CNG BI GING L LUN GIO DC *** MC TIU: Sau khi hc xong phn ny, ngi hc c kh nng: 1.

Kin thc - Trnh by mt cch h thng cc kin thc c bn v gio dc hc (i tng, nhim v, phng php nghin cu, cc khi nim, cc phm tr c bn ca gio dc hc). - Trnh by c mc ch, mc tiu v nhim v gio dc Vit Nam giai on hin nay. - Phn tch, nh gi ng n: + Vai tr ca gio dc i vi s pht trin ca x hi v c nhn. + Nhim v, ni dung, phng php, phng tin gio dc. + V tr, chc nng ca ngi gio vin trong x hi v trong nh trng. + c im lao ng s phm ca ngi gio vin. + Nhng yu cu v phm cht v nng lc i vi ngi gio vin. + Ni dung, phng php cng tc ca ngi gio vin ch nhim. - Tip cn c xu th i mi cng tc gio dc trong nc, khu vc v trn th gii. 2. V k nng - Nhn din v gii thch cc hin tng gio dc trong x hi. - Bc u c c k nng tm hiu, vn dng nhng tri thc l lun vo vic phn tch, nh gi thc tin gio dc hin nay, k nng lp k hoch v t chc thc hin mt s hot ng gio dc. 3. Thi - Nhn ra vai tr ca gio dc i vi s pht trin ca c nhn v x hi, tch cc tham gia cc hot ng gio dc trong iu kin c th. - C ng c, thi ng n trong hc tp; c thc tu dng v rn luyn hnh thnh nhn cch ca ngi gio vin, sn sng tham gia cc hot ng ngh nghip, c nim tin s phm, tnh cm ngh nghip, lng yu ngh, qu trng ngi hc.

NI DUNG Chng I. NHNG VN CHUNG CA GIO DC HC *** I. GIO DC L MT HIN TNG X HI C BIT 1. S ny sinh v pht trin ca gio dc l nhu cu tn ti v pht trin ca x hi loi ngi - Trong qu trnh sng, con ngi khng ngng u tranh trong x hi, u tranh vi thin nhin, lao ng to ra ca ci vt cht v tinh thn. Trong qu trnh u tranh con ngi tch ly c nhng kinh nghim x hi, kinh nghim u tranh vi t nhin, kinh nghim lao ng sn xut. (Kinh nghim x hi: l tri thc, k nng, k xo, nim tin, hnh vi v cc thi quen o c; l k nng lao ng v kinh nghim ng x; l hiu bit v thi quen v cuc sng; l kinh nghim hot ng sng to v thch nghi). x hi loi ngi c th tn ti v pht trin, ngi ta phi truyn th cho nhau nhng kinh nghim . Hin tng truyn th kinh nghim x hi chnh l hin tng gio dc. S truyn th v tip thu h thng kinh nghim o chinh la hin tng giao duc. - Giao duc la mt hin tng xa hi c bit vi chi co trong xa hi loai ngi gio dc mi nay sinh, phat trin va tn tai vinh hng. Luc u giao duc xut hin nh mt hin tng t phat, din ra theo li quan sat, bt chc ngay trong qu trnh lao ng (sn bt, hi lm, chn nui, trng trt); sau gio dc tr thanh hoat ng t gic co t chc, c muc ich, ni dung va phng phap ca con ngi. X hi loi ngi ngy cng bin i, pht trin, gio dc cng pht trin v tr thanh mt hoat ng c t chc chuyn bit: co chng trinh, k hoach, co ni dung, phng phap khoa hc Nh vy, gio dc l hot ng truyn thu va linh hi kinh nghim lich s xa hi t th h trc cho th h sau nhm chun bi cho th h sau tham gia lao ng sn xut v i sng x hi. con vt cng c truyn kinh nghim, nhng mang tnh bn nng cn hot ng gio dc ca con ngi c tnh sng to cao th hin mc ch, ni dung, phng php gio dc - Nt c trng c bn ca gio dc vi t cch l mt hin tng x hi l s truyn t v tip thu nhng kinh nghim c tch ly trong qu trnh lch s pht trin ca x hi loi ngi. Nh lnh hi c nhng kinh nghim x hi m c th tr thnh nhn cch v nhn cch ca mi ngi c pht trin y hn, nhng nhu cu v nng lc ca h phong ph a dng hn, nhng sc mnh tinh thn v sc mnh th cht ca h tng thm. V th: - i hc l mt nhu cu c bn ca con ngi, quyn m mi con ngi phi c hng i hc l mt con ng tng thu nhp ca mi c nhn. Tm li, gio dc la mt hin tng x hi c bit ch c trong x hi loi ngi, gio dc ny sinh, bin i v pht trin cng vi s ny sinh, bin i v pht trin ca x hi lai ngi. Ban cht cua hin tng gio dc la s truyn th va linh hi kinh nghim lich s x hi cua cac th h loai ngi, chc nng trong yu cua gio dc i vi x hi la hinh thanh va pht trin nhn cach con ngi. Vi ngha gio dc l nhu cu khng th thiu c cho s tn ti v pht trin ca x hi loi ngi. 2. Tnh cht ca gio dc 2.1. Tnh cht lch s ca gio dc a. L mt hin tng x hi, gio dc chu s chi phi ca cc qu trnh x hi khc nh: kinh t, chnh tr, x hi ... . Gio dc pht trin v bin i khng ngng, gio dc mang tnh lch s c th. Tnh lch s ca gio dc c din t nh sau: mi nc trong mi giai on lch s nht nh, c mt nn gio dc ring bit, m nhng c trng ca n v tnh cht, mc ch, nhim v, ni dung, phng php, phng tin... u do nhng iu kin ca giai on qui nh. Khi ch x hi thay i th ko theo s thay i ca gio dc v khi gio dc pht trin th thc y x hi pht trin theo.
2

b. T tnh lch s ca gio dc, chng ta rt ra mt s kt lun quan trng trong vic xy dng v pht trin gio dc: + Gio dc l khng nht thnh bt bin, vic sao chp nguyn bn m hnh gio dc ca nc khc trong vic xy dng nn gio dc ca nc mnh l vic lm phn khoa hc + Gi nguyn m hnh gio dc c hnh thnh mt giai on trc y, khi m iu kin ca giai on mi c s thay i cn bn cng l hnh ng tri qui lut. + Khi nghin cu gio dc, nh gi gio dc phi t gio dc trong mi quan h vi x hi, ng thi phi thy c tc dng ca gio dc i vi x hi. + Nhng iu chnh, ci tin, ci cch, i mi gio dc trong tng thi k pht trin l mt tt yu khch quan. Song nhng bin ng cn c d bo chnh xc, chun b cn thn v tin hnh tt. 2.2. Tnh cht giai cp ca gio dc Trong xa hi co giai cp, giao duc lun mang tinh giai cp. Tinh giai cp cua gio dc l s phan anh li ich cua giai cp o trong cac hoat ng giao duc, th hin: - Gio dc cho ai ? - Gio dc nhm muc ich gi? - Gio dc vi nhng ni dung gi ? - Gio dc u ?... Trong x hi co giai cp, giao duc la mt phng thc u tranh giai cp, nha trng la cng cu u tranh giai cp, hoat ng giao duc cung nh mi trng nha trng la mt trn ia u tranh giai cp trn lnh vc t tng, vn ha v gio dc o to con ngi mi, th h mi, phc v tch cc cho cng cuc u tranh giai cp, xy dng x hi mi theo ng li ca giai cp nm chnh quyn. Tinh giai cp cua gio dc quy nh mc ch gio dc, ni dung gio dc, phng php gio dc, hnh thc t chc gio dc, chnh sch gio dc Trong x hi co giai cp i khng thi giai cp thng tri bao gi cung danh c quyn v giao duc va dung giao duc lam cng cu, phng thc truyn ba t tng, duy tri vi tri xa hi, cung c nn thng tri v s bc lt cua no i vi nhn dn lao ng. Do o, toan b nn gio dc t mc ch, ni dung, phng php gio dc n vic t chc cac kiu hoc, cac loai trng va vic tuyn chon ngi hoc, ngi day u nhm phuc vu cho mc ch va quyn li cua giai cp thng tri xa hi. Nn gio dc trong x hi c giai cp i khng mang tnh cht bt bnh ng, tnh cht phn dn ch v tnh cht pht trin phin din trong vic o to con ngi (nh trong x hi phong kin, gio dc nhm o to nhng con ngi gio iu, rp khun nhng iu ni trong sch, phc v mt cch m qung cho giai cp phong kin). Nn gio dc X hi ch ngha Vit Nam l nn gio dc mang tinh dn chu, tinh nhn ao su sc, hng vao vic phat trin toan din va hai hoa nhn cach cua moi thanh vin trong xa hi. Nh trng ca chng ta l cng c ca chuyn chnh v sn theo nh hng x hi ch ngha, nn mc tiu chung ca gio dc l nng cao dn tr, o to nhn lc, bi dng nhn ti cho t nc; to c hi v iu kin cho mi ngi u c hc tp, c pht trin ton din v nhn cch v tr thnh ngi cng dn, ngi lao ng sng to, gp phn tch cc vo s nghip cng nghip ha, hin i ha t nc. 2.3. Tnh cht k tha ca gio dc Gio dc va mang tnh cht lch s, va mang tnh cht giai cp, va mang tnh cht k tha v l nhng kinh nghim, nhng thnh tu ca nhn loi c c kt qua qu trnh xy dng v pht trin gio dc theo lch s pht trin ca x hi. Tnh k tha ca gio dc i hi: mt mt phi nghin cu, tip thu pht trin nhng yu t tin b, nhng kinh nghim qu bu trong cc nn gio dc trc, cc nn gio dc thuc cc nc, cc ch chnh tr khc nhau. Mt khc, phi ph phn loi b nhng yu t lc hu, khng ph hp vi s pht trin mi ca nn gio dc, ca x hi.
3

3. Nhng chc nng c bn ca gio dc Do gio dc tc ng n con ngi cho nn n cng c kh nng tc ng n cc lnh vc ca i sng x hi, n cc qu trnh x hi m con ngi l ch th. Nhng tc dng ca gio dc i vi cc qu trnh x hi xt v mt x hi hc c gi l nhng chc nng x hi ca gio dc. C 3 loi chc nng x hi ca gio dc: - Chc nng kinh t - sn xut. - Chc nng chnh tr - x hi. - Chc nng t tng - vn ho. Nhng chc nng ny th hin vai tr ca gio dc i vi s tn ti v pht trin ca x hi v tt c cc mt. a. Chc nng kinh t - sn xut Bt k mt nc no, mun pht trin kinh t, sn xut ngy cng mnh m vi nng sut ngy cng cao th phi c nhn lc v nhn lc phi c cht lng cao. l i ng ng o nhng ngi lao ng khng ch c nhng phm cht cao qu, m cn phi c nhng trnh ngh nghip cn thit, p ng nhng yu cu pht trin kinh t - x hi. Mun c ngun nhn lc nh vy, x hi phi da vo gio dc, m ch c gio dc mi c th p ng c yu cu . Chc nng kinh t - sn xut ca gio dc th hin tp trung nht thng qua vic o to nhn lc. C th: + Gio dc tao ra sc lao ng mi kheo leo, tinh xao, hiu qua hn va thay th sc lao ng cu bi mt i, va tao ra sc lao ng mi cao hn, gop phn tng nng sut lao ng, y manh sn xut phat trin kinh t x hi. Chinh gio dc a tai san xut sc lao ng x hi, tao ra lc lng trc tip san xut va quan ly x hi vi trnh , nng lc cao. + Gio dc o to li ngun nhn lc li thi, to nn sc lao ng mi p ng kp thi ngun nhn lc thiu ht do nhiu nguyn nhn. Gio dc pht trin con ngi nhng nng lc chung v nng lc ring bit, gip con ngi nng cao nng lc lm vic, thay i ngh nghip, thay i vic lm, gp phn pht trin kinh t sn xut. + Gio dc trc tip v thng xuyn bi dng, nng cao trnh vn ha, khoa hc k thut, k nng lao ng cho nhn dn lao ng. l yu t c bn pht trin kinh t - sn xut ca x hi. Gio dc gp phn gim t l tht nghip, nng cao i sng cng ng. Gio dc tham gia vo chng trnh pht trin kinh t nng nghip nng thn. Bng con ng truyn thng, gio dc gip mi ngi nng cao trnh khoa hc k thut, tng nng sut lao ng, pht trin kinh t gia nh, gp phn xa i gim ngho. Nh vy, gio dc gp phn pht trin kinh t sn xut. Gio dc thng qua con ng truyn thng, tham gia vo chng trnh dn s, k hoch ha gia nh. Gio dc gip cho mi ngi nhn thc ng n v dn s, sc khe sinh sn, gim t l tng dn s, nng cao cht lng cuc sng, cht lng ging ni, gp phn pht trin sn xut. Ngy nay trong nn kinh t th trng, cht lng gio dc gn vi cht lng sn phm, hng ha. Mun nng cht lng hng ha th gio dc phi nng cht lng ngun nhn lc. Trong thi i pht trin khoa hc v cng ngh, nhn loi chuyn sang nn vn minh tin hc, in t, sinh hc th khoa hc-cng ngh tr thnh lc lng sn xut trc tip gn vi sn xut hng ha v th trng, gn vi s phn cng lao ng v hp tc quc t. Gio dc khng cn l yu t phi sn xut m l yu t bn trong, yu t cu thnh ca sn xut x hi. Khng th pht trin lc lng sn xut nu nh khng u t tha ng cho con ngi, nhn t hng u ca lc lng sn xut. Khng th xy dng c quan h sn xut x hi ch ngha nu nh khng nng cao trnh dn tr, trnh t chc v qun l ca cn b v nhn dn.
4

Khng nc no mun pht trin li u t t cho gio dc; do , chy ua pht trin kinh t l chy ua v khoa hc cng ngh, chy ua v gio dc o to, chy ua v nng cao cht lng ngun nhn lc. Hi ngh ln th hai Ban chp hnh trung ng ng CSVN kha 8 nhn mnh: Thc s coi gio dc o to l quc sch, nhn thc su sc gio dc - o to cng khoa hc cng ngh l nhn t quyt nh tng trng kinh t v pht trin x hi. u t cho gio dc l u t cho s pht trin. lm tt chc nng ny gio dc o to phi xy dng c mt x hi hc tp to iu kin cho mi ngi c th hc tp thng xuyn, sut i. Chnh v vy, gio dc phi thc s i trc n u thc y pht trin kinh t sn xut. Nh vy, vi chc nng kinh t - sn xut giao duc la ng lc chinh thuc y nn kinh t phat trin va giao duc phai i trc s phat trin kinh t - x hi. Khi nn khoa hoc va cng ngh at n trinh phat trin cao, nhu cu xa hi a dang, ngi lao ng phai la nhng ngi co trinh hoc vn cao, co kin thc rng, co tay ngh vng, co tinh nng ng, sang tao th giao duc phai ao tao nhn lc mt cach co h thng, chinh qui trinh cao. b. Chc nng chnh tr - x hi - Gio dc gp phn quan trng trong vic gio dc t tng chnh tr, o c cng dn, php lut. Giao duc khng ng ngoai chinh tri ma l phng thc tuyn truyn, ph bin ch trng, ng li, chnh sch ca ch chnh tr, giai cp hay chnh ng cm quyn. Gio dc trc tip truyn ba h t tng chinh tri, ng li chinh sach cua giai cp nm quyn va trc tip ao tao chun bi cho th h tre tham gia cuc sng, bao v ch chinh tri, xa hi ng thi. - Gio dc o to ngi lao ng p ng nhng mc ch, nhng yu cu chnh tr - x hi nht nh. Do mi hnh thi kinh t-x hi c th (ngay trong mt x hi c th nhng giai on pht trin khc nhau) i hi nhng mu ngi cng dn, ngi lao ng khc nhau nhm p ng mc ch, yu cu chnh tr - x hi nht nh v gio dc phi p ng n t hng . Khi n t hng ny thay i th gio dc phi thay i v mc ch, h thng cc ngnh hc, mc tiu, ni dung, phng php, hnh thc t chc gio dc ph hp vi n t hng mi ny. Mun vy, kinh nghim cho thy, mt mt gio dc phi c tnh nhy bn, tnh nng ng, mt khc x hi phi h tr tch cc v c hiu qu cho n. - Gio dc tc ng n cu trc x hi v mi quan h gia cc b phn hp thnh x hi. Trong x hi phong kin, gio dc gop phn khng nho trong vic khoet su thm s phn chia giai cp, xy dng mt cu truc xa hi mang tinh cht giai cp va ng cp ro rt (nh duy tr s bt bnh ng gia nam v n, nam c i hc, thi c, lm quan cn n th ngc li, khng c i hc, nh lm cng vic ni tr). Cn trong x hi tin b, trnh dn tr ngy mt nng cao, lm cho cc tng lp x hi d dng nhch li gn nhau nh gio dc cho mi ngi, gio dc thng xuyn, gio dc ph cp,. c. Chc nng t tng - vn ha - Gio dc l phng thc c bn truyn b v xy dng h t tng chung nh hng cho mi thi v hnh vi ca ton x hi. - Gio dc gp phn nng cao trnh vn ha, khoa hc k thut cho ton x hi, xy dng li sng, np sng c vn ha. - Gio dc gp phn bo tn, pht trin nhng gi tr t tng vn ha ca nhn loi v ca dn tc thng qua vic dy hc v gio dc. Tm li, vi nhng chc nng ny, gio dc c kh nng tc ng n ton b cc lnh vc hot ng ca x hi thng qua nhng con ngi c gio dc. Thc hin nhng chc nng c bn , gio dc phi p ng yu cu pht trin kinh t sn xut, chnh tr - x hi, t tng - vn ha; ngc li, gio dc phi c pht trin mnh m to tin cho s pht trin mi v kinh t, chnh tr, vn ha, t tng .
5

II. I TNG, NHIM VU, PHNG PHAP NGHIN CU CUA GIO DC HC nghin cu gio dc hoc, tm ra hng i ung cho qu trinh linh hi h thng tri thc cua khoa hoc gio dc, cn phai nhn thc c i tng nghin cu, nhim vu va phng phap nghin cu cua gio dc khoa hoc. 1. Cc khi nim v phm tr c bn ca Gio dc hc 1.1. Gio dc Gio trong ting Hn ngha l dy, luyn v ng tinh thn nhm pht trin tri thc v hun luyn tnh cm o c; dc l nui, l sn sc v mt th cht. Vy gio dc l mt s rn luyn con ngi v c ba phng din tr tu, tnh cm, th cht. Education ting Anh t educare (ng t) ca ting Latinh l dt dn lm pht khi ra nhng kh nng tim tng. S dt dn ny nhm a con ngi t khng bit n bit, t xu n tt, t thp km n cao thng, t cha hon thin n hon thin. Ngy nay, khi nim gio dc c hiu theo nhiu ngha khc nhau. 1.1.1. Giao duc (theo nghia rng) Giao duc (theo nghia rng) la hot ng gio dc tng th hinh thanh va phat trin nhn cach c t chc mt cach co muc ich, co k hoach nhm phat trin ti a nhng tim nng (sc manh th cht va tinh thn) cua con ngi. Nh vy, giao duc la mt b phn cua qu trnh x hi hinh thanh ca nhn con ngi, bao gm nhng nhn t tac ng co muc ich, co t chc cua xa hi, do nhng ngi co kinh nghim, co chuyn mn goi la nha giao duc, nha s pham am nhn. Ni t chc hot ng gio dc mt cach co h thng co k hoach cht che nht la nha trng. Vi nghia rng nh trn, giao duc la mt hot ng tng th bao gm gio dc tr tu, gio dc o c, gio dc th cht, gio dc thm m, giao duc lao ng do nh trng ph trch trc x hi. 1.1.2. Giao duc (nghia hep) Gio dc (ngha hp) la mt b phn cua hot ng gio dc (nghia rng), la hot ng gio dc nhm hinh thanh th gii quan khoa hoc, t tng chnh tr, ao c, thm my, lao ng, phat trin th lc, nhng hanh vi va thoi quen ng x ung n ca c nhn trong cc mi quan h xa hi. Theo nghia nay gio dc (ngha hp) bao gm cc b phn: c duc, my duc, th duc, giao duc lao ng. Vic hnh thnh l tng, nim tin, thi , nhng hnh vi v thi quen ng x l th mnh ca qu trnh gio dc v c tin hnh thng qua sinh hot tp th, cc hot ng x hi, lao ng cng ch trong v ngoi nh trng. 1.2. Day hoc Dy hc l mt b phn cua gio dc (nghia rng), l qu trnh tc ng qua li gia gio vin v hc sinh nhm trao v nhn nhng kinh nghim lch s x hi loi ngi (kin thc, k nng, k xo) pht trin nhng nng lc v phm cht cu ngi hc theo mc ch gio dc; qu trnh dy ny l mt b phn hu c ca qu trnh gio dc tng th, trong : - Vai tr ca nh s phm l nh hng t chc, thc hin vic truyn th tri thc, k nng v k xo n ngi hc mt cch hp l, khoa hc, do lun lun c vai tr v tc dng ch o . - Ngi hc tip thu mt cch c thc c lp v sng to h thng kin thc, k nng v k xo, hnh thnh nng lc v thi ng n. Ngi hc l ch th sng to ca vic hc, ca vic hnh thnh nhn cch ca bn thn . Theo quan im tip cn h thng, th vai tr ch o ca gio vin lun un c ngha c bit i vi vic bo m cht lng ca hc sinh trong hc tp . Vai tr ch ng, tch cc, nng ng ca hc sinh trong qu trnh hc tp c ngha quyt nh i vi s pht trin tr tu, lnh hi kin thc v hon thin nhn cch ca bn thn vi ngha l ch th sng to khng th thay th. V th, ging dy v hc tp nu hiu cho ng l hai mt ca mt qu trnh b sung cho nhau, ci ny ch c v l tc ng quan trng ca ci kia, kch thch ng lc bn trong ca mi ch th pht trin .
6

