Chng I.

Ri ro v bt nh
1.1. Mt s khi nim v ri ro Vo ngy th su, 26 thng 2, nm 1993, mt v n bom lm rung chuyn khu trung tm thng mi th gii thnh ph New York. S kin , r rng l vic lm cho mt nhm ngi khng b chng li chnh sch ca M Trung ng, lm bang hong 1 quc gia quen vi vic mc kch khng b chng t mt khong cch an ton. Vo nhng ngy sau , cch nh hng v hnh v hu hnh ca v n bt u xut hin. Theo c lng ban u, mc thit hi ca khu thng mi khong 100 n 200 triu USD. Trong khi , nhng chi ph gin tip m nh chc trch cng New York v New Jersey ( Ch s hu khu thng mi), thnh ph New York, v nhng ngi thu trung tm thng mi th gii nh gi ln hn 1 t USD. Nhng chi ph gin tip ny bao gm: thi gian lm vic b mt, s thit hi/chm tr hng tn kho, s mt mt h s, chi ph sp xp tm thi, s ngng tr giao thng v qu cnh, v nhng chi ph php l v k ton. Cui cng, chc chn l khng di 6 ngi b cht v hn 1000 ngi b thng do hu qu cu v nh bom. Gn nh trong cng thi gian New York ang b chong vng bi s kin nh bom , th tng thng Nga Borris Yelsin b b tc trong trong cuc u tranh chnh tr cc k quan trng vi quc hi Nga.V tr quyn lc chnh tr trong mt nc cng ha mi, v v th, khuynh hng tng lai ca mt trong nhng quc gia ln nht th gii ang lm vo tnh trng bp bnh. Trong khi , Waco, Texas nhng vin chc thi hnh lut a phng v lin bang ang b sa ly trong mt cuc tha hip vi 1 gio phi ang c trang b y v kh.Cuc chm trn xy ra lm thit hi ng k cho cng chng, t nht phn no l hu qu ca mt cuc tn cng vo cng ng tn gio dn n tn tht ln v ngi v ca cho c 2 bn. Cui cng, hai tun sau v nh bom New York, mt trong nhng trn bo ma ng ln nht ca nc M, t Florida ti Maine, gy nn nhng tn tht ln trn mt phm vi rng v hn mt trm ngi b thit hi do trn bo.
1

C l, kha cnh ni bt nht ca giai on hai tun l ny l khng th khng quan tm n n. Ti bt k thi im no trn th gii, ci cht bt ng, s tn ph, s nh tr v s ri lon vn ang xy ra trn phm vi rng ln. Thc ra, bn vn ny lm lu m nhiu iu quan trng tng t ang xy ra nh: Florida ang c gng phc hi sau trn bo Andrew, s xung t trong cng ha Nam T c, ha bnh khng d dng Somalia; nhng m phn chnh tr Campuchia; s suy thoi kinh t ton cu, nhng n lc ca Hoa K nhm kim sot s thm ht ngn sch lin bang. Ri ro v s bt nh cng c th nh hng n cuc sng trn phm vi nh hn. Mt ch nng thn cho nhng ngi v gia c chng li bt trc c th tip tc tn ti. C quan lp php ca mt bang ang gp ri ro v bt nh khi xem xt nh hng kinh t ca nhng s thay i trong chnh sch thu. Mt nh sn xut dc phm lng trc nhng ri ro khi nh gi hiu qu phng php cha tr thc nghim Parkinson. Mt ngi ch gia nh b tht nghip xem xt li nhng ri ro kinh t v ri ro nhn mng khi quyt nh ngng mua bo him sc khe v ph cng t hn. Mc d c nhiu vn trong cuc sng vt qu tm kim sot v hiu bit ca nhng c nhn v nhng t chc, nhng con ngi c th lm c nhiu vic c th kim sot v qun l tnh bt nh v ri ro. Nhng hot ng hng ngy c mt vai tr nht nh trong qun tr ri ro v bt nh: eo dy an ton; tri mui trn nhng con ng b b ng bng; theo di v cha tr huyt p cao, u c th kim sot c nhng ri ro nht nh. 1.1.1 Ri ro Trng phi truyn thng (tiu cc). - Ri ro l iu khng lnh, khng tt, bt ng xy n (t in ting Vit xut bn nm 1995) - Theo Gio s Nguyn Ln ri ro (ng nghi vi ri) l s khng may.

- Theo t im Oxford ri ro l kh nng gp nguy him hoc b au n thit hi

-

Trong lnh vc kinh doanh tc gi H Diu nh ngha ri ro l s tn tht v ti sn hay gim st li nhun thc t so vi li nhun d kin

- ri ro l nhng bt trc ngoi mun xy ra trong qa trnh sn xut, kinh doanh ca doanh nghip, tc ng xu n s tn ti v pht trin doanh nghip - Nh vy: ri ro l nhng thit hi, mt mt, nguy him hoc cc yu t lin quan n nguy him, kh khn hoc iu khng chc chn c th xy ra cho con ngi. Trng phi trung ha - Ri ro l s bt trc c th o lng c (Frank Knight)
-

Ri ro l bt trc c th lin quan n nhng bin c khng mong i (Allan Willett)

- Ri ro l gi tr v kt qu m hin thi cha bit n - Theo C.Arthur William, Jr.Micheal, L.Smith: ri ro l s bin ng tim n nhng kt qu. Ri ro c th xut hin trong hu ht cc hot ng ca con ngi. Khi c ri ro ngi ta khng th d on c chnh xc kt qa. S hin din ca ri ro gy nn s bt nh. Nguy c ri ro pht sinh bt c khi no mt hnh ng dn n kh nng c hoc mt khng th on trc.
-

Nh vy: ri ro l s bt trc c th o lng c. Ri ro va mang tnh tch cc va mang tnh tiu cc. Ri ro c th mang ti nhng tn tht, mt mt, nguy him cho con ngi nhng cng c th mang n nhng c hi.

1.1.2. Mt vi khi nim khc lin quan n ri ro

a. Ri ro thun ty: tn ti khi c mt nguy c tn tht nhng khng c c

hi kim li c.

V d: ngi ch mt chic xe c ri ro tn tht tim n lin quan n mt v ng xe. Nu c ng xe ngi s b thit hi v ti chnh. Nu khng, ngi s khng c li g c, v th tnh trng ti chnh ca ngi vn khng thay i. Phn loi ri ro thun tu Ri ro thun tu c th c phn thnh 5 nhm nh sau: Ri ro c nhn: l cc tn tht v thu nhp hay ti sn ca mt c nhn. Nhn chung, ri ro thu nhp c nh gi da trn 4 mi nguy him sau: Cht sm Tui gi Mt sc lao ng Tht nghip Ri ro v ti sn: Bt c mt c nhn no l ch s hu ti sn, u phi chu ri ro v ti si. Ri ro v ti sn l nhng tn tht v ti sn do b h hng hay mt mt. Ri ro v ti sn c chia thnh 2 nhm: tn tht trc tip v tn tht gin tip.

Tn tht gin tip: tn tht trc tip c th c hiu mt cch n gin nh sau: nu mt ngi nh b tiu hu do ho hon, ti sn ca ngi s hu b thit hi l gi tr ti sn ton ngi nh. Thit hi ny c gi l thit hi trc tip hay tn tht trc tip.

Tn tht gin tip hay tn tht do hu qu: khi ngi nh b chy (tn tht trc tip), hu qu ko theo l ch ngi nh phi chi thm mt khon tin c th sng tm mt thi gian u trong lc ngi nh c xy dng (hay ph hi) li. Phn tn tht ny c gi l tn tht gin tip hay tn tht hu qu.

Th d: Mt phn xng sn xut b ho hon. Tn tht trc tip ca cng ty l ton b gi tr phn xng b thiu hu. Tn tht gin tip ca cng ty l thit hi v thu nhp do phn xng sn xut ra nu cn s dng n.
4

Ri ro tn tht v ti sn c th l mt hn hp gia 3 loi ri ro: - Ri ro tn tht v ti sn - Tn tht v thu nhp khi ti sn khng c s dng. - Chi ph tng thm trong trng hp c thit hi v ti sn. Th d: Ngp v treo Hng ngn h dn sinh sng trong khu vc Thanh a, phng 27, qun Bnh Thnh, TP HCM ang sng chung vi nc ngp do triu cng. Nghim trng nht l tuyn ng xung quanh ch Thanh a, mi khi nc triu sng Si Gn dng cao l gy ngp trn lan, c ni ngp su hn 0,4 m, ngi dn phi xn qun i ch. Trong khi d n chng ngp khu vc Thanh a c thnh ph ph duyt t nhiu nm nay nhng vn ang b treo Ngun: Tui tr online ngy 21/10/2006 Vi mt phm vi rng ln, s phn bit gia ri ro thun ty v ri ro suy on rt c ngha. Mt cch c trng, bt k ri ro no cng u c c hai yu t thun ty v suy on. Ngi ch mt cn nh gp phi ri ro l gi tr cn nh vo cui nm c th ln hn hoc nh hn gi tr hin ti ca n. S bin ng tim n trong gi tr cn nh pht sinh t nhiu ngun: thit hi do hoat hon, hay thit hi do gi c bt ng sn thay i trn th trng. Theo nguyn tc, ri ro ha hon c xem l ri ro thun ty, trong khi tn tht trn th trng bt ng sn th khng phi. Tuy nhin, c ri ro ha hon v ri ro bin ng gi trn th trng bt ng sn u l nhng yu t ca tng s ri ro m ngi ch nh gp phi. Mc d ranh gii gia ri ro thun ty v ri ro suy ton cn m h, trong bi ny s tip tc phn bit gia ri ro thun ty v ri ro suy on v ngi ta cho rng c phn ng khc nhau i vi tng loi ri ro v c l quan trng nht mt t chc c rt t chc nng ch tp trung vo nhng ri ro thun ty v nh hng ca chng i vi t chc. Nhng phn ng khc nhau i vi nhng ri ro thun ty v ri ro suy ton c th c minh ha bng nhiu cch. V d, c th nhng k nng cn c km

ch c nhng ri ro thun ty khng ging vi nhng k nng cn c km ch nhng ri ro suy on. Nhiu cuc nghin cu cho thy rng cc c nhn c th phn ng khc nhau trong nhng tnh hung ri ro thun ty v ri ro suy on. Trong mt cuc th nghim, hu ht nhng ngi tham gia u khng mun mo him c kh nng kim c 100 $ v kh nng tn tht 4900$ ngoi tr xc sut thng li t nht l 99%, ngha l xc sut tn tht l 1% hay thp hn. Tuy nhin trong mt th nghip tng t, hu ht nhng ngi tham gia u khng mun chi 100$ trnh mt i 5000$ (kt qu tim n l mt 5000$ hay khng mt-ngoi tr xc sut tn tht l 10% hay nhiu hn na. i vi xc sut tn tht thp hn, h thch gi li ri ro c lin quan n vic kim c 100$(tit kim tin bo him) hay mt tn tht rng l 4900$ (tn tht 5000$ tr 100$ tin tit kim bo him). C th gii thch v s khc bit ny trong thi i vi ri ro suy on l nhng ngi tham gia th nghim phi c hnh ng m nhn ri ro. Trong tnh hung ri ro thun ty h phi c nhng hnh ng chnh bn thn h khng mc phi ri ro. C th gii thch mt cch khc l trong tnh hung ri ro thun ty nhng ngi tham gia th nghim khng nh gi y ri ro h ang mc phi. Nt quan trng nht ca nhng khc bit trong quan im i vi ri ro thun thy v ri ro suy on cng c th c hiu r qua mt minh ha n gin trong th gii thc. Vo mt bui sng, mt ngi c th thanh ton nhng ha n gm cc khon tin bo him nhn mng, tai nn, sc khe, xe c, v bo him trch nhim php l. Mua bo him c th c chng minh l hnh ng ca mt ngi s ri ro. Trong bui chiu hm , ngi c th p my bay i ngh nh bi v tiu khim Las Vegas. t nht ta c th ni l hnh vi chp nhn ri ro. Chng ta s gii thch nh th no v vic chp nhn ri ro v s ri ro trong cng mt con ngi? Cch gii thch tt nht l phi ghi nh rng nhng ri ro thun ty v suy on a ra hng lot nhng kt qu tim n khc nhau mt cch r rt. Mt c hi hng li c th dn ti s chp nhn ri

ro di nhng iu kin ri ro suy on, trong khi khng c c hi hng li c th lm mt i ng c chp nhn ri ro. Trong bt k s kin no, hnh vi chp nhn ri ro c th c xem xt mt cch thch hp nu chng ta nhn ra rng nhng ri ro thun ty v ri ro suy on v c bn l khc nhau. Ri ro php l: Mi nguy him c bn trong ri ro php l l s bt cn (khng c ) ca ngi khc, hay s nguy him n ti sn ca h do khng cn thn hay khng ch tm gy nn. Nh vy, ri ro php l cn c th l kt qu t vic bt cn khng c gy nn. Di h thng php lut ca nc ta, iu lut ch ra rng nu mt ngi no c hnh vi nh lm hi ngi khc, hay nh gy thit hi ti sn ca ngi khc v s bt cn hay v mt l do no khc, s phi chu trch nhim php l vi s thit hi gy ra . Ri ro php l l tng hp gia kh nng thit hi v ti sn hin ti v tn tht v thu nhp trong tng lai do hu qu thit hi v ti sn gy nn, hay trch nhim php l pht sinh trong trng hp c hay khng c gy hi hay xm phm quyn li ca ngi khc. Th d: Do s bt cn ca hai ngi th hn, hn ca st tng 2 ca to nh thng mi ITC (Si Gn) gy ho hon lm chy c to nh, gy tn tht rt ln v ngi v ti sn (hng chc t ng ca cc h kinh doanh trong to nh ). Trung tm mua bn phi nhng hot ng c nm tri sa cha. ng ch ca c s hn c hai ngi th hn lm vic bt cn, gy ho hon b truy t trc php lut v s bt cn ca 2 nhn vin mnh. Ri ro pht sinh do s ph sn ca ngi khc: Khi mt ngi no ng lm vic cho mt t chc, ngi phi c trch nhim vi bt k tnh hung no m t chc s gp phi. Khi mt c nhn hay t chc b ph sn l hu qu ca tn tht v ti chnh, ta ni ri ro l hin hu. Trong trng hp ny t chc c th a vn ph sn vo hp ng xy dng phng n thanh ton n vay khi c s c xy ra.

b. Ri ro suy on: tn ti khi c mt c hi kim li c cng nh mt

nguy c tn tht. V d: u t vo 1 d n vn c th c li nhun hay c th tht bi.

Phn loi ri ro suy on. Ri ro do thiu kinh nghim v k nng qun l kinh

Ri ro suy on c tht c phn loi theo nhm nguyn nhn sau y: doanh: ri ro do thiu kin thc v qun l kinh doanh tm vi m v v m ca cc nh qun l dn n nhng thit hi to ln v mt kinh t.

Ri ro do km kh nng cnh tranh: l ri ro ca

cc cng ty do khng thch nghi c vi kh nng cnh tranh trn th trng, khng chim lnh c th trng v khng gi c khch hng ca mnh. Hu qu, mang li nhng thit hi v ti chnh ca cng ty. Thit hi ny i khi c th lm cng ty ph sn.

Ri ro do s thay i th hiu ca khch hng: do s

hn ch cc kin thc v marketing, cc cng ty khng kp thi p ng c nhu cu v th hiu ca khch hng. Hu qu, hng sn xut ra khng hp th hiu ca khch hng, khng bn c, lm tn tht ti chnh ca cng ty.

Ri ro do lm pht: do lm pht tng lm cho gi c

hng ho, nguyn vt liu tng, ng tin mt gi. Kt qu, chi ph u vo ln hn mc d kin, lm cho thu nhp b gim (thit hi v ti chnh)

Ri ro do iu kin khng n nh ca thu: thu l

mt trong nhng cng c iu ho thu nhp trong nn kinh t. N ng mt vai tr rt quan trng trong vn tnh ton hiu qu kinh doanh ca mt cng ty. Kinh doanh trong mt mi trng bt n ca thu l mt ri ro rt ln. Nu khng c tnh ton k, cng ty s d b thua l v c th dn n ph sn.

Ri ro do thiu thng tin kinh t: s thiu thng tin trn

th trng s dn ti nhng quyt nh sai lm trong kinh doanh, gy hu qu tn tht khng lng c.

Ri ro do tnh hnh chnh tr bt n: tnh hnh chnh tr

bt n cng l mt mi lo ngi i vi cc nh u t trong v ngoi nc. Ri ro thng xut hin khi cc nh kinh doanh xut nhp khu c mi quan h vi cc nc c tnh hnh chnh tr bt n. Khi cc chnh sch thay i c th s dn ti thit hi v ti chnh cho cc nh xut nhp khu. Vic phn loi ny c s dng tm hiu v nghin cu k tng loi ri ro. Chng ta khng nn ch quan vi bt c loi ri ro no. Tt nht hy coi tt c mi ri ro u l ri ro. C th ni thm rng kh nng tn ti mi nguy him c th mang li mt s c li hoc khng c li vi mt mc bt n nht nh. Mc bt n c tnh ton cho hu ht cc ri ro, nhng cn lu : - N ch c d dng tnh mc bt n trong trng hp bin c l ngu nhin nh: tr chi en hoc nht bng trng hoc trong mt r bng. - Ngi ta thng s dng cc phng php thng k v cc k thut hin i gii thch v chng minh xu hng pht trin ca hin tng trong tng lai qua cc con s thng k c c. Mt phng php khc cng thng c s dng x l hu qu ri ro l chi trc mt khon tin cho cc bin php phng chng nhm ngn nga v gim thiu ri ro khi n xut hin. Khi s dng phng php ny, cn thit phi tnh c mc tn tht c th trch qu cho hot ng phng nga ri ro. Ngi ta s dng l thuyt xc sut v quy lut phn phi xc sut tnh s tin bnh qun cn chi cho mi ri ro.
c. Ri ro c th a dng ha: nu ta c th gim bt ri ro thng qua nhng

tha hip ng gp tin bc v chia s ri ro.

d. Ri ro khng th a dng ha: nu nhng tha hip ng gp tin bc

khng c tc dng g n vic gim bt ri roc ho nhng ngi tham gia vo qu gp chung ny. 1.2. Bt nh 1.2.1. Khi nim S chc chn l mt trng thi khng c nghi ng. Phn ngha ca t chc chn l s bt nh, c ngha l nghi ng kh nng ca chng ta trong vic tin on kt qu tng lai ca mt lot nhng hot ng hin ti. R rng, thut ng s bt nh m t mt trng thi t tng. S bt nh xut hin khi mt c nhn bt u thc rng khng th bit chc chn kt qu l g. Bt nh l mt khi nim ch quan. 1.2.2. Cc mc bt nh S bt nh l s nghi ng v kh nng ca chng ta trong tin on kt qu. S bt nh xut hin khi mt c nhn nhn thc c ri ro. l mt khi nim ch quan, v vy n khng th o lng trc tip. Do bt nh l mt trng thi t tng, n khc bit gia tng c nhn. i vi nhng hot ng phc tp, chng hn nh tham gia vo cc hot ng kinh doanh, mt s ngi rt thn trng, trong khi nhng ngi khc li mnh dn hn. Mc d tnh s ri ro gii thch phn no s lng l khi tham gia cc hot ng kinh doanh, mc nhn thc ri ro ca tng c nhn cng ng mt vai tr quan trng. N ty thuc vo thng tin c s dng nh gi kt qu v kh nng nh gi ca tng c nhn i vi thng tin . Mc v loi thng tin v bn cht ca hot ng mang tnh ri ro c mt nh hng quan trng i vi s bt nh. Vi mc ch nghin cu v qun tr ri ro, trong t in c trnh bay mt nh ngha v thut ng "s bt inh". Kh nng ca con ngi trong tin on kt qu
10

tng lai ca mt hnh ng chu tc ng mnh m bi khi lng v loi thng tin c th c d bo nhng kt qu nhng hot ng ca chng ta. Ni mt cch khc, s bt nh hin din trong nhng mc v cp nh c minh ha trong bng 1.2.2

11

Bng 1.2.2 Chui lin tc t s chc chn-s bt nh S bt nh khng c(tc l chc chn) nhin Mc 1 (S bt nh ri: khch quan) Mc 2 (S bt nh c ch quan) Mc 3 gian, y v xc sut khng c bit nghin cu di truyn. Khi khng c s bt nh, chng ta chc chn v tin on ca chng ta. Khi c s chc chn, chng ta c th on trc nhng kt qu khng mt cht nghi ng. Cc v d v tnh chc chn l nhng tin on t cc qui lut vt l, chng hn nh qui lut v trng lc hay nhng qui lut v s chuyn ng trong vt l. Nhng tin on xut pht t cc qui lut ny gn nh st vi kt qu thc t, ph hp vi nhng gii hn ca nhng dng c o lng ca chng ta. mc mt, mc bt nh thp nht, chng ta nhn bit c nhng kt qu c th xy ra v bit kh nng xy ra ny. Mc mt c th c m t s bt nh khch quan (Machina & Schmeidler, 1992).Nhiu tr chi mang tnh may ri, xc sut khng c bit s suy on KD xc sut c bit Nhng kt qu c nhn ra v bi, xc xc Ha hon, tai nn xe Nhng kt qu c nhn ra v Nhng tr chi may Nhng c tnh Nhng kt qu c th c tin on chnh xc Cc v d Nhng quy lut vt l, cc mn KH t

Nhng kt qu khng c nhn ra Thm him khng

12

chng hn nh chi bi, chi xc sc hay Rulet, cho ta nhng v d v mc u tin ca s bt nh. Trong nhng tr chi ny, kt qu c nh bi vic nh c ca nhng ngi tham gia v ta c th tnh ton hay bit c nhng xc sut cho tng kt qu. Tr chi sp nga c minh ha trc y trong bng 1.1 l mt v d v mc bt nh u tin. mc hai, chng ta khng chc chn v nhng xc sut, mc d chng ta phn bit c nhng kt qu c th xy ra. S bt nh mc hai c th nm ngay trong tr chi may ri nu nhng chng ta khng bit c kh nng lin quan n nhau ca nhng kt qu (v d, tin on mu ca mt qu bng c rt ra ngu nhiu t mt ci bnh ng 100 qu bng mu trng v , vi mt t l mu khng c bit trc). Mc hai, c th c m t s bt nh ch quan, bc l r bn cht nhiu cuc u c kinh doanh, nhng d n u t v nhng ri ro c bo him. Ly v d, ngi ch ca mt chic xe, c th b h hi trong mt tai nn, c th nhn bit nhng hu qu nh sau: chic xe c th gp hoc khng mt tai. Nu tai nn xy ra, mc thit hi c th dao ng trong khong t mc thit hi thp nht n mc cao nht (chic xe b h hng hon ta ). Tuy nhin hu ht nhng ngi ch cc phng tin ny khng c c nhng nh gi chnh xc v kh nng chic xe c b tai nn hay khng, ch cha ni n chuyn c th c nhng mc thit hi khc nhau no khng. Nhng nh gi ny, nu nh c c, ph thuc vo nhng vn chng hn nh vng chic xe ang hot ng, thi gian li, nhng thi quen li xe ca ngi ch cng nh nhng ngi li xe khc, mc bo qu v nhng chi ph sa cha. Mc ba, chng ta khng bit chc chn v bn cht ca nhng kt qu m chng ta khng nhn bit y . Nhng v d v s bt nh ri vo mc ny l nhng n lc ban u trong vic thm him khng gian v s pht trin s dng

