CHNG V: HIDROCACBON NO. Tit 37: ANKAN.(tit 1) Ngy : A. Mc tiu: 1.

Kin thc: Cho hc sinh hiu v bit: - Cc khi nim v ankan, cng thc chung ca dy ng ng , CTCT v cch gi tn mt s cht n gin. - Nm c tnh cht v phn ng c trng ca ankan. ng dng ca ankan trong i sng v trong cng nghip. 2. K nng: - Vn dng nhng kin thc hc lp dy ng ng, vit cc ng phn. - Vit c cc phn ng xy v gi tn cc sn phm. 3. Tnh cm, thi : - Rn luyn thi lm vic khoa hc, nghim tc. - Xy dng tnh tch cc, ch ng, hp tc, c k hoch v to c s cho cc em yu thch mn ha hc. B. Chun b: M hnh phn t butan, bt la gaz cho phn ng chy. C. Phng php: Chng minh v din gii. D. T chc hot ng: 1. Kim tra bi c: Nu nh ngha ca cc loi phn ng trong ha hc hu c v cho v d minh ha ? 2. Bi mi: Hot ng ca thy Hot ng ca tr 1. Nhc li khi nim ng ng, t vit cng thc ca cc cht CH4, C2H6, C3H8... trong dy ng ng ca CTTQ : CnH2n + 2 vi n 1. metan v a ra CTTQ ca dy ny ? * Phn t ch cha lin kt 2. Quan st m hnh phn n () t butan v nu c im * Mi C lin kt vi 4 nguyn cu to ca n ? t khc t din u. * Mch cacbon gp khc. 3. ng phn l g ? Vit cng thc cu to cc ng phn ca phn t C4H10 , C5H12 ? Ghi bng I. ng ng, ng phn v danh php: 1. Dy ng ng ankan: (parafin) * Vd : CH4, C2H6, C3H8...lp thnh dy ng ng ankan. CTTQ : CnH2n + 2 vi n 1. * Phn t ch cha lin kt n () * Mi C lin kt vi 4 nguyn t khc t din u. * Mch cacbon gp khc. 2. ng phn: * T C4H10 bt u c ng phn v mch cacbon. C4H10: * Vd : C4H10 c 2 ng phn : (1) CH3-CH2-CH2-CH3. (1) CH3-CH2-CH2-CH3. (2) CH3-CH(CH3)-CH3. (2) CH3-CH(CH3)-CH3. C5H12: 3. Danh php: (xem bng 5.1) (1)CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 * Tn cc ankan khng nhnh (5.1) (2) (CH3)2CH-CH2-CH3. * Tn gc ankyl (phn cn li ca ankan (3)CH3-CH2-CH(CH3)-CH3 khi mt i 1H) : thay an = yl. (4) CH3-(CH3)2C-CH3. * Tn cc ankan c nhnh : - Chn mch cacbon di v phc tp nht lm mch chnh. - nh s th t t pha cc nguyn t cacbon mch chnh gn nhnh hn. C4H10: - Gi tn mch nhnh (nhm ankyl) theo (1) butan. th t vn ch ci cng vi s ch v tr (2) izobutan hay 2-metyl ca n, sau gi tn ankan mch chnh. propan. Vd 1 : Cc ng phn ca C4H10 trn : C5H12: (1) Butan ; (2) 2-metyl propan. (1) pentan. Vd 2 : (2) izopentan hay 2-metyl CH3-CH(CH3)-CH(CH3)-CH2-CH3 c tn butan. 2,3-dimetyl pentan. (3) 3-metyl pentan. * Mt s cht c tn thng thng :

4. Da vo cch gi tn ca cc ankan mch thng v nhnh, hy gi tn cc cht c cng thc cu to va vit trn?

(4) neo pentan dimetyl propan.

