Professional Documents
Culture Documents
=
= =
.
Kt hp vi iu kin ta c nghim ca phng trnh: x 0; x 1 = = .
Qua li gii trn ta thy c
2
x x s biu din c qua x 1 x + nh vo ng
thc
( )
2
2
x 1 x 1 2 x x + = + (*) .C th nu ta t t x 1 x = + th
2
2
t 1
x x
2
+ = + = = = .
Vy ta c:
2
0
x 1 x 1
2 x x 0
x 0; x 1
VN (VT 2) x 1 x 2
+ =
=
= =
< + =
.
Vic thay th biu thc x 1 x + bng mt n mi l t (m ta gi l n ph) l mt
suy ngh hon ton ph hp vi t nhin ( chng ta nh li l chng ta ang tm cch
lm mt cn thc !). Cch lm nh th ny ta thng gp trong cuc sng hng ngy ca
chng ta, chng hn khi chng ta i xa khng tin cho vic mang theo tin mt ta c th
i qua la, hay th ATM, sc,Cng nh vic chuyn i tin trn, lm mt cn
thc ta tm cch t mt biu thc cha cn thc no bng mt biu thc n mi sao
cho phng trnh n mi c hnh thc kt cu n gin hn phng trnh ban u. t
biu thc cha cn no bng biu thc n mi nh th no l vn quan trng nht,
bc lm ny quyt nh n c c li gii hay khng v li gii tt hay d.
chn c c cch t n ph thch hp th ta cn phi tm c mi quan h ca cc
biu thc tham gia trong phng trnh nh cch gii trn ta to c mi quan h
l ng thc (*). C nhiu cch to ra mi quan h gia cc i tng tham gia
Chuyn phng trnh Bt phng trnh
GV: Nguyn Tt Thu Trng THPT L Hng Phong Bin Ha ng Nai 2
trong phng trnh chng hn phng trnh trn ngoi ng thc (*) ta cn c mi
quan h gia cc biu thc tham gia trong phng trnh:
( ) ( )
2 2
x 1 x x 1 x 1 + = + = (**) m t phng trnh ta rt c mt cn thc qua
cn thc cn li:
3 1 x 3
x
2 1 x 3
=
. Do nu t
3t 3
t 1 x x
2t 3
= =
thay vo
(**) v bin i ta thu c phng trnh
2
t(t 1)(2t 4t 3) 0 t 0, t 1 + = = = hay x 0, x 1 = = l nghim ca phng trnh.
Phng trnh cho ch cha tng v tch ca hai cn thc, ng thi hai cn thc tha
mn (**) do vy ta c th t a x, b 1 x = = th t phng trnh cho kt hp vi
(**) ta c h phng trnh:
2 2
2
1 ab a b
3
a b 1
+ = +
+ =
=
= + + =
.
Qua v d trn ta thy c nhiu cch gii phng trnh v bt phng trnh v t. Mi
phng php u chung mt tng l tm cch loi b cn thc v a phng trnh
cho v phng trnh m ta bit cch gii. Sau y chng ta s i vo tng phng
php gii c th.
Chuyn phng trnh Bt phng trnh
GV: Nguyn Tt Thu Trng THPT L Hng Phong Bin Ha ng Nai 3
I. Phng php bin i tng ng :
Ni dung ca phng php ny l s dng cc tnh cht ca ly tha v cc php bin
i tng ng ca phng trnh, bt phng trnh bin i phng trnh, bt phng
trnh ban u v phng trnh, bt phng trnh bit cch gii.
Ta nh li cc tnh cht ca ly tha v php bin i tng i i vi phng trnh
v bt phng trnh.
1)
n n
( a) a = ( Nu n chn th cn thm iu kin a 0 > ).
2)
2n 2n
a b a b = = vi a v b cng du
3)
2n 1 2n 1
a b a b
+ +
= = vi mi a,b.
4)
2n 2n
a b 0 a b > > > (Ch nu a,b<0 th a b a b > < khi hai v cng
khng m v lc ta mi ly tha bc chn hai v).
5)
2n 1 2n 1
a b a b a, b
+ +
> > e.
V d 1: Gii phng trnh: 2x 1 3x 1 + = + .
Gii: Ta thy VT lun khng m, do nu VP m th phng trnh v nghim nn ta
ch cn gii phng trnh khi
1
3x 1 0 x
3
+ > > . Khi hai v u khng m v bnh
phng ta thu c phng trnh tng ng:
2
2x 1 (3x 1) + = + nu
0
1
x
3
> l
nghim ca phng trnh ny th
2
0 0 0
2x 1 (3x 1) 2x 1 0 + = + + > do vy ta khng cn
t iu kin cho biu thc di du cn. Vy :
2
2
1
1
x
3x 1 0 x
4
3
3 Pt x 0, x
4 9
2x 1 (3x 1)
x 0, x
9x 4x 0
9
>
+ > >
= =
+ = +
= =
+ =
.
Nhn xt: * Phng trnh trn c dng tng qut: f (x) g(x) = , khi gp dng ny ta
bin i tng ng nh sau:
2
g(x) 0
f (x) g(x)
f (x) g (x)
>
=
=
. y v sao ta khng
cn t k f (x) 0? > .
* bi ton trn ta c th gii bng cch t n ph t 2x 1 = + .
V d 2: Gii phng trnh: 4 1 1 2 + = x x x .
Gii: k:
1
4
2
x s s (*)
Pt x 4 1 2x 1 x x 4 1 2x 2 (1 2x)(1 x) 1 x + = + + = + +
Chuyn phng trnh Bt phng trnh
GV: Nguyn Tt Thu Trng THPT L Hng Phong Bin Ha ng Nai 4
2
2
1
2x 1 0 x
2 2x 1 (1 2x)(1 x) x 0
(2x 1) (1 2x)(1 x)
2x 7x 0
+ > >
+ = =
+ =
+ =
i chiu iu kin (*) ta thy x=0 tha mn. Vy nghim ca pt cho l x=0.
Ch : phng trnh trn v sao chng ta li chuyn 1 x qua ri mi bnh phng?
Mc ch ca vic lm ny l to ra hai v ca phng trnh lun cng du sau khi
bnh phng ta thu c phng trnh tng ng.
V d 3: Gii bt phng trnh:
2
2x 6x 1 x 2 0 + + < .
Gii:
Bt phng trnh
2
2x 6x 1 x 2 + < (1)
V VT ca (1) lun khng m nn nu VP(1) 0 s th Bt phng trnh v nghim, do
ta ch gii Bt phng trnh khi x 2 0 x 2 > > . Bnh phng hai v ta c Bpt:
2 2
2x 6x 1 (x 2) + < . Nu
0
x bt phng trnh ny th ta cha th khng nh c
2
0 0
2x 6x 1 0 + > do ta phi t iu kin cho biu thc di du cn. Vy bt
phng trnh cho tng ng vi h gm ba bt phng trnh sau:
2
2 2
2
x 2 x 2
x 2 0
3 7 3 7 3 7 3 7
2x 6x 1 0 x V x x V x
2 2 2 2
2x 6x 1 (x 2)
1 x 3
x 2x 3 0
> >
>
+ +
+ > s > s >
+ <
< <
<
3 7
x 3
2
+
s < l nghim ca bt phng trnh cho.
Nhn xt: Dng tng qut ca bt phng trnh trn l:
2
g(x) 0
f (x) g(x) f (x) 0
f (x) g (x)
>
< >
<
>
<
TH2:
2 2 2
10 2x 0 4 x 5
10 34 x 5
2(x 16) (10 2x) x 20x 66 0
> s s
< s
> + <
.
Ly hp hai trng hp ta c nghim bt phng trnh l: x 10 34 > .
Nhn xt: Dng tng qut ca bt phng trnh (2) l: f (x) g(x) > . gii bpt ny ta
chia lm hai trng hp:
TH 1:
f (x) 0
g(x) 0
>
<
TH 2:
2
g(x) 0
f (x) g (x)
>
>
(*) .
Phng trnh
2 2 2
2x x 2 x (x 1)(x 2) 4x + + + =
2 2 2 2 2 2
2 x (x x 2) x(2x 1) 4x (x x 2) x (2x 1) + = + = (do k (*) ).
2
0
(8 9) 0
9
8
=
x
x x
x
c hai gi tr ny u tha mn (*).
Vy nghim ca phng trnh cho l:
9
0;
4
x x = = .
Chuyn phng trnh Bt phng trnh
GV: Nguyn Tt Thu Trng THPT L Hng Phong Bin Ha ng Nai 6
Ch : 1) Bi ton trn cn c cch gii khc nh sau
* x 0 = l mt nghim ca phng trnh.
* x 1 >
2
PT x 1 x 2 2 x 2 x x 2 2x 1 + + = + =
2 2
9
4x 4x 8 4x 4x 1 x
8
+ = + = (nhn).
* x 2 PT x(1 x) x( x 2) 2 ( x)( x) s + =
2
9
1 x x 2 2 x 2 x x 2 2x 1 x
8
+ = + = + = (loi).
Vy nghim ca phng trnh cho l:
9
0;
4
x x = = .
2) Khi bin i nh trn chng ta sai lm khi cho rng a.b a. b = ! Nn nh ng
thc ny ch ng khi a, b 0 > ! Nu a, b 0 s th ab a. b = .
V d 7: Gii phng trnh:
3 3 3
x 1 x 2 2x 3 + =
.
Gii:
Phng trnh
3 3
3
2x 3 3 (x 1)(x 2)( x 1 x 2) 2x 3 + + =
3 3 3
3
x 1 x 2 2x 3
(x 1)(x 2)(2x 3) 0
+ =
(*)
3
x 1; x 2; x .
2
= = =
Ch :
* Khi gii phng trnh trn chng ta thng bin i nh sau
3 3
3
2x 3 3 (x 1)(x 2)( x 1 x 2) 2x 3 + + =
3
(x 1)(x 2)(2x 3) 0 = !?