Th mnh ca dy hc l hnh thnh h thng tri thc (cao gm cc khi nim, phm tr, quy lut, phng php nhn thc), hnh thnh cc k nng v cc k xo chung v ring, lm c s hnh thnh nng lc chung, nng lc chuyn bit v phm cht ca ngi hc. Bng con ng nhn thc l lun, nhng kinh nghim x ca x hi loi ngi c th c khi qut v truyn th cho th h ang ln ln trong mt thi gian ngn v c h thng. Nh , h c iu kin k tha v pht trin sc mnh tnh thn v vt cht ca bn than v gp phn vo vic pht trin x hi. l vai tr c bit quan trng ca dy hc. Tm li, mi quan h gia qu trnh gio dc (QTGD) theo ngha rng, qu trnh dy hc (QTDH) v QTGD theo ngha hp c th biu din di dng sau: QTGD (ngha rng) = QTDH + QTGD (ngha hp). Ch : *Cn ch mt s vn khi s dng cng thc trn - QTGD (ngha hp) V QTDH u c mc ch chung l o to con ngi pht trin ton din, nhng mi qu trnh li c c th mnh ring - QTGD (ngha hp) V QTDH lun gn b cht ch vi nhau. - QTDH khng ch lm nhim v hnh thnh h thng tri thc, k nng v k xo... Bi v khi cc em nhn thc c vn bao gi cng c thi vi n. - Trong thc t, nh trng thng tp trung mi n lc ca mnh vo qu trnh dy hc, t ch QTGD (ngha hp) ngha l t t chc sinh hot tp th, hot ng x hi... t ch n vic rn luyn trong i sng, trong hc tp, vn dng kin thc gii quyt cc vn thc tin, khng c iu kin rn luyn ch, phm cht v nng lc ngay khi cn ngi trn gh nh trng nn rt b ng khi bc vo cuc sng. 2. i tng ca gio dc hc Gio dc hc l mt khoa hc nn c i tng nghin cu vi cc phng php nghin cu c th v c h thng khi nim, c phm tr nghin cu. 2.1. Qu trnh s phm tng th l i tng nghin cu ca Gio dc hc - Gio dc hc l mt trong s cc khoa hc nghin cu v con ngi. Gio dc hc nghin cu qu trnh hnh thnh v pht trin nhn cch con ngi. - Qu trnh hnh thnh v pht trin nhn cch ca con ngi din ra gia nh, nh trng v x hi. Trong , qu trnh hnh thnh v pht trin nhn cch con ngi din ra trong nh trng l mt qu trnh c t chc, c h thng, c k hoch, c phng php, do cc nh chuyn mn m nhn nhm hnh thnh v pht trin nhn cch ton din ca ngi hc. Qu trnh c gi l qu trnh s phm tng th. a. Cc c trng c bn ca qu trnh s phm tng th Qu trnh s phm tng th l mt h thng nhng tc ng c thc, c mc ch, c k hoch do h thng nhng c quan gio dc, dy hc t chc. Qu trnh s phm tng th lun c s tng tc qua li gia cc thnh phn tham gia: ngi dy (ch th tc ng) v ngi hc (ch th hot ng), trong nh gio dc gi vai tr ch o, t chc hng dn cc loi hnh hot ng v giao lu v ngi hc gi vai tr ch ng, tch cc, t gic tham gia v cc loi hnh hot ng v giao lu chim lnh v bin nhng kinh nghim x hi, nhng gi tr vn ha x hi thnh vn sng ca mnh. Qu trnh s phm tng th bao hm c hot ng dy hc v hot ng gio dc. Qu trnh s phm tng th nhm pht trin ton din nhn cch ngi hc p ng nhng yu cu ca giai on lch s x hi mi. T nhng c trng trn, chng ta c th rt ra nh ngha qu trnh s phm tng th l: qu trnh gio dc vi hm ngha rng, bao qut ton b cc tc ng dy hc v gio dc c nh hng theo mc ch xc nh, c t chc mt cch hp l, khoa hc nhm hnh thnh v pht trin nhn cch ca ngi hc ph hp vi mc ch gio dc m x hi qua nh. b. Cu trc ca qu trnh s phm tng th
7

- Qu trnh s phm tng th l s thng nht ca hai qu trnh b phn: qu trnh dy hc v qu trnh gio dc. C hai qu trnh u thc hin chc nng chung ca qu trnh s phm tng th trong vic hnh thnh nhn cch ton din. Song mi qu trnh b phn u c chc nng tri ca mnh v da vo chc nng thc hin chc nng khc . Chc nng tri ca qu trnh dy hc l trau di hc vn, l chuyn giao v lnh hi h thng tri thc khoa hc, nhng k nng, k xo nhn thc v hot ng . Chc nng tri ca qu trnh gio dc l xy dng h thng nim tin, l tng, ng c, thi , tnh cch, thi quen; l hnh thnh v pht trin nhng phm cht v th gii quan khoa hc, chnh tr, o c, thm m ... ca c nhn ngi hc . Mi qu trnh c nhng c im ring cn quan tm t chc tng qu trnh gio dc b phn t cht lng v kt qu. Qu trnh dy hc Qu trnh gio dc - Hnh thnh khi nim khoa hc - Hnh thnh h thng gi tr - Hnh thnh hiu bit v th gii quan - Hnh thnh thi i vi hin thc khch quan - Tc ng ch yu n tr tu - Tc ng ch yu n tnh cm, ch - Din ra ch yu trong nh trng, trn - Din ra trn lp, ngoi lp, trong trng, ngoi trng lp - Lc lng tc ng phong ph, phc tp - Lc lng tc ng ch yu l gio vin - Kh o lng - o lng tng i d dng - QTGD tng th cng nh QTGD b phn u c to thnh bi nhiu yu t: 1. Mc ch gio dc: L n t hng ca x hi v mu nhn cch m gio dc cn thc hin cho c. Mc ch gio dc c th hin thnh h thng cc mc tiu gio dc v nhim v gio dc. Mc ch gio dc chi phi ni dung, phng php, phng tin, hnh thc t chc v c n gi hot ng gio dc. 2. Ni dung gio dc: L h thng gi tr (kin thc, k nng, gi tr o c, khun mu hnh vi ng x) c la chn ca kinh nghim x hi v ca nn vn ha ca loi ngi cn hnh thnh ngi hc. Ni dung gio dc phn nh trong chng trnh, sch gio khoa, n to nn ni dung hot ng cho nh gio dc v ngi c gio dc, chi phi phng php, phng tin, hnh thc t chc gio dc nhm t c mc ch gio dc nh. 3. Phng php gio dc: L cc con ng, cch thc, bin php hot ng gia thy v tr truyn t v chim lnh ni dung gio dc, t ti mc ch gio dc. Hnh thc t chc gio dc l biu hin bn ngoi, l cc hnh thc t chc hot ng gia thy v tr. 4. Phng tin gio dc: L nhng vt mang ni dung v phng php gio dc, l nhng phng tin hot ng gio dc ca thy v hot ng hc tp ca tr. 5. Nh gio dc: L thy gio v nhng ngi lm cng tc gio dc hc sinh l ch th tc ng gio dc, gi vai tr ch o, nh hng, t chc, iu khin, iu chnh hot ng gio dc v t gio dc. 6. Ngi c gio dc: L c nhn hc sinh v tp th hc sinh L i tng nhn s tc ng ca nh gio dc, ng thi l ch th t gio dc. 7. Kt qu gio dc: L trnh pht trin nhn cch theo phng hng mc ch gio dc, l tc nhn kch thch v iu chnh qu trnh gio dc. 8. Mi trng gio dc: Tham gia qu trnh gio dc cn c cc iu kin gio dc bn trong v bn ngoi. l khng kh tm l chung ca nh trng, iu kin c s vt cht, iu kin kinh t - chnh tr x hi. Cc yu t trn vn ng, pht trin v quan h bin chng vi nhau, thc y ln nhau trong cng mt h thng. Nh gio dc tc ng n ngi c gio dc thng qua ni dung, phng php, phng tin trong mi trng nht nh nhm thc hin mc ch gio dc t ra p ng
8

yu cu ca x hi trong mt giai on nht nh. C qu trnh gio dc tng th ln cc qu trnh gio dc b phn v tng yu t ca n u l i tng nghin cu ca gio dc hc. S v cu truc thnh t HGD
MC CH

Nh gio dc

Mi trng KT-XH

NHIM V NI DUNG GIO DC

PPHP, HNH THC PHNG TIN

Mi trng KH - CN

Ngi c GD

KT QU

3. Nhim v ca gio dc hc - Nghin cu (NC) v hon thin cc vn thuc phm tr phng php lun (PPL) Khoa hc Gio dc (KHGD) - NC cc quy lut ca gio dc - NC cc nhn t ca QTGD v mi quan h gia c nhn t. - NC cac vn trong h thng GD quc dn, trong quan ly GD va ao tao. 4. Cc phng php nghin cu Gio dc hc 4.1. Phng php lun nghin cu Gio dc hc Phng php lun nghin cu khoa hc l l thuyt v phng php nhn thc khoa hc. Phng php lun nghin cu Gio dc hc l l thuyt v phng php nghin cu cc hin tng gio dc nhm pht hin ra bn cht v qui lut ca chng, gp phn nng cao cht lng gio dc. Nhng quan im phng php lun cn c gi l quan im tip cn i tng nghin cu hay phng php tip cn. Nhng quan im phng php lun nghin cu Gio dc hc l kim ch nam nh hng, dn dt nh nghin cu trn con ng tm ti, sng to. Trong nghin cu Gio dc hc c nhng quan im phng php lun sau y: - Quan im h thng - cu trc Trong qu trnh nghin cu phi xem xet i tng mt cach toan din, nhiu mt, nhiu chiu, nhiu mi quan h khc nhau v trong trng thi vn ng, pht trin ca chng, t tm ra bn cht v qui lut vn ng ca i tng nghin cu. - Quan im lch s - lgic Trong qu trnh nghin cu cn tm hiu, pht hin ngun gc ny sinh, pht trin ca i tng trong nhng thi gian v khng gian c th vi nhng iu kin, hon cnh c th, t pht hin bn cht, cht lng mi v quy lut pht trin tt yu ca i tng nghin cu. - Quan im thc tin Trong qu trnh nghin cu phi xut pht t thc tin gio dc, do yu cu ca thc tin gio dc ra. i tng nghin cu ca Gio dc hc phi l mt trong nhng vn cp thit ca thc tin khch quan m khi gii quyt vn th gp phn nng cao cht lng gio dc. 4.2. Cac phng php nghin cu Gio dc hc 4.2.1. Nhom phng php nghin cu ly lun Bng suy lun da trn cc ti liu l thuyt thu thp t cc ngun khc nhau (sch bo, tp ch, ti liu tham kho, vn bn, ngh quyt, cng trnh nghin cu ca ngi khc
9

v.v); nhng ti liu ny c phn tch, tng hp, phn lai, h thng ha to thnh nhng tri thc mi, l thuyt gio dc mi lm c s khoa hc cho vn nghin cu. 4.2.2. Nhom phng php nghin cu thc tin Phng php xem xet, phn tich i tng khoa hoc mt cach trc tip trong thc tin. a. Phng php quan sat s phm - Quan st s phm l phng php thu thp thng tin v i tng nghin cu bng cach tri gic co chu inh i tng va cac yu t lin quan n i tng. Quan st vi t cch l phng php nghin cu khoa hc l mt hot ng c mc ch, c k hoch v h thng ca nh nghin cu nhm thu thp nhng ti liu v thc tin gio dc lm c s cho vic nh gi thc trng v xut gii php tng ng hoc kim chng cho l thuyt, gi thuyt - Theo mi quan h gia i tng quan st v ch th quan st th c cc dng quan sat trc tip, quan sat gian tip, quan st cng khai, kn o. - Theo du hiu v thi gian th c quan sat lu dai, quan sat thi gian ngn. - Theo nhim v th c quan sat phat hin, quan sat kim nghim - Nhng yu cu cua phng php quan st: + Xac inh r rng mc ch, nhim v v i tng quan st + Xy dng k hoach, tin trinh quan st + Chun bi chu ao moi mt: ly lun, thc tin, phng php, phng tin quan st + Tin hanh quan sat cn thn va co h thng theo k hoch + Ghi chep kt qu quan st khach quan, chinh xac + Kim tra li kt qu quan st. b. Phng php iu tra giao duc * iu tra bng tro chuyn (phng vn) iu tra bng tr chuyn l phng php thu thp thng tin v i tng nghin cu qua trao i kin trc tip vi nhng ngi c nghin cu. Cac loai tro chuyn: tro chuyn trc tip; tro chuyn gian tip; tro chuyn thng; tro chuyn ng vong; tro chuyn b sung; tro chuyn i su; tro chuyn phat hin; tro chuyn kim nghim. Mun tr chuyn c kt qu cn m bo cc yu cu: - Xac inh ro rng mc ch, yu cu cuc tr chuyn - Thit k h thng cu hi c bn ph hp vi mc ch tr chuyn - Tim hiu ngi i thoai la chon cach tro chuyn phu hp - Bit cach iu khin cu chuyn va ung muc ich. - Tao khng khi t nhin, thn mt, ci m trong khi tro chuyn. * iu tra bng phiu hi (ankt): iu tra bng phiu hi (ankt) la phng phap s dng mt h thng cu hoi nht loat t ra cho mt s lng ln i tng c nghin cu nhm thu thp y kin cua ho v vn nghin cu di hnh thc vit. Cn c vao muc ich, tinh cht cua vic iu tra, ngi ta co th s dung nhiu dang cu hoi khac nhau: - Cu hoi ong la nhng cu hoi co kem theo phng an tra li. Ngi c trng cu y kin co th la chon mt s phng an phu hp vi nhn thc cua minh. - Cu hoi m la nhung cu hoi khng co sn phng an tra li va ngi c trng cu y kin t tra li theo yu cu ca ngi hi. iu tra bng ankt co cc loi: - iu tra thm do (cu hoi rng va nng) thu nhp tai liu mc s b v i tng. - iu tra su (cu hoi hep va i su) nhm khai thac su sc mt vai khia canh nao o cua i tng nghin cu. - iu tra b sung nhm thu nhp tai liu b sung cho cac phng phap khac. Nhng yu cu ca phng php iu tra bng ankt:
10

- Xc nh r mc ch v ni dung iu tra - Xy dng h thng cu hi r rng, chnh xc, m bo cho mi ngi hiu d dng v nh nhau, c nhiu loi cu hi c th b sung v kim tra ln nhau. - Hng dn tr li r rng - Phai iu tra nhiu ln va am bao s lng ngi c hoi u ln. - Sau khi thu thp thng tin phi x l thng tin chnh xc, khch quan. c. Phng php tng kt kinh nghim Phng php tng kt kinh nghim l phng php phn tch, nh gi, khi qut ha v h thng ha nhng kinh nghim trong thc tin giao duc nhm rut ra nhng bai hoc b ich, gop phn nng cao hiu qua giao duc. Tiu chun la chon kinh nghim gio dc: - Kinh nghim mi - Kinh nghim co cht lng va hiu qua giao duc cao - Phu hp vi nhng thanh tu khoa hoc giao duc tin tin - Co tinh n inh - Co kha nng ng dung c Cac bc tng kt kinh nghim: - Chon in hinh (phat hin, xac inh ung i tng nghin cu) - M ta lai s kin mt cach khach quan da trn nhiu phng phap khac nhau nh: quan sat, tro chuyn, iu tra - Khi phuc lai s kin a xay ra bng m hinh ly thuyt: phn tich s kin, h thng hoa cac s kin, rut ra cac khai quat ly lun. - Nhng ly lun tng kt t kinh nghim cn c ph bin rng rai va ng dung vao thc t. d. Phng php thc nghim s pham Thc nghim s phm l phng php nghin cu mt cach chu ng, co h thng mt hin tng giao duc nhm xac inh mi quan h gia tac ng giao duc vi hin tng giao duc c nghin cu trong nhng iu kin a c khng ch. Khi tin hanh thc nghim s phm khng c lam ao ln hoat ng binh thng cua qu trnh s phm va chi c tin hanh trong nhng iu kin va tiu chun nghim ngt vi lun c khoa hoc; Tin hanh thc nghim nhiu ia ban, trn cac i tng khac nhau va thc nghim nhiu ln trn mt i tng; S dung cac phng php h tr: quan sat, iu tra, thng k toan hoc c trng cua phng php nay la nha nghin cu chu ng tao ra iu kin nghin cu va khi cn thit co th lp lai nhiu ln iu kin o. Co 2 loai thc nghim: thc nghim t nhin va thc nghim trong phong thi nghim. Cac bc tin hanh thc nghim: - Xac inh vn thc nghim vi muc ich ro rang - Nu gia thuyt va xy dng cng thc nghim - T chc thc nghim: chon mu thc nghim; bi dng cng tac vin; theo doi thc nghim: quan sat, ghi chep, o ac - X ly kt qua thc nghim, rut ra kt lun khoa hoc. e. Phng php nghin cu san phm hoat ng Phn tich cac san phm hoat ng cua i tng nghin cu (giao vin, hoc sinh, cn b qun l) nhm thu thp nhng thng tin cn thit v ca nhn hay tp th. Nhng yu cu: - Thu thp nhiu tai liu khac nhau, phn loai, h thng hoa tai liu vi nhng du hiu c ban, c thu - Kt hp vi nhng tai liu lu tr - Dng lai qua trinh hoat ng a n san phm.(lam nh th nao?)
11

- Tim hiu y u cac mt khac cua ngi tao ra san phm. g. Phng php ly y kin chuyn gia La phng php thu thp thng tin khoa hoc, nhn xet anh gia mt san phm khoa hoc bng cach s dung tri tu mt i ngu chuyn gia co trinh cao v linh vc nghin cu. Tin hanh ly kin chuyn gia bng cach: trc tip phong vn xin y kin; Qua th t; Qua hi thao, tranh lun, anh gia, nghim thu cng trinh khoa hoc Yu cu: - Chon ung chuyn gia co trinh chuyn mn cao v linh vc ang nghin cu, co phm cht trung thc trong khoa hoc. - Xy dng h thng cac chun anh gia, cac tieu chi cu th, d hiu nhn xet, anh gia theo cac chun y. - Han ch thp nht anh hng qua lai cua cac chuyn gia v y kin, quan im 4.2.3. Nhom phng php x l s liu bng thng k toan hoc S dung cac ly thuyt Toan hoc, cac phng php lgic Toan hoc xy dng cac ly thuyt giao duc hoc xac inh thng s lin quan ti i tng nghin cu cua mt tai nhm tim ra qui lut vn ng cua i tng. S dng Toan thng k x ly cac tai liu thu thp t cac phng phap khac nhau. III. GIO DC V S PHT TRIN NHN CCH 1. Khi nim con ngi, nhn cch v s pht trin nhn cch trong gio dc hc 1.1. Khi nim con ngi C nhiu ngnh khoa hc nghin cu con ngi nn c nhiu quan im, cch nhn nhn khc nhau v con ngi. Con ngi nh mt tn ti thn b; nh trong mi con ngi th xc ta nhn thy li c mt con ngi thn linh m mt ta khng nhn thy c. Chnh con ngi thn linh ny mi iu khin con ngi th xc kia. Nh vy theo cch hiu ny, con ngi m chng ta trng thy c ch l nhng thn xc nh mun loi trn tri t, cn li l con ngi thn linh y b n. y chnh l quan im sai lm, d a chng ta vo con ng m tn d oan, tin vo bi ton, s mnh,...c hi cho vic tu dng, rn luyn v s cng hin ca mi ngi. C quan nim cho rng c con ngi bn nng nh l mt tn ti sinh vt, ri mi s sng ca con ngi t n ung, sinh , sng cht... cng nh mi th con ngi lm ra u bt ngun t bn nng c. y cng l mt l thuyt sai lm m hu qu ca n l dn n li sng t do ty tin v tha ha. ng l trn thc t con ngi c bn nng sinh tn, nhng bn nng ca con ngi khc hn v cht so vi bn nng ca ng vt. Bn nng ca con ngi c thc ha, c s iu khin v gim st cht ch ca thc, h lm g cng ngh n hu qu, danh d, n cc yu t o c x hi... Ch ngha Mc L nin coi con ngi l mt b phn, l khu tin ha cao nht ca t nhin ni chung v ca qu trnh sinh hc ni ring, l mt thc th mang bn cht t nhin sinh hc, mang trong mnh sc sng ca t nhin v tnh t nhin l tnh bao trm ca s sng nhng iu quan trng hn, ch ngha Mc L nin coi con ngi cn l mt sn phm ca lch s x hi, l mt thc th mang bn cht x hi, bao gm nhng thuc tnh, nhng phm cht c ngha x hi, c hnh thnh trong qu trnh hot ng v do kt qu ca s tc ng qua li gia ngi vi ngi trong x hi . 1.2. Khi nim nhn cch Trong mi ngi tn ti nhiu mi quan h. Ty thuc vo cc mi quan h y m con ngi c th c khi c nhn nhn nh mt ch th v c khi c xem xt l mt nhn cch. - Khi nhn nhn con ngi nh mt i din ca loi, th l c nhn. V d: mt hc sinh, mt cn b cng nhn vin,...l c nhn. - Khi c nhn tin hnh cc hot ng mt cch c mc ch, c thc th c nhn c xem nh l mt ch th.
12

