I Cuộc đời và sự nghiệp

Jean-Jacques Rouseau sinh năm 1712 tại Giơnevơ. Ông là nhà tư

tưởng, nhà giáo dục xuất sắc hơn cả của thế kỉ 18. Ông thuộc lớp những nhà
khai sáng,là những nguời chuẩn bị tư tưởng cho cuộc cách mạng tư sản
Pháp(1780). Ông sinh ra trong một gia đình mà cha là một người thợ đồng hồ
tính nết ưa phiêu lưu, không chú tâm làm ăn.Vừa mới chào đời ông đã bị mồ
côi mẹ nên thiếu sự chăm nom săn sóc. Trong cuộc đời mình Rouseau phải
sống cuộc sống lang thang phiêu bạt khắp nước Pháp và Thuỵ Sỹ, nên thiếu
học hành có hệ thống. Ông tự học được nhiều trong thời gian sống nhờ ở nhà
bà Waren, một người hảo tâm. Thời gian ở đây, ông được đọc sách và suy
nghĩ và đây cũng chính là quãng thời gian ông học được nhiều nhất về khoa
học tự nhiên nhất là hoá học.
Năm 1742 Rouseau đến Pari, ở đây ông quen biết và kết hôn với Theres
Levasscur, một người đầy tớ gái ngu dốt và thô tục, và có năm đứa con. Tuy
nhiên chính ông đã đưa 5 người con của mình vào nhà trẻ vô thừa nhận,
không nuôi một người nào. Đó là mâu thuẫn thương tâm giữa con người vô
nhân đạo và nhà triết học đầy tư tưởng cách mạng.
Năm1749 ông tham gia kì thi do học viện Dijon tổ chức và đạt giải từ
đó ông bắt đầu nổi tiếng. Cũng trong năm này vở ca kịch " Thầy bói ở làng"
của ông được hoan nghênh và làm cho tiếng tăm của ông thêm lừng lẫy.
Hai tác phẩm nổi tiếng "Tân Hêlidơ" và "Êmilơ" được viết khi ông ở
nhờ nhà bà Đêpinay ở ngôi nhà thôn quê của bà gọi là Esmitagiơ.
Năm 1761 ông xuất bản quyển " Tân Hêlidơ"; năm 1762 quyển " Dân
ước" ra đời và quyển Emilơ đuợc xuất bản. Tác phẩm Emilơ đã tạo ra tác giả
sự nổi tiếng trên thế giới. Trong tác phẩm này, Rouseau đã chỉ ra con đường
giáo dục con người tự do của xã hội mới, xã hội tư sản. Cuốn sách đã thể hiện
tư tưởng tự do, mặc dù ông không phải là người vô thần, đã đánh mạnh vào
chủ nghĩa kinh viện và chủ nghĩa hình thức của giáo hôi Thiên Chúa; làm cho
tầng lớp quý tộc tăng lữ hết sức tức giận. Pháp viện đã kết án đốt sách và bỏ
tù tác giả. Rouseau được báo trước và vội vàng trốn sang Thuỵ Sỹ. Tiếp theo
đó là 8 năm trời đi lang thang nhiều nơi. Năm 1770 ông trở về Pari và viết
cuốn " Sám hối". Năm 1778 ông qua đời vì bệnh chảy máu não.
II.Những quan điểm chính trị - xã hội và triết học của Rutxô
Theo ông, quyền hành về của cảI đã tạo nên sự bất bình đẳng, con người do
đó mất sự tự do của mình! Con người sinh ra là con ngườ tự do, trong khi đó
ở đâu con người cũng ở trong xiềng xích. Ông cho rằng, chính quyền phải
thuộc nhân dân, đòi hỏi con người phải lao động. Ông kêu gọi cần phải thủ
tiêu sự tư hữu vua chúa và bọn quý tộc, phong kiến, chỉ cho phép sự tiểu tư
hữu.

