Lun vn ti: Hon thin c ch qun l tin lng, thu nhp trong cc doanh nghip Nh Nc

.., thng nm .

MC LC
LI NI U...........................................................................................................................3 PHN I.......................................................................................................................................5 NHNG VN L LUN V TIN LNG, THU NHP V QUN L TIN LNG, THU NHP TRONG CC DOANH NGHIP NH NC..................................5 1. L lun chung v tin lng, thu nhp...............................................................................5 X hi...................................................................................................................................15 Cng ty.................................................................................................................................15 Ngi lao ng.....................................................................................................................15 2. Qun l Nh nc v tin lng, thu nhp trong cc doanh nghip Nh nc ..................15 NGHA CA VIC HON THIN C CH QUN L TIN LNG, THU NHP TRONG CC DOANH NGHIP NH NC.....................................................................30 Vai tr ca vic xy dng v qun l tt tin lng ...............................................................30 ngha ca vic hon htin c ch qun l tin lng, thu nhp trong cc doanh nghip Nh nc .........................................................................................................................................32 PHN II...................................................................................................................................33 I. NHNG C IM C LIN QUAN N VIC QUN L TIN LNG, THU NHP TRONG CC DOANH NGHIP NH NC..........................................................33 1. c im ca cc doanh nghip Nh nc..........................................................................33 c im v c s vt cht k thut ca doanh nghip Nh nc..........................................35 3. c im v lao ng v b my qun l............................................................................36 4. Doanh nghip vi vn tin lng:...................................................................................36 THC TRNG C CH QUN L TIN LNG, THU NHP TRONG CC DOANH NGHIP NH NC.............................................................................................................41 1. Phn tch thc trng c ch qun l tin lng, thu nhp trong cc doanh nghip Nh nc ..................................................................................................................................................41 II - MT S KIN NGH V GII PHP NHM HON THIN C CH QUN L TIN LNG V THU NHP TRONG CC DOANH NGHIP NH NC................74 2 - i mi trong c ch giao n gi tin lng....................................................................77 3 - i mi trong vic xt duyt qu tin lng thc hin......................................................77 4 - Chn chnh cng tc qun l lao ng tin lng..............................................................77 KT LUN..............................................................................................................................80

LI NI U
Hin nay, nc ta ang pht trin nn kinh t hng ha nhiu thnh phn vn ng theo c ch th trng c s iu tit ca Nh nc th cc doanh nghip Nh nc ni ln l mt b phn quan trng, l ch da kinh t Nh nc gi vai tr ch o. Thng qua n, Nh nc thc hin chc nng iu tit v m nn kinh t, m bo cho nn kinh t pht trin theo nh hng XHCN. Trong khi mt s doanh nghip Nh nc cn c nhiu tiu cc, lm n khng c hiu qu v thua l. V vy mt yu cu t ra l phi lm sao cc doanh nghip Nh nc - cc doanh nghip nm gi cc ngnh, cc lnh vc trng yu ca nn kinh t c th pht trin mt cch vng mnh v thc s tr thnh mt lc lng vt cht hng mnh. c th ng vng v pht huy vai tr to ln ca mnh trong nn kinh t th trng, cc doanh nghip Nh nc phi lm n tht s hiu qu m trc ht l phi qun l, s dng tt cc ngun u vo. Do vic qun l tt tin lng, thu nhp - mt trong nhng chi ph u vo l ht sc cn thit, lm sao s dng hiu qu nht chi ph tin lng, pht huy c vai tr n by kinh t ca tin lng. Trong thi gian va qua vn qun l tin lng, thu nhp trong cc doanh nghip Nh nc mc d c nhiu nh qun l, nghin cu cp n nhng do tin lng mt mt l vn ht sc phc tp v nhy cm, mt khc tin lng trong c ch th trng vn l mt vn mi nn vic a ra cc chnh sch, gii php nhm hon thin c ch qun l tin lng, thu nhp trong cc doanh nghip Nh nc l vn c ngha quan trng v cn thit trong giai on hin nay. N c lin quan cht ch n ng lc pht trin v tng trng kinh t, nng cao hiu qu qun l Nh nc, khai thc cc kh nng tim tng t mi ngi lao ng. Nhn thc c tm quan trng ca vn v c s gip nhit tnh ca tp th cn b V Tin lng - Tin cng - B Lao ng - Thng binh v X hi, c bit l s hng dn tn tnh ca thy gio GS.TS Phm c
3

Thnh, ti i su nghin cu ti: Hon thin c ch qun l tin lng, thu nhp trong cc doanh nghip Nh nc. Ngoi phn m u v kt lun, ti gm ba phn chnh nh sau: Phn I: ngha ca vic hon thin c ch qun l tin lng, thu nhp trong cc doanh nghip Nh nc. Phn II: Thc trng c ch qun l tin lng, thu nhp trong cc doanh nghip Nh nc. Phn III: Mt s gii php, kin ngh nhm hon thin c ch qun l tin lng, thu nhp trong cc doanh nghip Nh nc. Ti c gng trnh by vn mt cch khi qut v y nht. Tuy nhin, y l mt vn phc tp v do kin thc, kinh nghim cn nhiu hn ch nn bi vit kh trnh khi khim khuyt. Rt mong nhn c nhng kin gp ti c th nm bt vn ton din hn na v vng vng hn, hon thin hn trong nhng ln vit sau. Ti xin chn thnh cm n!

PHN I
NGHA CA VIC HON THIN C CH QUN L TIN LNG, THU NHP TRONG CC DOANH NGHIP NH NC.
NHNG VN L LUN V TIN LNG, THU NHP V QUN L TIN LNG, THU NHP TRONG CC DOANH NGHIP NH NC

1. L lun chung v tin lng, thu nhp 1.1. Khi nim, bn cht ca tin lng, thu nhp T khi sc lao ng tr thnh hng ho, xut hin th trng sc lao ng (hay cn gi l th trng lao ng) th khi nim tin lng xut hin. Tin lng l mt phm tr kinh t - x hi, th hin kt qu ca s trao i trn th trng lao ng. c th tin hnh sn xut, cn c s kt hp ca hai yu t c bn l lao ng v vn. Vn thuc quyn s hu ca mt b phn dn c trong x hi, cn mt b phn dn c khc, do khng c vn, ch c sc lao ng h phi i lm thu cho nhng ngi c vn, i li h c nhn mt khon tin, gi l tin lng( hay tin cng). Nh vy khi nim "tin lng" xut hin khi c s s dng sc lao ng ca mt b phn dn c trong x hi mt cch c t chc v u n bi mt b phn dn c khc. Tin lng, tin cng c hiu l gi c sc lao ng, n l biu hin bng tin ca gi tr sc lao ng. Xt trong mi quan h lao ng th tin lng l gi c sc lao ng, c hnh thnh thng qua s tho thun gia ngi s dng sc lao ng v ngi lao ng ph hp vi quan h cung cu lao ng trn th trng. Vy gi c sc lao ng do ci g quyt nh, do lng hao ph lao ng x hi cn thit hay do cung cu trn th trng quyt nh? Chng ta phi hiu l c s ca gi c sc lao ng l do lng hao ph lao ng x hi cn thit quyt nh (cn gi l gi tr sc lao ng), cn s bin ng trn th trng ca gi c sc lao ng xoay quanh gi tr sc lao ng l do quan h cung cu quyt nh. Ta c th i n mt khi nim y v tin lng, tin lng l biu hin bng tin ca gi tr sc lao ng, l gi c yu t sc lao ng m ngi s dng sc lao ng phi tr cho ngi cung ng sc lao ng, tun
5

theo nguyn tc cung cu, gi c ca th trng v php lut hin hnh ca Nh nc. c mt khi nim mang tnh php l v tin lng, iu 55 B lut Lao ng c ghi: "Tin lng ca ngi lao ng do hai bn tho thun trong hp ng lao ng v c tr theo nng sut lao ng, cht lng v hiu qu cng vic. Mc lng ca ngi lao ng khng c thp hn mc lng ti thiu do Nh nc quy nh". Trong iu kin ca nn kinh t hng ho nhiu thnh phn nh nc ta hin nay, phm tr tin lng c th hin c th trong tng thnh phn v khu vc kinh t. Trong thnh phn kinh t Nh nc v khu vc hnh chnh s nghip, tin lng l s tin m cc doanh nghip, cc c quan, t chc ca Nh nc tr cho ngi lao ng theo c ch v chnh sch ca Nh nc v c th hin trong h thng thang, bng lng do Nh nc quy nh. Trong cc thnh phn v khu vc kinh t ngoi quc doanh, tin lng chu s tc ng v chi phi rt ln ca th trng v th trng lao ng. Tin lng trong khu vc ny d vn nm trong khun kh php lut v theo nhng chnh sch ca Chnh ph, nhng c quyt nh theo s tho thun trc tip gia ch v th, nhng "mc c" c th gia mt bn l lm thu v mt bn i thu thng qua hp ng lao ng. Cng vi phm tr tin lng, chng ta cn c cc phm tr khc nh: tin cng, thu nhp, chng cng mang bn cht vi tin lng tc l u biu hin bng tin ca gi tr sc lao ng. Nhng gia tin lng v tin cng c s phn bit nht nh. Trc y hai khi nim ny khc nhau v c ni dung v i tng chi tr. Khi nim tin lng c s dng trong khu vc quc doanh, n l phn tr trc tip cho ngi lao ng, ngoi tin lng c tr bng tin ngi lao ng cn nhn c phn phn phi gin tip bng hin vt thng qua tem, phiu v mt s chnh sch phc li nh chnh sch nh , bo him x hi, khm cha bnh...
6

Tin cng c dng cho cc i tng cn li ngoi Kinh t quc doanh, n bao gm c phn tr trc tip v gin tip cho ngi lao ng. Ni khc i tin cng chnh l tin lng c tin t ha. Hin nay tin lng v tin cng dng nh khng cn s tch bit, u l gi c sc lao ng nhng vn cn thi quen quan nim tin lng gn vi khu vc kinh t quc doanh v tin cng gn vi khu vc kinh t ngoi quc doanh. Nhng d tin lng hay tin cng cng u phi m bo cc yu cu sau : + Ti sn xut gin n v ti sn xut sc lao ng m rng + Thc y tng nng sut lao ng + Ph hp vi cung cu lao ng Trong khi nim tin lng cn phn bit gia tin lng danh ngha v tin lng thc t. Tin lng danh ngha l s tin ngi lao ng trc tip nhn c t pha ngi s dng lao ng tr cho cng vic h lm, cn tin lng thc t c hiu l lng hng ha, dch v cn thit m ngi lao ng hng lng mua c bng lng tin lng danh ngha ca h. Nh vy tin lng thc t khng ch ph thuc vo tin lng danh ngha m cn ph thuc vo gi c hng ho, dch v cn thit. Mi quan h gia tin lng danh ngha v tin lng thc t c th hin thng qua cng thc : Itldn Itltt = Igc Trong : Itltt : l ch s tin lng thc t Itldn : l ch s tin lng danh ngha Igc : l ch s gi c Thu nhp c cng bn cht vi tin lng nhng c hiu vi ngha rng hn, thu nhp ca mt ngi lao ng l tt c nhng khon thu m ngi
7

lao ng nhn c t vic cung ng sc lao ng ca mnh, bao gm c tin lng (hay tin cng), tin thng, tin n ca... 1.2. Cc chc nng c bn ca tin lng: 1.2.1. Thc o gi tr ca lao ng Do lao ng l hot ng chnh ca con ngi v l u vo ca mi qa trnh sn xut trong x hi, tin lng l hnh thi c bn ca th lao lao ng th hin gi tr ca khi lng sn phm v dch v m ngi lao ng nhn c trn c s trao i sc lao ng. Hiu theo cch ny, tin lng b chi phi bi quy lut gi tr v phn phi theo lao ng. 1.2.2. Duy tr v pht trin sc lao ng Tin lng l b phn thu nhp chnh ca ngi lao ng nhm tho mn phn ln cc nhu cu v vn ho v vt cht ca ngi lao ng. Mc tho mn cc nhu cu ca ngi lao ng phn ln c cn c vo ln ca cc mc tin lng. ln ca tin lng phi to ra cc iu kin cn thit bo m ti sn xut sc lao ng gin n v m rng sc lao ng cho ngi lao ng v gia nh h. Hiu theo cch ny tin lng b chi phi bi quy lut ti sn xut sc lao ng. C ngha l trong mt chng mc nht nh, cn thit phi bo m mc lng ti thiu cho ngi lao ng khng ph thuc vo hiu qu lao ng ca h. Bn cnh , cc mc tin lng tng khng ngng s c tc ng nng cao kh nng ti sn xut sc lao ng, to iu kin nng cao cht lng lao ng v cc gi tr khc ca ngi lao ng. 1.2.3. Kch thch lao ng. Cc mc tin lng v c cu tin lng l cc n by kinh t rt quan trng nh hng quan tm v ng c trong lao ng ca ngi lao ng. Khi ln ca tin lng ph thuc vo hiu qu sn xut kinh doanh, khi khi lng cc t liu sinh hot ca ngi lao ng ph thuc trc tip vo ln ca cc mc tin lng th ngi lao ng s quan tm trc tip n kt qu hot ng ca h. Nng cao hiu qu lao ng l ngun gc tng thu nhp, tng kh nng tho mn nhu cu ca ngi lao ng. Hiu theo cch ny, tin
8

lng b chi phi bi quy lut khng ngng tho mn cc nhu cu sinh hot v khng ngng nng cao nng sut lao ng. Nguyn vng khng ngng tho mn cc nhu cu sinh hot c th hin trong vic khng ngng nng cao hiu qu lao ng, khng ngng nng cao nng sut lao ng, tng hiu qu lao ng. 1.2.4. Kch thch kinh t pht trin v thc y s phn cng lao ng trn ton b nn kinh t Trn lnh vc v m, tng mc tin lng quyt nh tng cu v hng ho v dch v cn thit phi sn xut. Do vy, vic tng cc mc tin lng c tc dng kch thch tng sn xut, qua tng nhu cu v lao ng. Bn cnh , s chnh lch tin lng gia cc ngnh, cc ngh thc y s phn cng v b tr lao ng cng nh cc bin php nng cao nng sut lao ng. 1.2.5. Chc nng x hi ca tin lng Cng vi vic khng ngng nng cao nng sut lao ng, tin lng l yu t kch thch khng ngng hon thin cc mi quan h lao ng. Vic gn tin lng vi hiu qu ca ngi lao ng v n v kinh t s thc y mi quan h hp tc, gip ln nhau t c cc mc tin lng cao nht. Bn cnh , to tin cho s pht trin ton din ca con ngi v thc y x hi pht trin theo hng dn ch ho v vn minh ho. Tm li, tin lng l mt phm tr kinh t tng hp v l n by kinh t rt quan trng n sn xut, i sng v cc mt khc ca nn kinh t x hi, tin lng c tr ng n c tc dng: (1) m bo ti sn xut sc lao ng v khng ngng nng cao i sng vt cht v vn ho cho ngi lao ng; (2) l mt yu t quan trng nng cao nng sut lao ng; (3) to iu kin phn b hp l sc lao ng gia cc ngnh ngh, cc vng, cc lnh vc trong c nc: (4) thc y bn thn ngi lao ng v x hi pht trin. 1.3. Tin lng trong nn kinh t th trng nh hng XHCN
9

Cc c im c bn ca tin lng: Trong nn kinh t th trng nh hng XHCN, vic m bo mc sng ti thiu cho ngi lao ng v gia nh h l mt mc tiu quan trng. Do vy tin lng khng b h thp mt cch qu ng hoc qu linh hot, tri li, n dng mt mc va phi v c tnh n nh. Tuy nhin, tht nghip v th cng c nguy c gia tng nu khng c bin php can thip kp thi ca Chnh ph thng qua cc gii php kch cu. - Trong nn kinh t th trng nh hng XHCN tin lng c mi quan h t l thun vi mc tng li nhun v tng trng kinh t. Tng trng kinh t l tin tng tin lng, thu nhp, nng cao mc sng ca ngi lm cng n lng v do vy li nhun phi c thc hin trn c s tng nng sut lao ng, to ra nhiu vic lm cho ngi lao ng, khng da trn vic khai thc, bc lt sc lao ng. - Trong nn kinh t th trng nh hng XHCN, vic tng tin lng cn thit phi t c trn c s tng cng mi lin kt gia lao ng v qun l, tin ti s kt hp hi ho ca cc li ch, trn c s cc bn cng c li, cng chia s li ch. - Phn phi tin lng v thu nhp trong nn kinh t th trng nh hng XHCN phn nh s chnh lch v s lng v cht lng lao ng thc hin. Tin lng khng n thun th hin chi ph u vo, m cn th hin c kt qu ca "u ra". Bi ton phn chia tin lng trong nn kinh t th trng nh hng XHCN l bi ton phn chia li ch c thc hin thng qua vic pht huy vai tr ca tho c lao ng cng nh s can thip ca Chnh ph. - Trong nn kinh t th trng nh hng XHCN, Nh nc tham gia mt cch tch cc v ch ng vo qu trnh phn phi (bao gm phn phi ln u v phn phi li). Tuy nhin, Nh nc thc hin s phn chia tin lng thng qua h thng php lut v chnh sch kinh t, x hi va bo m hn ch s bc lt v tiu cc trong kinh doanh ca ngi ch ng thi khuyn khch li ch chnh ng, tnh tch cc, sng to ca h.
10

- Vic lm, an ton vic lm v an sinh x hi l mi quan tm ca ngi lao ng, do mc tin lng cn phi ln duy tr cuc sng ca h trong ngy hm nay v cho c khi h khng c sc lao ng. Ni cch khc, tin lng cn bao gm c tin lng c bn v mt phn cho an sinh x hi phng khi tht nghip. V thc cht tin lng ny cao hn so vi tin lng ca nn kinh t t bn ch ngha. Cc nguyn tc c bn ca tin lng: - Tin lng b chi phi khng nhng bi quy lut gi tr, quy lut cung cu lao ng m cn b chi phi bi cc qui lut kinh t khc, trong c qui lut v mc sng ti thiu. - Cch bit v tin lng gia nhng ngi thp nht v cao nht khng nh tin lng trong nn kinh t t bn ch ngha. - Tin lng c tnh bo m cao, khng nhng bo m mc sng cho ngi lao ng trong qu trnh lm vic m cn bo m cho h c mc sng khi suy gim sc lao ng tm thi hoc vnh vin. - Tin lng da trn iu kin lao ng tt, cc tiu chun lao ng v ch lm vic ngy cng c hon thin. - Tin lng linh hot tng i, khng nhng th hin gi tr lao ng m c hiu sut lao ng do s tham gia ca ngi lao ng vo qu trnh phn phi ln u v ln 2 trong ni b doanh nghip. - Mc tin lng tng da trn s khai thc cc yu t tim nng trong sn xut. Tin lng l kt qu ca mi lin kt qun l lao ng, khng da vo s chim ot ca ngi s dng lao ng i vi ngi lao ng. Tuy nhin Vit Nam hin ti trong thi k qu , t nn sn xut nng nghip lc hu i ln ch ngha x hi, v vy, khng th trnh khi nhng yu t ca nn kinh t th trng t bn ch ngha nh: s cnh tranh (k c cnh tranh khng lnh mnh), ph sn, tnh trng tht nghip, s phn ho mnh ca cc mc lng, s phn ho v thu nhp, mc sng ca x hi v cc tng lp

