc tam l. 82. Teo thn kinh th gic: Phong tr, Tnh minh, ng t liu, Tn trc.
CM NANG CHN TR NG Y
83. Teo thn kinh th gic: Tnh minh, Cu hu, Phong tr, Hp cc, Tc tam l, Quang minh. 84. Teo thn kinh th gic: Tha khp, Tnh minh, Phong tr, Hp cc, Tc tam l, Can du, Thn du. 85. Thanh quang nhn (tng nhn p, gin ng t): Cu hu, Kin minh 1, Phong tr, Hp cc, Thi xung. 86. Thanh quang nhn: Hnh gian, Phong tr, Hp cc. 87. Gin ng t: Tha khp, Tnh minh, Phong tr, Khc tr, Thi xung. 88. Khut quang bt chnh (nhn vt b cong): ng t liu, Thng minh, Hp cc. 89. Phc th (nhn thy hnh trng nhau): Dng bch, Tn trc, Phc lu. 90. Vng mc bin hnh: Tha khp, Kin minh, Kin minh 5, Phong th, T du, Thn du, Can du. 91. Cn th: Ng yu, Hp cc. 92. Cn th: Tnh minh, Tha khp, Hp cc, Quang minh. 93. Cn th: Tha khp thu Tnh minh. 94. Trong mt c mng che: ng t liu, Khu kh. 95. Vim cng mc b mi, gic mc c mng che: Tnh minh, Cu hu, minh, Thi dng, Hp cc, Can du. 96. Gic mc c mng che: Thng minh, Thng Tnh minh, Cu hu, Hp cc. 97. Mt c mng tht: Tnh minh, Thiu trch, Thi dng, Hp cc. 98. Mng tht trong mt: Tnh minh, Thi dng, Hp cc. 99. c thy tinh th: Tn trc, minh, Tnh minh, Tc tam l. 100. c nhn mt: ng t liu, Ng yu, Tn trc, Tnh minh. 101. c nhn mt bc u, nh: minh, Tnh minh, Cu hu. 102. c nhn mt, gic mc c ban trng: Tnh minh, Thng Tnh minh, Cu hu, Thi dng, minh, Thiu trch, Hp cc.
CM NANG CHN TR NG Y
Phn 5: BNH MI 103. Cc bnh v mi: Thng tinh, Nghinh hng, Hp cc. 104. Bnh mi: Thng tinh, Nghinh hng. 105. Vim mi: T bch, Hp cc, Nghinh hng. 106. Vim mi: Thng thin, Thng tinh, n ng, Hp cc. 107. Vim mi mn tnh: Nghinh hng, n ng, Hp cc. 108. Vim mi mn tnh: T thng, Thng tinh, n ng, Hp cc. 109. Vim mi, mi c tht tha: Thng tinh, Hp cc, Thi xung. 110. Ming mo, mi nhiu nh xanh: Thng thin, Tha quang. 111. Trng c mi: T liu, Nghinh hng, Hp cc. 112. Tc mi, su mi: Thi xung, Hp cc. 113. Vim hc cnh mi: Nghinh hng thu T khng, Khc tr, Thng tinh, Hp cc. 114. Vim hc cnh mi: T thng, Tn trc, Lit khuyt. 115. Chy mu cam: Thng tinh, T liu, Nghinh hng. 116. Chy mu cam: Ha liu, n ng, Lit khuyt. 117. Chy mu cam khng dt: Ph du, Nghinh hng. 118. Chy mu mi kch lit khng cm: n bch, y trung.
CM NANG CHN TR NG Y
Phn 6. BNH MING, RNG, LI 119. C nhai co rt: H quan, Gip xa, phong. 120. Hm rng cn cht: Gip xa, Nhn trung, Hp cc. 121. Vim khp hm di: phong, H quan. 123. Vm ming l lot: Khin chnh, Tha tng, Ngn giao, a thng, Hp cc. 124. Ming ngm khng h: Gip xa, a thng, Hp cc. 125. Gc mp cng : a thng, Hu kh. 126. Mi l mn: Tha tng, a thng. 127. Ming chy di: Nhin cc, Phc lu. 128. Ming chy di: Thng Lim tuyn, Tha tng, a thng. 129. Chy nc di: a thng, Tha tng, Hp cc. 130. Ni khng r ting: Thng Lim tuyn, mn, Hp cc. 131. Mt ting do thn kinh chc nng: Thng Lim tuyn, Bng Lim tuyn, Hp cc. 132. Di chng no gy mt ting: Thng Lim tuyn, Tng m, mn. 133. au rng: Thi dng, phong. 134. au rng: Nh mn, Ty trc khng. 135. au rng: Gip xa, Nha thng im, H quan, Hp cc, Ni nh. 136. au rng: Thin lch, Ngoi quan, Hp cc. 137. au rng v trt li: Hm ym. 138. Rng ca kh: i chy. 139. au rng vim amian: Ni nh, Hp cc. 140. au rng hm di: Gip xa, Hp cc. 141. au rng hm trn: Thi dng, Hp cc. 142. Di li sng au: Lim tuyn, Trung xung. 143. Li nt chy mu: Ni quan, Tam m giao, Thi xung. 144. Li mm khng ni: mn, Quan xung. 145. Li cng khng ni: Trung xung, Quan xung.
CM NANG CHN TR NG Y
Phn 7: BNH TAI 146. Tai ic: Hi tng, phong. 147. Tai ic: Thnh cung, Thin d, Dch mn. 148. Tai ic: phong, Thnh cung. 149. Tai ic: Nh mn thu Thnh cung, Thnh hi, phong, Trung ch. 150. Tai ic: Nh mn, Thnh hi. 151. Tai ic: Thnh hi, phong. 152. Tai ic: Thnh hi, Thnh mn, Tr tin. 153. Tai ic: Thnh hi, Phong tr. 154. Tai ic: Thnh cung, Thnh hi, phong, Hi tng. 155. Tai ic: Ngoi quan, Thnh hi. 156. Tai ic, tai : Trung ch, Nh mn, Thnh hi. 157. Tai ic, tai : Trung ch, Nh mn, phong. 158. Tai ic, tai ku: Y lung, Thnh huyt, Thnh thng, minh h. 159. Tai ic bo pht: T c, Thin d. 160. Tai ic, b hi: Nghinh hng, Thnh hi. 161. Tai ku: phong, Thnh cung, Thnh huyt, Thnh thng. 162. Cm ic: Y lung, Nh mn thu Thnh cung, Thnh hi. 163. Cm ic: mn, Nh mn, Thnh cung, Ngoi quan, Trung ch. 164. Cm ic: Nh mn, Y lung, Tc ch thng. 165. Cm ic: Thnh cung, Thnh hi, Trung ch, Ngoi quan. 166. Vim tai gia: Nh mn, phong, Hp cc. 167. Vim tai gia: H quan, Ngoi quan. 168. Vim tai gia: Thnh cung, phong, Hp cc. 169. Chong vng do tai trong: minh, T c, Phong tr, mn, Ni quan, Thi xung. 170. Cm bo pht: Tam dng lc, Chi cu, Thng cc. 171. Cm bo pht khng ni c: phong, Thng l.
CM NANG CHN TR NG Y
Phn 8. BNH HU HNG 172. Quai b: Khin chnh, phong, Hp cc. 173. Quai b: phong, Gip xa, Hp cc. 174. Vim amian: phong, Gip xa, Hp cc. 175. Vim amian: Bin o, Hp cc. 176. Vim amian: Thin dung, Hp cc. 177. Vim amian cp tnh: Chch Thiu thng nn mu, chm Hp cc. 178. Sng trong hng: Nhin cc, Thi kh. 179. Vim hu hng: Thin dung, Thin tr, Hp cc. 180. Hng au khng n c: Dng tuyn, Thi xung. 181. Vim hu hng: Thin tr, Thiu thng. 182. Vim hu hng: Bin o, Thin tr, Thiu thng. 183. Hu hng sng au: Thiu thng, Thin t, Hp cc. 184. Hu hng sng au: Thiu thng, Thng dng u chch nn mu. 185. au hu hng: Bch hi, Thi xung, Tam m giao. 186. au hu hng: Thi kh, Trung ch. 187. au hu: Dch mn, Ng t. 188. au hu hng: Bch hi, Chiu hi, Thi xung. 189. au hu hng: Thin d, phong, Hp cc. 190. au hng: Thi kh, Thiu trch. 191. Hng kh: Thi uyn, Ng t. 192. Hng kh hay kht: Hnh gian, Thi xung. 193. Hu bi: Cch du, Kinh c. 194. Cng tuyn gip: Gian s, Kh anh, Tam m giao. 195. Vim tuyn gip: Nhn nghinh thu Thin t, Hp cc, Tc tam l, Trch tin, Thi kh, Ni quan, Tam m giao. 196. Trng nhc c: Thin tnh, Thiu hi. 197. Lao hch u hu: Cn ln, B tham.
CM NANG CHN TR NG Y
Phn 9. BNH NGC, SN 198. Tr em gi ngc: Tiu nhi k hung. 199. Ngc c au: Lit khuyt, Hu kh. 200. au ngc: m lng tuyn, Hu kh. 201. au ngc: Trung ph, Thiu xung. 202. Tc ngc: Ph du, C khuyt. 203. Ngc au nh m: Phong long, Khu kh. 204. C honh lu huyt: Thn du, C liu. 205. Vim mng phi: Phong mn, Ph du, Khng ti. 206. Ngc tc khng th c: Thin dung, Dng kh. 207. Ngc bi, tim au: Chin trung, Hp cc, Khc tr. 208. au ngc, tim p qu nhanh: Thi uyn, Ni quan. 209. Ngc sn au, ch au khng c nh, lng gi cng au: Hon khiu, Ch m. 210. Ngc sn au n: Chi cu, Chng mn, Ngoi quan. 211. au tim: Khc trch, Ni quan, i lng. 212. au sn ngc: Khch mn, i lng, Chi cu. 213. au sn: Khu kh, Trung c. 214. au sn khng nm c: m du, Chng mn. 215. au sn: Cc tuyn, Ngoi quan, Dng lng tuyn. 216. au sn: Chng mn, Trung qun, Phong long. 217. au thn kinh lin sn: Khu kh, Tam dng lc. 218. au lin sn: i bao, Ngoi quan, Dng lng tuyn. 219. au thn kinh lin sn: K mn, Cch du, Can du. 220. au lin sn: Chi cu, Dng lng tuyn. 221. Bng sn y trng (tc): Dng lng tuyn, Tc tam l, Thng lim.
10
CM NANG CHN TR NG Y
Phn 10. BNH TIM MCH 222. Vim c tim: Kinh ct, Khch thng, Ni quan, Thng l, Thiu ph. 223. Tim p qu chm: Thng l, T liu, Hng phn huyt. 224. Tim p qu chm, huyt p thp: T liu, Hng phn, Ni quan. 225. Tim p qu nhanh: Thn mn, Ni quan. 226. Tim p qu nhanh: Quyt m du, Thiu ph, Thng l. 227. Tim p mnh: Quyt m du, Thiu ph, Thng l. 228. Nhp tim khng u: Ch dng, Ni quan. 229. Nhp tim khng u: Tm du, Thng l. 230. Nhp tim khng u: Thiu ph, Thng l, Ni quan, i lng. 231. Nhp tim khng u: Thn mn, Tm du, Ni quan, Dng lng tuyn. 232. Tim cn au: Cc tuyn, m giao, Lu cc. 233. Tim cn au: C khuyt, Tm du, Khch mn, Thng l. 234. Tim cn au: Ni quan, Gian s, Tc tam l. 235. Tim cn au: Ni quan, Tam m giao, Chin trung. 236. Tim bun b: Lao cung, i lng. 237. Tim bun b: Xch trch, Thiu trch. 238. Tim hong ht: Cch du, Ch dng. 239. Tm phin: C khuyt, Tm du. 240. au tim: Khc trch, Thn du, Cch du. 241. au tim: Chin trung, Ni quan, Tam m giao. 242. au tim: Quyt m du, Thn mn. 243. au tim: Quyt m du, Thn mn, Lp khp. 244. Tim au, nn khan, bt rt: Cc tuyn, Hip bch. 245. Tim au, tay run: Thiu hi, m th. 246. Bnh tim do phong thp: Thiu ph, Khc trch, Khch mn, Gian s. 247. Bnh tim do phong thp: Thiu ph, Khc trch, Ni quan, Gian s. 248. Bnh tim do phong thp: Tm du, Ni quan. 249. Bnh tim do phong thp: Tm du (thy chm), Quyt m du. 250. Bnh tim do phong thp: Quyt m du, Tm du, Tam m giao (thy chm). 251. Bnh tim do phong thp, dn n ph, c trng (suy tim): Trung cc thu Khc ct, Thy tuyn, Thy phn, Tam m giao thu Huyn chung, Phc lu.
11
CM NANG CHN TR NG Y
252. Bnh tim do phong thp gy ra ho, hen suyn: Thin t, Du ph, Chin trung, Trung ph. 253. Bnh tim do phong thp: Gian s, Ni quan, Thiu ph, Khch mn, Khc trch. 254. Bnh tim do phong thp: Ni quan, Gian s, Thiu ph. 255. Bnh tim do phong thp: Khch mn, Ni quan, Khc trch. 256. Bnh tim do phong thp thi k u co tht: Ni quan, i lng, Khch mn, Thiu ph. 257. Vim mch mu do tc mu: Trung qun, Ni quan, Tc tam l, Tam m giao.
12
CM NANG CHN TR NG Y
Phn 11. BNH PHI 258. Mai hch kh (lon cm hng): Thin t, Chiu hi. 259. Ho: Thin t, Chin trung. 260. Ho: Ph du, Thin t. 261. Ho: Ph t, Thin t, Hp cc. 262. Ho ko di lu ngy: Thin tr, Thiu thng. 263. Ho hen: Lit khuyt, Chiu hi. 264. Ho hen: Khng ti, Thin t, Ph du. 265. Ho suyn: Phong long, Lit khuyt, Ni quan. 266. Ho g: Thin t, nh suyn, i chy, Phong long. 267. Ho g: Thi uyn, Ni quan, T phng. 268. Ho g: Thn tr, i chy, Phong mn. 269. Ho g: Ch dng, i chy, Phong mn (hoc dng bu ht). 270. H lao ho hng: Dng tuyn, Quan nguyn. 271. Ho phong m: Thi uyn, Lit khuyt. 272. Ho nhiu m: Ph du, Phong long. 273. Ho, hu ku, nh bt nhiu: Ph t, Thin t, Thi kh. 274. Ho ra mu: Khng ti, Khc tr, Ph du. 275. Vim ph qun: i chy, Trung suyn, Phong long. 276. Vim ph qun: Thin t, nh suyn, Chin trung, Phong long. 277. Vim ph qun: nh suyn, Phong mn, Ph du, Hp cc. 278. Vim ph qun: Ph du, i chy, Cao hoang du (cu). 279. Vim ph qun: Kin trung du, Ph du, Ni quan, Tc tam l. 280. Vim ph qun mn tnh: i chy, Thn tr, Ph du. 281. Vim ph qun mn tnh: Trung qun, Ph du, Khng ti. 282. Vim ph qun mn tnh: Thin t, Khc tr, nh suyn, Hp cc. 283. Vim phi: i tr, Ph du, Trung ph, Khng ti. 284. Sng phi: Khng ti, i chy, Ph du. 285. Vim phi, gin ph qun xut huyt: i chy, Trung ph. 286. Gin ph qun: Kin trung du, Thn tr, Ch dng, Khng ti. 287. Lao phi: Cao hoang du, Bch lao.
13
CM NANG CHN TR NG Y
288. Lao phi: Cao hoang du, Ph du, Thn du (cu). 289. Lao phi: Ph nhit huyt, Ph du, Trung ph, Kt hch im. 290. Lao phi: Xch trch, i chy thu Kt hch im, Hoa ci thu Ton c. 291. Lao phi: Ph du thu Thin tr, i chy thu Kt hch huyt, Chin trung thu Ngc ng hoc Hoa ci, Xch trch, Tc tam l. 292. Suyn nghch, hen ph qun: Cn ln, Tc lm khp, m lng tuyn, Thn mn. 293. Hen ph qun: Ph du, Ph nhit huyt, Chin trung, Trung ph, Ni quan. 294. Hen ph qun: nh suyn, Thin t, Ton c, Chin trung, Ni quan, Phong long. 295. Hen ph qun: nh suyn hoc Ngoi nh suyn, Thin t, Chin trung, Ni quan. 296. Hen suyn: Cao hoang du, Thin t, Suyn tc. 297. Gy mn kh suyn: Ton c, Kh hi. 298. Hen suyn: i tr, Chin trung, Phong long. 299. Hen suyn: Trung qun, K mn, Thng c h. 300. Co tht kh qun: Chin trung, K mn. 301. Gii cn suyn, tr hen suyn: Ton c, i chy. 302. Dng dt au m ct phi: Tam dng lc chm chch thu Khch mn.
14
CM NANG CHN TR NG Y
Phn 12. BNH GAN 303. Vim gan: Tc tam l, Thi xung. 304. Vim gan: K mn, Trung phong, Dng lng tuyn. 305. Vim gan truyn nhim cp tnh: m du, Ch dng, Tc tam l, Thi xung. 306. Vim gan truyn nhim cp tnh: Trung phong, Can du, minh. 307. Vim gan ly lan: Ch dng, Can du. 308. Gan x ha: Phc lu, Thy phn, Thn du, Trc tn, Tc tam l, minh. 309. Gan x ha: Can du, T du, K mn, c du, Huyt hi, Tam m giao, Dng lng tuyn.
15
CM NANG CHN TR NG Y
Phn 13. BNH MT, VNG DA 310. Vim ti mt: T du, Tc tam l, Dng lng tuyn. 311. Vim ti mt: m nang, Ni quan, Khu kh. 312. Vim ti mt: Dng lng tuyn, m nang huyt, Ni quan, Hip tch 8, Hip tch 9. 313. Giun chui ng mt: T bch, m nang, Thin khu, Quan nguyn. 314. Giun chui ng mt: T bch thu Nghinh hng, Nhn trung, m nang huyt, Tc tam l, Trung qun. 315. Giun chui ng mt: m du, Ni quan, Dng lng tuyn. 316. Giun chui ng mt: Ch dng thu m du. 317. Giun chui ng mt: Ring mt huyt Linh i hoc phi hp vi Dng lng tuyn. 318. Giun a ng rut: i honh, T phng hoc Tc tam l. 319. Tr giun a: Quan nguyn, Thi xung. 320. Vng da: Uyn ct, Trung qun. 321. Vng da: Hu kh, Lao cung. 322. Vng da: Trung qun, Ch dng, m du. 323. Thng hn c vng da: Uyn ct, Thn mch, Ngoi quan, Dng tuyn.
16
CM NANG CHN TR NG Y
Phn 14. SN KH 324. au sn kh rnh hng: thc huyt, Cp mch, Khc tuyn, Thi xung. 325. Sn kh: Thi xung, i n. 326. Sn kh: Trng cng, i n. 327. Sn kh: Kh xung, Khc tuyn, Thi xung. 328. au sn kh: Khc tuyn, Cp mch, Tam m giao. 329. Sn kh, thin try: Quy lai, Thi xung. 330. Sn kh ni thnh cc: K mn, i n.
17
CM NANG CHN TR NG Y
Phn 15. BNH TIU HA, T VN 331. T h khng tiu c cc loi: T du, Bng quang du. 332. T v h nhc, cm thp thnh mt yu, m hi ra nhiu, n ung tr ngi: Tam l, Kh xung (u chch mu). 333. Huyt hp trng lm cho gan lch sng to: Chng mn, K mn, B cn, V du. 334. Khng th nm: Kh xung, Chng mn. 335. Bng trng: V thng huyt, Kh hi thu Trung cc. 336. Bng rn cng: m lng tuyn, a c, H qun. 337. Trng tc, nn ma, phin mun, n khng xung: Chng mn, Kh hi (u cu). 338. C trng: Trung phong, T mn. 339. Ph thng: m lng tuyn, Thy phn. 340. Cc chng m m: Trung qun, Phong long. 341. Thy thng, kh trng mn: Phc lu, T trung (Thn khuyt). 342. Bnh lu ngy suy nhc: Cao hoang du, Quan nguyn, Tc tam l (u cu). 343. Hay : Thng khu, U mn, Thng cc. 344. Nn ma: Trung qun, Kh hi, Chin trung. 345. Nn ra mu: Khc tr, Thn mn, Ng t. 346. Nh bt ra mu: Khng ti, Khc trch, Ph du. 347. Tiu ha km: T du, V du. 348. Tiu ha khng tt: Tc tam l, Hp cc, Thin khu, Quan nguyn. 349. Tiu ha km: Bng quang du, T du.
18
CM NANG CHN TR NG Y
Phn 16. BNH D DY 350. au d dy: Thi bch, Ni quan. 351. au d dy: Trung qun, Lng khu. 352. au d dy: Tc tam l, Trung qun. 353. au d dy: Lng khu, Trung qun, Ni quan. 354. au d dy, nn ma: Ni quan, Cng tn. 355. au bng trn: Trung qun, Tc tam l. 356. Bng trn y tc: Huyn chung, Ni nh. 357. Thi dng v thiu dng kim bnh, u gy cng au, hoc chng mt, c kh kt trong ngc, vng thng v c cc rn cng: i chy, Ph du, Can du, K mn. 358. Nn ma v nc chua d dy qu nhiu: Cng tn, Lng khu. 359. n gin hi thnh hn cc: Th tam l, Tc tam l. 360. Bnh d dy, au bng: Can du, m du, V du, T du. 361. Thn kinh d dy ri lon: Lng mn, Ni quan, Lng khu. 362. D dy lnh m trng, n nhiu m mnh gy: V du, Thn du. 363. Vim d dy cp tnh: Ni quan, Cng tn. 364. Vim d dy cp tnh: Trung xung, i lng, Ni quan. 365. au d dy t trng do can v bt ha: V du, Can du, Tam m giao. 366. Vim d dy mn tnh: V du, T du, Trung qun, Tc tam l. 367. Sa d dy: Trung qun, V thng, Tc tam l. 368. Sa d dy: V thng thu T trung, Trung qun, Kh hi, Tc tam l. 369. Lot d dy, t trng: C liu, Cch du, Can du. 370. Lot d dy, t trng: Lng mn, Trung qun, Th tam l, Tc tam l. 371. Cp tnh thng vt lot d dy: Trung qun, Lng mn, Thin khu, Ni quan, Tc tam l. 372. Lot t trng: V du chm chch thu T du, Trung qun chm chch thu Thng qun. 373. Lot t trng: Th tam l, Trung qun, Tc tam l. 374. Xut huyt on trn ng tiu ha: Cng tn, Tc tam l, Ni quan, Ni nh. 375. Nn ra mu: Khch mn, i lng. 376. Nn ma bt di: Trc tn, Thiu hi. 377. Co tht thc qun: Ton c, Thin t, Ni quan. 378. Nc: Dng lo, Ni quan.
19
CM NANG CHN TR NG Y
379. Nc do c honh co cng: Ni quan, Thin t, Thng qun. 380. C honh co tht: Thin t, Ni quan, Trung qun. 381. C honh co tht: Cch du, Thin t, Chin trung, C khuyt, Tc tam l. 382. C honh co tht: K mn, Tc tam l.
20
CM NANG CHN TR NG Y
Phn 17. BNH NG RUT 383. Bnh ng rut: Tc tm l, Tam m giao. 384. Bnh ng rut: Khc tr, Tc tam l. 385. Bnh ng rut, c th lm tng gim nhu ng rut: Th tam l, Tc tam l. 386. Ri lon tiu ha: Duy bo, Thin khu, Tc tam l. 387. Nn ma, qun bng nn nao (hoc lon): Thin khu, Chi cu. 388. Vim ng rut cp tnh: Thn khuyt, Thin khu, Thng qun, Ni quan, Tc tam l. 389. Vim ng rut mn tnh: Cng tn, Ni quan, T bin t huyt. 390. Vim ng rut mn tnh: Cu cc huyt: Thn khuyt, Thin khu, i trng du. 391. Vim rut mn tnh: Chng mn, T du, Thin khu, Tc tam l. 392. Vim rut mn tnh: Quan nguyn, T du, Thn du. 393. Vim rut mn tnh: Thng khu, Thin khu, m lng tuyn. 394. Vim rut tha: L oi, Lan v, Thin khu. 395. Vim rut tha n thun: Lan v, A th huyt bn phi bng di v Tc tam l. 396. Tc rut cp tnh: Trung qun, Thin khu, Ni quan, Kh hi. 397. Tc rut cp tnh: Tc tam l, Ni quan, Hp cc, Trung qun, Thin khu, i trng du, Th liu. 398. Tc rut do rut t bi, lit nhu ng: Kh hi, Ch cu, Tc tam l, i trng du. 399. Lit rut: Thin khu, Kh hi, i trng du, Thng liu.
21
CM NANG CHN TR NG Y
Phn 18. BNH THN, BNG QUANG 400. Vim thn: Trc tn, Thn du, Phc lu, Tam m giao. 401. Vim thn: Gii kh, Phc lu, Thn du, m lng tuyn. 402. Vim thn: Thy o, Thn du, Bng quang du, Tam m giao. 403. Vim thn: Thn du, Trung cc, Tam m giao, Phc lu, Phi dng, T cung. 404. Vim thn cp, mn: Tam tiu du, Kh hi, i trng du, Tc tam l. 405. Vim thn cp, mn: Quan nguyn du, Thin khu, Thn du, Tam m giao. 406. au vng thn: Ch tht, Thn du, Tam m giao. 407. Sa thn: Ch tht, Bng quang du, Thi kh. 408. Vim ng tit niu: Trc tn, Trung cc, Quy lai, Phi dng, Phc lu. 409. Vim ng tit niu: Bng quang du, Thn du, m lng tuyn, Tam m giao. 410. Vim ng tit niu (niu o): Thn du, Bng quang du, Trung cc, Tam m giao. 411. Vim ng tit niu (niu o): Kh xung, Quan nguyn thu Trung cc, Tam m giao. 412. Vim bng quang: Phi dng, Trung cc, Bng quang du, m lng tuyn. 413. Vim bng quang: Phi dng, Trung cc, m lng tuyn. 414. Vim bng quang: Thy o, Trung cc, m lng tuyn, Tam m giao. 415. Vim niu qun: Quan nguyn, m lng tuyn, Tam m giao. 416. i kh, tc: m lng tuyn, Tam m giao, Kh hi. 417. B i: Thiu ph, Tam l. 418. Cng bng i: Quan nguyn, y dng. 419. Cng bng i, au trong u dng vt: Khc tuyn, Hnh gian. 420. Lu kh xoay bng quang: Quan nguyn, Dng tuyn. 421. B i v bng c nc: m lng tuyn, Thy phn, Tc tam l, Tam m giao. 422. Tiu kht, i ng: Dng tuyn, Hnh gian. 423. i ng: Uyn ct, Ty du, T du, Tc tam l. 424. i ng: T du, Cch du, Ty du, Thn du, T nhit huyt. 425. i ng: Quan nguyn du, Ty du, T du, Tam tiu du, Thn du. 426. i ng: Thn du, Quan nguyn, Tc tam l. 427. i khng cm: Cu Dng lng tuyn. 428. i khng cm: i trng du, Th liu. 429. i tho t: Kh hi, Mnh mn, Yu du.
22
CM NANG CHN TR NG Y
430. i dm: Thch mn, Trung cc, Dng lng tuyn. 431. i dm: Trung cc, m lng tuyn, Tam m giao. 432. i dm: Tam m giao, Quan nguyn hoc Trung cc. 433. i dm lin tc: Bch hi, Mnh mn, Quan nguyn, Tam m giao, Trung liu. 434. i dm lin tc: y dng, Ch tht, Trung liu. 435. Tr em i dm: Trung cc, Tam m giao. 436. Lit dng, i dm: Thn du, Mnh mn, Tam m giao. 437. Ngi gi i nhiu: Thn du, Tm du. 438. Ngi gi i nhiu: Mnh mn, Thn du. 439. i ra dng chp: y dng, Tam tiu du, Bng quang du, Trung cc, Tam m giao. 440. i ra mu: i lng, Quan nguyn. 441. Nm th lu: Quan nguyn, Tc tam l. 442. Vim tuyn tin lit: Bng quang du, Thn du, Khc ct, Tam m giao.
23
CM NANG CHN TR NG Y
Phn 19. BNH VNG BNG DI 443. Bng di trng tc: Ni nh, Tc lm khp. 444. au bng di: Khc tuyn, Chiu hi, Tam m giao, Quan nguyn. 445. Bng di v lng au: Hnh gian, Hon khiu, Phong th. 446. Quyt kh xng ln bng (chng co cng c): Gii kh, Thin t. 447. Tch kh (y hi trng bng): Tc tam l, Bt dung. 448. Bng c nc: Thy o, Thy phn, m lng tuyn, Tc tam l. 449. au bng to bn: i lng, Ngoi quan, Chi cu. 450. Tp qun to bn: Chi cu, i honh thu Thin khu, Tc tam l. 451. au bng kt t: Ni quan, Chiu hi. 452. au vng quanh rn: Thn khuyt, Thy phn, Kh hi. 453. Tp qun to bn: i honh, Dng lng tuyn. 454. Tp qun to bn: i chung, i trng du. 455. Kh a: Tha sn, Thi kh. 456. au tiu trng lin sang rn: m lng tuyn, Dng tuyn. 457. au tc tiu trng: i tr, Trng cng. 458. B a: Chi cu, Chiu hi. 459. B a: Chng mn, Thi bch, Chiu hi. 460. L: Tiu trng du, i trng du, Thin khu. 461. L: Bch hi, Cu v. 462. L: Trung qun, Thin khu, Tc tam l. 463. Khun l cp tnh (vim rut): Thin khu, Thng c h. 464. Khun l: Thin khu, Tc tam l (thy chm bng hoa sinh du). 465. Bng trng, l, a chy, to bn: Tc tam l, Thin khu, Kh hi. 466. a chy: Bch hi, Mnh mn, Quan nguyn. 467. a chy, au bng: i trng du, Tc tam l. 468. Lnh trong, a nh tho cng, khng ha: Thn du, Chng mn. 469. a nh cho long: Cu Thn khuyt, chm Thi xung, Tam m giao. 470. a nh cho long: Thng c h, H c h. 471. a ra mu v li dom, tr: Trng cng, Tha sn. 472. a ra mu: n bch, Tc tam l.
24
CM NANG CHN TR NG Y
473. a ra mu: Phc lu, Thi xung, Hi m. 474. a ra mu: Tha sn, Phc lu, Thi xung, Thi bch. 475. Mn tr: Nh bch, Tha sn. 476. Li dom: Bch ton du, Trng cng, Tha sn. 477. Li dom: Bch hi, V (Cu v), Trng cng. 478. Li dom: Trng cng, i trng du, Tha sn, Bch hi. 479. Li dom: Bch hi, Trng cng, Tha sn, Kh hi. 480. Tr: Ngn giao, Trng cng. 481. Rch l t: Thng liu, Trng cng, Tha sn.
25
CM NANG CHN TR NG Y
Phn 20. AU LNG, AU HNG 482. au st vng tht lng: Nhn trung, Ngn giao. 483. au lng: i trng du, Mnh mn hoc Dng quan. 484. au lng: Dng lo, Yu du. 485. au lng: Kinh mn, Hnh gian. 486. au lng: y trung, Thn du. 487. au lng: Thn du, y trung, Cn ln. 488. Lng di, lng trn au: y trung, Phc lu. 489. Lng di, lng trn au: Cn ln, y trung. 490. Bong gn vng tht lng cp tnh: y trung, Ngn giao, p thng im. 491. au tht lng: Yu nhn, Thn du, y dng. 492. Ct sng cng cp tnh: i tr, Cch quan, Thy phn. 493. Ct sng gy ngc li: mn, Phong ph. 494. Vim ct sng do phong thp: i tr, i chy, Thn tr, Ch dng, Cn sc, Dng quan. 495. Vim ct sng do phong thp: Tiu trng du, i chy, T du, Thn du, Hip tch huyt tng ng. 496. Thot v a m: mn, Hip tch ca L4, L5. 497. Lng v ct sng lng au n: Nhn trung, y trung. 498. au lng trn lin vi lng di: Bch hon du, y trung. 499. au lng khng th ci nga: n mn, y dng. 500. au lng kh ng y: Phong thi, y trung, Hnh gian. 501. Tn thng phn mm vng tht lng: Ch tht, Quan nguyn, n mn. 502. Phong lao au lng: Quan nguyn du, Bng quang du. 503. au tht lng v xng cng: Thp tht chy h, Trt bin, Quan nguyn du. 504. Lng v i au: Thn du, Thn tch, nh yu (Yu nhn). 505. Lng v i au: Tha ph, Quan nguyn, Ta ct, y trung. 506. Lng i au: Trt bin, n mn, Dng lng tuyn. 507. Cng g: i chy, Quan nguyn, Tc tam l (cu). 508. Cng g lng: i chy, Quan nguyn, Tc tam l (cu). 509. Cng g do mm xng: i honh, i chy, Tc tam l (cu). 510. Lng di lng trn cng khom: Phong tr, Ph du.
26
CM NANG CHN TR NG Y
511. au khp hng: Tha ph, Dng lng tuyn. 512. Bong gn cp tnh vng lng: Hu kh, n mn, im n au v Hip tch huyt tng ng. 513. Bng lng trn lng di: Hu kh, Nhn trung, i chy, iu khu thu Tha sn. 514. Vim xoang chu mn tnh: Bch hon du, T cung, Huyt hi, Tam m giao. 515. Vim xoang chu mn tnh: T cung, Quan nguyn, Huyt hi, m lng tuyn. 516. Vim khp hng: B quan, y trung, Tha ph. 517. Dinh dng ca c khng tt do kh nng chuyn ha hp th km: i trng du, Bch hon du, iu khu thu Tha sn, Mnh mn, Dng lng tuyn thu m lng tuyn.
27
CM NANG CHN TR NG Y
Phn 21. BNH ST RT 518. St rt: Ni quan, Tc tam l. 519. St rt: i chy, o to, Gian s, Hu kh. 520. St rt: o to, Gian s, Ni quan, Khc tr. 521. St rt: i chy, Gian s, Hu kh. 522. St rt: i chy, Ch dng, Gian s. 523. St rt: i chy, Yu du. 524. St rt: Gian s, i tr. 525. St rt: Dng lng tuyn, m lng tuyn. 526. St rt: Thng tinh, Khu kh, Hm cc. 527. St rt, rt nhiu nng t: Hu kh, Bch lao, Khc tr. 528. St rt cch nht: Linh i, o o, Ni quan. 529. St rt lu ngy: Trung ch, Thng dng, Khu kh. 530. L lch sng to: Cu cc huyt: T du, B cn, Chng mn, Cng tn. 531. Vim tuyn ty: Tc tam l, H c h, Dng lng tuyn, Ni quan.
28
CM NANG CHN TR NG Y
Phn 22. BNH HUYT MCH 532. Cao huyt p: Tc tam l, Hp cc, Khc tr. 533. Cao huyt p: Tc tam l, Khc tr, Nhn nghinh. 534. Cao huyt p: Phong tr, Khc tr, Tc tam l, Thi xung. 535. Cao huyt p: Phong tr, Khc tr, Tc tam l. 536. Cao huyt p: Hnh gian, Tc tam l, Ni quan. 537. Nng huyt p, kch thch khe tim, tr trng c bt tnh: Dng tuyn, Tc tam l. 538. Huyt p thp: Ni quan, T liu. 539. Huyt p thp: Nhn nghinh, Nhn trung, Thi xung, Ni quan, T liu. 540. Lc huyt: Khch mn, Khc tr, Tam dng lc. 541. Lc huyt: Ng t, C ct, Xch trch. 542. Lc huyt: C ct, Khng ti, Xch trch. 543. Xut huyt di da do nguyn pht tnh tiu cu gim: Khc tr, i chy, Thi xung, Tc tam l, Hp cc. 544. Th huyt, chy mu cam, chy mu chn rng: T du, Can du, Thng qun. 545. Huyt h ming kht: Khc trch, Thiu thng. 546. Vim tc ng mch: Tm du, Cch du, Huyt hi, thy chm Tam m giao. 547. Vim tc mch mu: Trung qun, Ni quan, Tc tam l, Tam m giao. 548. Thiu mu: Cch du, i chy, V du, Huyt hi, Tc tam l. 549. Thiu mu do thiu cht st trong mu: i chy, Cch du, Khc tr, Tc tam l. 550. Bnh mu trng cp tnh (tng bch cu d di): Can du, Thn du, Huyn chung. 551. Bch cu gim: T du, i chy, Tc tam l, Tam m giao (cu). 552. Bch cu gim: T du, i chy, Khc tr, Tc tam l, Tam m giao (cu). 553. Lm tng tiu cu, chng cc loi xut huyt: Cu n bch, i n.
29
CM NANG CHN TR NG Y
Phn 23. BNH CM MO 554. Cm mo: Bch hi, Ngoi quan, Hp cc, Lit khuyt. 555. Cm mo: i chy, Khc tr, Hp cc. 556. Cm mo: Phong tr, i chy, Hp cc. 557. Cm mo: Phong mn, i chy hoc o o. 558. Cm mo: i tr, Phong tr, Phong mn, Ph du. 559. Cm cm: Phong tr, i chy, Khc tr. 560. Cm cm: Phong mn, i chy, Hp cc (chm xong gia bu gic). 561. Cm mo au u: Thi dng, n ng, Hp cc. 562. Cm mo ho hng, vim phi: Phong mn, Ph du. 563. Cm mo pht st: Hp cc, Khc tr, Phong mn. 564. Ngoi cm st cao: Trung xung, Thiu thng, Thng dng. 565. St cao: Khc tr, Thiu xung. 566. St: o o, Ph du. 567. St cao: Khc tr, i chy, Thp tuyn. 568. M hi ra nhiu: Hp cc, Phc lu. 569. M hi ra khp cc khp: Hu nh. 570. St cao khng ra m hi: Thin tr, Phong tr. 571. Say nng st cao: Thp tuyn, i chy, Nh tim. 572. Say nng: Nhn trung, Thp tuyn, Dng tuyn, y trung. 573. Say nng: y trung, Thp tuyn, Nhn trung. 574. Say nng: Trung xung, Quan xung, y trung. 575. Say nng trng gi bt tnh: Nhn trung, Hp cc, Trung xung. 576. Say nng, th t: y trung, Khc trch. 577. Thn nhit gim thp: Cn ln, Thi kh (u cu).
30
CM NANG CHN TR NG Y
Phn 24. BNH TINH THN, THN KINH 578. Mt ng: minh, n ng, Ni quan, Tam m giao. 579. Mt ng: An min, Ni quan, Tam m giao. 580. Mt ng: i lng, Bch hi, n ng, Thi kh. 581. Hi hp: Gii kh, Dng cc. 582. Mng m: n bch, L oi. 583. Tm hong ht: C khuyt, Thin tnh, Tm du. 584. Li ni ham nm: Thng l, Thi xung. 585. Li ni ham nm: i chung, Thng l. 586. Thn kinh suy nhc: Thiu hi, An min, Tam m giao. 587. Thn kinh suy nhc: Thn mn, Tam m giao. 588. Thn kinh suy nhc: Tm du, C khuyt (thy chm). 589. Thn kinh suy nhc: Quyt m du, Tm du, Can du, Thn du. 590. Ri lon thn kinh thc vt: Dng tr, Ni quan, Tc tam l. 591. Bnh thn kinh chc nng (bnh Hysteria): Nhn trung, Hp cc thu Lao cung. 592. Bnh tm tng c ngun gc ti ph: Tm du, Thn mn, Phong long. 593. Thn kinh tht thng, cao huyt p, tr em kinh phong, chng co git, run ry: Hp cc, Thi xung (T quan). 594. Thn kinh phn lit: u duy, v Hp cc thu Hu kh, Thi xung thu Dng tuyn. 595. Thn kinh phn lit: An min, Nhn trung, i chy, o o. 596. Thn kinh phn lit: C khuyt, Phong tr thu Phong tr, Ni quan, Tc tam l. 597. Thn kinh phn lit: i chy, o o, Nh chy h (tc huyt v danh), Thn tr. 598. Di chng no ngu di: No thanh, Phong tr, i chy. 599. Di chng no (do chn thng) gy ra ngu ngc: mn, Hng phn, Nhn trung, Tc tam l. 600. Bnh lnh cm: Dng tuyn, Nhn trung, Lao cung, huyt Hng phn. 601. in gin (ng kinh th trm ut): Chiu hi, C khuyt, Phong long. 602. in gin (ng kinh th trm ut): Phong tr, Yu k, Nhn trung, Ni quan. 603. in gin (ng kinh th trm ut): mn, Nhn trung, Hu kh, Phong long. 604. in gin (ng kinh th trm ut): C khuyt, i chy, Nhn trung, Yu k, Ni quan. 605. in gin (ng kinh th trm ut): Chm Yu k, in gin huyt v dng kim 3 cnh chch ra mu xung quanh Trng cng cch 0,3 thn.
31
CM NANG CHN TR NG Y
606. in gin (ng kinh th trm ut): o o, Yu k, Nhn trung, Ni quan, Phong long. 607. in gin (ng kinh th thao cung): Thn mch, Thi kh. 608. in gin (ng kinh th thao cung): Khu kh, Phong long. 609. ng kinh: Thn mn, Hu kh, Cu v. 610. in cung, ng kinh: C khuyt, Thn khuyt, Hu kh. 611. Tr em kinh phong: y trung, Thiu thng, Nhn trung. 612. Un vn: mn, i chy, Cn sc, Yu Dng quan, Nhn trung, Hu kh, Thn mch. 613. T nhin cung: Gian s, Hu kh, Hp cc. 614. Pht cung i, chy: Thn mn, Thng qun.
32
CM NANG CHN TR NG Y
Phn 25. CP CU CHONG NGT 615. Chong tin nh: Thi kh, An min, Thi xung. 616. Chong vng: An min, Khc tr, Phong long. 617. Chong ngt xu: Bch hi, Ni quan, Nhn trung. 618. Ngt xu: T liu, Ni quan, Bch hi, Nhn trung. 619. Ngt xu do trng c: Ni quan, Dng tuyn, Tc tam l. 620. Ngt lm do trng c: T liu, Ni quan, Tc tam l. 621. Ngt xu do trng c: Nhn trung, Ni quan, Dng tuyn, Tc tam l. 622. Hn m: L oi, Nhn trung, Ni quan. 623. Trng gi bt tnh: Thiu xung, Dng tuyn, Nhn trung, Phong long. 624. Trng gi h thot: Thn khuyt, Kh hi, Quan nguyn, Tam m giao. 625. H thot: Cu Bch hi, Thn khuyt, Quan nguyn. 626. phng trng gi v tt huyt p: Cu Tc tam l, Huyn chung. 627. Cht ui nc: Nhn trung, Trung xung, Hi m. 628. Cp cu sau khi b in git: T liu, Ni quan, Dng tuyn.
33
CM NANG CHN TR NG Y
Phn 26. BNH NGOI DA 629. D ng mn nga: Khc tr, Huyt hi. 630. D ng mn nga: Phong mn, Khc tr, Lit khuyt, Huyt hi. 631. D ng mn nga: Cch du, Khc tr, Huyt hi. 632. D ng mn nga: Huyt hi, Khc tr, Lit khuyt, Tc tam l, Tam m giao. 633. Ni m ay nga: Khc tr, i chy, Tc tam l, Huyt hi. 634. Phong chn: Kin ngung, Dng kh. 635. Phong chn khp ngi: Hp cc, Khc tr. 636. Gh au khp ngi: Ch m, c . 637. Mi mp c mn bc nc: Tha tng, a thng, L oi. 638. Vim bao chn lng, u inh, mn nht: c du, i chy, Tm du, Cch du. 639. Ung nht: Th tam l, Dng lo, Hp cc. 640. Mn nht mi mc: Ch dng, y trung. 641. n c (vim bch mch): Xch trch, y trung u dng kim 3 cnh chch nn mu. 642. Si: Khc tr, i chy, Hp cc, n ng, Thiu thng. 643. Thy u: Chch nn mu Khc trch, y trung. 644. Bnh nhn tit (gh da tru, ngu b tin, bi bc trng): Ch dng, Dng lng tuyn, Chi cu.
34
CM NANG CHN TR NG Y
Phn 27. BNH BI 645. Bi lit: i mch, Thn tch, Hon khiu, Khiu dc, T cng. 646. Phong thp bi: Hon khiu, Dng lng tuyn, Huyn chung. 647. Phong mt bn, khng th qu xung ng ln: Thng liu, Hon khiu, Dng lng tuyn, C h H lim. 648. Phong t: Tc tam l, Lng khu, Dng tuyn, Nhin cc. 649. T chi au but: Thi xung, Khc tr, Hp cc, Tc tam l. 650. Bn thn bt toi: Khc tr, Dng lng tuyn. 651. Vim khp do phong thp: Nhn trung, Trng cng, Th tam l thu n lu, huyt Ta ct. 652. Cnh tay khng nng ln c: C ct, Tin cc. 653. Cnh tay au khng nng ln c: T nhu, Tru liu. 654. Cnh tay kh a ln: Kin tnh, Khc tr. 655. Chi trn lit mt bn, au thn kinh cng tay: T trung, Khc tr, Hp cc. 656. Chi trn bt toi au n: Khc tr, Kin ngung, Hp cc. 657. Chi trn than hon bi lit: Nhu du, Kin ngung, Kin trinh, Cnh t. 658. Chi trn t bi: Kin trinh, Khc tr, Cnh t. 659. T bi cnh tay: Thiu hi, Th tam l. 660. au cnh tay: Kin tnh, Khc tr. 661. Vim chung quanh khp vai: C ct, Kin liu thu Cc tuyn, Dng lng tuyn. 662. Vim chung quanh khp vai: Thin tng, Kin ngung, Kin liu, Dng lng tuyn. 663. Vim chung quanh khp vai: Dng lo thu Ni quan, Kin trinh thu Cc tuyn. 664. Bnh tt khp vai: Kin ngung, Kin ni lng, Kin liu, Khc tr. 665. Vim bao hot dch di vai: Kin ngung, Kin liu, Dng lng tuyn. 666. Vim u c trn b gai xng b vai: Khc vin, T nhu, Dng lng tuyn. 667. Vim khp vai: Kin trinh, Kin ngung, Kin liu. 668. au vai, vim chung quanh khp vai: Th tam l, Kin ngung, Trung ch. 669. au khp vai v vim chung quanh khp vai: Kin ni lng, Kin ngung, Kin liu, A th huyt. 670. au vai: Kin tnh, Phong tr, Kin ngung. 671. au vai: Thin tr, Dng lo. 672. Vai v cnh tay au: T nhu thu Nhu thng, Khc tr.
35
CM NANG CHN TR NG Y
673. Cnh ngoi v pha trn cnh tay au: Tru liu, Khc tr, Th tam l. 674. Lao hch di h nch: Kin tnh, Thiu hi, Dng ph. 675. Khuu tay co au: Xch trch, Khc tr. 676. Khuu tay bong gn: Uyn ct, Tiu hi, Khc tr. 677. Khp khuu tay au: Tiu hi, Khc tr. 678. Khuu tay dui ra khng c sc: ng thng, Kin liu, Nhu hi. 679. Khuu tay gp khng c sc: Huyn chung, C t. 680. Bnh khp khuu: Thin tnh, Khc tr thu Thiu hi. 681. Khuu v cnh tay au n: Chi chnh, Ngoi quan, Hp cc, Khc tr. 682. Thn kinh chnh gia cng tay t bi: Cnh t, T trung, Ni quan. 683. Thn kinh quay cng tay t bi: Cnh t, Khc tr, Dng kh. 684. Thn kinh tr cng tay t bi: Cnh t, Tiu hi, Chi chnh. 685. C tay bong gn: Uyn ct, Ngoi quan. 686. C tay thng xung: T trung, Dng lo. 687. au khp c tay: Ngoi quan thu Ni quan, Dng lo. 688. Vim gn u c: Lit khuyt, Dng kh, p thng im. 689. Bnh gn u c c tay: Dng kh, Lit khuyt. 690. Bn tay, cnh tay t di: Th tam l, Thiu hi. 691. Mu bn tay sng : Dch mn, Trung ch. 692. au xng bn tay, ngn tay: Tam gian, Hu kh. 693. C tay, ngn tay, khp t ngn tay sng au: Dng tr, i lng, Thng Bt t, T phng. 694. Ngn tay pht t: Bt t, Ngoi quan. 695. Cc khp nh ngn tay sng au: Thng Bt t, Khc tr, Ngoi quan. 696. au thn kinh ta: Hon khiu, Tha sn. 697. au thn kinh ta: Huyt Ta ct, n mn, Dng lng tuyn. 698. au thn kinh ta v chi di than hon: Lng hu, Hon khiu, Kin tt. 699. Chi di than hon: Ngoi m lim, Mi b, Tn Phc th, Kin tt, Tc tam l. 700. Chi di than hon: Mi b, Hon khiu, n mn, Kin tt, Tc tam l. 701. Chi di t bi than hon: Phc th, Mi b, Lng hu, Phong th. 702. Chi di bi lit: Thp tht chy h v Hip tch vng tht lng. 703. Cnh ngoi chi di au: Khu kh, Cn ln, Huyn chung.
36
CM NANG CHN TR NG Y
704. Chi di v ngn tay t di: Bt phong, Lng hu, Tc tam l. 705. i au: Hu kh, Hon khiu. 706. i au phong thp: C liu, Hon khiu, y trung. 707. i au chn t: Hon khiu, Huyn chung. 708. i v chn khng c sc: Phong th, m th. 709. Cc kh, phong thp l lot u chi: Cng tn, Xung dng, cu Tc tam l. 710. Cc kh: Huyn chung, Tc tam l, Tam m giao. 711. Cc kh, phong mt bn ngi: Hon khiu, Dng lng tuyn, Dng ph, C h, H lim. 712. u gi sng au: Khc tuyn thu Dng quan. 713. Khp gi sng au: Tt quan, c ty. 714. Vim khp gi: Tt Dng quan thu Khc tuyn, Dng lng tuyn thu m lng tuyn. 715. Vim khp gi: c ty, Lng khu, Dng lng tuyn. 716. Phong thp au u gi: c ty, m lng tuyn, Dng lng tuyn. 717. Vim khp gi v chi di bi lit: Phong th, m th, Dng lng tuyn. 718. Cnh ngoi bp chn au: Dng giao, Cn ln. 719. Cnh ngoi bp chn, chi di mi mt: Dng lng tuyn, Huyn chung. 720. au khp c chn: Cn ln, Tuyt ct, Khu kh. 721. au khp c chn: Kim mn, Cn ln. 722. au gt chn: Thng khu, Gii kh, Khu kh. 723. au gt chn: Tha sn, Cn ln. 724. Di chng no kiu gt mng nga (nhn gt ln): Cn khn, y dng, Lng hu. 725. Di chng no kiu gt mng nga (nhn gt ln): Cn bnh, Hon khiu, Kin tt, Lng hu, Cn khn. 726. Bn chn sng: Thi kh, Cn ln. 727. Chn sng: Cn ln, Thn mch. 728. Mu bn chn sng : Thng Bt phong, Tc tam l, Dng lng tuyn. 729. Bn chn sng kh i: Thi kh, Cn ln, Thn mch. 730. Bc i kh khn: Tc tam l, Trung xung, Thi xung. 731. Bc i kh khn: Trung phong, Thi xung. 732. Ngn chn au n: Nhin cc, Thi xung, Dng tuyn.
37
CM NANG CHN TR NG Y
Phn 28. BNH N NG 733. Vim tinh hon: Ng khu, Khc tuyn, Thi xung. 734. Vim tinh hon, au sn kh: Li cu, Thi xung, Khc tuyn. 735. Tinh hon co ln: Ng khu, Quy lai. 736. Sa tinh hon mt bn: Quan nguyn, i n. 737. au m b v sng di: Ch tht, Bo hoang. 738. Di tinh: Quan nguyn, Tam m giao. 739. Di tinh: Trung cc, Quan nguyn, Tam m giao. 740. Mng tinh, di tinh: Tm du, Thn du. 741. Di tinh, lit dng: Quan nguyn thu Khc ct, Tc tam l, Tam m giao. 742. Di tinh, lit dng, xut tinh sm: Trung cc, Honh ct, m lng tuyn. 743. Di tinh, bch trc: Kh hi, Tam m giao.
38
CM NANG CHN TR NG Y
Phn 29. BNH PH KHOA 744. B kinh: Trung cc, Thn du, Hp cc, Tam m giao. 745. B kinh: Can du, Kh hi, Tam m giao. 746. B kinh: Huyt hi, Hp cc, Tam m giao. 747. Kinh nguyt qu nhiu: n bch, Kh hi, Huyt hi, Tam m giao. 748. Kinh nguyt qu nhiu: Hnh gian, Tam m giao. 749. Kinh nguyt qu nhiu: i n, n bch (cu bng c bc n). 750. T cung xut huyt: n bch, Huyt hi, Thn mn. 751. D con xut huyt: Trung cc, T cung. 752. Cng nng tnh t cung xut huyt: Quan nguyn, n bch, Huyt hi, Tc tam l. 753. Cng nng tnh t cung xut huyt: Thng liu, Tc tam l, Tam m giao, Huyt hi, T cung, Kh hi, Quan nguyn. 754. Cng nng tnh t cung xut huyt: Kh hi du, Thp tht chy h, Tam m giao. 755. Kinh nguyt khng u: Thy tuyn, Thin khu. 756. Kinh nguyt khng u: Trung , Tam m giao, Huyt hi. 757. Kinh nguyt khng u: Trung cc, T cung, Tam m giao. 758. Kinh nguyt khng u: Kh hi, Huyt hi, Tam m giao. 759. Kinh nguyt khng u: i mch, Huyt hi. 760. Kinh nguyt khng u: a c, Huyt hi. 761. Kinh nguyt khng u: Quy lai, Trung cc, Khc ct, T cung, Tam m giao. 762. Kinh nguyt khng u: a c, Kh huyt, Tam m giao. 763. Kinh nguyt khng u: a c, Tam m giao, hoc Huyt hi. 764. Kinh nguyt khng u, b kinh: Kh hi, Trung cc, Trung qun, Tam m giao. 765. Kh h qu nhiu: T cung, Trung cc, m lng tuyn. 766. Kh h: Kh hi, y trung. 767. Nhiu kh h: i mch, Bch hon du, m lng tuyn, Tam m giao. 768. au bng hnh kinh: Thin khu, Tam m giao, Quan nguyn. 769. au bng hnh kinh: Thp tht chy h, Trung cc, Tam m giao, Thi kh. 770. au bng hnh kinh: Kh hi, Trung cc, Tam m giao. 771. au bng hnh kinh: Kh hi, Hnh gian, Trung cc. 772. Bng di rn au, kinh nguyt khng thng: i mch, Hip kh. 773. au bng hnh kinh: Quan nguyn du, Can du, T du.
39
CM NANG CHN TR NG Y
774. Hnh kinh au bng: Thng liu, Quan nguyn thu Trung cc, Tam m giao. 775. Vim m o do nm: Quy lai, Thi kh, Kh hi, Phc lu. 776. Vim ni mc t cung: i mch, Trung cc thu Khc ct, a c, Tam m giao. 777. Vim ni mc t cung: Ng khu, i mch, T cung. 778. Vim ni mc t cung: Quy lai, Kh hi, Huyt hi, Tam m giao. 779. Sa d con: Bch hi, Kh hi, Duy bo, Tc tam l. 780. Sa d con: thc huyt, Trung cc thu Khc ct, Tc tam l, Tam m giao. 781. Sa d con: Kh hi, Duy bo, Trung cc, Tc tam l, Tam m giao. 782. Sa d con: T cung, Duy bo, Tc tam l. 783. Sa d con: Khc tuyn, Chiu hi, i n. 784. Sa d con: Kh hi, Duy bo, Tam m giao. 785. St nhau: Kin tnh, Trung cc. 786. Kh : Ch m, Tc tam l. 787. Nhau thai khng ra: Chiu hi, Ngoi quan. 788. Dn , thc : Trng cng, m lng tuyn, Hp cc, Tam m giao. 789. Thc : Thng liu, Th liu, Hp cc, Tam m giao. 790. Thc : Hp cc, Tam m giao. 791. Kh : Hp cc, Tam m giao, Thi xung. 792. t sa: Thiu trch, Chin trung, Nh cn. 793. Sa qu t: Chin trung, Nh cn, Thiu trch, Tc tam l. 794. Sa t khng : Chi cu, Tc tam l, Chin trung, Nh cn. 795. Thiu sa: Hp cc, Chin trung. 796. Vim tuyn v: Chin trung, Hp cc, Khc tr. 797. n b sng v: ng t liu, Thiu trch. 798. Vim v: Kin tnh, Thin tng, Thiu trch. 799. Vim tuyn v v t sa: Thin tng, Chin trung, Nh cn, Thiu trch. 800. Vim v: Thiu trch, Thi dng. 801. Vim v: Lng khu, a ng hi. 802. B i sau khi : Quan nguyn, Kh hi, Dng tuyn.
40
CM NANG CHN TR NG Y
Phn 30. GY T M 803. Gy t m ngc: Hp cc, Ni quan. 804. Gy t m vng ngc: T nhu thu Kin ngung. 805. Chch m ngn tay ci: Hp cc, Lit khuyt. 806. Chch m ngn tay tr: Hp cc, Nh gian. 807. Chch mu bn tay: Khc tr, Chi cu, Lit khuyt. 808. Chch c tay: Hp cc, Ngoi quan, T nhu, Khc tr. 809. Chch khi u cng tay: Hp cc, Ni quan, Thng l. 810. Chch m cng tay: Hp cc, Lit khuyt, Khng ti, Khc tr. 811. Chch m khuu tay: Hp cc, Chi cu, Khc tr, Xch trch. 812. Chch m khp vai: Kin trung du, T nhu, Kin ngung. 813. Ct khu ngn chn ci: Tc tam l, Quang minh, Thi kh, Thi xung, Dng lng tuyn. 814. Ct lc ch rn cn ngn ci chn: Tc tm l, m lng tuyn, Thi xung, Tam m giao. 815. Chch m gm bn chn: Dng tuyn, Cn lun, Tha sn, Thi xung. 816. Chch m gt chn: Tha sn, Chiu hi, Dng tuyn, Hp cc, Cn lun. 817. Ct khi u trc xng chy: Gii kh, Khu kh, Phong long, Dng lng tuyn, Tam m giao. 818. Ct khu bng chn: Tc tam l, Thi xung, Cn lun, Dng lng tuyn. 819. Ct b ch sng bao gn u c mu bn chn: Tc tam l, Tam m giao, Cn lun, Thi kh, Thi xung. 820. Ly d vt i: Tc tam l, B quan, Quan nguyn, i honh. 821. Chch m i: Hip kh, Tam m giao, Cn lun, Khc tr, Ph x. 822. M nh u: Hp cc, u duy, Phong tr. 823. M gy, chm: Hp cc, Ni quan, Phong tr. 824. M trn: Hp cc, Thi dng, Dng bch, Tn tc, Ng yu. 825. M my: Hp cc, Thi dng, n ng, Ng yu. 826. M m: Hp cc, Quyn liu, Thi dng, T bch, Gip xa, H quan, a thng. 827. M c thi dng: Hp cc, Thi dng, Ng yu, H quan. 828. M mi: Hp cc, a thng, Gip xa. 829. M tai: Hp cc, Ngoi quan, minh.
41
CM NANG CHN TR NG Y
830. M sau tai: Hp cc, Ni quan, minh, Phong tr. 831. M gy c: Hp cc, Ni quan, minh, Phong tr, Hu kh. 832. M b vai: Hp cc, Ni quan, Hoa Gip tch. 833. M cnh tay trn: Hp cc, Khc tr, gia c Tam gic vai. 834. M khuu tay: Hp cc, Khc tr, C tam gic, T c. 835. M c tay. mu bn tay, cnh quay: Hp cc, Ni quan, Lin khuyt. 836. M c tay, mu bn tay, cnh tr: Hp cc, Ni quan, Thng l, Hu kh. 837. M ngn ci, ngn tr v ngn gia: Hp cc, Ni quan, Ng t, T c, Th tam l, Bt t. 838. M ngn eo nhn (p ngn t): Hp cc, Thng l, Trung ch, Bt t. 839. M ngn t: Hp cc, Thng l, Hu kh. 840. M hng: Tc tam l, Cng tn. 841. M mng: n mn, Hon khiu, Hoa Gip tch hai bn mm gai t sng tht lng 3, 4, 5. 842. M trc i: Tc tam l, Xung mn, C liu. 843. M sau i: n mn, y trung. 844. M u gi: Tc tam l, B quan, Xung mn. 845. M pha trc cng chn: Tc tam l, Thi xung, Li cu. 846. M pha sau bng chn di: Tc tam l, Phong long, n mn, y trung. 847. M mt c chn: Tc tam l, Tam m giao, Thi kh, Tuyt ct. 848. M gm bn chn: Cn lun, Thi kh, Cng tn. 849. M mu bn chn: Tc tam l, Cng tn, Gii kh, Tuyt ct. 850. M ngn 4, 5 bn chn: Tc tam l, Cng tn, y trung, Tha sn. 851. M ngn 1, 2, 3 bn chn: Tc tam l, Cng tn, Gii kh, Thi xung, Tam m giao.
42
CC PHNG HUYT CHA TR BNH CA TN, K HUYT
CM NANG CHN TR NG Y
CC PHNG PHP HUYT CHA TR BNH CA TN, K HUYT Phn I. BNH MT 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Bnh mt: Quyn tim, Tiu ct khng, i ct khng, Thi dng, Ngc mn, Kin minh. Cn th: Tng minh 1, Tng minh 2, Kin minh 4, minh, Ng yu, Cu hu. Tt khc x: Tng minh 1, Tng minh 2, Kin minh 4, H tnh minh, Thng tnh minh, ng kinh, Vn l, u Quang minh, Thng minh, Ngoi minh. Vin th: minh. M v m: minh. c th tinh th: Cu hu. c nhn mt: Tng minh 1, Tng minh 2, minh. Vim mng b o, c nhn mt: Kin minh. Vim vng mc nhn: Kin minh 5, Kin minh.
10. Xut huyt vng mc: Ni Tnh minh. 11. Vim tnh mch thnh vng mc: Kin minh 2. 12. Thoi ho sc t vng mc: Kin minh. 13. Bin dng sc t vng mc: Cu hu. 14. Qung g: Kin minh, Phng nhn, Minh nhn, Vn l. 15. Teo thn kinh nhn: Kin minh 5, minh, Thng minh, Ngoi minh, Ni Tnh minh, Cu hu, Kin minh 1, Vn l, Kin minh. 16. Thn kinh th gic yu: Kin minh, minh, Kin minh 2. 17. Vim thn kinh th gic: Cu hu. 18. Gic mc c mng che, c ban trng: Kin minh 1, Kin minh 2, Mu ch tit honh vn, Tng minh 1, Tng minh 2, H Tnh minh, Thng tnh minh. 19. Lot gic mc: Kin minh 1. 20. Gic mc c ban trng: Thng minh, Ngoi minh. 21. Gic mc c mng: Nh tim, Trung tuyn. 22. Mt c mng: Thi dng. 23. Thn kinh mt mt mi: H tnh minh, Thng Tnh minh. 24. Bch ni chng: Tr tin. 25. Gin ng t, tng nhn p: Nham tr, Kin minh 4. 26. Thanh quang nhn, tng nhn p gy thoi ho sc t vng mc: Tr h.
CM NANG CHN TR NG Y
27. Vim kt mc: Ni Nghinh hng, Nh tim, Ng yu, Tnh mch sau tai, Ni tnh minh, Mc minh, Minh Nhn, Kin minh. 28. c thu tinh th mc nh (ni chng): Kin minh 4. 29. Sc nhn gim: Mc minh. 30. C mt t bi: Ng yu. 31. Mt sng au: Thi dng. 32. Mt lc: Kin minh 3, Kin minh, H Tnh minh, Thng Tnh minh. 33. Mt lc vo trong: Cu hu. 34. Vim tuyn l: Kin minh 1, Kin minh. 35. Chy nc mt: Thng tnh minh, H tnh minh. 36. Mt c bu (vim l hch): Kin minh 2. 37. Lot kho mt: Kin minh 1. 38. Lo (mt chp): Kin minh. 39. au thn kinh trn mt: Tn Tn trc, u Quang minh, Ng yu. 40. Sp mi: u Quang minh. 41. Da mt sinh chu: Thi dng.
CM NANG CHN TR NG Y
Phn 2. BNH MI 42. Vim mi: Tn Tn trc, T lu, Lc cnh chy bng, n ng. 43. Mi c tht tha: T thng. 44. Vim mi co tht: T thng. 45. Vim mi tc mi: Tn tiu. 46. Vim mi d ng: T thng. 47. Vim mi gin mch: T thng. 48. Mi c mn: Tn tiu. 49. Chy mu mi: Trung khi. 50. Khu gic km: Lc cnh chy bng.
CM NANG CHN TR NG Y
Phn 3. BNH TAI 51. Bnh tai: Chu nh. 52. Tai ic: Hu Thnh huyt, Thnh linh, Thng nh o, Thnh mn, Thin thnh, Ngoi nh o khu, Thnh lung gian, Gip ni, Thng lung, Dung hu, Thnh hng, Hu thng, Tr tin, Tr lung tn 3, Lng h, Tc ch thng, minh h, Thnh thng, Hu Thnh cung, Lc thng, ng h. 53. Tai : Thng nh o, Thnh linh, Ngoi nh o khu, An min 1, minh, Y lung. 54. Cm ic: Thng Hu kh, Thnh nguyt, Y lung, Thng lung, , Thnh linh.
CM NANG CHN TR NG Y
Phn 4. BNH HU HNG, MING LI 55. Bnh hu hng: Quyn tim. 56. Vim hu hng: Bin o, . 57. Vim hng cp mn: Thng Lim tuyn, Hng m. 58. Vim hng: Ni Nghinh hng, H Ph t, Tht cnh chy bng. 59. au hng: Bt t, Thng Bt t, Lc chm, Tiu ct khng. 60. au hu hng: Tn thc. 61. Vim amian (amygdale): Tht cnh chy bng, Ni kha tim, Kim tn, Ngc dch, Bn mn, Bng Lao cung, Minh nhn, Tam thng, Bin o. 62. Bnh thanh i: Hng m, huyt, Bng lim tuyn, Cng m, Tng m. 63. Trng gi mt ting: Ngoi kim tn, Ngoi ngc dch. 64. Ting ni khng r: Thng lim tuyn. 65. Mt ting: Cng m, Tng m. 66. Cm: Cng m, Tng m, Thng Lim tuyn, huyt. 67. Vim li: Hi tuyn, Kim tn, Ngc dch. 68. Li sng to: Bng Lim tuyn. 69. Li nng: Thit tr. 70. C li t bi: T tuyn, Ngoi Kim tn, Ngoi Ngc dch. 71. Vim li rng: N tt. 72. Li rng c m: V nhit huyt. 73. Lot chn rng: Gip ni. 74. Vim vm ming: Th trung bnh, Ni Dng tr, Ngoi Kim tn, Ngoi Ngc dch, Thng Lim tuyn. 75. Lot vm ming: Kim tn, Ngc dch, Gip ni, Khin chnh.
76. Chy di: Thng Lim tuyn. 77. au rng: Thng linh, Nha thng, Bt phong, Thng Bt phong, Bt t, Thng Bt t, Ni kha tim, Dung hu, Chu nh, Trch h, Bng lao cung, Ngoi kha tim. 78. au hm di: a hp. 79. au rng hm di: H n lu. 80. Vim xoang hm: Tam tr, T thng, Sn cn, Ngch trung.
CM NANG CHN TR NG Y
Phn 5. BNH MT 81. Lit mt: Gip ni, Khin chnh, Tn tiu, Ng v, Yn khu, T lu, Thi dng, a hp. 82. Thn kinh mt t bi v co rt: Gip Tha tng, Ng yu. 83. Mt co git: Ng v, Tn tiu. 84. au thn kinh tam thoa: Gip tha tng, Thi dng, T lu, Yn khu. 85. Quai b: Khin chnh, Quang thi, minh, Tam thng.
CM NANG CHN TR NG Y