13

nng lng nguyn t trong thi bnh. Trong nhng n ny, cng nh trong nhiu loi nghin cu khoa hc khc, chng ta c th khng nhn bit c hon ton bn cht ca tt c nhng hu qu trc khi chng ta m nhn n. D th lng khao kht m rng nhng gii hn hiu bit v tm kim nhng li ch kinh t t khai thc cc k thut mi l nhng iu thc u loi ngi cht nhn nhng hot ng vi mc dao ng cao nht ny. 1.2.3. Phn ng i vi s bt nh Ngi ta thng mong ch cc c nhn s ri ro chung mc bt nh thp hn theo ngha l h sn sang tr tin c c thng tin hay nhng hot ng khc lm cho s bt nh gim xung mt mc thp hn. V d: Bo him a ra mt v d r rng: ngi li xe thc mt tai nn xe c mc 2 s sn sng tr tin bo him ln hn tn tht trung bnh trong mt tai nn cho mt hp ng bi thng tn tht. Nh bo him l ngi c chuyn mn nh gi cc ri ro, do vy, s bt nh ca n ch mc 1, trong khi s bt nh i vi c nhn ngi li xe th mc 2 hay 3. 1.2.4. S bt nh, thng tin v truyn thng. Vic gim bt s bt nh c gi tr kinh t, v thng tin c th lm gim s bt nh nh lu trong phn u ca chng ny. Mc bt nh ph thuc vo khi lng, loi thng tin c c nhn ra nhng kt qu c th c v nh gi kh nng xy ra ca chng. Truyn thng c th lm gim mc bt nh ca cc nh u t, ca mt t chc, ca nhng ngi c cuc sng b nh hng bi nhng hot ng ca t chc . i vi mt tp on kinh doanh hin i, v d v cc nh u t bao gm: nh u t v vn, cc nhn vin ca tp on , cc nh bo him k kt cc hp ng i ph vi nhng tn tht ca tp on, cc nh cung cp, cc khch hng, v cc ch n. i vi cc chnh ph v t chc phi li nhun, nhiu trong s cc nh u t ny cng c mt. Nhng ngi c quyn li lin quan cn bao gm: cc nh tnh nguyn, nh ho tm, h cng c a vo danh sch cc nh u t. S truyn thng gia cc t chc v nhng ngi c

14

quyn li lin quan l mt phn quan trng thuc v trch nhim ca ngi qun l. Bng cch thng tin cc chnh sch ca t chc qun tr ri ro, t chc c th lm gim i mc bt nh ca nhng ngi c quyn li lin quan ny, t lm cho h sn lng gia tng quan h vi t chc trn nhng iu kin thun li. Nu khng c thng tin ny, nhng ngi c quyn li lin quan c th khng an tm v bn cht cc hot ng ca t chc i vi nhng vn c nh hng n li ch ca h. Tnh bt nh lm h nng gi hng v dch v hay t gii hn hot ng ca h, cc hot ng ny c th gy tc hi cho nhm cc nh u t khc, c bit l nhng c ng. Ni mt cch khc, t chc c th m bo vi cc nh u t rng n s khng thc hin nhng hnh ng gy tc hi n li ch ca h. Trong trng hp mt t chc chnh ph, s bt nh c gim i tr thnh iu kin c li trn th trng ti chnh (chng hn nh mt t l thp hn v li tc ca nhng tri phiu c bnh vin tnh pht hnh to nn nhng gii hn bo v chnh n khi nhng hu qu ca trch nhim php l) 1.2.5. Ri ro, bt nh v tnh o c Mt cch tru tng, ngi ta c th xem ri ro khng khc hn l mt vn thuc v nhng xc sut, trong khi s bt nh c th phn nh s bt lc ca chng ta trong vic bit n nhng xc sut ny. Tuy nhin mt ci nhn qu n gin nh vy s gy kh khn trong nghin cu qun tr ri ro. Ngi ta c th cho rng ng lc trong qun tr ri ro v s bt nh pht sinh t gc o c cng nh khoa hc. ngha v mt o c ca ri ro v tnh bt nh l g? Mt cch quan trng, n c ngha l ngi ta b thc y phi i ph vi ri ro v s bt nh. Thng ngi ta c th hiu qun tr ri ro v s bt nh bao gm nhng bin php c p dng thc hin nhng trch nhim o c i vi th gii v loi ngi trn th gii.

15

Mt minh ha quan trng mt t chc c th b bt buc phi tham gia vo hot ng c nhng ri ro e da sinh mng cc nhn vin ca n, v d nhng ngi lm vic vi cht c hi, trong mi trng c hi. T chc phi c trch nhim php l vi nhng cng nhn ny theo khung trch nhim c quy nh bi cc lut (lut bi thng cho cng nhn, lut v quyn c bit) v trong khung lut dn s (trng hp t vong do s sut, trng hp trch nhim php l i vi sn phm). T chc phi c trch nhim o c trong vic bo m an ton lao ng cho cng nhn. V nhiu mt, trch nhim o c i hi nhiu hn l ngha v php l cho d vic nh ngha trch nhim o c c th rt kh. Cu hi n tp: 1. S bt nh mang mt ni chung l tiu cc. S bt nh c mt tch cc khng? Chng c th l g? 2. Hai sinh vin cn nhc mt chuyn du lch ngh h. Khi c bit rng phn ln thi gian ca chuyn i h phi trn mt chic my bay 18 ch ngi. Da vo s kin , mt sinh vin quyt nh nh trong khi ngi kia vn i. iu g c th gii thch nhng quyt nh khc nhau ca h? Nhng nhn t no c th gii thch c ti sao quyt nh ca h li khc nhau? 3. Hc cao ng to nn nhng ri ro c c 2 c tnh: ri ro thun ty v ri ro suy on. Hy nhn dng ba ri ro thun ty v 3 ri ro suy on m bn phi ng u khi theo hc. 4. Bn s m t chnh bn l mt ngi chp nhn ri ro, mt ngi s ri ro, hay mt ngi trung lp vi ri ro? Bn hy gii thch ti sao bn li chp nhn ri ro, s ri ro hay trung lp vi ri ro? Thi ca bn i vi ri ro c khc khng khi ng u vi nhng ri ro thun ty so vi nhng ri ro suy on nh th no? Ti sao c/ti sao khng? 5. Xem xt nhng tnh hung sau: nhn dng (1) nhng ri ro thun ty v suy on c th c (2) loi thng tin no c th hu ch trong vic lm gim i s bt

16

nh ca bn v (3) bt k mt vn o c hay lun l c th ny sinh t ri ro bt nh trong mi tnh hung sau: Tnh hung A: Bn thuc mt y ban t vn thnh ph c trch nhim gii thiu mt v tr t nhng thit b nng lng ht nhn ln. Tnh hung B: Bn l gim c tip th ca mt nh sn xut trang thit b cng nghip, v cng ty bn ang xem xt vic tip th my khoan tiu chun thng mi M La Tinh. Tnh hung C: Bn l tng thng M, bn phi quyt nh c nn gi qun i hay khng can thip vo mt nc ang c ni chin c th lan sang nhng nc lng ging khc? Tnh hung D: Bn l gim th trng hc cng ca mt thnh ph ln, bn hy suy ngh c nn quyt nh hy b chng trnh a rc hc sinh ca trng v thay th bng nhng trng hc trong tng qun ca thnh ph.

17

Chng II. Qun tr ri ro

2.1. Lch s pht trin cc chc nng qun tr ri ro Qun tr ri ro c thc hin mt cch khng chnh thc t thu ban u. Ngi tin s t tp li vi nhau thnh nhng b lc bo tn ti nguyn thin nhin, chia s trch nhim, v chng li nhng bt trc trong cuc sng. Ngay c ngy nay, qun tr ri ro khng chnh thc vn c nhiu ngi thc hin, cho d h c thc v n hay khng. Chng ta tht dy an ton khi li xe gim kh nng b thng nng; chng ta tp th dc v n king ci thin tnh trng sc khe tt. Tuy nhin cun sch ny tp trung vo hot ng chnh thc v qun tr ri ro trong nhng t chc p dng n. Lch s hot ng qun tr ri ro chnh thc ca t chc c thi hn ngn hn nhiu v phm vi ca n hp hn nhiu. 2.1.1.Thi k ngay sau chin tranh th gii ln th hai Mt vn cn ang tranh ci l cc chuyn gia c thc y s pht trin ca qun tr ri ro hay l cc hot ng kinh doanh li cun cc chuyn gia nghin cu qun tr ri ro. Cc chuyn gia c mt cht nghi ng v giai on nh du s ra i ca qun tr ri ro hin i (1955-1964) (theo Snider, 1991), c v mt hc thut ln ngh nghip. iu ny khng c ngha l qun tr ri ro chnh thc khng tn ti trc thi gian ny, nhng thc ra qun tr ri ro khng c c mt s chp nhn rng ri i vi c nhng nh thc hnh ln nhng nh nghin cu cho mi n giai on ny. Ging nh hu ht cc chc nng qun tr, qun tr ri ro cng c nhng chc nng qun tr c bn. C l, iu c nh hng ln nht trong cc chc nng ny l vic mua bo him. Chc nng qun tr ri ro hin i pht trin t chc nng mua bo him, v n c mt nh hng lu di cho n tn ngy nay. iu tng t c th c ni v lnh vc hc thut ca qun tr ri ro. N c dy v nghin cu

18

mt cch c trng trong lnh vc bo him, cun tp ch l thuyt chuyn ngnh hng u trong lnh vc ny, tp ch ri ro v bo him (The journal of risk & insurance), c bit n di ci tn Tp chi v bo him (The journal of insurance) cho mi n nm 1964. Khng d dng tm tt tin trnh pht trin t vic mua bo him n vic qun tr ri ro v trong tt c cc trng hp n khng xy ra mt cc ng b cng nh khng theo mt th t no c. Thc vy, mt nghin cu tng quan ngy nay s cho thy nhng mc khc nhau rt ln trong cc hot ng; nhiu t chc khng c ngi chu trch nhim v qun tr ri ro hay vic mua bo him, mt vi t chc ch mua bo him bn thi gian, trong khi nhng t chc khc c nhng chng trnh qun tr ri ro y tinh vi. Tuy nhin, chng ta c th m t hng i ca qu trnh pht trin ny Vo thi k ngay sau chin tranh th gii ln hai, hu ht cc t chc thc hnh bt k qun tr ri ro v bo him chnh thc ca ngi ch yu l qun l danh mc bo him v mt vi nhim v c lin quan. Trong mt s t chc, trch nhim bt u ln dn khi lng bo him tng ln nhanh chng v nhng vn lin quan ca th trng bo him tr nn phc tp hn. i khi hot ng ca th trng bo him tr nn phc tp hn. i khi hot ng ca th trng bo him c nh hng n s m rng ny, nhng thnh thong n li l sng kin hay kh nng ca nh qun tr, v i lc s pht trin ny l do nhng tnh cht ri ro ca t chc. Tuy nhin, s m rng ca chc nng qun tr ri ro ny kh gy ch vo khong gia thp nin 1950 cho c cc nh nghin cu v cc nh hot ng thc tin bt u qu trnh nh ngha chc nng ny (thng l giai on u tin trong s pht trin ca bt k nh lut no). Cho n ngy nay, giai on ny vn cn l giai on thnh cng nht ca vic nghin cu chnh thc v ti qun tr ri ro. Nhng nghin cu ban u phn nh mt s nhng trng thi cng thng, dt khot l c nh hng n lnh vc ny. Trong khi qun tr ri ro c v ang pht

19

trin dn ti mt chc nng qun tr rng hn, th nhng t chc li c khuynh hng bo th trong vic coi qun tr ri ro l mt chc nng ph ca ti chnh bi v c tnh ca ti chnh l qu trnh mua bo him. Trn gc nh hat ng thc tin, s cng thng ny c biu l r nht trong s thay i v tr ca nh qun tr ri ro trong t chc. Nhng ngi mua bo him ch yu c t vo phng ti chnh, hay phng kinh doanh, hoc sau ny (khi nhng mi quan tm n li ch ngi lao ng tr nn quan trng) l phng qun tr nhn s. Tuy nhin khong cui thp nin 1950, mt s nh qun tr ri ro (thut ng (nh "qun tr ri ro" cng bt u c s dng rng ri hn trong sut giai on ny) bt u din t quan im rng nhim v ca h i qu nhng mi quan tm ch thuc v ti chnh hay kinh doanh. Rt th v l hu ht cc nh qun tr ri ro ngy nay vn c t trong phng ti chnh hay phng kinh doanh, v th vn ny khng c gii quyt. 2.1.2.Giai on sau 1960 Mt trong nhng cu chuyn tin ha quan trng trong qun tr ri ro l vic loi b s dng nhng sn phm bo him truyn thng. Mc d bo him vn c s dng rng ri, nhng cc t chc ln hn gim s l thuc ca n vo nhng tha hip c tnh qui c khi cc nh qun tr ri ro pht hin ra rng c mt vi ri ro khng th bo him c, hay bo him khng p ng c nhu cu ca t chc c bit, hay cc hot ng ni b no c th kim sot c tc ng ca ri ro v bt nh i vi t chc. V d, mt vi t chc rt ln thy rng h c th d bo nhng loi thit hi no cng nh nh bo him. iu ny dn n quyt nh t bo him ri ro. Trong nhng t chc khc, ngi ta thy rng nhng hot ng ngn nga tn tht l mt phn ng rt c hiu qu i vi vn mang tnh thch thc c th. Bt k qu trnh pht hin xy ra nh th no trong nhng t chc ring l, nh hng ang tng dn chnh l s m rng chc nng ngi mua bo him (nh qun tr ri ro) v s thay i quan trng nhm trnh mua bo him.

20

Mc d, ngy nay vic mua bo him r rng l nn tng cho qun tr ri ro, nhng nhng nh hng khc cng quan trng. Lut s trong cc t chc c mt nh hng ln v qun tr nhng ri ro "trch nhim php l". Cc chuyn gia qun tr hot ng c nh hng n s pht trin ca cc chin lc i ph vi nhng ri ro ny sinh t nhng hot ng ca t chc. Ty thuc vo tnh cht ri ro c trng nghin cu Marketing, ln k hoch, s an ton cng cng cc chuyn gia nh gi s c nh hng n qun tr ri ro trong cc t chc c th. Mt cch ma mai, vic thiu an ton ch n ngy nay mi c nhn thc mt cch y v c a vo qun tr ri ro. iu ny khng c ngha l cc nh qun tr ri ro trong mt thi gian di khng nhn ra mi quan h gia trch nhim ca h v thit k an ton. Thay vo , phi ni s kt hp gia hai ci thnh mt tng th thng nht khng xy ra trong bt k mt phm vi ln no. C th gii thch mt phn ca s kin ny l nhng cu trc t chc ca hu ht cc doanh nghip v cc t chc chnh ph. Cu trc ny cho s pht trin ca hai chc nng song song nhng khng c quan h vi nhau. Mt phn khc ca li gii xut pht t s nh hng mang tnh k thut ca thit k an ton. Bi v cc nh qun tr ri ro u tin l "nhng ngi bo him). C th c mt vi kh khn trong vic phi hp hot ng mt cch hiu qu vi cc k s. Tuy nhin, nh c trnh by trn, s tch ri ang t t bin mt. Trong mt bi bo vo nm 1992 trn t The Geneva papers on risk & insurrance, tin s Vernon Leslie Grose (Grose,1992) bn lun n lch s pht trin ca "qun tr ri ro mang tnh k thut". Trong bi bo ny, Grose ln theo qu trnh pht trin v mt k thut ca qun tr ri ro qua xu hng "ng tin cy" ca thp nin 1950, v qua xu hng "an ton h thng" ca thp nin 1960 v 1970. ng lu rng thit k an ton to nn hay pht trin mt s khi nim c chn lc trong vai tr mua bo him ca nh qun tr ri ro (Grose gi mt ny nh l mt ti chnh ca qun tr ri ro). Trong s nhiu khi nim ng trnh by l cc h thng hp nht ton b nhm phn hng nhng mi nguy hi, nh hng qun tr ri ro xut pht

21

t cc nh qun tr cp cao, s tham gia ca c t chc vo qu trnh qun tr ri ro, khi nim v nhng li ch lan truyn t nhng thc hnh qun tr ri ro. Gio s H.Wayne Snider thuc i hc Temple lp lun rng qun tr ri ro bt u i vo mt giai on mang tnh quc t t gia nhng nm 70-ng gi l "giai on ton cu ha" (Snider, 1991). Snider nhn thy rng Hip Hi Qun Tr Ri Ro v Bo Him ( vit tt l RIMS, l hip hi nhng chuyn gia hng u trong lnh vc ny) bt u thit lp nhng quan h vi cc nh qun tr ri ro chu u v chu . iu ny dn n s hnh thnh nhng hip hi chuyn gia khc nhau trn ton th gii. T nn tng ca hat ng qun tr ri ro, lnh vc ny bt u ginh c s chp nhn rng ln hn trong nhng nm thp nin 70 v 80, v hot ng ny bt u gia tng mt cch tinh vi. RIMS bt u xut bn nh k cc bi nghin cu "tnh trng chuyn mn". Bn nghin cu di theo nhng trch nhim ngy mt rng ln hn v phc tp hn trong hat ng qun tr ri ro. Giai on ny c c trng bi s quan tm c bit ca cc hot ng ti tr ri ro. Cc k hoch t bo him, cc cng ty phi mua bo him, cc k hoch bo him gii hn, cc nhm lun c nguy c ri ro. Hn na, hai cuc khng hong nghim trng trn th trng bo him thng mi xy ra gia nhng nm 80, lm gia tng nhanh chng xu hng trnh s dng bo him nh l mt phng tin ti tr tn tht. 2.2. Qun tr ri ro Trong nhng nm 90, cc hot ng qun tr ri ro tip tc pht trin. Qun tr ri ro khng phi l mt lnh v hon thin nh k ton v ti chnh. Nhim v v chc nng c th thay i nhiu i vi cc nh qun tr ri ro, do ngha ca cc ri ro c th khc nhau v bn cht trong nhng t chc khc nhau. V d, nhng vn lin quan n trch nhim php l c th quan trng nht i vi nh qun tr ri ro ca mt bnh vin ln nhng n li t quan trng hn i vi mt t chc dch v ti chnh, chng hn nh mt t chc tn dng cho vay tin. B qua s khc nhau gia cc t chc, qun tr ri ro vt xa ngun gc ban u ca n. Bi v

22

vic mua bo him tip tc ng mt vai tr ht sc quan trng trong hu ht nhng trch nhim ca nh qun tr, nhng tm quan trng trong hu ht nhng trch nhim ca nh qun tr, nhng tm quan trng ca n ang b gim i. Hn na, nguyn tc bo him ang bt u ha hp vi nhng hat ng qun tr ri ro khc ca t chc, chng hn nh thit k an ton, qun tr ri ro hp php, s an ton nhng h thng thng tin Bng chng v nhng thc hnh qun tr ri ro Bng chng v nhng hot ng qun tr ri ro khng r rng. Trong khu vc t nhn, nhng cuc nghin cu cho thy rng vic s dng mt nh qun tr ri ro c thi gian c lin quan n qui m ca t chc. Cc doanh nghip nh t s dng mt nh qun tr ri ro c thi gian hn l cc doanh nghip ln. Hn na, nghin cu ny cn cho thy nhim v ca nh qun tr ri ro c khuynh hng m rng hn theo quy m ca t chc. So vi nh qun tr ri ro ca mt doanh nghip va v nh, nh qun tr ri ro, v m bo li ch ca ngi lao ng. Nhng pht hin ny c th c gii thch mt cch d dng. nhng nh doanh nghip nh khng c kh nng cho thu mt nh qun tr ri ro lm vic ton thi gian, trong khi nhng t chc ln c th iu kin thc hin iu ny. y cng l kt lun chung cho cc lnh vc khc ca chuyn mn ha qun tr. Hn na, cc t chc ln c khuynh hng m nhn nhng hot ng phc tp hn v c nhng ngun lc xem xt s khc nhau trong s la chn qun tr ri ro. Bn cht ca nhng hot ng qun tr ri ro Nhim v ca nh qun tr ri ro gm: 1 Gip t chc ca h nhn dng ri ro. 2. Thc hin nhng chng trnh ngn chn v kim sot tn tht. 3. Xem li cc hp ng v nhng ti lin quan nhm mc ch qun tr ri ro 4. cung cp vic hun luyn v gio dc nhng vn lin quan n an ton lao ng.

23

5. m bo tun theo nhng yu cu ca chnh ph, chng hn nh OHSA v b lut cng dn M vi nhng ngi tn tt. 6. Sp xp nhng k hoch ti tr phi bo him ( chng hn: nhng chi nhnh t bo him hay buc bo him) 7. Qun tr cc khiu ni v lm vic vi i din php l khi c kin tng. 8. Thit k v phi hp hnh thnh nhng chng trnh phc li cng nhn 2.3. Qun tr chin lc, qun tr hot ng v qun tr ri ro Qun tr trong cc t chc c th khc nhau v chi tit, nhng mt mc no , qun tr t chc lin quan n 3 chc nng qun tr chnh: nhng chc nng qun tr chin lc, nhng chc nng qun tr hot ng, v nhng chc nng qun tr ri ro. Ba chc nng ny khng c lp vi nhau v c th hnh dung nh sau: Chc nng qun tr chin lc bao gm nhng hot ng nhm tm ra s mng, nhng ch tiu v nhim v ca t chc, k hoch chin lc ca n, cng nh qu trnh nh gi c s dng o lng s tin trin ca t chc i vi s mng ca n. Chc nng qun tr hat ng bao gm nhng hot ng thc s hng t chc n nhim v ca n. Qun tr hot ng chnh n lin quan n qu trnh cung cp hng ha dch v, ngha l vi vic qun tr "bng cch no t chc lm c iu cn phi lm". Chc nng qun tr ri ro bao gm tt c nhng hot ng lm cho vic t c s mng ca t chc mt cch trc tip v d dng. V d: Mt cng ty c th quyt nh s mng ca n l phi sn xut ra bng n trn c cht lng cao. N c th quyt nh thm rng mt trong nhng nh gi v vic hon thnh s mng s l khong thi gian hot ng ti thiu no trc khi bng n chy. Mc ch v ch tiu cht lng ny ch yu l vn chin lc (nh c im s mng chung), nhng qun tr hot ng s lin quan n vic thit lp tiu chun. Chc nng qun tr ri ro cng c lin quan y, c bit trong vic nhn ra nhng hu qu tim n khi khng p ng c tiu chun cht lng; v hiu c tht bi v ch tiu cn t c th xy ra nh th no.