5. Xc nh bc ca cc nguyn t cacbon trong hp cht 2-metyl butan ? 6. Tham kho sch gio khoa hy nu cc tnh cht vt l c bn ca ankan ?

hay 2,2- CH3-CH-CH2-... izo... CH3 CH3-CH2-CH-... sec... CH3 CH3 CH3-C -CH2-... neo... CH3 CH3 CH3-C tert... CH3 4. Bc cacbon : Bc ca nguyn t Hc sinh xc nh v gio cacbon trong hidrocacbon no l s lin vin kim tra li. kt ca n vi cc nguyn t cacbon khc. II. Tnh cht vt l:: * iu kin thng : * iu kin thng : - T C1 C4 : th kh. - T C1 C4 : th kh. - T C5 C17: th lng. - T C5 C17: th lng. - Cc cht cn li th rn. - Cc cht cn li th rn. * ts, tnc, khi lng ring d tng theo chiu * ts, tnc, khi lng ring d tng ca khi lng phn t (xem bng tng theo chiu tng ca khi 5.1). lng phn t * Nh hn nc, khng tan trong nc, * Nh hn nc, khng tan tan c trong mt s dung mi hu c. trong nc, tan c trong mt s dung mi hu c.

E.Cng c v dn d: - Vit CTCT v gi tn cc ng phn c CTPT C6H14. - Lm bi tp 2/115 SGK , hc v c bi cho tit sau. Tit 38: CHNG V: HIDROCACBON NO. ANKAN.(tit 2) Ngy :

A. Mc tiu: 1. Kin thc: Cho hc sinh hiu v bit: - Cc khi nim v ankan, cng thc chung ca dy ng ng , CTCT v cch gi tn mt s cht n gin. - Nm c tnh cht v phn ng c trng ca ankan. ng dng ca ankan trong i sng v trong cng nghip. 2. K nng: - Vn dng nhng kin thc hc lp dy ng ng, vit cc ng phn. - Vit c cc phn ng xy v gi tn cc sn phm. 3. Tnh cm, thi : - Rn luyn thi lm vic khoa hc, nghim tc. - Xy dng tnh tch cc, ch ng, hp tc, c k hoch v to c s cho cc em yu thch mn ha hc. B. Chun b: M hnh phn t butan, bt la gaz cho phn ng chy. C. Phng php: Chng minh v din gii. D. T chc hot ng: 1. Kim tra bi c: Vit CTTQ ca dy ng ng ankan? Vit CTCT cc ng phn ca C5H12 v gi tn ca chng ? 2. Bi mi: Hot ng ca thy Hot ng ca tr Ghi bng 1. Nhc li nh ngha v L phn ng trong mt phn ng th ? hoc nhm nguyn t trong III. Tnh cht ha hc:

2. T v d ca gio vin hy vit phn ng th Br2 vo phn t etan v propan ?

3. Hy gi tn cc sn phm ca phn ng th vit trn ?

4. Vit phn ng chy tng qut ca dy ng ng ankan ? Nu ng dng ca phn ng ny

5. Vit phn ng iu ch metan bng phn ng ca mui natri vi vi ti xt ?

6. Nu mt vi ng dng ca ankan trong i sng m em bit ?

phn t b thay th bi mt 1. Phn ng th vi halogen: (Cl2, Br2, hoc nhm nguyn t khc. askt) Vd : CH4 + Cl2 -askt-> CH3Cl + HCl. (clometan hay metyl clorua) CH3Cl + Cl2 -askt-> CH2Cl2 + HCl. Hc sinh vit v a ra kt (diclometan lun v sn phm to ra sau hay metylen clorua) phn ng . CH2Cl2 + Cl2 -askt-> CHCl3 + HCl. (triclometan hay clorofom) askt CHCl3 + Cl2 - -> CCl4 + HCl. (tetraclometan hay cacbontetraclorrua) * Cc ng ng khc ca metan cng tham gia phn ng th tng t. Hc sinh c v gio vin b * Nguyn t H ca cacbon bc cao hn d sung thm. b th hn nguyn t H ca cacbon bc thp. * Cc phn ng trn gi l phn ng halogen ha, sn phm gi l dn xut halogen ca hidrocacbon. 2. Phn ng tch: * Tch H2: Vd : CH3-CH3 -500 C, xt-> CH2=CH2 + H2. * Cc ankan mch C trn 3C ngoi tch H2 cn c th b b gy mch C: Vd : CH 4+ CH2=CH2 t0,xt CH3-CH2-CH3- CnH2n+2 + [(3n+1)/2] O2 CH3-CH=CH2+H2 t0 -- ->nCO2 + (n+1)H2O + Q 3. Phn ng oxi ha: c ng dng lm nhin * OXH hon ton (chy) : liu. CnH2n+2 + [(3n+1)/2] O2 --t0-> nCO2 + (n+1)H2O + Q * Thiu oxi, phn ng OXH khng hon ton to ra nhiu sn phm khc nh C, CO, axit hu c... IV. iu ch: CH3COONa + NaOH -CaO, t0-> 1. Trong phng th nghim: CH4 + Na2CO3. CnH2n+1COONa + NaOH -CaO, t0-> CnH2n+2 + Na2CO3. Vd: iu ch metan. 2. Trong cng nghip: * Chng ct phn on du m. * Thu t kh thin nhin v kh du m. Hc sinh nu, gio vin b V. ng dng: sung thm . - Lm nhin liu. - Lm nguyn liu tng hp nn cc hp cht khc dng cho cc nghnh cng nghip.

