Professional Documents
Culture Documents
'
+ + +
+
' '
+ + + +
'
+
3
3 3
3 3 3 2 2
3
1
1 2
1 2 1 2
1 5
2
1 2 2( ) 2 0( )
1 5
1 2
2
x y
x y
x y
x y x y
x y
y x x y x y x xy y vn
x y
x y
- Vy phng trnh cho c 3 nghim.
b)
+ +
2 2
1 1 (1 2 1 ) x x x
S:x=1/2; x=1
c) + + +
2
( 3 2 1) 4 9 2 3 5 2 x x x x x
S: x=2.
d)
+
+ +
1
( 3)( 1) 4( 3) 3
3
x
x x x
x
S: 1 13; 1 5 x x
e) + +
2
2
1 1
2 2 4 ( ) x x
x x
- S dng BT Bunhia.
f) + 4 1 1 2 x x x
S: x=0
Bi 2: Gii BPT:
a) + 5 1 4 1 3 x x x
S: x1/4
b)
+ >
2
2( 16) 7
3
3 3
x x
x
x x
K
'
>
2
16 0
4
3 0
x
x
x
- Bin bt phng trnh v dng
+ > >
<
>
>
< '
>
2 2
2 2
2( 16) 3 7 2( 16) 10 2
10 2 0
5
10 2 0 10 34.
10 34 5
2( 16) (10 2 )
x x x x x
x
x
x x
x
x x
- Kt hp K ta c nghim ca BPT l > 10 34 x .
c) + > ( 1)(4 ) 2 x x x .
1
d)
<
2
1 1 4
3
x
x
.
K:
<
'
<
2
1
0
1 4 0
2
1 0
0
2
x
x
x
x
- Thc hin php nhn lin hp ta thu c BPT
< + >
<
<
'
'
'
>
'
>
2 2
2
2 2
2 2
4 3(1 1 4 ) 3 1 4 4 3
3
4
4 3 0
1
1 4 0
1
2
2
4 3 0
3
9(1 4 ) (4 3)
4
9(1 4 ) (4 3)
x x x x
x
x
x x
x
x
x
x x
x x
.
- Kt hp K thu c nghim
<
<
1
0
2
1
0
2
x
x
Cch 2:
- Xt 2 TH:
+ Vi
< <
2
1
0. 1 4 1 3
2
x BPT x x
+ Vi
< >
2
1
0 . 1 4 1 3
2
x BPT x x
e)
2 2
5 10 1 7 2 x x x x + +
K:
2
5 2 5
5
5 10 1 0
5 2 5
5
x
x x
x
+ +
- Vi k
2 2
5 5 10 1 36 5 10 1 x x x x + + + + +
- t
2
5 10 1; 0 t x x t + +
.
- S: x-3 hoc x1.
Bi 3: Tm m phng trnh sau c nghim:
2 2
1 1 x x x x m + + +
.
Gii: Xt hm s
2 2
1 1 y x x x x + + +
+ Min xc nh D=R.
+ o hm
+
+ + +
+ + + +
+ >
'
+ + + +
2 2
2 2
2 2 2 2
2 1 2 1
'
2 1 2 1
' 0 (2 1) 1 (2 1) 1
(2 1)(2 1) 0
(vo nghiem)
(2 1) ( 1) (2 1) ( 1)
x x
y
x x x x
y x x x x x x
x x
x x x x x x
+ y(0)=1>0 nn hm s B
2
+ Gii hn
+
+ + +
2 2
2
lim lim 1
1 1
lim 1.
x x
x
x
y
x x x x
y
+ BBT
x - +
y +
y 1
-1
Vy phng trnh c nghim khi v ch khi -1<m<1.
Bi 4: Tm m phng trnh sau c nghim thc 2 1 x x m + +
Gii:
- t 1; 0 t x t + . Phng trnh cho tr thnh:
2t=t
2
-1+m m=-t
2
+2t+1
- Xt hm s y=-t
2
+2t+1; t0; y=-2t+2
x 0 1 +
y + 0 -
y 2
1 -
- Theo yu cu ca bi ton ng thng y=m ct THS khi m2.
Bi 5: Tm m phng trnh sau c ng 2 nghim dng:
2 2
4 5 4 x x m x x + +
.
Gii:
- t
2
2
2
( ) 4 5; '( ) ; '( ) 0 2
4 5
x
t f x x x f x f x x
x x
+
+
.
3
Xt x>0 ta c BBT:
x 0 2 +
f(x) - 0 +
f(x) 5
+
1
- Khi phng trnh cho tr thnh m=t
2
+t-5 t
2
+t-5-m=0 (1).
- Nu phng trnh (1) c nghim t
1
; t
2
th t
1
+ t
2
=-1. Do (1) c
nhiu nht 1 nghim t1.
- Vy phng trnh cho c ng 2 nghim dng khi v ch khi phng
trnh (1) c ng 1 nghim t (1; 5) .
- t g(t)=t
2
+t-5. Ta i tm m phng trnh g(t)=m c ng 1
nghim t (1; 5) .
f(t)=2t+1>0 vi mi t (1; 5) . Ta c BBT sau:
t 1 5
g(t) +
g(t) 5
-3
T BBT suy ra -3<m< 5 l cc gi tr cn tm.
Bi 6: Xc nh m phng trnh sau c nghim
2 2 4 2 2
( 1 1 2) 2 1 1 1 m x x x x x + + + + .
Gii:
- iu kin -1x1. t
2 2
1 1 t x x +
.
- Ta c
2 2
2 4
1 1 0; 0 0
2 2 1 2 2; 2 1
x x t t x
t x t t x
+
t
- Tp gi tr ca t l
0; 2
1
]
(t lin tc trn on [-1;1]). Phng trnh
cho tr thnh:
2
2
2
( 2) 2 (*)
2
t t
mt t t m
t
+ +
+ + +
+
- Xt
2
2
( ) ;0 2.
2
t t
f t t
t
+ +
+
Ta c f(t) lin tc trn on
0; 2
1
]
. Phng trnh
cho c nghim x khi v ch khi phng trnh (*) c nghim t thuc
0; 2
1
]
0; 2 0; 2
min ( ) max ( ) f t m f t
1 1
] ]
.
