Professional Documents
Culture Documents
Mc lc
Chng 10 L thuyt chun Axit Baz i vi nhng h n gin........................ 3
10.1
10.2
Chng 10
L thuyt chun Axit Baz i vi nhng h
n gin
(mu kim)
hoc
In + H2O U InH + OH
(mu kim)
(mu axit)
Trong cc dung dch axit mnh, ch th dng HIn l dng chim u th, tng ng vi
"mu axit" v In s l "mu kim" ca n. Trong cc dung dch kim, cc ht In s chim u
th tng ng vi "mu kim" ca cht ch th .
Khi cn bng, nhng qu trnh c c trng bng nhng hng s:
Ka =
[H3 O+ ][In ]
[InH][OH ]
v K b =
[HIn]
[In ]
Khi pH bin i, dung dch cha cht ch th bin i lin tc thnh phn phn trm dng
mu ca mnh. Nhng mt ngi rt khng nhy vi nhng bin i . Thng mt dng
phi hn t 5 n 10 ln dng kia th ngi quan st mi nhn bit c mu ca n; tip tc
tng lng d ca dng s kh nhn bit. S bin i mu ca ch th ch c nhn bit
trong vng m mt dng hn dng kia 5 10 ln. Nh vy "s bin i mu" quan st
c phn nh s chuyn dch cn bng ca ch th. Xt HIn lm v d, c th ni rng, ch th
th hin mu axit hon ton ca mnh c ngi quan st nhn bit khi:
[In ] 1
[In ] 10
[HIn] 10
[HIn] 1
Ka
= t 1 + pKa n (1) + pKa = pKa 1.
10
Tn
Khong bin i pH
S bin i mu
Loi ch th
a
Dng axit
Dng kim
1,22,8
Vng
8,0 9,6
Vng
Xanh bin
Metyl vng
2,9 4,0
Vng
Metyl da cam
3,1 4,4,
Vng
Bromcresol lc
3,8 5,4
Vng
Xanh bin
Timol chm
Metyl
4,2 6,3
Vng
Clophenol
4,8 6,4
Vng
Bromtymol
xanh
6,0 7,6
Vng
Xanh bin
Phenol
6,4 8,0
Vng
trung tnh
6,8 8,0
Vng da cam
7,4 9,0
Vng
gch
1,2 2,8
Vng
Phenolphtalein
8,0 9,6
Khng mu
Tymolphtalein
9,3 10,5
Khng mu
Xanh bin
Alizarin vng
10,1 12,0
Khng mu
Tm
Crezol
1. Ch th axit
7
OH
OH
OH
OH
+ 2H2O
C
+
C
O
C
H3O+
OH
C
O
O
Khng mu
Khng mu
OH
OH
+
C
OH
C
C
O
O
Khng mu
H3O+
O
O
8
OH
OH
OH
-1,5
H2O
Ka = 10
H3O+
H3O+
SO3
SO3
OH
Vng
O
O
+
H2O
Ka = 10-7,9
SO3
SO3
Vng
O3S
O3S
H+
N N
H+
N(CH3)2
+ H2O
N(CH3)2
O3S
N(CH3)2 + H3O+
Vng
Metyl c c trng bng cng thc tng t cng thc ca metyl da cam, ch loi
tr nhm sunfo trong vng v thay th bng nhm cacboxyl. Thay th cc nhm th nit
ca nhm amino v trong vng s thu c hng lot ch th c tnh cht khc nhau mt
cht.
10
(10.1)
Nu nng dung dch thp hn 1.106 M, tnh [H3O+] c th s dng phng trnh
chnh xc hn, thu c t iu kin trung ha in tch:
[H3O+] = [Cl] + [OH] = CHCl +
K H2O
[H3O+ ]
(10.2)
Thnh phn u tin phn bn phi ca phng trnh l lng ion hiro to thnh do
HCl phn li, cn thnh phn th hai l lng ion hiro to thnh do nc phn li.
