Tinh Hoa Quan Tri Cua Drucker Peter F Drucker 436

THL LSSLNTIAL DRUCKLR: The BesI oI SIxIy Years oI PeIer Druckers
LssenIIaI WrIIIng on ManagemenI.

CopyrIghI arranged wIIh: The PeIer I. Drucker LIIerary TrusI
424 NorIh LInden Avenue, Oak Park, IL 603022218, USA.
Though TuIIIeMorI Agency Co., LId.
PETER F. DRUCKER
NGUYN DNG HIU, MBA dch
TINH HOA QUAN TR
CUA DRUCKER
NHA XUT BAN TRE
4 5
1iNH HOA UA N 1ii CU A LiUCi8i lHAN LAU
MC IC
GIOI THI. NGN GC VA MC DICH CA
TINH HOA QAN TRI CA DRCKER................................................................. 7
I.
QAN TRI HOC
J. QAN TRI NH IA MT CHC NNG XA HI VA
MT NGH THAT PH THNG ...................................................................... J5
2. QY M CA QAN TRI ..................................................................................... 29
3. MC DICH VA MC TI CA KINH DOANH ............................................... 33
+. T CHC PHI IOI NHAN DAY DOC DI GI
CHO CAC DOANH NGHIP: ................................................................................ 59
5. ANH HONG XA HI VA CAC VAN D XA HI .............................................. 75
6. KHNG MA MOI CA QAN TRI ................................................................... 97
7. THNG TIN CAN THIT CHO NHA QAN IY ............................................... J28
8. QAN TRI THEO MC TI VA T KIM SOAT ........................................... J+9
9. CHON IA NHAN S NHNG NGYN TC CO BAN.............................. J67
J0. TINH THAN DI MOI, SANG TAO.................................................................... J77
JJ. NHNG D AN KINH DOANH MOI ................................................................ J87
J2. CHIN IOC KHOI NGHIP KINH DOANH................................................... 207
II.
CA NHAN
J3. PHAI REN IYN D TRO NN HI QA .................................................... 2+3
J+. TAP TRNG VAO S DONG GOP ..................................................................... 26J
TINH HOA QUAN TR
CUA
DRUCKER
6 7
G!! JI!LI.
!GI! GC V^ MIC !CI CI^
TINH HOA QUA N TR CU A DRUCKER
Tinh hoa qua n tr cu a Drucker Ia m I Ia p ho p Iu ca c cng Irinh
va ba I vIe I cu a II Irong su I 60 nam Iro Ia I day. No ba I da u ba ng
cu n sa ch Tng lai cu a con ng i cng nghi p (The IuIure oI
IndusIrIaI man) (1942) va keI Ihuc Inh cho den nay voI cun
sa ch ra do I nam 1999 Tha ch th c qua n tr cho th ky XXI
(ManagemenI chaIIenges Ior Ihe 21
sI
cenIury).
Cu n sa ch na y co haI mu c dch. M I Ia , II hy vo ng, no se cung
ca p cho d c gIa m I gIo I IhIe u ro ra ng va Iuong d I da y du ve qua n
IrI ho c. HaI Ia , cu n sa ch Irinh ba y I ng quan ca c cng Irinh cu a
II ve qua n IrI, Iheo do no gIu p Ira Io I m I cau ho I ma II va ca c
nha bIen Ia p Ihuo ng xuyen nha n duo c Iu d c gIa : TI co Ihe ba I
da u do c Drucker Iu dau7 Ta c pha m na o cu a ng Ia Ia quan Iro ng7
NguoI ban NhaI Ban Iham nIen cua II, AIsuo Ueda, Ia nguoI
de ra y Iuo ng Ia m cu n sa ch na y. V n d chnh ng cu ng da co
mI su nghIep xuaI sac ve quan IrI IaI NhaI. KhI den IuI sau
muoI, ng chuyen sang mI huong khac, Iro Ihanh nha sang Iap
va gIam dc dIeu hanh cua mI Iruong daI hoc ky IhuaI moI IaI
Tokyo. ng Ueda Ia dIch gIa va bIen Ia p vIen cho nhIe u Ia c pha m
J5. BIT RO DIM MANH VA GIA TRI CA BAN ................................................. 273
J6. QAN IY THOI GIAN.......................................................................................... 28+
J7. CAC QYT DINH HI QA ........................................................................... 308
J8. GIAO TIP HI QA ......................................................................................... 332
J9. THAT IANH DAO.............................................................................................. 3+0
20. CAC NGYN TC CAI TIN ............................................................................ 3+5
2J. NA DOI CON IAI ............................................................................................... 35+
22. CON NGOI CO GIAO DC.............................................................................. 36+
III.
XA HI
23. MT TH KY BIN DI XA HI S XAT HIN
CA XA HI TRI THC....................................................................................... 376
2+. S RA DOI CA XA HI DOANH NGHIP ...................................................... +0J
25. DIA VI CNG DAN QA KH VC XA HI ................................................... +09
26. T PHAN TICH DN NHAN THC QAN DIM MOI V TH GIOI ....... +J8
THAY IOI KT. NHNG THACH THC PHIA TROC ........................................... +29
8 9
cua II Irong suI ba muoI nam. Vi vay, ng raI quen Ihuc cac
Ia c pha m na y; Irong m I chu ng mu c na o do , co n hon chnh Ia c
gIa nu a. Le Iu nhIen Ia ng duo c mo I Iham du va chu Iri ra I nhIe u
hI Ihao, hI nghI ve cac cng Irinh cua II IaI NhaI. TaI nhung
noI do , ng IIen Iu c duo c ho I dI ho I Ia I nha I Ia Iu nhu ng Ihanh
nIen, g m ca sInh vIen va ca c nha qua n Iy mo I ba I da u su nghIe p
mI cau hoI: TI co Ihe baI dau doc Drucker Iu dau7
DIeu nay khIen ng Ueda phaI doc IaI Ioan b Iac pham cua
II, cho n ra nhu ng chuong Ihch ho p nha I, c do ng va Io m Ia I
chu ng sao cho d c gIa co Ihe do c chu ng nhu Ia m I van ba n Ih ng
nhaI, Ioan ven. KeI qua Ia mI b sach ba cun ra doI gm S7
chuong: m I cu n ve qua n IrI I chu c, m I cu n ve ca nhan Irong
xa h I ca c I chu c, va m I cu n ve xa h I no I chung. Ba Ia p sa ch
nay duoc xuaI ban IaI NhaI Ban vao mua xuan va mua Ihu nam
2000, Ihu duo c Iha nh cng Io n. Sau do , chu ng cu ng duo c xua I
ban IaI DaI Loan, Trung Quc va Han Quc, ArgenIIna, MexIco
va BrazII.
Cac Iap sach noI Iren da duoc dung Irong qua Irinh bIen soan
Tinh hoa qua n tr cu a Drucker o Anh va My . Tuy nhIen a n ba n
na y ch co dung Iuo ng ga n ba ng m I nu a a n ba n IIe ng Nha I cu a
Ueda: 26 chuong Ihay vi S7 chuong. Ngoa I ra, a n ba n IIe ng Anh
cu ng Ia p Irung va o m I kha ca nh kha c. Cass CanIIeId |r. Ihu c
nha xua I ba n HarperCoIIIns nguo I ba n Iau nam, va cu ng Ia nguo I
bIen Ia p cho II Irong su I ba muoI nam ca ch day va I nam cu ng
dI IoI keI Iuan rang can co mI gIoI IhIeu va Ing quan cho sau
muoI nam nghIen cuu ve quan IrI cua II. Tuy nhIen, ng Ia da
chnh xa c khI cho ra ng d c gIa Anh My (va no I chung Ia d c gIa
phuong Tay) cu a m I cu n sa ch nhu Iren vu a nhIe u hon, Ia I vu a
I hon d c gIa Nha I Ba n. So d nhIe u hon Ia vi o phuong Tay ca ng
ngay cang co nhIeu nguoI quan Iam yeu Ihch quan IrI (du chua
han do Ia nghe cua ho); nhIeu sInh vIen coI hIeu bIeI ve quan IrI
Ia mI phan Irong kIen Ihuc co ban (du chua han ho da Iheo
chuyen nganh nay); cung nhu vIec raI nhIeu nha quan Iy,nha
chuyen mn dang Iam vIec d x Iheo hoc cac chuong Irinh dao
Ia o qua n IrI nang cao ca o Irong ca c Iruo ng da I ho c va o Ia I ngay
I chu c cu a ho . Tuy nhIen, su Ia p Irung cu a d c gIa cu ng I hon,
he p hon bo I Ie nhu ng d c gIa mo I na y khng mu n hay ca n su
gIoI IhIeu va Ing quan ve cac Iac pham cua Drucker; nguoc IaI
ho ch quan Iam den quan IrI hoc voI nhung neI chnh ma IhI.
Chnh vi nhu ng Ie do , Irong qua Irinh bIen Ia p Iu a n ba n cu a Ueda,
Cass CanIIeId |r. (voI su h Iro nhIeI Iinh cua Iac gIa) da chon
Io c va bIen Ia p Iu a n ba n ba Ia p no I Iren Iha nh m I Ia p sa ch gIo I
IhIeu ve quan IrI hoc day du, gan keI, dc Iap ca ve quan IrI
doanh nghIep Ian Iu quan IrI dI voI ca nhan, du Ia nha quan Iy
hay nguo I Ia m chuyen mn, Irong pha m vI m I doanh nghIe p hay
Irong xa hI gm cac I chuc duoc quan Iy.
Ca d c gIa va Ia c gIa cu n sa ch na y de u pha I ca m on ra I nhIe u
dI voI AIsuo Ueda va Cass CanIIeId |r. Ho da danh cng suc va
nhIe I Iinh Io Io n va o cu n sa ch. Cu n sa ch khng ch Ia m I su
gIoI IhIeu II nhaI cho cng Irinh cua mI Iac gIa; no con Ia mI
IoI gIoI IhIeu dc Iap, gan keI va dc dao cho quan IrI hoc cung
nhu cac nguyen Iac co ban, cac van de, Ihach Ihuc va co hI cua
quan IrI.
Nhu da noI Iruoc, Iap sach nay cung Ia Ing quan ve cac cng
Irinh nghIen cuu quan IrI hoc cua Iac gIa. Dc gIa co Ihe mun
bIe I va nghIen cu u Ihem ve ca c de Ia I Irong cu n sa ch ma ho quan
Iam. Sau day Ia ngu n g c ban da u cu a Iu ng chuong Irong cu n
sach nay.
10 11
Chuong 1 va chuong 26: Irch Iu Hi n th c m i (New
reaIIIIes), 1988.
Chuong 2, 3, S va 18: Irch Iu Qua n tr, nhi m vu , tra ch
nhi m, th c ha nh (ManagemenI, Iasks, responsIbIIIIIes,
pracIIces), 1974.
Chuong 4 va chuong 19: Irch Iu Qua n tr cho tng lai
(ManagIng Ior Ihe IuIure), 1992. HaI chuong na y Iu ng duo c
dang Ian dau Iren Harvard Business Review (1989) va Wall
Street Journal (1988).
Chuong 6, 1S va 21: Irch Iu Tha ch th c qua n tr cho th
ky XXI (ManagemenI chaIIenges Ior Ihe 21
sI
cenIury), 1999.
Chuong 7 va chuong 23: Irch Iu Qua n tr trong th i ky co
nh ng thay i l n (ManagemenI In a IIme oI greaI change),
199S. HaI chuong na y Iu ng duo c dang Ia n da u Iren Harvard
Business Review (1994) va Atlantic Monthly (1996).
Chuong 8 Irch Iu Th c ha nh qua n tr (The pracIIce oI
managemenI), 19S4.
Chuong 9 Irch Iu Ca c bin gi i cu a qua n tr (The IronIIers
oI managemenI), 1986. Chuong na y Iu ng duo c dang Ia n da u
Iren Harvard Business Review (198S).
Chuong 10, 11, 12, 20 va 24: Irch Iu i m i va kinh doanh
(InnovaIIon and enIrepreneurshIp), 198S.
Chuong 13, 14, 16 va 17: Irch Iu Nha qua n tr tha nh cng
(The eIIecIIve execuIIve), 1966.
Chuong 22 va chuong 2S: Irch Iu Xa h i h u t ba n (PosI
capIIaIIsI socIeIy), 1993.
TaI ca nhung Iac pham Iren hIen van dang co ban o My va
nhIeu quc gIa khac.
Tuy nhIen, Ia p Tinh hoa qua n tr cu a Drucker na y khng bao
g m chuong na o Irch Iu nam Ia c pha m quan Iro ng kha c ve qua n
IrI cua Iac gIa, do Ia Tng lai cu a con ng i cng nghi p (The
IuIure oI IndusIrIaI man) (1942), Kha i ni m cng ty (ConcepI oI
Ihe corporaIIon) (1946), Qua n tr k t qua (ManagIng Ior resuIIs)
(1964: Ia cun sach dau IIen vIeI ve caI ngay nay goI Ia chIen
Iuo c v n chua Ia m I kha I nIe m kInh doanh 40 nam Iruo c day),
Qua n tr trong th i ky h n loa n (ManagIng In IurbuIenI IImes)
(1980), va Quan tr cac t chc phi li nhun (ManagIng Ihe non
proIII organIzaIIon) (1990). Day Ia cac Iac pham quan Irong va
hIen van dang duoc dc gIa don nhan va ap dung rng raI. Tuy
nhIen chu de cu a chu ng mang Inh chuyen mn va dI khI mang
Inh ky Ihua I cao hon nhu ng cu n sa ch co ca c chuong duo c Irch
ra Irong Ia p sa ch na y, do do khng Ihch ho p co ma I Irong m I
Iuye n Ia p mang Ien Tinh hoa qua n tr cu a Drucker.
PETER F. DRUCKER
CIaremonI, CaIIIornIa
Mu a xuan 2001
12 13
!.
QI^! JRJ IC
14 15
1iNH HOA UA N 1ii CU A LiUCi8i UA N 1ii NHU LA MO 1 CHU C NANG XA HO i VA ...
I.
QI^! JRJ !II I^ MJ
CIIC !^!G X^ I! V^
MJ !GIL JII^J II JI!G
K
hI KarI Marx ba I da u vIe I b T ba n lu n va o Iha p nIen
18S0, nguo I Ia va n co n chua bIe I de n qua n IrI, hay ca c cng
Iy do cac nha quan Iy dan daI. Cng Iy san xuaI Ion nhaI gan do
Ia m I nha ma y so I bng o ManchesIer vo I chua de n 300 cng
nhan, do chnh nguo I ba n, nguo I c ng su Ihan IhIe I vo I Marx Ia
IrIedrIch LngeIs Ia m chu . Sa n xua I bng Ia m I Irong nhu ng
nga nh kInh doanh co Io I nha I Iho I do , nhung Irong chnh nha
ma y cu a LngeIs, cha ng he co ca c nha qua n Iy ma ch co nhu ng
quan dc, dc cng vua Ia cng nhan vua gIam saI duy Iri ky
IuaI dI voI mI nhom nho v san quanh ho.
Trong IIch su IoaI nguoI, chua Iung co nganh nao phaI IrIen
mau Ie va co a nh huo ng Io Io n nhanh nhu qua n IrI. Trong vo ng
chua IoI 1S0 nam, quan IrI hoc da Iam Ihay dI cau Iruc kInh Ie
va xa hI cua nhIeu nuoc phaI IrIen Iren Ihe gIoI. No da Iao ra
ne n kInh Ie Ioa n ca u, da I ra nhu ng quy dInh cho ca c qu c gIa
16 17
Iham gIa va o ne n kInh Ie do nhu nhu ng chu Ihe ngang ba ng nhau.
Va Iu ba n Ihan qua n IrI ho c cu ng Iun Ihay d I. Nhung cha ng
co ma y aI Irong s ca c nha qua n Iy y Ihu c duo c a nh huo ng Io n
Iao cu a qua n IrI. Tren Ihu c Ie , nhIe u nguo I Irong s ho gI ng nhu
nhan vaI M. |ourdaIn Irong vo haI kIch Trng gia hoc lam sang
cua MoIIere, nguoI khng he bIeI rang baI Iho cua minh chang
qua ch Ia van xuI! Don gIa n ho ch nha n ra ra ng ho dang Ihu c
ha nh qua n IrI du ng hoa c saI, hIe u qua hoa c khng hIe u qua ma
IhI. Ke I qua Ia ho khng chua n bI duo c gi de d I pho vo I nhu ng
Iha ch Ihu c Irong hIe n Ia I. Va n de Ihu c su quan Iro ng ma ca c nha
qua n Iy pha I d I ma I khng ba I ngu n Iu cng nghe hay chnh
IrI, hay Iu ben ngoaI quan IrI va doanh nghIep. Nguoc IaI, do Ia
nhung van de gay ra boI chnh su Ihanh cng cua quan IrI.
Chac chan Ia nhIem vu co ban cua quan IrI van Iun khng
d I: Ia m cho mo I nguo I co kha nang cu ng hoa I d ng Ihng qua
nhu ng mu c dch chung, gIa IrI chung, ca u Iru c du ng da n, va
nhung su dao Iao va phaI IrIen can IhIeI cho vIec daI Ihanh Ich
va Ihch u ng duo c vo I nhu ng Ihay d I. Nhung ngay chnh y ngha
cua nhIem vu nay da Ihay dI, ch vi vIec Ihuc hanh quan IrI da
bIe n Iu c Iuo ng Iao d ng Iu m I Ia p ho p ca c cng nhan khng Ia nh
nghe, IhIeu ky nang Ihanh mI Iap hop cac cng nhan co kIen
Ihuc va Irinh d cao.
Ngu n g c va su pha I Irie n cu a qua n Iri
Ngay vao IhoI gIan Iruoc Ihem The chIen Ihu I, mI vaI nha Iu
Iuo ng da y Ihu c duo c su I n Ia I cu a qua n IrI. Nhung cha ng co aI,
ngay ca o nhung nuoc phaI IrIen nhaI, co IIen quan hay ban Iam
gi de n va n de na y ca . Nga y nay, nho m nguo I Iao d ng Io n nha I
(chIe m hon m I pha n ba I ng s Iao d ng), Ihu c ve nhu ng nguo I
ma U y ban Th ng ke dan s My go I Ia qua n Iy va chuyen nghIe p.
Quan IrI chnh Ia Iac nhan chu yeu cua su chuyen dI nay. Lan
dau IIen Irong IIch su IoaI nguoI, quan IrI gIaI Ihch duoc IaI sao
chu ng Ia co Ihe su du ng m I s Iuo ng Io n nhu ng nguo I Iao d ng
co kIe n Ihu c va ky nang Irong hoa I d ng sa n xua I. Ca c xa h I Iruo c
day chua Ia m duo c dIe u do . Tha I su ma no I, Irong ca c xa h I Iruo c
day, ch co Ihe co m I s Iuo ng I o I nhu ng nguo I nhu va y. Ma I
de n ga n day nguo I Ia mo I bIe I ca ch ke I ho p nhu ng nguo I co ky nang
va kIe n Ihu c kha c nhau de cu ng da I Io I m I mu c IIeu chung.
Va o Ihe ky XVIII, Trung Qu c Ia m cho gIo I Ir Ihu c chau u pha I
ghen Iy vi nuoc nay Iao ra nhIeu vIec Iam cho nhung nguoI co
ho c hon Ioa n chau u va o khoa ng 20.000 cng vIe c m I nam.
Nga y nay, nuo c My (vo I dan s Iuong duong dan s Trung Qu c
IhoI ay) co gan mI IrIeu sInh vIen daI hoc ra Iruong hang nam,
va khng aI Irong s ho ga p kho khan khI Iim kIe m cng an vIe c
Iam voI Ihu nhap cao. Chnh quan IrI hoc da Iao dIeu kIen cho
chung Ia su dung IaI ca nhung Iao dng ay.
