Cc em hc sinh thn mn!

- Trong cc bi tp v qui lut di truyn th qui lut di truyn hon v gen l mt trong nhng dng bi tp va a dng, va phc tp v thng ra trong cc thi tuyn sinh vo cc trng i hc-Cao ng -THCN. - Mt khc theo phn phi chng trnh sinh hc 12 s tit gii bi tp khng nhiu v thng ra bi tp c th, ri rc, cha c tnh h thng, do phn ln cc em cn lng tng trong phng php gii bi tp. Do , gii quyt tt cc dng bi tp lin quan n Hon v gen, ti gii thiu cho cc em: PHN DNG V PHNG PHP GII CC DNG BI TP V QUI LUT DI TRUYN HON V GEN I. C s khoa hc: - V s lng gen trong t bo bao gi cng nhiu hn s cp NST tng ng, nn trn cp NST tng ng bao gi cng c nhiu cp gen alen phn b, mi cp gen phn b trn NST ti mt v tr nht nh gi l lct - Trong qu trnh gim phn to giao t ti k trc ca gim phn ln th nht c hin tng tip hp hai NST kp ca cp tng ng, nn c th xy ra hin tng trao i on tng ng gia hai crmatit khng cng ngun, gy nn hin tng hon v gen - Tn s hon v gen (p) th hin lc lin kt gia cc gen trn NST, ni chung , cc gen trn NST c xu hng lin kt cht ch nn tn s hon v gen khng vt qu 50% ( p 50% ) - Tn s hon v gen th hin khong cch tng i gia cc gen trn NST: cc gen nm cng xa nhau th tn s hon v gen cng ln v ngc li cc gen nm gn nhau th tn s hon v gen cng nh. - Cng thc tnh tn s HVG (p) (p) = (s giao t HV / tng s giao t to thnh) x 100% (p) = (s c th c kiu hnh do HV/ tng s c th thu c) x 100% (p) = 2 x % giao t HV II.Cc dng bi tp v phng php gii cc dng bi tp Dng I: D kin bi cho: - Cp tnh trng tri, ln hon ton - S t bo tri qua gim phn to giao t ,v s t bo xy ra hon v gen - Cc giao t u tham gia vo qu trnh th tinh Yu cu: - Xc nh t l kiu hnh th h lai Cch gii chung: Bc1:Xc nh tn s hon v gen *C s l thuyt: - 1 t bo sinh giao t c qua gim phn to 4 giao t c u tham gia th tinh - Nu 1 t bo sinh giao t xy ra HVG mt cp alen s cho hai loi giao t : giao t lin kt = giao t HVG=1/2 - Tn s HVG(p) = (s giao t HV/ tng s giao t to thnh) x 100% Bc2:Xc nh t l KH th h lai: - Da vo d kin bi bin lun xc nh KG ca P Lp s lai t l phn tnh KH th h lai Bi tp vn dng: V d: Cy u lai F1 mang kiu hnh hoa tm- ht phn di tng ng vi s c mt ca hai cp gen d hp trn NST tng ng. Gi s c 1000 t bo sinh giao t tri qua gim phn pht sinh ht phn, trong c 100 t bo xy ra hon v gen. Cy F1 c dng lm trong php lai 1

phn tch cho th h lai.Tnh t l % cc loi kiu hnh th h lai.Bit rng tt c ht phn sinh ra u tham gia th tinh v hoa tm tri hon ton so vi hoa , ht phn di tri hon ton so vi ht phn trn Bi gii: 1.Xc nh tn s Hon v gen: - S ht phn c hnh thnh t 1000 t bo sinh ht phn l: 4.1000 = 4000 - Nu 1 t bo sinh ht phn xy ra hon v gen s cho hai loi giao t vi t l mi loi giao t l: 1 + giao t lin kt = giao t hon v gen = 2 V vy t 100 t bo sinh ht phn xy ra hon v gen th s ht phn xy ra hon v gen l: 4.100 = 200 2 200 Vy tn s hon v gen l: p = x 100% = 5% 4000 2.Xc nh t l phn tnh KH th h lai(F2) : - Bin lun xc nh KG ca F1 + Qui c A: hoa tm a: hoa B: ht phn di b: ht phn trn AB + F1 mang cp gen d hp trn cng cp NST tng ng KG F1 c th l hoc ab Ab . aB AB + Nu F1 c KG ab AB ab Lai phn tch F1: x ab ab Giao t F1 AB= ab = 47,5% 100% ab Ab = aB =2,5% AB ab Ab aB T l KG F2 47,5% : 47,5% : 2,5% : 2,5% ab ab ab ab T l KH F2 47,5% hoa tm,ht phn di: 47,5% hoa ,ht phn trn : 2,5% hoa tm, ht phn trn: 2,5% hoa , ht phn trn: Ab + Nu F1 c KG . aB Ab ab Lai phn tch F1: x aB ab Giao t F1 Ab = aB= 47,5% 100% ab AB = ab= 2,5% AB ab Ab aB T l KG F2 2,5% : 2,5% : 47,5% : 47,5% ab ab ab ab T l KH F2 2,5% hoa tm,ht phn di : 2,5% hoa ,ht phn trn : 47,5% hoa tm, ht phn trn: 47,5% hoa , ht phn trn: Dng II: 2