Nhng lp lun tng t cng ng n i vi dung dch baz mnh, v d i vi natri
hiroxit:
[OH] = CNaOH
R rng l i vi baz phn li hon ton, Ba(OH)2:
[OH] = 2 CBa(OH)2
C th thu c phng trnh thun tin tnh pH ca cc dung dch kim bng cch ly
logarit phng trnh biu thc tch s ion nc:
l o g K H2O = l o g([H3 O+ ][OH ]) = l o g[H3 O+ ] lo g[OH ]
pK H2O = pH + pOH
11
Gi tr pH sau khi thm 10,00 ml dung dch NaOH: Th tch dung dch tr thnh 60,00
ml v mt phn HCl c chun , do :
50,00 0,050 10,00 0,100
= 2,50.102 mol / l
60,00
pH = 2 l og 2,50 = 1,60
[H3 O+ ] =
Bng cch tng t, ngi ta tnh pH cho n tn im tng ng. Nhng kt qu tnh
ton c gii thiu trong ct 2 ca bng 10.2.
Gi tr pH sau khi thm 25,00 ml dung dch NaOH: thi im trong dung dch
khng cn d HCl v cng khng d NaOH v pH c xc nh bng s phn li ca nc:
[H3 O+ ] = [OH ] = K H2O = 1,00.10 7 mol / l;pH = 7
pH
Th tch dung dch
NaOH, ml
Chun 25,0 ml
HCl 0,050 M bng
NaOH 0,100 M
0,00
1,30
3,30
10,00
1,60
3,60
20,00
2,15
4,15
12
24,00
2,87
4,87
24,90
3,87
5,87
25,00
7,00
7,00
25,10
10,12
8,12
26,00
11,12
9,12
30,00
11,80
9,80
Hnh 10.1
Nhng ng chun HCl bng dung dch NaOH chun
1. Chun 25,0 ml HCl 0,0005 M bng NaOH 0,0010 M.
2. Chun 25,0 ml HCl 0,050 M bng NaOH 0,100 M.
Khi chun bng dung dch NaOH 0,100 M (ng cong 1) vng im tng ng,
quan st thy bc nhy pH ln, trong trng hp chun bng dung dch NaOH 0,001 M
bc nhy pH nh hn nhiu nhng rt cuc vn hon ton nhn thy c.
T hnh 10.1 r rng l nng cht chun 0,100 M, vic la chn ch th khng kh
khn. Trong trng hp hiu s th tch cht chun tiu tn cho php chun khi dng c ba
ch th c nu ln trn hnh v ch bng sai s c trn buret v do khng ng k. Mt
13
khc, bromcrezol lc r rng l khng thch hp cho php chun bng dung dch chun
0,001 N, khng ch v s chuyn mu ch th c quan st thy trong mt khong ln th tch
cht chun m cn v s chuyn ch th thnh dng kim thc t xy ra rt sm trc khi t
ti im tng ng v do xut hin sai s xc nh ln. Cng do chnh nguyn nhn
m ny sinh s bt ng v s s dng phenolphtalein. Trong s ba ch th xt ch c
bromtimol xanh cho php xc nh im cui vi sai s nh nht.
; Kb =
[H3 O+ ][A ]
[HA]
[OH ][HA]
[A ]
(10.3)
(10.4)
Nu cn bng th nht chuyn dch v bn phi mnh hn cn bng th hai th dung dch
s axit. Ngc li, nu cn bng th hai chim u th th dung dch s kim. T cc phng
trnh hng s cn bng y, r rng l nng tng i ca ion hiro v hiroxyl ph thuc
khng ch vo cc i lng Ka v Kb m cn ph thuc vo t s nng ca axit v baz
lin hp vi n.
