Professional Documents
Culture Documents
HI BNH BCH CU
Hi Bnh Bch Cu (The Leukaemia Foundation) l t chc v v li, hot ng ton quc, ch trng vo phng din chm sc v cha tr bnh nhn bnh bch cu, bnh bch huyt, bnh u ty, bnh thiu mu bt sn (aplastic anaemia) v cc chng ri lon lin quan n mu. Hi Bnh Bch Cu hon thnh mc tiu ny bng cch h tr v hng dn/c vn, cung cp ch , thuyt ging v bnh tt, chuyn ch v gip thit thc cho bnh nhn v gia nh.
VIETNAMESE
Mu
Mu gm c t bo mu (blood cells) v huyt tng (plasma), huyt tng l phn cht lng ca mu. y l cht dch chuyn ch t bo mu, nhng mnh cc nh tri ni l lng trong huyt tng.
Ty xng
Loi m xp chim c phn li rng ca xng l ty xng. y l nh my t bo mu. Khi t bo mu trng thnh v khi c th cn thm mu v l do c bit, chng s ri khi ty xng nhp vo dng mu. Trong c th khe mnh, ty xng sn sinh phn ln ba loi t bo mu, nh: hng cu bch cu tiu cu.
C th cn thn kim sot s tng trng v pht trin ca t bo mu, hu sn sinh ng s lng mi loi t bo mu gi cho c th c khe mnh. Mi giy ng h, c th sn sinh ra hng triu hng cu v bch cu. Thng thng cc t bo ny nm trong ty xng cho n khi trng thnh lu chuyn trong mch mu v hon thnh c nhiu chc nng khc nhau. Tt c t bo mu s trng thnh, ri cht, nhng tui th ca mi t bo khc bit nhau ng k. Sau khi ri khi ty xng, hng cu sng c chng bn thng. Bch cu ch sng c mt vi ting. Tiu cu sng c mt vi ngy. V tui th ca bch cu v tiu cu ngn ngi, do , kh thay th bng phng php truyn mu.
VIETNAMESE
Tiu cu (T bo tu sa)
Lm mu ng hay ng cc cm mu. Nu mch mu b tn thng (th d nh b ct hay bm), cc tiu cu s dn n im ny v bm dnh vo nhau, to thnh nt chn vt h. Thiu tiu cu, c th lm cho con ngi thng hay b chy mu mi, khi b ct th chy mu lu dt, b bm bt bnh thng, hoc i cu, i tiu ra mu, da b chy mu. Trong trng hp trm trng, khi lng tiu cu xung qu thp, cc c quan ni tng v no b c th b xut huyt. Ton y khoa iu tr s bo qu v bit khi lng tiu cu ca qu v st gim.
VIETNAMESE
GIA NH T BO MU
Tt c t bo mu u c cng mt ngun gc t t bo mm (stem cell) hay t bo tin thn (precursor cell). Tuy nhin, trong thi k pht trin ban u, cc t bo ny chia thnh hai gia nh chnh - ty bo (myeloid) v bch huyt bo (lymphoid). Gia nh ty bo gm c: hng cu, tiu cu v cc bch cu nht nh. Bch cu trong gia nh ny gi l bch cu ht (granulocytes) hay bch cu n nhn to (monocytes), ty theo chc nng.
Gia nh bch huyt bo gm c: tt c cc bch cu cn li. Khi trng thnh, nhng t bo ny gi l bch huyt bo (lymphocytes).
VIETNAMESE
VIETNAMESE
VIETNAMESE
Mu ty xng s c phn tch bng nhiu xt nghim, t vic xem xt bng king hin vi n cch cy ty xng xt nghim c bit. Ri bc s s chn bnh. Ngc vi nhng iu thng nghe ni, khng phi lc no t bo bnh bch cu cng pht trin nhanh hn t bo thng. Thc ra, theo cc th nghim trong phng th nghim nghin cu, mt s t bo bnh bch cu li pht trin chm hn t bo thng. S lng t bo mu cao l v t bo bnh bch cu tch t trong mch mu. T bo bnh bch cu cn non, tch t trong mch mu v c th khng s dng chng. Do , s lng t bo ny tng dn. Khi s lng t bo ny tng qu cao, cc mch mu c th b tt nghn v lm tn thng m trong c th. Mu tr nn rt c v dnh, khin mu kh lu chuyn. y l mt trong nhng tc hi ca bnh bch cu m bc s mun tr.
