KHI CON DE HAT RONG BC VAO COI LN

1 Hn na the k qua, Pham Duy - con de hat rong (1) hay ngi du ca au tien (2) ay - a song va hat ve bao nhieu la canh i bi hoan trong mot phan nc noi troi. Hnh anh con de hat rong trong trng hp nay kha gan gui vi hnh anh ngi bo gia trong Cung Oan Ngam Khuc (3). Pham Duy cung la mot nhan chng cua than phan Viet Nam hn na the k qua ay ch ! ng trc ngng ca vao the k mi, ngi bo gia cua the k cat len tieng hat phong ve nam 2000 ma ong goi la Rong Ca. Mi bai Rong Ca trong album mang ta e ay u la Mi Bai Rong Ca Ngi Tnh Gia Tren au Non- Hay La Hat Cho Nam 2000. (Pham Duy Cng Musical Productions, California, 1988). Mi bai Rong Ca anh dau mot bc chuyen bien mi trong nghe thuat sang tac cua Pham Duy tai hai ngoai. Trc o, trong khoang hn mi nam, ong cung nh bao nhieu ngi Viet lu vong khac, vng ban tam t trong noi dan vat ve niem nh que, noi hoang mang ve mot than phan biet x, va noi bat bnh ve canh ngo cua dan toc trong cn o than. Hat Tren ng T Nan (1978), Nguc Ca (1981), Hoang Cam Ca (1984) ra i trong hoan canh ay. Khi nhng net nhac cuoi cua Bay Chim Bo X tng oi hoan tat vao nam1985 th ngi nghe s Pham Duy cung tm thay lai phong thai cua mot ngi bo gia cua the k, va hat len nhng khuc Rong Ca va thanh than ma vng chai, va tr tnh ma sau lang, rat Pham Duy. Rong Ca mang tnh cach nhng tram t cua mot ngi a qua cau,

mot dau tch t lieu cua mot ngi chng thi ai. Nhng Rong Ca van la mot tac pham mang ay u nhng net tam tnh Pham Duy.

2 Tam cao cua mot sc tre Trc het la cai ta. T Rong Ca co mot cau truc t phap khap khieng na han na nom, nghe ra co ve nghch ngm d dom. Pham Duy a nhieu lan dung cach noi nay e goi ten cac bai hat cua ong, chang han ong goi mot so bai la va he ca, be cavi y ngha la loai bai hat ua ngoai ng ngoai ngo (ao lo ca) va loai thieu nhi ca. Co le ong khong muon dung lai t du ca khi at ten loat bai hat cua ga hat rong nay v nhng net khac biet ve noi dung, nen ong at ten chung la rong ca chang ? Ten goi that dung d nhng phan anh tnh cach con ngi ong. Nh a nhac tren, ong co lan t goi mnh la con de hat rong. ay la li t tnh cua con de ma qua o la vai net phac chan dung t hoa that sac net: Con de a theo lan may lang t Vt khoi tran gian vao ngu vn tien tm thay lang quen Nhng nhieu khi may ve au non May lam tranh van cau sau thng... Anh con ay ! Anh vao nghn sau bang muon tieng nhac (Con de hat rong -1983) Tat ca mi bai rong ca eu viet the truyen ca (ballad), mot the loai bai hat cua truyen thong nhng ngi hat rong (troubadour). Nhng bai hat ke thng ket cau n gian, noi dung la nhng li tan tung tnh yeu hay nhng suy ngam sieu hnh, li hoat ke thi s xa hoi. Noi ve so lng nhng bai truyen ca th Pham Duy van la quan quan. Ke t nhng bai dan ca khang chien en nhng bai rong ca lan nay, nhng bai truyen ca cua Pham Duy van am a am sac dan gia, gan gui tam tnh quan chung Viet Nam moi la tuoi. Lan nay, Duy Cng phoi kh album Mi Bai Rong Ca theo phong cach nhac