14
Dung dch baz yu cng hon ton tng t. Trong dung dch cha amoniac
v amoni clorua, cc cn bng sau y c thit lp:
NH3 + H2O U NH4+ + OH,
Kb =
[NH4 + ][OH ]
= 1,76.105
[NH3 ]
[NH3 ][H3 O+ ]
[NH4+ ]
K H2O
Kb
1,00.1014
1,76.10
= 5,68.1010
(10.5)
(10.6)
(10.7)
15
nn:
CNaA + [H3O+] = [A] + [OH]
(10.8)
(10.9)
[A] CNaA
(10.10)
Thay cc phng trnh thu c vo phng trnh hng s phn li, sau khi bin i ta
c:
[H3O+ ] = K a
CHA
CNaA
(10.11)
CHA
CNaA
T :
pH = pK a + lg
CNaA
CHA
(10.12)
16
[H3 O+ ][HCOO ]
= 1,77.104
[HCOOH]
t :
[H3O+] = 7,08.105 mol/l
pH = log(7,08.105) = 4,150 = 4,15
(1)
17
18
1
(0,100.12 + 1,00.12) = 0,100.
2
+
3O
= 0,83;
fHCOO = 0,76
Nh vy:
Ka =
= 1,77.104
[HCOOH]
fHCOOH
Chng ta nhn thy rng h s hot ca HCOOH khng tch in c chp nhn
bng 1,0. Gi thit i vi ht trung ha thng l ng.
Sau ny, tnh ton chng ta s dng hng s cn bng nng Ka':
[HCOO] = 0,100 M
[HCOOH] = 0,0400 M
[H3 O+ ] 0,100
= 2,81.104
0,0400
19
= 1,77.104
1,00.10 14
7,08.10
= 1,41.1010 mol / l
20
5
CHCOOH = 4,00.10 M
CHCOONa = 1,00.104 M
Trong trng hp ny cn s dng phng trnh (10.5) v (10.6), chng cho nhng kt
qu chnh xc hn:
[HCOOH] = 4,00.105 [H3O+] + [OH]
[HCOO] = 1,00.104 + [H3O+] [OH]
V dung dch l axit nn chc chn phi c [H3O+] >> [OH], nh vy:
[HCOOH] 4,00.105 [H3O+];
[HCOO] 1,00.104 + [H3O+]
Thay th cc gi tr vo phng trnh hng s cn bng ta c:
[H3 O+ ] (1,00.1014 + [H3O+ ])
4,00.105 [H3O+ ]
= 1,77.104
v gii ra:
[H3O+] = 2,36.105 mol/l; pH = 4,63.
Nh vy, khi pha long 10.000 ln pH tng t 4,15 n 4,63 v khi pha long 50 ln pH
thc t khng bin i.
Trn hnh 10.2 dn ra s so snh nh hng ca s pha long n pH ca cc dung dch
m v khng m vi nng u ca mi dung dch bng 1,00 M. T hnh v thy r rng
l nhng dung dch m t bin i pH.
Thm axit v baz vo dung dch m: Kh nng ca dung dch m gi khng i gi tr
pH khi thm axit hoc baz vo c chng ta minh ha v d sau.
V d: Hy tnh xem pH bin i nh th no nu thm vo 400 ml dung dch m cha
NH3 0,200 M v NH4Cl 0,300 M.
1. 100 ml NaOH 0,0500 M;
21
Hnh 10.2
nh hng ca s pha long n pH ca cc dung dch m v khng m.
NH3 + H2O
Nng chung ca NH3 v NH4Cl sau khi thm kim vo tr thnh nh sau:
22
CNH3 =
CNH4Cl =
Sau khi thay th nng tm c vo phng trnh hng s phn li ca NH3 ta thu
c:
[OH ] =
1,76.105 0,170
= 1,30.105 mol / l
0,230
pH = 14 (log1,30.105) = 9,11
pH = 9,11 9,07 = 0,04
2. Thm HCl gy nn s chuyn mt phn NH3 thnh NH4+ , do :
CNH3 =
CNH4Cl =
[OH ] =
1,76.105 0,150
= 1,06.105 mol / l
0,250
pH = 14 (log1,06.105) = 9,02
pH = 9,02 9,07 = 0,05
V d: Hy so snh tnh cht ca dung dch khng m c pH = 9,07([OH] = 1,17.105
mol/l), khi thm vo cng mt lng kim v axit nh trong v d trn.
