You are on page 1of 64

B NNG NGHIP V PHT TRIN NNG THN CHNG TRNH H TR NGNH LM NGHIP & I TC

CM NANG

NGNH LM NGHIP

Chng

MI TRNG NGUN NHN LC TRONG QUN L, S DNG TI NGUYN RNG V KHUYN LM


KS. Nguyn Vit Khoa TS. Nguyn B Ngi TS. V Vn M

NM 2006

Mc lc Phn 1: Phn Tch Cc Yu T Nhn Lc Trong Qun L v S Dng Ti Nguyn Rng................ 5 1. Ngun nhn lc ...................................................................................................................... 5 1.1. Khi nim v phn loi ngun lc..............................................................................................................................5 1.2. Ngun nhn lc trong qun l v s dng ti nguyn rng...................................................................................5 1.2.1. Dn s v lao ng ................................................................................................... 5 1.2.2. Dn tc...................................................................................................................... 6 1.2.3. Gii ........................................................................................................................... 6 1.2.4. Trnh hc vn:...................................................................................................... 7 1.2.5. Thu nhp t lm nghip ca H gia nh ................................................................. 7 1.3. Nt c trng x hi lin quan n tip cn ti nguyn rng.................................................................................9 1.3.1. Thi ca nhng ngi lm rng i vi lm nghip ........................................... 9 1.3.2. S tham gia vo vic ra quyt nh ti a phng .................................................. 9 1.3.3. Cung cp cc dch v.............................................................................................. 10 1.4. Qun l v s dng ngun ti nguyn rng...........................................................................................................11 1.4.1. Cc i tng tham gia qun l ngun ti nguyn rng ........................................ 11 1.4.2. H gia nh, c nhn ............................................................................................... 11 1.4.3. Cng ng thn bn................................................................................................ 12 1.5. Nhng ti liu v kin thc cn thiu ht cha c cp nht y .............................................................12 2. Pht trin Kinh t - X hi i vi cc x c bit kh khn ............................................... 13 2.1. Cc chnh sch pht trin kinh t, x hi i vi cc x c bit kh khn vng ni v dn tc thiu s 13 2.2. Cc tiu ch v kinh t - x hi v mi trng xc nh cc x c bit kh khn min ni v ng bo dn tc thiu s.............................................................................................................................................................14 2.2.1.Tiu ch i vi cc x thuc 3 khu vc min ni, vng cao .................................. 14 2.2.2. Tiu ch i vi cc x c ng bo Khmer, Chm v cc dn tc thiu s khc ng bng thuc cc tnh pha Nam ................................................................................. 16 3. Tng hp Danh sch cc x c bit kh khn c Th tng Chnh ph ph duyt u t theo Chng trnh 135, tnh n 12/11/2003 ................................................................ 17 Phn 2: Khuyn Lm ................................................................................................................ 18 1. Cc kinh nghim khuyn lm Vit Nam v gi tr ca chng p dng ........................ 18 1.1. Cc chnh sch khuyn lm.......................................................................................................................................18 1.2. T chc v th ch khuyn lm................................................................................................................................19 1.3. Mt s cch tip cn khuyn lm ch yu.............................................................................................................22 1.3.1. Chuyn giao k thut Lm nghip.......................................................................... 22 1.3.2. Pht trin kinh t x hi.......................................................................................................................................22

1.3.3. Hn ch ri ro trong sn xut lm nghip............................................................... 22 1.3.4. Xc tin cc dch v thng mi ............................................................................ 23 1.3.5. Xc tin lm sn hng ho...................................................................................... 23 1.4. K hoch ti chnh cho khuyn lm. .......................................................................................................................25 1.5. S chuyn ho v khuyn lm trong h thng khuyn nng, khuyn lm v cc d n Quc t.............26 1.5.1. Chuyn bin v chnh sch khuyn nng, khuyn lm .......................................... 26 1.5.2. Chuyn bin v ni dung v c ch h tr u vo................................................ 27 1.6. Khuyn lm v xo i gim ngho .......................................................................................................................28 1.6.1. Cam kt ca Chnh ph i vi gim ngho .......................................................... 28 1.6.2. Cc chnh sch khc lin quan n khuyn nng, khuyn lm cho ngi ngho .. 31 1.6.3. Quan im v cch tip cn khuyn lm cho ngi ngho, ngi dn tc tiu s sng ph thuc vo rng .................................................................................................. 31 1.6.4. Cc phng php tip cn c s tham gia trong khuyn lm cho ngi ngho, ngi dn tc thiu s sng ph thuc vo rng.............................................................. 33 1.7. Khi qut kinh nghim v khuyn lm ca cc t chc, d n/chng trnh quc t, NGOs ang hot ng Vit nam..................................................................................................................................................................35 1.7.1. Khuyn nng, khuyn lm c s tham gia ............................................................. 35 1.7.2. KNKL t nng dn-n- nng dn........................................................................ 36 1.7.3. Cc t chc nng dn t qun (nhm s thch, cu lc b KNKL)........................ 36 1.7.4. iu kin thc hin khuyn lm c s tham gia................................................ 37 1.8. Mt s m hnh khuyn lm th nghim thnh cng....................................................................................37 1.8.1. M hnh v t chc khuyn lm ............................................................................. 37 1.8.2. M hnh pht trin cng ngh c s tham gia ........................................................ 41 1.8.3. M hnh lin kt 4 yu t........................................................................................ 43 1.8.5. M hnh khuyn lm v lm nghip cng ng ..................................................... 44 2. Khuyn lm l mt phn ca cng tc lp k hoch cc chng trnh pht trin lm nghip ...... 44 2.1 Khuyn lm trong xy dng k hoch hot ng hng nm d n trng rng 5 triu ha......44 2..2. Khuyn lm i vi xy dng chin lc ging cy lm nghip v qun l ging....................................45 2..3. Khuyn lm trong xy dng, thc hin k hoch hnh ng pht trin v bo tn Lm sn ngoi g..46 3. Cc phng php khuyn lm, cc knh thng tin trao i hin ti .................................... 46 3.1. Phng php khuyn lm truyn thng .................................................................................................................46 3.2. Phng php khuyn lm tng hp c s tham gia.............................................................................................48 3.2. So snh phng php khuyn nng lm truyn thng v phng php khuyn nng lm tng hp.......49 4. Xu hng khuyn lm trong tng lai ................................................................................. 50 4.1. Bi cnh pht trin.......................................................................................................................................................50 4.1.1. Mc tiu chin lc ca ngnh Lm nghip .......................................................... 50

4.1.2. c im khuyn lm ............................................................................................. 51 4.1.3. Tr ngi, thch thc................................................................................................ 51 4.2. Mc tiu khuyn lm..................................................................................................................................................52 4.3. nh hng khuyn lm............................................................................................................................................52 4.4. Gii php khuyn lm ................................................................................................................................................53 4.4.1. Cng c h thng, tng cng h thng khuyn lm ............................................. 53 4.4.2. Ti chnh cho khuyn lm ...................................................................................... 53 4.4.3. Chnh sch khuyn lm .......................................................................................... 54 4.4.4. u tin khuyn lm cho ngi ngho vng cao ph thuc vo rng.................. 55 Ph biu 1: Tng hp cc x thuc din u t ca Chng trnh 135 ................................... 56 Ph biu 2: Danh mc cc hot ng khuyn lm cn h tr trong giai on 2005-2010.... 59 Ph biu 3: Nhng mong mun cc dch v khuyn nng hin hnh c li cho ngi ngho....... 61 Ph biu 4: Nhng ti liu v khuyn lm c sn Vit Nam ................................................ 63

Phn 1: Phn Tch Cc Yu T Nhn Lc Trong Qun L v S Dng Ti Nguyn Rng 1. Ngun nhn lc 1.1. Khi nim v phn loi ngun lc Khi nim ngun lc: C nhiu nh ngha khc nhau v ngun lc. Theo ngha hp, ngun lc thng c hiu l cc ngun lc vt cht cho pht trin, v d nh ti nguyn thin nhin, ti sn vn bng tin.....Theo ngha rng, ngun lc c hiu gm tt c nhng li th, tim nng vt cht v phi vt cht phc v cho mt mc tiu pht trin nht nh no . Ty vo phm vi phn tch, khi nim ngun lc c s dng rng ri cc cp khc nhau: quc gia, vng lnh th, phm vi doanh nghip hoc tng ch th l c nhn tham gia vo qu trnh pht trin kinh t.... Ngun lc pht trin ca mt quc gia c hiu l kh nng cung cp cc yu t cn thit cho vic pht trin kinh t - x hi ca t nc Phn loi ngun lc: Cho n nay ang tn ti mt s cch phn loi ngun lc ph bin nh sau: (a) Phn theo gi tr: ngun lc kinh t v ngun lc phi kinh t. (b) Phn theo ngun gc hnh thnh: ngun lc t nhin v ngun lc nhn to. (c) Phn theo kh nng ti to: ngun lc c kh nng ti to v ngun lc khng c kh nng ti to. Gii hn ngun lc trong qun l ti nguyn rng :Theo nhng khi nim v cc cch phn loi v ngun lc nu trn th ngun lc trong pht trin ti nguyn rng c 2 loi: Ngun lc v t ai v ngun lc v con ngi (nhn lc). Ngun lc v t ai v ti nguyn rng c m t trong Chng S liu v Mi trng t nhin v Lm nghip Vit Nam ca Cun Cm nang ngnh lm nghip. V th trong Chng ny ca cun Cm nang ch cp n ngun nhn lc (con ngi); ng thi c gii hn cp c s ngha l vng rng ni, ni m ngi dn sng ph thuc vo rng vi nhng hot ng lin quan trc tip n qun l v s dng ngun ti nguyn rng a phng. 1.2. Ngun nhn lc trong qun l v s dng ti nguyn rng 1.2.1. Dn s v lao ng Ngun nhn lc bao gm c s lng, cht lng ca dn s v ngi lao ng c chun b mt mc nht nh, sn sng c huy ng vo qu trnh pht trin kinh t x hi. Theo , ngun nhn lc c 2 cch tip cn: (a) Cch tip cn rng, coi ngun nhn lc l ton b ngun lc v con ngi bao gm c nhng ngi cha n tui lao ng v nhng ngi trong tui lao ng. (b) Cch tip cn hp, ngun nhn lc c gii hn trong s ngi tui lao ng, thc cht l ngun lao ng sn sng cung cp cho nhu cu hot ng kinh t... Vit Nam, hin nay thng nht cch tip cn coi ngun lc lao ng bao gm nhng ngi 15 tui tr ln c vic lm v nhng ngi ang tui lao ng, c kh nng lao ng nhng cha lm vic do ang trong tnh trng tht nghip, ang i hc, ang m ng ni tr trong gia nh. Theo kt qu Tng iu tra Nng thn, Nng nghip v Thy sn nm 2001 ca Tng cc Thng k, n 1/10/2001, khu vc nng thn c nc c 13,07 triu h; 58,41 triu nhn khu. Cng theo kt qu iu tra ny th c cu cc h nng thn theo ngnh ngh cng rt khc nhau (xem S phn di). Cc h lm lm nghip ch chim c 0,2% trong tng s 13,07 triu h nng thn ca c nc tng ng vi 2,614 triu h vi 11, 682 triu nhn khu; khong 6,268 triu ngi trong tui lao ng. C cu ca h nng dn theo ngnh sn xut chnh nm 2001

H lm nghip 0.20%

H phi lm nghip, thy sn v h khc 19.00%

H thy sn 3.40% H nng nghip 77.40%

Ngun: Kt qu Tng iu tra Nng thn, Nng nghip v Thy sn 2001, TCTK xut bn 2003, tr. 29 1.2.2. Dn tc Vit Nam c hn 50 dn tc anh em sinh sng, trong ngi Kinh chim 87,2% dn s c nc. Theo kt qu Nghin cu nhu cu nng dn, nm 2003 ca D n VIE/98/004/B/01/99, B Nng nghip v Pht trin nng thn, th gn nh 100% nng dn cc vng thuc ng bng Bc b v ng Nam b l ngi Kinh. Dn tc thiu s chim khong 21-36% Trung b, Ty nguyn v ng Bc. T l ny l 98% vng Ty Bc. Theo thng k ca y Ban dn tc v min ni, nm 2003 v Danh sch cc x thuc Chng trnh 135 th trong s 2.362 x c 1.889.626 h, 9.779.492 nhn khu; ring h thiu s l 1.030.939 vi 5.551.321 nhn khu. Cht lng lao ng nng thn thp, c ti 93,8% lao ng nng thn cha qua o to. Ch c 2,3% lao ng c o to ngh c trnh s cp; 2,4% bc trung cp; 0,8% bc cao ng v 0,7% bc i hc v trn i hc (iu tra NN-NT v Thu sn 2001; Tng cc Thng k). Mt khc, quy m v c cu gio dc v o to v cht lng lao ng nng thn cp c s cn nhiu bt cp 1.2.3. Gii Cng theo kt qu Nghin cu nhu cu nng dn, nm 2003 ca D n VIE/98/004/B/01/99 nu trn, ti cc vng nng thn, s n gii cao hn s nam gii; nguyn nhn chnh l do hu qu ca chin tranh cp i sinh mng ca phn ln nam thanh nin. C th: ng Bng Sng Hng: T l n chim ng Bc Ty Bc Bc Trung b Nam Trung B Ty Nguyn 61% 48% 27% 65% 64% 45% 6

ng Nam B ng Bng Sng Cu Long 1.2.4. Trnh hc vn:

46% 45%

Trnh hc vn ca nng dn Vit Nam ni chung tng i thp. Khong 65% nng dn hc cp 1 hoc cp 2 v khong 16% cha bao gi n trng. T l tng ng ca khu vc nng thn l 69% v 23% (ngun: TCTK, 1999). Nng dn vng ng bng sng Hng c trnh hc vn cao hn nng dn cc vng khc, c bit l cc vng Ty bc, ng Nam b v ng Bng sng Cu Long. 1.2.5. Thu nhp t lm nghip ca H gia nh Nhn chung, thu nhp ca h gia nh t hot ng vng nng thn min ni, c bit t hot ng lm nghip chim t trng rt thp. Trong c cu tng thu nhp v sn xut kinh doanh nng thn: Thu t nng, lm nghip, thy sn chim 76,08%, thu t cng nghip, xy dng chim 9,82% v thu t cc ngnh dch v chim 14,1%. Thu t sn xut kinh doanh ca h

Thu t DV 14.10% Thu t CN, XD 9.82%

Thu t NLTS 76.08%

Ngun: Kt qu Tng iu tra Nng thn, Nng nghip v Thy sn 2001, TCTK xut bn 2003, tr.61 Trong c cu tng thu ca 3 ngnh nng, lm nghip v thy sn: Thu t ngnh nng nghip chim t trng ln nht, chim 79,67%, thu t thy sn chim 15,52% v thu t lm nghip ch chim 4,81%

C cu thu t nng, lm nghip, thy sn ca h


Thu t thy sn 15.52% Thu t lm nghip 4.81%

Thu t nng nghip 79.67%

Ngun: Kt qu Tng iu tra Nng thn, Nng nghip v Thy sn 2001, TCTK xut bn 2003, tr.61 Ring thu nhp ca h gia nh t hot ng lm nghip bao gm: Khai thc lm sn, lm sn ph, trng rng v bo v rng (lm sinh), dch v lm nghip. Trong c cu tng thu ca t lm nghip th thu nhp t hot ng khai thc lm sn chim t l ln 78,47%, thu nht lm sn ph chim 13,2% v thu t hot ng trng rng, chm sc, khoanh nui, tu b, ci to rng chim 7,4%; thu t hot ng dch v lm nghip tng hn nhng nm trc nhng mi chim 0,93% (TCTK, 2003) C cu ny cha hp l v t trng thu nhp t cc hot ng lm sinh cn rt b (7,4%), trong khi thu v khai thc g v lm sn li qu ln nhng chuyn dch chm trong nhng nm qua. C cu thu t lm nghip ca h

Dch v lm nghip 0.93%

T hu nht lm sn ph 13.20%

Lm sinh 7.40%

Khai thc lm sn 78.47%

Ngun: Kt qu Tng iu tra Nng thn, Nng nghip v Thy sn 2001, TCTK xut bn 2003, tr.63

1.3. Nt c trng x hi lin quan n tip cn ti nguyn rng 1.3.1. Thi ca nhng ngi lm rng i vi lm nghip Trong gn 2 thp k qua, k t khi Nh nc chuyn hng t lm nghip Nh nc truyn thng sang lm nghip x hi, nht l t nm 1997 khi Quc hi ph chun D n trng mi 5 triu ha rng (1998-2010), ngi dn min ni gn b vi rng nhiu hn. Hng nm, din tch rng trng v din tch khoanh nui bo v rng ngy mt tng, nng t l che ph rng t 28,1% vo nm 1995 ln 36,1% vo nm 2003 l con s ng khch l. Tuy nhin, do thu nhp t hot ng lm nghip ca cc h nng dn min ni cha cao v cha xng vi tim nng lao ng v t ai ca min ni dn n tnh trng h cha gn b vi bo v v pht trin ti nguyn rng. Nguyn nhn chnh l cc chnh sch pht trin lm nghip cn nhiu bt cp, cn phi c ci thin c th thu ht nhiu hn s quan tm ca h vo pht trin ngun ti nguyn qu gi ny. Theo Nghin cu nhu cu nng dn, nm 2003 do D n VIE/98/004/B/01/99 ca B NN-PTNT thc hin, khi tin hnh iu tra 117 mu v nh gi thi v Lm nghip cho thy: Ngi trng rng mun Chnh ph c chnh sch h tr vic tm th trng. 40% ngi c hi cho rng h khng nhn c s gip k thut c cht lng. C th nh sau:

Nh nc nn c chnh sch h tr nng dn bn cc sn phm lm nghip t trng rng T t c cc h trong mt lng nn tham gia cng tc bo v rng v chia s ph cp 50.000 ng tin cng tr cho vic chm sc 1 ha rng t nhin l c, nhung vi rng khoanh nui ti sinh l qu t cng vic trng rng hiu qu hn, ti mun lm vic trong mt nhm c ngi lnh o hn l lm mt mnh Chng ti mun c thm rng, nhng chnh quyn x cha thc s quan tm n cng tc trng rng T i nhn c s h tr k thut rt tt t cn b khuyn lm gip ti pht trin trng rng 0 20 40 60

97

97

94

91

71

61

80

100

1 20

Ngun: Nghin cu Nhu cu nng dn, nm 200; tr. 96 (D n VIE/98/004/B/01/99-B NN-PTNT) 1.3.2. S tham gia vo vic ra quyt nh ti a phng Bo co nh gi ngho theo vng Vng min ni pha Bc do Nhm Hnh ng chng i ngho ca UNDP v DFID thc hin nm 2003 ch ra rng:

Ngi dn vng thp hoc cc x kh gi cm nhn c nhng thay i chng mc no trong hnh vi ca cn b nh s minh bch, cung cp thng tin v tham kho kin ngi dn u c ci thin hn. l nh: - Thc hin quy ch dn ch c s c rt nhiu tin b, c bit cc h ngho c th tham gia mt cch c ngha vo cc quy trnh xy dng k hoch v lp ngn sch. - Tng bc nng cao nng lc v ng vin khuyn khch i vi cn b x (nng cao a v v tr lng cao hn; bit phi cn b cp tnh v huyn). vng cao hay ti cc cng ng ngho hn, c mt s ci thin nhng tnh minh bch vn thp, vic cung cp thng tin vn cn hn ch v vic tham kho kin thc s din ra rt him. Ngi dn mi ch yu tham gia khu thc hin. Ban gim st x, cc t chc i din hot ng cn thiu hiu qu vng cao. Vai tr quyt nh ca cp thn bn ang cn rt hn ch. Nguyn nhn chnh ca nhng hn ch nu trn l do: - Kh nng v ngn ng Ting Vit (ca b con dn tc thiu s) vn cn hn ch, v vy vic cung cp thng tin v phn hi u thng qua cc trng thn v qua cc cuc hp thn m h ch tr; tuy nhin trng thn ni chung c trnh vn ho thp - Nng lc yu ca cn b cp x v cp huyn (rt cn nng cao trnh chuyn mn, k nng truyn thng v giao tip) - T l bit c, bit vit thp v v tr thp km ca ph n chnh l nguyn nhn dn n s tham gia mc thp ca ph n vo cc cuc hp thn bn v hu nh ph n khng c vai tr lnh o - C s h tng thng tin vn cn thiu Ngi dn tt c cc x cm nhn t c s thay i trong qu trnh ra quyt nh v gim st thc s, v d nh lin quan n ngn sch x v cc d n u t theo Chng trnh 135. S minh bch trong vic lp k hoch, lp ngn sch v chi tiu, v s tham gia ca a phng vo vic qun l d n cn c nng cao. iu ny i hi nhng n lc to ln trong vic xy dng th ch v phn quyn trch nhim hn na. tt c cc x, u c s ci thin v tnh hiu qu ca cc c quan i din nh Hi ng nhn dn, cc t chc on th x hi v Ban thanh tra nhn dn 1.3.3. Cung cp cc dch v a. Trong lnh vc Gio dc T l nhp hc mu gio gia tng ng k, thm ch c cc thn vng su, vng xa nhng vn hn ch tui ln 5 v v vy rt nhiu tr em dn tc thiu s vn cha thng tho ting Vit khi i hc tiu hc T l nhp hc bc tiu hc v t l hon thnh bc ny c ci thin ng k, k c i vi tr em gi ngi dn tc thiu s cc cng ng vng cao mc d vn cn t hn so vi tr em trai T l theo hc bc trung hc vn cn cha c ph cp Tnh trng m ch ngi ln vn tn ti, c bit cc cng ng vng cao. Cc lp hc xo m ngi ln khng c hiu qu cc x ny vi t l b hc cao b. Trong lnh vc Y t