Php bin i ny khng phi l php bin i tng ng! V y chng ta
tha nhn phng trnh ban u c nghim !. Do c c php bin i tng
ng th ta phi a v h nh trn. Chng hn ta xt phng trnh sau
3 2 3 3 3 3
1 x 1 x 1 2 3 1 x ( 1 x 1 x) 1 + + = + + + =
3 2
1 x 1 x 0 = = .
Nhng thay vo phng trnh ban u ta thy x=0 khng tha mn phng trnh !
* Vi dng tng qut
3 3 3
a b c = ta lp phng hai v v s dng hng ng thc
3 3 3
(a b) a b 3ab(a b) = ta c phng trnh tng ng vi h
3 3 3
3
a b c
a b 3 a.b.c c
+ + =
.
V d 9: Gii phng trnh:
2 2
4x y y 2 4x y + = + .
Gii:
Phng trnh
2 2
4x y 4x y y 2 = + + +
2 2 2
4x y 4x 4y 2 2 (y 2)(4x y) = + + + + +
2 2 2
1
x
(2x 1) (y 2) 2 (y 2)(4x y) 0
2
y 2
+ + + + + =
.
Th li ta thy cp (x;y) ny tho mn phng trnh.
Vy nghim ca phng trnh cho l:
1
x
2
y 2
.
V d 9: Gii phng trnh:
1)
2
x x 7 7 + + = . 2)
x 3
4x 1 3x 2
5
+
+ = .
Gii:
1) Phng trnh
2
x (x 7) (x x 7) 0 (x x 7)(x x 7 1) 0 + + + + = + + + + =
x 7 x (1)
x 7 x 1 (2)
+ =
+ = +
*
2
x 0
1 29
(1) x
2
x x 7 0
s
.
*
2
x 1
(2) x 2
x x 6 0
>
+ =
.
Vy phng trnh cho c hai nghim
1 29
x 2; x
2
= = .
Chuyn phng trnh Bt phng trnh
GV: Nguyn Tt Thu Trng THPT L Hng Phong Bin Ha ng Nai 8
2) Phng trnh 5( 4x 1 3x 2) (4x 1) (3x 2) + = +
5( 4x 1 3x 2) ( 4x 1 3x 2)( 4x 1 3x 2) + = + + +
4x 1 3x 2 0
x 2
4x 1 3x 2 5
+ =
=
+ + =
.
Nhn xt: *Vi bi 1 ta c th gii nh sau: t y x 7 = + ta c h phng trnh
2
2
y x 7
x y 7
+ =
+ =
x 2
4(x 2) 3(x 2) x 2
3x 2 4x 1 1 1
(*) 5
4x 1 3 3x 2 2
5
( 4x+1 3)( 3x 2 2)
=
=
+
=
+ + +
+ +
s >
.
Vy nghim ca Bpt cho l:
1
T ( ; ] {2} [3; )
2
= + .
Ch : * bi ton 2 ta thng khng ch n trng hp 1, y l sai lm m chng
ta thng gp trong gii phng trnh v bt phng trnh v t.
* Khi gii bt phng trnh nu ta mun nhn hoc chia hai v cu bt phng trnh cho
mt biu thc th ta phi xc nh c du ca biu thc . Nu cha xc nh c
du ca biu thc m ta mun nhn th ta c th chia lm hai trng hp.
V d 11: Gii bt phng trnh :
1)
2 2
(x 3) x 4 x 9 + s 2)
2
51 2x x
1
1 x
<
.
Gii:
1)
* Vi x 3 = bt phng trnh ng.
* Vi
( )
2
2
2
x 3 x 3
x 3 Bpt x 3
x 4 x 3
x 4 x 3
> >
> >
+ < +
+ < +
.
* Vi
2
x 3
x 3
5
x 3 Bpt x 3 x 3
6
x 4 x 3
6x 5 0
<
<
< < s <
+ > +
+ <
.
Vy nghim ca bt phng trnh d cho l:
5
x V x 3
6
< > .
2)
* Nu
2
2
2
x 1 x 1
1 x 0 x 1 Bpt 51 2x x 0 1 52 x 1 52
x 25
51 2x x 1 x
< <
1 52 x 5 s < .
*Nu x 1 > lun ng v VT 0 1 < < .
Vy nghim bt phng trnh cho l : 1 52 x 5 V x 1 s < > .
V d 12: Tm m phng trnh
2
x 2mx 1 m 2 + = c nghim.
Gii:
* Nu m 2 < phng trnh v nghim
Chuyn phng trnh Bt phng trnh
GV: Nguyn Tt Thu Trng THPT L Hng Phong Bin Ha ng Nai 10
* Vi m 2 > Phng trnh
2 2 2 2
x 2mx 1 m 4m 4 x 2mx m 4m 3 0 + = + + =
Phng trnh c nghim
2
' 2m 4m 3 0 A = + > ng mi m
Vy m 2 > l nhng gi tr cn tm.
V d 13: Tm m phng trnh:
2
2x mx 3 x 1 + = + c hai nghim phn bit.
Gii:
Phng trnh
2
x 1
x (m 2)x 4 0 (*)
>
+ =
.
Phng trnh (*) lun c hai nghim :
2
1
2 m m 4m 8
x 0
2
+ +
= > ;
2
2
2 m m 4m 8
x 0
2
+
= <
Phng trnh cho c hai nghim (*) c hai nghim phn bit 1 >
2
2
2 2
m 4
x 1 4 m m 4m 8 m 2
(4 m) m 4m 8
s
> > + s
> +
.
Vy m 2 s l nhng gi tr cn tm.
V d 14: Tm m phng trnh
2 2
2x mx x 4 0 = c nghim.
Gii:
Phng trnh
2
2 2
2
x 4 0 (1)
2x mx x 4
x mx 4 0 (2)
>
=
+ =
(2) c nghim
2
m 160 0 | m| 4 A = > > (*) . Khi (2) c hai nghim l:
2
1, 2
m m 16
x
2
= .
Nghim
1
x tha mn (1)
2 2 2 2
(m m 16) 16 0 m m m 16 16 0 + > + >
2 2
2
m 4
m 4
m 16( m 16 m) 0
m 4
m 16 m
=
=
+ >
>
>
.
Nghim x
2
tha mn (1)
2 2 2 2
(m m 16) 16 0 m m m 16 16 0 > >
2 2
2
m 4
m 4
m 16( m 16 m) 0
m 4
m 16 m
=
=
>
s
>
.
Vy | m| 4 > th phng trnh cho c nghim.
Chuyn phng trnh Bt phng trnh
GV: Nguyn Tt Thu Trng THPT L Hng Phong Bin Ha ng Nai 11
Ch : Bi ton trn ta c th gii ngn ngn hn nh sau: Nu (2) c nghim th
1
1 2
2
| x | 2
| x x | 4
| x | 2
>
=
>
4 x 1 2 6
1 2 6 x 6
s s
+ s s
s s s s +
.
V d 4: Chng minh rng vi m 0 > th phng trnh sau lun c nghim:
2 2 2 3
5
x (m ) x 4 2 m 0
3
+ + + = .
Gii:
t
2
t x 4 t 2 = + > . Khi phng trnh cho tr thnh
2 2 3
5
f (t) t (m )t m 2 0
3
= + = (*).
V m 0 > (*) lun c hai nghim t phn bit (Do
2 2 3
5
(m ) 4(m 2) 0
3
A = + + > ) v
3 2
4
f (2) (m 2m )
3
= +
Chuyn phng trnh Bt phng trnh
GV: Nguyn Tt Thu Trng THPT L Hng Phong Bin Ha ng Nai 14
Ta s chng minh
3 2
4
m 2m 0 m 0
3
+ > > (1) .
* Nu
3 2
m 2 m 2m 0 (1) > > ng
* Nu
3 2 2 3 2
32 2 4 32
0 m 2 m 2m (m )(m ) 0 m 2m
27 3 3 27
s s + = + > >
3 2
4 32 4
m 2m 0 (1)
3 27 27
> = > ng.
f (2) 0 (*) < lun c mt nghim t 2 > hay phng trnh cho lun c nghim.
Ch : * Nu tam thc
2
f (x) ax bx+c = + tha mn af ( ) 0 o < tam thc lun c
nghim v nu a>0 th nghim > o nu a<0 th nghim < o.
* chng minh
3 2
4
m 2m 0
3
+ > ta c th s dng phng php hm s hoc BT
Dng 2: m( f (x) g(x)) 2n f (x).g(x) n(f (x) g(x)) p 0 + + + = .
Vi dng ny ta t t f (x) g(x) = .Bnh phng hai v ta s biu din c nhng
i lng cn li qua t v chuyn phng trnh (bpt) ban u v phng trnh (bpt) bc
hi i vi t.
V d 1: Cho phng trnh: 3 x 6 x m (3 x)(6 x) + + = + + .
1) Gii phng trnh khi m=3.
2) Tm m phng trnh cho c nghim.
Gii:
t
2
t 3 x 6 x t 9 2 (3 x)(6 x) = + + = + + (*)
p dng BT Csi ta c 2 (3 x)(6 x) 9 + s nn t (*) 3 t 3 2 s s .
Phng trnh cho tr thnh:
2
2
t 9
t m t 2t 9 2m
2
= + = (1)
1) Vi m 3 = ta c phng trnh:
2
t 2t 3 0 t 3 = = thay vo (*) ta c
x 3
(3 x)(6 x) 0
x 6
=
+ =
=
.
2) Phng trnh cho c nghim (1) c nghim t [3;3 2] .
Xt hm s
2
f (t) t 2t 9 vi t [3;3 2] , ta thy f(t) l mt hm ng bin
6 f (3) f (t) f (3 2) 9 6 2 t [3;3 2]
Do vy (1) c nghim
6 2 9
t [3;3 2] 6 2m 9 6 2 m 3
2
.
Chuyn phng trnh Bt phng trnh
GV: Nguyn Tt Thu Trng THPT L Hng Phong Bin Ha ng Nai 15
Vy
6 2 9
m 3
2
l nhng gi tr cn tm.