4
- Ta c
2
2
0; 2 0; 2
4
'( ) 0, 0; 2 ( ) 0; 2 .
( 2)
Suy ra min ( ) ( 2) 2 1;ma x ( ) (0) 1
t t
f t t f t NB
t
f t f f t f
1 1
] ]
1 1
] ]
+
.
- Vy 2 1 1. m
Bi 7: Tm m bt phng trnh 3 1 mx x m + (1) c nghim.
Gii: t 3; [0; ) t x t + . Bt phng trnh tr thnh:
2 2
2
1
( 3) 1 ( 2) 1
2
t
mt t m mt t m
t
+
+ + + +
+
(2)
(1)c nghim (2) c nghim t0 c t nht 1 im ca THS y=
2
1
2
t
t
+
+
vi t0 khng
pha di ng thng y=m.
Xt y=
2
1
2
t
t
+
+
vi t0 c
2
2 2
2 2
'
( 2)
t t
y
t
+
+
t 1 3 0 1 3 +
+
y
- 0 + + 0
-
y
3 1
4
+
T Bng bin thin ta c m
3 1
4
+
.
Bi 8: Tm m phng trnh 3 6 (3 )(6 ) x x x x m + + + c nghim.
Gii:
t ( ) 3 6 t f x x x + + vi
[ 3;6] x
th
6 3
' '( )
2 (6 )(3 )
x x
t f x
x x
+
+
x -3 3/2 6
+
f(x) + 0 -
f(x)
3 2
3 3
Vy t [3;3 2] . Phng trnh (1) tr thnh
2 2
9 9
2 2 2
t t
t m t m
+ + (2).
Phng trnh (1) c nghim Phng trnh (2) c nghim t [3;3 2] ng thng y=m c
im chung vi th y=
2
9
2 2
t
t + + vi t [3;3 2] .
Ta c y=-t+1 nn c
t 1 3 3 2
5
y
+ 0 - -
y 3
9
3 2
2
[-2;4].
Gii:
t
2
(4 )(2 ) 2 8; [0;3] t x x x x t + + + . Bt phng trnh tr thnh:
2 2
1
(10 ) 4 10
4
t a t a t t + +
.(2)
(1)ghim (2) c nghim mi t
[0;3]
y=2t-4; y=0t=2
t 0 2 3
y
- 0 +
y 10 7
6
Vy m10.
Bi 10: Cho phng trnh
4 2 2 2
( 1) x x x mx + + +
(1). Tm m phng trnh c nghim.
Gii:
Phng trnh cho tng ng
3 2 2 2
2
2 2 2 2 2 2
4( ) 4 ( 1) 4 2 2
4 2. ( ) 4
(1 ) (1 ) 1 1
x x x x x x x x
m m m
x x x x
+ + + +
+
+ + + +
t t=
2
2
1
x
x +
; t
[-1;1].
Khi phng trnh (1) tr thnh 2t+t
2
=4m.
(1) c nghim (2) c nghim t
[-1;1]
Xt hm s y=f(t)=t
2
+2t vi t
[-1;1]. Ta c f(t)=2t+20 vi mi t
[-1;1].
t -1 1
f
0 +
f 3
-1
T BBT -14m3
1 3
4 4
m
.
6
HUYN : PHNG PHP GII PHNG TRNH V T
I. PHNG PHP BIN I TNG NG
1. Bnh phng 2 v ca phng trnh
a) Phng php
Thng thng nu ta gp phng trnh dng : A B C D + + , ta thng bnh phng 2 v ,
iu i khi li gp kh khn hy gii v d sau
( )
3 3 3 3 3 3
3 . A B C A B A B A B C + + + +
v ta s dng php th :
3 3
A B C +
ta c phng trnh :
3
3 . . A B A BC C + +
b) V d
Bi 1. Gii phng trnh sau : 3 3 1 2 2 2 x x x x + + + + +
Gii: k 0 x
Bnh phng 2 v khng m ca phng trnh ta c: ( ) ( ) ( ) 1 3 3 1 2 2 1 x x x x x + + + + + , gii
phng trnh ny d nhin l khng kh nhng hi phc tp mt cht .
Phng trnh gii s rt n gin nu ta chuyn v phng trnh :
3 1 2 2 4 3 x x x x + + +
Bnh phng hai v ta c :
2 2
6 8 2 4 12 1 x x x x x + + +
Th li x=1 tha
Nhn xt : Nu phng trnh : ( ) ( ) ( ) ( ) f x g x h x k x + +
M c : ( ) ( ) ( ) ( ) f x h x g x k x + +
, th ta bin i phng trnh v dng :
( ) ( ) ( ) ( ) f x h x k x g x sau bnh phng ,gii phng trnh h qu
Bi 2. Gii phng trnh sau :
3
2
1
1 1 3
3
x
x x x x
x
+
+ + + + +
+
Gii:
iu kin : 1 x
Bnh phng 2 v phng trnh ?
Nu chuyn v th chuyn nh th no?
Ta c nhn xt :
3
2
1
. 3 1. 1
3
x
x x x x
x
+
+ + +
+
, t nhn xt ny ta c li gii nh sau :
3
2
1
(2) 3 1 1
3
x
x x x x
x
+
+ + +
+
Bnh phng 2 v ta c:
3
2 2
1 3
1
1 2 2 0
3
1 3
x
x
x x x x
x
x
+
+
+
Th li : 1 3, 1 3 x x + l nghim
Qua li gii trn ta c nhn xt : Nu phng trnh : ( ) ( ) ( ) ( ) f x g x h x k x + +
M c : ( ) ( ) ( ) ( ) . . f x h x k x g x
th ta bin i ( ) ( ) ( ) ( ) f x h x k x g x
2. Trc cn thc
2.1. Trc cn thc xut hin nhn t chung
a) Phng php
Mt s phng trnh v t ta c th nhm c nghim
0
x
nh vy phng trnh lun a v c
dng tch ( ) ( )
0
0 x x A x ta c th gii phng trnh ( ) 0 A x
hoc chng minh ( ) 0 A x
v nghim ,
ch iu kin ca nghim ca phng trnh ta c th nh ga ( ) 0 A x
v nghim
7
b) V d
Bi 1 . Gii phng trnh sau :
( )
2 2 2 2
3 5 1 2 3 1 3 4 x x x x x x x + +
Gii:
Ta nhn thy : ( ) ( ) ( )
2 2
3 5 1 3 3 3 2 2 x x x x x +
v ( ) ( ) ( )
2 2
2 3 4 3 2 x x x x +
Ta c th trc cn thc 2 v :
( )
2 2
2 2
2 4 3 6
2 3 4
3 5 1 3 1
x x
x x x
x x x x
+
+ +
+ + +
D dng nhn thy x=2 l nghim duy nht ca phng trnh .