24

y c mt vi ri ro thun ty, mt vi ri ro l suy on, nhng s khc bit ny l khng c lin quan mt thit, bi v qun tr ri ro quan tm n tt c ri ro. 2.4. Chng trnh qun tr ri ro b1. Xc nh s mng Sp xp th t nhng ch tiu v nhng mc tiu qun tr ri ro cng vi s mng ca t chc l nhim v c bn ca qun tr ri ro. Vic thit lp nhng mc tiu v ch tiu v qun tr ri ro c mt tm quan trng hng u, bi v chng l nn rng cho tt c nhng hot ng qun tr ri ro. Nhng ch tiu v nhng mc tiu ny l nhng tiu chun o lng s thnh cng hay tht bi ca chng trnh, v cng quyt nh trit l nn tng cho nhng hot ng ca qun tr ri ro. b2. nh gi ri ro v bt nh nh gi ri ro v bt nh bao gm ba hot ng c lin quan vi nhau. Trc ht, phi nhn ra nhng ri ro v bt nh nh hng n t chc. Vic nhn ra nhng ri ro thng i vi vic nhn ra mi him ha v nhng nguy c. Nhng mi him ha (hay cn gi l "nhng nhn t ri ro" trong trng hp nhng ri ro suy on) l nhng hot ng hay nhng iu kin to nn hay lm gia tng kh nng hoc tn tht hoc li ch. Mt b phn ca mt b my c bo tr sai l mt v d v mt mi him ha. Mt nguy c mt mt hay mt c hi c li s l vt, con ngi, hay tnh hung b nh hng bi tn tht hay li ch. Bit c s tn ti ca nhng mi him ha, nhn t ri ro, v nguy c tn tht hay nhng c hi c may mn th cha . Nh qun tr ri ro phi hiu c bn cht ca chng, chng xut hin nh th no, v chng tc ng qua li vi nhau nh th no dn n mt tn tht hay may mn. Nhng cm nhn v ri ro, cng nh bt trc, cng c phn tch v chng c mt tm quan trng to ln. V d, t chc c th hiu r nhng him ha khi tip xc vi nguyn liu nguy him. Nu nhn thc ri ro ca nhng ngi cng nhn l qu khc bit, th vic nh gi ri ro c th tr nn mt thc t qun l i vi t chc.

25

Vic phn tch c lin quan n hot ng nh gi cui cng, l o lng ri ro. Vic o lng ri ro nh gi kh nng v gi tr tn tht hay may mn theo tn s v mc tn tht. Qu trnh o lng c th mang hnh thc nh gi cht lngtn tht ny rt c th xy ra-theo mt hnh thc nh gi s lng. b3. Kim sot ri ro L nhng hot ng tp trung vo vic n trnh, ngn chn gim bt hay nu khng th cng l kim sot ri ro v tnh bt nh. Nhng hot ng kim sot ri ro c th mang nhng hnh thc n gin, chng hn chc chn rng nh bp c nhng bnh cha chy vn cn hot ng tt. Hay cng c th phc tp nh vic pht trin mt chng trnh phng thm ha bt ng cho trng hp khn cp mt nh my nng lng ht nhn. b4. Ti tr ri ro Nhng hot ng ti tr ri ro cung cp nhng phng tin n b tn tht xy ra, gy qu cho nhng chng trnh khc gim bt bt trc v ri ro, hay gia tng nhng kt qu tch cc. Thng mt vi tn tht vn xy ra mc d c nhng n lc kim sot chng. Vic ti tr cho nhng tn tht ny c th bao gm nhng bin php chng hn nh: mua bo him, thit lp mt chi nhnh bo him bt buc, hay s dng nhng th tn dng. Vic lp qu cho mt chng trnh an ton trn ng cao tc thng qua cc ph dnh cho nhng mc ch c bit s l mt minh ha t r rng nhng li c gi tr php l ca ti tr ri ro. b5. Qun l chng trnh Yu t ny thit lp nn nhng th tc m nhng hot ng hng ngy ca chc nng qun tr ri ro phi tun theo. V d: nhng th tc mua bo him hay vic n nh cu trc ca qu trnh nh gi v xem li chng trnh u nm trong qun l chng trnh. Mt v d khc l nhng th tc dng cho vic thng tin nhng n lc v kt qu ca chng trnh n vi nhng khn gi mc tiu hay d kin. Nhng kin thc phc tp v bo him hay k thut ti tr ri ro ch c tc dng hn ch i vi mt nh qun tr ri ro ch c nhng k nng qun tr v truyn t

26

yu km. Cng vy, vic qun l chng trnh c xc nh phm vi ca t chc v ngun lc ca n. Cng tc ny i hi mt kin thc vng chc v cch t chc hot ng, nhng ch tiu v mc tiu ca n, lch s ca n v con ngi ca n. Cu hi n tp: 1. M t nhng hot ng chung v qun tr ri ro c thc hnh ngy nay? 2. Hin nay chng ta bit g v nhng khc bit gia cc hat ng qun tr ri ro khu vc t nhn v khu vc cng? 3. M hnh qun tr chin lc, qun tr hot ng v qun tr ri ro ca qun tr l g? Ba chc nng qun tr ny lin quan vi nhau nh th no?

27

Chng III. Nhn dng ri ro

3.1. Mt s khi nim Nhn dng ri ro l qu trnh xc nh lin tc v c h thng cc ri ro v bt nh ca mt t chc. Cc hot ng nhn dng nhm pht trin thng tin v ngun ri ro, cc yu t mo him, him ha v nguy c ri ro. Ngun ri ro: l ngun cc yu t gp phn vo cc kt qu tiu cc hay tch cc. Chng hn th trng lao ng c k nng i Loan c th xem l mt yu t quan trng trong ri ro suy on khi tin hnh xy dng mt nh my sn xut my tnh y. Mi him ha:gm cc iu kin to ra hoc lm tng cc kh nng tn tht v mc ca ri ro suy tnh. Mi nguy him:cc nguyn nhn ca tn tht Nguy c ri ro: l cc i tng chu cc kt qu, c th l c hay mt. V d: khi ta nhng ming gi c dnh du gn bn l si th nhng ming gi ny l nhng him ha, la t l si l mi nguy him v cn nh l i tng chu ri ro. a. Ngun ri ro a1. Mi trng vt cht ng t, hn hn, ma dm u c th dn n tn tht. S bt lc ca chng ta trong vic hiu bit mi trng chng ta ang sng, cc nh hng ca chng ta i vi n cng nh ca n i vi chng ta l nguyn nhn ch yu ca ngun ri ro ny. Mi trng vt cht cng c th l ngun pht sinh cc ri ro suy on, chng hn i vi nng nghip, du lch, u t bt ng sn a2. Mi trng x hi: S thay i cc chun mc gi tr, hnh vi ca con ngi, cu trc x hi, cc nh chl ngun ri ro th hai. Nhiu nh kinh doanh M tht bi ch khi nhy

28

vo mi trng kinh doanh quc t. Chng hn s khc bit v cc chun mc x hi Nht cho thy y l mt ngun bt nh quan trng i vi cc doanh nhn phng Ty v M. a3. Mi trng chnh tr Trong mt t nc, mi trng chnh tr c th l mt ngun ri ro rt quan trng. Chnh sch ca mt tng thng mi c th c nh hng nghim trng ln cc t chc( ct gim cc ngn sch a phng, ban hnh ccs quy nh mi v x l cht thi c hi). Trn phng din quc t, mi trng chnh tr cn phc tp hn. Khng phi tt c cc quc gia u dn ch trong cch iu hnh, nhiu ni c thi v chnh sch rt khc nhau v kinh doanh. Ti sn nc ngoi c th b nc ch nh tch thu hoc chnh sch thu thay i lin tc. Mi trng chnh tr cng c th c tc ng tch cc thng qua cc chnh sch ti chnh v tin t, vic thc thi php lut, gio dc cng ng a4. Mi trng lut php: C rt nhiu s bt nh v ri ro pht sinh t h thng php lut. Lut php khng phi ch ra cc chun mc v cc bin php trng pht, vn l bn thn x hi c s tin ha v cc chun mc ny c th khng tin liu c ht. t phm vi quc t cn phc tp hn v cc chun mc lut php c th thay i rt nhiu t ni ny sang ni khc. Mi trng lut php cng to ra cc kt qu tch cc nh cung cp mi trng x hi n nh, bo v cc quyn cng dn. a5. Mi trng hot ng: Qu trnh hot ng ca t chc c th lm pht sinh ri ro v bt nh. Cc tin trnh khuyn mi, tuyn dng, sa thi nhn vin c th gy ra cc ri ro php l. Qu trnh sn xut c th a cng nhn n cc tn hi vt cht. Cc hot ng ca t chc c th gy tn hi cho mi trng. Kinh doanh quc t c th gp cc ri ro v bt nh do h thng giao thng vn chuyn khng tin cy. V kha cnh ri ro suy on th mi trng hot ng cui cng s a ra mt sn phm hay dc v m t t chc s thnh cng hay tht bi.

29

a6. Mi trng kinh t: Mc d mi trng kinh t thng vn ng theo ni trng chnh tr, s pht trin rng ln ca thi trng ton cu to ra mt mi trng kinh t chung cho tt c cc nc. Mc d cc hot ng ca Chnh Ph c th nh hng toeis th trng vn th gii, nhng hu nh mt quc gia khng th kim sot ni th trng ny. Tnh trng lm pht, suy thoi, nh n hin nay l cc yu t ca cc h thng kinh t m khng mt quc gia no c th kim saots ni. mt phm vi hp, li sut v hot ng tn dng c th p t cc ri ro thun ty v suy on ng k ln cc tt chc. a7. Vn nhn thc: Kh nng ca mt nh qun tr ri ro trong vic hiu, xem xt, o lng, nh gi cha phi l hon ho. Mt ngun ri ro quan trng i vi hu ht cc t chc l nhn thc v thc t hon ton khc nhau. Mi trng nhn thc l ngun ri ro y thch thc trong vic nhn din v phn tch ri ro, v nhng phn tch i h tr li nhng cu hi nh: lm sao hiu c nh hng ca s bt nh ln t chc hay lm sao bit c ci mnh nhn thc l ng vi thc t 3.2. Phng php nhn dng ri ro a. Phn tch cc bo co ti chnh Vo nm 1962, phng php bo co ti chnh ln u tin c A.H. Cridle xut s dng nhn dng cc ri ro ti mt cng ty nh M. Mc d phng php ny lc u ch nh s dng cho cc t chc t nhn, v d thc t cc bo co ti chnh c khc nhau gia cc t chc t nhn, cc t chc phi li nhun v cc t chc nh nc, cc khi nim ca phng php cng c th c tng qut ha cho mi t chc. Trong cng tc qun tr ri ro, bng cch phn tch bng tng kt ti sn, cc bo co hot ng kinh doanh, cc ti liu b tr khc ngi ta c th xc nh c mi nguy c ri ro ca t chc v mt ti sn, ngun nhn lc v trch nhim php l, v nhn s...T , nh qu tr ri ro c th d on c cc

30

nguy c ri ro tim nng t cc bo co ti chnh v d on ngn sch ti chnh ca t chc. i vi mi loi hnh t chc khc nhau, cc bo co ti chnh cng c nhng khan mc khc nhau (v d, cc doanh nghip t nhn, cng ty c phn, c quan hnh chnh s nghip, doanh nghip nh nc...). Cng vic ca nh qun tr ri ro l xc nh cc loi ri ro tim nng c lit k trong cc bo co ti chnh cho tng t chc c bit. lm tt cng vic cn phi hiu bit cc ch s ti chnh, cc ngun thng tin khc v ti chnh hoc cc chng t hp php ca t chc. b. Phn tch, nhn dng ri ro thng qua bo co ti chnh Phn tch ri ro kinh doanh thng qua mc bin thin ca cc ch tiu phn nh kt qu kinh doanh nh: doanh thu , li nhun trc thu, li nhun sau thu,ca cc hiu qu kinh doanh (cc ch tiu phn nh t sut sinh li trn doanh thu , t sut sinh li trn ti sn(ROA)) t sut li nhun gp Li nhun gp Doanh thu

100

t sut sinh li trn ti sn(ROA)

Li nhun trc = x 100% thu Tng ti sn bnh qun

Ch tiu ny phn nh, c 100 ng ti sn u t ti doanh nghip s to ra bao nhiu ng li nhun trc thu. Ch tiu ROA cng cao phn nh kh nng sinh li ti sn cng ln Phn tch ri ro ti chnh thng qua phn tch cu trc ti chnh ca doanh nghip: cu trc ti chnhl mt khi nim rng, phn nh cu trc ti sn, cu trc ngun vn v c mi quan h gia ti sn v ngun vn ca doanh nghip. Phn tch cu trc ti chnh l phn tch khi qut tnh hnh u t v huy

31

ng vn ca doanh nghip, ch ra cc phng thc ti tr ti sn lm r nhng du hiu v cn bng ti chnh. Mt cu trc ti chnh no s tc ng n hiu qu hot ng v ri ro ca doanh nghip. +Phn tch cu trc ti sn: phn tch cu trc ti sn nhm nh gi nhng c trng trong c cu ti sn ca doanh nghip, tnh hp l khi u t vn cho hot ng kinh doanh. Thng thng khi phn tch cu trc ti sn ngi ta thng s dng ch tiu c bn sau: Gi tr cn li ca t trng TSC = TSC Tng ti sn x 100%

Ch tiu trn th hin c cu gi tr TSC trong tng ti sn,phn nh mc tp trung vn hot ng kinh doanh ca doanh nghip. Gi tr ch tiu ny tu thuc vo c im tng lnh vc kinh doanh. Trong cc doanh nghip dch v thng thng TSC chim t trng thp, ngoi tr trng hp kinh doanh khch sn v cc hot ng vui chi gii tr. +Phn tch cu trc ngun vn:cu trc ngun vn th hin chnh sch ti tr ca doanh nghip, lin quan n nhiu kha cnh khc nhau trong cng tc qun tr ti chnh. Vic huy ng vn mt mt va p ng nhu cu vn cho sn xut kinh doanh, m bo s an ton trong ti chnh, nhng mt khc lin quan n hiu qu v rng hn l ri ro ca doanh nghip Phn tch tnh t ch v ti chnh ca doanh nghip:ngun vn ca doanh nghip v c bn bao gm hai b phn ln : n phi tr v ngun vn ch s hu. Tnh cht ca 2 ngun vn ny hon ton khc nhau v trch nhim php l ca doanh nghip.Tnh t ch v ti chnh th hin qua cc ch tiu sau:

32

T sut n t sut n = N phi tr Tng ti x sn 100%

T sut n phn nh mc ti tr ti sn ca doanh nghip bi cc khon n. T sut n cng cao th hin mc ph thuc ca doanh nghip vo ch n cng ln, tnh t ch ca doanh nghip cng thp v kh nng tip nhn cc khon vay n cng kh mt khi doanh nghip khng thanh ton kp thi cc khon n v hiu qu hot ng km. T sut t ti tr VCSH Tng ti

t sut t ti tr

100%

sn T sut t ti tr th hin kh nng t ch v ti chnh ca doanh nghip.T sut ny cng cao cng chng t doanh nghip c tnh c lp cao v ti chnh v t b sc p ca cc ch n. Phn tch tnh n nh ca ngun ti tr:mi mt ngun vn trong doanh nghip u c lin quan n thi hn s dng v chi ph s dng vn.S n nh v ngun ti tr cn c quan tm khi nh gi cu trc ngun vn ca doanh nghip.Ngun vn ca doanh nghip c chia thnh ngun vn thng xuyn v ngun vn tm thi.Ngun vn thng xuyn l ngun vn m doanh nghip c s dng thng xuyn,lu di vo hot ng kinh,c thi gian s dng trn mt nm.Ngun vn tm thi l ngun vn m doanh nghip s dng vo hot ng kinh doanh trong mt thi gian ngn,thng l mt nm. phn tch s n nh v ti tr thng s dng hai ch tiu sau: NVTX Tng NV

t sut NVTX

100%

33

t sut NVTT

NVTT Tng NV

100%

Hai t sut trn phn nh tnh n nh v ngun ti tr ca doanh nghip.T sut NVTX cng ln cho thy c s n nh tng i trong mt thi gian nht nh i vi ngun vn s dng v doanh nghip cha chu p lc thanh ton ngun ti tr ny trong ngn hn.Ngc li,khi t sut NVTX thp cho thy:ngun ti tr ca doanh nghip phn ln l bng n ngn hn, p lc v cc khon n vay rt ln. Phn tch ri ro ti chnh thng qua kh nng thanh ton ca doanh nghip t s thanh ton hin hnh = TSNH N ngn hn

Phn tch ri ro ti chnh thng qua phn tch cn bng ti chnh: +Phn tch cn bng ti chnh thng qua phn tch ch tiu VL rng: VL rng = NVTX - TSDH Xy ra 3 trng hp: TH I: VL rng = NVTX - TSDH<0 Trong trng hp ny, NVTX khng ti tr cho TSDH v cc khon u t di hn,phn thiu ht c b p bng mt phn NVTT hay cc khon n ngn hn.Cn bng ti chnh trong trng hp ny l khng tt v doanh nghip lun chu nhng p lc v thanh ton n vay ngn hn.Doanh nghip cn phi c nhng iu chnh di hn to ra mt cn bng mi theo hng bn vng. TH II: VL rng = NVTX-TSDH = 0 Trong trng hp ny, ton b TSDH c hnh thnh bng NVTX. Cn bng ti chnh trong trng hp ny tt nhng an ton cha cao, c nguy c mt tnh bn vng. TH III: VL rng = NVTX - TSDH >0
34

Trong trng hp ny, NVTX khng ch s dng ti tr cho TSDH m cn s dng ti tr mt phn TSNH ca doanh nghip.Cn bng ti chnh c nh gi l rt tt v an ton. +Phn tch cn bng ti chnh thng qua ch tiu nhu cu VL rng: Nhu cu VL rng = Hng tn kho + N phi thu ngn hn - N phi tr ngn hn(khng k vay ngn hn) + Phn tch cn bng ti chnh thng qua ch tiu ngn qu rng : NQR = VL rng - Nhu cu VL rng Xy ra 3 trng hp TH I: NQR>0 th hin mt cn bng ti chnh an ton v doanh nghip khng phi vay b p s thiu ht v nhu cu VL rng. TH II : NQR = 0 iu ny c ngha VL rng va ti tr cho nhu cu VL rng.Cn bng ti chnh km bn vng hn so vi TH trn. TH III: NQR<0 iu ny c ngha VL rng khng ti tr nhu cu VL rng v doanh nghip phi huy ng cc khon vay ngn hn b p s thiu ht v ti tr mt phn TSC khi VL rng m.Cn bng ti chnh c xem l km an ton v bt li i vi doanh nghip Phn tch ri ro ti chnh thng qua phn tch hiu qu ti chnh :kh nng sinh li ca NVCSH(ROE): Li nhun sau t sut sinh li VCSH(ROE) = thu VCSH bnh qun x 100

Ch tiu ny th hin mt trm ng vn u t ca ch s hu s to ra bao nhiu ng li nhun sau thu. Hiu qu ca ton b ngun lc ti chnh suy cho cng cng th hin qua ch tiu ROE. b. Phng php lu : trc tin ngi ta xy dng mt hay mt dy cc lu trnh by tt c cc hot ng ca t chc . Sau lp mt bng lit k cc ngun

35

ri ro v ti sn, trch nhim php l v ngun nhn lc c th c s dng cho tng khu trong lu nhn dng cc ri ro m t chc c th gp. V d: Quy trnh hot ng ca ngn hng c th m t n gin nh hnh 2.1 sau. Cc ri ro trong kinh doanh tin t c th l:
K/hng Tin gi Phng k thut v x l s liu B phn kim ngn Kho qu K/H tin vay Phng kinh doanh Thm nh h s K/H

Khch hng

Hnh: Quy trnh hot ng ca mt ngn hng. 1) Ri ro ti chnh:

Ri ro li sut: L chnh lch gia li sut huy ng ca ngn hng vi li sut trn th trng gy tn tht cho ngn hng. Ri ro t gi hi oi: Do t gi hi oi thay i lm thay i gi tr thanh ton cc hp ng. Ri ro thanh khon: Ri ro xut hin trong trng hp ngn hng mt kh nng chi tr cc hp ng n hn thanh ton.

2) Ri ro nghip v:

Ri ro tn dng, ri ro nghip v thanh ton quc t. Trnh nghip v ca nhn vin km. Ri ro v qun l Ri ro v thng tin Ngn hng b chy,cp

3) Ri ro hot ng bao gm:

36

Nhn vin ngn hng kt hp vi cc t chc bn ngoi lm gi mo h s vay vn, rt tin ca nh nc.

4) Ri ro php l:

Cc chng t th chp vay tin ca khc b tht lc hoc b mt. Khch hng gi mo h s th chp xin vay tin ngn hng Nhn vin bt cn khi nhp d liu lm sai lch d liu Khch hng/ngn hng bo lnh ph sn Khch hng khng tr n khi o hn. Khch hng ch thanh ton c mt phn vn gc. Thay i chnh sch pht trin kinh t - x hi ca mt t nc Thay i chnh sch ti chnh, lu thng tin t...