10

Chm sc sc kho cho ngi ngho c ci thin ng k, c bit l i vi ph n Vic cung cp nc sch cha c ph bin; v sinh cng cng vn rt thp, c bit cc thn bn vng cao c. Trong lnh vc Khuyn lm- Khuyn nng Cc dch v nng nghip gp phn ln vo vic tng sn lng go v ng, trng rng v chn nui. chnh l nh s h tr ca h thng khuyn nng nhng cht lng cc dch v khuyn nng v vic tip cn kin thc k thut ca ph n v nng dn ngho vn cn hn ch Hin ti h thng khuyn nng-khuyn lm cha p ng c yu cu ca nng dn v cc doanh nghip, do: (1) chc nng nhim v cha r rng, (2) Da ch yu bng ngun kinh ph hn hp ca nh nc, (3) Phng php tip cn o to cha thch hp vi i tng l nng dn, (4) Thiu i ng khuyn lm cp thn, x c nng lc 1.4. Qun l v s dng ngun ti nguyn rng 1.4.1. Cc i tng tham gia qun l ngun ti nguyn rng Theo s liu ca Cc Kim Lm nm 2003 th din tch c rng trn ton lnh th l 12.094.517 ha, trong rng t nhin 10.004.709 ha, rng trng 2.089.809 ha. T l che ph rng t 36,1% (nm 2003). t trng i trc 6.771.955 ha; cc loi t khc 14.062.345 ha Tham gia vo qun l v s dng ngun ti nguyn rng v t rng nu trn, gm c 5 i tng: (1) H gia nh, c nhn; (2) Cc t chc kinh t; (3) Nc ngoi v lin doanh vi nc ngoi; (4) UBND x; (5) Cc t chc khc. Theo s liu ca B Ti nguyn v Mi trng, tnh n nm 2003 th t lm nghip c rng c giao, cho thu l 11.118.858 ha; phn theo 5 i tng s dng nu trn nh sau: H gia nh, c nhn Cc t chc kinh t Nc ngoi v lin doanh vi nc ngoi UBND x Cc t chc khc 2.715.580 ha 3.920.995 ha 7.964 ha 1.836.328 ha 2.637.991ha

Hin ti vn cn 123.339 ha t lm nghip c rng cha c giao hoc cho thu c ch s dng thc s 1.4.2. H gia nh, c nhn Hin ti h gia nh, c nhn ang qun l v s dng 2.715.580 ha, ngha l ang qun l 22% din tch t lm nghip c rng. Ngoi ra, hin nay (31/12/2003) cc h gia nh v tp th ang qun l 2.063.338 ha t trng i ni trc trong tng s 6.771.955 ha, nhng thc t cha c k hoch s dng hp l, t nht cng l k hoch trng rng Quy m s dng t lm nghip ca cc h cng rt khc nhau: H c di 1 ha: H c t 1ha n di 3 ha H c t 3ha n di 5 ha 47,0 % 21,1 % 11,1 %

11

H c t 5ha n di 10 ha H c t 10 ha n di 20 ha H c t trn 20 ha TCTK xut bn nm 2003 1.4.3. Cng ng thn bn

10,1 % 6,0 % 4,7 %

Ngun: Kt qu tng iu tra Nng thn, Nng nghip v Thu sn nm 2001

Theo s liu ca B NN-PTNT (2001) cng ng dn c thn bn trc tip qun l 0,214 triu ha rng theo truyn thng; c cc c quan nh nc c thm quyn giao gn 1,25 triu ha rng v t lm nghip; ngoi ra cn tham gia qun l rng thng qua hnh thc nhn khon bo v rng vi cc lm trng, ban qun l rng trn 0, 936 triu ha. Bn cnh h gia nh, cc nhn qun l v s dng ti nguyn rng v t rng th hin nay qun l rng da vo cng ng l mt trong nhng loi hnh qun l rng ngy cng c v tr quan trng Vit Nam. Theo s liu bo co tng hp t cc a phng, n thng 6/2001, cc cng ng dn c thuc 1203 x, 146 huyn ca 24 tnh ang tham gia qun l 2.348.295 ha rng v t cha c rng c quy hoch trng rng (gi l t lm nghip), chim khong 15,5% din tch t lm nghip trong ton quc. Din tch t lm nghip hin ti do cc cng ng qun l nu trn c th phn thnh 3 loi nh sau: - Rng v t rng do cng ng t cng nhn v qun l theo truyn thng. l nhng khu rng thing, rng ma, rng nh, rng cng, rng m nc cung cp nc cho sinh hot v sn xut. Din tch ny l 214.010 ha - Rng v t rng c chnh quyn a phng giao cho cng ng qun l v bo v. Theo s liu thng k ban u, c 18 tnh th im giao t giao rng cho cng ng qun l n nh lu di vi tng din tch t lm nghip l 1.197.961 ha, bao gm t c rng 669.750 ha, t trng i ni trc 528.211 ha. Tuy chnh quyn a phng c quyt nh giao t lm nghip cho cng ng, nhng cho n nay, rt t cng ng c cp giy chng nhn quyn s dng t (S ). - Cng ng nhn khon bo v, khoanh nui ti sinh v trng rng t cc t chc qun l kinh doanh rng ca Nh nc. Tng din tch rng nhn khon theo hnh thc qun l ny l 936.324 ha, bao gm rng phng h 494.242 ha, rng c dng 39.289 ha, rng sn xut 402.795 ha 1.5. Nhng ti liu v kin thc cn thiu ht cha c cp nht y Mc d c nhiu c gng su tm s liu, ti liu v phn tch cc kha cnh v cc yu t ngun lc trong qun l v s dng ngun ti nguyn rng, nhng vn cn thiu nhiu thng tin cn thit m l ra phi c. Vic phn tch s phong ph v chnh xc hn, nu nh cp nht c y cc thng tin . C th nhng thng tin di y cha c hoc c nhng cn s si, thiu ht, cn c tip tc b sung: - Nhn thc ca ngi dn sng ph thuc vo rng v ngun ti nguyn rng v t rng - Nhng kinh nghim ca ngi dn a phng v qun l ngun ti nguyn rng v t rng - Nhng nt c trng v vn ha, x hi lin quan n qun l ngun ti nguyn

12

- Trnh dn tr, hc vn, v khoa hc k thut ca nhng ngi dn ang sng ph thuc vo rng hoc khu vc rng ni - Nhng tim nng/kh nng tip cn ti nguyn rng v t lm nghip mt cch n nh - Nhu cu h tr k thut ca ngi dn a phng c th qun l tt hn ngun ti nguyn rng v t rng - Mc sn lng/t nguyn hp tc ca ngi dn sng ph thuc vo rng vi cc nh qun l v lnh o v rng cp c s (x, huyn, tnh) 2. Pht trin Kinh t - X hi i vi cc x c bit kh khn 2.1. Cc chnh sch pht trin kinh t - x hi i vi cc x c bit kh khn vng ni v dn tc thiu s - Ngh quyt s 22/NQ-TW, ngy 27/11/1989 ca B Chnh tr - Quyt nh s 72/HBT, ngy 13/3/1990 ca Hi ng B trng v mt s ch trng chnh sch ln pht trin kinh t-x hi min ni. - Quyt nh 133/1998/Q-TTg ngy 23/7/1998 ca Th tng Chnh ph v ph duyt Chng trnh mc tiu quc gia xa i gim ngho giai on 1998-2000) - Quyt nh 35/TTg ngy 13/1/1997 ca Th tng Chnh ph v ph duyt Chng trnh xy dng trung tm cm x min ni, vng cao. - Quyt nh 135/1998/Q-TTg ngy 31/7/1998 ca Th tng Chnh ph v Ph duyt Chng trnh pht trin kinh t - x hi cc x c bit kh khn min ni v vng su, vng xa. - Quyt nh 138/2000/Q-TTg ngy 29/11/2000 ca Th tng Chnh ph v vic hp nht D n nh canh nh c, D n h tr dn tc c bit kh khn, Chng trnh xy dng trung tm cm x min ni, vng cao vo Chng trnh pht trin kinh t-x hi cc x c bit kh khn min ni v vng su, vng xa thnh Chng trnh pht trin kinh t-x hi cc x c bit kh khn, vng ng bo dn tc min ni, bin gii v vng su, vng xa (gi tt l Chng trnh 135). Thi gian thc hin Chng trnh 135 l 5 nm (2001-2005) Chng trnh 135 gm 5 d n sau y: a. D n xy dng c s h tng: Bao gm cc ni dng quy nh ti Quyt nh s 135/1998/Q-TTg ngy 31/7/1998 v phn xy dng c s h tng ca d n nh canh nh c ti Quyt nh s 133/1998/Q-TTg ngy 23/7/1998 ca Th tng Chnh ph Phn xy dng c s h tng ca d n nh canh nh c ch thc hin trong cc x trin khai d n ca Quyt nh s 135/1998/Q-TTg ngy 31/7/1998 v phi iu chnh cho ph hp vi ni dung quy hoch c ph duyt v d n u t c s h tng ca x theo Chng trnh 135. b. D n xy dng trung tm cm x min ni, vng cao c. D n quy hoch b tr li dn c nhng ni cn thit d. D n n nh v pht trin sn xut nng, lm nghip gn vi ch bin tiu th sn phm e. D n o to cn b x, bn, lng, phum, sc.

13

Mc tiu ca Chng tnh 135 trong giai on II l xy dng thm v ng b cc hng mc h tng c bn cc x ngho, to c s thc hin mc tiu gim t l i ngho cc x c bit kh khn xung cn 25% vo nm 2005, bo m cung cp cho ng bo c nc sinh hot; thu ht trn 70% tre em trong tui n trng, i b phn ng bo c bi dng kinh nghim sn xut, kin thc khoa hc v ch ng vn dng vo sn xut; kim sot c phn ln cc dch bnh him ngho, c ng giao thng cho xe c gii v ng dn sinh n cc trung tm cm x, thc y pht trin th trng nng thn. C cu vn u t cho cc hng mc cng trnh kt cu h tng thit yu cho cc x ngho nh sau: Giao thng 42%, trng hc 25,1%, thu li 18%, in 7%, nc sinh hot 6%, ch 0,9%, trm x 1%. - Thng t lin tch s 666/2001 TTLT/BKH-UBDTMN-TC-XD, ngy 23/8/2001 v Hng dn qun l u t v xy dng cng trnh h tng thuc Chng trnh 135 2.2. Cc tiu ch v kinh t - x hi v mi trng xc nh cc x c bit kh khn min ni v ng bo dn tc thiu s C 5 tiu ch v kinh t - x hi v mi trng xc nh cc x c bit kh khn min ni v ng bo dn tc thiu s l: a bn c tr C s h tng Cc yu t x hi iu kin sn xut V i sng

Mi tiu ch nu trn li quy nh cc ch s c th v c p dng cho 3 khu vc khc nhau: Khu vc I: Khu vc bc u pht trin Khu vc II: Khu vc tm n nh Khu vc III: Khu vc kh khn

Quyt nh s 7189/PI ngy 14/12/1995 ca Th tng Chnh ph v Cng b tiu ch 3 khu vc min ni, vng cao. Quy nh c th nh sau: 2.2.1.Tiu ch i vi cc x thuc 3 khu vc min ni, vng cao Tiu ch Khu vc I Khu vc II Cc x vng gia khu vc mt v khu vc ba. Khong cch ca cc x n cc khu trc ng lc pht trin t 10 n 20 km Khu vc I Cc x vng su, vng xa, vng cao ho lnh, vng bin gii, hi o. Khong cch ca cc x n cc khu trc ng lc pht trin trn 20 km

1. a bn Cc thnh ph, th x, c tr th trn, th t, cc khu cng nghip, trung tm hot ng ca cc doanh nghip; vng cy trng vt nui hng ha bc u pht trin; ven cc quc l, tnh l, ga ng st, sn bay, bn cng (gi tt l khu trc

14

Tiu ch

Khu vc I ng lc pht trin). Khu vc nm trong bn knh nh hng n cc khu trc ng lc pht trin trn y l di 10 km

Khu vc II

Khu vc I

2. C s C s h tng hnh h tng thnh, bc u phc v tt cho sn xut v i sng ca ng bo; giao thng kh thun li, h thng in, thy li, nc sch, trng hc, bnh x, pht thanh truyn hnh v.v... p ng c bn c nhu cu cp thit 3. Cc yu Trnh dn tr, i t x hi sng vn ha, np sng v.v...c tin b v t mc trung bnh ca c nc

C s h tng hnh thnh nhng cha hon chnh, cha n nh. Giao thng cn kh khn, in, thy li, nc sch, trng hc, bnh x, cc dch v khc cha p ng yu cu phc v cho sn xut v i sng ca ng bo Cc yu t x hi cha iu kin c bn cho cng ng pht trin. Trnh dn tr cn thp, t l m ch, tht hc t 30-60%, v sinh phng bnh km, thiu thng tin v.v...

C s h tng cha c xy dng, hoc cn tm b. Giao thng rt kh khn, khng c ng t vo x. Cc cng trnh in, thy li, nc sch, trng hc, bnh x, cc dch v khc rt thp km hoc khng c

Cc yu t x hi cha t mc ti thiu. Dn tr qu thp, t l m ch v tht hc trn 60%, bnh tt nhiu, tp tc lc hu, khng c thng tin v.v...

4. iu iu kin sn xut n kin sn nh, nh canh nh c xut bn vng, hnh thnh cc vng sn xut hng ha bc u pht trin

iu kin sn xut cha n nh, sn xut gin n t cp t tc l ch yu ; cn pht rng lm nng ry, c kh nng ti du canh du c. Sn xut hng ha cn t. S h i ngho t 20 50% s h ca x. i sng ca ng bo tm n nh nhng cha vng chc

iu kin sn xut rt kh khn, thiu thn. Sn xut mang tnh t nhin hi lm, ch yu pht rng lm nng ry, du canh du c S h i ngho trn 60% s h ca x. i sng thc s kh khn, nn i thng xuyn xy ra

5. V i S h i ngho di sng 20% s h ca x, i sng ca ng bo tng i n nh; mc thu nhp bnh qun u ngi bng v vt mc bnh qun ca c nc

15

2.2.2. Tiu ch i vi cc x c ng bo Khmer, Chm v cc dn tc thiu s khc ng bng thuc cc tnh pha Nam Tiu ch i vi cc x thuc khu vc vng su, vng xa, vng cn c cch mng, ni ng bo Khmer, Chm v cc dn tc thiu s khc ang sinh sng ng bng thuc cc tnh pha Nam. Tiu ch 1. a bn c tr Khu vc I Cc x (phng, th trn) cch thnh ph, th x, khu cng nghip, trung tm thng mi, vng sn xut hng ha bc u pht trin, nh ga, bn cng, quc l, tnh l di 5 km Giao thng thy li kh thun li, h thng in, thy li, nc sch, trng hc, bnh x, pht thanh truyn hnh v.v... p ng c bn c yu cu phc v cho sn xut v i sng ca ng bo Trnh dn tr, i sng vn ha, np sng v.v...c tin b, t mc trung bnh c nc iu kin sn xut n nh. S h c ngi lm thu di 10% s h ca tng x. Bc u hnh thnh cc vng sn xut hng ha Khu vc II Cc x (phng, th trn) cch thnh ph, th x, khu cng nghip, trung tm thng mi, vng sn xut hng ha bc u pht trin, nh ga, bn cng, quc l, tnh l t 5 n 10 km Giao thng cn kh khn, in, thy li, nc sch, trng hc, bnh x, cc dch v khc cha p ng c yu cu phc v cho sn xut v i sng ca ng bo Khu vc I Cc x vng su, vng xa, vng bin gii cch thnh ph, th x, khu cng nghip, trung tm thng mi, vng sn xut hng ha bc u pht trin, nh ga, bn cng, quc l, tnh l trn 10 km Giao thng rt kh khn, khng c ng t vo x, cc cng trnh in, thy li, nc sch, trng hc, bnh x, cc dch v khc rt thp km hoc khng c

2. C s h tng

3. Cc yu t x hi

Trnh dn tr cn thp, t l m ch, tht hc t 20-50%, v sinh phng bnh km, thiu thng tin v.v... iu kin sn xut cha n nh v ma v, cy trng, vt nui; sn xut gin n cn mang tnh t tc, t cp. S h khng c t v thiu t sn xut chim t 10-20% s h ca x. S h c ngi lm thu t 10-20% s h ca x.

Dn tr qu thp, t l m ch, tht hc trn 50%, bnh tt nhiu, tp tc lc hu, khng c thng tin v.v... iu kin sn xut rt kh khn, thiu thn. S h khng c t v thiu t sn xut trn 20% s h ca x. S h c ngi lm thu trn 20% s h ca x.

4. iu kin sn xut

5. V i sng

S h i ngho di 10% s h ca x. i sng ca ng bo tng i n nh;

S h i ngho t 10 - S h i ngho trn 30% 30% s h ca x. i s h ca x. i sng sng ca ng bo tm cn nhiu kh khn; cn n nh nhng cha bn 16

Tiu ch

Khu vc I mc thu nhp bnh vng qun u ngi bng mc bnh qun c nc

Khu vc II

Khu vc I tnh trang i gip ht

3. Tng hp Danh sch cc x c bit kh khn c Th tng Chnh ph ph duyt u t theo Chng trnh 135, tnh n 12/11/2003 Danh sch cc x c bit kh khn c Chnh ph ph duyt theo nhiu t: - Ln u tin, nm 1990 ti Quyt nh 1232/Q-TTg ngy 24/12/1999 Chnh ph ph duyt danh sch cc x c bit kh khn, thuc: 49 tnh, 248 huyn, 1.870 x - Sau , do c nhng l do nh: cn b sung cc x thc s kh khn, xa tn cc x c ph duyt trc y, x mi c thnh lp, chia tch x, thay tn x hoc nh chnh tn x....Nn, Chnh ph ph duyt b sung danh sch cc x ti cc Quyt nh: Quyt nh 647/Q-TTg ngy 12/7/2000 Quyt nh 42/2001/Q-TTg ngy 26/3/2001 Quyt nh 120/2002/Q-TTg ngy 13/9/2001 Quyt nh 231/2003/Q-TTg ngy 12/11/2003 - Nh vy, theo thng k ca y ban Dn tc v Min ni, tnh n thng 12/2003, Danh sch cc x c bit kh khn, bin gii, an ton khu trong k hoch u t nm 2003 trn phm vi c nc l : Tnh: 49 Huyn: 317 X: 2362 Trong : 2.037 x c bit kh khn 67 x An ton khu 323 x Bin gii (trong c 65 x bin gii c bit kh khn) Ngn sch Trung ng u t: 2.233 x Ngn sch a phng u t: 192 x (Chi tit xem Ph biu 1: Danh sch cc x )

17

Phn 2: Khuyn Lm 1. Cc kinh nghim khuyn lm Vit Nam v gi tr ca chng p dng 1.1. Cc chnh sch khuyn lm Chnh sch v khuyn lm ca Chnh Ph c phn nh trong Ngh nh s 13 /CP ngy 02/03/ 1993 v "Quy nh cng tc khuyn nng " trong c khuyn lm v trong Thng T Lin B s 02/LB_TT ngy 02/08/1993 v hng dn thi hnh Ngh nh 13/CP. Ni dung chnh ca hai vn bn trn lin quan n khuyn lm l : Thnh lp h thng khuyn lm ca Nh nc t cp trung ng n cp huyn vi s lng cn b trong bin ch nh nc v mng li khuyn lm vin cp x theo ch hp ng. Khuyn khch v cho php thnh lp cc t chc khuyn nng, khuyn lm t nguyn ca cc c quan nghin cu, o to, cc on th v cc t chc kinh t x hi, cc c nhn trong v ngoi nc. Kinh ph cho hot ng ca h thng khuyn nng, khuyn lm nh nc c hnh thnh t cc ngun: Ngn sch nh nc cp hng nm ( Ngn sch Trung ng, ngn sch Tnh v ngn sch huyn) Ti tr ca cc t chc v c nhn trong nc v ngoi nc Thu ca nng dn mt phn gi tr sn phm tng thm nh p dng khuyn nng, khuyn lm. Ngun vn cho hot ng ca cc t chc khuyn nng, khuyn lm t nguyn do chnh t chc t trang tri.

Ngh nh cp n xy dng cc chng trnh khuyn nng, khuyn lm Quc gia trong c 8 chng trnh khuyn lm quc gia, y l c s Nh nc h tr cc hot ng khuyn lm. nh mc chi tiu cho cc chng trnh khuyn lm c qui nh ti vn bn 2698 ca B Ti chnh nm 1994: Nh nc h tr xy dng m hnh trnh din khuyn lm ( 60 % ging, phn bn i vi h nng dn min ni, 40 % ging, phn bn i h nng dn ng bng) . Ngh nh 56/CP v khuyn nng, khuyn ng trong c khuyn lm ban hnh nm 2005 qui nh li nguyn tc khuyn nng: X hi ho khuyn nng, khuyn lm, khuyn nng lm da trn nhu cu ca i tng. H thng t chc: Tng cng h thng khuyn nng lm c s mi x c 1 cn b khuyn nng lm nhim v khuyn lm. i tng khuyn lm: a dng i tng khuyn lm ngoi nng dn cc t chc khc trong nng, lm trng cng l i tng khuyn lm. Thng t hng dn thc hin ang c xy dng, d kin ban hnh cui nm 2005. Da vo chnh sch khuyn nng ca Nh nc, cc tnh cng ban hnh chnh sch ring. Nhn chung cc chnh sch ny cng chung nguyn tc vi chnh sch khuyn nng ca Nh nc.