Phn 6. BNH U 86. Bnh vng u: Gip tch 1 4. 87. u ngoi thng: Yu thng 1. 88. nh u au trng: T thn thng. 89. au sau u: Tn thc, Tr h. 90. au mt bn u: Lc chm. 91. au bn cnh u: An min 1, Thi dng, Ng v. 92. au u: Tc tm, Phong nham, n thng, Bt t, Thng bt t, Bt phong, Thng bt phong, Mc minh, An min, Dung hu, minh, Thng linh, n ng, Thi dng. 93. Chong tin nh: minh, No thanh, Nham tr, An min 1, An min. 94. Chng mt: n ng, T thn thng, Ngch trung, Sn cn.
CM NANG CHN TR NG Y
Phn 7. BNH GY C 95. Bnh vng c gy: Gip tch 1-7. 96. Gy c cng au: Cnh trung. 97. au gy c: Ng h, Dung hu, Bt t, Thng Bt t. 98. Cng gy: Tn thc, Sng ct. 99. Si c: Lc cnh, Bch lao, nh suyn, Lc chm, Lc linh ng, Hp cc. 100. Lao hch c: Th Kim mn, Tru tim, Bch lao. 101. Bu c: Kin ni lng, H Ph t, Kh anh, a gip 1, a gip, Ta ngoi. 102. Sng tuyn gip: Trch tin. 103. Cng tuyn gip: Kh anh. 104. Cng tuyn gip gy li mt: Thng Thin tr.
CM NANG CHN TR NG Y
Phn 8. BNH CHI TRN 105. Chi trn lit mt bn: T trung. 106. Chi trn run ry: H Ph t. 107. Chi trn co git: T trung.. 108. Hai tay khng gi ln c: ng thng. 109. Cnh tay t di: Cnh t, Trch tin. 110. au cnh tay: Trch h. 111. Chi trn bi lit: Cnh t, Ta ngoi, Kin thng im, Nhu thng, Huyn trung. 112. Chi trn bi lit do di chng no: ng thng. 113. Chi trn t bi bong gn: Tam l Ngoi. 114. Chi trn t bi, bi lit: Kin tam chm, Lc thng, ng h, Thng Khc tr, Kin minh, Xch nhiu. 115. au u kinh cnh tay: Nh bch. 116. au b vai v lng trn: Bch chng phong. 117. au khp vai: Kin ni lng. 118. Bnh khp vai v phn mm xung quanh: Kin thng im, Tr than 1, C ct h, Kin tam chm. 119. Tn thng phn mm c vai: Ngn khu. 120. Vim bao gn u c nh u: Kin ni lng. 121. Vai v cnh tay au: D linh, Nhung thng, Lc chm, Thin linh. 122. Cng khp hnh khc sau gy xng: Thn tru. 123. Khuu cnh tay au: Tam tr. 124. au khp khuu: Tru du. 125. au thn kinh cng tay: T trung. 126. Bnh phn mm v khp c tay: Trung tuyn. 127. C tay thng xung: Huyn trung. 128. Sng khp ngn tay, bn tay: Ni Dng tr. 129. Bnh tt khp t ngn tay: Bt t, Thng Bt t. 130. au khp ngn tay: Tiu ct khng. 131. Vim khp ngn tay: T phng. 132. Ngn tay t di: Thng Hu kh, Bt t, Thng Bt t, Bng Lao cung. 133. Co c 5 ngn tay: Ng h. 134. Cng khp ngn ci kh co xung c: Phng nhn. 135. T u ngn tay: Thp tuyn.
CM NANG CHN TR NG Y
Phn 9. BNH LNG 136. au lng: Thnh ct, H Cn lun, Tr chuyn cn, Tuyn sinh tc, Hong trung, H cc du. 137. au lng trn: Ph nhit huyt. 138. au but lng trn, lng di: Tch tam huyt, n h. 139. au lng mn tnh: nh yu, Kh thng. 140. au tht lng: Ph nhit huyt, Tip ct. 141. Tn thng phn mm lng: Yu nghi, Trung khng. 142. Tn thng phn mm tht lng: Yu nhn. 143. Bong gn cp tnh tht lng: Nu thng (huyt Nu thng). 144. Bnh tt vng tht lng v xng sng: Gip tch D11-S2. 145. au tht lng v xng cng: Thp tht chy h. 146. au lng i: Khnh tn trung, n thng. 147. Tht lng v i au: Ngoi m lim. 148. Vim ct sng: Tch tam huyt, Tch phng. 149. Vim t sng: Thn tch. 150. Vim dy chng t sng: Thn tch. 151. Tht lng ngoi thng: Yu thng 1, Yu thng 3. 152. au nhc mnh my (thng phong): Ngoi kha tim, H Cn lun. 153. Vim ty sng: Tch phng. 154. Vim mng nhn ty sng: Tch tam huyt. 155. X ha tng mng ty sng: Thng nh cn. 156. Cc bnh tt v ty sng: Tch tam huyt. 157. au xng cng: Ngc in. 158. Bnh tt khp cng chu: Yu cn.
10
CM NANG CHN TR NG Y
Phn 10. BNH NGC 159. au ngc: Long hm. 160. Bnh lng ngc v ni tng trong lng ngc: Gip tch D3-D9. 161. Vim sn sn: Tn lc u. 162. Vim hung mc: T nghi, Hu nghi, Ph nhit huyt, Kh suyn. 163. C ngc to mm yu: Hung i c. 164. Tr em ngc: Tiu nhi k hung. 165. Khi u v: Tiu khi. 166. Vim tuyn v: Khch thng, T nghi, Hu nghi. 167. au thn kinh lin sn: Ty du, Ngn khu, Bt chy h, T nghi, Hu nghi, Tn lc u, Xch huyt, Can nhit huyt. 168. Ngc ngoi thng: Yu thng 2.
11
CM NANG CHN TR NG Y
Phn 11. BNH CHI DI 169. Bnh tt chi di: Gip tch L2-S2, Yu cn. 170. Chi di ph thng: Tha mnh. 171. au thn kinh ta: Lng hu, Lng hu h, Ng h, n trung, Hon khiu, Giang mn t huyt (mi 3 gi v 6 gi), m cang, Dng cang, n thng, n h, Thp tht chy h, B khng, Ta ct, Thng Phong th, Tn Hon khiu. 172. Bi lit do Hysteria: m y 1, 2, 3, T lin, Ng linh, Linh bo. 173. Chi di lit mt bn: n trung. 174. Chi di thp khp mn tnh: Thiu dng duy. 175. Chi di l lot: Tt ngoi. 176. Thp khp: Bch trng so. 177. au khp: Tr chuyn cn. 178. Chi di t bi, bi lit: Tn hon khiu, Khch tn trung, Than khang, Than lp, Tr than 6, Than phc, T cng, Kin tt, Thng Dng quan. 179. Chi di bi lit: Thn tch, Lng hu, Lng hu h, Tc trung bnh, Khoan ct, Ngoi m lim, C h, Ta ct, Lan v, Hu dng quan, n h, Khch hu thng cc. 180. Chi di t bi: B khng, H cc du, Thiu dng duy, m nang. 181. Lit do thn kinh b chn p: Ng ch huyt, Ch bnh, Kha tam chm, Tt tam chm, Cng kh, Tin tin, Kin kh, Trit than hon kinh im, v, Trit thng, Trit h, v du, Cao v du, Ch cao. 182. Khp hng lng lo: Khoan cu. 183. au thn kinh i: Ngoi m lim. 184. Vim hch bn: Th kh. 185. Gim sc c khp hng: Th kh. 186. Bnh no gy ra hai i bt cho nh ci li ko: Hu Huyt hi, Gii tin. 187. au i: nh yu, Kh thng, Hon trung. 188. Nng v khp i yu sc: C h. 189. Di chng bi lit, tr em au i: y thng. 190. au u gi i: Tc la. 191. Bnh khp gi v t chc phn mm xung quanh: Tc trung bnh, Hc nh, Tt nhn. 192. au khp gi: Hu dng quan. 193. Vim khp gi: Thng Dng quan, Khoan ct, Tt tam chm, Khch tn trung, i lun, Tc minh, Lng hu h, Lng hu, Thnh ct, Tt ngoi.
12
CM NANG CHN TR NG Y
194. Co rt c phi dng: Tr chuyn cn. 195. au thn kinh mc: Lng hu h. 196. Co rt bp chn di: Ngc in. 197. Co rt cnh trong bp chn: Ni kha tim. 198. Bi lit tr em bn chn bai ra ngoi: C ngoi thng. 199. Bn chn bai ra ngoi: i kin, Thng kh. 200. Bn chn thng xung: Lan v, No thanh. 201. Mu bn chn sng : Kh oan. 202. Lng bn chn au: Tc tm, Tin hu n chu. 203. au gt chn: Tht min. 204. Ngn chn v bn chn sng : Bt phong, Thng Bt phong. 205. Ngn ci cong gp: Ch vn. 206. Ngn chn t bi: Kh oan. 207. Ngn chn au n: L Ni nh. 208. Nga chn: H tha sn. 209. Cc kh: Giao nghi, Thiu dng duy, Ngoi kha tim, Kh oan. 210. Di chng bi lit tr em: Quan th, L tt mn cm im, Trc lp, Tha gian, Ngoi Trc lp, m cang, C ngoi thng, Dng cang, Kiu linh, i kin, C t, Ch bnh, Bng cc, L thng, T l, Khoan cu, Thng Phong th, Tin tin, Mi b, Khiu dc, Hon dc, L ngoi, Thp tht chy h, Trc trng. 211. Di chng bi lit tr em bn chn thng xung: Hnh h. 212. Di chng bi lit tr em bn chn bai vo trong: C ni phin. 213. Di chng bi lit tr em u gi qut ra sau, teo c tam u cng chn: y h. 214. Di chng bi lit tr em i bng gt chn: Lc a. 215. Di chng bi lit tr em i bng mi chn (nhn gt): Cn bnh. 216. Cc loi hnh bi lit: T l, Chin than. 217. T chi ngoi thng: Yu thng 3, Yu thng 2, Yu thng 1.
13
CM NANG CHN TR NG Y
Phn 12. TRNG GI LIT NA NGI 218. Trng gi hn m: Kh oan. 219. Trng gi: Bch chng phong. 220. Trng gi lit na ngi: i n, Kin ni lng. 221. Bn thn bt toi: Thng nh cn. 222. Trng gi bi lit: Tr than 1. 223. Lit na ngi: Kiu linh, Cnh trung, H Cn lun, Ngoi kha tim, Mi b, Thng Phong th, Tin tin, Kin kh. 224. B chn thng gy ra co git: Trit than hon kinh im. 225. Lit do chn thng: Thp tht chy h.
14
CM NANG CHN TR NG Y
Phn 13. BNH NO 226. Bnh no: Tuyn sinh tc, Tr no 1, 2, 3, 4, 5. 227. Xut huyt no: An min 1, An min 2. 228. Khi u h khu no: H Tn thc. 229. i no pht trin khng : Tn nht. 230. Di chng no n n: Hng phn, No thanh. 231. ng thu no: Trung tip, Tch trung. 232. Di chng no: Phong nham, H mn, Ph mn, Trc trng, Giang mn t huyt (mi 6 gi).
15
CM NANG CHN TR NG Y
Phn 14. BNH HUYT P 233. Huyt p cao: Huyt p im, Kin ni lng, An min 1, An min 2, Tin hu n chu, n ng, Tnh mch sau tai, Tn Khc tr, Lc linh ng, Nham tr. 234. Huyt p thp: Huyt p im.
16
CM NANG CHN TR NG Y
Phn 15. BNH TIM 235. Hi hp: Ngch trung, An min 1, An min 2, Huyn trung, ng thng, H hip bch, Khch thng, Tiu thin tm. 236. Hi hp thn thc: An min. 237. Bnh tim: C khuyt du. 238. Bnh van tim: Khch thng. 239. Vim mng trong tim: T nghi, Hu nghi. 240. Bnh tim do phong thp: H Hip bch, Tiu thin tm, Thn tn. 241. Bt rt: An min 3, An min 4. 242. Tim p qu chm: Hng phn. 243. Vim tc ng mch: Mch cn, Thng Khc tuyn, Tn sinh.
17
CM NANG CHN TR NG Y
Phn 16. BNH PHI 244. Vim phi: Ph nhit huyt. 245. Trn kh mng phi: T hoa. 246. Lao phi: Nn mn, Lc hoa, Bt hoa, T hoa. 247. Lao phi v cc loi lao: Kt hch huyt. 248. Vim ph qun: nh suyn, Ngoi nh suyn, Sng ct, Nn mn, Kh suyn, C khuyt du, Lc hoa, Bt hoa, T hoa, Trung tuyn, Tn lc u, Ph nhit huyt, Can nhit huyt. 249. Ho: Bch lao, Xch huyt. 250. Ho g: T phng. 251. Hen: m suyn huyt, Xch huyt, Tn lc u, T tuyn, Nn mn, C khuyt du, Lc hoa, Bt hoa, Trung tuyn, Bn mn. 252. C h hp t bi: H hp im. 253. Ngng h hp: H hp im.
18
CM NANG CHN TR NG Y
Phn 17. BNH GAN MT 254. Vim gan: Can nhit huyt, Bt chy h, Can vim im, T nhit huyt, Can tm chm. 255. Gan sng to: Can tht, Can phng. 256. au vng gan: Can tht, Can phng, Can tam chm. 257. Bnh gan mt: Khu bin, Trc dc. 258. Gan lch sng to: B cn, Huyt ph. 259. Bnh ty mt: m nang huyt. 260. Vim ti mt: Lng h, Can nhit huyt, Kiu linh. 261. Giun chui ng mt: Lng h, Tc ch thng.
19
CM NANG CHN TR NG Y
Phn 18. BNH L LCH, TY 262. L lch sng to, cng lch: T nhit huyt. 263. Vim tuyn ty: T nhit huyt.
20
CM NANG CHN TR NG Y
Phn 19. BNH D DY 264. Bnh d dy: Ty du, Khu bin, C khuyt du. 265. au d dy: Tip ct, Lc chm, Quan th, Bt phong, Thng Bt phong, V lc, Trung tuyn, Thng linh, V nhit huyt, Thc thng, Long hm. 266. Sa d dy: v, V thng huyt, V lc, Thc thng. 267. Vim d dy: B cn, Mai hoa, Thc qun. 268. Co tht d dy: V th, Cu tam gic, T t bin, Lc linh ng. 269. Tha toan d dy: Thy thng. 270. Lot d dy: V th. 271. Lot d dy, t trng: Thu thng, Hi dng huyt. 272. Lot t trng: Thc thng, Mai hoa. 273. U thc qun thi k cui gy ra trng hi rut: Xut kh huyt. 274. Co tht thc qun: Tuyn sinh tc, Trung khi.
21
CM NANG CHN TR NG Y
Phn 20. BNH VNG BNG 275. T nhin au bng: c m. 276. au bng: Thy thng, Cu tam gic. 277. au bng di: thc huyt. 278. au co tht bng di: Duy ho, Kh mn. 279. Bnh ni tng trong bng: Gip tch D5-L5.
22
CM NANG CHN TR NG Y
Phn 21. BNH NG RUT 280. Bnh ng rut: Vn l, Trng phong. 281. Bnh ng rut tr em: Minh nhn. 282. Vim rut cp: Phc t huyt, Th t huyt, Nh l bn, Thp vng, Kim tn, Ngc dch. 283. Vim rut: Ch t, Tip ct, B cn, Quan th, Kinh trung, Trc trng, Thc qun, Kh trung. 284. Vim rut tha cp: Lan v. 285. Vim rut tha: T cung. 286. Vim rut mn tnh: T t bin, Cu tam gic. 287. Tng nhu ng rut: Duy bo. 288. Rut co tht: Kh trung. 289. Lao rut: Trc trng.
23
CM NANG CHN TR NG Y
Phn 22. K SINH TRNG NG RUT 290. K sinh trng ng rut: Ch t. 291. Bnh giun a: T phng. 292. Bnh giun mc: Sang Tn mn, H tiu du, Trung tiu du.
24
CM NANG CHN TR NG Y
Phn 23. BNH TIU HA 293. n ung khng bit ngon: Trc dc. 294. Tiu ho km: Lan v, v, Mai hoa, Thc qun, T t bin. 295. Tr em tiu ha km: T phng. 296. Cam tch: T phng. 297. B i tin: Yn khu. 298. L: L tt mn cm im. 299. a chy: Thy thng. 300. Bi lit gy ra b i tin: Thng tin. 301. Bi lit gy ra i tiu tin khng t ch: Thm Yu du, nhn, L tin, Giang mn t huyt (im 6 gi), V ct bng. 302. Tr em a chy: Tuyt nhm.
25
CM NANG CHN TR NG Y
Phn 24. BNH THN, BNG QUANG 303. Vim cu thn: T cung. 304. Vim thn: Thn nhit huyt. 305. Sa thn: Yu nhn, B cn. 306. Vim ng tit niu: Thn nhit huyt. 307. Vim bng quang: H cc du, T cung. 308. Cng bng quang: Yn khu, Kinh trung. 309. Bnh cc ni tng trong h chu: Gip tch L1-S4. 310. Vim h chu: T cung, H chy. 311. Vim h chu mn: Tn Kh huyt. 312. i m: D niu. 313. Bi lit gy i khng cm: H Trung cc. 314. Bi lit gy ra tr ngi chc nng bng quang: m bin. 315. i dm: Can vim im, Di niu, D niu, Long mn, Ch t, Trng phong. 316. Tiu kht: Kim tn, Ngc dch, T tuyn, Thit tr, Hi tuyn. 317. i ng: Bt chy h, Thn h, Ty du. 318. B tiu tin: Ch t. 319. Vim tinh hon: T cung, Trng di, Yu nhn, Mu ch l honh vn. 320. Di tinh: Trng phong, Di tinh, Huyt ph. 321. Xut tinh sm: Di tinh. 322. Nga b h: Di tinh. 323. Sn kh: Cu tam gic, thc huyt.
26
CM NANG CHN TR NG Y
Phn 25. BNH HU MN 324. Bnh tt hu mn: Thp thy chy h. 325. Tr: Trc trng, Trch h, Nh bch. 326. Tr li dom: Bng cng, Nh bch.
27
CM NANG CHN TR NG Y
Phn 26. RN CN 327. Rn cn: Bt phong, Thng Bt phong, Bt t, Thng Bt t.
28
CM NANG CHN TR NG Y
Phn 27. BNH MU 328. Thiu mu: Lc hoa, Bt hoa, Bn huyt linh, Kh trung. 329. Tt c cc loi xut huyt: Huyt su.
29
CM NANG CHN TR NG Y
Phn 28. BNH ST 330. St cao: Bt phong, Thng Bt phong, Bt chy h, Nh Chy h, Sng ct, Ngc mn. 331. St cao: Nh tim, Thp tuyn, Tam thng.
30
CM NANG CHN TR NG Y
Phn 29. BNH M HI 332. Chng nhiu m hi: Kin ni nng.
31
CM NANG CHN TR NG Y
Phn 30. BNH CM CM 333. Cm mo: Tam thng, n ng, Thi dng, Sng ct. 334. Cm: Tam thng. 335. Say nng: Thp vng, Thp tuyn, Ni Nghing hng. 336. Hn m: Thp tuyn, Thp nh tnh. 337. Chong ngt: Thn bnh. 338. Ngt xu: Thp tuyn.
32
CM NANG CHN TR NG Y
Phn 31. TR EM KINH PHONG 339. Tr em co git: n ng, Yn khu, Ni Dng tr, Thp tuyn. 340. St cao co git: Thp nh tnh huyt. 341. Tr em kinh phong: Thp vng, L ni nh.
33
CM NANG CHN TR NG Y
Phn 32. BNH C HONH 342. C honh co tht: Hi tuyn, ch nghch, H hp. 343. Nc: Trung khi.
34
CM NANG CHN TR NG Y
Phn 33. NN MA 344. Nn ma: V nhit huyt, Ch u, Trung khi. 345. Th t: i ct khng.
35
CM NANG CHN TR NG Y
Phn 34. M 346. Nhiu m: Ch u.
36
CM NANG CHN TR NG Y
Phn 35. BNH NGOI DA 347. Bnh ngoi da: Tnh mch sau tai. 348. Vim b thn kinh: Bt phong, Thng Bt phong. 349. Phong nhit n chn: Kin ni lng. 350. D ng mn nga: Bch trng so, nh suyn, Bch chng phong, Ch dng. 351. Qu mn cm vim da: Ch dng. 352. Mn nht: Tru tim, inh du. 353. Gh l: Ngc mn. 354. Gh rui: Thiu dng duy, Ch dng. 355. Ph thng: T t bin.
37
CM NANG CHN TR NG Y
Phn 36. BNH TINH THN, THN KINH 356. Thn kinh suy nhc: Phong nham, C huyt du, T thn thng. 357. Bnh mn tnh gy ra suy nhc thn kinh: Nn mn, Lc hoa, Bt hoa. 358. Tm lc suy kit: Thn bnh. 359. Thn kinh phn lit: H bin, Ch chng, Tn nht, u nhip, An min 1, An min 2, nh thn. 360. Bnh tinh thn: Phong nham, Tc trung bnh, Thin linh, N tt, Xch nhiu, m y 1, 2, 3, T lin, Linh bo, Ng lin, Tha mnh, D linh, Thng bch, minh, An min, Nh chy h, Hu Dng quan. 361. Bnh thn kinh chc nng: T trung, Thp tuyn, Trc dc. 362. Bnh thn kinh chc nng (Hysteria): H bin, Phong nham. 363. Tr nh gim: u nhip. 364. Hay qun: No thanh, Ch chng. 365. Mt ng: An min, Ch chng, An min 4, minh, Tht min, An min 3, An min 1, An min 2, n ng, Ngch trung, Sn cn. 366. Ham ng nhiu: Hng phn, No thanh.
38
CM NANG CHN TR NG Y
Phn 37. BNH NG KINH 367. ng kinh: Thp tuyn, L ni nh, Tha mnh, T thn thng, Tip ct, Nh chy h, Huyt in bnh, cu Thng bch, nh thn, Yu k, Sng ct, Tn nht, H bin, Ch chng. 368. in: Tip ct.
39
CM NANG CHN TR NG Y
Phn 38. BNH PH KHOA 369. Bnh ph khoa: Yu nhn, Yu nghi. 370. Kinh nguyt khng u: Bt phong, Ngoi T mn, Trng di, T cung, H chy, Giao nghi, Kinh trung, Liu liu, Tc la, Thi m kiu. 371. Hnh kinh au bng: Thp tht chy h, T cung, nh thn, Can vim im. 372. B kinh: Huyt ph. 373. Kinh nguyt qu nhiu: Bo mn, T h. 374. Xut huyt d con: Thp tht chy h. 375. Cng nng d con xut huyt: Thi m kiu. 376. Xut huyt do lit d con: Kh mn. 377. Bng lu huyt: Liu liu, Cu k, Long mn, Tc tm. 378. Nhiu kh h: Giao nghi, Cu k. 379. Vim phn ph: Trng di. 380. Vim bung trng: Huyt ph. 381. Vim c d con mn tnh: T cung cnh. 382. Sa d con: Thi m kiu, Duy bo, T cung, nh u, thc huyt, giang x, Xung gian, Bng cng. 383. V sinh: Thi m kiu, Long mn, Tn Kh huyt. 384. Mun con: T cung, Bo mn, T h. 385. Khng mun : Tuyt nhm. 386. Kh : Ngc in. 387. St nhau: c m. 388. St cao sau : i lun, Tc minh, Tc la.
389. Kh h sau : Bo mn, T h.
40
HUYT C HIU
CM NANG CHN TR NG Y
NHNG TC DNG C HIU CA MT S HUYT V CN CH (HUYT C HIU) i vi thy thuc thc hnh chm cu, vic nm vng tc dng c hiu ca huyt gip cho iu tr t hiu qu tt nht, bng s huyt t nht, trong thi gian ngn nht. Ngi bnh sm n nh sc khe, sm tr li sn xut v sinh hot bnh thng, c thm lng tin vo php cha bnh bng chm cu, ng thi cng thm tin tng hn vo kh nng ca con ngi trong cuc sng cng ng. gi cho vic tip tc tm kim v s dng tc dng c hiu trong cc huyt v, xin nu my nhn nh v huyt c hiu nh sau: Huyt c hiu l huyt c nhng tc dng m dng nh kinh khng chuyn thuc. V d: Huyt T c trn kinh th thiu dng tam tiu c tc dng cha vim thn; huyt Lit khuyt trn kinh ph c tc dng cha bnh bng quang v.v... Huyt cha mt loi bnh m cc huyt khc nhau khng c tc dng . V d nh huyt Phong long chuyn tr cc loi chng m, huyt H lim tr bnh rng tc, huyt Chi chnh tr ht cm, nt rui, huyt c tr rm sy v.v... Huyt c tc dng mnh nht trong s nhiu huyt v cng loi bnh. V d: Nhiu huyt c tc dng tr hen suyn nhng huyt Linh i cu ngi c tc dng mnh hn ht; nhiu huyt c tc dng cha l nhng huyt Thng c h c tc dng mnh hn ht; nhiu huyt c tc dng ci bin nhu ng rut nhng huyt Thin khu c tc dng mnh hn ht v.v... Huyt c tc dng bao trm cc loi bnh chng trong mt vng c th rng ln: Nh huyt Hp cc c tc dng vi tt c cc bnh mt, mt, mi, ming; huyt Lit khuyt vi tt c cc bnh gy, c, u; huyt Ni quan vi tt c cc bnh ni tng; huyt Chi cu vi tt c cc bnh sn ngc v.v... Di y l bng k mt s huyt c tc dng c hiu ghi c tt c cc sch, c a vo du huyt phn trc. Phn 1. HUYT C HIU TRN KINH PH 1. 2. 3. 4. 5. Trung ph: Tr m nhit, m h. Cnh tay mt lnh (cu). Xch trch: Vim d dy, vim rut (chch nn mu xung quanh). Lit huyt: Bnh ngi gi i nhiu, vim ng tit niu, cc chng kh ha. Thi uyn: Tr chng mt mch. Ng t: Cc chng nghin (ru, thuc v.v...)
Phn 2. HUYT C HIU TRN KINH I TRNG 6. 7. 8. Thng dng: Mt thanh manh (cu bn i din ca mt b bnh). Hp cc: Bnh vng mt, gy t m. Cu bng ngi, tr mn nht nhiu ming trn u, vt thng lu ngy khng lnh ming. Dng kh: Tot mt.
HUYT C HIU
CM NANG CHN TR NG Y
9.
n lu: Ni cung thy qu, li th l.
10. H lim: Rng tc. 11. Thng lim: Xng ty lnh. 12. Khc tr: Mnh au nh su cn, bnh ngoi da. 13. T nhu: Tr bnh mt. 14. C ct: Trong ngc c huyt . 15. Nghinh hng: Mt nga sng ph, phong rung rung nh c giun b. Phn 3. HUYT C HIU TRN KINH DNG MINH V 16. T bch: Giun chui ng mt. 17. Gip xa: au rng hm di 18. i nghinh: Mt au khng nhm c. 19. Nhn nghinh: Ni cung, thy, nghe, lung tung. 20. Kh phng: Ut kh gy bnh, gii ni bun bc. 21. c : Da d au rt, rm sy. 22. Thin khu: Tng gim nhu ng rut, giun ng rut. 23. Thy o: Vim thn, vim bng quang. 24. B quan: Teo c chi di. 25. Tc tam l: Bnh vng bng trn, lm tng bch cu. 26. Thng c h: L, vim i trng. 27. H c h: Lng tc kh. 28. Phong long: Cc loi bnh chng v m. 29. Gii kh: Vim thn. 30. Hm cc: Mt sng, vim xoang m. 31. Ni nh: au rng hm trn. 32. L oi: Nhiu mng m, no bn huyt (thiu mu no). Phn 4. HUYT C HIU TRN KINH TC THI M T 33. n bch: C th lm tng tiu cu chng cc loi xut huyt. 34. Thi bch: hi, vim tu cp, mn. 35. Thng khu: Ung n mn (hoi th), kinh phong mn. 36. Tam m giao: Bnh tt vng bng di, vim da do thn kinh, thai khng ra (phi hp vi Hp cc). 37. Lu cc: n nhiu m mnh gy.
HUYT C HIU
CM NANG CHN TR NG Y
38.
m lng tuyn: Vim thn.
39. Huyt hi: Vim da do thn kinh, giun sn (gi l Bch trng so). 40. i honh: Giun a ng rut. 41. Chu vinh: a dm. 42. i bao: Ton thn au n. 43. Thc u: Trong bng, cch c nc. Phn 5. HUYT C HIU TRN KINH TH THIU M TM 44. Thiu hi: Vim hch bch huyt, lao hch. 45. Thng l: Li cng khng ni c, mt ting. 46. m khch: M hi trm. 47. Thn mn: Cc loi din bin v nhp tim. 48. Thiu ph: m h nga gi. 49. Thiu xung: Co tht c tim. Phn 6. HUYT C HIU NM TRN KINH THI DNG TIU TRNG 50. Thiu trch: Cc bnh v tuyn sa v v. 51. Hu kh: Gh l, nga gi. 52. Uyn ct: Vim ti mt, nm ngn tay khng th co dui. 53. Dng cc: Tr em kinh gin, li cng khng b. 54. Dng lo: Mt dnh, mt m. 55. Chi chnh: Ht cm, nt rui (vi Thn mn), tng men tiu ha rut non, tr h van tim. 56. Tiu hi: Bnh ma p (Parkinson) 57. Thin tng: Cc bnh v tuyn sa v v. 58. Quyn liu: Khung mt ng khng dt.
59. Thnh cung: Mt ting. Phn 7. HUYT C HIU NM TRN KINH TC THI DNG BNG QUANG 60. Tn trc: Chnh nn mu ba ln, mt rt sng. 61. Thng thin: Mi tc, cc loi bnh v mi. 62. Lc khc: Mt thanh manh, ni chng (mt m do nhn p tng). 63. Ngc chm: u au, mt nh li ra. 64. Thin tr: Gy cng, no nng nh li ra. 65. i tr: Cc bnh v xng.
HUYT C HIU
CM NANG CHN TR NG Y
66. Phong mn: Tit nhit kh ca ch dng, trnh pht mn nht lng trn (hu bi ung th). 67. Ph du: Cng lng, c chp lo mc m mt, bnh chi trn. 68. c du: Rng tc, vy nn. 69. Cch du: Cc bnh v mu, ung th d dy (V nham). 70. Can du: Cc bnh v mt, ht hi (). 71. m du: C tc dng st trng rt mnh (k sinh trng, vi trng,..). 72. T du: St rt lu ngy. 73. Tam tiu du: Vim thn. 74. Thn du: Mt xm, en mt (bnh Addison: Suy thng thn tin pht ). 75. Hi dng: Lit dng. 76. Phch h: Teo phi. 77. Cao hoang du: Mi bnh u cha. 78. Dng cng: Vim ti mt, vng da. 79. Ch tht: Vim tuyn tin lit. 80. Bo hoang: Cng bng i. 81. n mn: Thot v a m ct sng. 82. Tha sn: Chut rt bp chn, th t. 83. B tham: Gt chn au. 84. Thn mch: Vim mng no, mng ty. 85. Kinh ct: Cng khm lng. 86. Thc ct: Pht bi ung th (mn nht lng trn). 87. Ch m: Lch ngi thai, gy nn chng trng c. Phn 8. HUYT C HIU NM TRN KINH TC THIU M THN 88. Dng tuyn: Mt en nh mu than, nhit quyt. 89. Nhin cc: Hu hng sng au, vim hng ht. 90. Thi kh: Rng tc, chong tin nh. 91. i chung: Kh a. 92. Thy tuyn: Khi thy kinh th au tim. 93. Chiu hi: Nhn nh thy sao (hoa mt), o kinh (n b hnh kinh ngc ln). 94. Phc lu: M hi ra khng dt. 95. Giao tn: Ra m hi trm.
HUYT C HIU
CM NANG CHN TR NG Y
96. i hch: au h thng thn kinh cng ct. 97. Hoang du: D dy co rt. 98. Thch quan: Ct sng cng kh hot ng. 99. Thng cc: Ngp mo ming. 100. U mn: D dy co rt. 101. Du ph: Suyn lu ngy (cu 7 mi th hiu qu). Phn 9. HUYT C BIT NM TRN KINH TH QUYT M TM BO 102. Khc trch: Vim rut tha. 103. Khch mn: u ut, bng rt. 104. Gian s: St rt, tr em hn lo vi khch. 105. Ni quan: Cc bnh ni tng. 106. i lng: D dy xut huyt. 107. Lao cung: Say nng, cu ngi cha vim vm ming, hi ming, vim li, sn rng. 108. Trung xung: St cao co git. Phn 10: HUYT C HIU NM TRN KINH THIU DNG TAM TIU 109. Quan xung: Vim kt mc. 110. Dch mn: Sng trong v ngoi hng. 111. Trung ch: Tai , tai ic. 112. Dng tr: Bnh ri lon thn kinh thc vt. 113. Ngoi quan: Cc loi ngoi cm. 114. Chi cu: B a, to bn, au sn ngc. 115. Hi tng: au da tht. 116. T c: Vim thn. 117. Thin tnh: Lao hch, d ng mn nga. 118. phong: au thn kinh sinh ba. 119. Kh mch: Ngng nghe khuch i, s ting ng. 120. L tc: Th suyn. 121. Gic tn: Tai sng . 122. Nh mn: Vim khp hm di. 123. ng t liu: Khut quang bt chnh (nhn thy vt b cong). Phn 11. HUYT C HIU NM TRN KINH THIU DNG M 124. Thch hi: Xng hm di li ci cch nhau t 1-2 thn (tr khp).
HUYT C HIU
CM NANG CHN TR NG Y
125. Khch ch nhn: Mi mp cng. 126. Hm ym: Vim mi, hay ht hi. 127. Huyn l: Mt sng, da mt . 128. Huyn ly: Mt ph thng da mt sng . 129. Khc mn: Thin u thng, au u nhc mt lm cht mt (hng mt mt). 130. Sut cc: au u hai gc no, phong sau khi say ru (say ru au u). 131. Ph bch: Bu c. 132. u khiu m: Lao xng, ung th (ung nht ln) pht khp ni. 133. Hon ct: Chn tay mm yu khng i t c. 134. Dng bch: Sp mi. 135. Lm khp: Vim kt mc, vim tuyn l cp tnh. 136. No khng: Thin u thng lm cht mt, au u lm ri lon nhp tim. 137. Phong tr: Bnh no, bnh mt. 138. Kin tnh: au v, kh v trng gi sau (cu 7 mi). 139. Nhip cn: chua. 140. Nht nguyt: Lot d dy, t trng. 141. i mch: Bi lit do ngoi thng. 142. Ng khu: Sa ni tng bng di. 143. Phong th: D ng mn nga, nga gi khp ngi 144. Dng lng tuyn: T di cnh ngoi chi di. 145. Dng giao: Vim hch lm ba c. 146. Ngoi khu: Cu gii nc c ch di (Ch tham kho). 147. Quang minh: Bnh mt, cai sa, lm gim sa. 148. Dng ph: Cu ngi tr hai chn lnh ngt, mt lm chm en nh bi than. 149. Tuyt ct: Tr tr d, vi Tc tam l (u cu) phng trng gi. 150. Khu kh: Th di. 151. Tc lm khp: Chng xung huyt do va p ngoi thng gy ra khp mi ni, ri lon tun hon no do kt ng mch no. Phn 12. HUYT C BIT NM TRN KINH TC QUYT M CAN 153. i n: Di sng to mt bn (vim tinh hon 1 bn). 154. Hnh gian: Ming mo. 155. Thi xung: Di nch c nht m ao d, (r hch nch).
HUYT C HIU
CM NANG CHN TR NG Y
156. Trung phong: Dng vt cng au. 157. Li cu: Dng vt cng vn ra. 158. Trung : Sau khi nc hi khng dt. 159. Khc tuyn: Thn th cc au. 160. m bao: au tht lng v xng cng dn vo trong bng. 161. Ng l: Bu di m nga (ti tinh hon m nga). 162. m lim: Bnh v sinh. 163. Cp mch: Bao trng di tch nc (vim mo tinh hon). 164. Chng mn: Vai v cnh tay khng gi ln c. 165. K mn: Co tht kh qun. Phn 13. HUYT C HIU NM TRN MCH C 166. Trng cng: Thng m phong (trng gi khi giao hp). 167. Yu dng quan: Cp tnh a ra mu. 168. Mnh mn: Mnh nng nh ho, u au nh ph. 169. Tch trung: Vim mng nhn tu sng. 170. Ch dng: Giun chui ng mt. 171. Cn sc: Un vn (t-ta nt). 172. Linh i: Cha hen suyn (cu), mn nht (chch nn mu). 173. Thn o: Ngp hm rng trt ra, ming h khng ngm li c (si quai hm). 174. Thn tr: Mn nht (chch nn mu). 175. i chu: Rng ca kh. 176. mn: Bnh no pht trin khng u (bnh v tuyn yn). 177. Phong ph: Trong u trm th bnh, chy mu mi khng dt. 178. No b: Mt vng do tc mt cp tnh. 179. Hu nh: M hi ra khp cc khp. 180. Bch hi: Trm bnh u cha, ung ru mt, v tm lc. 181. Tin nh: Da u sng, sinh hc lo. 182. Thng tinh: Cc bnh mi. 183. Thn nh: Bnh tinh thn, thn kinh. 184. T liu: Try tim mch, suy h hp. 185. Nhn trung: Chong ngt, hi ming. 186. oi oan: Li kh.
HUYT C HIU
CM NANG CHN TR NG Y
187. Ngn giao: Mi c tht tha (p lip). Phn 14. HUYT C HIU NM TRN MCH NHM 188. Hi m: au dng vt v quy u, sng m h, cu cht ui. 189. Khc ct: i ra dng chp. 190. Trung cc: Sau nc hi khng ra. 191. Quan nguyn: Chm nhiu ln tiu mt giun a ng rut. 192. Thch mn: Khng n c cht bt, cc khng ho. 193. Kh hi: n day tr cp tnh bong gn ct sng tht lng, au khng ci nga c. 194. m giao: Tr em lm thp, thp khng y kn. 195. Thn khuyt: Lao rut, dnh rut m chong. 196. Thu phn: Mi th ph thng. 197. Trung qun: Ph hi (mi bnh tiu ho). 198. C khuyt: Mi chng v tim. 199. Cu v: t tui m mt mi v phng dc. 200. Chin trung: Mi bnh v kh. 201. Ngc ng: Phi c nc (ph phi). 202. T cung: Nc bt nh keo trng. 203. Ton c: Co tht thc qun v c d dy. 204. Thin t: Da mt nng, lng k. 205. Lim tuyn: Cc bnh v li. 206. Tha tng: i nhiu, ung nhiu. Trn y l nhng tc dng c hiu ca cc huyt v thuc 14 ng kinh c khai thc cc ti liu, mt s qua qu trnh thc nghim. Tc dng c hiu y khc vi cc huyt v l ngoi kinh v tn huyt. Tn v k huyt c nhng tc dng chuyn thuc v mt loi bnh ring, cho nn cn khai thc kha cnh chuyn thuc v bnh l, bnh kh ca n phi hp s dng nhm lm tng hiu qu cha bnh.
PHP CHN BNH BNG NHIT KINH LC
CM NANG CHN TR NG Y
PHP CHN BNH BNG NHIT KINH LC DN NHP Cha bnh mun t kt qu, trc ht phi nh vo chn on ng bnh. Chn on ng bnh lun lun l hng phn u ca mi thy thuc mi thi i. Chn on ng bnh bng phng tin n gin, trong thi gian ngn nht l mc tiu vn ti ca mi nn y hc mi quc gia. Phng tin chn on ca ng y l t chn. T chn hon ton da vo hc vn v y l v kinh nghim thc tin ca bn thn ngi thy thuc. Cng c tin hnh t chn tuy n gin, l lun ca t chn tuy hp vi l lun ca khoa hc, nhng t nhng kt lun t chn em li cng khng th coi l vn nng, v l lun t chn ra i lu, con ngi sng hon cnh ra i ca l lun t chn cng khc con ngi hon cnh sng ngy ny rt nhiu. Phng tin chn on ca khoa hc Ty y tuy cho kt qu rt chnh xc, nhanh chng, nhng ch c th l nhng hnh nh my mc ghi nhn c tng chc nng lm i tng ca my mc , cn nh nhng hin tng bnh do nhiu chc nng cng li hnh thnh th nhng my mc tinh vi kia dng nh v hiu hoc t ra km hiu qu. Cng phi k n mt hn ch na ca khoa hc Ty y l nhng my mc dng chn on rt t tin v khng th di chuyn n mi ni, mi lc c d dng. Php chn on bnh bng nhit kinh lc l mt s kt hp cc mt mnh v tin li ca khoa hc k thut hin i phng Ty cng vi l lun y hc c truyn phng ng, c lng y v l nh nghin cu y hc c phng ng L Vn Su pht minh nm 1983, trong qu trnh cng tc vi khoa Sinh l Qun s Hc Vin Qun y thc hin ti khoa hc cp Nh nc s 48070203 do Gio s T Nh Khu v cc cn b trong khoa m nhim (1983 1986). Nm 1985, cng trnh ny c gi ln B Y t, nhng v nhiu l do nn cha c B t chc hi tho khoa hc nh gi. n nm 1995 Trung ng hi Y hc c truyn Vit Nam mi tc gi gii thiu phng php ny ti lp hc o to c cch Thc s ng y do Trung ng hi t chc vi mc ch cc nh lm ng y khp cc tnh thnh v d kho hc th nghim phng php v cho nhn xt, n kt thc kho hc, trong cc bn thu hoch c nhn ca hc vin u rt hoan nghnh v nh gi cao tc dng ca phng php, nhiu ngi mua my o em v a phng ng dng. Cng nm Nh Xut bn Y hc H Ni xut bn ton b cng trnh ny, bao gm c hai ti ng dng phng php ny ca Bc s Nguyn Tn Phong. Thng 2 nm 2000, ti i hi ton quc Hi sinh l hc Vit Nam trong Tng hi Y hc Vit Nam khai hi H Ni, phng php ny c gii thiu ti i hi cng vi mt my in t o ng b 24 ng kinh (c hai bn) c phn mm c lp trnh kt qu o v tnh ton, ch sau 5 pht k t khi bt u o n khi in ra kt qu o tnh, thy thuc c th theo c kt qu chn on. Cuc gii thiu ny c ton ngnh Sinh l hc Vit Nam quan tm v c v.
CM NANG CHN TR NG Y
Thng 6 nm 2000, Hi Sinh l hc Vit Nam t chc sinh hot khoa hc chuyn v phng php ny ti H Ni. Sau khi tc gi gii thiu phng php, c minh ho thc hnh bng my o v kt qu o trc nhiu c to, khi kt lun bui sinh hot, Gio s Tin s Cng Hunh, Ph ch tch Hi Sinh l hc tm tt kin ca ban t chc bui sinh hot khoa hc vi ni dung hoan nghnh phng php v cc mt khoa hc, gin tin, kh nng ng dng rng ri. Hi Sinh l hc s cng tc gi gip ngy cng hon thin phng php v tin ti gii thiu trong ton ngnh y hc c nc, ng thi cng yu cu nhm k s ch to my v vit lp trnh cht ch, y hn, hon thin my tin thao tc hn v bo m chnh xc tin ti c th cung cp my cho cc a phng s dng, gp phn hin i ho nn y hc c truyn Vit Nam, mang bn sc vn ho Vit Nam. V th, chng ti a ton b ni dung phng php thnh mt phn trong cc php chn bnh ca b sch ny, hy vng c c gi ng dng rng ri. Cc cng trnh ng dng: Php chn bnh bng nhit kinh lc Phng php chn bnh bng nhit kinh lc c Tin s y khoa Nguyn Tn Phong, vin Tai Mi - Hng trung ng ng dng v c cc tp ch khoa hc ng ti: 1. Chn on nguyn nhn chng mt bng phng php o nhit kinh lc - Hi ngh Tai Mi - Hng v u c Vit - Php ln th II (11/1993). 2. Chn on nguyn nhn lon cm hng bng phng php o nhit kinh lc Hi ngh Tai Mi - Hng v u c Vit - Php ln th II (11/1993). 3. Chn on nguyn nhn chng mt bng phng php o nhit kinh lc Hi ngh Tai Mi - Hng v u c Vit - M (3/1997). 4. Mt k thut mi ca y hc phng ng trong chn on bnh - Hi tho Tai Mi - Hng ca Hi Tai Mi - Hng H Ni. 5. Chn on nguyn nhn lon cm hng bng phng php o nhit kinh lc Tp ch thng tin y dc hc (JORL-No1-4/1996). 6. Chn on nguyn nhn lon cm hng bng phng php o nhit kinh lc Tp ch thng tin y dc hc (JORL-No1-4/1997). 7. Chn on nguyn nhn chng mt bng phng php o nhit cc tnh huyt trn cc ng kinh Tp ch Sinh l hc (Vit Nam Journal Of Physiology Volume 4. No1-June 2000). Trch bin bn sinh hot KH ca Hi Sinh l hc Vit Nam ngy 16/6/2000. Qua hn hai gi chng ta nghe lng y L Vn Su bo co v phng php chn on trng thi ca c th v cc bnh da trn kt qu o nhit cc tnh huyt, theo chng ti l mt trong nhng phng php rt c gi tr. Phng php cho php xc nh nhanh chng nhit ti cc tnh huyt v ch sau 10 pht cho cc dn liu c th da vo
CM NANG CHN TR NG Y
chn on trng thi sc kho v cc bnh tt khng ch ca cc c quan ni tng, m c i vi cc bnh thuc thn kinh trung ng. Cc nhn nh ca lng y L Vn Su da trn kt qu o nhit cc tnh huyt trn mt s i tng tham gia bui sinh hot ny, nhn chung l rt chnh xc. Sau khi xem nhit ghi c ti cc tnh huyt cc chi c th nhn thy s khc bit r v ch s ny. Tuy nhin c nhng trng hp nhit chi di c o cc tnh huyt hoc thp hoc cao hn nhiu so vi trng hp xc nh bng cc loi nhit k khc. iu ny c th do s khc bit nhit cc tnh huyt vi nhit cc vng da khc, hoc do cc in cc c xc nh o nhit ti cc huyt cha thch hp. Do , chng ti ngh hi Sinh L hc cng tc gi ca phng php chn on bnh theo nhit ti cc tnh huyt xem xt li cc datrit. Nu do cc u o (datrit khng thch hp) nn ci tin li cc u o. Sau khi tin hnh cng vic ny, chng ti thy c th s dng rng ri phng tin o nhit ca lng y L Vn Su vo thc tin khm v theo di bnh. Ngy 16 thng 6 nm 2000
Ch tr bui Sinh hot khoa hc Ph ch tch Hi Sinh L hc Vit Nam
GS.TS. Cng Hunh
CM NANG CHN TR NG Y
PHP CHN BNH BNG NHIT KINH LC: NGUYN L, CCH TIN HNH V NHN NH CHN ON Php chn bnh bng nhit kinh lc 1. Ngun gc o nhit tnh huyt bng nhit k in t chn on bnh l mt bc pht trin ca xc chn, do khng ngoi t chn ca ng y. T chn ca ng y l cch gi tt bn phng php: Vn chn, vng chn, vn chn v thit chn. Thit chn trong t chn li chia ra mch chn (bt mch) v xc chn (s nn). Sch Tn bin Trung y hc khi yu (Nhn dn v sinh xut bn x - Bc Kinh - 1974) vit v ni dung xc chn nh sau: Xc chn ch yu co nn ngc bng thy mm cng, c au hay khng, c hn cc hay khng; s nn t chi xem c gy xng, bong gn hay khng; s nn da xem mt hay khng; s nn kinh mch xem c phn ng bnh l hay khng?... S nn kinh lc l s n cc huyt trn kinh lc tm im phn ng bnh l theo phng php chn on tr liu ca kinh lc php chm cu ni r. 2. Qu trnh pht trin a. T Xc chn: Ngi xa khi xc chn t chi c hai mc nh sau: S c hai pha lng bn tay v mu bn tay ca ngi bnh, phn bit dng cng (ngoi cm) hay bnh m chng (ni thng). Pha mu bn tay nng hn l dng chng (ngoi cm), bi v bnh ngoi cm dng chng thng l khu tr dng kinh. Pha lng bn tay nng hn l m chng (ni thng), bi v bnh ni thng m chng thng l pht m kinh. Sau khi phn bit bnh ngoi cm hay ni thng, li tin thm mt bc, so snh gia cc ngn tay tm xem nng hay lnh r rt ngn no, t bit c bnh ng kinh no.
Tuy nhin, cch xc chn ny ch cho ta bit c i cng bnh ngoi cm hay ni thng, bnh ng kinh no, cn nh mc nng hay nh v tng quan gia cc tng ph, kinh lc phi da vo cc chn khc na mi tin dng. b. n tri nhit cm : Khong nhng nm 60, trong quyn 3, b sch Chm cu hc, vi tiu Chn on hc, do Thng Hi bin son, pht hnh, c gii thiu php Tri nhit cm ca Xch V ngi Nht Bn. Php ny da vo sc chu nng ca cc tnh huyt khc nhau nhn nh: Huyt chu nhit thi gian ngn tri l ng kinh ang c hn, s ln ng kinh c thi gian chu nhit tng ng nhau ly lm trung bnh.
CM NANG CHN TR NG Y
Php Tri nhit cm ny da vo mt s phng tin chnh xc nh: Hng c ch c s n nh nhit lng h vo huyt; ng h bm giy o thi gian t khi t hng h ti lc ngi bnh chu khng ni t rt tay ra. Nhng nhn chung, phng php cn nhng c s gy ra sai lc ln nh: Khong cch gia ngun nhit cy hng vi cc huyt o kh c s ng u: thi gian bt u h v bt u bm ng h kh c s n khp nhau. Ngoi ra kt qu s o cng ch c tnh bng s so snh gia a s tng ng vi s thi gian ngn tri, vi s thi gian di tri, do vy ch c th theo nhn nh nt ln m thi. Cng cn phi k n mt tc dng ph na l tt c cc tnh huyt tri qua o bng hng, ng nhin phi chu s h nng ln, do m c s kch ng khng cn thit, hoc gi c th nhn gy sai lch hot ng kinh kh khng cn thit. c. Ra i php chn bnh bng nhit kinh lc T nm 1983, ti hc vin Qun y, ti dng nhit k in t ca Lin X, loi my TM60 v TZM-1 Made in USSR o nhit tnh huyt dng vo chn on v theo di iu tr lm sng. Phng php ny c pht trin t cch thc tin hnh v huyt v m Xch V nu trong php Tr nhit cm , nhng c nhng u im hn nh sau: My c nhy v chnh xc (o c chnh lch 1/100C, do nhit cc tnh huyt lch nhau 1/10OC l bit. Thi gian o 24 im khong 20 pht (hin nay my o do HSP 1 Vit Nam ch to chng ti ang dng, ch chng 10 pht). Khong thi gian o cng ngn cng c li cho vic nh gi tng quan v t s nhiu cng nng do ngoi cnh gy nn. Khi lp cng thc tnh ton, chng ti chia ring chi trn v chi di bi l l cc tnh huyt chi trn v chi di c khong cch n trung tm nhit ca c th khc nhau, do cn c tc dng tm ra s phn ly sinh l v bnh l khc nhau gia nhit ca tnh huyt chi trn v chi di theo ngha l c in: Thc nhit, phi nhit ti lng bn chn; thc hn, phi hn ti lng bn tay. Trong ni b tng chi, cch phn nh hn nhit ca tng ng kinh trong chi c da vo s so snh vi nhit trung bnh ca c chi, khng da theo a s, do kt qu chn on bng cc ch s ph hp vi Hc thuyt tng ph v Tng ph bin chng lun tr ca l lun ng y. Kim nghim ngi bnh khi bnh bin thay i, ngi kho khi thay i bi tp (v thut, th dc) thy s o nhit ti tnh huyt kinh lc v ch s tnh ton biu th hot ng ca cng nng kinh kh tng ng vi chng trng mt cch ph hp. Do , theo s o v kt qu tnh cc ch s nhit kinh lc trn, c th chn bnh v gi ra c chng trng tng ng, cho d khng trc tip thy ngi bnh. Kt thc cuc o, do u o t ln huyt v mc va phi, khng gy phn ng kch thch huyt v nh h hng gy nng, nn khng nh hng ti tnh trng sn c ngi bnh.
CM NANG CHN TR NG Y
3. C s bin chng ca php chn bnh bng nhit kinh lc T chn ca ng y l mt thnh tu c c t qu trnh thc nghim lu i ca cc y gia li lc phng ng. Khi chn bnh, ngi thy thuc lun phi vn dng t chn trn c s nhng d liu thu gom c y, tin hnh tng hp, phn tch, loi tr, t n xuyn qua cc bin php, cc hin tng tm bn cht, tm mu thun ch yu, nh th mi i n quyt nh phng hng v php cha bnh hiu qu. Ci bn cht, ci mu thun ch yu chnh l s mt iu ho m dng trong con ngi, c c s t s chnh lch mc hot ng ca cc cng nng tng ph gy nn. Con ng tip cn hiu bit ng v mc hot cng nng ca cc tng ph thng qua t chn l qu di v phc tp, bi nhng biu hin chng trng thu nhn c rt phong ph v a dng, li i hi ngi thy thuc cn c nhiu kinh nghim bn thn, c tip xc vi nhiu ngi bnh. Trong khi y, mt quy lut n gin ca vn vt l cng sinh nhit cng c th hin trong con ngi, tc l khi cng nng tng ph hot ng tng th nhit tng, khi cng nng tng ph hot ng gim th nhit gim, s tng gim nhit y th hin qua tnh huyt bng quan h kinh lc. Dng nhit k in t o nhit tnh huyt, thng qua nhit ca tng tnh huyt nh gi mc hot ng cng nng cc tng ph khc nhau, tc l ta i trn con ng gn nht, trc tip nht n bn cht ca hin tng bnh tt trong con ngi.
CM NANG CHN TR NG Y
Cch vn hnh my o nhit kinh lc 1. Cc loi my My: TM 60 made in USSR. My: TM 1 made in USSR. My: NR 02. My: MDN 568. My: ABM Bs.
Hoc cc loi my c cng cng dng tnh nng.
Hnh 142. Ba th h my o nhit kinh lc
2. Cc thao tc my Kim tra ngun in (pin, hoc bin th, nn dng), t my cn bng. Bt cng tc m my, iu chnh chun kim (tu theo tng loi my c hng dn ring) sau tt my. Khi o, tay tri cm cn o t vo huyt, im u cn o c din tip xc tt nht, tay phi m my theo di kim ch nhit cho ti khi no kim dng hn hoc s ngng nhy th c s.
CM NANG CHN TR NG Y
Cch o nhit kinh lc 1. Nguyn tc chung Nu o chn on bnh phi ngi bnh ngh ngi thoi mi 10 pht trc khi o th s o mi th hin chnh xc tnh trng cng nng ca tng ph. Nu o theo di th nghim th o i tng ngay trc v sau khi th nghim, s o mi th hin ng kt qu ca th nghim. 2. Nhng huyt cn o a. tay (chi trn), c hai tay Kinh tiu trng: Thiu trch. Kinh tm: Thiu xung. Kinh tam tiu: Quan xung. Kinh tm bo: Trung xung. Kinh i trng: Thng dng. Kinh ph: Thiu dng.
b. chn (chi di), c hai chn Kinh bng quang: Ch m. Kinh thn: Ni ch m. Kinh m: Khiu m. Kinh v: L oi. Kinh can: i n. Kinh t: n bch.
c. Xc nh li cc v tr huyt Trong s 12 huyt trn, c 4 huyt m v tr c i i cho thng nht v t chc hc, gii phu hc, do m thng nht c c s vt cht ca huyt v. Cc huyt l: Trung xung, vn chnh gia u nhn ngn tay gia, cch mng tay hn mt phn thn, nay i sang cch cnh ngoi gc mng ngn gia mt phn, pha p ngn nhn.
CM NANG CHN TR NG Y
Hnh 143. Tn v v tr cc tnh huyt cn o trn u ngn tay v ngn chn
- Ni ch m, thay cho huyt Dng tuyn, ni o l cch cnh trong gc mng ngn t mt phn, pha p ngn chn th 4, i chiu vi huyt Ch m.
d. Huyt n bch v i n vn chnh gia pha sau gc mng ngn chn ci hn mt phn, li sang hai bn hn mt phn, ch c chm lng trc khp t, ngn, nay o sang cnh trong v cnh ngoi gc mng ngn ci, cch gc mng hn mt phn. 3. Trnh t do a. T trn xung di: Tc l o tay trc, o chn sau. b. T ngoi vo trong: tay th o t kinh tiu trng, qua tm, tam tiu, tm bo, i trng, ph; chn th t kinh bng quang, qua thn, m, v, can, t. c. T tri sang phi: Tc l tng kinh, th o huyt bn tri trc huyt bn phi o sau, hoc o c tay tri trc, tay phi sau, chn tri trc, chn phi sau cng c. 4. T th tay, chn i tng o Khi o tay th p nh hai bn tay xung trc mt cc ngn xo ra, hai bn tay cch nhau 10cm. Khi o chn th hai bn chn cch nhau 10cm, bn chn t bng phng, thoi mi.
5. Nhng im o u tin phi lu chng 2-3 pht l thi gian ch my nng, s o mi l s ng.
CM NANG CHN TR NG Y
Cch ghi s o nhit kinh lc v ch s nhit 1. Mu ghi chp Trc khi o phi chun b mu ghi chp H s bnh n ch s nhit kinh lc. Mi bnh nhn phi c mt phiu, ghi y vo cc mc. Theo mu v d sau:
PHNG CHN TR......................................................................................................................... Bnh n c thit lp bi: Lng y; Bc s: ................................................................................ ........................................................................................................................................................ H S BNH N - CH S NHIT KINH LC .............................................................................. H v tn:..........................................................Nam, n ............................................................... Ngy thng nm sinh........................................Tui:...................................................................... Tnh trng gia nh:......................................................................................................................... a ch:............................................................................................................................................ Ngh nghip: .................................................................................................................................. Tin cn gia nh: ........................................................................................................................... Tin cn bn thn: .......................................................................................................................... ........................................................................................................................................................ Bnh s v tin cn tng ng khi n khm: .............................................................................. ........................................................................................................................................................ Chng trng lm sng hin ti: ...................................................................................................... Thi gian o nhit cc kinh lc:.....gi, ngy......thng......nm................. Nhit mi trng:......................... m mi trng: ............................................................... Chu k kinh (ph n) ...................................................................................................................... Bng ch s nhit kinh lc ca ngi bnh 1 2 8 Tiu trng Tm Tam tiu Tm bo i trng Ph 1 2 3 4 5 6 7 9 10 11 3 4 5 6 7 12
10
CM NANG CHN TR NG Y 10 11 12
8 Bng quang Thn m V Can T
13 Tiu kt lun, nhn nh: ................................................................................................................ Cc php chn v xt nghim b tc: ............................................................................................ Kt lun:.......................................................................................................................................... iu tr: ........................................................................................................................................... Cc yu t cn theo di .................................................................................................................. Tin trin v iu chnh...................................................................................................................
Ch thch: Trong Bng ch s nhit kinh lc ca ngi bnh (gi tt l bng A) cc con s nh du trong cc trng hay u cc ct dng nh v cc v ct, tin din gii ngha ca cc v ct . Cc v ct c nh s khng c du phy trn u ghi cc thng s ca chi trn (tay). Cc v ct c nh s c du phy trn u ghi cc thng s ca chi di (chn). Cc v ct c nh s nh nhau ch khc du phy cng ging nhau v ngha. Vic sp xp cc v ct nh trn nhm tin li cho vic trc quan nhn nh kt qu. 2. Cch ghi cc s o nhit kinh lc Thc hin theo trnh t o nhit kinh lc nh trnh by trn, ghi cc kt qu thu c vo cc ct c nh s: 8 (tay tri), 11 (tay phi), 8 (chn tri), 11 (chn phi). Nh vy, ct 8 v 8 ghi nhit bn tri ca cc kinh, ct 11 v 11 ghi nhit bn phi ca cc kinh. - V d: ng L Quang T, 55 tui, cn b hu tr, phng Ch Da, H Ni. B chng chong vng, hoa mt, i li khng vng 6 thng nay, c tin s b in git ng sai 2 t sng L1 v L2, hin nay khp vo n nh. o lc 10 gi 20 pht ngy 30/6/1984, nhit mi trng: 29,3oC kh, (khng c my ghi m nn gi l nhit kh).
11
CM NANG CHN TR NG Y
Nhit ca cc kinh lc thu c sau khi o nh sau: 8 Tiu trng Tm Tam tiu Tm bo i trng Ph 34,0 34,0 34,6 35,0 34,8 34,5 9 10 11 34,2 35,0 35,2 34,9 35,0 35,2 12
8 Bng quang Thn m V Can T 33,0 34,4 33,2 33,8 34,5 34,2
10
11 34,0 34,3 34,4 34,5 35,2 34,2
12
3. Cch tnh ton cc ch s nhit a. s 1 v 1: L ghi nhit cao nht ca chi o c tay ( 1) v chn ( 1). - V d: Trong v d trn: Nhit cao nht tay l 35,2 tam tiu bn phi v ph bn phi. 1 ghi: 35,2. Nhit cao nht chn l 35,2 can bn phi. 1 ghi: 35,2
b. s 2 v 2: L ghi nhit thp nht ca chi o c tay ( 2) v chn ( 2). - V d: Trong v d trn Nhit thp nht tay l 34,0 tiu trng bn tri. 2 ghi: 34,0. Nhit thp nht chn l 33,0 bng quang bn tri. 2 ghi: 33,0.
c. s 3 v 3: L ghi hiu s (chnh lch) gia nhit cao nht v thp nht ca tng chi (c tay v chn). Nh vy: 3 = 1 2; tng t 3 = 1 2 - V d: Trong v d trn tay: 35,2 34,0 = 1,2. 3 ghi 1,2. chn: 35,2 33,0 = 2,2. 3 ghi: 2,2.
12
CM NANG CHN TR NG Y
d. s 4 v 4: L ghi nhit trung bnh ca chi (tay hoc chn), c tnh bng cch ly nhit cao nht tay (hoc chn) cng vi nhit thp nht tay (hoc chn) ri chia cho 2. Nh vy: 4= 1'+2' 1'+2' ; tng t 4 = 2 2
35,2 + 34,0 = 34,6. 4 ghi: 34,6. 2 35,2 + 33,0 = 34,1. 4 ghi: 34,1. 2
V d: Trong v d trn tay:
chn:
d. s 5 v 5: L ghi sai s gii hn ca chi, c tnh nh sau: Ly hiu s gia nhit cao nht v nhit thp nht ca tay ( 3) hoc chn ( 3) chia cho 6. Nh vy: 5= 3 3' ; tng t 5 = 6 6
- V d: trong v d trn tay:

1,2 = 0,2 . 5 ghi: 0,2. 6 2,2 = 0,37 . 5' ghi: 0,37. 6
chn:
e. s 6 v 6: L ghi mc nhit gii hn nhit (trn), c tnh nh sau: Ly nhit trung bnh ca tay ( 4) hoc chn ( 4) cng vi sai s gii hn ca tay ( 5) hoc chn ( 5). Nh vy: 6 = 4 + 5; tng t : 6 = 4 + 5 - V d: Trong v d trn tay: 34,6 + 0,2 = 34,8. 6 ghi: 34,8 chn: 34,1 + 0,37 = 34,47 34,5. 6 ghi: 34,5.
g. s 7 v 7: L ghi mc nhit gii hn hn (di), c tnh nh sau: Ly nhit trung bnh ca tay ( 4) hoc chn ( 4) tr vi sai s gii hn ca tay ( 5) hoc chn ( 5). Nh vy: 7 = 4 5; tng t: 7 = 4 5. - V d: Trong v d trn tay: 34,6 - 0,2 = 34,4. 7 ghi = 34,4 chn: 34,1 - 0,37 = 33,73 33,7. 7 ghi: 33,7
13
CM NANG CHN TR NG Y
h. Ct s 9 v 9: l ct ghi nhit trung bnh ca tng kinh, c tnh nh sau: Ly nhit bn tri (ct 8 hoc 8) cng vi nhit bn phi (ct 11 hoc 11) ca tng kinh ri chia cho 2. Tnh ln lt ht tt c cc kinh tay v chn Nh vy: Ct 9 = Ct 8 + Ct 11 2 Ct 8 + Ct 11 2
tng t: Ct 9 =
- V d: Trong v d trn Kinh tiu trng: Kinh bng quang:

34,0 + 34,2 = 34,1. Ct 9 trn hng ngang ca kinh tiu trng ghi: 34,1. 2 33,0 + 34,0 = 33,5. Ct 9 trn hng ngang ca kinh bng quang ghi: 33,5. 2
i. Ct s 10 v 10: L ct ghi s tng quan; l hiu s gia nhit trung bnh ca tng kinh tr i nhit trung bnh ca chi (tay hoc chn) c kinh tng ng. Hiu s ny phi th hin c gi tr m dng (-,+) ca chng. Nh vy: Ct 10 = Ct 9 - 4; Tng t: Ct 10 = Ct 9 - 4 - V d: Trong v d trn Kinh tiu trng: 34,1 - 34,6 = -0,5. Ct 10 trn hng ngang ca kinh tiu trng ghi: -0,5. Kinh bng quang: 33,5 34,1 = 0,6. Ct 10 trn hng ngang ca kinh bng quang ghi: -0,6.
k. Ct 12 v 12: L ct ghi s chnh lch ( dao ng) nhit gia hai bn tri phi ca tng kinh. Bn c nhit cao tr i bn c nhit thp hn ca tng kinh. Nh vy: Ct 12 = Ct 8 - Ct 11, hoc Ct 11 - Ct 8. Tng t: Ct 12 = Ct 8 - Ct 11, hoc Ct 11 - Ct 8. - V d: Trong v d trn + Kinh tiu trng: Bn tri 34,0, bn phi 34,2, chnh lch 34,2 34,0 = 0,2. Ct 12 trn hng ngang ca kinh tiu trng ghi: 0,2. + Kinh tm bo: Bn tri 35,0, bn phi 34,9, chnh lch 35,0 34,9 = 0,1. Ct 12 trn hng ngang ca kinh tm bo ghi: 0,1.
l. s 13: L ghi hiu s ca nhit trung bnh chi trn tr nhit trung bnh chi di. Hiu s ny phi th hin c gi tr m dng (-, +) ca chng. Nh vy: 13 = 4 4. - V d: Trong v d trn 34,6 34,1 = 0,5. 13 ghi: 0,5.
14
CM NANG CHN TR NG Y
4. V d c th mt Bng ch s nhit kinh lc ca ngi bnh Vic ghi cc ch s nhit c thc hin ng thi trong qu trnh tnh ton cc ch s nhit, tnh n u ghi n . y, trnh by mt bng ch s nhit c th d hnh dung. Tuy nhin ch l mt bng ch s nhit kinh lc cha y , v cha th hin c tnh cht hn hay nhit, biu hay l cho tng kinh. Cch phn nh hn, nhit, biu, l c trnh by mc k tip. V d: Trong v d trn cc kt qa o v tnh ton ch s nhit c ghi li nh sau: Bng ch s nhit kinh lc ca ngi bnh (cha phn nh hn, nhit, biu, l). 35,2 34,0 1,2 34,6 0,2 34,8 34,4
Tiu trng Tm Tam tiu Tm bo i trng Ph
34,0 34,4 34,6 35,0 34,8 34,5
34,1 34,7 34,9 34,95 34,9 34,85
- 0,5 + 0,1 + 0,3 + 0,35 + 0,30 + 0,25
34,2 35,0 35,2 34,9 35,0 35,2
0,2 0,6 0,6 0,1 0,2 0,7
35,2 34,0 2,2 34,1 0,37
34,5 33,7
Bng quang Thn m V Can T
33,0 33,4 33,2 33,8 34,5 34,2
33,5 33,85 33,8 34,15 34,85 34,20
- 0,6 - 0,25 - 0,30 + 0,05 + 0,75 + 0,10
34,0 34,3 34,4 34,5 35,2 34,2
1,0 0,9 1,2 0,7 0,7 0
0,5
15
CM NANG CHN TR NG Y
Phn nh hn, nhit, biu, l v bnh l, sinh l ca tng kinh theo ch s nhit kinh lc 1. Nguyn l chung xem xt cc ch s nhit kinh lc S o nhit tnh huyt u kinh khc nhau l biu th mc hot ng cng nng tng ph khc nhau. Hot ng ca tng ph c thng qua kinh lc m biu th ra ngoi, nhit tnh huyt va l biu hin cng nng tng ph li va biu hin tnh trng thng kh kinh lc. Khi xem xt s liu (cc ch s nhit kinh lc) l nm vng nguyn l quan im bin chng m dng l hai mt i lp trong mt th thng nht v lun im nhn thn tiu thin a. Nhng nguyn l trn l c s ca cch xem xt cc ch s nhit. Vic xem xt cc ch s nhm xc nh v nh gi tnh cht v mc bnh l hay sinh l ca tng kinh. Tnh cht bnh l ca tng kinh c xc nh da vo tnh cht hn hay nhit, biu hay l ca tng kinh. Cch nh gi xc nh tnh cht hn, nhit, biu, l c trnh by di y. 2. Tiu chun nh gi xc nh hn hay nhit, biu hay l cho tng kinh mi kinh th hai huyt hai bn c th c nhit khc nhau nhiu hay t tu theo tnh trng thng kh khc nhau kinh lc. Cc kinh li c s khc nhau v nhit l do kh cng nng ca tng ph c hot ng khc nhau nn nhit cng khc nhau, v vy mc c coi l hn hay nhit l do s so snh ni b ca mt con ngi c th, trong con ngi li chia ra hai chi (tay, chn) so snh trong ni b tng chi, l do v t chc c th, hai chi xa gn trung tm tng ph khc nhau. Tuy phn ra khc nhau nhng nguyn tc so snh chng cng l ni b cc kinh trong cng mt chi. a. Tiu chun phn nh hn, nhit c da vo nguyn tc chia ba, ngha l nhit ca kinh (tri hoc phi) c xem l nhit khi nm trong khong 1/3 pha trn ca khong chnh lch gia nhit cao nht v nhit thp nht ca chi (tc nm trong khong t mc nhit gii hn nhit n nhit cao nht ca chi); c xem l hn khi nm trong khong 1/3 pha di ca khong chnh lch gia nhit cao nht v nhit thp nht ca chi (tc nm trong khong t nhit thp nht n mc nhit gii hn hn); c xem l bin i sinh l cho php khi nm trong khong 1/3 gia ca khong chnh lch gia nhit cao nht v nhit thp nht ca chi (tc nm trong khong t mc nhit gii hn hn n mc nhit gii hn nhit). tin cho vic trc quan, nhit no ca cc kinh (tri hoc phi) l nhit c nh du + ngay trc nhit ; l hn c nh du - ngay trc nhit ; l bin i sinh l cho php th khng nh du. Nh vy: 6, 6 < ct 8, 8, 11, 11 1, 1: l nhit, du: +. 7, 7 ct 8, 8, 11, 11 6, 6: l bin i sinh hc cho php, khng c du 2, 2 ct 8, 8, 11, 11 7, 7: l hn, du: -
16
CM NANG CHN TR NG Y
Biu minh ha nh sau: 1, 1: Nhit cao nht ca chi Phm vi l nhit, du + 6, 6: Mc nhit gii hn nhit 4, 4: Nhit trung bnh ca chi 7, 7: Mc nhit gii hn hn Phm vi l bin i sinh l cho php, khng c du
Phm vi l hn, du 2, 2: Nhit thp nht ca chi
b. Tiu chun phn nh biu, l Sau khi phn nh hn (nh du -), nhit (nh du +) hay l bin i sinh l cho php (khng nh du) cho cc ch s nhit bn tri v bn phi ca cc kinh, da vo ta phn nh biu, l cho kinh . c xc nh l l khi nhit bn tri v phi ca kinh u c mang du v phi cng du (u l hn hoc nhit); tng ng theo l l hn (cng mang du - l hn) hay l nhit (cng mang du + l nhit). + Trong trng hp ny, s tng quan (ct 10, 10) ca kinh lun mang du trng vi du ca nhit bn tri v phi ca kinh ( th hin hn hay nhit), gi tr tuyt i ca s tng quan (tr s khng c du) lun ln hn sai s gii hn (5, 5). c xc nh l biu khi ch c mt trong hai bn nhit bn tri hoc phi ca kinh mang du (+ hoc - v bn cn li khng mang du) hoc c hai bn nhit bn tri v phi u mang du nhng phi khc du (mt bn du + v mt bn du -). V xc nh l biu hn hay biu nhit ta cn c nh sau: + Trng hp ch c mt trong hai bn nhit bn tri hoc phi mang du, da vo du ny ta xc nh biu hn (du -) hay biu nhit (du +). Cng cn phn bit r, biu thuc bn c nhit mang du. S tng quan trong trng hp ny lun 0 v c du trng vi du ca nhit c mang du. + Trng hp c hai bn nhit bn tri v phi ca kinh u mang du nhng khc du, ta da vo du ca s tng quan xc nh biu hn (du -) hay biu nhit (du +). Biu ny thuc v bn no ca nhit mang du trng vi du ca s tng quan. Nu s tng quan = 0, trong trng hp ny kinh c ng thi biu hn (thuc bn c nhit mang du-) v biu nhit (thuc bn c nhit mang du+).
17
CM NANG CHN TR NG Y
Cc kinh cn li c nhit bn tri v phi khng mang du l cc kinh ch c bin i sinh l cho php. S tng quan trong trng hp ny c th = 0 hoc 0 v c mang du (+ hoc -).
3. Phn nh, nh gi bnh l hay sinh l cho tng kinh a. Cc kinh c xc nh l l (nhit hay hn) ng nhin l cc kinh c bnh l v cn phi x tr. Trong trng hp ny, gi tr tuyt i ca s tng quan th hin mc nng nh ca bnh l (gi tr tuyt i cng ln bnh l cng nng hay l bnh l chnh), v du ca s tng quan th hin bnh l thuc hn (du -) hay nhit (du +). b. Cc kinh c xc nh l biu (hn hay nhit) xc nh xem mc biu n mc l bnh l hay cha, ta da vo s tng quan ca kinh . c xem l bnh l khi gi tr tuyt i ca s tng quan t gn bng cho n ln hn sai s gii hn. Du ca s tng quan trong trng hp ny, cng th hin bnh l thuc hn hay nhit. Khi biu n mc bnh l nng (gi tr tuyt i ca s tng quan ln hn sai s gii hn qu nhiu) c gi l cn l nhit (hay hn) hoc cn nhit (hay hn). Trng hp gi tr tuyt i ca s tng quan nh hn sai s gii hn hoc = 0 nhng c nhit bn tri v phi tri du nhau (du + v du -, khi ta thy dao ng nhit ca kinh ct 12, 12 lun ln hn 2 ln sai s gii hn) th cng c xem l bnh l. Kinh c biu t mc bnh l cn ch theo di bin i, hoc nu cn phi x tr vo ng kinh bn c biu. Cc kinh c biu nhng cha t n mc bnh l, c xem l bin i sinh l trong phm vi cho php. c. Cc kinh khng thuc biu v l y l cc kinh c nhit bn tri v phi u khng thuc hn hay nhit (u khng mang du). Cc kinh ny khng c bnh l, bin i nhit ca kinh nm trong phm vi bin i sinh l cho php. S tng quan ca cc kinh ny c gi tr tuyt i lun nh hn sai s gii hn hoc =0 v du ca s tng quan th hin bin i sinh l ca kinh mang tnh hn hay nhit. Nh vy ch s s tng quan l mt ch s quan trng, da vo phn nh, l bnh l hay cn mc sinh l, cho bit s bin i ca tng kinh v bnh l hay sinh l thuc hn hay nhit. S tng quan s cn c dng trong vic theo di chuyn bin mc bnh l hay sinh l trn cc kinh ca tng ngi v lp bng m hnh ch s nhit kinh lc cho tng bnh chng (trnh by trong cc phn sau). 4. V d c th Bng ch s nhit kinh lc ca ngi bnh y , c phn nh bnh l; hn nhit, biu l V d: Trong v d trn, kt qu ca vic phn nh nh gi hn nhit, biu l, c th hin bng du +, - trong bng, cui bng c phn tiu kt nhn nh.
18
CM NANG CHN TR NG Y
Bng ch s nhit kinh lc ca ngi bnh 35,2 34,0 Tiu Tm Tam Bo i Ph 35,2 33,0 Bng Thn m V Can T -33,0 -33,4 -33,2 33,8 34,5 34,2 33,5 33,85 33,8 34,15 34,85 34,20 -0,6 -0,25 -0,30 +0,05 +0,75 +0,10 34,0 34,3 34,4 34,5 +35,2 34,2 0,5 Tiu kt nhn nh: Bnh nhn L Quang T. c: L nhit: Tm bo Cn nhit: i trng, can; L hn: Tiu trng. Biu nhit: Tm, Tam, Ph (bn phi). Biu hn: Bng, Thn, m (bn tri). Cc kinh lc ang c dao ng nhit ln l: + m : 1,2 -34,0 34,4 34,6 +35,0 34,8 34,5 2,2 34,1 34,7 34,9 34,95 34,9 34,85 34,1 -0,5 +0,1 +0,3 +0,35 +0,30 +0,25 0,37 -34,2 +35,0 +35,2 +34,9 +35,0 +35,2 1,2 34,6 0,2 34,8 34,4 0,2 0,6 0,6 0,1 0,2 0,7 34,50 33,70 1,0 0,9 1,2 0,7 0,7 0
+ Bng quang : 1,0 + Thn : 0,9
19
CM NANG CHN TR NG Y
M HNH CH S NHIT KINH LC CA BNH CHNG V CCH LP M HNH A. Gii thiu mt s H s bnh n ch s nhit kinh lc l bnh l v sinh l 1. Cm cm (nhc u, s mi, ho). L Th Ph., sinh 1963. Nng dn - c Th - H Tnh. o 14 gi 30 pht, ngy 20/10/1984. Nhit mi trng 26,5oC, kh. 32,0 30,6 Tiu Tm Tam Bo i Ph 32,4 30,7 Bng Thn m V Can T -31,0 -31,0 -30,7 -31,2 +32,0 31,7 31,10 31,15 31,05 31,20 32,2 31,65 -0,45 -0,40 -0,50 -0,35 +0,65 +0,10 -31,2 31,3 31,4 -31,2 +32,4 31,6 0,4 L nhit: Tm, Tam tiu, Ph, Can. Cn l nhit: Tm bo. L hn: Thn, Bng quang, V. Biu hn: Tiu. Cn hn: Thn, m. -30,6 +31,9 +31,8 31,5 31,4 +31,9 1,7 31,1 31,95 31,9 31,6 31,45 31,8 31,55 -0,2 +0,65 +0,60 +0,30 +0,15 +0,50 0,28 +31,6 +32,0 +32,0 +31,7 31,5 +31,7 1,4 31,3 0,23 31,53 31,07 1,0 0,1 0,2 0,2 0,1 0,2 31,83 31,27 0,2 0,3 0,7 0,0 0,4 0,1
2. St cao: Chu Nguyn Vn V., 10 tui - hc sinh. St: 40oC, mch 110, o lc 19 gi 4 pht, ngy 9/8/1984. Nhit mi trng 26,5oC, kh.
20
CM NANG CHN TR NG Y
36,8 35,0 Tiu Tm Tam Bo i Ph 35,4 33,4 Bng Thn m V Can T
1,8
35,9
0,3
36,2 35,6
35,6 +36,8 35,6 -35,0 -35,0 +36,4 2,0
35,9 36,6 35,35 35,25 35,5 36,4 34,4
0 +0,7 -0,55 -0,65 -0,40 +0,50 0,33
36,2 +36,4 -35,1 -35,5 -35,5 +36,4
0,6 0,4 0,5 0,5 0 0 34,70 34,10
-33,6 -33,8 -33,7 -33,4 34,2 +35,0
33,5 33,9 33,7 33,6 34,8 35,15
-0,9 -0,5 -0,7 -0,8 +0,4 +0,75
-33,4 -34,0 -33,7 -33,8 +35,4 +35,3 +1,5
0,2 0,2 0 0,4 1,2 0,3
L nhit: Tm, Ph, T. L hn: Tm bo, i trng, Bng quang, Thn, m, V. Cn hn: Tam tiu. Biu nhit: Can (bn phi).
3. Cm nng: Tn Vn T., 21 tui, cng nhn - Tha Thin. St: 40,6oC, au u, thc l m, chp chn m, tnh, do bui tra i ngoi nng 2 gi khng i m. o lc 18 gi, ngy 22/8/1984. Nhit mi trng 32oC, kh. 35,6 34,8 0,8 35,2 0,13 35,3 35,1
21
CM NANG CHN TR NG Y
Tiu Tm Tam Bo i Ph 36,0 33,3 Bng Thn m V Can T
-34,9 35,1 -34,9 +35,4 35,2 -34,8 2,7
34,9 35,3 35,1 35,5 35,2 35,05 34,65
-0,3 +0,1 -0,1 +0,3 0 -0,15 0,45
-34,9 +35,5 35,3 +35,6 35,2 35,3
0 0,4 0,4 0,2 0 0,5 35,10 34,20
34,2 -33,7 -33,4 -33,3 -34,4 -33,8
34,65 34,2 34,70 33,5 34,10 33,70
0 -0,45 +0,05 -1,15 -0,55 -0,95
35,1 34,7 36,0 -33,7 34,8 -33,6 +0,55
0,9 1,0 2,6 0,4 1,4 0,2
L nhit: Tm bo. L hn: Tiu trng, V, T. Biu nhit: Tm, m (bn phi). Biu hn: Tam, Ph, Thn, Can.
4. Hen: L Th N., sinh nm 1966 - Nng dn - Sc sn - H Ni. Hen t nh. o lc ang cn hen: 10 gi ngy, 10/6/1984. Nhit mi trng 30,9oC, kh. 34,4 33,5 Tiu Tm Tam Bo i Ph -33,7 33,9 -33,7 +34,2 +34,2 33,9 33,75 34,15 33,85 34,30 34,20 33,70 -0,20 +0,20 -0,10 +0,35 +0,25 -0,25 33,8 +34,4 34,0 +34,4 34,0 -33,5 0,9 33,95 0,15 34,10 33,80 0,1 0,5 0,3 0,2 0,4 0,4
22
CM NANG CHN TR NG Y
34,5 33,2 Bng Thn m V Can T
1,3
33,85
0,21
34,06 33,64
-33,2 -33,4 -33,5 -33,6 +34,2 +34,2
33,3 33,5 33,45 33,85 34,35 34,00
-0,55 -0,35 -0,40 0 +0,50 +0,10
-33,4 -33,6 -33,4 +34,1 +34,5 33,8 +0,10
0,2 0,2 0,1 0,5 0,3 0,4
L nhit: Tm bo, Can. Cn nhit: i trng. L hn: Bng quang, m, Thn. Biu nhit: Tm, V (bn phi). T (bn tri). Biu hn: Tiu (bn phi), V (tri), Tam tiu (tri).
5. au li rng: ng T Duy T., 52 tui, cn b hu tr. Vim li rng nhiu nm, hin ang au na hm trn, di pha phi, au nhc ln na u. o lc 16 gi 15 pht, ngy, 13/11/1984. Nhit mi trng 29,7oC, kh. 33,2 31,7 Tiu Tm Tam Bo i Ph 32,3 30,4 -31,7 32,6 32,3 -32,1 32,2 32,6 1,9 31,7 32,25 32,20 32,35 32,7 32,45 31,35 -0,75 -0,20 -0,25 -0,10 +0,25 0 0,32 -31,7 -31,9 -32,1 32,6 +33,2 32,3 1,5 32,45 0,25 32,70 32,20 0 0,7 0,2 0,5 1,0 0,3 31,67 31,03
23
CM NANG CHN TR NG Y
Bng Thn m V Can T
-30,5 -30,8 -30,9 -30,4 31,4 -30,9
30,85 30,95 30,95 30,80 31,85 31,50
-0,5 -0,4 -0,4 0,55 +0,50 +0,15
31,2 31,1 -31,0 31,2 32,3 32,1 +1,10
0,7 0,3 0,1 0,8 0,9 1,2
L hn: Tiu, m. Biu nhit: i, Can, T (bn phi). Biu hn: Tm, Tam (phi), Bo, Thn, Bng, V, T (tri). Dao ng nhiu: i, Can, V.
6. au bng: Nguyn Vn M., 30 tui, cng nhn k thut - Hi Hu - H Nam Ninh. Thng d dy, m ct thng 6/1982, hin hi y chng bng, c nhiu cn au d di vng bng trn. o lc 21 gi, ngy 9/10/1984. Nhit mi trng 28,2oC, kh. 32,7 30,8 Tiu Tm Tam Bo i Ph 31,4 30,3 Bng Thn m V Can T 30,7 30,7 30,7 30,9 +31,4 +31,4 30,9 31,0 30,7 30,6 31,4 31,4 +0,05 +0,15 -0,15 -0,25 +0,55 +0,55 +31,1 +31,3 30,7 -30,3 +31,4 +31,4 +0,90 31,5 32,0 30,8 31,6 +32,2 +32,7 1,1 31,9 31,5 31,3 31,6 31,6 32,7 30,85 +0,15 -0,25 -0,45 -0,15 -0,15 +0,95 0,18 +32,3 -31,0 31,8 31,6 -31,0 +32,7 1,9 31,75 0,32 32,07 31,43 0,8 1,0 1,0 0 1,2 0 31,03 30,67 0,4 0,6 0 0,6 0 0
24
CM NANG CHN TR NG Y
L nhit: Ph, T, Can. Biu nhit: Tiu, Bng, Thn (bn phi). Biu hn: Tm, V (bn phi), i. Dao ng nhiu: Tm, Tam tiu, i trng, Tiu trng.
7. Hn m: ng Phm Vn T., 58 tui, cn b hnh chnh c tin s cao huyt p v bnh tinh thn. S o ny trong lc hn m nng, thn ch m mng. o lc 12 gi, ngy 11/8/1984. Nhit mi trng 31,8oC, kh. 34,4 33,8 Tiu Tm Tam Bo i Ph 34,8 33,5 Bng Thn m V Can T 34,3 34,2 34,0 34,2 +34,7 +34,7 34,05 34,0 33,75 34,25 34,75 34,55 -0,1 -0,15 -0,40 +0,10 +0,6 +0,4 -33,8 -33,8 -33,5 34,3 +34,8 +34,4 -0,05 L nhit: Can, T. L hn: Tiu, Tm bo, Tam tiu. Cn hn: Tm. Cn nhit: Ph (tri). Biu hn: Bng, Thn, m, i (phi). Dao ng nhiu: Bng, m, Thn, i, Ph. -33,8 -33,8 -33,8 -33,8 34,2 34,4 1,3 33,8 33,9 33,8 33,8 34,0 34,2 34,15 -0,3 -0,2 -0,3 -0,3 -0,1 +0,1 0,22 -33,8 34,0 -33,8 -33,8 -33,8 34,0 0,6 34,1 0,1 34,2 34,0 0 0,2 0 0 0,4 0,4 34,37 33,93 0,5 0,4 0,5 0,1 0,1 0,3
8. Tm thn: ng Trn nh B., sinh 1944. Bnh nhn khoa A6 - Vin Qun y 103. C hoang tng, o gic. o lc 10 gi, ngy 20/8/1984. Nhit mi trng 28oC, kh.
25
CM NANG CHN TR NG Y
1,8
32,9
0,3
33,2 32,6
-32,0 32,8 -32,5 33,0 33,0 33,0 1,6
32,5 33,0 32,75 33,10 33,10 33,4 31,4
-0,4 +0,1 -0,15 +0,20 +0,20 +0,50 0,27
33,0 33,2 33,0 33,2 33,2 +34,8
1,0 0,4 0,5 0,2 0,2 0,8 31,67 31,13
-31,0 -30,9 -31,0 31,2 +31,9 +31,8
30,8 30,8 31,2 31,3 32,05 31,8
-0,6 -0,6 -0,2 -0,1 +0,63 +0,40
-30,6 -30,7 31,4 31,4 +32,2 +31,8 +1,25
0,4 0,2 0,4 0,2 0,3 0
L nhit: Can, T. L hn: Bng, Thn. Biu nhit: Ph (phi). Biu hn: m, Tiu, Tam (tri). Dao ng nhiu: Tiu, Tam, Ph.
9. B cha: Ch nguyn Th Ch., 23 tui, Cn b ngn hng H Ni, cha con so c 6 thng. o lc 11 gi 35 pht, ngy 15/9/1984. Nhit mi trng 27oC, kh. 33,1 30,9 Tiu Tm Tam Bo i Ph -30,9 31,5 -31,2 31,8 +32,8 32,1 31,0 31,8 31,45 32,3 32,95 32,5 -1,0 -0,2 -0,55 +0,30 +0,95 +0,50 -31,1 32,1 31,7 +32,8 +33,1 +32,9 2,2 32,0 0,37 32,37 31,63 0,2 0,6 0,5 1,0 0,3 0,8
26
CM NANG CHN TR NG Y
33,1 30,9 Bng Thn m V Can T
2,2
32,0
0,37
32,37 31,83
-30,9 -31,6 -31,3 -31,3 +32,6 +32,5
30,95 31,55 31,35 31,30 32,85 32,55
-1,05 -0,45 -0,65 -0,70 +0,85 +0,55
-31,0 -31,5 -31,4 -31,3 +33,1 +32,6 0
0,1 0,1 0 0 0,5 0,1
L nhit: i, Can, T. L hn: Tiu, Bng, Thn, m, V. Biu nhit: Bo, Ph (phi). Biu hn: Tm, Tam (tri). Dao ng nhiu: Bo, Ph, Tm, Tam, Can.
B. Theo di din bin mc bnh l, sinh l trn cc kinh ca tng ngi theo cc ch s nhit kinh lc qua cc ln o 1. Theo di din bin bng bng thng k so snh ch s nhit Mc bnh l, sinh l trn cc kinh biu hin qua cc ch s nhit kinh lc, nht l s tng quan. Bng cch thng k so snh din bin ch s s tng quan v mt vi ch s khc qua cc ln o ta nm c din bin mc bnh l, sinh l trn cc kinh tng ngi. Vic thng k so snh trn thc hin bng mt bng gi l Bng din bin ch s nhit kinh lc ca tng ngi, bng c kt cu nh mu di y (gi tt l bng B). Cc ch s c a vo bng theo cc ct nh sau: Sai s gii hn chi trn (tay): ghi vo ct 2 ca bng B (ly t 5 ca bng A). Sai s gii hn chi di (chn): ghi vo ct 3 ca bng B (ly t 5 ca bng A). Hiu s ca nhit trung bnh chi trn tr nhit trung bnh chi di: ghi vo ct 4 ca bng B (ly t 13 ca bng A). S tng quan: L hiu ca nhit trung bnh tng kinh tr nhit trung bnh ca chi tng ng. (ly t ct 10 v 10 ca bng A). Du ca s tng quan cho ta phn nh c hn nhit ca tng kinh, gi tr tuyt i ca s tng quan (tr s khng du) em so snh vi sai s gii hn ta nhn nh c mc hn, nhit n mc bnh l hay cha (gi tr tuyt i s tng quan ln hn sai s gii hn l bnh l).
Do yu cu trc quan, ta tch s tng quan dng (mang du +) ghi vo cc ct t 5 n 16 theo cc kinh tng ng, cc s tng quan m (mang du -) v bng 0 ghi vo cc ct t 17 n 28 theo cc kinh tng ng ca bng B (ch ghi tr s khng du).
27
CM NANG CHN TR NG Y
Ngy thng, ln o: Ghi vo ct 1 ca bng B.
Nhn vo bng v phn tch so snh, a ra nhn xt v ghi vo mc nhn xt cui bng. Bng din bin ch s nhit kinh lc ca tng ngi
Chnh lch T trung bnh gia hai chi S tng quan dng (du+) S tng quan (du -), =0
Sai s gii hn chi trn
Sai s gii hn chi di
Tm bo
Tm bo
Ngy o
Bng
Bng
Thn
Thn
Tm
Tam
Tiu
Tm
Tam
Tiu
Can
Ph
Ph
Can 27
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
28
2. Cc v d c th v Bng din bin ch s nhit kinh lc ca tng ngi a. Theo di mt bnh nhn au lng. Bnh nhn: Nguyn Th Ng. 26 tui, cha c gia nh ring. au ct sng c ng kh khn, c phn ng n au Ch dng, Dng quan, Thp tht chu h. qua cha bng thuc v chm cu gn hai thng ni khc. Bng ghi ny ti lp khi theo di hng ngy trong qu trnh chm cu iu tr.
S tng quan dng (du+) S tng quan (du -), =0
1 5-7 6-7
6 0,5 0,1 0,15 0,1
8 0 0,15
10
11 0,15
12
13
14
15
16 0,1
17 0,2
18
19 20 21 0,1
22
23
24 0,15
25
26 27 28
0,2 0,15 2,15 0,1 0,13 2,00
0,1 0,15 0,3
0,1 0,25 0,15 0,15
3,1 0,25 0,35 0,25 0,25 0,1 0,05 0,05 0,30 0,1 0,25 0,15 0,05 0,1 0,05 0,1 0,05 0,35 0,1 0,05 0,3 0,25 0,05 0,05 0,65 0,5 0,45 0,3 0,6 0,05 0,25 0,1 0,05 0,2
7- 7 0,13 0,12 2,10 8-7 1,12 0,07 1,85 9-7 1,07 0,18 1,15 10-7 0,23 0,23 2,4 1-8 0,18 0,1 1,25 3-8 0,15 0,08 1,10 4-8 0,13 0,07 1,00
0,15 0,15 0,1 0,05
0,1 0,55 0,4 0,3 0,2 0,5 0,45 0,2 0,15 0,1 0,4 0,9 0,15 0,55 0,25 0,1 0,25 0,25
0,6 0,1 0,35
0,45 0,1
0,5 0,65 0,1
0,05 0,3
0,05 0,1 0,05
0,05 0,15
0,40 0,15 0,35 0,25 0,1 0,15
Ti y l khi hn au v tr li lao ng bnh thng. Nhn xt: Chng au lng do cng nng can gy ra. Khi bnh thuyn gim, s o ca Can cng bin i dn.
28
CM NANG CHN TR NG Y
b. Theo di din bin trc v sau n day huyt i tng th nghim: Bc s Nguyn Vn Th., 40 tui. S o trc v sau khi th nghim: n day lo m s huyt Tn trc. o ngy 3/7/1984.
S tng quan dng (du+) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 S tng quan (du -), =0 20 21 22 23 24 25 26 0 0 27 28
Trc 0,12 0,23 1,55 Sau 0,07 0,17 1,7
0,15 0,25 0,05 0,2
0,2 0,6 0,2 0,4 0,4 0,1 0,05
0,15 0,15 0,05 0,6 0,4 0,45 0 0 0,3 0 0,2
Nhn xt:
Trc th nghim:
Nhit: T, Tm, Tam Hn: Bng, Thn, m
Sau th nghim:
Nhit: T, Can, Ph Hn: Tiu, Bng.
c. Theo di din bin trc v sau chm kim i tng th nghim: C Bi Th , nng dn 70 tui, chm kim. S o trc v sau chm b: Ni quan, Dng tr, Tc tam l.
S tng quan dng (du+) 1 2 3 4 0,6 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 S tng quan (du -), =0 20 21 22 23 24 25 26 27 28
Trc 0,17 0,2 Sau
0,05 0,2 0,05 0,05 0,1 0,25 0,1
0,3 0,2 0,45 0,2 0,35 0,1 0,2 0,15 0,2
0,2 0,15 0,2 0,4 0,15 0 0,05 0,1
0,12 0,13 0,45
Nhn xt:
Trc th nghim:
Nhit: Can. Cn nhit: T, i. Hn:Tiu, Tm, Tam, V. Cn hn: Bng, m.
Sau th nghim:
Nhit: Tm bo, T Hn:i. Cn hn: Tiu, Bng.
d. Theo di din bin trc v sau khi ung ru i tng th nghim: Nguyn Vn S.48 tui, cn b hu tr. S o trc v sau khi ung 30cm3 ru bch cng tm c m cao. o ngy 10/2/1984.
S tng quan dng (du+) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0,2 0,10 0,15 10 11 12 13 14 15 16 17 18 0 19 0 S tng quan (du -), =0 20 0,15 0 21 22 23 24 25 26 27 28
Trc 0,13 0,33 1,0 Sau 0,4 0,38 0,85 0,55 0,25 0,2
0,3 0,4 0,1 0,85
0,30 0,5 0,15 0,25 0,25 0,6 0,2 0,45 0,15 0,1
29
CM NANG CHN TR NG Y
Nhn xt:
Trc th nghim:
L nhit: T, i. Hn: Tiu, Ph, Bng; Cn hn: Tm bo. Dao ng nhiu: Bng, m, Can.
Sau th nghim:
L Nhit: Tiu, T. Hn: i, Bng. Dao ng nhiu: V.
. Theo di din bin trc v sau ba n i tng th nghim: Quang T., sinh 1965, hc sinh. S o trc v sau ba n no. o ngy 11/6/1984.
S tng quan dng (du+) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19
S tng quan (du -), =0 20 21 22 23 24 0 25 26 27 28
Trc 0,08 0,27 1,15 Sau 0,23 0,13 0,03
0,2 0,1 0,25 0,05 0,4
0,5 0,65 0,2 0,3 0,1 0,6 0,3 0,15 0,35
0,05 0,6
0,5 0,55
0,35 0,2 0,05 0,25
Nhn xt:
Trc th nghim:
L nhit: Tm, T, Tm bo, Can. Cn nhit: Tam tiu. L hn: Tiu, Bng, m, V.
Sau th nghim:
L nhit: Ph, Can, i. L hn: Tiu, Bng, Tm bo, V. Cn hn: Tm, Thn.
e. Theo di din bin trc v sau khi tm nc nng i tng th nghim: L Trung T., 11 tui, hc sinh. S o trc v sau khi tm nc nng. o ngy 17/7/1984.
S tng quan dng (du+) 5 Trc 0,08 0,05 0,3 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 S tng quan (du -), =0 20 21 22 23 24 25 0 26 27 28
0,1 0,05 0,1 0,05 0,1
0,05 0,1 0,1 0,15
0,1 0,1
Sau
0,1
0,05 0,3 0,05
0,2
0,05 0,05 0,05 0,1
0 0,05 0 0,05 0
Nhn xt:
Trc th nghim:
Nhit: Can, T, Ph, Tm, Tm bo. Hn: Tiu, Bng, Thn.
Sau th nghim:
Nhit: Ph Hn: i, Thn, V.
30
CM NANG CHN TR NG Y
g. Theo di din bin trc v sau hot ng th thao v thut i tng th nghim: Dng. Q.T. 35 tui. Bc s. S o trc v sau 60 pht th thao v thut. o ngy 1/12/1983.
S tng quan dng (du+) 1 Trc Sau 2 3 4 0 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 S tng quan (du -), =0 20 21 22 23 24 25 26 27 28
0,48 0,15 0,6
0,6 1,0 0,l7 1,2 0,05 0,2 0,25 1,1 0,85
0,5 0,2 0,5 2,1 2,0 0,5 0,1
0,25 0,35 0,1 0,1 1,6 0,7 1,2
0,93 0,1
Nhn xt:
Trc th nghim:
Nhit: Tm bo, Bng, Ph, i. Hn: m, V; Cn hn: Tiu.
Sau th nghim:
Nhit: Tm bo, Ph, Can, T. Hn: Bng, m.
C. Tnh cht qui lut ca cc ch s nhit kinh lc trong tng bnh chng Qua 9 bng ch s nhit kinh lc ca tng ngi gm 8 loi bnh khc nhau v mt ngi cha, cng nh 7 bng din bin ch s nhit ca tng ngi qua cc th nghim bng cc hot ng khc nhau k trn, ta c chng kin rt sinh ng mt cnh tng bin i cng nng tng ph biu hin ra ngoi bng cc ch s nhit tnh huyt khc nhau. N chng minh rng nhit tnh huyt a s quan h rt nhy bn vi hot ng cng nng tng ph d l kch thch bng cc th nghim, hay do phn ng bnh l gy ra. C iu l nhng bin i trong cc bng gii thiu l c bit, s t cho ta vn phi xem xt tnh quy lut v h thng trong quan h ny l ch no. Trong s cc bng trn xin lu mt bng ghi theo di mt bnh nhn au lng. Ta thy c rng tuy cc ngy o khc nhau, cc s bin i khc nhau nhng v l cng mt chng bnh trong mt con ngi c th, cho nn tnh quy lut c biu hin ch trong tt c cc s tng quan bin i qua cc ln o ca cc kinh th s tng quan ca Can kinh c bin i tng ng vi mc thuyn gim bnh tnh. Nhng nh th th nhng ngi khc nhau, thi gian o khc nhau nhng cng mt trng thi sinh l th tnh quy lut ca ch s c hay khng? By gi, ta s dng bng din bin ch s nhit kinh lc ca tng ngi, lit k ch s nhit ca nhiu ngi c cng mt bnh chng (thay th cc ch s ca tng ln o thnh cc ch s ca tng ngi) xem xt tnh cht quy lut ca ch s nhit.
31
CM NANG CHN TR NG Y
Bng lit k ch s nhit kinh lc ca 6 bnh nhn cm mo