Bi 2. Gii phng trnh sau (OLYMPIC 30/4 ngh) :
2 2
12 5 3 5 x x x + + + +
Gii: phng trnh c nghim th :
2 2
5
12 5 3 5 0
3
x x x x + +
Ta nhn thy : x=2 l nghim ca phng trnh , nh vy phng trnh c th phn tch v dng
( ) ( ) 2 0 x A x
, thc hin c iu ta phi nhm , tch nh sau :
( )
( )
2 2
2 2
2 2
2 2
4 4
12 4 3 6 5 3 3 2
12 4 5 3
2 1
2 3 0 2
12 4 5 3
x x
x x x x
x x
x x
x x
x x
+ + + +
+ + + +
_
+ +
+ + + +
,
D dng chng minh c :
2 2
2 2 5
3 0,
3
12 4 5 3
x x
x
x x
+ +
< >
+ + + +
Bi 3. Gii phng trnh :
2 3 3
1 1 x x x +
Gii :k
3
2 x
Nhn thy x=3 l nghim ca phng trnh , nn ta bin i phng trnh
( )
( )
( ) ( )
2
2 3 3
2 3
2 2 3
3
3 3 9
3
1 2 3 2 5 3 1
2 5
1 2 1 4
x x x
x
x x x x
x
x x
1
+ +
+
1
+ +
1
+
+ +
1
]
Ta chng minh :
( )
( )
2
2
2 2 2 3 3
3
3 3
1 1 2
1 2 1 4 1 1 3
x x
x x x
+ +
+ + <
+ + + +
2
3
3 9
2 5
x x
x
+ +
<
+
Vy pt c nghim duy nht x=3
2.2. a v h tm
a) Phng php
Nu phng trnh v t c dng A B C + , m : A B C
dy C c th l hng s ,c th l biu thc ca
x
. Ta c th gii nh sau :
A B
C A B
A B
, khi ta c h: 2
A B C
A C
A B
+
'
b) V d
Bi 4. Gii phng trnh sau :
2 2
2 9 2 1 4 x x x x x + + + + +
Gii:
Ta thy : ( ) ( ) ( )
2 2
2 9 2 1 2 4 x x x x x + + + +
4 x khng phi l nghim
Xt 4 x
Trc cn thc ta c :
2 2
2 2
2 8
4 2 9 2 1 2
2 9 2 1
x
x x x x x
x x x x
+
+ + + +
+ + +
8
Vy ta c h:
2 2
2
2 2
0
2 9 2 1 2
2 2 9 6
8
2 9 2 1 4
7
x
x x x x
x x x
x
x x x x x
+ + +
+ + +
'
+ + + + +
Th li tha; vy phng trnh c 2 nghim : x=0 v x=
8
7
Bi 5. Gii phng trnh :
2 2
2 1 1 3 x x x x x + + + +
Ta thy : ( ) ( )
2 2 2
2 1 1 2 x x x x x x + + + +
, nh vy khng tha mn iu kin trn.
Ta c th chia c hai v cho x v t
1
t
x
th bi ton tr nn n gin hn
Bi tp ngh
Gii cc phng trnh sau :
( )
2 2
3 1 3 1 x x x x + + + +
4 3 10 3 2 x x
(HSG Ton Quc
2002)
( ) ( ) ( ) ( ) 2 2 5 2 10 x x x x x +
2 3
4 1 2 3 x x x + +
2 3 3
1 3 2 3 2 x x x +
2 3
2 11 21 3 4 4 0 x x x +
(OLYMPIC 30/4-2007)
2 2 2 2
2 1 3 2 2 2 3 2 x x x x x x x + + + + +
2 2
2 16 18 1 2 4 x x x x + + + +
2 2
15 3 2 8 x x x + + +
3. Phng trnh bin i v tch
S dng ng thc
( ) ( ) 1 1 1 0 u v uv u v + +
( ) ( ) 0 au bv ab vu u b v a + +
2 2
A B
Bi 1. Gii phng trnh :
2 3 3 3
1 2 1 3 2 x x x x + + + + + +
Gii:
( ) ( )
3 3
0
1 1 2 1 0
1
x
pt x x
x
+ +
+ +
+ +
+ +
2 2
u v mu nv + +
11
Chng ta hy thay cc biu thc A(x) , B(x) bi cc biu thc v t th s nhn c phng trnh v t theo
dng ny .
a) . Phng trnh dng : ( ) ( ) ( ) ( ) . . a A x bB x c A x B x +
Nh vy phng trnh ( ) ( ) Q x P x c th gii bng phng php trn nu
( ) ( ) ( )
( ) ( ) ( )
. P x A x B x
Q x aA x bB x
'
+
Tm c:
5 37
2
x
t
Ta c :
4 6 x t
Bi 4. Gii phng trnh :
( )
3
3 2
3 2 2 6 0 x x x x + +
Gii:
Nhn xt : t 2 y x + ta hy bin pt trn v phng trnh thun nht bc 3 i vi x v y :
3 2 3 3 2 3
3 2 6 0 3 2 0
2
x y
x x y x x xy y
x y
+ +
Pt c nghim : 2, 2 2 3 x x
b).Phng trnh dng :
2 2
u v mu nv + +
Phng trnh cho dng ny thng kh pht hin hn dng trn , nhg nu ta bnh phng hai v th
a v c dng trn.
Bi 1. gii phng trnh :
2 2 4 2
3 1 1 x x x x + +
Gii:
12
Ta t :
2
2
1
u x
v x
'
khi ta c h :
2 2
1 5
2
1 5
2
u v
uv u v
u v
Do
, 0 u v
.