E.Cng c v dn d: - Lm bi tp 3/115 SGK ti lp. - Lm bi tp 4,5,6,7/115 SGK , hc v c bi mi cho tit sau.

Tit 39:

XICLOANKAN. Ngy :

A. Mc tiu: 1. Kin thc: Cho hc sinh hiu v bit: - Cng thc chung, ng ng, ng phn, tn gi v c im cu to ca xicloankan. - So snh s ging v khc nhau v cu to, tnh cht ca xicloankan v ankan. - Gii thch c s khc nhau gia xicloankan v ankan. 2. K nng: - Vn dng nhng kin thc vit cc CTCT ca xicloankan, gi tn chng. - Vit c cc phn ng th hin tnh cht ha hc ca xicloankan. 3. Tnh cm, thi : - Rn luyn thi lm vic khoa hc, nghim tc. - Xy dng tnh tch cc, ch ng, hp tc, c k hoch v to c s cho cc em yu thch mn ha hc. B. Chun b: Bng 5.2 sch gio khoa. Hc sinh n li cc kin thc v ankan. C. Phng php: Chng minh v din gii. D. T chc hot ng: 1. Kim tra bi c: Vit phn ng xy ra khi cho C2H6 tc dng vi Cl2 c askt v gi tn sn phm ? Vit phn ng xy ra khi nung C4H10 c xt ? 2. Bi mi: Hot ng ca thy Hot ng ca tr * Cho hc sinh xem m hnh phn t xiclopropan. - Phn t ny ch c lin kt 1. T m hnh hy n v mch vng. nhn xt v CTCT ca - CTCT: phn t xiclopropan ? CH2 - CH2 hay CH2 2. T nu nh ngha ca xicloankan? * Xicloankan l nhng hidrocacbon no c mch vng. 3. Vit CTTQ ca dy ng ng ny ? 4. Bt u t phn t no th c ng phn, hy vit ng phn ca phn t C5H10 ? Ghi bng

I. Cu to: 1. nh ngha: Xicloankan l nhng hidrocacbon no c mch vng. * C th c 1 hoc nhiu vng, (chng trnh ch xt 1 vng ) * Mt s cng thc v tn gi n gin: (xem bng 5.2) CH2 - CH2 hay : Xiclopropan. CH2 CH2 - CH2 hay : Xiclobutan. CH2 - CH2 * CTTQ: CnH2n vi n 3. 2. Cng thc chung: CnH2n vi n 3. * Cc cht c t 4 cacbon tr ln c cc * Bt u t C4H8 th c ng ng phn. phn. Vd : C4H8 c 2 ng phn : * Hc sinh vit ng phn v CH2 - CH2 hay : Xiclobutan. gio vin kim tra, b sung CH2 - CH2 thm. CH2 - CH-CH3 CH2 - CH3 Metyl xiclopropan. II. Tnh cht ha hc: 1. Phn ng th: (tng t ankan) CH2 - CH2 + Br2 -t0-> CH2-CH-Br CH2 CH2 + HBr. 2. Phn ng cng m vng: (Ch c vng C3H6 v C4H8 phn ng c, cc vng ln hn khng tham gia phn ng ny) a. Cng H2 (cho c C3H6 v C4H8)

5. Tng t phn ng th ca ankan hc, vit phn ng th ca * Hc sinh lm v gio vin xiclopropan v xiclobutan kim tra li. vi Br2 v gi tn sn phm to thnh ? 6. Vit phn ng cng ca xiclopropan vi H2 v vi dd Br2 ? CH2 - CH2 + H2-t0,Ni-> CH2 CH3-CH2-CH3.