S tng quan dng (du+) 1 2 3 4 5 6 0,15 0,45 0,05 7 8 9 10 11 12 13 14 15 0,25 0,55 0,55 16 17 18 19 0,3 0,35 S tng quan (du -), =0 20 21 22 23 24 25 26 27 28 0 0,4
13-7 0,28 0,1 0,25 31-7 0,17 0,22 0,85 26-7 0,08 0,12 0,20 20-10 0,07 0,23 0,40 11-12 0,47 0,37 5,00 13-12 0,52 0,43 2,35
0,15 0,15 0,05 0,05 0,55 0,05 0,25
0,1 0,25 0 0,2 0,1
0,7 0,65 0,45 0,45 0,5 0 0 0,65 0,5 0,15
0,05 0,25 0,35 0,20 0,5 0,75 0,3 0,25 0,55 1,1 1,35 0,20 1,2 1,35
0,65 0,60 0,30 0,10 0,5 0,50 0,10 1,05 0,10 0,18 0,55 0,85 1,20 0,65 0,35
0,55 0,55 0,65 0,5 0,25 0,4 0 0,9 0,75
0,05
6 bnh nhn cm mo gm: 1. Trn Minh Chu: 8 tui 2. Bi Vnh Sut: 25 tui 3. ng Ngc Oanh: 31 tui 4. L Th Phng: 21 tui 5. ng Th Cc: 40 tui 6. Nguyn Th Bo: 27 tui.
Bng lit k ch s nhit kinh lc ca 3 ngi n b c cha