( )
2
1 5 1 5
2 2 1
2 2
u v x x x
+ +
+
Bi 3. gii phng trnh :
2 2
5 14 9 20 5 1 x x x x x + +
Gii:
k 5 x . Chuyn v bnh phng ta c:
( ) ( )
2 2
2 5 2 5 20 1 x x x x x + +
Nhn xt : khng tn ti s
,
: ( ) ( )
2 2
2 5 2 20 1 x x x x x + + +
vy ta khng th t
2
20
1
u x x
v x
'
+
.
Nhng may mn ta c : ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
2 2
20 1 4 5 1 4 4 5 x x x x x x x x x + + + +
Ta vit li phng trnh:
( ) ( )
2 2
2 4 5 3 4 5 ( 4 5)( 4) x x x x x x + + + . n y bi ton c gii
quyt .
Cc em hy t sng to cho mnh nhng phng trnh v t p theo cch trn
3. Phng php t n ph khng hon ton
T nhng phng trnh tch ( ) ( )
1 1 1 2 0 x x x + + +
, ( ) ( )
2 3 2 3 2 0 x x x x + + +
Khai trin v rt gn ta s c nhng phng trnh v t khng tm thng cht no, kh ca phng
trnh dng ny ph thuc vo phng trnh tch m ta xut pht .
T chng ta mi i tm cch gii phng trnh dng ny .Phng php gii c th hin qua cc v d
sau .
Bi 1. Gii phng trnh :
( )
2 2 2
3 2 1 2 2 x x x x + + + +
Gii:
2
2 t x +
, ta c : ( )
2
3
2 3 3 0
1
t
t x t x
t x
+ +
'
, ta c :
( ) ( )
( ) ( )
( ) ( )
2
2
2
2 2
3 3
5 5
u v u w u uv vw wu
v uv vw wu u v v w
w uv vw wu v w u w
+ + + +
+ + + +
' '
+ + + +
, gii h ta c:
30 239
60 120
u x
Bi 2. Gii phng trnh sau :
2 2 2 2
2 1 3 2 2 2 3 2 x x x x x x x + + + + +
14
Gii . Ta t :
2
2
2
2
2 1
3 2
2 2 3
2
a x
b x x
c x x
d x x
'
+ +
, khi ta c :
2 2 2 2
2
a b c d
x
a b c d
+ +
'
'
+
, gii h ny ta tm c
( ; ) (2;3) (3; 2) x y . Tc l nghim ca phng trnh l {2;3} x
Bi 2. Gii phng trnh:
4
4
1
2 1
2
x x +
iu kin:
0 2 1 x
t
4
4
2 1
0 2 1, 0 2 1
x u
u v
x v
'
' '
_
+ +
+ + +
'
Vy
11 17
1 1 5 1 1 5
2
x x x x x
+ +
Bi 8. Gii phng trnh:
6 2 6 2 8
3 5 5
x x
x x
+
+
+
Gii
iu kin: 5 5 x < <
15
t
( )
5 , 5 0 , 10 u x v y u v < <
.
Khi ta c h phng trnh:
2
2 2
( ) 10 2
10
2 4 4 4 8
( ) 1 2( )
3 3
u v uv
u v
u v u z
uv u v
+ +
+
' '
_
+ + +
,
+ +
'
+ +
vic gii h ny th n
gin
By gii ta s bin h thnh phng trnh bng cch t ( ) y f x
sao cho (2) lun ng , 2 1 y x +
, khi ta c phng trnh :
( )
2
2
1 ( 2 1) 1 2 2 x x x x x + + + + +
Vy gii phng trnh :
2
2 2 x x x + +
ta t li nh trn v a v h
Bng cch tng t xt h tng qut dng bc 2 :
( )
( )
2
2
x ay b
y ax b
+ +
'
+ +
???
Vic chn
;
thng thng chng ta ch cn vit di dng :
( ) ' '
n
n
x p a x b + + + l chn c.
Bi 1. Gii phng trnh:
2
2 2 2 1 x x x
iu kin:
1
2
x
Ta c phng trnh c vit li l:
2
( 1) 1 2 2 1 x x
t 1 2 1 y x th ta a v h sau:
2
2
2 2( 1)
2 2( 1)
x x y
y y x
'
+
'
+
Vi 2 3 4 5 2 3 x y x x x + +
Vi 1 0 1 1 2 x y y x x +
16
Kt lun: Nghim ca phng trnh l {1 2; 1 3} +
Cc em hy xy dng mt s h dng ny ?
Dng h gn i xng
Ta xt h sau :
2
2
(2 3) 2 1
(1)
(2 3) 3 1
x y x
y x
+ +
'
+
+ + + +
' '
+ + +
+
gii h trn th ta ly (1) nhn vi k cng vi (2): v mong mun ca chng ta l c nghim
x y
Nn ta phi c :
2 2
2 3 1
4 13 5
+
, ta chn c ngay
2; 3
Ta c li gii nh sau :
iu kin:
1
3
x , t
3
3 1 (2 3), ( )
2
x y y +
Ta c h phng trnh sau:
2
2
(2 3) 2 1
( )(2 2 5) 0
(2 3) 3 1
x y x
x y x y
y x
+ +
+
'
+
Vi
15 97
8
x y x
Vi
11 73
2 2 5 0
8
x y x
+
+
Kt lun: tp nghim ca phng trnh l:
15 97 11 73
;
8 8
+
' ;
Ch : khi lm quen, chng ta c th tm ngay
;
bng cch vit li phng trnh
ta vit li phng trnh nh sau:
2
(2 3) 3 1 4 x x x + + +
khi t 3 1 2 3 x y + + , nu t 2 3 3 1 y x + th chng ta khng thu c h nh mong
mun , ta thy du ca
'
khi :
( )
( )
A f x
A B
B f x
'
'
. . .cos . u v u v u v
r r r r r r
, du bng xy ra khi v ch khi
cos 1 u v
r
3.2 S dng tnh cht c bit v tam gic
Nu tam gic ABC l tam gic u , th vi mi im M trn mt phng tam gic, ta lun c
MA MB MC OA OB OC + + + + vi O l tm ca ng trn .Du bng xy ra khi v ch khi M O .
