Professional Documents
Culture Documents
BENZEN (C6H6)
Cng thc Kekule (1865): Vng benzen l mt vng hp bi 6 nhm C-H, mi nguyn t C cn li mt ha tr; Cc nguyn t C s dng ha tr ny to thnh 3 ni i ging nh xiclohexadien. 3 ni i ny khng c nh m c s chuyn ch thng xuyn gia cc ni n v ni i to thnh vng khp kn.
t- ng ng v i -
BENZEN (C6H6)
Quan nim hin i v cu trc ca benzen: Benzen c cu to vng ng phng, 6 nguyn t C v 6 nguyn t H nm trn mt phng l lc gic u. Su nguyn t C trong benzen u trng thi lai ha sp2 to thnh mt phng s. Mi nguyn t C cn mt electron p cha lai ha xen ph hai pha vi mc nh nhau to thnh h thng electron p gii to u trn ton b phn t. Vng benzen l mt h lin hp bn vng v mt nhit ng hc (nng lng thm ha E = 36 kcal/mol).
+ + + -
+ + -
H + s+ sE Y xc t c
+ H
Tc nhn electrophin l cation E+ hoc phn t E-Y. Cc phn ng th SEAr u cn s c mt ca cc cht xc tc. Vai tr ca cht xc tc l lm tng qu trnh to tc nhn electrophin.
C ch phn ng th SEAr
Phn ng xy ra theo 2 giai on: Giai on 1: Tc nhn electrophin tn cng vo h thng electron p ca nhn thm to thnh mt phc p; tip phc p chuyn thnh phc s:
E E + H
phc p
phc s+
(tr ng th i chuy ti n p)
Giai on 2: phc s l mt cation khng bn s 4 electron p gii ton trn 5 nguyn phc vi phc p t C; nguyn t C th su ca vng lin E th i chuy trng thi lai ha sp3. Phc s c kt (tr ng Hvi E n ti p) bn ha theo 2 cch: + Cng anion Y- to thnh h thng+vng xiclohexadien (to sn phm cng) E + Tch proton to li E thng electron p ca vng thm (to sn phm th). h
E + 2. (- H ) H
phc p
phc s
1. (+ Y )
(tr ng th i chuy ti n p) E
H Y E
phc s
(sn phm th )
Mt s phn ng th SEAr
Halogen ha
Br
Br2/FeBr3
C ch:
Br2
FeBr3
Br H
Br
+ [FeBr4]
Br
+
Brom benzen
HBr
Br
Br
H+
Benzen
phc p
phc s
Nitro ha
NO2
HNO3/H2SO4
C ch:
O
HNO3 + H2SO4
NO2 +
NO NO2 2 HH
2HSO4 + H2O
NO NO2 2
HSO4 4HSO
-
O O N N ++
+
Nitro benzen
H 2O
+ N + N O
Benzen
phc p
phc p
phc s
phc s
Sunfo ha
SO3H
H2SO4
C ch:
O: s-
H2SO4
SO3 +
SO3 H
H3O + HSO4
SO3 SO3H H+
: :
+
Axit benzen sunfonic
H2O
s+ S : O: s
Os
HSO4
Benzen
phc s
Mt s phn ng th SEAr
C ch:
Dng ankyl halogenua lm tc nhn ankyl ho di s c mt ca cht xc tc Liuyt:
R - X + AlX3
H s+ sR ..... X..... AlX3
Alkyl benzen
+
Benzen
R-X
(R : gc ankyl X : halogen)
H - X + AlX3
C ch:
H cc axyl Tc nhn axyl +ha AlX4 thng dng + l - X + AlX3 halogenua RCOX hoc cc anhydrit axit (RCO)2O:
R - C - X + AlX3 O
AlX3 khan
X
O H C R + AlX4 + H - X + AlX3 R C O
X-C-R
(R : gc ankyl X : halogen)
C O
Aryl alkyl xeton
R + HX
R s+ sC O ..... AlX3 X
: :
: :
s+ sC O ..... AlX3
S d nh vy l: + Khi benzen cha b th, mt electron 6 nguyn t C trong vng l nh nhau vo ch thu c mt sn phm khi th ln u. + Khi th ln th hai, nhm th mi c th nh hng vo cc v tr ortho, meta v para so vi nhm nh hng, s thu c mt hn hp 3 sn phm ng phn c t l phn trm khc nhau.
II
meta
V d:
ortho
Lo i I OCH3 ortho
Lo i I I NO2
meta para
Lo i I CH3 ortho
Lo i I I COOH Cl Lo i I para
NO2 Lo i I I
Tuy nhin quy lut th ch c tnh tng i v ngoi yu t in t cn ph thuc vo cc yu t khng gian, iu kin phn ng, bn cht ca nhm th
Nhm th nh sn loi II c hiu ng -I, -C : ht electron t vng ra. Do s lin hp electron trong vng nn cc v tr ortho v para xut hin in tch dng, v tr meta c in tch dng nh nht:
II meta II II II II
:
X (X: halogen)
Nhm th c hiu ng -I, +C (v d cc halogen F, Cl, Br, I) ht electron t vng ra lm xut hin in tch dng ln nht v tr ortho v para nn tc nhn electrophin u tin vo v tr meta (l v tr c in tch dng nh nht.
nhm th Y th c 3 phn ng cnh tranh nhau vo cc v tr ortho, meta, para. V vy cn xt mc nng lng ca phc s do phn ng s u tin tao phc c nng lng thp hn. Do phc s l mt tiu phn giu nng lng nn mc nng lng ca n cng thp nu in tch dng gii to cng nhiu. Bn cht ca nhm th nh sn Y ng vai tr ln trong vic gii to in tch dng trn phc s.
Y ortho Y + E meta + Y para + H E E + Y H E
so
sm
sp
<
Y l nhm th loi II (c hiu ng -I, -C): gy hiu ng m ht electron ca vng benzen, v th khng nhng gii to in tch dng m cn lm tng in tch dng ca phc s, m tng nhiu nht phc so v sp (do in tch dng ca hai phc nm gn nhm th Y nht). v tr meta khng nh vy nn nng lng hot ha ca phc sp nh hn Nhm th E u tin vo v tr meta.
Y Y H + E H (Y: nhm thlo i II) ortho para + E + H E meta Y Y
>
X H + E H ortho
X + E +
:
X H E meta
para
<