B GIO DC V O TO TRNG I HC KINH T TPHCM

B mn: Quan H Kinh T Quc T

ti 2: T chc thng mi th gii

(WTO). C hi v thch thc khi chng ta thc hin y cc hip nh ca WTO

GVPT: SVTH:

GS TS. V Thanh Thu Ng Kim Oanh Thi Th Minh Hng Nguyn Th Hu Trn Chn Phng L Bi Chn

Lp:

VB15NT002

Quan H Kinh T Quc T - T Chc Thng Mi Th Gii WTO

Quan H Kinh T Quc T - T Chc Thng Mi Th Gii WTO

2: T chc thng mi th gii (WTO). C hi v thch thc khi chng ta thc hin y cc hip nh ca WTO.
S i n h v i n t h c h i n

Ni dung

N 1. Lch s hnh thnh v pht trin WTO g 5. Cc cam kt ca Vit Nam khi gia nhp WTO: K A. v thng mi hng ha (Thu v cc bin i php phi thu) m B. v m ca th trng dch v C. v thc thi quyn s hu tr tu O a n h T 2. Mc tiu hot ng WTO h 5. Cc cam kt ca Vit Nam khi gia nhp WTO: i D. v hot ng u t T E. v doanh nghip nh nc h F. v b ti tr xut khu. M i n 3

Quan H Kinh T Quc T - T Chc Thng Mi Th Gii WTO h H n g N 3. S ging nhau v khc nhau gia WTO v GATT g u 4. Ni dung chnh cc hip nh ca WTO y n T h H u T 6. Phn tch c hi v thch thc khi chng ta thc r hin y ni dung cc hip nh n C h n P h n g L 7. Kt qu hot ng ca nn kinh t sau gn 4 nm gia nhp WTO (2007-2010) B 8. Nhng gii php thc y Vit nam Hi nhp c i hiu qu C h n

Quan H Kinh T Quc T - T Chc Thng Mi Th Gii WTO

1. LCH S HNH THNH V PHT TRIN WTO WTO l ch vit tt ca T chc Thng mi Th gii (World Trade Organization) - t chc quc t duy nht a ra nhng nguyn tc thng mi gia cc quc gia trn th gii. Trng tm ca WTO chnh l cc hip nh v ang c cc nc m phn v k kt. WTO c thnh lp ngy 1/1/1995, k tc v m rng phm vi iu tit thng mi quc t ca t chc tin thn, GATT - Hip nh chung v Thu quan Thng mi. GATT ra i sau Chin tranh Th gii ln th II, khi m tro lu hnh thnh hng lot c ch a bin iu tit cc hot ng hp tc kinh t quc t ang din ra si ni, in hnh l Ngn hng Quc t Ti thit v Pht trin, thng c bit n nh l Ngn hng Th gii (World Bank) v Qu tin t Quc t (IMF) ngy nay. Vi tng hnh thnh nhng nguyn tc, th l, lut chi cho thng mi quc t nhm iu tit cc lnh vc v cng n vic lm, thng mi hng ha, khc phc tnh trng hn ch, rng buc cc hot ng ny pht trin, 23 nc sng lp GATT cng mt s nc khc tham gia Hi ngh v thng mi v vic lm v d tho Hin chng La Havana thnh lp T chc Thng mi Quc t (ITO) vi t cch l chuyn mn ca Lin Hip Quc. ng thi, cc nc ny cng nhau tin hnh cc cuc m phn v thu quan v x l nhng bin php bo h mu dch ang p dng trn lan trong thng mi quc t t u nhng nm 30, nhm thc hin mc tiu t do ha mu dch, m ng cho kinh t v thng mi pht trin, to cng n vic lm, nng cao thu nhp v i sng ca nhn dn cc nc thnh vin. Hin chng thnh lp T chc thng mi Quc t (ITO) ni trn c tha thun ti Hi ngh Lin Hip Quc v thng mi v vic lm Havana t 11/1947 n 23/4/1948, nhng do mt s quc gia gp kh khn trong ph chun, nn vic hnh thnh lp T chc thng mi Quc t (ITO) khng thc hin c. Mc d vy, kin tr mc tiu nh, v vi kt qu ng khch l t c vng m phn thu quan u tin l 45.000 u i v thu p dng gia cc bn tham gia m phn, chim khong 1/5 tng lng mu dch th gii, 23 nc sng lp cng nhau k hip nh chung v Thu quan v Thng mi (GATT), chnh thc c hiu lc vo 1/1948. T ti nay, GATT tin hnh 8 vng m phn ch yu v thu quan. Tuy nhin, t thp k 70 v c bit t hip nh Uruguay(1986-1994) do thng mi quc t khng ngng pht trin, nn GATT m rng din hot ng, m phn khng ch v thu quan m cn tp trung xy dng cc hip nh hnh thnh cc chun mc, lut chi iu tit cc hng ro phi quan thu, v thng mi dch v, quyn s hu tr tu, cc bin php u t c lin quan ti thng mi, v thng mi hng nng sn, hng dt may, v c ch gii quyt tranh chp. Vi din iu tit ca h thng thng mi a bin c m 5

Quan H Kinh T Quc T - T Chc Thng Mi Th Gii WTO rng, nn Hip nh chung v Thu quan v Thng mi (GATT) vn ch l mt s tha thun c nhiu ni dung k kt mang tnh cht ty t ra khng thch hp. Do , ngy 15/4/1994, ti Marrkesh (Maroc), cc bn kt thc hip nh thnh lp T chc thng mi Th gii (WTO) nhm k tc v pht trin s nghip GATT. WTO chnh thc c thnh lp c lp vi h thng Lin Hp Quc v i vo hot ng t 1/1/1995. V c cu t chc, hin nay WTO c 157 nc, lnh th thnh vin, chim 97% thng mi ton cu v khong 30 quc gia khc ang trong qu trnh m phn gia nhp. Hu ht cc quyt nh ca WTO u c thng qua trn c s ng thun. Trong mt s trng hp nht nh, khi khng t c s nht tr chung, cc thnh vin c th tin hnh b phiu. Khc vi cc t chc khc, mi thnh vin WTO ch c quyn b mt phiu v cc phiu bu ca cc thnh vin c gi tr ngang nhau. C quan quyn lc cao nht ca WTO l Hi ngh B trng, hp t nht 2 nm mt ln. Di Hi ngh B trng l i hi ng - thng hp nhiu ln trong mt nm ti tr s chnh ca WTO Geneva. Nhim v chnh ca i hi ng l gii quyt tranh chp thng mi gia cc nc thnh vin v r sot cc chnh sch ca WTO. Di i hi ng l Hi ng Thng mi hng ha, Hi ng thng mi dch v v Hi ng gim st v cc vn lin quan n quyn S hu tr tu (TRIPS). C th hnh dung mt cch n gin v WTO nh sau: WTO l ni ra nhng quy nh:

iu tit hot ng thng mi gia cc quc gia trn quy m ton th gii hoc gn nh ton th gii. WTO l mt din n cc nc, cc thnh vin m phn:

Ngi ta thng ni, bn thn s ra i ca WTO l kt qu ca cc cuc m phn. Sau khi ra i, WTO ang tip tc t chc cc cuc m phn mi. "Tt c nhng g t chc ny lm c u thng qua con ng m phn". C th ni, WTO chnh l mt din n cc quc gia, cc thnh vin tin hnh tho thun, thng lng, nhn nhng nhau v cc vn thng mi, dch v, u t, s hu tr tu..., gii quyt tranh chp pht sinh trong quan h thng mi gia cc bn. WTO gm nhng quy nh php l nn tng ca thng mi quc t: Ra i vi kt qu c ghi nhn trong hn 26.000 trang vn bn php l, WTO to ra mt h thng php l chung lm cn c mi thnh vin hoch nh v thc thi chnh sch nhm m rng thng mi, to thm vic lm, tng thu nhp v nng cao i sng nhn dn cc nc thnh vin. Cc vn bn php l ny bn cht l cc "hp ng", theo cc chnh ph cc nc tham gia k kt, cng nhn (thng qua vic gia nhp v tr thnh thnh vin ca WTO) cam kt duy tr chnh sch thng mi trong khun kh nhng vn tho thun. Tuy l do cc chnh ph k kt nhng thc cht mc tiu 6

Quan H Kinh T Quc T - T Chc Thng Mi Th Gii WTO ca nhng tho thun ny l to iu kin cho cc doanh nghip, cc nh sn xut hng ho, cung cp dch v, cc nh xut nhp khu thc hin hot ng kinh doanh, bun bn ca mnh. WTO gip cc nc gii quyt tranh chp:

Nu "mc tiu kinh t" ca WTO l nhm thc y tin trnh t do ho thng mi hng ho, dch v, trao i cc sng ch, kiu dng, pht minh...(gi chung l quyn ti sn s hu tr tu) th cc hot ng ca WTO nhm gii quyt cc bt ng v tranh chp thng mi pht sinh gia cc thnh vin theo cc quy nh tho thun, trn c s cc nguyn tc c bn ca cng php quc t v lut l ca WTO chnh l mc tiu chnh tr ca WTO. Mc tiu cui cng ca cc mc tiu kinh t v chnh tr nu trn l nhm ti "mc tiu x hi" ca WTO l nhm nng cao mc sng, to cng n vic lm, tng thu nhp cho ngi dn, pht trin bn vng, bo v mi trng.

Quan H Kinh T Quc T - T Chc Thng Mi Th Gii WTO

2. MC TIU HOT NG WTO WTO vi t cch l mt t chc thng mi ca tt c cc nc trn th gii, tha nhn cc mc tiu ca GATT trong c 3 mc tiu chnh sau: Thc y tng trng thng mi hng ho v dch v trn th gii phc v cho s pht trin n nh, bn vng v bo v mi trng. Thc y s pht trin cc th ch th trng, gii quyt cc bt ng v tranh chp thng mi gia cc nc thnh vin trong khun kh ca h thng thng mi a phng, ph hp vi cc nguyn tc c bn ca Cng php quc t; bo m cho cc nc ang pht trin c bit l cc nc km pht trin c hng nhng li ch thc cht t s tng trng ca thng mi quc t, ph hp vi nhu cu pht trin kinh t ca cc nc ny v khuyn khch cc nc ny ngy cng hi nhp su rng hn vo nn kinh t th gii. Nng cao mc sng, to cng n, vic lm cho ngi dn cc nc thnh vin, bo m cc quyn v tiu chun lao ng ti thiu c tn trng.

Quan H Kinh T Quc T - T Chc Thng Mi Th Gii WTO

3. S GING NHAU V KHC NHAU GIA WTO V GATT Khc nhau: GATT WTO - L mt lot cc quyt nh, hip nh, - L 1 t chc thng tr c ban th k khng c nn tng v th ch. iu hnh ring vi 450 nhn vin c lnh o bi n ch l mt ban th k nh gn n vi 1 TG v 4 PTG mc ch ban u l c gng thnh lp t chc thng mi quc t vo nhng nm 40 - Mang tnh tm thi, c thay i b - Mang tnh cam kt c nh v vnh vin sung qua cc vng m phn thng mi - c p dng cho thng mi hng ha - Bao hm c thng mi dch v v cc kha cnh lin quan, nh vn s hu tr tu, hot ng u t

- n nhng nm 80 nhiu hip nh mi - Bao gm cc cam kt ca cc nc c b sung c tnh cht a phng, do tr thnh thnh vin y . mang tnh chn lc t nhin - Chm hn - H thng gii quyt tranh chp nhanh hn, t ng ha hn, t b tt nghn, vic thc hin cc phn quyt v gii quyt tranh chp cng d dng bo m hn.

Ging nhau: - L mt cng c a bin. - T chc quc t duy nht qun l lut l gia cc cc quc gia trong hot ng thng mi quc t. Hip nh GATT l mt vn bn s, bao gm nhiu lnh vc, nhng ni dung ct li ca Hip nh bao gm 4 vn c bn, th hip trong 4 Hip nh.

Quan H Kinh T Quc T - T Chc Thng Mi Th Gii WTO

4. NI DUNG CHNH CC HIP NH CA WTO 4.1 Thng mi hng ha - Thc hin nguyn tc i x Ti hu quc (MFN) i vi hng ha nhp khu (NK) c xut x t cc nc khc nhau v nguyn tc i x quc gia (NT) i vi hng NK v hng sn xut trong nc tc l khng c s phn bit i x v thu ni a, v chnh sch gi, cc loi ph, cc phng php tip cn th trng, vn ti, phn phi hng ha v lu kho gia hng ha sn xut trong nc v hng NK. - WTO tha nhn thu quan (thu NK) l bin php bo h th trng ni a duy nht c p dng v y l bin php bo h mu dch mang tnh minh bch, t bp mo thng mi nht. Cc hng ro bo h mu dch phi thu quan nh: h thng giy php, hn ngch v cc bin php hn ch mu dch khc cn c bi b. - Cc nc thuc WTO phi gim thu quan v khng tng thu nhp khu to iu kin thun li cho hot ng thng mi. V d trong lnh vc nng nghip cc nc cng nghip pht trin ct gim bnh qun 36% cc dng thu v mi dng ct gim 15% mc thu. Vi cc nc ang pht trin con s tng ng l 24 v 10. Thi gian thc hin ct gim l 10 nm bt u t 01/1995. trong lnh vc cng nghip cc nc pht trin ct gim 40% thu v a mc thu nhp khu hng cng nghip t 6,3% bnh qun xung cn 3,8%. Thi gian ct gim thu i vi hng cng nghip n 01/2000 phi thc hin xong. - V p dng cc bin php hn ch s lng nhp khu Cc bin php phi thu cn c bi b, tuy nhin trong trng hp cn thit vn c th p dng nh: m bo an ninh quc gia, bo v vn ha truyn thng, mi trng, sc kho cng ng Nu chnh ph vn duy tr bin php giy php nhp khu th WTO quy nh cp gip php nhp khu phi n gin, r rng v d d on. Cc Chnh ph phi cng b thng tin y cho cc nh kinh doanh bit gip php c cp nh th no v cn c cp. Khi t ra cc th tc cp giy php nhp khu mi hay thay i cc th tc hin ti, cc thnh vin phi thng bo theo nhng quy nh c th cho WTO. Vic xt n nhp khu cng phi tun th cc qui nh cht ch. - Cng nhn quyn kinh doanh xut nhp khu ca cc t chc v c nhn khng phn bit thnh phn kinh t ca nc mnh cng nh cc t chc v c nhn ca nc thnh vin WTO trn lnh th nc mnh. - Hn ch tr cp trn lan ca Chnh ph v chng ph gi lm sai lch thng mi cng bng. 10