Cho tam gic ABC c ba gc nhn v im M ty trong mt mt phng Th MA+MB+MC nh
nht khi im M nhn cc cnh AB,BC,AC di cng mt gc
0
120
Bi tp
1)
( ) ( )
2 2 2
2 2 1 2 3 1 1 2 3 1 1 3 x x x x x x + + + + + + +
2)
2 2
4 5 10 50 5 x x x x + +
IV. PHNG PHP HM S
1.Xy dng phng trnh v t da theo hm n iu
Da vo kt qu : Nu
( ) y f t
l hm n iu th
( ) ( ) f x f t x t
ta c th xy dng c
nhng phng trnh v t
Xut pht t hm n iu : ( )
3 2
2 1 y f x x x + + mi 0 x ta xy dng phng trnh :
( )
( ) ( )
3
3 2 2
3 1 2 1 2 3 1 (3 1) 1 f x f x x x x x + + + + , Rt gn ta c phng trnh
19
( )
3 2
2 3 1 2 3 1 3 1 x x x x x + +
T phng trnh ( )
( )
1 3 1 f x f x +
th bi ton s kh hn ( ) ( )
3 2
2 7 5 4 2 3 1 3 1 x x x x x + + +
gi hai bi ton trn chng ta c th lm nh sau :
t 3 1 y x khi ta c h :
3 2 3
2
2 7 5 4 2
3 1
x x x y
x y
+ + +
'
+ + + +
'
+
Xt hm s : ( )
3
f t t t + , l hm n iu tng. T phng trnh
( ) ( ) ( )
2 3
5
1 1 1 7 9 4
1 5
2
x
f y f x y x x x x
x
+ 1 + + +
t ]
1
]
sao cho : sint x v mt s y vi [ ]
0; y
sao
cho
cos x y
Nu 0 1 x th c mt s t vi
0;
2
t
1
1
]
sao cho : sint x v mt s y vi
0;
2
y
1
1
]
sao
cho
cos x y
Vi mi s thc x c
;
2 2
t
_
,
sao cho :
tan x t
Nu :
x
,
y
l hai s thc tha:
2 2
1 x y + , th c mt s t vi 0 2 t , sao cho
sin , cos x t y t
T chng ta c phng php gii ton :
Nu :
1 x
th t sint x vi
;
2 2
t
1
1
]
hoc
cos x y
vi [ ]
0; y
Nu 0 1 x th t sint x , vi
0;
2
t
1
1
]
hoc
cos x y
, vi
0;
2
y
1
1
]
Nu :
x
,
y
l hai s thc tha:
2 2
1 x y + , th t
sin , cos x t y t
vi 0 2 t
20
Nu
x a
, ta c th t :
sin
a
x
t
, vi
;
2 2
t
_
,
, tng t cho trng hp khc
x l s thc bt k thi t :
tan , ;
2 2
x t t
_
,
Ti sao li phi t iu kin cho t nh vy ?
Chng ta bit rng khi t iu kin ( ) x f t
th phi m bo vi mi
x
c duy nht mt t , v
iu kin trn m bo iu ny . (xem li vng trn lng gic )
2. Xy dng phng trnh v t bng phng php lng gic nh th no ?
T cng phng trnh lng gic n gin: cos3 sin t t , ta c th to ra c phng trnh v t
Ch :
3
cos3 4cos 3cos t t t
ta c phng trnh v t:
3 2
4 3 1 x x x
(1)
Nu thay
x
bng
1
x
ta li c phng trnh :
2 2 2
4 3 1 x x x
(2)
Nu thay x trong phng trnh (1) bi : (x-1) ta s c phng trnh v t kh:
3 2 2
4 12 9 1 2 x x x x x +
(3)
Vic gii phng trnh (2) v (3) khng n gin cht no ?
Tng t nh vy t cng thc sin 3x, sin 4x,.hy xy dng nhng phng trnh v t theo
kiu lng gic .
3. Mt s v d
Bi 1. Gii phng trnh sau :
( ) ( )
2
3 3
2
2 1
1 1 1 1
3 3
x
x x x
1
+ + +
1
]
Gii:
iu kin :
1 x
Vi
[ 1; 0] x
: th
( ) ( )
3 3
1 1 0 x x +
(ptvn)
[0;1] x
ta t : cos , 0;
2
x t t
1
1
]
. Khi phng trnh tr thnh:
1 1
2 6 cos 1 sin 2 sin cos
2 6
x t t t
_
+ +
,
vy phng trnh c nghim :
1
6
x
Bi 2. Gii cc phng trnh sau :
1)
1 2 1 2
1 2 1 2
1 2 1 2
x x
x x
x x
+
+ + +
+
HD:
1 2cos
tan
1 2cos
x
x
x
+
2)
( )
2 2
1 1 1 2 1 x x x + + s:
1
2
x
3)
3
3 2 x x x +
HD: chng minh
2 x >
v nghim
Bi 3 . Gii phng trnh sau:
3
6 1 2 x x +
Gii: Lp phng 2 v ta c:
3 3
1
8 6 1 4 3
2
x x x x
Xt :
1 x
, t [ ]
cos , 0; x t t . Khi ta c
5 7
cos ; cos ; cos
9 9 9
S
' ;
m phng trnh bc 3
c ti a 3 nghim vy cng chnh l tp nghim ca phng trnh.