D kin bi cho: - Cho KH ca P. -T l phn tnh kiu hnh th h lai. Yu cu: -Bin lun v vit s lai Cch gii chung: Bc 1. - Bin lun xc nh tnh trng tri ln, v qui lut di truyn chi phi s di truyn ca hai cp tnh trng *C s l thuyt: - Da vo nh lut ng tnh, phn tnh ca G. Mendel xc nh tnh trng tri ln - Nu th h lai xut hin 4 loi KH phn tnh 9:3:3:1 (hay 1:1:1:1 trong lai phn tch) th s di truyn chi phi tun theo qui lut di truyn hon v gen Bc 2. Xc nh tn s hon v gen t suy ra KG ca P v tn s hon v gen *C s l thuyt: - Dng phng php phn tch giao t xc nh tn s HVG(p) - T t l phn tnh th h lai( thng cn c vo t l % KH mang hai tnh trng ln) t l giao t lin kt( hoc t l giao t hon v) KG ca c th em lai Bc 3: Lp s lai kim chng Bi tp vn dng: 1.Trng hp HVG xy ra mt bn b hoc m V d 1: Khi cho giao phn gia hai cy cng loi, ngi ta thu c F1 c t l phn ly sau: 70% cy cao, qu trn; 20% cy thp, qu bu dc; 5% cy cao, qu bu dc; 5% cy thp, qu trn; Bin lun v vit s lai t P n F1 Bi gii: Bc1. -Bin lun: + Phn tch t l phn tnh KH ca tng cp tnh trng ring r + Tnh trng chiu cao: cy cao : cy thp = 3 cao : 1 thp ( ph hp vi L phn tnh Mendel) cy cao(A) tri hon ton so vi cy thp (a) v P Aa x Aa(1) + Tnh trng dng qu: qu trn : qu bu dc = 3 qu trn : 1 qu bu dc ( ph hp L phn tnh Mendel) qu trn (B) tri hon ton so vi qu bu dc(b) v P Bb x Bb(2) t (1) v (2) P (Aa,Bb) x (A a,Bb) *Phn tch t l phn tnh KH ca ng thi hai cp tnh trng: cao, trn : cao, bu dc : thp, trn : thp, bu dc = 70%: 5%: 5%: 20% 9:3:3:1 hai cp tnh trng di truyn tun theo qui lut hon v gen Bc2: ab F1 cythp, bu dc( )= 20% = 40% ab x 50% ab ab +1 cy P cho giao t AB = ab = 40% Ab = aB = 10%< 25% l giao t HVG KG ca P AB xy ra hon v gen vi tn s p = 20% ab 3

+1 cy P AB = ab =50% KG P

AB (lin kt gen) ab

Bc3: Vit s lai( HS t lp) 2.Trng hp HVG xy ra hai bn b v m V d 2: Cho nhng cy c chua F1 c cng KG vi KH cy cao, qu t th phn. F2 thu c t l phn tnh kiu hnh: 50,16% cao, : 24,84% cao, vng : 24,84% thp, : 0,16% thp, vng Bin lun v vit s lai t F1 n F2 Bi gii: Bc1: -Bin lun: + F2 xut hin tnh trng cy thp, qu vng F1 khng thun chng c kiu gen d hp hai cp gen.Vy cy cao, qu biu hin trong kiu gen d hp l tnh trng tri Qui c: A qui nh cy cao ; a qui nh cy thp B qui nh qu ; b qui nh qu vng F1 ( Aa,Bb) x F1 (Aa,Bb) +T l phn tnh kiu hnh F2: 50,16% : 28,84% : 28,84% : 0,16% 9 : 3: 3:1 1: 2: 1 nn s di truyn ca hai cp tnh trng tun theo qui lut di truyn hon v gen Bc 2: ab -F2 cy thp, vng( ) = 0,16% = 4% ab x 4% ab Hon v gen xy ra c hai bn b m F1 ab em lai -AB = ab = 4% < 25% l giao t HVG Ab -Ab = aB = 46%> 25% l giao t bnh thng KG ca F1 l v aB tn s HVG( p) = 2 x 4% = 8% Bc3: Lp s lai(HS t lp) DngIII: D kin bi cho: - KH ca P v cho bit trc KG ca F1 hoc khng cho bit trc KH ca P v kiu gen cu F1 -T l % 1 loi KH th h con lai F2 nhng khng phi l mang c hai tnh trng ln (aa,bb), m thng mang mt tnh trng tri v mt tnh trng ln(A-,bb hoc aa,B-) Yu cu: -Bin lun v vit s lai t P n F2 Cch gii chung: Bc 1. -Bin lun xc nh tnh trng tri, ln v xc nh qui lut di truyn chi phi hai cp tnh trng (thc hin tng t nh bc 1 ca dng II) Bc 2. -Xc nh tn s HVG KG ca F1 KG caP *C s l thuyt: Dng phng php lp phng trnh xc nh tn s HVG (p) Gi t l giao t ca F1 AB = ab = x Ab = aB = y 4