TrI Ihu c, nha I Ia IrI Ihu c cao ca p, Iun duo c chuyen nga nh ho a
cao d. Tu IrI Ihuc khng san xuaI ra gi ca. The ma mI doanh
nghIep hIen daI (khng ch o nhung doanh nghIep Ion ma IhI)
co Ihe su du ng de n muo I nghin nguo I co IrI Ihu c, Irinh d chuyen
mn cao, Iu co ... 60 nga nh kha c nhau. Ky su du chuyen nga nh,
nha IhIe I ke , chuyen gIa markeIIng, kInh Ie gIa, nha Ih ng ke, nha
Iam Iy , nha ke hoa ch, chuyen vIen ke Ioa n, nhu ng nguo I Ia m nhan
su IaI ca nhung nguoI nay cung chung suc Iam vIec Irong mI
cng Iy. Va neu cng Iy khng duoc quan IrI Ihi chang aI co Ihe
Iam vIec hIeu qua duoc.
18 19
ThaI Ia v ch khI hoI dIeu gi da xay ra Iruoc: su bung n cua
gIao duc, IrI Ihuc Irong mI Iram nam Iro IaI day, hay quan IrI
hoc caI da dem nhung IrI Ihuc do vao su dung hIeu qua nhaI7
Ro rang quan IrI hIen daI va doanh nghIep hIen daI khng Ihe
In IaI neu IhIeu nen Iang IrI Ihuc duoc xay dung boI cac xa hI
pha I IrIe n. Nhung chnh qua n IrI ho c, va ch qua n IrI ho c ma IhI,
da su dung hIeu qua IaI ca nhung IrI Ihuc va nhung con nguoI
co IrI Ihuc do. Chnh su xuaI hIen va phaI IrIen cua quan IrI hoc
da bIen kIen Ihuc Iu mI Ihu mang Inh chaI Irang Ir va xa hoa
cua xa hI Ihanh mI ngun vn Ihuc su cua moI nen kInh Ie.
Tro Ia I nhu ng nam 1870, khI ma nhu ng Ia p doa n kInh doanh
Io n ba I da u hinh Iha nh, co ra I I nha Ia nh da o kInh doanh co Ihe
IIen doan duoc su phaI IrIen nhanh chong cua quan IrI. Ly do
cha ng pha I vi IhIe u IIe n Ie hay IhIe u kha nang du doa n. Va o Iho I
gIan do , I chu c Io n nha I Irong xa h I Ia ... quan d I. Vi Ihe khng
co gi dang ngac nhIen khI cau Iruc ch huy ra Ienh Iheo kIeu
quan dI Iro Ihanh hinh mau cho moI nguoI Iam vIec Irong cac
nga nh kha c nhau nhu xe Iu a, nha ma y Ihe p, ngan ha ng, cu a ha ng
ba n Ie v.v... Hinh ma u ch huy vo I m I s I Ia nh da o, ra Ie nh; da
s con IaI Iuan Iheo va IhI hanh; IIep Iuc chIem uu Ihe ph bIen
Irong vong mI Ihe ky IIep Iheo. Tuy nhIen, du In IaI raI Iau,
m hinh na y khng he du ng yen, Ira I Ia I no Ihay d I ngay khI
cac kIen Ihuc chuyen nganh du IoaI IIen Iuc d vao cng Iy.
Nam 1867, IrIedrIch von HeInerAIIeneck Ia ky su II nghIep
daI hoc dau IIen duoc Iuyen dung Irong nganh cng nghIep che
Iao, boI cng Iy Duc SIemens. Trong vong nam nam, anh Ia da
Ia p nen m I pho ng nghIen cu u. Nhu ng pho ng ban chuyen mn
khac sau do cung ra doI. Den The chIen Ihu I Ihi cac b phan
chu c nang co ba n cu a m I cng Iy sa n xua I da hinh Iha nh: pho ng
nghIen cuu va IhIeI ke, che Iao, ban hang, ke Ioan IaI chnh, va
sau do m I Iho I gIan Ia su ra do I cu a pho ng nhan su .
M I hoa I d ng huo ng ve qua n IrI kha c Iha m ch co n quan Iro ng
hon do a nh huo ng de n doanh nghIe p va de n ne n kInh Ie Ihe gIo I
noI chung cung dIen ra Irong IhoI gIan nay: do Ia vIec ap dung
quan IrI vao cng vIec cu Ihe qua cng Iac dao Iao. La mI nhu
cau phaI sInh Irong IhoI chIen, dao Iao da Ihuc day qua Irinh
chuye n d I ne n kInh Ie Ihe gIo I Irong b n Iha p ky Iro Ia I day ba ng
cach cho phep cac quc gIa kem phaI IrIen Ihuc hIen duoc mI
vIe c ma Iheo ca c ho c Ihuye I kInh Ie Ia ba I kha : do Ia ngay Ia p Iu c
Iro nen cac dI Ihu canh Iranh hIeu qua, ma van gIu duoc muc
Ira Iuong Ihap cho nguoI Iao dng.
Theo Adam SmIIh, can hang Iram nam mI quc gIa hay khu
vuc moI co Ihe xay dung duoc mI Iruyen Ihng ve Iao dng va
ky nang nghe nghIep ca ve quan Iy Ian chuyen mn can IhIeI de
san xuaI va dua ra mI san pham nao do.
Tuy nhIen, Irong The chIe n Ihu I, m I s Iuo ng Io n nguo I Iao
d ng khng co ky nang ca n pha I Iro Iha nh nhu ng cng nhan Ia nh
nghe ha u nhu ngay Ia p Iu c. De da p u ng nhu ca u na y, ca c cng
Iy My va Anh ba I da u a p du ng Ihuye I qua n IrI khoa ho c do
IrederIck W. TayIor Iap ra vao IhoI gIan 188S1910 vao vIec dao
Iao mI cach he Ihng cac cng nhan Iren quy m rng. Ho IIen
hanh phan Ich cac cng vIec, chIa nho chung Ihanh Iung cng
doa n don gIa n co Ihe de da ng ho c duo c nhanh cho ng. Sau khI
IIe p Iu c duo c pha I IrIe n Irong The chIe n Ihu II, da o Ia o duo c nguo I
Nha I a p du ng, va sau ho haI Iha p ky Ia nguo I Ha n Qu c, day chnh
Ia co so cho su phaI IrIen Ihan ky cua daI nuoc ho.
Trong Ihap nIen 1920 va 1930, quan IrI cang duoc ap dung o
20 21
nhIe u Inh vu c, kha ca nh cu a nga nh che Ia o. V du , phI Ia p Irung
hoa co Ihe keI hop cac IoI Ihe, uu dIem cua ca Inh chaI Ion va
nho cu a cu ng m I cng Iy. Ke Ioa n khng ch don Ihua n Ia ghI
che p s sa ch ma co n Ia phan Ich va kIe m soa I. VIe c Ia p ke hoa ch
Ihoa I ra kho I he Ih ng so d GanII hinh Iha nh h I nhu ng nam
1917, 1918 nha m Ia p ke hoa ch sa n xua I Iho I chIe n. Tuong Iu Ia
vIe c su du ng IogIc va Ih ng ke phan Ich, ba ng phuong pha p
Iuong hoa da chuyen kInh nghIem va Iruc quan Ihanh cac dInh
ngha, Ihng IIn va chan doan. MarkeIIng xuaI hIen nhu Ia keI
qua cua vIec ap dung cac khaI nIem quan IrI vao phan phI va
ban hang. NgoaI ra, ngay Iu gIua Ihap nIen 1920 va dau Ihap
nIen 1930, m I s nha qua n IrI IIen phong nguo I My nhu Thomas
WaIson Sr., (Iu cng Iy non Ire IBM), RoberI L. Wood (cng Iy Sears,
Roebuck), va George LIIon Mayo (Iu Iruong kInh doanh Harvard)
da baI dau nghIen cuu ve van de I chuc san xuaI. Ho keI Iuan
ra ng day chuye n sa n xua I ch Ia m I su Iho a hIe p Irong nga n ha n.
Ma c du da I nang sua I cao, m hinh na y va n khng mang Inh
knh Ie do no ke m IInh d ng, khng Ia n du ng duo c nhan Iu c va
ky IhuaI. Cac suy ngh va Ihu nghIem cua ho cuI cung dua IoI
vIe c coI Iu d ng ho a Ia ca ch I chu c quy Irinh sa n xua I; coI Ia m
vIe c Iheo nho m, vo ng cha I Iuo ng va I chu c du a Iren Ihng IIn Ia
ca ch qua n IrI ngu n nhan Iu c. M I ca I IIe n Irong qua n Iy no I Iren
Ihe hIen vIec ap dung kIen Ihuc vao cng vIec, cung nhu su Ihay
Ihe Iao d ng Iay chan va I va va du doa n ba ng he Ih ng va Ihng
IIn. Theo ca ch no I cu a IrederIck TayIor, nguo I Ia da Ihay Ihe Ia m
vIec vaI va hon bang Iam vIec khn ngoan hon.
A nh huo ng Io Io n cu a nhu ng Ihay d I na y Iro nen ro ra ng Irong
Iho I gIan The chIe n Ihu II. De n cu I cu c chIe n, nguo I Du c va n Ia
nhu ng chIe n Iuo c gIa gIo I hon: do pho ng Iuye n n I dIa cu a Du c
nga n hon, ho ca n I Iu c Iuo ng quan d I h Iro hon ma va n co Ihe
ca nh Iranh duo c Iren chIe n Iruo ng. Tuy nhIen Iu c Iuo ng D ng
mInh da Iha ng, chIe n Iha ng cu a ho co duo c do... qua n IrI. Nuo c
My, voI dan s ch bang mI phan nam Ing dan s cac quc gIa
Iham chIen khac, cung co s bInh Inh nhIeu Iuong Iu. The ma
quc gIa nay da san xuaI ra nhIeu vu kh cho chIen Iranh hon
Ia I ca nhu ng nuo c kha c c ng Ia I, d ng Iho I co Ihe chuyen cho
chu ng ra ca c ma I Ira n ca ch nhau ra I xa: Iu Trung Qu c, Nga, de n
n D , chau PhI va Tay u. Khng ma y nga c nhIen khI chIe n Iranh
keI Ihuc, IaI ca cac nuoc deu Iro nen co y Ihuc ve quan IrI. Hay
co Ihe no I: qua n IrI da Iro Iha nh m I cng vIe c rIeng bIe I, cu Ihe ,
m I cng vIe c co Ihe ho c duo c, co Ihe pha I IrIe n Iha nh m I nga nh
rIeng dIeu da Iung xay ra Irong cac Ihe ky ma kInh Ie co dIeu
kIen Ien ngI Irong IhoI gIan hau chIen.
Sau The chIen Ihu II, nguoI Ia baI dau nhan Ihay rang quan
IrI ho c khng pha I ch don Ihua n Ia qua n IrI kInh doanh ma IhI.
Nguo c Ia I, no IIen quan de n mo I n Iu c cu a con nguo I Irong vIe c
gan keI nhIeu ca nhan voI kIen Ihuc va ky nang khac nhau Irong
mI I chuc baI ky. Quan IrI hoc can duoc ap dung Irong cac I
chu c Ihu c khu vu c Ihu ba nhu be nh vIe n, Iruo ng da I ho c, nha
Iho, I chuc nghe IhuaI, cac I chuc dIch vu xa hI khu vuc
pha I IrIe n mau Ie o My Iu sau The chIe n Ihu II vo I I c d cao hon
ca khu vu c kInh doanh va khu vu c chnh phu . Tha m ch ngay ca
khI nhu ca u qua n Iy ra I kha c nhau gIu a nhu ng nha qua n Iy Irong
ca c doanh nghIe p va ca c I chu c phI Io I nhua n, Ihi ra I nhIe u Ira ch
nhIem cua ho Ia Iuong duong Iu vIec xac dInh chIen Iuoc va
muc IIeu dung dan, den vIec phaI IrIen nhan Iuc, do Iuong keI
qua cng vIec, rI markeIIng cac dIch vu cua I chuc v.v... Trn
toa n th gi i, qua n tr a tr tha nh m t ch c nng xa h i m i.
22 23
Qua n Iri va nghe kinh doanh
M I buo c IIe n quan Iro ng Irong khoa ho c qua n IrI va Ihu c ha nh
quan IrI Ia vIec ca haI Inh vuc nay ngay nay deu bao gm nghe
kInh doanh va su dI moI, caI IIen. Truoc day da co Iuc nguoI Ia
coI qua n IrI va nghe kInh doanh Ia d I nghIch nhau, ne u khng
phaI Ia IoaI Iru nhau. NoI vay chang khac nao noI canh Iay cam
da n va ca nh Iay ke o v cu a nguo I choI v ca m Ia d I nghIch hay
Ioa I Iru nhau! Nguo c Ia I, Iun Iun ca n de n ca haI, cu ng m I
Iuc, ca haI phaI cung cng Iac voI nhau Irong cng vIec. BaI ky
I chu c na o dang I n Ia I, du Ia m I cng Iy, nha Iho , cng doa n
hay benh vIen, deu suy yeu va kem hIeu qua neu no khng dI
moI, caI IIen. Nguoc IaI, baI ky I chuc moI Ihanh Iap nao cung
se mau cho ng su p d ne u khng duo c qua n Iy . Khng d I mo I Ia
Iy do ph bIe n nha I cho su suy ye u cu a ca c I chu c cu , co n khng
bIeI cach quan Iy Ia Iy do Ion nhaI cho IhaI baI cua cac I chuc
mo I Iha nh Ia p.
Tuy nhIen khng co nhIe u cu n sa ch ve qua n IrI quan Iam de n
nhung van de nay. MI Iy do Ia vi Irong IhoI gIan sau The chIen
Ihu II (khI da s nhung cun sach nhu vay ra doI), nhIem vu chu
yeu Irong xa hI Ia quan Iy nhung caI dang In IaI, hon Ia ngh
ra nhung caI moI, caI khac bIeI. Trong khoang IhoI gIan nay, da
s cac I chuc phaI IrIen Iheo nhung duong II daI ra Iu 30S0
nam ve Iruo c. Nga y nay mo I chuye n da hoa n Ioa n Ihay d I: chu ng
Ia mI Ian nua buoc vao ky nguyen dI moI, va dI moI o day
khng ch don Ihua n ha m y cng nghe ma IhI. Thu c cha I, d I
mo I xa h I m I va n de ma chuong na y se Ia p Irung Ia m ro co
Ihe quan Iro ng hon, a nh huo ng Io Io n hon nhIe u so vo I ba I ky
m I pha I mInh khoa ho c hay ky Ihua I na o. Ngoa I ra chu ng Ia
hIe n da co m I nga nh nghIen cu u ve d I mo I va nghe kInh doanh
|xIn xem Ihem i m i va kinh doanh (InnovaIIon and
enIrepreneurshIp), 198S; cu a cu ng Ia c gIa ]. Thu c su chu ng Ia m I
b phan cua quan IrI hoc, dua Iren nhung nguyen Iac ph bIen
va da duoc kIem chung cua quan IrI. Chung duoc ap dung dI
voI ca cac I chuc moI va cu, I chuc kInh doanh, I chuc phI IoI
nhua n, va ca chnh phu nu a.
Tra ch nhie m cu a qua n Iri ho c
Ca c sa ch ve qua n IrI Ihuo ng Ia p Irung va o chu c nang cu a qua n
IrI ben Irong mI I chuc. Hau nhu khng co cun sach nao vIeI
ve chu c nang xa h I cu a no . Nhung qua n IrI pha I d I ma I vo I m I
Ihach Ihuc Ion nhaI chnh Ia vi no da Iro nen ph bIen nhu Ia
mI chuc nang xa hI. Quan IrI phaI chIu Irach nhIem Iruoc aI7
Ve dIe u gi7 Quye n Iu c cu a qua n IrI duo c xay du ng Iren co so na o7
Tnh ho p pha p, ho p Iy cu a no do dau ma co 7
Day khng pha I Ia nhu ng cau ho I kInh doanh hay kInh Ie , ma
Ia nhu ng cau ho I mang Inh cha I chnh IrI. Tuy nhIen chu ng chnh
Ia nguyen nhan da ng sau cu a cu c Ia n cng ma nh me nha I va o
qua n IrI Irong IIch su m I cu c Ia n cng du d I hon nhIe u so
vo I ba I ky cu c Ia n cng na o do nhu ng nguo I c ng sa n hay cng
doa n Ia o ra do Ia nhu ng vu mua Ia I mang Inh cha I cuo ng e p.
Thoa I IIen xa y ra o My , hIe n Iuo ng na y mau cho ng Ian sang ca c
nuo c pha I IrIe n kha c Ihu c phuong Tay. Ly do chnh Ia su xua I
hIe n va pha I IrIe n cu a ca c quy Iuong huu nhu Ia m I c dng
chnh cu a ca c cng Iy co c phIe u gIao dIch Iren IhI Iruo ng chu ng
24 25
khoa n. Ca c quy Iuong huu na y Iheo pha p Iua I Ia chu so hu u,
song ve maI kInh Ie Ihi do Ia cac nha dau Iu, va Ihuc su, co Ihe
no I do Ia ca c nha da u co, hoa n Ioa n khng quan Iam de n cng
Iy va phu c Io I cu a no , ch don Ihua n quan Iam de n vIe c Ihu duo c
IoI Iuc bang IIen ngay Iap Iuc. Nguyen nhan IhaI su cua nhung
de nghI mua Ia I Ia vIe c cho ra ng chu c nang chnh cu a doanh
nghIe p Ia Ia o ra Io I nhua n Io n nha I ngay Ia p Iu c cho ca c c dng.
Khng quan Iam de n qua n IrI va cng Iy, nhu ng ke Ia n cng
Irong ca c vu mua Ia I mang Inh cuo ng e p chIe m uu Ihe , va Ihuo ng
Ia mau cho ng bo qua nhu ng mu c IIeu da I ha n de ch chu y de n
ca c Io I ch nga n ha n ma IhI.
Khng ch Irong pha m vI doanh nghIe p, qua n IrI Iun pha I chIu
Irach nhIem cho vIec hoan Ihanh cng vIec. Nhung keI qua cng
vIe c co Ihe duo c dInh ngha nhu Ihe na o, do Iuo ng ra sao7 La m
Ihe na o de Ihu c da y cng vIe c, va qua n IrI pha I chIu Ira ch nhIe m
Iruo c aI7 RIeng vIe c da I ra nhu ng cau ho I Iren da cho Iha y Iha nh
cng va Iam quan Irong cua quan IrI. Tuy nhIen vIec can hoI
nhu ng cau nhu va y cu ng Ia m I Io I phe pha n vo I ca c nha qua n
Iy . Ho va n chua chIu Ihu a nha n su Ihu c ra ng ho dang da I dIe n
cho quye n Iu c, va quye n Iu c ca n mang IInh ho p pha p va Inh chIu
Irach nhIem gIaI Irinh.
Qua n Iri la g?
Nhung quan IrI Ia gi7 LIeu do co phaI Ia mI Iap hop cac ky
Ihua I va ma nh kho e, hay ha ng Ioa I ca c cng cu phan Ich dang
duo c gIa ng da y Irong ca c Iruo ng kInh doanh7 Ta I ca nhu ng ca I
do IaI nhIen deu quan Irong, gIng nhu nhIeI ke va co Ihe gIaI
pha u quan Iro ng d I vo I m I ba c s va y. Nhung IIch su , qua Irinh
phaI IrIen, Ihanh cng va cac van de cua quan IrI cho Ihay quan
IrI dua Iren mI s I cac nguyen Iac can ban, cu Ihe Ia:
h Quan IrI Ia noI ve con nguoI. NhIem vu cua quan IrI Ia Iam
sao cho con nguo I co Ihe cu ng nhau hoa n Iha nh nhIe m vu ,
Ian dung dIem manh va IoaI Iru dIem yeu cua ho. Do cung
chnh Ia muc dch cua I chuc, va do Ia Iy do IaI sao quan
IrI Iro nen mI yeu I can ban va quyeI dInh. Ngay nay, IaI
ca chu ng Ia de u Ia m vIe c Irong ca c I chu c duo c qua n Iy , du
quy m Io n hay nho , Ia doanh nghIe p hay Ia I chu c phI Io I
nhua n. Chu ng Ia phu Ihu c va o qua n IrI Irong vIe c kIe m
s ng. Kha nang do ng go p cho xa h I cu a m I nguo I phu
Ihuc vao vIec quan IrI cua I chuc chung Ia dang Iam vIec
nhIeu nhu phu Ihuc vao ky nang, n Iuc va cng hIen cua
chnh chu ng Ia.
h Vi quan IrI Iuc Ia hI nhap nhIeu nguoI vao mI cng vIec
chung, no IIen quan chaI che voI van hoa. Nhung dIeu ma
cac nha quan Iy o Duc, Anh, My, NhaI hay BrazII Iam deu
gIng nhau, song cach Ihuc ma ho Iam IaI co Ihe hoan Ioan
khac nhau. Vi Ihe, mI Irong nhung Ihach Ihuc co ban dI
voI cac nha quan Iy o cac nuoc dang phaI IrIen Ia xac dInh
duoc nhung phan Iruyen Ihng, IIch su va van hoa nao cua
daI nuoc ho co Ihe su dung nhu Ia co so xay dung quan IrI.