S tng quan dng (du+) 1 15-9 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 S tng quan (du -), =0 20 21 22 23 24 25 26 27 28
0,37 0,37
0,3 0,95 0,5 0,4 0,55 1,5 0,2 0,22 0,05 0,2 0,7 0,2
0,85 0,55 1,0 0,2 0,55 1,7 1,1 0,50 0,7 0,4 0,7
1,05 0,45 0,65 0,7 0,35 0,4 0,2 0,5
31-10 0,57 0,13 3,3 31-10 0,33 0,17 1,0
Ba ngi n b c cha gm: 1. Nguyn Th Ch: 24 tui, thai 6 thng; 2. ng Th S: 29 tui, thai 1 thng; 3. Nguyn Th L: 22 tui, thai 1,5 thng. bng lit k ch s nhit kinh lc ca 6 bnh nhn cm mo, c cc la tui, ngh nghip, ngy o khc nhau, s o khc nhau, ta nhn thy c chung mt quy lut l c 6 bnh nhn u c s tng quan dng cc kinh: Tm, Ph, can. S tng quan m cc kinh: Tiu trng, m. bng lit k ch s nhit kinh lc ca 3 ngi n b cha, c tui khc nhau, tui thai khc nhau, ngy o khc nhau. Nhng c ba ngi u c chung quy lut l s tng quan dng cc kinh: Tm bo, i, Ph v s tng quan m cc kinh: Tiu, Tm, Tam.
32
CM NANG CHN TR NG Y
Nh vy, ch s c xem xt tm tnh quy lut l s tng quan ca cc kinh. Ch s ny th hin y nht tnh cht, trng thi cng nng ca kinh, nn quy lut ca s tng quan cng l quy lut trng thi cng nng ca cc kinh c trng cho tng bnh chng. Nhng s tng quan ca nhng kinh nht nh mang tnh quy lut c trng cho bnh chng hp thnh nhng nt i th gi l M hnh ch s nhit kinh lc bnh chng. Mt m hnh ch s nhit ca bnh chng phi c c kt, rt ra t thc t lm sng phong ph, bng cch lp bng quy np m hnh ch s nhit kinh lc cho tng bnh chng. Ra i t thc t lm sng, m hnh ch s nhit kinh lc bnh chng tr li gip xc nh chn on trn lm sng. Bng qui np m hnh ch s nhit kinh lc bnh chng c pht trin v sa i t bng din bin ch s nhit kinh lc ca tng ngi hay cng l t bng lit k ch s nhit kinh lc ca nhiu ngi c cng bnh chng. D. Cch lp Bng quy np m hnh ch s nhit bnh chng v thit lp m hnh Mi thy thuc u c th t tng kt v lp bng qui np m hnh ch s nhit bnh chng tm ra m hnh ch s nhit ca bnh chng. Khi ta c t 3 tr ln, h s bnh n ch s nhit kinh lc ca 3 ngi bnh khc nhau nhng c cng mt chng bnh ch yu ging nhau, ta ly tt c cc s tng quan ca cc kinh v vi ch s lin quan t cc h s , a vo bng qui np m hnh ch s nhit kinh lc bnh chng (gi tt l bng C), theo mu sau: (trang 861). Tt nhin nu ta c cng nhiu bng ch s nhit kinh lc ca nhiu ngi th gi tr tiu biu ca m hnh cng cao. Bng qui np m hnh ch s nhit kinh lc bnh chng gm c 21 ct dc c ghi nh sau: Ct 1: S th t. Ct 2: H v tn bnh nhn. Ct 3: Tui. Ct 4: Gi, ngy, thng , nm ly s o nhit kinh lc. Ct 5: Nhit mi trng. Ct 6: Nhit cao nht v thp nht ca chi trn (ly 1 v 2 bng A). Ct 7: Sai s gii hn ca chi trn (ly 5 bng A). T ct 8 n ct s 13 l s tng quan (gm gi tr tuyt i v du) ca cc kinh chi trn ln lt t Tiu, Tm, Tam, Bo, i n Ph (ly ct 8 bng A).
33
CM NANG CHN TR NG Y
Bng quy np m hnh ch s nhit kinh lc bnh chng