Ch : Nu hm s xc nh trn D v c tp gi tr l Y th phng trnh f (x) k c
nghim trn D k Y .
V d 2: Gii phng trnh: 2x 3 x 1 3x 2 (2x 3)(x 1) 16 + + + = + + + .
Gii: k: x 1 > .
t
2
t 2x 3 x 1, t 0 t 3x 2 (2x 3)(x 1) 4 (*) = + + + > = + + + +
Khi phng trnh tr thnh:
2 2
t t 20 t t 20 0 t 5 = = =
Thay t 5 = vo (*) ta c:
2
2 2
1 x 7
21 3x 2 2x 5x 3
441 126x 9x 8x 20x 12
s s
= + +
+ = + +
2
1 x 7
x 3
x 146x 429 0
s s
+ =
= + = + + = (*)
Phng trnh cho tr thnh:
3
t 35
.t 30 t 5
3t
= = thay vo (*) ta c:
3 3 3 3 6 3
x 3
x 35 x 6 x (35 x ) 216 x 35x 216 0
x 2
=
= = + =
=
.
V d 4: Gii phng trnh:
2 2
2 2
2
1 x 5 1 x x
( ) 2 0
2 x
x 1 x
1 x
+ + + + =
.
Gii: K: 1 x 1 < < .
t
2 2
2
2 2
2
1 x x 1 x
t t 1
x
x 1 x
1 x
= + = + +
.
Phng trnh cho tr thnh:
2
1
2t 5t 2 0 t 2; t
2
+ + = = = .
*
2
2
2
2 2
1 x 0
1 x x 1
t 2 2 x .
1 x
x
2 3
1 x
x 1 x
< <
= + = =
+ =
Chuyn phng trnh Bt phng trnh
GV: Nguyn Tt Thu Trng THPT L Hng Phong Bin Ha ng Nai 16
*
2
2
2
2 2
1 x 0
1 x x 1
t 2
1 x 3
x 2
1 x
4
x 1 x
< <
= + =
+ =
v nghim.
Vy phng trnh cho c nghim duy nht
1
x
2
= .
V d 4: Gii bt phng trnh :
2
7x 7 7x 6 2 49x 7x 42 181 14x + + + + s .
Gii: K
6
x
7
>
t
2 2
t 7x 7 7x 6, (t 0) 14x 2 49x 7x 42 t 1 = + + > + + =
Bt phng trnh cho tr thnh:
2 2
t t 1 181 t t 182 0 0 t 13 + s + s s s
7x 7 7x 6 13 + + s (*)
V hm s f (x) 7x 7 7x 6 = + + l hm ng bin v f (6) 13 (*) x 6 = s
Kt hp vi iu kin ta c nghim ca bt phng trnh :
6
x 6
7
s s .
V d 5: Gii bt phng trnh :
5 1
5 x 2x 4
2x
2 x
+ < + + .
Gii: K: x 0 > .
Bpt
1 1
5( x ) 2(x ) 4
4x
2 x
+ < + + .
t
2
1 1
t x , (t 2) x t 1
4x
2 x
= + > + = v bt phng trnh tr thnh:
2 2
5t 2(t 1) 4 2t 5t 2 0 t 2 < + + > > (do t 2 > )
2
3 2 2
0 x
1
2
t 2 x 3 4x 12x 1 0
4x
3 2 2
x
2
< <
+
>
l nghim ca bt phng
trnh cho.
Bi tp
Bi 1: Gii cc phng trnh sau
1)
2
3x 2 x 1 4x 9 2 3x 5x 2 + = + +
Chuyn phng trnh Bt phng trnh
GV: Nguyn Tt Thu Trng THPT L Hng Phong Bin Ha ng Nai 17
2)
x 1
(x 3)(x 1) 4(x 3) 3 0
x 3
+
+ + + =
3)
2 2
x x 2 x x + + = +
4)
4
2 2
x x 1 x x 1 2 + + = 5)
2
x x 7 2 x 7x 35 2x + + + + =
6)
2 2 2
x x 4 x x 1 2x 2x 9 + + + + + = + + 7)
4 1 5
x x 2x
x x x
+ = +
8)
2
4x 3 2x 1 6x 8x 10x 3 16 + + + = + + +
9)
3 2 2
18x 18x 5 3 9x 9x 2 + = +
10)
2
x x 12 x 1 36 + + + = .
Bi 2: Gii cc bt phng trnh sau:
1)
2 2
5x 10x 1 7 2x x + + > 2)
2 2
2x x 5x 6 10x 15 + > +
3)
2
x 2x 8 4 (4 x)(x 2) 0 + + > 4)
3
24 x 12 x 6 + + s
5)
2
2x 1 x x + > + 6)
2
2
1 3x
1
1 x
1 x
>
7)
2 2
2 2
2
1 x 5 1 x x
( ) 2 0
2 x
x 1 x
1 x
+ + + + >
9)
12 x x 2 82
(12 x) (x 2)
x 2 12 x 3
+ <
Chuyn phng trnh Bt phng trnh
GV: Nguyn Tt Thu Trng THPT L Hng Phong Bin Ha ng Nai 18
Dng 3:
n n
F( f (x), g(x)) 0 = , trong F(t) l mt phng trnh ng cp bc k.
Vi dng ny ta xt hai trng hp:
TH1: g(x)=0 thay vo phng trnh ta kim tra,
TH2: g(x) 0 = chia hai v phng trnh cho
k
g (x) v t n
f (x)
t
g(x)
= ta c phng
trnh
1
F (t) 0 = l phng trnh a thc bc k.
Ta thng gp dng: a.f (x) b.g(x) c. f (x)g(x) 0 + + =
V d 1: Gii phng trnh:
3 2
5 x 1 2(x 2) + = + .
Gii: K: x 1 > .
Phng trnh
2 2
5 (x 1)(x x 1) 2(x x 1) 2(x 1) + + = + + +
2 2
x 1 x 1
2 5 2 0
x x 1 x x 1
+ +
+ =
+ +
(Do
2
x x 1 0 x + > ).
t
2
x 1
t , t 0
x x 1
+
= >
+
, ta c phng trnh:
2
t 2
2t 5t 2 0
1
t
2
=
+ =
.
*
2
2
x 1
t 2 4 4x 5x 3 0
x x 1
+
= = + =
+
phng trnh v nghim.
*
2
2
1 x 1 1 5 37
t x 5x 3 0 x
2 4 2
x x 1
+
= = = =
+
.
Nhn xt: Qua cch gii trn ta thy c c s ca phng php gii dng ton ny v
cng l con ng sng tc ra nhng bi ton thuc dng trn l xut pht t phng
trnh ng cp hai n dng
2 2
a ab b 0 o + | + = (c th bc cao hn) ta thay th a,b bng
cc biu thc cha x v bin i i cht t che du i bn cht sao cho phng trnh
thu c d nhn v mt hnh thc v mi quan h gia cc i tng tham gia trong
phng trnh cng kh nhn ra th bi ton cng kh. Do vi dng ton ny chng ta
cn bit nhn xt mi quan h gia cc biu thc c mt trong phng trnh. Tuy nhin
nu kho lo giu i mi quan h th vic tm ra li gii l mt vn ht sc kh
khn. Ta xt v d sau.
V d 2: Gii phng trnh:
2 2
5x 14x 9 x x 20 5 x 1 + + = + .
Gii: K x 5 > .
Phng trnh
2 2
5x 14x 9 x x 20 5 x 1 + + = + +
Chuyn phng trnh Bt phng trnh
GV: Nguyn Tt Thu Trng THPT L Hng Phong Bin Ha ng Nai 19
2 2 2
5x 14x 9 x 24x 5 10 (x 1)(x x 20) + + = + + + +
2 2
2x 5x 2 5 (x 1)(x x 20) 5 (x 1)(x 4)(x 5) + = + = + +
2 2
2(x 4x 5) 3(x 4) 5 (x 4x 5)(x 4) + + = +
2 2
x 4x 5 x 4x 5
2 5 3 0
x 4 x 4
+ =
+ +
.
t
2
x 4x 5
t , t 0
x 4
= >
+
, ta c phng trnh:
2
3
2t 5t 3 0 t 1; t
2
+ = = = .
*
2
5 61
x 5 (n)
2
t 1 x 5x 9 0
5 61
x 5 (l)
2
+
= >
= =
= <
.
*
2
x 8 (n)
3
t 4x 25x 56 0
7
2 x (l)
2
=
= =
= +
= =
=
*
2
x 2x
a x
9x 5x 1 0
>
=
+ =
v nghim.
*
2
5x 2x
11 85
a 5x x
18
9x 11x 1 0
>
= =
+ =
.
Vy phng trnh cho c hai nghim:
11 85
x
18
= .
V d 6: Tm m phng trnh sau c nghim:
4 2
4 4
1 x 1 x
1 m 1 m 2 1- m
1 x 1 x
+
+ + =
+
.
Gii: K: 1 x 1 < < .
Chuyn phng trnh Bt phng trnh
GV: Nguyn Tt Thu Trng THPT L Hng Phong Bin Ha ng Nai 21
t
4 4
1 x 2
t 1 t (0; )
1 x 1 x
= = e +
+ +
v phng tnh tr thnh:
2 4 4
4
1 m.t 2 (1 m)(1 m).t 1 m 0 1 m.t 1 m + + + = + =
4
1 m
t
1 m
=
+
.
Phng trnh cho c nghim
4
1 m
0 1 m 1
1 m
= + =
+ =
h ny v nghim.
Vy phng trnh cho c hai nghim x 1 6 = .
V d 2: Gii phng trnh:
2
12 8x
2x 4 2 2 x
9x 16
+ =
+
.
Gii: K: 2 x 2 s s (*).