1. Sau khi thm kim:
[OH ] =
pH = 14 (log1,00.102) = 12,00
pH = 12,00 9,07 = 2,93
2. Sau khi thm axit clohiric:
[H3 O+ ] =
23
pH = log(1,00.102) = 2,00
pH = 2 9,07 = 7,07
Khi lng m: nhng v d xt ch r rng dung dch cha cp axit - baz lin hp
c kh nng gi pH n nh khi pH ca dung dch b bin i. Tnh cht gi pH n nh ca
dung dch m i vi s bin i ng k ca pH ph thuc c vo nng chung ca cc
cu t ca dung dch m c vo t s ca chng. V d, nu thm vo 400 ml dung dch m
thu c bng cch pha long 10 ln dung dch m m t trong v d trn, cng mt
lng nh th natri hiroxit hoc axit clohiric th pH ca n bin i khong 0,5 n v;
i vi dung dch m c hn, s bin i pH ch khong 0,04 n v.
Ngi ta o khi lng m ca dung dch bng s mol axit mnh hoc baz mnh cn
thit phi thm vo mt lt dung dch m lm bin i pH ca n mt n v. Chng ta
cng thy rng, khi lng m ph thuc vo nng cp axit - baz lin hp ng thi
c vo t s nng ca cp axit - baz lin hp v t ti gi tr cc i khi t s bng
n v.
Chng ta xt dung dch m cha a mol axit HA v b mol baz lin hp NaA. Nu thm
vo dung dch n mol axit mnh, nng chung ca axit v baz lin hp s nh sau:
a+n
;
v
bn
=
v
CHA =
CNaA
CNaA
bn
= pK a + log
= pK a + log(b n) log(a + n)
CHA
a+n
= 0,434
1
2
(b n)
0,434
1
(a + n)2
=0
24
1
2
(b n)
1
(a + n)2
CNaA
CHA
(10.12)
CNaA
quyt nh gi tr pH ca dung dch, nhng trong thc t, iu
CHA
CNaA 1.101
=
= 1.106 th i
7
CHA
1.10
K H2O
Ka
CNaCH3COO =
10 14
10
4,76
10 1 = 1.105,12
pOH = 5,12
do
pH = 14,00 5,12 = 8,88
Ngc li, khi
CNaA 10 7
=
= 106 th i vi h NaCH3COO - CH3COOH ta ang xt
1
CHA
10
pH s l:
pH = 4,76 + log106 = 4,76 6,00 = 1,24
25
pH = 2,88.
Khi sinh vin mun tnh pH im "v cng st" vi im u v im "v cng st" vi
im tng ng ca php chun axit yu bng baz mnh nhng li bng phng trnh
phng trnh Henderson-Schwazenbach th phm phi nhng sai lm nh trn.
S tht l h m axit yu v baz lin hp vi n c khi lng m (xem khi lng
m 10.4.3) cc i khi CHA = CNaA v khi lng m gim dn v c hai pha khi CHA v
CNaA gim dn. Khi CHA = 107 ngha l CHA 0 v CNaA = 107 ngha l CNaA 0 l lc
khi lng m ca h tin ti khng nn h khng cn l h m na v do khng th
dng cng thc ca Henderson-Schwazenbach tnh pH.
iu ch dung dch m: V nguyn tc c th iu ch dung dch m c pH cn thit
bt k bng cch trn nhng lng c tnh ton trc ca nhng cp axit - baz lin hp
thch hp.
V d: Hy trnh by cch iu ch dung dch m c pH = 5,00 t dung dch axit axetic
(Ka = 1,75.105) 0,500 M v dung dch NaOH 0,426 M.