Quan H Kinh T Quc T - T Chc Thng Mi Th Gii WTO - Qui nh gi tr tnh thu quan v gi giao dch thc t ch khng phi l gi do cc c quan qun l nh nc p t - WTO cho php cc nc thnh vin c duy tr Doanh nghip thng mi nh nc vi iu kin cc doanh nghip ny hot ng hon ton trn c ch th trng. - Cc nc thuc WTO c p dng bin php bo v tm thi bo v th trng ni a , l cc bin php: thu chng bn gi, thu i khng , bin php t v khn cp. Ph gi v thu chng ph gi:

Ph gi xy ra khi mt cng ty xut khu mt sn phm vi gi thp hn gi thng thng ti nc sn xut. Khi bn ph gi nc nhp khu gy ra cnh tranh khng cng bng gy thit hi cho sn xut ni a, trong trng hp ny WTO cho php cho nc thnh vin nhp khu c quyn a ra loi thu chng ph gi nhm to ngun ti chnh b p thit hi do hin tng bn ph gi gy nn. Lu : Vic a thu chng ph gi phi tun th cc quy ch rt cht ch v phc tp do WTO a ra. Tr cp v thu i khng:

WTO cho php cc nc thnh vin c th tr cp cho cc ngnh sn xut non tr pht trin, c kh nng chim lnh th trng, tuy nhin khng cho php tr cp nng sn. V WTO cng cho php : nu hng xut khu c tr cp gy thit hi cho ngnh sn xut cng nghip nc nhp khu th nc ny c th p dng thu i khng hn ch p dng thu i khng hn ch do thit hi do tr cp gy nn. Lu : WTO cho php cc nc ang pht trin c thu nhp bnh qun u ngi di 1000USD/nm c php duy tr cc bin php tr cp b cm nh: tr cp xut khu, tr cp nng sn nhng khng c tr cp nhm thay th nhp khu. Nhp khu t v bin php t v khn cp:

Khi mt mt hng no c nhp khu qu nhiu gy thit hi cho sn xut ca mt quc gia th WTO cho php Chnh ph ca quc gia c th khn cp a ra cc bin php t v tm thi k c bin php hn ch s lng khc phc thit hi do hng nhp khu t gy nn. Lu : WTO i hi nc p dng bin php t v khn cp phi c ngha v thng bo cc bin php m mnh p dng vi cc mt hng b nh hng.

11

Quan H Kinh T Quc T - T Chc Thng Mi Th Gii WTO Cc bin php t v khn cp khng c p dng khi sn xut trong nc gp kh khn do nng lc cnh tranh km c nguyn nhn t trnh qun l km, s dng cng ngh lc hu, gi thnh sn phm trong nc cao

- Hip nh dt may: ATC + Hip nh a si (MFA) k kt 1974 l thc hin n trc thi im vng m phn Urugoay y l hip nh iu chnh thng mi quc t v mt hng dt may. Theo tinh thn ca Hip nh ny cc nc cng nghip pht trin c quyn thit lp Quota hn ch nhp khu t cc nc ang pht trin. + Hip nh dt may (ATC) thay th Hip nh a si c tho lun vng m phn Urugoay v bt u c hiu lc t 1995 v thc hin xong vo nm 31/12/2004. Ni dung chnh ca ATC l : cc nc thnh vin WTO thng qua 4 giai on gim hn ngch v tin ti xa b hon ton hn ngch vo u nm 2005. + Nu Vit Nam l thnh vin WTO th t nm 2005 hng dt may Vit Nam xut khu sang cc nc khng b hn ch bi cc quy nh v hn ngch xut khu na. 4.2 Hip nh chung thng mi dch v - GATS - General Agreement on Trade In Services Hip nh chung v thng mi dch v c a ra thng tho vng m phn Urugoay v tr thnh mt hip nh quan trng ca WTO. - Mc tiu ca Hip nh thng mi - DV M ca th trng dch v kch thch cnh tranh nhm to ra nhiu dch v sn sng hn, r hn, cht lng hon ho hn nhm tho mn cc nhu cu kinh doanh sn xut, thng mi, v nng cao mc sng nhn dn. - Phm vi p dng ca Hip nh thng mi - dch v ca WTO: Ngoi tr cc dch v c cung cp thuc phm vi cc hot ng chc nng ca c quan Chnh ph, c th l vic cung cp dch v khng mang tnh cht thng mi v cnh tranh vi bt c nh cung cp no cc loi dch v khc u thuc phm vi iu chnh ca Hip nh thng mi dch v ca WTO. + Cc loi dch v c chia thnh 12 ngnh v 155 phn ngnh. Theo GATS, vic cung cp cc loi dch v ny c th tin hnh 1 trong 4 phng thc hoc kt hp gia cc phng thc sau: * Cung cp dch v qua bin gii * Tiu th dch v nc ngoi 12

Quan H Kinh T Quc T - T Chc Thng Mi Th Gii WTO * Cung cp dch v thng qua hin din thng mi * Cung cp dch v thng qua s hin din ca th nhn. + Mc m ca th trng thng mi dch v ca mt quc gia thnh vin WTO tu thuc vo kt qu m phn v cc cam kt m quv gia k trng lnh vc dch v. - Cc nguyn tc p dng trong m ca th trng thng mi dch v: + Nguyn tc ti hu quc (MFN) y l nguyn tc bt buc nhm to mt sn chi bnh ng cho cc nh dch v nc ngoi trn th trng ca nc dch v. Lu : Nguyn tc MFN p dng khng bao gm cc lnh vc c nc nhp khu dch v a vo danh mc loi tr i ng tm thi. + Nguyn tc i x quc gia (NT) Nguyn tc ny trong lnh vc thng mi dch v ch thc hin trn c s kt qu ca cc cuc m phn v cc cam kt v tin trnh t do ho dch v gia cc thnh vin. Nguyn tc ny ch p dng i vi cc lnh vc v trong chng mc cam kt thc hin ch khng p dng i vi cc lnh vc m nc cha cam kt. 4.3 Quyn s hu tr tu c lin quan n thng mi Hip nh v quyn s hu tr tu c lin quan n thng mi (Hip nh TRIPS) bt u c hiu lc 1/4/1995 - i tng iu chnh ca Hip nh Trips - Agreement on Trade Related Acpects of intelectual Property Right : Bn quyn v cc quyn c lin quan Nhn hiu hng ho Ch dn a l Kiu dng cng nghip Sng ch Thit k b tr mch thch hp B mt thng tin thng mi Hn ch cc hot ng chng cnh tranh trong cc hp ng chuyn giao cng ngh 13

Quan H Kinh T Quc T - T Chc Thng Mi Th Gii WTO - Cc nguyn tc chnh ca Hip nh Trips: + Nguyn tc ti hu quc (MFN) Nguyn tc ny i hi mt nc thnh vin ca WTO ginh nhng u i, u tin hoc min tr p dng bo h quyn s hu tr tu lin quan n hot ng thng mi cho cng dn ca mt quc gia th cng phi ginh nhng iu kin tng t cho cc cng nhn ca tt c cc nc thnh vin khc ca WTO. + Nguyn tc i x quc gia (NT) Vi nguyn tc ny mi nc thnh vin WTO cho cc cng dn ca cc nc thnh vin khc nhng i x khng km thun li hn v bo b quyn s hu tr tu c lin quan n thng mi so vi cng dn ca nc mnh. Hai nguyn tc k trn c th khng phi p dng trong cc trng hp ngoi l (quy nh min tr ngha v tun th Hip nh Trips ca WTO) Cc trng hp ngoi l c quy nh c th trong: + Cng c Paris (v bo h s hu cng nghip) + Cng c Berne (v bo h cc tc phm vn hc v ngh thut) + Cng c Rome (v bo h ngi biu din, ngi sn xut bn ghi m v cc t chc pht thanh truyn hnh) + Hip c Washington (v s hu tr tu trong lnh vc mch tch hp) - Thi hn cn thit thc hin chuyn i h thng lut ca quc gia ph hp vi ni dung ca Hip nh Trips l: + Cc nc cng nghip pht trin 1 nm sau khi Hip nh Trips c hiu lc + Cc nc ang pht trin 5 nm + Cc nc km pht trin 11 nm 4.4 Hip nh cc bin php u t lin quan n thng mi - TRIMS Agreement on Trade Related Investment Measures - i tng iu chnh ca TRIMS: ch p dng cc bin php c lin quan n thng mi bng hng ha. - Mc tiu ca TRIMS: to iu kin thun li cho hot ng u t quc t. - Ni dung c bn ca TRIMS: + Cho php cc nh u t nc ngoi c hng nguyn tc i x quc gia NT trong hot ng u t sang cc nc thnh vin thuc WTO. 14

Quan H Kinh T Quc T - T Chc Thng Mi Th Gii WTO + Loi b (khng p dng ) cc bin php thng mi gy tr ngi cho hot ng u t: Cc bin php bt buc hay iu kin v quy nh mt t l ni a ha i vi cc doanh nghip. Cc bin php cn bng thng mi buc doanh nghip phi t cn i v khi lng v tr gi cn i v khi lng v tr gi xut nhp khu, v ngoi hi - Thi hn thc hin TRIMS: + Cc nc cng nghip pht trin - 2 nm sau khi TRIMS c hiu lc . + Cc nc ang pht trin 5 nm. + Cc nc chm pht trin 7 nm

15

Quan H Kinh T Quc T - T Chc Thng Mi Th Gii WTO

5. NI DUNG CAM KT CA VIT NAM KHI GIA NHP WTO A. V thng mi hng ha (thu v cc bin php phi thu) Gia nhp WTO c ngha l c quyn tip cn ti th trng ca tt c cc thnh vin khc trn c s i x MFN. Nhng c hng li nhun ny, cc nc mi gia nhp cng phi cam kt chp nhn cc nguyn tc a bin, ng thi gim mc bo h ca mnh. Khi nim v Thng mi hng ho Thng mi hng ho (ting Anh l Trade in goods) l vic trao i, mua bn, cung ng, kinh doanh hng ho v xc tin thng mi nhm mc ch sinh li. d hiu hn, ngi ta thng nh ngha thng mi hng ho bng vic phn bit thng mi hng ho vi thng mi dch v. Nu nh i tng mua bn trong thng mi hng ho l hng ho - tc l cc sn phm hu hnh th trong thng mi dch v, i tng mua bn li l dch v - tc l cc sn phm v hnh. 1. Thu quan: WTO tha nhn thu quan (Thu nhp khu) l cng c hp php duy nht bo h cc ngnh sn xut trong nc. Cc hng ro bo h phi thu phi c bi b. C nh vy thu quan mi tr thnh bin php bo h t bp mo thng mi nht v cng l bin php mang tnh minh bch hn c. Thu quan chia lm nhiu loi khc nhau. Thu phn trm l mt s phn trm nht nh trn gi tr hng ha nhp khu (v d 5%). Thu c th quy nh mt khon tin c nh phi np trn mt n v hng ha (V d: 1.000 ng/kg). Ngoi ra, cn c thu thay th c th p dng hoc thu phn trm hoc thu c th ty theo loi thu no cao hn (V d: 5% hoc 1.000 ng/kg, ty loi no cao hn). Trong khi , thu kt hp buc ngi nhp khu phi tr c hai loi thu phn trm v c th (V d: 5% v 1.000 ng/kg). Tuy nhin, thu phn trm l loi thu mang tnh r rng hn c nn c WTO khuyn khch dng hn cc loi thu khc. Trong cc trng hp p dng cc loi thu khc, cn phi a ra mc thu phn trm tng ng nhm xc nh c mc bo h tng ng. 16

Quan H Kinh T Quc T - T Chc Thng Mi Th Gii WTO Thu quan phi c p dng trn nguyn tc Ti hu quc (MFN) cho tt c cc thnh vin WTO. Mt s phng thc k thut p dng cho cc bin php thu quan ca WTO: Thu ha: Do tnh d dng v d m phn ct gim ca thu quan, cc thnh vin WTO tha thun mt cch thc mi cho vic tip cn th trng nng sn l "ch s dng thu quan". Cc bin php hn ch s lng tn ti trc Vng Uruguay nay phi tin hnh "thu ha" tc l chuyn bin php phi thu thnh mt mc thu quan b sung c tc dng tng ng. Trong nng nghip ngi ta cn s dng hn ngch thu quan. Hn ngch thu quan l c ch cho php duy tr mc thu sut thp p dng vi hng nhp trong phm vi hn ngch v mc thu sut cao hn i vi hng ha nhp khu vt hn ngch. Mc thu t c sau khi thu ha s tip tc c rng buc v ct gim thng qua m phn. Rng buc thu: Khi mt nc thnh vin cam kt "rng buc" v thu sut vi mt dng thu, thnh vin s khng c nng thu nhp khu cao hn mc rng buc . i vi cc sn phm nng nghip cc nc thnh vin cam kt rng buc thu quan i vi ton b cc mt hng. Trong lnh vc cng nghip, cc nc pht trin rng buc thu 99% s mt hng. Cc con s tng ng ca cc nc ang pht trin v cc nc c nn kinh t chuyn i l 73% v 98%. Cc con s ny m bo mc tip cn th trng an ton hn cho cc nh u t v kinh doanh quc t. Cc mt hng khng nm trong Biu cam kt s phi chu mc thu sut rng buc. Tuy nhin, ngay c i vi cc mt hng ny vn phi tun th nguyn tc MFN. Ct gim thu quan hn na. Sau khi rng buc thu, cc nc s phi khng ngng cam kt ct gim thu quan. V d ti Vng m phn Uruguay, trong lnh vc nng nghip, cc nc pht trin cam kt ct gim trung bnh 36% tnh gp vi tt c cc dng thu, ct gim ti thiu 15% mt dng, tin hnh trong 6 nm k t 1/1995. Trong lnh vc cng nghip, tuy khng phi rng buc ton b cc dng thu nhng xu hng ct gim din ra mnh m "thu quan theo ngnh" v "hi ha thu quan". Thu quan ca tt c cc mt hng trong ngnh ct gim theo cc hnh thc ny c mc thu sut rt thp (thm ch bng 0%). trc ht l sn phm cng ngh thng tin, dc phm, mt s sn phm kim loi, g, bt giy.... 2. Phi thu WTO tha nhn thu quan l cng c bo h hp php sn xut trong nc. Ngoi thu quan ra, cc hng ro cn tr thng mi khc phi b loi b. Tuy nhin, cc thnh vin khc c th s dng cc bin php phi thu hn ch nhp khu trong nhng trng hp cn thit m bo an ninh quc gia, vn ha truyn thng, mi trng, sc khe con ngi... 17

Quan H Kinh T Quc T - T Chc Thng Mi Th Gii WTO Hn ch nh lng nhp khu: Cc thnh vin khng c duy tr cc bin php hn ch nh lng nh cm, hn ngch m khng c l do chnh ng theo ng cc quy nh ca WTO Doanh nghip c c quyn thng mi: Trong WTO, cc doanh nghip c ban hnh cc c quyn thng mi gi l cc doanh nghip thng mi nh nc d cho chng thuc s hu nh nc hay s hu t nhn. V d v cc doanh nghip ny l nhng doanh nghip thuc loi "u mi" nhp khu, hay l nhng doanh nghip c kh nng tip cn ti cc ngun ti chnh hay ngoi t. WTO cho php cc thnh vin duy tr doanh nghip thng mi nh nc vi iu kin cc doanh nghip ny s hot ng hon ton trn tiu ch thng mi. Cc vn v tr gi tnh thu hi quan v cc ph thu ti ca khu.