Nhit cao nht, thp nht chi trn Nhit cao nht, thp nht chi di
H tn bnh nhn
Nhit mi trng
Ngy thng nm o
Tm bao
Sai s gii hn chi di
STT
Bng
Thn
Tm
Tui
Tam
Tiu
Ph
Can 20
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
21
Ct 14: Nhit cao nht v thp nht ca chi di (ly 1 v 2 bng A). Ct 15: Sai s gii hn ca chi di (ly 5 bng A). T ct 16 n ct s 21 l s tng quan (gm gi tr tuyt i v du) ca cc kinh chi di ln lt t Bng, Thn, m, V, Can, T (ly ct 8 bng A).
Trong bng qui np m hnh ny ngoi gi tr t liu nh: Tn ngi bnh, gi, ngy, thng, nm o ra, th nhit mi trng khi o c th dng xem xt kh hu mi trng nh hng n mc no vo i sng sinh hc. Nhit cao nht v thp nht ca chi trn v chi di cho ta bit kh nng thch nghi v tnh trng sc chnh kh c th ngi bnh. Sai s gii hn ca chi l mt ch s lun i km vi s tng quan, n l mt s nh chun cho cc s tng quan ca cc kinh trong chi, nhm phn nh ranh gii gia sinh l v bnh l cho trng thi cng nng (hot ng) ca kinh. S tng quan l mt ch s ch cht, c ni nhiu cc phn trc. S tng quan gm hai thnh phn cu thnh: gi tr tuyt i v du. Gi tr tuyt i ca n so snh vi sai s gii hn, nu ln hn: Trng thi cng nng ca kinh l bnh l (BL); nu nh hn: Trng thi cng nng ca kinh cn ang l sinh l. Du ca n, nu l du m (-) ngha l trng thi cng nng ca kinh thuc nhit. Trng hp s tng quan = 0, cn ch nhng kinh c biu hin ng thi bn hn, bn nhit. Cch thc tm m hnh ch s nhit kinh lc bnh chng qua mt s v d bng qui np m hnh ch s nhit kinh lc bnh chng. Bng qui np m hnh ch s nhit kinh lc bnh thoi ha t sng c. (trang 867). Trong bng ny qui np ch s nhit ca ba bnh nhn, nam n khc nhau, tui tc khc nhau. Ta nhn thy nhng im chung 3 bnh nhn nh sau: + Kinh Tiu trng: u c s tng quan vi gi tr tuyt i ln hn sai s gii hn (l mc bnh l) v mang du m (l hn). Ngha l kinh Tiu trng ang trng thi hn bnh l, ta ghi: Tiu trng (-BL).
34
CM NANG CHN TR NG Y
+ Kinh Tm bo, Can, T: u c s tng quan vi gi tr tuyt i ln hn hoc gn bng sai s gii hn v mang du dng (+). Ngha l cc kinh Tm bo, Can, T ang trng thi nhit bnh l, ta ghi: Tm bo (+BL), Can (+BL), T (+BL). + Kinh Ph, Thn: u c s tng quan mang du dng (+). Ngha l cc kinh Ph, Thn ang trng thi nhit, ta ghi: Ph (+), Thn (+). M hnh ch s nhit kinh lc bnh chng thoi ha t sng c c c kt: Tiu trng (-BL), Tm bo (+BL), Can (+BL), T (+BL), Ph (+), Thn (+). H S BNH N - CH S NHIT KINH LC H tn: Nguyn L., 62 tui. Thi gian o: 9 gi 50 pht, ngy 24/9/1994. Nhit mi trng: 26,20C Chu k kinh. 35,4 34,9 Tiu Tm Tam Bo i Ph 34,7 33,0 Bng Thn m V Can T +34,3 +34,7 +34,2 34,0 +34,3 +34,2 33,65 34,15 33,75 34,00 34,30 34,1 -0,2 +0,3 -0,1 +0,15 +0,25 +0,25 -33,0 33,6 33,3 34,0 +34,3 34,0 +1,3 Tiu kt: Thoi ho t sng c (c km kh quay c). -35,0 +35,4 35,2 +35,4 -35,0 +35,3 1,7 34,95 35,40 35,25 35,35 35,15 35,30 33,85 -0,2 +0,25 +0,10 +0,20 0 +0,15 0,28 -34,9 +35,4 +35,3 +35,3 +35,3 +35,3 0,5 35,15 0,08 35,23 35,07 0,1 0 0,1 0,1 0,3 0 34,13 33,57 1,3 1,1 0,9 0 0 0,2
35
CM NANG CHN TR NG Y
H S BNH N - CH S NHIT KINH LC H tn: V ., 34 tui. Thi gian o: 9 gi, ngy 29/9/1994. Nhit mi trng: 26oC Chu k kinh. 35,3 34,5 Tiu Tm Tam Bo i Ph 30,0 27,8 Bng Thn m V Can T 29,2 +29,3 28,6 -28,2 28,8 -28,5 29,00 29,05 28,40 28,00 29,05 29,25 +0,10 +0,15 -0,50 -0,9 +0,15 +0,35 28,8 28,8 -28,2 -27,8 +29,3 +30,0 +6 Tiu kt: Thoi ho t sng c (c km ng kinh). 34,8 +35,3 +35,3 +35,2 34,9 +35,3 2,2 34,65 35,30 35,2 35,15 35,05 35,20 28,9 -0,25 +0,40 +0,30 +0,25 +0,15 +0,30 0,37 -34,5 +35,3 +35,1 +35,1 +35,2 +35,1 0,8 34,9 0,13 35,03 34,77 0,3 0 0,2 0,1 0,3 0,2 29,27 28,53 0,4 0,5 0,4 0,4 0,5 1,5
H S BNH N - CH S NHIT KINH LC H tn: Nguyn Th L. 56 tui. Thi gian o: 11 gi 45 pht, ngy 7/10/1994 Nhit mi trng: 29,9oC Chu k kinh.
36
CM NANG CHN TR NG Y
0,7
35,55
0,11
35,66 35,44
-35,3 -35,4 +35,8 +35,9 35,5 35,5 1,1
35,25 35,35 35,55 35,75 35,55 35,60 33,65
-0,3 -0,2 0 +0,25 0 +0,05 0,18
-35,2 -35,3 -35,3 35,6 35,6 +35,7
0,1 0,1 0,5 0,3 0,1 0,2 33,83 33,47
-33,1 -33,4 +34,1 -33,3 +34,2 +34,0
33,5 33,7 34,05 33,45 34,15 34,0
-0,15 +0,05 +0,40 -0,20 +0,50 +0,35
+33,9 +34,0 +34,0 33,6 +34,1 +34,0 +1,9
0,8 0,6 0,1 0,3 0,1 0
Tiu kt: Thoi ho t sng c (c km bi hai cnh tay). Bng qui np m hnh ch s nhit kinh lc bnh chng thoi ho t sng c
Nhit cao nht, thp nht chi trn Sai s gii hn chi trn Nhit cao nht, thp nht chi di Sai s gii hn chi di
H tn bnh nhn
Nhit mi trng
Ngy thng nm o
Tm bo
Bng
Thn
Tm
STT
Tui
Tam
Tiu
Ph
Can
Nguyn L
62
9g50 0 26,2 35,4-34,9 0,08 24/9/94 9g00 29/9/94
-0,2 +0,25 +0,1 +0,2
+0,15 34,7-33,0 0,28 -0,2 +0,3 -0,1 +0,15 +0,45 +0,25
34
26
35,3-34,5 0,13 -0,25 +0,4 +0,3 +0,25+0,15 +0,3 30,0-27,8 0,37 +0,1 +0,15 -0,5 -0,9 +0,15 +0,35
Nguyn Th 56 L
11g45 0 29,9 35,9-35,2 0,11 7/10/94
-0,3 +0,2
+0,25
+0,05 34,2-33,1 0,18 -0,15 +0,05 +0,4 -0,2 +0,5 +0,35
37
CM NANG CHN TR NG Y
M hnh ch s nhit kinh lc: Tiu trng (-BL), Tm bo (+BL), Can (+BL), T (+BL), Ph (+), Thn (+). Bng quy np m hnh ch s nhit kinh lc bnh ri lon tinh thn do cng thng tnh dc. Trong bng ny quy np ch s nhit ca ba bnh nhn, la tui khc nhau, ngy o khc nhau. Ta nhn thy nhng im chung ba bnh nhn nh sau: Kinh Can, T: iu c s tng quan vi gi tr tuyt i ln hn hoc gn sai s gii hn v mang du dng (+). Ngha l kinh Can, T ang trng thi nhit bnh l: (+BL). Kinh Bng quang: u c s tng quan vi gi tr tuyt i ln hn sai s gii hn v mang du m (-). Ngha l kinh Bng quang ang trng thi hn bnh l: (-BL). Kinh i trng, Ph, m: u c s tng quan mang du dng (+), ngha l cc kinh i trng, Ph, m ang trng thi nhit: (+)
Phn tch chi tit hn: Bnh nhn on Quang T.: Cn tnh to hn nn cc kinh i trng, Ph, V c s tng quan dng vi gi tr tuyt i nh, tc l i trng (+), Ph (+), V (+). Bnh nhn Ng Quang .: C biu hin hoang tng ni lung tung, i lung tung, cc kinh i trng, Ph, m, V c s tng quan dng vi gi tr tuyt i ln hn sai s gii hn, tc l i trng (+BL), Ph (+BL), m (+BL), V (+BL). Bnh nhn Lng B N.: C biu hin trm ut nn cc kinh Tiu trng, Tm c s tng quan m vi gi tr tuyt i ln hn sai s gii hn, tc l Tiu trng (-BL), Tm (-BL).
C iu ng ch l c ba bnh nhn ny u c s tng quan (tr s c mang du) ca kinh Tm bo ln hn s tng quan ca kinh Tm. on Quang T.: S tng quan: Kinh Tm: - 0,05, Tm bo: + 0,2. Ng Quang .: S tng quan: Kinh Tm: -0,05, Tm bo: +0,35. Lng B N.: S tng quan: Kinh Tm: -0,2, Tm bo: -0,1.
M hnh ch s nhit kinh lc bnh chng ri lon tinh thn do cng thng tnh dc c c kt: Can (+BL), T (+BL), Bng quang (-BL), i trng (+), Ph (+), m (+), s tng quan (tr s c mang du) ca kinh Tm bo ln hn ca kinhTm. H S BNH N - CH S NHIT KINH LC H tn : on Quang T., 28 tui. Thi gian o: 10 gi 30 pht, ngy 12/5/1994. Nhit mi trng: 29,8oC. Chu k kinh.
38
CM NANG CHN TR NG Y
0,6
35,4
0,1
35,5 35,3
35,5 +35,6 35,5 +35,7 +35,7 35,5 1,1
35,45 35,35 35,50 35,6 35,45 35,45 34,95
+0,05 -0,05 +0,10 +0,20 +0,05 +0,05 0,18
35,4 -35,1 35,5 35,5 -35,2 35,4
0,1 0,5 0 0,2 0,5 0,1 35,13 34,77
-34,4 +35,2 -34,7 -34,7 34,9 35,1
34,6 35,2 35,0 34,9 35,1 35,3
-0,35 +0,35 +0,05 -0,05 +0,15 +0,35
34,8 +35,2 +35,3 35,1 +35,3 +35,5 +0,45
0,4 0 0,6 0,4 0,4 0,4
Tiu kt: Ri lon thn kinh (c lc t mnh ni chuyn khng c u, c cui).
H S BNH N - CH S NHIT KINH LC H tn : Ng Quang ., 23 tui. Thi gian o: 11 gi 45 pht, ngy 6/6/1994. Nhit mi trng: 29,8oC. Chu k kinh. 35,8 34,9 Tiu Tm Tam -34,9 35,2 35,4 35,15 35,40 35,50 -0,2 +0,05 +0,15 35,4 +35,6 +35,6 0,9 35,35 0,15 35,5 35,20 0,5 0,4 0,2
39
CM NANG CHN TR NG Y
Bo i Ph 36,1 34,7 Bng Thn m V Can T
+35,8 35,5 35,4 1,4
35,70 35,6 35,60 35,4
+0,35 +0,25 +0,25 0,23
+35,6 +35,7 +35,8
0,2 0,2 0,4 35,63 35,17
-34,7 +35,9 35,6 +35,8 +36,0 35,5
35,1 36,0 35,75 35,90 36,05 35,75
-0,3 +0,6 +0,35 +0,50 +0,65 +0,35
35,5 +36,1 +35,9 +36,0 +36,1 +36,0 -0,05
0,8 0,2 0,3 0,2 0,1 0,5
Tiu kt: Ri lon tinh thn (ni, nhiu, i lang thang, cu truyn hoang tng).
H S BNH N - CH S NHIT KINH LC H tn : Lng B N., 19 tui. Thi gian o: 11 gi 45 pht, ngy 6/8/1994. Nhit mi trng: 31,1oC. Chu k kinh. 36,3 35,6 Tiu Tm Tam Bo i Ph 37,4 36,6 -35,6 -35,6 -35,7 -35,7 36,0 +36,1 0,8 35,8 35,7 35,9 35,85 36,15 36,15 37,0 -0,15 -0,25 -0,05 -0,10 +0,20 +0,20 0,13 36,0 -35,8 36,1 36,0 +36,3 +36,2 0,7 35,95 0,12 36,07 35,83 0,4 0,2 0,4 0,3 0,3 0,1 37,13 36,87
40
CM NANG CHN TR NG Y
Bng Thn m V Can T
-36,8 37,0 37,0 37,0 +37,3 37,1
36,7 37,00 37,05 37,10 37,35 37,15
-0,3 0 +0,05 +0,10 +0,35 +0,15
-36,6 37,0 37,1 +37,2 +37,4 +37,2 -1,05
0,2 0 0,1 0,2 0,1 0,1
Tiu kt: Ri lon tinh thn (ni nhiu, lm l, thnh thong c cn p ph). Bng qui np m hnh ch s nhit kinh lc chng ri lon tinh thn do cng thng tnh dc
Nhit cao nht, thp nht chi trn Nhit cao nht, thp nht chi di
H tn bnh nhn
Nhit mi trng
Ngy thng nm o
Tm bo
Sai s gii hn chi di
Bng
Thn
Tm
STT
Tui
Tam
Tiu
Ph
Can
on Q.T
28
10g30 12/5/94
29,8
35,735,1 25,824,9 36,335,6
0,1
+0,0 +0,1 +0,0 +0,0 -0,05 +0,2 5 0 5 5 +0,0 +0,1 +0,3 +0,2 +0,2 5 5 5 5 5
35,134,4 36,134,7 37,436,6
0,18 -0,35
+0,3 +0,0 +0,1 +0,3 -0,05 5 5 5 5 +0,3 +0,6 +0,3 +0,5 5 5 5 +0,0 +0,3 +0,1 +0,1 5 5 5
Ng Q.
23 11g25 6/6/94 29,8
0,15
-0,2
0,23 -0,3 +0,6
Lng B N
19 11g456/8/94 31,1
0,12 -0,15 -0,25 -0,05 -0,1 +0,2 +0,2
0,13 -0,3
M hnh ch s nhit kinh lc: Can (+BL), T (+BL), Bng quang (-BL), i trng (+), Ph (+), m (+). S tng quan (tr s c mang du) kinh Tm bo ln hn s tng quan kinh Tm.
41
CM NANG CHN TR NG Y
LNG GI MC HOT NG CA CNG NNG TNG PH THEO CH S NHIT KINH LC QUA CC LN O NHIT KINH LC A. Mc ch cc phn trc, chng ta thc hin cc th thc so snh cc ch s nhit kinh lc nhm vo cc mc ch khc nhau. So snh, tm quy lut ca s tng quan dng nn m hnh ch s nhit kinh lc cho tng bnh chng thng qua thc t lm sng phong ph, ri ngc li da vo m hnh ch s nhit bnh chng ny gip chng ta nhn din c bnh chng lm cn c xc nh chn on trn lm sng. Hay cng l cch so snh, nhn xt s tng quan nhng nhm mc ch theo di din bin bnh tnh, mc bnh l, sinh l ca s bin i vn ng trong kinh lc tng bnh chng, tng tc nhn th nghim nhn bit c c th, ch xc kinh no gi vai tr vn ng ch cht trong bnh chng hay kinh no b tc ng mnh nht do tc nhn th nghim Khng dng li vic ch nhn bit s vn ng cng nng tng ph c thay i hay khng, hay ch ng chng mc nng nh trong s bin i bnh l, sinh l ca kinh, phn ny chng ta tin hnh so snh cc ch s nhit gia cc ln o nhit kinh lc nhm nm bt c s thay i mc hot ng ca cng nng tng ph c th l bao nhiu, lng tng hay gim ca mc hot ng cng nng phi c c th bng s liu. B. Cch lng gi v ngha ca vic lng gi Gia hai ln o nhit kinh lc, do din bin ca bnh tnh, hay do cc tc nhn can thip vo c th (mt t iu tr dng thuc hay chm cu, hoc mt tc nhn th nghim), m hot ng cng nng tng ph c thay i dn n vic cc ch s nhit kinh lc c thay i, m th hin thc cht nht cho s thay i trong kinh l s tng quan. Nhng chng ta khng th so snh s tng quan gia hai ln o ca tng kinh mt cch n gin l ly s tng quan ca ln o sau tr s tng quan ca ln o trc, do s tng quan ph thuc vo nhit tnh huyt ca cc kinh, m nhit ny li b nh hng bi cc yu t bn ngoi nh nhit , m mi trng, cc tc nhn vt l khc loi b s sai lch do nh hng ca cc yu t bn ngoi trong vic so snh s tng quan, tc l phi quy cc yu t bn ngoi ca ln o sau tng ng vi cc yu t bn ngoi ca ln o trc, ta cn c h s quy i s tng quan gia hai ln o, quy i s tng quan ca ln o sau. H s quy i s tng quan c tnh nh sau: H s quy i s tng quan gia hai ln o cng c phn ra theo chi trn (tay) v chi di (chn). Cch tnh: + H s quy i chi trn: Ly hiu s gia nhit cao nht v thp nht ca chi trn trong ln o trc chia cho hiu s gia nhit cao nht v thp nht ca chi trn trong ln o sau.
42
CM NANG CHN TR NG Y
Nh vy: 3 bng A, ln o 1 3 bng A, ln o 2 = H s quy i chi trn
+ H s quy i chi di: Tng t nh chi trn. Nh vy: 3 bng A, ln o 1 3 bng A, ln o 2 = H s quy i chi di
Quy i s tng quan ca ln o sau: bng cch ly s tng quan ca ln o sau nhn vi h s quy i s tng quan nu trn. Do s tng quan c mang du (l s i s) nn s tng quan quy i cng mang du. S tng quan ln o sau quy i ny mang ngha l s tng quan ca ln o sau trong iu kin cc yu t bn ngoi tng ng vi ln o trc. S tng quan ln o sau quy i l s so snh vi s tng quan ca ln o trc nhm nhn bit hot ng cng nng ca tng tng ph tng hay gim bao nhiu. Php so snh y c thc hin bng mt php tr i s, do cc s tng quan l cc s i s (c mang du), ly s tng quan c quy i tr ln o trc theo ng chun mc ca i s hc. Kt qu tnh c l mt con s c th c mang du, nu l du + ngha l hot ng ca cng nng tng ph tng, ngc li nu l du ngha l hot ng ca cng nng tng ph gim. Php so snh nh lng mc tng hay gim ca cng nng tng ph c dng nh gi hiu qu iu tr ca phc iu tr, ca tng phng dc hay phng huyt iu tr, hay nh gi c tc ng, hiu lc ca cc tc nhn th nghim. Chng ta c th thc hin vic lng gi hot ng cng nng tng ph thng qua Bng lng gi hot ng cng nng tng ph (gi l bng D) nh mu cc v d sau. C. V cc bng lng gi hot ng cng nng tng ph 1. V d 1 Phn tch nh lng mc tng gim hot ng cng nng tng ph trc v sau khi n day huyt, i tng th nghim l bc s Nguyn Vn Th., cc s liu ch s nhit kinh lc ly phn cc v d v din bin ch s nhit kinh lc, trang 850. Bng lng gi hot ng cng nng tng ph Tn ngi lng gi: Bc s Nguyn Vn Th. Tc nhn lm thay i hot ng ca cng nng tng ph: Trc v sau n day huyt. H s quy i chi trn = 0,7 : 0,4 = 1,75 H s quy i chi di = 1,4 : 1,0 = 1,4
43
CM NANG CHN TR NG Y Mc tng gim hot ng cng nng +0,2355 +0,2715 +0,4930 +0,3075 -0,4860 +0,0930 -0,025 +0,150 +0,125 +0,250 -0,150 +0,100
Tn Kinh Tiu trng Tm Tam tiu Tm bo i trng Ph Bng quang Thn m V Can T
S tng quan ln o trc -0,45 0,20 -0,35 +0,05 +0,20 +0,05 -0,20 -0,15 -0,20 -0,4 +0,30 +0,20
S tng quan ln o sau -0,15 +0,05 +0,10 +0,25 -0,20 +0,10 -0,15 0 -0,05 -0,10 +0,10 +0,20
H s quy i 1,43 1,43 1,43 1,43 1,43 1,43 1,50 1,50 1,50 1,50 1,50 1,50
S tng quan ln o sau quy i -0,2145 +0,0715 +0,1430 +0,3575 -0,2860 +0,1430 -0,225 0 -0,075 -0,15 +0,15 +0,30
Nhn xt: Nh vy, sau khi n day huyt Tn trc, lo m s (6 x 6 = 36 ln, t php), ta c kt qu lng gi mc thay i tng gim hot ng ca cng nng tng ph so vi trc khi day n huyt nh sau: Tiu trng Tm Tam tiu Tm bo i trng Ph tng gim gim tng tng tng +0,025 -0,2375 -0,1625 +0,15 +0,15 +0,40 Bng quang Thn m V Can T tng tng tng khng tng gim +0,18 +0,40 +0,17 0 +0,36 -0,04
Tt c cc cng nng tng ph u c tng hot ng tr ba cng nng tng ph trc hot ng cao l Tm, Tam tiu v T th nay gim xung, trong Tm v Tam tiu gim nhiu, T gim rt t (-0,04), cn hot ng cng nng ca cc tng ph nh Bng quang, Thn, m u tng ln kh nhiu. Chng t rng huyt Tn trc m sch c ghi c tc dng chng chong tin nh l ng, v loi chong ny do Thn dng h sinh ra, khi n day huyt ny ri kim chng bng my u-lc c hc in ly mt ngn c cn chong do my gy ra. 2. V d 2 Phn tch nh lng mc tng gim hot ng cng nng cc tng ph, trc v sau chm kim, i tng th nghim: C Bi Th .. Cc s liu ch s nhit kinh lc ly phn cc v d v din bin ch s nht kinh lc, trang 851.
44
CM NANG CHN TR NG Y
Bng lng gi hot ng cng nng tng ph
Tn ngi c lng gi: C Bi Th . Tc nhn lm thay i hot ng ca cng nng tng ph: Chm kim, b: Ni quan, Dng tr, Tc tam l. H s quy i chi trn = 1,0 : 0,7 = 1,43 H s quy i chi di = 1,2 : 0,8 = 1,50 S tng quan ln o trc -0,45 0,20 -0,35 +0,05 +0,20 +0,05 -0,20 -0,15 -0,20 -0,4 +0,30 +0,20 S tng quan ln o sau -0,15 +0,05 +0,10 +0,25 -0,20 +0,10 -0,15 0 -0,05 -0,10 +0,10 +0,20 H s quy i 1,43 1,43 1,43 1,43 1,43 1,43 1,50 1,50 1,50 1,50 1,50 1,50 S tng quan ln o sau quy i -0,2145 +0,0715 +0,1430 +0,3575 -0,2860 +0,1430 -0,225 0 -0,075 -0,15 +0,15 +0,30 Mc tng gim hot ng cng nng +0,2355 +0,2715 +0,4930 +0,3075 -0,4860 +0,0930 -0,025 +0,150 +0,125 +0,250 -0,150 +0,100
Tn Kinh Tiu trng Tm Tam tiu Tm bo i trng Ph Bng quang Thn m V Can T
Nhn xt: C 9 trong 12 tng ph tng hot ng cng nng. C 3 tng ph gim hot ng cng nng l: i trng, Bng quang, Can. Trong v d ny chng ta thy r rng nu khng qua php tnh h s quy i, kh c th nhn ra ngay T tng hay gim hot ng cng nng sau khi chm, bi v c hai ln o s tng quan u l +0,20, hoc kh nh c con s tht ca s gim hot ng Bng quang trong khi c hai s tng quan u l m v cng kh nh ra tng hot ng bao nhiu m trong khi hai s tng quan cng u l s m. Ktqu ca chm ba huyt trn l cm gic ca bnh sau khi chm xong thy tnh to v thoi mi y do cng nng ca cc tng ph c knh ng tng hot ng ln. c bit l khi Tiu trng, Tm, Tam tiu v Tm bo tng hot ng cng nng, ngi bnh mt i cc biu hin ca hi chng ri lon thn kinh chc nng, kt qu n day ba huyt nu trn, ri kim chng bng gh u-lc ca nghim php N-Cc cng cho nhng kt qu nh gi tng ng.
45
CM NANG CHN TR NG Y
M HNH CH S NHIT KINH LC TRONG TNG PH BIN CHNG LUN TR V PHNG HUYT CHM TR TNG NG Tng ph bin chng lun tr gii thiu y l ni dung chn on phn bit bnh ca tng ph v bn v cch cha bnh ca tng ph thuc ni khoa ng y nhng khng bn rng ri nh tp bnh ni chung. Ni dung ca l lun Tng ph bin chng bin lun tr li cng ch hp trong phm vi thuc v hn, nhit, h thc mt cch rt in hnh, n khng phi l tt c mi th chng trng cha in hnh. Quan h gy bnh gia tng vi tng, gia ph vi ph m Tng ph bin chng lun tr nu ra cng ch vi bn trong phm vi Hc thuyt tng ph gii thiu, l lun ny ra i cch nay kh xa, iu kin mi trng sng v ch sng ca con ngi thay i nhiu, do chng ta ch nn coi Hc thuyt tng ph nh l nhng gi tr chung c bn nht thuc v sinh l, bnh l ngi m thi. V vy, chng ta kho st ch s s tng quan, mt ch s st thc nht vi mc hn, nhit, h thc in hnh ca mi loi tng ph v mc quan h gia chng vi nhau khi qut xy dng nn cc m hnh ch s nhit kinh lc lm c s nn tng cho vic bin chng lun bnh xc nh chn on. Ring phn phng huyt gii thiu km theo, l nhng kinh nghim thc hnh ca ti trong nhiu nm, li c nhiu hc vin vn dng vo iu tr lm sng em li kt qu, t c kim nghim trn phm vi rng, nay xin cung cp cc thy thuc ng y vn dng. Trn c s thc tin lm sng, cc thy thuc c th bng kinh nghim ca ring mnh, theo chng m gia gim vo phng huyt nhm nng cao hiu qu l chnh. A. Tm v Tiu trng Cng nng ch yu ca Tm l ch huyt mch v thn ch, do phn ng ch yu ca Tm l nhng biu hin khc thng v mt huyt mch v thn ch. Cn c vo nhng biu hin lm sng, c nhng chng: Tm dng h, Tm huyt Thuc v mt ch thn ch, c nhng chng: m ho ni nhiu, m m Tm khiu. V pha Tiu trng thng thy bnh chng l: Tm di nhit sang Tiu trng. Cn nhit nhp Tm bo thuc v phm vi n bnh, s bn trong phn khc. 1. Tm dng bt tc M hnh ch s nhit kinh lc c bn: Tm (-BL), ngha l kinh tm c trng thi hn bnh l. S tng quan ca kinh Tm c gi tr tuyt i ln hn sai s gii hn v mang du . a. Triu chng: Gm Tm kh h, Tm dng h, Tm dng h suy. Triu chng chung: Hi hp, ngn hi (khi hot ng th nng thm), t ra m hi, li nht, ru li trng. Trong ch ra:
46
CM NANG CHN TR NG Y
Tm kh h: Thy mt mi, u oi, sc mt trng bt, hay th di, li bo non, ngn hi. Tm dng h: mnh hn chi lnh, kh chu vng tim, au tim, mch t, nhc hoc kt, i (kt i l lon nhp). Tm dng h suy (h thot): m hi ra dm d, t chi rt lnh, mi xanh tm, hi th, ht u nh yu, c khi chong vng hn m, mch nh nh mun mt.
M hnh ch s nhit kinh lc Tm kh h: Tm (-BL), T (-), Ph (+), Tiu trng (-). Tm dng h: Tm (-BL), m (-), Thn (-), Bng quang (-). Tm dng h suy: Tiu trng (-), Tm (-BL), Tam tiu (-) Tm bo (-), i trng (), Ph (+).
b. Phng huyt - Tm kh h: B Thn mn, Chi chnh, Tu du, T du, x, Tc Tam l. - Tm dng h: Nh trn v thm b m du, Dng cng. + Nu h thot, cn cp cu nh chng chong ngt. + Nu Tm dng h lu di, c du hiu suy tim, thp tim (tim to ra) th dng phng huyt: T i chu, Trung ph. B Chin trung, Du ph, Thi kh, Cn lun. Sau dng ton b phng huyt k trn. c. Ging ngha phng huyt B Thn mn, Chi chnh l cp nguyn lc biu l, b Tm c Tiu trng gip sc, nhm huyt ny lm tng ngun men tiu ho, tng kh nng hp th dinh dng. Tu du, T du, x, c tc dng lm kho cng nng ca tuyn tu, tng kh nng vn ho ca T. m du, Dng cng lm tng dng kh, tng kh nng st khun ng rut v k sinh trng ng rut. i chu, Trung ph, Chin trung, Du ph l nhm huyt kinh nghim tr thp tim c hiu qu. Thi kh, Cn lun lm tng thn nhit h tr cho tun hon huyt dch c thng thu. Tng lc nhm huyt lm tng dinh dng, ngun hu thin nhin ca huyt dch, huyt tt th cng nng v nhit lng ca Tm tng, Tm dng sung tc. 2. Tm m bt tc M hnh ch s nhit kinh lc c bn: Tm (+BL), ngha l kinh tm c trng thi nhit bnh l. S tng quan ca kinh Tm c gi tuyt i ln hn sai s gii hn v mang du +. a. Triu chng: Chia ra lm hai loi: Tm m h v Tm huyt h u hi hp, kh chu vng tim, s hi, mt ng, hay qun. Trong : Tm m h: st nh, m hi trm, ming kh, u li hng, ru li trng mng, hoc khng ru, mch t, sc.
47
CM NANG CHN TR NG Y
Tm huyt h: chong vng, sc mt nht nht, nht ming, li nht, mch t nhc.
M hnh ch s nhit kinh lc Tm m h: Tm (+BL), Ph (+), m (+), Can (+), Tm bo (-). Tm huyt h: Tm (+BL), Ph (+), Can (-), T (-), Tm bo (+).
b. Phng huyt Tm m h: B Cch du, m du, Ni quan. T Thn mn, Ch dng, m du, Ph du. Tm huyt h: Nh trn v thm: Can du, T du, Bn huyt linh.
c. Ging ngha phng huyt B Cch du, m du l T hoa liu php, l bi kinh nghim cha lao do m h c ngn nm lch s. Ni quan l ch huyt tr chng m huyt hao tn. T Thn mn l t ci h nhit ca Tm an thn nh ch. T Ch dng, m du, Ph du, l t ho Ph, m lm cho ci l b nung nu con tim phi h nhit, lm cho m dch khng b hao tn m gi c chn m. B Can du, T du, Bn huyt linh cho cng nng sinh huyt, tng huyt ca Can, T mnh m. m dch y , cng nng sinh huyt, tng huyt hot ng mnh m, tc l Tm m s c di do. 3. Tm huyt tr M hnh ch s nhit kinh lc c bn: Tm (+BL), ngha l kinh tm c trng thi nhit bnh l. S tng quan ca kinh Tm c gi tr tuyt i ln hn sai s gii hn v mang du +. a. Triu chng Tim hi hp, au tim (au nhi hoc rm ran vng trc sau tim), lc au lc khng, khi bnh nghim trng th au n khng yn, mng tay xanh tm, ra m hi, t chi lnh, li hng xm, hoc quanh li c nt mu , ru li t m nhun, mch sp (rt tc). M hnh ch s nhit kinh lc Tm (+BL), Can (+), T (+), m (-), Tiu trng (-), Tam tiu (-). b. Phng huyt Thiu xung (chch nn mu). B: m du, Dng cng, Thn mn, Chi chnh. T: Can du, Thi xung. c. Ging ngha phng huyt Chch Thiu xung nn mu gii c cn co tht tim, co tht mch vnh v Thiu xung l tinh huyt hnh mc, mc l phong, phong gy co tht tim. B m du, Dng cng kh hn kh m, v m hn th kh tr, kh tr tc huyt , m ht hn kh th hnh huyt s hnh. T Can du, Thi xung Can ho, ho khng cn th ngun sinh phong khng cn.
48
CM NANG CHN TR NG Y
4. m ho ni nhiu M hnh ch s nhit kinh lc c bn: Tm bo (+BL), ngha l kinh Tm c trng thi nhit bnh l. S tng quan ca kinh Tm c gi tr tuyt i ln hn sai s gii hn v mang du +. a. Triu chng: Thn ch tn lon, cung thao vng ng, ni nng lung tung, khi ci khi khc, nh ngi, chi ngi, li hng, ru li vng trn, mch hot, sc. M hnh ch s nhit kinh lc Tm bo (+BL), Tm (-), Tiu trng (-), Tam tiu (+), Can (+), T (+), V (+), Bng quang (-), b. Phng huyt T: Tm du, Thn o, Thin tnh, Khc tr. B: Tc Tam l. c. Ging ngha phng huyt T Tm du, Thn o, Thin tnh t nhit Tm bo lm cho thn ch tn lon, hoang tng, o gic, ni nng lon . T Khc tr, b Tc Tam l l phng huyt gii phong t nhit gn bp gy ra thao cung, vt v c hiu qu nhanh. 5. m m Tm khiu M hnh ch s nhit kinh lc c bn: Tm (-BL), ngha l kinhTm c trng thi hn bnh l. S tng quan ca kinh Tm c gi tr tuyt i ln hn sai s gii hn v mang du -. a. Triu chng: Thn ch suy, thc m h, nn ra m di hoc hn m bt tnh, c ting m rt trong hng, li cng kh khng ni c, ru li trng trn, mch hot. Nu kim chng m nhit th li hng, ru vng, mch hot m sc. M hnh ch s nhit kinh lc Tm (-BL) Tiu trng (-), Tam tiu (-), i trng (-), Ph (+), Tm bo (-); gi tr tuyt i s tng quan kinh Tm bo ln hn cc gi tr tuyt i s tng quan mang du - ca cc kinh vng chi trn; Bng quang (-), Thn (-), m (-), Can (+). b. Phng huyt Chch Nh tim nn mu. Chm mnh, Nhn trung, Bch hi, Dng tuyn, Trung xung. c. Ging ngha phng huyt Chch Nh tim nn mu lm gim kh amnic trong mu, lm gim thp u-r mu, c th chng hn m su. Nhn trung, Bch hi, Dng tuyn c tc dng khai khiu tnh thn, thng dng cp cu chong ngt. Trung xung l tnh huyt ca kinh Tm bo, gii t kh Tm. Sau tm n nguyn nhn bnh gc no l chnh gy ra hn m cha vo bnh gc .
49
CM NANG CHN TR NG Y
6. Tm ho thng vim (tm ho cang thnh), Tm di nhit sang Tiu trng (tiu trng thc nhit) M hnh ch s nhit kinh lc c bn: Tm (+BL). Ngha l kinh Tm c trng thi nhit bnh l. S tng quan ca kinh Tm c gi tr tuyt i ln hn sai s gii hn v mang du +. a. Triu chng: Ming li sinh mn nht (hay mc ti pht). Kh chu trong tim, kht, tiu tin vng t, hoc i lin min, i but, i ra mu, u li hng, ru li vng hoc trng, mch sc. M hnh ch s nhit kinh lc Tm ho cang thnh: Tm (+BL), Tm bo (+), Tam tiu (+), m (+), V (+), Can (+), Ph (+). Tm di nhit sang Tiu trng: Tm (+BL), Tm bo (+), Tiu trng (+), Bng quang (+). Tm ho cang thnh: T Thn mn, Ni nh. Chch: Kim tn, Ngc dch. Tm di nhit sang Tiu trng: Chch Thiu trch. T: Lit khuyt, Cn lun.
b. Phng huyt
c. Ging ngha phng huyt T Thn mn, Ni nh v Tm ho cang thnh thng kt hp vi V ho gy ra nt li, sng li, mc mn li v trong vm ming. Chch Kim tn, Ngc dch l kinh nghim cha li sng au rt hiu qu. Chch Thiu trch l tnh huyt ca kinh Thi dng Tiu trng, tnh huyt c th cha sng au nhng ni trn ng kinh y. Bng quang v Tiu trng u l Thi dng, kh t vo Thi dng kinh th Tiu trng v Bng quang cng c bnh, nn chch Thiu trch c th tr nhit c 2 kinh. T Lit khuyt, Cn lun tr chng nhit lm cho kh khng ho c, kh khng ho th Bng quang vim, nc tiu c mu v i but, i au. 7. Tiu trng kh thng Tiu trng kh thng cn gi l sn kh. y khoanh li mt vi chng trong by th sn kh. Chng au bng di cp, au xin sang vng lng (khng phi l chng au ca si ng tit niu) lan xung b phn sinh dc thuc v au mc treo ni tng bng di v au do sa sinh dc. M hnh ch s nhit kinh lc c bn: Tiu trng (+BL), ngha l kinh Tiu trng c trng thi nhit bnh l. S tng quan ca kinh Tiu trng c gi tr tuyt i ln hn sai s gii hn v mang du +. a. Triu chng: au bng di cp, au xin sang vng lng, lan xung b phn sinh dc, ru li trng, mch trm, huyn hoc huyn khn. b. Phng huyt: Cu: Tam gic php. Chch nn mu: i n. T: Kh hi, Thi xung, Ni nh.
50
CM NANG CHN TR NG Y
c. Ging ngha phng huyt Cu Tam gic php l phng huyt tr au bng di do Tiu trng kh thng v sa h nang, sng bu rt c hiu nghim. Chch i n nn mu t mc kh Can kinh gy au co tht bng di, au h nang v nhng ni Can kinh i qua (tnh hnh mc). Kh hi, Thi xung, Ni nh l phng huyt tr cn au qun gy ra au dc theo c thng bng t cnh sn xung bng di, k c c au sang mng sn cng rt hiu qu. Sn kh theo ng kinh th au khu vc kinh thn i qua, chng au co ko li l chng ca Can, do ngy xa thng bn m cha c khng nh c nguyn nhn ch yu. Tuy vy cc phng trn da vo cha Can kh m c hiu qu. B. Can v m Cng nng sinh l ca Can ch yu l s tit v tng huyt. Khi c bin ho bnh l, ch yu l do s tit bt thng lm cho Can ut, Can ho vng, Can dng thng cang, Can m bt tc. Can mt s tit, hoc Can ho thnh u nh hng n cng nng tng huyt ca Can m xut hin chng xut huyt. Bnh thng thy ca m l chng m nhit. 1. Can kh ut kt M hnh ch s nhit kinh lc c bn Can (+BL), ngha l kinh Can c trng thi nhit bnh l. S tng quan ca kinh Can c gi tr tuyt i ln hn sai s gii hn v mang du +. a. Triu chng: Hp tp, d cu, hoc tinh thn ut c, chng au hai mng sn hoc au nhi, va th va rn, n khng ngon, ming ng hoc nn ma, bng au, a chy, kinh nguyt khng u, ru li trng nhun, mch huyn. Nu Can ut lu dn n Can huyt s kim c bng (gan, lch sng to), ven li c nt ban , mch huyn hoc sp. M hnh ch s nhit kinh lc Can (+BL), m (-), T (-), V (-), Ph (+), Tm bo (+), Tm (+). b. Phng huyt T: Kh phng, Ni quan, Thi xung, Chi cu. B: Tc tam l. Ut kt lu ngy gan lch sng to, dng b hoc cu: T du, B cn, Chng mn, Cng tn. c. Ging ngha phng huyt Kh phng c th khai kh ut lng ngc, Ni quan, Thi xung s Can l kh. Chi cu cha cc chng au v lng ngc. B Tc Tam l dn ho i xung, T du, B cn, Chng mn, Cng tn c tc dng b Can kh, T kh, ph ci gc ca s b, tng vn ho o thi ca T, do cha c chng gan lch sng to. 2. Can dng thng cang M hnh ch s nhit kinh lc c bn: Can (+BL), ngha l kinh Can c trng thi nhit bnh l. S tng quan ca kinh Can c gi tr tuyt i ln hn sai s gii hn v mang du +.
51
CM NANG CHN TR NG Y
a. Triu chng: au u, chong vng, d cu hoc nhn l m, au sn, ng ming, ven li mu hng, ru trng, mch huyn. Nu thy chng au u d di, chong vng, tai , ic, mt , mt au, d cu, ng khng yn, th huyt, chy mu cam, au mng tay, ven u li hng, ru vng hoc vng dy m kh, mch huyn hu lc l Can ho thnh. Nu Can dng cang thnh n mc Can phong ni ng u trng phong (tai bin mch mu no) m xut hin lit na ngi, mt ting, ming mt mo hoc dm d tay chn, hn m l do nhit cc, phi gii quyt nh chng n nhit. M hnh ch s nhit kinh lc Can (+BL), m (-), Thn (+), Tm (+), Ph (+), T (-), V (-), Tiu trng (-), Tam tiu (+). a. Phng huyt Nu ho bc ln au u, d cu, mt m, au sn, ng ming th ch cn t: Bch hi, Hnh gian. Nu au u d di v c du hiu ho ho sinh phong d dn ti tai bin mch mu no th sn sng cp cu nh trng gi v nhanh chng lm cho huyt p gim xung: T: Kin ngung, Hp cc, Thi xung, Can nhit huyt. B: Tc Tam l, Tam m giao. Nu lit na ngi th ly: Phong tr, Khc tr, Dng lng tuyn, Hnh gian.
b. Ging ngha phng huyt Bch hi, Hnh gian l nhm huyt kinh nghim hiu qu cha au u do Can ho. Kin ngung lm gim huyt p xung. Hp cc, Thi xung c hai bn l t quan huyt, ly trn kinh, chng co qup, co git. Can nhit huyt t Can nhit. Tc Tam l dn ho i xung, Tam tm giao t thn m lm cho Can m cng c tng cng thm sc ch Can ho, v Can Thn ng nguyn. ng thi do c c Tc Tam l v Thi xung trong phng, li c th chng c vim gan do nhiu ho kh gy ra. Phong tr, Khc tr, Dng lng tuyn, Hnh gian b bn lnh, t bn lit l phng huyt cha chng lit na ngi nghim nht lm cho ngi bnh nhanh phc hi chc nng vn ng na b lit. 3. Can m bt tc M hnh ch s nhit kinh lc c bn: Can (+BL), ngha l kinh Can c trng thi nhit bnh l. S tng quan ca kinh Can c gi tr tuyt i ln hn sai s gii hn v mang du +. a. Triu chng: Chong vng, au u dai dng, tai ic, qung g, mt ng, hay mng m, tay chn t di, run ry, li hng t nc bt, ru li t hoc khng ru, mch huyn t, hoc t, sc. M hnh ch s nhit kinh lc Can (+BL), m (+), V (+), Tam tiu (+), Ph (+), Thn (+), Tm (+), T (-), Tm bo (+).
52
CM NANG CHN TR NG Y
b. Phng huyt B: Cch du, m du, Ni quan, Tc Tam l, T du, Thn du, Tam m giao, Dng lng tuyn. c. Ging ngha phng huyt Can da vo s nui dng ca Thn thu, Can m bt tc l do Thn m bt tc, tinh khng ho huyt, huyt khng dng Can m ra. Do ly Cch du, m du b m; Ni quan b Tm huyt; Tc Tam l, T du b T, tng sc vn ho ca T, lm cho ngun dinh dng t T em n c di do; b Thn du, Tam m giao b Thn m, m tinh ho huyt th huyt s dng Can. Dng lng tuyn l cn h, b Tc Tam l kt hp vi Dng lng tuyn s lm cho gn, c chi di vng chc, i ng vng vng. 4. m nhit M hnh ch s nhit kinh lc c bn: m (+BL), ngha l kinh m c trng thi nhit bnh l. S tng quan ca kinh m c gi tr tuyt i ln hn sai s gii hn v mang du +. a. Triu chng: Sn phi au thnh cn, vng da, i t m , ming ng, hng kh, nng rt ln ln, nn ma, au nhi vng hm c, n t, bng chng, li hng, ru li vng, mch huyn sc. M hnh ch s nhit kinh lc m (+BL), V (-), Can (+), T (+), Tm bo (-), Tam tiu (+), Ph (+), Tiu trng (-), Bng quang (-). b. Phng huyt T: No h, m du, Dng cng, Ch dng, Chi cu, Dng lng tuyn. Bnh: Ni quan. c. Ging ngha phng huyt No h, m du, Dng cng l nhm huyt tr m rt hiu qu. Ch dng c mch thng qua Tam tiu m t ho Can, m v lin sn. Chi cu l huyt trn kinh Tam tiu cha mi chng au v lng ngc. Ni quan iu ho chung cng nng ni tng. Do phng huyt trn c th cha c vim ti mt cp v mn. C. T v V Cng nng sinh l ca T ch yu l vn ho, thng huyt. Khi c bin ho bnh l: Bnh ca T phn ln l thp, l h (dng h l nhiu). Bnh ca V phn ln l nhit (chng h hay gp l V m h). T v V l gc ca hu thin, T, V h lm nh hng n ng tng, c bit l Tm, Thn, Ph. Chng c quan h rt mt thit. 1. T dng h M hnh ch s kinh lc c bn: T (-BL), ngha l kinh T c trng thi hn bnh l. S tng quan ca kinh T c gi tr tuyt i ln hn sai s gii hn v mang du -.
53
CM NANG CHN TR NG Y
a. Triu chng: Mt vng bch, vng d dy y hoc bng chng au, a chm, a nn, ming a nc trong, n khng ngon, phn nt hoc a lng ko di, bing nhc yu ui, t chi lnh, nc tiu nhiu m trong, hoc i t m ph thng, bp tht gy mn, li nht, ru li trng nhun, mch hi chm hoc yu. M hnh ch s nhit kinh lc T (-BL), V (-), Tiu trng (-), Tam tiu (-), Ph (+), Tm (+), m (-), Can (-), Thn (+), Bng quang (-). b. Phng huyt B: Thn mn, Chi chnh, Ty du, T du, x, Trung qun, Ni quan, Tc Tam l, Thi bch. c. Ging ngha phng huyt T dng h thc cht l cng nng ca tuyn Ty gim lm cho cng nng ca Trng, V gim, lm cho d dy chng au, n khng ngon, phn nt, yu ui, mch hi chm hoc yu. B Ty du ,T du, x, l lm cho cng nng ca Ty mnh thm; Trung qun, Ni quan, Tc Tam l l b huyt b T, V truyn thng thng dng; Thn mn, Chi chnh l cp biu l nguyn lc ca Tm v Tiu trng, c tc dng tng hp th dinh dng cung cp cho Tm huyt, c tc dng bi b ton thn, trong c chc nng tuyn ty v nng vn ho ca T v. 2. T V kh h M hnh ch s nhit kinh lc c bn: T (-BL), V (-BL); ngha l kinh T v V c trng thi hn bnh l. S tng quan ca kinh T v V c gi tr tuyt i ln hn sai s gii hn v mang du -. a. Triu chng: Mt vng, u oi, n ung khng bit ngon, bng trn au hoc bun bn, thch nn bp, bng chng, th c rn, nn chua, phn nt, li nht, chm v c ngn rng, ru li trng, mch h. Nu ting ni trm, ngn hi, c ng c cm gic kh trt xung, hoc sa d dy, sa thn, sa d con, l phn kh cng h, gi l trung kh h hm. Nu nh T, V u h, c th xut hin cc chng xut huyt hoc pht st cao. Nu nh T, V kh h, Can kh phm V s au vng d dy, sn bng chng au, chua hoc si bng, a chy, ru li trng trn, mch huyn, y l chng Can V bt ho. M hnh ch s nhit kinh lc T (-BL), V (-BL), Tiu trng (-), Tam tiu (-), Tm (+), Ph (+), Tm bo (+), m (+), Can (+), Thn (-). b. Phng huyt B: T du, V du, Trung qun, Quan nguyn, Tam m giao, Kh hi, Tc tam l, Ni quan. c. Ging ngha phng huyt B cc huyt T du, V du, Trung qun l trc tip b vo cng nng ca T, V, b Quan nguyn, Kh hi, Tc tam l l bi b vo kh c ton thn, trong Quan nguyn i b
54
CM NANG CHN TR NG Y
nguyn kh nn cc nh kh cng c bit ch gi l an in. Ni quan, Tam m giao l cc huyt bi b m huyt, huyt tt th li sinh ra kh (kh cng nng) cho ton thn, trong c T, V. Nu T, V kh h m pht st, hoc xut huyt, th trn c s phng ny gia thm cc huyt h nhit: i chu, Khc tr, Hp cc v cu n bch, i n cm mu. 3. T V thp khn M hnh ch s nhit kinh lc c bn: T (-BL), V (-BL); ngha l kinh T v V c trng thi hn bnh l. S tng quan ca T v V c gi tr tuyt i ln hn sai s gii hn v mang du -. a. Triu chng: n ung gim dn, d dy y tc, c khi tc nhi mun nn, ming nht hoc kh, thch ung nng, u nng nh c vt , chn tay r ri, ngi ni, ngi lm, ph thng, a chy, kh h ra nhiu, ru li dy trn, mch hon. M hnh ch s nhit kinh lc T (-BL), V (-BL), Thn (-), m (-), Can (+), Ph (+), Tm (+), Tm bo (+), Tiu trng (-), b. Phng huyt B: T du, m du, Thn mn, Chi chnh. T: Hp cc. B: Tc Tam l, i chung, Thng l. c. Gii ngha phng huyt B T du, V du l b T, V, T V kho th mi c th vn ho thp trc. B m du l tr hn kh m, v m hn th kh tr, kh tr th kh khng ho, sinh ra chng m ngng kinh lc m xut hin mt mi. T Hp cc, b Tc Tam l l vn T ho thp u mt, tr chng u nng nh c vt . i chung, Thng l l phng cha chng ngi ni ham nm do thp khn gy ra c ghi trong Bch chng ph. 4. Thp nhit ni un M hnh ch s nhit kinh lc c bn: T (+BL), V (+BL); ngha l kinh T v V c trng thi nhit bnh l. S tng quan ca kinh T v V c gi tr tuyt i ln hn sai s gii hn mang du +. a. Triu chng: Cng mc v da d ton thn pht vng vt, pht nga, bng c bng, chng, khng thit n ung, thn th mt mi, nc tiu , vng hoc thy ming kh ng, pht st, kht, phn nt, ru li vng trn, mch nhu, sc. M hnh ch s nhit kinh lc T (+BL), V (+BL), m (+), Ph (+), Can (+), Tm (+), Tiu trng (-), Bng quang (-). b. Phng huyt T: No h, m du, Dng cng. B: Tc Tam l. T Thi xung.
55
CM NANG CHN TR NG Y
c. Ging ngha phng huyt Thp nhit ni un chnh l chng ca vim ti mt v vim gan. No h, m du, Dng cng l nhm huyt tr vim mt, tc ng dn mt rt hiu nghim. Tc Tam l v Thi xung cng dng mt lc l phng huyt tr vim gan cp mn u tt. Gan mt l biu l ca nhau, khi c bnh th cnh hng trc tip nhau, do c th dng c hai nhm huyt tng hiu qu ti a. 5. Tm T lng h M hnh ch s nhit kinh lc c bn: T (-BL), V (-BL); ngha l kinh T v Tm c trng thi hn bnh l. S tng quan ca kinh T v Tm c gi tr tuyt i ln hn sai s gii hn v mang du -. a. Triu chng: Sc mt vng bt, tim hi hp hay qun, mt ng, mt mi, u oi, n t, bng chng, phn nt, ru li trng nhun, mch t, nhc. M hnh ch s nhit kinh lc T (-BL), Tm (-BL), Tiu trng (-), V (-), m (-), Ph (+), Can (+), Thn (+), Tm bo (+). b. Phng huyt B: Cch du, Tm du, m du, Thn mn, Chi chnh, T du, V du, Tc Tam l, Thiu thng, Dng tuyn. c. Ging ngha phng huyt Tm T lng h u do bnh bin ca mt tng m nh hng n mt tng tng quan, hoc do bnh t cng tc ng n hai tng m pht bnh. B T du, V du, Tc tam l l b trc tip vo T, V. Cch du, m du l T hoa liu php c tc dng bi b c kh v huyt. Thn mn, Chi chnh l cp biu l nguyn lc ca Tm v Tiu trng, b Tm c Tiu trng gip sc th Tm thm mau kho. Thiu thng, Thn mn, Tm du, Dng tuyn l phng huyt tr chng hay qun do Tm T lng h gy ra. 6. T thn dng h M hnh ch s nhit kinh lc c bn: T (-BL), m (-BL); ngha l kinh T v m c trng thi hn bnh l. S tng quan ca kinh T v m c gi tr tuyt i ln hn sai s gii hn v mang du -. a. Triu chng: Ngi ni, yu hi, t chi v lc, lnh, phn nt, l chng ca T dng h, tng sng a chy, lng lnh, s lnh, tinh thn bi hoi l chng ca Thn dng h. T h th sinh m, Thn khng np kh th sinh suyn. Thn ch thu, T vn ho thu thp, nu T Thn dng h th s ph thng, bng c nc, ru li trng nhun, mch t nhc l chng ca dng h. M hnh ch s nhit kinh lc T (-BL), m (-BL), Tam tiu (-), Bng quang (-), Tm bo (+), Ph (+), Tm (-), Can (-).
56
CM NANG CHN TR NG Y
b. Phng huyt B: T du, Thn du, Bch hi, Thi kh, Tc Tam l. Cu: Cch du, m du, Cn lun. B: i chung, Thng l. c. Ging ngha phng huyt T Thn dng h c chng ngi ni, yu hi, t chi v lc, lnh, phn nt l chng ca T, tng sng a chy, lng lnh, s lnh, tinh thn bi hoi l chng ca Thn dng h. T h th sinh m, Thn khng np kh th sinh suyn. B T du, Thn du l trc tip b Thn; Bch hi, Thi kh, b Thn dng cm a chy; Tc Tam l tng cng vn ho ca T; Cch du, m du, b dng kh huyt; Cn lun cu c tc dng ngn cn suyn, m lng, cng vi Thi kh c th lm tng thn nhit nui m ng tng, kh thp, tr t hn; i chung, Thng l tr chng ngi ni ham nm. Phng huyt c tng lc bi b chng T Thn dng h rt mnh. 7. V ho thnh M hnh ch s nhit kinh lc c bn: T (+BL), V (+BL); ngha l kinh T v V c trng thi nhit bnh l. S tng quan ca kinh T v V c gi tr tuyt i ln hn sai s gii hn v mang du +. a. Triu chng: Pht st, to bn, au rng, chy mu chn rng, th huyt, chy mu mi, bt rt, ming kh ng, li hng, ru li vng, mch sc. M hnh ch s nhit kinh lc T (+BL), V (+BL), m (+), Tam tiu (+), Tm (+), Ph (+), Can (+). Tiu trng (-), Bng quang (+), i trng (-), Tm bo (+), Thn (+). b. Phng huyt T: u duy, Dng bch, Hp cc, Gii kh, Khc tr, Tc Tam l, Ni nh, oi oan, Ngn giao, Tha tng, i lng, Khch mn, Thng tinh, T liu. 8. V m h M hnh ch s nhit kinh lc c bn: V (+BL), ngha l kinh V c trng thi nhit bnh l. S tng quan ca kinh V c gi tr tuyn i ln hn sai s gii hn v mang du +. a. Triu chng: n ung km st, c khi khng n, pht st nh, st v chiu, to bn, li hng t ru hoc khng ru, mch t hoc t sc. M hnh ch s nhit kinh lc V (+BL), T (+), Ph (+), Tm bo (+), m (-), Tam tiu (-), Can (+), Tiu trng (-). b. Phng huyt V ho: T: u duy, Dng bch, Hp cc, Gii kh, Khc tr, Tc Tam l, Ni nh. V m h: Ly phng huyt trn v thm b: Ni quan, Tam m giao. Nu c mn trong ming, li rng sng au, ly thm cc huyt: oi oan, Ngn giao, Tha tng.
57
CM NANG CHN TR NG Y
Xut huyt d dy: i lng, Khch mn. Chy mu mi: Thng tinh, T liu.
c. Ging ngha phng huyt V ho thnh, dng thch th nhit lm pht st, ho nhit thng m th phin thao vt v. Ly Khc tr, Tc tam l h nhit, dn ho i xung lm cho t phin thao vt v. Ho thnh vim ln, p huyt vng hnh lm cho th huyt, nc huyt, ly u duy, Dng bch, Hp cc, Gii kh t nhit vng di trn. i lng, Khch mn l cp huyt tr V nhit gy ra xut huyt d dy, th ra huyt; Thng tinh, T liu cm chng nc huyt (chy mu mi). Cc huyt oi oan, Ngn giao, Tha tng, l huyt cha vm ming, li rng sng au ti ch rt hiu nghim. V m bt tc gy ra m h sinh ni nhit cn b Ni quan, Tam m giao b m, tr h ho. 9. V thng (Ty y gi l vim lot d dy, t trng) au vng d dy, t trng tuy l chng V thng nhng l mt tp chng ca nhiu chc nng vng gy ra, chng thng an xen nh hng nhau nn rt kh chn on, do thng khng th cha dt. Ta phi phn bit r trong chn on nh sau: a. Triu chng v phng huyt Chng au bng trn rm ran m, lc i au tng, n ngt th gim au, hay b xy xm, chng ngt, c khi cng ln ngc v ra pha sau lng bn tri, l cng nng tuyn Tu nhiu lon gy ra. M hnh ch s nhit kinh lc T (+), V (+), Can (+), Tm bo (+), Ph (+), Tiu trng (-), Tm (-), Tam tiu (-), Bng quang (-), Thn (-). Phng huyt: T: Tu du, T du, x. B: Trung qun, Lng mn, Ni quan, Tc Tam l. T: Thi bch. Chng au bng trn hay nn, nn ra nc ng, n t, n xong th nn, au sang bn sn v ra sau lng pha phi, da kh, tc kh, c n lnh l do m ho gy ra hp mn V m thnh bnh. M hnh ch s nhit kinh lc m (+), Can (+), T (+), Tam tiu (+), Ph (+), Bng quang (-), i trng (-), Tiu trng (-). Phng huyt: T: No h, m du, Dng cng. B: Trung qun, Lng mn, Ni quan, Tc Tam l. T: Khu kh. Chng au bng trn c chua, mi hi mc, bng trn trng au, n khng tiu, l Can kh phm V.
58
CM NANG CHN TR NG Y
M hnh ch s nhit kinh lc Can (+), m (-), V (-), T (-), Tm bo (+), Ph (+), Tiu trng (-), Tm (-). Phng huyt: T: K mn, Thi xung. B: Trung qun, Lng mn, Ni quan, Tc Tam l. Chng au bng trn, bng si lc c, n xong ba hoc ang n bun i i tin, ng y gi l chng thc tit, l do au i trng ngang gy ra. M hnh ch s nhit kinh lc Can (+), V (+), Thn (+), i trng (+), Bng quang (-), m (-), Ph (+), Tm bo (+). Phng huyt: B: Trung qun, Lng mn, Ni quan, Tc Tam l, Thng c h, H c h. b. Ging ngha phng huyt v vn dng Thng ngi bnh b au vng d dy, th c cc chng trn, c iu l mi ngi c chng no ni tri ring, cn cc chng khc an xen vo. Khi cha nn ln lt chn nhm huyt tr chng ring bit cng vi nhm chung, khi dt chng tri y s ln lt ly n cc nhm ring bit khc cng vi nhm chung cho ti khi khi hn. Trong bn phng trn ta thy: Tr ring tng chng c cc b huyt:
+ Tu: Tu du, T du, x, Thi bch. + m: No h, m du, Dng cng, Khu kh. + Can: K mn, Thi xung. Tr chung c vng bng trn c: Lng mn; huyt Lng mn l ci cu ni gia cc vng thn kinh chc nng ca bng trn, mi tng ph c nhiu lon u thng qua Lng mn m nh hng sang tng ph bn cnh . Tr ring d dy c: Trung qun, Ni quan, Tc Tam l l phng huyt truyn thng tr au d dy, do nhm huyt ny cng vi huyt Lng mn lun c mt c trong bn phng. Cn phi lun nh rng nu ch dng c ba huyt Trung qun, Ni quan, Tc Tam l cha au vng d dy th n ch c tc dng ct cn, gim au m khng th tr khi. V vy n phi theo bn nguyn nhn k trn m ly thm cc nhm huyt thch ng.
Sau nhiu nm tm kim ti liu v bnh hc, thc nghim cha tr tng phn lm sng, cui cng l tng hp m thnh 4 phng va nu trn, n gip ti nm c cng c hiu lc nht cha tr trit gc cn bnh au vng bng trn. Loi bnh ny ch yu l do ni thng v n ung v 7 loi tnh cm gy ra, v th sau khi khi cn king trnh n ung tho ch v cc va chm x hi gy chn thng tnh cm phng ti pht.
59
CM NANG CHN TR NG Y
D. Ph v i trng Cng nng sinh l ca Ph ch yu l ch kh, ch tc ging. Khi c bin ho bnh l phn ln l c bnh thuc h h hp. Biu hin ca thc chng, hn chng c m trc tr Ph, Ph hn ho suyn; thc chng, nhit chng c Ph nhit ho suyn; thuc h chng c: Ph kh h, Ph m h, Ph T lng h v Ph Thn lng h. Bnh ca i trng thng l thp nhit. 1. m trc tr Ph M hnh ch s nhit kinh lc c bn: Ph (+BL); ngha l kinh Ph c trng thi nhit bnh l. S tng quan ca kinh Ph c gi tr tuyt i ln hn sai s gii hn v mang du +. a. Triu chng Ho hen, trong hu c ting m, m do m nhiu, ngc sn bun tc, au n, khng th nm nga, ru li c trn, mch hot. Nu kim hn s thy m trong m nhiu, mch chng ca Ph hn; nu kim nhit s thy mch chng Ph nhit. M hnh ch s nhit kinh lc Ph (+BL), m (-), Bng quang (-), T (-), Thn (-), Tm bo (+), Tm (-), Can (+), Tiu trng (-). b. Phng huyt T: L oi, Kinh ct, Hu kh. B: Cn lun, Tn lc u, Chin trung, Phong long. C gin ph qun, ho ra mu th thm: i chu, Trung ph. c. Ging ngha phng huyt Trong hu c ting m, m do m nhiu, thc cht l tit dch xoang sau do vim xoang to ra, dch chy xung hu hng gy ra vim hng v kh qun, ph qun. Nhm huyt L oi, Kinh ct, Hu kh, c tr tit dch xoang sau. Dng Cn lun ct cn suyn. Tn lc u, Chin trung, Phong long cha vim ph qun c m phi. i chu, Trung ph dng hai huyt mt lc c th tr gin ph qun gy ra trong m c mu, hoc lc huyt t. 2. Ph hn khi suyn M hnh ch s nhit kinh lc c bn: Ph (+BL); ngha l kinh Ph c trng thi nhit bnh l. S tng quan ca kinh Ph c gi tr tuyt i ln hn sai s gii hn v mang du +. a. Triu chng: Ho dn dp, ho mnh, th gp, m dnh trng m nhiu, hoc m lng d bong, nng th ho hen tc ngc khng th nm nga hoc c s gi, st, ru li trng nht, mch ph khn hoc khn. M hnh ch s nhit kinh lc Ph (+BL), Can (+), Tiu trng (-), Bng quang (-), m (-), T (-), Tam tiu (-), Thn (-), Tm (+).
60
CM NANG CHN TR NG Y
b. Phng huyt Cu: Phong mn, Ph du, Thi kh, Cn lun, Phong long, Chin trung. c. Ging ngha phng huyt Cu Phong mn, Ph du lm m Ph tng, ui hn t. Chin trung, Phong long b kh, ho m hn; Cn lun lm m nng kinh Bng quang v vng thng tiu ct cn hen suyn; Cn lun, Thi kh nng sc nng ton thn, trong c Thn dng gip cho Ph kh tc ging d dng m dt ho. 3. Ph nhit khi suyn M hnh ch s nhit kinh lc c bn: Ph (+BL); ngha l kinh Ph c trng thi nhit bnh l. S tng quan ca kinh Ph c gi tr tuyt i ln hn sai s gii hn v mang du +. a. Triu chng: Ho suyn gp, m vng, do u hoc ho nn mu m, mi hi tanh, hu hng au hoc tc ngc, s lnh, pht nng st, ru vng hoc vng trn, mch sc hoc hot sc. M hnh ch s nhit kinh lc Ph (+BL), Can (+), Tam tiu (+), Thn (+), m (-), Bng quang (-), Tm (+). b. Phng huyt Chch: Thiu thng v Xch trch nn mu. T: Khng ti, Ph du, Ph nhit huyt, i chu, Trung ph, Thi xung. B: Tc Tam l. c. Ging ngha phng huyt Thiu thng chch nn mu c th lm h nhit nhiu tng cng mt lc, v Ph nhit thuc v phn kh khng ch do Ph gy ra. Xch trch c tc dng h nhit trng V, v trng V nhit cng gp phn quan trng gy ra Ph nhit. Khng ti l khch huyt kinh Ph c tc dng tr cc bnh cp tnh ca Ph. Ph du v Ph nhit huyt c tc dng gn nht vi Ph tng. i chu l im giao hi ca ch dng, ci d dng kh c t bt th kh cng c mt theo. Trung ph l m huyt ca Ph, kh ca ng kinh Ph v Ph tng t tp y, t c th lm bt i ci hu d ca t nhit Ph. B Tc Tam l dn ho i xung, t Thi xung l t ho Can tr Can ho phn khc Ph kim lm cho Ph to thm to nhit m gy ra m vng v dnh hoc hi tanh. 4. Ph kh h M hnh ch s nhit kinh lc c bn: Ph (+BL); ngha l kinh Ph c trng thi nhit bnh l. S tng quan ca kinh Ph c gi tr tuyt i ln hn sai s gii hn v mang du +. a. Triu chng: Ho, th ngn hi, c khi suyn gp, hoc th ht kh khn, m nhiu v lng, mt mi, ngi ni, ting trm yu, s lnh, ra m hi, sc mt trng nht, cht li nht, chm, mch h nhc l tng mch tng li ca chng h, sc mt trng nht ch v Ph kh bt tc.
61
CM NANG CHN TR NG Y
M hnh ch s nhit kinh lc Ph (+BL), Tm bo (+), Tiu trng (-), Tm (-), m (-), T (-), Bng quang (-), Can (-), Thn (+). b. Phng huyt Cu: Ph du, Cao hoang du, Cch du, m du, T du, Thn du, Quan nguyn, Kh hi, Tc Tam l, Ni quan. c. Ging ngha phng huyt Cu Ph du l n b Ph tng, cu Cao hoang du vi Tc Tam l l nhm huyt b kh t Tng kh pht ra tng s thc y ca Ph kh. 2 Cch du v 2 m du l T hoa liu php c tc dng c bit b Ph kh v kh ho ton thn. Cu T du, Thn du lm cho kh T, Thn kho s h tr cho Ph kh. Quan nguyn, Kh hi l hai huyt gi gn nguyn kh ton thn. Ni quan m duy mch, cu c tc dng bi b m huyt, huyt sinh kh, huyt tt th kh kho. 5. Ph m h M hnh ch s nhit kinh lc c bn: Ph (+BL); ngha l kinh Ph c trng thi nhit bnh l. S tng quan ca kinh Ph c gi tr tuyt i ln hn sai s gii hn v mang du +. a. Triu chng: Ho khng c m, hoc t m dnh, c khi ln t mu, st v chiu, m hi trm, lng bn tay bn chn nng, sau gi ng m , mt ng, ming kh, hng rt, hoc ting ni khn cm gn mt, li hng t ru, chm, mch t, sc. M hnh ch s nhit kinh lc Ph (+BL), Tam tiu (+), Tm (+), Tm bo (+), Can (+), Thn (+), Bng quang (-), m (+). b. Phng huyt B: Cch du, m du, Thn du, Ph du. T: Can du, Thi xung, i chu, Trung ph. B: Tc tam l, Tam m giao. c. Ging ngha phng huyt Cch du, m du ly c hai bn l T hoa liu php c tc dng bi b kh huyt, chng suy nhc. B Ph du b Ph, b Thn t m ging ho, T Can du, Thi xung t h ho Can, do Can m h sinh ra Can ho vng, phn khc Ph kim. i chu, Trung ph l cp huyt tr gin ph qun xut huyt rt c nghim. B Tc Tam l va dn ho i xung va kin T, ho V bi th sinh kim; b Tam m giao l b m Can, T, Thn cng l chn m ca c th ngi ta. 6. Ph T lng h M hnh ch s nhit kinh lc c bn: Ph (+BL), T (-BL); ngha l kinh Ph c trng thi hn bnh l. S tng quan ca kinh Ph c gi tr tuyt i ln hn sai s gii hn v mang du +, s tng quan ca kinh T c gi tr tuyt i ln hn sai s gii hn v mang du -.
62
CM NANG CHN TR NG Y
a. Triu chng: Ph T lng h thuc h chng, biu hin: Ho ko di ngy, m nhiu, lng m trong, sc mt gy cm ph phc, mt mi, km n, bng chng, a nho, li mng, chm, sc nht, ru trng, mch t hoc h, i. M hnh ch s nhit kinh lc Ph (+BL), T (-BL), Tm bo (+), Thn (+), Bng quang (-), Tam tiu (-), Tiu trng (-), Can (-), m (-), V (-). b. Phng huyt B: Ph du, T du, Can du, Cch du, m du, Thn mn, Chi chnh, Ni quan, Tc Tam l. c. Ging ngha phng huyt B Ph du l trc tip b vo Ph tng. B T du, Tc Tam l l b T b Ph, gi l bi th sinh kim. B Cch du, m du l T hoa liu php b dng kh huyt ton thn; b Thn mn, Chi chnh l dng nguyn lc biu l gia Tm v Tiu trng b Tm kh; b Ni quan l b vo m huyt. y l mt phng bi b Ph, T c i ng hng hu v hiu qu cao. 7. Ph thn lng h M hnh ch s nhit kinh lc c bn: Ph (+BL); ngha l kinh Ph c trng thi nhit bnh l. S tng quan ca kinh Ph c gi tr tuyt i ln hn sai s gii hn v mang du +. a. Triu chng: Ph Thn lng h thuc m h biu hin ho t, t m, c ng th ht hi, mt trng, g m , st v chiu hoc ng tm phin nhit, gy mn mt ng, m hi trm, m n ming kh, lng au, i nho, di tinh, li hng t ru, mch t sc. M hnh ch s nhit kinh lc Ph (+BL), Thn (+), m (+), Can (+), Tm bo (+), Tam tiu (+), Tiu trng (-), T (+), Bng quang (-). b. Phng huyt Cu hoc chm b: Cch du, m du, Ph du, Thn du. T: Can du, Ch dng. B: Ni quan, Tam m giao, Tc Tam l. T: Hp cc. B: Phc lu. c. Ging ngha phng huyt 2 Cch du, 2 m du gi l T hoa liu php cha lao phi v cng hiu qu. B Ph du, Thn du l b thn m v Ph m. T Can du, Ch dng t Can, m ho vng. B Ni quan, Tam m giao l b m huyt, b Tc Tam l dn ho kh i xung. T Hp cc, b Phc lu cm m hi khng cho hao tn m tn. 8. i trng thp nhit M hnh ch s nhit kinh lc c bn: i trng (+BL); ngha l kinh i trng c trng thi nhit bnh l. S tng quan ca kinh i trng c gi tr tuyt i ln hn sai s gii hn v mang du +.
63
CM NANG CHN TR NG Y
a. Triu chng: au bng a chy hoc l cp hu trng (trong bng qun au, hu mn nng nh mun i tin m phn kh ra), phn c cht nhy mu m, hoc ra mu, c mn tr, li hng, ru dy trng hoc vng trn, mch trm sc. M hnh ch s nhit kinh lc i trng (+BL), Ph (+), Can (+), m (-), Tm (+), T (+), V (-), Bng quang (-), Thn (-), Tam tiu (+). b. Phng huyt T: Hp cc, Ngoi quan, Tc Tam l, Thng c h. c. Ging ngha phng huyt Hp cc l nguyn huyt ca kinh i trng, loi nguyn cng nh loi du trong ng du huyt, va c tc dng ca loi nguyn h nhit kinh i trng li c tc dng kh thp ca loi du. Ngoi quan l huyt loi lc ca kinh Tam tiu c tc dng kh ngoi t Tam tiu v ton thn ni chung (do ch Ngoi quan ngha l c gn vi ngoi t). Tc tam l c tc dng kin T, ho V, ho thp; Thng c h l h hp huyt, tr bnh ca i trng mnh nht. D. Thn v Bng quang Thn l ci gc ca tin thin, cng nng sinh l l ch tng tinh, ch nc (thu). Trong thn c cha nguyn m (vt cht ngun gc), nguyn dng (dng kh ngun gc), ch nn gi gn, khng nn hao tip. Lc bin ho bnh l phn nhiu l h chng, c chia thnh hai loi ln: Thn m h v Thn dng h, trong bao gm nhiu loi bnh v sinh dc, tit niu, thn kinh, h thng ni tit. Chng bnh thng thy ca Bng quang l thp nhit. 1. Thn m h M hnh ch s nhit kinh lc c bn: Thn (+BL), ngha l kinh Thn c trng thi nhit bnh l. S tng quan ca kinh Thn c gi tr tuyt i ln hn sai s gii hn v mang du +. a. Triu chng: u vng, mt hoa, tai , tai ic, rng li lung lay hoc au, mt ng, gn ti ming kh, ng tm phin nhit, m hi trm, lng gi mi au hoc au xng chy, au mt c chn, di tinh, li hng kh hoc c ru xanh, mch t sc. Nu kim thy g m hng, mi , ham tnh dc, tiu tin t, , na m ming kh nhiu, mch huyn sc, hoc huyn t sc l m h ho vng. M hnh ch s nhit kinh lc Thn (+BL), Ph (+), m (+), Can (+), Tm (-), T (+), Bng quang (-), Tiu trng (-), Tm bo (+). b. Phng huyt B: Cch du, m du, Thi dng, Hp cc, Thn du, Ni quan, Tc Tam l, Tam m giao, Bch hi, Thng thin, Dng tuyn. c. Ging ngha phng huyt
64
CM NANG CHN TR NG Y
Cch du, m du dng c hai bn l T hoa liu php cha chng m h truyn thng. Thi dng, Hp cc l nhm huyt cha chng au u do thn kinh suy nhc rt nghim. Thn du b Thn, cha chng au lng, di tinh. Ni quan, Tc Tam l, Tam m giao l nhm huyt b v m huyt, m huyt th Tm m sung tc s tr c chng phin nhit trong Tm. B Bch hi, Thng thin, Dng tuyn s tr c chng au u c au lng, tai hoa mt do Thn m h gy ra. 2. Thn dng h M hnh ch s nhit kinh lc c bn: Thn (-BL); ngha l kinh Thn c trng thi hn bnh l. S tng quan ca kinh Thn c gi tr tuyt i ln hn sai s gii hn v mang du -. a. Triu chng: Sc mt m m, tc rng, s lnh, chn tay lnh, th ngn hi, suyn, tinh thn mt mi, tai ic, rng li lung lay, lng gi mi au (nho mm), i t, ph thng hoc m hay i i, nc i vng, hoc trong, ra m hi, ru li trng nhun, mch h ph, hoc trm tr v lc. Nu mnh mn ho suy th lit dng, hot tinh (khng mng m ra tinh), a chy mn tnh, t chi lnh hoc ht hi, hen m ra m hi, xch mch nhc hoc vi, t, trm tr. Nu i i nhiu hoc i khng cm hay i m, i xong cn ri rt khng dt, hoc xut tinh sm, li non, ru trng, xch b nhc l thn kh khng c. M hnh ch s nhit kinh lc Thn (-BL), Bng quang (-), m (-), Tm (-), Tiu trng (-), Ph (-), V (-), Tam tiu (-), Tm bo (+), Can (+), T (-). b. Phng huyt B hoc Cu: Bch hi, Thi kh, Cn lun, Ph du, m du, T du, Thn du, Bng quang du, Lit khuyt, Quan nguyn, Kh hi, Quy lai, Tam m giao. - Nu rng tc thm: c du, H lim. c. Ging ngha phng huyt Bch hi, Thi kh l cp huyt tr chng Thn dng h sinh ra chong tin nh v phn lng nho, ng thi Thi kh vi Cn lun s nng thn nhit ln v ct c cn hen suyn do Thn dng h gy ra. B Ph du, m du l hai huyt lm tng hot ng cng nng ca Ph, m lm cho dng kh ton thn tng tin. B T du, Thn du, Bng quang du l b T, Thn, m vng lng cha chng lng gi mi au. Lit khuyt cng vi Cn lun l cp huyt tr chng i khng bnh thng do kh ho khng bnh thng gy ra. Quan nguyn i b nguyn kh, i b kh dng. Kh hi, Quy lai, Tam m giao l nhm huyt tr lit dng c hiu qu. Tc rng do Thn dng h ch cn Thi kh l , nhng thng th Thn dng h cn gy ra suy nhc ca nhiu chc nng cho nn ta c dng thm c c du, H lim cho tng hiu qu. Nn nh rng trong hn 300 huyt ton thn ch c ba huyt trn c tc dng chuyn cha tc rng m thi.
65
CM NANG CHN TR NG Y
3. Thn m dng lng h M hnh ch s nhit kinh lc c bn: Thn (-BL), ngha l kinh Thn c trng thi hn bnh l. S tng quan ca kinh Thn c gi tr tuyt i ln hn sai s gii hn v mang du -. a. Triu chng: Sc mt m m, tc d rng, rng lung lay, ming kh, Tm phin, m hi trm, s rt, chi lnh, di tinh, i dm, li nht hoc c rnh nt, ru mng, mch trm t hoc nhc. b. Phng huyt v ging ngha Dng ton b phng huyt cha chng Thn dng h k trn, v thm Tm du, Ni quan, Tc Tam l, l nhng huyt gia vo s huyt c phng trn s lm nn tc dng bi b m huyt, m tinh, lm cho gi tr cha chng Thn m dng lng h c ton din. 4. Tm thn bt giao M hnh ch s nhit kinh lc c bn: Tm (+BL), Thn (+BL); ngha l kinh Tm v Thn c trng thi nhit bnh l. S tng quan ca kinh Tm v Thn c gi tr tuyt i ln hn sai s gii hn v mang du +. a. Triu chng: Tim hi hp, bun b, vng u, mt ng, tai , tai ic, hay qun, lng gi mi au, li non, hng, mch t hoc t sc. M hnh ch s nhit kinh lc Tm (+BL), Thn (+BL), Tm bo (+), Ph (+), T (+), m (+), Tiu trng (-), Can (+), Tam tiu (-). b. Phng huyt Mt ng chm b hoc cu: Thn mn, Ni quan, Tam m giao. Nu km chng hay qun, thm: B Thiu thng, Tm du, Dng tuyn.
c. Ging ngha phng huyt Tm v Thn gip nhau ch c, gip nhau tr sinh, cng ph cng thnh, b Thn mn, Ni quan l cp b Tm m, cha chng hi hp, mch nhanh s c chm li; b Tam m giao b Thn m gip cho Tm m ch ng Tm dng m an thn d ng. Thiu dng iu ho nhp th, do nhp th c quan h vi nhp tim, nhp th n nh th nhp tim n nh, v th cng vi Tm du, Thn mn lm cho Tm lc, tr nh tng tin. Dng tuyn c ngha l con sui phun ngc ln mnh m, b Dng tuyn tc l tng thm kh nng ca Thn thu ch Tm ho, Tm ho c dp th thn minh tr li trong sng, tnh to, v th Dng tuyn thng c dng trong cp cu chong ngt vi chc nng khai khiu, tnh thn.
66
CM NANG CHN TR NG Y
5. Bng quang thp nhit M hnh ch s nhit kinh lc c bn: Bng quang (+BL), m (+BL); ngha l kinh Bng quang v m c trng thi nhit bnh l. S tng quan ca kinh Bng quang v m c gi tr tuyt i ln hn sai s gii hn v mang du +. a. Triu chng: St cao hoc s gi, i dt, i vi, i au, hoc i lin min, i t nhin dt, nc i c, c mu, c ct si, ru li vng hoc trn, mch sc. Thc cht nhng chng k trn u thuc v vim ng tit niu, si ng tit niu, vim cp tnh tin lit tuyn. Nu i ra mu m khng c chng l li, nt li cng thuc v Bng quang thp nhit m khng phi l Tm di nhit sang Tiu trng. b. Phng huyt i but au, i ra mu: T Lit khuyt, Cn lun. i ra ct si: B Thn du; t Thy do, Trung cc. Vim cp tnh tin lit tuyn: T Khc ct, Hi m.
c. Ging ngha phng huyt Vin bng quang hoc niu o lm cho i but au, i ra mu l do kh ho Bng quang khng tt, t Lit khuyt kh ho c thun ho; t Cn lun l kh t nhit Bng quang lm cho kh ho c d m nc tiu ra mt, trong. Thn du, Thu o l nhm huyt cha si Thn v si niu qun, si Bng quang u c hiu qu. Trung cc l m huyt ca Bng quang c tc dng vi mi chng ca Bng quang cp v mn. Khc ct l huyt c tr bnh tin lit tuyn; Hi m tr bnh nh m, hai huyt cng dng, ngoi vic tr bnh tin lit tuyn cn c sc cha chng ri lon c trn gy ra b i a, k c sau khi khu m mn b vim nhim gy ra b i a.
67
CM NANG CHN TR NG Y
NHNG NHN NH CH O TRONG VIC PHN TCH DIN GII CC CH S NHIT KINH LC Tri qua nhiu nm mit mi thc hnh lm sng php chn bnh bng nhit kinh lc, c v phn tch din gii cc bng ch s nhit kinh lc a ra nhn nh chn on, ti c kt c nhng nhn nh mang tnh ch o hng n chn on xc nh. Nh trnh by trong cc phn trc, mi nhn nh u da trn ch s nhit quan trng nht: S tng quan, nhng nhn nh ch o ny cng vy; da vo s tng quan ca kinh. A. Ch s tng quan ca kinh m: Nhn nh vai tr, nh hng ca m Trong l lun ca Tng ph bin chng lun tr c truyn cho rng chng ca m thng l m nhit v cn ni bnh Can thng nh hng n m do Can v m c quan h biu l, li st nhau, cho nn khi cha bnh thng phi cha c hai mt lc. Nhng y, ti nhn mnh v coi trng vai tr nh hng ca m trong mi trng thi, mc bin ha ca m dng trong c th con ngi. Nhn nh ca ti da trn ba l: Trong Tng ph bin chng lun tr c truyn khng c ni v m hn, nhng trong cc ti liu ri rc u c nhn nh rng hn th ngng, hn th thng, bt thng tc thng. m hn th kh tr, kh tr th huyt . Do khi c cc ch s nhit v quan st triu chng ngi bnh, ti nhn thy tnh h thng trong nhng l lun nm ri rc ny, c gn vi m hn m m hnh ch s nhit kinh lc l: m (-BL), ngha l m hn bnh l (s tng quan ca kinh m c gi tr tuyt i ln hn sai s gii hn v mang du -). M hnh ch s nhit kinh lc ny c th thy c mi loi bnh hn chng, thp chng. Quan st nhng biu hin ngi bnh thuc hai nhm bnh chng khc nhau l Thn dng h v Thn m h ti nhn thy ch s nhit c nhng biu hin tng ng nh sau: + Thn dng h (mnh hn, chi lnh, phn lng nho, di tinh, lit dng, t chi v lc, tr nh gim st) c m hnh ch s nhit kinh lc c bn l: Thn (+), m (-BL), ngha l Thn nhit, m hn bnh l. + Thn m h (mnh gy, da nng, st v chiu, tnh dc cang tin, t ng) c m hnh ch s nhit kinh lc c bn l: Thn (+), m (+BL), ngha l Thn nhit, m nhit bnh l. Quan st h thng huyt vng lng trn thuc Kinh Bng quang, ng trong l Bi du, ng ny ch v tc dng ca huyt i vi tng ph bn trong tng ng nh: Ph du, Quyt m du, Tm du, Can du, m du, T du, V du... v ng ngoi cng khe lin sn ch v tc dng ca huyt i vi nh hng ca bnh bin tng ph vt ra ngoi phm vi ni b m sang cc tng ph khc hoc biu hin cc cng nng khc nh: pha ngoi Ph du l Phch h (ca ng ca va) ch v tc dng i vi bnh ca Ph biu hin ra dng v bn ngoi Quyt m du l Cao hoang du (p ng yu cu ca vng Cao hoang khong trng di tim) ch v tc dng i vi bnh
68
CM NANG CHN TR NG Y
mng ngoi tim nh hng ti Tng kh pht ra vng cao chi thng hoang chi h; pha ngoi Tm du l Thn ng (ngi nh ca thn kh) ch v tc dng i vi bnh tim nh hng ti thn thi; pha ngoi Can du l Hn mn; pha ngoi m du l Dng cng (rng mi ca mi th dng kh), ch v tc dng i vi bnh m nh hng ti mi th dng kh... B. Ch s tng quan ca 2 kinh: Tm v Tm bo, nhn nh quan h tng h gia kinh Tm v kinh Tm bo S tng quan ca Kinh Tm v Kinh Tm bo c coi nh tiu ch nh gi mc tham gia ca tri nng ( thc) v bn nng (v thc) trong mi hot ng cng nng ca c th con ngi. Do quan h tng h gia tri nng v bn nng nn bn cnh vic nhn nh nh gi s tng quan ca tng kinh: Tm v Tm bo, cn phi gp chung c hai s tng quan ca kinh Tm v kinh Tm bo nhn nh v din gii. 1. Nhn nh, nh gi din gii ring tng kinh a. Kinh Tm: xem xt phn tch s tng quan ca kinh Tm trong cc trng hp: Tm (+); tc s tng quan kinh Tm mang du +, ch hot ng tri nng mc tng cao, ta gi l Tm nhit; v khi gi tr tuyt i ca s tng quan ln hn sai s gii hn: Tm (+BL), ngha l hot ng tri nng tng ln t n mc bnh l, ta gi l Tm nhit bnh l. Tm (-); tc s tng quan kinh Tm mang du -, ch hot ng tri nng mc gim thp, ta gi l Tm hn; v khi gi tr tuyt i ca s tng quan ln hn sai s gii hn: Tm (-BL), ngha l hot ng tri nng gim xung n mc bnh l, ta gi l Tm hn bnh l.
b. Kinh Tm bo: Xem xt phn tch s tng quan ca kinh Tm bo trong cc trng hp: Tm bo (+); tc s tng quan kinh Tm bo mang du +, ch hot ng bn nng mc tng cao, ta gi l Tm bo nhit; v khi gi tr tuyt i ca s tng quan ln hn sai s gii hn: Tm bo (+BL), ngha l hot ng tri nng tng ln t n mc bnh l, ta gi l Tm bo nhit bnh l. Tm bo (-); tc s tng quan kinh Tm bo mang du -, ch hot ng bn nng mc gim thp, ta gi l Tm bo hn; v khi gi tr tuyt i ca s tng quan ln hn sai s gii hn: Tm bo (-BL), ngha l hot ng bn nng gim xung n mc bnh l, ta gi l Tm bo hn bnh l.
2. Nhn nh, nh gi din gii gp chung c hai kinh (quan h tng h) Xem xt phn tch s tng quan ca c hai kinh Tm v Tm bo trong cc trng hp sau: Tm (+) v Tm bo (+), tc s tng quan ca c hai kinh u mang du +, l ch trng thi tinh thn hng phn, khi gi tr tuyt i s tng quan ca c hai kinh u ln hn sai s gii hn: Tm (+BL), Tm bo (+BL), l trng thi hng phn n mc bnh l.
69
CM NANG CHN TR NG Y
Tm (-) v Tm bo (-), tc s tng quan ca c hai kinh u mang du -, l ch trng thi tinh thn mt mi; khi gi tr tuyt i s tng quan ca c hai kinh u ln hn sai s gii hn: Tm (-BL), Tm bo (-BL), l trng thi mt mi n mc bnh l. Tm (+) v Tm bo (+), tc s tng quan ca c hai kinh u mang du +, khi gi tr tuyt i s tng quan ca kinh Tm ln hn gi tr tuyt i s tng quan ca kinh Tm bo l ch tri nng ln t bn nng trong trng thi tinh thn hng phn. Tm (-) v Tm bo (-), tc s tng quan ca c hai kinh u mang du -, khi gi tr tuyt i s tng quan ca kinh Tm ln hn gi tr tuyt i s tng quan ca kinh Tm bo l ch tri nng ln t bn nng trong trng thi tinh thn mt mi. Tm (+) v Tm bo (+), tc s tng quan ca c hai kinh u mang du +, khi gi tr tuyt i s tng quan ca kinh Tm bo ln hn gi tr tuyt i s tng quan ca kinh Tm l ch bn nng ln t tri nng trong trng thi tinh thn hng phn. Tm (-) v Tm bo (-), tc s tng quan ca c hai kinh u mang du -, khi gi tr tuyt i s tng quan ca kinh Tm bo ln hn gi tr tuyt i s tng quan ca kinh Tm l ch bn nng ln t tri nng trong trng thi tinh thn mt mi.
3. Cc trng thi gy ra bi s mt cn bng gia tri nng v bn nng Tri nng v bn nng l hai mt ca mt th thng nht l thn ch, c thng qua quan h tng h gia kinh Tm v kinh Tm bo, biu hin ra ngoi bng cc ch s nhit, nh ta nhn bit c mc cn bng gia tri nng v bn nng. Khi bn nng ln t tri nng, d trong trng thi tinh thn hng phn hay mt mi, u c coi l trng thi ri lon thn kinh chc nng. Khi tri nng ln t bn nng trong trng thi tinh thn hng phn, c coi l trng thi tnh ch.
C. Nhn nh v bnh thn kinh chc nng trn chng ta nh gi phn tch s tng quan ca kinh Tm v Tm bo, nh ra c m hnh ch s nhit kinh lc ca trng thi ri lon thn kinh chc nng nh sau: Gi tr tuyt i ca s tng quan kinh Tm bo phi ln hn gi tr tuyt i ca s tng quan kinh Tm v s tng quan ca hai kinh phi cng du hoc ch cn s tng quan ca kinh Tm bo mang du + cn kinh Tm mang du -. Trng thi ri lon thn kinh chc nng ny tr thnh bnh l khi c thm: Gi tr tuyt i s tng quan ca c hai kinh u ln hn sai s gii hn hoc s tng quan kinh Tm bo mang du + v c gi tr tuyt i ln hn sai s gii hn cn s tng quan kinh Tm mang du -. M hnh ch s nhit kinh lc ca bnh thn kinh chc nng Tm bo (+BL), Tm (+BL). ng thi gi tr tuyt i s tng quan ca kinh Tm bo ln hn kinh Tm.
70
CM NANG CHN TR NG Y
Tm bo (-BL), Tm (-BL). ng thi gi tr tuyt i s tng quan ca kinh Tm bo ln hn kinh Tm. Tm bo (+BL), Tm (-) hay Tm (-BL).
Mc ln hn ca gi tr tuyt i s tng quan ca kinh Tm bo so vi kinh Tm cng cao ngha l mc bn nng ln t tri nng cng ln, cng l bnh thn kinh chc nng rt nng. trng hp Tm bo (+BL), Tm (-) hay Tm (-BL), l mc bn nng ln t tri nng rt ln. Cn phi nhn ra tnh trng ri lon thn kinh chc nng ni chung c th vn dng vo truy xt ngun gc ca nhiu loi bnh chng. V d bnh chng ri lon tun hon no kiu xung huyt no hay kt ng mch no. M m hnh ch s nhit kinh lc ca bnh chng ny l nhit bn tri hoc phi ca cc kinh trong cng mt chi phi cng du + hoc (do phn nh hn nhit) v nhit hai bn tri v phi, u phi tri du (theo thc nghim ca bc s Nguyn Tn Phong). y, chng ta cn xem xt thm s tng quan ca kinh Tm v Tm bo, nu thy c m hnh ch s nhit kinh lc ca chng ri lon thn kinh chc nng mc bnh l, th ta c th chn on chng ri lon tun hon no k trn l do ri lon thn kinh chc nng gy ra. V d khc, bnh nhn thp khp mn tnh m ni au khng c nh; hoc bnh mt s tng ph, kh quan c hin tng lc au, lc khng, khng c quy lut gi gic, nu thy m hnh ch s nhit kinh lc ca chng ri lon thn kinh chc nng mc bnh l, cng c th xem cc loi bnh chng ny do ri lon thn kinh chc nng gy ra. bnh nhn c nhn nh l bnh thn kinh chc nng li c kt hp V (BL) th s c chng hoang tng.
D. Nhn nh v bnh tnh ch Trong phn phn tch s tng quan ca kinh Tm v kinh Tm bo, chng ta ch r m hnh ch s nhit kinh lc ca trng thi tnh ch l: gi tr tuyt i s tng quan ca kinh Tm phi ln hn gi tr tuyt i s tng quan ca kinh Tm bo v s tng quan ca kinh Tm mang du +. Trng thi tnh ch ny t n mc bnh l khi c thm: Gi tr tuyt i s tng quan ca kinh Tm ln hn sai s gii hn. M hnh ch s nhit kinh lc bnh tnh ch Tm (+BL), v gi tr tuyt i s tng quan ca kinh Tm ln hn kinh Tm bo. Cn phi nhn ra m hnh ch s nhit kinh lc bnh tnh ch (tri nng ln t bn nng) trong bng ch s nhit kinh lc ca ngi bnh chn on nhng bnh chng ny sinh t ngun gc tnh ch. Khi nhn nh c bnh tnh ch, cn tm ra nhng tng ph no
71
CM NANG CHN TR NG Y
ang c trng thi bnh l i km (l nhng kinh c s tng quan m gi tr tuyt i ln hn sai s gii hn), phn nh cc th bnh tnh ch nh sau: Tm (+BL), gi tr tuyt i s tng quan kinh Tm ln hn kinh Tm bo, Ph (BL); l bnh do bun m thnh. Tm (+BL), gi tr tuyt i s tng quan kinh Tm ln hn kinh Tm bo, Ph (BL), T (BL): l bnh do nghi ng m thnh. Tm (+BL), gi tr tuyt i s tng quan kinh Tm ln hn kinh Tm bo, Ph (BL), Can (BL): l bnh do tc gin m thnh. Tm (+BL), gi tr tuyt i s tng quan kinh Tm ln hn kinh Tm bo, Ph (BL), Thn (BL): l bnh do tic nui m thnh. Tm (+BL), gi tr tuyt i s tng quan kinh Tm ln hn kinh Tm bo, Tm bo (BL), Thn (BL), m (BL), Can (BL) l chng tm thn phn lp do tnh dc cang tin m thnh.
. Nhn nh v bnh cng nng c th Bnh cng nng do cc tng ph kt hp vi nhau t t n nhiu, ngi bnh khc nhau tnh trng bnh li thay i khc nhau, do vy m c nhiu th lm sng hoc c th hoc an xen vo nhau. trong phn ny, ti xin nu c th mt s m hnh ch s nhit kinh lc ca bnh cng nng th c th, gip nhn nh bc u trong nhng trng hp r rt, cn v lu di, bng vn hiu bit ca mnh v hc thuyt Tng ph v Tng ph bin chng lun tr, kt hp vi kinh nghim thc t lm sng, mi thy thuc t lp ly nhiu m hnh ch s nhit kinh lc cho nhiu th lm sng, tr gip cho chn on sau ny t hiu qu cao. Cc m hnh ch s nhit kinh lc ca bnh cng nng c th 1. Chng cm st Tm (+BL), Ph (+BL), Can (+BL), T (+BL): l bnh ngoi cm thi kh. Nu c thm V (+BL), i trng (+BL): l nhit vo kh phn. Nu li thy thm Tam tiu (+BL), Tm bo (+BL) l nhit vo doanh phn v huyt phn, c nhit nhp Tm bo. 2. Chng c bp nhc mi: Can (+BL), T (+BL). 3. Chng c bp mm nho, gy mn: Can (-BL), T (-BL). 4. Chng hp mn v: V (+BL), Can (+BL), m (+BL). 5. Chng gan lch sng to: Can (+BL), T (+BL), m (-BL). 6. Chng lng au kh ci xung: Bng quang (-BL), Can (+BL). 7. Chng lng au kh nga ln: Bng quang (+BL), Can (+BL). Nu c thm Ph (+BL), Thn (+BL): l lng cng g. 8. Chng mnh mn ho vng, tnh dc tng tin: m (+BL), Thn (+BL), Can (+BL), T (+BL).
72
CM NANG CHN TR NG Y
9. Chng au nhc trong thn th: Can (+BL), m (-BL), Tam tiu (-BL). 10. Chng can ho vng: Can (+BL), V (+BL), T (+BL), Ph (+BL), Tm (+BL). 11. Chng qu mn cm: a. D ng: Can (+BL), Ph (+BL). b. Chng hen Khi ln cn: Ph (-BL), m (-BL), Can (+BL), Tm (+BL), Tm bo trng (+BL). (+BL), i
Khi khng c cn: Ph (+BL), m (-BL), Can (+BL), Tm (+BL), Tm bo (+BL), i trng (+BL). Ring i trng khng c nh trong m hnh ch s nhit kinh lc ny.
12. Cc loi khi u lnh v c tnh: Tiu trng (-BL), Tam tiu (-BL), m (-BL), Can (+BL), T (+BL). giai on mt v hai ca khi u cc kinh ca chi trn phn ra hn nhit l: Tiu trng (-), Tm (-), Tam tiu (-) v Tm bo (+), i trng (+), Ph (+). 13. Ri lon tun hon no: Bao gm c xung huyt no v bn huyt no. M hnh ch s nhit kinh lc ny ly theo thc nghim ca bc s Nguyn Tn Phong. a. Xung huyt no: Nhit mi bn (tri hay phi) ca 12 kinh cng du (+ hay -) v tri du vi bn kia. y gi l s phn ly m dng nht qun ca kinh lc. b. Bn huyt no (kt ng mch no): Nhit mi bn (tri hay phi) ca 6 kinh trong mi chi (trn hay di) cng du (+ hay -) v cng du vi bn kia ca 6 kinh trong chi cn li. V d: Nhit bn tri ca 6 kinh chi di mang du + th nhit bn phi ca 6 kinh chi di mang du + v nhit bn phi ca 6 kinh chi trn cng mang du ng vi nhit bn tri ca 6 kinh chi di cng mang du -, gi l s phn ly m dng giao hon ca kinh lc. 14. Ri lon cm gic hng Tm (+BL), Ph (+BL), Can (+BL), m (-BL): l ri lon cm gic hng do suy tuyn gip gy ra. Tm (+BL), Ph (+BL), Can (+BL), m (+BL): l ri lon cm gic hng do cng tuyn gip gy ra. Nu c Tm bo (+), i trng (+), Ph (+): l mc cng tuyn gip nng. E. Nhn nh v quan h gia nhit mi trng vi nhit kinh lc Theo s phn nh ca khoa sinh l hc ngy nay v nhit kh ca mi trng th t 18 n 240C gi l trung bnh, thun li cho s sng bnh thng ca c th ngi, t di 180C tr xung gi l lnh, tr ngi cho s hot ng sng bnh thng ca c th ngi, t 240C tr ln gi l nng, bt u gy hi cho s hot ng ca c th ngi, nht l t trn 320C tr ln, c th ngi cm thy mt mi, sc hp thu dinh dng gim. Cc ch s nhit kinh lc ngi bnh thng tu nhit mi trng m c nhng bin i nh sau:
73
CM NANG CHN TR NG Y
Khi nhit mi trng t 18 n 240C, nhit trung bnh ca chi trn v chi di chnh lch t 2 n 40C. Khi nhit mi trng t 240C tr ln, nhit mi trng cng cao, chnh lch gia nhit trung bnh ca chi trn v chi di ( 13 ca bng ch s nhit kinh lc) cng t i, khi nhit mi trng t 370C th chnh lch ny xp x bng 0. Khi nhit mi trng t 180C tr xung, nhit mi trng cng thp, chnh lch gia nhit trung bnh ca chi trn v chi di cng nhiu ln, c khi ti 100C.
Cn c vo tnh trng sinh l ca ngi bnh thng bin i theo nhit mi trng lm chun, ta nhn vo bng ch s nhit kinh lc, so snh nhit mi trng v nhit trung bnh ca chi trn v chi di ca ngi bnh vi chnh lch nhiu t khc nhau m nhn nh nh sau. Ly nhit mi trng trung bnh (t 18 n 240C) lm chun th chnh lch nhit trung bnh gia hai chi ca ngi bnh t 2 n 40C l mc tiu hao vt cht ca c th va phi, kh nng chng ca c th vi bnh t cn kho. Nu nhit mi trng ny m chnh lch nhit mi trng ny m chnh lch nhit trung bnh gia hai chi ch t 00C n 20C l mc tiu hao vt cht ca c th qu ln, kh nng chng ca c th vi bnh t km, bnh tnh c th chuyn t dng ny sang dng khc nhanh chng, mnh m, cn ch theo di. Nhng khi nhit mi trng ny m chnh lch nhit trung bnh gia hai chi li t 40C tr ln l mc chuyn bin chm, tr tr, sc chng ca c th vi bnh t cng tr tr, cn nng kh nng t thn ca cc tng ph trong c th, c linh hot mnh m hn. cc mc nng, hoc lnh ca nhit mi trng khc, ta theo m suy ra. Trong khi tng kt nhiu bng ch s nhit kinh lc ti nhn thy gia nhit trung bnh ca chi trn v chi di ph thuc vo ch s nhit ca kinh tm theo mt quy lut nh sau: S tng quan ca kinh Tm c gi tr tuyt i cng ln v mang du + th chnh lch gia nhit trung bnh ca chi trn v chi di cng nh. S tng quan ca kinh Tm c gi tr tuyt i cng ln v mang du - th chnh lch gia nhit trung bnh ca chi trn v chi di cng ln, l tnh trng cng nng thn kinh cm gic bnh thng. Nu thy s tng quan ca kinh Tm c gi tr tuyt i cng ln v mang du + m chnh lch gia nhit trung bnh ca chi trn v chi di cng cng ln, hoc nh thy s lng tng quan ca kinh Tm c gi tr tuyt i cng ln v mang du - m chnh lch gia nhit trung bnh ca chi trn v chi di li cng nh, l tnh trng cng nng thn kinh cm gic khng bnh thng.
Mi quan h gia nhit mi trng vi mc chnh lch nhit trung bnh ca chi trn v chi di rt c ngha nh gi tnh trng sinh hc con ngi c th.
74
CM NANG CHN TR NG Y
Mi quan h ca s tng quan kinh Tm vi mc d chnh lch gia nhit trung bnh ca chi trn v chi di rt c ngha nh gi tnh trng cng nng h thng thn kinh cm gic ca con ngi c th. F. Kt lun n y ti xin php c li bnh nh sau: L thuyt y hc c truyn phng ng bin chng su sc trong mi quan h gia kinh lc v tng ph, gia tng ph v bnh chng, mun tip thu c, chp nhn c, phi qua nhiu nm thm nhp vi ngh mi hiu v qu n. Ngy nay khoa hc k thut cuc sng i hi phi gii quyt vn nhanh, nhiu, hiu qu cao v phi c tnh ph cp (d ch l ph cp trong gii khoa hc k thut). Php chn bnh bng nhit kinh lc ny tuy mi c xy dng ln nhng n c c s vng chc l da trn c s y l c truyn hon chnh v phng php "Tri nhit cm " c i sng lu di trong lch s. Tri qua nhiu nm mit mi vi thc tin ca ti v nhng ngi yu thch php chn bnh bng nhit kinh lc, c nhng kt qu c ch nht nh, nhng con ngi tm kim thm nhng gi tr ca php chn bnh bng nhit kinh lc trong tng lai l rng m v ang ch mi ngi c nhng ng gp mi ca mnh. Vi phng php thng k quy np, chng ta xy dng c cc m hnh ch s nhit kinh lc ca cc chng bnh, tuy nhng kt qu ti a ra mi ch l bc u nhng ti tin rng nu c s t chc vi s nhit tnh ca nhiu ngi tham gia, chng ta s c nhiu m hnh ch s nhit kinh lc cho tng bnh chng, t m, chnh xcs v nh th vic ng dng vo in t y hc khng cn l mt vic xa vi na. Chng ta s hng cho in t y hc i su hn v t nhiu thnh tu hn. Vic php chn bnh bng nhit kinh lc c ng dng rng ri v nng cao hn, cng l nh chng ta c tha hng cng n ca ngi xa, m ng bng php "Tri nhit cm " ca nn y hc phng ng li c tr gip bi k thut hin i phng Ty vy.
75
PH LC: LIT K HUYT
CM NANG CHN TR NG Y
LIT K CC HUYT KHC NHAU NHNG CNG TN V MT HUYT C NHIU TN
I. TNG QUAN Hin tng cc huyt khc nhau nhng cng tn v mt huyt c nhiu tn trong Du huyt hc l mt tt yu khch quan ca qu trnh pht trin lch s, do cc nhn t sau y: - S sao chp nhm ln t huyt ny sang huyt khc cc huyt gn nhau nh: Thi uyn: Thi tuyn, Qu tm. Ng t: Thi tuyn, Qu tm. Dng ph: Tuyt ct. Huyn chung: Tuyt ct. - Hoc theo c tn vng m t cho cc huyt vng nh: Quan nguyn: ...an in.... Thch mn: ...an in.... Kh hi: ...an in.... m giao: ...an in.... - C nhng vng xa nhau nhng c cng tc dng, nn ngoi tn ring li c tn cng tc dng nh: Phong mn: Nhit ph. Phong tr: Nhit ph. Tinh cung: Ch tht. Mnh mn: Tinh cung. Kh huyt: Bo mn, T h. Quan nguyn: Bo mn, T h. - C nhng tn huyt cng m nhng khc dng t, hin tng ny do hc t truyn khu, sau mi ghi li m thnh. Nh: Dch (b thu) mn: Dch ( b nguyt) mn, Dch (b th) mn. Khu kh: Khu (c b th) kh. Quan nguyn (b nht u): Quan nguyn (b hn u). Ton (b ngc) c (b ngc): Ton (b phng) c (b mc). - C nhng huyt gm nhiu cch t tn ca nhiu y gia nhiu thi i, nhiu a phng, nay gp li thnh nhiu tn. Nh huyt Quan nguyn c n 30 tn, phn tch mt s tn trong ta thy mi tn do mt cch t ring, nu mt v d nh sau:
PH LC: LIT K HUYT
CM NANG CHN TR NG Y
an in, t tn theo vng. H k, t tn theo mc quan trng. Quan nguyn (b hn), t tn theo ghi m truyn khu. i trung cc, t tn theo v tr trn thn ngi. Nch thu, t tn theo tc dng cp cu ngi cht ui nc. Huyt hi, t tn theo tc dng cng nng. Kh hi, t tn theo tc dng cng nng. T h, Bo mn, T cung, Sn mn, t tn theo tc dng sn khoa. Tiu trng m, t tn theo hc thuyt kinh lc, du huyt.... - ng ch nht l t tn theo tc dng cng nng v tc dng cha bnh c tn chnh v tn ph. Nu c vn hiu bit ch Hn c th vic khai thc tnh nng, tc dng ca huyt s rt phong ph, b ch cho nghin cu v thc hnh iu tr.
PH LC: LIT K HUYT
CM NANG CHN TR NG Y
II. CC HUYT KHC NHAU NHNG CNG TN Trch t sch "Kim huyt tin lm" ca Vng D Phong, Thng Hi khoa hc k thut xut bn x v sch "Chm cu i thnh" ca Dng K Chu, Nhn dn v sinh xut bn x, Bc Kinh. - Lm khp + u lm khp, thuc kinh m. + Tc lm khp, thuc kinh m. - Khiu m + u khiu m, thuc kinh m. + Tc khiu m, thuc kinh m. - Thng cc + Phc thng cc, bng, thuc kinh Thn. + Tc thng cc, chn, thuc kinh Bng quang. - Dng quan + Yu dng quan, thuc mch c. + Bi dng quan. + Tt dng quan, thuc kinh m. + Tc dng quan. - Tam l + Th tam l, thuc kinh i trng. + Tc tam l, thuc kinh V. - Ng l + Th ng l, thuc kinh i trng. + Tc ng l, thuc kinh Can.
PH LC: LIT K HUYT
CM NANG CHN TR NG Y
III. MT S HUYT C NHIU TN Tng hp t cc sch: - "Kim huyt tin lm" ca Vng D Phong, Thng Hi khoa hc k thut xut bn x. - "Chm cu i thnh" ca Dng K Chu, Nhn dn v sinh xut bn x, Bc Kinh. - "Chm cu hc" ca T nghin cu khoa gio chm cu hc Trung y hc hiu tnh Giang T. A. Kinh Ph 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Trung ph: ng trung du,Ph m, Ph trung du, ng du. Hip bch: Gip bch. Xch trch: Qu th, Qu ng. Lit khuyt: Huyn ng, Uyn lao, ng huyn. Thi uyn: Thi tuyn, Qu tm. Ng t: Thi tuyn, Qu tm. Thiu thng: Qu tn.
B. Kinh i trng 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Thng dng: Tuyt dng. Nh gian: Gian cc, Chu cc. Tam gian: Thiu cc, Tiu cc. Hp cc: H khu, Hm khu, Hp ct. Dng kh: Trung khi. n lu: X u, Nghch ch, Tr u. H lim: Th chi h lim. Thng lim: Th chi thng lim. Th tam l: Tam l, Thng tam l, Qu t.
10. Khc tr: Qu thn (by ti ca qu), Dng trch. 11. Tru liu: Tru tim. 12. Ng l: Th chi ng l, Xch chi ng l, Xch chi ng gian. 13. T nhu: u xung, Cnh xung. 14. Kin ngng: Kin tim, Kin ct, Trung kin, Thin kin, Trung kin tnh, Thin ct, Ngung ct, Bin kin. 15. Thin vc: Thin nh (nghi l Thin hng). 16. Ph t: Thu huyt.
PH LC: LIT K HUYT
CM NANG CHN TR NG Y
17. Ho liu: Trng tn, Trng xc, Trng liu, Ho giao, Trng gip, Trng n, Trng t. 18. Nghinh hng: Xung dng. C. Kinh V 19. Tha khp: Din liu, H huyt, Kh huyt.
20. a thng: V duy, Hi duy. 21. i nghinh: Tu khng. 22. Gip xa: C quan, Khc nha, Qu sng, Qu lm, Li quan. 23. u duy: Tng i. 24. Nhn nghinh: Thin ng hi, Ng hi. 25. Thu t: Thu mn, Thu thin. 26. Khuyt bn: Thin ci, Xch ci. 27. Nh trung: ng nh. 28. Nh cn: Tit tc. 29. Thi t: Thi nht. 30. Hot nhc mn: Hot nhc. 31. Thin khu: Trng kh, Cc mn, i trng m, Tun t, Trng cc, Tun nguyn, B nguyn.
32. i c: Dch mn. 33. Quy lai: Kh cc, Kh huyt. 34. Kh xung: Kh nhai, Dng t (t). 35. Phc th: Ngoi khu, Ngoi cu. 36. m th: m vc, m mn. 37. Lng khu: Kho ct, Hc nh. 38. Tam l: H lng, Qu t, H tam l, Tc tam l. 39. Thng c h: H lim, C h thng lim.
40. H c h: H lim, C h h lim. 41. Gii kh: Hi i. 42. Xung dng: Hi nguyn, Phu dng, Hi ct, Hi qut, Hi dng. D. Kinh T 1. 2. n bch: Qu lu, Qu nhn, m bch. Thng khu: (G t, khng b th): Thng khu (c b th).
PH LC: LIT K HUYT
CM NANG CHN TR NG Y
3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.
Tam m giao: Tha mnh, Thi m, H chi tam l. Lu cc: Thi m lc, m kinh. a c: a ky, T x. m lng tuyn: m chi lng tuyn. Huyt hi: Huyt khch, Bch trng so. Xung mn: T cung, Thng t cung, Tin chng mn. Phc kt: Phc khut, Trng qut, Dng qut, Trng kt.
10. i honh: Thn kh, Nhn honh. 11. Phc ai: Trng ai, Trng khut. 12. Thc u: Mnh quan. 13. i bao: i bo. . Kinh Tm 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Thanh linh: Thanh linh tuyn. Thiu hi: Khc tit. Thng l: Thng l (c b vng). m khch: Thch cung, Thiu m khch. Thn mn: oi xung, Trung , Thot trung, Thot ct. Thiu ph: Thot ct. Thiu xung: Kinh thu.
E. Kinh Tiu trng 1. 2. 3. 4. 5. 6. Thiu trch: Tiu ct. Tin cc: Th thi dng. Nhu du: Nhu lun. Thin song: Song lung. Quyn (Xng g m) liu: Quyn (uy th) liu, Thot ct. Thnh cung: a s vn.
G. Kinh Bng quang 1. 2. 3. 4. 5. Tnh minh: Mc khng, Tinh minh, L xoang, Mc ni giai, Ni giai ngoi. Ton trc: Vin tr, D quang, Minh quang, Quang minh, Thu quang, Tn trc. Khc sai: T xung. Ng x: C x. Thng thin: Thin cu, Thin bch, Thin b.
PH LC: LIT K HUYT
CM NANG CHN TR NG Y
6. 7. 8. 9.
Lc khc: Cng dng, No ci, Lc khch. Phong mn: Nhit ph. i tr: Bi du, Bch lao. Quyt m du: Khuyt du, Quyt du.
10. Tm du: Bi du, Ng (c b nhn) tiu chi gian, Tm chi du. 11. c du: Cao ch, Cao ci. 12. Thn du: Cao ci. 13. Trung l du: Trung l, Tch ni du, Trung l ni du. 14. Bch hon du: Ngc hon du, Ngc phng du. 15. Trung liu: Trung khng. 16. Hi dng: Li c. 17. Tha ph: Nhc khch, m quan, B khch, B b, Tha ph chi b, Quan m. 18. U trung: U trung ng, Huyt khch, Trung khch, Thoi u, Khc thu ni. 19. Phch h: Hn h. 20. Cao hoang: Cao hoang du. 21. x: Ng kh (c b nguyt) du. 22. Ch tht: Tinh cung. 23. Tha cn: oan trng, Trc trng. 24. Tha sn: Trng sn, Ng phc, Nhc tr, Ng yu, Thng sn, Ni tr. 25. Ph dng: Quyt dng, Quyt dng (c b mc). 26. Ph (c b tc) dng: Ph (c b ph) dng, Ph dng. 27. Cn lun: H cn lun, Cn ln. 28. Bc tham: An t. 29. Thn mch: Dng kiu, Qu l. 30. Kim mn: Lng quan, Quan lng. 31. Thc ct: Thch ct. 32. Thng cc: Tc thng cc. H. Kinh Thn 1. 2. 3. 4. Dng tuyn: a c, a xung. Nhin cc: Long uyn, Nhin ct, Long tuyn. Thi kh: L ty. Chiu hi: m kiu lu m, m kiu.
PH LC: LIT K HUYT
CM NANG CHN TR NG Y
5. 6. 7. 8. 9.
Phc lu: Phc bch, Xng dng, Ngoi mnh, Phc lu (lu khng c b thu). Honh ct: H cc, Khc ct, Khut ct, Khc ct oan. i hch: m duy, m quan. Kh huyt: Bo mn, T h. T mn: Tu ph, Tu trung.
10. Thng khc: Cao khc, Thng x. 11. Thch quan: Thch khuyt. 12. m : Thc cung, Thc l, Thng quan. 13. Thng cc: Thng cc (b t), Thi m lc. 14. U mn: Thng mn. 15. Hc trung: Vc trung. 16. Du ph: Lun ph. I. Kinh Tm bo 1. 2. 3. Thin tr: Thin hi. i lng: Tm ch, Qu tm. Lao cung: Ng l, Qu l, Chng trung.
K. Kinh Tam tiu 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Dch mn: Dch (b nguyt) mn, Dch (b th) mn. Trung ch: H . Dng tr: Bit dng. Chi cu: Phi h. Tam dng lc: Thng gian, Thng mn. Thanh lnh uyn: Thanh lnh tuyn, Thanh hiu. Nhu hi: Nhu liu, Nhu giao. Kh mch: T mch. L tc: L tn.
10. Ty trc khng: C liu, Mc liu. L. Kinh m 1. 2. 3. 4. ng t liu: Thi dng, Tin quan, Hu khc. Thnh hi: Thnh kha, Hu quan, C quan, Thnh h. Thng quan: Khch ch nhn, Khch ch, Thi dng. Huyn l: Tu khng, Tu trung, M nghit.
PH LC: LIT K HUYT
CM NANG CHN TR NG Y
5. 6. 7. 8. 9.
Khc mn: Khc pht. Sut cc: Sut gic, Xut (b trng) dung, Xut ct, Nh tim. Thin xung: Thin c. Khiu m: Chm ct, u khiu m. Mc song: Ch vinh.
10. No khng: Nhip nhu. 11. Phong tr: Nhit ph. 12. Kin tnh: Bc tnh. 13. Uyn dch: Dch (b nguyt) mn, Dch (b thu), Tuyn dch (b nguyt), Uyn dch (b thu). 14. Nhip cn: Thn quang, m m. 15. Nht nguyt: m m, Thn quang. 16. Kinh mn: Kh ph, Kh du, Thn m. 17. Duy o: Ngoi khu. 18. Hon khiu: Hon cc, Khoan ct, B quan, Tn ct, B ym, Khu hp trung, Tc dng quan. 19. Dng quan: Hn ph, Quan lng, Dng lng, Quan dng, Tt dng quan, Tc dng quan. 20. Dng lng tuyn: Cn hi, Dng chi lng tuyn, Dng lng. 21. Dng giao: Bit dng, Tc liu, Honh h. 22. Dng ph: Tuyt ct, Phn nhc. 23. Huyn chung: Tuyt ct, Tu hi, Duy hi. 24. Khu kh: Khu (c b thu) kh. 25. a ng hi: a ng. 26. Hip kh: Gip kh. M. Kinh Can 1. 2. 3. 4. 5. 6. i n: i thun, Thu tuyn. Thi xung: i xung. Trung phong: Huyn tuyn. Li cu: Giao nghi. Trung : Trung kch, Thi m, i m. m bao: m bo.
PH LC: LIT K HUYT
CM NANG CHN TR NG Y
7. 8.
Chng mn: Tru tim, Trng bnh, Lc liu, T m, L lc, L hip, Hip liu (b min). K mn: Can m.
N. Mch c 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Trng cng: Cng ct, V l, Quy v, V thu ct, Kh khch, Quyt ct. Mnh mn: Thuc lu, Trc trng, Tinh cung. Tch trung: Tch tr, tch du, Thn tng. Cn sc: Cn thc. Ch dng: Ph . Thn o: Tng du. Thn tr: Trn kh (hi bi), Tr li mao, Tr li kh, Tr li gii. i tru: Bch lao. mn: Thit cn, m mn, Thit ym, Ym thit, Honh thit, Thit honh , Thit thng, m mn.
10. Phong ph: Thit bn, Qu chm, To kh, Tnh tnh, Qu huyt, Qu hu. 11. No b: Tp phong, Hi nghch, Hp l, Ty phong. 12. Cng gian: i v. 13. Hu nh: Giao xung. 14. Bch hi: Thin mn, Lnh thng, Ng hi, Tam dng, Tam dng ng hi, N hon cung, Duy hi, Lnh thng thin mn, in thng. 15. Tn hi: Tn thng, Tn mn, Qu mn, nh mn. 16. Thng tinh: Thn ng, Danh ng, Qu ng. 17. Thn nh: Pht t. 18. T liu: Din vng, Chun u, T chun, Din chnh. 19. Thu cu: T nhn trung, Nhn trung, Qu cung, Qu khch snh, Qu th. 20. oi oan: oi thng thot, Thn thng oan, Trng ct. 21. Ngn giao: Ngn phng cn trung. O. Mch Nhm 1. 2. 3. Hi m: Bnh , H cc, Kim mn, Bnh (b thi) , H m bit, H . Khc ct: Nim bo, Khut ct, Khut ct oan. Trung cc: Bng quang m, Ngc tuyn, Kh nguyn, Kh ng.
10
PH LC: LIT K HUYT
CM NANG CHN TR NG Y
4.
Quan nguyn: an in, Th mn, H k, Quan nguyn (b hn), i trung, i trung cc, Tam kt giao, i hi, Nch thu, i khn (b thu), Cn lun, Tr khu, Ng thnh, Sn mn, Bt ng, T x, Huyt hi, Mnh mn, Huyt tht, H hoang, Tinh l, Li c, T h, Bo mn, T cung, T trng, Hoang chi nguyn (b hn), Kh hi, Tiu trng m. (30 tn). Thch mn: Mnh mn, Li c, Tinh l, an in, Tuyt nhm, Du mn, Tam tiu m. Kh hi: Bt thim, H hoang, Bt ng, an in, L ng, H kh hi. m giao: Tiu quan, Thiu Quan, Honh h, an in. Thn khuyt: Kh x, Kh hp, Mnh (b tho), T trung, Duy hi. Thu phn: Trung th, Phn thu.
5. 6. 7. 8. 9.
10. H qun: U mn. 11. Trung qun: Thi dng, V qun, Thng k, Trung qun (b trc), V m. 12. Thng qun: V qun, Thng k, Thng qun (b trc), V qun (b trc). 13. C khuyt: Tm m. 14. Cu v: V , Ht can, Ht ht, tin, Thn ph, Can can, Ht khuy. 15. Chin trung: n trung, Nguyn kin, Nguyn nhn, Thng kh hi, Hung ng, Nguyn k. 16. Ngc ng: Ngc anh. 17. Ton (b ngc) c (b ngc): Ton (b phng) c (b mn). 18. Thin t: Ngc h, Thin c. 19. Lim tuyn: Thit bn, Bn tr. 20. Tha tng: Thin a, Huyn tng, Thu tng, Qu th, Trng tng, Thin tr.
11
PH LC: LIT K HUYT
CM NANG CHN TR NG Y
IV. MI BA QU HUYT 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Chm Qu cung, tc Nhn trung, vo 3 phn. Chm Qu tn, tc Thiu thng, vo 3 phn. Chm Qu lu, tc n bch, vo 2 phn. Chm Qu tm, tc i lng, vo 5 phn. Chm Qu l, tc Thn mch (kim to), vo 3 phn. Chm Qu chm, tc Phong ph, vo 2 phn. Chm Qu sng, tc Gip xa, vo 5 phn. Chm Qu th, tc Tha tng, vo 3 phn. Chm Qu qut, tc Lao cung, vo 2 phn.
10. Chm Qu ng, tc Thng tinh, vo 2 phn. 11. Chm Qu tng, nam l Hi m, n l Ngc mn u, vo 3 phn. 12. Chm Qu thoi, tc Khc tr (ho chm), vo 5 phn. 13. Chm Qu phong, gia ng khu di li, m ra mu.
12

