C mt th h vn hc mi Cng ang on tuyt ln ng?

on Xun Kin
1 Bi vit Vn on tuyt vi qu kh ln ng ca Thu Khu (Hp Lu s 68) c l l mt trong s him hoi nhng bi vit c tnh cch lng gi mt thi k vn hc phong ph b b qun hay b qua nh th n khng c mt. Mt thi k vn hc nh th gi l ngn cng c, nhng l mt thi ngn c ng nhng thnh tu ng k ca nn vn ngh sau thi k T Lc Vn on. Tht ra bi vit va k mun t vn khc: ch mun nhn li kinh nghim ca hai th h Phong Ho v Sng To rt ra mt s bi hc kinh nghim cho th h vn hc hm nay v s k tha v cch tn vn hc. Khi c n nhng im ta t tng m nh ph bnh nu ra nh mt tin cho nhng on tuyt v nhng cuc ln ng ca hai th h vn hc, chng ti c phn ng rng c l tm tnh ca hai th h vn hc c nhc n hn l phc tp hn l nhng im ta t tng nhc n trong bi ca ch. Bi ny ni nhiu n th h, nn cng xin ni qua v khi nim th h c dng trong trng hp ang tho lun. Th h y l mt tp hp nhng con ngi trong mt khong thi gian nht nh, cng chia s nhng tm tnh chung trc i sng. Cng sng v chia s nhng tm tnh chung , mt th

h s ph nhng nt tm tnh chung y vo cc mt sinh hot ca h, trong vn hc ngh thut l mt phng tin ch yu trong cc mt sinh hot vn ho v i sng, v hn nhin l s phn nh kh trung thc tm tnh ca nhng con ngi cng th h. Ni th khng c ngha l mi th h u c nhng tm tnh ng dng. Th h no cng c nhng nt tm tnh chung nhng khng bao gi l nhng nt tm tnh ng phc c. Cng chia s tm tnh ca mt th h theo mi hon ton theo mi khng h do d, th m Nguyn Cng Hoan vit rt khc vi Nht Linh. Ri ngay trong nhm T Lc Vn on, vn Khi Hng cng khc Nht Linh lm nhiu kha cnh. Mi th h vn hc u hnh thnh trn nhng bi cnh hc thut khc nhau, nhng iu kin vn ho-x hi khc nhau. H phi t chn la t kt ton vi gia sn v ln ng t tm kim cho mnh bn sc ring ca th h mnh, t nh ot vn mnh mnh bng ti nng ca mnh. S i mi tm tnh ca mt th h do vy khng hn l kt qu ca mt nh hng ca mt t tng, mt thc h m . Khi nim th h vn hc Vit Nam khng phi l mi m g. V Ngc Phan vit Nh vn hin i trn quan im . Thanh Lng cng nhn din tin vn hc Vit Nam theo quan im th h (trong Bng lc vn hc Vit Nam, v Ph bnh vn hc th h 1932-1945). Cao Huy Khanh cng tng nhn hai mi nm vn xui min Nam trong thin co lun dy cm nhng bt hnh ca ng (trong Hai mi nm vn xui Min Nam) tng ng ti nhiu phn trn bo Khi Hnh v Thi Tp ti Si Gn cho n thng 4.1975.