18

1.2. T chc v th ch khuyn lm Tng quan v h thng khuyn lm: Chc nng chung ca cc c quan khuyn nng bao gm khuyn lm c xc nh t nm 1993 nh sau: Tuyn truyn ph bin cc tin b k thut v kinh nghim ca cc m hnh sn xut thnh cng; Nng cao kin thc v k nng qun l sn xut cho ngi nng dn; v Cung cp thng tin th trng cho ngi nng dn Chc nng v mc tiu ca khuyn nng, khuyn lm c qui nh li nm 2005 nh sau: Mc tiu: Nng cao nhn thc v ch ch chng, chnh sch, php lut, kin thc, k nng v khoa hc k thut, qun l kinh doanh cho ngi sn xut. Gp phn thc y chuyn dch c cu nng nghip, nng thn; nng cao nng sut, cht lng hiu qu, pht trin sn xut theo hng bn vng, to vic lm, tng thu nhp, xo i, gim ngho, gp phn thc y qu trnh cng nghip ho. Hin i ho nng nghip, nng thn. Huy ng ngun lc t cc t chc, c nhn trong v ngoi nc tham gia khuyn nng, khuyn ng. Nguyn tc Xut pht t nhu cu ca ngi sn xut v yu cu pht trin sn xut. To s lin kt cht ch gia nh qun l, nh khoa hc, nh doanh nghip vi ngi sn xut v gia ngi sn xut vi nhau. X hi ho hot ng khuyn nng. Dn ch, cng khai, c s tham gia t nguyn ca ngi sn xut. Cc hot ng khuyn nng phi ph hp v phc v chin lc pht trin nng nghip v nng thn; u tin vng su, vng xa, vng c bit kh khn, vng sn xut hng ho.

Theo qui nh chnh thc, h thng khuyn nng nh nc c t chc theo ba cp: cp quc gia, cp tnh v cp huyn. Cp quc gia: Theo Ngh nh 86 mi, Trung tm Khuyn nng quc gia (NAEC) trc thuc B Nng nghip v Pht trin nng thn chu trch nhim v cc dch v khuyn nng. y l mt n lc nhm tch bit gia vai tr qun l nh nc v vai tr cung cp dch v cng" trong khuyn nng1. Hin nay, NAEC c cc phng chuyn mn khc nhau trong c phng khuyn lm c bin ch 4-5 cn b. Cp tnh: C cc trung tm khuyn nng tnh trc thuc cc S Nng nghip v Pht trin nng thn ti tt c 64 tnh thnh trn c nc. Trung bnh, mi trung tm khuyn nng tnh hin c t 15-20 cn b (70% cn b khuyn nng tnh c trnh i hc). Mi tnh
1 Trung tm Khuyn nng quc gia (NAEC) c thnh lp ngy 26 thng 4 nm 2002. Tuy nhin, ti thi im , Trung tm trc thuc Cc Khuyn nng v Khuyn lm. Theo Ngh nh 86 mi, NAEC hin nay tr thnh mt c quan c lp do B trng trc tip qun l (v Cc Khuyn nng v Khuyn lm trc y nay c thay th bng Cc Nng nghip mi). Phng khuyn lm c thnh lp thng 4 nm 2005 theo Quyt nh ca B trng. Phng ny c chc nng qun l, hng dn cc chng trnh khuyn lm Quc gia.

19

bnh qun c 2-3 cn b khuyn lm thuc phng trng trt. Cha c tnh no c phng khuyn lm ring. Cp huyn: C khong 420 huyn trong tng s 600 huyn trn c nc thnh lp cc trm khuyn nng khuyn lm vi tng s gn 2000 cn b khuyn nng c bin ch. Mi trm khuyn nng huyn c t 3-5 cn b c chuyn mn v trng trt v chn nui. Ti mt s tnh, cng thnh lp cc t khuyn nng cm x. Rt t huyn c cn b lm nghip lm cng tc khuyn lm. Cp x v thn bn: mng li khuyn nng cp x v thn bn theo quy nh hin hnh khng mang tnh bt buc. Mt s tnh, da trn ngun ngn sch a phng, thnh lp cc nhm cn b khuyn nng x v cng tc vin khuyn nng thn bn thng qua k kt hp ng lm vic hng nm hoc theo ma v. Chnh sch i ng cc cn b khuyn nng x c s khc bit ng k gia cc tnh- ph cp hng thng c th dao ng t 90.000 ng ( Lo Cai) n 300.000-400.000 ng ( H Giang, Tuyn Quang). Nng lc hn ch ca cc cn b khuyn nng c s lun l mt vn ln c quan tm . Ngoi ra, c nhiu t chc khuyn nng t nguyn (nhm, cu lc b) c cc cng ng v cc c nhn thnh lp cp x v thn bn. Mt s t chc on th cng tham gia vo cc hot ng khuyn nng, do gp phn tng cng vic x hi ho cng tc ny. Tuy nhin T chc khuyn nng c s c qui nh cng bi Ngh nh 56 (i) Mi x, phng, th trn c t nht 01 nhn vin lm cng tc khuyn nng. (ii) Cp thn c cng tc vin khuyn nng (iii) U ban nhn dn cp tnh qui nh s lng v ch th lao cho nhn vin khuyn nng cp thn.

20

Hp 2.1: Cc mi quan h theo chiu dc trong h Cc nhim v chnh: thng khuyn nng nh nc (Quy nh theo Ngh nh 56 - c B Nng nghip v sa i theo tinh thn Ngh nh 86 Pht trin nng thn mi) Cp quc gia
Trung tm Khuyn nng quc gia (NAEC)
Xy dng chnh sch khuyn nng Xy dng v qun l cc chng trnh khuyn nng quc gia Xc nh cc nh mc v k thut v kinh t cho cc chng trnh khuyn nng quc gia T chc v qun l chuyn giao tin b k thut v thng tin th trng cho ngi nng dn o to cn b khuyn nng Ch n b cc ti li kh n nng

S Nng nghip v Pht trin nng thn

Trung tm Khuyn nng v Khuyn lm

Cp tnh

Phng Nng nghip v Pht trin nng thn Trm Khuyn nng khuyn lm huyn

Xy dng v hng dn thc hin cc chng trnh khuyn nng cp tnh Hng dn cc t chc, bao gm c cc t chc t nhn, thc hin cc chng trnh khuyn nng tnh Chuyn giao tin b k thut cho nng dn Cung cp thng tin th trng cho nng dn Lp ra cc chnh sch khuyn nng cp tnh Xy dng cc m hnh trnh din thuc cc chng trnh khuyn nng quc gia (phi hp vi S Nng nghip v Pht trin nng thn) Theo di v nh gi cc chng trnh khuyn nng
Trc tip chuyn giao k thut cho ngi nng dn Hng dn p dng cc k thut mi cho nng dn Cng vi nng dn xy dng cc m hnh trnh din o to cn b khuyn nng cp c s Xy dng cc cu lc b nng dn gii hoc cc nhm s thch Phi hp v bo co cc hot ng khuyn nng cp huyn ln cc cp cao hn

Cp huyn Cp cm x Cp x

Cc cn b/cng tc vin khuyn nng theo hp ng hoc cn b nng nghip x lm vic nh cc cn b khuyn nng

Khng bt buc Trch nhim c m t theo hp ng Mt s tnh c cc chnh sch ring ca tnh quy nh v chc nng v nhim v ca cn b khuyn nng x v vai tr ca cc t chc c s

Cp thn bn H nng dn

Cc t chc nng dn (t nhm, cu lc b)

H nng dn

21

1.3. Mt s cch tip cn khuyn lm ch yu K t khi khuyn lm nh nc c chnh thc hnh thnh nm 1993, Vit Nam c nhiu t chc, d n quc t tham gia cc hot ng khuyn nng, khuyn lm. Mi t chc c chnh sch, i tng ph cp, mc tiu khuyn nng lm khc nhau t hnh thnh nn cc cch tip cn khuyn nng, khuyn lm khc nhau Vit Nam. Sau y l mt s cch tip cn chnh ang c p dng. 1.3.1. Chuyn giao k thut Lm nghip Hnh thc khuyn lm ny nhm chuyn giao cc tin cc tin b k thut v Lm nghip cho ngi nng dn, thng thng qua cc chng trnh khuyn nng quc gia (cn gi l phng php khuyn nng "theo nh hng"). Trung tm khuyn nng quc gia (NAEC) trc thuc B Nng nghip v Pht trin nng thn (MARD) hng dn, gim st vic trin khai thc hin cc chng trnh ny thng qua xy dng cc m hnh trnh din quy m ln. Phng php ny c p dng khi H thng Khuyn nng, Khuyn lm mun gii thiu nhanh cc ging mi trn cc khu vc c din tch t ai ln, ng nht. Hnh thc khuyn lm ny c u im tn t thi gian, lp k hoch n gin, phn b kinh ph, thanh quyt ton kp thi theo nm k hoch, qun l c ni dng khuyn co. Nhng c mt s bt cp i tng khuyn co b ng khi tip nhn chng trnh. Phn b k hoch thng mang tnh ch quan ca C quan Khuyn nng lm cp cao. Kh gim st dnh gi kt qu thc hin. Cc tnh cng duy tr cc chng trnh khuyn lm ring rt ging vi cc chng trnh khuyn lm quc gia v mt phng php v ni dung khuyn co n nng dn. Mc nng dn chp nhn ni dung khuyn co c coi l mt trong s cc tiu ch nh gi s thnh cng ca chng trnh. Nng sut cy trng cng l mt tiu ch theo di nh gi chng trnh. 1.3.2. Pht trin kinh t x hi K thut ch l mt trong s cc yu t nh hng n sn xut lm nghip v sinh k ca ngi nng dn, ch rng. Do vy, vic gii thiu cc k thut thng i km vi h tr vt t u vo, vay vn hoc c s h tng. Cc chng trnh ca Chnh ph nhm pht trin nng nghip v xo i gim ngho cp tnh thng p dng hnh thc khuyn nng ny. V d Chng trnh 661, vay vn trng rng kinh t. Hot ng ca cc chng trnh ny c t chc thnh cc d n do U ban nhn dn tnh iu hnh di s qun l ca cc ban ngnh c lin quan thuc B Nng nghip v Pht trin nng thn (MARD). Cc quy nh ti chnh ca nhng chng trnh ny thng tun theo cc hng dn v s dng ngn sch nh nc ban hnh v thng t c tnh linh hot. 1.3.3. Hn ch ri ro trong sn xut lm nghip Hn ch ri ro trong sn xut lm nghip bao gm vic qun l dch hi v phng chng bnh hi cy rng. Phng chng chy rng ( c qui nh trong lut bo v v pht trin rng). Chc nng ny do cc h thng kim lm thc hin c s tham gia ca Chi cc Lm nghip, Cc Lm trng. Chng trnh khuyn lm Quc gia c mt Chng trnh lin quan n lnh vc ny tuy nhin hot ng cn rt hn ch. Khuyn co nng dn, ch rng hn ch ti thiu ri ro trong sn xut lm nghip c thc hin bi h thng kim lm l chnh. Vic phi kt hp gia Kim lm v Khuyn lm thc hin chng trnh rt hn ch.

22

1.3.4. Xc tin cc dch v thng mi Xc tin cc dch v thng mi v vt t sn xut mt phn do ngnh Lm nghip thc hin, mt phn do cc doanh nghip thc hin. Hnh thc khuyn lm ny thng da vo gi nh tiu th vt t u vo (ging, phn bn) cng cao th nng sut cng tng v cng thc y pht trin lm nghip. Nng dn c coi l khch hng, c khuyn co s dng cc loi ging mi, phn bn cng nh cc loi vt t u vo khc. Tuy nhin, nng dn phi tr tin mua vt t theo gi tho thun. H thng khuyn nng lm nh nc ch yu lm cu ni lin kt trong qu trnh xc tin thng mi v t khi tham gia trc tip nh nh phn phi vt t. Tuy nhin, trong nhiu trng hp, cn b khuyn nng lm cng c th thin lch trong khuyn co nng dn nn s dng loi sn phm no, c bit khi h lm i l cho cc cng ty thng mi. 1.3.5. Xc tin lm sn hng ho y thng l hnh thc xc tin canh tc theo hp ng trong ngi nng dn cam kt bn lm sn cho cc doanh nghip v i li nng dn c th nhn c mt s h tr v o to tp hun, vt t hoc tn dng. y l hnh thc xc tin ph bin cc vng nguyn liu phc v ch bin v xut khu (v d: cng nghip giy, cng nghip ch bin g, ch bin lm sn ngoi g). Cc hp ng tiu th lm sn s c k kt gia ngi nng dn v cc doanh nghip thng mi. Nhng doanh nghip ny cng c c ch cung cp cc dch v khuyn lm ca ring h (khuyn lm nh nc thng ch h tr ch khng trc tip tin hnh hot ng xc tin ny). Chnh ph ang c mt s u i dnh cho cc doanh nghip nhm m rng hnh thc canh tc theo hp ng ny trong nhng nm ti (Theo Quyt nh s 80/2002/QD-TTg ngy 24 thng 6 nm 2002 v y mnh sn xut v tiu th nng, lm sn theo hp ng trong nng nghip). Nhn chung c 5 cch tip cn khuyn lm chnh ang tn ti. H thng khuyn nng lm ch tham gia vo cch tip cn chuyn giao tin b k thut l chnh. Khng c t chc no tham gia iu phi cc cch tip cn khuyn lm trn. Xut pht im t nhu cu ca nng dn v cc ch rng rt a dng sau khi h nhn t, nhn rng, h thng khuyn lm hnh thnh nhng nhng tng v a ra mt c ch khuyn lm, ni dung v cc hot ng hp l mi ch l tng ban u. Cch tip cn v phng php khuyn lm vn mang tnh nh hng t trn xung. Phi kt hp gia khuyn lm v pht trin cng ng, xo i gim ngho v khuyn nng rt yu. Bn cch l h thng khuyn lm c s, cn b khuyn lm cha c nng lc thch ng c hot ng trong giai on mi. Sau y l mt s bt cp nghi nhn t cp c s (i) Hin nay cp c s : X, thn bn c rt nhiu t chc tham gia vo hot ng khuyn lm nh t chc Khuyn nng, khuyn lm, Kim lm, Lm trng,...Nhng thiu s phi kt hp v tnh ng b dn n c nhng hot ng cn trng lp gy lng ph v vn hoc ni dung khuyn lm khng thng nht v d nh Kim lm khuyn co nng dn qun l, bo v rng theo lut nh, lm trng khuyn co nng dn s dng t rng theo nhiu phng thc khc nhau k c dng t rng canh tc theo phng thc nng lm kt hp to thu nhp cho dn. Nh vy ny sinh mu thun gia ni dung khuyn co theo lut nh v thc tin sn xut. (ii) Khuyn lm khng c s phi hp vi khuyn nng t khu lp k hoch, nn khi thc hin khng gn kt c c th l ti cp huyn, khi lp k hoch khuyn lm khng c s tham gia ca cn b khuyn nng, hoc i din ca mt s t chc khc c lin quan n khuyn lm nh lm trng. (iii) Khi ph duyt, thm nh k hoch thiu s tham gia ca khuyn nng, cc t chc lin quan. K hoch khuyn lm c ph duyt khng nm trong khun kh ca k hoch pht trin cng ng v c mi lin quan n khuyn nng.

23

Bng 1 Tm tt cc cnh tip cn khuyn nng lm hin hnh

Phng php 1. Xc tin cng ngh Ch T chc, chng trnh, d n chnh

2. Pht trin kinh t-x hi

3. Hn ch ri ro

4. Xc tin cc dch v thng mi Cc cng ty vt t nng nghip (phn bn, thuc tr su, ging) Kinh doanh thu li nhun Kinh doanh thu li nhun Nhng nng dn c kh nng mua vt t nng nghip Hng dn s dng vt t do cc cng ty cung cp o to ti ch, ti liu hng dn

5. Xc tin nng sn hng ho Cc tng cng ty v cng ty ch bin nng sn (ng, c ph, ch) Quyt nh 80/TTg Xc tin xut khu Kinh doanh thu li nhun Nng dn c t ai

H thng khuyn nng Chng trnh 135, nh canh IPM, cc c quan nh nc, cc vin nh c, chng trnh xo th y, bo v thc nghin cu i gim ngho (HEPR) vt Ngh nh 13 Xc tin cc tin b k thut Ngn sch nh nc, ngn sch tnh v huyn Nhng nng dn c kh nng xy dng cc m hnh trnh din Tin b k thut t cc nh nghin cu trin khai M hnh trnh din Chng trnh 135, 661, HEPR, Ngh nh 20 Xo i gim ngho Ngn sch nh nc, cc nh ti tr, vn vay ca WB / ADB M hnh trnh din quy m nh, nng dn ngho cc khu vc min ni Nhn rng cc kinh nghim thnh cng M hnh trnh din, o to, vt t u vo (ging, phn bn) Ngh nh 07,08 L/CTN Kim sot ri ro Ngn sch nh nc, cc nh ti tr, vn vay ca WB / ADB Nng dn

Cc chnh sch chnh Mc tiu Ti chnh

Nhm i tng xc tin Ni dung xc tin

Cc k thut gim thiu ri ro o to ti ch

Cng ngh mi xc tin xut khu o to, vt t u vo, tn dng

Cc phng php xc tin chnh

24

1.4. K hoch ti chnh cho khuyn lm. i vi khuyn lm Nh nc hin nay c 2 ngun ngn sch ch yu chi cho cc hot ng khuyn lm: (1) Ngun ngn sch Quc gia Kinh ph cho hot ng ca h thng khuyn nng, khuyn lm nh nc c hnh thnh t cc ngun: Ngn sch nh nc cp hng nm ( Ngn sch Trung ng, ngn sch Tnh v ngn sch huyn) Ti tr ca cc t chc v c nhn trong nc v ngoi nc Thu ca nng dn mt phn gi tr sn phm tng thm nh p dng khuyn nng, khuyn lm. Ngun vn cho hot ng ca cc t chc khuyn nng, khuyn lm t nguyn do chnh t chc t trang tri.

Ngn sch trung ng chi cho cc chng trnh khuyn nng-khuyn lm quc gia hng nm nh sau: Kinh ph cho khuyn nng lm t ngn sch TU Nm Tin chi cho khuyn nng, khuyn lm (T ng) 3,7 14,3 17,0 23,5 28,5 26,6 26,7 35 Trong chi cho Khuyn nng (T ng ) 3,5 13,3 15 21 25 23,5 23,7 32 Khuyn lm (T ng) 0,2 1,0 2,0 2,5 3,5 3,1 3,0 3,0 4,5 9,0 10,8 12 12

1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Ngun thng tin: T B NN v PTNT

Biu trn cho thy c s ra tng hng nm v ti chnh cho khuyn nng-khuyn lm nhng mc tng nhng nm gn y chm v so vi s h nng dn trong c nc th ngun ti chnh ny qu nh b. Trong t l kinh ph dnh cho khuyn lm l rt t so vi tng kinh ph dnh cho khuyn nng (thng ch chim 10% hoc thp hn), nhng a bn hot ng ca cng tc khuyn lm li ln hn v kh khn hn nhiu. Qu trnh lp k hoch v phn b ti chnh cho khuyn lm tun th qui trnh d ton ngn sch Nh nc ca c quan s nghip, gm k hoch chi thng xuyn v chi cho cc

25

hot ng khuyn nng ( cc chng trnh khuyn lm). Trung tm Khuyn nng cp tnh thng da vo k hoch pht trin kinh t x hi, k hoch pht trin ngnh, kh nng ngun ngn sch khuyn lm ca Trung ng v tnh trnh k hoch ln B NN v PTNT thng qua TTKNQG, Cc LN. Sau khi xem xt, thm nh kinh ph khuyn lm s c phn b cho cc tnh hng nm t ngun vn Trung ng. Ngn sch hot ng hng nm v ngn sch t cc chng trnh, d n khuyn lm dnh cho min ni v vng dn tc thiu s tng dn trong nhng nm gn y. Tuy nhin ngn sch chi cho khuyn lm cn rt nhiu hn ch. Tng cng ngn sch t cc ngun khc nhau chi cho khuyn nng trong c khuyn lm trong nm 2002 c tnh khong 441 t ng ( tng ng vi 29 triu USD), chim 0,4 % tng sn phm ngnh nng nghip. T l ny cn rt thp so vi mt s nc lng ging nh Trung Quc, Thi Lan, ... ( Theo ADB, 2002 BeckmanM, 2002). Nhn chung cc tnh min ni c nhiu nhu cu v vn cho khuyn lm, nhng nhu cu ny vn cha c p ng. Ngn sch khuyn lm Trung ong cp cho cc tnh bnh qun khong 200 triu VND cho mi tnh hng nm. Ngoi ngun ngn sch Quc gia cn c (2) Ngn sch a phng Cn c k hoch pht trin kinh t tng th ca tnh, nhu cu pht trin nng, lm nghip ca cc huyn thng qua phng nng nghip, trm khuyn nng huyn, Trung tm khuyn nng tnh xy dng k hoch khuyn nng trnh UBND tnh thng qua S NN v PTNT. S KH v u t ca tnh s tng hp gip tnh phn b k hoch khuyn nng lm cho Trung tm khuyn nng, khuyn lm tnh. Mc kinh ph dnh cho khuyn nng, khuyn lm cao thp c khc nhau tu theo tng tnh. Tnh cao nht n 1 t ng (nh ng Nai, An Giang, Cn Th....) v thp nht khong 200-300 triu ng (nh Cao Bng, H Giang, Ph Yn...). Trong t l kinh ph dnh cho hot ng khuyn lm chim rt t, thm ch c tnh khng dnh kinh ph cho khuyn lm nh Qung Tr, v mt s tnh c t din tch rng. 1.5. S chuyn ho v khuyn lm trong h thng khuyn nng, khuyn lm v cc d n Quc t 1.5.1. Chuyn bin v chnh sch khuyn nng, khuyn lm Chnh ph ban hnh N/13CP nm 1993 v khuyn nng trong c khuyn lm. Ngh nh ny qui nh v t chc, ni dung phng php v cc chnh sch thc hin cc hot ng khuyn lm trn phm vi ton Quc. Qua 12 nm thc hin Ngh nh, c nhiu bt cp v bc xc ny sinh trong thc t v vy Chnh ph ban hnh N mi v khuyn nng, khuyn ng trong c khuyn lm l N 56/CP2 ngy 26/4/2005. Ngh nh ny ra i vi mt s ni dung mi khc phc c mt s tn ti ca Ngh nh c v phn no p ng c hin trng sn xut lm nghip v xu hng ton cu ho. C th N qui c nguyn tc khuyn Lm: xut pht nhu cu ca ngi sn xut, to s lin kt cht ch gia nh qun l, nh khoa hc, nh doanh nghip vi ngi sn xut v gia ngi sn xut vi nhau. N qui nh cng tc x hi ho khuyn lm, dn ch, cng khai c s tham gia t nguyn ca ngi sn xut. Cc hot ng khuyn lm phi ph hp vi chin lc Lm nghip v u tin vng su, vng xa, vng c bit kh khn. Mt trong nhng im i mi ca ngh nh l cho php khuyn nng, khuyn lm nh l mt loi hnh dch v. H thng khuyn nng, khuyn lm c chc nng cung cp dch v t vn v cc dch v khuyn nng v (1) xy dng chnh sch, php lut (2) Nng