WTO quy nh gi tr tnh thu hi quan l tr gi giao dch (Trong giao dch n gin thng thng l gi tr hp ng). Trong trng hp khng p dng c gi tr giao dch th phi s dng cc cch tnh khc, nhng khng c xc nh gi tr tnh thu mt cch ty tin, chng hn s dng gi nhp khu ti thiu tnh thu. Ngoi ra hi quan ch c thu cc khon ph v l ph tng ng vi cc chi ph cn thit cho th tc thng quan. WTO khng cho php thu cc khon ph v ph thu v cc mc ch bo h hay thu ngn sch. Th tc cp php nhp khu: WTO quy nh cp php nhp khu phi n gin, r rng v d d on. Cc chnh ph phi cng b thng tin y cho cc nh kinh doanh bit giy php c cp nh th no v cn c cp. Khi t ra cc th tc cp php nhp khu mi hay thay i cc th tc hin ti, cc thnh vin phi thng bo theo nhng quy nh c th cho WTO. Vic xt n nhp khu cng phi tun th cc quy nh cht ch. Cc bin php bo v tm thi: thu chng bn ph gi, thu i khng v hnh ng t v khn cp. Vic rng buc thu quan khng c tng v p dng chng mt cch bnh ng vi mi i tc thng mi (MFN) l cng c ch yu m bo thng mi ton cu c tin hnh thun li. Tuy nhin, trong mt s bi cnh nht nh, WTO cho php mt nc thnh vin c th khng tun th cc nguyn tc ny Ph gi xy ra khi mt cng ty xut khu mt sn phm vi gi thp hn gi thng thng ti nc sn xut. Khng phi khi no ph gi cng to ra cnh tranh khng cng bng. Khi hnh ng ph gi gy thit hi nghim trng cho mt ngnh sn xut ca mt thnh vin. WTO cho php thnh vin dt ra thu chng bn ph gi khc phc nhng thit hi do ph gi gy nn. Tuy nhin, vic p dng thu chng bn ph gi phi tun th theo nhng th tc cht ch v phc tp.

18

Quan H Kinh T Quc T - T Chc Thng Mi Th Gii WTO Tr cp c th c s dng h tr cho mt ngnh sn xut non tr vn ln chim lnh th trng hoc v cc mc ch khc. Hu nh ngnh no cng s dng tr cp. Tuy nhin mt s hnh thc tr cp b cm trong WTO, c bit l tr cp xut khu nng sn. Khi hng nhp khu c tr cp gy ra thit hi nghim trng cho mt ngnh cng nghip ca mt thnh vin, thnh vin c th t ra thu i khng hi ch thit hi do hnh ng tr cp gy ra. Khi nhp khu mt mt hng no tng ln t bin gy thit hi nghim trng cho mt ngnh sn xut, WTO cho php cc thnh vin b thit hi c th s dng bin php t v tm thi k c hn ch nh lng khc khc phc thit hi do nhp khu gy ra. Nc p dng t v khn cp phi c ngha v thng bo v bin php m mnh ang p dng v tin hnh tham vn vi cc nc b nh hng. 3. u t Cng vi qu trnh pht trin ca thng mi th gii, dng lu chuyn vn u t cng tng khng ngng. Thc t vt xa tc tng trng thng mi gia cc nc. Cho n nay, 1/3 thng mi trn th gii l trao i gia cc cng ty c lin h vi nhau v s hu, hay ni mt cch khc, 1/3 thng mi th gii ngy nay gn lin vi u t. Cui thp nin 40 khi xy dng nn h thng thng mi a bin, ngi ta cng ngh n c ch iu tit u t trn phm vi ton cu. Tuy nhin tng trn khi cha thc hin c.

19

 Cc cam kt v thu trong WTO ca Vit Nam Vit nam cam kt ging buc vi ton b biu thu nhp khu hin hnh vi 10.600 dng thu. Thu sut bnh qun gim 23% so vi mc thu bnh qun hin hnh, t 17,4% Quan H Kinh T Quc T - T Chc Thng Mi Th Gii WTO xung cn 13,4% thi gian n hn c thc hin dn trong vng 5 - 7 nm. Bng 1:cam kt vmc ca th trng dch v B. Cc Din gii m thu cam kt bnh qun n v: % Bnh qun TS MFN TS cam TS cam Mc gim Mc ct gim TS ti vng chung theo hin hnh kt khi gia kt vo so vi thu Urugoay Nc Nc ang ngnh nhp cui l MFN hin pht trin pht trin WTO trnh hnh Sn phm nng nghip Sn phm cng nghip Chung ton biu 23,5 16,6 17,4 25,2 16,1 17,2 21,0 12,6 13,4 23,9 23,0 0,6 40 37 30 24

(Ngun: U ban Quc gia v Hp tc kinh t quc t) Mt s mt hng ang c mc thu cao t trn 20% s c ct gim thu ngay sau khi gia nhp. Nhng nhm mt hng c cam kt ct gim thu nhiu nht gm: Hng dt may, c v sn phm c, g v giy, hng ch to khc, my mc thit b - in t. Trong ton b biu cam kt, Vit Nam s ct gim thu vi khong 3.800 dng thu (chim 35,5% s dng ca biu thu); rng buc mc thu hin hnh vi khong 3.700 dng (chim 34,5% s dng ca biu thu); rng buc theo mc thu trn cao hn mc thu sut hin hnh vi 3.170 dng thu (chim 30% s dng ca biu thu), ch yu l i vi cc nhm hng nh: Xng du, kim loi, ho cht, mt s phng tin vn ti Vit Nam cng cam kt tham gia mt s Hip nh t do ho theo ngnh. Nhng ngnh m Vit Nam cam kt tham gia y l sn phm cng ngh thng tin (ITA), dt may v thit b y t. Nhng ngnh m Vit Nam tham gia mt phn l cc thit b my bay, ho cht v thit b xy dng. Thi gian n hn gim thu t 3 5 nm. Trong cc hip nh trn, ITA l quan trng nht, theo khong 330 dng thu thuc din cng ngh thng tin s phi c thu sut 0% sau 3 5 nm. Nh vy, cc sn phm in t nh: My tnh, in thoi di ng, my ghi hnh, my nh k thut s.s u c thu sut 0% sau 3 5 nm, ti a l sau 7 nm. Vit Nam bo lu quyn p dng hn ngch thu quan i vi cc mt hng: ng, trng gia cm, thuc l v mui. Ring mui l mt hng WTO khng coi l nng sn, do vy thng khng c p dng cng c hn ngch thu quan nhng ta kin quyt gi bo v li ch ca dim dn. i vi 4 mt hng ny, mc thu trong hn ngch l tng ng mc thu MFN hin hnh (trng 40%, ng th 25%, ng tinh 40 50%, thuc l 30%, mui n 30%). Ta cng cam kt tham gia y 3 tho thun t do ho theo ngnh gm: Ngnh cng ngh thng tin, dt may, thit b y t v tham gia mt phn vi cc tho thun ngnh my bay, ho cht, thit b xy dng sau 3 5 nm. 20 a. i vi thu xut khu

Quan H Kinh T Quc T - T Chc Thng Mi Th Gii WTO 1- i vi dch v kinh doanh Theo phn loi ca GATS, ngnh dch v kinh doanh c chia thnh 46 phn ngnh. Ta cam kt 26 phn ngnh. Cc cam kt chnh bao gm: - Bo lu quy nh doanh nghip100% vn u t nc ngoi ch c cung cp dch v cho cc doanh nghip c vn u t nc ngoi v cc d n nc ngoi Vit Nam trong vng 1 nm k t khi gia nhp i vi dch v thu, 3 nm k t khi gia nhp i vi dch v kin trc, dch v thit k th v kin trc cnh quan th, dch v my tnh v cc dch v lin quan. - Chng ta cng c l trnh c th trong vic cho php tng t l vn gp trong lin doanh, tin ti cho php thnh lp doanh nghip 100% vn nc ngoi vi cc dch v thit k th, kin trc cnh quan th, dch v qung co, nghin cu th trng, dch v phn tch v kim tra k thutnhn chung cc doanh nghip 100% vn nc ngoi ch c php thnh lp Vit Nam trong khong t 2 3 nm sau khi gia nhp. 2- i vi dch v thng tin (vin thng) V cung cp dch v vin thng c h tng mng:

Trong lnh vc dch v vin thng c bn, bn nc ngoi ch c php u t di hnh thc lin doanh vi nh khai thc Vit Nam c cp php vi vn gp ti a l 49% (tng t nh cam kt trong BTA) V cung cp dch v vin thng khng c h tng mng:

Trong 3 nm u k t khi gia nhp WTO, bn nc ngoi ch c php u t di hnh thc lin doanh vi nh khai thc Vit Nam c cp php vi phn vn gp ti a l 51%. Ba nm sau khi gia nhp, bn nc ngoi mi c php t do la chn i tc kinh doanh v nng vn gp ln 65%. V cung cp dch v vin thng qua bin gii:

Ba nm sau khi gia nhp, cc cng ty a quc gia hot ng ti Vit Nam s c cp php s dng trc tip dch v v tinh ca nh cung cp dch v nc ngoi. Vic Nam cng c cam kt cho php bn nc ngoi c kt ni v bn dung lng cp quang bin ni vi cc trm cp b ca Vit Nam vi l trnh c th.

3- i vi dch v xy dng Mc cam kt vn gi nh BTA nhng b sung thm ni dung v chi nhnh. C th, sau 3 nm k t khi gia nhp WTO, Vit Nam cho php thnh lp chi nhnh vi iu kin trng chi nhnh phi l ngi thng ch ti Vit Nam. 4- i vi dch v phn phi 21

Quan H Kinh T Quc T - T Chc Thng Mi Th Gii WTO Vit Nam cam kt cho php bn nc ngoi thnh lp lin doanh vi phn vn gp ti a l 49% k t khi gia nhp. Hn ch vn gp ny c tng bc ni lng v doanh nghip 100% vn nc ngoi c php thnh lp ti Vit Nam t nm 2009. Vit Nam khng m ca th trng phn phi xng du, dc phm, sch bo, tp ch, bng hnh, thuc l, go, ng v kim loi qu cho nc ngoi. Bn cnh , vi nhiu sn phm nhy cm nh: St thp, phn bn, xi mng Vit Nam ch m ca th trng sau 3 nm gia nhp. 5- i vi dch v gio dc Phm vi cam kt ca Vit Nam rng hn so vi BTA nhng vn thp hn hin trng ca Vit Nam hin nay v hon ton ph hp vi ch trng x hi ho gio dc ca Chnh ph hin nay. 6- i vi dch v mi trng Vit Nam cam kt cho php bn nc ngoi thnh lp lin doanh vi cc i tc Vit Nam c cp php trong cc lnh vc dch v nc thi, x l ting n, lm sch kh thi v nh gi tc ng ca mi trng k t khi gia nhp vi phn vn gp ti a l 49% v doanh nghip 100% vn nc ngoi ch c php thnh lp trong khong 4 5 nm sau khi gia nhp. 7- i vi dch v ti chnh Dch v bo him:

Vit Nam cam kt cho php nh cung cp nc ngoi c cung cp qua bin gii mt s loi hnh dch v bo him nh: Bo him cho doanh nghip c vn u t nc ngoi v ngi nc ngoi lm vic ti Vit Nam, ti bo him, bo him i vi vn ti quc t Nh cung cp dch v bo him nc ngoi c thnh lp cng ty 100% vn nc ngoi sau khi gia nhp WTO, c cung cp cc dch v bo him bt buc t ngy 01/01/2008 v thnh lp chi nhnh bo him phi nhn th sau 5 nm k t khi gia nhp. Dch v ngn hng:

Vit Nam ng cho thnh lp ngn hng con 100% vn nc ngoi khng mun hn ngy 01/4/2007. Ngoi ra, ngn hng nc ngoi mun c thnh lp chi nhnh ti Vit Nam nhng chi nhnh khng c php m chi nhnh ph v vn phi chu hn ch v huy ng tin gi bng VND t th nhn Vit Nam trong vng 5 nm k t khi ta gia nhp WTO. Ta vn gi c hn ch v mua c phn trong ngn hng Vit Nam, khng qu 30%. y c th ni l hn ch c bit, c ngha v cng quan trng i vi ngnh ngn hng. Dch v chng khon:

22

Quan H Kinh T Quc T - T Chc Thng Mi Th Gii WTO Theo cam kt gia nhp WTO, Vit Nam cho php cc nh cung cp dch v chng khon cung cp qua bin gii mt s hot ng lin quan n chng khon nh: Thng tin ti chnh, t vn ti chnh, cc dch v trung gian v h tr kinh doanh chng khon. Ngoi ra, Vit Nam cng cho php thnh lp lin doanh 49% vn nc ngoi ngay t khi gia nhp WTO. Sau 5 nm Vit Nam cho php thnh lp cng ty 100% vn nc ngoi v chi nhnh cung cp dch v chng khon i vi mt s loi hnh dch v nh: Qun l ti sn, thanh ton, t vn lin quan n chng khon, trao i thng tin ti chnh. 8- i vi dch v y t Mc cam kt c Vit Nam trong dch v ny nh BTA, ch khc im duy nht l Vit Nam gim mc vn ti thiu thnh lp c s iu tr chuyn khoa t 1 triu USD (ta bi b yu cu ny trn thc t). 9- i vi dch v du lch i vi dch v khch sn nh hng, trong vng 8 nm k t khi gia nhp, nh cung cp dch v nc ngoi phi u t xy dng, nng cp, ci to hoc mua li khch sn. i vi du lch l hng v iu hnh tour du lch Vit Nam cho php thnh lp lin doanh khng hn ch vn gp nc ngoi. 10- i vi dch v vn ho, gii tr Vi dch v gii tr, pha nc ngoi ch c php thnh lp lin doanh sau 5 nm k t khi gia nhp vi mc vn gp ti a l 49%. Vi lnh vc kinh doanh tr chi in t, vic cung cp phi thng qua hp ng, hp tc kinh doanh hoc lin doanh vi cc i tc Vit Nam c cp php v phn vn gp ca pha nc ngoi khng vt qu 49%. 11- i vi dch v vn ti Dch v vn ti bin v h tr vn ti bin:

Vit Nam khng hn ch nh cung cp dch v nc ngoi vn chuyn hng ho qua bin gii, khng cam kt i vi vn ti hnh khch. Sau 2 nm k t khi gia nhp, nh cung cp dch v nc ngoi c php thnh lp lin doanh khai thc i tu mang c quc tch Vit Nam vi phn vn gp khng qu 49% vn php nh. Ngoi ra, k t khi gia nhp, cng ty nc ngoi c php thnh lp lin doanh vi 51% vn nc ngoi v sau 5 nm l cng ty 100% vn nc ngoi cung cp mt s dch v vn ti bin quc t. S lng lin doanh ti a l 5 cng ty thi im gia nhp, c 2 nm cho php thm 3 cng ty, sau 5 nm s khng hn ch s lng cng ty. Dch v vn ti b:

Vit Nam khng cam kt dch v vn ti hng ho v hnh khch qua bin gii. Bn nc ngoi c php thnh lp lin doanh vi 49% vn nc ngoi v sau 3 nm ln 23

Quan H Kinh T Quc T - T Chc Thng Mi Th Gii WTO 51% cung cp dch v vn ti hng ho v hnh khch ti Vit Nam trn c s xem xt tng trng hp c th. Dch v vn ti ng thu, ng st v ng hng khng:

Tng t nh dch v vn ti b, ta cha cho php nh cung cp dch v nc ngoi c vn chuyn hnh khch v hng ho qua bin gii. Vi dch v vn ti ng thu, Vit Nam cho php thnh lp lin doanh 49% vn nc ngoi k t khi gia nhp. Vi dch v vn ti ng st, ta cho php thnh lp lin doanh 49% vn nc ngoi nhng cha c vn ti hng ho. i vi dch v tip th sn phm hng khng, dch v t gi ch bng my tnh, Vit Nam cam kt theo thc t hin hnh. i vi dch v sa cha v bo dng my bay, Vit Nam cho php thnh lp lin doanh 51% vn nc ngoi k t khi gia nhp. Sau 5 nm Vit Nam cho php thnh lp cng ty 100% vn nc ngoi. C. Cam kt v quyn s hu tr tu Theo nh Ban th k WTO thng bo, Vit Nam s bt u phi thc hin cc cam kt ca mnh t ngy 11/1/2007. Trong s cc cam kt cn thc hin ngay khi Vit Nam chnh thc tr thnh Thnh vin ca WTO c nhng cam kt v quyn s hu tr tu. Thc hin cc cam kt v quyn s hu tr tu trong WTO i vi Vit Nam chnh l vic thc hin Hip nh v cc kha cnh lin quan n thng mi ca quyn s hu tr tu v nhng cam kt ca Vit Nam trong Bo co ca Ban cng tc v vic gia nhp WTO ca Vit Nam. 1. Gii thiu chung Mt thnh cng quan trng trong quan h thng mi quc t l vic kt thc tt p qu trnh m phn y kh khn v nhiu tranh ci v Hip nh v cc Kha cnh lin quan n thng mi ca quyn s hu tr tu (TRIPS) vo nm 1994. Lc ny, Hip nh TRIPS tr thnh mt phn ngha v quan trng trong cc ngha v php l ca WTO, l mt Hip nh c phm vi iu chnh rng nht trong lnh vc s hu tr tu m cha mt iu c quc t no trong lnh vc ny c c cho n nay. Bn cnh vic gn lin cc quan h thng mi quc t vi vic bo h quyn s hu tr tu, vic Hip nh TRIPS tr thnh mt b phn ca WTO ln u tin em n kh nng p dng cc bin php trng pht hu hiu i vi nhng vi phm v vic bo h quyn s hu tr tu thng qua c ch gii quyt tranh chp ca WTO, iu m cha mt iu c quc t no trong lnh vc s hu tr tu c c. Trong Hip nh chung v Thu quan v Thng mi (GATT), t chc tin thn ca WTO khng c quy nh no v vic bo h quyn s hu tr tu m ch iu chnh cc vn lin quan n thng mi hng ho. Tuy nhin, trong GATT c nhng quy nh cp n quyn s hu tr tu nhng mc rt hn ch v ch lin quan n cc quan h thng mi hng ho. iu XX ca GATT quy nh v cc ngoi l chung, trong 24

Quan H Kinh T Quc T - T Chc Thng Mi Th Gii WTO , ti khon (d), cho php cc quc gia Thnh vin WTO c quyn thng qua hoc thc hin cc bin php cn thit bo m s tun th php lut v cc quy tc khng tri vi cc quy nh ca Hip nh ny, k c nhng quy nh lin quan ti .... vic bo h bn quyn, nhn hiu thng mi v quyn tc gi v cc bin php thch hp ngn nga cc hnh vi thng mi gian ln;. Nh vy, GATT tha nhn vic bo h quyn s hu tr tu l mt ngoi l hp php theo quy nh ca mnh nhng cha c quy nh c th v ni dung ny. Mc d GATT khng c bt k mt yu cu no v mc bo h quyn s hu tr tu nhng vi quy nh v nguyn tc i x quc gia (NT) ti iu III GATT, chng ta thy vic p dng c ch bo v quyn s hu tr tu theo quy nh ti iu XX phi c thc hin trn c s khng phn bit i x. Trong GATT c mt v tranh chp duy nht lin quan n quyn s hu tr tu. V vic ny lin quan n quy nh ti Phn 337 Lut Thu quan ca Hoa K. Quy nh ca Phn 337 Lut Thu quan Hoa K c quy nh v th tc i vi hng nhp khu vi phm vn bng sng ch (patent) cht ch hn i vi nhng hng cng vi phm tng t nh vy nhng c sn xut trong nc. Qu trnh m phn, son tho Hip nh TRIPS c bt u chnh thc t nm 1987 cho n nm 1994. C th ni qu trnh m phn Hip nh TRIPS l mt qu trnh u tranh rt cng thng v quyt lit gia cc nc pht trin v cc nc ang pht trin trong khun kh GATT. Cho n nay, lnh vc ny vn tip tc l mt ch nng v phc tp ca cc cuc m phn a phng trong khun kh WTO. Trong h thng cc Hip nh ca WTO, Hip nh TRIPS nm trong Ph lc C. Hip nh bao gm 73 iu c chia thnh 7 phn: Phn I Cc iu khon chung v cc nguyn tc c bn; Phn II Cc tiu chun v vic xc lp, phm vi v vic s dng cc quyn s hu tr tu; Phn III Thc thi quyn s hu tr tu; Phn IV Th tc hng v duy tr cc quyn s hu tr tu v th tc khc theo yu cu ca cc bn lin quan; Phn V Ngn nga v gii quyt tranh chp; Phn VI Cc quy nh chuyn tip; Phn VII Cc tho thun v th ch, iu khon cui cng. Theo Hip nh TRIPS, "s hu tr tu" c ngha l tt c cc i tng s hu tr tu nu ti cc mc t mc 1 n mc 7 ca Phn II ca TRIPS . Nh vy, cc i tng c th ca quyn s hu tr tu c quy nh trong Hip nh TRIPS (hay phm vi ca quyn s hu tr tu theo Hip nh TRIPS) l quyn tc gi v quyn lin quan, nhn hiu hng ho, ch dn a l, kiu dng cng nghip, sng ch (patent), thit k b tr mch tch hp v thng tin b mt. 2. Cc yu cu ca Hip nh TRIPS v quyn s hu tr tu Cc Thnh vin phi thi hnh cc iu khon ca Hip nh ny. Cc Thnh vin c th, nhng khng b bt buc, p dng trong lut ca mnh vic bo h mnh hn so vi cc yu cu ca Hip nh ny, min l vic bo h khng tri vi cc iu khon ca Hip nh ny. Cc Thnh vin s t do quyt nh phng php thch hp nhm thi hnh cc iu khon ca Hip nh ny trong h thng php lut v thc tin ca mnh . iu ny c ngha Hip nh TRIPS ch a ra cc chun mc (yu cu) ti thiu trong vic bo h quyn s hu tr tu v cc quc gia Thnh vin c ton quyn xy dng mt c ch bo h quyn s hu tr tu trong php lut quc gia ca mnh cao hn cc yu cu 25

Quan H Kinh T Quc T - T Chc Thng Mi Th Gii WTO ca Hip nh TRIPS, vi iu kin s bo h khng c tri vi vi Hip nh TRIPS. 2.1 Nhng ngha v chung a. Tun th cc iu c quc t a phng v s hu tr tu xy dng c mc bo h ti thiu lm c s cho vic bo h quyn s hu tr tu mi quc gia Thnh vin nh ni trn, TRIPS quy nh hng lot ngha v m mi quc gia cn tun th. Nhng ngha v ny c bt u t nhng ngha v chung l: Cc Thnh vin WTO phi bo h cho cng dn ca mi Bn theo cc quy nh ca TRIPS v cc Hip nh khc v s hu tr tu l: Cng c Paris (1967), Cng c Berne (1971), Cng c Rome v Hip c v S hu Tr tu i vi Mch Tch hp tng t nh cc Thnh vin ca cc iu c . ng thi cc quy nh ca TRIPS khng nh hng n ngha v hin c ca cc Thnh vin WTO theo cc Cng c Paris, Berne, Rome v Hip c v s hu tr tu trong lnh vc mch tch hp. TRIPS cn yu cu cc nc Thnh vin WTO tun th cc iu t 1-12 v iu 19 ca Cng c Paris lin quan n cc phn II, III, IV ca TRIPS. Cc quy nh ca cc iu 3, 4 TRIPS s khng p dng cho cc th tc c quy nh ti cc Tho c a phng c k kt trong khun kh WIPO. b. Nguyn tc khng phn bit i x Nguyn tc khng phn bit i x trong Hip nh TRIPS c th hin qua cc quy nh ca iu 3 v i x quc gia (NT) v iu 4 v Ch i ng ti hu quc (MFN). Theo yu cu ca Ch i x quc gia, mi Bn (Thnh vin WTO) dnh cho cng dn ca Bn kia (Thnh vin khc) s i x khng km thun li hn s i x m Bn (Thnh vin ) dnh cho cng dn ca mnh trong vic xc lp, bo h, hng v thc thi tt c cc quyn s hu tr tu v mi li ch c c t cc quyn . Nguyn tc i x quc gia phi c p dng mt cch v iu kin. Theo TRIPS, nguyn tc i x ti hu quc yu cu bt k mt s u tin, chiu c, c quyn hoc min tr no trong vic bo h quyn s hu tr tu c mt Thnh vin dnh cho cng dn ca bt k nc no khc cng phi c dnh ngay lp tc v v iu kin cho cng dn ca tt c cc Thnh vin khc. 2.2 V bo h quyn tc gi v quyn lin quan (quyn k cn) Cc quy nh v quyn tc gi trong TRIPS tp trung vo nhng ni dung chnh sau: a. Phm vi cc i tng quyn tc gi c bo h Phm vi cc i tng quyn tc gi c bo h trong TRIPS c dn chiu thng n Cng c Berne. Theo , nhng i tng ca quyn tc gi cn c bo h l: Tc phm vn hc v ngh thut; Vn bn chnh thc; Su tp; Tc phm m thut ng dng v kiu dng cng nghip; Tin tc. Tc phm vn hc v ngh thut l mt i tng c ni hm rt rng nn c gii thch c th hn trong Cng c Berne. Theo , tc phm vn hc v ngh thut bao gm tt c cc sn phm trong lnh vc vn hc, 26