Su kha c bIe I gIu a Iha nh cng kInh Ie cu a Nha I vo I su Ia c ha u
cu a n D da pha n Ia do ca c nha qua n Iy nguo I Nha I da bIe I
cach Irng nhung khaI nIem quan IrI duoc nhap khau Iu
ben ngoaI Ien manh daI van hoa cua ho va Iam cho chung
pha I IrIe n I I.
h M I doanh nghIe p de u ca n co su cam ke I huo ng de n ca c mu c
26 27
IIeu chung va ca c gIa IrI chIa se . Khng co su cam ke I do Ihi
khng phaI Ia mI doanh nghIep, ma ch Ia mI dam nguoI
hn Iap. MI doanh nghIep phaI co cac muc IIeu don gIan,
ro ra ng, Ih ng nha I. Su me nh cu a I chu c pha I du Io n, du ro
rang de Iao dIeu kIen hinh Ihanh mI hoaI bao chung. Cac
muc dch Ihe hIen su menh phaI ro rang, cng khaI, Ihuong
xuyen duoc IaI khang dInh. Cng vIec dau IIen cua quan IrI
Ia suy ngh, daI ra, mInh hoa bang v du cac muc IIeu, muc
dch va gIa IrI noI Iren.
h Quan IrI cung Iao dIeu kIen cho doanh nghIep va cac Ihanh
vIen cua no kha nang IIep Iuc phaI IrIen khI cac nhu cau va
co hI Ihay dI. MI doanh nghIep deu Ia mI I chuc day
va hoc. Can xay dung qua Irinh dao Iao va phaI IrIen o moI
cap d mI cach IIen Iuc, khng ngung ngh.
h Doanh nghIe p bao g m nhIe u ca nhan vo I ky nang va IrI Ihu c
kha c bIe I, Ihu c hIe n nhIe u cng vIe c kha c nhau. Doanh nghIe p
phaI duoc xay dung Iren co so gIao IIep va Irach nhIem ca
nhan. MoI Ihanh vIen deu phaI suy ngh va hIeu ro muc IIeu
minh huong IoI, dng IhoI dam bao rang cac dng nghIep
cu a ho cu ng pha I hIe u nhu ng mu c IIeu do . Ta I ca mo I nguo I
can hIeu minh co Irach nhIem va yeu cau gi voI cac Ihanh
vIen khac, va nguoc IaI.
h Doanh s da u ra hay Io I nhua n ro ng de u khng pha I Ia ca ch
do Iuo ng da y du d I vo I hIe u qua cu a qua n IrI va doanh
nghIe p. VI Ihe IhI Iruo ng, kha nang d I mo I, nang sua I, pha I
IrIe n con nguo I, cha I Iuo ng, ca c ke I qua Ia I chnh v.v... Ia I ca
de u ra I quan Iro ng d I vo I ke I qua hoa I d ng chung cu a m I
I chu c. Ca c I chu c phI Io I nhua n cu ng ca n ca c ca ch do Iuo ng
keI qua hoaI dng Irong mI s Inh vuc cu Ihe IIen quan
de n su me nh cu a chu ng. GI ng nhu con nguo I ca n ha ng Ioa I
bIen phap, cach Ihuc de co Ihe danh gIa chung ve suc khoe,
ca c I chu c cu ng ca n ra I nhIe u bIe n pha p kha c nhau de da nh
gIa suc khoe va Iinh hinh hoaI dng cua chung. KeI quan
hoaI dng phaI duoc gan IIen voI doanh nghIep va quan IrI;
can duoc do Iuong (hay I ra Ia duoc danh gIa); va can IIen
Iuc phaI IrIen, nang cao.
h Cu I cu ng, dIe u ca n nho d I vo I mo I I chu c Ia : ke I qua Iun
Iun In IaI o ben ngoaI. KeI qua cua kInh doanh Ia khach
ha ng co nhu ca u duo c Iho a ma n. Ke I qua cu a m I be nh vIe n
Ia benh nhan duoc chua Ianh. KeI qua cua mI Iruong hoc
Ia vIe c ho c vIen ho c duo c kIe n Ihu c gi do co Ihe a p du ng Irong
cng vIe c va o 10 nam sau. Ben Irong m I I chu c, ch co chI
ph ma IhI.
Ca c nha qua n Iy hIe u duo c va ha nh d ng Iheo nhu ng nguyen
Iac Iren se daI Ihanh cng Ion Irong nghe nghIep cua ho.
Qua n Iri nhu la m I nghe Ihu I Iu do
Ba muoI nam Iruoc day, nha khoa hoc, IIeu IhuyeI gIa nguoI
Anh C. P. Snow Iu ng no I ve haI ne n van ho a Irong xa h I duong
daI. Tuy nhIen quan IrI khng phu hop voI cac IIeu chuan van
hoa nhan van hay van hoa khoa hoc ma Snow de ra. Quan IrI
IIen quan den hanh dng va ap dung, keI qua chnh Ia Ihuoc do
kIem Ira no. DIeu do khIen quan IrI Iro Ihanh mI cng nghe.
Nhung quan IrI cung IIen quan den con nguoI, cac gIa IrI va su
phaI IrIen cua ho dIeu nay khIen no mang Inh chaI nhan van.
Dng IhoI quan IrI con IIen quan va co anh huong IoI cau Iruc
xa hI va cng dng. ThaI su, baI ky aI, nhu Iac gIa, da Iung co
28 29
1iNH HOA UA N 1ii CU A LiUCi8i U MO CU A UA N 1ii
dIp Iam vIec voI cac nha quan Iy Ihuc cac cap khac nhau, deu
nha n Iha y ra ng qua n IrI IIen quan ma I IhIe I de n ca c va n de Ihu c
ve da o du c, Iuan Iy : ba n cha I cu a con nguo I, dIe u I I va dIe u xa u...
Vi Ihe quan IrI Ia caI Iheo Iruyen Ihng duoc goI bang caI Ien
nghe IhuaI ph Ihng. Ph Ihng boI no IIen quan den cac
kIe n Ihu c can ba n, kIe n Ihu c Iu Ihan, Ir Ihng mInh va kha nang
Ia nh da o. Nghe Ihua I bo I no cu ng IIen quan de n kha ca nh Ihu c
hanh va ap dung. Nha quan Iy su dung moI kIen Ihuc va su hIeu
bIeI ve con nguoI va cac khoa hoc xa hI, bao gm Iam Iy hoc va
IrIeI hoc, kInh Ie hoc, IIch su va dao duc; cung nhu ca cac khoa
hoc Iu nhIen nua. Nhung ho phaI Iap Irung huong nhung kIen
Ihuc do den cac keI qua va Inh hIeu qua, chang han nhu chua
kho I cho be nh nhan, da y m I sInh vIen, xay m I cay ca u, hay
IhIeI ke va ban mI phan mem nao do.
Vi nhung Iy do neu Iren, quan IrI cang Iuc se cang Iro Ihanh
m I nga nh, m I ca ch Ihu c ha nh ma qua do khoa ho c nhan van
m I Ia n nu a da I duo c su cng nha n va a nh huo ng cu a minh.
2.
QIY M CI^ QI^! JRJ
D
oanh nghIep hay cac Ihe che cung cap dIch vu cng deu Ia
cac b phan cua mI xa hI. Chung khng In IaI vi IoI ch
cua ban Ihan, ma Ia de hoan Ihanh mI muc dch xa hI nhaI
dInh; va de Ihoa man nhung nhu cau nhaI dInh cua xa hI, cng
d ng hay ca c ca nhan don Ie . Chu ng Ia ca c phuong IIe n, khng
pha I Ia cu u ca nh. Ve nhu ng Ihe che na y, cau ho I ca n da I ra khng
phaI Ia Ho Ia aI7; ma phaI Ia Ho can Iam gi, nhIem vu cua ho
Ia gi7.
Quan IrI, den IuoI no, IaI Ia mI b phan cua Ihe che,I chuc.
Cau hoI Quan IrI Ia gi7 se den sau. Truoc IIen chung Ia phaI
Iap Irung nhan dIen quan IrI Irong, va qua cac nhIem vu cua no.
Co ba nhIem vu khac nhau, voI Iam quan Irong nhu nhau, ma
quan IrI phaI hoan Ihanh de dam bao cho I chuc hoaI dng va
do ng go p Iheo chu c nang cu a no .
h ThIeI Iap cac muc dch va muc IIeu cu Ihe cho I chuc, du
do Ia mI cng Iy, mI benh vIen hay mI Iruong daI hoc.
h Lam cho cng vIec va dI ngu Iao dng Iro nen co hIeu qua,
nang sua I cao.
h Quan Iy cac anh huong xa hI va cac Irach nhIem xa hI
30 31
1iNH HOA UA N 1ii CU A LiUCi8i U MO CU A UA N 1ii
Su me nh
MI I chuc In IaI vi mI muc dch va su menh cu Ihe, no co
m I chu c nang xa h I cu Ihe . Trong m I doanh nghIe p, do co ngha
Ia keI qua kInh Ie.
VoI nhIem vu dau IIen nay (keI qua kInh Ie), cac I chuc kInh
doanh va I chuc phI IoI nhuan co su khac bIeI (con dI voI cac
nhIem vu khac Ihi hoan Ioan Iuong Iu nhau). Ch I chuc kInh
doanh, In IaI vi IoI ch kInh Ie, moI co su menh Ia keI qua kInh
Ie ma IhI. Trong ca c I chu c kha c nhu be nh vIe n, nha Iho , Iruo ng
hoc, quan dI... vIec xem xeI ve kha canh kInh Ie duoc han che,
de daI. Trong mI doanh nghIep, keI qua kInh Ie Ia muc IIeu, Ia
Iy do In IaI cua no.
Qua n IrI kInh doanh pha I Iun da I Io I ch kInh Ie Ien ha ng da u,
Irong moI quyeI dInh va hanh dng cua no. Ly do In IaI cung
nhu Iham quyen cua quan IrI kInh doanh ch co Ihe duoc gIaI
Ihch Ihng qua keI qua kInh doanh ma no Iao ra. Neu khng
Iao ra keI qua kInh Ie, quan IrI kInh doanh IhaI baI. Cu Ihe, no
Iha I ba I ne u nhu khng dua ra duo c sa n pha m, dIch vu ma kha ch
ha ng mong mu n, Ia I mu c gIa ma kha ch ha ng d ng y Ihanh Ioa n.
Quan IrI cung IhaI baI neu no khng Iam phaI IrIen, hay I nhaI
Ia duy Iri, kha nang sInh IoI (Iao ra cua caI) cua cac ngun Iuc
kInh Ie duo c gIao cho no . Du cho o ba I ky ca u Iru c kInh Ie chnh
IrI nao, Ihuc he Iu Iuong xa hI nao; Ihi dIeu do cung co ngha
Ia Irach nhIem Iao ra IoI nhuan.
Ke I qua , Iha nh Iu u cu a nguo i lao d ng
NhIem vu Ihu haI cua quan IrI Ia Iam sao cho cng vIec va dI
ngu Iao d ng Iro nen co hIe u qua , nang sua I cao. Doanh nghIe p
hay ba I cu I chu c na o de u ch co m I ngu n Iu c Ihu c su , do Ia
con nguo I. No se Iha nh cng ne u co kha nang su du ng hIe u qua
ngu n Iu c na y. Ca c mu c IIeu de ra se da I duo c Ihng qua cng
vIec. Vi vay, Iam cho cng vIec Iro nen hIeu qua va co nang suaI
Ia m I chu c nang chu ch I. Nhung Irong xa h I hIe n da I, ca c I
chu c co n d ng Iho I Ia phuong IIe n gIu p ca c ca nhan kIe m s ng,
Iim kIem dIa vI xa hI va cng dng, daI duoc nhung Ihanh Iuu
va Iho a ma n cho chnh ho . Vi nhu ng Ie do , Ia m cho d I ngu Iao
dng hIeu qua, nang suaI cao Iro nen v cung quan Irong, va Ia
m I Ihuo c do mu c d hoa n Iha nh cng vIe c cu a I chu c. Do chnh
Ia mI nhIem vu quan Irong cua quan IrI.
T chu c cng vIe c Iheo IogIc n I Ia I cu a no mo I ch Ia buo c da u.
Buo c Ihu haI, kho khan hon nhIe u, Ia Ia m cho cng vIe c phu ho p
voI nguoI Iao dng va nen nho Ia IogIc cua ho co Ihe khac raI
xa IogIc cng vIec. Lam cho nguoI Iao dng daI Ihanh Ich cao
doI hoI phaI xem xeI ho nhu nhung ca nhan voI dac dIem Iam
sInh Iy rIeng bIe I, kha nang va ha n che cu Ihe , cu ng nhu co nhu ng
ca ch ha nh d ng ra I kha c nhau.
Tra ch nhie m xa h i
NhIe m vu Ihu ba cu a qua n IrI Ia qua n Iy ca c a nh huo ng va Ira ch
nhIem xa hI cua I chuc. Khng co I chuc nao Iu Ihan In IaI
32 33
1iNH HOA UA N 1ii CU A LiUCi8i MU C LiCH VA MU C 1iLU CU A iiNH LOANH
va Ia cu u ca nh cho chnh no ca . M I I chu c Ia m I b pha n cu a
xa h I, hoa I d ng vi Io I ch xa h I. KInh doanh khng he Ia ngoa I
Ie . KInh doanh Iu do duo c Ihu a nha n khng pha I vi dIe u do Ia
I I cho kInh doanh, ma ch vi no I I cho xa h I no I chung.
KInh doanh I n Ia I de cung ca p sa n pha m, dIch vu cho kha ch
ha ng; hon Ia de cung ca p vIe c Ia m cho nguo I Iao d ng va nha
qua n Iy , hay Iha m ch Ia de kIe m Io I ch cho ca c c dng. Be nh
vIen khng In IaI vi IoI ch cua bac s hay y Ia, ma vi IoI ch cua
be nh nhan, nhu ng nguo I co mong mu n duy nha I Ia duo c kho I
benh va khng bao gIo phaI quay IaI do nua. MI cach Iam Iy,
dIa Iy, van hoa hay xa hI ma noI, cac Ihe che, I chuc baI buc
phaI Ia mI b phan cua cng dng.
De Ihuc hIen nhIem vu san xuaI va cung cap hang hoa, dIch
vu , doanh nghIe p pha I co a nh huo ng Ien con nguo I, c ng d ng
va xa h I. Doanh nghIe p ca n co a nh huo ng va quye n Iu c Ien nhan
vIen, nhu ng nguo I co mu c dch, mu c IIeu khng duo c xa c dInh
boI doanh nghIep va ben Irong pham vI doanh nghIep ma IhI.
No cu ng ca n a nh huo ng Ien c ng d ng vo I vaI Iro m I nguo I ha ng
xom, Ia nguoI cung cap cng vIec va dong Ihue (va ca rac IhaI va
cha I nhIe m nu a!!!). Va hon nu a, Irong xa h I g m nhIe u I chu c
cu a chu ng Ia, doanh nghIe p co n ca n quan Iam de n s Iuo ng (ha ng
ho a va dIch vu cung ca p) va cha I Iuo ng cu a cu c s ng: mI Iruo ng
nhan van va xa h I cu a con nguo I va c ng d ng.
3.
MIC !CI V^ MIC J!LI
CI^ I!!I ^!I
K
hI duo c ho I kInh doanh Ia gi, m I doanh nhan Ihuo ng Ira
IoI La mI I chuc nham Iao ra IoI nhuan. MI kInh Ie gIa
dIe n hinh co Ie cu ng dua ra cau Ira Io I Iuong Iu . Va n de Ia o ch :
cau Ira Io I Iren khng ch khng chnh xa c, ma co n khng Ihch
ho p, khng IIen quan nu a.
Ho c Ihuye I kInh Ie ph bIe n ve su me nh va ha nh vI doanh
nghIe p nhu Ia I I da ho a Io I nhua n (Ihu c cha I ch Ia dIe n gIa I m I
cach phuc Iap hanh vI mua re ban daI) ch co Ihe dIen Ia cach
Ia m an cu a RIchard Sears (nguo I sa ng Ia p cng Iy Sears, Roebuck)
ma IhI. No khng Ihe gIaI Ihch cach Ihuc hoaI dng cua cng
Iy Sears, Roebuck hay baI ky cng Iy nao khac; hoac de ra cach
Ihuc ma nhung doanh nghIep nay nen van hanh. KhaI nIem II
da ho a Io I nhua n, Ihu c su ma no I, Ia v ngha. Su nguy hIe m cu a
kha I nIe m na y Ia o ch no Ia m cho kha nang sInh Io I Iro Iha nh
mI caI gi do huyen b, kho hIeu.
LoI nhuan va kha nang sInh IoI Ia quan Irong, Iham ch quan
34 35
Iro ng d I vo I xa h I hon Ia vo I doanh nghIe p. Tuy nhIen kha nang
sInh IoI khng phaI Ia muc IIeu, ma ch Ia mI yeu I Irong hoaI
d ng kInh doanh. Lo I nhua n cu ng khng pha I Ia Iy do, nguyen
nhan cu a ha nh vI kInh doanh, quye I dInh kInh doanh, nguo c Ia I
no ch Ia ca ch Ihu , Ia Ihuo c do hIe u Iu c cu a nhu ng ye u I ke Iren.
Neu cac IhIen su ngI vao vI Ir gIam dc Ihay cac doanh nhan,
ho cu ng pha I quan Iam de n kha nang sInh Io I cu a doanh nghIe p,
baI chap vIec ho hoan Ioan khng ham Ihch gi vIec kIem IoI.
Can nguyen cu a su Iu ng Iu ng o day na m ngay Irong su hIe u
Ia m ra ng d ng co cu a m I con nguo I (Iu c ca I go I Ia d ng co kIe m
IoI cua doanh nhan) chnh Ia caI gIaI Ihch hanh vI hay huong
den hanh dng dung cua nguoI ay. Kho co Ihe doan chac IIeu co
I n Ia I m I d ng co kIe m Io I nhu Ihe hay khng. Y Iuo ng na y do
cac kInh Ie gIa c dIen dua ra nham gIaI Ihch mI Ihuc Ie kInh
Ie ma hoc IhuyeI ve can bang Inh cua ho khng gIaI Ihch nI.
Thu c ra chua Iu ng co ba ng chu ng ve su I n Ia I cu a d ng co kIe m
IoI, va Iu Iau chung Ia da Iim ra IoI gIaI dap chnh xac cho cac
hIen Iuong Ihay dI va Iang Iruong kInh Ie ma Iuc dau dng co
kIem IoI da duoc su dung de gIaI Ihch.
VIec co In IaI hay khng mI dng co kIem IoI chang he IIen
quan de n vIe c hIe u ro ha nh vI kInh doanh, Io I nhua n va kha nang
kIe m Io I. VIe c m I ng |Im SmIIh na o do kInh doanh de kIe m Io I
nhua n ch IIen quan de n chnh ng Ia ma IhI. DIe u do khng
cho chu ng Ia bIe I |Im SmIIh Ia m gi, Ia m nhu Ihe na o. Chu ng Ia
khng bIe I Ihem duo c gi ve cng vIe c cu a m I nha Iim kIe m
uranIum o hoang ma c Nevada khI ch nghe no I ra ng anh Ia dang
c kIem IIen Iu cng vIec nay. Tuong Iu, Ia cung chang bIeI gi
Ihem ve cng vIe c cu a m I ba c s IIm ma ch khI nguo I Ia no I ra ng
anh Ia Ia m nghe na y de kIe m s ng, hay Iha m ch no I anh Ia dang
c ga ng c ng hIe n cho con nguo I. D ng co kIe m Io I va he qua I I
da ho a Io I nhua n cu a kha I nIe m na y hoa n Ioa n khng IIen quan
gi de n chu c nang, mu c dch cu a kInh doanh, hay cng vIe c qua n
Iy mI doanh nghIep.