Bnh Bch Cu Cp Tnh (Acute Leukaemia) xy ra khi cc t bo trong thi k pht trin ban u b nh hng. Do , cc t bo ny cn khng trng thnh c v hon ton v dng. Do , bnh nhn b bnh bch cu dng cp tnh d b vim nhim, chy mu, v thiu mu, v hu nh phi c tr liu ngay. Bnh Bch Cu Mn tnh (Chronic Leukaemia) xy ra khi cc t bo kh pht trin hn b nh hng. Thng thng nhng t bo c phn ln chc nng bnh thng, v bnh nhn t b thiu mu, chy mu v vim nhim hn. Bnh nhn trong trng hp ny khng cn phi c tr liu ngay v mt s ngi chng cn phi c tr liu g c. Bnh bch cu chia thnh dng ty bo (myeloid) hay bch huyt bo (lymphoid).
VIETNAMESE
Khi bnh bch cu nh hng n nhng t bo m sau cng s bin thnh tiu cu, hng cu, bch cu ht v bch cu n nhn to, tnh trng ny gi l bnh bch cu ty bo (myeloid), ty xng (myelogenous), ht (granulocytic), hay ty bo (myelocytic). Khi bnh bch cu nh hng n nhng t bo m sau cng s bin thnh bch huyt bo, tnh trng ny gi l bnh bch cu nguyn bo (lymphoblastic), bch huyt (lymphoid), bch huyt bo (lymphocytic), hay bch huyt (lymphatic).
VIETNAMESE
Bch cu ht, l loi t bo ch yu b nh hng i vi bnh bch cu dng ny. Ty bo lu chuyn trong mu, vi nhim v truy tm k th xm lc truyn nhim trong mu v m ln cn. Bch cu ht phn ng nhanh chng i vi tt c k th xm lc, trong khi bch huyt bo
VIETNAMESE
phn ng chm hn nhng c kh nng chng k th xm lc chuyn nghip hn. Khi pht hin k th xm lc, bch cu n nhn to ca gia nh ty bo n hay nut v tiu dit chng. AML xy ra khi c th b thiu t bo ty bo trng thnh v ty bo cn non hay em b tch t. Khi ty bo cn non tch t trong mu qu nhiu, chng c th lm nghn mch mu. Bnh bch cu dng ny c th xy ra vi tr em v thanh thiu nin nhng thng thng th ngi ln d b bnh ny hn. Tr liu Khi tr liu, bnh AML ca mt s ngi thuyn gim hon ton (tc l khng b bnh di hn). Tuy nhin, nhng cch tr liu mi c th nng cao xc sut sng cn ca bnh nhn.
10
VIETNAMESE
Nu ch s dng liu php ha hc tr bnh CML trong thi k cp tnh, th bnh ny c th thuyn gim, nhng thng thng cng khng c lu di. Ngoi ra, tr dt bnh cho bnh nhn CML trong thi k cp tnh bng cch ghp ty xng, l iu kh thc hin hn.
11
VIETNAMESE
3.
Hng cao (High grade) U bch huyt hng ny c c tnh ging nh bnh bch cu cp tnh v c tr liu tng t, bng liu php ha hc kt hp v cch iu tr no hay h thn kinh trung ng d phng (xin xem phn tr liu bnh bch cu nguyn bo cp tnh). Tin lng ca u bch huyt hng ny ty vo bnh pht trin mc no. Nu bnh cha pht trin nhanh khi pht hin, th c th tr c bng liu php ha hc. Nu bnh pht trin nhanh khi pht hin, th kh d tr c bng cch cng thm phng php ghp t bo mm (ly t bnh nhn hay b con tng thch) vo chng trnh iu tr.
a u ty
y l loi u, m cc bch huyt bo cn rt non, gi l tng bo, tch t trong c th, nht l cc xoang ca xng. U ty l trng hp cc t bo sn sinh khng th v nhng cht chng vim nhim khc, pht trin bt bnh thng. T bo u ty c th lm tiu hao lng canxi ca xng v lm xng b xp, dn n tnh trng au xng v gy xng, lng canxi trong mu cao, thiu mu v suy thn. Tr liu di hn bng cch kt hp bc x, gii phu v liu php ha hc, c kt qu tt i vi nhiu bnh nhn, v phng php ghp t bo mm c th ko di mng sng bnh nhn. Ngoi ra cn c mt s cht v hi vi t bo (noncytotoxic agents), c th dng lm cng xng v trnh b gy. Nhng cht khc, th d nh thalidomide (thalidomide) cho thy c kt qu ha hn khi dng tr bnh u ty.
12
VIETNAMESE
ung th, ty theo dng bnh hay ghp t bo mm d giao (allogenic stem cell transplant) i vi bnh nhn tr tui.