7. Vit phn ng tch H2 t xiclohexan v gi tn sn phm ?

8. Vit phn ng chy tng qut v nu ng dng ca phn ng ny

9. Nu mt vi ng dng ca ankan trong i sng m em bit ?

CH2 - CH2 + H2-t0,Ni->CH3-CH2-CH3 CH2 - CH2 + Br2 ---> CH2 CH2 b. Xiclo propan c th cng vi Br2(dd) CH2Br-CH2-CH2Br. hoc vi axit (HBr). CH2 - CH2 + Br2 ---> CH2 CH2Br-CH2-CH2Br. CH2 - CH2 + HBr ---> CH2 CH3-CH2-CH2Br. 3. Phn ng tch: Cc xicloankan b tch H2 to hp cht khng no nh cc ankan. * Hc sinh vit v gio vin Vd : kim tra li. - CH3 -t0,xt-> - CH3 + 3H2. (toluen hay metylbenzen) 4. Phn ng oxi ha: - Xicloankan chy ta nhiu nhit ging CnH2n + 3n/2 O2 nh ankan. --t0->nCO2 + nH2O + Q - Phn ng chy tng qut: c ng dng lm nhin CnH2n + 3n/2O2 -t0-> nCO2 + nH2O. liu. III. iu ch v ng dng: * Ch yu ly t chng ct du m. * M s c iu ch t ankan : Hc sinh nu, gio vin b CH3-CH2-CH2-CH2-CH2-CH3 -t0,xt-> sung thm . - CH3 + H2. * Xicloankan c dng lm nhin liu, dung mi, hoc nguyn liu iu ch cc hp cht hu c khc.

E.Cng c v dn d: - Lm bi tp 1/120 SGK ti lp. - Lm bi tp 2,3,4,5/120 SGK , hc v c bi mi cho tit sau. Tit 40: LUYN TP. Ngy : ANKAN V XICLOANKAN. A. Mc tiu: 1. Kin thc: Cng c k nng vt CTCT v gi tn cc ankan v xicloankan. 2. K nng: Rn luyn k nng vit CTCT , lp CTPT v vit cc phng trnh ha hc c ch n quy lut th v ankan. 3. Tnh cm, thi : - Rn luyn thi lm vic khoa hc, nghim tc. - Xy dng tnh tch cc, ch ng, hp tc, c k hoch v to c s cho cc em yu thch mn ha hc. B. Chun b: Hc sinh chun b bi tp nh trc, gio vin chun b bng tng kt v h thng bi tp bm st chng trnh. C. Phng php: Nu vn v gii quyt vn . D. T chc hot ng: Hot ng ca thy Hot ng ca tr Ghi bng Phiu hc tp 1: * Cu to: 1.Bng so snh(ankan v 1. Ging nhau: Phn t ch c I. Cc kin thc cn nm vng: xicloankan): lin kt n. 1. Cc phn ng chnh ca hidrocacbon * Cu to: 2. Khc nhau : Ankan mch no: Th v tch. 1. Ging nhau: h, xicloankan mch vng. 2. Ankan l hidrocacbon no mch h,

2. Khc nhau: * Tnh cht ha hc: 1. Ging nhau: 2. Khc nhau:

* Tnh cht ha hc: 1. Ging nhau: - u c phn ng th , tch hidro. - C phn ng chy ta nhit. 2. Khc nhau: Xicloankan vng 3C, 4C c phn ng cng m vng.