x + y = 0,5(1) +Da vo t l KH mang 1 tnh trng tri, 1 tnh trng ln (A-bb; aaB-) = a% lp phng trnh y2 + 2xy = a% (2) ri gii h phng trnh(1) & (2) chn n ph hp t suy ra tn s HVG v kiu gen ca P v F1 Bc3. -Lp s lai kim chng: 1.Trng hp 1: cho bit KH ca P v bit trc KG ca F1 V d1 Khi lai th la thn cao, ht go trong vi th la thn thp, ht c. F 1 thu c ton cy thn cao, ht go c. Cho cc cy F1 t th vi nhau F2 thu c 15600 cy bao gm 4 kiu hnh, trong c 3744 cy thn cao, ht trong.( Bit rng mi tnh trng do mt gen tc ng ring r qui nh) Bin lun v vit s lai t P n F2 Bi gii: Bc1. -P thun chng hai cp tnh trng em lai F1 ng tnh trng thn cao, ht go c ( ph hp L ng tnh Men del ) tnh trng thn cao(A ) l tri hon ton so vi thn thp(a); ht go c (B ) l tri hon ton so vi ht go trong(b) v kiu gen F1(Aa, Bb) 3744 3 -T l cy cao, ht trong(A-bb) F2 = x 100% = 24%(0,24) 18,75%( ) 15600 16 1 25%( ) qui lut di truyn chi phi hai cp tnh trng l qui lut di truyn hon v gen 4 Ab aB Ab KG(p) x KG(F1) Ab aB aB Bc 2 Gi t l giao t ca F1 AB = ab = x Ab = aB = y Ta c y2 + 2xy = 0,24 (1) 1 x+y= (2) 2 Gii h phng trnh (1) & (2) ta c x= 0,1 ; y = 0,4 tn s HVG (p) = 0,2 Bc3. Lp s lai t p n F2( HS t lp) 2.Trng hp 2: cha cho bit KH ca P v cha bit c KG ca F1 V d2: em giao phi gia b m u thun chng khc nhau v hai cp gen tng phn thu c F 1 ng lot cy cao, chn sm. F2 c 4 kiu hnh trong kiu hnh cy cao, chn mun chim 12,75% Bin lun v vit s lai t P n F2 Bi gii: Bc1: -P thun chng hai cp tnh trng tng phn em lai F1 ng tnh trng cy cao, chn sm( ph hp nh lut ng tnh Melen ) cao, sm tri so vi thp mun + Qui c A: cao a: thp B: chn sm b: chn mun + F1 c kiu gen d hp hai cp gen (Aa,Bb) 5

- T l phn tnh kiu hnh F2 3 1 qui lut di truyn chi phi s di truyn hai 16 4 cp tnh trng l qui lut di truyn hon v gen Bc2: - Gi t l giao t ca F1 AB = ab = x Ab = aB = y Ta c y2 + 2xy = 0,1275(1) 1 x + y = (2) 2 gii h phng trnh (1) & (2) ta c + x = 0,35 > 0,25 ( giao t lin kt) ; + y = 0,15 < 0,25 (giao t hon v gen) AB + Suy ra kiu gen F1 l v tn s HVG (p) = 0,15 x 2 = 0,3 ab AB ab + Kiu gen ca P x AB ab - Bc 3: Lp s lai t P n F2 (HS t lp) cy cao, chn mun ( A-;bb) = 12,75% Nguyn Th Qu H GV trng THPT chuyn Qung Bnh.