Su Ihuc, khaI nIem Iren khng ch khng Ihch hop hay IIen
quan, ma no co n co ha I nu a. Do Ia nguyen nhan chnh cu a su
hIeu Iam ve ban chaI cua IoI nhuan va su Ihu dIch voI IoI nhuan,
ca haI Ia nhu ng can be nh nguy hIe m nha I cho ca c xa h I cng
nghIe p. No pha I chIu Ira ch nhIe m cho nhu ng chnh sa ch saI Ia m
nha I o My va chau u; nhu ng chnh sa ch du a Iren su hIe u saI ve
ba n cha I, chu c nang va mu c dch cu a doanh nghIe p. Va no cu ng
Ia nguyen nhan chnh cu a nIe m IIn ph bIe n ra ng co su mau
Ihuan nI IaI gIua IoI nhuan va kha nang dong gop cho xa hI
cua mI cng Iy. Tren Ihuc Ie, mI cng Iy ch co Ihe dong gop
cho xa hI mI khI no daI IoI nhuan cao ma IhI.
De hIeu kInh doanh Ia gi, chung Ia phaI baI dau voI muc dch
cua no. Muc dch nay phaI nam ngoaI kInh doanh. Thuc chaI ma
no I, no pha I na m Irong xa h I, bo I doanh nghIe p Ia m I b pha n
cu a xa h I. Ch co m I dInh ngha chnh xa c cho mu c dch kInh
doanh: ta o ra kha ch ha ng.
ThI Iruo ng khng pha I duo c Ia o ra bo I Chu a Iro I, bo I Iu nhIen,
hay bo I ca c Iu c Iuo ng kInh Ie ; ma chnh Ia bo I ca c doanh nhan.
Kha ch ha ng co Ihe co nhu ca u Iruo c khI ho duo c doanh nghIe p
cung cap phuong IIen Ihoa man nhu cau do. Tuy nhIen, nhu cau
noI Iren van ch Ia mI nhu cau IIem nang, cho den khI doanh
nhan, ba ng nhu ng ha nh d ng nha I dInh, chuye n chu ng Iha nh
nhung nhu cau IhaI su. Va ch khI do moI co khach hang va IhI
Iruong IhaI su. Trong nhung Iruong hop khac, khach hang IIem
36 37
nang co Ihe khng he ca m Iha y nhu ca u sa n pha m cha ng ha n
nhu khng aI bIe I minh se ca n m I ma y vI Inh hay ma y
phoIocopy cho de n khI nhu ng sa n pha m na y xua I hIe n. Co Ihe
se khng co nhu ca u ve sa n pha m cho de n khI ca c ha nh d ng
kInh doanh Ia o ra nhu ca u ba ng d I mo I sa n pha m, qua ng ca o,
kha nang ba n ha ng v.v... Trong mo I Iruo ng ho p, chnh ha nh d ng
kInh doanh da Iao ra khach hang.
Chnh khach hang Ia nguoI quyeI dInh kInh doanh Ia gi. KhI
kha ch ha ng sa n sa ng Ihanh Ioa n cho ha ng ho a hay dIch vu , ho
da chuyen cac ngun Iuc kInh Ie Ihanh cua caI, chuyen cac su
vaI Ihanh hang hoa. CaI ma khach hang mua va coI Ia co gIa IrI
khng ch Ia mI san pham; no con Ia gIa IrI su dung, Iuc Ia caI
ma san pham,dIch vu do dem IaI cho ho.
Mu c dch cu a kinh doanh
VoI muc dch Iao ra khach hang, mI doanh nghIep ch co haI
chuc nang co ban ma IhI, do Ia markeIIng va dI moI.
Ba I cha p su nha n ma nh va o markeIIng va phuong pha p
markeIIng, o ra I nhIe u doanh nghIe p markeIIng va n ch Ia Io I no I
chu chua dI vao Ihuc Ie. Chu ngha IIeu dung da chung Io dIeu
do . Bo I chnh ca I ma chu ngha IIeu du ng do I ho I o kInh doanh Ia
caI ma kInh doanh Ihuc su dua ra IhI Iruong. No doI hoI kInh
doanh pha I xua I pha I Iu nhu ca u, Ihu c Ie , gIa IrI cu a kha ch ha ng.
No do I ho I mu c IIeu cu a kInh doanh Ia Iho a ma n nhu ca u kha ch
ha ng, kInh doanh pha I xay du ng che d khen Ihuo ng du a Iren
mu c d do ng go p cho kha ch ha ng. VIe c sau haI muoI nam h ha o
ve markeIIng ma chu ngha IIeu du ng va n Ia m I phong Ira o ph
bIen da chung Io rang Ihuc ra markeIIng khng duoc Ihuc hanh
nhIeu Iren Ihuc Ie. NoI Iheo cach khac, chu ngha IIeu dung Ia
su xau h cua markeIIng.
Tuy nhIen, chu ngha IIeu du ng cu ng Ia m I co h I cho
markeIIng. No buc kInh doanh phaI huong ve IhI Iruong Irong
ca hanh dng va cac Iuyen b cua minh.
Tren IaI ca moI Ihu, chu ngha IIeu dung can xoa bo su Iung
Iu ng va nha m Ia n v n Ia nguyen nhan gIa I Ihch Ia I sao markeIIng
raI I duoc Ihuc hIen IhaI su nhu vay. KhI noI ve markeIIng, cac
nha qua n Iy Ihuo ng a m ch Io I ca c chu c nang ba n ha ng duo c I
chu c. Thu c ra do ch Ia ba n ha ng, nha m Iim kIe m IhI Iruo ng cu a
chung Ia. Trong khI do markeIIng Ihuc su baI dau voI khach
ha ng, vo I nhu ng nhu ca u, gIa IrI, nhan Ihan cu a ho . Cau ho I da I
ra khng phaI Ia Chung Ia mun ban caI gi7 hay Day Ia Iac
du ng cu a sa n pha m,dIch vu cu a chu ng II; ma pha I Ia Kha ch
hang mun mua gi7 va Day Ia su Ihoa man nhu cau va gIa IrI
ma khach hang Iim kIem.
Thuc su ma noI, markeIIng va ban hang dI nghIch nhau hon
Ia Iuong d ng, hay Iha m ch hon Ia b sung cho nhau.
AI do co Ihe no I ra ng Iun I n Ia I nhu ca u ba n ha ng. Tuy nhIen,
muc IIeu cua markeIIng Ia Iam cho vIec ban hang Iro nen Ihua
Iha I. Mu c IIeu cu a markeIIng Ia hIe u ro kha ch ha ng de n mu c sa n
pham,dIch vu phu hop voI khach hang va co Ihe Iu ban duoc.
Ch mI minh markeIIng khng Iao nen doanh nghIep. Trong
m I ne n kInh Ie Inh, khng co doanh nhan ma cu ng cha ng co
doanh nghIep. Trong mI xa hI Inh, Irung gIan Ia cac nha mI
gIo I nha n Ihu Iao duo I da ng ph, hay ca c nha da u co khng he
Iao ra gIa IrI.
38 39
MI doanh nghIep ch In IaI Irong mI nen kInh Ie mo rng,
hay I nhaI Ia Irong mI nen kInh Ie coI Ihay dI Ia caI gi do Iu
nhIen, cha p nha n duo c. Va kInh doanh chnh Ia b pha n Iang
Iruong, mo rng va Ihay dI.
Vi Ihe chuc nang Ihu haI cua kInh doanh Ia dI moI, caI IIen,
Iuc vIec cung cap nhung su Ihoa man kInh Ie khac nhau. Ch
cung cap hang hoa va dIch vu mang Inh kInh Ie Ihi khng du;
kInh doanh phaI cung cap nhung hang hoa II hon, kInh Ie hon.
M I doanh nghIe p khng ca n pha I Iun pha I IrIe n Io n hon (ve quy
m), ma can Iun IIen b (ve chaI Iuong).
DI moI, caI IIen co Ihe dan den ha gIa dIeu ma cac kInh Ie
gIa quan Iam hon ca , vi Iy do don gIa n: gIa ca Ia ye u I duy nha I
co Ihe xem xe I ba ng ca c cng cu dInh Iuo ng. Nhung ke I qua co n
co Ihe Ia m I sa n pha m mo I va I I hon, m I IIe n nghI mo I, hay
su hinh Iha nh m I nhu ca u mo I.
Su dI moI co ch nhaI Ia Iao ra mI san pham,dIch vu khac
voI IIem nang Ihoa man nhu cau, hon Ia mI su caI IIen Ihng
Ihuo ng. Thng Ihuo ng sa n pha m mo I se co chI ph cao hon, song
nhin chung Ihi no se Iam nen kInh Ie hIeu qua hon. V du, Ihuc
kha ng sInh co chI ph cao hon so vo I ca c mIe ng ga c Ia nh, v n Ia
phuong Ihu c duy nha I ma ca c ba c s co Irong Iay Iruo c day de
chua IrI can benh vIem phI.
DI moI cung co Ihe gIup phaI hIen ra nhung gIa IrI su dung
mo I cho nhu ng sa n pha m cu . M I nguo I ba n ha ng cha o ba n Iha nh
cng sa n pha m... Iu Ia nh cho dan LskImo nha m gIu p Ihu c an cu a
ho khoI bI dng Ianh cung co Ihe duoc coI Ia mI nha caI IIen
nhu Ihe anh Ia Ia o ra m I quy Irinh sa n xua I mo I, hay pha I mInh
ra m I sa n pha m mo I. Ba n Iu Ia nh cho dan LskImo de gIu Ia nh
Ihu c an Iu c Ia Iim ra m I IhI Iruo ng mo I; co n ba n Iu Ia nh nha m
gIu Ihu c an khng... qua Ia nh Ihi Ihu c cha I cu ng ngang vo I vIe c
Ia o ra m I sa n pha m mo I. Ve ma I cng nghe Ihi duong nhIen day
Ia mI san pham cu, song ve maI kInh Ie Ihi ro rang Ia mI su
caI IIen ro reI.
Du gi dI nu a, ca I IIe n khng pha I Ia pha I mInh. Day Ia m I Ihua I
ngu kInh Ie hon Ia m I Ihua I ngu ve cng nghe . Ca c ca I IIe n khng
mang Inh cng nghe (ch mang Inh kInh Ie hay xa h I) I ra cu ng
khng kem phan quan Irong hon so voI cac caI IIen cng nghe.
Trong I chu c cu a m I doanh nghIe p, d I mo I ca I IIe n khng
Ihe duoc coI Ia mI chuc nang rIeng bIeI nhu markeIIng. Khng
ha n che Irong pha m vI cu a m I b pha n nha I dInh, IInh Iha n na y
phaI IraI rng Iren moI b phan, chuc nang va hoaI dng cua
doanh nghIe p. D I mo I Irong phan ph I cu ng khng ke m pha n
quan Iro ng so vo I d I mo I Irong sa n xua I; hay d I mo I Irong m I
cng Iy ba o hIe m hoa c m I ngan ha ng. D I mo I co Ihe duo c dInh
ngha nhu Ia nhIe m vu Ia o ra, cung ca p Ihem cho ca c ngu n nhan
Iu c va va I Iu c nhu ng kha nang mo I, Io Io n hon nha m Ia o ra gIa
IrI, cua caI.
Nha qua n Iy pha I chuye n nhu ca u cu a xa h I Iha nh co h I kInh
doanh co IoI. Do cung Ia mI dInh ngha cua dI moI, caI IIen.
DIeu nay can nhan manh hon vao IhoI dIem hIen nay, khI ma
chu ng Ia y Ihu c hon ve ca c nhu ca u cu a xa h I, Iruo ng ho c, Irung
Iam y Ie, cac Ihanh ph, va mI Iruong.
Doanh nghIep, benh vIen hay cac co quan chnh phu ngay nay
deu keI hop raI nhIeu ca nhan co ky nang va Irinh d cao o moI
cap d ben Irong I chuc. Tuy nhIen, ky nang va Irinh d cao
cu ng co ngha Ia a nh huo ng cu a quye I dInh ve ca ch Ihu c Ia m vIe c
dang bI de do a.
40 41
Ke I qua Ia , ca c quye I dInh a nh huo ng de n Ioa n b doanh nghIe p
cu ng nhu kha nang hoa I d ng cu a no duo c dua ra o mo I ca p cu a
I chuc, Iham ch o cac cap bac Ihap. Cac quyeI dInh ham chua
ruI ro (Iam gi va khng Iam gi, IIep Iuc hay cham duI cng vIec
gi, Iheo du I hay Iu bo sa n pha m, cng nghe , IhI Iruo ng na o...)
Irong Ihu c Ie dang duo c Ihu c hIe n bo I ha ng Ioa I nguo I co chu c
vu Iha p, Ihng Ihuo ng Ia nhu ng nguo I khng co chu c danh qua n
Iy Iheo Iruyen Ihng, nhu nha nghIen cuu, ky su IhIeI ke, nguoI
Iap ke hoach san pham, ke Ioan Ihue v.v...
M I nguo I Irong s no I Iren de u ra quye I dInh du a Iren m I Iy
IhuyeI ve kInh doanh nao do. NoI mI cach khac, ho deu da Ira
IoI cac cau hoI: Cng vIec kInh doanh cua chung Ia Ia gi, cng
vIe c do nen Ihu c hIe n nhu Ihe na o7 Do do ne u nhu ca c nha qua n
Iy cap cao Irong doanh nghIep khng suy ngh va Iim ra cau Ira
IoI cho nhung cau hoI Iren, Ihi nhung nguoI ra quyeI dInh Irong
kInh doanh se quye I dInh va ha nh d ng du a Iren nhu ng Iy Ihuye I
kha c nhau, dI khI khng phu ho p nhau, hay Iha m ch xung d I
nhau. Nhu Ihe ho se da n da n Ia ch xa nhau, dI ve nhIe u huo ng
ma khng he hay bIe I. Vi va y, Ia m nhin, hoa I ba o chung, hIe u
bIeI chung, su Ihng nhaI ve huong dI va n Iuc cua Ioan b I
chuc ch co Ihe co duoc neu dInh ngha Ihanh cng cng vIec
kInh doanh cu a chu ng Ia Ia gi va no se pha I IrIe n nhu Ihe na o.
Duong nhu khng co gi don gIan hon vIec xac dInh cng vIec
kInh doanh cua mI cng Iy! MI nha may Ihep san xuaI Ihep,
mI hang xe Iua cung cap dIch vu van chuyen duong saI dI voI
hanh khach va hang hoa, mI cng Iy bao hIem bao hIem ruI ro
ho a hoa n, m I ngan ha ng cho vay IIe n... Thu c su Cng vIe c kInh
doanh cua chung Ia Ia gi7 Ia mI cau hoI kho, va cau Ira IoI co
Ihe Ia baI cu dIeu gi nhung baI buc phaI ro rang.
VIec Ira IoI cau hoI Cng vIec kInh doanh cua chung Ia Ia gi
Ia Irach nhIem dau IIen cua dI ngu quan Iy cap cao Irong cng
Iy.
Co Ie nguyen nhan quan Irong nhaI cua nhung IhaI baI Irong
kInh doanh Ia vIe c nguo I Ia da khng da nh du su quan Iam, suy
ngh ve ca c va n de nhu mu c dch va su me nh kInh doanh. Nguo c
Ia I, Ia I nhu ng cng Iy Iha nh cng nhu TeIephone Company hay
Sears; Ihanh cng phan Ion dua Iren vIec neu ra cau hoI Cng
vIe c kInh doanh cu a chu ng Ia Ia gi7 m I ca ch ro ra ng, chu d ng,
va Ira IoI IrIeI de cau hoI do.
LIen quan de n dInh ngha ve mu c dch va su me nh kInh doanh,
ch co mI su Iap Irung, mI khoI dIem duy nhaI, do chnh Ia
kha ch ha ng. Chnh kha ch ha ng dInh ngha kInh doanh. KInh
doanh khng duo c dInh ngha bo I Ien go I hay dIe u Ie cng Iy,
ma bo I nhu ca u cu a kha ch ha ng duo c Iho a ma n khI mua sa n
pha m, dIch vu Iu cng Iy. Tho a ma n nhu ca u kha ch ha ng Ia su
menh va muc dch cua baI cu vIec kInh doanh nao. Va nhu vay,
cau hoI Cng vIec kInh doanh cua chung Ia Ia gi7 ch co Ihe
duo c Ira Io I ba ng ca ch quan sa I kInh doanh Iu ben ngoa I, Iu quan
dIem cua khach hang va IhI Iruong. TaI ca nhung gi khach hang
quan Iam Ia nhu ng gIa IrI, nhu ca u, Ihu c Ie cu a chnh ho . Chnh
bo I Iy do na y ma mo I n Iu c xa c dInh m I Iuyen b ve kInh doanh
deu phaI baI dau voI hoan canh Ihuc Ie, hanh vI, ky vong va cac
gIa IrI cua khach hang.
AI Ia khach hang7, vi Ihe, Iro Ihanh cau hoI dau IIen va cI
yeu nhaI daI ra khI xac dInh muc IIeu va su menh kInh doanh.
Day khng he Ia mI cau hoI de Ira IoI, Iuy no raI ro rang, don
gIa n. Ca ch Ihu c Ira Io I cau ho I na y se quye I dInh ca ch Ihu c doanh
nghIep dInh ngha chnh cng vIec kInh doanh cua minh.
42 43
Kha ch ha ng Ia nguo I su du ng sau cu ng m I sa n pha m,dIch
vu . Khng bao gIo ch co m I kha ch ha ng, Iun Iun co Iu haI
kha ch ha ng Iro Ien. M I kha ch ha ng xa c dInh m I cng vIe c kInh
doanh, co ky vo ng va gIa IrI kha c nhau, mua nhu ng Ihu kha c
nhau.
Hau heI cac doanh nghIep deu co I nhaI Ia haI khach hang.
M I doanh nghIe p sa n xua I Iha m co ca c nha Iha u va ca c gIa dinh
Ia kha ch ha ng, ca haI de u co Ihe mua sa n pha m. Nha sa n xua I
ha ng IIeu du ng cu ng co I nha I haI kha ch ha ng: ca c ba n I Iro va
nhung nguoI ban hang Iap hoa. Se Ia khng II neu ch co cac
ba nI Iro mua hang ma cac cua hang Iap hoa khng mua; hay
nguoc IaI.
Cu ng ca n da I ra cau ho I: Kha ch ha ng o dau7 M I Irong nhu ng
b quye I Iha nh cng cu a Sears va o Iha p nIen 20 Ia ho da kha m
pha ra ra ng kha ch ha ng cu da o va o m I vI Ir kha c: nhu ng nguo I
nng dan da dI chuye n nhIe u hon va ba I da u mua sa m o Irong
cac IhI Iran.
Cau hoI IIep Iheo se Ia: Khach hang mua gi7
Nhung Ihanh vIen cua CadIIIac noI rang ho san xuaI ra xe hoI,
va cng vIe c kInh doanh cu a ho duo c go I Ia B pha n CadIIIac cu a
ha ng GeneraI MoIors. Nhung khI m I kha ch ha ng mua xe CadIIIac,
anh Ia mua gIa IrI su dung Irong gIao Ihng cua chIec xe, hay
chu yeu Ia mua vi danh IIeng cua san pham nay7 LIeu CadIIIac
co Ihe canh Iranh voI cac nhan xe khac nhu ChevroIeI, Iord hay
VoIkswagen7 NIchoIas DreysIadI, vIen Iho ma y sInh o Du c, nguo I
mua IaI CadIIIac Irong IhoI ky DaI Khung hoang dau Ihap nIen
30 da Ira IoI nhu sau: CadIIIac canh Iranh voI kIm cuong va ao
khoa c Ing ch n. Kha ch ha ng mua Ioa I xe na y khng mua gIa
IrI van chuyen, ma mua vI Ihe cua no. Chnh cau Ira IoI nay da
cu u CadIIIac, va Irong vo ng khoa ng haI nam sau do , cng Iy pha I
IrIen baI chap cuc khung hoang dIen ra.
