La l mt trong nm loi cy lng thc chnh ca th gii.

i vi ngi Vit chng ta cy la khng ch l mt loi cy lng thc qu m cn l mt biu tng trong vn chng n di "bt cm","ht go". Vit Nam, mt nc c nn kinh t nng nghip t hng ngn nm nay. T mt nc thiu lng thc trm trng trong nhng nm chin tranh nhng hin nay, nn nng nghip ca nc ta khng ch sn xut ra mt lng ln lng thc p ng nhu cu trong nc m cn xut khu sang nhiu th trng ln trn th gii. Trong ngnh trng la nc ta l mt trong nhng ngnh ngnh sn xut lng thc v cng quan trng v t c nhng thnh tu ng k, a Vit Nam tr thnh nc xut khu go ln th hai trn th gii. i vi ngi Vit chng ta, hay phn ln dn chu ni chung, cy la v ht go l mt loi thc phm ht sc gn gi v ng mt vai tr cc k quan trng trong dinh dng. Ngay t khi cn trong lng m, chng ta lm quen vi cm go, v ln ln theo cy la cng ht go. Vi bn sc vn ha nng nghip, cy la v ht go cn l mt biu tng ca cuc sng. Ca dao, khu ng chng ta c cu Ngi sng v go, c bo v nc, hay Em xinh l xinh nh cy la, v.v.. - Qua hng nghn nm lch s, la l cy lng thc ch yu nui sng cc th h ngi Vit cho n nay. Trong i sng tinh thn ca con ngi, cy la cng gn b thn thit v cng. iu c th hin rt r trong ngn ng hng ngy, trong cch ni, cch t tn, gi tn t ca ming ca nhng ngi hai sng mt nng. Bt u t lc nm ht mng xung ng. Thng thng nm bui sng th bui chiu mng "ngi" c, tc l r bm c vo t v mm nhn xui hng ln tri. Bc nng dn hon ton c th yn tm v n sng c trong mi trng mi, ch thc ca n. Qua hm sau, mm nh ln cao hn, bt u c cht xanh xanh, ngi ta bo l m "xanh u". M cng c "gan". "Gan m nm thn non, d b gy nt. Nh khng kho, nh gip "gan" th dnh m s "cht". Cy xung c vi ba hm th la m r mi, gi l bn chn hay "ng chn". Cng nh ch "ngi" trn, ch "ng chn" rt chnh xc, rt hnh tng, v ch vi ba hm trc do mi cy, mi cy la u ng nghing, xiu vo, thm ch c cy cn b ni trn mt nc na. Gi y "ng chn" c, tc l cng ging nh ngi ta, c mt t th ng chn vng vng, chc chn bm trn mt t. Khc vi lc ny mm, cy la sinh si bng cch " nhnh". Nhnh "con" nhnh "ci" thi nhau mc ra, tn vn thnh khm. Vo khong thng hai m lch, khp cnh ng mn mn mu xanh. Dng cy thon th, mm mi, sc l non t y sc sng gi ci g y ti tr, xinh xn, du dng. chnh l lc cy la "ang th con gi", thi p nht ca i la, i ngi. Gp hm tri quang my tnh, ng u lng m trng, cnh ng tri ra bt ngt, p ta bc tranh. Ht thi k xun xanh, la chuyn sang giai on "trn mnh", "ng ci" ri "m ng". ng la to nhanh, nng ma ri mi ngy mi khc. "La chim lp l u b/H nghe ting sm pht c m ln". Nu ma thun gi ho ch mi hm l la tr xong. Nhng chng may gp k kh hn th ng khng tr ln c, ngi ta bo b "nghn". "Nghn" l cc lm ri, l c ci g n vng vng, nh un c trong lng... Ngoi ra cng c th b "ng", b "nm" lc gp gi ln ma to. ng b ta s nht cnh ny v my thng trng cy sp n ngy hi qu. Nu chng may b "ng" non th ht

thc s lp lng, coi nh hng n. Cn la "nm" di nc, ngm vi ngy th ht thc trng ln, nt nanh v ny mm ngay trn bng. Mm nh trng trng xt rut. Xt rut v khoe vui vi nhau, thc nh ti "nhe rng ci" ng ! Ngi nng dn xa nay vn mc mc, cht phc. Chng phi h vn v g u. Ch v gn gi qu, thn quen qu. Ban ngy vc cuc ra ng thm la. Ban m gic m ton thy nhng cy la. La l i no, l ngi bn c th s chia ni nim, bun vui tm s. Tri qua chiu di cc th h, i la ln vo i ngi. V ri, i ngi li chan ho, gi gm vo i la thng qua nhng t ng nm na, nhng tn gi sinh ng k trn. Cy la gn gi vi ngi nng dn cng nh b tre, khm chui. Bi vy thm m tnh ngi v hn qu, cng nng ma, sng gi, cng nng nn ho quyn thn thng. Nng nghip Vit Nam vn mang dng dp mt nc -nn cng nghip la nc bao i nay cho nn cy la gn b ,gn gi vi ngi Vit,hn Vit l l d nhin.