Quan H Kinh T Quc T - T Chc Thng Mi Th Gii WTO khoa hc v ngh thut, bt k c biu hin theo phng thc hay di hnh thc no, chng hn nh sch, tp in nh v cc bn vit khc, cc bi ging, bi pht biu, bi thuyt gio v cc tc phm cng loi; cc tc phm kch, hay nhc kch, cc tc phm hot cnh v kch cm, cc bn nhc c li hay khng li, cc tc phm in nh v cc tc phm c din t bng mt k thut tng t vi in nh, cc tc phm ha, hi ha, kin trc, iu khc, chm tr, in thch bn; cc tc phm nhip nh v cc tc phm c din t bng mt k thut tng t nh nhip nh; cc tc phm ngh thut ng dng, minh ha, a , n, bn phc ha v cc tc phm to hnh lin quan n a l, a hnh, kin trc hay khoa hc. Bn cnh vic s dng cc quy nh ca Cng c Berne, TRIPS m rng hn cc i tng ca quyn tc cn phi c bo h i vi c: Cc chng trnh my tnh; Cc su tp d liu, t liu th hin di dng c th c c bng my hoc di dng khc, nu vic la chn v sp xp ni dung c s sng to. Vic m rng ny ca TRIPS nhm cp nht thm cc i tng mi pht sinh trong qu trnh pht trin ca khoa hc v k thut. Gn lin vi quyn tc gi l Quyn k cn, quyn ny bao gm cc quyn lin quan n vic biu din, ghi m v pht thanh. Mc ch ca quyn ny nhm bo v li ch ca c nhn, t chc l nhng ngi c vai tr a tc phm ti cng chng. Mc d h khng phi l nhng ngi sng to ra tc phm nhng vic lm ca h cng th hin s sng to hay k nng v mt k thut v t chc mt cch y m bo c bo h bng lut bn quyn. Cng chnh v vy m quyn k cn c mi lin h mt thit vi quyn tc gi, trong nhiu ti liu ngi ta cn gi l quyn k cn trong quyn tc gi. Theo quan nim truyn thng, c 3 loi ngi c th hng vic bo h i vi quyn k cn l: ngi trnh din, nh sn xut chng trnh thu thanh v cc t chc pht thanh. V quyn i vi bn ghi m Ngi c quyn i vi bn ghi m c quyn cho php hoc cm ngi khc thc hin cc hnh vi sau: Sao chp trc tip hoc gin tip ton b hoc mt phn bn ghi m; Nhp khu vo lnh th nc mnh bn sao bn ghi m; Phn phi cng khai ln u bn gc hoc bn sao bn ghi m di hnh thc bn, cho thu hoc cc hnh thc khc; Cho thu, mn bn gc hoc bn sao bn ghi m nhm mc ch thng mi. Vic a bn gc hoc bn sao bn ghi m ra th trng vi s ng ca ngi c quyn khng lm chm dt quyn cho thu ca ngi . Quyn ca ngi biu din Ngi biu din quyn cho php hoc cm ngi khc thc hin cc hnh vi sau: nh hnh cc bui biu din nhc sng ca h trong bn ghi m; Sao chp tri php bn nh hnh cc bui biu din nhc sng ca h; Pht hoc truyn ti cng chng m thanh ca bui biu din nhc sng; Phn phi, bn, cho thu, nh ot hoc chuyn giao cc bn nh hnh tri php cc bui biu din trc tip ca h, khng k vic nh hnh c thc hin u. Quyn ca cc t chc pht thanh truyn hnh: Theo quy nh ca TRIPS cc t chc pht thanh v truyn hnh c quyn cm cc hnh vi sau y nu thc hin m khng c h cho php: ghi, sao chp bn ghi v pht li qua phng tin v tuyn truyn hnh cng nh truyn hnh cho cng chng cc chng trnh. b. Phm vi cc quyn ca tc gi, quyn ca ngi tha k Cho php hoc cm ngi khc thc hin cc hnh vi sau: Nhp khu vo lnh th nc mnh cc bn sao ca tc phm; Phn phi cng khai ln u bn gc v bn sao tc phm di cc hnh thc: bn, cho thu v cc hnh thc khc; Truyn t tc phm 27

Quan H Kinh T Quc T - T Chc Thng Mi Th Gii WTO ti cng chng; Cho thu bn gc hoc bn sao chng trnh my tnh nhm mc ch thng mi. iu ny khng p dng nu bn sao chng trnh my tnh khng phi l i tng ch yu cho thu. Ngoi ra, php lut quc gia phi quy nh vic a bn gc hoc bn sao chng trnh my tnh ra th trng, s khng chm dt quyn cho thu, nu c s ng ca ngi c quyn. c. Vic chuyn giao cc quyn v kinh t - Ngi c c hoc nm gi bt c quyn kinh t no, cng c chuyn giao mt cch t do v ring r quyn cho ngi khc, thng qua hp ng; - Ngi c c hoc nm gi quyn kinh t theo hp ng c ng tn mnh v hng li ch thu c t vic thc hin cc quyn . d. Thi hn bo h Thi hn bo h i vi quyn tc gi trong TRIPS cng c dn chiu n Cng c Berne. Nh vy, trong trng hp tnh thi hn bo h theo i ngi th Cng c Berne quy nh thi hn bo h s c tnh trong sut thi gian cuc i ca tc gi v 50 nm sau khi tc gi cht. Tr tc phm nhip nh v tc phm ngh thut ng dng, nu thi hn bo h tc phm khng c tnh theo i ngi, thi hn bo h khng c di 50 nm k t khi kt thc nm dng lch m tc phm c cng b mt cch hp php, hoc 50 nm tnh t khi kt thc nm dng lch m tc phm c sng to nu tc phm ny khng c cng b mt cch hp php trong vng 50 nm k t ngy to ra tc phm. Cc i tng khc ca quyn tc gi c thi hn bo h c th nh sau: vi cc tc phm m thut ng dng v tc phm nhip nh th thi hn bo h ti thiu l 25 nm k t khi tc phm c sng to ra. i vi tc phm in nh th thi hn bo h l 50 nm tnh t khi tc phm c cng b hoc t khi tc phm c sng to nu tc phm cha c cng b. i vi ngi biu din v ngi sn xut bn ghi m phi ko di t nht l n ht thi hn 50 nm tnh t khi kt thc nm dng lch m vic ghi m hoc bui biu din c tin hnh. Thi hn bo h i vi cc chng trnh pht thanh, truyn hnh ca cc t chc pht thnh truyn hnh phi ko di t nht l 20 nm tnh t khi kt thc nm dng lch m chng trnh pht thanh truyn hnh c thc hin. 2.3. V bo h quyn s hu cng nghip Cc iu t 15 n 40 ca TRIPS quy nh v vic bo h cc i tng ca quyn s hu cng nghip nh sau: a. Nhn hiu hng ho Trong TRIPS, nhn hiu hng ho c gii thch l du hiu hoc tng th cc du hiu c kh nng phn bit hng ha hoc dch v ca mt doanh nghip vi hng ha hoc dch v ca cc doanh nghip khc. Theo TRIPS, quc gia thnh vin phi c quy nh v vic bo h nhn hiu hng ho v cc ni dung: Ch s hu nhn hiu hng ho c quyn ngn cn ngi khc, trong hot ng kinh doanh, khng c s dng cc du hiu trng hoc tng t vi hng ho, dch v m mnh ng k, nu vic s 28

Quan H Kinh T Quc T - T Chc Thng Mi Th Gii WTO dng c nguy c gy nhm ln v khng c php ca ch s hu. Vic ng k ban u ca mt nhn hiu hng ho c thi hn t nht l 7 nm v c gia hn khng hn ch s ln. Php lut quc gia c th quy nh cc iu kin cp li-xng v chuyn nhng quyn s hu nhn hiu hng ho v c th yu cu vic chuyn nhng nhn hiu hng ho phi bao gm c vic chuyn giao uy tn ca nhn hiu hng ho , nhng khng c cho php cp li-xng khng t nguyn i vi nhn hiu hng ho. b. Ch dn a l Trong TRIPS ch dn a l, bao gm c tn gi xut x hng ho, l nhng ch dn xc nh v hng ha c ngun gc t lnh th ca mt Thnh vin, hoc t khu vc hoc a phng thuc lnh th , nu cht lng, uy tn hoc c tnh khc ca hng ha ny ch yu do xut x a l quyt nh. Theo TRIPS cc nc Thnh vin phi bo m ngn nga: Vic s dng ch dn a l vi cch thc la di cng chng v xut x a l ca hng ha; Bt k hnh vi s dng no cu thnh mt hnh vi cnh tranh khng lnh mnh Trong phn ny TRIPS cn b sung thm quy nh v vic bo h b sung i vi cc ch dn a l dng cho ru vang v ru mnh c. Kiu dng cng nghip Kiu dng cng nghip c hiu l cc tnh cht trang tr hay m hc ca mt vt. Kiu dng ny c th c th hin di dng khng gian 3 chiu, chng hn nh hnh dng hay b ngoi ca vt hoc khng gian 2 chiu nh hoa vn, ng k, mu sc. TRIPS yu cu cc Thnh vin phi cho php: Ch s hu kiu dng cng nghip c quyn ngn cm ngi khc khng c thc hin cc hnh vi: ch to, bn, nhp khu hoc phn phi cc sn phm mang hoc th hin kiu dng l bn sao hoc c bn l bn sao ca kiu dng c bo h, nu cc hnh vi nhm mc ch thng mi v khng c s ng ca ch s hu. Thi hn bo h i vi kiu dng cng nghip t nht l 10 nm. d. Sng ch Khon 1 iu 27 TRIPS yu cu vn bng sng ch phi c cp cho bt k mt sng ch no, d l sn phm hoc quy trnh, thuc mi lnh vc cng ngh, vi iu kin sng ch phi mi, c trnh sng to v c kh nng p dng cng nghip. Theo , Ch vn bng sng ch c quyn: Ngn cm ngi khc ch to, s dng, bn, cho bn, hoc nhp khu sn phm hoc quy trnh , nu khng c s ng ca ch bng. Sang nhng, tha k vn bng v k kt hp ng li-xng. Thi hn bo h i vi Bng c quyn sng ch khng di 20 nm, k t ngy np n v c th ko di trong trng hp cn thit, nhm b li s chm tr do th tc cp Bng gy ra. e. Thit k b tr (Topography) mch tch hp Theo Hip nh v s hu tr tu trong lnh vc mch tch hp (Hip nh IPIC) c cp n trong iu 35 ca TRIPS th thit k b tr mch tch hp l mt sn phm, di dng thnh phm hoc bn thnh phm, trong cc phn t - vi t nht mt phn t tch cc - v mt s hoc tt c cc mi ni c gn lin trong v/hoc trn mt 29

Quan H Kinh T Quc T - T Chc Thng Mi Th Gii WTO ming vt liu v nhm thc hin mt chc nng in t. TRIPS quy nh cc hnh vi b coi l bt hp php khi khng c php ca ch s hu thit k b tr mch tch hp l: lm bn sao, nhp khu, phn phi thit k b tr mch tch hp, mch tch hp c thit k b tr c bo h hoc vt phm c cha mch tch hp ni trn, nu vt phm c cha thit k b tr mch tch hp b sao chp bt hp php. Tr trng hp ti thi im tip nhn mch tch hp hoc vt phm cha mch tch hp, ngi thc hin hnh vi hoc ngi t hng khng bit v khng th bit rng mch tch hp c thit k b tr mch tch hp b sao chp mt cch bt hp php. Thi hn bo h i vi thit k b tr mch tch hp trong TRIPS l 10 nm k t ngy np n ng k hoc k t ngy thit k b tr mch tch hp c khai thc thng mi ln u tin bt k ni no trn th gii. Tuy nhin, vic bo h thit k b tr mch tch hp s chm dt sau 15 nm, k t ngy thit k b tr mch tch hp c to ra. f. Thng tin b mt (B mt thng mi) Theo cch hiu ca TRIPS, ng thi cng l ngha v m TRIPS yu cu mi Thnh vin phi thc hin, thng tin b mt phi p ng: Khng phi l hiu bit thng thng hoc khng d dng c c hoc nhng ngi thng xuyn x l loi thng tin ni chung khng bit n hoc khng th d dng tip cn thng tin di dng thng tin ton b, tc l di dng ghp ni theo trt t chnh xc mi chi tit ca thng tin ; C gi tr thng mi v c tnh b mt; v Ngi c quyn kim sot hp php thng tin thc hin cc bin php ph hp vi hon cnh gi b mt thng tin . 2.4 Thc thi Quyn s hu tr tu Bn cnh cc quy nh v ni dung, TRIPS cng c quy nh v cc bin php nhm m bo cho vic thc thi quyn s hu tr tu ti lnh th ca mi quc gia Thnh vin. Mc ch ca vic a ra cc quy nh ny trong TRIPS l nhm chng li mt cch hiu qu vic xm phm quyn s hu tr tu. Nhng bin php bo m ny bao gm: cc bin php khn cp thi; cc ch ti dn s, hnh s v hnh chnh nhm ngn nga xm phm; cc bin php ti bin gii. Vic p dng cc bin php ny cn phi thc hin vi cc iu kin chung nh: Vic p dng cc th tc thc thi quyn khng c cn tr hot ng thng mi v phi c bin php chng s lm quyn. Cc th tc thc thi phi ng n, cng bng, khng qu phc tp, tn km v khng c nhng gii hn bt hp l v thi gian hoc c s chm tr khng chnh ng. Cc quyt nh gii quyt v vic theo th tc t tng dn s, hnh chnh phi bo m cc iu kin nh: Bng vn bn, nu r l do ra quyt nh; sn sng c cung cp, t nht l cho cc bn trong v kin; Ch da trn chng c m cc bn c c hi trnh by. Bo m cho cc bn trong v kin c c hi ngh c quan t php xem xt li cc quyt nh hnh chnh cui cng v xem xt li cc quyt nh xt x cp s thm. Bn cnh nhng yu cu chung ny, i vi tng bin php thc thi quyn s hu tr tu, TRIPS cng c quy nh c th vi nhng ni dung chnh l: a. Cc yu cu v th tc v ch ti v t tng dn s, hnh chnh 30

