Professional Documents
Culture Documents
NHNG NI DUNG C BN
I. H phng trnh i xng loi 1:
Phn 1- nh ngha chung: Da vo l thuyt a thc i xng.
Phng trnh n n x1 , x2 , ..., xn gi l i xng vi n n nu thay xi bi xj ; xj bi xi th phng trnh
khng thay i.
Khi phng trnh lun c biu din di dng:
x1 + x2 + ... + xn
x1 x2 + x1 x3 + ... + x1 xn + x2 x1 + x2 x3 + ... + xn-1 xn
...............................
x1 x2 ... xn
H phng trnh i xng loi mt l h m trong gm cc phng trnh i xng.
gii c h phng trnh i xng loi 1 ta phi dng nh l Vit.
* Nu a thc F(x) = a 0 xn + a 1 xn 1 +... a n , a 0 0, a i P c nhgim trn P l c1 , ..., cn th:
c1
c1c2
c2
...
c1c3
cn
a1
a0
...
c1cn
c2 c1
c2 c3
...
cn-1cn
a2
a0
...............................
an
a0
Phn 2 H phng trnh i xng loi 1 hai n:
A. L THUUYT
1. nh l Vit cho phng trnh bc 2:
Nu phng trnh bc hai ax2 + bx + c = 0 c hai nghim x1 , x2 th:
b
S x1 x2
a
c
P x1 .x2
a
x x S
Ngc li, nu 2 s x 1 , x 2 c 1 2
th x1 , x2 l nghm ca phng trnh X2
x1 .x2 P
2. nh ngha:
f ( x, y ) 0
f ( x, y ) f ( y , x )
c1c1 ... cn
( 1) n .
g ( x, y )
, trong
g ( x, y )
SX + P = 0.
g ( y, x)
3.Cch gii:
Bc 1: t iu kin (nu c).
Bc 2: t S = x + y, P = xy vi iu kin ca S, P v S 2 4P .
Bc 3: Thay x, y bi S, P vo h phng trnh. Gii h tm S, P ri dng Vit o tm x, y.
Ch :
+ Cn nh: x2 + y2 = S 2 2P, x3 + y3 = S 3 3SP.
+ i khi ta phi t n ph u = u(x), v = v(x) v S = u + v, P = uv.
+ C nhng h phng trnh tr thnh i xng loi 1 sau khi t n ph.
4. Bi tp:
Loi 1: Gii h phng trnh
x 2 y xy 2 30
V d 1. Gii h phng trnh
.
x3 y 3 35
Chuyn : H phng trnh i s
t S
GII
4P . H phng trnh tr thnh:
xy , iu kin S
P = 30
SP = 30
S = 5
x + y = 5
x = 2 x = 3
90
S(S2 - 3P) = 35
P = 6
xy = 6
y = 3 y = 2
2
S
S
=
35
S
x
y, P
xy( x
x3
y)
y3
2
2
GII
t t
4P H phng trnh
y, S x t , P xt , iu kin S
xt(x + t) = 2
SP = 2
S = 2
3
3
3
x + t = 2
S - 3SP = 2
P = 1
1 1
x y
4
x y
V d 3. Gii h phng trnh
.
1
1
2
2
x
y
4
x2 y 2
GII
iu kin x 0, y 0 .
2
tr thnh:
x = 1
t = 1
x = 1
.
y = - 1
1
1
+ y +
= 4
x +
x
y
1
y + 1
+
= 8
x +
x
y
1
1
1
1 2
t S = x +
+ y +
, P = x +
y +
, S 4P ta c:
x
y
x
y
1
+
y + 1
x + 1 = 2
= 4
x +
x = 1
S = 4
S = 4
x
y
x
.
2
1
y = 1
S - 2P = 8
P = 4
1
1
y
+
=
2
x
+
y
+
=
4
y
x
y
x2
y2
2 xy
8 2 (1)
(2)
GII
iu kin x, y
0 . t t
xy
0 , ta c:
xy = t 2 v (2) x + y = 16 - 2t .