Bi 4. .Gii phng trnh
2
2
1
1
1
x
x
_
+
,
Gii: k:
1 x >
, ta c th t
1
, ;
sin 2 2
x t
t
_
,
21
Khi ptt: ( )
2
cos 0
1
1 cot 1
1
sin sin2
2
t
t
x t
Gii: k
0, 1 x x t
Ta c th t : tan , ;
2 2
x t t
_
,
Khi pttt. ( )
2
2sin cos 2 cos 2 1 0 sin 1 sin 2sin 0 t t t t t t +
Kt hp vi iu kin ta c nghim
1
3
x
Bi tp tng hp
Gii cc phng trnh sau
( )
3
3 2 2
1 2 2 x x x x +
2
2 2 30 2007. 30 4 2007 30. 2007 x x x +
2
12 8
2 4 2 2
9 16
x
x x
x
+ >
+
3 3 3
1 1 2 x x x + +
3 3
1 2 1 x x x + + +
4 5 3 1 2 7 3 x x x x + + + + + +
( )
2 2
3 1 3 1 x x x x + + + +
4 3 10 3 2 x x
(HSG Ton Quc 2002)
( ) ( ) ( ) ( ) 2 2 5 2 10 x x x x x +
2 3
4 1 2 3 x x x + +
2 3 3
1 3 2 3 2 x x x +
2 3
2 11 21 3 4 4 0 x x x +
(OLYMPIC 30/4-2007)
2 2 2 2
2 1 3 2 2 2 3 2 x x x x x x x + + + + +
2 2
2 16 18 1 2 4 x x x x + + + +
2
2
3 3 2
2
3 1
x x
x x
x
+ +
+ +
+
12 2 1 3 9 x x x + +
3 2 4 4
1 1 x x x x + + + +
2
4 3 3 4 3 2 2 1 x x x x x + + + +
3 2 4
1 1 1 1 x x x x x + + + + +
( ) ( ) ( )
2 2
4 2 4 16 2 4 16 2 9 16 x x x x + + + +
2
(2004 )(1 1 ) x x x +
( 3 2)( 9 18) 168 x x x x x + + + +
2 4 2
3
3 1 1
3
x x x x + + +
( ) ( )
2 2
2 3
3 3
2 1 3 1 1 0 x x x + + +
2
2008 4 3 2007 4 3 x x x +
( ) ( )
2 2
3 2 1 1 1 3 8 2 1 x x x x + + + +
2
12 1 36 x x x + + +
( )
3 3
4 1 1 2 2 1 x x x x + + +
1 1 1
2 1 3
x
x x
x x x
+ +
2 2
5 14 9 20 5 1 x x x x x + +
3 3
6 1 8 4 1 x x x +
( ) ( )
2
15
30 4 2004 30060 1 1
2
x x x + +
2
4 9
7 7
28
x
x x
+
+
2 2
4 4 10 8 6 10 x x x x
3 x x x x +
CHUYN : PHNG TRNH V T
22
I. PHNG PHP BIN I TNG NG
Dng 1 : Phng trnh
(*)
0
x D
A B A B
A B
'
+
'
+ +
(chuyn v dng 2)
+)
( )
3 3 3 3 3 3
3 . A B C A B A B A B C + + + +
v ta s dng php th :
3 3
A B C +
ta c phng trnh :
3
3 . . A B A BC C + +
Bi 1: Gii phng trnh:
a)
2
1 1 x x
b)
2 3 0 x x +
c)
2
1 1 x x + +
e)
3 2 1 3 x x +
f)
3 2 1 x x +
g)
9 5 2 4 x x + +
h)
3 4 2 1 3 x x x + + +
i)
2 2
( 3) 10 12 x x x x +
II.PHNG PHP T N PH
Phng php t n ph thng thng.
-Nu bi ton c cha ( ) f x v ( ) f x khi t ( ) t f x (vi iu kin ti thiu l 0 t . i vi cc
phng trnh c cha tham s th nht thit phi tm iu kin ng cho n ph).
-Nu bi ton c cha ( ) f x , ( ) g x v ( ). ( ) f x g x k (vi k l hng s) khi c th t :
( ) t f x , khi ( )
k
g x
t
' ;
Bi 2: Tm m phng trnh sau c nghim:
2 2
3 2 2 x x m x x + +
Bi 3: Cho phng trnh:
2
1 x x m
-Gii phng trnh khi m=1
-Tm m phng trnh c nghim.
Bi 4: Cho phng trnh:
2
2 3 x mx x m +
-Gii phng trnh khi m=3
-Vi gi tr no ca m th phng trnh c nghim.
23
-Nu bi ton c cha
2 2
x a +
ta c th t
. tan x a t
vi ;
2 2
t
_
,
24
Bi 1: Gii phng trnh:
a)
2 2
2 8 12 2 x x x x + + +
b)
2 2
2 5 2 3 9 3 3 x x x x + +
c)
2 2
4 6 2 8 12 x x x x + +
d)
2 2
3 15 2 5 1 2 x x x x + + + +
e)
2
( 4)( 1) 3 5 2 6 x x x x + + + +
f)
2 2
2 5 2 2 2 5 6 1 x x x x + + +
g)
2 2
3 2 2 2 6 2 2 x x x x + + + +
h)
2 2
11 31 x x + +
i)
2
( 5)(2 ) 3 3 x x x x + +
Bi 2: Gii phng trnh:
a)
( ) ( )
3
3 2 2
1 2 1 x x x x +
b)
( ) ( )
3 3
2 2
1 1 1 1 2 1 x x x x
1
+ + +
1
]
c)
2 2
1 2 1 2 1 0 x x x x +
d)
6 4 2 2
64 112 56 7 2 1 x x x x +
e)
2
35
12
1
x
x
x
+
f)
( ) ( ) ( )
1
3 1 4 3 3
3
x
x x x
x
+
+ +
'
+
t
suy ra
m m
u v a b + +
. Khi ta c h
m m
u v a b
u v c
+ +
'
+
+
'
+
26
Cch gii: t: dy e ax b + + khi phng trnh c chuyn thnh h:
( )
( )
2
2 2
( )
dy e ax b
dy e ax b
dy e c dx e x
c dy e x dy e
+ +
+ +
' '
+ + + +
+ + +
->gii
Nhn xt: D s dng c phng php trn cn phi kho lo bin i phng trnh ban u v dng tha
mn iu kin trn t n ph.Vic chn
;
thng thng chng ta ch cn vit di dng :
( ) ' '
n
n
x p a x b + + + l chn c.
c) Dng phng trnh cha cn bc ba v ly tha bc ba.