Quan H Kinh T Quc T - T Chc Thng Mi Th Gii WTO i vi yu cu ny TRIPS a ra nhng iu kin ti thiu m php lut ca mi nc phi quy nh m bo cho B n c quyn c thng bo kp thi, y v cc chi tit, c s khiu kin bng vn bn; Cc bn trong v kin u c quyn c lut s i din; Trong th tc thc thi khng c p t yu cu qu mc v vic buc ng s phi c mt; Cc bn trong v kin c quyn chng minh yu cu ca mnh v a ra chng c; Trong th tc thc thi phi c bin php xc nh, bo v thng tin b mt. Bn cnh , Hip nh cng yu cu php lut ca mi quc gia phi quy nh trong php lut c th cho php c quan t php ca mnh c quyn: yu cu cc bn trong v kin buc mt bn trong v kin a ra chng c v tun theo cc iu kin bo v thng tin b mt; cn c vo chng c c a ra a ra kt lun s b v cui cng nhm khng nh hoc ph nh yu cu ca cc bn; buc mt bn chm dt hnh vi xm phm, p dng cc bin php ngn nga vic nhp khu hng ho xm phm quyn s hu tr tu, ngay sau khi hon thnh th tc hi quan; buc ngi c hnh vi xm phm phi bi thng tho ng cho ngi c quyn k c nhng li nhun thu c t hnh vi xm phm, c chi ph hp l thu lut s v c vic p dng hnh thc bi thng theo mc n nh trc i vi cc i tng c bo h theo quy nh v quyn tc gi v quyn lin quan; c quan t php cng c php p dng cc bin php cng ch phi bi thng tho ng thit hi gy ra cho bn b thit hi v phi tr cc chi ph, bao gm c chi ph hp l thu lut s. Cc c quan t php cng phi c ra lnh: X l ngoi knh thng mi cc hng ho m c quan cho l xm phm; X l ngoi knh thng mi cc nguyn liu, phng tin c cng dng to ra hng ho xm phm. Khi ban hnh cc lnh trn, c quan t php phi tnh n t l tng xng gia mc nghim trng ca hnh vi xm phm, cc bin php ch ti p dng v li ch ca nhng ngi khc. i vi hng gi mo nhn hiu, th khng cho php a vo knh thng mi, mc d loi b nhn hiu hng ho gn bt hp php, tr cc trng hp ngoi l. b. Cam kt v vic p dng cc bin php khn cp tm thi m bo cho cc c quan t php c cc iu kin cn thit nhm thc thi mt cch hu hiu vic bo h quyn s hu tr tu TRIPS yu cu cc Bn phi cho php c quan t php ca mnh c ban hnh lnh p dng cc bin php tm thi nhm ngn chn hnh vi xm phm quyn s hu tr tu v bo v cc chng c lin quan n hnh vi xm phm. Khi quyt nh p dng bin php khn cp tm thi c quan t php c quyn: Buc ngi np n yu cu p dng cc bin php khn cp tm thi phi cung cp cc chng cn thit lin quan n vic p dng cc bin php khn cp tm thi v phi np mt khon bo chng hoc khon bo m tng ng, bo v li ch ca b n v ngn nga s lm dng quyn yu cu. Vic p dng cc bin php khn cp tm thi phi c thng bo cho b n v phi c rt li nu th tc gii quyt v vic khng c bt u trong mt thi hn hp l theo quy nh ca php lut c. Cam kt v vic thc thi quyn s hu tr tu ti bin gii TRIPS quy nh cho php ngi c quyn np n n c quan hnh chnh 31

Quan H Kinh T Quc T - T Chc Thng Mi Th Gii WTO hoc c quan t php c thm quyn yu cu c quan hi quan nh ch vic thng quan a hng ho vi phm vo lu thng t do, nu c c s chng minh c hot ng nhp khu hng gi mo nhn hiu hng ho hoc bn sao tri php cc tc phm c bo h. Trong TRIPS, cc quyn v ngha v ca cc bn trong tranh chp cng nh c quan Nh nc c thm quyn v c quan hi quan cng c quy rt c th. c. Cam kt v cc th tc t tng hnh s v hnh pht Bn cnh cc ch ti v dn s v hnh chnh, TRIPS cng c quy nh yu cu cc Bn cn c ch ti v hnh s trong vic bo h quyn s hu tr tu. Nh vy, vi vic TRIPS l mt Hip nh c phm vi iu chnh rng trong s cc iu c quc t a phng v s hu tr tu cho thy r tnh phc tp ca lnh vc s hu tr tu trong WTO. ng thi, cc quy nh trong TRIPS c s k tha cc iu c quc t a phng v s hu tr tu bng cch dn chiu trc tip hoc trch dn cc quy nh ca nhng iu c quc t ny. Mt im khc bit chnh gia TRIPS v cc iu c quc t a phng v s hu tr tu l cc quy nh v s hu tr tu trong TRIPS ch iu chnh nhng quan h c tnh cht thng mi trong lnh vc quyn s hu tr tu.

D. Hot ng u t Minh bch ha chnh sch u t/kinh doanh Vit Nam khng c cam kt tng th v chnh sch u t m ch c ngha v minh bch ha vn ny. Trong Bo co ca Ban cng tc v vic Vit Nam gia nhp WTO, ngoi vic m t hin trng chnh sch, php lut lin quan n hot ng u t/kinh doanh, Vit Nam khng nh mt s nguyn tc ch yu nh sau: - Nh u t, doanh nghip thuc mi thnh phn kinh t u c quyn t ch u t, kinh doanh trong cc lnh vc ngnh ngh m php lut khng cm v c quyt nh hnh thc, a im u t, t l gp vn, th trng tiu th sn phmtr trng hp iu c quc t m Vit Nam l thnh vin c quy nh khc. - Danh mc lnh vc u t/kinh doanh c iu kin hoc cm u t/kinh doanh s c nh k r sot nhm xc nh nhng quy nh cn chng cho hay mu thun xem xt, sa i, b sung hoc loi b. - Vic sa i, b sung hay bi b danh mc cc lnh vc/ngnh ngh cm u t/kinh doanh hoc u t/kinh doanh c iu kin s tun th hon ton cc ngha v ca Vit Nam vi WTO, k c nhng ngha v v minh bch ha, ngha v theo Hip nh chung v thng mi dch v (GATS) v Biu cam kt c th ca Vit Nam v dch v. kin ca doanh nghip, c nhn v t chc c lin quan n vic sa i, b sung cc danh mc ny trong qu trnh son tho s c cng khai ha ph hp vi Lut ban hnh cc vn bn quy phm php lut. Cam kt v iu kin v th tc cp php 32

Quan H Kinh T Quc T - T Chc Thng Mi Th Gii WTO Vit Nam bo m p dng cc iu kin v th tc cp php theo nguyn tc khng to ra cc ro cn c lp v tip cn th trng, c th l: - Th tc v iu kin cp php phi c cng b trc khi c hiu lc v phi xc nh r thi hn c quan c thm quyn xem xt, quyt nh cp php. - C quan c thm quyn phi xem xt, quyt nh cp php trong thi hn xc nh nu trn. - L ph xt h s xin cp php khng c to ra mt ro cn c lp v tip cn th trng. - Theo yu cu ca ngi np h s xin cp php, c quan c thm quyn phi thng bo tnh trng h s v phi cho bit h s y hay cha; h s c coi l y khi in cc thng tin phi cung cp theo quy nh; nu c yu cu b sung thng tin, c quan c thm quyn phi thng bo khng chm tr cho ngi np h s v phi nu r nhng thng tin cn b sung hon thin h s; ngi np h s phi c c hi sa i b sung v hon thin h s. - Trng hp khng c cp php, ngi np h s c quyn yu cu c quan c thm quyn thng bo bng vn bn l do t chi cp php. - Trng hp h s cn ph duyt, ngi np h s phi c thng bo khng chm tr bng vn bn sau khi h s c ph duyt. - Khi b t chi cp php, ngi np h s c th np h s mi sa i cc iu kin cha p ng yu cu cp php nu trong h s np trc . - Trng hp cn kim tra cp php hnh ngh, c quan c thm quyn phi n nh trong thi hn hp l. Cam kt v m ca th trng u t trong cc ngnh dnh v (Biu cam kt c th v dnh v) Vit Nam cam kt m ca 11/12 ngnh vi 110 phn ngnh dch v theo quy nh ca WTO, gm: Cc dch v kinh doanh Cc dch v thng tin (chuyn pht, vin thng, nghe nhn) Dch v xy dng v cc dch v k thut c lin quan Dch v phn phi (bn bun, bn l, i l, nhng quyn thng mi)

- Cc dch v gio dc (gio dc ph thng c s, gio dc bc cao, gio dc cho ngi ln, cc dch v gio dc khc) - Cc dch v mi trng (x l rc thi, nc thi, kh thi, nh gi tc ng mi trng) 33

Quan H Kinh T Quc T - T Chc Thng Mi Th Gii WTO Cc dch v ti chnh (bo him, ngn hng, chng khon) Cc dch v y t (bnh vin, nha khoa v khm bnh)

- Cc dch v du lch (nh hng, khch sn, i l l hnh v iu hnh tuor du lch) - Cc dch v gii tr, vn ha, th thao (nh ht, nhc sng, kinh doanh tr chi in t) - Cc dch v vn ti (vn ti bin, vn ti thy ni a, vn ti hng khng, vn ti ng st, vn ti ng b, cc dch v h tr cho tt c cc phng thc vn ti) Nhn chung, tr mt s ngnh dch v cha c cam kt, l trnh m ca cc ngnh dch v ni trn c thc hin ngay sau khi Vit Nam chnh thc l thnh vin ca WTO hoc trong mt s nm k t thi im gia nhp. Cam kt v hnh thc u t (hin din thng mi) v iu kin gp vn, mua c phn ca nh u t nc ngoi trong cc doanh nghip Vit Nam Tr khi c quy nh khc trong Biu cam kt v dch v, nh cung cp dch v nc ngoi c php hin din thng mi ti Vit Nam di cc hnh thc: - Hp ng hp tc kinh doanh - Doanh nghip lin doanh - Doanh nghip 100% vn nc ngoi Vn phng i din ca nh cung cp dch v nc ngoi khng c php kinh doanh thu li nhun Nh u t nc ngoi khng c php hin din thng mi di hnh thc chi nhnh, tr khi c quy nh khc trong Biu cam kt (VD: theo Biu cam kt, Vit Nam cho php thnh lp chi nhnh trong cc ngnh: ngn hng, lut, phn phi, nhng quyn thng mi, chng khon, bo him) Tr khi Php lut Vit Nam c quy nh khc hoc theo s chp thun ca c quan c thm quyn Vit Nam, nh u t nc ngoi ch c mua c phn ca doanh nghip Vit Nam vi t l khng qu 30% vn iu l ca doanh nghip. Sau 01 nm k t khi gia nhp WTO, hn ch ni trn s c loi b, tr hn ch i vi ngnh ngn hng v cc ngnh khng c a vo Biu cam kt. i vi cc ngnh/phn ngnh khc nu trong Biu cam kt, t l c phn nh u t nc ngoi c php mua li ca doanh nghip Vit Nam phi ph hp vi hn ch v vn gp nc ngoi quy nh ti Biu cam kt (nu c), k c nhng hn ch v hnh thc trong giai on chuyn i (nu c th p dng). Cho d c nhng hn ch nu trong Biu cam kt, song cc iu kin v s hu, hot ng, hnh thc php nhn quy nh ti Giy php u t/Chng nhn u t hoc cc 34

Quan H Kinh T Quc T - T Chc Thng Mi Th Gii WTO hnh thc khc s khng hn ch hn cc iu kin p dng trc thi im Vit Nam gia nhp WTO.

E. Doanh nc

nghip

Nh

Trong cc cam kt gia nhp WTO ca Vit Nam, khi nim doanh nghip nh nc dng ch cc doanh nghip trong Nh nc chim gi trn 50% vn iu l (tc l cc doanh nghip trong Nh nc nm quyn kim sot chnh theo nguyn tc quyn kim sot tng ng vi t l vn). WTO ch quy nh v doanh nghip thng mi nh nc m Vit Nam li phi cam kt thm v doanh nghip nh nc l v trong mt thi gian di, nn kinh t Vit Nam l nn kinh t k hoc ha tp trung, Nh nc tham gia su vo cc hot ng kinh t. iu ny khin nhiu thnh vin e ngi Vit Nam s thng qua doanh nghip Nh nc tip tc can thip vo th trng, gim tc dng ca cam kt v m ca th trng. V vy, khi m phn cc thnh vin ny yu cu Vit Nam phi a ra nhng cam kt c th khng ch v doanh nghip thng mi nh nc m cn i vi c cc doanh nghip nh nc. C th, Vit Nam cam kt k t khi gia nhp WTO: - Cc doanh nghip Nh nc ca Vit Nam s tin hnh cc hot ng mua bn theo tiu ch thng mi. Ni cch khc, cc quyt nh ca doang nghip v gi c, s lng, cht lng, tip th, vn chuyn v cc iu kin mua, bn khc trong hot ng kinh doanh s phi thc hin theo c ch, yu cu ca th trng. - Khng phn bit i x trong cc iu kin mua/bn v m bo y c hi cnh tranh ca cc doanh nghip t cc nc thnh vin WTO khc trong hot ng mua bn gia h vi cc doanh nghip nh nc v doanh nghip thng mi nh nc. - Nh nc khng can thip trc tip hoc gin tip vo hot ng ca cc doanh nghip nh nc v khng coi mua sm ca cc doanh nghip nh nc l mua sm ca Nh nc. F. B ti tr xut khu Trong lnh vc cng nghip, Vit Nam cam kt s phi xa b ngay cc khon tr cp b cm theo quy nh ca WTO, bao gm cc tr cp xut khu v tr cp thay th hng nhp khu trc tip t ngn sch nh nc. Bn cnh , Vit Nam cam kt sau 5 nm k t thi im gia nhp s phi bi b cc khon tr cp b cm di hnh thc u i u t cho xut khu v thay th hng nhp khu i vi cc d n i vo hot ng, cn 35

Quan H Kinh T Quc T - T Chc Thng Mi Th Gii WTO cc d n mi thnh lp t sau khi Vit Nam gia nhp WTO th s hon ton khng c p dng cc hnh thc u i di dng u i u t hay bt c hnh thc no khc. Ring trong lnh vc dt may, ngoi vic cam kt hy b quyt nh v tr cp ti chnh cho ngnh ny, Vit Nam cn bt buc phi xa b ton b cc bin php tr cp c coi l b cm khc ngay t thi im chnh thc gia nhp WTO. So vi cc hnh thc tr cp khc, tr cp xut khu gy ra h qu bp mo thng mi quc t nhiu nht, v vy quy nh i vi hnh thc tr cp ny cng nghim ngt nht. Tuy vy, nu nh tr cp xut khu i vi hng phi nng nghip b WTO cm hon ton th tr cp xut khu trong nng nghip vn c tha nhn mc nht nh v phi p ng mt s iu kin chi tit. V nguyn tc, tr cp xut khu trong nng nghip l bin php b cm. i vi cc bin php tr cp xut khu ang p dng, cc nc c php s dng nu thuc nhm 6 loi tr cp xc nh nhng phi cam kt ct gim c v gi tr tr cp (tnh bng tin) v s lng nng sn c tr cp. Tuy nhin, nguyn tc ny ch p dng cho cc nc thnh vin gia nhp WTO t nm 1995 tr v trc.