Th vo (1), ta c:
t 2 - 32t + 128 = 8 - t t = 4
Suy ra:
xy = 16
x = 4
.
x + y = 8
y = 4
x x
y y 1 3m
GII
iu kin x, y
t S =
0 ta c:
x + y = 1
x x + y y = 1 - 3m
x + y 0, P = xy 0 , S2 4P.
S = 1
3
S - 3SP = 1
T iu kin S 0, P 0, S2 4P ta c 0 m
V d 2. Tm iu kin m h phng trnh
x + y = 1
( x) 3 + ( y) 3 = 1 - 3m
1
.
4
xy
c nghim thc.
x2 y xy 2 3m 9
GII
x + y + xy = m
(x + y) + xy = m
.
2
2
x y + xy = 3m - 9
xy(x + y) = 3m - 9
S + P = m
t S = x + y, P = xy, S2 4P. H phng trnh tr thnh:
.
SP = 3m - 9
32 4(m - 3)
21
m
m 3 + 2 3.
T iu kin ta suy ra h c nghim
2
4
(m - 3) 12
x 4
y 1 4
V d 3. Tm iu kin m h phng trnh
c nghim.
x y 3m
GII
t u =
x - 4 0, v =
y - 1 0 h tr thnh:
u + v = 4
u + v = 4
.
2
2
u + v = 3m - 5
uv = 21 - 3m
2
21 - 3m
= 0 (*).
Suy ra u, v l nghim (khng m) ca t 2 - 4t +
2
H c nghim (*) c 2 nghim khng m.
D / 0
3m - 13
13
2
S 0
m 7.
21 - 3m
3
0
P 0
2
Chuyn : H phng trnh i s
x2 y 2 4 x 4 y 10
c nghim thc.
xy( x 4)( y 4) m
GII
(x 2 + 4x) + (y 2 + 4y) = 10
x 2 + y 2 + 4x + 4y = 10
.
2
xy(x + 4)(y + 4) = m
(x + 4x)(y 2 + 4y) = m
uv - 4(u + v) = m - 16
P = m + 24
S2 4P
iu kin S 0 - 24 m 1 .
P 0
t:
1 x
. Vy ta c h:
v
3
2
u3
v3
u
(u
3
2
19
u.v =
36
3
2
u+v =
v) 2
v) (u
3uv
3
19
u, v l hai nghim ca phng trnh: X 2 - X +
=0
2
36
9+ 5
x=
12
9+ 5
u=
12
9- 5
u=
12
9- 5
x=
12
3
12
5
12
B. BI TP
I. Gii cc h phng trnh sau:
1)
4)
x4
y4
1
1
x2
y2
1
x
7)
x2
y2
2)
x2
y2
x y
5
2
2 xy
1
y
1
x2
8 2
8)
4
3)
13
x
x y
y 18
5)
xy( x 1)( y 1) 72
4
1
y2
x
y
x xy
y
x
y xy
x y
y x
30
x x
y y
35
y 1
x2
y2
y 4
1
xy
6)
x y
9)
x2
y2
x3
5
1
x y2
49
y3
280
78
10)
x6
y6
x 3x y 3 3 y
II. Gi h phng trnh c tham s:
1. . Tm gi tr ca m:
a)
b)
c)
2.
5 x
4 xy
xy 1 m
xy
m 2
xy 2
m 1
x2 y
x
x2
y2
c nghim.
c nghim duy nht.
c ng hai nghim.
2 m 1
xy
(1II)
x
y m
a. Gii h phng trnh khi m = 5.
b. Tm cc gi tr ca m h phng trnh cho c nghim.
x xy y m
3.
(7I)
x 2 y xy 2 3m 8
a Gii h phng trnh khi m = 7/2.
b. Tm cc gi tr ca m h phng trnh cho c nghim.
x xy y m 1
4.
(40II)
x 2 y xy 2 m
a. Gii h phng trnh khi m=2.
b. Tm cc gi tr ca m h phng trnh cho c nghim (x;y) vi x >0, y >0.