( )
3
3
ax b c dx e x + + + + vi
d ac
e bc
+
'
+
Cch gii: t
3
dy e ax b + + khi phng trnh c chuyn thnh h:
( )
( )
( )
( )
3
3
3
3
3
3
( ) ( )
dy e ax b dy e ax b
c dy e acx bc
dy e c dx e x c dx e ac d x dy bc c dx e x dy e
+ + + +
+ +
' ' '
+ + + + + + + + + +
Bi tp: Gii cc phng trnh sau:
1)
2
1 4 5 x x x + + +
2)
2
3 1 4 13 5 x x x + +
3)
3 3
2 3 3 2 x x +
4)
2
4 9
7 7 0
28
x
x x x
+
+ >
5)
3 3
1 2 2 1 x x +
6)
( )
3 3 3 3
35 35 30 x x x x +
7)
2
4 13 5 3 1 0 x x x + + +
8)
2
4 13 5 3 1 0 x x x + + +
( ) ( )
2
15
30 4 2004 30060 1 1
2
x x x + +
3 2 3
3 5 8 36 53 25 x x x +
9)
3 2 3
4
81 8 2 2
3
x x x x +
10)
3 3
6 1 8 4 1 x x x +
II. PHNG PHP HM S
S dng cc tnh cht ca hm s gii phng trnh l dng ton kh quen thuc. Ta c 3 hng p dng sau
y:
Hng 1: Thc hin theo cc bc:
Bc 1: Chuyn phng trnh v dng: ( ) f x k
Bc 2: Xt hm s ( ) y f x
Bc 3: Nhn xt:
Vi
0 0
( ) ( ) x x f x f x k
do
0
x
l nghim
Vi
0 0
( ) ( ) x x f x f x k > >
do phng trnh v nghim
Vi
0 0
( ) ( ) x x f x f x k < <
do phng trnh v nghim
Vy
0
x
l nghim duy nht ca phng trnh
Hng 2: thc hin theo cc bc
Bc 1: Chuyn phng trnh v dng: ( ) ( ) f x g x
Bc 2: Dng lp lun khng nh rng ( ) f x v g(x) c nhng tnh cht tri ngc nhau v xc nh
0
x
sao
cho
0 0
( ) ( ) f x g x
Bc 3: Vy
0
x
l nghim duy nht ca phng trnh.
Hng 3: Thc hin theo cc bc:
27
Bc 1: Chuyn phng trnh v dng ( ) ( ) f u f v
Bc 2: Xt hm s ( ) y f x , dng lp lun khng nh hm s n iu
Bc 3: Khi ( ) ( ) f u f v u v
V d: Gii phng trnh : ( )
( ) ( )
2 2
2 1 2 4 4 4 3 2 9 3 0 x x x x x + + + + + + +
pt ( ) ( )
( )
( ) ( )
( )
( ) ( )
2 2
2 1 2 2 1 3 3 2 3 3 2 1 3 x x x x f x f x + + + + + + +
Xt hm s ( )
( )
2
2 3 f t t t + + , l hm ng bin trn R, ta c
1
5
x
Bi tp: Gii phng trnh:
2
4 1 4 1 1 x x +
,
3
1 4 5 x x x +
,
2
1 3 x x x +
,
2 3
1 2 2 x x x x +
,
1 2 3 x x + +
,
2
2 1 3 4 x x x + +
28
BAI TAP :
Bai 1: Bnh phng hai ve :
a) x
2
+ 1 1 x +
Hd: pt
4 2
0
1 1
1
2 0
1 5
2
x
x
x
x x x
x
'
t
b)pt:
5 1 3 2 1 0
: 1
x x x
dk x
- at :
2
2
1
1 ; 0
2
t
t x x t x x
+ >
ptt
2
-3t +2 =0 t =1 ; t=2 Vn
t=1 x=0 ; x=1 .
c)
2
2 3 1 3 2 2 5 3 16 x x x x x + + + + + +
HDS:
K :
2 2
1
2 3 1 0
3 4 2 2 5 3
5 3.
x
t x x
t x x x
pt t x
+ + +
> + + + +
<> <>
29
2 2 2
2
) 7 2 3 3 19
. 2 7/ 4
5 3 13 4
1; 2
d x x x x x x
t x x
pt t t t t
x x
+ + + + + + +
+ +
<> + + + <>
>
3: ) 1 3 ( 1)(3 ) Bai a x x x x m + + +
Giai pt khi m=2 .** Tm m pt co nghiem .
HDS : K:
2
. 1 3 ; 2 2 2
: 2( )
0( )
) 2 : 2 0 1, 3
2
t x x t
vi a b a b a b
t l
a m t t x x
t
+ + >
+ + +
< > >
b) f(t) = -t
2
/2 + t +2 = m (1) . Lap
bang bien thien : Taco :
2 2 2 2. m
2
4: ) 9 9 bai a x x x x m + + +
Bnh phng : at t= (9 ) 0 9/ 2 x x t >
KsHS
2
( ) 2 9 ; 9 / 2 9 / 4 10 f t t t o t Ds m + + d)
4 4 4
4 4 6 x x m x x m + + + + +
HDS:at :
4 2 4
4 4
4
4 0 : 6 0
3
2
4 2
4 16
t x x m pt t t
t l
t
x x m
m x x
++ +
<>
> ++
<>+
Lap BBT : m>19VN; m=19: 1 ngh ;m<19pt2ngh.
Bai3:
1-
BAI TAP : I- GIAI PT:
3 3
1) 2 2 3 1 X X + Lap phng hai ve ta co : x
3
-4x
2
+5x-2 =0 x=1 ; x=2 . Th lai
x=1 khong thoa .Vay x=2 .
3 3
2) 34 3 1 X X + Lap phng hai ve ta co : x
2
+31x-1830 =0 x=-1061 ; x=75 .
3 3
2) 2 2 3 1 X X + +
-Lap phng hai ve ta co : x
3
-4x
2
+5x-2 =0 x=1 ; x=2 . Th lai x=1 khong thoa .Vay
x=2 .
3 3 3
3) 1 2 2 3 X X x +
-Lap phng hai ve ta co : pt x=1 ; x=2 ;x=3/2. Th lai eu thoa .
3 3 3
4) 2 2 2 9 X X x + +
--Lap phng hai ve ta co : pt x=0 ; x=3 ;x=-6/5. Th lai eu thoa .
30
3 2 2 2 2
3 3
5) ( ) 2 ( ) 0 X a X a x a a + + +
pt 18X = 14a x=7a/ 9 ; a# 0 . Th lai thoa.