2 Khi cho rng nhm Sng To i mi vn hc nh da trn mt im ta l thuyt, nh ph bnh cho rng im ta l trit hin sinh. Ch a ra mt s

nhn xt v truyn ca Dng Nghim Mu nh mt thuyt minh cho lun im ca mnh. Phn tch chiu su ni dung ca truyn Dng Nghim Mu t gc nhn trit hc hin sinh l mt quan im ph bnh rt thuyt phc. Trc Thu Khu, Nguyn Vn Trung cng c truyn Nim au nhc ca khong trng theo quan im nh th. Nhng hai mi nm vn hc min Nam khng ch thu gn trong t tng hin sinh, m cn phc tp hn th nhiu. Tng cng nn lu l trit hin sinh c gii thiu kh mun trong sinh hot hc thut min nam, sm lm th cng l khong 1959-60, khi tp ch i Hc Hu bt u gii thiu t tro trit hc ny trong khun vin i hc. Nguyn Vn Trung l ngi i u trong vic ph bin trit hin sinh nh mt sinh hot vn ho-vn ngh qua mt lot nhng bi ngh lun v sau in li trong cc tp Nhn nh 1 v 2. Trn cc trang bo Sng To nhng nm u hon ton vng bng nhng lun thuyt v t tng hay vn chng hin sinh. Mi n nhng s cui ca Sng To b c (1959) mi thy xut hin mt i bi lun v vn chng hin sinh k tn Thch Chng. Trong khng kh hc thut cn s si nh th v trit hc hin sinh, nhng sng tc ca Dng Nghim Mu l nhng thnh tu rt c o ca mt nh vn hn l mt thnh tu ca mt t tro hc thut bao trm trong sinh hot vn ho ng thi, li cng kh c th l mt im ta t tng cho mt cuc ln ng mi m ca mt nh vn m nay th khng cn nghi ng g na, l mt trong s nhng nh vn hng u ca th h vn hc va k. C ng gi l mt dng vn ngh hin sinh chng l phi k t nhng nm thng bin ng sau 1963, khi m gii vn ngh lc y sng vi nhng tm cnh ca mt thi vn ngh hin sinh, v vn ngh hin sinh tr thnh mt khuynh hng sng tc ca vn ngh giai on ny. Nhng kh c th bo rng nhng nh vn hng u trong thi k ny ch l nhng nh vn hin sinh. Bn cnh nhng truyn Dng Nghim Mu m Thu Khu nhc n, tng cng khng nn b qua cc truyn ca Thanh Tm Tuyn (Bp la, Ct ly, Ung th) m chiu kch ngh

thut ca chng khng th thu gn vo t tng trit hin sinh. Khuynh hng vn ngh hin sinh khng phi l mt khuynh hng ch o ca nhm SngTo, li cng khng phi l ca ton th vn ngh min Nam trong hai mi nm . Mt nh vn ni ting thi k ny l V Khc Khoan chng hn, i t nhng th nghim v mt phong v ngn ng c in trong tp truyn Thn Thp Ra n cht bi kch c th gi l mang mu sc ca trit hin sinh (Thnh Ct T Hn), ri th nghim kch phi l Truyn Thanh Tm Tuyn hay Dng Nghim Mu cng th, phong ph v a dng ch khng phi ch l hnh chiu ca trit hc hin sinh. Vn ngh hin sinh, do vy, khng phi l ton cnh ca sinh hot vn ngh min nam thi k 1954-75. Thc tin vn hc sng ng hn th nhiu. Mun nhn r sinh hot vn ngh thi k ny th khng th b qua vai tr ca cc tp ch vn ngh khc ng vai tr b cho cc khuynh hng sng tc phong ph v a dng. Hy ni n vai tr ca hai tp ch Bch Khoa v Vn. Cng ra i vi Sng To nhng tp ch Bch Khoa sng bn cho n 1975. Qun t trn chiu Bch Khoa l mt s kh ng nhng nh vn thuc nhiu khuynh hng sng tc khc nhau, nhng khuynh hng ch o vn l khuynh hng hin thc tm l m V Phin, V Hnh, Nguyn Mng Gic l nhng ngi in hnh. Tp ch Vn ng vai tr rt m trong thi gian t 1964 tr i. Vn l mt t bo tp hp nhiu khuynh hng sng tc rt khc bit cng ng hnh trong mt giai on. Cng nh Bch Khoa, Vn quy t v pht huy nhng ti nng t nhiu khuynh hng. Chnh y cc truyn di ca Thanh Tm Tuyn n vi cng chng. Cng chnh y gp mt cc nh vn mi th h, mi khuynh hng ca vn ngh min nam trong sut mi mt nm t bo c mt. Cng phi k n mt khuynh hng kh ni bt vo giai on sau 1963, l khuynh hng vn chng dn thn, quy t kh nhiu nhng nh vn tr thi trn cc tp ch Vn, Gi Thm Qu M, Trnh