Cũng như Giôn Lốc, Rutxô là người theo triết học nhị nguyên luận. Mặc dầu
vậy, những yếu tố duy vật trong quan điểm triết học đã ảnh hưởng đến tư
tưởng giáo dục của ông. Khi xem xét vấn đề tri giác thế giớI xung quanh
chúng ta, Rutxô thể hiện là người theo thuyết cảm giác luận.

Con người, theo Rutxô, vốn là tốt, nhưng đã bị xấu xa, hư hỏng bởi xã hội
hiện nay. Từ đó, ông đi đến kết luận: Giáo dục đứa trẻ cần phải tiến hành
ngoài xã hộI đã bị hư hỏng, xa khỏi nền văn minh, mà trong lòng thiên nhiên.

Ông cho rằng sự tồn tại của con người phải dựa trên lao động của bản thân.
Thiếu lao động, không thể có một cuộc sống con người chuẩn mực được.
Nhưng trong thế giới bất công, hư hỏng, nhiều người đã chiếm đoạt kết quả
lao động của người khác. Con người thật sự tự do là con người sống bằng lao
động của mình. Vì vậy, cần phảI giáo dục con ngườI họ không phụ thuộc vào
ai cả, họ sống bằng những thành quả lao động của mình, quý trọng sự tự do
của mình, và biết bảo vệ chúng. Con người mà biết quý trọng sự tự do của
mình tất nhiên họ sẽ học cách tôn trọng sự tự do của người khác dựa trên lao
động. Theo ông, không cần giáo dục con em những người lao động, chúng ta
được giáo dục bằng chính cuộc sống. Mà cần phải giáo dục lại bọn chúa
phong kiến, bọn quý tộc và phải giáo dục đúng đắn con em của họ thì thế giớI
sẽ trở lên khác đi. Do đó nhân vật

trong tác phẩm “Êmil, hay về giáo dục” ông đã tạo ra được, xuất thân từ gia
đình có danh tiếng. Nhờ vào giáo dục tiếp thu được, Êmil phải trở thành con
người được tự do tư tưởng và sống bằng lao động của chính mình.