5) Ri ro t pha khch hng:

6) Ri ro v m:

Th d v ri ro trong ngn hng: Thit hi 100 t ng t cc v n kinh t. Cc cnh st kinh t cho bit, trong qu 1/2003 thit hi t cc v n kinh t xm phm s hu tng t bin, trn 100 t ng. Mt s i tng lp doanh nghip ma TP HCM, ri lm h s gi vay tin, sau gii th, chim ot tin vay ca chi nhnh 5 ngn hng cng thng, gy thit hi 35 t ng. Cng an TP HCM pht hin mt i tng lm gi con du, ti liu ca c quan t chc th chp vay tin chim ot ca ngn hng trn 3 t ng. Cc cnh st kinh t pht hin gim c cng ty TNHH Xy dng Bo Huy la o, chim ot tin ca mt s ngn hng v doanh nghip trn 70 t ng. Gi vo 4tr ng, rt c 7 triu ng v s d ln hn 48 t ng. Ngy 30/10/2006 ng Nguyn Th Hng, tr ti Phng i Cung, TP Vinh n ngn hng ngoi thng Vinh gi vo ti khon cho con trai l Nguyn Vit Dng sinh vin khoa ton tin trng i hc Bch Khoa H Ni s tin 4 triu ng. Tra

37

hm , H Ni, Dng ra rt tin my ATM c 6 triu v s d trong ti khon ln n 48 t ng...v sao c s c xy ra trn? Ngn ngoi thng Vinh cho bit, do nhn vin giao dch bm nhm vo loi tin gi l 4 tr dollar c, thay v ng Vit Nam. Cn h thng my khng c g h hng. Ti khon th ht tin vn rt c 2.6 t ng T ngy 17/11/2007 n ngy 7/01/2008, mt khch hng s dng th ATM do Eximbank pht hnh rt tin t Techcombank. iu bt thng l ti khon ca chu th d khng cn ng no nhng ngi s dng th vn rt c s tin ln n ... 2.6 t ng. Sau khi s c b pht hin, c quan chc nng pht hin mt ngi tn Hunh Ngc Tm c quan h thn thit vi ch th - thc hin hnh vi rt tin. Trong thi gian gn 2 thng, Tm thc hin 1315 ln rt tin t my ATM. C ngy Tm rt n 18 ln nhng vn khng b pht hin. C quan chc nng thu hi c 2,2 t ng, s cn li ng s s dng ht. Ngun: Bo Tui Tr ngy 21/02/2008 (trang 4) Kt lun: Nhn dng ri ro phi l mt qu trnh lin tc v thng xuyn v nguy c ri ro lun thay i. Nn kt hp nhiu phng php nhn dng mi ri ro tim nng ca cng ty. c. Thanh tra hin trng:Thanh tra hin trng l mt vic lm rt cn i vi nh qun tr ri ro. Bng cch quan st v nhn xt thc t v tng th b tr mt bng, v cc hot ng sn xut kinh doanh dn ti nhng ri ro hin hu, nh qun tr ri ro c th nhn dng c nhng nguy c ri ro i vi doanh nghip. Cc nghin cu cn thc hin khi s dng phng php thanh tra hin trng gm: V tr a l (thnh th, nng thn, vng xu, sa) V tr to lc (trung tm, vng ven, khu dn c lao ng, khu cng nghip, t trng)

38

 S t chc bn trong ca doanh nghip (khu vc sn xut, kho, phng nghip v, li i, li thot him, ng vn chuyn nguyn vt liu v hng ho) Vn an ninh khu vc Mi trng xung quanh Tt c vn nghin cu trn u c nhng nh hng nht nh, cu thnh nhng nguyn nhn ri ro tim nng ca doanh nghip. d. Lm vic vi cc b phn khc trong t chc:bng cc hot ng nh: M rng vic thm ving cc cn b qun l v nhn vin cc b phn khc qua nh qun tr ri ro c gng c c nhng hiu bit y v cc hot ng cng nh cc tn tht c th c t cc hot ng ny. Tham kho, c cc bo co ming hoc bng vn bn ca cc b phn nghip v theo h thng bo co thng xuyn nhm gip nh qun tr ri ro nm c nhng thng tin cn thit. Nhn dng c nhiu hay t ri ro tim nng ca cng ty ph thuc rt nhiu vo s hp tc ca nh qun tr ri ro vi cc nhn vin ca cc phng chc nng khc. Trong s hp tc vi cc nh qun tr v cc phng chc nng khc, nh qun tr ri ro cn ch khng nn tit l cc thng tin khng c li. Vn ny c lin quan n khon bi thng cc tn tht ca nh qun tr hoc nh qun tr phi thanh ton vi vic thng pht phi c thng bo r rng cho cc nh qun tr vo thi im h c hi v cc hot ng to ra ri ro ca cng ty. e. Phng php thng qua t vn Thng qua t vn, nh qun tr ri ro c th nm bt thm c nhng thng tin cn thit v mi him ho v nguy c ri ro i vi t chc t ngun tin bn ngoi. Mc ch ca t vn l nhm tm kim nhng ri ro m nh qun tr khng thy hay b st. Cc nh t vn c th l: Chuyn vin k ton kim ton c cng ty thu lm bn thi gian Cc lut s ca cng ty
39

 Cc nh u t ca cng ty (c ng hoc ch n) Chuyn vin thng k f. Phng php phn tch hp ng Cc hp ng kinh t lun b vi phm dn n ri ro php l v ri ro khc pht sinh trong qu trnh thc hin hp ng. trnh ri ro, gy tn tht, cc hp ng kinh t cn phi c nghin cu k tng iu khon. Nhng ngi thc hin hp ng cn ch kim sot tng iu khon trong hp ng trnh nhng sai st dn n kin tng hoc tranh chp. Cc loi ri ro pht sinh t cc hp ng kinh t bao gm: Ri ro trong k kt hp ng Ri ro ch th Ri ro t ngn ng Ri ro t ni dung k kt Ri ro php l Ri ro trong thc hin hp ng Ri ro v thi gian giao hng Ri ro trong bc d, vn chuyn, lu kho Ri ro trong nghip thu hng ho g. Nghin cu cc s liu tn tht trong qu kh: phng php ny c th pht hin c t nguy c ri ro hn cc phng php khc nhng n c th pht hin c nhng ri ro m cc phng php khc khng th, bng cch tham kho cc h s c lu tr v nhng tn tht hoc sut tn tht c th lp li trong tng lai. H thng thng tin v qun tr ri ro c trin khai s phn tch cc tn tht theo nguyn nhn, v tr mc v cc bin s khc. Cc s liu thng k cho php nh qun tr ri ro nh gi cc xu hng ca cc tn tht m doanh nghip tri qua v so snh kinh nghim vi cc doanh nghip khc. Khi c mt s liu ln

40

cc d kin v tn tht trong qu kh, ta c th dng thng tin ny d bo cc chi ph tn tht bng cc hm xu th hay phng php khai trin tn tht. Cc d bo c c bng phng php khai trin tn tht c bit hu ch cho vic d ton ngn sch cho cc chng trnh trong t chc trc tip tr cc chi ph t qu ring ca mnh (ngha l mt chng trnh t ti tr) 3.3. Phn tch him ha v tn tht a. Phn tch tn tht c thng tin v nhng tn tht c th c, nh qun tr ri ro cn trin khai (1) mt mng cc ngun thng tin, v (2) mu bo co tai n v sut xy ra tai nn. Cc ngun thng tin chnh l cc qun c phn xng ni xy ra tai nn. H c th cung cp rt nhiu chi tit v tai nn, v khi in cc mu bo co h s hiu thm v nguyn nhn tai nn v tm quan trng ca vic kim sot chng. Tuy nhin, qun c phn xng khng phi l chuyn gia v an ton lao ng. H c th nhn thc c thng tin no cn thit phn tch, hoc c th bc mnh v mt thi gian in cc mu bo co, hoc v t li h c th cung cp thng tin khng y hay khng chnh xc. V vy, mu bo co phi c thit k cn thn, phi tng i d hiu v d thc hin h c th cung cp cc thng tin cn thit. Thng tin v tn tht c cung cp qua cc bo co ny c th c dng (1) nh gi cng vic ca qun c dy chuyn, (2) xc nh hot ng no cn iu chnh, nu c, (3) c nh cc him ho tng ng vi tn tht, v (4) cung cp thng tin c th dng ng vin cng nhn v nh qun l ch nhiu hn n vic kim sot tn tht. b. Phn tch him ho Phn tch tn tht gip pht hin cc him ho cn c nghin cu k hn. Tuy nhin, phn tch him ho khng th ch gii hn cc yu t gy ra tai nn, m phi xc nh c cc yu t c th gy ra tai nn theo kinh nghim ca cc t chc khc nh cc cng ty bo him, cc n v ca nh ncCng ngy cng c

41

nhiu mi him ho mi cha gy tn tht cho ai, c cc nh qun tr ri ro pht hin thng qua cc th nghim di cc iu kin kim sot c. Cc him ho trong sn phm mi, nh cc dc phm mi, cng c pht hin theo hin theo cch ny. Mt k thut t ra ngy cng hu dng trong vic phn tch cc nguyn nhn tai nn l phng php truy li. K thut ny c th c dng trong phn tch tn tht xc nh cc nguyn nhn ca tn tht thc s hay trong phn tch s mo him xc nh nguyn nhn v hu qu tai nn. N ch ra nguyn nhn c nhiu tai nn, v c phi l tt c hay ch cn mt nguyn nhn phi c to nn tai nn. T cung cp c s ngn nga cc tai nn ny. Phng php th hai, gi l chui ri ro, cung cp mt cu trc phn tch xem xt mi quan h gia mi him ho v tn tht-v vy n c xem nh l mt cng c phn tch him ho v tn tht. Phng php ny xem xt cc mi him ho v mi trng, kt qu ca s tng tc, v hu qu lu di ca s tng tc. Cu hi n tp: 1. Gii thch qu trnh nhn dng ri ro? 2. S khc nhau gia phn tch him ha v phn tch tn tht? 3. Gii thch ti sao nh qun tr ri ro li phi o lng cc nguy c ri ro, hai i lng no cn c o lng v phng php o lng mi i lng nh th no?

42

Chng IV. o lng ri ro

4.1. Chi ph ri ro Nhn dng ri ro v cc kt qu c th c l bc khi u trong qu trnh nh gi ri ro. Tuy nhin bc ny cung cp t thng tin o lng mc quan trng ca ri ro i vi t chc. Cc thng tin khc cn cho s o lng l: cc c lng hu qu v ti chnh c th c v kh nng xy ra cc hu qu ny. S o lng l quan trng v n nh hng ti s phn b ngun lc cho qun tr v kim sot ri ro. o lng ri ro nh qun tr ri ro phi phi (1) xy dng thc o mc quan trng ca ri ro i vi doanh nghip, v (2) p dng thc o ny vo cc ri ro c xc nh. S phn bit gia chi ph trc tip v gin tip l nn tng cho vic c lng cc hu qu v ti chnh c th c (li ch trc tip v gin tip cng c ch ). Chi ph trc tip l hu qu trc tip nguy him gy ra cho cho ngi hay vt. Chng hn khi la thiu ri mi nh ca mt ca hng bn l, tn tht trc tip l chi ph sa cha hay thay phn mi nh b hng. Chi ph gin tip lin h n s h hng trc tip gy ra do mi nguy him, nhng cc hu qu v ti chnh khng phi l hu qu trc tip t tc ng ca nguy him ln ngi hay vt. Chng hn tht thu ca ch ca hng phi ng ca sa cha l tn tht gin tip. Cc chi ph gin tip thng kh thy, mc d hu qu ca n c th ln hn cc chi ph trc tip nhiu. Tho lun v cc chi ph gin tip lin quan n tai nn, v mi quan h ca chng vi vi cc chi ph hin nhin hn nh chi ph trc tip s khng y nu khng cp n cc nghin cu ca Heinrich v chi ph tai nn cng nghip. Theo Heinrich, chi ph tai nn cng nghip thng ch c thy qua cc khon bi thng cho cng nhn b nn trong thi gian h khng lm vic v cc chi ph

43

thuc men. Tuy nhin chi ph thc s ln hn nhiu, v ng thy cc chi ph n ln hn cc khon bi thng bn ln. Nu quan im ca Heirich c chp nhn th vn qun tr ri ro phi c xem xt k hn. i vi tai nn lao ng, Heirich ngh xem xt cc chi ph n sau: 1. Chi ph thi gian b mt ca ngi b nn 2. Chi ph thi gian b mt ca cc cng nhn khc do phi ngng vic gip ngi b nn 3. Chi ph thi gian b mt ca cc qun c v cc vin chc khc chun b bo co v o to ngi thay th.
4. Chi ph do nguyn liu, my mc, dng c v cc ti sn khc b hng.

5. Chi ph ca ngi ch do phi tip tc tr lng y cho ngi b nn khi h tr li lm vic, trong khi nng sut ca h do cha hi phcujc th thp hn so vi trc kia. o lng tn s ca tn tht Mt phng php c lng tn s tn tht l quan st xc sut mt nguy him s gy ra tn tht trong mt nm. Chng hn, nh qun tr ri ro c th c lng xc sut mt nh kho b ho hon hay xc sut thnh ph b kin v khng cung cp cnh st bo v. Nu nh qun tr gi nh khng th c hn mt tn tht xy ra trong mt nm, xc sut tn tht s l tn s tn tht hng nm. Khi tn tht xy ra trung bnh mi nm 1ln , xc sut tn tht trong mt nm l 1/10 nu ch c ti a mt tn tht xy ra trong mt nm. o lng mc nghim trng ca tn tht Tn tht ln nht c th c l gi tr thit hi ln nht c th xy ra, c th nhn thc c. Cn tn tht ln nht c l c l gi tr thit hi ln nht nh qun tr tin l c th xy ra. Tn tht ln nht c l c ph thuc vo tnh cht ca mi nguy him gy ra tn tht cng nh ph thuc vo ngi hay vt l i tng ca tn tht; thng thng

44

tn tht ln nht c th c khng b nh hng bi mi nguy him c xt. Chng hn, ngi thu mt cn h c th chu cc tn tht trn cc ti sn c nhn do trm cp hay ho hon. Tn tht ln nht c l c trn cc ti sn ny c th l ton b gi tr ti sn i vi mi nguy him ho hon, nhng i vi mi nguy him trm cp c th ch gii hn vo gi tr cc ti sn ng gi so vi trng lng v kch c. Trong khi , tn tht ln nht c th c l ton b gi tr ti sn bt chp mi nguy him c xt l g. Tuy nhin, nh gii thch khi tho lun v chi ph tai nn, mt s c xy ra c th bao gm nhiu loi tn tht. c lng tn tht c th c v c l c, mt cch l tng, nh qun tr nn xem xt tt c cc loi tn tht c th c t mt mi nguy him c th. Chng hn, tn tht do ho hon s bao gm tt c cc kh nng tn tt ca nhn vin trong t chc. Nh qun tr ri ro cng nn nhn thc rng, c th c nhiu hn mt n v lin quan n s c xy ra d vi xc sut c th rt nh, t lm cho tn tht tim nng tng ln. Chng hn, mt s c rt c th lm cho to nh v cc vt bn trong b ph hu. 4.2. Cc phng php nh lng Mc tiu ca nh lng ri ro l thay th cc khi nim m h bng cc din gii xc thc v s liu c th. Thnh qu cc mc tiu ny b hn ch bi cht lng v mc ca thng tin c sn chun b cc c lng. Kh c th c c thng tin cn thit xc nh cc d bo c th. Tht ra, ci ngi ta c th tranh ci l nhng iu kin dn ti nhng d bo c th nh c ng s c ba tn tht s xy ra trong nm ti vi tng gi tr l 76,327 USD. a. Tm quan trng ca cc c lng Cc c lng bng s c th c th c dng trong qun tr ri ro vi 2 mc ch: (1) d on ngn sch cho qun tr ri ro v (2) d bo cc nh hng v sau ca cc quyt nh hin nay. a1. D ton ngn sch

45

Mc d c nhiu chi ph v qun tr ri ro khng th d bo mt cch chnh xc, thng b phn qun tr ri ro vn phi hot ng vi ngn sch c nh trc. Cc phng php nh lng cn thit d bo cc chi ph, c bit vi cc chng trnh m t chc phi t gii quyt cc yu sch (trong thc hnh gi l gi li). Vic d ton ngn sch c th to ra mt tnh hung kh x cho nh qun tr. Nu ngn sch dnh cho b phn qun tr ri ro c xc nh qu thp, cc chi ph pht sinh trong nm vt qu nguntin c phn b th nh qun tr ri ro c th s phi i ph vi vic cc vin chc cp cao hn khng thng qua ngn sch b sung. Mt khc, ngn sch thp (khng cn nhu cu b sung) li phn nh tnh hiu qu v mt chi ph ca qun tr ri ro. S cnh tranh gia hai yu t ny a ti nhu cu cn nh gi thc t chi ph qun tr ri ro. a2. c lng cc nh hng tng lai. c th dung cc phng php c lng chi ph bi thng trong tng lai mt cch c hiu qu, cn phi c cc s liu chi tit v chnh xc. Cc s liu ny cn c bo qun trong mt thi gian di nu chng c li cho vic c lng xu th. Ti thiu cc s liu cn bao gm ngy s c xy ra v, nu do sn phm hay dch v c cung cp th, s hiu ca cc c nhn c lin quan, nguyn nhn s c, ngy lp h s cng vi trch nhim php l c c lng s b, ngy v s tin chi tr nu h s c gi quyt, hoc nu khng gii quyt th c lng thi im v s tin chi tr cho tng lai. Cc c lng nh hng tng lai phi iu chnh theo thi gian khi cc s liu mi c pht hin. Cc c lng c th thay i theo thi gian v nhiu nguyn nhn. tin chi tr trc c th thay i theo thi gian, c bit nu chi tr c iu chnh theo ch s lm pht. Ngay c khi yu t lm pht c tnh n t ban u, chi ph cng c th thay i do s thay i ca cc tiu chun bi thng, thay i trong mc hiu bit (chng hn qua thi gian cc khiu ni bi thng b pht hin hay cc hiu bit khoa hc ngy cng su hn),

46

hay cc thay i trong i tng ri ro nh phm vi v loi hot ng. Ni chung, s thay i cui cng l kt qu ca cc thay i ring l c xt n. b. c lng chnh xc c lng MPC trong mt chu l thi gian. Qu trnh c lng MPC(Maximum probable cost gi tr h hng ln nht nh qun tr ri ro tin l c kh nng xy ra) trnh by di y c xy dng trong mt chu k thi gian. Cch lm ny cho php trnh by c cc bc cng vic v mt khi nim v trnh c s nng n v phc tp khi xy dng cho nhiu chu k. Qu trnh trnh by di ay gi nh rng nh qun tr ri ro mong mun c lng MPC cho nm ti v khng lin h g n cc c lng khng ng cc nm gn . S chnh xc ca c lng Nu phn phi xc sut ca tn tht c bit hay c xp x hp l, chng ta c th c lng MPC hay xc nh iu kin d bo kt qu vi chnh xc cho trc. Phng php c da trn 2 yu cu: (1) phn phi xc sut ca tn tht bit hay c xp l hp l, cc tham s c c lng, (2) dung sai ri ro. Gi s cc yu cu ny c tho mn, bi ton c th c trnh by nh sau: Ngng chnh xc= chnh xc yu cu(*) V d: Gi s chi ph thc c phn phi chun vi trung bnh l 120 tr, lch tiu chun l 18,2371 tr. Ta mun xc nh MPC sao cho ti a l 5% chi ph vt qu gi tr ny. Theo nguyn tc (*) ta c: 120+1,645*18,2371 = MPC MPC = 150 tr Cc khi nim xc sut c bn

47

Xc sut l mt s c tnh kh nng cc bin c xut hin trong nhng iu kin c th. p dng trong o lng ri ro, vic tnh ton xc sut thng c c tnh cho thi gian 1 nm. Th du, xc sut tai nn xe c ca mt ti x thnh th c th l 0,25. iu ny c ngha l trung bnh 25% ti x li xe trong thnh ph trong 1 nm c t nht 1 tai nn. Bin c xung khc Hai bin c c gi l xung khc vi nhau nu chng khng xut hin cng mt lc. Th d, mt to nh khng th cng 1 lc va chy li va khng chy, bin c ny c gi l xung khc. Nu kh nng tn tht ch c th l: 0$, 10000$ 10.000$, 50.000$ v 100.000$, cc tn tht s loi tr nhau sao cho s xut hin mt tn tht nht nh phi loi tr s xut hin ca cc tn tht khc. Theo mt nh l quan trng, xc sut ca mt bin c l tng xc sut ca cc bin c thnh phn. Nu ch c mt kh nng tn tht l 0$, 1000$, 10.000$, 50.000$ v 100.000$, xc sut ca tn tht >= 50.000$ s bng xc sut ca tn tht 50.000$ cng them xc sut ca tn tht 100.000$. Th d: nu xc sut ca tn tht 50.000$ l 0,003 v ca 100.000$ l 0,001, xc sut ca tn tht >= 50.000$ s l 0,003+0,001=0,004. Tng xc sut ca phn phi bao gi cng bng 1,00, bi v l xc sut ca mt bin c chc chn s xut hin. Trong khong thi gian cho trc, xc sut xy ra hin tng nh chy hoc khng chy s l 1,00 v xc sut nh chy l 0,01 th xc sut nh khng chy s l 0,99 Bin c phc v s kin ph thuc Hai hai hay nhiu s kin c th xy ra trong cng 1 thi im, xc sut ca cc bin c kt hp tr nn mt s kin ng ch . Th d v bin c s kin ky hp bao gm ho hon chy c hai ngi nh, tn tht ti sn v tn tht trch nhim pht sinh trong cng mt tai nn hay gy thng tt cho hai hay nhiu cng nhn. Nu xc sut gy thng tt ca mi cng nhn trong nm ti l 0,1, xc sut t nht c 1 ngi b thng tt khng phi l 0,1+0,1=0,2. Xc sut