11

dn c. V vy cn thit phi chp nhn mt s phn bit v tin lng theo vng, ngnh, theo kt qu sn xut kinh doanh ca tng doanh nghip. 1.4. Yu cu v cc nguyn tc c bn trong t chc tin lng T chc tin lng l qu trnh thc hin chi tr cho ngi lao ng theo cc yu cu v nguyn tc ca php lut hin hnh. T chc tin lng bao gm ton b qu trnh t vic xy dng qu tin lng n vic p dng cc ch hnh thc tr lng phn phi n tay ngi lao ng. T chc tin lng l mt mng qun l rt phc tp, i hi kin thc, kinh nghim v bo m cc nguyn tc. Nguyn tc ca t chc tin lng - Tr lng nh nhau cho nhng lao ng nh nhau y cng bng c hiu theo cng bng dc. Nguyn tc c a ra da trn c s quy lut lao ng theo phn phi theo lao ng. Trong iu kin sn xut nh nhau (s lng, cht lng) ngi lao ng phi c hng lng ngang nhau khng phn bit gii tnh, la tui, dn tc. Nguyn tc ny c a ra t rt sm. Ngay sau khi cch mng thng tm thnh cng, sc lnh ca Ch tch nc Vit nam dn ch cng ho ghi r: "Cng dn l n b hay tr em m lm cng mt cng vic nh cng dn n ng, c tnh tin lng ca cng dn n ng." V cho n nay y vn l mt nguyn tc c ch trng hng u trong cng tc t chc tin lng. N c ngha quan trng trong qun tr nhn lc v to ng lc lao ng cho ngi lao ng. - Tc tng tin lng chm hn tc tng nng sut lao ng Tin lng bnh qun tng ln do nhiu yu t nh nng sut lao ng, ci tin cng ngh, tit kim nguyn, nhin vt liu trong sn xut. Do c th ti sn xut m rng, tng tin lng phi m bo tng chm hn tng nng sut lao ng, to c s gim gi thnh sn phm, tng sc cnh tranh. i vi nn kinh t, thc cht mi quan h ny l mi quan h gia tiu dng v tch lu hay gia tc pht trin ca khu vc sn xut t liu sn xut
12

v khu vc sn phm tiu dng. Mc tng ca tng sn phm x hi (t liu tiu dng + t liu sn xut) ln hn mc tng tiu dng lm cho sn phm x hi tnh bnh qun theo u ngi tng ln, nng sut lao ng tng nhanh hn tin lng. Nguyn tc ny mang tnh kinh t nn cn c duy tr tuyt i, nhm m bo s tn ti v pht trin ca cc donah nghip v ca c x hi. - m bo mi quan h hp l v tin lng gia nhng ngi lao ng lm trong cc lnh vc, ngnh ngh khc nhau trong nn kinh t quc dn C s ca nguyn tc ny l m bo kt hp hi ho gia qu trnh phn cng lao ng v pht trin x hi. Tnh phc tp v k thut gia cc ngnh trong nn kinh t quc dn i hi trnh lnh ngh ca ngi lao ng l khc nhau dn n tin lng bnh qun ca cc ngnh l khc nhau. Nguyn tc ny khng nh mt s phn bit cn thit cc iu kin lao ng nhm phc v chnh sch kinh t x hi. Mc lng cao hn vi mt yu cu v k nng, trnh , kinh nghim s thc y ngi lao ng t hc hi, tch lu kinh nghim v nng cao nng sut lao ng.Nguyn tc ny th hin tnh x hi ca tin lng, do khng th coi nh. N bao hm ngha kinh t ca mi ngnh trong nn kinh t quc dn. Xt trong tan b nn kinh t, mi ngnh c mt vai tr khc nhau trong cc giai on, thi k pht trin khc nhau. Nhng ngnh c vai tr quan trng, mang tnh mi nhn c ch trng cn c tp trung ti nguyn, nhn lc thc y pht trin ko theo s pht trin ca cc ngnh khc v cc ngnh mi nhn c p dng hng mc lng cao hn so vi cc ngnh khc. S khc nhau v mi trng, kh hu, dn c, gi c sinh hot s to ra s chnh lch ni dung. S khc nhau c b li bng ch chnh sch m tin lng l mt phn trong . Nguyn tc ny c c th ho trong B Lut Lao ng nc ta. Mi nguyn tc trn y phn nh mt kha cnh khc nhau ca tin lng, chng kt hp hi ho v b sung cho nhau mt cch thng nht v to ra vai tr quan trng ca tin lng. Yu cu ca t chc tin lng
13

- Bo m ti sn xut sc lao ng v khng ngng nng cao i sng vt cht cho ngi lao ng Sc lao ng l nng lc lao ng, l ton b th lc v tr lc ca con ngi. Sc lao ng th hin trng thi th lc v tinh thn trng thi tm, sinh l th hin trnh nhn thc, k nng lao ng. Sc lao ng l mt trong 3 yu t ca qu trnh sn xut, n l yu t quan trng nht v sc lao ng c kh nng pht ng v a cc t liu lao ng, i tng lao ng v qu trnh sn xut. - Lm cho nng sut lao ng khng ngng nng cao Tin cng l n by quan trng nng cao nng sut lao ng, to c s quan trng nng cao hiu qu kinh doanh. Do , t chc tin lng phi t c yu cu l lm tng nng sut lao ng. Mt khc y cng l yu cu t ra vi vic pht trin, nng cao trnh v kh nng ca ngi lao ng. - Phi n gin, r rng, d hiu T chc tin lng lun l vn phc tp, tuy nhin cn phi r rng, d hiu ngi lao ng nhn thy c s cng bng, khch quan trong tin lng. - Phi hp php T chc tin lng trong bt k mt doanh nghip no trn lnh th Vit nam cng u phi tuyt i chp hnh nghim chnh php lut Vit Nam. B Lut Lao ng nc ta cng c mt chng quy nh v cc vn xung quanh cng tc xy dng v qun l tin lng trong cc doanh nghip Nh nc. 1.5. Cc yu t chi phi tin lng Khi t chc tin lng cn phi nghin cu k cc yu t xc nh v nh hng n tin lng nu khng tin lng s mang tnh ch quan v thin lch. Cc yu t chi phi tin lng , l: Gi tr cng vic - Trnh pht trin kinh t chung ca t nc v ca tng vng
14

- Kt qu sn xut kinh doanh ca doanh nghip v c nhn trong tng thi k - M hnh phn phi li nhun trong doanh nghip - Thm nin lm vic trong doanh nghip - Cc khon chi ph khc v tin lng (nu c). S cc yu t nh hng n tin lng:

Cng vic
K nng N lc Trch nhim iu kin lm vic

X hi
-Cung cu lao

Cng ty
-nh mc LKT -Kh nng chi tr -Chnh sch chin lc -c im hot ng

ng -iu kin KT quc gia -Gi c sinh hot -Lut php -Quan nim thnh kin

Tin lng, thu nhp

Ngi lao ng
Kinh nghim Kh nng pht trin Thm nin lm vic Thi tinh thn

2. Qun l Nh nc v tin lng, thu nhp trong cc doanh nghip Nh nc 2.1.Qun l Nh nc v tin lng Chnh sch tin lng l mt b phn quan trng trong h thng chnh sch kinh t x hi ca t nc. Chnh sch ny lin quan trc tip n li ch ca ng o ngi lao ng trong x hi v c Nh nc qun l. Nh nc qun l thng nht v tin lng. i vi ngi lao ng l cng nhn vin chc, Nh nc trc tip qun l tin lng (theo cc ch tiu c th v i
15

tng hng lng, bc lng v tin lng ti thiu). Nh nc cng thc hin mt c ch kim sot trong thc hin chnh sch v ch tin lng, trn c s lut php v tin lng, cc hp ng lao ng v thu thu nhp. i vi ngi lao ng khng phi l cng nhn vin chc Nh nc, Nh nc cng thc hin qun l v kim sot tin lng trn c s lut php v lao ng v tin lng. * Vic qun l Nh nc v tin lng c phn cp thc hin nh sau : - B Lao ng - Thng binh v X hi l c quan qun l Nh nc v tin lng cp cao nht. B Lao ng - Thng binh v X hi ban hnh cc vn bn php lut hng dn cc doanh nghip phng php xy dng n gi tin lng, cc thng s tin lng v cc h s iu chnh cn thit v thng bo cc thng tin cn thit v tin lng trong phm vi ton b nn kinh t. Qua ch o vic qun l tin lng ca cc B, ngnh v a phng trong ton quc. - Cc B qun l ngnh, cc i phng (cp tnh, thnh ph) c trch nhim v quyn hn qun l cng tc tin lng ca cc doanh nghip, c quan trong phm vi ca mnh trn c s ch o ca B L - TB&XH. Trong , phi bo co thng xuyn ln B L - TB&XH v cng tc qun l tin lng ti B, ngnh mnh. - Cc doanh nghip c trch nhim thc hin cng tc lao ng, tin lng theo quy nh, trong cng tc t chc, xy dng n gi v thc hin cc th tc hnh chnh cn thit trong hot ng tin lng; v bo co ln c quan qun l cp trn v tin lng v thu nhp ca doanh nghip mnh. * Qun l tin lng, thu nhp ca Nh nc c nhng ni dung c th sau : - Nghin cu ban hnh h thng vn bn php l v tin lng, thu nhp nh : + Tng thi k ban hnh mc tin lng ti thiu chung, mc tin lng ti thiu theo khu vc, mc tin lng ti thiu theo vng;
16

+ Xc nh h thng thc o gi tr thng qua h thng thang lng, bng lng, ch ph cp lng; + Quy nh cc ch tr lng v c ch qun l tin lng ca tng khu vc; + Ban hnh cc tiu chun ngh, tiu chun cp bc k thut cng nhn, tiu chun chuyn mn, nghip v v cc phng php xy dng nh mc lao ng tng hp cho cc thnh phn kinh t. - Xy dng chng trnh mc tiu, ch trng, phng hng, k hoch v tin lng, tin cng chung v ca tng thnh phn kinh t cho tng thi k. - T chc kim tra, kim sot vic thc hin chnh sch tin lng, thu nhp, cc tiu chun, nh mc trong cc thnh phn kinh t ni chung cng nh cc doanh nghip ni ring. 2.2.Qun l Nh nc v tin lng i vi doanh nghip Nh nc Khi chuyn sang nn kinh t hng ho nhiu thnh phn, Nh nc phi ng trn gic chung qun l lao ng, tin lng trong phm vi ton x hi nhng ng thi Nh nc cng phi tng cng bin php qun l tin lng i vi doanh nghip thuc s hu Nh nc nhm to iu kin cho cc doanh nghip ny hot ng c hiu qu, n nh vic lm, thu nhp cho ngi lao ng v tip tc pht trin gi vai tr ch o trong nn kinh t. Khi ni n qun l tin lng, thu nhp trong doanh nghip Nh nc l ni n vic xc nh quan h phn phi li ch gia Nh nc, doanh nghip v ngi lao ng. Ni n quan h phn phi th chnh l ni n s hu, n vai tr quyt nhca ch s hu, n mi quan h gia quyn s hu v quyn s dng. S hu l vn ct li trong quan h sn xut, v ngi no nm quyn s hu th ngi s c quyn chim dng, quyn nh ot v quyn hng th. Cng v l , s hu l xut pht im, lm c s cho ch s hu quyt nh s qun l ti sn ca mnh ra sao, s phn phi kt qu sn xut kinh doanh m ti sn mang li nh th no.

17

Trong kinh t quc doanh, tnh cht s hu y chnh l s hu ton dn m Nh nc l ngi i din ch s hu do vy ng nhin Nh nc ng vai tr quyt nh chnh sch phn phi. Nhng vn t ra trong qu trnh i mi doanh nghip Nh nc th Nh nc qun l nh th no, qun l n u v c th l ai? Trong thi k qun l tp trung chng ta tuyt i ho vai tr ca Nh nc. Trung ng quyt nh tt c, qun l tt c, trong lnh vc lao ng, tin lng quyt nh t tuyn dng, o to n mc lng, tng qu lng... ca doanh nghip. S tuyt i ho c tnh quan liu ny phi tr gi khng nh l trit tiu tnh ch ng, sng to, t chu trch nhim ca doanh nghip. Nh nc tr thnh ch da vng chc cho cc doanh nghip tn ti, tin lng do Ngn sch chi tr mang nng tnh bnh qun, khng gn vi nng sut, hiu qu ca tng ngi, ca tng doanh nghip. Nhn thy nhng tn ti trn, t nhng nm u ca thp k 80 chng ta bt u i mi t chc, qun l doanh nghip, bc u tch hai chc nng s hu v kinh doanh. Song xc nh ai l ngi c th i din ch s hu trong doanh nghip qua thc tin i mi va qua cho thy khng phi l vic d dng, nhiu cng trnh khoa hc cn ang tip tc nghin cu xc nh r vn ny. y cn lu mt iu l khng c hiu ln ln gia Nh nc s hu v Nh nc kinh doanh trc tip. Nu hiu Nh nc ni chung th khng nhng khng to iu kin tch hai chc nng s hu v kinh doanh m s dn n tnh trng Nh nc bao bin, lm thay cho doanh nghip, cn doanh nghip th thiu ch ng nh trc y. Nu coi nh mt s hu s dn n tht thot, lng ph v ng vn thuc s hu Nh nc t hiu qu thp. T thi k k hoch ho tp trung n nay trong phm vi mt ngnh, mt vng chng ta vn xc nh ch s hu l cc B, ngnh i vi doanh nghip Trung ng v a phng i vi nhng doanh nghip a phng. Nhng khi thc hin ang c s xm ln nhau trong chc nng gia c quan qun l Nh nc v doanh nghip. Mt mt cc c quan qun l Nh nc qun l
18

khng cht nhng vn cn qun l i vi cc doanh nghip Nh nc m thng hay can thip su vo cng vic qun l tc nghip ca doanh nghip. Mt khc cc doanh nghip ngoi chc nng kinh doanh li cn c giao thc hin mt s cng vic thuc chc nng ca cc c quan qun l Nh nc. Vic can thip su vo cng vic qun tr kinh doanh lm cho cc doanh nghip tip tc li Nh nc, khng pht huy tnh ch ng, sng to, t chu trch nhim, khng c kh nng a ra nhng gii php kp thi cho nhng c hi lm n ca mnh, ng thi lm cho cc c quan ch qun khng tp trung c sc lc thi gian thc hin chc nng ca chnh mnh l qun l cc doanh nghip thuc thnh phn kinh t hot ng kinh doanh theo ng hng pht trin kinh t-x hi ca t nc, tun th ng php lut. Nhng vn nu trn cho thy vn ch s hu trong doanh nghip vn cha c gii php r rng, gia Nh nc, Gim c v tp th ngi lao ng vn cn an xen cha c s phn nh minh bch. Do vn ch s hu cha c xc nh r rng nn chnh sch phn phi ni chung v chnh sch tin lng ni ring i vi doanh nghip trong giai on ny cn nhiu quan im cha ph hp. Thng 4/1995 Lut doanh nghip c Quc hi thng qua qui nh r ch s hu i vi ti sn cng trong doanh nghip Nh nc l Chnh ph, ng thi cho php Chnh ph phn cp hoc u quyn cho cc B, ngnh v y ban thc hin mt s quyn ny. Cn i vi doanh nghip, d kinh doanh hay hot ng cng ch, ch c quyn qun l, s dng vn v ti sn ca Nh nc giao thc hin nhim v ca mnh v t chu trch nhim v ton b hot ng sn xut, kinh doanh trong phm vi doanh nghip qun l. Lut doanh nghip nh nc xc nh r quyn s hu v quyn s dng vn v ti sn trong doanh nghip. V vy vn qun l Nh nc v tin lng, thu nhp i vi cc doanh nghip cng phi xc nh ph hp vi quyn s hu ca Nh nc.

19

Trc ht, Nh nc gi vai tr quy nh chnh sch tin lng cc doanh nghip p dng; Tip n, Nh nc qun l thng nht thng qua nhng bin php gin tip nh gii hn thp nht quy nh tin lng ti thiu, gii hn cao nht th iu tit thng qua thu thu nhp. Bin php trc tip nh xc nh yu t u vo chi ph tin lng ca sn phm, dch v hoc chnh sch phn chia li nhun. Trong phm vi ngun qu thu nhp gm qu tin lng, qu tin thng doanh nghip c quyn tr lng cho ngi lao ng theo nng sut v mc ng gp ca tng ngi. Tm li vai tr ca Nh nc v qun l tin lng i vi doanh nghip l ht sc cn thit nhng ni dung, phng php qun l phi ph hp vi kinh t th trng.

M hnh t chc qun l tin lng hin nay nh sau :

Chnh ph

a phng

B Lao ng Thng binh v x hi

Cc B, ngnh

20 Doanh nghip a phng Tng Cng ty hng c bit Doanh nghip thuc cc B, ngnh

2.3. C ch qun l tin lng, thu nhp trong cc doanh nghip Nh nc: p ng i hi ca c ch qun l kinh t mi, Chnh ph ban hnh Ngh nh 26/CP ngy 25/03/1993 v Ngh nh 28/CP ngy 28/3/1997 v i mi qun l tin lng, thu nhp trong cc doanh nghip Nh nc. Trong Nh nc khng trc tip qun l qu tin lng ca doanh nghip. Doanh nghip c quyn t xy dng qu tin lng thng qua n gi tin lng c Nh nc giao (trn c s doanh nghip xc nh n gi v c s iu chnh ca Nh nc sao cho ph hp vi iu kin ca tng ngnh, lnh vc, iu kin thc t v kt qu sn xut kinh doanh ca doanh nghip c tnh n gi c sc lao ng trn th trng). Vic qun l tin lng, thu nhp trong cc doanh nghip Nh nc c quy nh nh sau : 2.3.1. Nguyn tc chung: - Cc sn phm dch v ca doanh nghip nh nc u phi c nh mc lao ng v n gi tin lng. n gi tin lng phi c xy dng trn c s nh mc lao ng trung bnh tin tin ca doanh nghip v cc thng s tin lng do Nh nc quy nh. Khi thay i v nh mc lao ng v cc thng s tin lng th thay i n gi tin lng. - Tin lng v thu nhp ph thuc vo thc hin khi lng sn phm, dch v, nng sut, cht lng lao ng v hiu qu sn xut, kinh doanh. Tc tng tin lng phi thp hn tc tng nng sut lao ng. - Tin lng v thu nhp ca ngi lao ng phi c th hin u trong S lng ca doanh nghip theo mu thng nht do B Lao ng-Thng binh v X hi ban hnh.
21

- Qu khen thng v qu phc li ca doanh nghip c thc hin theo khon 4 v 5, iu 33, Quy ch qun l ti chnh v hch ton kinh doanh i vi doanh nghip Nh nc ban hnh km theo Ngh nh s 59/CP ngy 03/10/1996 ca Chnh ph v Ngh nh s 27/1999/N-CP ngy 20/4/1999 ca Chnh ph sa i, b sung Quy ch qun l ti chnh v hch ton kinh doanh i vi doanh nghip nh nc (ban hnh km theo Ngh nh s 59/CP ngy 03/10/1996 ca Chnh ph). - Nh nc qun l tin lng v thu nhp thng qua qun l nh mc lao ng, n gi tin lng v tin lng thc hin ca doanh nghip. 2.3.2. Trch nhim ca cc c quan qun l Nh nc: * B Lao ng- Thng binh v X hi: - Trc thng 4 hng nm, thm nh v giao n gi tin lng cho cc doanh nghip xp hng c bit sau khi trao i kin vi Tng cc qun l vn v ti sn nh nc ti doanh nghip ca B Ti chnh - Hng nm tng hp tnh hnh giao n gi tin lng ca tt c cc doanh nghip nh nc t Trung ng n a phng - Thng bo mc lng bnh qun chung ca cc doanh nghip c nh nc giao n gi tin lng vo cui qu II, u qu III hng nm lm c s xc nh lng bnh qun thc hin ti a ca cc doanh nghip theo quy nh ti khon 2, iu 5 Ngh nh s 28/CP ngy 28/3/1997 ca Chnh ph. - Thanh tra, kim tra vic thc hin, xy dng n gi tin lng v qun l tin lng, thu nhp ca cc doanh nghip thuc B qun l ngnh, lnh vc, cc Tnh, thnh ph trc thuc Trung ng. * i vi cc B qun l ngnh, lnh vc: - Trc thng 4 hng nm, thm nh v giao n gi tin lng cho cc doanh nghip thuc quyn qun l - Phi hp vi B Lao ng- Thng binh v X hi, thm nh n gi tin lng cho cc Tng cng ty thnh lp theo quyt nh s 90/TTg ngy 7/3/1994 ca Th tng Chnh ph c xp doanh nghip hng c bit
22