Ta c:
2 2
12 8x 2(2x 4 4(2 x)) 2[( 2x 4) (2 2 x) ] = + = +
Phng trnh:
2
( 2x 4 2 2 x)(2 2x 4 4 2 x 9x 16) 0 + + + + =
2
2x 4 2 2 x 0 (1)
2 2x 4 4 2 x 9x 16 (2)
+ =
+ + = +
Ta c:
2
(1) 2x 4 8 4x x
3
+ = = tha mn (*).
2 2 2 2 2
(2) 48 8x 16 8 2x 9x 16 4(8 2x ) 16 8 2x x 8x 0 + = + + =
t
2
t 2 8 2x , t 0 = > , ta c:
2 2
t x
t 8t x 8x 0
t x 8
=
+ =
=
.
*
2
2 2
0 x 2
4 2
t x 2 8 2x x x
3
32 8x x
s s
= = =
.
*
2
t x 8 2 8 2x x 8 0 = + + = phng trnh ny v nghim (do (*)).
Vy phng trnh cho c hai nghim:
2 4 2
x ; x
3 3
= = .
Chuyn phng trnh Bt phng trnh
GV: Nguyn Tt Thu Trng THPT L Hng Phong Bin Ha ng Nai 23
V d 3: Gii phng trnh:
3 2 3
3x 13x 30x 4 (6x 2)(3x 4) + = + (1).
Gii: K:
4 1
x V x
3 3
> s .
Ta c
2 2 2
3x 13x 30x 4 2(6x 2) (x 3x 2)(3x 4) + = + + +
* Nu
1
x VT(1) 0 VP (1)
3
s < < v nghim.
* Nu
4
x
3
> chia hai v phng trnh cho 3x 4 (do
3
x
4
= khng l nghim ca
phng trnh) ta c:
2
6x 2 6x 2
2. (3x 4) x 3x 2 0
3x 4 3x 4
+ +
+ + =
.
t
6x 2
t , t 0.
3x 4
+
= >
+ + =
.
*
2
2
4
4
x
x
6x 2
3
3 t x 1 x 1 x 3
6x 2 3x 4
(x 1)
(x 3)(3x x 2) 0
3x 4
>
>
+
= = =
+
=
+ =
*
3 2
x 2
x 2 6x 2 x 2
t
2 3x 4 2
3x 16x 4x 24 0 (*)
>
+
= =
+ =
.
S dng my tnh ta thy (*) c duy nht nghim x 5,362870693 ~ .
Vy phng trnh cho c nghim x 3 = v nghim gn ng x 5,362870693 ~ .
Bi 1: Gii cc phng trnh sau:
1)
2 3
2x 5x 2 4 2(x 21x 20) + = (S:
9 193 17 3 73
x ; x
4 4
= )
2)
2
4 2 2 3
1 x
x 2x 2x 2x 1 (x x)
x
+ = + (
1
t 1
x
= . S:
1 5
x
2
+
= )
5)
2 4 2
1
x 3x 1 x x 1
3
+ = + + ( x 1 = ).
Chuyn phng trnh Bt phng trnh
GV: Nguyn Tt Thu Trng THPT L Hng Phong Bin Ha ng Nai 25
t n ph cc hm lng gic:
Khi gii phng trnh lng gic ta thng t n ph cho cc hm s lng gic v
chuyn v phng trnh i s c bn m ta bit gii. Tuy nhin trong nhiu trng
hp cch lm ngc li t ra kh hiu qu, bng nhng tnh cht ca hm s lng gic
ta s chuyn bi ton i s v bi ton lng gic v gii gii quyt bi ton lng gic
ny.
Chng ta nn lu n nhng tnh cht c trng ca cc hm s lng gic:
Vi hm s sin v csin:
* Tp gi tr ca hai hm s ny l [ 1;1] .
*
2 2 2 2
sin cos 1 1 sin cos o + o = o = o
Vi hai hm s tan v cotan
* Tp gi tr l R
*
2 2
2 2
1 1
1 tan ;1 cot
cos sin
+ o = + o =
o o
Hai tnh cht trn l c s chng ta la chn phng php ny. Ta xt cc v d sau :
V d 1: Gii phng trnh:
2 2
1 1 x 2x + = .
Gii: K: | x | 1 s .
Vi bi ton ny chng ta c th gii bng phng php bnh phng hoc t n ph.
Cch tin hnh hai phng php ny tuy khc nhau nhng cng mt mc ch l lm
mt cn thc. D nhin mt cu hi t ra l ngoi hai cch ni trn cn c cch no
loi b cn thc na hay khng ?. tr li cu hi ny th chng ta cn phi xc nh
l cn lm xut hin g th s loi b c cn thc ? Ta phi bin i
2 2
1 x a = ! ng
thc ny s gi cho chng ta nh n cng thc lng gic gia sin v cosin. iu ny
hon ton hp l v ta thy c iu kin xc nh ca x l on [ 1;1] . Vy ta c cch
gii nh sau: t x cos t, t [0; ] = e t . Khi phng trnh tr thnh:
2 2 2
1
1 1 cos t 2cos t 2sin t sin t 1 0 sin t
2
+ = + = = (do sin t 0 > ).
Vy
2
3
x cos t 1 sin t
2
= = = l nghim ca phng trnh cho.
Nhn xt: C s dn n cch t nh trn l min xc nh ca x [ 1;1] e v cn
bin i
2 2
1 x a = . T y ta c c nhn xt tng qut hn nh sau:
* Nu | u(x) | a s th ta c th thc hin php t u(x) asin t , t [ ; ]
2 2
t t
= e , hoc t
u(x) a cos t, t [0; ] = e t
* Nu u(x) [0;a] e th ta c th t
2
u(x) asin t, t [0; ]
2
t
= e .
Chuyn phng trnh Bt phng trnh
GV: Nguyn Tt Thu Trng THPT L Hng Phong Bin Ha ng Nai 26
V d 2: Gii phng trnh:
3 2 3 2
x (1 x ) x 2(1 x ) + =
Gii: K: | x | 1 s .
t x cos t, t [0; ] = e t . Phng trnh tr thnh:
3 3
cos t sin t 2 cos t sin t (sin t cos t)(1 sin t cos t) 2sin t.cos t + = + =
2 2
3 2
u 1 u 1
u(1 ) 2 u 2u 3u 2 0
2 2
= + = ( u sin t cos t,| u | 2 = + s )
2
(u 2)(u 2 2u 1) 0 u 2;u 2 1 + + = = = +
*
2
u 2 cos(t ) 1 t x cos
4 4 4 2
t t t
= = = = = .
*
2
2 2
x 1 2
u 1 2 x 1 x 1 2
1 x (1 2 x)
= + =
=
2
x 1 2
1 2 2 2
x
2
x (1 2)x 1 2 0
s
=
+ =
.
Vy phng trnh cho c hai nghim:
2 1 2 2 2
x ; x
2 2
= = .
V d 2: Gii phng trnh:
2 2
2 2 1 x x(1 1 x ) = + .
Gii: K: |x| 1 s .
t x sin t, t [ ; ]
2 2
t t
= e . Phng trnh cho tr thnh:
2 2
2 2 1 sin t sin t(1 1 sin t ) 2(1 cos t) sin t(1 cos t) = + = +
2 3
t t t t t
2| sin | 2sin t cos | sin | 2sin cos
2 2 2 2 2
= = (*).
*Nu
3
t t
t [ ;0) (*) sin (2cos 1) 0
2 2 2
t
e + = v nghim .
* Nu
3
3
t 1
cos
t t 2
2
t [0; ] (*) sin (2cos 1) 0
2 2 2 t
sin 0
2
t
e =
+) Vi
3 3
t 1 t 1
cos sin 1
2 2
2 4
= = (do
t
t [0; ] sin 0
2 2
t
e > )
3
t t
x sin t 2sin cos 4 1
2 2
= = = .
Chuyn phng trnh Bt phng trnh
GV: Nguyn Tt Thu Trng THPT L Hng Phong Bin Ha ng Nai 27
+) Vi
t
sin 0 t 0 x sin t 0
2
= = = = .
Vy phng trnh cho c hai nghim:
3
x 4 1; x 0 = = .
Ch : * trn ta thc hin php t x sin t = , ta cng c th t x cos t = tuy nhin
nu t x cos t = th s dn n bi ton bin i phc tp hn.
* V
t
t [ ; ] [ ; ]
2 2 2 4 4
t t t t
e e nn ta cha khng nh c
t
sin
2
dng hay m, do
khi a ra khi cn thc th ta phi c tr tuyt i.
V d 4: Gii phng trnh:
2 2
2
1 2x x 1 2x x
| x 1|
+ + =
.
Gii: K: 0 x 2 s s .
Ta thy
2
0 2x x 1 s s , nn ta t
2
2x x cos t, t [0; ] | x 1| sin t
2
t
= e =
Phng trnh tr thnh:
2
1 cos t 1 cos t
| sin t |
+ + =
3 2
2
4
2(1 sin t) sin t sin t 2 0 sin t 1 cos t 0
sin t
+ = + = = =
2
2x x 0 x 0, x 2 = = = .
Vy phng trnh cho c hai nghim x 0, x 2 = = .
V d 5: Gii phng trnh:
3
x 3x x 2 = + .
Gii: K: x 2 >
* Vi
3 2
x 2 x 3x x x(x 4) x x 2 > = + > > + phng trnh v nghim.
* Vi 2 x 2 s s , t x 2cos t, t [0; ] = e t . Khi phng trnh cho tr thnh
3
t 0
t
8cos t 6cos t 2 2cos t cos3t cos
4 4
2 t ; t
5 7
=
= + =
t t
= =
.
Vy phng trnh cho c ba nghim:
4 4
x 2; x cos ; x cos
5 7
t t
= = = .
V d 6: Gii phng trnh:
3 2
64x 112x 56x 7 2 1 x + = .
Gii: K: x 1 s .