48

ca bin c xung khc s c tr i , bin c ngi cng nhn th nht b thng s bao gm cc tnh hung trong khi ngi cng nhn th hai cng b thng v ngc li. Nh vy ta cng hai xc sut bin c trong c hai cng nhn b thng tt l 0,005 so vi xc sut mt cng nhn b thng tt l 0,1, xc sut t nht mt ngi b thhng tt s l 0,1+0,1-0,05 = 0,15. Nh vy, nu bin c thng tt i vi 2 cng nhn ph thuc tuyt i vo nhau v thng tt ca mt ngi ny s ko theo thng tt ca ngi kia, trong trng hp ny xc sut t nht mt ngi b thng cng chnh l xc sut b thng ca mt cng nhn: 0,1+0,1-0,1=0,1 Xc sut ca mt bin c kt hp, ph thuc vo vic cc bin c c c lp vi nhau khng. Hai bin c c gi l c lp vi nhau nu s xut hin ca bin c ny khng c nh hng n xc sut xut hin ca bin c kia. Th d: bin c ha hon chy nh kho H Ni khng c nh hng n xc sut chy nh kho Hi Phng. Kt qu, mt nh qun tr c th c th coi tn tht ha hon ti hai nh kho l hon ton c lp i vi nhau. Bin c c lp Nu hai bin c hon ton c lp vi nhau, xc sut ca bin c tch l tch cc xc sut. Th d: nu xc sut chy kho thnh ph A l 0,005 v xc sut chy kho ti thnh ph B l 0,007, nh vy xc sut chy c hai kho s l (0,005) (0,007)= 0,000035 nu s c chy ca 2 nh kho l hon ton c lp vi nhau. Khi danh mc bin c c phi hp vi nhau, tng xc sut phn phi ca cc bin c phi l 1.00. Th d: Xc sut ca: Chy c hai thnh ph Chy thnh ph A Chy thnh ph B Khng chy c 2 thnh ph Tng xc sut ca cc bin c (0,005)(0,007)=0,000035 (0,005)(1-0,007)=0,004965 (1-0,005)(0,007)=0,006965 (1-0.005)(1-0,007)=0,988035 1.000000

49

Xc sut c chy ti t nht mt thnh ph s c tnh nh sau: 0,005+0,007-(0,005)(0,007)=0,011965=1-0,988035 b4. Bin c ph thuc Nu cc bin c khng c lp vi nhau, xc sut c iu kin c th c s dng tnh xc sut ca bin c kt hp. V d nh s xut hin ng thi ca hai bin c A&B l tch ca 2 xc sut: (1) xc sut ca 2 bin c A&B (2) xc sut c iu kin ca bin c B khi bin c A xut hin. Xc sut ca bin c B khi bin c A xut hin c gil xc sut c iu kin ca B khi bit A. Trong trng hp bin c c lp, xc sut ca B khng b nh hng bi vic xut hin ca A. Xc sut ca bin c kt hp bin c A v B l tch ca cc xc sut khng iu kin. Gi nh hai nh kho nm k nhau, xc sut mt nh kho chy l 0,008. Nh vy, bin c chy nh kho ny s c th lm tng xc sut chy nh kho bn kia ln ti 0,05. Xc sut chy c chy c hai kho lc ny s l tch ca (1) xc sut ca mt nh kho chy v (2) xc sut c iu kin chy nh kho kia nu nh kho th nht b chy: (0,008)(0,05)=0,0004 Xc sut ca cc bin c kt hp c th c tnh bng cch s dng xc sut c iu kin v tch cc bin c thnh cc bin c xung khc nh trong trng hp bin c c lp. Tng xc sut phn phi ca cc bin c bng 1.00. Th d: Gi s xc sut ca cc bin c ph thuc l: Chy c hai nh kho Chy c nh kho 1 Chy c nh kho 2 (0,008)(0,05)=0,0004 (0,008)(1-0,05)=0,0076 (0,008)(1-0,05)=0,0076 10000 Xc sut t nht c mt nh kho b chy s l: 0.008+0,008-(0,008)(0,05)= 0,0156= 1-0,9844

Khng chy nh kho no c: 1-0,0004-0,0076-0,0076=0,9844

50

Nu hai nh kho hon ton c lp nhau th xc sut chy c hai nh kho s nh hn: (0,008)(0,008)=0,000064 v tng t xc sut khng nh kho no b chy cng s nh hn: (1-0,008)(1-0,008)=0,984064. Mc ph thuc cng tng th xc sut chy mt nh kho trong khi nh kho kia khng chy cng tr nn nh, nh vy xc sut chy c hai nh kho s tng v xc sut khng chy c hai nh kho cng tng. Nu bin c hon ton ph thuc, bin c chy mt nh kho ny s ko theo chy nh kho kia, nh vy xc sut khng chy nh kho no c s l 1-0,008 = 0,992 a. Phn phi xc sut v o lng ri ro c1. Phn phi chun: Phn phi chun l mt th d ca phn phi hai tham s v nh vy phn phi c hon ton xc nh bi 2 tham s ny. Cc s liu yu cu ca phn phi ny l k vng v lch chun. Mt khi k vng v lch chun bit i vi phn phi chun, xc sut ca gi tr cn tm c th tnh c. c2. Phn phi nh thc: Phn phi nh thc c th c s dng m t phn phi hai tham s. Phn phi nh thc c th c s dng m t phn phi s lng cc tai nn khi cc n v trong mt nhm hon ton c lp v ri ro tai nn v mi n v c th gp ti a mt tai nn. Hai tham s trong phn phi nh thc l: s lng n v (n) v xc sut mt n v s gp tai nn (p). Cng thc phn phi nh thc l: Xc sut ca r tai nn = r!(n r ) p r (1-p) n r
n!

V d: Mt doanh nghip vn chuyn thnh phm cho khch hng c th gp ri ro hng ha b h hng trong qu trnh vn chuyn c coi l tng tn tht v xc

51

sut tn tt ca mt n v hng ha l 0,1, phn phi nh thc c th c d dng m t phn phi s tn tht ca cc hng ha vn chuyn. Th d, mt nhm c hai loi hng ha, nh vy ta c n =2, v p = 0,1. Kh nng s tn tht s l 0,1, hoc 2. Tnh xc sut xut hin 0, 1 v 2 tn tht. Cng thc tnh xc sut theo quy lut nh thc s l: Xc sut ca 0 tn tht = (0!)(2!) (0,1) 0 (0,9) 2 = 0,81
2! 2!

Xc sut ca 1 tn tht = (1!)(2!) (0,1) 1 (0,9) 1 = 0,18

2!

Xc sut ca 2 tn tht = (2!)(0!) (0,1) 2 (0,9) 0 = 0,01 i vi phn phi nh thc, s tn tht trung bnh c tnh bng cng thc np, v lch chun ca n l np(1 p) .n cng ln th giai tha cng cng ln nn vic tnh ton s kh khn hn. c3. Phn phi poison. Ging nh phn phi nh thc, phn phi Poison l phn phi ca c i lng ri rc, c s dng m t s lng tai nn c th xy ra. Poison l phn phi ch c mt tham s. Tham s duy nht l k vng. Cng thc ca phn phi Poison Xc sut ca r tai nn =
m r e m r!

Trong : m = l tham s dng v chnh l k vng ca s lng tai nn e = 2,718 r! = r(r-1)(r-2)...(2)(1) Th d: S n v c yu cu nm trong khong 10% ca gi tr k vng. Gi s rng mi mt n v c th gp ti a l mt tn tht. Gi thit ny dn n s tn tht tun theo quy lut phn phi nh thc.

52

Nu xc sut ca tn tht l p, v n l s lng tn tht tun theo quy lut phn phi nh thc vi k vng l np v = np(1 p) . Nu nh qun tr ri ro mun cho s lng tn tht nm trong khong 10% ca gi tr k vng vi xc sut l 0,95 ( vi tin cy l 95%), xc sut ti hn l 95% trong phn phi v yu cu chnh xc l 10% gi tr k vng. Gii: Xc sut ti hn = chnh xc yu cu hay Gii hn 95% = 10% gi tr k vng V bi ton yu cu xc nh mt dy cc bin c ch khng phi chn trn xc sut nm qu gii hn ln nht ti a l 2,5%. Bng 4-6 cho thy im ny l im sai lch 1,960 ln LC vi gi tr k vng. Phng trnh bi ton c dng: np 1,960 np(1 p) = np 0,10 np T phng trnh trn ta c th rt ra: n = (1,96) 2 (1-p)/(0,10) 2 .p Nu p = 0,05 ta c: n = (1,96) 2 (0,95)/(0.10) 2 (0,05) = 7299 Vi kt qu ny chng ta c th kim tra gi thit mc chun c hp l hay khng: (7299)(0,05) = 365 v (7299)(0,95) = 6934, nh vy c hai u vt qu 50. V, 7299 n v xp x phn phi chun l hp l. Cu hi n tp: 1. Cho phn phi ca thit hi do ha hon i vi mt nh kho nh sau: Tn tht ($) 0 500 1000 10000 50000 100000 Xc sut 0,9 0,06 0,03 0,008 0,001 0,001
53

a. Tnh xc sut mt tn tht dng xy ra? b. Tnh xc sut tn tht ln hn 1000$ xy ra? c.

Tnh tn tht trung bnh?

d. Nu tn tht dng xut hin, tnh tn tht trung bnh? e. Nu tn tht xy ra, hy tnh xc sut n >= 1000$? f. Gi s bn khng quan tm n cc s kin c xc sut xy ra di 0,002,

hy tnh tn tht ln nht c d on (MPC) nu xc sut ti hn l 0,002?

g. Trong phn f, tnh t s gia tn tht ln nht c d on (MPC) v tn

tht trung bnh?

h. Gi s bn c 10000 kho hng nh trn. Hy tnh tn tht trung bnh ca

bn? lch tiu chun ca tn tht nu cc kho hng c tn tht c lp vi nhau? Cho bit lch ca tn tht i vi mt kho hng l 3639,70
i. Tnh tn tht ln nht (MPC) ca 10000 kho hng, gi s tn tht c phn

phi chun?
j. Trong phn

2. Trnh by nguyn nhn gii thch ti sao c lng s li quan trng trong o lng ri ro? 3. Cho th d v loi s liu yu cu ca nh qun tr ri ro o lng ri ro? 4. Gii thch dung sai ri ro ca nh qun tr ri ro nh hng nh th no n c lng chi ph ln nht c th c?

54

Chng V. Kim sot ri ro

5.1. Khi nim Nhng phng php kim sot ri ro nhm lm thay i nguy c ri ro ca mt t chc. Tng cng kim sot ri ro s gip mt t chc trnh c ri ro, ngn nga tn tht, gim thiu thit hi nu c ri ro xy ra hay gim thiu nhng nh hng khng mong mun ca ri ro ti mt t chc. t c nhng mc tiu , chng ta c sp xp cc gii php t gii php n gin c chi ph thp n nhng chng trnh phc tp tn nhiu chi ph. Phng php kim sot ri ro c thc hin bng cch: - Lp t h thng bo an ngn chn s thm nhp bt hp php vo nhng d liu. - Lp t nhng h thng cha chy, bo m an ton cho con ngi, ti sn. - Thc hin nhng chng trnh o to v gio dc cho cng nhn nhm nng cao nhn thc, hiu bit ca h v ri ro v gip h bit s dng k thut hn hn ch nhng trng hp ng tic khi c ri ro xy ra.
-

Pht trin v thi hnh nhng lut l c quy nh, thng xuyn hng dn nhn vin thc hin nhng lut l quy nh , vi mc tiu l qun tr nhng s mt mt, v thng vong trong c cu i vi sc mnh ca t nhin...

Kim sot ri ro l im trung gian gia nh gi ri ro v ti tr ri ro. Nhng n lc kim sot ri ro c h tr bi s nhn dng v s nhn thc v nguy c ri ro. Ngc li, nhng n lc kim sot ri ro s xc nh nhng phm vi m nhng nh hng khng mong mun ca ri ro c th hin trong t chc. Sau dng, nhng kt qu khng mong mun s c chuyn thnh kt qu ti chnh. S miu t tun t ny ng rng kim sot ri ro phi c lin kt gia o lng ri ro v

55

ti tr ri ro. Nhng lin kt ny tr thnh nhng yu t trung tm ca qu trnh nhn thc v hiu bit ca cc nh qun tr ri ro. Kim sot ri ro bao gm cc k thut, cng c, chin lc v nhng chng trnh c gng n trnh, phng v hn ch hay ni mt cch khc l kim sot tn sut v ln ca nhng tn tht v nh hng khng mong mun khc ca ri ro. Mt khc, kim sot ri ro cn bao gm c nhng phng php hon thin cc kin thc v s hiu bit trong hnh vi ca t chc c tc ng n ri ro. Cc trng hp kim sot ri ro c s dng Chi ph ti tr ri ro thng ln hn chi ph tn tht. iu ny c th nhn thy c thng qua vic tnh chi ph bo him, nhng chi ph ny bao gm: tng chi ph cho cng ty bo him bao gm c chi ph qun l v hnh chnh, li nhun, thu v hoa hng...Ty theo phm vi m kim sot ri ro c th kim sot c tn tht , lc c th tit kim c do tn tht t xy ra hoc xy ra mc thp hn. Tn tht pht sinh gin tip hay nhng chi ph n khng c pht hin trong thi gian di. Ngoi nhng tn tht gy hu qu trc tip cn c nhng pht sinh gin tip, nhng tn tht v mt thi gian, nhng tn tht do p lc x hi. Tn tht gy nn nhng tc ng bn ngoi nh hng khng tt n t chc, chng hn nh t chc lm nhim mi trng u lm tng chi ph kim sot ri ro ca t chc. 5.2. Chui ri ro Chui ri ro bao gm nm mt xch c bn sau: 1. Mi him ha: l nhng iu kin dn n tn tht. V d : mt b phn ca my mc c bo qun khng ng cch. 2. Yu t mi trng : l bi cnh m trong nguy him tn ti. V d : sn ca phn xng ni b phn my mc ny c lp t.

56

3. S tng tc: l qu trnh m mi him ha v mi trng ri ro tc ng ln nhau, i khi khng c nh hng nhng i khi dn n tn tht. V d : Mt ngi cng nhn vn hnh thit b khng c bo qun ng cch c th b tai nn v tm chn bo v khng c t ng ch khi mi khoan b gy. 4. Kt qa c th l tt hay xu : l kt qu trc tip ca s tc ng. V d, trong trng hp ny l vic b tn thng nghim trng mt. 5. Nhng hu qu : khng phi l nhng kt qu trc tip (vic b tn thng mt) m l nhng hu qu lu di ca s c xy ra (s khiu ni bi thng ca cng nhn khi b tn thng, sa cha my mc, chi ph thuc men, y t....) 5.3. Cc phng php v kim sot ri ro 5.3.1. N trnh ri ro Mt trong nhng phng php kim sot ri ro c th l n trnh nhng hot ng, con ngi, ti sn lm pht sinh tn tht c th c bi khng tha nhn n ngay t u hoc bi loi b nguyn nhn dn ti tn tht c tha nhn. Bin php u tin ca hot ng n trnh ri ro l ch ng n trnh trc khi ri ro xy ra v bin php th hai l loi b nguyn nhn gy ra ri ro. V d: Gn y mt cng vin gii tr nh c chuyn giao cho chnh quyn. Cng vin ny c nhiu xe nga cho tr em chi c c nh qun tr ri ro kim tra v h cho rng nhng xe nga ny rt nguy him. Sau khi thng lng gia chnh quyn v ngi thc hin di chc, h bn nhng chic xe nga c nt ny v tng mnh t trng cho chnh quyn s ti. Chnh quyn bin mnh t ny thnh mt cng vin ln. Cng vin bao gm mt s khu vn, c th thy rng chnh quyn s ti khng ch ng n trnh ngun gc ri ro (cng vin) m ch n trnh nguyn nhn gy ra ri ro (nhng chic xe nga)

57

Qua v d trn c th thy rng khng phi lc no n trnh cng l mt vn c xc nh r rng. Bi vy, trong nhiu tnh hung, s n trnh thnh cng l vn xc nh ri ro nh th no hn l vic p dng k thut n trnh ri ro. S n trnh ri ro thng qua vic loi b nhng nguyn nhn gy ri ro khng hon ton ph bin nh ch ng n trnh trc khi ri ro xy ra. Mt nh qun tr ri ro ca mt trng i hc chng li vic phc v nhng ung c mi ru ti trng i hc bi trch nhim php l. N trnh l cch tip cn hu hiu vic qun tr ri ro. Bng cch n trnh ri ro, t chc bit rng h s khng gnh chu nhng tn tht tim n hoc bt nh m ri ro c th gy ra. Tuy nhin, t chc ny lm cho vic n trnh tr thnh s la chn khng th chp nhn c. Mt hot ng ring bit, v d nh sn xut mt sn phm no , cung cp mt dch v, c th to ra nhng li ch kinh t m gi tr k vng vt xa nhng chi ph tn tht tim n. Trong nhiu trng hp vic n trnh tuyt i khng th thc hin c. Cng c nhiu ri ro c xc nh l thit hi v ti sn, th cng chc chn rng vic n trnh l khng th thc hin c. V d: cch duy nht mt t chc n trnh tn tht v ti sn l bn tt c ti sn hu hnh ca t chc . i vi hu ht sinh vin i hc, ri ro quan trng nht m h phi ng u l kh nng kim tin trong tng lai, y l ri ro khng th trnh c. Mt ngi ch ng khng th n trnh nhng chi ph ti tr cho tht nghip do vic tham gia vo chng trnh bo him bt buc. C quan qun l nh nc v lao ng v an ton lao ng. Cui cng, nhng khi nim php l chng hn nh ngha v php l kht khe c th p t mt trch nhim tim n hoc nhim v ln mt t chc v vic l khng th trnh khi. Bi cnh ca vic ra quyt nh n trnh lm cho vic thc hin n trnh kh tr thnh thc hin. Mt ri ro khng th tn ti m khng c hon cnh, mt quyt nh n trnh c th to nn ri ro ni khc hoc lm tng thm mt s ri ro ang tn ti.

58

V d: U ban nhn dn mt thnh ph c thng bo v tnh trng h hi nghim trng ca mt trong hai chic cu ti trung tm thnh ph . phn hi thng tin ny, UBNN thnh ph quyt nh ngng lu thng trn chic cu b h hng v hng dn xe c lu thng sang chic cu th hai. Ti trng xe gia tng lm chic cu th hai xung cp nhanh hn v ch trong vng 2 nm chic cu th hai b sp . Nhng ri ro t chc phi i mt thng c lin h vi nhau bng nhiu cch v vic chuyn mt ri ro c th nh hng xu n nhng ri ro cn li trong cu trc ri ro risk portfolio. Cui cng, mt ri ro c th l qu quan trng cho s tn ti ca t chc n ni vic n trnh khng th xem xt. V d, mt x nghip khai thc m mun n trnh ri ro l s sp hm m th h phi t b cng vic kinh doanh ca mnh. 5.3.2. Ngn nga tn tht Cc bin php ngn nga t tht tt cng vo cc ri ro bng cch gim bt s lng tn tht xy ra (tc gim tn sut tn tht) hoc bng cch lm gim mc thit hi khi tn tht xy ra. Nhn t chnh sch cng ng, vic ngn nga v gim thiu tn tht cho tng t chc ring bit cng nh cho x hi trong khi vn cho php t chc bt u hoc tip tc hot ng gy nn ri ro . Chng trnh ngn nga tn tht tm cch gim bt s lng cc tn tht x y ra hoc loi b chng hon ton. y, chui ri ro l rt quan trng v cc hot ng ngn nga ri ro tm cch can thip vo ba mt xch u tin ca chui: s nguy him, mi trng ri ro, s tng tc gia mi nguy him v mi trng. iu c ngha l cc hot ng ngn nga ri ro tp trung vo: o Thay th hoc sa i mi him ho o Thay th hoc sa i mi trng ni mi him nguy tn ti o Can thip v quy trnh tc ng ln nhau gia s nguy him v mi trng Nhng v d di y v vic ngn nga tn tht minh ho cch thc nhng chin thut ny tp trung vo ba mt xch u tin ca chui ri ro:
59

b1. Hot ng ngn nga tn tht tp trung vo mi him ho STT 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Nguy him Gi nh bt cn Nn lt Ht thuc Nn nhim Hot ng ngn nga tn tht Chng trnh hun luyn v theo di Xy p, qun l ngun nc Cm ht thuc, tch thu vt liu lin quan n ht thuc Ban hnh quy nh, chnh sch v v ic

s dng v thi cc cht gy nhim Va h b chim dng, h Gii to, cm bun bn, sa cha hng, li lm V sinh thc phm km a ra quy nh, tng cng kim tra Say ru khi li xe Cm nghim ngt, b t Thiu thng tin v mt s Nghin cu, iu tra hot ng My cn, my dp Hng dn y v an ton, cnh bo,

b phn bo v b2. Hot ng ngn nga ri ro tp trung vo mi trng ri ro. STT 1 2 3 Mi trng Hot ng ngn nga tn tht Sn ca mt ca tim Lp t b mt ht m, chng trn trn do du Xa l, ng cao tc Lc lng trt Xy dng ro cn, chiu sng bng

hiu v du hiu giao thng lao ng o to

c o to khng ph 4 5 6 7 8 hp Chi tiu cng cng Hng dn y v sn phm v

cnh b Dn c nghin ma tu T vn, cha tr, iu tra Kin trc d chy Xy dng h thng chng la Bi u xe khng c Chiu sng, bo v v dch v an chiu sng ninh Nhn vin li xe giao o to, gio dc ti x hng

60

b3. Hot ng ngn nga tn tht tp trung vo s tng tc gia mi nguy him v mi trng. STT 1 S tng tc Hot ng ngn nga tn tht Mt quy trnh si H thng lm ngui bng nc nng c th lm nng cc 2 thit b xung quanh Cng nhn bc d S dng dy ai h tr hng ho khng ng 3 4 5 6 cch Xe c trt trn Dng thng ngc chiu kim ng

ng trn h Cnh st phng chy o qun thch hp chng chy, cha chy Tiu dng sn phm c tnh an ton, gip ngi nguy him tiu dng Hi ng thnh ph Ti liu minh chng quyt nh, cn nhc v vn bn bo co hp php ca hp c quyn ng Thng d tr ngm b Nim phong hai ln r r du Chuyn thit b ch Hot ng quan h vi chnh to sn phm n mt quyn a phng, iu nghin nc cha pht trin Mc ch ca cc minh ho trn l xc nh r phm vi bao trm ca cc

7 8

hot ng to thnh s ngn nga tn tht nh n to cho c gi mt cm gic chung v cc hot ng ngn nga tn tht khc nhau. Nhng minh ho ny cng c quan im trc y, rng hot ng ngn nga tn tht c kh nng chuyn bit n nhng ri ro m t chc ang phi i u. 5.3.3. Gim thiu ri ro
61

Cc bin php gim thiu tn tht tn cng vo cc ri ro bng cch lm gim bt gi tr h hi khi tn tht xy ra (tc gim nh s nghim trng ca tn tht). Nhng chng trnh gim thiu tn tht c xng nhm lm gim mc thit hi. H thng vi phun nc l mt v d minh ho v vic gim thiu tn tht v khi c la th cc vi phun nc hot ng, mt h thng nh th th khng lm gim i kh nng b tn tht. Thay vo , h thng cha chy lm gim mc tn tht khi ho hon xy ra. Nhng hot ng gim thiu tn tht l nhng bin php sau khi tn tht xy ra. Mc d nhng bin php ny c t ra trc khi mt tn tht no xut hin, nhng chc nng hoc mc ch ca nhng bin php ny l lm gim tc ng ca tn tht mt cch hiu qu nht. Nhng chng trnh gim thiu tn tht mt cch hiu qu nht l s tha thun ngm trong qun tr ri ro rng mt vi tn tht no c th xy ra d cho c nhng c gng, n lc ht sc ca t chc. V th, chng ta nn thc hin th t nhng bc sau nhm kim sot tn tht v gim mc thit hi ca n. Trc ht, nim v chui ri ro c a ra minh ha vic ngn nga tn tht can thip vo ba mt xch u ca chui ri ro nh th no? gim thiu tn tht tp trung vo mt xch th ba (thng thng hn): s tc ng qua li gia mi him ha v mi trng, kt qu v hu qu. Nhng n lc gim thiu tn tht ch c th tp trung vo mt xch th ba (s tc ng qua li gia mi him ha v mi trng ) khi m bin php gim thiu tn tht can thip ngng tn tht li khi n ang din ra. V d: H thng cha chy bng kh. S tc ng qua li gia mi him ha v mi trng lm cc vt liu d chy pht ha. Trong khi s tc ng qua li ny xut hin, h thng cha chy bng kh phn ng li v lm gim s nh hng, tc ng c bn ch yu ca ngn la.