Cẩm Nang Chẩn Trị Đông y

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Cẩm Nang Chẩn Trị Đông y

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

I. PHN L LUN CHUNG 1.V tr quan v cc thuyt c bn ca ng y c im a d kh hu phng ng V tr quan phng ng Cc thuyt c bn ca ng y 2.Tinh - Kh - Thn Tinh Kh Thn 3.

Bn quyn: Vin Thng tin Th vin Y hc Trung ng

Bn quyn: Vin Thng tin Th vin Y hc Trung ng

Bn quyn: Vin Thng tin Th vin Y hc Trung ng

Di Nm tng Vt cht Tnh ti Ging xung

* Tham kho thm hc thuyt m dng Ng hnh, L Vn Su - NXB Vn ha Thng tin

Bn quyn: Vin Thng tin Th vin Y hc Trung ng

Bn quyn: Vin Thng tin Th vin Y hc Trung ng

Bn quyn: Vin Thng tin Th vin Y hc Trung ng

Ng hnh Ng tng Ph Ng khiu Ng th Ng ch Ng sc Ng v Ng kh Ma tit

Mc Can m Mt Gn Gin Xanh Chua Phong Xun

Ha Tm Tiu trng Li Mch Mng ng Th H

Th T V Mm C bp Lo Vng Ngt Thp Trng

Kim Ph i trng Mi Da lng Ngh Trng Cay To Thu

Thy Thn Bng quang Tai Xng S en Mn Hn ng

Phn khc: Tng v (hn lo vi nhau).

Bn quyn: Vin Thng tin Th vin Y hc Trung ng

Bn quyn: Vin Thng tin Th vin Y hc Trung ng

Bn quyn: Vin Thng tin Th vin Y hc Trung ng

Bn quyn: Vin Thng tin Th vin Y hc Trung ng

Bn quyn: Vin Thng tin Th vin Y hc Trung ng

Bn quyn: Vin Thng tin Th vin Y hc Trung ng

Bn quyn: Vin Thng tin Th vin Y hc Trung ng

Bn quyn: Vin Thng tin Th vin Y hc Trung ng

Hai tinh: Tinh thin v tinh hu thin

Bn quyn: Vin Thng tin Th vin Y hc Trung ng

Bn quyn: Vin Thng tin Th vin Y hc Trung ng

Bn quyn: Vin Thng tin Th vin Y hc Trung ng

Bn quyn: Vin Thng tin Th vin Y hc Trung ng

Bn quyn: Vin Thng tin Th vin Y hc Trung ng

* Tc ging: a xung nghim chnh ** i t: thay c i mi

Bn quyn: Vin Thng tin Th vin Y hc Trung ng

Bn quyn: Vin Thng tin Th vin Y hc Trung ng

Bn quyn: Vin Thng tin Th vin Y hc Trung ng

QUAN H GIA NG TNG VI NHAU

Bn quyn: Vin Thng tin Th vin Y hc Trung ng

** Suyn sc: hen suyn rt c li

Bn quyn: Vin Thng tin Th vin Y hc Trung ng

Bn quyn: Vin Thng tin Th vin Y hc Trung ng

BT CNG BIN CHNG

Bn quyn: Vin Thng tin Th vin Y hc Trung ng

BT CNG BIN CHNG

Bn quyn: Vin Thng tin Th vin Y hc Trung ng

BT CNG BIN CHNG

Bn quyn: Vin Thng tin Th vin Y hc Trung ng

BT CNG BIN CHNG

Bn quyn: Vin Thng tin Th vin Y hc Trung ng

BT CNG BIN CHNG

Bn quyn: Vin Thng tin Th vin Y hc Trung ng

BT CNG BIN CHNG

Bn quyn: Vin Thng tin Th vin Y hc Trung ng

BT CNG BIN CHNG

Bn quyn: Vin Thng tin Th vin Y hc Trung ng

BT CNG BIN CHNG

Bn quyn: Vin Thng tin Th vin Y hc Trung ng

BT CNG BIN CHNG

Bn quyn: Vin Thng tin Th vin Y hc Trung ng

BT CNG BIN CHNG

CM NANG CHN TR NG Y Bng 1 - Bt cng bin chng yu im

Tin ln chia r kh h, huyt h, m h, dng h, tng ph h.

Cng trc, tiu tn, t h

Trm, tr, t, nhc Hng, i, hot, sc

Bn quyn: Vin Thng tin Th vin Y hc Trung ng