new age rat tre trung, mi me. Cung la mot thu v c thng thc mot Pham Duy nhng xong xao ve pha nhng the nghiem phong cach mi nh ong van lien tuc lao ve hng tien phong trong nhng sinh hoat am nhac t may mi nam nay: t nhng the nghiem sang tac dan ca mi en trng ca, roi nhng bai hat giau tnh cach tam linh hng noi, t k thuat truyen thong en k thuat ien t, t phong cach dan toc en phong cach hien ai. Mot net ang chu y khac na la nhng bai truyen ca thng van lay i lay lai nhieu lan mot giai ieu, li hat de sa xuong ke le dong dai, cho nen mot bai hat xam cua ta trc kia hay mot bai ballad cua nhng ngi hat rong ben tay co gia tr eu la nhng bai th ung ngha. Trong Mi Bai Rong Ca, nghe thuat li ca cua Pham Duy van la nghe thuat bac thay. Li hat trong tap nay dung ngon ng an du, do vay ma nhieu chat th. Li hat bong bay nh ngon ng tng trng cua ca dao. Hay nghe mot cau hat bat k: Ch buon g khi tan nang, em ve Cho thuan ng am dng bc i (Nang chieu rc r) em a khong phai la khoanh khac thi gian sau khi tat nang, ma tr thanh an du ve cai chet e se ng vi hnh anh ng am dng bc i. Phong cach li hat nay khong khac g loi noi y nh trong cau ca dao: Nui cao chi lam nui i, Nui che mat tri chang thay ngi thng, trong o an du nui cao khong con la khoi a sng sng ma la mot khoang cach ngan tnh cam u che mat tri tnh yeu cua ngi con gai. Ngon ng thi ca a lam mi khong gian ngoai gii va bien no thanh ngon ng noi tam cua nghe thuat. Nguyen Du s dung ngon ng tng trng mot cach tan k trong truyen Kieu e co c hn nam tram cau th vao hang luc bat hom nay. Hnh anh mua thu trong cau th nay chang han, en nay van rat mi: Ngi len nga, ke chia bao, Rng phong thu a nhuom mau quan san. Mau quan san ? Tuyet ! Hay so sanh vi nhng li hat trong cac bai truyen ca trc kia se thay ro s thay oi phong cach at li hat trong Rong Ca. Trong mot bai truyen ca ra i trong thi khang chien, ong viet:

Ai co nghe tieng hat hanh quan xa Ma khong nh thng ngi me gia... (Nh ngi ra i) Li hat bnh d moc mac nh li noi thng ngay. en Rong Ca, nghe thuat the hien li ca khong dng lai ngon ng ke chuyen ma chn vn trong coi h ao cua ngon ng th. Cho nen cau hat sau ay chang han: Nghn thu Anh la suoi tren ngan Thanh song Anh i xuong Anh tuon tran bien m Nghn thu Em la song xo b Vao song Em i mai khong bao gi bien vi (Bai hat nghn thu) can phai c l hoi khong cung mot loi vi bai khang chien ca tren, v phong cach ngon ng a rat khac nhau. Nghe thuat at li cua nhieu bai trong Rong Ca la nghe thuat s dung hnh tng; hnh anh trong li hat do vay mac y ngha bieu trng, va nhng hnh tng th trong li hat la mot hien thc khac trong the gii cam xuc nghe thuat. Moi lien he vi the gii hien thc khach quan la mot moi lien he huyen ao, mot phong cach kha quen thuoc trong van chng chau M-Latinh. Va ay lai la mot net oc ao khac cua Pham Duy. Mot the k cua nhng o v Nh va nhac tren, Rong Ca la mot dau tch t lieu cua mot ngi chng thi ai. That the, Rong Ca la nhng tieng hat ve i ngi Viet Nam chung ta trong mot the gii bao ong, mot the k nhieu bi kch nhieu o v. Bai hat Ngu ngon mua xuan la khuc hat ve mot ien hnh cua than phan nhc tieu b mac ket trong li xung ot y thc he cua mot thi chien tranh lanh dai dang dac. Khong rieng g Viet Nam, cac nc the gii th ba eu chng kien canh noi da xao tht nhan danh nhng chu ngha, nhng l tng v ai. Ngi ta hm hnh vi nhau trong coi vo minh, t ac vi nhau trong trang thai tam l thang li tinh than kieu A Q. cua Lo Tan. Nghe ra ngam ang nuot cay the nao ay:

Co khi mu nay anh lui mu o Ha he ve nha mat oc ngc len Co khi thang cam thang cn cai lon Ha he ve nha u mng ren ! Co khi thang mu, ga cam, thang iec Gac chan t ac nam trong choi ngheo Buon thiu ma c ng la lau cao ! (Ngu ngon mua xuan) Co le v vay ma ngi nghe s m c mot the k tot ep hn co kha nang m mat cho cac chnh khach thien can. Bang nhng net cham biem y nh, bai hat la mot bc h hoa ve mot thi bat hanh cua the k nay. Chang co g ang ngac nhien khi ngi nghe s ay hat tiep ve mo phan the k, trong o ong hnh dung bao nhieu au thng chong chat tren vai oan cua nhan loai sau khi trai qua nhng cuoc chien tranh, oi rach trien mien gan het mot the k. Nan nhan cua the k la nhng ngi a bo i v chien tranh thu han. Nhng oan hon kia i ve au? Ch biet la chnh nhng ke con song sot ay cung nhech nhac khong kem: Co bong dang trieu ngi Phieu dieu ni the chien I, the chien II... Mot tram nam bao tre em mang than oi len ng ...Ngi i trong mua ong oi khan tang mang tnh thng Theo ngi phu i ao lo ben tng... ...Nhng xac ua tng mien Nhng xac p bao quyen Chon ngay i ! Vt chung vao ho lang quen (Mo phan the ky) Viet Nam trong mot the k nh vay la mot phan so khong may. No la hnh anh cua con nga hong, ngay nao xa cung a tng oai phong lam liet nh con nga chien, nhng en cuoi the k nay th ch con la con nga gia cong lng, b bt mat dan i tren than phan cua ke no dch. No le cho y thc he ngoai lai hay bat c th quyen li

ngoai bang th cung dan en tnh canh tang thng la b cot chat vao nhng xieng xch: Nga du hom nay eo yen gam voc hay a xe loan Cung la kiep no ! Kieu vang tren lng nhng oi mat a che ngang B v tren ng nhap nho... ...Tng ngon roi au tan bao Tng go day cng nghen ngao Mot ham thiec khoa mieng vao Cuoc i lao ao cua ke vong than Khieng voi cong ran tren lng... (Nga hong) Trong mot at nc tram luan nh the, co the hnh dung c so phan nhng ngi con dan at nc. Co le ien hnh cho nhng thong kho cua than phan Viet Nam la nhng ngi Me. Viet Nam ngay nao rang r yen vui Nh trong qua kh co Me len ngoi Tham thiet tnh ngi gi ti nhan loai (Me nam 2000) Me Viet Nam a bao lan tien a cha, roi chong, roi con ra i chien tranh -mot chuoi chien tranh tham khoc a gop phan lam rach nat at nc, rach nat ca tnh ngi. Tieng hat ngi nghe s cat len nh mot li cap bao thong thiet: Nao ai ang nhn Me ta hap hoi Me au, Me ngheo, Me yeu, khong vui Nhin nhau boi roi, ta cung hoi loi Xum xt lai roi giai cu cho Ngi (Me nam 2000) Me Viet Nam ang benh. o la mot li bao ong rat oi kinh hoang ve tng lai dan toc. Ngi nghe s cung nhay cam e cung nhn thay nh nhng nha nhan van, khi ng trc nhng sa a ve gia tr tinh than. Neu ngay mai bat au t hom nay th chung ta thay g ngay hom nay? Be th nhech nhac, oi an thieu mac va thieu hoc hanh. V vay ma co cau hoi - nhng cau hoi nhc nhoi at ra cho moi ngi chung ta khi nhn lai hien trang cua dan toc:

Me ang i vao cuoc i ang ti Me ang i vao the ky ngay mai Sinh con anh hung, ngi hien nhan ai ? Hay sinh ke hen, bao chua vo loai ? (Me nam 2000) Du anh la ngi tin theo l thuyet tnh yeu bu mm nang niu cua vong tay me hien se cho gia nh nhng a con ngoan, va m trong cho xa hoi nhng cong dan tot cua John Bowlby (4), hay anh la ngi tin vao le luan hoi cua ao Phat, hay la g i na, th hnh anh ngi Me Viet Nam nam 2000 nh c hnh dung trong bai hat cung se la hnh anh ray rt khon nguoi. Du vay, trong hoang tan o nat hom nay, ngi nghe s van hi vong mot mua hoa nhan loai se n ro tren nhng nam mo cua the k bat hanh: Roi tan trong mo sau Mot thay ma mang buon au The k sau se dung bon hoa mau ...i qua nam mo se thay ngon co mem Cho em coi i, cho tnh nhan nga len Khi tren nam mo con n ro bong hoa mi... (Mo phan the ky) Hom nay cung nh ba mi nam trc, Pham Duy tin tng rang tnh yeu la kh gii e xoa han thu (Viet Nam! Viet Nam!). Thong iep cua ong trong Mi Bai Rong Ca la: the k nay ay bi kch ch v no chong chat qua nhieu oan khien ma ch co the hoa giai chung bang tnh thng. Va ong hat vang li tnh yeu trong buoi hoang hon cua the k, nguyen rang nhng ngi yeu nhau se c gan gui ben lau chang v i a ban chieu: c nguyen tham cho oi la an can Nuoi that dai hoang hon ai an c nguyen rang khi em chet cha ve Nang chieu hong ti hn nang tra (Nang chieu rc r) Tnh yeu se la le song nhiem mau cua i moi chung ta, cho nen:

a trot a Em ti mien yeu dau Anh cung theo em bc vao kho au Khi thay ai trong coi tran kho heo Anh a dang cho trai tim nhiem mau (Rong khuc) Cho du co chet i th roi ho se c hoa sinh, chang khac chi nhng cay kho mua ong van khong ngng tre lai: Ngi tr thanh cay mua ong La ua ri vun cao coi nguon Nhng cuoi bc i tram nam mot lan au canh kho co hoa n tran ...Ngi tnh vao cuoc tu sinh Song chet lung linh (Hoa sinh) C the ngi i se khong ngng vun ap cho tnh yeu vng ben: Nghn thu Anh la a Em roi Va Em trong muon kiep Em a ngoi Anh Nghn thu ta bu ap khong ngng Tnh am dng chan cha chat xoay vung t sinh (Bai hat nghn thu) The k XX a chng kien s tung hoanh cua nhng guong may quyen lc lien tiep xo ay the gii xuong chet choc, tan la. Phi trai trong Rong Ca la nhng so phan vui t buon nhieu. Nhng so phan con ngi nh the a nhan nhan trong tieu thuyet cua nhng nha van khap ni. Cung chang phai Pham Duy nang li thoa ma the k son vang cua ai o. The k nay la thi buoi cho ma di mat V.C . Gheorghiu va G. Grass, thi dch hach (A. Camus), thi tho ta (G. Garcia Marquez)... Hoa ra nghe s la giong noi tnh thng ngi ong ieu, mai tan au au ma sao van thanh kh. Vinh va nhuc cua ngi nghe s la song vi niem vui noi kho cua nhan sinh, lam chng cho i bang tac pham cua mnh. Pham Duy cat len tieng hat trong truyen thong hat e nh i o vay. Co ieu la ong khong viet mot bai ai ieu nh Van Chieu Hon (Nguyen Du), ong cung chang thuyet l nh nhng nha van hoa phng tay (Oswald