2 Hin nay B NN v PTNT ang ch tr xy dng thng t hng dn thc hin

26

cao nng lc cho ngi sn xut (3) Khi xng xy dng cc doanh nghip va v nh, pht trin lng ngh (4) chuyn giao cng ngh.. N cng cp n tng cng h thng khuyn nng, khuyn lm c s. Mi mt x s c 1 cn b khuyn nng c hng lng t ngn sch Nh nc thc thi cc hot ng khuyn nng trn a bn x trong c khuyn lm. trin khai N, B NN v PTNT ang phi hp vi B Ti Chnh, B Thu Sn xy dng thng t hng dn thc thi N. D kin Thng t lin B ny s ra i cui nm 2005. 1.5.2. Chuyn bin v ni dung v c ch h tr u vo nh hng ni dung khuyn lm t cc c quan khuyn lm : Mt vi nm gn y, cc chng trnh khuyn lm Quc gia c chuyn bin ng k v la chn cng ngh chuyn giao cho nng dn nh nui trng v ch bin cc cy con lm c sn rng to ra sn phm a dng phong ph t rng, m rng ngnh ngh ti vng min ni, to cho ngi dn c thc s dng tit kim ti nguyn rng. Ph cp k thut nui trng cc loi cy lm c sn nh Qu, Hi, Song My, Tre trc..., k thut trng cc cy nng nghip, cy c sn, cy dc liu di tn rng t nhin v rng trng. Ph cp k thut ch bin, bo qun cc sn phm ngoi g c cht lng cao gi tr ln. Loi cy trng ch yu c nh hng t c quan Khuyn lm Trung ng: Tre ly mng, Hi, Qu, Bi li , D trm... S chuyn ho ny t kt qu kh quan nht, c nhn dn t gic tham gia do sn phm thu c c gi tr cao hoc thi gian thu hoch nhanh, ngi dn nhn thy ngay li ch ca h, c bit trong my nm gn y nhng loi cy nh Tre mng, D trm, Bi li c m rng gy trng mnh m mt s vng. Tuy nhin cng cn cnh bo v vn tiu th sn phm nu khng c qui hoch c th tng tnh, cng nh phi xem xt v iu kin sinh thi ph hp ca vng trng trnh chy theo phong tro. Mt hn ch khc ca chng trnh l cha c nhng m hnh v ch bin lm c sn qui m h gia nh v vic nui cc con vt c sn rng cng khng c quan tm. Sau y l mt s kt qu t c t cc chng trnh ny:

Tng s MH xy dng S h tham gia xy dng m hnh 25.154 h trnh din Din tch trnh din: Trong Cy lm nghip Cy n qu Cy c sn Cy ci to t Din tch trnh din S h tham gia 18.529 ha

752 m hnh/ 52 tnh

8.570 ha (chim 47%) 4.056 ha (chim 21,8 %) 3500 ha (chim 19 %) 2.403 ha trng xen (chim 13 %) 6.500 ha 5000 h

(Ngun: Khuyn lm- B NN v PTNT)

27

i tng khuyn lm c tham gia la chn ni dung khuyn lm v c ch h tr u vo: Cc t chc NGOs v mt s d n Quc t ang khuyn khch nguyn tc ch c cc th nghim hay m hnh c ri ro cao, cn nhiu thi gian thc hin v ngi dn khng th t u t xy dng m hnh th mi c h tr mt phn kinh ph xy dng m hnh. ng gp i ng ca ngi dn bng tin hoc bng hin vt phi l iu kin cn thit trong cc m hnh th nghim. V lu di vic bao cp h tr nn chm dt m bo tnh bn vng. Tuy nhin h tr gip nng dn thay i nhn thc v tip cn c ci mi thng qua o to cc chuyn thm quan cho l cn thit. Trn thc t c s khc bit v mt h tr u vo cho nng dn gia h thng khuyn nng lm Nh nc, cc d n Quc t v cc NGOs ang hot ng Vit nam. (Xem hp 1.5) Hp 1.5: Cc chnh sch tr cp khc nhau trong hot ng khuyn nng Tr cp u vo cho cc m hnh trnh din l mt chnh sch quan trng trong h thng khuyn nng nh nc khuyn khch ngi nng dn tham gia cc hot ng khuyn nng (theo Ngh nh 13 v cc chnh sch ca a phng): Tr cp theo khu vc: 60% tr cp cho cc x vng 3 v 40% cho cc x vng ng bng Tr cp theo i tng hng li: 100% tr cp cho nhng ngi ngho c s trong d n khuyn nng cho ngi ngho hoc trong cc hp phn v khuyn nng ca chng trnh 135, chng trnh xo i gim ngho, chng trnh nh canh nh c. Tr cp theo nhm mt hng ch lc cn khuyn khch ca tnh: nh 20-30% hoc thm ch 50% tr cp cho cc loi ging lai (sn xut hng ha), thng c ct gim dn trong vi nm.

Cc d n ca cc t chc phi chnh ph cng phn bit cc chnh sch tr cp u vo trong cc m hnh/th nghim : Tr cp theo thi hn hot ng (Helvetas): cy trng ngn ngy (go, ng): tr cp 0%, vt nui trung hn (ln): ti a 50%, cy lu nm (qu): 70%. Tr cp theo cc nhm i tng x hi (CARE): h khng ngho: tr cp 50%, h ngho: 80-90%, h cc ngho: 100%. Tr cp theo mc ri ro ca hot ng th nghim (CCF Australia): th nghim ln u (ri ro): tr cp 60%; th nghim tip theo nh gi: 40%; nhn rng: 20-30%, nm th hai: 10-15%, sau l 0% (ch h tr k thut). Tr cp theo loi hnh hot ng (ETSP): ch tr cp rt hn ch i vi mt s th nghim PTD, th im pht trin th trng, cc hot ng nghin cu v ng dng, v ging cy cho trng rng.

1.6. Khuyn lm v xo i gim ngho 1.6.1. Cam kt ca Chnh ph i vi gim ngho Tip tc cc cam kt xo i gim ngho, Chnh ph gn y ban hnh mt s chnh sch, k hoch v chng trnh v khuyn nng, khuyn lm cho ngi ngho. Khuyn nng, khuyn lm cho ngi ngho trong Chng trnh xo i gim ngho (HEPR) v Chng trnh 135 Khuyn nng, khuyn lm cho ngi ngho l mt trong s 12 d n trng im ca Chng trnh xo i gim ngho hin hnh trong giai on 2001-2005 (Theo Quyt nh s 28

143/2001/QD-TTg ngy 27 thng 9 nm 2001 ca Th tng chnh ph). xut ca B Lao ng, Thng binh v X hi (MOLISA) v khuyn nng, khuyn lm cho ngi ngho trong giai on 5 nm gm cc hot ng sau 3: T chc cc hnh thc tp hun khuyn nng nhm nng cao nng lc sn xut v hng dn cch lm n cho 1,5 triu h ngho Pht trin mng li cn b khuyn nng x v h tr cc hot ng ca h Pht trin cc m hnh trng trt, chn nui vi ging mi, k thut mi trong sn xut, gip ngi ngho nng cao kin thc v tng thu nhp Hng dn vic lp k hoch sn xut, qun l chi tiu trong h gia nh Phi hp cht ch vi cc t chc on th nh Hi Ph n, Hi Nng dn, on Thanh nin, Hi Cu chin binh hng dn ngi ngho trong sn xut

Cc cp chnh quyn tnh s phi c th ho v ph duyt d n khuyn nng cho ngi ngho trong cc k hoch HEPR hng nm. Trn thc t, phm vi v quy m ca cc d n khuyn nng cho ngi ngho hin hnh rt khc nhau, tu thuc vo tnh hnh c th a phng, cam kt ca cc nh lnh o v ngun ngn sch hin c ca cc tnh. Ti cp quc gia, trch nhim qun l ca B Nng nghip v Pht trin nng thn v cc d n nng nghip trong Chng trnh HEPR- bao gm cc d n khuyn nng, khuyn lm cho ngi ngho - c giao cho Cc Hp tc x v PTNT, khng phi giao cho Trung tm Khuyn nng Quc gia hay Cc Lm nghip. y l mt vn kh kh khn khi khuyn nng cho ngi ngho c thc hin nh mt d n c lp t ngoi h thng khuyn nng, khuyn lm v h thng Cc Lm nghip. Chng trnh 135 (v Chng trnh 661) cng c mt s cng c chnh sch cho cng tc khuyn nng, khuyn lm cho ngi ngho, trong bao gm tr cp cc vt t nng nghip thit yu ti cc khu vc ngho (Theo Ngh nh 20). c bit l, hp phn pht trin ngun nhn lc cho cc x ngho trong Chng trnh 135 c mc tiu l o to cc cn b khuyn nng cp c s, nhng ngi c th c la chn t cc nng dn gii ti a phng. Khuyn nng cho ngi ngho trong Chin lc ton din v tng trng v xo i gim ngho (CPRGS) Trong CPRGS c ph duyt vo thng 5 nm 2002 nhm hon thnh cc mc tiu xo i gim ngho trong cc mc tiu pht trin ca Vit Nam (VDT), trn c s c th ho cc mc tiu pht trin Thin nin k (MDG), Chnh ph ban hnh mt s nh hng chnh sch v khuyn nng cho ngi ngho bao gm (SRV.2002) : Tp trung kinh ph khuyn nng vo cc vng kh khn m bo ngi ngho v ng bo dn tc t ngi c hng cht lng dch v khuyn nng tng ng vi cc vng khc T chc thng xuyn vic cung cp thng tin v p dng ging mi, hng dn k thut, kinh nghim sn xut, gii thiu cc m hnh tin tin, kinh doanh gii v cch lm n mi c hiu qu ca cc h ngho Ch trng o to cn b lm cng tc khuyn nng l ph n, ngi a phng v bit ting dn tc

3 Theo n ca B Lao ng, Thng binh v X hi, ngn sch dnh cho cc d n khuyn nng cho ngi ngho giai on 2001-2005 trong Chng trnh HEPR c tnh vo khong 100 t ng, tnh trung bnh khong 20 t ng mt nm.

29

H tr nghin cu cng ngh chi ph thp, hiu qu ph hp vi nhu cu ca ngi ngho Khuyn khch trao i thng xuyn kinh nghim sn xut gia cc trng i hc, cc vin nghin cu, cc nh nghin cu v qun l, cn b k thut vi nng dn ngho gip h tng nng sut cy trng, vt nui Xy dng v ph bin cc m hnh t pht trin xo i gim ngho c hiu qu cc vng khc nhau, tp dn cho ngi ngho c kh nng t vn ln, thay i tp qun lm n thot ngho v ho nhp cng cng ng. Khuyn khch pht trin v c chnh sch h tr cc hnh thc khuyn nng khuyn lm a dng, t nguyn v t qun gia ngi dn vi nhau tng c s, cng ng dn c nhm chia x v hc hi kinh nghim sn xut, gip nhau nng cao thu nhp v gim ngho.

Cc nh hng chnh sch trn cn phi c hin thc ho trong cc quy nh v k hoch c th hn. Mt s nh ti tr v t chc phi chnh ph quc t ang h tr Chnh ph Vit Nam trin khai CPRGS cp quc gia v cp tnh (thng qua mt s hot ng th nghim). Hy vng l mt s nguyn tc lp k hoch then cht ca CPRGS - v d nh c li cho ngi ngho, da trn s tham gia, lun chng da trn c liu r rng - s dn dn c p dng trong lnh vc khuyn nng. Khuyn nng, khuyn lm trong Chng trnh pht trin ngnh nng nghip ca Ngn hng pht trin Chu (ADB) Vo thng 4 nm 2003, Chnh ph k kt d n Chng trnh pht trin ngnh nng nghip (ASDP) tr gi 60 triu la M vi ADB. Theo l trnh gii ngn chi tit bao gm ba t, Chnh ph cam kt ti c cu h thng nghin cu v khuyn nng. Trong giai on t 2003- 2006, cc cam kt chnh trong chng trnh ASDP bao gm (ADB.2002) : Cc Hi ng t vn khuyn nng, khuyn lm tnh s c thnh lp nhm cung cp mt din n cho s tham gia ca cc bn lin quan trong vic chun b cc chng trnh khuyn nng. i din tham gia hi ng s bao gm cc t chc hip hi ca nng dn v nhng ngi nui trng, cc t chc on th, cc hp tc x, cc vin nghin cu a phng, cc cn b khuyn nng, ngn hng, cc T chc phi chnh ph (NGO), cc n v t nhn cung cp u vo v cn b t cc ban ngnh nng nghip, k hoch, a chnh, ti chnh, khoa hc v cng ngh v thng mi. Mt s dch v khuyn nng s c k kt vi cc NGO, cc trng i hc, cc t chc nng dn, cc cng ty t nhn, cc nh cung cp u vo v kinh doanh nng nghip, lm nghip. Chnh ph s tng ngn sch nh nc cho khuyn nng mc t nht l 12% mt nm nhm cp kinh ph thng xuyn v kinh ph hot ng cho khuyn nng. Tuy nhin i vi khuyn lm hin ti cha c cam kt g v tng cng ngn sch cho lnh vc ny. B Nng nghip v Pht trin nng thn v cc i din ca tt c cc chnh quyn tnh tham gia chng trnh s ph duyt mt k hoch chung cho cng tc khuyn nng, khuyn lm bao gm: (i) Xy dng cc chin lc v u tin khuyn nng tp trung cng tc khuyn nng, khuyn lm cc khu vc vng su vng xa v min ni ni c nhiu nng dn ngho sinh sng; Tng cng cc mi lin kt gia nghin cu v khuyn nng, khuyn lm.

(ii)

30

(iii) o to cho cc cn b khuyn nng v mt s k nng mi bao gm phng php khuyn nng c s tham gia, ma-ket-ting, cc hot ng ch bin sau thu hoch v ti chnh nng thn; (iv) Th ch ho phng php tip cn c s tham gia trong cc dch v khuyn nng, khuyn lm trong ngi nng dn s tng cng tham gia vo vic lp k hoch, thc hin, theo di v nh gi cc hot ng khuyn nng; (v) M rng cung cp cc dch v khuyn nng cp huyn v cp x, c bit l cc tnh ngho, bng cch tuyn dng thm 5000 cn b khuyn nng lm vic cp x;

(vi) Tng cng ti tr hot ng o to cn b khuyn nng v nng dn; v (vii) Ci tin vic cung cp cc dch v khuyn nng cho ngi ngho, ph n v ngi dn tc bng cch tng s lng cn b n v ngi dn tc thiu s t nht l 10% tng lnh vc trong thi gian 36 thng. Bn cnh , nhiu d n khc ca cc nh ti tr cng c gng vn ng khuyn nng cho ngi ngho theo cc phng thc nht nh. V d, Chng trnh xo i gim ngho min ni pha Bc ca Ngn hng Th gii ang s dng mt s cch tip cn k hoch pht trin x/thn bn (nh c th ch ho tnh Sn La) nh l im khi u cho cc hot ng lp k hoch v lp ngn sch cp x. 1.6.2. Cc chnh sch khc lin quan n khuyn nng, khuyn lm cho ngi ngho Cng vi mt s chnh sch lin quan trc tip n khuyn nng, cn c cc chnh sch v quy nh khc ca Chnh ph c th gip thc y pht trin khuyn nng cho ngi ngho Vit Nam, mc d nhng chnh sch v quy nh ny khng cp mt cch c th n ngi ngho, l: S tham gia: Ngh nh 29 trc y (ban hnh ngy 11 thng 5 nm 1998) v Ngh nh 79 mi (ban hnh ngy 7 thng 7 nm 2003) v thc hin dn ch c s v nguyn tc yu cu tng cng s tham gia ca ngi dn a phng trong ton b chu k (xc nh/u tin, lp k hoch, trin khai thc hin, theo di v nh gi) ca tt c cc d n v chng trnh trong cng ng, bao gm c cc hot ng khuyn nng. Trao quyn: Lut Hp tc x, Ngh nh v Hip hi (Ngh nh 88/2003/ND-CP ngy 30 thng 7 nm 2003) v B lut Dn s (ban hnh ngy 28 thng 10 nm 1995) u c quy nh khung cho cc mi lin kt theo chiu ngang gia cc nng dn. Qun l nh nc: vic tch ring cung cp dch v v qun l nh nc (Theo Ngh nh 86), c phn ho cc doanh nghip nh nc v y mnh phn cp c th gip cc nh cung cp dch v khuyn nng p ng tt hn nhu cu ca nng dn a phng.

Cc chnh sch v quy nh ny hm cha mt mi trng tng i thun li c th gip cho chnh quyn tnh pht trin cc dch v khuyn nng cho ngi ngho - nu nh thc s mong mun lm nh vy. 1.6.3. Quan im v cch tip cn khuyn lm cho ngi ngho, ngi dn tc tiu s sng ph thuc vo rng Phn ny gii thiu chung v quan nim v thc tin khuyn nng, khuyn lm cho ngi ngho ca cc T chc phi chnh ph (NGO) v cc chng trnh/d n ti tr ti Vit Nam. Lu y cha phi l tng hp cc kinh nghim thc tin tt nht v cng khng phi l mt phn tch chi tit v cc im mnh v im yu ca bt k t chc hay chng trnh no. 31

Khun kh khuyn nng, khuyn lm cho ngi ngho Mt s n gin ca khun kh khuyn nng ( bao gm c khuyn lm) cho ngi ngho c trnh by trong hnh 1 di y. Khun kh ny c th bao hm cc n lc khc nhau ca cc NGO v cc d n ti tr t bn ngoi nhm xc tin cng tc khuyn nng cho ngi ngho ti Vit Nam (MARD.1996, MARD.2002). Hnh 1 Khun kh khuyn nng, khuyn lm cho ngi ngho ti Vit Nam

Cc th ch

Chnh ph

Cc chnh sch
Tnh

Nhu cu (thng tin, cc ngun lc)

Li n k t d c

Huyn [Cm x] X Thn bn

Cung cp (Thng tin, cc ngun lc)

nh gi nng thn c s tham gia (PRA) Lp k hoch c s tham gia

Khuyn nng a tng (X hi ho)

Lin kt ngang Cc nhm/cu lc b ND T Nng dn n Nng dn

Khuyn nng cho ngi ngho h tr nng dn-c bit l nng dn cc khu vc kh khn (ngho, vng su vng xa, vng dn tc thiu s) trong vic tng cng cc mi lin kt theo chiu ngang nhng ngi sn xut nh c th cng nhau p dng cc chin lc sinh k tt hn v do gip cho h tng thu nhp, gim thiu ri ro v dn dn thot khi i ngho. Cc t kho quan trng c nhn mnh trong tt c cc d n khuyn nng cho ngi ngho l s tham gia v trao quyn mang tnh nhy cm v gii. Cc k thut nh gi nng thn c s tham gia ca ngi dn (PRA) thng c p dng tng cng s tham gia ca ngi ngho trong ton b chu k hot ng ca chng trnh/d n khuyn nng- v d nh xy dng (nh gi nhu cu, lp k hoch, tham vn), thm nh, thc hin, theo di v nh gi. Cc t chc nng dn da trn cng ng, c quy m nh v t qun (cc nhm, cc cu lc b) c thnh lp nhm to c hi cho ngi ngho c pht biu v c lng nghe (v ngi ngho c cc nhu cu khuyn nng c th c th rt khc so vi nhng ngi kh gi). Cc nng dn ch cht, trong vai tr ca cc cn b khuyn nng c h tr xy dng hnh thc khuyn nng t -nng dn- n- nng dn trong cng ng. ng thi, cng c cc n lc tng cng cc mi lin kt theo chiu dc trong h thng khuyn nng v xy dng nng lc, theo di v nh gi v th ch ho cc phng php tip cn c s tham gia. Trong cc d n ca cc T chc phi chnh ph (NGO) v cc d n ti tr t bn ngoi, cc kho o to ging vin (TOT) v cc phng php khuyn

32

nng cho ngi ngho thng c t chc cho i ng cn b khuyn nng cp tnh v huyn sau h c th tip tc o to li cho nhng ngi khc cp x v thn bn. Cc kinh nghim v cc bi hc ca cc NGO t cc cp x/thn bn thng c ph bin ln cp huyn v tnh, i khi ln cp trung ng (thng qua cc hnh thc ti liu ho, hi tho, o to, cc phng tin thng tin i chng, cc chuyn tham quan hc tp kinh nghim). n nay, mt s t chc NGO kh thnh cng trong vic gip cn b i tc cp tnh/huyn (Trung tm khuyn nng v/hoc S nng nghip v pht trin nng thn) xy dng quy trnh lp k hoch c s tham gia cc cp huyn v x, xut bn cc sch hng dn v ti liu o to v khuyn nng cho ngi ngho lu hnh rng ri v p dng trong h thng khuyn nng. Vic x hi ho khuyn nng cng c cc NGO xc tin khi c th m rng phm vi cho cc nh cung cp dch v (l cc c quan ca chnh ph, cc c quan nghin cu hoc cc doanh nghip t nhn) cc dch v khuyn nng c th tip cn ti ngi ngho theo nhiu cch ph hp vi nhu cu c th ca h v cng ph hp vi cc iu kin v mi trng, vn ho, kinh t v x hi ca cng ng ni ngi ngho sinh sng. Bn cnh cc yu t then cht trn, c th thy mt s gi tr v nguyn tc in hnh khc v khuyn nng cho ngi ngho Vit Nam: Tp trung h tr cc yu t phn mm (o to kt hp vi thc hnh, cc chuyn i thm quan thc a, cung cp thng tin, hnh thnh v hot ng t nhm, ..v.v.) nhm ci thin vn nhn lc v vn x hi cho ngi ngho; bt k h tr cc yu t phn cng no (ging, vt t u vo, xy dng) i hi qun l c s tham gia ca ngi dn, theo di v nh gi cht ch,... Hn ch bao cp v cho khng nhm pht huy tnh t ch ca ngi ngho v m bo tnh bn vng ca cc tc ng Phi hp cc n lc v khuyn nng, khuyn lm v khuyn ng, cc dch v th y, bo v thc vt.. vi cc hot ng h tr sinh k khc nh tn dng, o to dy ngh, phn b v qun l t ai... nhm to ra s ng b gia cc loi dch v khc nhau mang li li ch cho ngi ngho Thc y a dng ha bng cch gii thiu cc b trn gi cng ngh khc nhau (khc vi ch gii thiu mt m hnh nng nghip n l) nng dn t la chn tham gia Pht trin cng ngh ph hp ( c chng minh) chi ph thp m ngi ngho c th p dng, tp trung vo gim thiu ri ro trong thc tin canh tc v trng trt kt hp vi theo di v nh gi cht ch, c s tham gia Bo tn v pht trin vn kin thc bn a ca ngi dn a phng, c bit l ca cc nhm dn tc thiu s ph hp vi iu kin kh hu, a l v truyn thng ca a phng T chc cc hot ng khuyn nng to iu kin thun li cho s tham gia ca ngi ngho v ph n (v thi gian, a im, phng php, mc ng gp, ..) Gii thiu cc v d in hnh v nhng ngi ngho thot khi i ngho, tr thnh cc cn b khuyn nng c s hoc c bu lm lnh o ca cc t nhm nng dn, .. Lun ch trng vn bnh ng gii.