Bi 2
Vit Nam t nc ta i, Mnh mng bin la u tri p hn li th qu khng sai, lch s Vit Nam chng minh Vit Nam l ci ni ca nn vn minh la nc. t nc ta khi nghip l ngh trng la m li, bn nhng bn lng xm thn, nhng trin sng, con sui nhng cnh ng xanh thm tri di tn chn tri nh du hiu cho du khch nhn ra t nc chng ta- mt t nc c ngh nng vi s gn b ca con ngi cng cy la nc.La l ci tn c t bao gi trong li n ting ni cng nh trong t in Vit Nam, ch loi cy lng thc chnh t vic m mm nhng ht thc cng trn vng ng. Ht thc c ngi nng dn ngm ln mm gieo xung mt lp bn dc snh pht trin thnh nhng cy m xanh non. Sau khi ngi nng dn cy ba k, y thng c nh ln b li thnh b trng nh nhng c thiu n tht y lng ong trong b m mu xanh khuyn r. Ri di bn tay kho lo nh nhng ngi m, ngi b, ngi ch thon thot cm xung bn su mu m. Ngi nng dn ngy m chm cht cho cy la ln nhanh v kho mnh, khng ph lng ngi chm sc cy la pht trin rt nhanh thnh nhng rung la mnh mng, bt ngt, b ni b, thm thm. Chng my chc, ba, bn thng tri qua t cy m non tr thnh cnh ng la mu vng nh thm la, bo hiu ma bi thu. La pht trin theo ba giai on chnh: Giai on m non, mmh mai yu t nh em b s sinh run ry trc nng mai hay gi bo lnh lo cng nh e do ca nhng cn trng gy hi. Di bn tay cn c v tnh thng yu ca ngi nng dn cy m cng tri qua c ma ng gi rt ca v ng xun. nng ng hng, b gi ma ng cng mt mi i ngh nhng ch cho ch ma xun m p tr v. Ch ch c th cy m xanh non tr li, cy m li c nhng b m nh ln em ra rung cy . H thi nhau cy la thng hng vi li ca v cng l li nhc nh nhau cy ng k thut cy la cho nng xut cao Nga tay cy la thng hng, va hng sng, ng hng con, trn cy la, n ma n ln. La c th m ln ln di bn tay chm sc ca ngi nng dn. N sinh si ny n thnh nhng khm la to cht t, la r ro trong gi nh k chuyn ngy xa lang Liu cy la ly ht go lm bnh chng bnh giy trong ngy l tin vng. Nhng l la nh li l nhng yu iu duyn dng nh hng nghn cnh tay a gin vi gi to thnh nhng t sng la nhp nh di nng chiu vng ng. Vi cu ca ca ngi nng dn khuyn nh nhau Nht nc, nh phn, tam cn, t ging, h chm sc cho cy la pht trin, khng ph lng dn, cy la ba thng mi ngy sau khi cy tr bng ri lm my chn vng cho nhng ht go trng ngn nui sng con ngi. Cy la nc thch nghi vi nhiu loi t: t ct pha, t phn, t tht, t m g ...cng ging ngi nng dn cy la cn c cht lc tinh tu t t m m ln ln tr thnh cy lng

thc ch lc ca nn kinh t nng nghip Vit Nam.. Cy la Vit Nam c ngi nng dn canh tc hai v chnh l la chim (t thng ging n thng 4, thng 5) v la ma (t thng 6 n thng 9, thng 10)m lch. Cy la cng c rt nhiu loi, nhng c hai loi khc bit l: la t, v la np. La t khng th thiu c trong ba cm ca con ngi Vit Nam t Bc n Nam, t min xui n min ngc, t dn tc kinh n dn tc tiu s la vn l cy lng thc chnh, go ly t cy la l thc n s 1 trong ba