CTTQ: CnH2n + 2 vi n 1. 3. Ankan t C4H10 tr i c ng phn mch cacbon. 4. Cc xicloankan C3H6 v C4H8 c phn ng cng m vng. 5. So snh ankan v xicloankan qua bng phiu hc tp 1. II. Bi tp luyn tp: 1. Bi tp 1: Theo phiu hc tp 2. 1. CH3-CH2-CH2-CH2-CH3. 2. CH3-CH(CH3)-CH2-CH3. Cn c tn gi l isopentan. 3. CH3-CH(CH3)-CH3. Cn c tn gi l 2-metylpropan. 4. CH3-C(CH3)2-CH3. Cn c tn gi l 2,2-dimetylpropan. 2. Bi tp2: Theo phiu hc tp 3: Gi V1(l) v V2(l) ln lt l th tch ca C2H6 v CH4 ban u, ta c: V1 + V2 = 3,36 (1). Theo phn ng chy ta c: 2V1 + V2 = 4,48 (2). Gii (1) v (2) ta c : V1 = 1,12 lt v V2 = 2,24 lt. %(V)C2H4 = 1,12/3,36 = 33,3%. %(V)CH4 = 66,7%. 3. Bi tp 3: Theo phiu hc tp 4: * nCO2 = 0,3 mol. nH2O = 0,3 mol. * S mol CO2 v H2O bng nhau, nn X l xicloankan, CTTQ CnH2n. * P chy : CnH2n + 3n/2 O2 -t0-> nCO2 + nH2O. * Theo p chy ta c: 14n.n/0,3 = 4,2 n = 3. Vy CTPT X l C3H6. CTCT : CH3 - CH3 Xiclo propan. CH3

1. CH3-CH2-CH2-CH2-CH3. Phiu hc tp 2: 2. CH3-CH(CH3)-CH2-CH3. Vit CTCT ca cc ankan Cn c tn gi l isopentan. sau: 3. CH3-CH(CH3)-CH3. 1. penten-2. Cn c tn gi l 22. 2-metylbutan. metylpropan. 3. isobutan. 4. CH3-C(CH3)2-CH3. 4. neopentan. Cn c tn gi l 2,2Cc cht trn cn c tn dimetylpropan. gi l g ? Phiu hc tp 3: Gi V1(l) v V2(l) ln lt l t chy ht 3,36 lt hh th tch ca C2H6 v CH4 gm metan v etan c V1 + V2 = 3,36 (1). 4,48 lt CO2. Th tch o Theo phn ng chy ta c: ktc. Tnh %(V) ca 2V1 + V2 = 4,48 (2). cc kh bu. Gii (1) v (2) ta c : %(V)C2H4 = 1,12/3,36 = 33,3%. %(V)CH4 = 66,7%. Phiu hc tp 4: t chy hon ton 4,2 gam mt hidrocacbon no X , sau phn ng ta thu c 6,72 lt CO2 (ktc) v 5,4 gam nc. Xc nh CTPT , CTCT v gi tn X ? * nCO2 = 0,3 mol. nH2O = 0,3 mol. * S mol CO2 v H2O bng nhau, nn X l xicloankan, CTTQ CnH2n. * Theo p chy ta c: 14n.n/0,3 = 4,2 n = 3. Vy CTPT X l C3H6. CTCT : CH3 - CH3 CH3

Phiu hc tp 5: Khi cho izopentan tc dng vi Br2 theo t l mol 1:1 , sn phm chnh thu c l: A. 2-brompentan. B. 1-brompentan. C. 1,3-dibrompentan. D. 2-brom,2-metyl pentan. Phiu hc tp 6: Ankan Y mch cacbon khng phn nhnh c CTDGN l C2H5 . a. Tm CTPT, CTCT v

Hc sinh gii v chn ra p n, gio vin kim tra li. 4. Bi tp 4: Theo phiu hc tp 5: Chn p n l D.

Hc sinh gii, gio vin kim tra li.

5. Bi tp 5: Theo phiu hc tp 6: * CTPT ca Y: (C2H5)m. * Trong 1 ankan th s nguyn t H = 2ln s nguyn t H cng 2, nn ta c 5n = 2n + 2 n = 2 Vy CTPT Y l C4H10.

gi tn Y. b. Vit phn ng ca Y vi Cl2 (askt) theo t l mol 1:1, nu sn phm chnh. E.Cng c v dn d: n li cc bi hc c. Chun b bi mi . Tit 41: BI THC HNH 3: Phn tch nh tnh nguyn t, iu ch v tnh cht ca metan. Ngy :