- Khi xt con ngi vi t cch l mt thnh vin ca x hi, mt ch th ca cc mi quan h v hot ng l ni n nhn cch ca h. 1.2.1. Khi nim nhn cch di gc GDH: Nhn cch bao gm tt c cc nt, cc mt, cc phm cht c ngha x hi trong mt con ngi. Nhng thuc tnh ny c hnh thnh trong qu trnh tc ng qua li gia ngi v nhng ngi khc trong x hi. Nhn cch c hnh thnh v pht trin l nh nhng quan h x hi m trong c nhn ang ln ln v ang bin i y bt u qu trnh hot ng sng ca mnh . Trong qu trnh hnh thnh v pht trin nhn cch ca con ngi, hng lot c im, thuc tnh, thi ... ca h c bin i v tr thnh nhng c im, thuc tnh mang tnh ngi ch thc - tnh x hi - o c. Khi ni n nhn cch, ngi ta thng nhn mnh n mt trong nhng yu t quan trng nht ca nhn cch l nh hng gi tr . cng chnh l ct li ca nhn cch. a. nh hng gi tr: L thi , l s la chn cc gi tr vt cht v tinh thn, l nim tin, s thch ca con ngi i vi mt gi tr no . b. Cc loi gi tr: + Cc gi tr t tng: chnh l nim tin, l tng, ha bnh, dn ch, c lp, t do.... + Cc gi tr o c: l nhng chun mc qui nh thi , mi quan h gia ngi vi ngi, gia con ngi vi t nhin v x hi..., nh lng nhn i, ngha v, trch nhim, lng trung thc, tnh k lut... + Cc gi tr nhn vn: biu th s tn trng v yu thng con ngi, tha nhn quyn pht trin t do, quyn th hin ti nng, quyn mu cu hnh phc ca con ngi..., nh hc vn, ngh nghip, thi trang, tnh yu... c. C s ca s hnh thnh v cng c nh hng gi tr: + Nng lc nhn thc ca con ngi. + Kinh nghim sng ca c nhn qua qu trnh tri nghim lu di. d. Ni dung ca nh hng gi tr - L nim tin chnh tr, th gii quan, o c ca con ngi cng nh nhng kht vng su xa, nhng nguyn tc sng ca h. V d: C ngi th chn s nghip lm u, c ngi th li thch chm m trong hnh phc tnh yu m b qua tt c nhng ci khc....nh hng gi tr gn vi gii quyt mu thun khi u tranh gia ngha v v ham mun, gia hnh vi o c v nhng kch thch thc dng. ra bin php hnh thnh v pht trin nhn cch cho hc sinh cn ch v th v chiu su ca nh hng gi tr trong cu trc nhn cch. e. Hnh thnh nhn cch: Mi ngi cn hnh thnh v pht trin h thng nng lc cn thit (ci ti), l: + Kh nng thch ng, nng lc sng to, linh hot, mm do trong cuc sng x hi. + Kh nng biu hin tnh c o, kh nng biu hin ci ring, ci bn lnh c nhn. + Nng lc hnh ng c mc ch, c iu khin, ch ng, tch cc v sng to. + Nng lc giao lu, thit lp v duy tr cc mi quan h thun li vi ngi khc. f. Phm cht ca nhn cch: + Cc phm cht x hi: cc quan im v nim tin t tng - chnh tr, th gii quan khoa hc, thi t gic... + Cc phm cht c nhn: np sng, thi quen, cc ham mun lnh mnh, c vn ha... + Cc phm cht ch: Tnh k lut, tnh t ch, tnh mc ch, tnh qu quyt, tnh ph phn... g. Cu trc nhn cch: L s thng nht bin chng gia cc phm cht v nng lc ca con ngi. S hi ha gia c v ti chnh l nhng c im c ngha x hi, c gi tr x hi ca con ngi. Bc H ni C c m khng c ti th lm vic g cng kh, c ti m khng c c ch l ngi v dng. V vy hc tp, tu dng, rn luyn bn thn tr thnh nhn cch va c
13

c va c ti l ht sc quan trng i vi mi ngi, l nhim v hng u ca hc sinh, sinh vin. 1.2.1. Khi nim hnh thnh nhn cch di gc GDH: Con ngi mi sinh th cha c nhn cch; nhn cch ch hnh thnh v pht trin trong qa trnh con ngi sng, hot ng v giao lu trong i sng x hi. S pht trin nhn cch l qu trnh tng trng, tch ly, hon thin v th cht, tm l v x hi ca c nhn. Lnin ni: Cng vi dng sa m, con ngi hp th tm l, o c ca x hi m n l thnh vin. Chnh nh cc mi quan h vi th gii t nhin, vi th gii vt do cc th h trc to ra v cc quan h x hi m con ngi gn b thng qua cc hot ng ni trn nhn cch c hnh thnh v pht trin. S pht trin nhn cch thng th hin cc mt sau: + S pht trin v mt th cht: Biu hin s tng trng v chiu cao, c bp v s hon thin ca cc gic quan. + S pht trin v mt tm l: Biu hin nhng bin i c bn trong cc qu trnh nhn thc, tnh cm, ch, nhu cu, np sng, thi quen... nht l s hnh thnh cc thuc tnh tm l mi ca nhn cch. + S pht trin v mt x hi: Th hin nhng bin i trong thi c x vi ngi xung quanh, s tham gia tch cc vo cc quan h v hot ng x hi. - S hnh thnh v pht trin nhn cch chu s tc ng ca nhiu nhn t trong c nhn t nh bm sinh di truyn, mi trng, gio dc v hot ng c nhn. Cc nhn t ny tc ng n con ngi khng phi song song vi nhau, c gi tr nh nhau v c lp vi nhau. Cn phi xem xt mt cch ng n, khch quan v khoa hc cc tc ng ca di truyn v ca mi trng trong cng tc gio dc. 2. Cc yu t nh hng n s hnh thnh v pht trin nhn cch 2.1. Vai tr ca di truyn i vi s hnh thnh v pht trin nhn cch Khi nim: Di truyn l s truyn li t cha m n con ci nhng thuc tnh sinh hc c ghi li trong h thng gen... Cc thuc tnh sinh hc c di truyn bao gm cu to gii phu, sinh l c th, nhng c im nh mu mt, mu tc, vc dng, th tng, cc gic quan, t cht, mt s c im ca h thn kinhMt s thuc tnh sinh hc c ngay t khi a tr mi sinh gi l nhng thuc tnh bm sinh. Vai tr: Di truyn l tin vt cht cho s pht trin nhn cch ch khng quyt nh s pht trin nhn cch. Th hin qua vic: Di truyn to tin vt cht cho s pht trin nhn cch. iu c ngha l nu c th khng tip nhn c vt cht di truyn ca ngi th s khng c c tin vt cht cho s pht trin nhn cch. Mt c th lnh mnh, cc gic quan y , h thn kinh bnh thng s to tin thun li cho s pht trin nhn cch. Di truyn to ra sc sng trong bn cht t nhin ca con ngi, to kh nng cho ngi hot ng c kt qu trong mt s lnh vc nht nh. V d: C nhiu ngi t nhin c thnh gic v m nhc, ging ht v ging ni tt, tr nh l thng, c sng to th ca, c ton hc... Chnh nhng t cht ny gip cho con ngi pht trin mnh m trong nhng dng hot ng tng ng v ngh thut, khoa hc v lao ng, v t , nh hng n s hnh thnh v pht trin nhn cch ca h. Nhng yu t bm sinh v di truyn ch c th bc l v pht trin thnh nhn cch trong nhng iu kin kinh t, chnh tr, x hi c th. Khng sng trong mi trng x hi, d yu t sinh hc c tt n my th con ngi cng khng th tr thnh nhn cch. Cng mt c im im di truyn, sng trong nhng iu kin x hi khc nhau cng pht trin khc nhau. Nhng cng trnh nghin cu trn tr ng sinh cng trng chng t trong nhng mi trng x hi khc nhau, s pht trin ca mi a tr l khc nhau.
14

Nhng t cht di truyn nh hng cho con ngi vo cc lnh vc hot ng rng ri ch khng vo mt lnh vc hot ng c th v cng khng qui nh trc nng lc c th ca c nhn. Nhng t cht bin thnh kh nng hin thc cn ty thuc vo hon cnh sng, vo s gio dc v nht l ty thuc vo ch rn luyn ca c nhn. Chng hn cu to ca b no, ca b my pht m c th gip c nhn hot ng c hiu qu trong lnh vc thanh nhc hoc c hiu qu mt ngn ng nht nh. Song cu to ny khng quy nh mt loi hnh thanh nhc hay mt loi ngn ng c th. S thnh cng trong cc lnh vc c th ny ph thuc vo hon cnh thc tin,vo s c gng hc tp v rn luyn ca mi c nhn. Hon cnh, gio dc, hot ng (H) c nhnT cht Nng lc Kt lun s phm: 1). Cn quan tm ng mc pht huy ht bn cht t nhin ca con ngi. 2). Quan tm pht hin sm nng khu v bi dng kp thi nhng nng khu . 3). Cn c bit ha vic dy hc v gio dc. 4). Hc sinh, sinh vin mun c nhn cch pht trin ton din phi l tch cc tham gia cc hot ng: hc tp, lao ng, giao lu, vui chi gi tr, hot ng x hi... 5). Khng xem nh cng nh tuyt i ha vai tr ca di truyn i vi s hnh thnh v pht trin nhn cch. Tm li: Cn ch ng mc n vai tr ca di truyn trong s hnh thnh v pht trin nhn cch, nu xem nh vai tr ca di truyn th v hnh chung chng ta b qua yu t t cht, tin thun li cho s pht trin. Ngc li, nu tuyt i ha hoc nh gi qu cao nh hng ca nhn t ny s dn n sai lm v nhn thc lun dn n kh nng ph nhn s bin i bn cht ca con ngi v h thp vai tr ca gio dc v t gio dc. 2.2. Vai tr ca mi trng trong s pht trin nhn cch a. Khi nim mi trng Mi trng l h thng cc hon cnh bn ngoi, cc iu kin t nhin v x hi xung quanh cn thit cho hot ng sng v pht trin ca con ngi. Cc loi mi trng: - Mi trng t nhin - Mi trng x hi - Khc vi nh hng ca yu t bm sinh - di truyn l nh hng t bn trong con ngi, nh hng ca mi trng l loi nh hng t bn ngoi thng qua cc hot ng ca con ngi . b. Mi trng v s pht trin nhn cch * Vai tr ca mi trng t nhin i vi s hnh thnh v pht trin nhn cch: - Mi trng t nhin nh hng rt r rt n s pht trin c nhn . V d: Nhng c im v a hnh, thi tit, kh hu cng to iu kin rn luyn hnh thnh nhng phm cht nhn cch ca c nhn. iu kin a l nh hng n cch sng, cch lm n ca con ngi a phng y, do nh hng n nhn cch con ngi. Tuy nhin mi trng t nhin khng nh hng trc tip hay c ngha quyt nh m ch c nh hng gin tip n s hnh thnh v pht trin nhn cch. Mi trng t nhin nh hng n s pht trin nhn cch nhng khng mnh m v quan trng bng nh hng ca mi trng x hi. * Vai tr ca mi trng x hi i vi s hnh thnh v pht trin nhn cch: Mi trng x hi gm c: mi trng x hi ln v mi trng x hi nh.
15

MTXH LN KT CHNH TR CNG NGH

GIA NH VN HA

Mi trng ln

KH CN

MTXH MTXH LN LN KT CHCKT NHN CHNH TR GIA NH TR NH CNG CNG NGH GIA NGH NH C NHN C NHN NH GIA CNG CNG NG C NHN NG NH KHU PH TRNG NH NH TRNG CNG VN HA TRN MTXH NH G MTXH LN CKT NHN VN CNG HA CHNH TR NG CNG NGH MTXH GIA NH NH CHNH TR C NHN CNG NG MTXH MTXH LN NH TRNG NH KT VN HA CHNH TR NG MTXH NH CNG NGH NH GIA NH TRNG C NHN VN HA CNG NG NH TRNG MTXH NH VN HA MTXH NH

Mi trng x hi nh hng quan trong nht n s hnh thnh v pht trin nhn cch. Khng c mi trng x hi, khng c giao tip vi ngi khc th nhn cch khng th no hnh thnh c, bi v bn cht con ngi l tng ha ca tt c cc quan h x hi . iu c chng minh qua nhng trng hp tr em b lu lc trong rng, tuy c th vt nui dng nhng ch c th sng theo kiu ng vt ch khng th pht trin nhn cch cho d sau c con ngi a v nui dy trong mi trng x hi. S hnh thnh v pht trin nhn cch ch c th thc hin trong mt mi trng nht nh. Mi trng gp phn to nn ng c, mc ch, phng tin v iu kin cho hot ng giao lu ca c nhn m nh c nhn chim lnh c cc kinh nghim x hi loi ngi hnh thnh v hon thin nhn cch ca mnh. Vd: Gn mc th en, gn n th sng bu th trn, ng th di. Bi chng bc m em ngho. Cho nn em phi bm bo hi khoai. Tuy nhin, tnh cht v mc nh hng ca mi trng i vi s hnh thnh v pht trin nhn cch ty thuc vo lp trng, quan im, thi ca c nhn i vi cc nh hng , ty thuc vo xu hng, nng lc v mc ca c nhn tham gia ci bin mi trng. Theo Marx: Hon cnh sng to ra con ngi trong chng mc con ngi sng to ra hon cnh. Nh vy, cn ch hai mt trong tc ng qua li gia nhn cch v mi trng Mt l, tnh cht tc ng ca hon cnh phn nh vo nhn cch Gn mc th en, gn n th sng, bu th trn, ng th di Hai l, s tham gia ca nhn cch tc ng n hon cnh hon cnh phc v li ch ca mnh. Ni mt cch hnh nh, l nhng con ngi Lm trai cho ng nn trai; xung ng ng tnh ln oi oi yn. Kt lun s phm: - S phm ha mi trng. - T chc cho hc sinh tham gia vo cc hot ng x hi xy dng mi trng. - Gio dc nh hng gi tr cho hc sinh. - T gio dc, rn luyn bn lnh i ph vi nhng tiu cc trong mi trng sng. - nh gi ng vai tr ca mi trng, khng nn tuyt i ha hay h thp vai tr ca mi trng trong s hnh thnh v pht trin nhn cch. 2.3. Vai tr ca gio dc trong s pht trin nhn cch Gio dc l qu trnh c mc ch c t chc mt cch c k hoch, c phng php nhm hnh thnh v pht trin nhn cch con ngi ph hp vi nhng yu cu ca x hi. Nh vy, c th ni rng, nhng tc ng ca gio dc i vi s hnh thnh v pht trin nhn cch khng phi l mang tnh t pht, tri li, mang tnh t gic r rt .
16

Lch s chng minh vai tr to ln ca gio dc trn mi mt ca i sng x hi. Cn trong s hnh thnh v pht trin nhn cch, gio dc c nh gi l gi vai tr ch o. Vai tr ch o ca GD c th hin tp trung cc ni dung sau: Gio dc nh hng cho s hnh thnh v pht trin nhn cch. iu ny c thc hin thng qua vic xy dng mc tiu gio dc cho tng cp hc, trng hc. Nh mc ch ca trng S phm l o to nhng ngi gio vin c phm cht v nng lc, c k nng nghip v s phm, c lng yu ngh, qu tr,...nn qu trnh gio dc nh trng S phm vch ra phng hng cho s pht trin ca sinh vin sau 4 nm ra trng tr thnh mt ngi nh th no (d tnh c sau 4 nm, nhn cch sinh vin s phm pht trin mc no, c nhng ci g). Gio dc t chc, hng dn s hnh thnh v pht trin nhn cch theo m hnh c nh hng. iu ny c th hin bng vic xy dng ni dung, phng php, phng tin gio dc nhm t n mc tiu ra. Gio dc cn t chc cc hot ng nh dy hc, lao ng, hot ng x hi, hot ng tp th, vui chi , gii tr..., trong , di s t chc, iu khin ca nh gio dc, ngi c gio dc tch cc tham gia v qua , nhn cch c hnh thnh v pht trin theo nh hng xc nh. Trong qu trnh hot ng, din ra s iu chnh ca nh gio dc v s t iu chnh ca ngi c gio dc nhm gip cho qu trnh hnh thnh v pht trin nhn cch ca ngi c gio dc khng b chch hng. Kt qu ca qu trnh ny c nh gio dc v ngi c gio dc nh gi. Gio dc c th mang li nhng tin b m cc yu t khc nh di truyn, mi trng khng th c c. Mt em b sinh ra khng b khuyt tt g th cng vi s tng trng v pht trin ca c th, vi ba nm sau, chc chn em b s bit ni. Nhng nu mun bit c, bit vit th nht thit phi c hc tp, c gio dc. Gio dc pht hin, khai thc v tn dng c nhng yu t thun li, ng thi pht hin, hn ch v gp phn khc phc nhng yu t khng thun li ca di truyn, mi trng, nhm phc v cho s hnh thnh v pht trin nhn cch ca ngi c gio dc. Gio dc i vi yu t di truyn: Di truyn khng nhng to ra nhng tin b sinh hc thun li m i khi cn mang li nhng yu t khng thun li, nn gio dc cn v c th: + Pht hin, to iu kin, v khai thc nhng tin sinh hc thun li, khng chng b lng qun, b thui cht. Nh pht hin nhng tr c nng khiu, t cht to iu kin cho cc t cht y pht trin (m cc trng nng khiu, cc trng chuyn, lp chn, nhm bi dng, pht trin nhng nng khiu, t cht - cc lp dy nng khiu v Ton, l, ho, m nhc, th dc, ngh thut,) + Gio dc c th khc phc, ci ti c nhng nhc im, nhng yu t khng thun li do bm sinhdi truyn, c th b p nhng thiu ht do bnh tt gy ra cho con ngi. Nh pht hin c nhng em ic, cm, nhng em thiu kh nng tr tu do nhng nguyn nhn sinh hc gy ra. T , gio dc c nhng phng php hu hiu gip cc em hn ch c nhng nhc im . in hnh l thy gio Nguyn Ngc K b lit 2 tay, nhc s chi ghita ni ting Vn Vng b m...) Gio dc i vi yu t mi trng: Tng t nh vy, mi trng khng nhng to ra nhng yu t thun li m cn mang li nhng yu t khng thun li cho s hnh thnh v pht trin nhn cch con ngi c gio dc. Do , gio dc cn v c th pht hin nhng yu t thun li ca mi trng, khng chng b lng qun, s dng chng phc v cho mc ch gio dc con ngi. Nh gio dc bit mi trng no tt, ph hp; bit hc sinh c nng khiu th nh gio khuyn vo trng nng khiu; nu c ngoi hnh p, bit din xut th khuyn vo trng in nh, v nh gio dc bit nhng ni no ph hp v c nhng iu kin thun li cho s hnh thnh v pht trin nhn cch ca tr.
17

Gio dc c th chn lc, khai thc mi trng. Bn thn mi trng lun lun tn ti nhng tc ng tch cc ln nhng tc ng tiu cc n s pht trin nhn cch con ngi. Gio dc c th chn lc, khai thc nhng nh hng tch cc ca mi trng to iu kin thun li cho s pht trin nhn cch. Nh nh gio dc c th chn lc t mi trng bn ngoi hc ng ch cho c nhn nhng ci cn thit nht, ph hp nht. Gio dc c th ci to v xy dng mi trng, hn ch, ngn chn nhng nh hng tiu cc ca mi trng, bin i, ci to chng thnh yu tt tch cc cho s pht trin ca nhn cch. Bn cnh vic khai thc mi trng sn c, gio dc cn c th to ra mi trng c tc dng gio dc. Thc tin gio dc sinh ng chng t rng gio dc pht hin v s dng c nhng yu t thun li ca mi trng nh trng, mi trng gia nh, mi trng x hi to ra c sc mnh tng hp trong qu trnh gio dc nhn cch th h tr. Hin nay, khi x hi tn ti nhiu tiu cc, t nn th gio dc khng ch gip cho ngi c gio dc c sc khng t bo v chng li nh hng xu xa m cn phi phi hp (nh trng, gia nh, x hi) thc hin cc gii php nhm ngn chn, hn ch v khc phc nhng tnh trng tiu cc, t nn ny. Kinh nghim thc tin cng cho thy, bng nhng bin php thch hp, nhiu nh trng y cng cuc xy dng mi trng s phm lnh mnh. Trong , cc mi quan h thy - thy, thy - tr, tr - tr l nhng mi quan h tt p; cc hot ng c n np, k cng; mi tng t nhin c thy tr ci to sch v p... Mi trng s phm lnh mnh c gio dc to ra cng h tr tr li gio dc, gp phn quan trng vo qu trnh hnh thnh v pht trin nhn cch th h tr theo mc tiu xc nh. Nhng iu kin gio dc pht huy vai tr ch o i vi s pht trin nhn cch. 1). Mt l, gio dc phi din ra theo mt qui trnh, trong c s vn ng v pht trin ng b ca cc thnh t ca n (mc ch v nhim v gio dc, ni dung gio dc, phng php v phng tin gio dc, nh gio dc, ngi c gio dc, kt qu gio dc). 2). Hai l, gio dc phi i trc s pht trin v ko theo s pht trin ca ngi c gio dc, ngha l gio dc phi a ra c cc yu cu cao, va sc i vi ngi c gio dc m h c th hon thnh c vi s n lc cao nht. 3). Ba l, nh gio dc phi nm vng c im tm sinh l ca ngi c gio dc. 4). Bn l, phi c s kt hp cht ch ba lc lng gio dc: gia nh, nh trng v x hi, trong nh trng ng vai tr ch o. Nhng yu km ca gio dc thng c nguyn nhn t s thiu phi hp ng b gia ba lc lng gio dc ny. 5). Nm l, khai thc, pht huy trit nhng iu kin bn trong, bn ngoi, nhng t cht do bm sinh di truyn, mi trng em li. 6). Su l, kt hp cht ch gia gio dc v t gio dc, pht huy c tnh ch ng, sng to ca hc sinh. 7). By l, t chc nhiu hot ng phong ph, a dng hc sinh tham gia. T nhng iu trnh by trn, chng ta nhn thy gio dc ng vai tr ch o trong s hnh thnh v pht trin nhn cch; gio dc v s pht trin nhn cch c s tc ng qua li tch cc i vi nhau; gio dc mun pht huy c y vai tr ca mnh th cn phi c nhng iu kin nht nh. Tuy nhin, ni nh vy khng c ngha l gio dc l vn nng, l quyt nh s hnh thnh v pht trin nhn cch nh mt s ngi lm tng. l v s hnh thnh v pht trin nhn cch ph thuc vo nhiu nhn t m gio dc ch l mt trong nhng nhn t , mc d l nhn t ch o. 2.4. Vai tr ca hot ng c nhn trong s pht trin nhn cch Hot ng ca c nhn l nhn t quyt nh trc tip n s hnh thnh v pht trin nhn cch. Th hin: - Khi c nhn gia nhp vo cc mi quan h x hi, lnh hi kinh nghim x hi, nn vn ha x hi v thng qua hot ng c nhn c x hi nhn nhn, c nh gi, t c th t hon thin bn thn mnh.
18

- Nhng tc ng tch cc t mi trng, t gio dc c pht huy c tc dng hay khng, iu ph thuc vo mc tip nhn ca c nhn (h hng, khng chp nhn, chng li, tip nhn t gic). Nhng tc ng tiu cc, c nhn c sc khng chng li hay khng ?. Kt lun s phm: 1). Hot ng c nhn c coi l nhn t quyt nh trc tip s hnh thnh pht trin nhn cch; tuy nhin, kt qu hnh thnh v pht trin nhn cch t c trong phm vi no, mc no, cn ph thuc vo c im ring ca tng c nhn, ngha l tu thuc vo nhng c im cu to sinh l c th, vo nhng c im tm l, vo vn sng cng nh hon cnh sng ca c nhn . 2). s hnh thnh v pht trin nhn cch ca hc sinh c tt cn phi t chc cc loi hnh hot ng a dng, phong ph, hp dn li cun cc em tham gia; pht huy cao tnh tch cc, t gic, ch ng ca cc em khi tham gia cc hot ng (nh bit ra k hoch, phn cng v hp tc thc hin k hoch, t kim tra v iu chnh k hoch). 3). Hot ng c nhn vi t cch l mt nhn t nh hng s hnh thnh v pht trin nhn cch c lin quan mt thit vi cc nhn t khc: di truyn, mi trng v gio dc. Ton b cc nhn t ny hp thnh mt chnh th v tc ng ng b n s hnh thnh v pht trin nhn cch; trong , nhn t di truyn c vai tr tin , nhn t mi trng ng vai tr iu kin, nhn t gio dc ng vai tr ch o cn hot ng c nhn ng vai tr quyt nh trc tip IV. MC CH GIO DC V H THNG MC TIU GIO DC VIT NAM 1. Khi nim v ngha ca vic xc nh mc ch gio dc v mc tiu gio dc 1.1. Khi nim mc ch gio dc v mc tiu gio dc Khi nim mc ch, mc tiu xut hin t hot ng ca ngi lnh; khi tp bn th ch ngm (trc khi) bn l bia, mc ch y l ci bia. T khi nim mc ch c s dng trong nhiu lnh vc nh trc khi lm ngi nh ngi ta thng hnh dung (d kin) v ngi nh s lm Nh vy, trc khi thc hin hat ng no , con ngi xc nh c ch n ca hat ng, s cn thit ca hat ng, d kin trc kt qu ca hot ng. 1.1.1. Mc ch gio dc (MGD) MGD l s d kin trc kt qu ca hot ng gio dc. - L phm tr c bn ca gio dc hc, l s d kin trc phn nh trc kt qu mong mun ca hot ng gio dc. Kt qu ca hot ng gio dc chnh l nhn cch ca ngi c gio dc. V vy, c th hiu MGD l m hnh nhn cch ca con ngi (ngi hc) m gio dc cn o to nhm p ng yu cu ca x hi trong mt giai an lch s c th. - c trng ca mc ch gio dc: + L kt qu d kin ca mt qu trnh hot ng di lu, vi thi gian ngn n khng cho kt qu r rng. + MGD biu th nhng yu cu, nhng quan im chung nht ca x hi i vi vic gio dc con ngi. (MGD va mang tnh khun mu, chun mc nhng vn chu s qui nh ca mi trng lch s x hi). + MGD th hin tnh nh hng cho mi hot ng gio dc. y l tnh cht quan trng nht ca mc ch gio dc. hnh dung r hn mc ch gio dc cn phn tch mc ch gio dc ra thnh cc mc tiu gio dc. 1.1.2. Mc tiu gio dc: Mc tiu gio dc c hiu l s c th ha ca mc ch gio dc, L chun mc c th ca mt cp hc, bc hc, mt loi trng, mt giai on o to nht nh. - c trng ca mc tiu gio dc:
19

+ L kt qu d kin ca mt qu trnh hot ng ngn. + C kt qu r rng v phi o lng c. + C th nu ln qui trnh hot ng t c kt qu Mc ch gio dc c th c hnh dung cc cp v m v vi m. Cp v m hay cn gi l mc ch gio dc tng qut l nhn mnh mc ch chung ca ton b h thng gio dc quc dn, phn nh cc yu cu ca x hi i vi mt nn gio dc. Chng hn, mc ch gio dc ca h thng gio dc quc dn l trnh dn tr, cht lng ngun nhn lc v nhn ti ca mt quc gia mt giai on lch s nht nh. Cp vi m hay cn gi l mc tiu gio dc th hin tng bc hc, cp hc, ngnh hc... cc giai on nht nh nh l mc tiu gio dc mm non, ph thng (mc tiu gio dc tiu hc, THCS, THPT), mc tiu gio dc i hc c. S khc nhau gia MGD v MTGD TT 1 2 3 4 5 Mc ch gio dc C tnh nh hng, l tng Mc tiu gio dc C tnh c th vi hnh ng v phng tin xc nh Thi gian thc hin di Thi gian thc hin ngn, xc nh Tnh rng ln, khi qut ca vn C tnh xc nh ca vn Kh o c kt qu ti mt thi C th o c kt qu mt thi im im xc nh c th Cu trc phc tp, c to thnh do Cu trc n gin, l mt b phn hp nhiu mc tiu kt hp li thnh ca mc ch gio dc..