Cau ho I Cng vIe c kInh doanh cu a chu ng Ia Ia gi7 Ihuo ng duo c
da I ra khI cng Iy ga p kho khan. Duong nhIen pha I nhu va y IhI!
Va dIeu nay co Ihe dem IaI nhung keI qua kha quan, cuu IhoaI
cng Iy kho I su suy Ihoa I Iuo ng nhu v phuong da o nguo c. Tuy
nhIen, cho do I cho de n khI cng Iy hoa c nga nh kInh doanh ga p
rac rI nhu Iren cung gIng nhu choI rouIeIIe kIeu Nga vay. Do
Ia mI kIeu quan Iy v Irach nhIem. Cau hoI Iren phaI duoc daI
ra ngay Iu khI kho I su kInh doanh, nha I Ia d I vo I nhu ng doanh
nghIep co Iham vong phaI IrIen. ThoI dIem quan Irong nhaI de
ho I cau na y m I ca ch nghIem Iu c Ia khI cng Iy da Iha nh cng
nha I dInh.
Tha nh cng Iun khIe n chnh nhu ng ca ch Ihu c, ha nh vI Ia o ra
no Iro nen I I Iho I. No Ia o ra nhu ng Ihu c Ie mo I. Hon nu a, Iha nh
cng Ia o ra nhu ng va n de kha c nhau cu a no . Ch Irong chuye n
c Ich mo I co ke I Ihu c kIe u Sau do ho s ng ha nh phu c ben nhau
maI maI.
O m I cng Iy dang Iha nh cng, ban qua n Iy khng de da ng
daI ra cau hoI Cng vIec kInh doanh cua chung Ia Ia gi7. MoI
nguoI Irong cng Iy deu ngh rang cau Ira IoI da qua ro rang,
khng dang de Iranh Iuan. Chang aI IaI dI Iranh caI voI Ihanh
cng ca , cha ng aI mu n xa o Ir n mo I Ihu Ien Ia m gi.
Som mun gi Ihi IaI ca nhung cau Ira IoI II nhaI cho cau hoI
Cng vIec kInh doanh cua chung Ia Ia gi7 cung deu se Iro nen
I I Iho I. Ha u nhu khng co dInh ngha na o ve mu c IIeu va su me nh
kInh doanh du ng vu ng Io I 30 nam, chu du ng no I Ia S0 nam.
44 45
Thng Ihuo ng nguo I Ia ch ky vo ng m I pha m vI co 10 nam Iro
IaI ma IhI!
KhI hoI Cng vIec kInh doanh cua chung Ia Ia gi7, nha quan
Iy duong nhIen cung can hoI Ihem Cng vIec kInh doanh do se
Ia gi Irong Iuong IaI7 Dau Ia nhung Ihay dI Irong mI Iruong
(hIen da nhan Ihay duoc) co nhIeu kha nang anh huong den dac
dIem, muc IIeu va su menh kInh doanh7 Hon nua, chung Ia phaI
ke I ho p nhu ng du doa n no I Iren va o Iu Iuo ng kInh doanh, mu c
IIeu, chIen Iuoc va phan cng cng vIec nhu Ihe nao7
MI Ian nua, IhI Iruong voI nhung IIem nang va xu huong cua
no Ia I Ia xua I pha I dIe m. Trong S hay 10 nam Io I, chu ng Ia co
Ihe du doa n kInh doanh de n m I IhI Iruo ng Io n Io I mu c na o
voI gIa dInh rang khng co Ihay dI co ban nao ve khach hang,
cau Iruc IhI Iruong va cng nghe7 Nhung yeu I nao anh huong
de n nhu ng du doa n a y7
Xu huo ng quan Iro ng nha I Ihng Ihuo ng Ia I I duo c quan Iam
nha I: do Ia nhu ng Ihay d I Irong ca u Iru c dan s va nhu ng d ng
co cu a dan chu ng. Theo Iruye n Ih ng, ca c doanh nhan coI dan
s Ia m I ha ng s , va gIa dInh na y Iruo c day Ia du ng. Dan s
Ihay d I m I ca ch cha m cha p, Iru khI co nhu ng bIe n c Io n nhu
chIe n Iranh hay na n do I. Tuy nhIen, nga y nay dIe u na y khng
con dung nua: o ca cac quc gIa phaI IrIen va cac quc gIa dang
phaI IIren, dan s co Ihe va Ihuc Ie dang Ihay dI dang ke.
Ta m quan Iro ng cu a ye u I dan s khng ch na m o a nh huo ng
ma ca u Iru c dan s Ia c d ng Ien su c mua, Iho I quen mua sa m,
hay quy m va ca u Iru c cu a d I ngu Iao d ng. Thay d I dan s
Ia nhu ng su kIe n duy nha I IIen quan de n Iuong IaI, nha m Ia m
cho ca c du doa n ga n hIe n Ihu c hon.
Nha qua n Iy ca n du doa n ca c Ihay d I Irong ca u Iru c IhI Iruo ng
baI ngun Iu Ihay dI Irong nen kInh Ie, IhI hIeu, IhoI quen, hay
Ihay d I do ca nh Iranh gay ra. Ca nh Iranh pha I duo c dInh ngha
Iheo kha I nIe m cu a kha ch ha ng ve sa n pha m,dIch vu kha ch ha ng
mua; va vi Ihe , se bao g m ca ca nh Iranh Iru c IIe p va ca nh Iranh
gIan IIep.
CuI cung, nha quan Iy can hoI va xac dInh nhu cau nao cua
khach hang chua duoc Ihoa man day du boI cac san pham,dIch
vu hIe n co . Kha nang da I ra va Ira Io I cau ho I na y m I ca ch du ng
da n se Ia o nen su kha c bIe I gIu a m I cng Iy Iang Iruo ng I I vo I
ca c cng Iy co Iang Iruo ng phu Ihu c va o su Ien xu ng cu a nga nh
hay ne n kInh Ie .
Chu ng Ia nen kinh doanh g?
Cau hoI Chung Ia se kInh doanh gi Irong Iuong IaI7 ham y
su Ihch nghI voI nhung hay dI duoc du doan. DIeu nay cung
huong IoI vIec dIeu chnh, mo rng va phaI IrIen cng vIec kInh
doanh hIen IaI.
Tuy nhIen cung can daI ra cau hoI Chung Ia nen kInh doanh
gi7 Co h I na o co Ihe mo ra hoa c hinh Iha nh de da I mu c IIeu va
su menh kInh doanh neu chung Ia IIen vao mI Inh vuc kInh
doanh kha c7
Cac doanh nghIep khng quan Iam den cau hoI Iren co Ihe bo
qua nhu ng co h I Io n cu a ho .
KhI xem xe I Ira Io I cau ho I Iren, ca c ye u I quan Iro ng Ia nhu ng
Ihay d I Irong xa h I, kInh Ie , IhI Iruo ng; sau do Ia kha nang ca I
IIen va sang Iao.
46 47
Khng ke m pha n quan Iro ng so vo I quye I dInh ca c va n de mo I
va khac Ia vIec IoaI bo mI cach co he Ihng nhung caI cu ky,
khng con phu hop voI su menh va muc IIeu kInh doanh, khng
dem Ia I su Iho a ma n cho kha ch ha ng, khng do ng go p gi n I ba I.
Vi vay, Irong qua Irinh quyeI dInh ve kInh doanh Irong hIen
IaI va Iuong IaI, mI buoc quan Irong Ia phan Ich he Ihng IaI
ca sa n pha m, dIch vu , quy Irinh, IhI Iruo ng, su du ng, kenh phan
phI hIen co. TaI ca co dang hoaI dng II hay khng, va IIeu
co n co Ihe IIe p Iu c hoa I d ng I I hay khng7 Chu ng co kha nang
dem Ia I gIa IrI cho kha ch ha ng hm nay va ca nga y maI hay
khng7 Chu ng co co n phu ho p vo I Ihu c Ie ve dan cu, IhI Iruo ng,
cng nghe va ne n kInh Ie hay khng7 Ne u khng, Ia m sao chu ng
Ia co Ihe du I bo chu ng hay ch I Ia khng d Ihem ngu n Iu c
va n Iu c hon nu a7 Ne u nhu ng cau ho I Iren khng duo c da I ra
va Ira IoI mI cach nghIem Iuc va co he Ihng Ihi ngay ca dInh
ngha II nhaI ve caI ma chung Ia dang, se va nen kInh doanh
cu ng ch Ia nhu ng Io I sa o r ng ma IhI. Mo I ngu n Iu c se ch duo c
su dung de bao ve ngay hm qua qua khu. Se chang aI co IhoI
gIan, ngun Iuc va y ch de Iim hIeu ve ngay hm nay, chu dung
noI den vIec xay dung Iuong IaI nua.
Xac dInh muc dch va su menh kInh doanh Ia cng vIec kho
khan va day ruI ro. Nhung chnh no moI gIup doanh nghIep xac
dInh duoc cac muc IIeu, chIen Iuoc, Iap Irung cac ngun Iuc va
ba I da u cng vIe c. No cho phe p qua n Iy m I doanh nghIe p huo ng
IoI hIeu qua va Ihanh Ich.
Cac dInh ngha co ban ve kInh doanh, muc dch va su menh
can duoc chuyen Ihanh cac muc IIeu cu Ihe; neu khng chung
va n se ch Ia nhu ng y dInh I I de p khng Iro Iha nh hIe n Ihu c ma
IhI.
1. Mu c IIeu pha I xua I pha I Iu ca I ma chu ng Ia dang, se va nen
kInh doanh, hoan Ioan khng mang Inh Iruu Iuong. Do phaI Ia
ca c cam ke I ha nh d ng nha m da I duo c su me nh kInh doanh, d ng
Iho I Ia p nen ca c IIeu chua n do Iuo ng ke I qua cng vIe c. No I ca ch
kha c, ca c mu c IIeu Ihe hIe n chi n l c cn ba n cu a doanh nghi p.
2. Ca c mu c IIeu pha I mang tnh v n ha nh: co Ihe chuye n Iha nh
cac muc IIeu va cng vIec cu Ihe. Chung phaI Ia co so va dng
Iuc Ihuc day cho cng vIec va Ihanh Ich.
3. Muc IIeu phaI tp trung duo c ca c n Iu c va ngu n Iu c. Mu c
IIeu phaI chaI Ioc Iu cac muc dch chung va Ing quaI cua kInh
doanh, nho va y ca c ngu n Iu c chu ye u nhu con nguo I, v n, co
so va I cha I co Ihe duo c Ia p Irung. Mu c IIeu pha I mang Inh cho n
Ioc, hon Ia bao quaI IaI ca moI Ihu.
4. PhaI co nhi u mu c tiu, khng ch Ia mI muc IIeu rIeng Ie.
Da s cac Iranh Iuan hIen nay ve quan IrI Iheo muc IIeu IIen
quan de n vIe c Iim ra m I mu c IIeu duy nha I. VIe c Iim kIe m na y
khng ch khng co Io I gi, ma co n co ha I nu a. Qua n Iy m I doanh
nghIep ngha Ia can bang nhIeu nhu cau va muc dch khac nhau,
dIeu nay d nhIen dua IoI nhIeu muc IIeu khac nhau.
S. Can co muc IIeu Iren moI Inh vuc co anh huong IoI s t n
ta i, s ng co n cu a doanh nghIe p. Ca c mu c IIeu cu Ihe phu Ihu c
va o chIe n Iuo c cu a ca c doanh nghIe p cu Ihe . Nhung ca c Inh vu c
ca n xa c Ia p mu c IIeu Ihi gI ng nhau o mo I doanh nghIe p; bo I Ie
su s ng co n cu a mo I doanh nghIe p dIe u phu Ihu c va o m I s
ye u I nhu nhau.
M I doanh nghIe p, Iruo c IIen, pha I co kha ch ha ng. Vi va y, ca n
co mu c tiu marketing. Doanh nghIe p cu ng ca n d I mo I, sa ng Ia o
48 49
ne u khng mu n bI ca c d I Ihu ca nh Iranh qua ma I, do do ca n
xa c Ia p mu c tiu sa ng ta o. Mo I kInh doanh de u du a Iren ba ye u
I cu a sa n xua I: ngu n l c con ng i, ngu n l c v v n, va ngu n
l c v t ch t; do do ca n co mu c IIeu cho vIe c cung ca p, su du ng
va pha I IrIe n ca c ngu n Iu c na y. Ca c ngu n Iu c pha I duo c su
du ng sao cho hIe u qua , co nang sua I, nang sua I pha I Iang Ihi
doanh nghIe p mo I I n Ia I duo c. DIe u na y gIa I Ihch nhu ca u pha I
co ca c mu c tiu nng su t. Ngoa I ra, doanh nghIe p I n Ia I Irong
c ng d ng va xa h I, do do ca n co Ira ch nhIe m xa h I, I nha I
Ia Ira ch nhIe m d I vo I a nh huo ng Ien mI Iruo ng. Tu do , doanh
nghIe p cu ng ca n co ca c mu c IIeu IIen quan de n ca c kha ca nh
cu a xa h i.
CuI cung, can co l i nhu n vi neu khng cac muc IIeu Iren
se khng Ihuc hIen duoc. Cac muc IIeu Iren deu can chI ph, va
ch co Io I nhua n cu a kInh doanh mo I co Ihe bu da p duo c. Chu ng
cung ham chua ruI ro, va nhu Ihe, cung can co IoI nhuan de bu
dap cac Ihua I co Ihe xay ra. LoI nhuan khng phaI Ia muc IIeu;
Io I nhua n Ia m I yeu ca u ca n duo c quye I dInh m I ca ch kha ch
quan Irong m I Iuong quan vo I ba n Ihan doanh nghIe p, chIe n
Iuo c, nhu ca u va ca c ru I ro cu a no .
To m Ia I, ca c mu c IIeu ca n duo c IhIe I Ia p Irong Ia m khu vu c chu
ye u sau day:
h MarkeIIng
h Sang Iao, dI moI
h Ngu n nhan Iu c
h Ngu n Iu c Ia I chnh
h Ngun Iuc vaI chaI
h Nang suaI
h Trach nhIem xa hI
h Yeu cau IoI nhuan
Cac muc IIeu Ia co so cho cng vIec va phan nhIem.
Chu ng quye I dInh ca u Iru c doanh nghIe p, ca c hoa I d ng chnh,
va quan Irong hon ca Ia vIec phan b cac nhan vIen vao Iung
cng vIec cu Ihe. Muc IIeu Ia co so cho vIec IhIeI ke ca cau Iruc
cu a doanh nghIe p va cng vIe c cu a Iu ng b pha n, Iu ng nha qua n
Iy rIeng Ie.
Ca Iam khu vuc neu Iren deu can co cac muc IIeu, neu khng
don gIa n Ia chu ng se bI Ia ng quen. Ne u chu ng Ia khng quye I
dInh cu Ihe Irong mI khu vuc caI gi se duoc do Iuong, va Ihuoc
do se Ia nhu Ihe nao; Ihi ban Ihan khu vuc do se khng In IaI.
Cac Ihuoc do Irong cac khu vuc chu chI Irong mI doanh
nghIep hIen van con dang In xn, bua baI. Tham ch cac khaI
nIe m co n chua duo c xay du ng da y du . Cha ng ha n nhu m I va n
de Irong Iam nhu kha nang sInh IoI, hIen cung ch co mI IIeu
chua n so sa nh co gIa n, khng co ca c cng cu de xa c dInh kha
nang sInh IoI den muc nao Ia can IhIeI. VoI khu vuc sang Iao va
nang suaI, chung Ia ch bIeI Ia can phaI Iam mI dIeu gi do ma
IhI. Trong ca c khu vu c nhu ngu n Iu c Ia I chnh va va I cha I,
chung Ia ch co Ihe dua ra nhung Iuyen b ve y dInh ma khng
co muc IIeu va phuong Ihuc do Iuong cu Ihe.
Tuy nhIen, chung Ia da bIeI day du ve Iung khu vuc de I ra Ia
chuan bI duoc mI bao cao ve qua Irinh phaI IrIen cua chung!
Cu ng co du Ihng IIn de m I doanh nghIe p ba I da u Ia m vIe c Iheo
cac muc IIeu.
Chung Ia bIeI Ihem mI dIeu nua ve muc IIeu, do Ia cach su
dung chung.
50 51
Neu muc IIeu ch Ia nhung y dInh II dep Ihi hoan Ioan v
ngha, chu ng pha I duo c chuye n Iha nh cng vIe c. Va da Ia cng
vIec Ihi phaI cu Ihe, voI nhung keI qua ro rang, khng map mo
va co Ihe do Iuong duoc, voI IhoI han hoan Ihanh va phan chIa
Irach nhIem...
Nhung neu muc IIeu ma qua chaI che Ihi cung khng II. Muc
IIeu Iun du a Iren nhu ng ky vo ng nhu ng du doa n du a Iren Ihng
IIn. Mu c IIeu Ihe hIe n m I da nh gIa ca c ye u I da pha n ben ngoa I
doanh nghIe p va khng chIu su kIe m soa I cu a doanh nghIe p. No I
gi Ihi noI, Ihe gIoI nay dau co dung yen!
Cach su dung muc IIeu Ihch hop co Ihe so sanh voI cach mI
hang hang khng su dung cac ke hoach ve chuyen bay. GIa su
ke hoach bay Ia Iu Los AngeIes vao 9h sang va den BosIon Iuc
Sh chIeu. Nhung neu o BosIon co bao IuyeI Ihi may bay se dap
xung PIIIsburg cho cho con bao dI qua. Theo ke hoach Ihi may
bay se bay Iheo duong bay ngang qua Denver va ChIcago o d
cao 30.000 IeeI; song neu gap IhoI IIeI xau, phI cng co Ihe xIn
phep Irung Iam quan Iy bay cho anh Ia bay cao Ihem S.000 IeeI
va Iheo duo ng bay MInneapoIIsMonIreaI! Chuye n Ia nhu va y, song
ro rang Ia chuyen bay nao cung co ke hoach Iap ra Iu Iruoc. MoI
Ihay dI deu duoc Ira IoI ngay Iap Iuc bang mI ke hoach bay
mo I. Ne u Iy Ie bay Iheo du ng ke hoa ch, du ng Iuye n I hon 97
Ihi... ha ng ha ng khng ca n Ihay ngay nha qua n Iy cu a ho !
Mu c IIeu Ia su dInh huo ng. Do Ia su cam ke I chu khng Ia me nh
Ie nh. Mu c IIeu khng quye I dInh Iuong IaI, chu ng Ia phuong IIe n
de huy d ng, Ia p Irung mo I ngu n Iu c, nang Iuo ng cu a doanh
nghIep nham Iao ra Iuong IaI.
Mu c Iieu MarkeIing
Trong vIec xac Iap muc IIeu, markeIIng va sang Iao Ia haI khu
vu c can ba n. Doanh nghIe p da I ke I qua mong mu n chnh Ia o
Irong haI khu vu c na y. Va khI kha ch ha ng Ihanh Ioa n, chnh Ia
ho Ira IIe n cho nhu ng do ng go p va hoa I d ng o haI khu vu c na y!
Hoa I d ng markeIIng yeu ca u nhIe u mu c IIeu. V du , markeIIng
huo ng Io I:
h Ca c sa n pha m,dIch vu hIe n Ia I, Irong nhu ng IhI Iruo ng hIe n
Ia I
h LoaI bo cac san pham, dIch vu, IhI Iruong II IhoI
h San pham, dIch vu moI cho IhI Iruong hIen co
h ThI Iruo ng mo I
h T chuc phan phI
h TIeu chuan dIch vu, chaI Iuong dIch vu
h TIeu chuan va chaI Iuong In nhIem
Da co raI nhIeu cun sach vIeI ve cac de IaI noI Iren. Nhung
chua aI nha n ma nh duo c ra ng ch co Ihe Ia p mu c IIeu Irong nhu ng
khu vu c ke Iren sau khI co haI quye I dInh quan Iro ng: quye I dInh
ve Iap Irung va quyeI dInh ve vI Ihe Iren IhI Iruong.