- Kim tra vic xy dng, thc hin n gi tin lng v qun l lao ng, tin lng, thu nhp ca cc doanh nghip thuc quyn * U ban nhn dn Tnh, Thnh ph trc thuc Trung ng ch o S Lao ng- Thng binh v X hi phi hp vi cc S qun l ngnh, lnh vc: - Hng dn cc doanh nghip thuc quyn qun l ca a phng xy dng n gi tin lng theo quy nh ti Thng t 13/LTB&XH-TT ngy 10/4/4997 - Trc thng 4 hng nm, thm nh v giao n gi tin lng cho cc doanh nghip nh nc v cc Cng ty c phn c trn 50% vn do doanh nghip nh nc gp thuc quyn qun sau khi trao i qun l vn v ti sn nh nc ti doanh nghip a phng. - Thanh tra kim tra vic xy dng, thc hin n gi tin lng v qun l lao ng, tin lng, thu nhp ca cc doanh nghip trc thuc a phng. * Cn b qun l ngnh, lnh vc v cc S Lao ng -Thng binh v X hi Tnh, Thnh ph trc thuc Trung ng c trch nhim: - Chm nht vo thng 5 hng nm, bo co v B Lao ng Thng binh v X hi tnh hnh n gi tin lng hng nm k hoch cho cc doanh nghip thuc quyn qun l v tnh hnh lao ng, tin lng, thu nhp thc hin nm trc ca cc doanh nghip theo mu s 1 v mu s 2 km theo thng t 13/LTBXH-TT ngy 10/4/1997. - T chc v cng c b phn chuyn trch lm cng tc lao ng tin lng, b tr, bi dng cn b c trnh , nghip v chuyn mn thc hin y nhim v, yu cu ca cng tc thm nh, qun l nh mc lao ng v n gi tin lng theo quy nh ca Chnh ph v hng dn ti thng t 13/LTBXH-TT ngy 10/4/1997. 2.3.3. Trch nhim ca doanh nghip * V t chc cng tc lao ng tin lng:
23

- thc hin y nhim v, yu cu ca cng tc qun l theo B Lut lao ng v Lut doanh nghip Nh nc; thc hin vic xy dng nh mc lao ng, t chc v phn cng lao ng, xy dng n gi tin lng v phn phi tin lng gn vi nng sut, cht lng, hiu qu kinh doanh ca n v v c nhn ngi lao ng, cc doanh nghip phi t chc, cng c b phn chuyn trch lm cng tc lao ng - tin lng ca doanh nghip, b tr v bi dng cn b c trnh nghip v, chuyn mn thc hin cng vic theo yu cu. * V xy dng n gi tin lng: - i vi doanh nghip Nh nc ni chung: Gim c doanh nghip c trch nhim t chc, ch o xy dng v ng k nh mc lao ng theo quy nh. - i vi doanh nghip c xp hng c bit: Tng Gim c c trch nhim t chc, ch o xy dng v ng k mc lao ng theo hng dn ti Thng t s 14/LTBXH-TT ngy 10/4/1997 ca B Lao ng - Thng binh v X hi; xy dng n gi tin lng bo co Hi ng qun tr hoc B qun l ngnh, lnh vc (nu l tng Cng ty 90/TT c xp hng c bit) xem xt, c cng vn gi B Lao ng - Thng binh v X hi ngh thm nh v giao n gi tin lng. Cc doanh nghip phi tin hnh xy dng n gi tin lng t qu IV nm bo co gi c quan qun l Nh nc c thm quyn kp thm nh v giao n gi tin lng vo qu I nm k hoch. * Th tc hnh chnh ngh duyt n gi tin lng: Theo phn cp v t chc qun l, sau khi xy dng n gi tin lng, doanh nghip c cng vn gi c quan c thm quyn thm nh v giao n gi tin lng theo quy nh ti im 2 ni trn; Cng vn gi km cc biu sau: - Biu trnh xy dng n gi tin lng theo mu s 3a v s 3b.
24

- i vi doanh nghip c nhiu n v thnh vin v c nhiu n gi tin lng th lp biu tng hp n gi tin lng theo mu s 4. * Bo co tnh hnh thc hin lao ng, tin lng v thu nhp. Vo qu I chm nht l thng 4 nm k hoch, doanh nghip phi bo co cho c quan c thm quyn giao n gi tnh hnh thc hin lao ng, tin lng v thu nhp ca nm trc lin k theo mu s 5 km theo Thng t 13/ LTBXH-TT ngy 10/4/1997. 2.3.4. Xc nh qu tin lng thc hin theo kt qu sn xut kinh doanh. * iu kin xc nh qu tin lng thc hin: - Cc ch tiu tng sn phm hng ho (k c sn phm quy i), tng doanh thu, chi ph, li nhun thc hin c xc nh theo quy ch qun l ti chnh v hch ton kinh doanh i vi doanh nghip Nh nc ban hnh km theo ngh nh s 59/ CP ngy3/10/1996 ca Chnh ph. Trong cc ch tiu nu trn, nu c yu t tng hoc gim do nguyn nhn khch quan, khng tnh n khi xy dng n gi tin lng th phi loi tr khi xc nh qu tin lng thc hin. - Trc khi xc nh qu tin lng thc hin, doanh nghip phi nh gi v xc nh cc khon np ngn sch Nh nc, li nhun thc hin v so snh vi nm trc . Nu cc ch tiu ny khng m bo iu kin c p dng h s iu chnh tng thm theo quy nh ti tit b.3, im 2 mc III ca thng t 13/ LTBXH-TT ngy 10/4/1997 th doanh nghip phi tr li qu tin lng thc hin cho n khi m bo iu kin theo quy nh ni trn. * Xc nh qu tin lng thc hin : - Cn c vo n gi tin lng do c quan c thm quyn giao v kt qu sn xut, kinh doanh, qu tin lng c xc nh nh sau : Vth = (Vg x Csxkd) + Vpc +Vbs + Vtg Trong :
25

Vth : Qu tin lng thc hin Vg : n gi tin lng do c quan c thm quyn giao Csxkd : Ch tiu sn xut kinh doanh theo tng sn phm hng ha thc hin, hoc doanh thu (doanh s thc hin), hoc tng thu tr tng chi (khng c tin lng), hoc li nhun thc hin ng vi ch tiu giao n gi tin lng Vpc : Qu cc khon ph cp lng v cc ch khc (nu c) khng c tnh trong n gi trong quy nh (v d : ph cp th ln, ch thng an ton hng khng...), tnh theo s lao ng thc t c hng ng vi tng ch . Vbs : Qu tin lng b sung, ch p vi cc doanh nghip c giao n gi tin lng theo n v sn phm. Qu tin lng b sung tr cho thi gian thc t khng tham gia sn xut c hng lng theo ch quy nh ca s cng nhn vin trong doanh nghip, m khi xy dng nh mc lao dng khng tnh n, bao gm : qu tin lng ngh php nm, ngh vic ring, ngh l tt, ngh theo ch lao ng n, hi hp, hc tp... theo quy nh ca B lut Lao ng Vtg : Qu tin lng lm thm gi c tnh theo s gi thc t lm thm nhng khng vt qu quy nh ca B Lut lao ng. - Khi quyt ton qu tin lng thc hin theo n gi c giao, nu tin lng thc hin bnh qun ca ngi lao ng (tnh theo s lao ng nh mc) trong doanh nghip cao hn 2 ln mc lng bnh qun chung do B LTBXH thng bo th doanh nghip ch c quyt ton tng qu tin lng thc hin ng vi mc tin lng bnh qun ca lao ng (tnh theo s lao ng nh mc) trong doanh nghip bng hai ln mc lng bnh qun c thng bo. - Cc doanh nghip cha xy dng nh mc lao ng v cha c n gi tin lng c c quan Nh nc c thm quyn ph duyt th qu tin lng thc hin c xc nh theo s lao ng thc t bnh qun s dng
26

nhn vi h s mc lng bnh qun ca doanh nghip do c quan c thm quyn giao n gi quyt nh vi mc lng ti thiu chung do Chnh ph quy nh (ti thi im thc 210.000/thng). Tng qu tin lng thc hin c xc nh ni trn l chi ph hp l trong gi thnh hoc ph lu thng, ng thi lm cn c xc nh li tc chu thu ca doanh nghip. 2.3.5. Giao n gi tin lng v quy ch phn phi, tr lng trong doanh nghip. * Giao n gi tin lng trong doanh nghip. Cn c vo n gi tin lng do c quan c thm quyn ph duyt, trn c s c cu t chc, chc nng, nhim v hot ng sn xut kinh doanh ca doanh nghip, sau khi trao i kin vi ban chp hnh Cng on cng cp, Ch tch Hi ng qun tr hoc Gim c cc doanh nghip (i vi doanh nghip khng c Hi ng qun tr), xem xt v giao n gi tin lng cho cc n v thnh vin (hch ton c lp hoc ph thuc). Vic giao n gi tin lng cn ch mt s ni dung sau: - n gi tin lng c giao phi gn vi ch tiu k hoch sn xut, kinh doanh c hiu qu nht; - H s iu chnh tng thm tnh n gi tin lng cho tng n v thnh vin c th khc nhau tu vo hiu qu sn xut, kinh doanh nhng khng vt qu h s iu chnh tng thm ti a l 1,5 ln so vi mc ti thiu theo quy nh ti mc III Thng t 13/LTBXH - TT ngy 10 thng 4 nm 1997. - c trch lp qu lng d phng ti a l 7% tng qu tin lng k hoch (Vkh) xy dng n gi tin lng c giao nhm iu chnh v khuyn khch cc n v thnh vin hon thnh k hoch sn xut, kinh doanh ca c doanh nghip. Qu d phng ny phi c phn b ht trc khi quyt ton ti chnh nm:
27

hin t ngy 01 thng 01 nm 2001 l

- Sau khi quyt ton ti chnh, nu qu tin lng thc hin theo n gi c giao th phn chnh lch c trch lp qu d phng cho nm sau nhm n nh thu nhp ca ngi lao ng trong trng hp sn xut, kinh doanh gim do nhng nguyn nhn bt kh khng. Mc qu d phng do Gim c tho thun vi ban chp hnh cng on cng cp quyt nh v khng c s dng vo mc ch khc; - Vic giao n gi v qu tin lng k hoch cho cc n v thnh vin khi tng hp li khng vt qu n gi v qu tin lng k hoch do cp c thm quyn ph duyt. * Quy ch phn phi v tr lng trong cc n v thnh vin: - Cn c vo n gi tin lng c giao, cc n v thnh vin c ton quyn phn phi qu tin lng v tr lng gn vi nng xut, cht lng v hiu qu sn xut, kinh doanh cho tng n v, b phn v c nhn ngi lao ng thuc qun qun l trn c s quy ch phn phi, tr lng. Bn quy ch phn phi, tr lng cho n v thnh vin phi c t chc cng on cng cp tho thun trc khi ban hnh v ph bin n tng ngi lao ng. Sau ng k vi S Lao ng-Thng Binh v x hi a phng (nu doanh nghip thuc a phng qun l) hoc vi c quan giao n gi tin lng (nu doanh nghip thuc Trung ng qun l). - Vic quy nh tr lng cho tng b phn, c nhn ngi lao ng theo qui ch ch yu ph thuc vo nng sut, cht lng, hiu qu cng tc, gi tr cng hin ca tng b phn, c nhn ngi lao ng, khng phn phi bnh qun. i vi lao ng c trnh chuyn mn, k thut cao, gii, gi vai tr ng gp quan trng cho vic hon thnh nhim v sn xut, kinh doanh ca n v th mc tin lng v thu nhp phi c tr tho ng. i vi lao ng lm cng tc chuyn mn, nghip v, phc v gin n, ph bin th mc lng tr cn cn i vi mc lng ca lao ng trn cng a bn, khng to ra s chnh lch thu nhp qu bt hp l, gy mt cn bng x hi. Chnh lch v tin lng v thu nhp gia lao
28

ng phc v, gin n vi lao ng c trnh chuyn mn, k thut cao, gii trong ni b n v do n v xem xt qui nh cho ph hp, bo m chng phn phi bnh qun. Tm li, c ch qun l tin lng v thu nhp trong cc doanh nghip nh nc c th hin trn nhng im sau: - Mc tin lng ti thiu, h thng thang, bng lng, cc ch ph cp lng do Nh nc ban hnh lm cn c thc hin cc vn : + l thang gi tr tnh ton n gi tin lng ca doanh nghip + l cn c tnh ton thu thu nhp doanh nghip + l c s thc hin cc ch BHXH, BHYT - V c ch tin lng: + Nh nc xc nh n gi tin lng ca doanh nghip u vo trn c s nh mc lao ng trung bnh tin tin do doanh nghip xy dng v cc thng s tin lng do Nh nc qui nh + Bo m quan h tin lng hp l gia cc doanh nghip, tin lng thc hin bnh qun ca cc doanh nghip cao nht khng qu 3 ln tin lng bnh qun chung ca cc doanh nghip c giao n gi tin lng. + Cn c n gi tin lng c giao v hiu qu sn xut kinh doanh ca doanh nghip, Gim c c ton quyn phn phi qu tin lng v tr lng cho ngi lao ng. Gim c xy dng quy ch tr lng, tr thng cho ngi lao ng trong doanh nghip trn c s nguyn tc phn phi theo lao ng, gn tin lng, tin thng vi nng sut, cht lng v hiu qu cng vic ca tng ngi, khuyn khch nhng ngi c trnh chuyn mn, k thut cao, tay ngh gii.

29

 NGHA CA VIC HON THIN C CH QUN L TIN LNG, THU NHP TRONG CC DOANH NGHIP NH NC Vai tr ca vic xy dng v qun l tt tin lng * Ngi lao ng nhn c mc lng tho ng s l ng lc kch thch nng lc sng to lm tng nng sut lao ng. Mun dn d ai lm vic theo ta ch c cch l lm cho h phn khi khi lm vic bng cch tm hiu nhu cu v c vng ca h. Ngi lao ng ch quan tm n cng vic v tp trung ht sc vo cng vic khi h cm thy hi lng vi tin lng thch ng, cuc sng gia nh n nh. Trch nhim v t gic ch c ngi lao ng khi h cm thy mnh c quan tm v c tn trng. Nng sut lao ng cao l s kt hp ca s tp trung, k nng trch nhim v t gic. Ngc li nu tin lng khng tho ng s dn n mt lot cc vn : lng ph lao ng, lng ph nguyn vt liu, di chuyn lao ng... * Tin lng l ngun cung ng s sng to, sc sn xut, nng lc sn xut trong qu trnh sn sinh ra cc gi tr gia tng. Nng sut lao ng tng ng ngha vi li nhun doanh ngip tng do ngun phc li ca doanh nghip m ngi lao ng nhn li cng s tng. l phn b xung cho tin lng, tng thu nhp, tng li ch ca ngi lao ng. Hn na khi li ch ca ngi lao ng c m bo s to ra s gn kt cng ng nhng ngi lao ng vi mc tiu v li ch ca doanh nghip, xo b s ngn cch gia ch v ngi lm thu, lm cho ngi lao ng c trch nhim hn i vi doanh nghip. l phn ng dy truyn tch cc ca tin lng. Ngc li nu doanh nghip tr tin lng khng hp l hoc v mc tiu li nhun thun tu m khng ch n li ch ngi lao ng th ngun nhn cng ss c th b gim st v cht lng lm hn ch cc ng c cung ng sc lao ng, n c biu hin bng tnh trng ct xn thi gian lm vic, lng ph nguyn vt liu v thi gian s dng thit b...

30

Mu thun gia ch v th s c th dn n nh cng, bi cng, ng thi l s di chuyn lao ng, doanh nghip mt i nhng ngi lao ng c trnh chuyn mn v tay ngh cao. Mt nh qun tr ni: " Nu ta ct xn ca nhng ngi lm cng cho ta th ngay lp tc h s ct xn li ca ta v khch hng ca ta." * Tng mc lng vi mc ch ti thiu ho cc chi ph u vo ca doanh nghip. Sc lao ng l yu t u vo chnh yu ca qu trnh sn xut kinh doanh cho d vi s pht trin mnh m ca khoa hc k thut cc cng ngh mi c ra i v ng dng nhanh chng vo sn xut vi mc c kh ho, t ng ho ti a th vai tr lao ng sng vn khng th ph nhn m n ngy cng th hin c tm quan trng ca mnh thng qua sc mnh ca tr tu trong vic pht minh v ng dng cc k thut vo qu trnh sn xut. Sc lao ng l cn thit i vi mi doanh nghip, n kt hp vi cc yu t khc to ra sn phm. Song theo nguyn tc hnh thnh li nhun sc lao ng li l yu t ph thuc. N khng quyt nh mc sn lng ti u m ngc li mc snlng ti u quyt nh s lao ng cn thu. Kinh t hc gi nhu cu v cc yu t sn xut ni chung v sc lao ng ni ring l nhu cu dn xut, khng phi l nhu cu trc tip cui cng m l nhu cu c suy ra t cc nhu cu khc do mong mun ca doanh nghip trong vic sn xut ra sn phm.
TL, TN ca ngi lao ng tng Nng sut lao ng tng Chi ph L/1 SP gim

Li nhun tng

Chi ph TL/1 SP gim

31

 ngha ca vic hon htin c ch qun l tin lng, thu nhp trong cc doanh nghip Nh nc Cc chc nng ca tin lng th hin vai tr rt quan trng ca n; nht l trong iu kin nn kinh t th trng hin nay vai tr ca tin lng, thu nhp trong cc doanh nghip Nh nc li cng th hin r hn. Nn tt yu mt i hi t ra l phi qun l tt tin lng, thu nhp v ngy cng hon thin c ch qun l tin lng, thu nhp trong cc doanh nghip Nh nc nhm mc ch: + a tin lng tr thnh thc o gi tr sc lao ng. tin lng gn vi nng sut, cht lng v hiu qu cng vic. Thc hin trit "tin t ho" tin lng trong khu vc sn xut kinh doanh. + Tin lng m bo ti sn xut sc lao ng, tin lng tr thnh thu nhp chnh, kch thch ngi lao ng lm vic pht huy vi mi kh nng tim tng ca con ngi. T nng cao hiu qu sn xut kinh doanh, pht huy vai tr n by kinh t ca tin lng. + m bo phn phi cng bng, hp l. Tin lng phi tr theo lao ng, chng phn phi bnh qun v m bo quan h hp l v thu nhp gia cc ngh, ngnh. + Khc phc nhng hn ch ca c ch qun l c, t Nh nc qun l v kim sot c tin lng thu nhp bng cc cng c iu tit thch hp, cng c trt t k cng php lut ca Nh nc.

32

PHN II
THC TRNG C CH QUN L TIN LNG, THU NHP TRONG CC DOANH NGHIP NH NC. I. NHNG C IM C LIN QUAN N VIC QUN L TIN
LNG, THU NHP TRONG CC DOANH NGHIP NH NC .