Tr cp xut khu cho nng nghip l bin php b cm hon ton i vi tt c cc nc gia nhp WTO sau 1/1/1995. L nc gia nhp sau, Vit Nam phi b tt c cc tr cp xut khu trong nng nghip (tr trng hp c hng i x u i dnh cho nc ang pht trin). i vi loi h tr m WTO quy nh phi ct gim nhn chung ta duy tr c mc khng qu 10% gi tr sn lng. Ngoi mc ny, ta cn bo lu thm mt s khon h tr na, vo khong 4.000 t ng mi nm. Cc loi tr cp mang tnh cht khuyn nng hay tr cp phc v pht trin nng nghip c WTO cho php nn ta c p dng khng hn ch

6. PHN TCH C HI V THCH THC KHI CHNG TA THC HIN Y NI DUNG CC HIP NH 6.1. Nhng c hi khi Vit Nam thc hin y cc hip nh sau khi gia nhp WTO 6.1.1 Vit Nam c hng ngay thnh tu, kt qu m phn ca GATT v WTO: 36

Quan H Kinh T Quc T - T Chc Thng Mi Th Gii WTO Sau gn 60 nm tn ti v pht trin th hin qua trn 50 Hip nh a phng: GATT, GATS, TRIMS, TRIPS 6.1.2 Vo WTO mang li ng lc cho ci cch nn kinh t Vit Nam: Thc y Vit Nam xy dng v hon thin h thng php lut mang tnh y theo chun mc quc t pht trin kinh t th trng Vit Nam Xy dng mi trng kinh doanh bnh ng gia cc thnh phn kinh t. Minh bch v cng khai c ch chnh sch. N lc v kin quyt hn chng tham nhng. Ci cch b my qun l nh nc theo hng gn nh, hot ng c hiu qu, gim thiu cc bin php hnh chnh can thip vo hot ng kinh doanh ca doanh nghip. Thay i t duy kinh t + T kinh t nh nc sang kinh t t nhn lm ng lc c bn cho pht trin kinh t. + T kinh t nh nc sang kinh t th trng. Tm li, vo WTO khng phi l mc tiu m l ta c c phng tin hu hiu, khch quan ci cch nn kinh t. 6.1.3 6.1.4 Doanh nghip c mi trng kinh doanh thun li hn pht trin: C hnh lang php l y , ng b, mang chun mc quc t. Khng b phn bit i x, tt c cc thnh phn kinh t u phi hot ng theo c ch th trng. Doanh nghip c tip cn vi th trng trong v ngoi nc. c quyn tip cn vi thng tin. C mi trng hnh chnh n gin, cng khai. H tng c s kinh doanh tt hn ( v vo WTO nh nc b hoc gim ti tr trc tip v u t nhiu hn vo pht trin c s h tng). Vit Nam thm hp dn cc nh u t nc ngoi Mi trng php l ca Vit Nam mang chun mc quc t. Nh u t gin tip nc ngoi c quyn u t nhiu hn vo th trng ti chnh, ngn hng, chng khon sai khi Vit Nam gia nhp WTO. 37

Quan H Kinh T Quc T - T Chc Thng Mi Th Gii WTO Nh u t nc ngoi khng b phn bit i x: + Vit Nam cam kt cho nh u t nc ngoi c hng quy ch Ti hu quc (MFN). + Chu s iu tit bi cc Lut u t, Kinh doanh, Thutng t cc doanh nghip Vit Nam. 6.1.5 6.1.6 Nh u t nc ngoi c cam kt bo v quyn li hp php. Chi ph ca doanh nghip c iu kin gim Thu nhp khu gim, mua nguyn nhin vt liu, my mc s r hn ( nhiu sn phm ch lc ca Vit Nam da vo ngun nhp khu) . Cnh tranh ln thc y cc doanh nghip u t i mi cng ngh, my mc; qun l ti u chi ph kinh doanh. Ch ph th tc hnh chnh t hn ( v cc ro cn kinh doanh: giy php con; th tc hnh chnh t hn; cc u mi v th tc hnh chnh t hn..). Tham nhng c kim sot cht ch hn ( gim chi ph di bn). Gim chi ph v c s h tng pht trin hn. Xut khu d dng hn V nng lc cnh tranh tt hn. Ro cn cc nc nhp khu t hn ( thu nhp khu gim; cc hng ro phi thu quan dn c bi b cho cc nc thnh vin WTO ..). Hng ho xut khu ca Vit Nam c i x cng bng hn trn th trng th gii (c hng quy ch Ti hu quc MFN v quy ch NT ti nc nhp khu). Hng dt may xut khu khng cn b kim sot bi hn ngch. Doanh nghip d dng tip cn hn vi thng tin v th trng nhp khu (WTO yu cu mi nc thnh vin phi cng khai minh bch chnh sch ngoi thng ca mnh) . Hng ho v dch v nhiu hn

6.1.7

Hng ho v dch v nhiu hn do pht trin nhiu nh cung cp, cho nn s la chn ca doanh nghip v ngi dn s nhiu hn, hng ho r hn, cht lng tt hn, mu m phong ph hn. 6.1.8 Doanh nghip c iu kin bo v quyn li

38

Quan H Kinh T Quc T - T Chc Thng Mi Th Gii WTO 6.1.9 Doanh nghip c iu kin bo v quyn li hp php ca mnh tt trn th trng trong v ngoi nc. Quyn s hu tr tu c coi trng v bo v. i sng nhn dn c ci thin: Nhiu c hi vic lm hn, thu nhp gia tng. Nhiu hng ho v dch v tt hn, vi gi cnh tranh hn, gip ngi lao ng tho mn tt hn. C iu kin hc tp, cha bnh, d lch tt hn, tip cn vi cc thng tin, cc phng tin gii tr nhiu hn. C iu kin pht huy ni lc ca mi c nhn hn.

Tm li, vo WTO mang li nhiu c hi cho nn kinh t Vit Nam pht trin. Tuy nhin, mun bin c hi thnh li ch c th , th phi nng cao nng lc cnh tranh cc cp , nng lc cnh tranh cp quc gia, cp a phng v ngnh, cp doanh nghip v tnh cnh tranh sn phm. 6.2 Nhng thch thc khi Vit Nam thc hin y cc hip nh sau khi gia nhp WTO Khi gia nhp WTO, nn kinh t Vit Nam ng trc nhng thch thc sau y 6.2.1 S l thuc ca nn kinh t Vit Nam vo tin trnh ton cu ho gia tng: Xy dng h thng lut l kinh doanh, thng mi phi tun th theo khung chun mc ca WTO. Chnh sch thng mi kinh t chu s gim st ca WTO. S bin ng v chnh tr - x hi kinh t ca khu vc v th gii s tc ng mnh n nn kinh t Vit Nam, cc doanh nghip trong nc. Trong iu kin t nc c hn, h thng php lut cha hon thin, kinh nghim vn hnh nn kinh t th trng cha nhiu th y l kh khn khng nh, i hi chng ta phi phn u vn ln mnh m, vi lng t ho v trch nhim rt cao trc quc gia, trc dn tc.

6.2.2 S cnh tranh s khc lit hn: Vo WTO buc Vit Nam phi gim ro cn thu quan v phi thu quan, gim bo h v tr cp xut khu, v nh vy, hng nhp khu, dch v nc ngoi vo Vit Nam nhiu hn; nh u t nc ngoi, bao gm u t trc tip v gin tip vo Vit Nam d dng hn, cnh tranh tr nn gay gt hn, phn thua thit s n vi Bn no sc cnh tranh thp hn. 39

Quan H Kinh T Quc T - T Chc Thng Mi Th Gii WTO Cnh tranh khng ch din ra cp sn phm vi sn phm, doanh nghip vi doanh nghip. Cnh tranh cn din ra gia nh nc vi nh nc trong vic hoch nh chnh sch qun l v chin lc pht trin nhm pht huy ni lc v thu ht u t t bn ngoi. Chin lc pht trin c pht huy c li th so snh hay khng, c th hin c kh nng phn nh vt trc trong mt th gii bin i nhanh chng hay khng. Chnh sch qun l c to c chi ph giao dch x hi thp nht cho sn xut kinh doanh hay khng, u t c thng thong v thun li hay khngTng hp cc yu t cnh tranh trn y s to nn sc cnh tranh ca nn kinh t, sc cnh tranh quc gia. 6.2.3 6.2.4 6.2.5 Mi trng kinh doanh phc tp hn: Doanh nghip phi nm lut l kinh doanh trong nc, quc t. Phi nm thng tin v hi nhp, v kinh t ton cu, v i th cnh tranh trong v ngoi nc. Ro cn xut khu s tinh vi hn, phc tp hn: Ro cn k thut: v quy cch mu m, v quy nh v sinh, an ton thc phm, v mi trng. Ro cn bo h quyn s hu tr tu. Cc bin php chng bn ph gi, chng ti tr nc nhp khu. Nhiu chi ph kinh doanh s tng thm: Chi ph cho xc lp quyn s hu tr tu, xy dng thng hiu. Chi ph u t nng cao nng lc cnh tranh. Chi ph u t u t cho xy dng cc tiu chun qun l cht lng: ISO 9000; ISO -14000; SA 8000; HACCP; GMP Chi ph cho thu ht v o to ngun nhn lc. Chi ph cho tip th qung co, cho duy tr v pht trin th phn.

6.2.6

Nhiu mu thun mi pht sinh: Mu thun gia bo h ni a v m hi nhp. Mu thun gia bn sc dn tc v vn ho quc t. Mu thun gia yu cu pht trin chung v li ch ring ( mu thun trong vn n b gii to t pht trin; mu thun gia li ch a phng v quc gia; mu thun gia li ch trc mt v lu di..) 40

Quan H Kinh T Quc T - T Chc Thng Mi Th Gii WTO 6.2.7 Mu thun gia li ch quc gia v li ch quc t. Khong cch giu v ngho trong nn kinh t m gia tng s tc ng n nn kinh t chng ta. Thch thc i vi i ng cng chc v lc lng lao ng

i ng cn b, cng chc nc ta cn yu v thiu v nng lc chuyn mn, trnh ngoi ng, tin hc. c bit, chng ta cn thiu mt i ng lut gia gii, thng tho php lut quc t v ngoi ng gii quyt cc tranh chp thng mi v t vn cho cc doanh nghip kinh doanh trong nc. Lc lng lao ng cha qua o to cn chim t trng ln, s lao ng c trnh chuyn mn cao cn thiu nhiu Cc thch thc c bn k trn sau khi Vit Nam gia nhp WTO c coi l mt tri ca qu trnh hi nhp. Tuy nhin, c hi do WTO mang li vn nhiu hn, tc ng tch cc hn. V c c hi ln thch thc tc ng s gip Vit Nam tng trng mang tnh bn vng hn. Vn quan trng la cc cp qun l t vi m cho n v m ch ng xut nm bt c hi, hn ch v vt qua nhng kh khn thch thc do qu trnh tham gia vo ton cu ho mng li.

7. KT QU HOT NG CA NN KINH T SAU GN 4 NM GIA NHP WTO (2007-2010)

Tham gia WTO m ra cho nn kinh t Vit Nam nhiu li ch v c hi thun li c th khai thc phc v pht trin kinh t. Trong thi gian qua, Vit Nam tn dng v khai thc kh thnh cng cc li ch v c hi, nh Vit Nam gt hi c nhiu thnh tu quan trng v pht trin kinh t, c bit l t tc tng trng kinh t cao v ng trong s t nc duy tr c mc tng trng GDP cao nht th gii (8,5% nm 2007, 6,2 % nm 2008), thm ch mc d b nh hng nng n ca cuc khng hong ti chnh kinh t ton cu va qua v trong khi phn ln cc nn kinh t trn th gii ri vo suy thoi th nn kinh t Vit Nam vn duy tr c mc tng trng 5,2 %. 41

Quan H Kinh T Quc T - T Chc Thng Mi Th Gii WTO

Sn xut nng nghip:

Tip tc pht trin ton din, tng trng kh v chuyn dch theo hng hng ha. S lng sn phm tng nhanh, chng loi sn phm a dng, cht lng ngy cng cao, c cu sn phm c nhiu thay i, iu kin v tnh cht ca cc yu t sn xut cng c nhiu im mi so vi trc. Tc tng trng ca khu vc ny theo GDP nm 2007 tng 3,76%, nm 2008 tng 4,07%. Nng sn hng ha Vit Nam vn p ng y nhu cu nguyn liu cho cng nghip ch bin nh ma ng, rau qu, la go, ch. Lng go xut khu nm 2008 t trn 4,7 triu tn; kim ngch t trn 2,9 t USD, tng 94,8% so vi nm 2007. Nm 2009, tng gi tr sn xut nng, lm nghip v thy sn c nc t 219.887,18 t ng, tng 2,98% so vi nm 2008.