III. Gii phng trnh bng cch a v h phng trnh:
1. Gii phng trnh: 4 x 1 4 18 x 3 .
2. Tm m mi phng trnh sau c nghim:
1 x m
m x m
a. 1 x
b. m x
c. 3 1 x 3 1 x
Phn 3 H phng trnh i xng loi 1 ba n: (c thm)
2
xy + yz + zx =
xyz =
Th x, y, z ; nghim ca ph-ng trnh X3 - X2 + X - = 0.
(*)
Thy vy:
(X - x)(X - y)(X - z) = 0
[ X2 - (x + y)X + xy ](X - z) = 0
X3 - X2 z - X2 (x + y) + (x + y)zX + xyX - xyz = 0
X3 - X2 + X - = 0.
(*) c nghim l x, y, z
ph-ng trnh X3 - X2 + X - = 0 c 3 nghim l x, y, z.
c.Cch gii:
+ Do cc ph-ng trnh trong h l i xng nn ta lun vit -c d-i dng , ,
x+y+z=
Khi ta t
xy + yz + zx =
xyz =
Ta -c h ca , , .
+ Gii ph-ng trnh X3 - X2 + X - = 0 (1) tm -c nghim (x, y, z) ca h.
Ch : (1) c nghim duy nht
h v nghim.
(1) c 1 nghim kp duy nht h c nghim.
(1) c 2 nghim : 1 nghim kp, 1 nghim n
h c 3 nghim.
(1) c 3 ngim
h c 6 nghim.
d. Bi tp:
x+y+z=2
VD1: Gii h:
x 2 + y2 + z2 = 6
x 3 + y3 + z 3 = 8
Gii: p dng hng ng thc ta c:
x2 + y2 + z2 = (x + y + z)2 - 2(xy + yz + zx).
x3 + y3 + z3 = (x + y + z)3 - 3(x + y + z)(xy + yz + zx) + 3xyz.
Vy 6 = 22 - 2(xy + yz + zx) xy + yz + zx = -1.
8 = 23 - 3.2.(-1) + 3xyz
xyz = -2.
t=1
t=-1
t=2
Vy h c 6 cp nghim (1;-1;2); (-1;1;2); (1;2;-1); (-1;2;1); (2;1;-1); (2;-1;1).
x+y+z=9
VD2: Gii h xy + yz + zx = 27
1
1
1
+
+ =1
x
y
z
Gii: K: x, y, z 0. T (3)
Do (2)
(1)
(2)
(3)
xy + yz + zx
=1
xyz
xyz = 27
x+y+z=9
xy + yz + zx = 27
xyz = 27
Do (x; y; z) l nghim ca ph-ng trnh: X3 - 9X2 + 27X - 27 = 0
(X - 3)3 = 0
X = 3.
Vy h c nghim l (3; 3; 3).
x+y+z=a
Vy h
VD3: Gii h
x 2 + y2 + z 2 = a 2
x 3 + y3 + z 3 = a 3
xy + yz + zx = 0.
xyz = 0.
xy + yz + zx = 0
xyz 0
X=0
X=a
(4).
(5)
(6)
0 1
f ( y , x) 0 2
Cch gii: Ly (1) (2) hoc (2) (1) ta c: (x y)g(x,y)=0. Khi x y=0 hoc g(x,y)=0.
+ Trng hp 1: x y=0 kt hp vi phng trnh (1) hoc (2) suy ra c nghim.
+ Trng hp 2: g(x,y)=0 kt hp vi phng trnh (1) + (2) suy ra nghim (trong trng hp ny h
phng trnh mi tr v h i xng loi 1) v thng thng v nghim.