Nha ba c ho c ArchImedes Iu ng no I, Ha y cho II m I dIe m Iu a,
II co Ihe nang bng ca IraI daI!. DIem Iua do chnh Ia Inh
vu c cu a su Ia p Irung, dem Ia I cho doanh nghIe p m I do n ba y co
Ihe nang ca IraI daI Ien. QuyeI dInh ve Iap Irung Ia mI quyeI
dInh quan Irong, no chuyen dI dInh ngha ve caI ma chung Ia
kInh doanh Ihanh mI cam keI mang Inh van hanh nhIeu y
ngha.
52 53
MI quyeI dInh khac anh huong den cac muc IIeu markeIIng
Ia quyeI dInh ve vI Ihe Iren IhI Iruong. Co nguoI noI Chung II
mu n da n da u IhI Iruo ng, nguo I kha c no I Chu ng II ch quan
Iam de n Iang doanh s , khng quan Iam de n IhI pha n. Ca haI
Iuyen b de u hu ng h n, song ca haI... de u khng chnh xa c.
Ro ra ng Ia khng pha I aI cu ng co Ihe Iro Iha nh nguo I da n da u.
Can xac dInh: Ia se Iro Ihanh nguoI dan dau Irong phan doan
IhI Iruong nao, voI san pham, dIch vu, gIa IrI nao. Tuong Iu, ch
Iang doanh s chua ha n Ia I I, ne u dIe u do khng duy Iri duo c
IhI pha n cu a cng Iy (khI ma IhI Iruo ng mo r ng vo I I c d nhanh
hon I c d Iang doanh s cu a ba n).
MI doanh nghIep co IhI phan nho som mun cung bI ra ria
Iren IhI Iruong, dIeu nay ham chua ruI ro Iang cao hon.
VI Ihe IhI Iruo ng, ba I ke doanh s ba n ha ng, vi Ihe , Ia m I ye u
I quan Iro ng. DIe m ma Ia I do nha cung ca p Iro nen m I ke ngoa I
Ie Iren IhI Iruong khac nhau Iuy Iheo nganh kInh doanh. Tuy
nhIen, Iro Iha nh m I nha sa n xua I ngoa I Ie Ihi Iha I su nguy hIe m
dI voI su In IaI cua doanh nghIep.
Ngay ca khI khng co Iua I ch ng d c quye n Ihi va n Iun co
m I mu c IhI pha n I I da ma doanh nghIe p khng nen vuo I qua.
Khng che IhI Iruong dan den chu quan, Iu man, va do co Ihe Ia
mI van de Ion; khI no Iao ra xu huong chng IaI moI dI moI,
sang Iao Iu nI b doanh nghIep, khIen doanh nghIep kho Ihch
nghI, Ihay dI khI can IhIeI.
Ngoa I ra, co n co m I xu huo ng cu a IhI Iruo ng Ia Iun ch ng
Ia I su phu Ihu c hoa n Ioa n va o m I nha cung ca p. Khng co
khach hang nao Ihch Ihu dIeu do ca!
CuI cung, Irong mI IhI Iruong moI me va dang mo rng, Ihi
mI nha cung cap dc quyen se kem hIeu qua hon Ia khI chIa se
IhI Iruong voI mI, haI nha cung cap Ion khac. Duong nhu dIeu
na y co ve nghIch Iy va kho duo c doanh nhan na o cha p nha n.
Nhung su Iha I Ia m I IhI Iruo ng mo I se pha I IrIe n nhanh hon ne u
co nhIe u nha cung ca p, hon Ia khI ch co m I nha cung ca p d c
quye n ma IhI. ChIe m 80 IhI pha n Ihi qua Ia a n Iuo ng. Song
ne u do su Ih ng IrI ma IhI Iruo ng khng pha I IrIe n duo c nhu kha
nang co Ihe , Ihi doanh Ihu va Io I nhua n cu a doanh nghIe p d c
quye n co Ihe ke m hon ne u nhu co haI nha cung ca p cu ng chIa
nhau m I IhI Iruo ng. Ro ra ng 80 cu a 100 Ihi khng ba ng... S0
cu a 2S0! M I IhI Iruo ng mo I vo I ch m I nha cung ca p d c quye n
cu ng gI ng nhu bI c I cha I o mu c m I Iram va y. Ne u co Ihem va I
nha cung cap, ho se kham pha, khuech Iruong IhI Iruong va ca
nguoI IIeu dung, keI qua Ia IhI Iruong se mo rng nhanh chong
Ien mu c 2S0!
Du PonI duo ng nhu da hIe u duo c dIe u nghIch Iy na y. Cng Iy
ch duy Iri vI Ir nha cung ca p d c quye n cho de n khI hoa n v n
da u Iu va o sa n pha m mo I, sau do cng Iy xIn ca p ba ng sa ng che
va chu d ng Ia o ra su ca nh Iranh. Ke I qua Ia ha ng Ioa I cng Iy
ca nh Iranh Ia m Ia o ra IhI Iruo ng mo I, kha ch ha ng mo I cho sa n
pha m. Sa n pha m nyIon cha c ha n da pha I IrIe n cha m cha p hon
raI nhIeu neu khng co su canh Iranh do Du PonI bao Iro nay.
Khng co ca nh Iranh Ihi da u Iha p nIen S0 cng Iy na y co Ihe se
suy Ihoa I khI ca c sa n pha m so I I ng ho p mo I duo c Iung ra IhI
Iruo ng bo I ca c cng Iy nhu MonsanIo & UnIon CarbIde o My ,
ImperIaI ChemIcaIs o Anh, va AKU o Ha Lan.
Nhu vay, vI Ihe IhI Iruong ma doanh nghIep huong IoI khng
phaI Ia II da hoa IhI phan, ma Ia t i u ho a!
54 55
Mu c Iieu sa ng Ia o
Muc IIeu sang Iao Ia muc IIeu qua do cng Iy Ihuc hIen dInh
ngha chung Ia nen kInh doanh caI gi.
Nhin chung co ba Ioa I sa ng Ia o, d I mo I Irong m I doanh
nghIe p: d I mo I Irong sa n pha m dIch vu ; d I mo I Irong IhI Iruo ng,
ha nh vI va gIa IrI cu a nguo I IIeu du ng; d I mo I Irong ca c ky nang
va hoaI dng can IhIeI de san xuaI san pham,dIch vu va dua
chung ra IhI Iruong. Ba IoaI nay co Ihe goI Ien ngan gon Ia dI
moI san pham, dI moI mang Inh xa hI, va dI moI quan Iy.
Trong vIe c xa c dInh ca c mu c IIeu d I mo I, sa ng Ia o, va n de na y
sInh Ia do Iuo ng a nh huo ng Iuong d I va Ia m quan Iro ng cu a ca c
d I mo I kha c nhau. Chu ng Ia se da nh gIa ca I na o quan Iro ng hon:
mI Iram IIen b nho nhung ap dung duoc ngay vao vIec dong
go I sa n pha m; hay m I pha I mInh Io n ve Ihu c co duo c sau 10
nam nghIen cu u, co Ihe Ia m Ihay d I Ioa n b cng vIe c kInh
doanh7 Ro ra ng, m I cu a ha ng va m I cng Iy duo c pha m; hay
Iha m ch haI cng Iy duo c pha m kha c nhau cu ng se co nhu ng
cau Ira IoI khac nhau Iruoc cau hoI noI Iren.
Mu c Iieu ngu n lu c
Day Ia m I nho m mu c IIeu IIen quan de n ca c ngu n Iu c ma
doanh nghIe p ca n de co Ihe hoa I d ng I I; bao g m su cung ca p,
su du ng va nang sua I cu a ca c ngu n Iu c a y.
Su I haI Iram nam qua, ca c kInh Ie gIa da no I vo I chu ng Ia ra ng
moI hoaI dng kInh Ie deu can ba ngun Iuc: daI daI (san pham
cua Iu nhIen), Iao dng (ngun nhan Iuc), va vn (phuong IIen
dau Iu Irong Iuong IaI). Doanh nghIep can co ca ba ngun Iuc
nay va su dung chung mI cach co hIeu qua.
KhI m I nga nh kInh doanh suy Ihoa I, da u hIe u da u IIen Ia vIe c
nga nh na y khng co n su c ha p da n va Ihu hu I duo c nhan su co
kha nang va Iham vo ng. V du , su suy gIa m cu a nga nh xe Iu a
My chang he baI dau Iu sau The chIen Ihu II no ch Iro nen ro
rang va khng Ihe cuu van vao IhoI dIem do ma IhI. Thuc chaI
su suy gIa m da manh nha Iu Iho I gIan The chIe n Ihu I. Truo c The
chIen Ihu I, sInh vIen II nghIep cac Iruong ky IhuaI o My deu
mong mu n Ia p nghIe p Irong nga nh xe Iu a. Nhung Iu sau The
chIe n Ihu I do nhIe u nguyen nhan nga nh na y da khng co n
ha p da n khng ch vo I ca c sInh vIen ky Ihua I ma co n ca ca c sInh
vIen cua cac nganh khac nua!
Vi vay, Irong cac Inh vuc cung cap vn va con nguoI, can co
muc IIeu markeIIng Ihuc Ihu. Cac cau hoI chu yeu Ia: Cng vIec
cua chung Ia phaI nhu Ihe nao de co Ihe Ihu huI va gIu duoc
nhu ng nguo I Iao d ng ma chu ng Ia ca n7 Ngu n cung Iren IhI
Iruo ng Iao d ng nhu Ihe na o7 Ca n Ia m gi de Ihu hu I Iao d ng7
Tuong Iu , ca n Ia m gi de Ihu hu I ngu n v n ca n IhIe I (vay no ngan
hang, no daI han v.v...)7
Quy Irinh xac Iap cac muc IIeu ve ngun Iuc Ia mI quy Irinh
haI ma I. M I dIe m xua I pha I Ia nhu ca u duo c du ba o cu a doanh
nghIe p, sau do duo c Ihe hIe n ra ben ngoa I IhI Iruo ng de Ihu hu I
daI daI, Iao dng va vn. MaI khac, dIem xuaI phaI IaI chnh Ia
nhu ng IhI Iruo ng no I Iren, se duo c pha n a nh va o ca u Iru c doanh
nghIep, vao huong va ke hoach kInh doanh.
56 57
Ca c mu c Iieu nng su I
Thu hu I ngu n Iu c va su du ng chu ng ch mo I Ia buo c da u.
NhIe m vu cu a kInh doanh Ia Ia m sao cho ca c ngu n Iu c Iro nen
co hIeu qua va nang suaI cao. Vi vay doanh nghIep can co cac
muc IIeu nang suaI IIen quan den Iung ngun Iuc chnh ke Iren;
dng IhoI ca cac muc IIeu IIen quan den nang suaI Ing Ihe noI
chung.
Do Iuo ng nang sua I Ia Ihuo c do IIeu chua n I I nha I de so sa nh
quan Iy gIua b phan nay voI b phan khac Irong mI cng Iy,
hoa c so sa nh qua n Iy gIu a ca c cng Iy kha c nhau.
Mo I doanh nghIe p de u co Ihe IIe p ca n vo I ca c ngu n Iu c nhu nhau.
Tru ca c Iruo ng ho p d c quye n hIe m khI xa y ra, ca I duy nha I Ia o
nen su kha c bIe I gIu a ca c doanh nghIe p Ia cha I Iuo ng qua n IrI o
mo I ca p d . Thuo c do da u IIen o day chnh Ia nang sua I mu c d
su du ng hIe u qua ca c ngu n Iu c va ke I qua cu a chu ng.
Tang nang suaI IIen Iuc Ia mI Irong nhung nhIem vu quan
Irong nhaI cua quan IrI. Do cung Ia mI Irong nhung nhIem vu
kho khan nha I, do nang sua I Ia su can ba ng gIu a nhIe u ye u I ,
da s de u kho dInh ngha va do Iuo ng duo c.
Lao d ng ch Ia m I Irong ba ye u I cu a sa n xua I. Ne u da I nang
sua I Iao d ng ba ng ca ch Ia m du ng ca c ngu n Iu c kha c, khng
su du ng hIe u qua chu ng, Ihi Ihu c cha I Ia da co su su I gIa m nang
suaI noI chung.
Nang suaI Ia mI khaI nIem kho, Iuy nhIen no raI quan Irong.
Khng co ca c mu c IIeu nang sua I, doanh nghIe p ma I dInh huo ng.
Khng do Iuo ng duo c nang sua I, doanh nghIe p ma I dI kha nang
dIeu khIen, quan Iy.
Ca c mu c Iieu ve Ira ch nhie m xa h i
VaI nam Iruoc day IhI, cac nha quan Iy va cac nha kInh Ie
con coI cac kha canh xa hI Ia v hinh, do do khng can xac Iap
ca c mu c IIeu o day. Nga y nay chu ng Ia de u Iha y Iha I su chu ng
Ia nhung van de raI huu hinh. Cac baI hoc Iu chu ngha IIeu
dung, Iu su ch Irch ve vIec huy hoaI mI Iruong Ia nhung baI
hoc daI gIa, buc chung Ia phaI nhan ra rang doanh nghIep can
suy ngh ve cac anh huong va Irach nhIem, cung nhu Iap ra cac
muc IIeu cho ca haI van de nay.
Kha ca nh xa h I Ia kha ca nh mang Inh cha I s ng co n d I vo I
doanh nghIep. Doanh nghIep In IaI Irong mI xa hI, mI nen
kInh Ie. Nhung nguoI hoaI dng ben Irong mI Ihe che hay co
khuynh huo ng ngh ra ng Ihe che cu a ho I n Ia I Irong m I khoa ng
chan khng na o do . Nha qua n Iy Ihi Iun nhin doanh nghIe p Iu
ben Irong. Nhung m I doanh nghIe p Ia sa n pha m cu a xa h I va
nen kInh Ie, xa hI hay nen kInh Ie co Ihe IrIeI IIeu no de dang
Irong mI IhoI gIan ngan nguI. Doanh nghIep In IaI baI dac d
va ch In IaI den chung nao xa hI va nen kInh Ie con IIn rang
doanh nghIep do con Ihuc hIen duoc mI cng vIec huu ch, can
IhIeI va co nang suaI cao ma IhI.
Can nhan manh rang cac muc IIeu o day phaI duoc dua vao
chIe n Iuo c kInh doanh, chu khng ch don Ihua n Ia nhu ng Iuyen
b II dep chung chung! Can co nhung muc IIeu ve Irach nhIem
xa hI khng phaI boI Iy do nha quan Iy co Irach nhIem dI voI
xa hI, ma vi anh Ia co Irach nhIem voI chnh doanh nghIep cua
anh Ia.
58 59
1iNH HOA UA N 1ii CU A LiUCi8i 1O CHU C lHi LO i NHUA N LA LUO C LiL U Gi...!
Lo i nhu n nhu la m I nhu c u va m I ha n che
Ch sau khI da suy ngh va IhIeI Iap muc IIeu o cac khu vuc
noI Iren, mI doanh nghIep moI IIep can cau hoI: Chung Ia can
IoI nhuan bao nhIeu7. DaI duoc baI ky muc IIeu nao deu ham
chu a ru I ro, do I ho I n Iu c, va dIe u do ngha Ia chI ph pha I sInh.
Vi vay, can co IoI nhuan de Irang IraI chI ph phaI sInh cho vIec
daI duoc nhung muc IIeu kInh doanh. LoI nhuan Ia dIeu kIen de
In IaI, Ia chI ph cho vIec IIep Iuc kInh doanh Irong Iuong IaI.
MI doanh nghIep kIem du IoI nhuan de hoan Ihanh cac muc
IIeu Irong cac khu vuc chu yeu Ia doanh nghIep co du phuong
IIe n de I n Ia I, s ng co n Irong kInh doanh. Nguo c Ia I, doanh
nghIep do se bI ra ria va gap nguy hIem.
Lap ke hoach Iim kIem IoI nhuan II IhIeu can IhIeI Ihi quan
Irong hon Ia vIec chay Iheo khau hIeu II IhoI ve II da hoa IoI
nhuan. Ch muc IoI nhuan II IhIeu can IhIeI cung cao hon muc
IIeu IoI nhuan cua nhIeu cng Iy khac, chu chua noI IoI keI qua
keI qua IoI nhuan Ihuc su cua ho.
4.
J CIIC II! I! !II^!
^Y IC !LI G!
CI C^C ^!I !GI!LI`
T
chu c huo ng da o sInh, H I Chu Iha p do , ca c nha Iho ...
nhu ng I chu c phI Io I nhua n dang Iro Iha nh nhu ng nha
qua n Iy ha ng da u o nuo c My . Ve chIe n Iuo c va Inh hIe u qua cu a
ban qua n Iy , nhu ng I chu c na y dang Ihu c ha nh nhu ng dIe u ma
da s ca c doanh nghIe p My ch... no I ma khng Ihu c hIe n. Co n
Irong khu vu c kho khan nha I Ia o d ng Iu c va nang sua I cu a
nguo I Iao d ng co kIe n Ihu c Ihi ho Ihu c su Ia nhu ng nguo I dI
IIen phong, dua ra nhu ng ba I ho c, nhu ng chnh sa ch ma ca c
doanh nghIe p se pha I ho c Irong Iuong IaI.
II aI nha n ra ra ng khu vu c phI Io I nhua n hIe n dang Ia nha Iuye n
du ng Io n nha I cu a nuo c My . Hon 80 IrIe u nguo I Io n Ia m ca c cng
vIec Iinh nguyen, Irung binh Sg,Iuan cho mI hay vaI I chuc
phI Io I nhua n kha c nhau, con s na y Iuong duong vo I 10 IrIe u
Iao d ng Ioa n Iho I gIan. Ne u ca c nhan vIen Iinh nguye n ch duo c
Ira muc Iuong II IhIeu, Ihi Ing s Iuong cung da Ien IoI 1S0 I
60 61
dIa, Iuc S GNP. Cng vIec cua nguoI Iinh nguyen Ihay dI raI
nhanh. Dung Ia cac cng vIec nay khng doI hoI nhIeu ky nang
hay pha m cha I chuyen nghIe p, song ca ng nga y ca ng co nhIe u
nguo I Iinh nguye n Iro Iha nh nhu ng Iao d ng khng Inh Iuong
ho dam nhan cac vaI Iro quan Iy va chuyen nghIep Irong cac
I chu c do .
Ta I nhIen khng pha I mo I I chu c phI Io I nhua n de u hoa I d ng
II. NhIeu benh vIen cng dng dang o Irong Iinh Irang raI II
Ie. Cac nha Iho, cac gIao duong Do ThaI Ihuc du IoaI IIep Iuc
maI dI cac Ihanh vIen. Thuc su, 101S nam Iro IaI day ca khu
vuc nay khng phaI IrIen ca ve s IIen quyen gop duoc va ve s
Ihanh vIen Iham gIa. Tuy nhIen ve nang suaI, quy m hoaI dng
va su do ng go p cho xa h I Ihi khu vu c phI Io I nhua n IIe p Iu c pha I
IrIen raI manh Irong haI Ihap nIen vua qua.
DI quan Cuu Ie (SaIvaIIon Army) Ia mI v du. Nhung nguoI
moI Ihu an Iu Ian dau o IIorIda (da s Ia nhung Ihanh nIen da
den hay LaIIn ngheo) nay duoc Iam Iha Iheo cam keI bao h cua
D I quan Cu u Ie , vo I con s va o khoa ng 2S.000 nguo I ha ng nam.
Ca c con s Ih ng ke cho Iha y ne u gIam gIu nhu ng nguo I na y Ihi
da s ho se Iro Iha nh nhu ng I I pha m Ihuo ng xuyen pha I va o Iu
ra kha m sau na y. Nhung D I quan Cu u Ie da Ia I ho a nha p duo c
va o khoa ng 80 Irong s ho , chu ye u Ia qua m I chuong Irinh
Iao d ng nghIem nga I do nhu ng nguo I Iinh nguye n da m Ira ch.
Va dIeu dang noI Ia chuong Irinh nay ch In mI phan chI ph
raI nho so voI chI ph gIam gIu Iu nhan!