By, Vn , Thi , Hnh Trnh Mt thi k ngn ngi nhng tht phong ph v cc mt: cch tn th ti sng tc, v ngn ng sng tc. Thi gi l qu khch ca nhm Sng To s tr nn d hiu hn nu t trong bi cnh vn ho-x hi min nam nhng nm sau-Genve. Trn nhng s bo u tin, tp ch Sng To mun khng nh ch trng xy dng mt vn ho mi, vn ngh mi cho min Nam. Si Gn c tuyn xng l mt th vn ho mi. C th xem l mt thi on tuyt d vng ln ng, nhng l mt cuc ln ng khng thun l vn chng. Trong my nm u, Sng To cha c nhng thnh tu tht mi m v mt ngn ng vn hc v v mt i mi sng tc. Tr th t do ca Thanh Tm Tuyn v tp truyn mng Bp La. Phi mt nhiu nm na mi thy nhng thnh tu ng k v mt cch tn. Khi ra b mi, Sng To c mt lot tho lun mang tnh cht bt chin vi vn ngh ng thi m nhm Sng To cho l di du ca vn ngh tin chin nay cn phi dt khot vt qua. Ngy nay nhn li hai mi nm vn hc min Nam, c th nhn thy mt bc xc ln ca th h ny th hin rt r qua nhng thao thc trn tr trong th v truyn Thanh Tm Tuyn t nhng ngy mi xut hin Sng To. By gi cc nh ph bnh thng qun mt chi tit nh nhng khng km ngha, l Thanh Tm Tuyn ch mi l chng thanh nin hai mi tui khi in th Ti khng cn c c v truyn Bp la. Nhng thao thc v mt cuc i mi hn l phi gay gt lm ch khng phi l mt mn thi trang vn ngh thong qua. Tt nhin l thc tin s khng cho php ai c th chn giu, xo b i c mt kho lu tr tm tnh ca mt th h vn hc trong hai mi nm . N vn cn ln khut u ch khai qut. Vn nht, c cho l nhng thnh tu nh nhoi ca hai mi nm vn hc min nam rt c th b xo b sch s, th hu qu s ra sao? Cng lm th i sau ch ngm ngi i cht. Trong khng kh giao lu vn ho rng ri thi hai mi nm Vit Nam Cng Ho, vn ngh c

mt s thnh tu nht nh. Nhng thnh tu ca vn hc thi k ny khng ra ngoi nhng xu hng chung ca vn hc th gii vo nhng thp nin 1960 v 1970. Nhng nh nghin cu v ph bnh vn hc ri ra vn c th d tm v khai qut li nhng mng tm tnh ca mt th h vn hc min Nam qua nh chiu nhng t tro vn ho lu hnh trong x hi thi k va qua, v qua nhng hi quang ca thi k ni di ca n ti hi ngoi.

3 Ni n th h Phong Ho v T Lc Vn on cng l ni n mt tm cnh khc, gm nhng thao thc trn tr khc. Khi ng nhng bi c ch trng i mi ca bo trn Phong Ho b mi s u tin (thng 9.1932), nhm bin tp mi c mt ch trng dt khot v vn hc: dt khot lm mi ngn ng vn hc, lm mi ni dung tc phm vn hc, lm mi cch nhn vn hc Nhm thanh nin tr thc tr, rt tr, lc y c tha l do on tuyt vi d vng. Bi cnh vn ha-x hi nhng nm u thp nin 1930 chn mui cho mt yu cu thay i. S xung t gia vn ha c v mi tr nn bc xc. Khng c Phong Ho v nhm nh vn T Lc th cng s c nhng ngi khc. Khng i n nhm Sng To ph phn, khi Nht Linh lng gi li ngh thut vit tiu thuyt ca chnh mnh, ng nhn thy hn ch ca loi tiu thuyt gi l lun . Nhng vo thi im xut hin, tiu thuyt lun sm c vai tr xung yu v quyt nh ca n: khng nh ch ng v hng i ca mt th h mi. Tm tnh ca th h thanh nin bui y khng ch gii hn trong nhng thi thc v i mi vn chng m thi. Ln rng hn th, th h T Lc Vn on c nhng c vng bao trm hn v mt vn ho, i sng. Trang bo Phong Ho khng ch c th mi, c truyn ngn truyn di m thi.