Ta tm c t s nng axit axetic v anion axetat pH = 5,00 t phng trnh hng
s phn li:
[OAx ] K HOAx 1,75.105
=
=
= 1,75
[HOAx] [H3O+ ] 1,00.105
c c t s cn trn VHA ml axit axetic vi VOH ml NaOH 0,426 M. Sau khi trn,
nng axit v baz lin hp s tng ng bng:
COAx =
CHOAx =
0,426 VOH
VHA + VOH
[OAx ]
[HOAx]
26
0,426 VOH
0,500 VHA 0,426 VOH
= 1,75
= 0,747
27
CH O Ax =
pH
Th tch dung dch
NaOH ml
0,00
2,88
3,91
10,00
4,16
4,30
25,00
4,76
4,80
28
40,00
5,36
5,38
49,00
6,45
6,45
49,90
7,46
7,46
50,00
8,73
7,73
50,10
10,00
8,00
51,00
11,00
9,00
60,00
1196
9,96
75,00
12,30
10,30
Nhng tnh ton loi tng t, thch hp xy dng ng chun sut c vng
m. Nhng kt qu ca nhng tnh ton c gii thiu ct th hai ca bng 10.3. Ch
l nu axit b chun 50% (i vi php chun cho, iu tng ng vi s thm vo
chnh xc 25 ml dung dch kim) nng chung ca axit v baz lin hp bng nhau; trong
gii hn ca nhng gi thit thng thng, ngi ta cng nhn nng cn bng bng nhau
ca chng. Do trong phng trnh hng s phn li nhng i lng c n gin
ha v nng ion hiro bng tr s hng s phn li, ngha l pH bng pKa. Bng cch tng
t khi chun baz yu, nng ion hiroxyl thi im 50% baz c chun bng tr s
hng s phn li baz.
Gi tr pH im tng ng: im tng ng, axit axetic chuyn thnh natri
axetat ngha l chng ta c dung dch ch cha baz . Sau khi tnh nng tng qut ca
ion axetat ngi ta tnh pH nh m t i vi baz yu (chng 4). Trong v d cho,
nng baz NaOAx l 0,0500 M, do :
[OH ]
K H2O
Ka
0,0500 =
Gi tr pH sau khi thm 50,10 ml baz mnh: Sau khi thm 50,10 ml kim, ion hiroxyl
c to thnh do s phn li ca baz d v do tng tc ca ion axetat vi nc. S ng
gp ca phn ng sau qu nh bi v lng d baz mnh cn tr s phn li baz yu v c
th khng cn k ti n. iu tr thnh r rng khi chng ta tnh c nng ion
hiroxyl im tng ng trong php chun cho l 5,34.106 mol/l. S ng gp
[H3O+] do phn ng phn li ca axit axetic khi va xut hin lng d baz mnh s cn b
hn do :
29
[OH ] CNaOH =
Chng ta nhn thy rng ng chun axit yu bng baz mnh sau im tng
ng ging vi ng chun axit mnh bng baz mnh.
nh hng ca nng : Trong cc ct th hai v th ba ca bng 10.3 dn ra nhng d
kin thu c khi chun cc dung dch axit axetic 0,100 M v 0,001 M bng dung dch
NaOH c cng nng . V d dn ra di y ch r rng khi xy dng ng chun cc
dung dch long cn tnh ton nng ion hiro bng nhng phng trnh chnh xc hn.
V d: Hy tnh pH ca dung dch to thnh khi trn 50,00 ml dung dch axit axetic 0,001
M vi 10,00 ml dung dch NaOH 0,001 M.
Chng ta tnh nng HOAx v NaOAx:
50,00 0,001 10,00 0,001
= 6,67.10 4 M
60,00
10,00 0,001
=
= 1,67.10 4 M
60,00
CHOAx =
CNaOAx
Nu chng ta tnh [H3O+] bng chnh nhng phng trnh c s dng trong trng
hp chun bng cc dung dch thuc th 0,100 M th tm thy: [H3O+] = 7,00.105 mol/l. R
rng l gi tr [H3O+] tm c by gi c th snh vi CHOAx v CNaOAx do cn ng dng
cc phng trnh (9.5) v (9.6):
[HOAx] = CHA [H3O+] + [OH]
[OAx] = CNaA + [H3O+] [OH]
C th b qua gi tr [OH] bi v dung dch l axit. Thay th cc gi tr tm c vo
phng trnh hng s phn li ta c:
Ka =
(CHA [H3O+ ])
30
+
Hnh 10.3
Hnh 10.4
31
La chn ch th: Hnh 10.3 v 10.4 ch r rng, s la chn ch th cho php chun axit
yu b hn ch hn so vi php chun axit mnh. V d, brom crezol lc hon ton khng
thch hp cho php chun axit axetic 0,100 M; c brom timol chm cng t thch hp i vi
php chun axit axetic 0,100 M bi v s bin i mu ca n c quan st thy trong
khong t 47 n 50 ml baz mnh 0,100 M. Nhng c th dng brom timol chm nu chun
n mu hon ton kim; bin php i hi phi dng dung dch kim chun cha cng
mt lng ch th v dung dch b chun (i chng) so snh. chun , nhng ch th
c s chuyn mu trong mi trng kim nh phenolphtalein thch hp hn.