Cam ke I qua n Iri
Nguyen nhan Ihanh cng cua chuong Irinh noI Iren, cung nhu
raI nhIeu chuong Irinh hIeu qua khac cua cac I chuc phI IoI
nhuan nam o mI cam keI ve quan IrI. HaI muoI nam ve Iruoc,
qua n IrI Ia m I Iu ca m ky o ca c I chu c phI Io I nhua n, noI Iun
Iu hao vuoI Ien Iren su do ban cua Inh vu IoI va nhung quan
Iam re IIen khac. Ngay nay da s nhan ra rang I chuc phI IoI
nhuan Iham ch con can quan IrI hon ca cac I chuc kInh Ie, boI
Iy do ho khng co ca I dch Io I nhua n cu I cu ng. Ta I nhIen I chu c
phI Io I nhua n va n Iun huo ng de n vIe c Ia m dIe u I I, nhung ho
cu ng nha n ra ra ng IhIe n y khng Ihe Ihay Ihe cho ha ng Ioa I ye u
I nhu I chuc va Ianh dao, Inh chIu Irach nhIem, keI qua va
mu c d hoa n Iha nh cng vIe c. Ta I ca nhu ng dIe u do do I ho I pha I
co quan IrI, va den IuoI minh, quan IrI baI dau Iu su menh cua
I chuc.
KhoI dau bang su menh va nhung yeu cau cua no co Ie Ia baI
hoc dau IIen ma doanh nghIep co Ihe hoc hoI Iu cac I chuc phI
Io I nhua n. Ba I ho c na y cho phe p Ia p Irung I chu c va o ha nh d ng,
dInh ra cac chIen Iuoc cu Ihe de daI cac muc IIeu cI yeu, Iao ra
m I I chu c co ky Iua I. Cu ng chnh dIe u na y co Ihe ngan ngu a
m I can be nh ph bIe n cu a I chu c: chIa nho su da u Iu ca c ngu n
Iu c ha n che cu a minh va o nhu ng Ihu Irng co ve ha p da n hay
de an, Ihay vi Ie ra phaI Iap Irung Ioan Iuc vao mI s I muc
IIeu nhaI dInh.
Ca c I chu c phI Io I nhua n Iha nh cng nha I de u da nh su quan
Iam dac bIeI cho vIec xac dInh su menh cua I chuc. Ho Iranh
62 63
nhung Iuyen b Irang gIang daI haI gm Ioan nhung IoI hay y
de p, Ihay va o do ho Ia p Irung va o nhu ng nhIe m vu cu Ihe ro ra ng
cho ca c Iha nh vIen hoa I d ng. V du , mu c IIeu cu a D I quan Cu u
Ie Ia dua nhung nguoI bI xa hI Iu chI (nguoI nghIen ruou, II
pham, nguoI bI bo roI...) Iro Ihanh nhung cng dan binh Ihuong.
T chu c Nu Huo ng da o sInh (GIrI ScouIs) co mu c IIeu gIu p do ca c
nu Ihanh IhIe u nIen Iro Iha nh nhu ng phu nu Iu IIn, co kha nang,
nhu ng phu nu bIe I In Iro ng ba n Ihan va nguo I kha c. Ca c I chu c
phI Io I nhua n Iun kho I da u vo I mI Iruo ng, c ng d ng nhu ng
kha ch ha ng Iuong IaI; dIe u ma ca c doanh nghIe p My khng Ia m
duo c ho kho I su Iu ben Irong, Iu c Ia Iu I chu c hay Iu mu c IIeu
Io I nhua n cu a ho .
Nha Iho cng dng WIIIowcreek o SouIh BarrIngIon, IIIInoIs,
ngoa I ChIcago hIe n nay Ia nha Iho Io n nha I nuo c vo I hon 13.000
dan xu da o. Nha Iho na y mo I ch co 1S Iu I! KhI Iha nh Ia p nha
Iho, BIII HybeIs moI ngoaI 20 IuI. ng Ia chon khu vuc nay vi
nha n Iha y noI day qua I nguo I dI nha Iho (du dan s Iang nhanh
va nha Iho Ihi day ra do!). ng Ia dI go cua Iung nha voI cau hoI
Na y, Ia I sao ng,ba Ia I khng dI nha Iho 7. R I ng IhIe I ke m I
nha Iho dap ung nhu cau cua cac khach hang IIem nang: v
du, I chuc Ie vao II Ihu Tu hang Iuan do raI nhIeu bac cha me
dI Iam ca Iuan nen can danh IhoI gIan Irong ngay Chu nhaI cho
con caI cua ho. Hon nua, HybeIs IIep Iuc Iang nghe va co nhung
phan ung Ihch hop. Cac baI IhuyeI gIao cua muc su duoc ghI
bang Ia I va che p ra nhIe u bang casseIIe de mo I nguo I co Ihe nghe
IaI khI ho mun, vi moI nguoI Iun noI TI can nghe baI IhuyeI
gIao khI II IaI xe ve nha hay dI Iam de co Ihe cam nhan va dua
nhu ng Ihng dIe p do va o Irong cu c s ng. Va m I de nghI kha c
Ba I gIa ng Iun ba o II pha I Ihay d I cu c s ng song khng no I
ro Ia bang cach nao!. Tu do cac baI IhuyeI gIao cua HybeIs hIen
nay deu keI Ihuc bang cac de nghI hanh dng cu Ihe!
M I su me nh duo c dInh ngha ro ra ng se co Ia c du ng nha c nho
Ihuo ng xuyen ra ng ca n pha I Iun nhin ra ben ngoa I I chu c,
khng ch de Iim kha ch ha ng ma co n Iim kIe m ca ca c bIe n pha p
daI duoc Ihanh cng nua. Su Iu haI Iong voI su nghIep II dep
va cao ca, Iu do Ihay Ihe keI qua bang cac y dInh II dep Iun
ph bIen Irong cac I chuc phI IoI nhuan. Chnh vi Ie do ma cac
I chu c phI Io I nhua n Iha nh cng da Ihu c su ho c duo c ca ch xa c
dInh nhung Ihay dI ben ngoaI I chuc nao se Iao ra keI qua
va Iu do Iap Irung vao chung.
KInh nghIe m cu a m I I ho p be nh vIe n ThIen chu a gIa o o vu ng
Tay Nam da chu ng Io y Ihu c ro ra ng ve su me nh va vIe c Ia p Irung
vao keI qua se Iao ra hIeu qua nhu Ihe nao. BaI chap su gIam
suI dang ke Irong Ihanh Ioan vIen ph cung nhu IhoI gIan o IaI
be nh vIe n su I 8 nam qua, I ho p na y va n Iang doanh Ihu 1S
(va do do da gIu duo c ho a v n), mo r ng ma ng Iuo I, nang cao
cac IIeu chuan y Ie v.v... CLO cua he Ihng mI nu Iu s hIeu
ro rang ba va dI ngu nhan vIen dang cung cap dIch vu cham
so c su c kho e (nha I Ia cho nguo I nghe o), chu khng pha I Ia dIe u
hanh cac benh vIen ma IhI.
KeI qua Ia, khoang 10 nam ve Iruoc, khI dIch vu cham soc suc
kho e ba I da u vuon ra kho I pha m vI ca c be nh vIe n (do ca c Iy do y
Ie chu khng phaI Iy do kInh Ie), I hop nay da quang ba cho xu
huo ng do , Ihay vi ch ng Ia I no . Ho xay du ng ca c Irung Iam pha u
IhuaI ngoaI Iru, Irung Iam phuc hI chuc nang, mang IuoI dIeu
IrI v.v... Khau hIeu de ra Ia: Chung II se Iam moI Ihu vi benh
nhan, con vIec Iam sao de Irang IraI chI ph Ia vIec cua chung
II. Va da ng nga c nhIen Ia chnh sa ch na y da khIe n ca c be nh vIe n
64 65
cua ho Iun dng benh nhan, su khac bIeI da khIen nguoI Ia
gIoI IhIeu cho nhau nhIeu hon ve ho.
Chnh sa ch Iren Iha I ra khng kha c ma y so vo I chIe n Iuo c
markeIIng cua cac cng Iy Ihanh cng o NhaI Ban. Tuy nhIen no
Iha I su kha c bIe I so vo I ca ch Ihu c suy ngh va hoa I d ng cu a ca c
doanh nghIep Tay phuong. DIem khac bIeI nam o ch cac nu Iu
s va nhung doanh nhan NhaI deu baI dau bang su menh hon Ia
keI qua, baI dau bang nhung vIec ho can Iam Iren IhI Iruong de
xung dang nhan keI qua II dep.
Sau heI, mI su menh dInh ngha ro rang se gIup nang do cac
y Iuong sang Iao va gIup moI nguoI hIeu ro IaI sao ho duoc su
du ng. Ha y xem Iruo ng ho p cu a h I Huo ng da o sInh DaIsy, m I
chuong Irinh da nh cho Ire em S Iu I duo c I chu c Nu Huo ng da o
sInh khaI Iruong ma y nam ve Iruo c. Su I 7S nam qua nguo I Ia
van coI hoc sInh Iop 1 Ia Iua IuI II IhIeu de Iham gIa vao hI
Huong dao, va nhIeu hI dng Nu huong dao sInh van mun gIu
quan dIe m do . Tuy nhIen, m I s nguo I da nha n ra nhu ng Ihay
d I Irong dan s , vo I s Iuo ng Iang Ihem cu a nhu ng phu nu dI
Ia m va bo con o nha m I minh. Ho cu ng quan sa I Iha y Ire em
nga y nay khn ngoan Ianh Io I hon so vo I Ire em ca c Ihe he Iruo c
do, chu yeu Ia do... IIvI.
Ngay nay Huong dao sInh DaIsy dang phaI IrIen raI nhanh va
ma nh. Chuong Irinh na y Ia m I Irong nhu ng chuong Irinh da nh
cho Ire em o ba c ma u gIa o Iha nh cng nha I Irong haI Iha p ky Iro
Ia I day, Iha nh cng hon nhIe u so vo I nhu ng chuong Irinh kha c
cu a chnh phu , v n ra I I n ke m. Hon nu a, day chnh Ia chuong
Irinh duy nha I da nh gIa duo c co h I Iu vIe c quan sa I nhu ng Ihay
d I da ng ke ve dan s , cu ng nhu vIe c Ire em da nh nhIe u Iho I gIan
hon de xem IIvI IaI nha.
Su du ng hie u qua H i d ng qua n Iri
NhIeu I chuc phI IoI nhuan hIen co nhung caI ma cac doanh
nghIep con IhIeu: mI HI dng quan IrI hoaI dng Iheo chuc
nang, mI CLO chIu Irach nhIem Iruoc hI dng, voI Ihanh Ich
duo c da nh gIa ha ng nam bo I m I u y ban H I d ng qua n IrI, hoa I
d ng cu a H I d ng qua n IrI Ia I duo c da nh gIa ky Iuo ng ha ng nam
Iheo nhu ng IIeu chua n dInh Iruo c. VIe c su du ng hIe u qua H I d ng
quan IrI chnh Ia mI baI hoc nua ma doanh nghIep co Ihe hoc
duoc Iu cac I chuc phI IoI nhuan.
Theo IuaI My, HI dng quan IrI hIen van duoc coI Ia b phan
quan Iy cua I chuc. Cac Iac gIa, cac hoc gIa deu nhaI Ir rang
HI dng quan IrI manh Ia raI can IhIeI, va ho da vIeI ve dIeu
na y su I haI chu c nam qua. Tuy nhIen, Ia I ca c cng Iy Io n, ca c
nha qua n Iy cao ca p (ban gIa m d c) da IIen Iu c Ia n a I va Ia m gIa m
vaI Iro, quyen Iuc cung nhu Inh dc Iap cua HI dng quan IrI
Irong su I nu a Ihe ky qua. Trong ca c Iha I ba I kInh doanh Ia I ca c
cng Iy nho va Ion vaI chuc nam Iro IaI day, HI dng quan IrI
Iun Ia... nguoI cuI cung nhan ra dIeu do! Mun Iim kIem mI
HI dng quan IrI IhaI su hIeu qua, ban nen huong ve khu vuc
cac I chuc phI IoI nhuan.
MI phan, su khac bIeI nay Ia san pham cua IIch su. Tu Iau
HI dng quan IrI van Ia nhung nguoI dIeu hanh chnh o cac I
chuc phI IoI nhuan, hay ho da c gang Iam nhu vay. Ch vi cac
I chu c phI Io I nhua n de u qua Io Io n va phu c Ia p, khng Ihe qua n
Iy hIe u qua bo I nhu ng nguo I ngoa I, ch ga p nhau h I ho p vo n
ve n 3 IIe ng d ng h m I Iha ng, nen da s ho mo I chuye n sang
ca c nha qua n Iy chuyen nghIe p ma IhI. La y v du : H I chu Iha p
66 67
do My , co Ie Ia I chu c phI chnh phu Io n nha I, phu c Ia p nha I,
voI v van nhIem vu cuu Iro, y Ie Irong va ngoaI nuoc. The ma
ma I de n nam 19S0 ho mo I co gIa m d c dIe u ha nh duo c Ira Iuong
da u IIen, va ma I de n Iho I T ng Ih ng Reagan Ihi I chu c na y mo I
co CLO chuyen nghIep dau IIen.
Tuy nhIen, du vIec Ihuc hanh quan IrI chuyen nghIep o cac I
chuc phI IoI nhuan co Iro nen ph bIen den dau dI nua; Ihi HI
d ng qua n IrI o nhu ng noI na y va n khng he Iro nen ba I Iu c nhu
o nhIeu I chuc kInh Ie. Ho khng he Iro Ihanh cng cu Irong
Iay ban gIam dc. MI Iy do Ia van de IIen bac. Thanh vIen HI
d ng qua n IrI Irong ca c cng Iy Io n Ihuo ng khng pha I Ia nhu ng
c dng chnh, Irong khI cac Ihanh vIen HI dng quan IrI o cac
I chuc phI IoI nhuan Ia nhung nguoI da va dang duoc ky vong
do ng go p ra I nhIe u IIe n va o I chu c. Ngoa I ra, ho co n co khuynh
huo ng co m I cam ke I mang Inh cha I ca nhan d I vo I su nghIe p
cua I chuc phI IoI nhuan do. Co Ie chang co aI ngI Irong HI
d ng qua n IrI m I Iruo ng ho c hay ban Ia nh da o m I nha Iho ma
Ia I khng co su quan Iam sau sa c de n gIa o du c hay In gIa o! Hon
nua, da s Ihanh vIen HI dng quan IrI da Iung Ia nhung nguoI
Iinh nguye n cng Ia c o ca c I chu c na y ra I nhIe u nam, ho co hIe u
bIeI sau sac ve I chuc dIeu khac han voI Ihanh vIen HI dng
quan IrI o cac I chuc kInh Ie.
Do HI dng quan IrI o cac I chuc phI IoI nhuan raI Ich cuc
va mang Inh cam keI cao, quan he gIua ho voI CLO de nay sInh
mau Ihua n. Ca c CLO Ihan phIe n ra ng H I d ng qua n IrI hay cho c
muI vao cng vIec cua ho, con HI dng quan IrI IaI cho rang
chnh CLO da IIe m quye n ho . DIe u na y khIe n nhIe u I chu c phI
IoI nhuan suy ra rang ca HI dng quan IrI va CLO chang aI Ia
ng chu Iha I su ca . No I chnh xa c, ho Ia nhu ng d ng nghIe p, m I
nguoI co mI chuc nang va nhIem vu khac nhau, cung phan dau
vi m I mu c dch chung. CLO co Ira ch nhIe m Ia m ro nhIe m vu cu a
chnh anh Ia cung nhu nhIem vu cua HI dng quan IrI.
Chia khoa de Iam HI dng quan IrI Iro nen hIeu qua khng
na m o vIe c ba n ve chu c nang cu a no , ma na m o vIe c I chu c cng
vIec cua hI dng. Cang ngay cang co nhIeu I chuc Ihuc hIen
dIe u do : m I s Iruo ng nghe Ihua I Iu do, m I ho c vIe n Iha n ho c,
va benh vIen nghIen cuu, mI s bao Iang, v.v...
NhIeu nguoI cho rang su yeu kem cua HI dng quan IrI IaI
ca c Ia p doa n kInh Ie Io n se Ia m cho chnh su qua n Iy Ia I do suy
ye u Iheo, chu khng he Ia m no ma nh Ien. Ly do Ia H I d ng qua n
IrI ye u se gIa I pho ng CLO kho I ca c Ira ch nhIe m ve hoa I d ng kInh
doanh (hIe m co cng Iy Io n na o da nh gIa Iha nh Ich cu a CLO Iheo
nhung IIeu chuan muc IIeu daI ra Iu Iruoc). NguoI Ia con Ihay
rang HI dng quan IrI suy yeu se khng Ihe h Iro kIp IhoI va
hIe u qua ban gIa m d c khI cng Iy ga p kho khan. Nhu ng du doa n
na y hinh Iha nh Iu Ihu c Ie nhu ng vu mua Ia I mang Inh cha I cuo ng
e p ga n day.
De duy Iri kha nang quan Iy cua ban gIam dc, chung Ia phaI
Ia m sao cho H I d ng qua n IrI Iro nen hIe u qua va do ca n duo c
xem Ia Ira ch nhIe m cu a CLO. M I s buo c kho I da u ca n duo c Ihu c
hIe n nhu sau. U y ban kIe m Ioa n o da s cng Iy hIe n nay da Ihu c
su co Irach nhIem cng vIec cu Ihe. O mI s cng Iy (du khng
phaI Ia nhung cng Iy Ion) da Ihanh Iap mI uy ban HI dng
quan IrI ve van de ke Ihua va phaI IrIen dI ngu Ianh dao Irong
cng Iy, uy ban nay Ihuong xuyen gap go Iam vIec voI cac nha
quan Iy cap cao de ban bac ve hoaI dng va cac ke hoach cua
ho . Nhung Iheo II bIe I Ihi hIe n chua he co cng Iy na o co ke hoa ch
Iam vIec va kIem Ira, danh gIa hoaI dng cua HI dng quan IrI.
68 69
Va cu ng ra I I cng Iy Ihu c hIe n dIe u ma ca c I chu c phI Io I nhua n
hIe n da Ia m kha Ihuo ng xuyen, do Ia da o Ia o m I ca ch co he
Ihng cho Ihanh vIen moI cua HI dng quan IrI.
Ta o ra Iha nh qua nhie u y ngha
Truo c kIa ca c I chu c phI Io I nhua n Ihuo ng no I: Chu ng II
khng Ira Iuong cho nhu ng nguo I Iinh nguye n, do do chu ng II
khng Ihe yeu ca u gi o ho . Nga y nay ho co khuynh huo ng no I:
Nhu ng nguo I Iinh nguye n pha I da I Iha nh Ich Irong cng vIe c I I
hon, c ng hIe n nhIe u hon do ho ... khng nha n duo c Iuong! Su
chuye n ho a ve Inh cha I cu a nhu ng nguo I Iinh nguye n: Iu nhu ng
nguo I nghIe p du Iha nh nhu ng nhan vIen chuyen nghIe p, duo c
da o Ia o nhung khng nha n Iuong chnh Ia su pha I IrIe n quan
Irong nhaI o khu vuc cac I chuc phI IoI nhuan, cung Ia su phaI
IrIe n mang ha m y a nh huo ng r ng ra I nha I de n kInh doanh Irong
Iuong IaI.
MI gIao khu ThIen chua gIao o mIen Trung Tay duong nhu
da IIen xa nhaI Irong quy Irinh nay. So voI 1S nam Iruoc day, s
IInh mu c va nu Iu gIa m hon m I nu a; Iuy nhIen ca c hoa I d ng
cu a ho Ihi Ia I Iang ra I ma nh, cha ng ha n nhu gIu p do nguo I v
gIa cu, nguo I nghIe n ma Iu y... Ho va n co nhIe u nguo I Iinh nguye n
phu Ie Iheo kIeu Iruyen Ihng. Song dang ke Ia co Ihem co haI
nghin nhan vIen ban IhoI gIan, khng Ianh Iuong hoaI dng
Irong ca c chuong Irinh Iu IhIe n ThIen chu a gIa o, qua n Iy ca c
Iruo ng ho c Irong gIa o khu, I chu c ca c hoa I d ng Ihanh nIen,
Iha m ch ca m I s chuong Irinh a n Iu nu a.