A. Mc tiu: 1. Kin thc: - Cho hc sinh bit tin hnh th nghim xc nh nh tnh cacbon v hidro. - Bit tin hnh th nghim iu ch v th tnh cht ca metan. 2. K nng: - Rn luyn k nng thc hnh vi cc hp cht hu c. - Rn luyn k nng thc hnh th nghim vi mt lng nh ha cht , m bo an ton, chnh xc v thnh cng. B. Chun b: 1. Dng c th nghim: ng nghim; gi th nghim ; ng nh git ; gi ng nghim ; nt cao su ; ng dn kh hnh ch L(u nhnh di c vut nhn) ; tha ly ha cht ; n cn. 2. Ha cht : Saccaroz(ng knh), CuO, CuSO 4 khan, CH3COONa khan, vi ti xt, dd Br2, dd KMnO4, bng khng thm nc. 3. Yu cu hc sinh n tp cc kin thc hc lm th nghim. C. Tin hnh th nghim: Hot ng ca thy Hot ng ca tr Hng dn hc sinh lm th nghim: I. Th nghim 1: Xc nh nh tnh cacbon v hidro. Tin hnh th nghim, quan II. Th nghim 2: st hin tng , gii thch v iu ch v th tnh cht vit tng trnh. ca metan. III. Vit tng trnh th nghim: Hc sinh vit tng trnh theo mu np v cui gi. Ghi bng I. Th nghim 1: Xc nh nh tnh cacbon v hidro. II. Th nghim 2: iu ch v th tnh cht ca metan. III. Vit tng trnh th nghim:

BNG TNG TRNH TH NGHIM Tn th nghim Xc nh nh tnh cacbon v hidro. Dng c v ha cht 2 ng nghim Gi th nghim. ng, CuO, dd Ca(OH)2, bng trn CuSO4 khan. n cn. Ni dung tin hnh - Trn 0,2 gam ng vi 1-2 gam CuO, cho vo ng nghim kh, thm lp mng CuO ph kn hh, cho bng trn CuSO4 khan nt phn trn ca ng nghim. ng nghim cn li Gii thch , phng trnh Ghi ch. phn ng - CuSO4 khan ha xanh do - Mu ca hp thu nc, vy trong CuSO4 ha sn phm phn ng c hi xanh. nc, chng t trong - Dung dch ng c H. un lc u Ca(OH)2 - dd Ca(OH)2 b vn c nh quanh vn c. do to kt ta, vy trong ng nghim, sn phm phn ng c sau un CO2, chng t trong thnh tp trung phn ca ng c C. phn phn - CuO oxi ha hon ton ng. Hin tng

ng dd Ca(OH)2. - Lp dng c th nghim nh hnh 4.1 SGK. - un ng nghim cha hh phn ng.

ng to ra sn phm l CO2 v hi nc. C12H22O11 + 24CuO -t0-> 12CO2 + 11H2O + 24Cu. * Hi nc + CuSO4 khan mu xanh * CO2 + Ca(OH)2= CaCO3 + H2O. - Kh ng - Khi t dn chy cn cho vi ngn CH4 sinh ra la xanh. nhiu - dd Br2 - Phn ng iu ch y ht khng b metan: khng kh mt mu. CH3COONa+NaOH ra ngoi -CaO,t0-> CH4 + Na2CO3 trnh gy - Khi t kh metan chy n. ta nhit v c ngn la - Chn CaO xanh. mi nung, - CH4 l hidrocacbon no, nh, xp, khng lm mt mu dd tn nh, Br2. trn nhanh, u vi xt rn, t l 1,5:1(m) (c th nung trong chn s cho kh) trn nhanh vi CH3COON a t l 2:3 (m).

- Ly mt tha nh hh trn sn gm CH3COONa + CaO + NaOH iu 2 ng nghim cho vo ng ch v Gi th nghim. nghim sch. Nt th tnh CH3COONa, ng nghim bng cht ca CaO, NaOH, dd nt cao su c ng metan. Br2. dn hnh ch L. n cn. ng nghim cn li ng dd Br2. - Lp dng c nh hnh 5.2 SGK. - un nng u ng nghim. - Chm la t u ng dn . - a ng dn vo dd Br2.

E.Cng c v dn d: Son bi mi chng VI chun b cho tit sau.