TR LIU
Bnh bch cu v nhng bnh lin h, khng nht thit phi tr liu, nht l trong trng hp ca ngi ln tui. Nhng ngi khc, c th iu tr, thnh thong bng gii phu, bc x, ha cht hay kt hp. Khi tr bnh bch cu mn tnh, thng thng ch cn lin tc ung thuc liu lng thp, ung thuc tng t, hay thnh thong chch thuc gi cho s lng bch cu khng tng cao. Thng thng, bnh nhn bnh bch cu c th khng cn phi iu tr mt thi gian di. Bnh bch cu cp tnh th hu nh lun lun phi tr liu bng cch kt hp thuc chng ung th gi liu php ha hc kt hp. Mc ch khi tr liu l tiu dit phn ln t bo bt bnh thng, t bo bnh thng sn sinh trong ty xng (gi l liu php cm ng [induction therapy]). Khi liu php ha hc lm cho mu v ty xng c v bnh thng v bnh nhn cm thy khe khon, tnh trng ny gi l thuyn gim hon ton. iu quan trng nn bit l thuyn gim hon ton khng c ngha l bnh bch cu b tn dit. Phn ln n lc nghin cu dn vo vic khai trin k thut d tm s lng t bo bnh bch cu cn st li trong ty xng. Liu php cng c (consolidation therapy) c s dng khi bnh trng khng cn hin nhin, sau khi tr bng liu php cm ng, nhng vn bit l bnh cha ht. Tr bng ha cht theo chu k vi liu lng thp, s lm gim thm s lng t bo bt bnh thng. Trong nhiu trng hp, d khng d tm c, nhng mt s t t bo bt bnh thng vn cn trong ty xng. Trong trng hp ny, bnh bch cu c th ti pht v gi l bnh ti pht hay b bnh tr li. Tr liu ln na c th t c tnh trng thuyn gim hon ton nhng cng c th khng.
13
VIETNAMESE
tr bnh tip, bc s c th cho bnh nhn dng liu lng thuc thp, gi l liu php duy tr (maintenance chemotherapy). Trong giai on tr liu ny, liu php cm ng v cng c lm gim ti a s t bo bt bnh thng v mc ch ca liu php duy tr nh k l kim ch cn bnh cho n khi, may ra, bnh t ht hay b h min dch tiu dit.
14
VIETNAMESE
Liu php ha hc nh hng n nhng t bo pht trin nhanh. Nhng t bo ny c th l t bo bnh thng cng nh t bo bnh bch cu, bnh bch huyt hay bnh u ty. Nhng t bo bnh thng c th b nh hng bao gm: ty xng h tiu ha (ming, bao t v rut) nang lng/tc.
Tuy nhin, t bo bnh thng c kh nng ti sinh. Tc ng i vi ty xng Ty xng l ni c th sn sinh t bo mu: bch cu chng vim nhim hng cu, trnh tnh trng thiu mu v vn chuyn xy n cc m tiu cu gip mu ng li v vt da t d lnh.
Do , sau khi iu tr bng liu php ha hc, t bo ty xng bnh thng c th tm thi ngng hot ng, khin cho bnh nhn b thiu mu v chy mu hay chy mu nhiu hn. Tc ng vi h tiu ha V t bo bnh thng ca h tiu ha (ming, bao t v rut) b thuc tiu dit, bnh nhn ca liu php ha hc c th b nhng iu di y: bun nn, i v n khng ngon ming trong ming b l v khi nut b au i cu thng xuyn v phn lng to bn v gic bin i.
Tc ng vi lng/tc Tm thi b rng tc (k c lng) l hin tng ph thng nhng khng phi thuc no cng vy. Hu ht trng hp, sau khi liu php ha hc chm dt, lng/tc s mc li. Tc ng vi sinh sn Liu php ha hc c th lm cho c nam ln n b tit sn. Tuy nhin c trng hp bnh nhn vn c th c con c, nhng phi tho lun vi bc s hay y t chuyn khoa nu mun c con.
15
VIETNAMESE
Kinh nguyt ca ph n cha tt kinh c th tri st hay ngng mt thi gian. Ph n ln tui hn c th b tt kinh sm. Ph n c th th thai, nhng v phng din y khoa th khng nn. Nn tho lun v phng php nga thai vi chuyn gia huyt hc. Tc ng chm Trong trng hp bnh nhn sng th, c khi h d b mc cc loi ung th khc, c l v c iu tr bng liu php ha hc v bc x. Ngoi ra, vic tr liu c th lm cho tr em km thng minh (gim thng s thng minh). Qu v nn tho lun nhng vn ny vi bc s lm sng.