62

Mt xch th 4 v th 5 c xng sau khi tn tht xut hin v nh qun tr ri ro phi ti thiu ha cc kt qu v hu qu ca tn tht. V d: Chn tay ca mt cng nhn b phng nng. Mt bin php gim thiu tn tht l phi bo m cho anh ta c a ngay lp tc vo mt trung tm iu tr phng c chuyn mn. c1. Cu ly nhng ti sn cn s dng c: Mt bin php gim thiu tn tht c s dng rng ri l cu ly nhng ti sn cn s dng c. Him khi t chc b thit hi hon ton v nh qunt r ri ro c th ti thiu ha tn tht thng qua vic cu ly cc ti sn cn li. Mt chic xe hi c th b bn lm ph liu trong khi mt b phn thit b b h hng nhng sa cha c c th em bn ch c. Cng ty bo him thu hi nhng ti sn cn li sau tn tht nhm ti thiu ha tc ng ca nhng tn tht m h phi gnh chu. V nh qun tr ri ro phi bit c k thut gim thiu tn tht ny. c2. S chuyn n. Mt k thut gim thiu khc c cp y l s chuyn n. Khi mt cng ty bo him c th c c hi ly li tin bi thng t bn th ba trong v kin. Sau khi cng ty bo him bi thng, quyn tch thu ca cng ty bo him. Trong qu trnh qun tr ri ro, mt ngi ch c chng trnh bi thng cho ngi lao ng t bo him c th c bi hon nhng phc li m h tr cho ngi lao ng b tai nn. H lp h s kin bn th ba v bn ny chu trch nhim v thng tt ca ngi lao ng. V d, nh sn xut my mc lm cng nhn b thng. S chuyn n cng c th c xem xt li nh mt bin php gim thiu tn tht nhm ti hu qu lu di ca tn tht. S chuyn n cng l mt cng c quan ca qun tr tranh chp. Qun tr tranh chp tr thnh mt b phn ca nhng chin lc hoc chin thut c gng kim sot hoc lm gim hu qu ca nhng hnh ng hp php lm ny sinh ra tn tht. Nhng bin php c bit c s dng l: gii quyt tranh chp bng trng ti, ha gii, nhng chin thut v l thuyt ha

63

gii, nhng n lc quan h cng ng nhm gi quyt "quan im chung ca ta n". c3.K hoch gii quyt cc him ha Gim thiu tn tht tm cch gim thiu s tc ng ca tn tht hoc l thng qua vic kim sot nhng s kin khi n xut hin, kim sot kt qu tc thi ca s kin hoc l thng qua vic kim sot nhng hu qu lu di ca n. Nhng k hoch gii quyt him ho hoc nhng bin c bt ng l mt s tip cn hp nht i vi s gim thiu tn tht. Mt k hoch gii quyt nhng him ha l mt n lc to ln ca t chc trong vic xc nh nhng khng hong hoc tai ha c th xy ra v thit lp cc k hoch i ph vi nhng bin c ny. K hoch phng nga nhng bt trc thng bao gm mt qu trnh nghin cu v nh gi tng i di nhng cui cng cng phi nhng li cho k hoch ngu nhin c th s dng c trong trng hp t chc b tn tht. Nhng hot ng di y l mt phn ca nhng k hoch phng nga nhng him ha ri ro:
Nhng nhn vin c tri qua hun luyn. Lu tr h s c vi tnh ha. Kim tra thng xuyn hon thin h thng cha chy. Bo m tn dng t vic cho cc t chc vay Hun luyn nhn vin v cc trng hp an ton khn cp. Lp k hoch v cch i ph vi nhng him ha thng qua b phn cha

chy v cc t chc chnh ph c lin quan.

Kh nng chuyn t lnh sang nng ca my tnh. Sa i li cu trc, v d nh lp t h thng tng ngn chy. Pht trin chin lc v nhng mi quan h cng ng. Thnh lp cc i cp cu khn cp.

Chng ta thy rng chng trnh phng nhng him ha tng t nh cc hot ng gim thiu tn tht m trong nhng hot ng tiu biu c a

64

ra bi nhng chi tit c th v tnh trng v s u i ca t chc. Nhng k hoch ny c th rt khc nhau gia nhng t chc. c4. S d phng: Tin s George a ra mt phng php gim thiu tn tht c bit l s d phng. Mt ti sn d phng khng c s dng tr phi c ri ro xy ra. Nhng b phn d tr hoc nhng my mc ging ht nhau minh ha cho nim ny. S d phng thng c s dng trong nhng trng hp c tn tht gin tip, l nhng tn tht ny sinh t nhng tn tht trc tip vi ti sn. trong nhng trng hp nh th, khi tn tht xy ra, s d phng lm gim s lng thit hi bng cch lm gim hoc loi tr tn tht gin tip. N thng ng vai tr kp trong vic ngn nga tn tht v gim thiu tn tht. S d phng lm gim kh nng tn tht gin tip xy ra bi v ti sn s phng sn sng c s dng nu ti sn nguyn thy khng cn s dng c na. D li h s trong my vi tnh, lu tr h s l mt v d v gi tr ca s d phng. Nhng thit hi v h s nhn vin, khon phi thu, nhng ti liu gi quyt cng vic kinh doanh hay nhng tin tc ti chnh c th tr thnh mt vn nghim trng trong t chc. c5. Phn chia ri ro Minh ha cui cng cho k thut gim thiu tn tht l phn chia ri ro. S phn chia ri ro l mt k thut trong cho mt t chc c gng ngn cch nhng ri ro ca n vi nhau thay v cho php chng gy hi cho mt s kin n l. V d: Nhng bc tng ngn la trong mt cu trc. N chia phia bn trong ca cu trc thnh nhiu ngn ring bit bng cc cht liu chng la. Lut i hi cc nhn vin trong mt c s bn l phi chuyn tin mt vt qu mc quy nh t ngi thu ngn ti mt ni an ton hn, v d nh ngn hng.

65

Lut yu cu xe hi trong mt chic tu ch hng phi c lu gi trong nhiu ni khc nhau thay v trong cng mt ni. ng lc ng sau ca s phn chia ri ro l lm gim bt k s ph thuc gia nhng ri ro ca t chc bng cch lm gim s ging nhau m mt s kin n l tc ng ton b nhng ri ro ca t chc. Hnh ng phn chia ri ro khng lm gim cn hi b tn tht ca mt biu hin ri ro n l mc d n khuynh hng lm gim nhng tn tht do tai ha. Hiu qu ca vic phn chia ri ro ty thuc vo loi ti sn v nguyn nhn ca tn tht. V du: tn tr hng ha trong mt s nh kho c phn b trong sut din tch dm vung th c th lm gim tn tht do ha hon. Tuy nhin nu nh kho nm vng bin th chng vn c th b ging bo gy nguy him. d. Qun tr thng tin Thng tin bt ngun t phng qun tr ri ro ca mt t chc c mt nh hng quan trng trong vic gim thiu nhng bt nh ca nhng ngi c quyn li gn lin vi t chc. Chng hn nh, nhn bit li ch ln nht t chng trnh kim sot ri ro, nhng mc tiu v kt qu tch cc ca n phi c truyn t n nhng ngi c quyn li gn lin vi t chc quan tm kt qu nh: nhn vin, ch n, cng ty bo him, th ch chnh ph, ngi ng thu...Mt chng trnh kim sot tn tht c hiu qu c s dng ng ch ch l mt phn trong qu trnh tha mn nhn mc tiu ca t chc nu thng tin cho bit hiu qu ca n khng ti c nhng ngi c quyn li gn lin vi t chc. Phng qun tr ri ro ca mt t chc phi cung cp thng tin xc nh hiu qu ca vic o lng kim sot ri ro v nhng mc tiu trong tng lai h cn t c. Tn tht xy ra l kt qu ca nhng p lc t nhin v qu trnh hot ng ca con ngi. S bt nh c th pht sinh t nhng kin thc khng hon ho. Thiu thng tin lm cho nhng ngi c quyn li gn lin vi t chc khng an tm v chng trnh hot ng ca t chc c nh hng n li ch ca h. S bt nh lm cho h phi tr gi cao cho hng ha v dch v hoc i hi s bo m,

66

hoc i hi s m bo, hoc nhng hn ch c nh hng bt li n t chc. Thng tin ng tin cy t phng qun tr ri ro c th cung cp cho nhng ngi c quyn li gn lin vi t chc m bo rng t chc khng v s khng hnh ng c hi n li ch ca h. Mt lnh vc khc m thng tin c th hn ch s bt nh l s hiu bit ca c nhn v qu trnh to nn tn tht, v d nh chui ri ro. S hiu bit v tin trnh nhng mi him ha xy ra gy tn tht c th gim thiu s bt nh cc i tng c lin quan, bi v s hiu bit ny cho php ta d bo tt hn v nhng trng hp tn tht c th xy ra v t gip cc c nhn cnh gic phng nga. nng cao kh nng hiu bit v vn ny, chng ta s dng phng php bo co v h thng tng thng cho nhng nhn vin c ngh v nhng hot ng an ton hn. e. Chuyn giao ri ro Chuyn giao ri ro l cng c kim sot ri ro, to ra nhiu thc th khc nhau thay v mt th lc phi gnh chu ri ro. Chuyn giao ri ro c th thc hin bng 2 cch: Th nht: Chuyn ti sn v hot ng ri ro n mt ngi hay mt nhm ngi khc. V d:
Mt t chc bn mt trong nhng ta nh ca h v chuyn giao ri ro lin

quan n quyn s hu ta nh cho ngi ch mi.

Khi thc hin hp ng, thng thng mt cng ty gnh chu tn tht l s

gia tng gi c lao ng v nguyn vt liu, do m bo cho nh my ca cng ty hot ng cng ty c th thu cc hp ng ph c gi n nh. Hnh thc chuyn giao ri ro ny c lin quan mt thit vi mt bin php n trnh ri ro l loi b nhng nguyn nhn gy ri ro. y l mt bin php kim sot ri ro v n loi b nhng tn tht tim n gy hi cho t chc, ng thi

67

trnh b hy b hp ng v ri ro ca hp ng c chuyn n c nhn hoc t chc khc. Th hai: chuyn giao bng hp ng giao c, ch chuyn giao ri ro khng chuyn giao ti sn v hot ng ca n lin quan n ngi nhn ri ro. V d:
Ngi i thu nh phi chu trch nhim thit hi v cn nh mnh thu Ngi bn l chu trch nhim v thit hi sn phm sau khi nh sn xut

giao hng cho d nh sn xut l ra phi chu trch nhim.

Ngi tiu th c th khng khiu ni v nhng thit hi ti sn v con

ngi do li ca sn phm v dch v. Nhng hp ng c xem nh l cc phng tinchuyn giao kim sot ri ro, ngi nhn ri ro min th cho ngi chuyn ri ro khi trch nhim. Ri ro ca ngi chuyn giao c min th. Nhng v d trn l chuyn kim sot ri ro nu c ta n xc nhn. Tuy nhin, li ha ca ngi nhn ri ro bi thng tn tht cho ngi chuyn ri ro vn phi ng u vi cc ri ro. Li ha bi hon tn tht nh trn l mt hnh thc chuyn ti tr. Vic phn bit chuyn giao ri ro v chuyn giao ti tr ri ro c ngha quan trng trong kinh t: Chuyn giao kim sot ri ro b hn ch bi kh nng chi tr ca ngi nhn ri ro. Chuyn giao ti tr ri ro b hn ch bi n ca ngi nhn ri ro. Chuyn giao ti tr ri ro b hn ch bi n ca ngi nhn ri ro, tc gnh nng v tn tht ri vo ngi chuyn giao ri ro. V d: Ngi i thu nh c th bi thng nhng tn tht xy ra mc d h khng gy hi g. Theo tho thun mua bn, ngi bn l c th c bo m bng mt li ha t nh sn xut b p cho nh bn l mi khon thanh ton cho bn th ba ny sinh t li lm trong sn phm ca nh sn xut. Nh mt phn ca chp thun k gi, mt tim git i c th chp nhn trch nhim lm ti sn ca khch hng trong khi git i, nu khng c chp thun, s khng phi chu trch nhim. V d,

68

ngi chuyn giao chu gnh nng kinh t nu ngi nhn khng c kh nng chi tr. Chuyn giao kim sot ri ro lin quan n ngi chuyn giao ri ro v ngi nhn ri ro. Ti tr ri ro lin quan n nhng ngi khc. Ngi nhn ri ro khng cho php ngi chuyn giao ri ro chuyn bt k mt mn n no n bn th 3, bi bn th 3 khng phi l thnh vin ca hp ng. Lut php khng cho php gim thiu ri ro bng phng php chuyn giao ri ro ny, tuy nhin, ngi nhn ri ro c th ti tr nhng tn tht m c ngi chuyn giao ri ro ti tr. Tr phi chuyn giao ri ro c khai bo hp php, n to ra s bo v hon ho cho ngi chuyn giao ri ro. Gnh nng ri ro hon ton ri vo ngi nhn ri ro. Ngc li, sau khi chuyn giao ti tr ri ro, nu ngi nhn ri ro khng ti tr nhng tn tht th ngi chuyn giao ri ro gnh chu nhng tn tht ny. Mt hp ng n l c th a n chuyn giao kim sot ri ro nhng thit hi tim n v chuyn giao ti tr ri ro nhng tn tht khc. V d: mt hp ng cho thu c th min tr cho ngi i thu trch nhim ph hu ti sn v p t cho ch ti tr bt c trch nhim no ca ngi i thu v nhng th khc pht sinh ngoi nhng hnh ng trn ti sn. Ngi chuyn giao ri ro phi chu chi ph chuyn giao ri ro. u m chi ph chuyn giao ri ro c nh ca ngi thc hin hp ng ph tng ln trong chi ph lao ng v chi ph nguyn vt liu th n phn nh gi tr ca ri ro c chuyn giao. Nhn bit c iu ny, ngi chuyn giao ri ro c th chuyn giao mt ri ro ch khi no ngi nhn ri ro c kh nng kim sot, hay ni mt cch khc l qun l v gnh chu nhng ri ro. Ngc li, nu ngi nhn ri ro khng c kh nng kim sot ri ro, h s phi tr mt gi rt t cho vic nhn trch nhim qun l ri ro. f. a dng ho ri ro y l n lc ca t chc lm gim s tc ng ca tn tht ln ton b cng ty. Cng gn ging nh phn chia ri ro nhm gim thiu tn tht, a dng ho cng

69

c gng phn chia tng ri ro ca cng ty thnh nhiu dng khc nhau v tn dng s khc bit dung may mn ca ri ro ny b p tn tht cho ri ro khc. K thut ny thng s dng nhiu cho ri ro suy on, c bit l trong u t chng khon Porfolio. Porfolio l b chng khon, danh mc chng khon hay cu trc chng khon. Bng cch kho lo la chn cc chng khon trong b portfolio, chng ta c th gim c ri ro tng th ca cng ty. V d: Hai hang nc ngt ni ting th gii l Pepsi Cola v Coca Cola c tng quan kh nghch chiu trong mt th trng no , chng hn nh Vit Nam. Nu chng ta c th an tm v lc no chng ta cng c th bn c hng. L thuyt v a dng ho khng ch ng dng trong u t chng khon m c th vn dng trong rt nhiu hot ng khc nhau ca doanh nghip: nh a dng ho th trng, a dng ho sn phm, a dng ho khch hng Nhng n lc kim sot ri ro ca chnh ph v x hi: Nhng n lc kim sot ri ro ca chnh ph v x hi N lc ca cc t chc ring l v phi li nhun: S lit k cc t chc ring l v phi li nhun hot ng trong lnh vc kim sot ri ro cho thy phm vi ca cc hot ng v dch v. C l trong s ny, hi ng ny bao gm cc c nhn, cng ty kinh doanh, trng hc, cc phng ban ca chnh ph, cc t chc lao ng, cng ty bo himHi ng tng hp v cung cp thng tin v cc tai nn, hp tc vi cc vin chc nh nc trong nhng chin dch tuyn truyn an ton lao ng, khuyn khch thit lp hi ng an ton lao ng a phng v gip cc thnh vin gii quyt cc vn v an ton. T chc bo him Hoa K: thng bo rng ri v mc v nguyn nhn ca nhng tn tht do ho hon gy ra, iu tra nhng trng hp h nghi ng ngi mua bo him t t c s kinh doanh ca mnh nhn tin bi thng, nh gi s t qun l da trn mc tn tht do ho hon v cng tc phng chy cha chy, xut nhng iu l an ton.

70

T chc ti tr th nghim an ton: tin hnh th nghim cc trang thit b (tivi, dy in, dng c an ton) quyt nh cc thit b ny c p ng c tiu chun an ton hay cha. T chc phng chy cha chy quc gia: thnh lp tiu chun v iu l khuyn khch cc thnh vin ca t chc k c cng chc chp nhn nhng xut c a ra. T chc bo him an ton trn ng cao tc: tr gip ti chnh cho cc t chc lin quan n an ton giao thng v cng gip trc tip nhng tiu bang c la chn. Phng bo v chng mt cp xe Nhng cng ty bo him t nhn cng thnh lp phng k thut hoc phng kim sot tn tht nghin cu nhng ri ro h phi ng u v xut nhng bin php gim thiu ri ro. Cng ty bo him cng cung cp bch chng, phim nh, tp ch dn v cc lp hc hng dn v an ton. Cng on cng rt nng ng trong vic kim sot cc tn tht v h quan tm tt c cc vn nh hng n iu kin lm vic ca cng nhn. H tr gip thc hin cc quy nh an ton ca chnh ph nhm to an ton cho ni lm vic. Cng on l thnh vin ca Hi ng an ton quc gia v cc t chc tng t. Ngoi ra, h cn thng xuyn yu cu kim sot tn tht mt cch c hiu qu v hon thin hn na Cu hi n tp 1. Hy phn bit gia kim sot gia kim sot ri ro v nh gi ri ro? Chng c mi quan h nh th no? 2. Mi quan h gia kim sot ri ro v ti tr ri ro l g? 3. Hy cho 3 v d minh ha v k thut n trnh ri ro m n c th thc s gy tn hi cho t chc?

71

4. Phn bit gia k thut ch ng n trnh ri ro v k thut loi b nguyn nhn gy ra ri ro? 5. Hy phn tch v nu mt s hot ng gim thiu v hot ng hn ch tn tht? 6. Hy cho 2 v d phn bit cc hot ng gim thiu v hot ng hn ch tn tht? 7. V sao cn phn bit khi xem xt cc hot ng gim thiu tn tht? 8. Hy cho 2 v d v chuyn giao ri ro khng c bo him? 9. Gii thch kim sot ri ro c th p dng cho ri ro suy tnh nh th no?