1. c im ca cc doanh nghip Nh nc S phn bit gia hai ch T bn ch ngha v X hi ch ngha c nhn nhn thng qua tim lc kinh t do ai nm gi. Trong x hi t bn th nhng tp on kinh t th nhng tp on t bn mnh nm gi phn ln ca ci trong nn kinh t quc dn v ng vai tr l k thng tr chi phi Nh nc do n to ra. Trong x hi ch ngha, Nh nc l Nh nc ca dn, do dn v v dn ch khng phi l Nh nc chu s chi phi ca ring tp on kinh t t bn no. ng vai tr l Nh nc ca dn th ngoi chc nng qun l x hi ni chung, cn v nht nh phi nm gi phn ln tim lc kinh t mnh chi phi nn kinh t quc dn, v li ch ca ton dn tc. M trong cc x nghip quc doanh do Nh nc nm gi chim v tr quan trng. Trong iu kin kinh t hin nay, khng ch c cc x nghip quc doanh m cn c cc x nghip ca cc thnh phn kinh t khc cng tn ti. Nu cc doanh nghip Nh nc b yu th so vi cc thnh phn kinh t khc th Nh nc kh c th hon thnh tt chc nng, nhim v ca mnh v ngha mt Nh nc do dn, v dn kh m thc hin c. cc doanh nghip Nh nc gi c vai tr ch o th n phi m bo nhng yu cu sau: - Doanh nghip Nh nc hot ng thc s c hiu qu, gp phn tng ngn sch Nh nc hoc gim ti a phn b l (i vi cc doanh nghip thuc lnh vc an ninh quc phng v cc doanh nghip Nh nc m bo trong cc lnh vc cng cng).
33

- Doanh nghip Nh nc hot ng c hiu qu trong cc lnh vc then cht chi phi nn kinh t quc dn (ti chnh, tn dng, ngn hng, bu chnh vin thng, in, xng, du...) - Doanh nghip Nh nc nm vai tr then cht, i u trong cc lnh vc tin tin cao cp - Doanh nghip Nh nc ng vai tr lin kt c cc thnh phn kinh t trong s pht trin, gp phn nng cao hiu qu kinh t, x hi ca ton b nn kinh t quc dn, ng thi lm gng cho s thc hin nghim chnh php lut v cc ch chnh sch ca Nh nc. - Doanh nghip Nh nc thc hin c hiu qu quan h i ngoi, to ch da vng chc thc hin chin lc mi. - Gp phn gii quyt cng n vic lm. T nhng i hi trn ca cng cuc i mi doanh nghip Nh nc c nh ngha nh sau: Doanh nghip Nh nc l t chc kinh doanh do Nh nc thnh lp u t v qun l vi t cch ch s hu. Doanh nghip Nh nc ng thi l mt php nhn kinh t, hot ng theo php lut v bnh ng trc php lut. Nh vy doanh nghip Nh nc c nhng c im sau: - Ngun vn ban u do Nh nc u t. - Doanh nghip Nh nc hot ng theo nh hng ca Nh nc nhng t thc hin hoch ton kinh t. Doanh nghip Nh nc c giao quyn t ch trong cc hot ng sn xut kinh doanh nhng phi thc hin y ngha v i vi Nh nc. Do vy xc nh mc thc m cc doanh nghip Nh nc phi ng gp th Nh nc phi qun l c cc chi ph u vo v doanh thu u ra trong c ch tiu tin lng.

34

c im v c s vt cht k thut ca doanh nghip Nh nc Nhn chung hin nay c s vt cht k thut v cng ngh ca cc doanh nghip Nh nc u qu lc hu. Trong tng thu ngn sch, khu vc DNNN chim 60%. Tuy nhin, theo thi gian hnh thnh th my mc, thit b v phng tin vn ti c sn xut cch y trn 30 nm chim 15%, cch y trn 10 nm chim 33%, cng chung l 48%, t 10 nm tr li y l 52%, trong t 1996 tr li y l 48%. Theo thi gian s dng th c 50% ti sn s dng t 1-5 nm cn 50% ti sn s dng trn 5 nm. Theo nh gi ca B Khoa hc cng ngh v Mi trng th my mc thit b ca chng ta lc hu so vi th gii khong 20-30 nm. Trong cc doanh nghip Nh nc, nng sut lao ng thp v mc tiu hao nguyn vt liu gp t 2 n 3 ln so vi doanh nghip nc ngoi c my mc thit b hin i. C th so snh qua t l vn u t cho mt lao ng ca doanh nghip Nh nc 20-25 triu ng. Trong t l ny ca khu vc c vn u t trc tip nc ngoi l 45.000-102.000 USD/ mt ch lm vic, cao hn nhiu so vi khu vc Nh nc. Nu doanh nghip Nh nc hot ng vi nng sut cht lng sn phm thp, khng c sc cnh tranh trn th trng. Lm n thua l cm chng l kh trnh khi, nh hng n vic thc hin cc chc nng nhim v c Nh nc giao, ng thi cng nh hng n thu nhp ca ngi lao ng. Tin lng th b ct xn ch cha ni n tin thng. Tin lng ch mc ti thiu. Tuy nhin hin nay, mt s cc doanh nghip, cc tng cng ty c trang b nhng thit nhng my mc thit b hin i. Nhng phn ln ch yu phn ln ch yu vn l do c quyn nn kt qu sn xut kinh doanh tt, doanh thu cao, li nhun ln nh xng du, hng khng, in... Th khi cc doanh nghip li tm cch bt xn, hp l ho cc khon chi phn chia cho cc cn b cng nhn vin trong x nghip, thu nhp c doanh nghip ln ti 4 - 5 triu ng, gp hng chc ln thu nhp ca doanh nghip c mc lng thp.
35

3. c im v lao ng v b my qun l Mc d khng cn l h thng doanh nghip duy nht trong nn kinh t th trng nh trc kia nhng hin nay nhn chung cc doanh nghip Nh nc vn cn nm gi c phn ln lao ng k thut c trnh bc cao, nhiu nm trong ngh c o to c h thng c kh nng m nhn nhng cng vic i hi k thut cao, nu bit khai thc v s dng c hiu qu th cng l mt li th ca cc doanh nghip Nh nc so vi cc loi hnh doanh nghip khc. Nhng vi vic buc cc doanh nghip phi t hoch ton kinh doanh, li n l chu. Qu tin lng khng c cp pht t nhn sch bng s lao ng nhn vi h s cp bc cng nhn v h s ph cp bnh qun nh trc kia m qu tin lng s ph thuc vo kt qu sn xut kinh doanh ca doanh nghip. Nn khin cho mt b phn ln ngi lao ng phi ngh ch vic hoc chuyn sang cc thnh phn kinh t khc do doanh nghip lm n thua l. Trong b my qun l ca doanh nghip ch c 3 ngi l vin chc nh nc, l gim c, ph gim c, k ton trng, l cu ni gia Nh nc v doanh nghip, c Nh nc b nhim ng ra gip Nh nc qun l doanh nghip v thc hin cc chc nng, nhim v c Nh nc giao, cn cc b phn khc quan h vi doanh nghip thng qua hp ng lao ng. Nhng vi b my gin tip th thng k kt cc hp ng di hn. Cn ngi lao ng trc tip th tu vo tnh hnh sn xut kinh doanh ca doanh nghip m tng thm hay gim bt cho ph hp vi khi lng cng vic. 4. Doanh nghip vi vn tin lng: Bt c hot ng sn xut, kinh doanh no ca doanh nghip cng phi nhm n mc tiu l li nhun. Mun t c mc tiu ny th doanh nghip phi tnh ton c th cc yu t chi ph, trong c chi ph lao ng cho ph hp. Trong kinh t th trng doanh nghip phi nhn thc ng vai tr ca mnh vi vn tin lng th hin c th:
36

- Trc ht doanh nghip phi coi vic xc nh tin lng v tr lng c lin quan trc tip n s tn ti, cnh tranh v pht trin ca chnh bn thn doanh nghip. - Tr lng cho ngi lao ng l cng vic ca doanh nghip ch khng phi ca cc ngnh hoc Chnh ph, v vy doanh nghip phi lun ch ng qun l tin lng v cc chi ph c lin quan tt hn, ng thi m bo vic tr lng nm trong khun kh lut php v chnh sch tin lng ca Nh nc cho php. qun l tt tin lng th doanh nghip phi c cc qui nh tt v tin lng c th iu chnh linh hot trong phm vi doanh nghip v t chu s can thip t bn ngoi. H thng cc quy nh v tin lng ca doanh nghip bao gm cc yu t sau: + Ph hp vi iu kin c th ca doanh nghip v nm trong khun kh lut php quy nh. + C tnh nhy cm to ra cng bng v s pht trin. + D hiu v khng qu phc tp. + Phi c xy dng trn c s bn bc cng khai v da vo kt qu m phn, thng lng. Cng vi h thng cc quy nh v tin lng, doanh nghip phi ch ti mi quan h gia chi ph tin lng vi kh nng cnh tranh, hiu qu m trong li nhun v nng xut lao ng l s biu hin tng hp nht. Do tin lng l yu t chi ph sn xut nn trong iu kin chi ph vt cht (C) v gi sn phm, dch v khng i th s thay i chi ph tin lng (V) s tc ng ti kh nng cnh tranh v li nhun ca doanh nghip. Mun tng kh nng cnh tranh vi li nhun th bt buc doanh nghip phi gim chi ph lao ng bng hai cch hoc gim tin lng hoc tng nng sut lao ng. Trong hai bin php ny th gim tin lng tuyt i thng khng nhn c s ng tnh ca ngi lao ng nn ch c p dng trong mt s trng hp nht nh, cn gim lng tng i
37

thng qua tng nng sut lao ng th t gp s phn i ca ngi lao ng v l bin php c p dng ph bin. V vy cn phi quan tm ti nng sut lao ng v cc bin php tng nng sut lao ng. Thc cht nng sut lao ng cng l yu t quan trng tc ng n li nhun v tnh cnh tranh va doanh nghip. Lut doanh nghip Nh nc, Lut doanh nghip c vn u t nc ngoi ti Vit Nam, Lut doanh nghip v B lut lao ng quy nh quyn v ngha v ca doanh nghip v tin lng nh sau: - Xy dng, p dng cc nh mc lao ng, n gi tin lng trn n v sn phm, ring i vi doanh nghip Nh nc th phi trong khun kh cc nh mc, n gi ca Nh nc. - c tuyn chn, thu mn, b tr, s dng, o to lao ng, la chn cc hnh thc xc mh chi ph tin lng cho ph hp, la chn cc hnh thc tr lng theo thi gian, theo sn phm... c quyn quyt nh mc lng v tr cho ngi lao ng trn c s n gi tin lng theo sn pham hoc chi ph dch v v hiu qu hot ng ca doanh nghip. - c quyn ch ng s dng phn li nhun cn li m rng pht trin sn xut kinh doanh, chia cho c v thng cho ngi lao ng theo cng hin ca mi ngi vo kt qu sn xut kinh doanh trong nm. - Doanh nghip phi thc hin cc ngha v i vi ngi lao ng theo quy nh ca B Lut lao ng, m bo quyn li chnh ng ca ngi lao ng v to iu kin cho ngi lao ng tham gia qun l doanh nghip. Nh vy v c s khoa hc khng nh vai tr quan trng ca doanh nghip trong vic xc nh tin lng v tr lng cho ngi lao ng. Vai tr ny c tha nhn v lut php ho. Tuy nhin thc hin tt vai tr ca mnh th doanh nghip phi tng cng tnh ch ng trong vic xy dng cc quy nh tin lng c th, ph hp vi iu kin ca doanh nghip v trong khun kh php lut. ng thi c quan qun l
38

Nh nc phi hng dn c th cc quy nh c tnh nguyn tc nu trn ph hp vi tng loi hnh doanh nghip to ra hnh lang php l hon chnh, lm c s cc doanh nghip thc hin. Trong vic quy nh c th chnh sch tin lng phi tn trng l thuyt ca ngi cu c l "con c quyt nh mi ca n l g ch khng phi l ngi i cu c ", ngha l ch nu quy nh to ra hnh lang php l ch khng phi quy nh c th vic tr lng. V cui cng th tin lng vn do th trng, do doanh nghip quyt nh, ch khng phi do ngi lm chnh sch chung quyt nh. 5. Thc trng cc doanh nghip Nh nc D tho Bo co chnh tr ca Ban chp hnh Trung ng ng kho VIII trnh i hi ln th IX ca ng ch r: Thc hin nht qun chnh sch pht trin nn kinh t nhiu thnh phn...; trong kinh t Nh nc gi vai tr ch o, kinh t Nh nc cng vi kinh t hp tc x dn tr thnh nn tng... Kinh t Nh nc pht huy vai tr ch o trong nn kinh t, nm nhng v tr then cht, l nhn t m ng cho s pht trin kinh t, l lc lng vt cht quan trong v l mt cng c Nh nc nh hng v iu tit nn kinh t. l quan im, phng hng, nhng thc trng doanh nghip Nh nc hin ti ra sao? Trc ht v s lng, tnh n nay tng s doanh nghip Nh nc l 5280. Trong tng s: doanh nghip Nh nc do Trung ng qun l l 1.908, doanh nghip Nh nc do a phng qun l l 3.372. Tnh hnh ti chnh, lao ng ca cc doanh nghip Nh nc Biu s 1 Nm Ch tiu Tng s DNNN
Tng s laong(ng) Doanh thu (tr.) Li nhun (tr.) Np ng.sch (tr.)

1996 6052
1.124.118 20.684.757 179.362.514 10.455.111

1997 5740

1998 5789

1999 5571

2000 5280

1.543.083 1.642.370 1.740.039 1.702.318 25.144.082 27.818.045 33.780.427 29.741.144 236.998.165 269.928.056 264.967.799 259.810.429 11.250.053 12.169.787 14.562.270 13.111.126

(Trch Bo co tng kt tnh hnh ti chnh, lao ng, tin lng chung c nc 1996 - 2000)

39

So vi nm 1990 th s doanh nghip Nh nc gim trn 50%, do c sp xp li bng st nhp, gii th, c phn ho, a dng ho hnh thc s hu. Tnh n 1/1/2000 s doanh nghip thc hin c phn ho l 366, c phn ho mt b phn doanh nghip l 85, a dng ho l 4, bn hoc khon cho thu l 19. Tng gi tr ti sn ca doanh nghip Nh nc t trn 530.000 t ng, bnh qun mt doanh nghip khong 100 t. Trong doanh nghip Trung ng t trn 440.000t ng, bnh qun mt doanh nghip l 220t ng; doanh nghip a phng t trn 90.000 t ng, bnh qun mt doanh nghip l 27 t ng. Tuy tng s v bnh qun 1 doanh nghip gp nhiu ln nm 1990, nhng quy m nh vy vn cn nh, c bit l cc doanh nghip a phng, nu tnh bng USD cn thp hn nhiu. Trong tng s gi tr ti sn ca cc doanh nghip Nh nc, ngnh cng nghp chim t trng ln nht (31,9%), tip n l ngnh ti chnh (26%), xy dng (7,2%), thng mi dch v (6,7%), nng nghip (5,6%), bu chnh vin thng (5%), cn li l cc ngnh khc nh qun k Nh nc, an ninh... (13,2%). Ti sn c nh theo nguyn gi ca cc doanh nghip Nh nc c trn 220.000 t ng, cao gp 7,7 ln so vi nm 1990 v gp 2,6 ln so vi 1995 (cha loi tr yu t tng gi). Hao mn ti sn c nh 44%, gi tr cn li l 56%. Trong tng s ti sn c nh, s ang dng trong sn xut, kinh doanh chim 92,7%, cn li 7,3% l cha cn dng, h hng ch thanh l v ti sn c nh khng khu hao. Kinh t Nh nc khng ch chim t trng ln trong ton b nn kinh t quc dn v ti sn c nh m cn chim t trng ln v nhiu ch tiu khc. V ch tiu quan trng nht l tng sn phm trong nc

T trng GDP ca cc DNNN (%) trong to b n KTQD n n

45 40.18 40.12 39.93 40.48 40 40 38.21 35 31.67 30 25 20 15 10 5 0 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 31.07 34.29

40

38.74

38.98

(GDP), t trng khu vc Nh nc trong ton b nn kinh t chim trn di 40% v nhn chung tng ln. Trong tng s doanh nghip Nh nc nm 1999, s c li chim 71,9%, trong doanh nghip Nh nc thuc Trung ng qun l c 77,3%, doanh nghip thuc a phng c 69%; s doanh nghip b l chim 19-20%, trong doanh nghip thuc Trung ng qun l chim 14,5%, doanh nghip a phng l 22,7%. Chnh v vy m hiu qu v sc cnh trnh trn th trng ca cc doanh nghip Nh nc cn yu, tnh hnh ti chnh doanh nghip cha lnh mnh, cng n kh i kh tr cn ln, vt t ng... cc doanh nghip Nh nc xng ng gi vai tr ch o trong nn kinh t quc dn, mt mt bn thn cc doanh nghip cn i u trong ng dng tin b khoa hc k thut, nu gng v nng sut, cht lng, hiu qu kinh t x hi v chp hnh php lut. Mt khc Nh nc cn thc hin cc gii php h tr cc doanh nghip mt bc i b phn doanh nghip Nh nc ; khn trng gip doanh nghip ci thin tnh hnh ti chnh, lao ng, tin lng. THC TRNG C CH QUN L TIN LNG, THU NHP TRONG CC DOANH NGHIP NH NC 1. Phn tch thc trng c ch qun l tin lng, thu nhp trong cc doanh nghip Nh nc 1.1. Tnh hnh qun l tin lng , thu nhp trong cc doanh nghip Nh nc trc khi c Ngh nh 28/CP 1.1.1.Thc trng c ch qun l tin lng, thu nhp trc khi c Ngh nh 28/CP c c s cho vic ban hnh Ngh nh 28/CP v i mi c ch qun l tin lng, thu nhp trong cc doanh nghip Nh nc ngy 28/3/1997, nm 1996 Lin B LTB&XH - Ti chnh - K hoch v u t - Thanh tra Nh nc, Kim ton Nh nc, Ban vt gi Chnh ph v Tng Lin on Lao ng Vit nam t chc kim tra, nh gi tnh hnh hot ng ti chnh, tin lng v thu nhp ca trn 340 doanh nghip Nh nc t Trung ng n a phng thuc tt c cc ngnh kinh t 61 tnh, thnh ph t cc doanh nghip ln, li nhun v thu nhp cao n cc doanh nghip nh lm n thua l, tin lng v thu nhp thp. Tnh hnh ni bt nh sau: a) Mt tch cc
41