Cn c anh X X v anh L Tot ci ct nhng ci l bch ca x hi ng thi, nhng bi lun thuyt sc so ph phn nhng ci gi l tiu cc trong x hi, khng c l v mt vn hc. V ni ring v vn hc, Phong Ho cng soi vo c nhng ht u gin lm vic m ngi sau ny gi l gi gn s trong sng ca ting Vit. Nhng trang vit nh th phn nh mt tm tnh chung ca th h. Cc nh vn nh bo t tp quanh nhng tp san khc cng thi c th i lp vi bo Phong Ho v ch trng theo mi, hon ton theo mi khng do d, c th phn i nhng lun trong mt s tiu thuyt ng tng k trn bo Phong Ho; nhng h khng h chng li Phong Ho theo ngha l phi o ngc li ht nhng quan im v lp trng i mi ca nhm Phong Ho. Ni mt cch khc, nhm Phong Ho thnh cng trong s mnh dn u mt th h vn hc l v h bt ng mch ca tm tnh th h ca mnh ch khng phi l da nh trn mt th t tng thi thng no. Th k XX khng phi ch c hai th h vn hc m chng ta ang nhc n. Th k ny m u vi mt th h thanh nin khc, vi nhng tm tnh nng bng khc. Th h nhng thanh nin nh Phan Bi Chu, Phan Chu Trinh, LngVn Can, Nguyn Quyn, v bao nhiu ngi khc tp hp nhau trong phong tro khng thu Trung K, ri phong tro Duy Tn khp bc trung nam, v ri ng Kinh Ngha Thc H Ni. C l cha c mt cuc vn ng vn ho-x hi no x ta trc kia li tp hp c tht nhiu thnh phn tr thc tr v tm huyt n th. H gp nhau t tng duy tn v s sng cht vi n, d cho KNT khng cn. nh hng su rng ca KNT c th nhn thy kh r nhng hot ng sau khi trng b ng ca. Sau KNT vn ho vn ngh khng cn nh trc na: khng cn th vn chng nhn phng nh l th vn chng in hnh ca thi i, khng cn th vn ho c quyn ca nh nho vo bui thoi tro ca Nho hc. Hng lot nhng din n bo ch ra i phn nh mt thi thc mi, mt tm cnh mi ca th h m KNT nghim nhin l nhng ngi m ng, bi v nhng ngi bin tp cc bo

 hu nh u xut thn t KNT c: Nguyn Vn Vnh, Nguyn B Hc, Phan K Bnh, Trn Trng Kim, Phm Qunh, Dng B Trc, Nguyn Hu Tin. Cho d th h sau (th h T Lc Vn on) c bng b, ci ct mt s ngi i biu cho th h ca h, nhng nh nho cp tin KNT lm c vai tr dn o mt th h duy tn, quyt cht t nhng tri buc ca mt thi h lu tin v mt thi mi. Nh th th nhng th h i qua th k XX vi nhng tm tnh khc nhau nhng u c nhng nt chung: h nung nu trong mnh nhng thao thc v mt cuc thay i ton din, m vn hc ch l mt kha cnh ca cc tm tnh th h . y c th ni n mi quan h vn ho-x hi vi vn hc ca mi thi k. y c nhng ngi lp ngn mi th h vn hc u mun ph nhn mi tng quan ny, v ch mun nhn nhn mt khonh ao ring ca ci gi l lng vn, hoc vn v hn, cng ho vn chng. E rng ch l nhng nh kin ch quan hoc di lng. Mt nt chung khc na: nhng ngi m ng u l nhng ngi tr tui, hoc t na cng l tr trong tm hn c th nhy bn vi nhng tm tnh mi, nhng trn tr mi ca mt th h. Khng c nhng ngi tin phong no l nhng k ch bit n theo, d ch l theo ui nhng th t tng, nhng ch ngha ny khc trong vn hc. Ba th h i trc ca th k XX th th nhng th h sau ny c th no tr c bng nhng tm tnh mn mi hoc gi to ?