16
VIETNAMESE
Ngun t bo mm Ty xng: t bo mm c th ly t ty xng ca ngi hin tng. Ngi hin tng s c gy m, ri m nhiu mi kim vo ty xng hng chu rt t bo mm. Mu tun hon: trong mch mu c mt s rt t t bo mm. Sau khi iu tr bng liu php ha hc hay bng kch thch t ty xng, thng gi tt l G-CSF, t bo mm s ri khi ty xng, chy vo mu nhiu hn. Nhng t bo mm ny c th c ly ra bng k thut gn lc c bit, s dng my phn t bo. Mu giy nhau: Thng thng, sau khi sinh em b, mu giy nhau s b thi b. y l ngun t bo mm phong ph. Nhng t bo mm c th c rt ra t giy nhau ph thi, sau khi sinh em b, ct gi di hn v c th l dng lm ngun ty xng. Tin trnh ny khng gy nguy him cho b m hay em b. T bo mm ca ngi hin tng Bn thn (Autologous): t bo mm ca chnh bnh nhn. Nhng t bo mm ny c th rt ra khi bnh nhn trong thi k thuyn gim. (bn thn = chnh mnh) Anh ch em: t anh, ch hay em tng thch, hay trong trng hp him thy, t ngi thn khc trong gia nh. (Trc y, gi l di truyn d giao [allogeneic]). Ngi l: t bo mm c th c rt t ngi tnh nguyn, c tn trong s b hin tng ty xng hay mu giy nhau, hot ng khp th gii. Nh phng php i chiu in ton, nn c th tm ngi hin tng tng thch vi bnh nhn. Nhng phng thc ny c th khng ph hp vi mi ngi hay khng th s dng vi mi bnh nhn, v bc s, y t v gia nh phi mt nhiu cng sc v bnh nhn cng b d b nguy him. Tuy nhin, nu lm c, ghp t bo l c hi cha c bnh c bit n nhiu nht, i vi nhiu bnh tt.
17
VIETNAMESE
cht c th kch thch ty xng bnh thng ti sinh (v d nh nhn t kch thch cm), cht c th kch thch t bo bnh bch cu trng thnh bnh thng mt thi gian (axt retinoic), v cht gip h min dch tiu dit t bo bt bnh thng (v d nh khng th n tnh).
C mt bnh tng i t ngi bit n, gi l bnh bch cu t bo nhung mao (hairy cell), tr bng interferon kh d dng, nhng nay c nhng thuc tt hn, th d nh cladribine. Cng cuc nghin cu v tm hiu vn tip din trn mi lnh vc.
18
VIETNAMESE
D nhin, c ngi mun c kin th nh v cch tr liu v phn ng cng pht, v liu php khc. Tt nht l bnh nhn v gia nh ni chuyn thng vi bc s, v bt c thc mc hay nghi ngi no v y khoa. Ngoi ra, ni chuyn vi chuyn vin y khoa khc, cc bnh nhn v ngi thn trong gia nh, am tng v tnh cht phc tp ca nhng xc cm v nhu cu di hn c bit ca ngi phi sng vi cn bnh ny, cng l iu c ch.
NI KHC C TH GIP C
Bnh nhn nn thng xuyn nu thc mc v y khoa vi bc s. Cn bnh, cch tr liu v tc ng i vi bnh nhn c trnh by trong tp ti liu ny. Tuy nhin, bnh nhn c th gp phi nhng vn khc, lm cho cho h bn tm khng km cn bnh, th d: p lc tinh thn i vi bnh nhn v/hay gia nh ch hay vic i li ti chnh hc hnh vic lm.
C nhng t chc chuyn gip bnh nhn v gia nh vt qua hay gim thiu ti a nhng vn v x hi. Gia nh phi mnh dn tho lun nhng vn ny vi nhn vin y khoa v iu dng. Ngoi ra, iu phi vin dch v tr gip ca Hi Bnh Bch Cu cng c th gip. Kh nng i ph c vi nhng vn tnh cm ca mt c nhn thay i khng ngng. Chia s vn bng cch tho lun ci m, s c li v cng, khng ring i vi bnh nhn, m cn i vi ngi hu thun. Thng thng bnh nhn s chia s nhng vn tnh cm vi chuyin vin y khoa hay gia nh. Nhng nu tho lun vi ngi khc cng cnh ng cng c th c li. Hi Bnh bch cu (The Leukaemia Foundation) c vn phng ti cc tiu bang v lnh a. Mun bit thm chi tit, xin in thoi s 1800 620 420 hay xem ti website www.leukaemia.com
19