- Tt c cc doanh nghip thc hin vic chuyn xp lng mi theo ng quy nh ti Ngh nh 26/CP ngy 23/5/1993 ca Chnh ph. H thng thang lng, bng lng mi c tc dng trong vic phn phi thu nhp ca ngi lao ng v vic xp lng m to iu kin nh gi li trnh , cht lng i ng lao ng, to iu kin tnh hn chi ph tin lng trong gi thnh hoc ph lu thng, bo m vic thu np bo him x hi v bo him y t thc hin thng nht v thun li hn. - Tin lng v thu nhp tht s tr thnh ng lc cc doanh nghip sp xp li t chc, pht trin ngnh, ngh, tng trng sn xut, gim chi ph, tng hiu qu sn xut, kinh doanh v gp phn qun l tt hot ng sn xut, kinh doanh ca doanh nghip. Hu ht cc doanh nghip khng cn n vo vn, khai thc vi hiu sut cao cng sut my mc thit b, s dng ng vn ngy cng c hiu qu tng li nhun, tng np ngn sch Nh nc, ng thi tng tin lng v thu nhp (nm 1995: bnh qun mt ng tin lng lm ra 16,3 ng doanh thu, 2,7 ng np Ngn sch v 1,3 ng li nhun).Doanh nghip ch ng hn trong vic k hp ng lao ng v phn phi tin lng, tin thng. - Vic giao n gi tin lng theo phn cp qun l l mt ch trng ng v cn thit gp phn gn tin lng, thu nhp vi hiu qu sn xut, kinh doanh, khuyn khch doanh nghip tng nng sut lao ng, tng hiu qu tng thu nhp v thc hin chc nng qun l Nh nc i vi cc doanh nghip. - i vi doanh nghip c thu nhp cao, n nh th s sch k ton r rng, n np, thc hin y ngha v vi Nh nc; np Ngn sch ln, li nhun cao; k lut lao ng c duy tr nghim tc, trch nhim ca ngi lao ng i vi sn xut v ti sn cng c nng cao. b) Mt tn ti - Ch tin lng ca khu vc sn xut, kinh doanh, ch yu l mc lng ti thiu phi thc hin nh khu vc hnh chnh, s nghip, do to iu kin cho doanh nghip Nh nc c php iu chnh yu t tin lng ph hp vi gi c sc lao ng theo quan h cung - cu ca c ch th trng; trong khi cc doanh nghip lin doanh, doanh nghip t nhn li c li th, ch ng iu chnh mc lng ti thiu tnh tin cng ph hp vi gi c
42

sc lao ng trn th trng, cho nn c nhiu c hi cnh tranh vi doanh nghip Nh nc, thu ht nhu lao ng, ti nng t cc doanh nghip Nh nc sang doanh nghip ca h. - Nhiu doanh nghip khng c h thng nh mc lao ng hoc c nh mc lao ng nhng lc hu, khng c b sung, sa i iu chnh cho hp dn n vic tuyn dng v s dng lao ng cn tu tin, ch quan, khng c c s xy dng ng k hoch s dng lao ng v n gi tin lng. - Tin lng v thu nhp gia cc doanh nghip c s chnh lch qu ln. Nu ly s liu kim tra tin lng, thu nhp nm 1995 ca 340 doanh nghip so snh th thu nhp bnh qun l 1.100.000 ng/ngi/thng, doanh nghip c thu nhp cao nht l 4.500.000 ng/ngi/thng, doanh nghip c thu nhp thp nht l 104.000 ng/ngi/thng chnh lch nhau hn 40 ln. Tuy vy, nu so snh mt ng tin lng lm ra bao nhiu ng np Ngn sch v li nhun, cng nh hiu qu sn xut, kinh doanh thc s ca cc doanh nghip xem xt th s chnh lch c phn hp l, tin lng v thu nhp tr thnh ng lc thc y sn xut, kinh doanh pht trin. Nhng trn thc t, vn tin lng v thu nhp i su phn tch cn c yu t cha hp l, khng hon ton tr theo sc lao ng v hiu qu sn xut, kinh doanh, khng m bo cng bng, x hi kh chp nhn. - Nh nc (Lin B Lao ng Thng binh v X hi Ti chnh) ch qun l n gi tin lng ca 8 sn phm trng yu, cn li phn cp vic giao n gi tin lng cho cc B, ngnh, i phng thc hin. Thc t cc B, ngnh, a phng ang bung lng qun l cc doanh nghip t xy dng v xc nh n gi tin lng khng theo cc quy nh ca Nh nc, vic kim sot v duyt cng thiu cht ch v to iu kin cho doanh nghip c tin lng v thu nhp cao cha hp l. Nhiu doanh nghip khng ng k n gi tin lng nhng cng c c quan c thm quyn duyt quyt ton. c) Nguyn nhn ca cc tn ti - Do h thng tin lng trong khu vc sn xut, kinh doanh p dng cng nh h thng tin lng ca khu vc hnh chnh s nghip cho nn khi gi c sinh hot bin ng, tin lng ti thiu ca khu vc sn xut, kinh doanh khng c iu chnh tng ng, lm cho chi ph tin lng hch ton trong fa thnh hoc ph lu thng khng phn nh ng gi tr sc lao ng, trong
43

khi cc chi ph khc nh vt t, nguyn vt liu... li l yu t ng thng xuyn c iu chnh theo gi c th trng. - Tng quan gia thng s tin lng ( mc lng) vi nng sut lao ng thng qua nh mc lao ngj trong h thng ch tn lng ngay t u quy nh khng hp l. Tin lng khng tng ng vi gi tr sc lao ng. c n gi tin lng v thu nhp bo m tng quan vi cc doanh nghip ngoi quc doanh, bo m ti sn xut sc lao ng nhm n nh, pht trin sn xut, kinh doanh, cc doanh nghip phi tm mi cch h nh mc, khai tng lao ng k hoch, tng cp bc cng vic v tnh thm, tnh trng nhiu yu t ngoi quy nh ca Nh nc. R rng c ch tin lng, c bit l mc lng ti thiu tnh n gi tin lng l qu thp, khng ph hp, buc cc doanh nghip, nht l cc doanh ngip lm n c li phi ni di cc c quan qun l Nh nc. - C ch qun l tin lng thng qua vic xc nh v giao n gi tin lng tuy c thc hin nhng phng php tnh ton cn s h, thiu cht ch v giao trn cc ch tiu khng qun l c (tng thu tr tng chi cha c tin lng, li nhun), tin lng thc hin ca doanh nghip vt nhiu ln so vi k hoch. Mt trong cc yu t quan trng xc nh n gi tin lng l nh mc lao ng li th ni, cc doanh nghip iu chnh mt cch tu tin, do mt bng n gi chnh lch khng hp l gia cc ngnh, cc vng, cc doanh nghip, t c tnh trng doanh nghip no khai sai nhiu th c thu nhp cao. - Nhiu sn phm cha c xc nh n gi tin lng v ngay c nhng sn phm, dch v ang c duyt n gi cng cha c tnh ton trn c s vng chc, mang nng tnh hnh thc, cc c quan qun l thng chp nhn theo ngh ca cc doanh nghip, khng c c ch kim tra, kim sot c th nm c thc cht tnh hnh. - Qun l Nh nc v lao ng, tin lng b bung lng do b phn chuyn trch lm cng tc lao ng tin lng cc B, ngnh, a phng v doanh nghip Nh nc t nm 1987 b sp nhp vo b phn t chc cn b v b teo dn, va thiu v s lng, va yu km v cht lng, khng p ng c yu cu ca cng tc lao ng, tin lng ngy cng tng theo quy nh ca B Lut Lao ng, Lut doanh nghip Nh nc v Lut u t nc ngoi.
44

1.1.2. Nhng i mi v qun l tin lng, thu nhp trong cc doanh nghip Nh nc Trc tnh hnh thc t nu trn, m bo chc nng qun l Nh nc theo php lut, khc phc nhng tn ti v chnh sch tin lng, khuyn khch cc doanh nghip kinh doanh c hiu qu, gn tin lng vi nng sut, cht lng, hiu qu cng vic, bo m cng bng x hi, Chnh ph ban hnh Ngh nh 28/CP ngy 28/03/1997 v i mi qun l tin lng, thu nhp trng cc doanh nghip Nh nc. Vi t cch l ch s hu, Nh nc ng vai tr quyt nh chnh sch phn phi, m bo li ch hi ho gia Nh nc, doanh nghip v ngi lao ng. Nh nc c coi nh h s dng lao ng cho nn ban hnh h thng thang, bng lng cc doanh nghip p dng thng nht v tr thnh thang gi tr chung u vo. H thng thang lng, bng lng ln ny c xy dng trn c s khoa hc hn, bi s tin lng c m rng hn (so vi trc y bi s tin lng c m rng gp 2,5 ln), ph hp vi iu kin ca nn kinh t th trng, ng thi khuyn khch ngi lao ng nng cao trnh chuyn mn, k thut. Bi s v quan h gia cc thang lng, bng lng th hin cc biu:........(ph lc 1..4-.n tin lng trong KVSXKD). C ch qun l tin lng ca Nh nc to hnh lang php l doanh nghip c quyn ch ng trong vic tnh ton v tr lng cho ngi lao ng. Mt s i mi trong c ch qun l tin lng, thu nhp: a) Tch ch tin lng trong khu vc sn xut, kinh doanh ra khi khu vc hnh chnh s, nghip, cho php xem xt, cn i thu nhp gia cc ngnh, hiu qu sn xut, kinh doanh v kh nng t trang tri ca doanh nghip tnh ng tin lng u vo theo ch s trt gi, quan h tin cng trn th trng lao ng vi tc tng trng kinh t, bo m mi tng quan hp l gia tin lng vi nng sut lao ng, li nhun v np Ngn sch. Thc hin ng nguyn tc phn phi theo lao ng v bo m cng bng x hi. thc hin cn gii quyt theo nhng gii php sau y: Nh nc thc hin qun l tin lng thng qua bo co, tnh ton, xt duyt n gi tin lng v tin lng thc t thc hin ca tng ngnh, tng
45

doanh nghip. Mc tin lng thc hin ca doanh nghip cao nht khng vt qu 2 ln mc tin lng bnh qun chung ca tt c cc doanh nghip khi giao n gi tin lng v phi m bo nguyn tc tc tng tin lng phi thp hn tc tng nng sut lao ng. Xy dng nh mc lao ng - Tt c cc doanh nghip Nh nc phi xy dng nh mc lao ng theo hng dn ca B Lao ng - Thng binh v X hi lm c s tuyn dng v s dng lao ng, xc nh n gi tin lng v tr lng gn vi nng sut, cht lng lao ng. - Cc doanh nghip phi ng k nh mc lao ng vi B, ngnh (i vi cc doanh nghip do Trung ng qun l) hoc S Lao ng - Thng binh v X hi tnh, thnh ph trc thuc Trung ng (nu cc doanh nghip do a phng qun l). - Nh nc kim tra vic thc hin nh mc lao ng, n gi tin lng v quan h n gi tin lng ca doanh nghip nhm bo m tin lng v thu nhp hp l. Mc lng ti thiu - Cho php iu chnh mc lng ti theo ch s trt gi v quan h tin cng trn th trng tnh n gi tin lng. Trc mt nm 1997 cn c vo mc lng ti thiu ca khu vc hnh chnh, s nghip (144.00 ng/thng) v quy nh ca B Lut Lao ng v mc lng ti thiu ngnh, vng cho php p dng h s tng thm khng vt qu 1,5 ln so vi mc lng ti thiu 144.000 ng/thng lm thng s tnh n gi tin lng trong cc doanh nghip Nh nc. Mc c th p dng tu theo tng ngnh, vng v hiu qu sn xut, kinh doanh ca doanh nghip v mc tin cng trn th trng. iu kin p dng h s lng ti thiu iu chnh ni trn l khng gim cc khon np ngn sch Nh nc, c bit l khng gim li nhun thc hin so vi li nhun thc hin nm trc, tr trng hp Nh nc can thip iu chnh gi bn sn phm hoc dch v ca doanh nghip. - Hng nm cn c vo tc trt gi, tng trng kinh t, Chnh ph giao cho B trng B Lao ng Thng binh v X hi sau khi trao i, thng nht kin vi B Ti chnh v Tng Lin on lao ng Vit Nam iu chnh h s mc lng ti thiu dng tnh n gi tin lng cho ph hp.
46

 Vic ng v hng bo him x hi, bo him y t theo h s mc lng

c xp theo Ngh nh 26/CP ngy 23/5/1993 ca Chnh ph v mc lng ti thiu chung do Nh nc quy nh. n gi tin lng Cn c vo nh mc lao ng v cc thng s tin lng do Nh nc quy nh, cc doanh nghip phi xy dng n gi tin lng tng hp ca doanh nghip chm nht vo qu I nm k hoch v trnh cc c quan chc nng thm nh, ph duyt theo phn cp qun l nh sau: - B Lao ng - Thng binh v X hi qun l giao n gi tin lng i vi cc doanh nghip hng c bit theo Quyt nh 185/TTg ngy 28/3/1996 ca Th tng Chnh ph. - B qun l ngnh, lnh vc giao n gi tin lng i vi cc doanh nghip thuc quyn qun l. - S Lao ng - Thng binh v X hi tnh, thnh ph trc thuc Trung ng qun l, giao n gi tin lng cho cc doanh nghip a phng theo phn cp qun l v cc cng ty c phn c trn 50% vn do cc doanh nghip Nh nc gp, ng trn a bn a phng. Trng hp cc doanh nghip cha xy dng nh mc lao ng v n gi tin lng hoc cha c xt duyt n gi tin lng theo phn cp qun l th qu tin lng ch c quyt ton theo s lao ng thc t s dng vi h s mc lng bnh qun do c quan qun l quyt nh theo mc lng ti thiu chung do Nh nc quy nh. Hng nm cc B, ngnh, S Lao ng - Thng binh v X hi tnh, thnh ph trc thuc Trung ng c trch nhim bo co v B Lao ng - Thng binh v X hi kt qu ng k, qun l nh mc lao ng, n gi tin lng c duyt v tnh hnh tin lng, thu nhp ca cc doanh nghip thuc quyn qun l. Cn c qu tin lng theo n gi tin lng c giao , Hi ng qun tr (i vi doanh nghip c Hi ng qun tr), hoc Gim c doanh nghip xc nh qu tin lng cho cc n v thnh vin v sau khi tham kha kin ca Ban chp hnh Cng on, Hi ng qun tr hoc Gim c doanh nghip ban hnh quy ch tr lng gn vi nng sut,cht lng, hiu qu sn xut, kinh doanh.
47

Quy ch ny phi th hin ng nguyn tc phn phi theo lao ng, khuyn khch nhng lao ng c ti nng thc s, ng gp nhiu cho hiu qu sn xut, kinh doanh ca doanh nghip. Tin lng v thu nhp thc nhn hng thng ca ngi lao ng c ghi y trong S lng ca doanh nghip theo quy nh v hng dn ca B Lao ng - Thng binh v X hi. b) Qu khen thng v qu phc li ca doanh nghip c thc hin theo quy nh ti khon 4 v 5, iu 33, Quy ch qun l ti chnh v hch ton kinh doanh i vi cc doanh nghip Nh nc ban hnh km theo Ngh nh s 59/Cp ngy 3/10/1996 ca Chnh ph. c) Cc B qun l ngnh, lnh vc, S Lao ng - Thng binh v X hi, cc doanh nghip Nh nc t chc v cng c li h thng lm cng tc lao ng, tin lng nhm thc hin y nghip v, yu cu ca cng tc qun l theo lut nh, thc hin xy dng nh mc lao ng, t chc v phn cng lao ng, xy dng n gi tin lng v phn phi tin lng gn vi nng sut, cht lng, hiu qu kinh doanh ca cc n v thnh vin v c nhn ngi lao ng theo quy nh ca Nh nc. d) Cc doanh nghip khi bo co quyt ton ti chnh hng nm, ng thi phi gi km bo co qu tin lng thc hin theo quyt ton ca doanh nghip cho c quan giao n gi tin lng. 1.2. Thc trng c ch qun l tin lng, thu nhp trong cc doanh nghip Nh nc t khi ban hnh Ngh nh 28/CP Tnh n nay, c nc c 5280 doanh nghip nh nc (gim gn 7000 doanh nghip so vi nm 1990), trong c 17 Tng cng ty thnh lp theo Quyt nh 91/TTg v 74 Tng cng ty thnh lp theo Quyt nh s 90/TTg ca Th tng Chnh ph vi 1750 doanh nghip thnh vin hch ton c lp v ph thuc. Tng s lao ng trong cc doanh nghip Nh nc khong 1,8 triu ngi trong gn 90% lao ng c vic lm thng xuyn, trn 10% khng c vic lm hoc khng c vic lm thng xuyn. Cng vi vic i mi c ch qun l doanh nghip, qua 5 nm thc hin chnh sch tin lng mi trong cc doanh nghip Nh nc, nht l t khi ban hnh Ngh nh 28/CP ngy 28/3/1997 ca Chnh ph, chnh sch tin lng
48

trong cc doanh nghip Nh nc c nhng thay i cn bn, c ch tin lng v c bn t c yu cu ca sn xut kinh doanh. Sau khi Chnh ph ban hnh Ngh nh 26/CP v 28/CP v i mi qun l tin lng v thu nhp trong cc doanh nghip Nh nc. B Lao ng Thng binh v X hi phi hp vi cc B, ngnh c lin quan, mt mt ban hnh cc vn bn hng dn thc hin, mt khc t chc tp hun, bi dng nghip v cc doanh nghip thc hin ng quy nh ca Chnh ph v xy dng ch tin lng mi m trng tm l qun l tin lng, thu nhp trong cc doanh nghip Nh nc. Tnh hnh giao n gi tin lng: Theo s liu bo co tnh hnh thc hin trong cc nm qua ca 12 B, ngnh, 61 a phng v 30 Tng cng ty xp hng c bit, th n cui nm 2000 c 3.252 doanh nghip c giao n gi tin lng, chim 61,59% tng s doanh nghip hin c,vi 1,4 triu lao ng chim 82,30% tng s lao ng ca cc doanh nghip Nh nc; trong c 100% s doanh nghip ca cc Tng cng ty hng c bit, 85% s doanh nghip thuc B, ngnh v 47.5% s doanh nghip thuc a phng qun l. So vi nm 1997, c 2909 doanh nghip Nh nc c giao n gi tin lng, chim 62,09% cc doanh nghip c bo co v chim 51% tng s doanh nghip hin c, vi 1,33 triu lao ng chim 73,57% tng s lao ng trong cc doanh nghip Nh nc; trong c 100% s doanh nghip thuc cc Tng cng ty hng c bit, 88,33% s doanh nghip thuc B, ngnh v 47,51% s doanh nghip thuc a phng qun l. Ta c th thy c tnh hnh giao n gi tin lng qua bng s liu sau: Biu s 2 Nm Ch tiu Tng s DNNN Tng s lao ng (ngi) Tng s DNNN c giao n gi tin lng Tng s lao ng ca 1996 6.025 1.124.11 8 2.520 1,009 1997 5.740 1.543.08 3 2.909 1,330
49

1998 5.789 1.642.37 0 3.696 1,442

1999 5.571 1.740.03 9 3.885 1,714

2000 5.280 1.702.31 8 3.252 1,422

cc DN c giao n gi(tr.ng) T l (%) s DNNN 41,64 50,68 63,85 69,74 61,59 c giao n gi (Trch Bo co tng kt tnh hnh lao ng, tin lng chung c nc 96-2000) Theo s liu trn, chng ta c th thy c tnh hnh giao n gi tin lng thay i qua cc nm. Mt iu d nhn thy, l t sau khi c s sp xp t chc li cc doanh nghip Nh nc, s doanh nghip Nh nc gim i rt nhiu, to iu kin cho vic qun l v m c tt hn; s doanh nghip c giao n gi tin lng tng ln ng k nht l t sau khi c Ngh nh 28/CP v i mi qun l tin lng, thu nhp trong cc doanh nghip Nh nc ngy 28/3/1997. T l s doanh nghip Nh nc c giao n gi qua cc nm l: nm 1996: 41,64%, nm 1997: 50,685, nm 1998: 63,85%, nm 1999: 69,74%, nm 2000: 61,59%. Vi t l s doanh ngip c giao n gi tin lng tng ln, ng thi s lng doanh nghip li gim i nhanh chng trong khi lng lao ng thu ht vo trong cc doanh nghip Nh nc tng ln ng k th tnh hnh qun l tin lng, thu nhp c tng cng mt bc. S lao ng trong cc doanh nghip Nh nc c giao n gi tin lng nm 1996 l: 1,009 triu ngi, nm1997 l: 1,330 triu ngi, nm1998 l: 1,442 triu ngi, nm 1999 l: 1,714 triu ngi v nm 2000 l: 1,442 triu ngi. Nhng qua trn chng ta cng c th thy c s doanh nghip khng c giao n gi tin lng chim mt t l khng nh (vn cn gn 40% s doanh nghip Nh nc cha c giao n gi tin lng). Nhng doanh nghip khng c giao n gi tin lng y phn ln l cc doanh nghip a phng Chng ta c th thy r hn tnh hnh giao n gi tin lng qua vic phn chia theo cp qun l:

50

Biu s 3 : Cc doanh nghip c giao n gi tin lng phn theo cc cp qun l. Nm Ch tiu I.Tng Cty hng c bit S DN II. B, ngnh S DN thuc cc B, 1996 30 1.012 11 667 1997 30 1.012 14 703 1998 30 1.012 14 712 1999 30 1.012 13 705 2000 30 1.012 12 705

ngnh III. a phng 24 54 56 44 39 S DN a phng 841 1.294 2.161 1.753 1.535 1. Min Bc 5 22 23 20 19 2. Min Trung 6 13 14 9 7 3. Min Nam 13 13 19 15 13 Tng s DN c giao n 2.520 2.909 3.696 3.885 3.252 gi tin lng (Trch Bo co tng kt tnh hnh lao ng, tin lng chung c nc 19962000) T l doanh nghip cha c bo co hoc cha c giao n gi tin lng cn ln, nm 1996 l: 58,36%, nm 1997 l: 49,34%, nm 1998 l: 36,15%, nm 1999 l: 30,26%, v nm 2000 l: 38,41%. S doanh nghip cha c bo co ch yu tp trung vo cc doanh nghip a phng. Cn s doanh nghip cha c giao n gi tin lng ch yu tp trung vo cc doanh nghip xy dng c bn thuc ngun vn ngn sch c ch nh thu, doanh nghip hot ng cng ch hot ng theo t hng ca Nh nc, doanh nghip thuc cc ngnh nng, lm, ng nghip thc hin c ch giao t, giao rng v cc doanh nghip thng mi p dng c ch khon chi ph, khon doanh s, khon np ngn sch, np BHXH, BHYT... Ngoi ra, mt s doanh nghip c giao
51

n gi tin lng, nhng do cc B, ngnh, a phng khng thc hin ch bo co theo ng quy nh. Nh vy tnh trng tr tr trong qu trnh i mi qun l tin lng, thu nhp tp trung cc doanh nghip thuc cc a phng qun l. Qua trn ta thy 100% cc doanh nhgip thuc cc Tng cng ty c giao n gi tin lng, cc doanh nghip thuc cc B, ngnh c giao n gi tin lng cng c t l cao (80-90%), trong khi t l cc doanh nghip a phng c giao n gi tin lng cn rt thp (40-50%). Nguyn nhn ca tnh trng tr tr ny c t c 2 pha, l nh qun l v bn thn cc doanh nghip. Tnh hnh tin lng, thu nhp trong cc doanh nghip Nh nc: C ch qun l tin lng, thu nhp to ra hnh lang php l cc doanh nghip c quyn ch ng trong vic tnh ton v tr lng cho ng lao ng. Tin lng, thu nhp ca ngi lao ng c bo m tng i hp l, n nh v c phn c nng ln gn vi nng sut lao ng, hiu qu sn xut, kinh doanh; mi quan h gia tin lng, tin thng t li nhun v phc li c gii quyt hp l hn. C nc c 5280 doanh nghip Nh nc, trong c 1500 doanh nghip do Trung ng qun l v 3780 doanh nghip a phng. Cc doanh nghip Nh nc thu ht v to vic lm cho gn 1,8 triu lao ng vi mc tin lng bnh qun hin nay l 955.000 ng/ngi/thng, trong doanh nghip do Trung ng qun l l trn 1.100.000 ng/ngi/thng v doanh nghip a phng l 700.000 ng/ngi/thng.