III. Ph¬ng ph¸p

1. TrÝ dôc
Trong cuèn " Chèng During" Enghen ®· nªu lªn nh÷ng
quan ®iÓm cña m×nh vÒ néi dung vµ ph¬ng ph¸p d¹y häc.
¤ng ®· ®Ò ra yªu cÇu d¹y häc ph¶i ®¶m b¶o tÝnh tuÇn tù vµ
tÝnh hÖ thèng. Kh«ng chØ d¹y trÎ chØ c¸i mµ nã hÊp dÉn ®èi
víi b¶n th©n m×nh nh During muèn. Mçi mét häc trß cã tÝnh
logÝc, tÝnh tuÇn tù cña riªng m×nh, nh÷ng khã kh¨n cÇn
ph¶i d¹y cho trÎ c¸ch kh¾c phôc.
Theo Mac vµ Enghen th× muèn n¾m kiÕn thøc th× ph¶i
b»ng lao ®éng kiªn tr×, mµ kh«ng thÓ b»ng lèi häc hêi hît.
Mac viÕt: " Trong khoa häc ch¼ng cã con ®êng nµo réng r·i,
®o biÓn chØ ®êng, mµ chØ cã nh÷ng ai khån sî mÖt nhoc,
leo trÌo theo nh÷ng lèi mßn lëm chëm ®¸ th× míi ®¹t ®îc
®Ønh cao huy hoµng cña nã."
Trong d¹y häc, theo c¸c «ng kh«ng chØ b»ng ph¬ng ph¸p
qui n¹p mµ b»ng c¶ ph¬ng ph¸p diÔn dÞch. V× c¶ hai ph¬ng
ph¸p ®ã cã liªn hÖ víi nhau rÊt chÆt chÏ nh ph¬ng ph¸p tæng
hîp vµ ph¬ng ph¸p ph©n tÝch. CÇn vËn dông ph¬ng ph¸p
®óng vÞ trÝ cña nã mµ ®iÒu ®ã chØ cã thÓ d¹t ®îc trong tr-
êng hîp nÕu kh«ng bá qua mèi liªn hÖ vµ sù bæ sung lÉn
nhau gi÷a c¸c ph¬n ph¸p ®ã.
Cïng víi nh÷ng tri thøc khoa häc, Lenin rÊt coi träng kÜ
n¨ng lÜnh héi toµn bé tri thøc ®ã. ¤ng ®· c¨n dÆn thanh
niªn: " Chóng ta kh«ng cÇn lèi häc g¹o, chóng ta cÇn më
mang vµ hoµn thiÖn trÝ ãc cña m×nh b»ng nh÷ng kiÕn thøc
vµ nh÷ng sù viÖc c¬ b¶n. V× chñ nghÜa céng s¶n sÏ trë
thµnh trèng rçng, sÏ chØ lµ mét chiªu bµi rçng tuyÕch, ngêi
céng s¶n sÏ chØ lµ mét anh chµng khoe khoang, kho¸c lac
tÇm thêng, nÕu nh tÊt c¶ c¸c kiÕn thøc ®· thu nËn kh«ng ®îc
nghiÒn ngÉm trong ý thøc cña anh ta. , Nh÷ng kiÕn thø ®ã
c¸c ®ång chÝ kh«ng nªn hÊp thô mét c¸ch ®¬n gi¶n, c¸c
®ång chÝ ph¶i hÊp thô mét c¸ch cã phª ph¸n, ®Ó ®Çu ãc c¸c
®ång chØ kh«ng chÊt ®Çy mét mí hæ lèn v« Ých, mµ lµm
giµu trÝ ãc b»ng sù am hiÓu sù viÖc thùc tÕ. Kh«ng cã sù am
hiÓu nh÷ng sù viÖc thùc tÕ ®ã th× kh«ng thÓ trë thµnh mét
ngêi hiÖn ®¹i cã häc thøc ®îc."

2. §øc dôc

Theo Mac vµ Enghen, nÐt quan träng nhÊt trong ®¹o

®øc míi lµ chñ nghÜa tËp thÓ. V× chØ trong m«i trêng tËp
thÓ th× c¸ nh©n míi nhËn ®îc nh÷ng phng tiÖn ®Ó cã thÓ
ph¸t triÓn toµn diÖn nh÷ng t chÊt cña m×nh, vµ do ®ã chØ
trong tËp thÓ míi cã tù do c¸ nh©n.
Lenin còng chØ ra r»ng gi¸o dôc lßng yªu níc ph¶i kÕt
hîp chÆt chÏ víi gi¸o dôc chñghÜa céng s¶n, tinh thÇn ®oµn
kÕt h÷u nghÞ gi÷a ngêi lao ®äng trong tÊt c¶ c¸c níc. Ngoµi
ra cÇn ph¶i gi¸o dôc ý thøc kØ luËt tù gi¸c vµ th¸i ®ä lao
®éng ngay tõ khi cßn trÎ tuæi, ý thøc tæ chøc, ý thøc ®Æt lîi
Ých tËp thÓ lªn trªn, cèng hiÕn hÕt søc m×nh cho sù nghiÖp
x©y dùng chñ nghÜa céng s¶n.
Lªnin cßn chØ ra gi¸o dôc ®¹o ®øc ph¶i g¾n liÒn víi
tõng bíc häc tËp vµ ren luyÖn cña b¶n th©n víi cuéc ®Êu
tranh kh«ng ngõng cña nh÷ng ngêi céng s¶n vµ nh÷ng ngêi
lao ®éng chèng l¹i mét x· héi ¸p bøc bãc lét. Quan ®iÓm cña
«ng lµ" kh«ng tù giam m×nh trong c¸c trêng häc vµ kh«ng
h¹n chÕ m×nh ë viÖc ®äc s¸ch vë vµ tµi liÖu céng s¶n." ¤ng
kh¼ng ®Þnh chóng ta kh«ng tin vµo viÖc rÌn luyÖn, gi¸o dôc
vµ häc tËp nÕu viÖc ®ã chØ ®ãng khung trong nhµ trêng vµ
t¸ch rêi cuéc sèng s«i næi.