Du hiu quan trng nht phn bit mc ch v mc tiu l tnh xc nh v tnh c th ca kt qu d kin. Quan h gia mc ch gio dc v mc tiu gio dc: - C mi quan h cht ch vi nhau. Mc ch gio dc bao trm ton b cc mc tiu gio dc. V vy, mun thc hin c mc ch gio dc cn phi c th ha n thnh cc mc tiu, ch c nh vy mi xy dng c qui trnh hot ng c th v mi o lng c. - H thng mc tiu thng c sp xp theo mt cu trc gm nhiu tng bc, ngi ta gi l cy mc tiu. - Trong l lun cng nh thc tin gio dc, cn ch n mi quan h gia MGD v MTGD nhm m bo cho MGD nh l mt chnh th. 1.2. ngha ca vic xc nh mc ch gio dc v mc tiu gio dc - Mt l, n nh hng cho s vn ng v pht trin ca ton b qu trnh gio dc, sao cho u ra ca qu trnh l nhng con ngi c nhn cch m x hi mong mun. - Hai l, n gip cho qu trnh gio dc vn hnh c cht lng v hiu qu; khng i chch hng, m nu c lc no , qu trnh gio dc i chch hng n s gip cho qu trnh gio dc ny t iu chnh hng vn ng v pht trin cho ng n. - Ba l, n l ci chun nh gi sn phm con ngi m qu trnh gio dc mang li, xem sn phm ny t c mc no. 1.3. Nhng yu cu c bn xc nh mc ch gio dc: - MGD phn nh c m hnh nhn cch mong mun, p ng c nhu cu pht trin ca t nc trong nhng giai on lch s nht nh; ng thi n u s pht trin tng lai ca t nc. - MGD phn nh c s thng nht gia tnh dn tc v tnh hin i ca nhn cch, trong phi lm ni bt bn sc dn tc ca nhn cch. - MGD k tha nhng thnh tu xy dng v thc hin m hnh nhn cch trong qu kh. - MGD c tnh kh thi trong hon cnh v iu kin ca t nc.
20

2. Mc ch gio dc, mc tiu gio dc Vit Nam MTGD l o to con ngi Vit Nam pht trin ton din, c o c, tri thc, sc khe, thm m v ngh nghip, trung thnh vi l tng c lp dn tc v ch ngha x hi; hnh thnh v bi dng nhn cch, phm cht v nng lc ca cng dn, p ng yu cu ca s nghip xy dng v bo v T quc. (Lut gio dc - 2005). D tho Cng lnh xy dng t nc trong thi k qu ln CNXH (b sung, pht trin nm 2011) nu r: "Gio dc v o to c s mnh nng cao dn tr, pht trin ngun nhn lc, bi dng nhn ti...". 2.1. Vn nng cao dn tr Dn tri la trinh hiu bit, trinh vn hoa cua ngi dn trong tng thi ky lich s nht inh. Dn tri biu hin tr lng hiu bit vn hoa cua mt dn tc. Mt bng dn tr c th hin bng s nm hc trung bnh ca ngi dn mt nc vo mt thi im nht nh. - ngha ca ca vic nng cao dn tr: + i vi c nhn: Dn tr lm cho ngi dn sng hnh phc hn + i vi x hi: Lm cho x hi vn minh, tin b, cng bng; l tiu chun nh gi trnh pht trin ca mt quc gia. + Tham gia gii quyt cc vn mang tnh ton cu nh: dn s, mi trng, bnh tt... - Cc gii php c bn nng cao trnh dn tr: + Con ng c bn nng cao dn tr l thc hin ph cp gio dc. Hin nay nc ta, kh nng kinh t - x hi mi cho php chng ta ph cp gio dc THCS. Mt s a bn nh cc thnh ph ln v cc vng trng im trnh dn tr phi t n mc vn ho THPT. + Lin tc i mi, pht trin ph hp v p ng c cc qu trnh pht trin chung theo hng nhn vn ha, x hi ha, a dng ha vi nhng phng thc thch hp. + Huy ng mi lc lng, mi tim nng ca x hi lm gio dc, trong gio dc nh trng ng vai tr nng ct. 2.2. Vn o to nhn lc - Nhn lc la lc lng lao ng. Noi n ngun nhn lc la noi n sc manh tri tu, tay ngh, nng lc, phm cht, sc khoe cua nhn lc. - Cht lng va hiu qua lao ng trong thi ai cach mang khoa hc cng ngh phu thuc vao trinh ao tao nhn lc. - Trong thc t, nc ta di do v nhn lc (khong trn 44 triu ngi) nhng cht lng thp, cha p ng vi nhng yu cu ca s nghip CNH HH t nc. Theo tnh ton ca B Lao ng - Thng binh v X hi, Vit Nam mi c khong hn 20% lc lng lao ng qua o to t s cp tr ln, cn 80% ngi lao ng cha c o to ngh, m ch yu l lnh vc sn xut nng nghip ; i ng cng nhn k thut cn thi (40%), cng nhn c tay ngh cn t v s lng (2,8%), lc lng lao ng c trnh i hc cn thp so vi cc nc trong khu vc; cht lng o to ngh cha p ng c yu cu ca nn kinh t, cha gn vi o to v s dng... to nn nhng bt n trong th trng sc lao ng. - Cn phi nng cao t l ngi lao ng c o to ngh ln 25 30% vo 2010 2015, o to ngh theo hng khoa hc k thut cao ; gn o to vi vic phn phi, s dng lao ng trong th trng sc lao ng ph hp vi lut php v quy lut pht trin ca kinh t x hi. - Vic o to nhn lc l trch nhim chnh ca h thng GD quc dn m trc tip l h thng GD chuyn nghip v gio dc i hc. Cc b phn ca h thng GD quc dn, h thng cc trng dy ngh t thp n cao cn phi i mi v mc tiu, ni dung, phng thc o to, c cu t chc h thng; nng cao cht lng i ng gio vin, u t v c s vt cht, thit b dy hc i ng ngi lao ng c o to lun lun tip cn vi ci mi trong k thut, trong cng ngh, rn luyn tnh nng ng, sng to trong sn xut h c th thch ng vi qu trnh bin ng v pht trin ca nn kinh t x hi ang pht trin trong c ch mi, m bo cht lng o to i lin vi s pht trin v quy m o to.
21

2.3. V bi dng nhn ti Nhn tai la nhng ngi co tai nng, nghia la ngi thng minh, tri tu phat trin, co nng lc lam vic gioi, co mt s phm cht ni bt, giau tinh sang tao. Ti c cu trc gm 4 tng: khiu (cn gi l nng khiu) nng lc ti nng thin ti. Cu trc ny c hnh thnh trn nn tng nhng tc ng phc tp qua li gia mt bn l hot ng ca con ngi (ch th) v mt bn l s pht trin ca cc yu t di truyn c khi dy nh hot ng c nh hng ca ch th. Nhn tai co anh hng to ln n s phat trin xa hi. Ho la nhng ngi m ra nhng mui t pha trong vn hoa, khoa hc cng ngh, tao nn a phat trin manh me cua kinh t - x hi v khoa hc k thut mt nc. Thi ai nao, quc gia nao ngi tai cung c coi trong. - Bi dng nhn ti trc ht phi pht hin ra cc t cht (khiu) tr, sau pht huy trong nhng iu kin thun li nht th khiu s bc l v tr thnh nng lc, c ti nng. - Vic pht hin v bi dng nhn ti l trch nhim ca c ba mi trng gio dc (gia nh, nh trng v x hi), trong , gia nh gi vai tr quan trng. - Bi dng nhn tai phai i i vi thu hut va s dung nhn tai hp ly, tao iu kin i ngu tri thc, cac nha khoa hoc co iu kin tip cn va phat huy tim nng cua ho. Tm li, ba muc tiu gio dc trn co mt mi quan h thng nht bin chng, tac ng qua lai vi nhau. V vy, thc hin thnh cng s nghip CNH - HH t nc phai tin hanh thc hin ng thi 3 muc tiu: nng cao dn tri, ao tao nhn lc, bi dng nhn tai. 3. Cc b phn ca gio dc ton din nhn cch 3.1. Gio dc o c v cng dn (c dc) Gio dc o c l qu trnh hnh thnh cho hc sinh thc o c, hnh vi v thi quen o c. y l nhim v cc k quan trng trong qu trnh gio dc nh trng cc cp. + thc o c l mt t hp nhng tri thc o c v hnh vi o c. Nh vy, ngha l trong qu trnh gio dc o c, bi dng cho cc em nhng chun mc o c (gi tr o c) v quan trng hn l gip cho cc em chuyn ha cc chun mc thnh nim tin. Nim tin o c s to cho cc em c sc mnh trong vic vin nhng tri thc thnh hnh vi, thi quen o c. + Tnh cm o c c coi l cht men thc y cc em bin thc thnh hnh vi, thi quen o c mt cch thoi mi, d chu khng b cng p, my my. + Hnh vi o c, xt cho n cng, l biu hin sinh ng b mt o c ca con ngi. Hnh vi ny phi c thc hin ph hp vi cc chun mc o c c x hi quy nh; phi c thc hin mi ni, mi lc mt cch t gic vi ng c ng n. Hnh vi o c c lp i lp li s tr thnh thi quen o c. Thi quen o c gn lin vi nhu cu v o c. - Nhng nhim v ca c dc l: + Gio dc, bi dng hc sinh th gii quan cch mng, thm nhun h t tng ca ch ngha Mc - Lnin, t tng H Ch Minh, nm c nhng qui lut c bn ca s pht trin x hi, c l tng o c, nim tin su sc vo ch ngha x hi. + Gio dc hc sinh nhng nguyn tc, chun mc o c XHCN, ch ngha yu nc, ch ngha quc t chn chnh, lng nhn i, lng yu lao ng, thc y v quyn hn, trch nhim, ngha v cng dn, tinh thn k lut t gic, lng t ho dn tc, thc gi gn bn sc, truyn thng dn tc. + Gio dc v vn ho chung, gio dc bo v mi trng, tinh thn v ho bnh, phn u theo cc gi tr cao qu ca dn tc v nhn loi. - Gio dc o c c thc hin bng hai con ng : Con ng dy hc cc mn vn ha, nht l mn o c. Con ng th 2 l cc hot ng gio dc trong v ngoi nh trng. Con ng th nht ch yu gip cho hc sinh hnh thnh thc o c v nh hng cho hnh vi o c. Con ng th hai ch yu gip cho cc em rn luyn hnh vi v thi quen o c.
22

2. Gio dc tr tu (tr dc) - y l 1 qu trnh nhm pht trin cc nng lc tr tu v hnh thnh th gii quan khoa hc, gp phn pht trin nhn cch hc sinh. Nng lc tr tu thng c hiu l mt tp hp nhng tri thc, k nng, k xo v nhng thao tc hot ng tr nhm chim lnh nhng tri thc, k nng, k xo m hc sinh nm vng, bin thnh hiu bit ca mnh. Trong cc thao tc tr tu, ngi ta rt quan tm n cc thao tc t duy nh: phn tch, tng hp, so snh, i chiu, c th ha, tru tng ha, khi qut ha... l vi nh cc thao tc t duy, con ngi mi c th pht hin c v nm vng c bn cht cng nh cc quy lut ca cc s vt, hin tng khch quan. Th gii quan khoa hc l th gii quan duy vt bin chng. N bao gm mt h thng quan im i vi t nhin, x hi v i vi con ngi. N gip cho ta c cch nhn ng n, cch suy ngh ng n v hnh ng ng n trong mi tnh hung. - Vic gio dc tr tu v pht trin tr tu khng ch din ra trong lp hc, trong nh trng m din ra trong ton b cc quan h, cc hot ng ca con ngi trong cuc sng. 3. Gio dc lao ng. Gio dc lao ng gip hc sinh c c nng lc tm c vic lm, t to vic lm trong nn kinh t th trng, l nhng con ngi c kin thc vn ho, khoa hc, c k nng ngh nghip, lao ng t ch, sng to v c k lut .... Nhim v tng qut ca gio dc lao ng k thut l: + Gio dc thi v nim tin ng n i vi mi loi hnh lao ng (tr c v chn tay), xem l con ng chn chnh mu cu hnh phc cho chnh bn thn v lm trn ngha v c bn i vi gia nh v ton x hi. + Hnh thnh hc sinh nhu cu lnh mnh, gn b vi cuc sng, vi hnh phc, ph hp vi nhu cu ca x hi vn minh. + Hnh thnh tm l tham gia vo mi hnh thc lao ng trong sut cuc sng ca mnh mt cch sng to, ch ng. Cc nhim v trn gn b khng kht vi nhau, c thc hin thng qua cc hot ng dy hc v gio dc a dng c ni kho v ngoi kho. c bit coi trng cc yu cu c tnh cht iu kin sau: + Gio dc hc sinh hc vn v k thut, trn c s pht trin t duy k thut, t duy kinh t, pht huy nng lc sng to cua hc sinh trong lao ng. + Gip h nh hng v la chn ngnh ngh trn c s hiu r nng lc ca bn thn, trin vng v nhu cu pht trin ngnh ngh ca a phng v c nc. Trong iu kin thc t hin nay, nhim v gio dc lao ng k thut cho hc sinh trong nh trng ph thng c c th ha: + a hot ng dy hc lao ng ph thng ca hc sinh ph thng vo n np. + La chn ni dung, hnh thc lao ng sn xut va sc, ph hp vi c ch th trng v iu kin thc t ca nh trng tng vng kinh t. + Pht trin cc trung tm k thut tng hp - hng nghip - dy ngh cc Qun, Huyn. + Tng cng ch o hot ng lao ng hng nghip ca hc sinh cc dn tc min ni, c bit cc trng ph thng dn tc min ni. 4. Gio dc th cht Gio dc th cht l gio dc v pht trin th cht ca con ngi, ng thi cng l gio dc v pht trin vn ha th cht h. Phat trin th cht la mt mt quan trong cua s phat trin toan din nhn cach, la qua trinh bin i va hinh thanh nhng thuc tinh t nhin v mt hinh thai va v mt chc nng cua c th trong cuc sng con ngi.
23

Nhim vu cu th cua gio dc th cht: - Truyn t v lnh hi h thng tri thc ph thng, c bn, hin i v th dc, th thao, v sinh thng thc, gi gn, chm sc, bo v v pht trin sc khe, rn luyn k nng c bn v cc bi tp th dc ph thng theo chng trnh gio dc th cht ca nh trng ph thng. - Hnh thnh cho hc sinh hng th, nhu cu, ch, ngh lc, thi quen rn luyn TDTT v gi gn v sinh nng cao sc kho; Giao duc hc sinh y thc gi gin, bao v va ren luyn sc khoe cho hc sinh, gop phn phat trin ung n th cht va nng cao nng lc lam vic cho c th. - Pht hin v bi dng nhn ti th dc th thao - Giao duc cho hc sinh nhng phm cht ao c khc. 5. Gio dc thm m Trong nh trng, c bit nh trng ph thng, gio dc thm m l mt trong nhng b phn hp thnh nn tng ca trnh vn ha chung, v l nhiu nh gio dc xem gio dc thm m l gio dc vn ha thm m cho con ngi . nh trng ph thng, gio dc thm m khng nn hiu l gio dc c bit cho nhng hc sinh c nng khiu v mt mn ngh thut no (ta c trng nng khiu c bit m nhn) m l gio dc vn ha thm m chung cho tt c hc sinh, gip cho cc em tip xc, c kh nng cm th v bit thng thc ci p trong cuc sng hng ngy, t khu gi lng ham m, thch th tham gia vo qu trnh sng to ngh thut mc th hin trnh vn ha chung ca con ngi. Nhim v ca gio dc thm m thng c xc nh my im sau y: - Pht trin tri gic thm m (m trong kinh nghim vn sng ring ai cng c), hnh thnh nng lc cm th ci p trong t nhin, trong ngh thut v trong cuc sng hng ngy. - Gio dc, bi dng nng khiu thm m (qua vic hc tp mt s mn ngh thut nht nh) hnh thnh nng lc sng to ci p, bit phn bit ci p vi nhng ci th kch, xu x, phi vn ha. - Khu gi v bi dng lng kht khao th hin ti nng sng to thm m (qua mt s mn ngh thut) v hnh thnh nguyn vng a ci p vo cuc sng hng ngy V vy, trong qu trnh gio dc cn gip cho cc em tip xc, c kh nng cm th, bit thng thc ci p trong cuc sng hng ngy, t khu gi lng ham m, hng th tham gia vo qu trnh sng to ngh thut, sng to ci p. * M dc c tin hnh thng qua vic dy hc cc mn hc, v trong qu trnh t chc i sng ca hc sinh

24

Chng II QU TRNH GIO DC *** Sau khi hc xong hc phn ny, sinh vin lm thc hin c: 1. V kin thc - Trnh by mt cch h thng nhng kin thc c bn v l lun qu trnh gio dc (khi nim, c im, bn cht, ng lc ca qu trnh gio dc). - Trnh by c khi nim v h thng cc nguyn tc gio dc. - Trnh by c khi nim v ni dung gio dc. - Trnh by c khi nim v cc nhm phng php gio dc. 2. V k nng C c nhng k nng gio dc cn thit nh: k nng thit k v t chc cc hot ng gio dc a dng; k nng nghin cu i tng gio dc; k nng giao tip, k nng thit lp v duy tr mi quan h tt vi ng nghip, hc sinh... 3. V thi C thc trch nhim ca ngi gio vin i vi ngh dy hc, hnh thnh c t duy s phm, nim tin s phm, l tng ngh nghip, lng yu ngh, yu tr. I. KHI QUT CHUNG V QU TRNH GIO DC (QTGD) 1. Khi nim, cu trc ca qu trnh gio dc 1.1. Khi nim qu trnh gio dc. a. Qu trnh gio dc (QTGD) l g? - L mt qu trnh trong , di tc dng ch o ca nh gio dc, ngi c gio dc t gic, tch cc t gio dc nhm hnh thnh c th gii quan khoa hc v nhng phm cht nhn cch khc ca ngi cng dn, ngi lao ng. - T khi nim trn chng ta rt ra nhng iu ng ch nh sau: + Trong QTGD, nh gio dc ng vai tr ch o, c ngha l t chc, iu khin qu trnh hnh thnh nhn cch ca ngi c gio dc, theo nh hng ca mc ch v nhim v gio dc. Trong QTGD, ngi c gio dc tn ti mt mt vi t cch l i tng chu s tc ng c nh hng ca nh gio dc song mt khc li tn ti vi t cch l ch th t gio dc, c ngha l h t t chc, t iu khin qu trnh hnh thnh nhn cch ca mnh. + Nh vy, trong QTGD din ra s tc ng qua li tch cc gia nh gio dc v ngi c gio dc. Nu khng c s tc ng qua li ny th s khng c bn thn qu trnh gio dc theo ng ngha ca n. Ni cch khc, trong QTGD din ra s tc ng qua li tch cc v s thng nht bin chng gia gio dc v t gio dc. b. Qu trnh gio dc l mt b phn ca qu trnh s phm tng th. QTGD tng th l s thng nht ca 2 qu trnh b phn l qu trnh dy hc v qu trnh gio dc (theo ngha hp). C 2 qu trnh u thc hin chc nng chung ca qu trnh s phm tng th, song s phn bit 2 qu trnh ny da vo chc nng tri ca mi qu trnh. Chc nng tri ca qu trnh dy hc l trau di hc vn, l chuyn giao v lnh hi h thng tri thc khoa hc, nhng k nng, k xo nhn thc v hot ng . Chc nng tri ca QTGD l xy dng h thng nim tin, l tng, ng c, thi , tnh cch, thi quen; l hnh thnh v pht trin nhng phm cht v th gii quan khoa hc, chnh tr, o c, thm m ... ca c nhn ngi hc . Trong nh trng XHCN c 2 qu trnh nay thng nht vi nhau, gn b cht ch vi nhau, tc ng nh hng ln nhau. Qu trnh dy hc phi mang tnh gio dc, phi ko theo QTGD v phi to tin cho ton b QTGD t hiu qu. QTGD nht thit phi bao gm qu trnh lnh hi tri thc, kinh nghim v pht trin nng lc nhn thc v phi c tin hnh mt phn quan trng ngay trong cc bi hc trn lp, tc l thng qua hnh thc c bn ca dy hc cng nh trong cc hot ng khc ca hc sinh nh trng, gia nh, cc c quan vn ho - gio dc ca x hi.
25