52

Biu s 4: Tin lng, thu nhp trong cc doanh nghip Nh nc Nm Ch tiu Tng s DN Tng s lao ng (ngi) Tng qu tin 1996 6.052 1124118 10596704 1997 5.740 1543083 15321535 1998 5.789 1642370 16982391 1999 5.571 1740039 18085973 2000 5.280 1702318 19505719

lng (tr.ng) Qu tl, tt, pc 441.707 543.614 573.145 178.595 205.228 ngoi n gi (tr.ng) Tin lng bnh 786 827 862 866 955 qun (1000/ng/thng) Thng, thu nhp 32 30 29 9 10 khc... (1000/ng/thng) Thu nhp bnh 818 857 891 875 965 qun (1000/ng/thng) (Trch Bo co tng kt tnh hnh lao ng, tin lng chung c nc 19962000) Ta thy tin lng bnh qun ca ngi lao ng qua cc nm l: nm 1996: 786.000 ng/ ngi/ thng, nm 1997: 827.000 ng/ ngi/ thng, nm 1998: 862.000 ng/ngi/thng,nm 1999: 866.000 ng/ngi/thng v nm 2000: 955.000 ng/ngi/thng. Nh vy tin lng bnh qun dn c nng cao. Tin lng bnh qun nm 1997 tng 5,2% so vi 1996, nm 1998 tng 4,23% so vi nm 1997, nm 1999 tng 0,46% so vi 1998 v nm 2000 tng 10,28% so vi 1999. Trong tin lng ca cc Tng cng ty hng c bit tng u n v n nh hn. Ta c th thy iu qua bng s liu sau :

53

Biu s 5 : Tin lng bnh qun trong cc doanh nghip Nh nc (n v : 1000 ng/ngi/thng) Nm Tin lng bnh qun 1.Tng cng ty hng c bit 2. B, ngnh 3. a phng Bnh qun chung 1996 902 643 553 786 1997 999 783 600 827 1998 1.023 843 651 862 1999 1.043 817 643 866 2000 1.110 918 730 955

Tin lng bnh qun ca doanh nghip thuc cc Tng cng ty hng c bit nm 2000 l 1.110.000 ng/ngi/thng, tng 6,5% so vi 1999 Tin lng bnh qun ca doanh nghip thuc cc B, ngnh nm 2000 l 918.000 ng/ ngi/thng tng 12,4% so vi nm 1999.Tin lng bnh qun ca doanh nghip a phng nm 2000 l 730.000 ng/ngi/thng tng 13,5% so vi nm 1999. Theo s liu thanh tra, kim tra tin lng, thu nhp nm 1995 th khong cch thu nhp bnh qun gia doanh nghip thp nht v cao nht cch nhau 11 ln. Cn hin nay mc chnh lch gim xung cn 4-5 ln ; ph bin l cch nhau khong 1,5 n 2 ln. Biu s 6: Tng thu nhp bnh qun trong cc doanh nghip Nh nc (n v : 1000 ng/ngi/thng) Nm Thu nhp bnh qun Tng cng ty hng c bit B, ngnh a phng Bnh qun chung 1996 937 697 569 818 1997 1.025 805 640 857 1998 1.040 866 702 891 1999 1.046 826 660 875 2000 1.114 925 752 965

Thu nhp bnh qun qua cc nm..tng quan thu nhp ca cc doanh nghip ...

54

Qua thc trng tin lng, thu nhp ca cc doanh nghip, ta thy tin lng dn tr thnh thu nhp chnh ca ngi lao ng. Nhng s cch bit thu nhp gia cc doanh nghip vn cn cha hp l. Quan h tin lng vi doanh thu, li nhun v np ngn sch : Trong qu trnh i mi cc doanh nghip Nh nc ng gp ng k cho ngn sch Nh nc; pht trin kinh t, to vic lm, n nh thu nhp cho ngi lao ng. Ta c th thy tnh hnh ti chnh ca cc doanh nghip Nh nc qua bng s liu sau: Biu s 7 : Biu tng hp tnh hnh ti chnh chung ca cc doanh nghip Nh nc (xem trang sau) Doanh thu ca cc doanh nghip Nh nc nm 2000 l 259.810 t ng, gim 1,95% so vi nm 1999 (doanh thu nm 1999 l 264.968 t ng); trong doanh thu ca cc Tng cng ty hng c bit tng 3,2%, doanh thu ca cc doanh nghip thuc B, ngnh gim 10,13%, doanh thu ca cc doanh nghip a phng gim 4,19%. Doanh thu ca cc doanh nghip Nh nc ni chung gim nhng doanh thu ca cc Tng cng ty li tng mnh (nm 2000 so vi nm 1999 tng hn 10%). Nh vy c th thy cc doanh nghip thuc cc Tng cng ty lm n hiu qu hn nhiu so vi cc doanh nghip thuc cc B, ngnh v cc a phng qun l. Np ngn sch ca cc doanh nghip qua cc nm l: nm 1996 : 20.685 t ng, nm 1997: 25.145 t ng, nm 1998: 27.818 t ng, nm 1999: 33.780 t ng, nm 2000: 29.741 t ng. Np ngn sch ca cc doanh nghip Nh nc nm 2000 gim 12,04% so vi nm 1999, trong cc Tng cng ty hng c bit gim 5,12%, cc doanh nghip thuc B, ngnh gim 26,57% v cc doanh nghip a phng gim 20,58%.
55

Li nhun ca cc doanh nghip Nh nc qua cc nm l: nm 1996: 8.933 t ng, nm 1997:8.557 t, nm 1998: 9.082 t, nm 1999: 10.586 t v nm 2000 l: 9.845 t ng. Nm 2000 li nhun gim so vi nm 1999 l 7% ; trong cc Tng cng ty gim 6,8%, cc doanh nghip thuc cc B, ngnh gim 24,63% v cc doanh nghip a phng gim 13,83%. C th thy tnh hnh thay i ca doanh thu, li nhun v np ngn sch qua cc biu sau: (v tnh: Tr. ng)
Doanh thu
300 250 200 150 100 50 0 1996 1997 1998 1999 2000

Np ng sch n
40 30 20 10 0 1996 1997 1998 1999 2000 5.00 0.00 1996 15.00 10.00

L i nhun

1997

1998

1999

2000

c th thy r hn, chng ta xem xt doanh thu, li nhun, np ngn sch do mt lao ng to ra : Biu s 8 : Tng hp so snh mt lao ng to ra doanh thu, li nhun, np ngn sch (Xem trang sau) Nm 2000 c mt lao ng to ra 153 triu ng doanh thu, 17,5 triu ng np ngn sch v 7,7 triu ng li nhun. Ta c th thy r hn tnh hnh trn qua cc biu sau (v. tr ng)

56

Doanh thu
165 160 155 150 145 1996 1997 1998 1999 2000

Np ng sch n
20 19 18 17 16 15 14 1996 1997 1998 1999 2000 10.00 8.00 6.00 4.00 2.00 0.00 1996

L i nhun

1997

1998

1999

2000

Nhn xt: Biu s 9 : Biu tng hp so snh 1 ng tin lng to ra s ng doanh thu, np ngn sch, li nhun (xem trang bn) Biu ct (v. ng)
Doanh thu
20 15 10 5 0 1996 1997 1998 1999 2000

Np ng sch n
2 2 1 1 0 1996 1997 1998 1999 2000 1.00 0.80 0.60 0.40 0.20 0.00 1996

L i nhun

1997

1998

1999

2000

Nhn xt: Quan h gia tin lng v nng sut lao ng: m bo sn xut, kinh doanh pht trin th mt trong nhng nguyn tc ca tr lng l tc tng tin lng bao gi cng phi chm hn tc tng nng sut lao ng. Tuy tin lng trong khu vc Nh nc ca chng ta gn vi kt qu sn xut, kinh doanh, nhng thc t thc hin cho thy mi quan h gia nhiu yu t c nhiu im cha hp l, c ni, nht l cc tnh, thnh ph nng sut lao ng gim nhng tin lng li khng gim. thy quan h gia tin lng v nng sut lao ng, chng ta xem xt bng s liu sau:

57

Biu s 10 Nm Ch tiu
Tng s lao ng Tng doanh thu (tr.) Nng sut l bnh qun tnh theo d.thu(tr./ng/nm) Tin lng bnh qun (1000./ng/thng)

1996 1124118 179362514 160 786

1997 1543083 236998165 154 827

1998 1642370 269928056 164 862

1999 1740039 264967799 152 866

2000 1702318 259810429 153 955

S liu trn cho thy, mt bt hp l, l tc tng tin lng tng nhanh hn tc tng nng sut lao ng. Tin lng bnh qun nm 2000 l 955.000 ng/ngi/thng tng 10,28% so vi nm 1999, nm 99 tng 4,64% so vi nm 1998, nm 98 tng 4,23% so vi nm 1997, nm 97 tng 5,22% so vi nm 1996. Trong khi nng sut lao ng bnh qun nm 2000 ch tng 0,66% so vi nm 99, nm 99 gim 7,32% so vi nm 98, nm 98 tng 4,23% so vi nm 97, nm 1997 li gim 3,75%. C cu chi ph vt cht, tin lng v li nhun (C+V+P) qua cc nm ca cc doanh nghip Nh nc: Biu s 11: Biu tng hp so snh theo c cu doanh thu (c+v+p) n v : triu ng Nm Ch tiu Tng doanh thu Chi ph(C) 1996 1997 1998
269.928.056 240.775.878

1999

2000

197.362.514 236.998.16

264.967.799 259.810.429 232.319.556 227.193.584

5 158.310.699 210.426.57 7 cha c lng , thu TN Tin lng 10.596.704 15.521.535

16.982.391 12.169.787

18.085.973 14.562.270

19.505.719 13.111.126

(V) Li nhun 10.455.111 (P)

11.250.053

58

T bng s liu trn cho thy, chi ph vt (c) chim t trng kh ln, gn 90% (khong 200.000 t n 230.000 t ng), trong ring chi ph nguyn, nhin, vt liu, ng lc (C2) chim trn 60% (khong 135.000 t n 145.000 t ng) trong khi chi ph tin lng (V) chim t trng li kh nh t 6-7% (khong 13.500 t n 14.500 t ng/nm). thy r hn chng ta so snh c cu doanh thu theo t l (%) :

Biu s 12 (n v :%) Nm Ch tiu Tng doanh thu Chi ph (C) Tin lng (V) Li nhun (P) 1996 100 88,26 5,91 5,83 1997 100 88,79 6,46 4,75 1998 100 89,20 6,29 4,51 1999 100 87,67 6,83 5,50 2000 100 87,44 7,51 5,05

C ch tin lng cn nhiu vn cn tip tc hon thin nhng nhn chung cc vn bn quy nh v tin lng kh r rng, d kim tra, kim sot, trong khi chi ph vt cht qu ln so vi tin lng nhng cha c phng thc, c s kim sot mt cch r rng rnh mch. Vic thc hin ch bo co, qun l tin lng, thu nhp trong cc doanh nghip khng nghim chnh chp hnh theo s hng dn, qun l ca cc c quan qun l. Nm 97-98 c 48/61 a phng chim 78,69% tnh, thnh ph c bo co ; c 8/22 B, ngnh chim 36,36% B ngnh c bo co, ch c 28 Tng cng ty hng c bit do lin B qun l thc hin y ch bo co. Nm 99-2000 c 45/61 a phng chim 73,77% tnh, thnh ph c bo co ; c 14/22 B, ngnh chim 63,64% c bo co ; 30 Tng cng ty hng c bit do lin B qun l thc hin y ch bo co.
59

Biu s 13: Tnh hnh cc Tcty; B, ngnh; a phng thc hin ch bo co lao ng, tin lng Nm TCty T l (%) B, ngnh T l (%) a phng T l (%) 2. nh gi 2.1 Mt c Qua vic thc hin khng nh c ch qun l tin lng, thu nhp hin ti ca Chnh ph l tng i ph hp, p ng c yu cu ca thc t sn xut, kinh doanh v i sng. Nh nc th ch ho chnh sch tin lng i vi cc doanh nghip Nh nc tng i c th, bo m nguyn tc va qun l thng nht, tp trung va giao quyn cho doanh nghip.C ch qun l tin lng, thu nhp trong cc doanh nghip Nh nc c a s cc doanh nghip chp nhn, ng h v tch cc trin khai thc hin. H thng cc vn bn do Nh nc ban hnh tng i y , to iu kin cho cc doanh nghip thc hin thng nht cc ch i vi ngi lao ng nhm thc hin mc tiu cng bng x hi. Theo nh gi ca cc B, ngnh, tnh, thnh ph v cc Tng cng ty hng c bit, c ch qun l tin lng, thu nhp ca Chnh ph c bn p ng c yu cu thc t sn xut kinh doanh trong c ch th trng, to iu kin cho doanh nghip chn chnh t chc sn xut, t chc lao ng, phn cng v s dng lao ng hp l, tng doanh thu, tng li nhun, bo m mc np ngn sch Nh nc tng tin lng.
60

98 28 100 8 36,36 48 78,69

99 30 100 14 63,64 45 73,77

2000 30 100 14 63,64 45 73,77

a - Vic cho php doanh nghip lu chn h s iu chnh tng thm mc lng ti thiu khng qu 1,5 ln so vi mc lng ti thiu chung (nm 19971999 l 144.000 ng n 360.000 ng/ thng, t 01/01/2000: t 180.000 ng n 450.000 ng) gn vi hiu qu sn xut, kinh doanh, to mt bc dn tch tin lng ca cc doanh nghip nh nc ra khi ch tin lng ca khu vc hnh chnh s nghip, khng b rng buc bi cn i ngn sch Nh nc, to iu kin cho cc doanh nghip ch ng iu chnh tin lng ph hp vi kt qu sn xut kinh doanh v quan h lao ng trn th trng. b -Tin lng trong doanh nghip nh nc c xc nh gn vi li nhun, tc l gn vi nng sut, cht lng, hiu qu sn xut kinh doanh thc s, t tin lng tr thnh ng lc cho cc doanh nghip phn u, mun c tin lng cao phi chn chnh li t chc sn xut, t chc lao ng, tng nng sut lao ng, tit kim chi ph tng li nhun. Khc phc c bn tnh trng doanh nghip n vo vn, lm n hiu qu khng cao hoc lm n thua l m tin lng vn hng rt cao nh nhiu nm trc y. Tnh trng chnh lch qu ln v thu nhp do c quyn, do li th ngnh, hng, khng gn vi hiu qu sn xut kinh doanh, khng t n lc ca ch quan ca cc doanh nghip tng bc c gii quyt. S chnh lch v thu nhp gia cc ngnh, khu vc, cc nim, gia trung ng v a phng tng bc c khc phc, li ch chung v ring dn dn c gii quyt hi ho hn. c - Mi quan h gia tin lng v tin thng c gii quyt hp l hn, tin lng tng ln thay cho thu nhp t qu khen thng v phc li qu ln v v l trc y, nhng khng lm gim li nhun. Nh nc tng c ngun thu thu nhp, doanh nghip tng c qu u t pht trin chiu su, ng thi tin lng cng c tng ln, tin lng dn tr thnh thu nhp chnh, khuyn khch ngi lao ng hng hi sn xut, nng cao trnh chuyn mn, tay ngh. Nhng doanh nghip ng vng c trong c ch th trng th tin lng thc s l ngun thu nhp chnh, tr thnh ng lc
61

khuyn khch ngi lao ng lm vic. Ly s liu qu lng v li nhun trc v sau khi ban hnh Ngh nh s 18/CP ca 28 Tng cng ty hng c bit do Lin B thm nh n gi tin lng phn tch cho thy: - Nm 1996 qu lng thc hin l 7.400 t ng, gp hai ln so vi qu lng ch quy nh (khong 3.700 t ng). c qu lng ny, doanh nghip phi bng nhiu cch nh h nh mc, khai tng lao ng nh bin cao hn 3-4 ln so vi thc t s dng, nng kkhng cp bc cng vic, xy dng ch tiu k hoch sn xut, kinh doanh thp... Tng li nhun thc hin l 8.220 t ng, qu khen thng, phc li c trch theo ch khong 3.740 t ng, chim 45,5%, Nh nc tch lu v t c t li nhun 4.480 t ng. Tng quy thu nhp l 11.140 t ng (7.400 + 3.740), thu nhp bnh qun ca ngi lao ng t 1.323.658 ng/ thng trong tin lng chim 66,4% - Nm 1997, qu tin lng thc hin theo Ngh nh 28/CP l 8.307 t ng (tng 12% so vi thc hin nm 1996). Tng li nhun thc hin l 7.827 t ng (gim 4,8% so vi thc hin nm 1996) v qu khen thng, phc li c trch theo ch khong 2.076 t ng, Nh nc tch lu v u t c t li nhun 5.751 t ng. Tng 1.271 t ng so vi nm 1996. Tng qu thu nhp l 10.383 t ng, thu nhp bnh qun ca ngi lao ng t 1.249.316 ng/ thng (bng 94,38% thu nhp bnh qun nm 1996), trong tin lng chim 80%. - Nm 1998, qu tin lng thc hin theo Ngh nh 28/CP l 8.475 t ng (tng 1.61% so vi thc hin nm 1997). Tng li nhun thc hin l 8.265 t ng(tng 5,59% so vi thc hin nm 1997) v qu khen thng v phc li c trch theo ch khong 2.192 t ng, Nh nc tch lu v u t c t li nhun 6.072 t ng. Tng 1.592 t ng so vi nm 1996. Tng qu thu nhp l 10.667 t ng, thu nhp bnh qun ca ngi lao ng t 1.231.048 ng/thng( bng 98,54% thu nhp bnh qun nm 1997), trong tin lng chim 79,45%.