1.6.4. Cc phng php tip cn c s tham gia trong khuyn lm cho ngi ngho, ngi dn tc thiu s sng ph thuc vo rng Cc phng php tip cn ph bin trong cc d n c hot ng khuyn lm cho ngi ngho ca cc d n h tr Quc t l: lp k hoch, qui hoch s dng t c s tham

33

gia, k hoch pht trin rng cng ng, xy dng qui c bo v rng. Trn thc t khng c s phn bit r rng gia cc cch tip cn ny bi v chng lun c lng ghp vi nhau cc cp x v thn bn. Qui hoch s dng t c s tham gia. Quyn tip cn r rng v m bo ca cng ng i vi rng l mt iu kin tin quyt cho qun l rng cng ng. S qun l ca cng ng a phng i vi rng c th c nng cao thng qua lp k hoch s dng t v giao t, c th l thng qua vic xc nh ranh gii gia cc thn bn v x. Cch tip cn thng qua s tham gia ca ngi dn thn bn mang li nhng hiu bit tt hn v iu kin, vn v tim nng ca a phng. Qu trnh ny c thc hin thng qua phng php lun gii thiu bi cc d n Quc t v c chnh quyn a phng (tnh, huyn) ph duyt. Sn phm cui cng ca hot ng qui hoch s dng t v giao t c s tham gia l giy chng nhn quyn s dng t (S ) m bo quyn s dng t lu di u t lao ng v vn cho qun l v bo v rng. Mc tiu chnh ca qu trnh QHSD t, giao t: S tham gia trc tip v thc s ca ngi dn a phng trong ton b qu trnh Lp k hoch s dng t v giao t. Tnh kh thi vi ngun lc v ti chnh, nhn lc v k thut hin c ca a phng cp x v huyn. y nhanh qu trnh Lp k hoch s dng t v giao t mt cch hiu qu v bn vng bng cch s dng cng c PRA. Xy dng k hoch pht trin rng cng ng c s tham gia Thng qua phn tch c s tham gia, tng trng thi, s s hu v cu trc hin ti ca tng khu rng trong thn bn . i vi mi mt khu rng, cc chc nng c th nh phng h, phng h kt hp sn xut, rng trng hoc rng ti sinh c tho lun gia nhng ngi s dng rng. Trong cuc iu tra thc a din tch v trng thi rng c xc minh ti thc a v nu cn thit, ranh gii hin ti ca thn bn cng c ti khng nh nhm gii quyt mu thun v t ai. Xut pht t nh gi ngun lc da trn nhu cu, cc hot ng lm nghip ca cng ng c xc nh v lng ho nhm cn bng cung cu v rng ca thn bn. Trong trng hp ngun rng khng cung cp i vi mt lm sn c th, nhng gii php c th s c tho lun nhm tng kh nng cung cp trong tng lai. iu ny dn n k hoch qun l rng di hn (5 Nm), T k hoch 5 nm ny, k hoch hng nm ca thn bn s c trch ra t nhm tng bc hon thnh mc tiu di hn. Sau khi c s nht tr ca cc thnh vin thn bn, k hoch qun l rng cng ng (5 nm) s c trng thn bn trnh ln u ban x, v t x trnh ln huyn thng qua. Kim lm ph trch x hoc cn b x tham gia vo qu trnh ph duyt s phn hi k hoch c ph duyt cho ban qun l thn bn. K hoch qun l rng hng nm c a vo k hoch pht trin thn bn (LKHTB), to nn c s lp k hoch c tnh php l cho nm sau. Mt nh gi vo cui mi nm vi s gip ca kim lm x tng cng ng k nng lc ca ngi dn thn bn trong qun l bn vng rng ti cp thn bn. Xy dng qui c bo v rng

34

Mc tiu ca phng php lun l nhm xy dng nng lc cho mi ngi dn h c th phn tch ngun ti nguyn rng v cc qui c truyn thng, cui cng xc nh v a ra nhng qui c bo v rng, p ng tt nht nhu cu qun l rng ca ngi dn v Nh nc. Phng php lun cng nhm gip cc cn b Kim lm thit lp mi quan h tin cy ln nhau, tn trng v trao i thng tin vi cng ng a phng. Bi vy phng php lun khng ch l hng dn ngi dn cch xy dng qui c bo v rng m cn thng qua cc phng php o to c s tham gia cung cp cho h nhng cng c v k nng gip h phn tch ngun rng ca mnh, v a ra nhng tng mi v qui c bo v rng nhm t mc tiu c th: Bo v v pht trin ngun rng hin c cho qun l rng bn vng trong tng lai; Tng cng nng lc ca ngi dn trong vic bo v v qun l rng theo nhng qui c c ngi dn xy dng v thng qua; Tham gia trc tip ca ngi dn trong cng tc qun l v bo v rng to ra nhng li ch t cc sn phm g v lm sn ngoi g; To ra nhng qui nh c th c x hi chp nhn v c th c gim st v c hiu lc thm ch ti cp thn bn.

1.7. Khi qut kinh nghim v khuyn lm ca cc t chc, d n/chng trnh quc t, NGOs ang hot ng Vit nam 1.7.1. Khuyn nng, khuyn lm c s tham gia Cc phng php tip cn ph bin trong cc d n KNKL cho ngi ngho ca cc d n quc t, NGOs l: lp k hoch c s tham gia, KNKL t- nng dn- n- nng dn v cc t chc nng dn. Trn thc t khng c s phn bit r rng gia ba phng php tip cn ny bi v chng lun c lng ghp vi nhau cc cp x v thn bn. Phng php lp k hoch KNKL c s tham gia c hu ht cc chng trnh/d n khuyn nng ca NGO p dng. S dng cc k thut PRA: cc k thut PRA (t chc cc cuc "tho lun nhm trng tm" (FDG) v "phng vn su" (IDI) vi cc cng c khc nhau nh lc s thn bn, lp bn , lt ct, lch ma v, phn loi kinh t h) ban u c s dng nh gi nhu cu ca ngi dn, xc nh nhng ngi tham gia d n v u tin s dng cc ngun lc sn c. Dn dn, cc quy trnh PRA ( c n gin ho) c th tr thnh phng tin giao tip gia ngi dn a phng vi cn b KNKL nhm cung cp lun c v cc kin phn hi theo nh k theo di, nh gi v lp k hoch KNKL Thm nh k hoch: trong nhng giai on nht nh, kt qu thu c ca cc phng php tip cn c s tham gia cn c thm nh bng cch kim tra trn thc t lm cho k hoch KNKL mang tnh kh thi hn. Tip theo vic lp k hoch c s tham gia l vic trin khai thc hin c s tham gia. Do , cc gii php theo k hoch cn da trn cc ngun lc ca chnh ngi nng dn v t cc ngun h tr sn c t bn ngoi (vn, cc k nng, thng tin) Kt hp vi pht trin cng ng: lp k hoch c s tham gia/t di ln khng ch c p dng cho KNKL m cn p dng cho cc hot ng khc theo yu cu ca ngi dn a phng, chng hn nh ti chnh vi m, qun l thu li, ...V vy, vic trin khai

35

thc hin, theo di v nh gi cc k hoch khuyn nng thng c gn lin vi n lc tng th v pht trin cng ng nhm xo i gim ngho. 1.7.2. KNKL t nng dn-n- nng dn Phng php KNKL t -nng dn- n -nng dn t ngi nng dn v tr trung tm v khuyn khch h tr thnh cc tc nhn thay i chnh ci thin sn xut lm nghip. Nng dn tr thnh ging vin: nhng nng dn tnh nguyn v c nng lc c o to v h tr tr thnh cc KNKL vin nng dn c s (cn gi l cc nng dn nng ct hoc nng dn u mi). Hot ng o to thng bao gm cc ch v k thut sn xut, pht trin cng ng, PRA, cc k nng thuyt trnh, ...Nhng cn b khuyn nng x/thn bn ny c th l lnh o ca cc t nhm nng dn (cc nhm cng s thch, cc cu lc b) v ng thi cng l thnh vin ca nhm nng ct tin hnh lp k hoch khuyn nng c s tham gia trong cng ng. Lp hc nng dn trn ng rung/Lp hc u b (FFS): mt nhm nng dn tp hp li vi nhau hc tp, chia s kinh nghim v th nghim cc k thut sn xut trn ng rung t khi bt u ti khi kt thc mt ma v. Ph bin nht l cc lp hc v qun l l rng cng ng, phng chng chy rng. Pht trin cng ngh c s tham gia (PTD): thng qua cc nghin cu v th nghim trn mu c s tham gia ca ngi dn, cc k thut cng ngh mi c kho nghim v c chng minh bi ngi dn a phng, thng c s tr gip ca cc k thut vin hoc cc nh nghin cu. Sau , nhng cng ngh ny c th c truyn b rng ri trong nng dn thng qua cc knh chnh thc v phi chnh thc.

1.7.3. Cc t chc nng dn t qun (nhm s thch, cu lc b KNKL) Cc t chc nng dn t qun c th gip tng cng cc mi lin kt theo chiu ngang trong cng ng nhm tng thu nhp v gim ri ro cho cc thnh vin. Hp tc tnh nguyn v t qun: v c bn, cc t chc ny c qui ch ring, cc thnh vin t bu ra trng nhm v duy tr hot ng nh k theo quyt nh ca cc thnh vin. Mt nhm hoc mt cu lc b c th da trn mt loi cy trng vt nui c th hoc c th bao gm cc thnh vin c cng chung cc c im nht nh Tip cn cc dch v h tr sn xut: cc nhm v cc cu lc b c th l tm im tip cn cc dch v h tr sn xut. Chng c th tr thnh ni hot ng ca cc cn b KNKL (nhng ngi khng th tip cn vi tng h gia nh ring l), thc y cc mi lin kt vi cc t chc on th (hi nng dn, hi ph n), hot ng nh mt u mi k kt cc hp ng vi cc doanh nghip v giao dch vi cc ngn hng. Ngoi ra, cc t nhm da trn cng ng ny c th h tr cc cp lnh o chnh quyn a phng trong cng tc ho gii, bo v mi trng v thc hin hng c trong cng ng. Kh nng pht trin dn tnh t lc: ban u, cc t chc nng dn t qun c th c hnh thnh rt lng lo, ch yu da vo s h tr t bn ngoi. Sau mt thi gian, nhiu t nhm v cu lc b c th pht trin cc hnh thc dch v t qun khc nhau nh tn dng v tit kim, phc v cc thnh vin v vt t u vo v th trng u ra, i cng v chia s sc cy ko,... Mt s nhm./cu lc b sau c th duy tr cc hot ng em li li ch tng h cho cc thnh vin v c th pht trin thnh cc hp tc x kiu mi.

36

C hi cho ngi dn c pht biu v c lng nghe: Khi tham gia trong cc t chc nng dn t qun ph hp vi iu kin v hon cnh ca mnh, ngi dn c c hi bc l nhu cu v cc mi quan tm ca h. Do vy, nhng nhu cu v cc mi quan tm ca ngi dn c th c cc tc nhn lin quan p ng tt hn.

1.7.4. iu kin thc hin khuyn lm c s tham gia Khuyn lm c s tham gia yu cu mt c ch ti chnh linh hot khng cng nhc. C ch ny khng qui nh ngt ngho v thi hn thanh quyt ton, cc nh mc chi tiu ph hp vi tng ni dung ph cp, xo b quan im khuyn lm c coi nh hot ng h tr gi sn xut. Phn cp qun l ti chnh cho khuyn lm l nhn t thc y khuyn lm c s tham gia. i vi chnh sch vi cn b khuyn lm, cn b hin trng cn phi c khuyn khch, h cn c chi tr ph cp lm vic, kinh ph i li tip cn, hi hp v hng dn nng dn ti hin trng. a dng cc cc dch ph khuyn lm, cho php nhiu t chc, c nhn tham gia khuyn lm s thc y, khuyn khch ngi dn tham gia vo qu trnh ph cp. i vi nng dn thc hin hot ng khuyn lm, c quan khuyn nng cn to mi lin kt nng dn tip cn c vi ngun vn tn dng khc nhau c vn thc thi tng. C quan khuyn nng, khuyn lm c th to c ch h tr ph hp v d h tr tn dng vi m cho nng dn cc dn tc thiu s l bin php hu hiu ngi dn c th vay vn t cc ngun khc ( nh t ngn hng, qu pht trin thn bn hoc qu quay vng ca nhm ). C ch ny thng c thc hin song song vi phng php khuyn nng, khuyn lm theo nhm. Cc nhm nng dn c kh nng v tim lc c th pht trin v duy tr cc dch v u vo - u ra gip ln nhau gia cc thnh vin trong nhm. Mt kinh nghim khc kh thnh cng nhiu d n quc t thc hin thnh cng Vit Nam l h tr cc cng ng dn tc thiu s t nhn ging cy con. D n h tr k thut thng qua xy dng h thng vn m cy lm nghip h gia nh. Kin thc bn a c c kt hp vi kin thc mi c th to gia ging cy lm nghip c cht lng cao thay th mua bn v vn chuyn cy t cc a phng khc gy tn km. D n trng rng Vit - c ti Lng Sn, bc Giang l mt v d in hnh. D n tp hun cho nng dn v k thut vn m, h tr vt t lm vn m. Mua cy con do nng dn sn xut trng rng. iu ny mang li li ch cho nng dn v kinh t v ch ng cy ging. 1.8. Mt s m hnh khuyn lm th nghim thnh cng 1.8.1. M hnh v t chc khuyn lm M hnh t chc khuyn lm c s tnh Ngh An V t chc, khuyn lm thng lng nghp vi t chc khuyn nng. Cp tnh v huyn c cn b khuyn lm. Ti cp huyn, Kim lm, Lm trng, phng Nng nghip huyn, Trm Khuyn nng phi kt hp cht ch thc hin cc hot ng khuyn lm. Cp x, thn hnh thnh nhm cng ng tham gia qun l rng, nhm s thch lm nghip. M hnh t chc c s phi kt hp nhp nhng gia cc c quan cp huyn v t chc t nguyn ca nng dn 3 huyn Con cung, Anh Sn, Tng Dng tnh Ngh An sau y l mt v d in hnh cho m hnh t chc khuyn lm c hiu qu.

37

Trung tm KN tnh

Ht kim lm Lin kt theo chiu dc

Trm KNKL huyn

Lm trng

Phi hp theo chiu ngang v ni dung, phng php, t chc thc

Nhm s thch LN

Cng ng tham gia qun l rng

Thn bn

Hp; 1.8.1 M hnh t chc khuyn lm c hiu qu


Ngun: D n Lm nghip x hi v bo tn thin nhin Ngh an

M hnh t chc khuyn nng lm tnh Thi Nguyn Ngoi kinh nghim trn, CIDSE th nghim thnh cng v UBND tnh Thi Nguyn chp nhn m hnh lng t qun SEV min ni mi ngi dn trong thn bn (khong 20-40 ngi) u c th tham gia t nguyn. SEV c th c mt s nhm nng dn cng s thch trong c nhm s thch v lm nghip, qun l bo v rng, nhm m cy lm nghip h gia nh. Gn y tnh Thi Nguyn c quyt nh th ch ho nhn rng m hnh ny trn phm vi ton tnh vi qui nh c th v cc bc thnh lp, c cu qun l, chc nng nhim v v quyn li ca Ban pht trin lng v ngi dn, ngun kinh ph hot ng ( xem ni dung tm tt quyt nh hp 1.8.2)

Hp 1.8.2 : Quyt nh ca S Nng nghip v Pht trin Nng thn tnh Thi Nguyn v Quy nh cng tc m rng lng khuyn nng t qun

Lng khuyn nng t qun l mt lng (hoc bn), l t chc khuyn nng ca nng dn do cng ng t nguyn t chc xy dng di s hng dn gip ca chnh quyn a phng v khuyn nng Nh nc. Trong nhng nm qua vi s h tr ca cc t chc quc t, khuyn nng Thi Nguyn xy dng c 62 m hnh lng khuyn nng t qun (KNTQ) em li kt qu ng k: i sng ca nng dn c ci thin r rt, cc ging cy con mi a vo sn xut t nng sut, sn lng cao, gp phn xo i gim ngho.

I. Nhng quy nh chung 1. Lng KNTQ l mt u mi trong h thng khuyn nng t tnh n c s, l t chc khuyn nng ca nng dn di s hng dn ca khuyn nng Nh nc.

38

2. Mc tiu

M rng lng KNTQ l tng bc hon thin h thng khuyn nng t tnh n c s. Vic lp k hoch pht trin sn xut lng, bn xut pht t nhu cu thc t ca ngi dn, p ng c nhu cu ca ngi dn. Xy dng mi quan h v pht trin cng ng thc hin nhim v chuyn giao k thut mi n ngi nng dn, chuyn dch c cu cy trng, tng thu nhp, xo i gim ngho trong tng lng, bn, xm, x ca tnh. Tng cng nng lc t qun l v iu hnh sn xut nng nghip v PTNT mi ca cn b c s (thn, xm).