Spengler chang han). Ong ch hat ve noi au pho quat cua at nc va cong ong dan toc chung ta: at nc th long ong trong mot the gii nhieu bi kch, dan toc th b tha hoa, sa a ve nhng gia tr tinh than. Tam long non nc cua ngi nghe s rung nhng cung bac tham thiet khi hat ve than phan con nga hong phi ve hng nhng mo phan the k. Hat ve the k ? Han ay khong phai la nhng phan quyet cua mot th quan ng s, hay nhng tram t cua nha van hoa day cong nghien cu ve nhng hng vong cua xa hoi con ngi o ay ma len li tien bao ng tng lai. ay ch la nhng cam nhan cua nha nghe s, cam xuc cua ong rung ong ve so phan ong bao mnh ang trai qua mot thi nhieu o nhiem. S menh cua van nghe xa nay van la the: bat bnh tac minh. Hat ve the k ? De thng cung co may ai ngong va can am nh vay. Hat ve nhng chieu kch khong gian thoang va thi gian dai khong the la tieng hat t coi tam chat hep b vng mac trong nhng khoang cach, nhng phan biet. Phai u sc nang cua canh chim bang mi bay len khoi tam nhn hu han cua the gian ma nhn xuong nhan gian menh mang di kia. Hat ve the k mnh ang song, ngi nghe s cung ong thi hat ve nhng con ngi vi nhng tnh cam yeu thng va s phan no, co hoan lac nhng cung bang bac noi ngam ngui. Nhng bao trum len het thay la tnh cam o lng bao dung cua mot hien gia. Nhng bai hat ke trong tap Rong Ca eu co nhp tiet thong tha, an hoa. Cho dau la nhng tieng hat au lo ve tng lai dan toc (Me nam 2000) hay noi ngam ngui ve phan ngi (Trang gia), tham ch cai chet (Nang chieu rc r), tieng hat van khong sa xuong net buon tham ma cung lam ch e lai d hng noi bang khuang, khac khoai. Bai hat viet the th nh Me nam 2000 hay Mo phan the ky la nhng bai nh the. Trong Rong Ca chung ta thay ngon ngon nhng nan nhan cua the k, ho xuat hien trong dang ve nhan nhuc nh trong mot th Guernica (5) cua ngi nhac s : nay la nhng ngi tnh xa cach, kia la nhng em be lac loai thieu an thieu mac va thieu hoc hanh; ay la ngi phu don xac, va ca kia na nhng con nga tho khon kho v ganh nang, nhng ke cam iec mu loa trong kiep vong than... Tat ca

nhng nhan vat tren san khau i kia eu c noi en bang niem thng cam sau xa. Cung nh nhng nhan vat trong Guernica ngoai co trong len tren cao, Pham Duy cung cho Rong Ca nhieu c m ve mot oi thay tot ep. Tieng goi can khon tren co nhac en noi c m cua ngi nghe s ve mot the k ngay mai. Niem lac quan cua ngi tnh gia c gi gam trong vong hoa sinh cua tnh yeu. Tham ch ngi tnh gia van thay tnh yeu luc chieu i am nong nh thu nao, van nang chieu rc r. Ca mi bai Rong Ca eu ket thuc co hau: hoac la co hoa n rc, hoac mot c vong ti sang c noi ra, hoac na la mot s en bu cho nhng mat mat a qua. The ma len loi au ay van co nhng tieng th dai cua ngi tnh gia hiu hat ni au non khi nhn xuong the gian mong menh vi vi. Noi n coi cua ngi nghe s bang lang o ay trong toan tap Rong Ca. Khi nhan thc ieu nay, thoang choc the gii hien ra ve tran trui kho gay tan heo nh mua ong cua the k. Ta tng nh nhn thay ngi tnh gia ang lam lui oc hanh , nghe niem rieng khac khoai cung tnh ta mai mai n co. Ta gap lai ay li oi thoai (hay oc thoai ?) gia ngi nghe s va the gii cua s vat - mot bieu hien cua tam trang le loi co quanh. ay na ta lai gap nhng ngi thanh kh vi nhau du nhng quang cach khong gian va thi gian xa nhau ma nh rat ong ieu. Nay la li th tham vi trang (Phan Huy Thc: Tiet thu da thien quang van tnh,Chon l nh giac tnh canh khuya... - Tan a: em thu buon lam ch Hang i !), kia la ke noi chuyen vi bong (Ca dao: Mot duyen hai n ba tnh, Chiem bao lan khuat ben mnh nam canh!)...Hoa ra, ngi tnh gia trong Rong Ca van nh mot canh nhan le loi, om mot khoi tnh rieng ma bay trong coi nhan gian. Con nhan lac loai co khi len nh non cao nghe tieng can khon vang lanh mot tri (6). Vay th nhng li hat ve the k va phan ngi trong Rong Ca khong dng lai viec ve lai bc tranh nhan the, ma con m loi ve