1.2. Cu trc ca qu trnh gio dc Vi t cch l mt h thng ton vn bao gm 6 nhn t cu trc. 1.2.1. Mc ch, nhim v gio dc. Mc ch: Gio dc o to nhng con ngi (th h tr) thnh nhng ngi cng dn, ngi lao ng c nng lc v phm cht, c kh nng ho nhp v thch ng, nng ng, sng to trc mt cuc sng ang khng ngng bin ng. Nhim v: 1. T chc hnh thnh v pht trin ngi c gio dc thc c nhn v cc chun mc x hi ni chung, cc chun mc o c php lut ni ring c qui nh. thc c nhn: l mt th thng nht gia s hiu bit ca c nhn v cc chun mc x hi v nim tin c nhn v ngha x hi, ngha c nhn ca nhng chun mc x hi y. 2. T chc hnh thnh v pht trin ngi c gio dc xc cm, tnh cm tch cc c tc dng nh l cht men c bit thc y c nhn chuyn ho thc v cc chun mc x hi thnh hnh vi v thi quen tng ng. 3. T chc hnh thnh v pht trin ngi c gio dc h thng hnh vi ph hp vi cc chun mc x hi c qui nh. V hn na l t chc cho h t lp i lp li h thng hnh vi ny thnh thi quen bn vng, gn b mt thit vi nhu cu tch cc ca c nhn. Mc ch, nhim v gio dc c v tr hng u trong qu trnh gio dc. N c vai tr nh hng cho s vn ng v pht trin ca cc nhn t khc v ca ton b qu trnh gio dc. 1.2.2. Ni dung gio dc. - L h thng nhng chun mc x hi c qui nh cn gio dc cho ngi c gio dc. Tuy nhin phi tnh n s ph hp vi c im la tui, nn vn ha - N to nn ni dung hot ng cho nh gio dc v ngi c gio dc. - N chu s chi phi ca mc ch, nhim v gio dc v mt khc, n li phc v cho vic hon thin mc ch, nhim v gio dc. 1.2.3. Phng php, phng tin gio dc. - L nhng cch thc, phng tin hot ng thng nht ca nh gio dc v ngi c gio dc, nhm gip cho ngi c gio dc chuyn ho c nhng chun mc x hi thnh hnh vi v thi quen tng ng. - N chu s chi phi ca ni dung gio dc, mt khc n li gip cho ni dung gio dc chuyn ho thnh vn kinh nghim ring ca ngi c gio dc, ph hp vi mc ch gio dc. d. Nh gio dc. (c nhn hoc tp th cc nh gio dc) - Tn ti vi t cch l ch th tc ng. - Vai tr: ch o; th hin vic t chc, hng dn, iu khin qu trnh hnh thnh nhn cch ngi c gio dc mt cch c mc ch, c k hoch, c phng php, c t chc hp l. Qua kch thch v lm pht trin ngi c gio dc tnh t gic tch cc t gio dc. e. Ngi c gio dc. - L i tng gio dc, nhn s tc ng c nh hng ca nh gio dc. - Mt khc, cn l mt thc th ch ng: tip nhn cc tc ng gio dc mt cch c chn lc, h c kh nng bin nhng tc ng bn ngoi thnh nhng tc ng bn trong ca bn thn, h c kh nng t vn ng i ln. Hay ni cch khc: h cn tn ti v hot ng vi t cch l ch th t gio dc. g. Kt qu gio dc. - Va phn nh kt qu vn ng v pht trin ca qu trnh gio dc ni chung, va phn nh tp trung kt qu vn ng v pht trin ca bn thn ngi c gio dc. - Kt qu ny c th hin ch: ngi c gio dc pht trin c thc v cc chun mc x hi c qui nh, pht trin c tnh cm, hnh vi v thi quen tch cc tng ng.
26

Cc nhn t trn tn ti v pht trin trong mi quan h bin chng vi nhau. Khng nhng vy, cc nhn t ny cn tn ti v pht trin trong mi quan h bin chng vi mi trng kinh t - x hi, vn ha, KHKT 2. Bn cht ca qu trnh gio dc - L qu trnh chuyn ho t gic tch cc nhng yu cu ca nhng chun mc x hi c qui nh thnh hnh vi v thi quen tng ng ca ngi c gio dc di tc dng ch o ca nh gio dc. - Quan im ny da trn c s: + B mt nhn cch ca mi ngi trc ht v ch yu phi c th hin bng nhng hnh vi v thi quen ng n ph hp vi nhng chun mc x hi c qui nh. B mt nhn cch ca mi ngi phi c th hin s thng nht gia hiu bit - thi - hnh vi ca ngi . C ngha l khng ch dng li hiu bit v cc chun mc x hi, khng th ch bit ni ng m lm khng ng vi cc chun mc hay ni mt ng, lm mt no. + Trong qu trnh gio dc, s tc ng qua li tch cc gia nh gio dc v ngi c gio dc l nhm gip cho ngi c gio dc t gic tch cc chuyn ho nhng yu cu ca nhng chun mc x hi c qui nh thnh hnh vi v thi quen tng ng. Nh vy l to ra ngi c gio dc b mt nhn cch tch cc. * QTGD phi lm g? - Lm cho hc sinh hiu c ni dung cc chun mc, ngha x hi ca vic thc hin ng n cc chun mc , hnh thnh xc cm tch cc nim tin i chun mc. - Gip h tch qu c kinh nghim thc tin tch cc, c nhu cu v thi quen hnh ng ng trong cc quan h . - Xy dng cho h ch v nng lc xa b tn d ca nhng quan h c, chi b, chng li quan h xu. V vy, nt bn cht ni bt ca QTGD cc phm cht nhn cch trong nh trng XHCN phi l qu trnh t chc ton b cuc sng cho th h tr. 3. c im ca qu trnh gio dc a. Qu trnh gio dc din ra vi nhng tc ng gio dc phc hp. - Trong qu trnh gio dc, ngi c gio dc cng mt lc chu s tc ng ca nhiu yu t: gia nh, nh trng, x hi... - Ngay trong bn thn nhng mi trng ny ngi c gio dc cng chu nh hng ca nhiu tc ng khc nhau c khi l tch cc, c khi l tiu cc. V d: Gia nh c nhng tc ng ca cha, m, anh em, ca np sng gia nh...; trong nh trng c nhng tc ng ca gio vin, ca tp th lp, ca ni quy, chng trnh, k hoch hc tp...; trong x hi, c nh hng ca nhm bn, cc lc lng x hi, cc phng tin truyn thng i chng, phim nh, sch bo.... Nh vy c bao nhiu quan h trong nh trng, gia nh, x hi m hc sinh tham gia, c bao nhiu loi hnh hot ng trong qu trnh sng m hc sinh thc hin th c by nhiu tc ng n hc sinh. - Tt c nhng tc ng ny an ci, xen k, nh hng ln nhau cng tc ng ln hc sinh. Nhng nhng tc ng ny khng phi bao gi cng l nhng tc ng tch cc m i khi c c nhng tc ng tiu cc, t pht, nh hng khng tt n s hnh thnh v pht trin nhn cch ca hc sinh. V d: Gia nh >< Nh trng Nu quan tm tt > gio dc tt Nu khng quan tm, t do pht trin >< Nh trng. - Trong tt c cc tc ng trn, tc ng gio dc ca nh trng ng vai tr ch o. V, bao gi cng c mc ch, k hoch, ni dung, phng php, phng tin, gio vin l
27

nhng ngi c chuyn mn... nn c th t chc, iu khin qu trnh hnh thnh v pht trin nhn cch c hiu qu nht. KLSP: + Cn t chc v phi hp c tt c cc tc ng theo hng tch cc. ng thi ngn chn, hn ch n mc ti a nhng tc ng tiu cc. + Pht huy vai tr ch th ca hc sinh, cung cp cho cc em vn sng vn kinh nghim cn thit c th phn tch v u tranh chng cc tc ng tiu cc. + Trong tnh hnh hin nay khi x hi ang c nhng bin ng v gi tr.... Th vic thng nht 3 mi trng gio dc (NT, G, XH) thng nht cc tc ng gio dc l vn cn ht sc quan tm. b. Qu trnh gio dc c tnh lu di v lin tc - Trong qu trnh gio dc, ngi c gio dc khng dng li ch nm tri thc v cc chun mc m cn phi hnh thnh c nim tin, tnh cm tch cc, nht l rn luyn c nhng hnh vi v thi quen tng ng. Vic ny phi c thi gian lu di v lin tc. Vd: Nhn thc hnh vi thi quen hnh vi i hc sm Thi quen - Mt khc, nhng np ngh, nhng thi quen c, lc hu tn ti dai dng. Mun loi b n khng phi l iu n gin. Do , cn phi c thi gian, s kin tr, nhn ni, ch v ngh lc. Vd: Nghin thuc l gio dc b thi quen i hi ngh lc. - Trong qu trnh gio dc, tnh lu di gn vi tnh lin tc. Bi v, nhng thi quen tt m ta hnh thnh, nu khng c iu kin th hin th dn dn b mai mt. Vd: Thc dy sm, tp th dc. Nn gi thi quen tt ny, thng xuyn, lin tc. V vy, trong qu trnh gio dc cn ch : + Nh gio dc cn bn b, kin tr, nhn ni, khng nn nng, vi vng; phi tc ng thng xuyn, lin tc, tc ng mi ni, mi lc. + Phi thng xuyn quan tm, theo di, kp thi un nn, iu chnh cho hc sinh khi cc em c biu hin sai tri. + Ngi c gio dc kin tr, quyt tm cao t rn luyn th mi c kt qu tt. c. Qu trnh gio dc c tnh c bit Mi ngi c gio dc u c nhng c im ring v tm - sinh l, v trnh nhn thc, v vn sng... Mt khc, qu trnh gio dc bao gi cng din ra trong nhng hon cnh v tnh hung nht nh. V vy, cn phi tm hiu k hc sinh v tt c cc mt c th s dng cc bin php ph hp vi tng c nhn v hp l trong tng tnh hung ring bit. Trnh rp khun, my mc, hnh thc. Cc bi bn c sn ch l im ta cho hot ng s phm. V d: C 2 hc sinh n cp: 1. Tm nguyn nhn: + Thi quen + M m 2. n cp ln th my: + nhiu ln + ln u 3. c im c tnh: + L lm + C lng t trng Do , phi s dng bin php tc ng khc nhau: - Vi thi quen: Dng bin php cng rn, k lut, mnh m, thng bo gia nh gio dc. - Vi m m: Gi kn gi uy tn cho em, nhc nh, ng vin v gip . d. Qu trnh gio dc thng nht vi qu trnh t gio dc
28

- Trong qu trnh gio dc, nh gio dc ng vai tr ch o, vi t cch l ch th gio dc, tin hnh cc tc ng c nh hng n ngi c gio dc. - Ngi c gio dc va l i tng gio dc, va l mt ch th t gio dc. - Hot ng gio dc ca nh gio dc ch c th t c hiu qu nu nh hot ng ny kch thch c v thng nht c vi hot ng t gio dc ca ngi c gio dc. Mt khc hot ng t gio dc c th t c hiu qu cao nu nh ngi c gio dc khai thc c s nh hng v h tr ca hot ng gio dc ca nh g/ dc. . Qu trnh gio dc thng nht vi qu trnh dy hc - Qu trnh dy hc khng nhng phi gip cho ngi hc nm vng c h thng nhng tri thc, k nng, k xo, pht trin c nhng nng lc hot ng tr tu m cn hnh thnh v pht trin c th gii quan khoa hc, phm cht nhn cch ca ngi cng dn, ngi lao ng. V th ngi ta thng ni: Dy hc c tnh gio dc. - Mt khc nh qu trnh gio dc, ngi hc xy dng c th gii quan khoa hc, ng c, thi hc tp ng n v nhng phm cht nhn cch khc. Chnh nhng kt qu gio dc ny li to iu kin thc y hot ng hc tp ni ring, hot ng dy hc ni chung vn ng v pht trin. V vy, cn phi kt hp cht ch 2 qu trnh ny, trnh tnh trng tch ri, bit lp 2 qu trnh ny vi nhau. 4. ng lc v l gic ca qu trnh gio dc 4.1. ng lc ca qu trnh gio dc Qu trnh gio dc vn ng v pht trin, trong , nhn cch ca ngi c gio dc c hnh thnh v ngy cng hon thin. a. ng lc ca qu trnh gio dc l g? ng lc ca qu trnh gio dc chnh l vic pht hin v gii quyt c hiu qu cc mu thun ny sinh trong qu trnh gio dc. b. Cc loi mu thun trong qu trnh gio dc Ngun gc to nn s vn ng v pht trin theo trit hc l do nhng mu thun ny sinh v pht hin, gii quyt c hiu qu cc mu thun s l ng lc ca s pht trin. Mu thun ny sinh trong qu trnh gio dc c chia lm 2 loi: Mu thun bn trong v mu thun bn ngoi. * Mu thun bn trong l mu thun gia cc nhn t ca qu trnh gi dc vi nhau; hoc mu thun gia cc yu t trong tng nhn t. - Mu thun gia cc nhn t ca qu trnh gio dc. Cc >< bn trong c gii quyt c hiu qu s to ra ng lc ca qu trnh gio dc. V d: Mc ch, nhim v c nng cao>< Ni dung gio dc cn lc hu. Ni dung gio dc c i mi ><Phng php gio dc cn li thi. Phng php gio dc c hin i >< Phng tin gio dc lc hu. Ni dung gio dc c nng cao >< Nh gio dc cha nm bt y . Nh gio dc pht trin cao >< Ngi c gio dc cha t gic, tch cc. - Mu thun gia cc yu t trong tng nhn t: Vd: * Nhn t ngi c gio dc: Li ni th hay nhng vic lm th xu L tr mnh m >< tn cm yu ui Nhu cu, kht vng cao >< kh nng hin thc cn hn ch + Nhn t nh gio dc: Gio vin c trnh chuyn mn nhng thiu nghip v s phm trong ng x vi hc sinh. + Nhn t phng php gio dc:
29

Phng php mi >< Phng php c (thng cho roi cho vt, ght cho ngt cho bi). + Ni dung gio dc: NDGD hin i >< NDGD c. * Mu thun bn ngoi: l mu thun xy ra gia gia cc nhn t thuc qu trnh gio dc vi cc nhn t ca mi trng KT-XH. Cc >< bn ngoi c gii quyt tt s to iu kin cho s pht trin ca qu trnh gio dc. V d: - Mi trng kinh t x hi pht trin a ra nhng yu cu cao i vi ngi cng dn, ngi lao ng, trong khi mc ch gio dc, nhim v gio dc v cc nhn t khc ca qu trnh gio dc cha p ng c. - Tc ng ca nh gio dc c mc ch, k hoch, ni dung, phng php... trong khi mi trng gy nhiu mt cch t pht bng cc tc ng tiu cc. c. Mu thun c bn v ng lc ch yu ca qu trnh gio dc - Mu thun c bn l mu thun no p ng c nhng yu cu c bn sau y: + >< l >< bn trong ca QTGD + >< ny thng tn ti xuyn sut trong qu trnh gio dc. Mu thun c gii quyt lp tc xut hin mu thun mi vi yu cu cao hn v c nh vy ngi c gio dc phi thng xuyn n lc trong QTGD. + >< ny c gii quyt s to ng lc ch yu ca QTGD. + Vic gii quyt >< ny s trc tip tc ng n vic gii quyt cc mu thun khc. Trong hng lot cc mu thun k trn c mt >< c bn l >< gia mc ch, nhim v, yu cu m nh gio dc ra ngy cng cao vi kh nng, trnh pht trin v nhn cch, trnh c gio dc ca hc sinh hin c cn hn ch. Vd: Nh gio dc ra cho hc sinh l i hc ng gi, v sinh, ng phc, tch cc, sng to... Nu tha mn nh gio dc s ra yu cu cao hn so vi yu cu c. Cc yu cu nng cao dn, i hi nhiu hn. y l mu thun tn ti trong sut QTGD, khi mu thun c gii quyt, hc sinh s p ng c nhng yu cu ca chun mc x hi. Kt qu l trnh gio dc, trnh pht trin ni chung ca hc sinh c nng ln tng ng vi yu cu c ra. Mu thun ny c gii quyt tt s to nn ng lc ca qu trnh gio dc. c. iu kin >< tr thnh ng lc Trong QTGD khng phi h c c mu thun l c ng lc. Mu thun mun tr thnh ng lc phi c 3 iu kin: - >< phi c ngi c gio dc nhn thc y v c nhu cu gii quyt n. - >< phi va sc vi ngi c gio dc. Vd: lp 1 m yu cu phi c nhng hiu bit, hnh vi, thi quen hnh vi v an ton giao thng tng t nh lp 10. - >< ny sinh trong tin trnh gio dc. Vd: >< ngoi gio dc: C gio nh hc sinh i ly nc, thay phin nhau. 4.2. Logic ca QTGD - L trnh t thc hin hp l cc khu ca n nhm hon thnh cc nhim v gio dc c qui nh - C 3 khu: a. T chc, iu khin hc sinh nm vng nhng tri thc v cc chun mc x hi c qui nh. b. T chc, iu khin hc sinh hnh thnh nim tin v tnh cm tch cc i vi cc chun mc x hi c qui nh. c. T chc, iu khin hc sinh rn luyn hnh vi, thi quen ph hp vi cc chun mc x hi c qui nh. Cc hnh vi m ngi c gio dc rn luyn cn tho mn nhng tiu ch sau:
30

- Ni dung ca cc chun mc c th hin trong hnh vi (ni cch khc l hnh vi phi ph hp vi cc chun mc x hi c qui nh). - S th hin hnh vi c tnh ph bin. - S th hin hnh vi c tnh bn vng, n nh. - Hnh vi c ng c ng n (c ngha c nhn v ngha x hi). Cc tiu ch ny hp thnh mt th thng nht, khng th thiu bt c mt tiu ch no. Mun rn luyn cho ngi c gio dc cc hnh vi v thi quen ph hp cn: + T chc cho hc sinh tham gia mi hnh thc hot ng vi nhng tnh hung a dng, ngy cng phc tp. + Bi dng cho h thc v nng lc t kim tra, t nh gi thng xuyn. Cc khu trn c quan h mt thit vi nhau, song khng cng nhc phi c ba khu trong mt tnh hung c th. Vd: *i vi tr khuyt tt: - Hnh thnh cho cc em nim tin trc - thc - Hnh vi * i vi tr nh: - Hnh thnh thi quen hnh vi trc - Gii thch v sao phi lm nh vy hnh thnh nim tin, tnh cm - Trang b thc. II. NGUYN TC GIO DC 1. Khi nim nguyn tc gio dc t chc v iu khin qu trnh gio dc c hiu qu, cn phi tun theo nhng nguyn tc nht nh. L nhng lun im c bn c tnh qui lut ca l lun gio dc c tc dng ch o vic la chn v vn dng ni dung, phng php v hnh thc t chc gio dc nhm thc hin nhng yu cu, nhim v gio dc t c mc ch gio dc ra. - C s xy dng nguyn tc gio dc: + Quan im khoa hc ca ch ngha Mc Lnin v bn cht con ngi v qu trnh hnh thnh con ngi mi. + Da vo nhng quy lut ca qu trnh gio dc. + Da vo nhng kinh nghim thc tin gio dc. 2. H thng cc nguyn tc gio dc 2.1. m bo tnh mc ch v tnh t tng ca cng tc gio dc * V sao phi thc hin nguyn tc ny? V mc ch gio dc l nhn t u tin khng th thiu trong qu trnh gio dc. N chi phi, nh hng cho c qu trnh gio dc (cho vic la chn ni dung, phng php, phng tin,..). Do , nguyn tc ny phi nh s nh hng cho hot ng gio dc. * Ni dung ca nguyn tc: Tt c cc bin php gio dc u hng vo vic thc hin mc ch gio dc l gio dc th h tr thnh nhng ngi cng dn, nhng ngi lao ng, giu lng nhn i, nng ng, sng to, bit sng v lm vic theo hin php v php lut; t ch, nng ng, sng to. * Bin php thc hin: - Hnh thnh cho hc sinh th gii quan khoa hc v nhn sinh quan ng n l tng xy dng nc. - Bit hc tp v tip thu c chn lc cc gi tr truyn thng v hin i, tinh hoa vn ha ca dn tc v ca nhn loi; thc v nng lc gii quyt mi quan h gia nhng gi tr dn tc v nhn loi, truyn thng v hin i.
31

- Gip hc sinh phn bit c ci ng ci sai, ci thin ci c, kin quyt u tranh xa b ci xu, ci c; Bn lnh, kh nng t chng li nhng gi tr i ngc li vi chun mc XH. - Thng xuyn t chc cho hc sinh tham gia vo cc hot ng v gioa lu phong ph ph hp vi c im la tui v nng lc ca h. - Trong gio dc, cn trnh thi p t th bo, cng nhc, tri vi bn cht ca QTGD. 2.2. m bo gio dc gn vi cuc sng, vi lao ng * V sao phi thc hin nguyn tc ny? - Mc ch gio dc l o to nhng ngi cng dn c phm cht v nng lc bc vo cuc sng p ng yu cu x hi. Nu gio dc khng gn vi i sng, lao ng th khng th p ng c yu cu gio duc. - Nu khng gn vi cuc sng, vi lao ng s dn n xa ri thc tin. * Ni dung ca nguyn tc: - Phi gn cht cng tc gio dc vi cuc sng vi lao ng nhm gp phn o to nhng ngi lao ng hoa nhp c vi cuc sng. - Mt khc, qu trnh gio dc phi coi thc tin cuc sng l mi trng, phng tin pht trin nhn cch. * Bin php thc hin: - T chc cc hot ng nhm gip hc sinh c nhng hiu bit v cuc sng, v lao ng, gio dc cho hc sinh thc v vai tr v ngha v ca mnh i vi t nc. - T chc cho hc sinh tham gia vo cc hot ng lao ng, cc mt khc nhau ca cuc sng. - Ph phn v khc phc vic tch ri qu trnh gio dc vi cuc sng, vi lao ng. 4.3. m bo gio dc trong tp th - Tp th l g? - Mt nhm ngi c lin kt vi nhau bng mc ch chn chnh, bng nhng hot ng chung c tnh t chc, bng d lun tp th lnh mnh. Va mang li li ch chung, va mang li li ch ring trong s thng nht vi nhau. * Ti sao phi thc hin nguyn tc ny? Tp th va l mi trng, va l phng tin gio dc hc sinh. Trong tp th hc sinh c h tr, c gip v pht trin mi mt, hnh thnh nhng phm cht cn thit. * Ni dung ca nguyn tc: Coi tp th l mi trng, l phng tin gio dc hc sinh. * Bin php thc hin: - Li cun hc sinh vo tp th, cng tham gia cng vic chung mt cch t gic vi thc lm ch. - Xy dng tp th lnh mnh, xy dng d lun v truyn thng tp th - Coi trng ng mc li ch c nhn trong s thng nht vi li ch chung. Coi li ch c nhn chn chnh l ng lc pht trin trc tip i vi s pht trin c nhn. Trnh tnh trng cc oan ho li ch c nhn hoc li ch ca tp th to nn s i lp gia chng. - Khc phc hin tng tp th gi, tp th hnh thc, thiu t chc, khng c tc dng tch cc v mt gio dc. 2.4. Tn trng nhn cch hc sinh kt hp vi yu cu hp l i vi h Tn trng nhn cch hc sinh l nh gi ng u nhc im ca h, i x vi h mt cch dn ch, bnh ng, lng nghe kin ca h, chn thnh tip thu nhng kin ng n ca h. Tn trng nhn cch hc sinh cn l tin tng vo ti nng, ch hng pht trin tt p ca hc sinh, t lng tn nhim hp l, to nhng iu kin tt nht cho s pht trin ca hc sinh. * Ti sao phi thc hin nguyn tc ny?
32

