BNH THNG HN (Typhus abdominalis) ICD-10 A01.

0: Typhoid fever Bnh thng hn thuc nhm B trong Lut Phng, chng bnh truyn nhim 1. c im ca bnh: Thng hn l mt bnh truyn nhim do vi khun Salmonella typhi gy ra. Bnh khi pht t ngt vi st cao ko di, au u, mt mi, chn n, mch chm, to bn hoc tiu chy v ho khan. Tuy nhin, cng c trng hp nh hoc khng triu chng. Thi gian bnh ph thuc vo s lng vi khun xm nhp c th ngi cm th, trung bnh t 8 14 ngy. 1.1. nh ngha ca bnh: - Ca bnh lm sng: l ca bnh c du hiu lm sng nh m t ng thi c lin quan dch t vi ca bnh c khng nh ca mt v dch. - Ca bnh xc nh: l ca bnh lm sng v phn lp tm thy vi khun Salmonella typhi trong mu, phn hay cc bnh phm khc. 1.2. Chn on phn bit: - Nhim khun huyt Gram m: Bnh thng hn v nhim khun huyt Gram m cng c cc triu chng: st ko di, ri lon tiu ho, gan lch to. Nhng trong nhim khun huyt thng st c nhiu cn rt run, nhit dao ng mnh, mch nhanh, hng cu gim r. Nu c ban thng ban dt - sn dng si, c tin pht v th pht. Yu t quyt nh chn on l cy mu tm vi khun gy bnh. - St rt tin pht: Cng c triu chng st ko di, gan lch to. Nhng trong st rt tin pht thng lc u st lin tc nhng sau dn dn vo cn st rt in hnh. Xt nghim hng cu gim r, c k sinh trng st rt trong mu. Dch t: bnh nhn vng st rt lu hnh. 1.3. Xt nghim: - Phn lp c Salmonella typhi trong phn, mu hoc cc bnh phm khc ca bnh nhn. - Xt nghim huyt thanh cho kt qu hiu gi khng th cao hoc hiu gi khng th tng ln gia 2 ln xt nghim. 2. Tc nhn gy bnh: - Tn tc nhn: Trc khun thng hn (Salmonella typhi) v ph Thng hn (Salmonella paratyphi A, B). Hnh thi: + Salmonella l trc khun gram m, kch thc 1 - 3 x 0,5 - 0,7 m, c lng, di ng, khng sinh nha bo. + Trc khun c 03 loi khng nguyn chnh l O, H, Vi. Kh nng tn ti trong mi trng bn ngoi: + C th tn ti trong nc 2 - 3 tun, trong phn 2 - 3 thng. Trong nc c th sng c 2 3 thng. + B hu bi nhit : 500C trong vng 1 gi hoc 1000C trong vng 5 pht. + Trc khun Salmonella b dit bi cc cht st khun thng dng. 3. c im dch t hc: 3.1. Thi gian: L thuyt th bnh xy ra quanh nm, khng phn b theo ma hay theo thng. Tuy nhin trong thc t, bnh thng hn thng xy ra vo ma h (khong t thng 6 n thng 9).