62

Nh vy, tuy nh nc cho php iu chnh tng tin lng nhng thc t thu nhp bnh qun ca nhiu doanh nghip khng tng m ch c thay i tng t trng tin lng thay cho vic gim qu tin thng v phc li t li nhun trong tng thu nhp. Tin lng tng nhng li nhun khng gim cho nn li nhun dnh cho qu u t pht trin sn xut qua cc nm u tng (nm 1997: 1.271 t ng; nm 1998: 1.592 t ng). T cho thy, c ch qunl tin lng v thu nhp theo Ngh nh 82/CP cht ch v c hiu qu hn. d -Tin lng v thu nhp ca ngi lao ng tng i hp l v n nh, nhiu ni cn tng ln theo hiu qu sn xut, kinh doanh cho nn tin lng tr thnh ng lc khuyn khch ngi lao ng yn tm lm vic, m bo nng sut lao ng, cht lng cng vic. Ngoi ra chn chnh c chnh lch qu bt hp l v tin lng v thu nhp trc y gia cc doanh nghip, gia cc ngnh, khu vc, cc min, gia doanh nghip trung ng v doanh nghip a phng, khc phc tnh trng hng lng qu cao ca mt s doanh nghip do c quyn, do li th ngnh, hng hoc khng phi do hiu qu thc s sn xut, kinh doanh. Tng hp s liu bo co cho thy: - Tin lng bnh qun chung nm 1997 l 852.090 ng/ thng, trong o: doanh nghip thuc cc B, ngnh qun l l 784.839 ng/thng (cao nht l 1.141.000 ng/thng v thp nht l 752.000 ng/thng); doanh nghip thuc cc a phng qun l l 640.624 ng/thng (cao nht l thnh ph H Ch Minh l 935.000 ng/thng v thp nht l tnh Bc Giang: 141.000 ng/thng); doanh nghip thuc cc tng cng ty hng c bit qun l l 999.517 ng/thng (cao nht l Tng Cng ty Du kh Vit Nam: 2.021.363 ng/thng v thp nht l Tng Cng ty C ph Vit nam 535.425 ng/thng); - Tin lng bnh qun chung nm 1998 l 861.044 ng/thng, tng 1.05% so vi nm 1997, trong : doanh nghip thuc cc B, ngnh qun l l 824.687 ng/thng (cao nht l 1.272.000 ng/thng v thp nht l 630.000 ng/thng); doanh nghip thuc cc a phng qun l l 688.484 ng/thng
63

(cao nht l: 973.000 ng/thng v thp nht l: 431.000 ng/thng); doanh nghip thuc cc Tng cng ty hng c bit qun l l 978.761 ng/thng (cao nht l Tng cng ty Du kh Vit Nam: 2.521.000 ng/thng v thp nht l Tng cng ty Cao su Vit nam 402.000 ng/thng). Nm 1995-1996, mc chnh lch tin lng, thu nhp bnh qun ca cc doanh nghip khong 20 ln (cao nht 4.480.000 ng/thng v thp nht 230.000 ng/thng) th nm 1997-1998, mc chnhlch tin lng, thu nhp bnh qun gia cc doanh nghip ch cn khong t 4 n 5 ln. Vai tr qun l ca nh nc v tin lng, thu nhp i vi doanh nghip nh nc c i mi, cng c v tng cng mt bc. Thng qua thm nh n gi tin lng, Nh nc thc hin tt hn vai tr iu tit thng qua thu thu nhp c nhn v khng ch tin lng, chng tnh trng hng lng cao do c quyn, chn chnh dn nhng khng co bng tnh trng chnh lch bt hp l qu ln v tin lng v thu nhp gia cc ngnh, cc khu vc, cc vng v doanh nghip thc hin mc tiu cng bng x hi. H thng vn bn hng dn ca c quan nh nc c th, cht ch, ng b v kp thi to iu kin thun li cho cc b, ngnh, a phng v doanh nghip trin khai thc hin. Nh nc bc u nm c tnh hnh lao ng, thu nhp tin lng ca doanh nghip nh nc tng i st vi thc t. Cng tc ch o kim tra, n c ca cc B, ngnh, a phng, Tng cng ty t ch bung lng, nay c quan tm thng xuyn v c cht lng, i vo chiu su v c trng tm hn. B phn chuyn trch lm cng tc lao ng tin lng cc B, ngnh, a phng v cc doanh nghip bc u c lp li v cng c. - i vi cc doanh nghip, thc hin ng, y chnh sch tin lng do nh nc quy nh. Qua thc hin u khng nh c ch qun l tin lng trong doanh nghip nh nc nhn chung ph hp, to iu kin cho

64

doanh nghip ch ng tnh ton v tr lng cho ngi lao ng ph hp c ch mi, th hin: + Cc doanh nghip quan tm hn n cng tc tin lng thng qua vic sp xp lao ng, xy dng nh mc lao ng, n gi tin lng, quy ch tr lng... Tin lng thc s tr thnh n by kinh t Gim c iu hnh sn xut, kinh doanh. Bc u cc doanh nghip lp li v cng c b phn chuyn trch lm cng tc lao ng, tin lng. i ng nhng ngi lm cng tc lao ng, tin lng c b sung v tham d cc lp tp hun nng cao trnh nghip v p ng c nhim v, yu cuca cng tc qun l lao ng, tin lng theo quy nh ca php lut. + Vai tr qun l nh nc c tng cng, cc B qun l ngnh, cc a phng quan tm, tng cng ch o, kim tra v n c cng tc lao ng, tin lng cc doanh nghip thuc phm vi qun l. V c bn cc c quan qun l nm c tnh hnh, s liu lao ng, tin lng v thu nhp ca cc doanh nghip gn ng vi thc t. Bc u hnh thnh h thng bo co t cc doanh nghip vi cc B, ngnh, a phng, Tng cng ty v gia cc a phng, Tng cng ty vi B Lao ng - Thng binh v X hi. - i vi ngi lao ng, chnh sch tin lng do nh nc ban hnh thc s l c s cho ngi lao ng thng lng, k kt hp ng lao ng, thc hin ch bo him v cc ch khc, ng thi l c s cho vic gii quyt tranh chp lao ng. Mt khc, tin lng c tnh v c nng ln, bi s tin lng c m rng hn trc y khin ngi lao ng phn u nng cao trnh t bc lng cao. Nh nc quy nh tin lng phi gn vi hiu qu ca doanh nghip cng khuyn khch h hng hi lm vic gp phn vo hiu qu chung doanh nghip tng trng, t tin lng v thu nhp ca h cng c iu chnh tng ln, gn li ch ca doanh nghip vi li ch ca ngi lao ng 2.2 - Nhng tn ti v thiu st

65

- iu chnh tin lng gn vi iu kin li nhun l mt ch trng ng n i vi cc doanh nghip nh nc, tuy nhin trong nn kinh t hng ho nhiu thnh phn vn ng theo c ch th trng, c s cnh tranh quyt lit gia cc doanh nghip th vic n nh v tng li nhun lin tc trong nhiu nm tng tin lng l rt kh, khng nn bt cc doanh nghip gim tin lng v cc nguyn nhn khch quan lm gim li nhun nh cc chnh sch ca nh nc lin quan n cc yu t u vo lun lun thay i. Ngoi ra, khng t doanh nghip ang tp trung u t chiu su, tng khu hao, thc hin thu hi vn nhanh ti u t, cho nn li nhun c th gim nhng hiu qu sn xut, kinh doanh vn cao, nng sut lao ng tng... Nu cc yu t khch quan ny khng c xem xt nh hng n tin lng v thu nhp ca ngi lao ng, th n nh sn xut, kinh doanh, i ph bo m iu kin li nhun, doanh nbhip s hn ch u t pht trin, xt v c bn v lu di th cch lm ny l khng ph hp. - iu kin gn tin lng gn vi cc khon np ngn sch khng thp hn thc hin nm trc l cha hp l, v np ngn sch tu thuc vo chnh sch thu ca nh nc, doanh nghip khng th np ngn sch cao hn hoc thp hn lut nh. - Mc lng ti thiu ca doanh nghip tuy c iu chnh trong khong 210.000 n 525.000 ng/thng, nhng i vi mt s doanh nghip t chc sn xut, t chc lao ng hp l, nng sut lao ng cao, tit kim chi ph sn xut kinh doanh, lm n c hiu qu, np ngn sch bnh qun v li nhun ln th mc lng ti thiu c iu chnh vn cha ph hp. V vy, nhiu doanh nghip c tin lng v thu nhp cao, n nh i ng lao ng vn tm cch h nh mc, tng h s lng cp bc cng vic bnh qun v ph cp lng, h ch tiu k hoch sn xut c n gi tin lng cao. - Vic khng ch tin lng thc hin khng vt qu 2 hoc 3 ln mc tin lng bnh qun chung cho tt c cc doanh nghip c giao n gi tin lng l cha hp l, khng khuyn khch doanh nghip tng nng sut lao
66

ng, trit tiu ng lc sn xut kinh doanh. Thu nhp cao c thu thu nhp c nhn iu tit. - Theo quy nh, nu li nhun ca doanh nghip thp hn nm trc th phi tr li qu tin lng, cn li nhun c vt cao bao nhiu th qu tin lng v thu nhp cng khng c tng thm. Xt v mi quan h li ch th y l im cha hp l trong c ch tin lng v vic trch thng t li nhun. - i vi cc ngnh sn xut c bn, nht l nhng doanh nghip xy dng theo phng thc ch nh thu cc cng trnh thuc ngun vn ngn sch, cc doanh nghip cng ch nh: Cng vin, n chiu sng cng cng, thot nc..., cc doanh nghip thuc cc ngnh nng nghip, lm nghip, nui trng thu sn trong cc doanh nghip nh nc, cc doanh nghip thuc ngnh thng mi thc hin c ch khon chi ph, khon np, khon bo him x hi, khon bo him y t, cha c c ch ph hp thc hin Ngh nh 28/CP, a s vn p dng tin lng theo khu vc hnh chnh s nghip. - Vic giao n gi tin lng theo phng php tnh ui hng nm khng to iu kin n nh cho cc doanh nghip, v vy mt s doanh nghip ngh nh nc giao n nh n gi trong mt s nm (2 hoc 3 nm), thay v cc c quan qun l thm nh n gi hng nm bng vic kim tra thc hin ca cc doanh nghip. - Quan h tin lng v thu nhp cn cha hp l. Tin lng cha tr thnh thu nhp chnh ca ngi lao ng, thu nhp thng ln hn rt nhiu tin lng. Mt b phn cn b, vin chc qun l doanh nghip c ngun thu nhp ln ngoi lng, cho nn cha thc s quan tm n tin lng ca mnh cng nh cng tc lao ng tin lng ca doanh nghip ni chung, ph mc cho b phn nghip v trong khi trnh v nng lc ca b phn ny cn yu. Tnh trng tr lng nhiu doanh nghip va bnh qun, va khng hp l. mt s doanh nghip, tin lng, thu nhp ca ngi lao ng gin n vn cao gy mt cng bng x hi.
67

- Mi quan h gia tin lng vi nng sut lao ng, np ngn sch v li nhun tnh bnh qun cho mt lao ng vn cn nhng yu t bt hp l. Nh nc cha c hng dn vic thc hin gn tin lng vi nng sut lao ng cho cc doanh nghip dn n tnh trng tc tng tin lng nhanh hn tc tng nng sut lao ng vi phm mt trong ba nguyn tc c bn ca tin lng. - Vic qun l ti chnh, tin lng trong doanh nghip nh nc cha cht ch v ng b. T trng tin lng bnh qun chim di 10% th nh nc can thip, qun l cht ch, cn chi ph nguyn nhin vt liu sn xut kinh doanh th giao cho doanh nghip t quyt nh m khng c nh mc, gi chun nn nhiu doanh nghip cha ch qun l cht ch chi ph sn xut to hiu qu cao hn hoc tit kim cc chi ph ny tng tin lng cho ngi lao ng. - V t chc b my lm cng tc lao ng tin lng nhiu nm qua khng c quan tm ng mc, i ng cng chc, vin chc lm cng tc ny thiu v s lng, yu v cht lng nn khi trin khai thc hin chnh sch khc i vi ngi lao ng ni chung l ht sc kh khn v kt qu b hn ch. - Cng tc nh mc lao ng cha c cc doanh nghip quan tm ng mc. Mc lao ng ca mt s doanh nghip cht lng cn thp, cn cha nhiu yu t bt hp l, phn ln cc doanh nghip cha quan tm xy dng nh mc lao ng tng hp mt cch c c s khoa hc nn rt kh khn cho vic thm nh, giao n gi tin lng. Cc doanh nghip thng ly s lao ng thc t s dng bnh qun nm trc tng thm 10 -50% lm s lao ng nh mc tnh n gi cho nm sau. S phi hp gia cc cp, cc ngnh trong vic thm nh v giao n gi tin lng, x l gii quyt nhng vng mc, tn ti cha ng b kp thi. Vic quyt ton ti chnh hng nm ca doanh nghip thng chm tr, vi phm thi hn quy nh ca Ngh nh 59/CP ngy 3/10/1996 ca Chnh ph, dn n
68

vic xc nh v thm nh n gi tin lng thc hin rt chm, khng ng yu cu quy nh, hn ch ngha tch cc ca n gi tin lng. - Vic chp hnh ch bo co v lao ng, tin lng ca cc doanh nghip cha nghim. Nm 2000 mi ch c 30 Tng cng ty hng c bit c bo co y , cn cc a phng th mi c hn na s tnh, thnh c bo co v b Lao ng - Thng binh v X hi. 2.3 - Nguyn nhn ca cc tn ti * V khch quan: Qu trnh i mi chnh sch tin lng trong cc doanh nghip nh nc ph hp vi kinh t th trng c s qun l ca nh nc l vic mi, chng ta cha tch lu c tri thc v kinh nghim v vic ny. V vy, vic qun l tin lng lc th qu cht, lc th bung lng, lng tng cha tm c c ch ph hp. i ng cn b chm c i mi nn cn lng tng, ng ngng, thm ch cn chm tr trc s chuyn i ca c ch kinh t mi. * V ch quan: tm v m, chng ta thiu mt chng trnh hnh ng c th, mt k hoch i mi tng th cc mt hot ng ca doanh nghip, trong c vic i mi cc chnh sch phn phi, chnh sch tin lng, vic nghin cu ban hnh cc chnh sch v m nh hng qun l cc doanh nghip nh nc cn chm v khng ng b. S phi hp trong vic cung cp thng tin phc v cng tc qun l va chng cho, va t on v cht lng km. Doanh nghip phi bo co cung cp s liu theo yu cu ca nhiu c quan, nhng cc c quan qun l th li vn khng c s lng cn thit lm c s cho vic nghin cu, hoch nh hoc iu chnh cc quyt nh qun l cho ph hp vi tnh hnh thc t. S phi hp gia cc c quan nghin cu, ban hnh chnh sch vi cc ngnh, cc cp trong vic thm nh n gi tin lng v x l nhng vng mc tn ti cha ng b kp thi. - Cha quan tm n cng tc qun l nh nc v lnh vc lao ng, tin lng, trc ht l s sp xp b tr i ng cn b, cng chc cn qu mng so
69

vi khi lng cng vic, trnh chuyn mn, nghip v cn cha p ng c yu cu, nhim v thc hin chc nng qun l nh nc theo chnh ph quy nh. - i vi mt s cn b qun l doanh nghip (ch yu l gim c) cha nhn thy ht vai tr, v tr ca cng tc lao ng tin lng trong hot ng sn xut kinh doanh ca doanh nghip. V vy, t ch kin ton t chc ca b my lm cng tc ny; nhiu doanh nghip cn ch i s hng dn, gip ca cc c quan qun l cp trn, cha ch ng xy dng quy ch tr lng gn vi nng sut, cht lng v kt qu lao ng cui cng. Vic phn phi cn bnh qun lm mt ngha khuyn khch ca tin lng v gy mt cng bng x hi, khng to ra nhng ng lc mi nng cao nng lc hot ng ca cc doanh nghip.

70

PHN III
MT S GII PHP, KIN NGH NHM HON THIN C CH QUN L TIN LNG, THU NHP TRONG CC DOANH NGHIP NH NC
I - PHNG HNG HON THIN C CH QUN L TIN LNG, THU NHP TRONG CC DOANH NGHIP NH NC

Ci cch c ch qun l tin lng, thu nhp trong cc doanh nghip nh nc phi trit theo quan h th trng. Nh nc can thip thng qua cc cng c qun l kinh t v m v cc n by kinh t bng cch duy tr h thng thang lng, bng lng v chnh sch tin lng chung hin nay. V lu di, kt hp vi vic nghin cu ci cch chnh sch tin lng, cn nghin cu li t chc v c ch qun l tin lng trong cc doanh nghip nh nc theo hng giao cho cc doanh nghip t xy dng h thng thang lng, bng lng v cc ch ph cp lng ph hp vi iu kin ca t chc sn xut v t chc lao ng trong doanh nghip. Ch ng xc nh nh mc lao ng, n gi tin lng, phn phi tin lng, tin thng gn vi nng sut, cht lng v hiu qu ca tng ngi, tng b phn. Nh nc kim tra, kim sot vic thc hin ca cc doanh nghip bo m s hi ho li ch ca nh nc, ca doanh nghip v ca ngi lao ng. hon thin c ch qun l tin lng, thu nhp trong cc doanh nghip nh nc, phng hng hon thin cng nh l nhng phng hng c bn trong khu vc sn xut kinh doanh nh sau: 1 - V tin lng ti thiu Tip tc ci cch chnh sch tin lng, khng ch tng bc nng cao tin lng ti thiu nhm m bo tin lng thc t do ch s gi c sinh hot tng ln, m phi nng mc ci thin ca cn b, cng nhn vin chc ph hp vi mc tng trng ca t nc.