- Qu trnh gio dc l qu trnh t hon thin nhn cch ca hc sinh. - Mc ch ca gio dc l pht trin nhn cch ton din. Nu khng tn trng th s khng lm pht trin c v i ngc li mc ch gio dc. - c tn trng cc em s nng cao lng t trng, t tin v khng ngng c gng. * Ni dung ca nguyn tc: - Nh gio dc cn tn trng nhn cch hc sinh, coi h l ch th t gio dc mt cch tch cc, c lp, tin tng v lc quan i vi h. - Nh gio dc cn a ra nhng yu cu hp l i vi hc sinh. Yu cu hp l l nhng yu cu p ng i hi ca mc tiu gio dc; va sc vi hc sinh; c tc dng kch thch tnh tch cc ca hc sinh; c tnh kh thi, c kh nng mang li hiu qu mong mun. - Cng tn trng hc sinh, cng a ra nhng yu cu hp l i vi h. Ngc li, cng a ra nhng yu cu hp l i vi hc sinh, cng th hin s tn trng h. * Bin php thc hin: - Nh gio dc cn nh gi i tng cao hn mt cht so vi ci m h c, i hi h cao hn mt cht so vi kh nng hin thc ca h. - ra nhng yu cu ngy cng cao i vi hc sinh. - Lun t ra nghim khc nhng chn thnh, tin tng, thin ch. - Kp thi khen ngi cng nh trch pht nhng u nhc im, gip h tin b. - Trnh th bo, thiu tn trng nhn cch hc sinh, hoc qu nung chiu hc sinh. 2.5. Kt hp s t chc, lnh o s phm ca nh gio dc i vi s pht huy tnh ch ng, c lp, sng to ca hc sinh * V sao phi thc hin nguyn tc ny? Qu trnh gio dc, vai tr ch o ca gio vin s khng c hiu qu su sc nu khng to ra c s kt hp hi ha gia hot ng ca thy v hot ng tch cc, sng to ca tr. * Ni dung ca nguyn tc: Nh gio dc ng vai tr ch o: t chc, iu khin hot ng t gio dc ca hc sinh. Pht huy tnh t gic, t nguyn, tnh nng ng, sng to ca tp th cng nh ca c nhn hc sinh. * Bin php thc hin. - Nh gio dc phi c trnh s phm vng vng, hiu hc sinh su sc la chn ni dung, phng php ph hp. - Nh gio dc phi gip , nh hng cho hc sinh bit v c kh nng t vn ng i ln di tc ng ch o ca nh gio dc. - Nh gio dc phi t chc hot ng a dng, phng ph, li cun, hp dn hc sinh tham gia. - Nh gio dc cn tn trng sng kin ca hc sinh nhng khng bung lng vai tr ch o ca mnh. - Thng xuyn theo di, quan st, kim tra, nh gi kp thi iu chnh. - Nh gio dc phi khuyn khch, ng vin, cng nh trch pht hc sinh. 2.6. m bo tnh h thng, tnh k tip ca gio dc * V sao phi thc hin nguyn tc ny? - c im ca QTGD l thng xuyn, lin tc. - H thng: QTGD khng ch hnh thnh cho hc sinh nhng phm cht ring l m mt h thng nhng phm cht ton vn ca nhn cch. * Ni dung ca nguyn tc: - Qu trnh gio dc phi c xem nh l mt h thng, cc yu t qui nh, tc ng ln nhau v c la chn mt cch c thc nhm hnh thnh hc sinh mt h thng nhng phm cht ton vn ca nhn cch.
33

- Qu trnh gio dc phi din ra theo hng: giai on i trc t nn mng, tin cho nhng giai on sau. Nhng giai on sau phi k tha v pht trin nhng kt qu ca giai on trc. - Qu trnh gio dc phi c t chc sao cho nhng phm cht nhn cch ca hc sinh hnh thnh v pht trin khng b gin on. * Bin php thc hin: - Ni dung gio dc v nhng tc ng gio dc phi c tnh h thng. - K tha c chn lc nhng kt qu gio dc, nhng kinh nghim gio dc c trong thc tin gio dc. - Tin hnh cng tc gio dc mt cch lin tc trong khng gian, thi gian, khng ngt qung, gin on. 2.7. m bo s thng nht gia gio dc nh trng, gio dc gia nh v gio dc x hi * V sao phi thc hin nguyn tc ny? V s hnh thnh v pht trin nhn cch ca hc sinh chu tc ng ca nhiu nhn t, va tch cc, va c tiu cc. V vy, cn phi thng nht c 3 lc lng m bo s thng nht ca cc nh hng gio dc, nhm h tr ln nhau trong QTGD. * Ni dung ca nguyn tc: Nh trng, gia nh, x hi phi c thng nht vi nhau to nn mi trng gio dc hon chnh, to ra sc mnh tng hp tc ng ng b n s hnh thnh v pht trin nhn cch ca hc sinh. Trong : + Gio dc nh trng ng vai tr ch o. - nh hng cho ton b qu trnh hnh thnh nhn cch ca th h tr. - Khai tc c chn lc nhng tc ng tch cc, ng thi ngn chn, hn ch nhng tc ng tiu cc ca gia nh, x hi. + Gio dc gia nh: gi vai tr c bit quan trng. - M u v t nn mng, c s cho qu trnh hnh thnh v pht trin nhn cch. - Pht huy tc dng ca mi quan h rut tht, gn b nhm h tr cho qu trnh gio dc nh trng. + Gio dc x hi: gi vai tr quan trng, h tr cho gio dc nh trng v gio dc gia nh bng nhiu hnh thc a dng trong cuc sng. * Bin php thc hin: - Nh trng, gia nh, x hi cng phi hp gio dc tr em mi ni, mi lc, cng thng nht cc nh hng gio dc, nhm h tr ln nhau trong QTGD. - Nh trng phi pht huy vai tr ch o ca mnh ch ng kt hp vi gia nh v x hi trong cng tc gio dc th h tr. - Gia nh, x hi cn nhn thc ng v ch ng kt hp vi nh trng, theo nh hng gio dc chung ca nh trng v to iu kin thun li, hn ch n mc thp nht nhng nh hng tiu cc cho gio dc nh trng. 2.8. m bo tnh va sc v tnh c bit trong qu trnh gio dc * V sao phi thc hin nguyn tc ny? - Tuy cng mt tui nh nhau nhng cc em c c tnh, s thch, c m, hoi bo, iu kin, hon cnh rt khc nhau. - Hiu qu ca qu trnh gio dc ca QTGD ph thuc kh nhiu vo vic nh gio dc hiu bit y hay khng cc c im la tui v c im ring ca tng hc sinh. * Ni dung ca nguyn tc: Nh gio dc la chn ni dung, phng php, hnh thc t chc gio dc phi tnh n:
34

- c im, din bin ca cc qu trnh tm l (nhn thc, tnh cm, ch, hnh vi) ca cc la tui hc sinh. - Bn cnh phi ch n nhng c im tm sinh l ring ca tng c nhn hc sinh, nhng hon cnh sng, lao ng, hc tp, ca tng em (nhu cu, hng th, ng c, nguyn vng, vn kinh nghim ca c nhn). * Bin php thc hin: - Mi gio vin cn nghin cu, tm hiu v nm vng cc c im tm sinh l la tui v c im c bit ca hc sinh trong lp mnh, t la chn ni dung, hnh thc, bin php t chc gio dc cho ph hp. - Phi hp mt cch hp l gia tnh va sc chung - va sc ring, gia i tr v c bit. - i vi bt k sai lch, sai phm no hc sinh, iu quan trng l phi tm ra nguyn nhn v tm bin php un nn ph hp. Tm li, h thng cc nguyn tc gio dc rt a dng, phong ph, mi nguyn tc c v tr v chc nng ring, nhng tt c cc nguyn tc gio dc u nm trong mt h thng hon chnh. Cc nguyn tc ny c mi quan h mt thit, chng b sung, h tr, tc ng, thc y ln nhau. V vy, mun t cht lng, hiu qu cao trong QTGD hc sinh, nh gio dc cn vn dng, phi hp cc nguyn tc v mt cch linh hot, sng to cn c vo c im tm sinh l, c im c tnh ca hc sinh. ng thi, cn c vo nhng tnh hung, iu kin hon cnh c th la chn v vn dng cc nguyn tc ph hp nht. III. NI DUNG GIO DC 1. Khi nim Ni dung gio dc l mt nhn t cu trc ca qu trnh gio dc n chu s nh hng, chi phi ca mc ch gio dc. N c quan h mt thit vi cc nhn t khc ca qu trnh gio dc. Ni dung gio dc l h thng nhng tri thc, thi v hnh vi c lin quan n nhng chun mc x hi cn c gio dc cho ngi c gio dc. 2. Ni dung gio dc a. Th gii quan khoa hc L h thng quan im ca con ngi i vi t nhin, x hi, t duy. Nh h thng quan im ny, con ngi s nhn thc ng, suy ngh ng v hnh ng ng nhm ci to th gii phc v cho li ch ca mnh; ci to chnh bn thn mnh. b. ng li chnh sch ca ng v Nh nc Vi t cch l mt cng dn, mt ngi lao ng trong tng lai - nhng ngi c gio dc phi nm c ng li, chnh sch ca ng v Nh nc. Qua c nhng hiu bit cn thit v s nghip xy dng t nc theo nh hng XHCN. iu gip ngi c gio dc thc c v th x hi hin nay v trong tng lai ca bn thn, thc c nhim v ca mnh gp phn xy dng t nc, cng c c nim tin vo tng lai ti sng ca t nc ca gia nh v bn thn. c. Lng yu nc, yu CNXH Lng yu nc l mt tnh cm thing ling, cao qu. Trong thi i ngy nay, lng yu nc phi thng nht vi lng yu CNXH. Ngi c gio dc vi nhng tnh cm thing ling cao qu ny s c nim tin vo tng lai ti sng ca T quc, s t gic gp phn vo s nghip xy dng v bo v T quc theo nh hng XHCN. d. Lng nhn i Lng nhn i l mt trong nhng gi tr cao qu ca dn tc. N gip cho ngi c gio dc:
35

+ Bit quan tm, bit tn trng, bit gip , bit hc hi...ngi khc trong gia nh, trong cng ng, quc gia v quc t. + Bit xa lnh tnh v k, hp hi, lng thng hi, s b th, ban n.... + Bit thng nht gia lng nhn i vi lng t trng. e. Tinh thn hc tp, lao ng sng to v nng ng gp phn xy dng t nc phn vinh theo hng CNH - HH, ng thi lm cho cuc sng ca bn thn, gia nh ngy cng hnh phc th ngi c gio dc phi bit hc tp, lao ng sng to, t c hiu qu ngy cng cao trn c s bit vn dng sng to nhng thnh tu ca khoa hc, cng ngh. c bit l phi t bi dng tim nng vn ln, phi c tnh nng ng, thch ng nhanh chng v c hiu qu vi cuc sng ang i mi ton din v su sc. Nh vy h s trnh c tnh trng li vo ngi khc, vo x hi, hc v lm theo kiu my mc, hnh thc. f. Tnh k lut v thc php lut K lut v php lut l phng tin quan trng to ra mt cuc sng c k cng, c n np. Cn gio dc hc sinh tr thnh ngi bit sng v lm vic c k lut; sng v lm vic theo hin php v php lut trnh c tnh trng t do v k lut, vi phm cc qui nh ca php lut. g. Mt s cc chun mc x hi khc Ngoi nhng ni dung trn, ngi c gio dc cn c gio dc nhiu chun mc x hi khc, m bo rn luyn c hnh vi, thi quen ng x trong cc mi quan h a dng: vi bn thn, gia nh, cng ng, x hi, quan h quc t, nhn loi. Trn c s ni dung gio dc chung, ta cn xy dng ni dung gio dc c th cho tng ngnh hc, bc hc, cp hc. Mun vy cn da vo mt s cn c sau: + Mc tiu gio dc ca ngnh hc, bc hc, cp hc c th. + c im tm sinh l ca ngi c gio dc. + S pht trin kinh t - x hi ca t nc ta qua cc giai on. + S k tha c chn lc nhng kinh nghim thc tin. 3. Cc nguyn tc xy dng ni dung gio dc a. m bo ph hp vi mc tiu gio dc o to - Mc tiu gio dc c tc dng nh hng cho vic xy dng ni dung gio dc ca cc loi hnh nh trng, cc ngnh hc, bc hc, cp hc. Ni cch khc, ni dung gio dc chu s nh hng ca mc tiu gio dc - o to v mt khc li phc v cho vic thc hin mc tiu gio dc - o to. b. m bo tnh lin tc, h thng - Ni dung gio dc phi c tnh lin tc t bc hc di ln bc hc trn, t lp di ln lp trn, gip cho qu trnh gio dc c tin hnh lin tc khng b ngt qung. Nh vy nhng hnh vi c hnh thnh ngi c gio dc s c cng c, pht trin khng ngng. - Ni dung gio dc phi c tnh h thng: Nhng iu c gio dc trc s lm tin , c s cho nhng iu c gio dc sau v nhng iu gio dc sau s cng c, pht trin nhng iu gio dc trc. Nh vy, Ni dung gio dc s to iu kin cho ngi c gio dc nm c v thc hin c mt h thng cc chun mc x hi cn thit. c. m bo mi quan h gia gi tr truyn thng v gi tr hin i - Ni dung gio dc c xy dng da trn mi quan h gia cc gi tr truyn thng v cc gi tr hin i.

36

+ Sng lc nhng gi tr truyn thng, gi li nhng gi tr n nay vn cn c ngha v ng thi hin i ho chng (lng nhn i, tinh thn lao ng cn c sng to, lng yu nc..). + Loi b nhng gi tr truyn thng n nay khng cn ngha (ng con l nh c phc, Nht nam vit hu, thp n vit v...) + B sung nhng gi tr hin i mi c ny sinh trong hon cnh t nc ang i mi, ang ho nhp vo cuc sng chung ca nhn loi (Gia nh t con, lm bn vi mi dn tc, mi quc gia, lm giu chnh ng...). Tuyt i trnh tnh trng bo th hoc ph nh hon ton nhng gi tr truyn thng. - Ni dung gio dc phi m bo c mi quan h gia nhng gi tr dn tc v nhng gi tr nhn loi. + Duy tr v pht trin nhng gi tr mang bn sc dn tc (cch cho hi, trang phc, quan h gia nh, quan h vi thy c gio...) + B sung nhng gi tr nhn loi nhm lm phong ph thm nhng gi tr dn tc (bo v ho bnh, bo v mi trng, bo v di sn vn ho dn tc...) Tuyt i trnh tnh trng dn tc hp hi, ph nhn nhng gi tr nhn loi, hoc lm mt bn sc dn tc, chy theo nhng gi tr nhn loi mt cch v nguyn tc. d. m bo tnh n c im tm l v trnh nhn thc ca ngi c gio dc - Nhng ngi c gio dc cc la tui khc nhau, c nhng c im tm l v trnh nhn thc khng ging nhau. Khi xy dng ni dung gio dc cn tnh n nhng c im ny nhm m bo tnh va sc trong gio dc. e. m bo tnh ng tm - C nhng chun mc c lp i lp li nhiu ln t lp di ln lp trn, t bc hc di ln bc hc trn, song ngy cng c m rng, o su cng nh c khi qut ho ngy cng cao. - Nh vy ngi c gio dc c c hi nng cao hiu bit v cc chun mc x hi, nh hng cho nhng hnh vi ngy cng c tnh t gic cao, trnh c tnh trng thc hin hnh vi mt cch hnh thc ch ngha, thiu thc. IV. PHNG PHP GIO DC 1. Khi nim v phng php gio dc L t hp cc cch thc hot ng ca nh gio dc v ngi c gio dc trong s thng nht vi nhau nhm hon thnh nhng nhim v gio dc, ph hp vi mc ch gio dc ra. - L mt nhn t cu trc ca qu trnh gio dc, c mi quan h bin chng vi cc nhn t khc. - Nh cc phng php gio dc m din ra s tc ng qua li tch cc gia nh gio dc v ngi c gio dc, lm cho ngi c gio dc s t gic vn ng v pht trin theo nh hng gio dc xc nh, hnh thnh c thc, tnh cm tch cc i vi cc chun mc x hi. Trn c s m hnh thnh c nhng hnh vi v thi quen ph hp. 2. H thng cc phng php gio dc 2.1. Nhm phng php hnh thnh thc c nhn - thc c nhn l mt th thng nht gia tri thc v nim tin c nhn v cc chun mc x hi c qui nh. - Chc nng c bn ca nhm phng php: Lm cho hc sinh nm c cc chun mc x hi, ngha ca cc chun mc v bin chng thnh nim tin. Khng c bin cc phng php ny thnh cc phng php thuyt gio, m phi lm cho hc sinh bit t mnh phn tch v tng kt nhng kinh nghim ng x ca bn thn cng nh ca bn, bit t nhn thc, t nh gi v bit bo v nhng quan im, nim tin, nguyn tc m mnh xy dng.
37

- Nhm ny bao gm cc phng php ch yu nh: m thoi, ging bi, nu gng - Mun hnh thnh thc c nhn ngi c gio dc ta c th vn dng cc phng php sau: a. m thoi - Phng php m thoi l phng php gio dc gio vin v hc sinh trao i tr chuyn vi nhau v mt chun mc x hi no bng mt h thng cu hi do nh gio dc chun b trc nhm mc ch gio dc hc sinh. - Phng php m thoi c ngha to ln gip hc sinh hiu k hn, nng ng hn v mt chun mc o c no . - Phng php m thoi c 2 hnh thc l: m thai gia gio vin vi tp th hc sinh v m thoi gia gio vin vi mt hc sinh. - Nhim v c bn ca m thoi l li cun hc sinh vo vic phn tch, nh gi cc s kin, cc hnh vi, cc hin tng trong i sng x hi, trn c s hnh thnh cho cc em nhng thi ng n i vi hin thc xung quanh, i vi nhng bn phn cng dn, bn phn chnh tri, o c ca h. - Cc phng php m thoi: + Gi m: Nhm dn dt ngi c gio dc i n cc chn l c lin quan n cc chun mc x hi. + Cng c v h thng ho: To iu kin m rng, o su, h thng ho nhng iu c gio dc to c hi cho ngi c gio dc: Gii thch, nh gi nhng s kin, hin tng nhm rt ra nhng kt lun. Khc su, pht trin, h thng ho nhng vn c lin quan n cc chun mc x hi nhm cng c thc c nhn. Hnh thnh v pht trin c nim tin i vi cc chun mc x hi. - m thoi t c kt qu mong mun, nh gio dc cn ch : + Chun b m thoi: Phi xc nh ch , mc tiu, ni dung m thoi, xy dng h thng cu hi ph hp. + Thng bo trc cho ngi c gio dc chun b. + T chc m thoi trong khng kh thoi mi, bnh ng. + Kt thc m thoi: Phi kch thch cho ngi c gio dc t rt ra nhng kt lun. Sau gio vin mi tng kt chung. b. K chuyn - L phng php gio vin dng li ni vi iu b, nt mt thut li mt cch sinh ng mt cu chuyn c ngha gio dc. - Tc dng ca phng php ny l to c hi cho ngi c gio dc hnh thnh v pht trin nhng xc cm tch cc v nim tin ng n; hc tp c nhng gng tt v trnh c nhng gng phn din nu trong chuyn k vi c ph phn, nhn xt nh gi. - k chuyn c hiu qu gio dc cao, cn ch : + La chn ni dung truyn k (theo mc tiu gio dc, ni dung ph hp). + K chuyn: phi s dng li ni, iu b, nt mt ph hp; S dng tranh nh minh ho hp dn, gy n tng; Nu bt c nhng chi tit, tnh hung c bn; Theo di nt mt, thi ca ngi nghe kp thi iu chnh cch k chuyn. + Sau khi k chuyn: cn nu mt s cu hi hoc vn ngi nghe da vo truyn k m trao i kin, rt ra nhng kt lun gio dc b ch. c. Ging gii - Phng php ging gii l phng php nh gio dc dng li ni gii thch, chng minh mt chun mc o c x hi, nhm gip cho hc sinh hiu c ngha, ni dung v quy tc thc hin cc quy tc ny. Nh vy hc sinh c c hi nm c mt cch t gic v c h thng chun mc, hnh thnh nim tin i vi chng trnh tnh trng nm cc chun mc
38

mt cch m qung, my mc, khng y , i n ch c hnh vi sai lm hoc khng t gic. - ging gii, nh gio dc cn ch : + Chun b ni dung din gii v chun mc no cho y , chnh xc, p ng c nhng cu hi: Ti sao? Bao gm nhng vn g? Qui tc thc hin chun mc nh th no? + Khi ging gii cn ch v li ni r rng, mch lc; lp lun chnh xc, l gic, d hiu; s dung phng tin trc quan h tr; lin h vi thc t, vi bn thn. d. Tranh lun - L phng php hnh thnh cho hc sinh nhng phn on, nh gi v nim tin da trn s va chm cc kin, cc quan im khc nhau, nh nng cao c tnh khi qut, tnh vng vng, tnh mm do ca cc tri thc thu c. - Phng php ph hp vi c im la tui hc sinh ph thng trung hc, la tui ang say m tm hiu ngha cuc i, ang c khuynh hng khng chp nhn mi ci ch da vo lng tin v ang ham m so snh cc s kin tm ra chn l. - Tranh lun khng yu cu phi i n nhng gii php cui cng, nhng kt lun dt khat. Tranh lun to cho hc sinh c hi phn tch cc khi nim v cc l do bo v quan im, nhng nim tin v thuyt phc nhng ngi khc tin vo quan im . Trong khi tranh lun, hc sinh khng ch pht biu nhng quan im ca mnh, m cn phi pht hin nhng im mnh v im yu trong nhng phn on ca i phng, tm v chn cc lun chng bc b cc sai lm v khng nh nhng chn l. Tranh lun i hi nhng ngi tham gia phi c dng cm dm t b nhng quan im khng ng v chp nhn nhng quan im ng n. - Nhng vn a ra tranh lun phi c ngha thit yu i vi cuc sng ca hc sinh, thc s lm cho h bn khon suy ngh, xc ng v do thc y h tham gia kin. - Cn chun b chu o cho cuc tranh lun. Trong khi hc sinh tranh lun, gio vin khng nn can thip mt cch th bo, khng nn vi v ph phn nhng quan im sai lm ca hc sinh, khng quyt on bt hc sinh chp nhn nhng quan im ca mnh. Gio vin phi bit t nh, ch i, nhit tnh v chn thnh, trm tnh, bit hi hc nhng khng xc phm n hc sinh, khng lm cho h mt ho hng tham gia tranh lun, hoc khng dm t do pht biu kin ca mnh. e. Nu gng - Phng php nu gng l nh gio dc s dng cc in hnh tin tin lm phng tin tc ng n tm t tnh cm ca hc sinh lm cho cc em thn phc v noi theo. - Nu gng c th nu gng tt v cng c th nu gng xu, song nh gio dc phn tch, nh gi trn c s gip hc sinh bit hc tp nhng gng tt v trnh nhng hnh vi khng ph hp vi cc chun mc x hi. C s khoa hc ca phng php nu gng l c tnh tm l bt chc ca con ngi. - Nu gng c cc hnh thc sau: + Nu gng ngi tt vic tt. + Nu gng thng qua truyn thng ca tp th. + Tham quan cc in hnh tin tin. + S gng mu ca nh gio dc. - Tc dng ca phng php ny l: + Pht trin c nng lc ph phn, nh gi nhng hnh vi ca ngi khc, t rt ra nhng kt lun. + Bit hc tp, lm theo gng tt, bit trnh nhng hnh vi xu. + Hnh thnh c nim tin v cc chun mc x hi v mong mun c nhng hnh vi ph hp.
39