72

Chng VI. K thut ti tr ri ro

6.1. Khi qut chung Trong phn ln cc chng trnh qun tr ri ro, mc d c nhng n lc ln nht trong vic kim sot ri ro nhng tn tht vn xut hin. Vic khng kim sot c tt c ri ro c ngha l phi chp nhn ti tr nhng ri ro xut hin. Ni dung chng ny s nhm gii thch cc khi nim v k thut ti tr ri ro m chng ta thng s dng trong thc t. Mt chng trnh qun tr ri ro c thit k t m, vi mc tiu ca nh qun tr ri ro l ngn nga tt c cc tn tht, tn tht vn c th xut hin. Ngi ta hy vng phng php "lin tc ci tin" lun c xu hng tin v mc tiu tn tht bng khng bi v li nhun ko thy c ca hot ng ngn nga tn tht rt kh a vo trong phn tch kinh t tiu chun. Vi chng trnh kim sot ri ro t nng n hn s dng phng php phn tch kinh t da trn tiu chun chi ph/li nhun tnh tn tht s c p dng i vi cc chng trnh kim sot tn tht nh khi mt trong nhng tn tht d on xut hin. a tn tht v khng vi nhng n lc to ln kim sot tn tht, nu c kh nng, cng c th khng c thng qua nu da trn phn tch chi ph/li nhun. Trong mt s trng hp chi ph bin t ca cc hot ng ngn nga tn tht l khng hiu qu trong trng hp ny. Tm li, phn tch kinh t tiu chun cho php vi tn tht c th xy ra bi vic ngn nga chng rt tn km; khi chng xy ra, chng phi c ti tr. Quan im ci thin cht lng cng nhn ra rng mt vi tn tht khng th ngn nga c bng cc k thut sn c, v cc tn tht khng th kim sot ny phi c ti tr. Ti tr ri ro l mt hat ng th ng nu em so snh vi kim sot ri ro. Trong khi hot ng kim sot ri ro l ch ng nhm gim tn tht ca mt hat ng hoc ti sn, th ti tr ri ro li i ph theo ngha n ch hnh ng sau khi tn tht xut hin. iu ny cha th kt lun c rng chin lc ti tr ri ro
73

v hot ng ti tr ri ro l khng c k hoch. Qu trnh nh gi ri ro ng mt vai tr rt quan trng trong vic gip nh qun tr ri ro lp k hoch v hp l ha chng trnh ti tr ri ro. Tuy nhin, ri ro phi xut hin trc khi c ch ti tr ri ro hot ng. T tng trn, ti tr ri ro c th c tm tt bng mt cu tr li cho cu hi "Ai tr tin". D cho c thit k c thc hay mc nhin, ti tr ri ro vn lun lun tn ti. Th d, khi thit hi ln lm cho t chc khng tr c cc khon n, cc ch n ca cng ty phi gnh chu hu qu ti chnh. Mt vn na cng cn phi quan tm trong chng ny l cc thut ng s dng. Ti tr ri ro c th bao gm ti tr ri ro cng nh ti tr tn tht. Ri ro p t chi ph ng k ln t chc, v ch c vi chi ph c nu ra trong cc bo co ti chnh. Phn chi ph ri ro c nhn bit thng qua tn tht xut hin, nhng y cn c mt s chi ph gin tip khc xut hin nh hu qu ca s bt n hay s dng khng c hiu qu ngun qu ca mt t chc, v mt khi nim, cc chi ph ny c coi l ti tr ri ro. Ti tr ri ro bao gm c cc phng php thanh ton th lao cho cc nh qun tr ri ro v ti tr cc phng tin kim sot tn tht, m trong nhiu bo co khng thy ni n nhng chi ph ny. 6.2. Mt s phng php ti tr ri ro So vi kim sot ri ro, vic phn loi cc phng php ti tr ri ro hon ton n gin. Phng php ti tr ri ro c phn thnh hai nhm: lu gi tn tht l hnh thc chp nhn chu ng tn tht theo hu qu ti chnh trc tip. Chuyn giao ri ro l vic sp xp mt vi thnh phn (th d, nh bo him) gnh chu hu qu ti chnh trc tip. Ni mt cch khc, chuyn giao l chuyn vic thanh ton tn tht cho cc thnh phn khc. S dng thut ng "chuyn giao" m t vic sp xp ti tr ri ro thc t v khng ng lm nu ri ro t n khng c chuyn giao. Thng th chuyn giao ti tr ri ro cung cp mt phng tin l b p ri ro khi tn tht xut hin. Khi vn chuyn giao c thc hin ng ngha, ri ro t n s c chuyn giao

74

cho mt i tng khc, v y chnh l chuyn giao kim sot ri ro. Cng vy, chuyn giao thng c hiu l mt khon b p cho ngi c chuyn giao nh ph bo him tr cho cng ty bo him. Ngi chuyn giao khng th n trnh khi ton b hu qu ca ri ro thng qua chuyn giao, m ch trnh c tn tht trc tip v tc thi. Phng php ti tr ri ro c th c phn loi theo thi gian m ngun thanh ton tn tht c chun b. Nu mt t chc c ngun thu nhp ln, gnh nng ti chnh ca tn tht c th c coi nh mt chi ph hin ti, khng cn c mt k hoch c th trc. Phng php ny thng c s dng bi cc t chc (hoc c nhn) khng bit s dng cc phng php qun tr ri ro. Phng php ny c coi l ti tr ri ro tc thi. Khi tn tht tim nng l qu ln i vi kh nng ca mt t chc, l chi ph tn tht thng c phn nh ra cho nhiu chu k ti chnh. Khi ngn qu c tch ly trc khi tn tht xy ra phng php ti tr ri ro trong trng hp ny c coi l ti tr ri ro trong tng lai, trong s tch ly dnh p ng tn tht tng lai. Mt qu c thit lp bi mt chnh quyn a phng dng bi thng cho nhng cho nhng ngi lao ng b tai nn trong tng lai l mt th d v ti tr ri ro trong tng lai. Khi vic thanh ton tn tht c phn b ta nhiu chu k sau khi xy ra khiu ni, ti tr ri ro lin quan n cc tn tht trc y, trong cc khon thanh ton bi thng phn nh tn tht trong qu kh. K hoch vay tin ti tr tn tht tim nng v vic hon tr cc khon n hn t thu nhp tng lai l mt th d ca ti tr ri ro trong qu kh. Mt khon vay c thu xp t trc c s dng ti tr tn tht l m h i vi vn thi gian c phn loi y nu mt vi chi ph c thanh ton trc khi pht sinh tn tht (ph hoa hng vay chng hn) R rng, lu gi tn tht cng c th s dng cc phng php ti tr ri ro tc thi, trong tng lai hay trong qu kh. Vic mua bo him thng l ti tr ri ro

75

trong tng lai, trong khon chi ph thanh ton cho cng ty bo him l khon chi trc khi tn tht xy ra. 6.2.1. Mt s phng php ti tr ri ro So vi kim sot ri ro, vic phn lai cc phng php ti tr ri ro hon ton n gin. Phng php ti tr ri ro c phn thnh hai nhm: lu gi v chuyn giao. Lu gi tn tht l hnh thc chp nhn chu ng tn tht theo hu qu ti chnh trc tip. Ni mt cch khc, chuyn giao l chuyn vic thanh ton tn tht cho cc thnh phn khc. S dng thut ng chuyn giao m t vic sp xp ti tr ri ro thc t v khng ng lm nu ri ro t n khng c chuyn giao. Thng th chuyn giao ti tr ri ro cung cp mt phng tin l b p ri ro khi tn tht xut hin. Khi vn chuyn giao c thc hin ng ngha, ri ro t n s c thc hin ng ngha, ri ro t n s c chuyn giao cho mt i tng khc, v y chnh l chuyn giao kim sot ri ro. Cng vy, chuyn giao thng c hiu v mt khon b p cho ngi c chuyn giao nh ph bo him tr cho cng ty bo him. Ngi chuyn giao khng th trnh khi ton b hu qu ca ri ro thng qua chuyn giao, m ch trnh c tn tht trc tip v tc thi. Phng php ti tr ri ro c th dc phn loi theo thi gian m ngun thanh ton tn tht c chun b. Nu mt t chc c ngun thu nhp ln, gnh nng ti chnh ca tn tht c th c coi l mt chi ph hin ti, khng cn c mt k hoch c th trc. Phng php ny thng c s dng bi cc t chc (hoc c nhn) khng bit s dng cc phng php qun tr ri ro. Phng php ny c gi l ti tr ri ro tc thi. Khi tn tht tim nng l qu ln i vi kh nng ca mt t chc, l chi ph tn tht thng c phn nh ra cho nhiu chu k ti chnh. Khi ngn qu c tch lu trc khi tn tht xy ra phng php ti tr ri ro trong trng hp ny c gi l ti tr ri ro trong tg lai, trong sc tch lu dnh p ng tn tht tng lai. Mt qu c thit lp bi mt chnh quyn a phng dng bi

76

thng cho nhng ngi lao ng b tai nn trong tng lai l mt th d v ti tr ri ro trong tng lai. Khi vic thanh ton tn tht c phn b ra nhiu chu l sau khi xy ra khiu ni, ti tr ri ro lin quan n tn tht trc y, trong cc khon thanh ton bi thng phn nh tn tht trong qu kh. K hoch vay tin ti tr tn tht tim nng v vic hon tr cc khon n hn t thu nhp tng lai l mt th d ca ti tr ri ro trong qu kh. Mt khon vay ti tr tn tht tim nng v vic hon tr cc khon n hn t thu nhp tng lai l mt th d ca ti tr ri ro trong qu kh. Mt khon vay vn thi gian c phn loi y nu mt vi chi ph c thanh ton trc khi pht sinh tn tht (ph hoa hng vay chng hn). R rng, lu gi tn tht cng c th s dng cc phng php ti tr ri ro tc thi, trong tng lai hay trong qu kh. Vic mua bo him thng l ti tr ri ro tc thi, trong tng lai hay trong qu kh. Vic mua bo him thng l ti tr ri ro trong tng lai, trong khon chi ph thanh ton cho cng ty bo him l khon chi trc khi tn tht xy ra. 6.2.2. Lu gi tn tht Mt phng php ph bin qun l ri ro l lu gi tn tht. Ngun b p ri ro l ngun t c ca chnh t chc , cng thm vi ngun vay mn m t chc phi c trch nhim hon tr. Phng php lu gi c th l th ng hoc nng ng, c k hoch hoc khng c k hoch, c thc hoc khng c thc. Lu gi tn tht l th ng hoc nng ng, c k hoch hoc khng c k hoch, c thc hoc khng c thc. Lu gi tn tht l th ng hay khng c k hoch khi nh qun tr ri ro khng nhn ra ri ro v hu qu l khng c gng s l ri ro . Cho nn mc nhin t chc chn lu gi ri ro . Rt t khi cc t chc ny nhn dng c ht nguy c ri ro ca n i vi tn tht ti sn, tn tht trch nhim php l v tn tht ngun nhn lc. Hu qu, mt s tn tht lu gi khng c k hoch l hin nhin v khng th trnh.

77

Lu gi tn tht l nng ng hay c k hoch khi nh qun tr ri ro xem xt cc phng php x l ri ro khc nhau v quyt nh khng chuyn giao tn tht tim nng. Lu gi tn tht khng c k hoch c th do ngu nhin, l mt phng php tt nht i vi vi nguy c c th, nhng n s khng bao gi l mt gii php x l cc nguy c ri ro. Cho d lu gi tn tht l nng ng hay c k hoch, l hp l hay khng hp l, n ph thuc vo tnh hung quyt nh lu gi ri ro. i khi ri ro nn lu gi li b phn ln cc c nhn khng ng lu gi, ngc li cc ri ro khc khng nn lu gi th ngc li c gi li. Th d, mt s ngnh kinh doanh lu gi ri ro trch nhim php l pht sinh t mt sn phm trong khi c kh nng chuyn giao ri ro ny. Mt s cc doanh nghip khc li chuyn giao ri ro c tn tht nh, trong khi nhng tn tht ny c th lu gi mt cch d dng. T bo him l mt trng hp c bit ca hot ng v k hoch lu gi khc nh hnh thc khng bo him trong t chc c s lng nguy c ri ro ln. T bo him khng phi l bo him, v n khng chuyn giao ri ro cho mt ngi khc. Ngi t bo him v ngi bo him c th chia s nhiu mc khc nhau v d on cc tn tht ca n trong tng lai. Mt s tc gi khng xem mt chng trnh lu gi tn tht l t bo him tr phi ngun chi ph c tch ly trc ti tr cc tn tht. b1. K hoch ti tr tn tht. Hnh thc ti tr cho k hoch lu gi c th i t n gin, khng cung cp ngun ti tr trc, cho n nhng k thut phc tp hn, nh bo him trc h v nhm lu gi ri ro. Khng chun b ti tr trc. Rt nhiu quyt nh lu gi tn tht ti sn v tn tht trch nhim php l khng c chun b ti tr trc. Cc t chc n gin chia nh tn tht khi n xut hin. Phng php ny ct gim chi ph qun l c th theo hng ti thiu ha, nhng nu tn tht bin ng ln t nm ny qua nm khc, t chc ny c th phi bn ti sn trong iu kin bt li c tin mt n

78

b khi tn tht xut hin. Cc tn tht ln t khi c ti tr bng ngun kinh ph t vay mn, mt phn v cc ch n cho rng lu gi nhng tn tht ln l qun tr ti chnh ti. Hu qu l h t chi nhng khon tn dng nh th v hay i li sut cao.(nhng tn tht nh c th c bi thng bng ngun vay mn, thng c tha thun trc. Phn chi ph tng thm bao gm c chi ph gi khon tn dng v li vay vn). Mt nhc im khc ca phng php khng chun b ti tr trc l cc hot ng sn xut ca t chc ny c th b nh hng bi cc kt qu ti chnh bt ng. Ti khon n hay ti khon d phng. Nh qun tr ri ro ca mt t chc t ti tr quan tm n kh nng nh hng ca nhng tn tht khng c bo him trnh by trong bn bo co ti chnh, c th hnh thnh mt ti khon n gii quyt nhng tn tht ngoi d tnh. Hng nm d kin tn tht s c cng thm vo ti khon, ng thi li nhun hoc cc ngun li ti chnh khc s b gim mt khon ging nh vy. Khi mt tn tht khng bo him xy ra, lng tn tht ny s c tr vo ti khon n trn thay v tr vo li nhun ca t chc. K thut ny lm gim bt nh hng ca tn tht khng bo him theo thi gian bng cch tr mt lng tn tht trung bnh t li nhun hng nm hn l tr mt lc ton b gi tr ca tn tht khi n xy ra. V mt k thut, ti sn d phng khng phi l mt phng php to qu v n khng cung cp ngun kinh ph ti tr tn tht. y ch l mt phng php hch ton chi ph tn tht. Cc nhn vin k ton thng lng l trc k thut ny, v n cho thy mt tnh hnh ti chnh khng ng vi thc t i vi phn ln cc t chc to ngun kinh ph. Hn na trong phn ln cc trng hp cc ngun thng tin thng k thng khng y c th t ng phn b tn tht d bo. "Tn tht c tch ly" l cc tn tht pht sinh t kt qu hot ng sn xut kinh doanh trong k bo co v c y thng tin c lng c cc tn tht . Tuy nhin nhng tn tht c th cha c bo co do n c th cha c bi hon. Khi c thng tin y xc nh c tn tht xy ra v c lng

79

c mc tn tht, cc bn bo co trnh ti chnh nn phn nh y mc ca tn tht. Ti khon ti sn d phng. Mt t chc c th gi tin mt hay cc nh u t d chuyn thnh tin mt thanh ton nhng khon tn tht khng bo him. Phng php ny c th c s dng khi tn tht khng bo him c kh nng vt qu ngun tin mt dnh sn cho cc trng hp khn cp v s tin t chc c th vay mn. Th d, mt nh qun tr ri ro ca mt chnh quyn a phng c th gi mt ti khon bo m thanh ton tn tht v n trnh vic nht thit phi tng tm thi cc loi thu hay vay mn thm nh nc khi tn tht xy ra. Nhc im ca phng php ny l li nhun ca cc ti sn tin mt hoc cc ti sn gn nh tin mt c th thp so vi u t vo ch khc, c bit i vi nhng t chc c t sut li nhun cao. Bo him trc h. Ngi bo him trc h l mt ngi bo him c s hu bi ngi bo him c s hu bi ngi c bo him. Bo him trc h l mt hnh thc t bo him. Cng ty bo him trc h c th c hiu l "mt chi nhnh bo him c s hu ton b bi mt cng ty c th hay mt ngnh cng nghip. N c hnh thnh y di hnh thc lin doanh cn thit trong vic ti tr mt phn ri ro ca cc cng ty m ca n trn c s kinh t. C nhiu hnh thc bo him trc h:
-

c s hu ton b bi 1 cng ty - trc h thun ty L s hu chung ca mt nhm doanh nghip - trc h tp on L s hu chung ca mt nhm thnh vin thuc hip hi thng mi trc h thng mi.

6.2.3. Chuyn giao bo him Bo him l mt phn quan trng trong chng trnh qun tr ri ro ca mt t chc cng nh mt c th. Bo him l mt hnh thc chuyn giao ti tr ri ro, trong ngi bo him chp thun gnh vc phn tn tht ti chnh khi ri ro xut hin. Bo him c th c nh ngha nh mt hp ng chp thun gia hai bn:

80

ngi bo him v ngi c bo him. Theo hp ng ny, ngi bo him ng b p nhng tn tht c bo him( theo hp ng bo him) v ngi c bo him cng nh chi ph dch v cho ngi bo him. c1. Thnh phn ca mt giao dch bo him: Bn thnh phn c bn ca mt giao dch bo him bao gm:
-

Mt hp ng c hai bn tha thun Chi ph thanh ton cho ngi bo him Mt khon chi tr c iu kin c thanh ton theo tnh hung c xc nh trong hp ng bo him C ngun qu chung do ngi bo him nm gi chi tr cho cc khiu ni bi thng.

Bnh thng ph bo him c tch ly t nhng ngi mua bo him to thnh ngun qu gp chung, mc d ph bo him khng bt buc i vi mt vi gi giao dch c xem nh bo him. Th d, mt qu lng gi thun ty l mt cng ty bo him Phi li nhun cung cp bo him cho nhng ngi c ng gp vo qu i li s ng ca h trong vic lng gi khi tn tht xy ra. Trong qu lng gi thun ty, ngun qu gp chung l s ha hn tp th ca nhng ngi ng gp vo qu cung cp ngn sch khi cn lng gi. Ngun kinh ph gp chung l thnh phn c bn ca ni dung bo him loi ny. Khng c ngun kinh ph gp chung, giao dch khng th c nh hng trn cc hot ng kinh t m y l yu t chnh ca mt giao dch bo him. Th d, mt hp ng bi thng tn tht c k bi mt t chc b ph sn. Hp ng thuc loi ny khng phi l mt hp ng kinh t v hu qu ti chnh m ngi nm gi hp ng ti sn phi gnh chu khi tn tht xy ra cng ging nh khi khng c hp ng. Cng vy, mt t chc khng th bo him cho chnh n; b p tn tht cung cp bi cc cng ty bo him, tr phi cc cng ty khc ngoi cng ty m cung cp ngun kinh ph gii quyt cc khon i bi thng cho cng ty m.

81

c2. Ngun gp chung so vi ri ro chung. Mt s tc gi cho rng t hp ri ro chung l yu cu i vi mt giao dch bo him. yu cu "t hp ri ro" ny c pht sinh t vic gii thch sai lut s ln. Ging nh khi p dng i vi t hp cc ri ro c bo him, lut s ln cho rng tn tht bnh qun trn mt n v c bo him c xu hng tin ti tn tht trung bnh thc s - khi s lng cc ri ro c bo him ri ro c lp, ng nht tng ln. Th d, nu mi ngi mua bo him thanh ton mt khon ph bo him ln hn gi tr trung bnh ca tn tht, s lng ngi mua bo him cng nhiu th xc sut ngun qu chung c th thanh ton cho tt c cc khon tin i bi thng cng ln. Cui cng, khi s ngi mua bo him tng ln rt ng, th vn bi thng ton b tt c c khon khiu ni cng tr nn chc chn. Tuy nhin, khi nim "t hp ri ro" khng th gii thch ti sao vic gp chung qu s c bo m mnh hn khi s ngi mua bo him tng ln. S bo m mnh hn l do qu gp chung ch khng phi do t hp ri ro. Ni cch khc, ci mnh ca s bo m khng phi do xu hng cc ri ro c lp b tr vi nhau. "T hp ri ro gii thch sai lut s ln v n khng phn bit c gia t hp ri ro v qu gp chung. Khi mi ngi mua bo him ng gp ph bo him ln hn gi tr trung bnh ca tn tht, qu gp chung cui cng s p o xu hng chnh lch trung bnh ca cc tn tht c phn phi ng nht, c lp. Hnh 8.1 chng minh cho ta thy nh hng ca qu gp chung khc vi t hp ri ro. Gi thit c t ra nh sau:
-

Mi n v c th gp tn tht ca 100000$ vi xc sut l 0,02 mt cch c lp. Mi n v trong t hp ng gp ph bo him l 5000$, bng 2,5 ln tn tht trung bnh: 0,02*100000=2000$ Ngun vn chung ban u ca t hp l 100000$

Nh trong hnh 8.1, xc sut khng th chi tr l 0, khi ch c mt n v trong t hp. V ngun vn ban u ca t hp l 100000$, cho nn t hp khng th mt

82

kh nng chi tr khi ch c mt ngi tham gia v ngun qu chung s m bo vic chi tr. Thc ra, thm mt n v th hai vo t hp s lm tng xc sut khng th chi tr, khi c hai n v u gnh chu tn tht. Tuy nhin nu ta tng n n v th hai mi th xc sut khng th chi tr li gim xung v by gi t hp c th bi thng cho hai n v. C th, mi ln tng s n v th xc sut khng th chi tr tng dn ln cho n khi s n v a thm vo 20 th xc sut ny gim xung. Cui cng, nh hng ca vic a thm mt ngun ng gp mi vo s c xu hng p o nh hng ca vic a thm mt ri ro mi vo lm tng xc sut khng th chi tr. Bng cch tng s lng n v trong mt t hp, xc sut khng th chi tr s tin dn v 0. S vn ban u 100000$ ch bo m chi tr cho trng hp ch c mt n v. Bt k bao nhiu n v c a thm vo t hp sau n v ban u, xc sut khng th chi tr s khng bao gi bng 0 c, thay v th n ch tin ti khng. S khc nhau gia qu gp chung v t hp ri ro lm r hn l do i hi mt ngun qu chung i vi mt giao dch bo him. Mt giao dch bo him cn ngun kinh ph cho cc khon khiu ni tim nng. R rng, mt c nhn rt giu c th bo him mt ri ro cho mt c nhn khc, mt hp ng khng yu cu t hp ri ro. Trong mt t hp bo him, mi thnh vin mua bo him s ng gp mt khon ph bo him chung c dnh gii quyt cc khiu ni ca mi thnh vin c bo him. Gi thit: Tn tht 100 000$ Xc sut ca tn tht l 0,02 Ph bo him cho mt ri ro l 5000$ Ngun vn ban u c l 100 000$ Hnh 8.1: T hp ri ro chung v xc sut khng th chi tr.