Chuyn phng trnh Bt phng trnh
GV: Nguyn Tt Thu Trng THPT L Hng Phong Bin Ha ng Nai 28
Nu x 0 VT 0 s < m VP 0 > nn phng trnh v nghim. Do vy ta ch gii
phng trnh khi 0 x 1 < s . Do vy ta c th t
2
x cos t, t [0; )
2
t
= e . Khi phng
trnh cho tr thnh:
6 4 2
64cos t 112cos t 56cos t 7 2sin t + = (*).
Mt khc
7 5 3
cos7t 64cos t 112cos t 56cos t 7cos t = + nn
2
t k
18 9
(*) cos7t 2sin t cos t cos7t sin2t cos( 2t)
2 2
t k
10 5
t t
= +
t
= = =
t t
= +
.
V t [0; )
2
t
e nn ta c cc nghim
5 3
t ; t ; t
18 18 10
t t t
= = = .
Vy phng trnh cho c cc nghim l:
2 2 2
5 3
x cos ; x cos ; x cos
18 18 10
t t t
= = = .
Ch : Ta c s biu din cosnx qua cosx nh sau:
n
[ ]
2
n 2k
n, k
k 0
cosnx a .cos x
=
=
. Trong
k n 1 2k k
n, k n k
n
a ( 1) 2 C
n k
.
V d 7: Gii phng trnh :
2 3
2
2
(1 x )
2x 1 x
1 x
+
+ + =
.
Gii: K : x 1 = .
t x tan t, t ( ; ); t
2 2 4
t t t
= e = . Phng trnh cho tr thnh
2 3
2
2
(1 tan t) 2sin t 1 1
2tant 1 tan t cos2t(2sin t 1) 1
cos t cos t.cos2t
1 tan t
+ +
+ + = = + =
2 2
sin t 0
(1 2sin t)(2sin t 1) 1 2sint(2sin t sin t 1) 0
1
sin t
2
=
+ = + =
.
* sin t 0 t 0 x tan t 0. = = = =
*
1 1
sin t t t tan .
2 6 6
3
t t
= = = =
Vy phng trnh c hai nghim: x 0 = v
1
x
3
= .
Bi tp:
Bi 1: Gii cc phng trnh sau:
Chuyn phng trnh Bt phng trnh
GV: Nguyn Tt Thu Trng THPT L Hng Phong Bin Ha ng Nai 29
1)
2 2
1 1 x x(1 2 1 x ) + = +
2)
2 3
1 x 4x 3x = (
1 2 2
x ; x
4
2
+
= = ).
3)
2 3 3 2
1 1 x [ (1 x) (1 x) ] 2 1 x + = +
4)
2
2
1 x x x 1 x
3
+ = +
5)
2
2
1 2x 1 x
1 2x
2
+
= (
1 2 2
x ; x
2
2
= = ).
6)
3 2 3 2
x (1 x ) x 2(1 x ) + = .
7)
2 2
2
1 x ( x)
3
= .
8)
4 2
729x 8 1 x 36 + = .
9)
2
1 x 3 5
x 2
x 1
+ =
.
10) x 1 8 x 3 (x 1)(8 x) 3 + + + = .
Chuyn phng trnh Bt phng trnh
GV: Nguyn Tt Thu Trng THPT L Hng Phong Bin Ha ng Nai 30
t n ph a v h phng trnh.
V d 1: Gii phng trnh: 3 x 6 x 3 (3 x)(6 x) + + = + + .
Phng trnh ny chng ta c cch gii trn. Ta thy VT ca phng trnh trn l
tng ca hai cn thc, cn VP cha tch ca hai cn thc v ta nhn thy hai cn thc
VT c quan h tng bnh phng ca chng bng 9, do nu ta t a x 3 = + ,
b 6 x = th ta c c h phng trnh
2 2
a b 3 ab
a b 9
+ = +
+ =
. y l h i xng loi I,
gii h ny ta c
a 0 a 3
V
b 3 b 0
= =
= =
.
* a 3 x 0 = = .
* a 0 x 3 = = .
Nhn xt: Dng tng qut ca phng trnh trn l:
n m
F(f (x), a f (x), b f (x)) c + = .
gii phng trnh ny ta t:
n m
u a f (x), v b f (x) = + = , lc ta c h phng
trnh:
n m
f (u, v) c
u v a b
=
+ = +
gii h ny ta tm c u, v. T y ta c c x.
Ch : tm x ta ch cn gii mt trong hai phng trnh:
n
a f (x) u + = hoc
m
b f (x) v = .
V d 2: Gii phng trnh:
3
24 x 12 x 6 + + = .
Gii: K: x 12 s .
t
3 3
u 24 x; v 12 x u 36, v 0 = + = s > , ta c h phng trnh:
3 2 3 2 2
u v 6 v 6 u v 6 u
u v 36 u (6 u) 36 u(u u 12) 0 (*)
+ = = =
+ = + = + =
Phng trnh (*) c ba nghim : u 0;u 4;u 3 = = = tha mn
3
u 36 s .
T y ta tm c: x 24; x 88; x 3 = = = .
Vy phng trnh cho c ba nghim: x 24; x 88; x 3 = = = .
V d 3: Gii phng trnh:
4 4
x 17 x 3 + = .
Gii: K: 0 x 2 s s .
t
4 4
a x; b 17 x; a, b 0 = = > . Ta c h phng trnh
Chuyn phng trnh Bt phng trnh
GV: Nguyn Tt Thu Trng THPT L Hng Phong Bin Ha ng Nai 31
4 4 2 2 2 2 2 2
a b 3 a b 3 a b 3
a b 17 [(a b) 2ab] 2a b 17 a b 18ab 32 0
+ = + = + =
+ = + = + =
a b 3
ab 2 V ab 16
+ =
= =
.
- Vi
a b 3 a 1 a 2 x 1
V
ab 2 b 2 b 1 x 16
+ = = = =
= = = =
.
- Vi
a b 2
ab 16
+ =
h v nghim.
Vy phng trnh cho c hai ngim x 1; x 16 = = .
V d 4: Gii phng trnh:
2 2
3 3
3
(2 x) (7 x) (2 x)(7 x) 3 + + + = .
Gii: t
3 3
a 2 x; b 7 x = = + , ta c h phng trnh
2 2 2
3 3 2 2
a b ab 3 (a b) 3ab 3 a b 3 a 1 a 2
V
ab 2 b 2 b 1
a b 9 (a b)(a ab b ) 9
+ = + = + = = =
= = =
+ = + + =
.
T y gii ra ta c x 1 = v x 6 = .
V d 5: Gii phng trnh:
3 3
2x 1 2 2x 1 + = .
Gii:
t
3 3
y 2x 1 y 1 2x = + = vy ta c h phng trnh :
3
3
x 1 2y
y 1 2x
+ =
+ =
3 3 2 2
x y 2(y x) (x y)(x xy y 2) 0 x y = + + + = =
(Do
2 2 2 2
y 3
x xy y 2 (x ) y 2 0
2 4
+ + + = + + + > )
3 3 2
1 5
x 1 2x x 2x 1 0 (x 1)(x x 1) 0 x 1; x
2
+ = + = + = = = .
Vy phng trnh cho c ba nghim:
1 5
x 1; x
2
= = .
Ch : Dng tng qut ca bi ton trn l: ( )
n
n
f (x) b a af (x) b + = , gii phng
trnh ny ta t
n
t f (x); y af (x) b = = ta c h:
n
n
t b ay
y b at
+ =
+ =
.
Chuyn phng trnh Bt phng trnh
GV: Nguyn Tt Thu Trng THPT L Hng Phong Bin Ha ng Nai 32
V d 6: Gii phng trnh :
2
x 3
2x 4x
2
+
+ = .
Gii: K: x 3 > .
Phng trnh
2 2
(x 1) 2 1 x 1
2(x 1) 2 (x 1) 1 1
2 2 2
+ + +
+ = + = + .
t
2
x 1 t t
t x 1; y 1 1 y 1
2 2 2
+
= + = + = + = , ta c h phng trnh:
2
2
1
t y t 1 y
1
2
(t y)(t y ) 0
1
1 2 y t
y 1 t
2
2
= =
+ + =
*
2 2
t 1 17 3 17
t y t 1 2t t 2 0 t x
2 4 4
= = = = = (tha k x 3 > )
*
2 2
1 1 t 1 13 5 13
y t (t ) 1 4t 2t 3 0 t x
2 2 2 4 4
= + = + = = =
(tha k x 3 > ).
Vy phng trnh cho c bn nghim:
3 17 5 13
x ; x
4 4
= = .
V d 7: Gii phng trnh :
2
4x 7x 1 2 x 2 + + = + .
Gii: K: x 2 >
Phng trnh
2
(2x 1) 3x 2 2(2x 1) 3x + + = +
t
2
t 2x 1; y 2t 3x y 3x 2t = + = + = ta c h phng trnh
2
2
t 3x 2y y t
(t y)(t y 2) 0
y t 2
y 3x 2t
+ = =
+ + =
=
+ =
.
*
2 2
x 1
y t t 2t 3x 0 4x 3x 1 0
1
x
4
=
= + = + =
.
*
2 2
x 1
y t 2 t 3x 2(t 2) 0 4x 11x 7 0
7
x
4
=
= + + + = + + =
.
Vy phng trnh cho c ba nghim:
7 1
x 1; x ; x
4 4
= = = .
V d 8: Gii phng trnh:
2
x x 1000 1 8000x 1000 + = .
Gii: K:
1
x
8000
>
Chuyn phng trnh Bt phng trnh
GV: Nguyn Tt Thu Trng THPT L Hng Phong Bin Ha ng Nai 33
t
2 2 2
ay b 1 8000x a y 12aby b 1 8000x + = + + + = , ta c h phng trnh
2 2
2 2 2 2 2 2
x x 1000(ay b) 1000 x x 1000(b 1) 1000ay
a y 12aby b 1 8000x a y 12aby b 1 8000x
+ = + =
+ + = + + =
.