- pht huy tc dng ca phng php nu gng cn: + Cn c vo mc tiu, ni dung gio dc, vo c im tm sinh l ca hc sinh m la chn nhng tm gng ph hp + Cho hc sinh lin h thc t, nu ln nhng tm gng cn noi theo, nhng gng xu cn ph phn. + T xy dng bn thn mnh thnh mt tm gng sng trc ngi c gio dc. Nh vy cc phng php gio dc trn gip ngi c gio dc c nhng tri thc cn thit v cc chun mc x hi, t dn dn hnh thnh c nim tin v cc chun mc x hi, cc gi tr x hi ny. Kt qu cui cng l nhng tri thc v nim tin v cc chun mc x hi, cc gi tr x hi s thng nht vi nhau to nn thc c nhn, lm c s cho s nh hng rn luyn hnh vi v thi quen tng ng. 2.2. Nhm phng php t chc hot ng v hnh thnh kinh nghim ng x cho hc sinh Nhm phng php ny nhm mc ch gip ngi c gio dc c c hi chuyn ho thc thnh hnh vi v lp i lp li hnh vi c tthi quen cn thit. C cc phng php c th sau: a. Giao cng vic - L phng php li cun ngi c gio dc vo hot ng a dng vi nhng cng vic nht nh, vi ngha v x hi nht nh. - Tc dng ca phng php giao vic l hc sinh c c hi vn dng nhng tri thc hc sinh ca cng vic c th, vi nhng yu cu nht nh. Nh hnh thnh c hnh vi ng x ph hp, tch ly c kinh nghim ng x. - Khi giao vic cho hc sinh cn ch : + a ra nhng yu cu c th, gip h c th nh hng ng n cho ton b chui hot ng ca h nhm thc hin cng vic c giao. + Lm cho ngi c gio dc thc y ngha ca cng vic mnh phi hon thnh, t kch thch h t gic, tch cc hot ng. + Phi tnh n hng th, nng khiu ca ngi c gio dc nhm pht huy c th mnh ca h trong hot ng. + Theo di v gip ngi c gio dc hon thnh mi yu cu ca cng vic c giao. + C th tp th giao vic cho tng c nhn vi nhng yu cu r rng to c hi cho hc sinh pht huy nng lc t qun. + Kim tra, nh gi cng khai kt qu hon thnh cng vic ca c nhn, tp th. b. Tp luyn - Phng php luyn tp l phng php t chc cho ngi c gio dc thc hin mt cch u n v c k hoch cc hnh ng nht nh, nhm bin nhng hnh ng thnh k nng, k xo, thnh thi quen. Thi quen ng x cn v c th tr thnh thuc tnh ca nhn cch. Thi quen gn lin vi nhu cu. - thc hin phng php luyn tp c hiu qu, cn ch : + Cho ngi c gio dc nm c qui tc hnh vi, hnh dung r hnh vi cn c thc hin nh th no c th t nh hng cho vic thc hin hnh vi qua luyn tp. + C th lm mu cho ngi c gio dc v hnh vi cn rn luyn. + To c hi khuyn khch ngi c gio dc luyn tp thng xuyn. + Tin hnh kim tra, un nn thng xuyn, ng thi khuyn khch h t kim tra, un nn hnh vi ca mnh. c. Rn luyn
40

- L phng php t chc cho ngi c gio dc th nghim thc, tnh cm ca mnh v cc chun mc x hi trong cc tnh hung a dng ca cuc sng qua hnh thnh v cng c c nhng hnh vi ph hp vi cc chun mc x hi c qui nh. - Tc dng: + To c hi cho ngi c gio dc thm nhp vo nhng tnh hung a dng t n gin n phc tp, t d n kh. + To c hi cho ngi c gio dc bin kt uq tp luyn (hnh vi) thnh thi quen bn vng. - Trong qu trnh gio dc c th to c hi cho ngi c gio dc rn luyn trong cc tnh hung: i sng tp th; Hot ng hc tp, lao ng; Sinh hot hng ngy nh, trng, x hi; Cc hot ng x hi ni chung, hot ng t thin... - to iu kin cho ngi c gio dc rn luyn tt cn: + Tn dng nhng tnh hung t nhin, to ra nhng tnh hung thch hp. + Kt hp cht ch vi t kim tra + T chc rn luyn lin tc, c h thng. + Kt hp t chc rn luyn vi t t chc rn luyn. 2.3. Nhm phng php kch thch hot ng v iu chnh hnh vi ng x ca hc sinh Trong thc tin, ngi c gio dc tham gia cc hot ng gio dc a dng, rn luyn nhng hnh vi ng x..., s xut hin nhng trng hp sau: + Ngi c gio dc t gic tham gia cc hot ng c nhng hnh vi ng x ph hp vi cc chun mc x hi. + Ngi c gio dc thiu hoc khng t gic tham gia cc hot ng, thm ch cn c hnh vi ngc vi nhng chun mc x hi. l nhng hnh vi lch chun, khng c x hi tha nhn. V vy, cn vn dng nhm phng php ny. - Chc nng ca nhm phng php ny l khuyn khch hnh vi tt, iu chnh hnh vi khng ph hp. Trong nhm phng php ny ta ch n cc phng php c th sau: a. Khen thng - L phng php biu th s nh gi tch cc i vi hnh vi ng x ca ngi c gio dc. - Tc dng ca phng php ny lm cho ngi c khen tnh cm hi lng, phn khi, c thm ngh lc, t tin tip tc thc hin v han thin cng vic . - Khen thng ch c ngha khi thc hin tt cc yu cu s phm: khch quan cng bng, ng lc, ng ch v c d lun tp th hc sinh ng h. - Khen thng c thc hin di nhiu hnh thc khc nhau, tu theo tnh cht, mc , phm vi nh hng ca nhng hnh vi tch cc v s n lc ca ngi c gio dc. Cc hnh thc l: +T thi ng tnh, ng h nhng hnh vi tt mt cch trc tip hoc gin tip. +T li khen nhng hnh vi tt. + Biu dng + Tng giy khen + Tng bng khen... Cn ch : + Khen trong nhng trng hp c th, iu kin c th. + i tng khen c th l c nhn hay tp th. + Phm vi thng bo hnh thc khen thng c th rng, hp tu theo tng trng hp c th.
41

- khen thng c hiu qu gio dc cao, nh gio dc cn ch : + m bo khen thng trn c s nhng hnh vi thc t ca ngi c gio dc. Nhng hnh vi phi m bo cc tiu ch: Ph hp vi cc chun mc x hi; C ng c ng n; C tnh ph bin; C tnh n nh thng xuyn. + m bo tnh khch quan. Cn xem xt nh gi ng hnh vi thc t, trnh khen thng sai lch hoc qu cao, hoc qu thp. + m bo khen thng cng bng, khng thnh kin, thin v. + Khen thng kp thi, ng lc, ng ch, vo thi im thch hp. + Kt hp cht ch gia khen thng thng xuyn vi khen thng c qu trnh. + m bo gy c d lun tp th ng tnh vi vic khen thng. b. Trch pht - L phng php biu th s khng ng tnh, s phn i, s ph phn nhng hnh vi sai tri ca ngi c gio dc so vi cc chun mc x hi. - Cc hnh thc trch pht: Nhc nh; ch trch; ph bnh; cnh co; buc thi hc.... Cc hnh thc ny phn nh nhng mc khc nhau t thp n cao. Khi vn dng vo nhng trng hp c th cn da vo: + Loi hnh hnh vi sai lch (trong hc tp, ng x, lao ng ...) + Tnh cht ca hnh vi sai lch (nghim trng hay khng? Thng xuyn hay khng? V tnh hay c ?). + Phm vi v mc tc hi do hnh vi sai lch gy ra. - Khi tin hnh trch pht cn ch cc yu cu sau: 1. m bo trch pht khch quan. 2. m bo trch pht cng bng. 3. m bo cho ngi b pht thy r sai lm ca mnh v chp nhn nhng hnh thc, mc trch pht i vi mnh. Lm cho ngi b pht thy r l do b pht, n hn v li lm ca mnh, chp nhn tnh hp l ca hnh thc, mc trch pht. 4. m bo tn trng nhn phm ngi b trch pht. + Khng lm nhc, khng xm phm thn xc ngi b pht, khng dng trch pht tr th c nhn. + Gip cho ngi b trch pht c hng sa cha sai lm mt cch tch cc v t tin. + T lng tin tng s tin b ca ngi b trch pht. 5. m bo tnh c bit trong trch pht 6. m bo hnh thnh c d lun tp th khi tin hnh trch pht, to thm sc mnh h tr ngi b pht quyt tm nhanh chng sa cha sai lm. * Vn la chn v s dng cc phng php gio dc: - Cn phi hp cc phng php gio dc pht huy u im ca cc phng php gio dc, khc phc nhc im ca tng phng php gio dc, bi l phng php gio dc no cng c nhng u im v nhng nhc im. - Khi la chn v s dng cc phng php gio dc cn cn c vo: + Mc tiu gio dc c th. + Ni dung gio dc c th. + c im ca i tng gio dc. + Nhng iu kin thc t. Chng III NGI GIO VIN V CNG TC CH NHIM LP I. NGI GIO VIN TRONG NH TRNG XHCN VIT NAM 1. V tr, chc nng ca ngi gio vin 1.1. V tr ca ngi gio vin a. V t r x hi ca ngi gio vin:
42

V tr x hi ca ngi gio vin gn lin vi v tr v chc nng ca gio dc: chun b cho hc sinh v mi mt bc vo cuc sng p ng nhng yu cu ca x hi, trn c s tip thu nhng kinh nghim x hi. c bit l tr thc v k nng lao ng ngh nghip, trong mt thi i m khoa hc cng ngh pht trin nh v bo. Cng vic ny c ngha cc k quan trng, c ngha quyt nh a nc ta thot khi ngho nn, lc hu, tr thnh t nc giu mnh, dn ch, vn minh. V vy, ngi thy gio t xa ti nay lun c nhn dn ta tn trng v nh gi cao. Khng thy my lm nn, Mun sang th bc cu kiu, mun con hay ch th yu ly thy, Nht t vi s, bn t vi s Tn s trng o tr thnh truyn thng tt p ca dn tc ta. Ngi ta a ngi thy ln v tr rt cao trong x hi, trong bc thang Qun S Ph. ng ta trong sut qu trnh lnh o cch mng lun nh gi cao cng lao ca cc thy gio, c gio. ng ta khng nh: Ngi thy gio l chin s tin phong trn mt trn t tng vn ha, l lc lng ct cn trong s nghip nng cao dn tr, o to nhn lc, bi dng nhn ti nn thng xuyn chm lo nng cao uy tn ngi thy gio, ci thin iu kin lao ng v i sng ca ngi thy gio. Tuy nhin khng phi bt c x hi no, giai on no ngi thy gio cng c coi trng v i x ng mc, nht l trong x hi c giai cp i khng khi s nghip gio dc khng c ch trng ng mc. b. Trong nh trng thy gio l mt trong hai nhn vt trung tm, l nhn lc ch yu, l ngi quyt nh cht lng gio dc. 1.2. Chc nng ngi gio vin Chc nng ca ngi gio vin l dy hc v gio dc ton din cho hc sinh. Trc y, trong iu kin x hi trnh pht trin thp: chc nng truyn t thng tin, kin thc ca ngi gio vin l chc nng ch yu v dng nhu l duy nht. l v trong iu kin khoa hc k thut, nht l cc phng tin thng tin i chng cn hn ch. Nh trng v ngi gio vin l ngi c quyn nm tri thc khoa hc. Ngy nay, trong iu kin x hi hin nay tnh hnh thay i: S pht trin mnh m ca khoa hc cng ngh, cc phng tin thng tin i chng. Do ngi hc c iu kin tip nhn tri thc khng ch t ngi gio vin, t sch gio khoa m t cn nhiu thng tin khc trong cuc sng. V vy, chc nng truyn t thng tin mc d vn quan trng v vn tn ti lu di. Nhng khng cn l chc nng ch yu na. T mc ch o to ra nhng con ngi nng ng, sng to, c nng lc t gii quyt vn , th chc nng ch yu ca ngi gio vin l ngi t chc, hng dn qu trnh nhn thc ca hc sinh, qu trnh hnh thnh nhng nng lc v phm cht tm l cho cuc sng trong mt x hi lun bin i m nhiu iu khng bit trc ht c. 2. c im lao ng s phm ca ngi gio vin c im lao ng ca ngi thy gio l mt dng lao ng c th do mc ch, i tng, cng c ca lao ng s phm qui nh. 2.1.V mc ch ca lao ng s phm - Hot ng lao ng no cng nhm t c mc ch l to ra sn phm. Sn phm y c th l vt cht, c th l nhng sn phm tinh thn. - Mc ch ca lao ng s phm nhm gio dc o to th h tr, hnh thnh h nhng phm cht, nng lc m x hi yu cu. - Ni cch khc LSP gp phn sng to ra con ngi, ra nhn cch mi, ngh dy hc l trng ngi. V vy, ngh dy hc l ngh cao qu nht trong nhng ngh cao qu.
43

- c im ni trn phi c cc thy c gio thc mt cch su sc, y , phi bin n hnh ng. C nh vy hot ng c th ca h mi c tin hnh mt cch sng to. Ngc li m qung s dn n nhng hu qu xu, c tc hi lu di, nghim trng khng lng ht c kt qu. 2.2. V i tng ca lao ng s phm - i tng ca LSP l tr em, hc sinh. - i tng ca lao ng s phm c nhng c im c th sau: + L la tui nhn cch ang hnh thnh v pht trin. + Hc sinh khng ch chu nh hng ca ngi gio vin m cn chu nh hng ca nhiu nhn t khc nh gia nh, bn b, mi trng t nhin v x hi, cc phng tin thng tin i chng... Nhng nhn t ny c th tc ng thng nht theo hng tch cc nhng cng c khi khng thng nht vi nhau. V vy, ch th lao ng s phm cn c kh nng phi hp, thng nht cc nh hng v tc ng theo hng tch cc nhm t hiu qu ti u. + Hc sinh c c im tm l chung nhng khc nhau nhng c im c tnh ring ca mi c nhn. Cng mt tc ng s phm, i vi nhng hc sinh khc nhau s c hiu qu khc nhau, hiu qu c th l tch cc hoc tiu cc. + Hc sinh khng ch l i tng tc ng ca gio vin m cn l ch th ca cc hot ng s phm. V vy, qu trnh s phm ch em li hiu qu cao v vng chc khi pht huy c tnh tch cc, ch ng v sng to ca ngi hc sinh.. 2.3. V cng c ca lao ng s phm - Cng c ca LSP l cng c c bit. Cng c ca LSP ch yu l: + H thng tri thc v k nng ngh nghip ca gio vin. + Nhng dng hot ng m gio vin thu ht hc sinh tham gia. + Phm cht o c v nhn cch ca gio vin. + Bn cnh cc loi cng c , phi k n nhng phng tin tc ng nh: dng dy hc, cc thit b k thut... - c im ny i hi ngi gio vin phi thng xuyn rn luyn bn thn, nng cao trnh v mi mt ca mnh. Coi l bin php ch yu, quan trng hng u nng cao hiu qu hot ng s phm. 2.4. Sn phm ca lao ng s phm a. Sn phm ca LSP l con ngi. Tri qua qu trnh gio dc, o to nhng ngi thay i v cht. H chun b v mi mt p ng yu cu ca cuc sng. H s l mt b phn ca lc lng sn xut quan trng ca x hi, gp phn lm ra cc sn phm vt cht v tinh thn, tng lai t nc phn ln ph thuc vo h. b. c im ny i hi ngi gio vin trong lao ng phi ht sc thn trng, nhn ni trong cng vic, phi thng xuyn kim tra nh gi cht lng gio dc mt cch khoa hc, tuyt i khng cho ra i nhng sn phm loi 2, nhng th phm. 2.5. iu kin ca lao ng s phm + Thi gian thc hin Lao ng s phm: c chia lm 2 b phn chnh l thi gian lm vic theo qui ch v thi gian lm vic ngoi qui ch. B phn theo qui ch gn lin vi thi gian dy trn lp theo thi kha biu v t chc cc hot ng gio dc, dy hc ngoi lp hc cn c vo chng trnh, thi gian tham gia cc hot ng chuyn mn, hnh chnh, thc hin cc hot ng ca nh trng. B phn thi gian ngoi qui ch gn lin vi thi gian lm vic son bi, chm bi, nghin cu khoa hc.
44

Hai b phn thi gian ny u quan trng, lin quan mt thit vi nhau v thng nht vi nhau nhm thc hin mc ch ca hot ng s phm. + Khng gian ca lao ng s phm: c tin hnh trong 2 phm vi khng gian: trng v nh tng ng vi 2 b phn thi gian. Nh vy: Lao ng s phm l mt dng lao ng sn xut c th, trong i tng, cng c lao ng ch yu, sn phm ca lao ng s phm u l con ngi. Lao ng s phm thuc dng lao ng c mi quan h ngi - ngi. iu ny lm cho lao ng s phm mang tnh sng to cao, sng to ra nhng con ngi sng to.V vy gio dc khng th c nhng n thuc cho sn. Mt khc LSP l mt dng lao ng sn xut c th, LSX phi vt cht. V mt hiu qu, gio dc ng hng th 2 sau hot ng khoa hc. Ngi gio vin cn thy r nhng c im ca LSP c th t chc, iu khin qu trnh LSP mt cch khoa hc nhm t kt qu ti u. Cc c quan qun l gio dc cn thy r nhng c im ca LSP trn c s c ch v chnh sch thch hp o to, s dng v bi dng tt i ng gio vin, to iu kin thun li cho h hon thnh tt nhim v gio dc tr. 3. Nhng yu cu i vi nhn cch ngi gio vin Trong qu trnh hot ng ngh nghip, ngi gio vin s dng cng c ch yu l ton b nhn cch ca mnh tc ng n hc sinh. vic s dng cng c c hiu qu, ngi gio vin phi rn luyn ton b nhn cch ca mnh. 3.1. Phm cht o c ca ngi gio vin - C l tng XHCN, c nim tin cch mng trong mi lin h cht ch vi l tng ngh nghip, nim tin ngh nghip. Thc tin gio dc ch r rng vi s gic ng cch mng, nim tin ngh nghip, nim tin cch mng i ng gio vin gp phn quan trng ca s nghip cch mng, ngn chn v hn ch c nhiu biu hin tiu cc lm nh hng n uy tn v danh d ca ngi thy. - C tnh cm trong sng, cao thng: Lng yu thng tr, yu ngh, hng th v c nhu cu lm vic vi th h tr; Yu thng m bc mi hc sinh; Vui sng vi nhng tin b ca hc sinh; Lo lng c trch nhim trc nhng lch lc hoc chm tin ca hc sinh. Tnh cm s to nn sc mnh, s nhen nhm v bng ln ngn la nhit tnh, h s c thi n cn, tru mn, chn thnh vi hc hnh lun lun n lc chm lo cho chng tr nn con ngi mi, c ch cho x hi. - C hng lot nhng phm cht khc gip h c bn lnh vng vng, c ngh thut kho lo trc hc sinh. l tnh kin tr, nhn ni, thi t kim ch v ch ng trong i x vi hc sinh. Np sng gin d, khim tn, lch s... 3.2. Nng lc s phm ca ngi gio vin * C h thng tri thc su rng p ng yu cu ca ngh nghip: tri thc vn ha chung, tri thc khoa hc chuyn mn; tri thc khoa hc gio dc; tri thc cng c gip hon thin nhn cch (tin hc, ngoi ng, phng php nghin cu khoa hc) * C h thng k nng s phm bao gm 2 nhm : - H thng k nng nn tng bao gm : + Nhm k nng thit k (Xy dng k hoch). + Nhm k nng t chc, trin khai hot ng. + Nhm k nng giao tip, ng x + Nhm k nng nhn thc. - H thng k nng chuyn bit bao gm : + Nhm k nng dy hc. + Nhm k nng gio dc. + Nhm k nng nghin cu khoa hc v nghin cu khoa hc gio dc.
45