3. ThÓ dôc
Trong " Ch©u ¢u cã thÓ trõ gi¶i qu©n bÞ ®îc kh«ng?"
Enghen ®· v¹ch ra mét c¸ch cã c¨n cø vÊn ®Ò gi¸o dôc thÓ
chÊt cho thanh thiÕu nhi. Theo «ng d¹y mét c¸ch chu ®¸o, cã
hÖ thèng nh÷ng bµi tËp thÓ dôc tù do vµ thÓ dôc dông cô.
¤ng khuyªn nªn thùc hiÖn gi¸o dôc qu«c phßng trong nhµ tr-
êng. V× ®iÒu ®ã sÏ gióp trÎ ph¸t triÓn vÒ thÓ chÊt vµ t¹o
cho hä cã sù ®µo t¹o vÒ mÆt qu©n sù.
Theo «ng, nªn dµnh mét phÇn thêi gian hÌ ®Ó tiÕn hµnh
nh÷ng cuèc hµnh qu©n vµ luyÖn tËp t¹i ®Þa ph¬ng. §iÒu ®ã
sÏ cã lîi cho c¶ viÖc ph¸t triÓn thÓ lùc lÉn trÝ lùc cho häc sinh,
®ång thêi cßn tiÕt kiÖm ng©n s¸h cho nµh níc.
4. Mü dôc
Theo Mac con ngêi lu«n cã nhu cÇu nhµo nÆn hiÖn thùc
theo qui luËt cña c¸i ®Ñp. Trong lao ®éng con ngêi h×nh
thµnh nh÷ngthíc ®o cho c¸i ®Ñp. MÆt k¸hc nh÷ng tri thøc
vÒ c¸i ®Ñp lu«n lu«n cæ vò con ngêi s¸ng t¹o. V× vËy M¸c -
Lªnin ®· ®Æt ra nh÷ng ph¬ng ph¸p luËn ®Ó mçi ngêi tù trau
dåi kiÕn thøc cho m×nh.
Tríc hÕt lµ x©y dùng mét hÖ thèng ®óng ®¾n vÒ mÆt
t×nh c¶m thÈm mÜ, thÞ hiÕu thÈm mÜ lµnh m¹nh vµ lÝ tëng
thÞ hiÕu tiÕn bé. ViÖc båi dìng nµy ®îc lµm thêng xuyªn ë c¶
hai ®èi tîng ®ang truyÒn ®¹t tri thøc thÈm mÜ vµ s¸ng t¹o
thÈm mÜ.
Nh÷ng thµnh qu¶ v¨n h¸o vµ v¨n minh cña loµi ngêi ®îc
sinh ra tõ lao ®éng vµ tµi n¨ng cña con ngêi. TiÕp thu nh÷ng
Ýa trÞ thÈm mÜ cña n©hn lo¹i, cña d©n téc, cña giai cÊp c«ng
nh©n, kÕ thõa vµ ph¸t huy nh÷ng gi¸ trÞ thÈm mÜ v¨n ho¸
m«i trêng vµ lµm tiÒn ®Ò s¸ng t¹o nh÷ng gi¸ trÞ thÈm mÜ
míi lµ mét yªu cÇu cÊp thiÕt ®Æt ra hiÖn nay.
§Ó cã thÓ ®¹t ®îc hiÖu qu¶, c«ng t¸c truyÒn thô kiÕn
thøc thÈm mÜ pahØ d¹t ®Õn sù nhuÇn nhuyÔn vµ phãi hîp
hµi hoµ c¸c tri thøc vÒ c¸i ®Ñp truyÒn thèng vµ hiÖn ®¹i,
d©n téc vµ thÕ giíi, kinh nghiÖm vµ lÝ luËn.
Con ngêi nh©n danh c¸i ®Ñp, nh©n danh b¶n th©n gi¸
trÞ thÈm mÜ mµ c¶m thô, ®¸nh gi¸, s¸ng t¹o, chèng l¹i nh÷ng
hiÖn tîng ph¶n thÈm mÜ, ph¶n v¨n ho¸.