Ta xc nh a,b:
2 2
a 2
1 1 1000(b 1) 1000a
b 1 12ab 8000
a b 1
=
+
= = =
=
ta c h:
2
2
x x 2000y
(x y)(x y 1999) 0 x y
y y 2000x
+ + = =
= +
= +
(Vi a 2x 3;b 2y 3 = = )
2 2
(a b)(a ab b 1) 0 a b + + + = =
3
(2x 3) 3x 5 =
3 2 2
x 2
8x 36x 51x 22 0 (x 2)(8x 20x 11) 0
5 3
x
4
=
+ = + =
.
Vy phng trnh cho c ba nghim
5 3
x 2; x
4
= = .
V d 10: Gii phng trnh:
3 2 3
2 x 2 x = .
Gii:
3
x 2 s
Chuyn phng trnh Bt phng trnh
GV: Nguyn Tt Thu Trng THPT L Hng Phong Bin Ha ng Nai 34
t
3 2
a 2 x , a 0 = >
3 2 3 2
a 2 x a x 2 = + =
Mt khc t phng trnh ban u
3 3 2
a 2 x x a 2 = + =
Vy ta c h phng trnh:
3 2
3 2
a x 2
x a 2
+ =
+ =
s s
= =
+ =
.
Vy phng trnh cho c nghim duy nht x 1 = .
V d 11: Gii phng trnh :
4 2 2 6
1 x x x 1 1 x 1 + + + = .
Gii: K:
1 5
x 1
2
+
s s .
t
4 2 2 6
a 1 x , b x x 1,c 1 x;a, b, c 0 = = + = > , ta c h phng trnh :
2 4 6
a b c 1
a b c 1
a, b, c 0
+ + =
+ + =
>
. V
2
4 2 4 6
6
a a
a, b, c 0
0 a, b, c 1 b b a b c 1
a b c 1
c c
>
s s s + + s
+ + =
.
h
2
4
6
a a
b b x 1
c c
= =
+ =
(I)
p dng BT
2
2 2
a b a b
2 2
+ +
| |
>
|
\ .
, ta c:
Chuyn phng trnh Bt phng trnh
GV: Nguyn Tt Thu Trng THPT L Hng Phong Bin Ha ng Nai 35
2
4
4 4 2 2
4 4
a b a b a b
1 a b 2
2 2 2
| |
+ + +
| |
> > = + >
|
|
|
\ .
\ .
Vy (I) a b 1 x 1 = = = l nghim ca phng trnh cho.
V d 13: Gii phng trnh : x 3 x 4 x 5 x 4 x 3 x 5 x = + + .
Gii: K: 0 x 3 s s .
t a 3 x;b 4 x;c 5 x; a,b,c 0 = = = > , ta c h phng trnh:
2
2
2
ab bc ca 3 a
(a c)(a b) 3
ab bc ca 4 b (b c)(b a) 4 (a b)(b c)(c a) 2 15
(c a)(c b) 5
ab bc ca 5 c
+ + =
+ + =
+ + = + + = + + + =
+ + =
+ + =
3
23
a b 2
a
5
4 15
5 17 671
b c 2 b x
3 240
4 15
7
15
c
c a
4 15 4
+ =
=
+ = = =
=
+ =
=
=
.
M theo nh l Bzu nu x=a l nghim ca a thc P(x) th
1
P(x) (x a)P (x) =
T ta c nhn xt: Nu
0
x l mt nghim ca phng trnh f (x) 0 = th ta c th a
phng trnh f (x) 0 = v dng
0 1
(x x )f (x) 0 = v khi vic gii phng trnh
f (x) 0 = quy v gii phng trnh
1
f (x) 0 = . Ta xt v d sau:
V d 1: Gii phng trnh : 3(2 x 2) 2x x 6 + = + + .
Gii: K: x 2 > .
Ta thy x=3 l mt nghim ca phng trnh ( ta ngh n x=3 v khi x-2 v x+6 l
nhng s chnh phng) do ta c th a phng trnh v dng:
1
(x 3)f (x) 0 = nn
ta bin i phng trnh nh sau: 2(x 3) ( x 6 3 x 2) 0 + + = , vn cn li ca
chng ta l phi phn tch x 6 3 x 2 + ra tha s (x-3) (Ch khi x=3 th
x 6 3 x 2 + = ), v nh l Bzu chi p dng cho a thc nn ta phi bin i biu
thc ny v dng c mt a thc, tc l ta a v dng (x 6) 9(x 2) 8(x 3) + =
iu ny gip ta lin tng n ng thc
2 2
a b (a b)(a b) = + nn ta bin i :
( x 6 3 x 2)( x 6 3 x 2) 8(x 3)
x 6 3 x 2
x 6 3 x 2 x 6 3 x 2
+ + +
+ = =
+ + + +
Suy ra phng trnh
8
(x 3)(2 ) 0
x 6 3 x 2
=
+ +
n y ta ch cn gii
phng trnh:
8
2 0 x 6 3 x 2 4
x 6 3 x 2
= + + =
+ +
phng trnh nay c
mt nghim
11 3 5
x
2
= .
Vy phng trnh cho c hai nghim x 3 = v
11 3 5
x
2
= .
Qua v d trn ta thy b cn thc ta c th s dng hng ng thc
n n n 1 n 2 n 2 n 1
a b (a b)(a a b ... ab b )
= + + + +
hai biu thc (a b) v
n 1 n 2 n 2 n 1
(a a b ... ab b )
+ + + + ta gi l hai biu thc lin
hp ca nhau. Nn phng php trn ta gi l phng php nhn lng lin hp.
V d 2: Gii phng trnh :
2
2
x
x 4
(1 1 x)
>
+ +
.
Gii: K: x 1 > .
Chuyn phng trnh Bt phng trnh
GV: Nguyn Tt Thu Trng THPT L Hng Phong Bin Ha ng Nai 37
Ta thy
2 2 2
(1 1 x) (1 1 x) x + + + = nn ta nhn lng lin hp VT
* Vi x 0 = bt phng trnh tr thnh: 0 4 > (ng) x 0 = l mt nghim bpt.
* Vi x 0 1 1 x 0 = + = nn
2 2
2
x (1 1 x)
Bpt x 4 1 2 1 x 1 x x 4 x 1 3 x 8
x
+
> + + + > + < <
Kt hp vi iu kin ta c nghim bt phng trnh : 1 x 8 s < .
Nhn xt: trn ta nhn lin hp vi mc ch l trc cn thc mu. Khi nhn c t
v mu VT vi biu thc 1 1 x + th biu thc phi khc khng nn ta phi chia
lm trng hp nh trn.
V d 3: Gii phng trnh :
2
x 2 4 x x 6x 11 + = + .
Gii: K: 2 x 4 s s
Ta nhn thy phng trnh c nghim x 3 = , ng thi vi x 3 = th x 2 4 x 1 = =
Nn ta bin i nh sau:
2 2
x 3 3 x
Pt x 2 1 4 x 1 x 6x 9 (x 3)
x 2 1 4 x 1
+ = + + =
+ +
1 1
(x 3) (x 3) 0
x 2 1 4 x 1
| |
=
|
+ +
\ .
4 x x 2
(x 3) (x 3) 0
( x 2 1)( 4 x 1)
| |
=
|
+ +
\ .
3(3 x)
(x 3) (x 3) 0
( x 2 1)( 4 x 1) 4 x x 2
| |
=
|
+ + +
\ .
2
3
(x 3) 1 0 x 3
( x 2 1)( 4 x 1) 4 x x 2
| |
= =
|
+ + +
\ .
( V
3
1 0
( x 2 1)( 4 x 1) 4 x x 2
<
+ + +
)
Vy phng trnh c nghim duy nht: x 3 = .
Ch : * Trong cch trn chng ta khng nhn lin hp ngy VT m chng ta thm -1
vo mi cn thc ri mi nhn lin hp, cch lm vy l xut hin tha s chung x-3
c hai v.
* Cch gii trn cha phi l cch gii hay nht i vi bi ton trn nhng n rt t
nhin. Cch gii hay nht i vi bi ton l cch nh gi hai v, c th:
Chuyn phng trnh Bt phng trnh
GV: Nguyn Tt Thu Trng THPT L Hng Phong Bin Ha ng Nai 38
VT 2(x 2 4 x) 2 s + = (*) cn
2
VP (x 3) 2 2 = + > (**). Nn phng trnh
VT VP 2 x 3 = = = . Tuy nhin trong nhiu bi ton th vic s dng lng lin
hp s cho chng ta li gii ti u nht. Ta xt v d sau.
V d 4: Gii phng trnh :
2
x 2 4 x 2x 5x 1 + = .
Gii: K: 2 x 4 s s .
Mi nhn vo phng trnh ta s ngh c th gii phng trnh ny bng cch nh gi !
Nhng ta khng th gii theo cch nh gi v VP 0 > ! Tuy nhin phng trnh trn vn
c nghim x 3 = nn ta gii phng trnh trn bng cch nhn lng lin hp
2
PT x 2 1 4 x 1 2x 5x 3 + =
x 3
x 3 x 3
(x 3)(2x 1)
1 1
2x 1 (*)
x 2 1 4 x 1
x 2 1 4 x 1
=
= +
= +
+ +
+ +
Ta c:
1 1 1
1; 2 1 VT(*) 2 2
x 2 1 4 x 1 2 1
s > = s
+ + +
.
Mt khc x 2 VP(*) 2x 1 5 (*) > = + > v nghim.
Vy phng trnh cho c nghim duy nht: x 3 = .
Nhn xt : * Ta c dng tng qut ca phng trnh trn l:
2 2
2
b a b a a b b a
x a b x (b a)x ( )x ( 2)
2 2 2 2
+
+ = (K: a 2 b + s ).
* Qua bn v d trn ta thy trong phng php ny vic d on nghim ca phng
trnh l khu quan trng, t vic on nghim ny ta mi nh hng c cc php
bin i.
V d 5: Gii phng trnh :
2
2
1 x 2x x
x
1 x
+
=
+
.
Gii: K 0 x 1 < s .
Ta thy phng trnh c mt nghim
1
x
2
= nn ta phn tch ra tha s .