+ Nhm k nng hot ng x hi. + Nhm k nng t hc. V d: K nng s dng ngn ng ni, k nng trnh by bng, k nng t cu hi cho hc sinh.. . ; k nng tm hiu, nghin cu i tng gio dc, k nng thit lp mi quan h thun li vi hc sinh H thng nhng tri thc v k nng t hp li to thnh nng lc s phm ca ngi gio vin. 3.3. V sc khe LSP ca ngi lao ng gio vin l lao ng tr tu cng thng v nng nhc. V vy i hi ngi thy gio phi c sc khe. Sc khe ca ngi gio vin bao gm : - Sc khe v th cht. - Sc khe v tinh thn. 4. Ngi gio vin v vic khng ngng hon thin nhn cch 4.1. Nhn cch ngi thy gio c hnh thnh lin tc bao gm cc giai on Qu trnh hnh thnh v pht trin nhn cch ngi gio vin c din ra trong cc giai on sau: - Giai on hng nghip khi hc sinh nh trng ph thng. - Giai on hc nh trng H. - Giai on lao ng trong thc tin gio dc. 4.2. p ng yu cu ngh nghip, nht l trong iu kin ca s bng n thng tin, iu kn gia tc ca s pht trin tr em, ngi gio vin khi bc vo ngh vn phi lun t hon thin nhn cch gio vin bng nhiu hnh thc. - Hc thm nng cao trnh , t v vt trnh chun. - T hc, t bi dng. - Nghin cu khoa hc. - Hc hi ng nghip. II. CNG TC CH NHIM LP 1. Chc nng, nhim v ca gio vin ch nghim lp trng ph thng 1.1. Chc nng ca gio vin ch nhim lp a. Gio vin ch nhim l ngi qun l gio dc ton din hc sinh mt lp - Qun l v gio dc l hai mt ca mt th thng nht, c lin quan mt thit vi nhau. gio dc tt phi qun l tt v qun l tt s gip cho gio dc c tt. - Cng tc qun l gio dc ton din hc sinh th hin cc cng vic c bn sau: + Nm c nhng ch s ca qun l hnh chnh nh tn, tui, s lng, gia cnh, tm sinh l, trnh , s thch, nng lc, quan h x hi, bn b... Mt khc, cn phi d bo xu hng pht trin nhn cch ca hc sinh trong lp c phng hng t chc hot ng gio dc, dy hc ph hp vi iu kin, kh nng ca mi hc sinh. + Lp k hoch ch nghim lp l cn thit trong cng tc qun l gio dc ton din ca GVCN. + T chc cho hc sinh v tp th hc sinh thc hin k hoch ra. + Kim tra, nh gi, tng kt vic thc hin k hoch, nh gi s pht trin nhn cch ca hc sinh. - Mun thc hin chc nng qun l gio dc ton din, i hi gio vin ch nhim phi c nhng tri thc c bn v tm l hc, gio dc hc; phi c nhng k nng s phm nh: k nng tip cn i tng hc sinh, k nng nghin cu tm l la tui, tm l x hi, k nng nh gi, k nng lp k hoch ch nhim lp v phi c nhy cm s phm c d on ng, chnh xc s pht trin nhn cch ca hc sinh... Mt khc, nm mc tiu, chng trnh, ni dung gio dc ca nh trng, ca lp, C nh vy mi gip cc em nh hng ng v lng trc nhng kh khn, thun li, vch ra nhng d nh t hon thin v mi mt.
46

b. Gio vin ch nhim l c vn cho tp th hc sinh hot ng t qun nhm pht huy tim nng tch cc ca mi hc sinh. - V sao? La tui hc sinh trung hc ph thng c nhng c im ni bt: Mun khng nh mnh, giu c m, bc u c nhng kinh nghim sng, c kh nng t qun t chc hot ng tp th... Tuy nhin mong mun ln hn kh nng. Mun khng nh nhng cha chn v mi mt kinh nghim cng nh tri thc. Rt nhit tnh, t tin song c khi qu mc n t cao t i. Ngc l,i d dao ng, mt t tin khi gp nhng tht bi, nht l nhng tht bi u tin. V vy vic nh hng gio dc i vi hc sinh trung hc ph thng l cn thit. - y l chc nng c trng ca gio vin ch nhim m cc gio vin b mn khc khng lm ch nhim lp khng th c. - Ni dung bao gm: + C vn i vi hat ng hc tp. + C vn i vi hot ng tp th khc. - Chc nng c vn v bn cht l s iu chnh, nh hng v iu khin qu trnh t gio dc ca tng hc sinh v tp th hc sinh, pht huy vai tr ch th tch cc ca hc sinh trong qu trnh gio dc. Gio vin ch nhim khng trc tip tham gia iu khin cng vic ca lp, khng lm thay cc em trong mi hot ng m nhim v ch yu ca gio vin ch nhim l bi dng nng lc t qun cho hc sinh ca lp, bng cch t chc hp l i ng t qun nhiu hc sinh c tham gia vo i ng t qun. i ng t qun bao gm: ban cn s, ban chp hnh chi on, cn s b mn, t trng hoc nhng em c phn cng ph trch tng mt hot ng ca lp nh vn ngh, th dc, hot ng ngoi kha.... - thc hin tt vai tr c vn, gio vin ch nhim cn lu : + Cn c vo c im, nhim v tng nm hc v tnh cht pht trin ca tp th hc sinh. Vic la chn i ng t qun nn cn c vo giai on pht trin v 5 c im ca tp th hc sinh. V d: giai on u (tp th mi hnh thnh) rt cn c mt lp trng, b th chi on c uy tn, bit quan tm n ngi khc, gng mu, bit cm ha cc bn... khng nht thit phi l hc sinh gii nht lp. Nhng sang giai on 2 v 3 th rt cn c th lnh nng ng, sng to, lun tm ti ni dung, phng php, hnh thc t chc hot ng cun ht cc bn vo hot ng. + pht huy vai tr c vn, gio vin ch nhim cn c nng lc d bo chnh xc kh nng ca hc sinh trong lp gio vin ch nhim phi khu gi tim nng sng to ca cc em trong vic xut ni dung hot ng, xy dng k hoch hot ng ph hp vi mc tiu gio dc. c. Gio vin ch nhim l cu ni gia tp th hc sinh vi cc t chc x hi trong v ngoi nh trng, l ngi t chc phi hp cc lc lng gio dc. Ni cch khc, gio vin ch nhim l ngi i din 2 pha, mt mt i din cho cc lc lng gio dc trong v ngoi nh trng, mt mt i din cho tp th hc sinh. Th hin ch: - Truyn t ti hc sinh nhng yu cu, k hoch gio dc ca nh trng v bin chng thnh chng trnh hnh ng ca tp th v c nhn hc sinh. - L ngi i din cho quyn li chnh ng ca hc sinh trong lp, bo v hc sinh v mi mt mt cch hp l, phn nh vi hiu trng, cc gio vin b mn, vi gia nh, on th trong v ngoi nh trng v nguyn vng chnh ng ca hc sinh c gii php gii quyt ph hp, kp thi, c tc dng gio dc. thc hin tt chc nng cu ni, t chc phi hp cc lc lng, thng nht tc ng theo mt chng trnh hnh ng chung l mt nhim v rt quan trng ca gio vin ch nhim, gio vin ch nhim khng ch nm chc tnh hnh hc sinh trong lp ch nhim m
47

cn cn xc nh c cc nhn t, cc mi quan h, cc iu kin cn thit trong v ngoi nh trng c th tn dng, pht huy mi tim nng vo cng tc ch nhim lp. d. GVCN l nhn vt trung tm ca vic lin kt gia gia nh nh trng v x hi trong vic gio dc hc sinh Qu trnh hnh thnh v pht trin nhn cch hc sinh chu s tc ng ca nhiu nhn t, trong c nh hng ca gia nh, nh trng v x hi. mun qu trnh gio dc hc sinh t hiu qu cn c s thng nht gia cc tc ng gio dc, phi lin kt gia gia nh, nh trng v x hi. Thc t lin kt gia gia nh nh trng v x hi cho thy nh trng phi l ht nhn ca s kt hp, m chc nng y ca nh trng thng giao cho gio vin ch nhim. 1.2. Nhim v ca gio vin ch nhim lp a. Nm vng mc tiu gio dc ca cp hc, lp hc, chng trnh gio dc dy hc ca nh trng y l nhim v trc mt v cn thit v ch trn c s nm vng mc tiu cp hc, nhim v nm hc ca B qun trit, chng trnh gio dc v dy hc ca nh trng th mi xy dng c k hoch hot ng ca lp ch nhim, c kh nng thc thi v m bo hiu qu gio dc. mi trng u c nhng vn bn sau: + Mc tiu cp hc + Ch th tng nm hc- nhim v trng tm tng nm. + Chng trnh ging dy cc mn hc. + K hoch nm hc ca nh trng. + Mt s vn bn hng dn cc cng tc lin quan n vn gio dc, dy hc nh: vn thu hc ph, min gim ng gp, ch chnh sch..., qui ch k lut, khen thng... Gio vin ch nhim phi nm vng cc vn bn trn qun trit trong t chc gio dc lp ch nhim. Thng khi bt u nm hc mi, hoc ngi gio vin bt u m nhn nhim v lm ch nhim lp, ngi gio vin phi t nhim v nghin cu hiu tht chc. b. Tm hiu nm vng c cu t chc ca nh trng. Nhim v ny c c th ha bng cc cng vic sau y: + Nm vng t chc v phn cng ca ban gim hiu + Nm vng c cu t chc chi b, on, i, cng on nh trng sau cc i hi hng nm. + Nm vng i ng gio vin, cc t chuyn mn v s gio vin dy cc mn hc lp ch nhim. Vic quan trng l hiu tng gio vin dy lp mnh ch nhim v hon cnh, trnh , nng lc, tnh cch thit lp mi quan h phi hp trong gio dc. Nhiu GVCN c kinh nghim thng mi tt c gio vin b mn tham gia i hi lp hc sinh ch nhim, sau thng nht vi i ng ny mt s nguyn tc, yu cu chung trong gio dc. + Nm vng i ng gio vin ph trch cc mt hot ng ca nh trng, nu cn c th lin h. c. Nm vng c im ca tng hc sinh trong lp ch nhim Vic nhanh chng hiu tng em trong lp l mt ni dung v nhim v rt quan trng ca gio vin ch nhim. thc hin nhim v ny, gio vin ch nhim phi kt hp nhiu phng php, phi hp nhiu lc lng x hi trong v ngoi nh trng. Trn c s xy dng mt chng trnh gio dc, t chc hot ng ton din cc mt nhm pht trin tr tu, nhn cch ca hc sinh lp ch nhim trn nguyn tc pht trin nng lc t qun ca cc em. y l nhim v trng tm ca cng tc ch nhim nhm thc hin mc tiu gio dc ton din hc sinh, trin khai chng trnh, k hoch nm hc ca nh trng. d. Ngi gio vin ch nhim phi t hon thin phm cht nhn cch ca ngi thy gio
48

Trau di lng yu ngh, yu thng hc sinh. Quan tm ti mi kha cnh i vi tng hc sinh lp ch nhim, nhng quan trng nht l gip cc em rn luyn thc, thi , hnh thnh nhng phm cht, tnh cm trong sng ng n, xy dng cho cc em cc hoi bo, l tng sng cao p, c bn lnh khng vi nhng cm d, nhng nh hng tiu cc ang din ra xung quanh. Ch c th pht huy nh hng tt n hc sinh, khi bn thn gio vin ch nhim l mt nhn cch tt. Ch c th tr thnh mt gio vin ch nhim tt khi thc s gio vin ch nhim l mt mu mc trong cuc sng, gii quyt tt cc mi quan h i vi hc sinh, vi gia nh, ng nghip, vi mi ngi cng ng ni v ton x hi. Gio vin ch nhim c trch nhim theo di tnh hnh thi s, chnh tr trong v ngoi nc nhm hon thin nhn cch, gp phn thc hin cng tc ch nhim lp. Gio vin ch nhim c nhim v rt quan trng l phi c thc t nghin cu nhng vn c lin quan n gio dc hc sinh. Vic nghin cu, theo di v kp thi nm bt c din bin mi mt a phng, trong v ngoi nc gip ngi gio vin ch nhim lp kp thi t chc cc hot ng tp th ca hc sinh lp ch nhim, thng qua gip cc em nng cao nhn thc, hnh thnh thi ng n v rn luyn cho hc sinh nng lc t duy nhy bn v nng lc hot ng sng to thch ng vi cuc sng a dng phong ph hin nay. Trong s nghip i mi, ang c nhng phong tro x hi c ngha gio dc ln nh phong tro n n p ngha, Ung nc nh ngun... c bit bao tm gng ngi tt, vic tt trong s nghip cng nghip ha, hin i ha tch cc tham gia vo xy dng nh nc php quyn, thc hin x hi cng bng, vn minh, c bit bao tm gng vt kh vn ln trong cuc sng ca hc sinh, sinh vin... Gio vin ch nhim phi nm bt cc s kin gio dc hc sinh lp ch nhim. Vic hon thin nhn cch ngi gio vin ch nhim trong thi k hin nay, chnh l th hin s lm phong ph nhn thc x hi ca bn thn thc hin cng tc gio dc hc sinh lp ch nhim. e. Khng ngng hc tp chuyn mn, nghip v s phm, nhm i mi cng tc t chc gio dc, dy hc gp phn nng cao cht lng gio dc, dy hc nh trng ph thng Trong bi cnh x hi hin nay, i hi ngi thy gio hn bao gi ht phi thy c nhim v ln lao ny. Cc ni dung m ngi gio vin ni chung, gio vin ch nhim ni ring cn bi dng l: + Nhng tri thc mi v kh nng vn dng tri thc khoa hc ang ging dy vo cuc sng. + Nhng tri thc khoa hc cng c nh tin hc, ngoi ng. + Nhng tri thc khoa hc c tnh phng php lun nh trit hc, phng php tip cn cc vn t nhin, x hi. + Nhng hiu bit v khoa hc x hi, nhn vn, tri thc v lch s, vn ha, php lut, tm l hc, + Ngoi nhng kin thc x hi ni chung, gio vin ch nhim phi khng ngng hc tp, bi dng nghip v s phm. Trc ht nm vng l lun gio dc, l lun dy hc, cch tin hnh x hi ha gio dc, huy ng mi tim nng ca x hi gio dc hc sinh lp ch nhim, nm vng phng php gio dc c nhn v gio dc tp th hc sinh. Gio vin ch nhim hn ai ht cn c mt s nng lc, tnh cch lm tt cng tc ch nhim nh: + Bnh tnh, kh nng t kim ch. +Trung thc. +T trng cao, gi ch tn
49

+ C nng lc s phm. g. Gio vin ch nhim phi l ngi t chc lin kt ton x hi xy dng mi trng s phm lnh mnh, thng nht tc ng, thc hin cc mc tiu, ni dung gio dc hc sinh lp ch nhim y l mt nhim v rt c trng ca gio vin ch nhim lp, th hin vai tr, chc nng t chc qun l. Mun thc hin tt nhim v ny, gio vin ch nhim cn tranh th ti a s gip ca ban gim hiu. Cn hp php ho mi hot ng ca gio vin ch nhim vi t cch l ngi i din Hiu trng. V vy mi hot ng i ngoi nn ly giy gii thiu ca nh trng, hoc c tham d ca ban gim hiu. 2. Ni dung v phng php cng tc ch nhim 2.1. Nghin cu, tm hiu i tng gio dc Nh gio dc Usinxki ni rng: Mun gio dc con ngi v mi mt th phi hiu con ngi v mi mt. Nu hiu hc sinh th c th la chn c nhng tc ng ph hp. V vy, gio vin phi tm hiu hc sinh. Ni dung tm hiu hc sinh ch yu l: c im tm sinh l, tnh cch, nng lc, sc khe, trnh nhn thc, s thch, nguyn vng; v hon cnh sng, mi quan h vi tp th, vi bn b. Qua , thy c mt mnh, mt yu ca tng hc sinh, i tm nguyn nhn ca chng, trn c s ra bin php ph hp. - Phng php tm hiu rt a dng, phong ph: + Thng qua h s: S yu l lch, hc b, cc bn t nhn xt, nh gi ca hc sinh v gio vin, s im, s ghi u bi). + Quan st hng ngy v hot ng, v hnh vi ca hc sinh trong v ngoi nh trng. + Trao i, tr chuyn vi hc sinh + Trao i vi gio vin ch nhim v cc gio vin b mn ca nm hc trc. + Trao i vi cc lc lng gio dc khc nu cn. + Thng qua vic tham gia hot ng cng hc sinh. + Trao i vi ph huynh hc sinh. Cn lu : phi s dng nhiu phng php nghin cu HS: nh thng tin thu c s phong ph. Nhng thng tin ny cn c x l cn thn rt ra kt lun chnh xc, khch quan, tuyt i khng c hi ht ch quan, nh gi vi vng. 2.2. Xy dng v pht trin tp th hc sinh lp ch nhim Tp th va l mi trng, va l phng tin gio dc hc sinh. c th xy dng tp th lp tr thnh tp c sc mnh gio dc. GVCN cn phi hiu r l lun v s pht trin tp th hc sinh v nhng yu cu s phm ca vic qun l, lnh o lp hc. Ni dung xy dng tp th hc sinh bao gm nhng cng vic sau: + ra yu cu, lm cho cc em thy c s cn thit v t gic thc hin yu cu + Xy dng i ng ct cn ca tp th + T chc cc hot ng tp th + Xy dng d lun v truyn thng tp th 2.3. Ch o t chc thc hin cc ni dung gio dc ton din Gio vin ch nhim phi t chc, qun l, gio dc hc sinh trong tit sinh hot lp hng tun, bui lao ng hng thng, tham gia hot ng chung ca ton trng. Gio vin ch nhim phi c vn cho i ng t qun ca lp t chc, iu khin, qun l cc hot ng ny nhm gio dc o c nhn cch cho hc sinh. Vic chm lo xy dng bu khng kh on kt nht tr ca tp th lp ch nhim c ngha v cng to ln i vi vic gio dc o c hc sinh. l tin thun li thc hin cc ni dung gio dc khc, gp phn nng cao kt qu hc tp vn ho, gio dc lao ng v hng nghip, gio dc thm m, vui chi gii tr
50

v phng chng cc t nn x hi. Cc hot ng gp phn thc hin ni dung gio dc ton din l: - Gio dc o c, php lut v nhn vn cho hc sinh. - T chc cc hot ng hc tp nhm pht trin nhn thc, tr tu ca hc sinh. - T chc cc hot ng gio dc lao ng v hng nghip. - T chc cc hot ng vn ho vn ngh, th dc th thao, vui chi gii tr. 2.4. nh gi kt qu gio dc hc sinh - L mt trong nhng ni dung ln v ht sc quan trng ca cng tc ch nhim lp. Bi l n khng ch phn nh kt qu gio dc hc sinh m cn phn nh ni dung, phng php gio dc ca cc lc lng gio dc ni chung, ca gio vin ch nhim ni ring. nh gi ng s l mt ng lc gip hc sinh n lc rn luyn tu dng, pht huy nhng u im. nh gi ng s khch l ng vin hc sinh khng ngng rn luyn phn u vn ln hon thin mnh.. Ni cch khc, s nh gi ng s mang li hiu qu gio dcv ngc li. nh gi kt qu gio dc hc sinh cng chnh l gio dc cc em. Gio vin ch nhim cn t chc cho hc sinh tham gia vo qu trnh t nh gi v nh gi kt qu rn luyn ca bn thn, ca c lp. Vic t chc cho cc em tham gia vo qu trnh t nh gi v nh gi chnh l gip cho cc em t iu chnh thi , hnh vi ca mnh, v rn luyn cho cc em nng lc t hon thin nhn cch. Gio vin ch nhim cn nh gi theo tng mt gio dc, ri tng hp kt qu nh gi xem xt ton din ngi hc sinh. 2.5. Phi hp vi gio vin v cc b phn khc trong trng * GVCN cng vi cc GV b mn hp thnh tp th s phm c nhim v dy hc v gio dc tan din hc sinh. HIu qu ca qu trnh gio dc hc sinh chng nhng ph thuc vo ti nng v phm cht ca mi gio vin m cn ph thuc vo tp th s phm ny. * Ni dung ca s kt hp gia GVCN v gio vin b mn bao gm: - ra yu cu thng nht i vi hc sinh: GVCN v cc GVBM cn ra yu cu thng nht i vi hc sinh v cc mt n np yu cu hc tp lp, nh, cch c x vi bn b y cn lu : Nhng yu cu v hc tp phi ph hp vi cc yu cu, v tr ca mn hc v ch n mi quan h vi cc mn hc khc. - Phi hp thng nht hnh ng trong qu trnh gio dc: + GVCN theo di s sch ca lp, thm d kin, nguyn vng ca HS, nh gi tnh hnh hc tp ca hc sinh, pht hin nhng kh khn trong hc tp Trao i kin vi gio vin b mn, kin ngh nhng bin php nhm nng cao cht lng v hiu qu dy hc v gio dc HS. + GVBM cn c vo nhng thng tin ngc do bn thn thu lm c v do GVCN cung cp, khng ngng ci tin ni dung, ppdh. y cn gii quyt tt nhng mi quan h sau: Gia ging dy ni kha v ngoi kha Gia gip hc sinh gii v hc sinh yu, km Gia dy hc v gio dc + GVCN khi nh gi kt qu phn u ton din ca HS cn tham kho kin GVBM v thi , cht lng hc tp. 2.6. Phi hp vi cha m hc sinh a. Ti sao phi kt hp gia GVCN v cha m hc sinh... Chm sc, bo v, gio dc hc sinhl trch nhim ca gia nh, nh trng, x hi. Qu trnh hnh thnh v pht trin nhn cch chu s tc ng ca nhiu nhn t trong c vai tr quan trng ca gia nh v nh trng. Gia nh c vai tr quan trng i vi hc sinh v nhiu mt.
51

V mt gio dc gia nh c nhiu u th trong gio dc o c, phm cht nhn cch: - Gio dc gia nh din ra trong tnh yu thng rut tht gia cc thnh vin - Gio dc gia nh din ra trc tip thng xuyn thng qua nhng tnh hung thc ca cuc sng. - Gio dc gia nh thng mang tnh tng hp v m mu ngh thut Tuy nhin gio dc gia nh cng c nhng hn ch: - Cha m thng thiu nhng kin thc s phm v gio dc tr em trong gia nh. - Cha m c th khng thng cm vi con ci, nht l i vi nhng nhu cu mi ny sinh. - Gia cha m v ng b, gia cha v m c th khng thng nht cc yu cu gio dc. - mt s gia nh cha m thiu gng mu. V vy cn c s kt hp gia GVCN v gia nh. b. Ni dung ca s kt hp bao gm: - Trao i thng tin v vic hc tp tu dng hc sinh. - Ph bin nhng kin thc s phm cho cha m hc sinh. c. Yu cu ca s kt hp: Mt mt GVCN gip , h tr c th cho cha m hc sinh: - a ra nhng li khuyn v mt s phm, ch ra cho h thy c u th ca gia nh trong vic gio dc con ci. - Gip h nm c MT, ND, PP gio dc ca nh trng. - Gip h nm c nhng kin thc v TLH, GDH, nht l kin thc tlh la tui v s phm. - Gip h nm c PP gio dc con ci trong gia nh. d. Phng php kt hp - Ghi s lin lc. - Hp cha m hc sinh. - Mi cha m hc sinh ti trng. - Thm gia nh hc sinh. - Cha m ch ng n gp GVCN - Qua th t in thoi 2.7. Gio vin ch nhim vi chnh quyn, on th x hi, cc c quan chc nng, t chc kinh t a phng Lin kt vi chnh quyn a phng v cc t chc, on th x hi ... Thc cht y l s lin kt gia gio dc nh trng v x hi nhm pht huy sc mnh ca mi ngun lc, thc hin x hi ha gio dc hc sinh lp ch nhim. Cc ni dung c bn ca s phi hp cn hng vo: - Gp phn xy dng, bo v trt t, an ninh a phng. - T chc vic hc tp vui chi, rn luyn... nhm hnh thnh nhn cch cho hc sinh; - Xy dng c s vt cht cho nh trng, ci thin i sng cho gio vin, to iu kin cho cc hot ng gio dc hc sinh ca lp. lin kt gio dc c hiu qu, gio vin ch nhim cn la chn, xy dng mt i ng cng tc vin gm cc nh hot ng chnh tr x hi, cc on th, cha m hc sinh. Tp hp, phi hp, pht huy c sc mnh trong qu trnh gio dc hc sinh. 3. Lp k hoch cng tc ch nhim lp K hoch cng tc ca gio vin ch nhim l chng trnh hot ng ca gio vin ch nhim i vi vic ch o lp ch nhim, thc hin cc mc tiu gio dc hc sinh, i vi mt lp. Hiu qu gio dc hc sinh ph thuc phn ln vo tnh khoa hc ca k hoch gio dc hc sinh ca gio vin ch nhim. K hoch ch nhim bao gm 2 phn:
52

3.1. Nhng iu kin xy dng k hoch c k hoch st vi thc t, cn tm hiu r v: - Mc tiu v nhim v nm hc. - K hoch gio dc chung ca nh trng - Mc tiu, nhim v v k hoch cng tc ca on TN CSHCM. - H thng cng tc vin thc hin cc mt gio dc. - c im tnh hnh ca lp, nhng mt mnh v thun li ca lp v mi mt, nhng mt yu v hn ch ca lp. - c im ca cc gia nh hc sinh... 3.2. Lp k hoch hot ng a. C cu t chc hc sinh ca lp, c im tnh hnh Danh sch i ng t qun, danh sch cc t hc sinh, cc nhm chuyn mn: i vn ngh, i bng, i vn, ton... Cc mt mnh, yu ca lp b. Xc nh mc tiu phn u chung ca lp - Hc tp: Ch tiu cn t, k hoch bi dng hc sinh gii, ph o hc sinh km... - Vn th: - Xy dng tp th: - Cc hot ng gio dc: c. K hoch thc hin. (ghi theo tin trnh nm hc) Thi gian Ni dung Ngi ph Lc lng Cng tc iu kin Ghi trch tham gia vin thc hin ch Thng 9 1.Tun 1 2.Tun 3

53