B. Cc v d:
x3 3x 8 y 1
V d 1: Gii h phng trnh
(I)
y3 3 y 8x 2
GII
Ly (1)
(2) ta c: (x - y)(x + xy + y + 5) = 0
Trng hp 1: (I)
x 3 = 3x + 8y
x 3 - 11x = 0
x=y
x=y
Trng hp 2: (I)
x=0
x = 11 .
x=y
x +xy+y +5=0
(h ny v nghim)
y 1 1
x 1 1
GII
t: x - 1 = u
4
0; 4 y - 1 = v 0
u4 + 1 + v = 1
u4 + v = 0
u=0
v4 + 1 + u = 1
v4 + u = 0
v=0
(Do u, v 0)
x=1
.
y=1
Vy h c nghim (1,1)
x
y2
(I)
y x
x m
a. Tm m h phng trnh c nghim.
b. Tm m h phng trnh c nghim duy nht.
Gii (I)
x - y = y2 - y - x 2 + x
x=y
x = y2 - y + m
x = y2 - y + m
x=y
x=y
2
x=y -y+m
x 2 - 2x + m = 0
x=-y
x=-y
y2 + m = 0
x=y -y+m
a) H phng trnh c nghim
'
'
1-m 0
-m 0
m
m
1
0
m 0
'
x = 0
'
1-m=0
-m<0
'
1-m<0
'
-m=0
y < 0
x < 0
y = 0
m = 1.
Vy m = 1.
2x - 1 = t
Ta c h
2x - 1 = t .
x 3 + 1 = 2t
x 3 + 1 = 2t
t 3 + 1 = 2x
(x - t)(x 2 + xt + t 2 + 1) = 0
Chuyn : H phng trnh i s
x 3 - 2x + 1 = 0
x=t
8
x=1
(x - 1)(x 2 + x - 1) = 0
x=t
x=
-1 5
.
2
y 9
x 9
e.
3
x2
3
y2
y
x
c.
(x
y ) 2m
y2
(x
y ) 2m
x3
1 2y
1 2x
x2
-1 5
2
g.
x 5
y 2
y 5
x 2
a. Gii h vi m = 0.
b. Tm m h c nghim duy nht.
3. Tm m h:
x3
y2
7 x2
mx
y3
x2
7 y2
my
a. x 2
b. x3
5.
2
2.
(2)
z 2 + 2xy = z
(3)
Gi bng cch cng (1), (2), (3) v ly (1) tr i (2) ta c h cho t-ng -ng vi h
x 2 + 2yz = x
(x + y + z)2 = x + y + z
(x - y)(x + y - 2z - 1) = 0
H ny -ng t-ng vi 4 h sau:
x 2 + 2yz = x
x+y+z=0
x =y
x 2 + 2yz = x
x+y+z=1
x =y
(I)
(III)
x 2 + 2yz = x
x+y+z=0
x + y - 2z - 1 = 0
x 2 + 2yz = x
x+y+z=1
x + y - 2z - 1 = 0
(II)
(IV)
Gii (I):
(I)
x 2 + 2yz = x
2y + z = 0
x=y
x 2 + 2yz = x
z = - 2x
x=y
x=0
x 2 - 4x 2 = x
z = - 2x
x=y
x=
-1
3
z = - 2x
x=y
-1 -1 2
; ; )
3 3 3
2 -1 -1 -1 2 -1
Lm t-ng t (II) c nghim ( ; ; );( ; ; )
3 3 3
3 3 3
1 1 1
H (III) c nghim (0;0;1); ( ; ; )
3 3 3
H (IV) c nghim (0;1;0); (1;0;0).
Vy h cho c 8 nghim k trn.
x 2 + y2 + z = 1
x + y2 + z 2 = 1
x 2 + y + z2 = 1
Gii: H
x 2 + y2 + z = 1
(y - z)(y + z - 1) = 0
(x - z)(x + z - 1) = 0
x 2 + y2 + z = 1
y=z
(I)
x 2 + y2 + z = 1
y=z
x=z
x+z-1=0
(II)
x 2 + y2 + z = 1
z+y-1=0
(III)
x 2 + y2 + z = 1
z+y-1=0
x=z
x+z-1=0
(IV)
VD4:
Gii h:
x2
y 1
y2
z 1
z2
x 1
1 1 1
; ; .