the gii cua coi tam. The k nay chang qua cung ch la mot gn may giup ch hng vanh trang tam linh ngi tnh gia ma thoi. Noi cach khac, Rong Ca la nhan thc mi ve ngha i ma ngi nghe s a ngo c qua hanh trnh nhan gian. Hnh anh cuoc i se mang mau sac khac han, khi nhn t chieu kch o. Mi bai Rong Ca khong phai la nhng bai hat au tien cua Pham Duy cha ng nhng chiem nghiem ve ch thi, ve hanh trnh cua con ngi trong thi gian. Han the. Nhng tap bai hat nay, nhng chiem nghiem nh the c co uc lai thanh mot chu e nhat quan. Hien thc the gii hien bay net vo thng trong chu k luan chuyen cua no. Sau nhng thi oanh liet cua mnh, chung cuc nhng hao quang (co khi ch la gia tra) ri vao lang quen hoac b vui xuong mo phan. ay la hnh anh h huyen cua the gian phi trai trong Rong Ca. Ngi tnh gia a i qua het nhng ao hnh nh the trong suot mot i rong chi ni dng the co man ma ay nhng cung quay cuong vat va (Rong khuc), thay vat oi sao di trong than phan mot at nc oan kho (Ngu ngon mua xuan, Nga hong) hay cua ca the gii nay (Mo phan the k), e ngam ngui hat cung at a ma nghe nh at a cung biet th dai v s vat oi sao di (Trang gia). The gii vat chat a vay, en ca the gii noi tam cung i het con ng bien dau cua no. Rong Ca ve lai mot cam thc muon thu cua triet l ve ch thi: ngi ta khong bao gi tam hai lan tren mot dong song. Tnh ta bien hoa trong tng sat na Tnh ra anh sang, tnh ve toi en (Bai hat nghn thu) Khi cu thng Tr hieu hieu nhien ci bo vang ngat ngng cung la luc cu ngo ra le i huyen hoa, nh mot nha th cung thi vi cu tng ngam nga:Oi nhan sinh la the, nh may noi, nh gio thoi, nh chiem bao... (7). Pham Duy th hat the nay: Ngi tnh vao cuoc t sinh song chet lung linh. i song van ap oi khong ngng trong chu trnh cua no thoi: Ch buon g khi tan nang em ve, Cho thuan ng am dng bc i. Ca chnh con ngi ay cung ch la hien than cua trung trung duyen khi, cua le sinh sinh:

Nghn thu Anh la suoi tren ngan, Thanh song Anh i xung Anh tuon tran bien m. Nghn thu Em la song xo b, Vao song Em i mai khong bao gi bien vi. Bai hat nghn thu ep long lanh dang ve cua the gii vnh hang la Nghe thuat. Bai hat la vong am cua nhng cam thc ma Pham Duy a chiem nghiem t thu Ben cau bien gi, hayL hanh,Xuan hanh. Hat ve Ve ep ! Th a han. Nhng bat c cai ep thien thu trong cai khoanh khac hu han th phai la mot cong phu cua i song noi tam. Mi bai Rong Ca la cuoc hen ho vi tram nam, vi the gii vnh cu. Ngi tnh gia an nhien hat ve li hen vi the k ngay mai vi nhng d phong mi (Hen em nam 2000), nh canh chim thoat bay t mua ong lanh gia qua mua xuan, nh cay kho bong n tran hoa mi (Hoa sinh). Thi gian a tr thanh mot the mien vien, chang con phan biet thu/ong bi v xuan a khong con co mua na ma a tr thanh khong tuoi. Trong tap Rong Ca, nhng bai Hoa sinh (hay la Ngi tnh gia tren au non), Hen em nam 2000, Nang chieu rc r, Bai hat nghn thu, Rong khuc la nhng bai hat ve cuoc hen ho nay. ay la nhng tieng hat t mot coi tam bng n nhng cam thc mi la ep e, nhng tnh cam trinh nguyen thanh khiet. Tam hon chung ta c tung tang trong khong gian khoang at khong b ngan chia bien gii cua tam thc hep hoi. Tam mat chung ta phong xa vao thi gian vo cung khong chia qua kh v lai. Tieng hat phieu bong khoang ang trong coi an hoa ch khong am chm trong mong m cua mot tam canh khac ch muon lang tranh hien thc bat nh y. Khi mot nha th bao rang: Thoang hien em ve trong ay coc, Noi ci nh chuyen mot em m (8), th co phai thi gian a phan chia va oi lap nhau gia bay gi va hom qua ? Rat khac vi tam canh cua ngi tnh vao cuoc t sinh song chet lung linh. Ngi tnh gia nghe tieng goi can khon nen co the ap tung li sinh t e rong chi vi vo cung. Ngi tnh vao cuoc t sinh Song chet lung linh ...Thanh ngi tnh ang tre ngay Se ng len me say tng ngay Cat bc xuan i qua ha dai