71

- Thc hin vic xc nh v cng b mc lng ti thiu c bo m, mc lng ti thiu phi m bo nhu cu ti thiu ca ngi lao ng v n, mc, , i li, hc hnh... - Nng dn mc lng ti thiu tin ti p dng mc lng ti thiu chung thng nht gia cc loi hnh doanh nghip. - Nghin cu ban hnh mc lng ti thiu theo vng, ngnh. Nghin cu ban hnh mc lng ti thiu gi, ngy, tun. C th l: + Giai on nm 2000-2003: Nng dn mc lng ti thiu chung v mc lng ti thiu p dng trong doanh nghip nh nc (mc lng ti thiu phi khong t 350.000 n 500.000 ng) + Nm 2001: Nghin cu cng b mc lng ti thiu gi, lng ti thiu tun. + Nm 2003 tr i, cng b mc lng ti thiu p dng chung cho cc khu vc. 2 -V thang lng, bng lng Nh nc khng nn ban hnh thang, bng lng nh hin nay m giao quyn cho doanh nghip nh nc xy dng, quyt nh theo nguyn tc th trng. Nh nc ch hng dn phng php xy dng hoc nh nc ban hnh mt thang, bng lng chun chung lm cn c c cc doanh nghip xy dng c th: - Giai on 2000-2003, hng dn cc doanh nghip phng php xy dng thang lng, bng lng. - Nm 2003 tr i, Nh nc khng ban hnh thang lng, bng lng trong cc doanh nghip nh nc. 3 - V c ch qun l tin lng Trc mt, B Lao ng-Thng binh v X hi phi hp vi cc b, ngnh c lin quan nghin cu, sa i, b sung hon thin c ch qun l tin lng v thu nhp theo ngh nh 28/CP, b sung c ch tin lng i vi cc doanh nghip, cc ngnh xy dng c bn, cc doanh nghip cng ch, cc
72

doanh nghip thuc cc ngnh nng-lm-ng nghip, cc doanh nghip thuc ngnh thng mi thc hin c ch khon chi ph, khon np ngn sch, khon bo him x hi, bo him y t. Hng dn vic tnh nng sut lao ng, xy dng tiu chun cp bc cng nghip v tng cng cng tc kim tra vic thc hin ca cc doanh nghip. a -V c ch qun l tin lng i vi doanh nghip nh nc - Vic qun l chi ph tin lng l cn thit nhng khng nn duy tr vic hng nm giao n gi tin lng, m cn xc nh t l tin lng tng ng vi cc iu kin v li nhun, np ngn sch nht nh v n nh trong mt s nm. Nh nc ban hnh chnh sch tin lng gn vi ch tiu ti chnh ca doanh nghip, doanh nghip ch ng thc hin v chu trch nhim v vic lm ca mnh vi s kim tra gim st ca c quan nh nc. Tin n giao quyn ton b vic xc nh tin lng v tr lng cho gim c, nh nc ch rng buc ch tiu cui cng l qun l li nhun ca doanh nghip. - Quy nh v hng dn tr lng gi, lng ngy, lng tun lm c s cho vic tr lng gi i vi cng vic lm khng trn ngy. - i vi lao ng qun l (gim c) cn nghin cu tr lng nm v gn vi tin thng theo t l li nhun t c hng nm ca doanh nghip. Cc bc thc hin: + Nm 2000-2001, nghin cu cng b v hng dn tr lng gi, ngy, tun. + Nm 2000-2001, nghin cu th im khon chi ph, khon chi ph tin lng gn vi iu kin li nhun p dng n nh trong mt s nm. + Nm 2000-2001, nghin cu th im gn tin lng, tin thng ca gim c doanh nghip nh nc vi hiu qu sn xut kinh doanh. + T nm 2--3 tr i, thc hin qun l nh nc thng nht thng qua vic ban hnh chnh sch, t chc, kim tra thc hin, thc hin iu tit thng qua thu thu nhp.
73

b - i vi doanh nghip c vn u t nc ngoi v c quan, t chc nc ngoi hoc quc t ti Vit Nam. - i vi lao ng trc tip, lao ng chuyn mn, k thut l ngi Vit nam do doanh nghip quyt nh l c s k kt hp ng lao ng, tr lng lm thm gi... cho cc lao ng theo nguyn tc mc lng t ngt (bc khi im) i vi cng vic c mc k thut thp, i hi c thi gian o to ngn nht, t nht phicao hn mc lng ti thiu t 10% tr ln. - i vi ngh, cng vic c hi, nguy him th tin lng phi cao hn lm trong iu kin lao ng bnh thng. - i vi lao ng trc tip, lao ng chuyn mn, k thut l ngi nc ngoi v ngi Vit Nam do doanh nghip, c quan, t chc thu th tin lng do doanh nghip quyt nh. - i vi lao ng gi chc v qun l, cc chc danh ch cht l ngi Vit Nam v ngi nc ngoi mang ra lin doanh th tin lng ca cc i tng ny l do hi ng qun tr Quy nh trn c s tho thun ca cc bn tham gia. c -i vi doanh nghip ngoi chng dn, tin lng do doanh nghip quyt nh nhng khng thp hn mc tin lng ti thiu.
II - MT S KIN NGH V GII PHP NHM HON THIN C CH QUN L TIN LNG V THU NHP TRONG CC DOANH NGHIP NH NC

Cn c vo vic nh gi thc trng c ch qun l tin lng v thu nhp trong cc doanh nghip nh nc nu trn, mt s kin ngh v gii php khc phc nhng tn ti v hon thin c ch qun l tin lng, thu nhp trong cc doanh nghip nh nc ph hp vi c ch th trng nh sau: 1 - M rng h s iu chnh tng thm mc tin lng ti thiu cng nh xem xt li iu kin p dng h s iu chnh tng thm mc tin lng ti thiu.
74

Theo Ngh nh 28/CP p dng h s iu chnh tng thm khng vt qu 1,5 ln mc tin lng ti thiu th doanh nghip phi c mt s iu kin, l li nhun thc hin, np ngn sch khng gim so vi li nhun thc hin, np ngn sch nm trc lin k. y l im m rt nhiu doanh nghip ngh xem xt li cho ph hp. Trc tin, ta xem xt iu kin li nhun khng gim so vi nm trc thc hin, khng nn p dng cng nhc i vi tt c c doanh nghip. Nh nc nn xem xt iu kin ny i vi mt s doanh nghip v cc l do sau: - Trong c ch th trng, vn n nh v tng li nhun l rt kh khn do nghiu nguyn nhn khc nhau - Khng t cc doanh nghip ang tp trung u t chiu su, tng khu hao, thu hi vn nhanh ti u t, v vy l nhun thc hin ca doanh nghip gim hoc s gim nhng hiu qu sn xut kinh doanh vn cao, nng sut lao ng vn tng. Vn ny cn c xem xt li mt cch ton din c v chiu rng ln chiu su. Th nht: iu kin li chun khng nh hn so vi nm trc th donh nghip c p dng h s iu chnh tng thm tin lng ti thiu, c ngha l khi tit kim c chi ph sn xut, gim gi thnh, doanh nghip c hng trc trong tin lng. Th hai: ta thng nu nng sut lao ng, cht lng, hiu qu sn xut kinh doanh mt cch qu chung chung, khng c nh lng c th, th li chun chnh l ch tiu tng hp phn nh hiu qu ca mt doanh nghip. iu ny ph hp c v mt l lun v thc tin. Nu li nhun gim so vi nm trc m tin lng c tng l khng hp l, khng th c tch lu u t pht trin. Th ba: nhn chung c cu gi thnh hoc doanh thu, t trng tin lng chim t l rt b, trung bnh 5-7%, nh vy vic khuyn khch tit kim chi ph

75

sn xut, gim gi thnh gii quyt vn tin lng l cn thit v hon ton c kh nng doanh nghip thc hin c. Th t: iu 1, Ngh nh 28/CP quy nh, do khng th b iu kin ny c. Trn thc t c nhng trng hp c bit, tu tnh hnh c th m cc b, ngnh c th xem xt li cho ph hp. V nhng l do trn m cc c quan qun l, trc tip b Lao ng Thng binh X hi cn phi xem xt li iu kin trn. Theo em, nn xem xt iu kin li nhun khng nh hn li nhun thc hin nm trc lin k i vi mt s doanh nghip nh nhng doanh nghip ang tp trung u t chiu su, nhng doanh nghip c chin lc pht trin trong thi gian di, do li nhun kh m bo tng mt cch u n. Nh nc nn cho php mt s doanh nghip c kh nng pht trin vn m bo hiu qu sn xut kinh doanh cao v nng sut lao ng tng nhng ch tiu li nhun khng m bo vn c p dng h s iu chnh tng thm. Mt khc, Nh nc nn xem xt h s iu chnh tng thm tin lng ti thiu i vi mt s doanh nghip lm n thc s hiu qu, u t chiu su ln, thng xuyn phi s dng t trng ln lng lao ng c trnh chuyn mn k thut cao m vn m bo iu kin li nhun tng so vi li nhun nm trc. i vi nhng doanh nghip , nn chng cho php doanh nghip c php p dng h s iu chnh tng thm tin lng ti thi cao hn mc 1,5 ln. C th tng thm tin lng ti thiu vi mc 2 ln so vi tin lng ti thiu do nh nc quy nh lm c s tnh n gi tin lng. Lu nay, chng ta vn cha quan tm n nng sut lao ng, vic tr lng phi lun m bo nguyn tc tc tng tin lng bnh qun lun phi nh hn tc tng nng sut lao ng bnh qun. Nhng nguyn tc ny n nay hon ton cha c cp ti. Vy nn, theo em, chng ta nn buc cc doanh nghip phi m bo c nguyn tc ny trong vic tr lng m trc tin nn cho thm iu kin ny vo iu kin doanh nghip c p dng h s iu chnh tng thm tin lng ti thiu.
76

2 - i mi trong c ch giao n gi tin lng - Vic qun l chi ph tin lng l cn thit nhng khng nn duy tr vic hng nm giao n gi tin lng, m cn xc nh t l tin lng tng ng vi cc iu kin v li nhun, np ngn sch nht nh v n nh trong mt s nm. Nh vy nn xem xt giao n gi tin lng n nh trong thi gian vi ba nm cho nhng doanh nghip c iu kin sn xut kinh doanh tng i n nh v m bo y cc iu kin doanh thu, li nhun, np ngn sch v nng xut lao ng tng thay v vic thm nh nh gi hng nm bng vic kim tra thc hin ca cc doanh nghip. - Mt trong nhng iu kin giao n gi cho cc doanh nghip, l vic khng ch tin lng thc hin bnh qun ca doanh nghip khng qu hai ln mc tin lng bnh qun chung ca mi doanh nghip c giao n gi l qu cht ch, khng khuyn khch cc doanh nghip tng nng sut lao ng, trit tiu ng lc trong sn xut kinh doanh. Nu thu nhp cao c thu thu nhp c nhn iu tit. 3 - i mi trong vic xt duyt qu tin lng thc hin - Theo quy nh, nu li nhun ca doanh nghip thp hn nm trc lin k th phi tr li vo qu lng, cn li nhun cao bao nhiu th qu tin lng v thu nhp cng khng c tng thm. y l vic cha hp l trong vic xt duyt qu tin lng thc hin. Nh nc nn chng xem xt li iu kin ny. - khuyn khch ngi lao nglm vic, nng cao nng sut lao ng, nh nc nn c c ch khuyn khch bng vt cht i vi tp th vin chc qun l gii em li hiu qu sn xut kinh doanh cao trn c s ch tiu php lnh li nhun. l, nu li nhun thc hin ca doanh nghip cao hn li nhun k hoch gn vi n gi tin lng th doanh nghip c trch 50% phn li nhun tng thm sau khi np thu thu nhp b sung vo qu tin lng thc hin. 4 - Chn chnh cng tc qun l lao ng tin lng - Cng tc qun l lao ng cha c quan tm ng mc trong khi n l mt trong nhng iu kin quan trng xy dng nn n gi tin lng.
77

Hng nm, cc doanh nghip cn phi lp k hoch s dng lao ng cc c quan qun l c thm quyn xem xt v thm nh lng lao ng k hoch cho doanh nghip. Trn c s qun l lao ng cht ch mi c th xy dng ng n gi tin lng. - Nh nc cng cha coi trng vic qun l nng sut lao ng ca cc doanh nghip, cha c hng dn vic thc hin gn tin lng vi nng sut lao ng cho cc doanh nghip. Cn phi c cc hng dn cc doanh nghip m bo c mt trong 3 nguyn tc c bn ca tin lng, l tc tng nng sut lao ng ln hn tc tng tin lng bnh qun. 5- Tng cng cng tc qun l ti chnh i vi cc doanh nghip Vic qun l ti chnh, tin lng trong cc doanh nghip nh nc cha ng b cht ch, t trng chi ph tin lng bnh qun chim di 10% th nh nc qun l cho khi bung lng chi ph nguyn nhin vt liu cho doanh nghip t quyt nh m khng c nh mc, gi chun nn nhiu doanh nghip cha ch qun l cht ch chi ph sn xut lm gim hiu qu sn xut kinh doanh cng nh khng to iu kin tng tin lng ca ngi lao ng. Khu vc doanh nghip nh nc l s hu nh nc, v vy cn qun l cht ch gi thnh sn xut kinh doanh, khng th ko di tnh trng bung lng chi ph sn xut nh nhiu nm qua, c bit l qun l chi ph vt t, nguyn liu. Nu vic qun l ny qu phc tp th cn c vo c im ngnh hng vn hot ng sn xut kinh doanh v tnh hnh li nhun thc hin qua cc nm giao ch tiu li nhun l ch tiu php lnh. 6 - Mt s gii php khc - Vic nghin cu c ch chnh sch tin lng ca chnh ph, cn quan tm n c ch qun l tin lng v thu nhp trong doanh nghip nh nc theo hng dn giao cho doanh nghip t ch trong vic tr lng cho ngi lao ng, nh nc ch qun l cc ch tiu kinh t v m nh doanh thu, li nhun, np ngn sch, cc doanh nghip t xy dng h thng thang lng,

78

bng lng, cc ch ph cp, c ch tr lng nhng phi m bo tr lng khng nh hn tin lng ti thiu do nh nc quy nh. Nh nc ch hng dn phng php xy dng h thng tin lng, nh mclao ng, n gi tin lng, quy nh tin lng bnh qun theo ngnh gn vi nng sut lao ng lm c s tnh chi ph tin lng trong gi thnh v chi ph lu thng, kim sot phn phi thu nhp trong cc doanh nghip, m bo li ch ca nh nc, ca doanh nghip v quyn li ca ngi lao ng - Cng c v tng cng i ng lm cng tc lao ng tin lng v s lng v cht lng. Thng xuyn t chc tp hun nng cao nghip v. - Chn chnh cng tc nh mc lao ng, quy ch tr lng, sm xy dng quy ch tr lng trong doanh nghip c iu kin thc hin gn hng th theo mc cng hin, lm c s thc hin quyn dn ch ca ngi lao ng trong doanh nghip. - Thng xuyn tuyn truyn cc chnh sch tin lng n ngi lao ng nng cao thc ca ngi lao ng lm c s trong vic thng lng, yu cu ngi s dung lao ng thc hin ng cc quy nh ca nh nc. - T chc tng kt kinh nghim thc t, kt hp vi nghin cu khoa hc v trao i kinh nghim vi cc nc c nn kinh t pht trin, nht l cc nc c nhiu doanh nghip cng nhng qun l c hiu qu t hnh thnh nn c ch tin lng ph hp. - Tng cng kim tra, thanh tra pht hin v x l cc sai phm ca cc doanh nghip trong lnh vc tin lng. - Thc hin c phn ho doanh nghip nh nc.

79

KT LUN
Qu trnh chuyn i nn kinh t k hoch ho tp trung sang nn kinh t hng ho nhiu thnh phn c s iu tit ca nh nc t cc doanh nghip trong khu vc kinh t quc doanh phi cnh tranh bnh ng vi cc thnh phn kinh t khc. theo kp c ch th trng v xng ng vi v tr chnh tr ca mnh, cc doanh nghip nh nc phi i mi, hon thin tng bc nhng tn ti ca c ch c li. Trong , i mi c ch qun l tin lng v thu nhp l mt trong nhng ni dung quan trng nht. Tuy nhin, qua thc t qun l tin lng c phn tch trn, ta c th thy c nhng ni cm trong thc trng qun l tin lng, thu nhp trong cc doanh nghip nh nc. Cc doanh nghip nh nc vn cha thc s quan tm ti cng tc lao ng, tin lng cng nh nh nc vn cha c mt c ch qun l thc s hp l trong khi tin lng l s khuyn khch vt cht to ln i vi ngi lao ng, l n by kinh t quan trng cho s pht trin ca cc doanh nghip. Vn gii quyt tin lng Vit Nam cng nh c mt c ch qun l ph hp hin nay l rt cp bch, nhng lm g v lm nh th no l nhng cu hi ln t ra cho cc nh nghin cu v hoch nh chnh sch, v chng ta l mt nc i ln t im xut pht thp do vic hc hi kinh nghip ca cc nc i trc, c bit l nhng nc NIC, Trung Quc, Nht Bn c nhng c im v ngun lc con ngi tng i ging chng ta ra nhng bc i ng n trong vic tr lng cho ngi lao ng v pht trin ngun lc lao ng ca t nc l rt quan trng. Do , cn c s phi hp ca nhiu B, ngnh theo s ch o ca n nc v s gip ca cc t chc quc t mi c th c c mt h thng chnh sch tin lng ph hp v hiu qu.

80

Biu s 7 - Biu tng hp tnh hnh ti chnh nm 1996, 1997, 1998, 1999, 2000 chung c nc

S t t 1

TN N V Doanh thu (tr.)

TH 1996 TH 1997 4 TH 1998 5 TH 1999 6 KH 2000 7 TH 1996 8

Ch tiu ti chnh Np ngn sch (tr.)

TH 1997 9 TH 1998 10 TH 1999 11 KH 2000 12 TH 1996 13

Li nhun (tr.)
TH 1997 14 TH 1998 15 TH 1999 16 KH 2000 17

3
101'648'329

Tng cng ty hng c bit

(s doanh nghip)

114'329'873

127'250'248

129'865'599

134'056'407

14'470'924

16'137'307

18'284'246

20'822'608

19'755'500

8'932'779

8'556'813

9'082'164

10'585'73 0

9'864'710

II III

B, Ngnh
(s doanh nghip)

30'409'855

47'451'818

55'109'708

62'045'413

55'757'899

1'680'763

2'796'421

2'775'413

5'091'513

3'738'731

442'258

984'217

1'082'484

1'667'842

1'257'058

a phng
(s doanh nghip)

47'304'330

75'216'474

87'568'100

73'067'787

69'996'123

4'533'070

6'211'074

6'758'386

7'866'306

6'246'913

1'080'074

1'709'023

2'005'139

2'308'698

1'989'358

1 2 3

Min Bc Min Trung Min Nam

2'178'540 6'323'376 38'802'414

12'861'958 13'775'154 48'579'362

15'893'362 17'486'158 54'188'580

10'919'429 12'196'004 49'941'354

12'386'563 8'110'805 49'498'755

224'244 261'633 4'047'193

884'834 852'137 4'474'103

1'003'858 938'545 4'815'983

778'925 536'711 6'550'670

733'095 371'765 5'142'053

20'228 62'543 997'303

177'900 255'094 1'276'029

200'858 329'445 1'474'836

110'311 150'194 2'048'193

168'582 97'738 1'723'038

Cng

179'362'514

236'998'165

269'928'056

264'967'799

259'810'429

20'684'757

25'144'802

27'818'045

33'780'427

29'741'144

10'455'111

11'250'053

12'169'787

14'562'270

13'111'126

Biu s 8 - Biu tng hp so snh 1 lao ng to ra doanh thu, np ngn sch v li nhun n v tnh: tr.
S tt
Ch tiu

Nm 1996

Nm

Tng doanh thu Nm Nm 1998 1999

152.277 173.837 120.116 153.339

Nm 2000
152.622 170.108 125.530 148.905

Nm 1996
18.401 20.388 11.270 17.093

Np ngn sch Nm Nm Nm 1997

16.295 22.627 7.689 13.323

Nm 2000
17.471 25.068 8.417 13.289

Nm 1996
9.301
12.585

Nm 1997

Li nhun Nm Nm 1998
7.410
12.319

Nm 2000
7.702
12.518

1997

1998
16.938 24.800 7.494 12.638

1999
19.414 27.873 9.857 16.511

1999
8.369
14.170

1 2 3 4

Chung c nc TCty hng c bit B, Ngnh a phng

159.558 153.587 164.353 143.211 160.308 172.599 203.907 130.472 148.810 178.307 161.338 163.748

7.291
11.998

2.965 4.073

2.706 3.666

2.923 3.750

3.229 4.846

2.830 4.232

Biu s 9 - Biu tng hp so snh 1 ng tin lng to ra s ng doanh thu, np ngn sch v li nhun n v tnh: tr.
S tt
Ch tiu

Nm 1996

Nm

Tng doanh thu Nm Nm 1998

15.895 14.055 14.703 20.947

Nm 2000
13.320 12.768 11.401 17.007

Nm 1996
1.95 1.88 1.46 2.58

Np ngn sch Nm Nm Nm 1997

1.64 1.89 0.82 1.85

Nm 2000
1.52 1.88 0.76 1.52

Nm 1996
0.99 1.16 0.38 0.61

Nm 1997

Li nhun Nm Nm 1998
0.72 1.00 0.29 0.48

Nm 2000
0.67 0.94 0.26 0.48

1997
15.468 13.376 13.883 22.413

1999
14.560 13.893 12.259 19.868

1998
1.64 2.02 0.74 1.62

1999
1.87 2.23 1.01 2.14

1999
0.81 1.13 0.33 0.63

1 2 3 4

Chung c nc TCty hng c bit B, Ngnh a phng

16.926 13.226 26.408 26.885

1.73 1.00 0.29 0.51

84