Ta c:
2 2 2
PT (1 x ) 1 x (2x x ) x x ( 1 x x) ( 1 x 2x x) 0 + = + + =
2 3 2 2
x (1 2x) 1 x 4x x (1 2x) (1 2x)(2x x 1)
0 0
1 x x 1 x 2x x 1 x x 1 x 2x x
+ +
+ = + =
+ + + +
2 2
x 2x x 1 1
(1 2x)( ) 0 x
2
1 x x 1 x 2x x
+ +
+ = =
+ +
(Do biu thc trong du () >0).
Chuyn phng trnh Bt phng trnh
GV: Nguyn Tt Thu Trng THPT L Hng Phong Bin Ha ng Nai 39
Vy phng trnh c nghim duy nht
1
x
2
= .
V d 6: Gii phng trnh :
3 3 2 2 3 3
x 2 x 1 2x 2x 1 + + + = + +
Gii: Do VT 1 > nn VP 1 x 1 > > .
Ta thy nu
2
2x x 1 = + th hai v ca phng trnh bng nhau nn ta phn tch ra tha
s
2
2x x 1 .
Ta c:
3 3 2 2 3 3
PT ( 2x 1 x 2) ( 2x x 1) 0 + + + + =
2 2
3 2 2 2 2 4 2 2
3 3 3 3 3
2x x 1 2x x 1
0
(2x 1) (2x 1)(x 2) (x 2) 4x 2x (x 1) (x 1)
+ =
+ + + + + + + + + +
2
2x x 1 0 = (do x 1 > nn khi t
2
2x x 1 lm tha s th biu thc trong
du () lun dng ).
1
x 1; x
2
= = l nghim ca phng trnh cho.
Ch : Bi ton trn c th gii bng cch nh gi nh sau
* Nu
2
1
2x x 1 x 1; x
2
= + = = th hai v cu phng trnh bng nhau.
* Nu
2
2x x 1 VT VP > + < phng trnh v nghim.
* Nu
2
2x x 1 VT VP < + > phng trnh v nghim.
V d 7: Gii phng trnh:
2 2
x x 1 (x 2) x 2x 2 + = + + .
Gii:
Phng trnh
2 2
x 2x 7 3(x 2) (x 2) x 2x 2 0 + + + + =
2
2 2 2
2
(x 2)(x 2x 7)
x 2x 7 (x 2)(3 x 2x 2) 0 x 2x 7 0
x 2x 2 3
+
+ + + = =
+ +
2
2 2
2 2
(x 1) 1 (x 1) x 2
(x 2x 7)(1 ) 0 (x 2x 7)( ) 0
x 2x 2 3 x 2x 2 3
+ +
= =
+ + + +
2
x 2x 7 0 x 1 7 = = l nghim ca phng trnh cho.
Nhn xt: Qua nhng v d trn ta thy sau khi to ra tha s chung, th ta tm cch
chng minh biu thc trong du () cn li lun m hoc luon dng. Tuy nhin khng
phi bi no cng xy ra trng hp . Ta xt bi ton sau.
V d 8: Gii phng trnh:
3
x 24 12 x 6 + + = .
Gii: K x 12 s .
Chuyn phng trnh Bt phng trnh
GV: Nguyn Tt Thu Trng THPT L Hng Phong Bin Ha ng Nai 40
Phng trnh
3
( x 24 3) ( 12 x 3) 0 + + =
2 3 3
x 3 3 x
0
12 x 3
(x 24) 3 x 24 9
+ =
+
+ + + +
2 3 3
(x 3)( 12 x (x 24) 3 x 24 6) 0 + + =
2 3 3
x 3
12 x (x 24) 3 x 24 6 0 (*)
=
+ + =
>
.
n gin ta t
2 2
a x 7x 10;b x 12x 20 2a b x = + = + = (I)
Ta thy phng trnh c nghim x=1.Ta bin i nh sau:
( )
2 2
PT 2 x 7x 10 (x 1) x 12x 20 (x 2) + + = + +
2 2
18(x 1) 16(x 1)
x 7x 10 x 1 x 12x 20 x 2
=
+ + + + + +
(V 2 phng trnh
2
x 7x 10 x 1 0 + + + = v
2
x 12x 20 x 2 0 + + + = v nghim ).
x 1
9 8
( I)
a x 1 b x 2
=
=
+ + + +
I
.
Kt hp (I) v (II) ta c h phng trnh :
2a b x
5a 4x 5
8a 9b x 10
=
= +
2
2
5
x
15 5 5
4 5 x 7x 10 4x 5 x
2
x 15x 25 0
>
+ = =
+ =
.
Chuyn phng trnh Bt phng trnh
GV: Nguyn Tt Thu Trng THPT L Hng Phong Bin Ha ng Nai 41
Thay vo phng trnh ban u ta thy ch c nghim
15 5 5
x
2
+
= tha mn.
Vy phng trnh cho c hai nghim x 1 = v
15 5 5
x
2
+
= .
Bi tp:
Gii cc phng trnh v bt phng trnh sau:
1)
2 3
5x 1 9 x 2x 3x 1 + = + ( x 1 = ) 2)
6 8
6
3 x 2 x
+ =
(
3
x
2
= )
3)
2 2
(x 1) x 2x 5 4x x 1 2(x 1) + + > + (S: x 1 s )
4)
3 2 3
x 2 x (x 4) x 7 3x 28 0 + = (S: x=8)
5)
2 2
2 x 3 8 2x x x + + =
6)
2 4
2x 11x 21 3 4x 4 + = +
7)
3 2 3
x 1 3x 2 2 3x + + =
8)
3 2
x 4 x 1 2x 3 + = +
9)
2 2
x 9x 24 16x 59x 149 5 x + + = ( x 5; =
10)
2 3
2x 11x 21 3 4x 4 + = ( x=3 )
11)
3 2 4
x 3x 8x 40 8 4x 4 + = + ( x=3 )
12)
3
x 2 x 1 3 + + =
13)
3
2 x x 1 1 + =
14)
3 4 8 8
17 x 2x 1 1 =
Chuyn phng trnh Bt phng trnh
GV: Nguyn Tt Thu Trng THPT L Hng Phong Bin Ha ng Nai 42
Phng php nh gi
Cch 1: Tm mt nghim v chng minh l nghim duy nht.
V d 1. Gii phng trnh:
6 8
6
3 x 2 x
+ =
(1).
Gii: iu kin x 2 s .
Vi phng trnh v t dng ny ta thng d on nghim l cc gi tr ca x m biu
thc di cn thc nhn gi tr l mt s chnh phng. Nhn thy nghim ca (1) phi
ln hn 1. Bng cch th ta thy rng PT c mt nghim l
3
x
2
=
Ta chng minh l nghim duy nht ca phng trnh (1) . Tht vy
*Vi
3 6 6
x 4 2
2 3 x 3 x
< > >
v
8 8
4
3
2 x
2
2
> =
6 8
6
3 x 2 x
+ >
(1) v nghim trong khong
3
( ; )
2
.
* Vi
3
x 2
2
< < chng minh tng t, ta c:
6 8
6 (1)
3 x 2 x
+ <
v nghim
trong khong
3
( ;2)
2
.
Vy PT (1) c nghim duy nht
3
x
2
= .
Nhn xt: *Ta thy gii phng trnh bng cch nh gi ny quan trng l ta on
c nghim ca ca n. on nghim ta nn ch ra khong cha nghim v xt
trng hp c bit tm ra nghim trong .
* Bi ton trn cn c th gii bng cch da vo tnh n iu ca hm s. Ta c VT l
mt hm s ng bin.
V d 2: Gii Phng trnh:
2 2
3x(2 9x 3) (4x 2)(1 1 x x ) 0 + + + + + + + = (2).
Gii:
2 2
PT 3x(2 (3x) 3) (2x 1)(2 (2x 1) 3) 0 + + + + + + + =
2 2
3x(2 (3x) 3) (2x 1)(2 (2x 1) 3) + + = + + + + .
T (2) ta thy PT ch c nghim khi
1
x ( ;0)
2
e v nhn thy nu : 3x 2x 1 =
Chuyn phng trnh Bt phng trnh
GV: Nguyn Tt Thu Trng THPT L Hng Phong Bin Ha ng Nai 43
1
x
5
= th biu thc trong cn hai v bng nhau.Vy
1
x
5
= l mt nghim ca
PT(2) . Ta chng minh
1
x
5
= l nghim duy nht ca PT(2). Tht vy
* Vi
1 1
x
2 5
< < ta c:
2 2
3x 2x 1 0 (3x) (2x 1) < < > +
2 2
2 (3x) 3 2 (2x 1) 3 + + > + + +
T suy ra:
2 2
3x(2 (3x) 3) (2x 1)(2 (2x 1) 3) + + < + + + +
2 2
3x(2 (3x) 3) (2x 1)(2 (2x 1) 3) 0 + + + + + + + <
Vy (2) khng c nghim trong
1 1
( ; )
2 5
.
*Chng minh tng t ta cng i n (2) khng c nghim trong
1
( ;0)
5
.
Vy PT (2) c nghim duy nht
1
x
5
= .
Ch : 1) Bi ton trn c th gii theo nhiu cch khc nhau.
C 2. t a 3x, b (2x 1) a, b 0 = = + < v phng trnh tr thnh f (a) f (b) = , trong
2
f (t) 2t t t 3 = + + c
2
2
2
t
f '(t) 2 t 3 0
t 3
= + + + >
+
nn f(t) l hm ng bin,
do
1
f (a) f (b) a b x
5
= = = .
C 3. Nhn lng lin hp.
2) Thng thng nhng bi ton gii theo cch ny th ta c th gii bng cch s dng
hm s. Tuy nhin cch gii trn li ph hp vi nhng HS cha hc khi nim o
hm .
Cch 2: nh gi hai v
Xt PT: f (x) g(x) = xc nh trn D
Nu
f (x) m(x)
g(x) m(x)
>
.