83

.005 .043 .031 .021 .0,007 .008 0 20 40

.007

.015
.005

.010
.004 .003

60

80

100

120

S lng ri ro c3. Tha thun gp qu chung v s kt hp. Mt chp thun gp qu chung c th c hnh thc mt tha thun chia s tn tht xut hin i vi nhng ngi tham gia gp qu bo him chung . Th d, mt nhm chnh quyn (x, hoc huyn, tnh) c th tha thun chia s cc ri ro php l pht sinh t cng an hay cc hot ng ngn nga ha hon thng qua mt tha thun gp qu chung. Di tha thun gp qu chung nh hng ti chnh ca cc ri ro trch nhim php l c xu hng d d on hn i vi mt chnh quyn a phng nu em so vi trng hp khng c mt tha thun gp qu chung. T hp ri ro cn c gi l s kt n, lin quan n vic kt hp cc tn tht pht sinh t mt s lng ln ri ro. Kt qu ca s kt hp l tn tht trn mt n v tr nn d d on trc hn. Theo nhng iu tho lun trc y v bo him th cc hnh thc t hp v kt hp l ti tr ch khng phi kim sot ri ro. Khi s lng n v trong mt t

84

hp tng ln, tn tht cng tr nn c th on trc c nhiu hn so vi s n v trong t hp, nhng khng th bit c gi tr tuyt i. S n v trong t hp, nhng khng th bit c gi tr tuyt i. S n v trong t hp c xem nh kh nng chu ng ri ro ca t hp, v t hp cc kh nng ny cui cng s thng lnh xu hng lch khi gi tr trung bnh ca cc kh nng ny cui cng s thng lnh xu hng lch khi gi tr trung bnh ca cc tn tht. Trong nhiu trng hp kh nng chu ng ri ro ca cc t hp bao gm cc ngun lc ti chnh, v t hp cc ngun lc ny l ti tr ri ro. Ngay c khi mt tha thun gp qu chung c hnh thc l quyn nh gi nhng ngi tham gia gp qu, phng php ny cng nn c phn lai nh l mt phng php ti tr ri ro. Mt s m h c th xut hin khi mt t hp ngun khng bao gm cc ngun kinh ph ti tr. 6.2.4. Chuyn giao ti tr ri ro phi bo him Chuyn giao c th l cc phng php kim sot ri ro hoc ti tr ri ro. Chuyn giao kim sot ri ro bao gm: -Chuyn ti sn hay ch hot ng ca n cho mt ngi khc. -Loi tr hoc gim thiu trch nhim ca ngi chuyn giao i vi tn tht cho ngi c chuyn giao. -Xa b bn phn c gi nh l ca ngi chuyn giao i vi cc tn tht. Chuyn giao ti tr ri ro, ngc li, cung cp mt ngun kinh ph bn ngoi c dng thanh ton tn tht khi ri ro xut hin. Chuyn giao ti tr ri ro phi bo him khc vi bo him ch ngi nhn chuyn giao khng phi l cng ty bo him v mt php l. Phn ln chuyn giao ti tr ri ro phi bo him c thc hin thng qua mt hp ng nhm gii quyt cc vn khc, nhng cng c mt vi trng hp hp ng c thit k nhm mc ch chuyn giao ny ring cho tnh hung . Nhiu tha thun hp ng loi ny chuyn giao trch nhim ti chnh i vi tn tht ti

85

sn trc tip hoc tn tht thu nhp, mt vi trng hp l tn tht ngun nhn lc; hu ht chuyn giao trch nhim ti chnh v php l cho thnh phn th ba. Mt vi v d. Mt vi th d sau y s cho ta hnh dung c c tnh ca loi hp ng ny. Vi mt hp ng thu mn, ngi ch nh c th chuyn giao cho ngi thu trch nhim ti chnh i vi s h hng ti sn c thu v cc tn thng thn th c chuyn cho thnh phn th 3 (mc d khng thy ghi trong hp ng). Trng hp th hai, ngi thu c th chuyn cho ngi ch nh trch nhim ti chnh khi xy ra tn tht i vi ngi thu trong trng hp ha hon, khng cn thit ai l ngi c li. i vi cc hp ng xy dng, ngi ch c th chuyn giao cho bn hp ng xy dng mt phn hay tt c trch nhim bi thng tn tht khi c tai nn xy ra i vi ngi lao ng. Mt doanh nghip vn chuyn hng bng ng hng khng, ct gi cc thit b trong kho, hay vn chuyn nguyn vt liu cho mt doanh nghip khc ch bin tip, c th k kt mt hp ng c bit buc ngi gi ti sn thanh ton nhng tn tht vt qu cc quy nh php l ca iu lut chung. 6.2.5. Trung ha ri ro Thut ng ring hedging hay trung ha m t hnh ng nh mt kh nng thng c b tr t mt kh nng thua. Hedging hay trung ha mt ri ro s dng vic nh cc c cc kt qu ngc vi kt qu ca ri ro. Theo ngha ny, mt hp ng bo him s c coi l mt hedging i vi tn tht s xy ra, nhng s dng thut ng ny s c th b hiu sai. Mt th d khc ca trung ha ri ro l mt c nhn c th cc cc s kin th thao sao cho khng th sao cho khng th b ri ro bng cch bt c hai bn. Trong kinh doanh, hnh thc hedging thng c s dng ngn chn cc ri ro xut hin khi gi nguyn vt liu hay t gi hi oi thay i. Mt doanh nghip c hp ng bn sn phm vi gi c nh bng ngoi t, s xut hin ri ro khi t gi

86

thay i. Cc hp ng tng lai cho php ngn chn nhng ri ro ny. Mt hp ng tng lai l mt hp ng mua hoc bn cho mt khon ngoi t c nh ti mt thi im trong tng lai, th d 6 thng. Hp ng c mua bn trn th trng tng lai ti mc gi ph thuc vo s nh gi ca thng nhn v t gi hi oi trong tng lai gia ng bn t v nhng ng tin khc. Th d, mt nh sn xut my mc nng nghip c th ng cung cp 1000 chic my cy cho mt nh phn phi Php trong 6 thng vi gi 165 000 francs Php/my cy. Nu t gi hi oi gia ng dollar M v frnc Php l 5,5 francs Php = 1$ M, nh vy gi bn c chuyn sang ng dollar M l 30000$. Tng gi tr ca giao dch ny l 30 tr$ M hay 165tr. F Php. Nu chi ph sn xut v vn chuyn l 28 000$/chic my cy, ngid sn xut hi vng s thu c mt khon l nhun l 2000$/my cy. Nh vy, li nhun thc t ca nh sn xut trong giao dch bn hng ph thuc vo t gi gia ng francs Php v ng dollar M ti thi im giao dch c thc hin, tc l sau 6 thng k t khi k hp ng. Nu gi tr thc t ca ng francs tng ln so vi ng dollar M, li nhun ca nh sn xut tnh theo gi dollar s tng ln. Nu gi tr ng francs Php thc t gim so vi ng dollar, li nhun ca nh sn xut s gim i. Mt phng php gip cho nh sn xut c th ngn chn c ri ro t gi hi oi thay i l bn 165 tr F Php ti t gi 5,5F = 1$ M. Hnh ng ngn chn nh vy c th c gi l chn khng ( short hedging ) hay bn khng (short sale), v nh sn xut thc t khng s hu s francs c em bn. Thay v th, nh sn xut c th vay tin francs t mt nh bun bn ngoi t, ha hon tr khon n ny khi bn c s my cy trn. Khon tin franc vay ny c bn ngay trn th trng ngoi t vi gi 30 tr.$, kha chn li nhun thc t ca nh sn xut trong giao dch. Mc d phng php hedging thng qua mua bn khng c th trung ha ri ro hi oi, trong thc t, phng php trung ha thng s dng hp ng tng lai. Trong th trng tin t, hp ng tng lai l s ha hn s giao mt lng tin

87

xc nh ti mt thi im xc nh trong tng lai. Cc hp ng tng lai c mua bn trn th trng c t chc v vy cc hp ng tng lai c th c bn vo bt c thi im no trc khi ht hn. Co hi mua bn trn th trng tng lai cho php ch hp ng tng lai c th c bn trn th trng tng lai cho php ch hp ng khng b bnt buc phi thc s cung cp lng tin mua bn. Thay v vy, hp ng c bn ti thi im giao dch cn c trung ha ri ro xy ra. Xt tip th d trn, nh sn xut vn c ngi mua my cy ha tr 165 tr.francs sau 6 thng. Nu nh sn xut khng mun gnh chu ri ro hi oi t khan tin ha tr sau 6 thng kia, h c th ngn chn ri ro bng cch bn mt hp ng tng lai theo nh sn xut phi giao 165 tr. francs sau 6 thng. Lc nhn c tin thanh ton ca l my cy, nh sn xut mua li hp ng tng lai. Li hay l trong vic bn my cy do s thay i t gi hi oi c b p bi l hay li tng ng trong hp ng tng lai. S dng hp ng tng lai khng gy phin phc i vi lng ngai t giao dch ln. Rt d nhn thy cc hp ng tng lai ngn nga ri ro cho cc nh sn xut i vi ri ro hi oi nh th no. Nu gi tr ca hp ng francs Php gim ti 6,0 francs = 1$ M, nh vy li nhun bn my cy ca nh sn xut s gim i. C ngha l 165000 francs/my cy, tnh theo gi dollar M l 27500$ t hn 500$ so vi chi ph sn xut l 28000$. Tuy nhin, tn tht t bn my cy c b p bng li nhun ca hp ng tng lai. Khi gi tr ca hp ng francs gim ti 6.0 francs = 1$ M, gi tr bng dollar ca hp ng tng lai cng gim. Nh sn xut ang gi v tr bn khng ( bn mt hp ng tng lai ), nn s gim gi ca hp ng tng lai tr sau c ngha l hp ng c th c mua li vi gi thp hn so vi lc bn. Kt qu, li nhun thu c t hp ng tng lai s b p phn tn tht t bn my cy. Tng t, li nhun c c t chuyn i ng francs theo t gi 5.0 francs = 1$ M s lm tng li nhun bn my cy, nhng n s b p phn tn tht ca hp ng tr sau.

88

Theo nh khi nim, trung ha l mt c ch ti tr ri ro da trn x s nm gi mt ti sn c tng quan nghch vi ti sn ang nm gi. Ni chung phng php bo him hn l phng php lu gi tn tht. Tuy nhin trong khi lu gi tn tht c th p dng cho mi ri ro, t nht l v mt khi nim, th hedging v bo him c s dng cho mt s ri ro c th. Phng php hedging thng c s dng b p ri ro do gi c thay i, l cc ri ro suy on. Bo him thng c s dng b p ri ro thun ty. Hedging khng phi l phng php bo him theo ngha chung. Trong mt hp ng hedging s khng c iu khon bi hon cho ch 1000 chic my cy nu ri ro xy ra khi tu vn chuyn hng n Php b m trn bin, gy tn tht. Trong khi mt hp ng bo him s c iu khon bi thng . Phng php hedging c xu hng c s dng i vi cc ri ro pht sinh t s bin ng gi th trng hn l t s h hi vt cht. Th d, gi t trng thng nm ngoi tm kim sot ca nhng ngi nm gi cc hp ng tng lai. Bo him c xu hng c s dng cho cc ri ro c h hng vt cht, trch nhim php l, n thng c kim sot phn no bi ngi c bo him. Ri ro hi oi c s dng trong v d trnh by trn minh ha s khc nhau ny, v nh sn xut khng mong s nh hng c t gi dollar francs nn ri ro ny nm ngoi tm kim sot ca nh sn xut. Tuy nhin mt chng trnh ngn nga tn thtca nh qun tr ri ro c th nh hng rt ln n tn tht ca mt doanh nghip v phng din khc hedging v bo him c nhiu im chung hn l hedging v lu gi, mc d hedging v bo him c nhng khc bit ng lu . 6.2.6. Nhng vn cn xem xt khi la chn gia lu gi v chuyn giao tn tht Cc t chc ngy cng c xu hng thay th vic mua bo him bng vic ch trng k hoch lu gi tn tht. u im v nhc im ca lu gi tn tht c xt trn gi thit t chc c kh nng chu ng tn tht cho phn ln cn phi

89

 ln c th gnh chu tn tht ln nht c c lng (MPC) lin quan n ri ro, hoc vic lu gi tn tht l 1 quyt nh cha ng. Thut ng "kh nng" c d dng vi ngha chung biu th ngun ti chnh, vt cht, con ngi b p phn tn tht. Mc d b phn qun tr ri ro thng hot ng trong gii hn ca mt ngn qu, khng c mt l do c th no vic nh gi kh nng gnh chu ri ro tn tht l cn thit trong mt k ti chnh. Mt nh qun tr ri ro ca mt chnh quyn a phng c th lp mt ngn qu ring bit thanh ton cc khiu ni bi thng tai nn ca ngi lao ng. Qu c to nn bng s gn gp ph u n qua mt vi nm. Khi qu c tch ly, mc lu gi tn tht bng bo him l mt phng php ti tr ri ro khc c lin quan n hp gn bo him gia ngi bo him v ngi mua bo him. f1. Cht lng ca dch v Mt s cc t chc tin rng nhiu dch v c thc hin bi nh bo him s tt hn l mt t chc thc hin hay c thc hin bi mt cng ty dch v khc. Th d, mt s nh qun tr ri ro cho rng nu mt t chc t thanh ton cc khiu ni bi thng m n gi li, n s thanh ton nhanh hn v nhiu hn mc tn tht thc t. Ngi ta tin rng t chc s chng li nhiu khiu ni m nhiu nh bo him s thanh ton n. Thm vo , nhiu nh qun tr cho rng t chc s c thm gi tr t quan h cng cng khi nh cng ty bo him thanh ton cc khon khiu ni ring ca h. Cc nh bo him cng cho rng cc t chc t thanh ton cc khan khiu ni bi thng ca mnh s t hiu qu v t tc dng hn v h thiu kinh nghim. H qu nhn hu, c bit vi cc khon khiu ni bi thng ca ngi lao ng. Nhng ngi ng h lu gi ri ro p li nu nhng l l ny l ng, t chc c th thu mt cng ty dch v c lp c kinh nghip iu chnh cc tn tht di mt chng trnh lu gi ri ro. Cht lng kim sot tn tht v dch v qun l chung di mt chng trnh lu gi v mt chng trnh bo him l mt c s khc ca s tranh ci ny. Nhiu

90

ngi ng h ca c hai phe bo him v lu gi u ng im u vit trn. Cc cng ty bo him c u im thu c nhiu kinh nghim qua lm vic vi nhiu t chc trong mt thi gian di; nhng ngi khc c th tin tng vo kh nng nghin cu cc vn thc t ca cc chuyn vin nghin cu cc cng ty bo him. Tuy nhin, cc nh qun tr ca mt t chc thng bit r v t chc ca mnh hn ai ht, do vy h c th tp trung gii quyt cc vn ca t chc v c th nhn c nhiu s hp tc ca nhng nhn vin hn nhng t chc bn ngoi. Mt trong nhng nm gn y, nhiu cng ty bo him m rng cc dch v ca n. Th d, nu mt t chc quyt nh lu gi mt s tn tht ti sn hoc trch nhim php l, n c th thu cng ty bo him lm dch v kim sot tn tht ca n v cc dch v bi thng tn tht. Mt t chc c k hoch t bo him qu lu, c th mua dch v qun l v u t t mt nh bo him. f2. Chi ph c hi: Khi mua bo him gm c mt khon ph bo him thanh ton vo thi im hp ng c k, s nh gi vic mua bo him so vi vic lu gi tn tht nn xem xt khon li nhun u t c th c c trong khan thi gian gia k ng ph bo him v k thanh ton khiu ni bi thng cui cng. Nu khon ph bo him 100000 $ c yu cu bo him cho ri ro c tng chi ph c lng khong 100000$, li nhun u t s cho thy nn lu gi ri ro. Li nhun u t lm gim chi ph ca mt khon bi thng cho trc, thng n c nh gi bng cch so snh gia hin gi ca chi ph lu gi vi hin gi ca bo him ri ro. Nu khng c cc hn ch th trng, ngi ta khng hy vng cc c hi u t s khc nhau gia nh bo him v mt t chc lu gi tn tht. Cng vy, ngi ta hy vng ph bo him s phn nh li nhun u t. Khi ngi bo him v ngi c bo him c c hi nh nhau v ph bo him phn nh ton b li nhun u t d ton, chi ph c hi ca s dng bo him l bng khng. nh gi chi ph c hi tim nng s da trn c s tin rng c hi u t i vi ngi c bo him

91

khng ging nh i vi ngi bo him, hay tinh rng chi ph cho bo him khng phn nh ton b li nhun u t d tnh. f3. Vn thu Nhn chung, cc cng ty bo him c xu hng c u i v thu hn so vi ngi mua bo him. Kt qu, chi ph ti tr ca mt nh bo him cho mt ri ro cho trc thng thp hn chi ph ca t chc t ti tr ri ro . i vi bo him trch nhim php l, thng c mt khon thi gian di t khi ng ph bo him n khi thanh ton cc khiu ni bi thng, u i v thu biu hin trc tin ch cc quy nh cho php cng ty bo him c quyn khu tr trc cc khan d kin bi thng trong tng lai t thu nhp chu thu hin ti. Ngc li, mt t chc t thanh ton cc khan bi thng s dng ngun vn ca n s khng c tr cc khon chi tr vo thu nhp chu thu cho n khi cc chi tr thc t xy ra. Ni cch khc, cng ty bo him c php tr nhng tn tht d kin thi im sm hn so vi t chc lu gi ri ro v thanh ton tn tht t qu ring ca h. Nu gi nguyn cc nhn t khc, hu qu v thu ny mang li mt u im ln cho cng ty bo him so vi nhng t chc b nh thu nng, nhng u th v thu ny s gim khi nh bo him c em so snh vi nhng t chc b nh thu nh hoc c min thu. Hiu qu v thu ny s thp nht khi cng ty bo him c so snh vi mt i tng khng b nh thu nh cc t chc phi li nhun, nh bnh vin cng. f4. Hn ch ca lut php, kinh t v chnh sch cng cng Trong chuyn giao ri ro c nhng hn ch quan trng c p dng, c bit l chuyn giao ri ro phi bo him. Th nht, hp ng ch c th chuyn giao mt phn ri ro m t chc ngh l n chuyn cho ngi khc. Nh qun tr ri ro cn phi nghin cu k ngn ng trong hp ng xc nh nh hng ca n. Th hai, ngn ng thng rt phc tp n ni lut php c th c yu cu lm r ngha ca n. Th 3, v ta n thng chm thay i cc iu lut chung, h c xu hng chuyn giao mt cch hp nu c c hi. Th 4, v cc iu khan

92

trong hp ng rt a dng, c rt t tin l c th t vn xc nh ta n s phn x nh th no i vi nhng v n c th. Th 5, nu ngi c chuyn giao khng thanh ton ni tn tht c chuyn giao, ngi chuyn giao phi thanh ton phn tn tht h ngh chuyn cho ngi khc. Cui cng, ngi c chuyn giao c trch nhim chnh trong vi kim sot tn tht, c th thiu kin thc hoc quyn lc kim sot tn tht mt cch c hiu qu. f5. Mc kim sot ri ro Hot ng kim sot ri ro ca mt t chc c nh hng rt ln n chng trnh lu gi tn tht. Mc kim sot cng ln, cng c sc hp dn lu gi tn tht hn l bo him. L do kt lun nh th s c lm r khi xt him ha thc tinh thn. Bo him lm gim ng c ngn nga hay gim tn tht v tn tht c bi thng. ng c suy yu c xu hng lm tng mc tn tht vt xa mc tn tht phi c nu ng c c duy tr. Nh mt h qu, ph bo him s cao hn so vi trng hp c s hin din ca hot ng ngn nga tn tht. Mc kim sot ri ro ca ngi mua bo him cng ln, nh hng ny cng mnh. Kt qu n s lm tng chi ph bo him so vi lu gi tn tht. D nhin ngi bo him bit iu ny v lin tc nghin cu phng php duy tr ng lc ngn nga tn tht v gim nh tn tht trong cc hp ng bo him ca h. Cc khan gim tr l mt phng php gi c ng lc ny, cng ging nh nhng phng php hon tr mt phn gnh nng ti chnh ca tn tht i vi ngi mua bo him. Nhn chung, phng php lu gi lm tng ng lc ca t chc trong vic hnh thnh v duy tr cc hot ng ngn nga tn tht v gim nh tn tht. f6. L ph chu bo him Thut ng " ph chu bo him" c ngha l phn chnh lch gia chi ph bo him tn tht trung bnh. Chi ph ny l mt khan thanh ton thm cho bo him so vi ph lu gi tn tht. Khon thanh ton ln hn gi tr ngi mua bo him hy vng s nhn c t bi thng tn tht. Gi nguyn cc nguyn tc khc khng i,

93

ph chu bo him cng cao, phng php lu gi tn tht cng c a thch. Ph chu bo him s khc nhau ty theo cng ty bo him, i tng mua bo him, loi bo him. Th d, nhiu bo him ti sn v trch nhim php l c t l ph trung bnh l 30 n 40 % ph bo him. Bo him cuc sng v sc khe ca ngi lao ng thng phi hcu ph di 10%. Cc nh bo him khc nhau s c ph chu bo him khc nhau v cc iu kin hot ng ca h khng nh nhau nn khng th c nhng hiu qu hot ng ging nhau c. Cc i tng mua bo him ln thng s chu t l ph bo him thp hn cc i tng mua ba him nh v khi nh gi bo him, cng ty bo him thng nhn ra tng chi ph ca h khng tng t l vi c ca i tng bo him. f8. Lu gi tn tht c th l phng php duy nht Trong mt s trng hp, lu gi l cng c tim nng duy nht. T chc khng th ngn nga tn tht, khng c kh nng n trnh tn tht, v khng c kh nng chuyn giao tn tht, t chc khng cn s la chn no khc, n phi l lu gi tn tht. Trong nhiu trng hp, mt phn, khng phi tt c, tn tht tim nng c th c kim sot hoc ti tr t bn ngoi. Th d, mt t chc cn phi mua bo him l lt cho cy trng trong lu vc ca mt dng sng, nhng hp ng bo him c th hn ch trch nhim ca n mt t l tn tht tim nng no . i khi bo him khng c sn tr phi ngi ngi mua bo him ng chu phn tn tht u tin, 50000$ chng hn. Trong mt s trng hp, nu nhng tn tht khng bo him khng th kim sot ton b hay chuyn giao i u , t chc buc phi lu gi chng. Cu hi n tp: 1. Hy k 4 thnh phn ca mt giao dch bo him, gii thch ti sao ngun vn gp chung li cn thit i vi giao dch bo him. Cho v d v mt loi bo him trong ngun vn gp chung khng phi l tin hoc gn nh tin. 2. Cho hai v d v chuyn giao phi bo him?

94

3. So snh hai giao dch hedging v bo him, cho hai v d v hai giao dch l ging nhau v hai giao dch l khc nhau? 4. Gii thch nh hng ca mi trng hp di y nh th no n vic lu gi tn tht ca mt t chc: a. Kh nng chu ng ri ro ca t chc. b. Chi ph ln nht c th c kt hp vi ri ro c. Kh nng gnh chu ri ro ca t chc i vi ri ro c th c chuyn giao. d. Mc kim sot ri ro ca mt t chc.

95

TI LIU THAM KHO

1. Qun tr ri ro- Nh xut bn gio dc 1998 TG: Ng Quang Hun

2. 3. 4. 5. 6.

Nguyn Quang Thu Qun tr ri ro doanh nghip NXB Thng k 2002 Nguyn Quang Thu Qun l khng hong - Cm nang kinh doanh Harvard - NXB Tng hp TPHCM 2005. ng gi v phng nga ri ro trong kinh doanh Ngn Hng NXB Thng k 2002 Nguyn Vn Tin Ri ro ti chnh thc tin v phng php nh gi NXB Ti chnh 2002 Nguyn Vn Nam Qun tr ri ro v khng hong NXB Thng k 2002 on Th Hng Vn

96