cm ca ngi Vit Nam. La lp ngoi vic lm lng thc ht go np to trn thm lng ngi nng dn cn em ch bin thnh cc li bnh nh : Bnh cm hay cn gi l bnh hnh phc lm t ht thc np khng th thiu trong l n hi ca ch r trong ngy l nh hn, bnh chng bnh giy trong ngy tt, thi xi trong mm c cng gia tin. C nh vy cy la cng vi ngi nng dn gn b bao i nay. Cuc sng ca ngi Vit Nam cng nh ngi chu mi mi ng hnh vi cy la. Nm thng tri qua nn cng nghip ho, hin i ho c thnh hnh nhng hnh nh cy la v gi tr tim nng ca n vn l v tr s mt trong qu trnh pht trin ca t nc chng nhng th m n cn c ly lm biu tng ca cc nc trong khi ASEAN nh mt bu vt cao qu. Bi 3 Nc Vit Nam ta hnh thnh v pht trin t nn vn minh la nc. Khong 90% dn s nc ta sng ch yu nh vo nng nghip. Trong , cy la ng vai tr ch yu. Bao nhiu th k qua, con ngi v cy la gn b vi nhau keo sn bn cht. M hi con ngi ri xung tng lung cy mi lt , thm vo tng tc t cho cy la m mm vn ln mt m xanh tt. i t Bc ch Nam, dc theo ng quc l hay ven nhng rng ni, nhng dng sng, bao gi ta cng cng thy nhng cnh ng la xanh tn chn tri hoc vng thm mt mu tr ph. Cy la l ngi bn ca con ngi, l biu tng ca s no m phn vinh ca t nc. Th nhng, c my ai trong chng ta bit r v cy la? La thuc loi thn tho. Thn cy la trn chia thnh tng lng v mt. Lng thng rng rut, ch c phn mt l c. L la di v mng, mt l nhm, gn l chy song song . R ca cy la khng di lm, thng mc vi nhau thnh chm bm cht vo bn gi cho thn la thng ng thi ht dng cht nui thn cy. Hoa la nh nhn, mc thnh nhiu chm di. iu c bit ca cy la m t ai n. Hoa la cng chnh l qu la ng thi tr thnh ht la sau ny. Hoa la khng c cnh hoa, ch c nhng vy nh bao bc ly nhu bn trong. Lc hoa la n, u nhu th ra ngoi, c mt chm lng qut ht phn. Hoa la t th phn ri bin thnh qu. Cht tinh bt trong qu kh c li dn v bin thnh ht la chn vng. Mun ly ht go bn trong, con ngi phi tri qua nhiu cng on: gt la, trc la v, phi cho ht tht kh. Sau la vo trong ci, dng chy m gi lin tc cho lp v tru bong trc ra. K tip phi sng sy la ra ht gao chc my Sau ny, my mc thay dn cho sc ngi, nng sut tng dn theo thi gian, nhng nhng vng cao ngi ta vn dng chy gi go. Ting chy cp, cum vng vng trong m gi ln mt cuc sng lao ng thanh bnh mang m bn sc ring ca ngi dn Vit. Cy lua nc ta c rt nhiu ging nhiu loi. Tu vo c im a l tng vng, tng min m ngi ta trng nhng ging la khc nhau. min Bc vi nhng ng chim trng, ngi ta chn la chim thch hp vi nc su cy trng, min Nam ng cn ph sa mu m hp vi nhng ging la cn. nhng vng l nh Tn Chu, Chu c, Mc Ho, Long Xuyn ngi ta chn loi la tri