4 Thu Khu chn Hp Lu lm khi im bn v cht t qu kh v ln ng ca th h hm nay ti hi ngoi. Mt s chn la c ngha. Trong ton cnh sinh hot vn ngh hi ngoi t 1975 n nay, Hp Lu c th xem l mt din n him hoi hon ton mun bt ph nhng tri buc v nhiu mt

m nhm ch trng xem nh l nhng cn tr cho mt hng sinh hot vn ngh mi. c li nhng trang vit c, ch thy ni ln xu hng bao qut chung m thi. Tp san Hp Lu lc mi gp mt hng chu nhng chng ph, nhng khng phi l t ch trng on tuyt vi qu kh vn hc, v l n gin l nhm bin tp khng phn chia ranh gii mi c no v vn hc. V mt vn hc th sao ? C th ni khng ngoa rng t l kh ln nhng bi th v nhng truyn ngn ng trn Hp Lu khng c nhng du hiu ca mt cng phu bt ph, nhng on tuyt no vi qu kh vn hc min nam thi k 1954-1975. Thnh thong c mt vi truyn tht c sc, nhng ngi c vn vn khng thy nhng t ph v ngh thut dng truyn xng ng gi l nhng vt b thnh tu m Thanh Tm Tuyn, Dng Nghim Mu, trc kia lm c. Mc su lng v ni dung phn nh v phong ph v ti truyn cng cha th no snh vi tm vc truyn ca Nguyn nh Ton, Tho Trng, Y Uyn, Nguyn Mng Gic, Ngu Ng trc kia. Khng kh trong mt s th v truyn in trn cc trang bo Hp Lu -m chng c l Hp Ludng nh l nhng khonh tm tnh ni di ca mt th h vn hc qua. Rt him hoi nhng sng tc bt i t mt tm cnh khc, thuc v mt th h khc. Rt li trong hn mi nm qua, d chng ch ng li my bi ngh lun vn hc c v cho mt hng ph bnh vn hc mi, xem nh mt vi mn thi thng ca mt thi mi. Mt s nhng bi ngh lun loi ny mun lp thuyt, mun cch mng vn hc vi nhng thut ng to tt. Nhng tt c nhng c vng ca cc nh lp thuyt cn ang i thc tin sng tc chng cho. Nu khng c sng tc th nhng h ho nh th s chng c gi tr l lun hoc thc tin no. a ra nhn xt trn khng c l ph nhn vai tr tp hp ca tp san Hp Lu, m ch mun ni n mt s thc hin nhin l tm tnh chung ca th h vn hc hm nay ti hi ngoi khng th khng quan h vi nhng nt tm tnh ca ngi cng th h trong nc. Nh vn Vit Nam hm nay vit l vit v

hin thc ca dn tc mnh nhc nhi t hn nm trm nm qua. M thi, hy ni n gin hn, nhng nhc nhi ca hin thc Vit Nam hm nay c thua km g u vi hin thc thi Nguyn Du v nhng kinh nghim on trng, m sao mt Nguyn Du hm nay vn ang cn ln khut u ? Ni th l gin tip ni n mt thnh tu c thc ca Hp Lu trong hon cnh v ch ng ca n trong lng th h hm nay: Hp Lu vt thot nhng vng ro ca nhng ghetto tm l v vn ho ho vo dng ch lu nhng thao thc mi, nhng trn tr mi, nhng tm tnh mi ca mt th h khc va i qua chin tranh, chia ct v nay ang thu lm nhng mnh v m hng v mt thi xy dng li con ngi, dng li mi nh tm tnh mi. Ch trng nh th l mt xu hng mnh m trong tm tnh ca th h hm nay, khng ch trn mt vn hc m thi u. Cho nn v mt ny, nhng ngi ch trng Hp Lu bt c mch chnh ca tm tnh th h. T n chuyn lm vn chng cho th h li cn l mt n s khc cn c p s. Nhng n s ny, kh thay, li khng tu thuc vo bt c mt th tuyn ngn n no c, m nm chnh ni lc ca nh vn ca th h ny. Phi nhn l mt ny thnh tu vn hc ang cn mng. Vy th Hp Lu l mt din n vn hc ngh thut lm c vai tr dng trng m ng cho mt tm tnh mi ca mt th h ang ti. C l th h hm nay vn cn ang ch i nhng thnh tu c trng lng ca mt cuc cch tn vn hc nh tng thy qua nhng th h trc kia. iu k vng ny chng c g cao xa c, m ch l chuyn tt nhin ca vn hc m thi.