S bin i pH im cui khi chun axit axetic 0,00100 M (ng cong 2 trn hnh
10.3) nh n mc l c th gy sai s chun ln. xc nh im cui vi lp li mt
vi phn trm cn s dng ch th vi s chuyn mu trong vng chuyn mu t
phenolphtalein n brom timol chm v ngoi ra cn dng i chng.
T hnh 10.4 r rng l, nhng vn tng t ny sinh theo mc gim cng axit.
Khi chun axit 0,100 M vi hng s phn li 108 c th thu c chnh xc 2% iu
kin c i chng thch hp. C th chun nhng dung dch c hn ca nhng axit tng i
yu vi chnh xc kh.
Sau y xin dn ra mt v d v cch tnh bc nhy pH khi chun 20,00 ml dung dch axit
0,100 M c K a = 1.10 8 bng dung dch NaOH 0,100 M lm minh chng.
u bc nhy l lc php chun ang cn thiu 0,10 ml NaOH 0,100 M, ngha l
mt dung dch m nn pH = pK a log
0,1
= 8,00 + 2,30 = 10,30.
19,9
40,10
+
O H
O H
pOH = 0,68 + 4,00 = 3,32
pH = 10,68
= 2,50.10 4 M v O H do A to ra l
= 4,74.10 4 M
32
Vy bc nhy c pH = 0,38.
Vi bc nhy nh trn, kt hp vi khong chuyn mu ca ch th v iu kin c i
chng c th t chnh xc 2% nu trn l hp l.
2. 10,00 ml;
3. 25,00 ml;
4. 26,00 ml axit.
1. Thm 0,00 ml dung dch chun. Ion xianua l baz yu; tnh pH c tin hnh nh
ch ra chng 4.
[OH ] K b CNaCN
y:
Kb =
KH2O
KHCN
1,00.1014
2,1.10
= 4,76.106
Gi tr pH tm c l 10,69.
2. Thm 10,00 ml dung dch chun: s thm axit dn ti s to thnh dung dch m
cha:
50,00 0,050 10,00 0,100 1,500
=
60,00
60,00
10,00 0,100
1,00
=
=
60,00
60,00
CNaCN =
CHCN
pH = 8,85.
3. Thm 25,00 ml dung dch chun: thm vo mt th tch nh vy cht chun cho php
t ti im tng ng; by gi trong dung dch c axit yu HCN:
33
CHCN =
25,00 0,100
= 0,03333 M v do (xem chng 4)
75,00
[OH ] K b CNaCN
= 2,1.109 0,03333 = 8,37.106 mol / l
pH = 5,08
4. Thm vo 26,00 ml cht chun: lng d axit mnh ngn cn s phn li HCN n mc
l s ng gp ca n vo gi tr pH khng ng k v do :
[H3 O+ ] = CHCl =
pH = 2,88
Trn hnh 10.5 dn ra nhng ng chun baz yu c cng baz khc nhau. R
rng l khi chun baz yu c th s dng nhng ch th vi s chuyn mu trong vng axit.
Hnh 10.5
nh hng ca cng baz n dng ca ng chun .
Mi ng cong tng ng vi php chun 50,00 ml dung dch baz 0,1000 M bng HCl 0,1000 M