2 2 2
y2
z 1
z2
x 1
T c nghim ca h (x;y;z) l :
1
2
5 1
;
5 1
;
5
2
5 1
;
5 1
;
5
2
10
2x x2 y
y2 z
2z z2 x
2y
(V ch c)
Gii:
TH1: Trong x, y, z t nht c 2 nghim s bng nhau
Gi s x = y ta c h
x3 2 x x 0 (1)
x2 z 2x z
2
z x 2z x
0 (2)
0 (3)
T (1)
x = 0, x = -1.
x = 0. Thay vo (2), (3) z=0.
x = -1. Thay vo (2), (3)
v l
Vy h c nghim (0,0,0)
Nu y = z hay x = z cng ch c nghim (0,0,0).
TH2: 3 s i 1 khc nhau.
T 2x + x2 y = y thy nu x2 = 1
2 = 0 (v l)
2x
Vy x2 1
2x + x2 y = y
y
1 x2
2x
1 x2
2y
z
1 y2
2z
x
1 z2
y
11
y2
z 2
x 2
1.
y
z
z
x
y 2
2. 3 3(3 x 2 4) 2 4
3x 2 4
H-ng dn: t
3y
3x 2 4
-a v gii h z
3y2 4
3z 2 4 .
x 3z 2 4
3.
xyz
yzt
x
y
y z
z t
ztx z t
txy t x
y3
9x2
3
2
4. z 9 y
x3 9 z 2
x
y
27 x 27
27 y
27
27 z
27
x2
2 xy
3y2
9 *
x2
4 xy
5 y2
2x2
1 x2
2 y2
5.
1 y2
2z2
1 z2
y
z
x
k m G x, y .
GII
+ Vi x = 0: H phng trnh cho v nghim.
+ Vi x 0: t y = tx. H phng trnh tng ng vi
15t2 13t+2=0
Vi t
Vi t
2
1
;t
.
3
5
2
: ta c y
3
1
: ta c y
5
x 2 1 2t
3t 2
9 1
x 2 1 4t
5t 2
5 2
3
x , thay vo (*) ta c nghim (3;2), ( 3;2).
2
5 2 2
1
;
,
x , thay vo (*) ta c nghim
2
2
5
. Ly (1) (2) ta c:
5 2 2
;
.
2
2
4. Bi tp:
Gii cc h phng trnh sau:
12
1)
3x 2
y2
2 xy
11
2)
x 2 2 xy 5 y 2 25
IV. Mt s h phng trnh khc:
6x2
xy
2 y2
5x2
xy
y2
56
2 x3
3)
49
y3
3x 2 y 5
6 xy 2
xy
x2
x 2y
2 y2
).
( x, y
y x 1 2x 2 y
2x y
2 xy
x y
6x
2x 9
x2
2 y2
).
( x, y
( x2
xy ) 2
xy
6x 6
2
x2
x2
x4
y2
x3 y
xy 2
xy
3.
5
4
xy 1 2 x
S: x = 5; y = 2.
(x + y)(x 2y 1) = 0.
2x 9
S: x = 4; y =
x2
5
4.
xy x 2
2
xy
5
4
xy
5
4
u x2
v xy
. t:
S:
y
4.
1
x
HD: (1)
5.
log 1 y
1
xy
y 1
log 4
y2
S: 1;1 ,
0.
HD:
y
x
25
16
3.
2
5
2
5
2
5
2
5
2
25
x
y
x 1
1
1
y
.
3y
.
4
5
4
1
x
1
1
y
.
y
x3
2y
17
.
4
x
y
S: 3; 4
.
2
x 1
0.
S: 1;1 ,
3 1
;
2 2
13
y2 2
x2
.
x2 2
y2
3y
7.
3x
8.
3log 9 9 x
S: 1;1
y 1
log 3 y 3
.
3
xy
x 1
10.
1
x
x3
HD: t u
y 1 4
HD: t t
x
S: 1;1 , 2; 2 .
y.
1
x3
1
y
y3
1
,v
x
S: 3;3 .
1
y3
15m 10
y
1
, iu kin u
y
2, v
2.
S:
7
4
m 2, m 22 .
14