II. Nhng quy nh c th 1. C cu lng khuyn nng t qun: 1.1. Thnh vin ca lng KNTQ: l cc h nng dn sng ti cng ng, t nguyn tham gia vo t chc lng KNTQ 1.2. Ban pht trin lng (BPT lng):

do cng ng trong lng bu ra gm t 3 - 5 ngi c kinh nghim trong sn xut, c tn nhim, c nng lc qun l cng ng (trng ban nn gn vi trng thn, xm hoc b th chi b) lm vic theo nguyn tc cng khai dn ch, cng ng cng tham gia nhim k ca BPT lng l 2 nm d tho quy ch hot ng ca lng KNTQ, thng qua cng ng, trnh u ban nhn dn x thng qua chuyn ti cc thng tin v cc ch trng, chnh sch ca ng v Nh nc, tnh hnh kinh t th trng n mi thnh vin trong lng hng dn nhm s thch lp k hoch hot ng trong sn xut xy dng d n pht trin kinh t x hi vn ha ca lng; t chc trin khai thc hin cc k hoch c ph duyt kim tra, gim st hot ng ca nhm s thch, vic s dng vn v thu hi vn vay theo hp ng. phi hp vi cn b khuyn nng t chc cc cuc tp hun, tham quan, hi tho cho nng dn

1.3. Chc nng, nhim v ca BPT lng:

2. Quyn li: 2.1. Quyn li ca cc thnh vin lng KNTQ:

c tip nhn cc thng tin v ch trng chnh sch, thng tin v th trng, khoa hc k thut, c hng cc chnh sch h tr v vt t cy con ging trong sn xut nng lm nghip do Nh nc quy nh c tham gia cc lp tp hun, hi tho, tham quan min ph

39

c h tr v kinh ph, k thut xy dng cc m hnh th nghim v m hnh trnh din c c i o to nng cao nng lc v qun l, phng php khuyn nng min ph c tp hun k thut, cung cp cc ti liu k thut min ph c tham gia cc cuc hi tho, tham quan trong v ngoi tnh min ph c hng th lao do cc thnh vin ca lng KNTQ t nguyn ng gp do cc thnh vin ca lng ng gp do cc t chc quc t ti tr thng qua cc d n do gn sch Nh nc h tr thng qua cc chng trnh khuyn nng ca Trung ng, a phng

2.2. Quyn li ca BPT lng:


3. Kinh ph hot ng ca lng KNTQ: c ly t cc ngun sau y:


III. T chc thc hin cng tc m rng xy dng lng KNTQ t hiu qu, Gim c S Nng nghip & PTNT ngh Trung tm khuyn nng phi hp vi phng Nng nghip & PTNT cc huyn thnh th, cc c quan lin quan thc hin cc bc cng vic sau: 1. Lm vic vi chnh quyn x thng nht la chn lng (xm, thn) xy dng lng KNTQ 2. T chc iu tra lng la chn theo phng php iu tra xc nh nhu cu ca lng 3. T chc hp cng ng vi cc ni dung: gii thiu mc tiu v s cn thit xy dng lng KNTQ; tho lun thng nht k hoch cc bc trong tin trnh thnh lp lng KNTQ; bu ban pht trin lng; xy dng quy ch hot ng ca lng; hnh thnh cc nhm s thch. 4. Nng cao nng lc cho BPT lng thng qua cc lp tp hun v phng php khuyn nng, tp hun v k thut trng trt, chn nui mi, cung cp ti liu 5. Phi kt hp cht ch vi cc t chc chnh tr, x hi trong lng to nn sc mnh tng hp xy dng k hoch xy dng lng KNTQ c hiu qu 6. Lin kt cht ch vi cn b khuyn nng Nh nc ti cc cm khuyn nng lin x c s gip v y nhanh pht trin lng KNTQ. Ngun: S NN&PTNT Thi Nguyn (2003) M hnh v phng php PAEM ca tnh Sn la, Lai Chu Quan im ca PAEM l khuyn nng, khuyn lm phi theo nhu cu ca nng dn. Nhu cu ny s c cn b khuyn nng, khuyn lm cc cp xem xt v ph duyt thng qua k hoch pht trin bn VDP m bo hi ho gia nhu cu ca dn v nh hng pht trin ca a phng. V phng php, PAEM cho rng nng dn min ni s d rng nhn thc v tip thu tin b mi khi h c la chn thng qua xy dng m hnh i chng m hnh trnh din ci mi v m hnh hin ti. c tiu ch theo di, nh gi, h thng theo di nh gi hot ng ph cp M&A c thit lp. H thng ny rt tr trng s sch ghi chp ca nng dn v din bin ca m hnh trnh din. Kinh nghim ca Sn La cho thy nhn rng phng php trn din rng UBND tnh cn ban hnh vn bn php qui hng dn v qui nh thc hin phng php. Trong tin trnh thc hin vai tr ca DPI ( s k hoch

40

u t ) rt quan trng v c quan ny lin quan n phn b k hoch khuyn nng lm hng nm v c k hoch v vn.
Hp 1.8.3 Kinh nghim PAEM ti Sn La, Lai Chu Th nghim phi p ng nhu cu v nhng kh khn ca nng dn cng nh cc hot ng c nng dn a vo trong k hoch pht trin thn bn. Tho lun vi nng dn trong cuc hp u tin . Th nghim cn c cc i chng. Trong i chng nng dn s p dng phng php canh tc truyn thng. Trong th nghim s s dng k thut mi. Cc iu kin gia i chng v th nghim tng t nh nhau m bo vic so snh chnh xc, ch khc nhau v k thut canh tc. Mt s nguyn tc c bn l cc th nghim khng c c qu nhiu ri ro i vi nng dn v ph hp vi kh nng u t ca hu ht cc h nng dn trong thn bn. Vi mi hot ng, cn t chc mt cuc hp u tin thn bn tho lun vi nng dn mt s ch . Chng c m t cc bn hng dn cho cn b khuyn nng. Mc ch ca vic a hot ng ny vo trong k hoch pht trin thn bn. Phn tch nhng vn kh khn lin quan n hot ng ny Th t u tin cho cc vn kh khn Xc nh nhng vn kh khn chnh Tho lun nhng nguyn nhn dn n vn kh khn Tho lun nhng gii php kh thi Gii thch phng php lm mt th nghim v trnh din nh th no (xem phn trn) Nhng nng dn no c s thch tham gia hot ng ny Nhng nng dn no chu trch nhim thc hin th nghim v trnh din (k hp ng, xem ph lc 16) V s cc th nghim Hng dn cch s dng s ghi chp. Nng dn phi ghi chp thng xuyn, y . Lch theo di ca cn b khuyn nng, theo di ci g, theo di nh th no v khi no Phn cng trch nhim i vi nng dn, cn b khuyn nng x, cn b khuyn nng huyn v ban qun l thn bn

1.8.2. M hnh pht trin cng ngh c s tham gia M hnh ny c th ho cc bc xy dng ni dung khuyn lm (cng ngh chuyn giao) l mt qu trnh m nng dn, nh khoa hc v cc c quan khuyn lm cng nhau tm kim v xy dng ni dung ph cp. Sau khi ni dung khuyn lm c xc nh cc c quan khuyn lm a phng ch l cc c quan iu phi t nng dn nhn rng m hnh. (xem hp 1.8.4)

Hp 1.8.4: Phng php PTD trong d n SFSP/ETSP Pht trin k thut c s tham gia (PTD) l mt phng php "gn kt nghin cu c s tham gia vi khuyn nng, v da trn nng lc c tng cng ca cc cng ng nng thn trong vic tm kim cc phng thc mi trong sn xut nng nghip v qun l ti nguyn, ph hp vi mong mun v tim nng ca ngi nng dn cng nh nhng tr ngi cp h gia nh v cp lng. Mc tiu ca PTD l: Tm kim cc k thut mi ph hp vi iu kin v mong mun ca ngi nng dn a phng v thn bn ca h. y c th l nhng tng mi v k thut, hoc cc phng thc qun l mi, hoc iu kin thch nghi mi.

41

to ra mi quan h tay ba nh c th hin trong hnh 1, vic la chn k thut ph hp l do ngi nng dn thc hin, nh nghin cu h tr v mt khoa hc; i ng khuyn nng h tr qu trnh th nghim v thc y quan h gia cc nh nghin cu v nng dn. 1. Phn tch thc trng 2. La chn ch PTD 3. Tp hp tng 4. Lp bng tng 5. La chn th nghim 6. La chn h gia nh thc hin 7. Thit k bng theo di th nghim 8. Lp k hoch

Phng php PTD bao gm cc giai on v cc bc sau: 1. Chun b 2. Chun b th nghim

3. Thc hin 4. Gim st v ghi chp 5. Kt thc 6. Ph bin

9. Trin khai th nghim 10. Thu thp s liu v ghi chp 11. nh gi th nghim 12. Vit bo co 13. Son tho ti liu khuyn nng 14. Ph bin kin thc gia nhng ngi nng dn v qua dch v khuyn nng

Cc t chc khuyn nng v ngi nng dn v ang tch lu kinh nghim PTD thc t trong cc iu kin kinh t x hi v sinh thi nng hc khc nhau ca Vit Nam. Sau trn 3 nm trin khai PTD ti cc vng khc nhau VIt Nam, SFSP/ ETSP rt ra cc bi hc sau y:

Tt c cc bn c lin quan trong quy trnh PTD cn phi hiu r PTD l g, phi bit cch th hin mong mun v hiu r vai tr v trch nhim ca mnh. Nu khng hiu bit r rng s dn n vic hiu nhm rng PTD ch l mt d n u t na hay d n chuyn giao cng ngh, t to ra khng kh th ng (ch ngi ch i cho n khi c h tr ti chnh v cc hnh thc h tr khc). a im thc hin th nghim theo PTD phi l ni thn bn v ngi dn c nhu cu thc s v mun tm kim k thut mi. Ch c nhng ngi dn cm thy nhu cu thit thc th mi t nguyn v tch cc tham gia trong qu trnh tm kim ci mi ph hp vi iu kin ca mnh. PTD phi c trin khai ng b, c h thng, vi cc loi t ai, ngun lc v iu kin kinh t x hi khc nhau gp phn vo qu trnh tm hiu cc k thut trng trt v chn nui hiu qu, bn vng trong khun kh k hoch s dng t ai c s tham gia ca ngi dn. i vi cc th nghim di hn hn, iu quan trng l quyn s dng t phi c quy nh r rng trc khi th nghim PTD. Trong qu trnh th nghim, ngi nng dn phi

42

u t cng sc v vt t, v h cn phi chc chn v thnh qu thu hoch t khon u t ca mnh. Th nghim cng ko di, ri ro ca ngi nng dn cng ln.

D n SFSP cho thy rng, ch 12 ngy cng ca cn b khuyn nng l thc hin mt th nghim t giai on ban u cho n giai on ph bin kin thc (tnh trung bnh cho mt th nghm trong 12 thng). Chi ph cho u vo v cc khon h tr cho ngi nng dn v cc i tng khc trong qu trnh PTD nn mc thp. Qu trnh PTD khng c s h tr vt cht no t bn ngoi thng l mt qu trnh PTD tt v thnh cng.

Ngun: Huy, Bao (2004) 1.8.3. M hnh lin kt 4 yu t M hnh lin kt 4 yu t: Nng dn, Doanh nghip, Khuyn nng v cc c quan qun l xut hin trn thc t bi cc doanh nghip c nhu cu hng ho, vt t u vo phc v sn xut v xut khu. Cc doanh nghip (Nng, lm trng, nh my ch bin nng lm sn...) lin kt vi nng dn sn xut hng ha, nng dn c nhn khon t, vay vn, chuyn giao k thut t doanh nghip sn xut. Doanh nghip chu trch nhim tiu th sn phm u ra. Khuyn lm tham gia nh mt n v cung cp dch v k thut v c doanh nghip chi tr cho dch v ny. Cc c quan qun l Nh nc h tr v cc th tc php l, to hnh lang php l thng thong cho doanh nghip v nng dn thc hin cam kt nh: Th tc kinh doanh, th tc v t ai, bo m li ch cho c doanh nghip v nng dn.

Hp 1.8.4

M hnh lin kt 4 nh

C quan qun l nh nc: - Chnh sch, c ch - t ai,

Nng dn: Tip nhn KT Sn xut

Khuyn nng: Thng tin Chuyn giao

Doanh nghip: Cho vay vn Bao tiu sn phm

43

1.8.5. M hnh khuyn lm v lm nghip cng ng Da trn m hnh t chc v Lm nghip cng ng, khuyn lm h tr cng ng thng qua nng cao nhn thc v qun l rng cng ng, trang tri rng, thng tin th trng. t h c th t lp k hoch kinh doanh, p dng cc cng ngh tin tin nhm tng nng sut, cht lng rng, bo v sinh thi v mi trng, nng cao mc sng ngi dn sng ph thuc vo rng. Chuyn giao cc tin b k thut thch hp cho cng ng (cy mc nhanh, c gi tr kinh t vi mc u t thch hp). Lm nng kt hp l phng thc trng ch yu gip cng ng c thu nhp trc mt pht trin cy Lm nghip lu nm. Mt kinh nghim quan trng ca nhiu d n ti tr thc hin min ni Vi nam (SFDP Sng , SNV, CARE, Helvetas, ETSP, CHF...) l cc nhm nng dn tham gia qun l ti nguyn cn c lng nghp vo qu trnh lp k hoch pht trin thn bn (VDP) trong cc thn bn thiu s min ni. Ti tr ban u t cc ngun bn ngoi (c th di hnh thc Qu pht trin cng ng thn hoc nhm h) c ngi dn cng tham gia bn bc v quyt nh cp vn cho cc hot ng khuyn lm thn bn. Trong cng ng ngi dn mt s h c th mun thnh lp t bo v rng hoc mt s nhm s thch lm nghip vi s gip ca cn b khuyn nng lm a phng (xem qui nh bo v rng thn ti hp 1.8.5 do dn t xy dng). Lm nghip x hi rt quan trng i vi ngi dn trong vic cng bo v v pht trin rng thn bn, ngn chn tnh trng gia sc th rng ph hi rng trng, khuyn khch tinh thn tng tr ln nhau ca cng ng. Cc t nhm trong cng ng lm nghip thng rt nng ng n c th hnh thnh hoc gii th ph hp vi nhu cu thc tin sn xut ca ngi dn. Mt trong nhng thch thc i vi khuyn lm v lm nghip cng ng l lm th no tm kim c ngun lc khc nhau h tr cng ng thc hin cc hot ng khuyn lm. Kinh nghim Sn La cho thy mt k hoch pht trin thn bao gm cc hot ng khuyn lm cn c thm nh v ph duyt bi cc c quan chc nng. y phi l c s cp vn hng nm i vi c quan k hoch cc cp v c quan khuyn nng, khuyn lm. 2. Khuyn lm l mt phn ca cng tc lp k hoch cc chng trnh pht trin lm nghip 2.1 Khuyn lm trong xy dng k hoch hot ng hng nm d n trng rng 5 triu ha Ni dung ch yu ca d n trng rng 5 triu ha l: Trng 2 triu ha rng phng h, c dng, bao gm: Khoanh nui, xc tin ti sinh rng 1 triu ha; trng mi 1 triu ha. Trng 3 triu ha rng sn xut bao gm: Trng rng sn xut bng cy lm nghip 2 triu ha ( 1,6 triu ha g nguyn liu cng nghip 100.000 ha g tr m; 200.000 ha cy c sn; 100.000 ha g ln. Trng cy cng nghip lu nm, cy n qu 1 triu ha. Thi gian thc hin d n t 1998 n 2010. Hng nm D n v cc tnh lp k hoch cc cc hot ng v k hoch ti chnh trong lin quan n loi cy trng cho tng vng, c bit l cy trng cho trng rng sn xut. Khuyn lm c vai tr cung cp thng tin, s liu u vo gip cc nh lp k hoch xc nh c cu cy trng hp l mt s ni dung sau: M hnh khuyn lm thnh cng v tng loi cy lm nghip cho tng vng sinh thi uc nng dn chp nhn. Thng tin v tin b k thut lm nghip th nghim thnh cng (y l c s lp k hoch p dng trong trng rng sn xut); Thng tin v nhu cu, kh khn ca nng dn, ch rng i vi rng sn xut ( c nh hng ng trong lp k hoch)

44

Tuy nhin trn thc t vic s dng thnh qu ca khuyn lm trong xy dng k hoch hng nm ca chng trnh 661 cn nhiu bt cp. Phi kt hp gia khuyn lm v cc hot ng trng rng ca chng trnh 661 km. Cc m hnh th nghim thnh cng ca khuyn lm cha c nhn rng trong trng rng sn xut mt hot ng ca chng trnh 661. Bn cnh chng trnh 661 c hot ng nghin cu phc v trrng rng nhng cc ti nghin cu thuc chng trnh 661 cha lin kt c vi khuyn lm ng dng trn thc t. Nhiu ti nghin cu ra nhng kh nng ng dng trn thc t rt thp trong khi khuyn lm thiu k thut trin khai cho nng dn. Hin nay thng tin chnh sch phc v tin trnh lp k hoch ca nh nc n vi ngi dn con chm. Nhng khuyn lm cha pht huy vai tr chuyn giao cp nht thng tin n ngi dn, thiu s hp tc gia Ban qun l d n cp trung ng v cc n v qun l d n cp tnh vi h thng khuyn nng, khuyn lm trong chuyn giao thng tin v chnh sch v k thut n ngi dn, cc ch rng. 2.2. Khuyn lm i vi xy dng chin lc ging cy lm nghip v qun l ging Trong nhng nm gn y, cng vi vic m rng din tch trng rng, B Nng nghip v pht trin nng thn (MARD) quan tm tng cng v thc y ci thin ging lm nghip thng qua iu tra, tuyn chn, thit lp, qun l ngun ging v sn xut ging. Mng li qun l, cung ng v s dng ging c tng bc thit lp. Thm vo , ngnh ging lm nghip Vit Nam nhn c s h tr ln t chnh ph, cc nh ti tr quc t v ca cc t chc. Chng trnh pht trin cng ngh nhn ging sinh dng (phng php m v hom) thu c nhng thnh cng ng k thng qua vic xy dng cc trung tm nhn ging sinh dng, chn cc dng u th, pht trin cng ngh v o to cn b k thut vi mc tiu sm trin khai cng ngh mi vo sn xut. Cc vt liu ging sinh dng (dng) r rng chim th phn v c s dng nhiu hn so vi trc y. S pht trin k thut trong lnh vc nhn ging sinh dng v tnh kinh t ca cc loi cy tht s lm gim vai tr ca ht ging s dng trong trng rng, c bit l trng rng sn xut. Cc n nghin cu ging lm nghip c xy dng v kt hp vi nhu cu sn xut. Mc d mi quan h gia nghin cu vi sn xut vn cn hn ch, nhng khuyn lm l cu ni cc nh hoch nh chin lc, k hoch pht trin ging tip cn vi thc t sn xut ging cy lm nghip v nhu cu v ging cho trng rng sn xut . Khuyn lm thc hin trnh din ging mi trn t nng dn, khng nh tnh thch hp ca ging mi trn tng loi hnh sinh thi c thng tin chnh xc cho qu trnh lp k hoch . Tuy nhin xy dng chin lc ging Quc gia ngnh ging lm nghip ang i mt vi mt s th thch trong 2 vn sau l vn ni cm (1) Thiu thng tin cho cc ngun ging c v din tch, a im, nng sut v sn lng cng nh k thut thu hi, ch bin, bo qun v gieo m ht ging, dn n nhn thc km v cht lng ging ca cc i tng s dng ging chnh. (2) thiu phn hi ca nng dn, ch rng v nhu cu ging. V thc t qun l ging lm nghip: H thng cc chnh sch v ti liu php lut v qun l ging lm nghip, sn xut v s dng ging c ban hnh nhng trin khai cn chm. Hng dn thc hin cc chnh sch, khung php l ph duyt cha p ng c nhu cu thc tin. V vy, cc hot ng sn xut thiu s qun l ng b v gim st cht ch. Cn nhiu bt n trong mua bn ging lm nghip, gy nn s ln ln trong sn xut v cung ng ging, nh hng xu n k hoch. im yu ny i vi ngnh ging cn phi

45

c khc phc thng qua phi kt hp vi h thng khuyn lm gia c quan qun l ging v h thng khuyn lm. Khuyn lm nn c vai tr nht nh trong chuyn giao ging tt, cht lng cao n nng dn, ch rng. Ngoi ra thng tin n ngi s dng ging, qui trnh qun l ging th vai tr khuyn lm rt quan trng thng qua knh thng tin khuyn lm (o to, hi tho hoc truyn thng qua knh thng tin i chng...) 2.3. Khuyn lm trong xy dng, thc hin k hoch hnh ng pht trin v bo tn Lm sn ngoi g Lm sn ngoi g l mt lnh vc rng trong Lm nghip. Hin nay cha c s quan tm ng mc ca Nh nc v ca a phng v pht trin to thu nhp cho nng dn cng nh bo tn v a dng sinh hc. Mc d khuyn lm cung cp mt s thng tin v mt s loi LSNG c tim nng pht trin Vit Nam, thng tin v th trng LSNG phc v xy dng n LSNG Quc gia v k hoch hnh ng LSNG nhng nhn chung khuyn lm v LSNG cn c mt im yu sau: H thng khuyn lm t trung ng n a phng cha c thit lp n nh, lun c nhiu thay i, cha mnh thc hin cc hot ng khuyn lm trong lnh vc LSNG t c thng tin phn hi lp KH H thng khuyn lm nh nc hot ng ang v vn cn da v ngun kinh ph ca nh nc, trc mt cha kh nng thc hin cc dch v khuyn lm v LSNG ngoi ngn sch. iu ny dn n vic cung cp thng tin s liu v hot ng a dng ca LSNG v thng tin th trng, cng nh cc hot ng bo tn LSNG cn nhiu bt cp Do thc hin khuyn lm c nh sn trong 8 Chng trnh Quc gia v Khuyn nng nn cha c cc hot ng khuyn nng khng ph hp, t da theo nhu cu.