Ngi hen ngi leo the k chi ...Roi lai tng the k sau C hoa sinh theo... (Hoa sinh) Em ben toi trong khoanh khac nay cung la Em cua nghn thu tnh ay: Nghn thu Anh la a Em roi Va Em trong muon kiep Em a ngoi Anh Nghn thu Ta boi ap khong ngng Tnh Am Dng chan cha... (Bai hat nghn thu) Kinh Thanh co mot an du: ngi giau muon bc vao nc Chua con kho hn la lac a chui qua lo kim. Cong phu lam. Nhng khi a bc vao coi Ln va nghe c tieng Can Khon la at en niem hanh phuc ln lao, vt thoat nhng tnh cam the gian chat hep. Con ngi tr nen cao ln trong tam thc mot ai Trng Phu: Thoi nhe ! Cho Anh gia t Trai at Anh a nghe vang tieng goi Can Khon Nhng neu Em yeu muon vao coi Ln Anh se cho Em dat tay len ng Mot ng hanh tinh... (Rong khuc) T the k o v tang thng ma coi tam cua ngi nghe s ngo c tieng goi nghn thu, e ung dung bc vao coi ln. T mot tam thc nh the th con ng vao the k ngay mai se khong con chat choi nh ng nga hong hom nay, cung se khong la ng dan ve mo a. ng tnh thng se lam ln con ngi nh sng tuyet van nuoi ln coi tung. Neu tnh thng co the khau va lai i sau th thong iep cua Rong Ca chnh la thong iep cua tnh yeu ln. Tnh thng yeu se ieu hp lai con ngi trong mot the gii a nhieu bi kch. Rong Ca nh the mot ket tinh nhng cam thc sieu hnh ma Pham Duy a tng the nghiem doc dai i sang tac cua ong. Nhng kinh nghiem tam linh huyen nhiem nh the thng c the hien

qua nhng giai ieu tram mac em nhe. mi bai Rong Ca, giai ieu thng sang, nhp tiet vng chai ma thung dung.