5. Gi¸o dôc kÜ thuËt tæng hîp

Theo Mac gi¸o dôc kÜ thuËy tæng hîp lµ gióp trÎ hiÓu ®-
îc nh÷ng nguyªn lÝ c¬ b¶n cña tÊt c¶ c¸c ngµnh s¶n xuÊt, t¹o
cho trÎ h×nh thµnh nh÷ng kÜ x¶o sö dông nh÷ng c«ng cô
®¬n gi¶n nhÊt cho tÊt c¶ nÒn s¶n xuÊt. V× nh÷ng c«ng cô
®¬n gi¶n dùa trªn nh÷ng nguyªn lÝ chung, mÆc dï cã n÷ng
sù kÕt hîp kh¸c nhau, th©m chÝ lµ nh÷ng m¸y mãc phøc t¹p
nhÊt.
VÒ gi¸o dôc lao ®éng c¶u thiÕu nhi: TrÎ em tham gia s¶n
xuÊt x· héi lµ mét hiÖn tîng tiÕn bé, lµnh m¹nh nhng ®ång
thêi còng chØ ra nh÷ng h×nh thøc kh«ng thÓ chÊp nhËn ®îc
mµ chÕ ®é t b¶n ®· dïng.
Lªnin cho r»ng kh«ng thÓ h×nh dung mét x· héi lÝ tëng
trong t¬ng lai , trong ®ã nÒn gi¸o dôc l¹i kh«ng kÕt hîp lao
®éng s¶n xuÊt cña thÕ hÖ trÎ: NÕu d¹y häc vµ gi¸o dôc mµ
tho¸t li lao ®éng, s¶n xuÊt, hoÆc lao ®éng kh«ng ®i ®«i víi
d¹y häc, th× kh«ng thÓ ®¹t tíi møc ®é thÝch øng víi sù ph¸t
triÓn kÜ thuËt vµ tr×nh ®é tri thøc cña khoa häc ngµy nay.
Ngoµi ra Lªnin cßn g¾n chÆt gi¸o dôc kÜ thuËt tæng hîp víi
gi¸o dôc th¸i ®é lao ®éng míi, víi vÊn ®Ò kØ luËt tù gi¸c.

IV. Mục đích giáo dục:

Theo Rutxô, mục đích của giáo dục là đào luyện con người, giống như
con người ta uốn nắn cây cối bằng sự trồng trọt. “ Người ta muốn hướng học
trò của tôi về nghề võ, về đạo lý, về tu pháp, điều đó tôi không cần biết. trước
khi trẻ làm những gì cha mẹ trẻ muốn, thiên nhiên muốn trẻ phải sống cuộc
sống con người trước đã. Song là m ột nghề mà tôi muốn trẻ học. Ra khỏi tay
tôi nó sẽ không là thẩm phán, cũng không phải là chiến sĩ hay tu sĩ gì cả;
trước hết nó sẽ là một con người.”