Trong thi gian ti khuyn lm cn tp trung vo mt s im chnh nh sau nhm pht huy vai tr ca n i vi LSNG (1) Pht trin chng trnh, ti liu gio dc, o to v khuyn lm LSNG (2) Pht trin nhn lc gm pht trin nng cao nng lc v s dng cn b cc cp, chia s v trao i thng tin (Hi ngh, hi tho, thm quan, din n ...) (3) Lng ghp khuyn lm LSNG vo mng li LSNG Vit Nam v mng li Nghin cu, o to v Ph cp trong lnh vc lm nghip (RETE). Tham gia qun l Chng trnh Khuyn nng, khuyn lm Quc gia gm Xy dng Chng trnh Khuyn nng Quc gia (Hp phn v LSNG, nghin cu, o to v ph cp).Tham gia qun l qu trnh.Gim st v nh gi. 3. Cc phng php khuyn lm, cc knh thng tin trao i hin ti 3.1. Phng php khuyn lm truyn thng Chuyn giao tin b k thut: Phng php ny bt u t vic tha nhn mt s tin b k thut c la chn v ci tin ph hp v c li cho nng dn trn ton quc. Hu ht tin b k thut c ci tin l cc kt qu nghin cu t cc vin hay mt s c quan khoa hc. Sau tin hnh chuyn giao cho nng dn thng qua tp hun k thut, hi tho u b, thm quan cho, xy dng m hnh trnh din. H thng khuyn lm Nh nc m trc tip l Phng khuyn lm thuc Cc pht trin lm nghip - B nng nghip v PTNT ( Nay thuc Trung tm Khuyn nng Quc gia v ang thc hin 8 chng trnh khuyn lm quc gia ( xem ph biu 1) theo cch tip

46

cn ny. Cc chng trnh khuyn lm cp tnh c ti tr bng ngun ngn sch tnh cng p dng phng php tng t nh chng trnh KL quc gia. S chp nhn ni dung khuyn co bi nng dn hay mt s tiu ch thnh cng ca cch tip ny c xy dng nh: din tch nhn rng sau trnh din, s nng dn tham gia trnh din, nhn thc ca nng dn v k thut sau trnh din. Hot ng theo di, nh gi cn yu, phng php c th cha c thit lp, ch yu da vo thng tin bo co ca cc tnh l chnh. Ngoi h thng khuyn lm. H thng Kim lm t trung ng n x, cc Trung tm Bo v rng thuc B nng nghip v PTNT nm ti cc vng sinh thi khc nhau ang khuyn ca cc k thut phng chng su bnh hi cy rng, k thut phng chng chy rng cho nng dn. H thng kim lm p dng phng php o to tiu gio vin (TOT) nng cao nng lc cho nhn vin v k thut qun l, bo v rng. Nhn vin kim lm ht kim lm huyn phi hp vi kim lm vin x o to nng dn thng qua trnh din, t chc cc lp hc ngn hn ti x. Trung tm bo v rng s 1 vng ng bc Vit Nam, Trung tm s 2 min trung, cc trung tm khc min nam c nhim v hng dn nng dn, cc lm trng d bo, phng chng su bnh hi cy rng v chng chy rng trn a bn c giao ph trch. Tuy nhin do kinh ph v s lng cn b cn hn hp cho nn vai tr v chc nng ca cc Trung tm cha c pht huy, nh hng ca h i vi nng dn trong qun l, bo v rng cha cao. Khuyn lm thng qua knh thng tin i chng Cc c quan Khuyn nng Trung ng v a phng hp tc vi i truyn hnh Trung ng v a phng m chuyn mc KNKL v d: Chuyn bn ca nh nng, Cng nng dn bn cch lm giu i truyn hnh Vit Nam. Cc chuyn mc chuyn giao tin b k thut nng lm nghip ca cc i a phng thng tin n mi i tng quan tm. Ni dung ca chuyn mc do c quan KNKL chun b c s tham gia ca nng dn l ch cc m hnh sn xut gii v cc nh khoa hc, i din ca cc t chc khc v k c nng dn khc quan tm. Kch bn thng c chun b trc thng qua phng php nng dn tho lun, m thoi khn gi s tip thu kinh nghim sn xut gii hoc tin b k thut mi. Ngoi ra bo i cng l c quan thng tin tham gia tch cc vi KNKL chuyn giao k thut. KNKL cung cp tin, bi thng xuyn v nh k cc c quan thng tin ny chuyn giao n i tng. Khuyn lm thng qua thng tin i chng c hiu qu mt mc nht nh i vi nng dn c kh nng, trnh dn tr cao. Tuy nhin i vi nng dn ngho, nng dn vng su, vng xa phng php ny hiu qu cn thp. In n, pht hnh ti liu k thut Hng nm Ngn sch khuyn nng, khuyn lm c phn b cho chng trnh khuyn nng lm thng tin, truyn thng. Da vo ni dung hot ng, C quan khuyn nng, khuyn lm in n pht hnh t tin v khuyn nng, khuyn lm theo qu, ti liu k thut vi nhiu hnh thc khc nhau: T gp, sch mng, s tay, p phch ... sau phn pht cho c quan khuyn nng cp di v nng dn dng tham kho hoc lm ti liu o to. Cho n thi im ny Khuyn lm bin son v xut bn 14 u sch k thut vi s lng 30.200 cun. Pht hnh t gp k thut ca 24 loi cy lm nghip vi s lng 12.000 t. Xy dng v pht trn i truyn hnh 20 loi bng hnh k thut. Pht hnh tranh c ng khuyn lm vi s lng 5000 bn. (Ngun: Khuyn lm B NN v PTNT) S liu trn y ch th hin s lng n phm. Tuy nhin ni dung ti liu cn nhiu bt cp v tnh thch ng i vi sn xut ca nng dn v ti liu ny ch yu c xy dng 47

theo phng php truyn thng thiu tnh kim nghim v s tham gia gp kin ca nhm i tng s dng. Mt s nm gn y c quan khuyn nng lm c mt s ci tin v phng php v d xut bn cun s tay phng php xy dng ti liu khuyn lm c s tham gia, khuyn co cc a phng s dng phng php ny. Nhng trn thc t rt t t chc khuyn nng lm ca Nh nc p dng do thiu hng dn v c ch h tr thc hin phng php. Hng nm kinh ph khuyn lm cc tnh chi bnh qun 20% cho in n sn xut ti liu khuyn nng, khuyn lm ch yu l t tin hot ng, v mt s sch bo k thut ban hnh ni trong ni b a phng. Nhn chung phng php sn xut ti liu mang tnh p t, ni dung, hnh thc vn cha thch hp vi i tng s dng. 3.2. Phng php khuyn lm tng hp c s tham gia Ngy nay nhiu cn b khuyn lm qu quen thuc vi cc phng php khuyn nng, khuyn lm c th nghim nh phng php khuyn nng c s tham gia PAEM, nh gi nng thn c s tham gia PRA, Lp k hoch pht trin thn bn VDP, Pht trin cng ngh c s tham gia PTD, lp hc trn ng rung FFS ( IPM), khuyn nng lm da vo cu lc b khuyn nng lm, nhm h nng dn. Mc d ni dung c khc nhau nhng c khuyn nng, khuyn lm u c th p dng cc phng php trn v mt nguyn tc. V c th khuyn lm c mt s phng php: Khuyn lm da vo cng ng (CBE), Qui ch qun l BVR thn bn, qui hoch s dng t c s tham gia ... do d n LNXHSD gii thiu v th nghim 2 tnh ty bc (Sn La, Lai Chu). Cc phng php c cc d n quc t, mt s NGOs Vit Nam phi hp vi B NN v PTNT ti liu ho thnh phng php v khuyn khch cc c quan KNKL p dng rng ri (phng php PAEM, PRA, LNC). Tuy nhin khng c mt gii php chung, hay phng php chung no cho tt c cc vng v iu kin lm nghip, dn tr, phong tc tp qun ca ngi dn rt khc nhau, nhng v c bn cc phng php trn c chung mt s nguyn tc v th t cng vic nh sau: nh gi thn bn gp nng dn t xc nh r hin trng, a ra cc nhu cu v t xut cc gii php thc hin. Thu thp yu cu ca h gia nh v xy dng k hoch khuyn nng - khuyn lm thn bn s b. Thm nh k hoch khuyn nng - khuyn lm nhm xc nh c th kh nng, ngun lc ca ngi dn v trch nhim ca d n xy dng k hoch khuyn nng-khuyn lm chnh thc c tnh kh thi ca thn bn. o to v qun l v k thut cho nhm qun l v ph cp thn bn. Thc hin k hoch (chuyn giao k thut, phn phi vt t tr gip, cho vay vn... thc hin cc ni dung c th trong k hoch c duyt). Gim st, nh gi cc kt qu, tn ti v nhng vic cn b sung, iu chnh chun b cho vic xy dng k hoch hot ng khuyn nng tip theo.

Nh vy ngi nng dn trong mt cng ng thn bn s tham gia trong sut qu trnh hot ng khuyn nng - khuyn lm t bc lp k hoch n thc thi v cui cng l nh gi. Ngi nng dn s t ra nhng quyt nh trn c s tr gip ca t chc khuyn nng. K hoch khuyn nng s c cng khai minh bch hn.

48

Vic p dng phng php ny trong hot ng khuyn nng - khuyn lm th hin nhiu u im, c bit i vi vng min ni th phng php ny t ra c u th v cn b khuyn lm s gn dn hn, st vi hin trng hn v ngi dn s li vo ngun lc bn ngoi. Trn thc t, cc phng php ny em li s t tin v thc y ng x tch cc ch ng ca cc nhm dn tc thiu s trong khuyn lm. 3.2. So snh phng php khuyn nng lm truyn thng v phng php khuyn nng lm tng hp C hai phng php trn v ang c ng dng Vit Nam bi cc c quan khuyn lm Nh nc v cc t chc Quc t, d n. Mi phng php u c u nhc im ring ph thuc vo nhiu yu t lin quan: i tng khuyn lm, chnh sch, ti chnh, dn sinh kinh t v ni dung khuyn co. kt lun la chn p dng mt phng php chung cho ton Quc l iu kh khn v hnh nh khng ph hp. Nhiu kt qu nghin cu cho rng tu tng iu kin c th m phi kt hp gia cc phng php, c phng php tng hp ph hp vi tng hon cnh c th l xu hng ph hp nht cho khuyn nng lm. Sau y l mt s kt qu so snh gia hai phng php khi p dng min ni, ni l a bn hot ng chnh ca khuyn lm. Bng 3.3: So snh gia phng php truyn thng v phng php tng hp i vi khuyn nng-lm vng ni Vit Nam Hng mc Phng php truyn thng Phng php tng hp

Chin lc t cc Thc y ng dng cc cng To iu kin cc h t pht mc tiu do chnh sch ngh c la chn v trin cc trang tri nng lm kt ra xut chnh thc hp Khng thnh cng l Tng h n l khng p Mi trng kinh t, x hi hay do: dng- ngi nng dn a ra th ch cha thc y p dng cc "quyt nh sai lm" cc ci tin da vo kin thc bn a Ch trng vo nh Tng h nng dn n l gi: Tc ng ca can thip h tr i vi c cng ng v ton b cnh quan

Nhng tham s s Mc tham gia (nh: t l Tc ng ton din i vi vic dng nh gi ng dng k thut ci tin) s dng t v li ch cho cc h Xc nh vn Nhm ch cht thc hin Tng h nng dn t thc hin thay mt cho cng ng

Chin lc can thip Thuyt phc ngi nng dn To ra mt mi trng thun h tr chuyn sang p dng cc li h tr tt hn nng lm kt cng ngh xut hp so vi cc phng n thay th Ngun thng tin gia Mt chiu- Thng tin thng Hai chiu- Bt c thng tin no ngi nng dn v cc gii hn thng bo ti cn thit nng cao kh nng nh lp k hoch ngi dn v chnh sch, cc t a ra quyt nh ca cc

49

Hng mc

Phng php truyn thng quy nh hay cc cng ngh mi

Phng php tng hp h, v d nh h thng canh tc, gi c, th trng

Nguyn nhn gi thit Thiu s hiu bit v cc k Cha to lp c mi trng ca nng lc sn xut thut tin b thun li cho sn xut nng thp hay tip tc p lm kt hp dng cc tp qun khng bn vng Mi lin kt gia sn Yu- cng ngh thng c Mnh- Cc h gia nh c th xut nng lm v cc ph bin ring bit lm ch nhng h thng sn chin lc sinh k h xut tch hp v phc tp gia nh Ngun gc ca cc ci Ch yu l t bn ngoi c Ch yu da vo kin thc bn tin v k thut v tnh p t, t phng n la a, thc nghim ca ngi dn qun l chn ph hp vi tng trng hp ca tng h, v khng gii hn phng n la chn Gii hn h thng Ch yu l cc yu t kinh t, Khng gii hn, c th bao k thut trong nng nghip v gm cc yu t v x hi, kinh qun l ti nguyn thin t, v cc yu t th ch. nhin

Hnh thc can thip h Tn dng gn vi tng loi Xy dng nng lc, o to, tr (Cng c khuyn cng ngh, tr cp vt t u i mi chnh sch v th ch. nng) vo, o to, xy dng qui Xy dng "vn x hi". Cc ch. yu t th trng. Ngun: chnh l theo Paul Woods & R. John Petheram (2002) 4. Xu hng khuyn lm trong tng lai 4.1. Bi cnh pht trin 4.1.1. Mc tiu chin lc ca ngnh Lm nghip Ngnh lm nghip c 3 mc tiu chin lc chung Mc tiu bo v mi trng: Tp trung vo cc bin php, phng thc bo v cc khu vc u ngun xung yu, tng che ph ca rng nhng khu vc ny thng qua ti sinh t nhin v ph xanh t trng i ni trc, bo tn a dng sinh hc v mi trng sng thng qua h thng rng c dng v rng phng h. Mc tiu pht trin x hi, tp trung p ng cc nhu cu c bn ca nng h gp phn gim ngho thng qua giao t, giao rng cho h v cng ng, lm nghip cng ng, cung cp dch v khuyn lm, to cng n vic lm trong cc lm trng. Mc tiu pht trin kinh t, Tp trung thc y pht trin rng kinh t nh trang tri rng, rng trng cng nghip, pht trin cc h thng canh tc nng lm kt hp, pht trin cc doanh nghip ch bin g, lm sn khc hot ng c hiu qu.

50

Trong giai on pht trin kinh t x hi hin nay, Ngnh Lm nghip ang phi i mt vi nhiu th thch xy dng h thng hnh chnh lm nghip v h thng dch v k thut nng ng, hiu qu c th kt hp vi mc tiu mi trng v kinh t, x hi trong thi gian ti. 4.1.2. c im khuyn lm Khuyn lm hot ng ch yu l min ni, vng dn tr thp, c s h tng km pht trin, iu kin kinh t x hi c nhiu hn ch. Cy lm nghip l cy di ngy. Thi gian cho thu hoch hng chc nm i vi cy ly g, i vi NTFP vi nm mi c th thu hoch c. Th trng lm sn cha c m rng c bit i vi vng su, vng xa nn khng kch thch uc ngi dn trng rng. Ngi dn min ni c thi quen ch bit khai thc li dng rng cha coi kinh doanh rng l mt ngh m ch quan tm n sn xut cy nng nghip ngn ngy c thu nhp trc mt, trong khi t ai phn ln l t dc c nhiu nguy c dn n s hu hoi mi trng sinh thi. 4.1.3. Tr ngi, thch thc Quan tm ca nhm i tng khuyn lm: Ngi dn min ni thng li trng ch bao cp ca Nh nc hoc cc chng trnh h tr khuyn nng, xo i gim ngho v cc chng trnh ny mang li li ch trc mt. Vic u t cng sc trng rng t c quan tm. Khuyn lm cha c thc s quan tm bi Nh nc, cc t chc khc: Nu xt v vn, bnh qun hng nm khuyn lm ch c h tr khong 15% vn so vi cc chng trnh khuyn nng. Hin nay khuyn lm ch c xem nh mt chng trnh khuyn nng cy n qu (xt v vn u t). Cha c t chc, d n quc t no h tr chnh thc cho khuyn lm k c tng cng nng lc cho cn b. Th trng Lm sn thng khng n nh, rt kh d bo, nh hng iu ny dn n la chn ni dung ph cp gp nhiu tr ngi. Chng trnh khuyn Lm trng Tre ly mng l mt v d in hnh. Tnh thch hp, nng sut tre c nng dn chp nhn nhng nhiu vng khng tiu th c sn phm v thiu th trng khin nng dn khng yn tm, nhn rng sau trnh din chm. Ngun nhn lc l tr ngi v thch thc ln nht i vi khuyn lm. Mc d Ngh nh 56/CP ca Chnh ph mi ra i gn y cng khng gii quyt c vn ngun nhn lc rt mng ca khuyn lm c bit l cp x, thn bn khng c cn b khuyn lm. Cp huyn v tnh khng cp c th c n con ngi lm cng tc khuyn lm. Vn ti chnh: Khc hn vi cc chng trnh khuyn nng v do c c im ring bit khuyn lm rt kh khn khi huy ng nng dn ng gp vn v thu hi mt phn vn thng qua cc hot ng h tr nh cc chng trnh khuyn lm. Vn chnh sch: Mc d c nhiu n lc ca Chnh ph a ra chnh sch cho cn b, i tng khuyn lm nhng vn cha p ng c nhu cu thc t. Cn b lm cng tc khuyn lm vng su, xa cn c nhiu kh khn v kinh ph cng tc, tr cp kh khn v phng tin lm vic. iu ny dn n kh khn thu ht cn b lm vic vng su vng xa. Gn y Chnh ph cho php a dng i tng khuyn lm c ngha l ngoi nng dn cc i tng doanh nghip, nng lm trng, cc t chc, c nhn cng l i tng ca khuyn nng, khuyn lm. Nu xt theo kha cnh x hi ho th chnh sch ny c th xem nh l ng lc thc y. Tuy nhin nu thiu kinh nghim qun l th nng dn s

51

c t c hi tham gia vo cc hot ng khuyn lm v cc i tng khc thng c xem l i tng d thc hin bi h thng khuyn lm v cc nh qun l. 4.2. Mc tiu khuyn lm B NN v PTNT xc nh mc tiu tng quan khuyn lm Nh nc l gp phn thc hin mt trong nhng mc tiu chin lc ca ngnh Lm nghip: nng cao nhn thc, thu nhp ca ngi dn min ni thng qua qun l bo v rng, sn xut lm nghip gp phn bo v mi trng. Cc mc tiu c th nh sau:
Tip tc ph cp kin thc chung v qun l bo v rng, kinh doanh rng cho tng cng ng dn c to ra chuyn bin su sc v nhn thc, thay i cch ngh cch lm, cch t chc sn xut ca nng dn min ni. y mnh p dng phng thc nng lm kt hp v hng dn thc hin k thut canh tc bn vng trn t dc va m bo lng thc thc phm cho ngi dn min ni, va pht trin c rng. Huy ng ngi dn tham gia qun l bo v rng hin c, trng cy gy rng mi, nui trng v ch bin lm c sn ngoi g to cng n vic lm, nng cao i sng nng dn ngay trn qu t v ti nguyn rng ca tng a phng. Hot ng khuyn lm phi phc v c hiu qu d n trng 5 triu ha rng ca Nh nc t nay n nm 2010. c bit t trng tm pht trin vo chng trnh trng rng kinh t bng cc loi cy ch lc to ra sn phm cung cp nguyn liu cho cng nghip v chng trnh trng cy lm c sn to ra thu nhp cao cho ngi trng rng. ( Ngun: Khuyn lm B NN v PTNT)

Khc vi mc tiu khuyn nng, mc tiu khuyn lm khng tp trung nhiu nng cao nng sut cy trng to thu nhp cho nng dn. Khuyn lm tp trung nhiu thay i nhn thc ngi dn min ni v qun l, kinh doanh rng t ch ch bit li dng bc lt rng sang s dng rng bn vng. Bn cnh mc tiu mi trng l mc tiu quan trng i vi khuyn lm. Chnh v vy thc hin mc tiu ny cch tip cn v phng php khuyn lm phi i mi nhm thu ht s tham gia ca cng ng v ngi dn ngi dn c th a ra quyt nh khi tham gia cc hot ng khuyn lm. Khuyn lm c nn a ra mc tiu c th cho tng vng dn c gn vi tng loi rng khc nhau khng? Trn thc t rng c qui hoch, ngi dn c nhn t, mi a phng c iu kin khc nhau nn vic xc nh mc tiu khuyn lm cho tng vng da trn mc tiu tng quan l cn thit. C nh vy vic xc nh ni dung khuyn lm mi ph hp v nhu cu ca i tng ph cp mi c p ng. 4.3. nh hng khuyn lm Bng mi hnh thc lm cho cn b v nhn dn nhn thc c ch trng ca Chnh ph v chuyn dch c cu sn xut nng-lm nghip trong giai on hin nay v sn xut lm nghip phi tr thnh mt trong nhng th mnh cn y mnh tng ng gp vo tng trng GDP ca t nc trong nhng nm ti. Gn vic trng rng vi to thu nhp, nng cao i sng v gii quyt vic lm cho ngi dn. a nhng tin b k thut mi vo sn xut lm nghip ca cc h gia nh, trong ch yu l nhng ging cy rng mi c nng sut cao, sinh trng nhanh hoc sm cho thu hoch, c hiu qu cao. Tip tc ph cp kin thc chung v qun l bo v rng, kinh doanh rng cho tng cng ng dn c to ra chuyn bin su sc v nhn thc, thay i cch ngh cch lm, cch t chc sn xut ca nng dn min ni.

52

y mnh p dng phng thc nng lm kt hp v hng dn thc hin k thut canh tc bn vng trn t dc va m bo lng thc thc phm cho ngi dn min ni, va pht trin c rng. Huy ng ngi dn tham gia qun l bo v rng hin c, trng cy gy rng mi, nui trng v ch bin lm c sn ngoi g to cng n vic lm, nng cao i sng nng dn ngay trn qu t v ti nguyn rng ca tng a phng. Hot ng khuyn lm phi phc v c hiu qu d n trng 5 triu ha rng ca Nh nc t nay n nm 2010. c bit t trng tm pht trin vo chng trnh trng rng kinh t bng cc loi cy ch lc to ra sn phm cung cp nguyn liu cho cng nghip v chng trnh trng cy lm c sn to ra thu nhp cao cho ngi trng rng. 4.4. Gii php khuyn lm 4.4.1. Cng c h thng, tng cng h thng khuyn lm Tng cng nng lc Phng Khuyn lm thuc Trung tm Khuyn Nng Quc Gia c v s lng v kin thc chuyn mn cho cn b nhm thc hin tt chc nng khuyn lm (Hng dn thc hin, iu phi cc hot ng khuyn lm). i vi cc tnh c nhiu rng cn thnh lp phng khuyn lm tnh iu phi cc hot ng khuyn lm trn a bn tnh, o to ph cp trn a bn tnh. Thnh lp b phn khuyn lm thuc trm KNKL cp huyn thc hin nhim v khuyn lm, iu phi cc hot ng khuyn lm, thc hin o to ph cp ti cp huyn. Thit lp mng li khuyn lm cp x nhng x c nhiu rng. Mng li ny nht thit c s tham gia ca cc lm trng, kim lm thc hin nhim v khuyn lm ti cp x. u mi cho mng li cp x l cn b KNKL x theo ngh nh 59/CP ca Chnh ph tuy nhin vai tr ca cc thnh vin khc ca mng li l rt quan trng v cc thnh vin ny c nhiu hot ng lm nghip trn a bn cp x. Mt s cn b kim lm huyn v x c th tham gia ph cp nh cn b khuyn lm, h cn c o to thm v phng php, nghip v khuyn lm. Lm nh vy s gii quyt c vn thiu cn b khuyn lm cp c s v ngun kinh ph Nh nc cho khuyn lm, trong khi c sn cn b c o to v lm nghip. 4.4.2. Ti chnh cho khuyn lm Cn c dng ti chnh ring cho khuyn lm cp trung ng v cp tnh m bo trnh thin v cho cc chng trnh khuyn nng (Trng trt, chn nui, cc chng trnh khc). Cn phi c quan im coi khuyn lm nh mt lnh vc tng ng vi khuyn nng v mt u tin ti chnh. V nh mc h tr, do c im ca khuyn lm cp mc trn nn cn c h tr 100 % v ging v phn bn cho cc h tham gia xy dng m hnh trnh din. V lu di cn c c ch h tr v quyt ton hp l cho khuyn lm. C ch l h tr v quyt ton theo cch tip cn d n khuyn lm4. Cn u tin v ti chnh cho cc chng trnh khuyn lm vng su vng xa vng kh khn v khuyn lm cho ngi ngho5

4 Khuyn lm cp tnh xy dng d n khuyn lm, trnh cp B ph duyt. D n ny s c h tr ti chnh theo cc hng mc ph duyt, thanh quyt ton theo lch trnh thc hin d n. 5 Nn tham kho cch tip cn khuyn lm cho ngi ngho ca cc t chc NGOs ang thc hin Vit nam cp trn cc ch ti chnh thch hp.