3.2. a im: - Bnh thng hn thng xy ra nhng ni c iu kin v sinh km, c bit l nhng ni m c tnh hnh v sinh ngun nc, v sinh an ton thc phm, nh tiu, h thng thot nc khng t tiu chun v sinh. - Ti cc thnh ph ln c tnh hnh v sinh cng cng tt nh: cung cp y nc sch, thng xuyn thu dn rc thi, nh tiu hp v sinh, h thng thot nc thi tt thng khng c bnh thng hn hoc nu c cng ch l cc ca bnh l t, khng gy dch. 3.3. Con ngi: - Theo l thuyt th bnh c th xy ra bt k ai vo bt k tui no. - Mt s, s liu thng k cho thy bnh thng xy ra nhng ngi trong khong tui t 15 n 30 tui. Nguyn nhn l nhng ngi tui ny thng l nhng ngi i lm, sng v lao ng trong nhng ni c iu kin v sinh bt li: ung nc l, ngm mnh di ao, h nc bn, 4. Ngun truyn nhim: - Ngi bnh: l ngun bnh quan trng. Mt s ti liu cho rng, ngi bnh c th ly cho ngi khc ngay trong thi k bnh. - Ngi khi bnh mang vi khun: sau khi ht cc triu chng lm sng, a s ngi khi bnh vn o thi vi khun ra mi trng bn ngoi trong 2 - 3 tun. Khong 2% - 20% ngi bnh vn c th thi vi khun ra mi trng 2 n 3 thng sau khi ht cc triu chng lm sng. - Ngi lnh mang khun: l nhng ngi b nhim khun nhng khng c triu chng lm sng. Trong bnh thng hn, vai tr ca ngi lnh mang khun l khng r rng. 5. Phng thc ly truyn: - Do n phi thc phm, ung nc b nhim khun khng c nu chn. y l ng ly quan trng v thng gy dch ln. - Do tip xc trc tip vi bnh nhn, ngi mang vi khun qua cht thi, chn, tay, dng b nhim khun, ng ly ny thng gy dch nh, tn pht. 6. Tnh cm nhim v min dch: - Tnh cm nhim bnh thng hn ngi l rt ln, nhng quan st dch t hc trong cc v dch cho thy tt c mi ngi u c th b nhim vi khun thng hn. - Vi khun thng hn c th gy min dch lu di nhng ch vi nhng loi vi khun gy bnh (thng l S. typhi). Tuy nhin, khi c iu tr bng khng sinh th ngi khi bnh s c min dch khng hon ton v c th b nhim vi khun li mt ln na. 7. Cc bin php phng, chng dch: 7.1. Bin php d phng: Tuyn truyn, gio dc sc kho: + Ni dung tuyn truyn: m bo v sinh mi trng, bo v ngun nc, x l phn, rc trit , hp v sinh. m bo v sinh an ton thc phm trong ch bin, sn xut, kinh doanh thc phm. Thc hnh n chn, ung si. Ra tay sch: trc khi ch bin thc n, trc khi n v sau khi i v sinh. + Knh tuyn truyn: Truyn thng i chng: i pht thanh, truyn hnh, bo. Truyn thng trc tip: ni chuyn, hp t dn ph, cc hi on

T bm, Bng rn, p phch. V sinh phng bnh: + Chng nga: Vc xin phng bnh thng hn, vc xin thng hn c hiu qu bo v tt l vc xin Vi-polysacarid dng tim. + m bo v sinh mi trng, bo v ngun nc, x l phn, rc trit , hp v sinh. S dng nh tiu hp v sinh, to tp qun i tiu ng ni quy nh, khng x dng phn ti bn cy trng. + m bo v sinh an ton thc phm trong ch bin, sn xut, kinh doanh thc phm. + Thc hnh n chn, ung si. + Phng chng rui. + Ra tay ng cch: trc khi ch bin thc n, trc khi n v sau khi i v sinh. 7.2. Bin php chng dch: 7.2.1. T chc: - Thnh lp Ban ch o phng chng dch vi s tham gia ca Y t v cc Ban ngnh, on th. Thnh lp cc i c ng chng dch ca a phng. Xy dng k hoch iu tra, x l dch. 7.2.2. Chuyn mn: a. Khi cha c dch xy ra: - Tng cng gim st dch t hc ti cc dch c, cc vng c nguy c cao (vng ng dn c, iu kin v sinh mi trng cn nhiu tn ti, s dng nc sng, ao, h, vng c bnh lu hnh)... - Thng tin bo co tnh hnh bnh theo quy nh ca B Y t - Ci thin h thng cung cp nc sinh hot: X l cht thi, c bit l tng cng cc bin php kim tra v sinh an ton thc phm, v sinh mi trng. - Chun b thuc, ha cht, trang thit b, my phun phng chng dch. - y mnh cng tc tuyn truyn, gio dc kin thc v v sinh phng bnh trong cng ng, thc hin n chn ung si. b. Khi c dch xy ra: Bin php t chc: - Thnh lp Ban ch o chng dch do Ph Ch tch UBND tnh/thnh ph lm Trng Ban ch o, Gim c S Y t l Ph trng Ban v cc ngnh, on th c lin quan l thnh vin. - Hot ha cc i c ng chng dch c trang b thuc, ha cht, phng tin... h tr cho ni c dch xy ra. Bin php chuyn mn k thut: Trin khai ng b cc bin php phng chng dch bao gm: - Gim st, pht hin v iu tr kp thi cc ca bnh u tin: Vic pht hin sm cc ca bnh thng hn ti cc dch, bnh vin cc tuyn l rt quan trng. Khi c nghi ng v lm sng phi nh gi tnh trng khng thuc v tin hnh iu tr bng khng sinh c hiu. Khoa ly cc bnh vin trc thuc B, cc tnh/thnh ph, qun, huyn phi thng bo ngay cc ca bnh nghi ng cho Trung tm y t d phng cc tuyn. - i vi nhng ngi tip xc, ngi lnh mang trng: gim st phn nh k xc nh thi im chm dt bi tit vi khun, hng dn s dng cc bin php v sinh c nhn, v