hay cn gi l la ni, la nc gieo trng. Gi l la tri v vic trng ta ngi nng dn c ph mc cho tri. Gieo ht la xung ng, gp ma nc ni, cy la c mc cao dn ln theo con nc. n khi nc rt, thn la di nm ng rp trn ng v bt u tr ht. Ngi dn c vic vc lim ra ct la em v.Ngy nay, ngnh nghin cu nui trng pht trin cho ra i nhiu loi la ngn ngy c nng sut cao nh NN8, Thn Nng 8, M, IR66 Theo iu kin kh hu v thi tit nc ta, cy la thng c trng vo cc v ma sau: min Bc trng vo cc v la chim, la xun, min Nam ch yu l la ng Xun v la H Thu. Cc loi la ngn ngy thng khng b nh hng bi v ma.Cy la mang n cho dn ta hai c sn qu t lu i. l bnh chng, bnh giy v cm. Bnh chng bnh giy xut hin t thi Hng Vng, biu tng cho tri v t. Ngi Vit ta dng hai th bnh ny dng cng t tin v tri t vo nhng dp l tt. N tr thnh c sn truyn thng ca dn tc Vit.Cm, mt c sn na ca cy la. Ch nhng ngi chuyn mn mi nh c lc gt thc np mang v. Qua nhiu ch bin, nhng cch thc lm c tnh gia truyn t i ny sang i khc bin ht thc np thnh cm do, thm v ngon. Nhc n cm, khng u ngon bng cm lng Vng gn H Ni.. Tm li, cy la c tm quan trng rt ln i vi nn kinh t nc nh ch yu cn dc vo nng nghip. Cy la bao i l bn thn thit ca ngi nng dn Vit Nam, khng ch v mt vt cht m cn c v mt tinh thn. Mi mi vn cn nghe mi ngi nhc nhau nhng vn iu ca dao thp thong bng hnh con tru v cy la: Bao gi cy la cn bng Th cn ngn c ngoi ng tru n Bi 4 Ngun gc : - vng nhit i v cn nhit i khu vc ng nam chu v Chu phi. M t cu to : -La l sng 1 nm ,cao t 1 -1.8m v c th cao hn. -Vi cc l mng, hp bn (2-2,5 cm) v di 50-100 cm. Cc hoa nh th phn nh gi mc thnh cc cm hoa phn nhnh cong hay r xung, di 30-50 cm. Ht l loi qu thc (ht nh, cng ca cc loi cy ng cc) di 5-12 mm v dy 2-3 mm. Cy la non c gi l m. Sau khi ngm , ngi ta c th gieo thng cc ht thc ny mm vo rung la c cy, ba k hoc qua giai on gieo m trn rung ring cy la non c sc pht trin tt, sau mt khong thi gian th nh m cy trong rung la chnh. Sn phm thu c t cy la l thc. Sau khi xt b lp v ngoi thu c sn phm chnh l go v cc ph phm l cm v tru. Go l ngun lng thc ch yu ca hn mt na dn s th gii (ch yu chu v chu M La tinh), iu ny lm cho n tr thnh loi lng thc c con ngi tiu th nhiu nht. Ni gieo trng : -La thng thng c gieo hay cy trong cc rung la nc - cc mnh rung c ti hay ngm trong mt lp nc khng su lm vi mc ch m bo ngun nc cho cy la v ngn khng cho c di pht trin. Khi cy la pht trin v tr thnh ch yu trong cc rung la th nc c th ti tiu theo chu k cho n khi thu hoch ma mng. Cc rung la c ti tiu nc lm tng nng sut, mc d la c th trng ti cc vng t kh hn (chng hn cc rung bc thang sn i) vi s kim sot c di nh cc bin php ha hc. Sn phm t la : -Sn phm ch yu t go l cm. Go c th nu thnh cm nh cch luc trong nc (va ) hay bng hi nc. Cc ni cm in rt ph bin chu , n gin ha qu trnh ny. Go cng c th nu thnh cho bng cch cho nhiu nc hn bnh thng. Bng cch ny go s c bo ha v nc v tr thnh mm, n hn. Cc mn cho rt d tiu ha v v

th n c bit thch hp cho nhng ngi b m.