V. Nội dung giáo dục

Rutxô cũng đã đề ra phải tiến hành các mặt giáo dục: đức, trí, thể,
mỹ, lao động. Song tuỳ theo lứa tuổi mà nội dung sẽ nặng về một
mặt nội dung nhất định nào đó. Thí dụ, thời kì 1 và 2 thì đặc biệt chú ý tới
giáo dục thể chất. Thời kì thứ 3, ngoài giáo dục thể chất, còn có giáo dục trí
tuệ, giáo dục lao động. Về mặt trí dục, Rutxo chưa biết liên hệ những kinh
nghiệm với bản thân trẻ với kinh nghiệm của nhân loại được biểu thị thành
khoa học. Vì ông coi trọng những tri thức thực tế nên cần phải tiếp thu chúng
không phải từ sách vở mà từ thiên nhiên. Thời kì thứ 4 thì nặng về giáo dục
đạo đức mà nó chỉ có thể đề ra trong xã hội, giáo dục giới tính.
VI. Phương pháp gi áo dục và dạy h ọc
Điều đầu tiên mà Rút xô đòi hổi việc dạy học phải đảm bảo tính giáo dục.
Ông viết “Thật ra khi tôi mong muốn đưa trẻ tập vẽ, đó không phải là để cho
nó biết vẽ mà thôi, mà còn để cho tre tập quan sát, tập điều khiển cánh tay của
trẻ. Vf nói một cáhc tổng quát, tôi không quan tâm lắm trẻ biết hay không làm
một bài tập nào đó, miễn là giác quan của nó minh mẫn và thể xác của nó có
thói quen tốt nhờ sự luyưện tập này. Tóm lại dạy học nhằm phát triển ở trẻ
tính tự hoạt động, kỹ năng quan sát, sự nhanh trí. Dạy học phải kích thích nhu
cầu hứng thú của trẻ. Ông nêu ra nguyên tắc hứng thú sau này rồi đặt làm
trọng tâm của khao sư phạm. Hứng thú hiện thưòi thường đó là động cơ to
lớn, động cơ duy nhất thúc đẩy đưa trẻ đi xa một cách chắc chắn.
Dạy học phải làm cho trẻ đụng chạm với thực tại và sự vật hơn là đưa vào
ngôn từ, gnhiên cứu sách vở. Trên cơ sở tư tưởng giáo dục tự nhiên và tự do
Rút xô rất coi trọng việc phát triển sự tự hoạt động, quan sát sự nhanh trí của
trẻ. Vì vậy phương pháp dạy học phải chú ý đặc tính trực quan một cách tối
đa. Theo ông trực quan đó là thiên nhiên, là chính nững sự kiện sinh động.
Ông nói: “ Sự vật! Sự vật! Tôi vẫn muốn luôn luôn lặp đi lặp lại rằng chúng ta
đã để cho từ ngữ có quá nhiều quyền năng với lỗi giáo dục như vậy, chúng ta
chỉ tạo thành những con két mà thôi. Chính vì vậy mà Rút xô lên án sự giáo
dục theo sách: “ Tôi ghét sách vì chúng chỉ tập cho chúng ta nói về những gì
chúng ta không biết mà thôi.”
Theo ông, công việc tay chân thay thế cho sự giáo dục bằng sách vở. “ Thay
vì bắt trẻ ôm sách, nếu tôi đưa trẻ vào một xưởng nào đó, chân tay của nó sẽ
làm việc lợi cho trí óc.”
Về phương pháp giáo dục đạo đức cúng trên cơ sở tư tưởng giáo dục tự nhiên
và giáo dục tự do, ông chú ý nhiều đến phương pháp giáo dục tạo kinh
nghiệm cho trẻ và là phương pháp hậu quả tự nhiên. Ông viết: “ Một đứa trẻ
hiếu động, làm hư hỏng tất cả những gì nó đụng tới. Bạn không cần phải nổi
giận. Bạn hãy thu dọn đi tất cả những gì nó có thể làm hư hỏng. Nó làm gãy
đồ đạc bằng gỗ của nó, bạn hãy đừng vội mua đồ mới thay thế vào đó. Hãy để