5 Con ng mi nh th l vch ra, kh dt khot. Nhng, nh Thu Khu nhn xt ng, Sng To tht ra vn khng hn l cht t vi qu kh. S kin

ny khng phi l h cch mng na vi, m ch l hin tng k tha v pht trin ca vn ngh m thi. Nhng li l khiu khch, bt chin trong mt s bi vit trn Sng To tht ra nn c hiu l nhng k thut tip th, mt k thut thng thng ca mi din n vn ngh tin phong mi ni, v mi thi. Tn ip ca c th h vn hc m u t Sng To nn c hiu gia hai hng ch. Th h T Lc v th h Sng To c th on tuyt vi di sn ln ng khng bng nhng im ta t tng no, m ch l do s bc xc v mt s thay i. T nh hng nh th -m c mt do lng vn hay ni l nhng d phng vn chng- n nhng thnh tu v vn hc l mt khong cch di, do kt qu ca ti nng m lc ca nh vn m c ch khng phi l t nhng bi lun thuyt n o bc la. Bao gi vn th, vn hc ch l nhng g cn li sau khi mi th ch ngha x b lng xung. Th h hm nay c nhng may mn ring ca h, trong c c s may mn l h c tha t di sn ca th h vn hc i no min nam trong hai mi nm l, v h cng tha t c nn hc m c ngi nghim ging gi l vn hc phi o. Di sn c y ri, khng th c l do no h ho n i. Mt may mn khc na l t sau cuc ci tri vn ngh, nh vn Vit Nam c th c iu kin giao lu vi th gii bn ngoi. Trong thi th ny khng th hnh tin m t bng lng vi di sn vn hc trong khonh ao nh b nh c na ri. Phi lm mt cuc ln ng thi, nh cc th h trc u phi mit mi hc hi th gii chung quanh ta trong thi im ca h. Th h Duy Tn v ng Kinh Ngha Thc tm v tn th Tu v Nht, th h T Lc Vn on v th h Sng To cng trang b nhng hnh l vn hc ca thi i mnh ch khng bo gi hnh tin trong ao t tu duy c. Trong ngha , chng ta c th ng vi Thu Khu l hc hi t di sn hay t th gii th sau cng ti nng v m lc ca nh vn vn l yu t ca thnh cng (v tht bi) ca mt th h.

C ngi s ni rng th h hm nay ang hnh thnh mt nn vn hc khc, khng cn phi lu luyn g vi nhng tm tnh gi ci ca ngi i trc. C th l th. i tm bn sc cho mnh lun lun l mt hnh trnh gian nan v c n. Nhng hnh nh vn l quy lut, l s vn hnh x hi thng theo nhng tin trnh ca n. Chu k sinh thnh v pht trin ca th h vn hc hm nay s i qua tin trnh m cha anh h tri qua: bui u thng vn ching trng n o, tuyn ngn ny n. Khi lnh chim c trn a ri th tp hp nh vn s phi xn tay o m lao ng mit mi, quay cung vt v trn tha rung bt ngt. Sau nhng n , vt v v mit mi, s ch cn li nhng g m thi gian khng xo c. l nhng gi tr ca mt thi. Vn hc cng nh bao nhiu hnh thi sinh hot ca thc, phi chu th thch nghit ng ca thi gian. n y, xin tr li ln na cu chuyn v im ta t tng lm n by t duy vn hc cho mt th h. Kh m tch ri ci im ta ra khi ton cnh mt tm tnh chung ca mt th h trong mt hon cnh x hi m mi ngi cng chia s s phn chung. C l v th m nhng ngi tin phong ca mi th h qua u khng dng li sinh hot vn hc. H ln lt ni nhau tham gia cc sinh hot x hi khc lm cho hon chnh ci n by t duy m th h ca h cn n. ng Kinh Ngha Thc th ai cng bit ri, rc la tm can ca th h. n nhng ngi ca th h T Lc Vn on th vn chng cng chng l mt cng ho ring l v lc lng. Phong tro nh Sng nhm ln ngn la hot ng ca nhm Phong Ho, bn cnh phong tro Truyn B Quc Ng Ai bo l th h Sng To ch l thun vn chng ? Nhng ngi ch trng ca nhm nh Trn Thanh Hip, Nguyn S T, Don Quc S, Thanh Tm Tuyn cng cng vi th h ca h xung thuyn -theo cch ni ca Camus- c trong vn chng ln ngoi i sng x hi. Th h hm nay tt yu cng phi c mt cuc ln ng, cng phi xung thuyn. Con thuyn ca th h hm nay l u ? Nhng ngi thu th ang ngh v s lm g ? on Xun Kin