Sn xut cng nghip:

Tuy gp kh khan v th trng, nhng theo nh gi chung l t khi gia nhp WTO vn tng trng kh cao. Nm 2007, gi tr sn xut cng nghip tng 17,1%, cao hn nm 2006 (17,0%). Trong , khu vc ngoi nh nc tng 26,0%; khu vc c vn u t nc ngoi tng 19,2%. Nm 2008, sn xut cng nghip vn duy tr c tc tng trng kh l 13,9%. Trong khu vc ngoi nh nc tng 18,0%; khu vc c vn u t nc ngoi tng 18,0%. C cu sn xut cng nghip c chuyn bin tch cc. Ngnh cng nghip ch bin t tc tng trng cao, nm 2007 tng 19,1%, nm 2008 tng 15,3% v chim t trng ngy cng ln. Nm 2009, gi tr sn xut cng nghip c t 696.577 t ng, tng 7,6% so vi nm trc. Sang nm 2010, tnh n thng 11, gi tr t 717,1 nghn t ng, tng 13,8% so vi cng k nm 2009, bao gm khu vc kinh t Nh nc tng 7,5%; khu vc kinh t ngoi Nh nc tng 14,5%; khu vc c vn u t nc ngoi tng 16,9% (du m v kh t gim 2,7%, cc ngnh khc tng 19,4%). C cu gi tr sn xut cng nghip chuyn dch theo hng tng t trng cng nghip ch bin, gim t trng cng nghip khai thc khong sn, ti nguyn thin nhin.

V thng mi:

y ban Quc gia v hp tc kinh t quc t - B Cng Thng cho rng: T khi Vit Nam tr thnh thnh vin chnh thc ca WTO, thng mi Vit Nam pht trin mnh m trn c 2 hng xut nhp khu v thng mi ni a. 42

Quan H Kinh T Quc T - T Chc Thng Mi Th Gii WTO Xut nhp khu tng mnh v ng vai tr then cht i vi tng trng kinh t Vit Nam. Thun li ht sc quan trng l ngay sau khi gia nhp WTO, Vit Nam lp tc c hng s i x bnh ng trong thng mi v m ca th trng ca 150 nc thnh vin. Cc hng ro thu quan phi WTO m hng ho Vit Nam b p t mt cch bt li b bi b, nh Vit Nam c th tng kh nng xut khu hng ho ca mnh sang th trng cc nc thnh vin. Mt khc, vi vic thc hin cc cam kt m ca th trng Vit Nam v do yu cu u vo ca nhiu ngnh sn xut, nhp khu vo Vit Nam cng tng rt mnh. S liu t Vin Qun l Kinh t Trung ng a ra u thng 4/2011 cho thy nm 2007 xut khu ca Vit Nam t 48,6 t USD, tng 21,9% so vi nm 2006. Tip nm 2008 xut khu t 62,7 t USD, tng 29,1% so vi nm 2007. Nm 2009, chu tc ng t khng hong ti chnh th gii, xut khu ca Vit Nam t 57,1 t USD, gim 8,9% so vi nm 2008 nhng vn cao hn nm 2006 khi Vit Nam cha vo WTO l 45,8% v nm 2010 nh gi nhiu nhm mt hng v nhu cu th gii tng tr li nn xut khu ca Vit Nam li tip tc tng trng 26,4%. Tuy nhin, kt qu ny cha c nh nhng mong mun v k vng trc , v nhp siu vn l vn "nng" cn c quan tm. C th, cng theo s liu t Vin Qun l Kinh t Trung ng a cho thy, nu nh nm 2006 Vit Nam ch nhp siu 5,5 t USD th n nm 2007 (sau hn 1 nm gia nhp WTO) nhp siu ca Vit Nam l 14,2 t USD v nm 2008 con s ny l 18 t USD, nm 2009 v 2010 mc d c nhiu bin php kim ch nhp siu nhng kt qu nhp siu vn ln lt l 12,8 v 12,6 t USD. im tch cc ng k na l c cu xut khu hng ho ca Vit Nam tip tc thay i theo hng gim dn cc mt hng nguyn liu th, nng sn cha ch bin v tng dn s lng cng nh gi tr cc mt hng hng ch bin, hng cng nghip c gi tr gia tng cao. Tch cc hn so vi xut nhp khu l s pht trin nhanh ca th trng ni a. Theo V Chnh sch thng mi a bin, B Cng Thng: K t sau khi gia nhp WTO, dch v phn phi ti Vit Nam t c mc tng trng ng k. Phn phi bn l ng gp khong 14% GDP, s dng hn 5 triu lao ng, cao nht trong cc ngnh dch v. Mc lu chuyn hng ho bn l v dch v ca Vit Nam t nm 2006-2008 tng 25%/ nm, cao hn mc 18,3%/ nm ca giai on 2001-2005. Nm 2009 v 2010 l 2 nm c nhiu kh khn do tc ng khng hong ti chnh ton cu, nhng theo s liu thng k t Tng cc Thng k (B K hoch v u t) doanh s bn l hng ho v doanh thu dch v tiu dng ca Vit Nam vn tng ln lt l 18,6% v 24,5% (nu loi tr yu t gi th tng 12% vo nm 2009 v 14% vo nm 2010). Vit Nam cng c nh gi l mt trong nhng th trng bn l hp dn nht trn th gii. Cng vi n, sau khi gia nhp WTO, nhiu tp on bn l trn th gii t chn n Vit Nam mang theo nhng thng hiu ni ting trn th gii, to ra mt ngun cung hng ha phong ph, p ng ti a nhu cu mua sm ca ngi dn. Thng mi tiu dng c s chuyn dch c cu truyn thng sang hin i, chuyn dch t n la chn sang a la chn. V u t: 43

Quan H Kinh T Quc T - T Chc Thng Mi Th Gii WTO Theo TS Nguyn Tr Thnh - Vin ph Vin Qun l Kinh t Trung ng ti Hi tho cng b Tc ng Hi nhp kinh t quc t va din ra ti TP H Ch Minh: T khi gia nhp WTO, th gii nhn Vit Nam nh mt "min t ha". Vn u t nc ngoi (FDI) vo Vit Nam rt nhiu, tiu biu nht l nm 2007 t 20,3 t USD, gp 2 ln mc hn 10 t ca nm 2006 v nm 2008 vi con s k lc 64 t USD. Mc d nm 2009 c nhiu kh khn do hu qu nng n ca cuc khng hong ti chnh - kinh t ton cu, Vit Nam vn tip tc l mt im n quan trng ca FDI vi tng vn u t ng k l 21,3 t USD. Nh vy tng s FDI ng k trong 3 nm qua vt 1,3 ln tng s FDI thu ht c ca tt c cc nm trc cng li. ng gp ca khu vc FDI vo GDP t mc trung bnh trn di 40% trong khong 1 chc nm gn y. Bn cnh ngun FDI, ODA vo Vit Nam cng lin tc tng mnh. Nhng nm gn y, chng ta thu ht bnh qun 5-6 t USD t ngun ny cho cc d n pht trin h tng v quc k dn sinh. Ring nm 2009, tng s ODA cam kt cho Vit Nam t trn 8 t USD. Ngoi ra, thng qua knh u t gin tip ca th trng chng khon, ngun vn vo Vit Nam cng khng ngng tng ln t 2,1 t USD nm 2006 ln 8,9 t USD nm 2007. Sau 4 nm gia nhp WTO, vi hnh nh mt Vit Nam pht trin nng ng, c tc tng trng GDP nhiu nm lin lun mc cao, thu nhp GDP bnh qun theo u ngi ca ngi dn Vit Nam cng c nhng s ci thin ng k t 704,37 USD/ ngi vo nm 2006 n nm 2010 l 1.133,79 USD/ ngi. Vit Nam c bn thot khi nc c thu nhp thp v c cng ng quc t nh gi cao v tc xa i gim ngho.

Chuyn dch c cu kinh t c tin b:

Hi nhp kinh t quc t, trong c vic gia nhp WTO, cng ng thi a Vit Nam vo mt qu trnh phn cng lao ng quc t trn c s pht huy cc li th ca tng nc. Qu trnh ny tt yu thc y vic ti c cu nn kinh t Vit Nam. Thc t cho thy, c cu nn kinh t Vit Nam trong nhng nm gn y c nhng chuyn dch ng k theo hng cng nghip ho hin i ho vi t trng cng nghip v dch v ngy cng tng v t trng nng lm nghip gim dn. Trong nhng nm u ca thp nin 2000, t l cc khu vc cng nghip, dch v v nng lm nghip trong tng gi tr nn kinh t quc dn cn mc ln lt l 38%, 39% v 23%, th n nay (2008-2009) t l tng ng l 40%, 39,5% v 20,5%. Nhng chuyn dch ny l h qu tt yu ca qu trnh hi nhp kinh t quc t. Nhng ngnh, lnh vc c kh nng tiu th nhiu sn phm c pht trin mnh. Mt s ngnh cng nghip nh nh dt may, dy da, in t c xut khu mnh v tiu th nhiu trong nc pht trin rt nhanh trong my nm gn y.

Ci thin kinh t v m: 44

Quan H Kinh T Quc T - T Chc Thng Mi Th Gii WTO

Trong nhng nm gn y, cc mt quan trng ca kinh t v m (ti chnh, ngn hng, tin t) Vit Nam pht trin tng i nhanh v c bn c duy tr trong gii hn n nh, h tr c lc cho pht trin kinh t x hi. Mc d chu tc ng mnh ca thiu ht mnh trong cn cn thng mi v thanh ton quc t, ca gi c tng cao v bi chi ngn sch thng xuyn, song lm pht c kim sot v duy tr c bn mc di hai con s, do vy nhn chung khng gy nhiu tc ng tiu cc ln cho cc hot ng kinh t v x hi.

45

Quan H Kinh T Quc T - T Chc Thng Mi Th Gii WTO

8. NHNG GII PHP THC Y VIT NAM HI NHP C HIU QU

tip tc thc hin hi nhp kinh t quc t mt cch hiu qu i vi s pht trin kinh t x hi Vit Nam, chng ta cn: Sm tin hnh tng kt ton din cng tc hi nhp nhng nm qua c cp trung ng ln a phng, qua r sot li ton b cc ch trng, bin php, cc l trnh hi nhp t cc khun kh n phng, song phng, tiu vng, khu vc, lin khu vc n ton cu (WTO) v cc chng trnh hnh ng, vic thc thi cc cam kt, nh gi ng nhng ci c v cha c, nhng mt mnh v mt yu km, hn ch, nguyn nhn v rt ra cc bi hc kinh nghim, t a ra nhng iu chnh, b sung v ch trng, phng hng, bin php, l trnh hi nhp v cc cam kt trong tng lai. iu quan trng l phi sm xy dng c mt l trnh tng th bao qut ton b cc tin trnh hi nhp hin nay v trong tng lai n 2020 ca Vit Nam.

Khc phc cc hn ch v khim khuyt hin nay ca cng tc hi nhp kinh t quc t, coi y nhim v quan trng cn c quan tm ng mc v sm gii quyt mt cch tt nht.

Tng cng pht huy vai tr ch th v tnh nng ng ca doanh nghip thuc mi thnh phn kinh t trong hi nhp kinh t quc t. y mnh qu trnh i mi t t duy n phong cch qun l v i mi thit b, cng ngh, nng cao hiu qu s dng vn u t, gim chi ph gia nhp th trng v chi ph u vo. Xc tin mnh 46

Quan H Kinh T Quc T - T Chc Thng Mi Th Gii WTO thng mi v u t, pht trin th trng mi, sn phm mi v thng hiu mi. Khuyn khch cc doanh nghip Vit Nam hp tc lin doanh vi doanh nghip nc ngoi v mnh dn u t ra nc ngoi. Ci cch v nng cao nng lc ca cc doanh nghip l mt trong nhng yu t quan trng c th nng cao kh nng cnh tranh cho nn kinh t. Thc hin trit v kin quyt Ngh quyt ca Hi ngh Ban chp hnh trung ng ln th 3 kha IX v sp xp, i mi, pht trin v nng cao hiu qu doanh nghip nh nc. Bn cnh vic thay i, iu chnh nhn thc, t duy v vai tr ca thnh phn kinh t nh nc, cn kin quyt gii th cc doanh nghip km hiu qu. Sm hm dt tnh trng bo h bt hp l, b l, khoanh n, gin n. Chm dt tnh trng c quan qun l nh nc can thip vo hat ng sn xut, kinh doanh ca doanh nghip. Xa b c quyn v c quyn kinh doanh ca cc doanh nghip nh nc. Vic c phn ha doanh nghip nh nc cn c tin hnh cng khai, dn ch, trnh tnh trng bin c phn ha thnh vic chia chc cng sn cho mt s ngi.

y mnh chuyn dch c cu kinh t theo hng cng nghip ho, hin i ho trn c s pht huy li th ca ta, qua nng cao nng lc cnh tranh ca nn kinh t Vit Nam. Nng cao cht lng pht trin, c bit tng cng ni dung tri thc v tnh bn vng ca pht trin.

i mi cng tc xy dng php lut sm c c mt h thng php lut tng i v s lng, m bo cht lng, p ng yu cu hi nhp kinh t quc t, to hnh lang php l thc hin cc cam kt quc t. Cc b/ngnh, a phng cn r sot li, sa i b sung v ban hnh mi cc vn bn di lut theo thm quyn ph hp vi nhng cam kt quc t ca Vit Nam trong hi nhp kinh t quc t, c bit l sau khi chng ta gia nhp WTO v i vo thc hin cc cam kt gia nhp.

Tng cng ph bin tuyn truyn, thng tin v hi nhp kinh t quc t bao gm c kin thc v cc quy tc, lut l quc t, cc cam kt, l trnh m ca ca Vit Nam v cc thng tin v th trng ti a phng v doanh nghip.

y mnh cng tc o to ngun nhn lc p ng c yu cu ca thi k hi nhp ngy cng su rng hn, trong c bit quan tm ti vic nng cao nng lc ca cn b, cng chc, nh qun l doanh nghip v thm phn, lut s.

47