3 Ba mi nam trc ay, khi viet Mi Bai Tam Ca (1965), Pham Duy a gay xuc ong ln. Cong chung thng ngoan nghe thuat luc bay gi ang khao khat mot s oi thay trong sinh hoat am nhac trong cac thanh pho mien Nam. Pham Duy vi Tam Ca mang phong thai cua ngi nghe s muon dt bo thai o ngoanh mat lai cuoc i, e sang tac nhng bai hat tru ay chat hng noi va dung cam nhan dien s that ang vay bua xa hoi tha hoa nang ne v nhng the lc chien tranh luc bay gi. Tam Ca co tham vong vach tran thai o nguy tn cua con ngi, no mi goi moi ngi cung trc dien coi Tam cua mnh ma ng gia tra quanh co. Tam Ca khi au mot neo ng mi cua tan nhac Viet Nam, cho nen a nghiem nhien tr thanh mot hien tng van nghe luc bay gi (9). Bay gi, khi hat mi bai Rong Ca, t duy nghe thuat cua Pham Duy van tiep noi phong cach Tam Ca tnh cach hng noi va y hng ieu hp con ngi. Tam thc ngi nghe s vt len tren nhng thai o hep hoi, san han, thu nghch ma xa hoi Viet Nam ang trien mien chm am trong o. a t hn nam tram nam qua, ke t khi dan toc anh ri truyen thong dung hoa ma lao vao vao ao hoc nh nguyen (9) th con ngi Viet Nam tr nen ban chat va quay quat trong s tha hoa. Con ngi b vay troi gia nhng bien gii. Trong tnh canh nh the, th cung nh bao nhieu thi k trong lch s nhan loai, tram hoa ua n, tram thay cung len tieng rao giang. Tat ca cung len tieng goi mi yeu thng. Trong muon loi mi goi yeu thng, ngi nghe s chon cach len tieng cua mnh la dung hnh tng nghe thuat. Nguyen Du th bao rang kiep phong tran cua Kieu va nhng Kieu tren the gian nay la do t cai Tam con cha tnh thc cho nen c ma a loi qu a ng, c tm nhng chon oan trng ma i, roi nen cai nghiep oan trng suot mi

lam nam. Pham Duy th ngh rang tnh thng yeu chieu kch vu tru se giup hoa giai nhng oan khien mot goc a cau o. Quang cach ba mi nam co cong them vao o s kinh lch cua tuoi tac cua tac gia, khien Rong Ca mang dang ve nhng chiem nghiem ve le i. Nhng cam thc noi tam cua nhng hien gia xa nay thng van ch pha vao nhng trang kinh sach, hoac nhng triet tung. a nhac lai gan triet l nh Rong Ca la mot tao bao. Nhng o la nghe thuat theo ngha ep nhat cua no la lam mi va lam ep the gii hien thc. Rong Ca ra i nam 1988. at trong toan khoi tac pham cua Pham Duy, Rong Ca la s tiep noi cua nhng bai Tam Ca mot boi canh khac. ac biet la trong hoan canh ra i cua no, du tac gia co tram ieu trong thay ma au n long, tam long nhan hau cua ngi nghe s a vn len tam cao khoi nhng chap trc cua nhan the. Ngi nghe s trong Pham Duy a don mnh i vao coi ln, vt bo lai sau nhng eo xeo cua tnh i va s nghiet nga cua than phan rieng chung. Rong Ca la mot dau an ve chieu sau va sc tre cua tam hon Pham Duy. Trc sau Pham Duy van la mot nghe s vi tat ca nhng ham y tot ep cua t ng. Ong en vi i bang tieng hat yeu thng. Ca s nghiep ong la nhng tieng ngi ca tnh yeu con ngi trong nhng canh i khac nhau. Rong Ca a nang cam thc ve tnh yeu len mot chieu cao mi: hat ve tnh yeu trong mot khong gian rong va thi gian cua vo cung. o, nhng c mat hn thua cua nhan gian se eu be mon. (1) Ten mot ta bai hat cua Pham Duy (2) Biet danh do Van Cao tang Pham Duy vao nhng nam 1940 khi ong hanh nghe ca s lu ong t Bac vao Nam (3) Bai th dai Cung Oan Ngam Khuc cua Nguyen Gia Thieu co mot nhan vat k d, ch im lang t au en cuoi bai, nhng la mot ngi chng kien het moi dien bien tam tnh, va co le rat thau hieu than phan ngi Cung N. (4) Xem:John Bowlby,Child Care and the Growth of Love. London: Penguin, 1953 va The Making and Breaking of Affectional Bonds.London: Tavistock/Routledge, 1979.

(5) Ten mot bc tranh noi tieng cua Pablo Picasso (6) Mn y cau th Khong Lo i Ly: Hu thi trc thng co phong nh, Trng khieu nhat thanh han thai h (Co khi nh nui treo len thang, Mot tieng keu vang lanh ca tri) (7) Th hat noi tng truyen la cua Cao Ba Quat (8) Th Quang Dung (9) Xem phan I, chng 2