cho nó cảm thấy caid thiệt hại cảu sự thiếu đồ đạc. Qua đó mà giúp cho trẻ ý
thức sâu sắc hậu quả sẽ tới đối với từng hành động của mình và nhờ vậy mà
trẻ có những kinh nghiệm đạo đức.
Trong giáo dục ông bác bỏ việc trách phạt trẻ. Theo ông hãy đừng bắt trẻ chịu
một hình phạt nào, bởi vì nó không biết rằng nó làm như vậy là nó đã phạm
lỗi. Giải quyết những trường hợp trẻ phạm lỗi ông sử dụng những biện pháp
của phương pháp gay hậu quả tự nhiên để từ đó ý thức rõ sai lầm của mình,
nhờ đó mà tạo kinh nghiệm. Ông nói: “ Chúng ta không nên trách phạt trẻ với
tính cách là một sự trách phạt, sự trách phạt này luôn luôn xẩy ra với trẻ như
là một hậu quả tự nhiên của ahnhf vi xấu của nó.”
Về giáo dục phụ nữ Rút xô tỏ ra có nhiều ý kiến lạc hậu. Người thiếu nữ lý
tưởng của ông là Xô-phi, người vợ sau này là Ê-mi-lơ. Ông cho rằng nam giới
và nữ giớicó xứ mệnh khác nhau, nên sự giáo dục cũng khác nhau. Sứ mệnh
của phụ nữ là dạy con, trông nom việc gia đình, almf sao trong nhà viu vẻ,
chồng con đươc hưởng hạnh phúc đầy đủ. Ông viết : “ Người đàn bà sinh ra
để nhường nhịn người đàn ông và để chịu đựng cả sự bất công của người đàn
ông nữa.”
Phụ nữ chỉ cần có sức khoẻ, để có thể chăm sóc con cái. Về đức dục, thì cần
phải ôn hoà và phục tòng mẹ, cha, chồng. Không cần phải có học vấn, vì học
vấn không hợp với thiên chức cảu người phụ nữ. “ Người đàn bà nên lấy tư
tưởng của chồng làm tư tưởng của mình, lấy lời lx của chồng làm lời lẽ của
mình”
ĐÁNH GIÁ:
Nói chung chủ trương giáo dục của Rút xô đối với thời đại của ông có nhiều
điểm mới lạ và tiến bộ: ông đã chống lại tư tưởng phong kiến, chống chủ
nghĩa kinh viện, chủ nghĩa giáo điều, chống kỷ luật roi vọt. Ông tuyên bố
nhân loại bình đẳng, ông tôn trọng cá tính của trẻ em, bênh vực quyền lợi cảu
trẻ em đề cao sáng tạo tính và tích cực tính của trẻ em. Về phương pháp giảng
dạy, ông đã chú ý đêns nguyên tắc trực quan, đến phương pháp thực nghiệm,
phương pháp đàm thoại, đến sự liên hệ giữa việc giảng dạy và thực tế sinh
hạot. Ông đặc biệt chú ý đến việc giáo dục giác quan , đến giáo dục ý thức lao
động. Ông nêu bật tầm quan trọng của thể dục.
Tuy nhiên, ta nhận thấy Rút xô còn có nhiều sai lầm về phương diện giáo dục:
hệ thống giáo dục của ông xây dựng trên cơ sở duy tâm, ông chia cắt các giai
đoạn một cách máy móc, gò bó và hình thức, ông lí tưởng hoá nhi đồng và
đánh giá quá cao kinh nghiệm của trẻ em, ông voi nhẹ tri thức có hệ thống,
coi nhẹ tác dụng chủ đạo của giáo sư, tuy rằng bắt giáo sư luôn luôn đi kèm
học sinh từ lúc lọt lòng đến lúc trưởng thành, ông đã có những ý liến lạc hậu
đối với vấn đề giáo dục phụ nữ.
Mặc dù những thiếu xót trên này, những kiến giải của Rút xô về giáo dục đã
có ảnh hưởng rất sâu sắc đến các nhà giáo dục trong thời kì cách mạng tư sản
Pháp.