sinh mi trng hn ch ly lan ra cng ng. Cc bin php v sinh mi trng:g - X l phn: Phn ca bnh nhn phi c x l bng ha cht hoc vi bt trc khi ra nh tiu, nh tiu phi c np y, trnh phng u ba bi. Nc thi ca bnh vin phi c x l trc khi vo h thng chung. Nc sinh hot phi c kh khun bng Chloramin B. Nc my phi m bo lng Clo d l 0,3 mg/lt. - Nc ging phi c thng xuyn kh khun bng Cloramin B. - X l rc: Rc vi bt, phun cresyl kh khun, phun DDVP hoc t mi dit rui... ti nhng bi rc cng cng. V sinh an ton thc phm: - Ly mu thc phm, nc... phn lp vi khun, c bit l khu vc c bnh nhn. - Tin hnh thanh tra, kim tra v sinh thc phm thng xuyn v t xut. Tuyn truyn thc hin n chn ung si. - Xt nghim phn cho cc i tng: Phc v n ung, ch bin thc phm, c nui dy tr, ngi tip xc vi bnh nhn pht hin ngi lnh mang trng... Vc xin phng bnh: Tim vc xin phng bnh cho cc i tng nguy c, ti cc vng c dch c. 7.3 Nguyn tc iu tr: - Cch ly bnh nhn, t chc iu tr ti ch, trnh vn chuyn xa hn ch s ly lan. Cn pht hin sm cc du hiu bin chng can thip kp thi. - Khn trng dng khng sinh c hiu theo ng phc quy nh. Hin nay, nc ta, trc khun thng hn khng li vi cc loi khng sinh trc y thng dng iu tr (Chloramphenicol, Ampiciline, Co - trimmoxazole). Trc khun thng hn cn nhy cm vi cc khng sinh thuc nhm Fluoroquinolone v Cephalosporine th h th 3. V vy, hin nay cc thuc sau y nn c la chn iu tr. Nhm Fluoroquinolone: Ofloxacine (Oflocet, Zanocin, Obenasin...) vin 200 mg Liu: 10 mg/kg/24gi, chia 2 ln x 5 7 ngy. Fleroxacine vin 200mg Liu: 5 mg/kg/24gi, chia 2 ln x 5 7 ngy. Ciprofloxacine (Cipbay,Ciplox) vin 500mg Liu: 20 mg/kg/24gi, chia 2 ln x 5 7 ngy. Pefloxacine (Peflacin, Peflox) vin 400 mg Liu: 15 mg/kg/24gi, chia 3 ln x 5 7 ngy. Nofloxacine (Norocin, Tarivid...) vin 400 mg Liu: 15 mg/kg/24gi, chia 3 ln x 5 7 ngy. i vi cc th thng hn nng bin chng, bnh nhn khng ung c th phi dng ng tnh mch cho n khi c th thay bng ng ung: Peflacin: ng 5 ml/400 mg pha vi 250 ml huyt thanh ngt ng trng truyn nh git tnh mch 1 2 gi x 2 ln x 7 ngy (ngi ln). Ofloxacine: L 200 mg/100 ml truyn tnh mch trong 1 gi x 2 ln x 7 ngy. Ciplofloxacine: L 500 mg/100ml truyn tnh mch trong 1 gi x 2 ln x 7 ngy. Nhm Cephalosporine th h th III:

C th dng 1 trong cc loi sau: L nhng thuc nhy cm vi trc khun thng hn, hin nay ch c dng tim, gi thnh cao, thi gian ct st thng t 8-10 ngy, t l ti pht cao, nhng ch nh cho ph n c thai, cho con b v tr em. Ceftriaxone (Rocephin, Ceftrax, Rophin...), l 1g. Liu 50 - 75 mg/kg/24 gi tim tnh mch chm 1 ln/ngy x 7-10 ngy. Cefotaxim (Claforan, Cefomic, Petcef, Cephantral...), l 1g. Liu 100 - 150 mg/kg/24 gi tim tnh mch 2-3 ln/ngy x 10 -14 ngy. iu tr triu chng nh: b nc in gii, tr tim mch, dinh dng: ch n lng, mm, cht dinh dng. 7.4. Kim dch y t bin gii: Khng kim dch y t bin gii.