II- PHNG TRNH CAN THC CHA THAM SO m :
Bai 1:
2 1 x x m + +
: BLs ngh pt.
HdS :
[ ) 1;
: ( ) 2 1
D
xet f x x x
+
+
Tnh ao ham : Bang bien thien ,Ta co :
m<1 : 1ngh; m=1: co 2ngh: 1<m<2: 2ngh
m=2 : 2ngh ; 2<m<+: 0 Vn .
BAT PHNG TRNH CAN THC
KIEN THC CAN NH :
Dang c ban :
2
2
2
2
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
A
A B B
A B
A
A B B
A B
A
B
A B
B
A B
A
B
A B
B
A B
<>
'
<
'
'
<
>
'
>
'
>
'
Dang khac :
- Co nhieu can thc :at K Luy tha- kh can Da ve bpt c ban nh cac
dang tren .
Chu y : - Hai ve khong am ta 7c bnh phng Hai ve la so thc ta c lap
phng .
BAI TAP :
GIAI CAC BAT PHNG TRNH
1-Pt :
2 3 2 x x +
pt -3/2
3 2 2 x +
31
PHNG TRNH CAN THC
III. PHNG PHP BIN I TNG NG
Dng 1 : Phng trnh
(*)
0
x D
A B A B
A B
'
+
'
+ +
(chuyn v dng 2)
+) ( )
3 3 3 3 3 3
3 . A B C A B A B A B C + + + +
v ta s dng php th :
3 3
A B C + ta c phng trnh :
3
3 . . A B A BC C + +
Bi tp trong cc thi tuyn sinh.
Bi 1 :
a)(HXD) Gii pt
2
6 6 2 1 x x x +
b) (CSP MG 2004)
2
4 3 2 5 x x x +
c) (CSP NINH BNH) 3 2 7 1 x x +
d) (C ho cht) 8 3 x x x + +
e) (C TP 2004) 2 2 1 7 x x
g) (CSP bn tre) 5 1 3 2 1 0 x x x
h) (C truyn hnh 2007)
2 2
7 5 3 2 x x x x x + +
S:
a) x=1. b) x=14/5 c) x=9. d)x=1
e) x=5 g) x=2 h) x=-1.
Bi 2:
a)(HNN-2001) Gii phng trnh 1 4 ( 1)(4 ) 5. x x x x + + + +
b) (C Nha trang 2002) : 2 5 ( 2)(5 ) 4 x x x x + + + +
Hdn:
a) K: -1x4.
t t= 1 4 0 x x + + > . Gii c t=-5 (loi), t=3. Gii t=3 c x=0.
b) x=
3 3 5
2
t
Bi 3
a)(HQG KD-2001) Gii phng trnh
2
4 1 4 1 1 x x +
.
b) (CXD 2003)
3 3 3
2 1 2 2 2 3 0 x x x + + + + +
32
Hdn:
a) K: x1/2
Xt hm s y=
2
4 1 4 1 x x +
. HSB trn [1/2;+). V f(1/2)=1.
Vy phng trnh c nghim duy nht x=1/2.
b)x=-1 l nghim .
Cc hm s y=
3
2 1 x + ; y=
3
2 2 x + ; y=
3
2 3 x + B
Bi 4 : Gii pt
2 2
2 8 6 1 2 2 x x x x + + + +
.
K : x -3,x=-1,x1.
-Vi x=-1 Tho mn pt
-Vi x-3 th VP<0 loi
-Vi x1 pt
2
( 1)(2 6) ( 1)( 1) 2 ( 1)
2 6 1 2 1
x x x x x
x x x
+ + + + +
+ + +
Tip tc bnh phng 2 v thu c x=1.
Vy pt c 2 nghim x=1 ; x=-1.
B i 5 : (H m i cht) Gii pt
2 2
4 2 3 4 x x x x + +
K :
2 x
. t t=
2
4 x x +
. Gii c t=2 ; t=-4/3.
+t=2 c x=0, x=2
+t=-4/3 c
2 14 2 14
;
3 3
x x
+
(loi)
KL : Pt c 3 nghim.
Bi 6 : (HV CNBCVT) Gii pt
3
4 1 3 2
5
x
x x
+
+ .
Gii : K : x2/3.
Trc cn thc ta c
3
3 ( 4 1 3 2) 4 1 3 2 5
5
x
x x x x x
+
+ + + + + .
PT trn c nghim x=2.
HS y= 4 1 3 2 x x + + B do vy x=2 l nghim duy nht.
Bi 7: Gii phng trnh 3(2 2) 2 6 x x x + + + .
K: x2.
pt
2(3 ) 6 2 2
2(3 )( 6 2 2) 8(3 )
3
6 2 2 4
x x x
x x x x
x
x x
+
+ +
+ +
KL: x=3; x=
11 15
2
33
Bi 8: Gii phng trnh
2
7 7 x x + +
K:x-7.
t
2
7 0 7 t x t x + + .
Phng trnh tr thnh
2
2 2
2
( ) ( )( 1) 0
7
x t
x t x t x t x t
t x
+
+ + +
'
+
Gii c x=2; x=
1 29
2
a) +
3 3
1 2 2 1 x x
+
+
3 3
3 3
1 2 2 1
2 1 1 2
x x
y x y x
- Phng trnh c chuyn thnh h
'
+ + + +
' '
+ + + +
'
+
3
3 3
3 3 3 2 2
3
1
1 2
1 2 1 2 1 5
2
1 2 2( ) 2 0( )
1 5
1 2
2
x y
x y
x y
x y x y
x y
y x x y x y x xy y vn
x y
x y
- Vy phng trnh cho c 3 nghim.
c)
2 2
3 3 3
(2 ) (7 ) (7 )(2 ) 3 x x x x + +
-at :
2 2 3
3 2
.
3 3 3
7 9
3
1; 2 1; 6
2
u v uv u x
pt
v x u v
u v
u v x
uv
' '
'
+
<>
+ +
+
<> <> >
d)
3
2 1 1 x x
.K : x 1
3
2
1; 0
1
0;1; 2; 1;0;3
3 2
1
1; 2;10
u x
v x v
u v
u v
u v
x
'
'
> <>
+
35