Trong cch nh gi ny ta thng dng cc bt ng thc quen thuc (nh BT
Cauchy, BT Bunhiacovski, BT cha tr tuyt i ) nh gi hai.
Sau y l mt s th d minh ha.
Chuyn phng trnh Bt phng trnh
GV: Nguyn Tt Thu Trng THPT L Hng Phong Bin Ha ng Nai 44
V d 3: Gii phng trnh:
4 2 2 2
x 2x x 2x 16 2x 6x 20 0 + + + = .
Gii:
Ta c PT
4 2 2 2 2
x 2x x 2x 16 x 2x 16 x 4x 4 0 + + + + + =
2 2
2 2 2 2 x x 2x 16 0
(x x 2x 16) (x 2) 0 x 2
x 2 0
+ =
+ + = =
.
V d 4: Gii phng trnh:
2
4 x 1 x 5x 14 + = + .
Gii:
PT
2 2 2
x 6x 9 x 1 4 x 1 4 0 (x 3) ( x 1 2) 0 + + + + + = + + =
x 3 0
x 3
x 1 2 0
=
+ =
>
> + >
>
ng thc xy ra khi
1
x
2
= .
Vy phng trnh cho c nghim duy nht
1
x
2
= .
V du 6: Gii phng trnh:
2 2 4 2
1 2x x 1 2x x 2(x 1) (2x 4x 1) + + = + (3).
Gii: iu kin 0 x 2 s s
t
2
t (x 1) = , ta c 0 t 1 s s . PT (3) tr thnh:
2
1 1 t 1 1 t 2t (2t 1) + + = . Nhn thy
1
t
2
> .
Bnh phng hai v v rt gn ta c :
4 2 2
4 3
1 1
1 t 2t (2t 1) 2(2t 1)
t t t
+ = + =
V
2
4 3
1 1
t 1 2 2(2t 1)
t t t
s + > > . T suy ra t 1 x 2 = = .
Vy nghim ca PT (3) l: x 1 = .
V d 7: Gii phng trnh:
2 2
2x x 1 2x x 1 2 + + + + = .
Gii:
p dng BT Cauchy ta c:
Chuyn phng trnh Bt phng trnh
GV: Nguyn Tt Thu Trng THPT L Hng Phong Bin Ha ng Nai 45
4 2 2 2 2 2 4 2
4 4
VT 2 (2x 1 x)(2x 1 x) 2 (2x 1) x 2 4x 3x 1 2 > + + + = + = + + >
Nn
2 2
2x x 1 2x x 1
PT x 0
x 0
+ = + +
=
+ =
+ =
l nghim ca PT cho.
Nhn xt :
Tng t ta c bi tng qut sau:
2
f(x) a b f (x) g (x) 2(b a) + = + , trong
b a > . Khi vic gii PT ny quy v gii h:
a b
f (x)
2
g(x) 0
+
.
V d 9: Gii bt phng trnh :
2
1 x 1 (x 1)
x 2x 1
2 4 8
+ +
+ < + .
Gii: K:
1
x
2
> .
p dng BT Bunhiacovski ta c:
2
2
1 x 1 1 x 1 (x 1)
VT 1. x 1. 2[x ( ) ] 2x 1 VP
2 4 2 4 8
+ + +
= + s + = + =
ng thc c
2
2
1 x 1 1 x 2x 1
x x x 8x 24 0
2 4 2 16
+ + +
= = + = VN
0
.
Vy nghim ca BPT cho l:
1
x
2
> .
V d 10: Gii phng trnh:
2 2 2 2
1
3x 1 x x x x 1 (7x x 4)
2 2
+ + = + (*)
Gii: iu kin:
1
x 1 x
3
> s
Chuyn phng trnh Bt phng trnh
GV: Nguyn Tt Thu Trng THPT L Hng Phong Bin Ha ng Nai 46
Ap dng BT Bunhia cho hai b s (1,1,-x) v
2 2 2
( 3x 1, x x, x 1) + ta c
VT(*)
2 2
(x 2)(5x x) s + .Du = xy ra khi x=-1
Do
1
x 1 x
3
> s nn 5x
2
-x >0 . Ap dng BT Csi ta c
VP(*)
2 2 2 2
1 1
5x x 2(x 2) .2 (5x x)2(x 2)
2 2 2 2
(
= + + > +
2 2
(5x x)(x 2) = + . Du = xy ra khi x 1 = v
4
x
3
=
T ta c nghim ca PT (*) l x=-1
V d 11: Gii bt phng trnh :
3 4 4
4
(4 x)(x 2) 4 x x 2 6x 3x x 30 + + + s + .
Gii: K 2 x 4 s s
V d 12: Gii phng trnh:
2 2 2
x 2x 3 2x x 1 3x 3x + = + + (1).
Gii: K:
3 15
x 0
6
1 3 15
x
2 6
s s
+
s s
.
p dng BT Bunhicovski ta c:
2 2 2 2
VT(1) 2(2x x 1 3x 3x ) 2(1 2x x ) 2[2 (1 x) ] 2 s + + = + = s
Du = xy ra x 1 = .
Mt khc :
2
VT(1) (x 1) 2 2 = + > . Du = xy ra x 1 = .
T suy ra phng trnh cho c nghim duy nht x 1 = .
V d 13: Gii phng trnh:
2 2 2 2
17 1
13x 6x 10 5x 13x 17x 48x 36 (36x 8x 21)
2 2
+ + + + + = (2).
Gii: Ta c
VT(2)
2 2 2 2
5 3
(3x 1) (2x 3) (2x ) (x )
2 2
= + + + + +
2 2
x (4x 6) + >
5
3x 1 2x x
2
> + + + .
5 3 3
VT(2) 3x 1 2x x 6x 6x
2 2 2
> + + + = > . Du = xy ra khi
3
x
2
=
Chuyn phng trnh Bt phng trnh
GV: Nguyn Tt Thu Trng THPT L Hng Phong Bin Ha ng Nai 47
Mt khc:
2
1
VP(6) 12x 3 2(4x 12x 9)
2
(
= + =
2
1 1 3
12x 3 2(2x 3) (12x 3) 6x
2 2 2
(
= s =
Du = xy ra khi
3
x
2
= (f)
T ta c nghim ca PT (2) l
3
x
2
= .
Gii cc phng trnh sau
1)
2
4 1 4 1 1 x x + = ;2)
2
4 1 5 4 x x x + = +
3)
2 2
2 2 1 3 4 1 x x x x x + + = + +
4) ( 2) 1 2 1 x x x + + = +
5) ( 2)(2 1) 3 6 4 ( 6)(2 1) 3 2 x x x x x x + + = + + +
6)
2
3
32 4 1 4 (8 1) x x x x + = +
Chuyn phng trnh Bt phng trnh
GV: Nguyn Tt Thu Trng THPT L Hng Phong Bin Ha ng Nai 48
Phng php hm s:
nh l 1: Nu hm s y=f(x) lun b (hoc lun ngb) th s nghim ca pt : f(x)=k
Khng nhiu hn mt v f(x)=f(y) khi v ch khi x=y
nh l 2: Nu hm s y=f(x) lun b (hoc lun ngb) v hm s y=g(x) lun ngb (hoc
lun b) trn D th s nghim trn D ca pt: f(x)=g(x) khng nhiu hn mt
nh l 3: Cho hm s y=f(x) c o hm n cp n v pt
(k)
f (x) 0 = c m nghim, khi
pt
(k 1)
f (x) 0
+ + s + + +
+ + + < +
Gii:1) k:
1
5
x > .
Xt hm s f (x) 5x 1 x 3 = + + , ta c
5 1 1
f '(x) 0 x .
5
2 5x 1 2 x 1
= + > >
M f (1) 4 bpt f (x) f (1) x 1. = > >
Vy Bpt cho c nghim l 1 x > .
2) k:
1 3
x
2 2
< s . Bpt
5
3 3 2x 2x 6 f (x) g(x) (*)
2x 1
+ s + s
Trong :
5
f (x) 3 3 2x
2x 1
= +
, c
3
3 5
f '(x) 0 f (x)
3 2x ( 2x 1)
= <
l hm ng bin, cn g(x) 2x 6 = + l hm ng bin v f (1) g(1) 8 = =
*Nu x 1 f (x) f (1) 8 g(1) g(x) (*) > < = = < ng
*Nu x 1 f (x) f (1) 8 g(1) g(x) (*) < > = = > v nghim.
Vy nghim ca Bpt cho l:
3
1 x
2
s s .
3) k:
1
x
2
> .
Khi : Bpt ( x 2 x 6)( 2x 1 3) 4 (*) + + + s
*Nu 2x 1 3 0 x 5 (*) s s lun ng.
Chuyn phng trnh Bt phng trnh
GV: Nguyn Tt Thu Trng THPT L Hng Phong Bin Ha ng Nai 50
*Nu 5 x > , ta xt hm s f (x) ( x 2 x 6)( 2x 1 3) = + + + c:
1 1 x 2 x 6
f '(x) ( )( 2x 1 3) 0
2 x 2 2 x 6 2x 1
+ + +
= + + >
+ +
nn f(x) l hm ng
bin v f (7) 4 = nn (*) f (x) f (7) x 7 s s .
Vy nghim ca Bpt cho l:
1
x 7
2
s s .
4) k:
3 2
2x 3x 6x 16 0
2 x 4.
4 x 0
+ + + >
s s
>
Khi ,
3 2
Bpt 2x 3x 6x 16 4 x 2 3 f (x) 2 3 (*) + + + < <
Trong :
3 2
f (x) 2x 3x 6x 16 4 x = + + + c
2
3 2
3(x x 1) 1
f '(x) 0
2 4 x
2x 3x 6x 16
+ +
= + >
+ + +
nn f(x) l hm ng bin
M ta c: f (1) 2 3 (*) f (x) f (1) x 1 = < <
Kt hp vi iu kin, ta c nghim ca Bpt cho l: 2 x 1 s < .