53

4.4.3. Chnh sch khuyn lm Cc Lm nghip cn tham gia tch cc xy dng thng t lin B hng dn thi hnh Ngh nh 56 v KN trong c Khuyn lm. Vi mt s c th v bi cnh pht trin khuyn lm ring bit, Thng t lin b cn cp n chnh sch u tin cho khuyn lm v, t chc, kinh ph, c ch h tr cc a phng c c s pht trin chnh sch khuyn lm a phng. Cc vn bn lin quan lp k hoch, ch chi tiu v thanh quyt ton cho khuyn lm cn c bn hnh ph hp vi Ngh nh mi. Cc tnh da vo c th lm nghip ca mnh cn xy dng chnh sch khuyn lm ca tnh dn dn nng tm khuyn lm tng xng vi khuyn nng v ni dung hot ng, ti chnh. Trong thi gian ti cn xy dng chin lc khuyn lm ca tnh trong cp n cc chng trnh khuyn lm ca tnh, cc chnh sch cho cn b lm cng tc khuyn lm, chnh sch h tr cc hot ng khuyn lm t ngun ngn sch tnh. 4.4.4. Dn dn tip cn phng php khuyn lm theo nhu cu Trong s cc kinh nghim thc tin hu ch v khuyn lm cho ngi dn tc thiu s v ngi dn ngho vng cao ca cc t chc quc t, h thng khuyn lm Nh nc. Trong tng lai khuyn lm cn c bit xem xt quan tm kinh nghim sau y: H tr sinh k h gia nh do cc khuyn nng vin thn bn thc hin, nhng ngi c th gip pht trin h thng canh tc/phi canh tc ca h gia nh da trn mt lot nhng phng n qua kho nghim v t ri ro ti cc vng min ni, vng dn tc thiu s. Kt hp kin thc bn a v cc k thut mi c h thng canh tc bn vng, hn ch ri ro cc khu vc t dc. Khng ph thuc hoc t ph thuc vo ti tr cho khng v tr cp trong cung cp cc dch v khuyn nng khuyn lm cho ngi ngho, dn tc thiu s. Gn khuyn nng khuyn lm vi cc dch v khc cp x v huyn (tn dng, ngnh ngh phi nng nghip, tip cn th trng...) v kt hp cc nh cung cp dch v khc nhau nhm lng ghp cc dch v h tr sinh k cho nng dn cp c s gim i ngho. Theo di v nh gi c hiu qu cc hot ng, cc d n khuyn nng lm nhm cung cp bng chng xc thc cho cng tc lp k hoch khuyn nng cho ngi nghho. Phi hp cc bn tham gia khc nhau thc hin phng php canh tc theo hp ng theo hng c li cho ngi ngho, ngi dn sng ph thuc vo rng

Nhn chung, ti liu ho cc kinh nghim k trn cn nhn mnh cc im mnh vn c ca khuyn lm cho ngi dn tc thiu s v cc mt sau: Cc kinh nghim lp k hoch c s tham gia (phn cp, t di ln, da trn PRA, ti thn bn, ho nhp x hi, ...) cp tnh v huyn xy dng k hoch khuyn lm, da trn vic phn cng nhim v r rng gia cc cp khuyn lm v da trn cch lp ngn sch v ch k ton linh hot cc khu vc min ni, dn tc thiu s. Phng php khuyn nng lm t nng dn-n-nng dn tp trung vo vai tr ca cc cn b khuyn nng x v khuyn nng vin thn bn (phi hp vi cc cp chnh quyn, cc t chc on th a phng) trong vic xc nh cc nhu cu c th ca ngi ngho

54

nam v n, v kt hp p ng cc yu cu ny trong cc hot ng khuyn nng ti c s. Cc t chc nng dn t qun (Nhm s thch lm nghip, cng ng qun l ti nguyn rng). Ban hnh chnh sch, c ch ph hp to iu kin cho cc t chc t qun hot ng gn hot ng ca cng ng vo qun l bo v rng bn vng.

4.4.4. u tin khuyn lm cho ngi ngho vng cao ph thuc vo rng a ra cc phng php khuyn lm c th cho cc cng ng sng trong cc vng rng v ph thuc vo rng ( x, thn bn, nhm ngi ) thng quan qun l rng cng ng, lm nghip trang tri v pht trin th trng. Cc d n ca cc t chc NGOs, cc d n quc t lin quan n khuyn lm thng gp phn quan trng ci thin phng php khuyn lm cn phi hp cht ch vi khuyn lm Nh nc, chnh quyn a phng v cc t chc qun chng a phng khuyn khch p dng cc phng php khuyn lm c s tham gia ca ngi dn (Theo nhm v t nng dn n nng dn) Khuyn lm vin t nguyn vng cao c vai tr quan trng khi thc thi phng php cn c o to v c chnh sch h tr thch hp c bit l khuyn vin ngi dn tc thiu s. Phng php, PRA, PEAM, VDP, c ti liu ho rt thch hp cho ngi ngho cn c p dng thc hin vng cao. C ngha l cn ban hnh c ch chnh sch v h tr ti chnh thc thi phng php ny

55

Ph biu 1: Tng hp cc x thuc din u t ca Chng trnh 135 TNG HP CC X THUC DIN U T CA CHNG TRNH 135 T K HOCH NM 2002 n 12/2003 --------------------TT Tnh S huyn 9 5 12 10 10 7 3 7 6 3 4 8 1 1 11 9 10 13 10 4 Tng s x 142 58 138 106 138 70 36 103 50 6 44 35 3 3 102 86 120 102 115 25 S h H khu S h DTTS 65.753 31.023 59.336 5.987 59.412 27.512 10.309 41.388 26.108 2.787 19.976 9.912 0 2.138 51.380 49.016 63.892 60.987 70.071 329 S khu DTTS 372.713 155.115 319.503 30.706 341.919 160.997 48.875 216.672 130.538 16.570 90.223 62.362 0 9.868 257.840 290.193 415.268 321.936 382.096 1.545 T l i ngho 35,07 12,14 33,01 25,07 33,68 35,18 29,42 36,19 33,32 32,47 38,81 40,58 31,15 30,17 39,11 34,39 46,47 38,28 21,56 39,57

1 H Giang 2 Tuyn Quang 3 Cao Bng 4 Lng Sn 5 Lao Cai 6 Yn Bi 7 Thi Nguyn 8 Bc Cn 9 Ph Th 10 Vnh Phc 11 Bc Giang 12 Qung Ninh 13 Hi Phng 14 Ninh Bnh 15 Ho Bnh 16 Sn La 17 Lai Chu 18 Thanh Ho 19 Ngh An 20 H Tnh

66.415 41.604 59.336 45.015 67.398 34.349 29.481 41.388 41.245 8.430 36.718 12.696 291 2.838 62.821 52.281 68.367 73.624 85.622 20.385

376.518 214.379 319.503 235.786 389.013 194.393 140.760 216.672 191.295 43.484 183.594 75.250 1.130 12.697 307.215 307.105 444.399 382.004 465.439 101.883

56

TT

Tnh

S huyn 6 5 5

Tng s x 37 36 32

S h

H khu

S h DTTS 2.936 8.463 6.498

S khu DTTS 17.426 48.331 36.525

T l i ngho 63,27 60,98 49,30

21 Qung Bnh 22 Qung Tr 23 Tha Thin Hu 24 Qung Nam 25 Qung Ngi 26 Bnh nh 27 Ph Yn 28 Khnh Ho 29 Ninh Thun 30 Bnh Thun 31 k Lk 32 Gia Lai 33 Kon Tum 34 Lm ng 35 B Ra Vng Tu 36 Bnh Phc 37 Ty Ninh 38 Long An 39 An Giang 40 ng Thp 41 Kin Giang 42 Tr Vinh 43 Bc Liu

22.219 13.699 10.463

107.824 74.094 56.398

7 8 8 3 3 4 7 18 12 7 9 3 5 5 5 5 2 9 7 6

63 57 28 19 14 18 28 57 78 54 47 9 43 20 19 25 8 37 38 23

20.034 32.585 19.527 10.521 4.182 12.482 25.552 61.881 53.132 32.008 35.554 12.345 75.721 31.741 19.976 56.445 16.318 101.074 85.166 61.757

107.870 151.705 94.643 48.930 20.593 70.080 126.663 310.316 277.034 155.811 181.014 60.948 342.247 140.665 98.881 268.241 76.875 563.678 400.236 314.953

14.902 17.843 4.852 5.660 3.144 8.261 4.246 38.693 39.578 26.052 16.543 502 19.501 1.026 0 7.080 7 22.352 44.386 8.507

84.595 84.320 25.153 29.507 16.642 49.242 21.829 189.719 210.284 125.731 94.860 2.674 98.129 4.661 0 33.905 29 119.992 210.742 45.380

57,89 65,42 24,28 40,64 71.73 40,81 38,71 50,27 40,99 38,57 33,81 15,92 11,70 8,95 15,51 15,31 24,60 34,21 28,67 23,17

57

TT

Tnh

S huyn 8 5 2 2 1 7
317

Tng s x 52 16 3 2 2 15
2.362

S h

H khu

S h DTTS 62.737 3.500 2.493 1.110 252 2.440


1.030.939

S khu DTTS 326.233 17.429 12.915 6.311 1.209 12.610


5.551.321

T l i ngho 34,69 27,78 20,22 19,75 7,49 15,83


33,59

44 Sc Trng 45 ng Nai 46 Vnh Long 47 Cn Th 48 Bnh Dng 49 C Mau


Tng Cng

127.503 29.221 7.387 5.267 4.567 50.995


1.889.626

650.181 147.796 36.142 27.933 19.884 263.338


9.797.492

58

Ph biu 2: Danh mc cc hot ng khuyn lm cn h tr trong giai on 2005-2010 Hot ng Xp th t u tin Phn cng trch nhim Nh nc Bn ngoi

I. Lm th no vn hnh c h thng khuyn lm 1. Cc chnh sch khuyn lm cn c vo k hoch 1 pht trin cng ng (CDP). K hoch ny c xy dng da trn phng php cng tham gia v nn bao gm: (1)Lp k hoch s dng t v giao t, (2) xc nh cc vng u tin cho cc hot ng pht trin (3) u t ti chnh v ngun lc v (4) cc hot ng pht trin. CDP s c thng qua, hay ph chun bi chnh quyn a phng ( Tnh, huyn). nh gi nhu cu o to v khuyn lm s c cn c c bn vo k hoch pht trin cng ng.

2. Cc pht trin lm nghip chun b sch lc i vi khuyn lm bao gm c vic xy dng k hoch pht trin cng ng.

3. Xy dng phng php lp k hoch pht trin cng ng v chnh thc ph chun phng php ny. Cc nh ti tr nn tr gip xy dng phng php v p dng phng php mt s vng u tin m n c xc nh da trn vic xem xt v xo i, gim ngho, phc hi v bo v ti nguyn rng.

4. Chnh quyn cp huyn nh gi k hoch pht trin cng ng lu tm n nhu cu v khuyn lm v xy dng k hoch trung hn 5 nm v khuyn lm. K hoch ny phi c xy dng trn c s phi kt hp vi k hoch khuyn nng sao cho nhu cu ca nng dn v khuyn lm, khuyn nng c hi ho. K hoch khuyn lm ti cp huyn nn bao gm: Nhu cu o to, Yu cu v cn b, xy dng nng lc, nhu cu ti chnh, theo di gim st, nh gi.

59

Hot ng

Xp th t u tin 3

Phn cng trch nhim Nh nc Bn ngoi

5. Cp tnh quyt nh v th ch, qun l ( cc nh cung cp dch v khuyn lm, h thng h tr lin quan n khuyn lm)

6. Cn c vo k hoch khuyn lm 5 nm, cp 2 huyn xy dng k hoch cng vic hng nm, cn i ngun ti chnh sn c t cc chng trnh ca Chnh ph, cc t chc phi Chnh ph ( chng trnh trng rng, khuyn nng, khuyn lm, cc nh ti tr) 7. Cp Trung ng v cp tnh theo di nh gi 3 vic thc hin ca cp huyn theo qui nh t thay i hng dn, qui nh cng nh cc th tc cn thit lin quan. II. Tng cng nng lc cho h thng khuyn lm thng qua h tr k thut 1. Xy dng phng php nh gi nhu cu o to 1 cho tng i tng khuyn lm ( cn b khuyn lm tng cp, nng dn) chuyn giao phng php cho mt s tnh u tin. 2. Xy dng phng php pht trin chng trnh 2 o to c s tham gia, p dng phng php ny xy dng chng trnh o to cho cn b Kl cp tnh huyn v nng dn mt s vng u tin ( mt s tnh ) 3. o to cho h thng khuyn lm mt s tnh 3 u tin phng php dy hc ly hc sinh lm trung tm, phng php FFS ( trng hc ca nng dn) v mt s phng php o to thch hp khc. 4. Tng cng nng lc cho h thng khuyn lm 2 c s thng qua gip nng dn xy dng t chc cu h ( nhm h nng dn sn xut lm nghip, nhm s thch lm nghip, cu lc b khuyn lm... ), cc m hnh cng ng tham gia qun l ti nguyn rng mt s tnh u tin. 5. o to ni dung lm nghip cng ng, lm 3 nghip x hi, bo v rng cho h thng khuyn lm

60

Hot ng

Xp th t u tin

Phn cng trch nhim Nh nc Bn ngoi

6. Pht trin tin b k thut thch hp (k thut 2 n gin, u t thp ) cho ngi ngho v ch rng min ni 7. Xy dng c ch phi kt hp vi h thng o 1 to quan tm n o to 8. Thit lp h thng thng tin theo gii nh gi 2 cc hot ng khuyn lm trong h thng t Trung ng n c s. Ph biu 3: Nhng mong mun cc dch v khuyn nng hin hnh c li cho ngi ngho Quy trnh iu chnh cc quan h i ngoi: Truyn thng v tham vn rng ri/ci m vi cc bn tham gia khuyn nng: nng dn, cng chng, cc nh ti tr v c quan cp vn khyn nng cp quc gia, tnh v huyn Khuyn nng, khuyn lm quc gia v cc vn khuyn nng khc ca cc chng trnh/d n ang tin hnh cn c phi hp vi nhau Tuyn truyn vn ng cc nh lp chnh sch c lin quan cc cp khc nhau Cc quan h vi khu vc kinh doanh t nhn nhm pht trin cc quan h th trng khng nh kin: cc thng nhn, cc doanh nghip ch bin nng sn, cc i l cung cp Tng cng v a dng ho h tr ti chnh cho cc hot ng khuyn nng cho ngi ngho: t ngn sch nh nc hng nm, chng trnh HEPR, chng trnh 135, chng trnh nc sch v cc ti tr song phng v a phng khc Chc nng qun l nh nc trong nng nghip v cung cp dch v khuyn nng cn tch bit nhau. Cc th tc v thng l v lp ngn sch v ti chnh linh hot nhm duy tr s cn bng thch hp gia chi ph v li ch ca cc nhm i tng (cu hi cn t ra l: li ch em li cho ngi ngho l g ?) Cc th tc lp k hoch v ngn sch c s tham gia mt cch hiu qu, da trn cc bo co ti chnh thit thc v chnh xc v cc th tc mua bn minh bch, h tr cc cp qun l ra cc quyt nh theo hng c li cho ngi ngho Khuyn nng cp x-thn bn, bao gm cc t chc nng dn t qun, c chnh thc ho trong mng li khuyn nng (cng vi phn b ngun lc tng xng cho cc cp c s)

Quy trnh qun l ti chnh:

Quy trnh qun l ngun nhn lc

61

Cc hot ng bi dng pht trin cn b khuyn nng thng xuyn rt ra t cc bi hc kinh nghim v khuyn nng cho ngi ngho B tr cn b ph hp v s lng v k nng ln k hoch thc hin cc chng trnh cho ngi ngho (nh cc k nng pht trin t chc, pht trin cng ng c s tham gia) H thng i ng tng xng (lng, ph cp v cc li ch) Cc kinh nghim thc tin pht trin ngun nhn lc c ng gp ng k vo vic gi nhn vin, nh gi hon thnh cng vic v tinh thn lm vic ca nhn vin pht trin ngh nghip; gii quyt cc bt ng v xung t, cc thc tin gim st Vn ho t chc thc y mt cch hiu qu vic xc nh cc bi hc nhm nng cao hiu qu hot ng ca t chc theo hng h tr cc hnh ng c li hn cho ngi ngho To ra ngun thng tin ni b nhng ngi cn thng tin c th tip cn mt cch kp thi, c ch v chnh xc trin khai c hiu qu hn; lm vic theo nhm nhm gii quyt cc vn v t chc lin quan n khuyn nng cho ngi ngho, thng qua cc thc tin qun l c s tham gia v cc cuc hp nhn vin vi tinh thn xy dng cao Mc quan tm v tham gia cao hn ca cc bn lin quan, bao gm nhng ngi trc y khng c i din tham gia vo qu trnh ra quyt nh trong c quan khuyn nng (nng dn ngho, ph n, cc i din ca x v thn bn, cc nhm nng dn) trong thit k, thc hin v nh gi khuyn nng cho ngi ngho m bo cht lng dch v Mt h thng mnh v theo di v nh gi c s tham gia, rt ra cc bi hc kinh nghim t cc hnh ng v ngi ngho H tr kin thc - k nng bn a v kin thc - k nng k thut cht lng cao cho hot ng khuyn nng trn thc a cho ngi ngho. Mt tm nhn v s mnh r rng v ngi ngho Mt h thng qun l khuyn nng c ng gp ng k vo vic hon thnh cng tc khuyn nng cho ngi ngho trong nhim v t chc khuyn nng Mt khun kh a ra quyt nh qun l c tnh nht qun cao vi chc nng nhim v, mc tiu v phng chm hot ng Mt mng li pht trin cc quan h i tc chin lc v cng ch hng vi cc t chc khc, k c cc doanh nghip (quy m nh), cc NGO.

Quy trnh hc hi t chc

Quy trnh trin khai dch v

Quy trnh qun l chin lc

62

Ph biu 4: Nhng ti liu v khuyn lm c sn Vit Nam S TT 1 2 3 4 5 Tn ti liu K yu Hi tho khuyn nng, khuyn lm 1997 Nghin cu mi quan h gia o to- Nghin cu- Khuyn Lm Ngun

Cc KNKL (C) D n Khuyn Nng v o to Helveltas

DAFE.1993 "Cc dch v khuyn nng: Cc Trung tm khuyn nng Quc gia chng trnh khuyn nng quc gia" DAFE.2002 "K yu Hi tho v Phng php Trung tm KN Quc gia khuyn nng c s tham gia" DAFE. 2003 "Bo co nh gi 10 nm thc hin Trung tm khuyn nng cc hot ng khuyn nng v chin lc khuyn Quc gia nng cho 10 nm ti". Cc hng dn v PRA, VDP, PAEM do SFDP v Cc Lm nghip SNV ti Sn La, Lai Chu gii thiu. 2002 Siep Littoory, Nguyn Vit Khoa, Nguyn Hu Trung tm KN Quc Hng.1996 " Khuyn nng v Truyn thng gia (min Bc) Vit Nam. Oxfam Anh. 2002 Bo co nh gi nhanh gia Oxfarm Anh k v Chng trnh khuyn nng ca Oxfam Anh ti Vit Nam ca H.X.Thnh v L.Q.Tun Chng trnh H tr lm nghip x hi. 2002 Cc Lm nghip Mt nghin cu trng hp v hin trng khuyn nng v khuyn lm v tin mong i Karin, Nguyn Vit Khoa.2001 "Bo co nh gi Trung tm KN Quc gia v cc hot ng khuyn nng, SNV Cc bo co tm tt ca NGO v cc thc tin v bi hc kinh nghim v khuyn nng cho ngi ngho.

6 7

10

11 12

Cc vn bn php lut ca Chnh ph v khuyn nng khuyn lm v xo i gim ngho. D n trng mi nm triu ha rng

63

Cc ti liu tham kho chnh 1. Ngn Hng Chu (ADB) . 2002. Bo co v Kin ngh ca Ch tch ti Ban gim c v Khon vay d kin ca Nc Cng ho X hi Ch ngha Vit Nam cho Chng trnh pht trin ngnh nng nghip, RRP:VIE 32285, Manila. 2. Beckman.M. 2001 "Khuyn nng, i ngho v Kh nng d b tn thng ti Vit Nam", Nghin cu quc gia cho Neuchtel Initiative. 3. Cc Khuyn nng & Khuyn lm ( c).1993 " Cc dch v khuyn nng: Cc chng trnh khuyn nng quc gia" 4. Cc khuyn nng khuyn lm .1996 "K yu Hi tho khuyn nng v khuyn lm quc gia" 5. Cc khuyn nng & khuyn lm.2002 "K yu Hi tho v Phng php khuyn nng c s tham gia" 6. Cc khuyn nng khuyn lm . 2003 "Bo co nh gi 10 nm thc hin cc hot ng khuyn nng v chin lc khuyn nng cho 10 nm ti". 7. Karin, Nguyn Vit Khoa.2001 "Bo co nh gi v cc hot ng khuyn nng, SNV 8. K yu hi tho Phng php khuyn nng c s tham gia (PAEM) do U ban nhn dn tnh Lai Chu t chc, 2003. 9. Shanks. E., 2002 Vitnam: Khuyn nng, khuyn lm v Sinh k bn vng cc khu vc min ni, ti liu chuyn cho C quan Hp tc v Pht trin Thu S (SDC). 10. Siep Littoory, Nguyn Vit Khoa, Nguyn Hu Hng.1996 " Khuyn nng v Truyn thng (min Bc) Vit Nam. 11. Chng trnh H tr lm nghip x hi. 2002 Mt nghin cu trng hp v hin trng khuyn nng v khuyn lm v tin mong i 12. Cng ho X hi Ch ngha Vit Nam (SRV). 2002 "Chin lc ton din v tng trng v xo i gim ngho (CPRGS). 13. Cc vn bn php lut ca Chnh ph v khuyn nng khuyn lm v xo i gim ngho.

64

You might also like