MI Ihay dI Iuong Iu cung dIen ra o nha Iho IIrsI BapIIsI IaI
RIchmond, VIrgInIa m I Irong nhu ng nha Iho Iau do I va Io n nha I
o khu BapIIsI ConvenIIon pha Nam. KhI IIe n s PeIer |ames
IIammIng ve day, nha Iho na y dang Iren da dI xu ng, mang
da ng ve dIe n hinh cu a m I m I nha Iho cu ky Irong n I d Iha nh
ph . HIe n nay nha Iho co 4.000 nguo I chIu Ie ban Iha nh Ihe , co
ha ng Ioa I chuong Irinh c ng d ng va co ca m I doa n mu c su.
Tuy nhIen nha Iho ch co von ven chn nhan vIen Iam vIec Ioan
Iho I gIan duo c Ira Iuong, va Irong 4.000 nguo I chIu Ie ban Iha nh
Ihe noI Iren, co 1.000 nguoI Iam vIec nhu cac nhan vIen khng
Ia nh Iuong!
Su phaI IrIen Iren khng ch han che o cac I chuc In gIao.
HIe p h I TIm ma ch My (AmerIcan HearI AssocIaIIon) co van pho ng
o IaI ca cac Ihanh ph Iren daI nuoc, nhung s nhan vIen Ianh
Iuong ch han che o HI so, voI mI vaI nhan vIen dac Irach dI
cng Ia c va gIa I quye I ca c Iinh hu ng pha I sInh. Co n Ia I, ca c nhan
vIen Iinh nguyen quan Iy cac van phong dIa phuong, chIu Irach
nhIem ve gIao duc suc khoe cho cng dng, cung nhu vIec gay
quy cho hIe p h I.
Nhu ng Ihay d I na y pha n na o Ia su Ira Io I cho m I nhu ca u.
Ga n m I nu a s nguo I Iha nh nIen dang hoa I d ng nhu nhan vIen
Iinh nguye n Ihu c ca c I chu c phI Io I nhua n, con s na y kho Iang
hon nu a. Ca c I chu c na y, do khng d I da o ngu n Ihu, cu ng
khng Ihe Iang Ihem s nhan vIen duo c Ira Iuong. Ne u ho mu n
phaI IrIen cac hoaI dng (nhu cau cho vIec nay dang Iang), ho
ca n pha I Iang nang sua I cu a ca c nhan vIen Iinh nguye n, Irao cho
ho Ihem ca cng vIe c va Ira ch nhIe m. Nhung d ng Iu c, Iy do chnh
cho nhung Ihay dI ve vaI Iro cua nguoI Iao dng Iinh nguyen
nam o ngay chnh ban Ihan ho.
70 71
NhIe u nguo I Iinh nguye n Ia nhu ng Iao d ng co Irinh d va ho c
Ihu c, nhu ng nguo I sa p ngh huu (co S0 Iu I), nhu ng nguo I sInh
ra sau chIe n Iranh (co 3040 Iu I). Nhu ng nguo I na y khng mu n
ch Ia nhu ng nguo I gIu p do ma IhI. La nhu ng Iao d ng co Irinh
d Irong cng vIe c chnh Ihu c cu a minh, ho IIe p Iu c mong mu n
Iro Iha nh nhu ng Iao d ng chuyen nghIe p, co ky nang ngay ca
Irong cng vIec ma ho Iinh nguyen Iham gIa de gop phan cng
hIen cho xa hI. Neu cac I chuc phI IoI nhuan mun Ihu huI va
gIu chan nhung Iao dng nay, can dua kha nang va kIen Ihuc
cu a ho va o cng vIe c. T chu c phI Io I nhua n ca n pha I Ia o ra nhu ng
Ihanh Iuu Irong cng vIec mang nhIeu y ngha hon.
ao Iao, dao Iao va dao Iao
Da s I chuc phI IoI nhuan deu Iim kIem va Iuyen dung mI
ca ch co he Ih ng nhu ng con nguo I nhu va y. Nhu ng Iao d ng Iinh
nguye n Ia m Iheo mu a vu duo c phan cng kIe m Ira nhu ng nguo I
mo I nha m Iim ra nhu ng nguo I co kha nang Ia nh da o, Ihuye I phu c
ho da m nha n nhu ng cng vIe c kho khan hon. Sau do nhu ng nhan
vIen ky cuu (co Ihe Ia nhan vIen Ioan IhoI gIan hay nhan vIen
mua vu) se IIen hanh phong van nhung nguoI moI den va gIao
vIec phu hop cho ho. Nhan vIen Iinh nguyen se co mI nguoI
huong dan va mI nguoI quan Iy Iruc IIep (haI nguoI nay Ihng
Ihuong cung Ia nhan vIen Iinh nguyen).
HI Nu Huong dao sInh, voI 730.000 nhan vIen Iinh nguyen,
ch 6.000 nhan vIen Ira Iuong, 3,S IrIe u nu Iha nh vIen, hoa I d ng
Iheo ca ch na y. Thng Ihuo ng, m I nguo I Iinh nguye n se kho I da u
ba ng vIe c Ia I xe cho ca c Ihanh nIen de n ch h I ho p m I Ia n Irong
Iua n. Sau do m I nhan vIen Iinh nguye n kInh nghIe m hon se
huo ng da n nguo I na y va o ca c cng vIe c kha c h I ng ca c nu
huong dao dI ban banh bch quy, gIup do cac BrownIe (Ire em
nu 710 IuI Iham gIa phong Irao huong dao) Irong khI dI cam
Ira I. Theo quy Irinh Iu ng buo c na y, se hinh Iha nh h I d ng nhan
vIen Iinh nguyen IaI dIa phuong, cuI cung Ia Uy ban quc gIa
Nu Huo ng da o. M I buo c Irong quy Irinh do de u co m I chuong
Irinh dao Iao baI buc, Ihuong Ihuc hIen boI mI phu nu, cung
Ia mI nguoI Iinh nguyen. MI buoc deu co IIeu chuan va muc
IIeu hoaI dng rIeng.
Nhu ng nhan vIen Iinh nguye n, Ia m vIe c khng nha n Iuong ky
vong va doI hoI dIeu gi7 CaI gi gIu chan ho o IaI, khI ho co Ihe ra
dI baI cu Iuc nao7 Ro rang yeu cau dau IIen va cao nhaI cua ho
Ia vIec I chuc phI IoI nhuan phaI co mI su menh ro rang, caI
Ihuc day IaI ca moI vIec Irong I chuc do. Lay v du Iruong hop
m I nu pho chu IIch Ia I m I ngan ha ng dIa phuong, nguo I na y
da co gIa dinh va haI con. Tuy nhIen ba van Iham gIa mI chan
Irong I chu c ba o I n IhIen nhIen Ia I IIe u bang, vo I nhIe m vu Iim
kIem, mua va quan Iy nhung khu vuc sInh IhaI Iu nhIen dang bI
de do a. KhI duo c ho I Ia I sao ba Ia I nha n Ihem m I cng vIe c khng
he nhe nhang nhu vay, ba noI TI yeu cng vIec IaI ngan hang,
va vIec do cung co nhung gIa IrI cua no, song Ihuc su II khng
ro II dong gop duoc gi qua cng vIec ay. TaI I chuc bao In
IhIen nhIen nay, II bIeI ro minh co maI va Iam vIec vi caI gi.
Yeu cau doI hoI Ihu haI Ia dao Iao, dao Iao va dao Iao. Cach
II nhaI de Iao dng Iuc va gIu chan cac cuu bInh Ia nhan ra
kha nang cu a ho va su du ng chu ng de da o Ia o nguo I mo I. Nhu ng
nguo I Iao d ng co kIe n Ihu c na y se do I ho I duo c Irao Ira ch nhIe m
suy ngh va daI ra cac muc IIeu hoan Ihanh cng vIec cua rIeng
72 73
ho . Ho ky vo ng duo c Iham kha o y kIe n, duo c Iham gIa va o qua
Irinh ra cac quyeI dInh IIen quan den chnh cng vIec cua ho,
cu ng nhu a nh huo ng de n ca I chu c no I chung. Ho co n Iim kIe m
co h I pha I IrIe n nghe nghIe p, cu Ihe Ia co co h I Ia nh nhu ng vIe c
kho hon, nhIe u Ira ch nhIe m hon. Day chnh Ia Iy do Ia I sao nhIe u
I chuc phI IoI nhuan da Iap ra han mI Ihang phaI IrIen su
nghIe p cho nhu ng nguo I Iao d ng Iinh nguye n cu a ho .
Tnh chIu Irach nhIem se h Iro cho moI hoaI dng noI Iren.
NhIeu nguoI Iao dng Iinh nguyen co Irinh d doI hoI cng vIec
cu a ho pha I duo c da nh gIa Iheo ca c IIeu chua n mu c IIeu dInh sa n
I ra Ia m I nam m I Ia n. Hon Ihe nu a, ho ky vo ng I chu c Ihuyen
chuyen sang cng vIec khac hoac IhuyeI phuc ngh vIec nhung
nguoI khng hoan Ihanh II nhIem vu duoc gIao. DI khI moI
Ihu co n nghIem nga I hon ca Irong quan d I m I Iu s phu Ira ch
ca c Iao d ng Iinh nguye n o m I xu da o vu ng Trung Tay no I
nhung chu ng II va n co co b n Iram nguo I dang sa n sa ng cho
cng vIec. TaI mI bao Iang nghe IhuaI dang Iren da phaI IrIen
cu ng o vu ng na y, nguo I Ia yeu ca u nhu ng nguo I Iinh nguye n
bao g m ca c huo ng da n vIen, nhu ng nguo I quyen IIe n, nhu ng bIen
Ia p vIen ba n IIn ba o Ia ng v.v... pha I Ia p mu c IIeu cng Ia c ha ng
nam, Iu danh gIa keI qua Iheo cac muc IIeu ay, va Iu chuc neu
khng daI muc IIeu de ra Irong haI nam IIen Iuc. Phuong phap
Iuong Iu cung duoc Ihuc hIen o mI I chuc Do ThaI co Irung,
chuyen Iam ve ky Iuc xa cua cac daI hoc.
HIen nhung nguoI Iinh nguyen chuyen nghIep nhu vay ch
Ia IhIe u s (khoa ng m I pha n muo I I ng s Iao d ng Iinh nguye n),
song ho Ia p ho p Iha nh m I b pha n quan Iro ng Irong khu vu c
na y. S Iuo ng va a nh huo ng cu a ho dang nga y ca ng Iang cao.
Ca c I chu c phI Io I nhua n ca ng Iu c ca ng co khuynh huo ng no I
nhu ca ch cu a m I mu c su m I nha Iho Io n, nhu sau: Khng co
nhu ng nguo I Ihe Iu c Irong nha Iho na y; Ia I ca de u Ia mu c su, song
da s Ia Ia m vIe c khng nha n Iuong.
Lo i ca nh ba o de n doanh nghie p
Chuye n d I Iu nhu ng nguo I Iao d ng Iinh nguye n cho ca c I
chu c phI Io I nhua n Iha nh nhu ng Iao d ng chuyen nghIe p, khng
nhan Iuong co Ie Ia phaI IrIen quan Irong nhaI Irong xa hI My
ngay nay. Chung Ia van Ihuong nghe nhIeu ve su Ian vo cua gIa
dinh, cng dng, su maI dI cua cac gIa IrI. TaI nhIen co Iy do de
quan nga I cho nhu ng dIe u do . Tuy nhIen ca c I chu c phI Io I
nhua n dang Ia m dIe u nguo c Ia I kha Iha nh cng: ho Ia o ra nhu ng
ra ng bu c mo I Irong c ng d ng, ca c cam ke I mo I ve Inh Ich cu c
cng dan, ve Irach nhIem xa hI, ve cac gIa IrI. Chac chan rang
ca I ma I chu c phI Io I nhua n dem Ia I cho nhu ng nguo I Iinh nguye n
cu ng khng ke m pha n quan Iro ng so vo I ca I ma nhu ng nguo I Iinh
nguye n da do ng go p cho ca c I chu c do , quan Iro ng nhu ca c dIch
vu In gIa o, gIa o du c, phu c Io I v.v... ma I chu c cung ca p cho
c ng d ng.
Su phaI IrIen nay dem IaI mI baI hoc cho gIoI doanh nhan.
Qua n Iy nguo I Iao d ng co Irinh d nha m da I nang sua I cao Irong
cng vIec Ia mI Ihach Ihuc Io Ion IIep Iheo cho nganh quan IrI
My. Chnh cac I chuc phI IoI nhuan da ch ra cach Iam dIeu do
nhu Ihe nao! DIeu nay doI hoI mI su menh ro rang, dao Iao va
hoc Iap IIen Iuc, quan IrI Iheo muc IIeu va Iu quan Iy, yeu cau
cao dI dI voI Irach nhIem Iuong ung, va Inh chIu Irach nhIem
dI voI keI qua cng vIec.
74 75
1iNH HOA UA N 1ii CU A LiUCi8i A NH HUO NG XA HO i VA CA C VA N LL XA HO i
Co mI IoI canh bao ro rang dI voI gIoI doanh nghIep My Iu
qua Irinh chuye n d I Irong cng vIe c cu a nhu ng nguo I Iao d ng
Iinh nguyen nay. Cac hoc vIen chuong Irinh dao Iao nha quan Iy
cap Irung va cap cao ma II dang gIang day Iam vIec Irong raI
nhIeu Inh vuc khac nhau, Iu ngan hang, bao hIem den ban Ie,
IIn hoc, dIa c v.v... Da s ho con Iam vIec Irong cac I chuc phI
Io I nhua n nha Iho , h I d ng ca c Iruo ng da I ho c, I chu c Huo ng
dao, v.v... KhI II hoI ho ve Iy do cua cng vIec Iinh nguyen, raI
nhIe u nguo I dua ra cau Ira Io I gI ng nhau: Irong cng vIe c chnh
Ihu c, khng co nhIe u Iha ch Ihu c, co h I de da I Iha nh qua , khng
co du Ira ch nhIe m; va hon nu a khng co su me nh, ch co Ihu doa n
ma IhI.
S.
^!I II!G X^ I!
V^ C^C V^! L X^ I!
T
ra ch nhIe m xa h I du Ia cu a m I doanh nghIe p, m I be nh
vIen hay mI Iruong daI hoc co Ihe nay sInh Iren haI Inh
vuc: Iu anh huong xa hI cua I chuc, hay Iu van de cua chnh
xa hI do. Ca haI Inh vuc nay deu IIen quan den quan IrI boI I
chuc In IaI Irong xa hI va cng dng, Iuy nhIen chung van co
dIe m kha c nhau. Lnh vu c Ihu nha I IIen quan de n ca I ma I chu c
Ia c d ng Ien xa h I, co n Inh vu c sau IIen quan de n ca I ma I chu c
co Ihe Ia m cho xa h I.
T chuc hIen daI In IaI nham cung cap mI dIch vu nao do
cho xa h I. Do do , no pha I I n Ia I ben Irong xa h I, no pha I na m
Irong m I c ng d ng, Ihu c hIe n cng vIe c Irong m I b I ca nh xa
hI cu Ihe. No can phaI co con nguoI de Ihuc IhI cng vIec. Anh
huo ng xa h I cu a I chu c ro ra ng da vuo I qua su do ng go p cu
Ihe cho xa hI ma vi do I chuc ay In IaI.
Muc dch cua benh vIen khng phaI Ia Iuyen dung y Ia va dau
bep, ma Ia phuc vu benh nhan. Tuy nhIen de daI muc dch ay
76 77
Ihi nguoI Ia can co y Ia va dau bep. Va ngay Iap Iuc ho Iao nen
m I c ng d ng Ia m vIe c vo I ca c nhIe m vu va ca c va n de cu a c ng
d ng a y.
Muc dch cua mI nha may san xuaI hop kIm saI khng he Ia
Ia o ra IIe ng n hay Iha I kh d c, ma Ia sa n xua I ra sa n pha m ho p
kIm cha I Iuo ng cao cho kha ch ha ng. Nhung de Ia m duo c dIe u do
Ihi nha may da Iao ra IIeng n, IhaI ra hoI nong va kh dc.
Nhu ng a nh huo ng do Ia phu , Ia nga u nhIen d I vo I mu c dch
cua I chuc, Ia nhung pho san khng Ihe Iranh khoI.
Do I chu c ch I n Ia I Irong mI Iruo ng xa h I, Ia m I b pha n
cu a xa h I; ca c va n de xa h I neu Iren se a nh huo ng de n I chu c.
Chu ng IIen quan ngay ca khI xa h I khng coI do Ia nhu ng va n
de, va khng Iam gi de IoaI bo chung.
MI doanh nghIep, mI Iruong daI hoc, mI benh vIen manh
khoe khng Ihe In IaI Irong mI xa hI m yeu. Quan IrI co
Io I ch Iu m I xa h I kho e khoa n, Ia nh ma nh; ma c du nguyen nhan
cua cac can benh cua xa hI khng IIen quan gi den quan IrI ca.
Tra ch nhie m d i vo i ca c a nh huo ng
Quy Ia c da u IIen: pha I co Ira ch nhIe m vo I a nh huo ng ma minh
gay ra, du co chu y hay khng dI chang nu a. Qua n IrI pha I co
Ira ch nhIe m d I vo I a nh huo ng xa h I cu a I chu c; do Ia dIe u khng
can ban caI, do Ia cng vIec cua quan IrI!
Khng nen no I Cng chu ng khng pha n d I (Iruo c a nh huo ng
cua I chuc) hay cho rang hanh dng gIaI quyeI van de nao do
IIen quan se ga p su ch ng d I cu a d ng nghIe p, d ng su , va nhu
Ihe Ia khng can IhIeI! Som hay mun xa hI cung se coI anh
huong do Ia mI su Ian cng vao Inh Ioan ven cua xa hI; va vi
Ihe, nhung aI khng Iam vIec co Irach nhIem nham IoaI bo cac
anh huong hay Iim cach gIaI quyeI cac van de IIen quan deu se
phaI Ira mI caI gIa khng re chuI nao.
Day Ia mI v du.
Cu I Iha p nIen 40, da u Iha p nIen S0, m I cng Iy xe hoI My c
ga ng Ia m cho cng chu ng y Ihu c ve va n de an Ioa n: cng Iy Iord
gIo I IhIe u sa n pha m xe hoI vo I Iha I Iung an Ioa n. Tuy nhIen,
doanh s su I gIa m nhanh cho ng, khIe n cng Iy pha I Iu bo y Iuo ng
nay va ruI IoaI san pham do ra khoI IhI Iruong. MuoI Iam nam
sau, khI cng dng IaI xe My y Ihuc ve van de an Ioan, gIoI san
xuaI xe hoI da bI ch Irch gay gaI ve hoan Ioan IhIeu quan Iam
den van de an Ioan va bI menh danh Ia cac nha bun Iu Ihan.
Tu do ra do I ca c quy dInh vu a nha m Iru ng pha I ca c nha sa n xua I
vua bao ve nguoI mua xe.
Vi vay nhIem vu dau IIen cua quan IrI Ia xac dInh va IIen IIeu
ca c a nh huo ng m I ca ch kha ch quan, Ihu c Ie . Cau ho I da I ra
khng pha I Ia DIe u chu ng Ia dang Ia m co du ng khng7 ma pha I
Ia DIeu chung Ia Iam co phaI Ia dIeu ma vi no khach hang va xa
hI da Ira IIen cho chung Ia hay khng7.
Ca ch xu ly d i vo i a nh huo ng
Xa c dInh nhu ng a nh huo ng cu a m I I chu c mo I ch Ia buo c
da u IIen. Buo c IIe p Iheo pha I Ia ca ch xu Iy chu ng. Mu c IIeu o day
raI ro rang: nhung anh huong Ien xa hI, nen kInh Ie, cng dng
va ca nhan ma Iu Ihan chu ng khng pha I Ia su me nh hay mu c
78 79
dch cua I chuc can phaI han che IoI muc Ihap nhaI va II hon
Ia nen IoaI Iru hoan Ioan. Cang I anh huong nhu vay Ihi cang
I I, du do Ia a nh huo ng ben Irong n I b I chu c, a nh huo ng Ien
mI Iruong xa hI hay mI Iruong vaI chaI.
BaI cu khI nao ma vIec IoaI bo anh huong xau duoc Ihuc hIen
ba ng vIe c Iu bo nhu ng hoa I d ng Ia o ra chu ng; Ihi vIe c do Ia gIa I
phap duy nhaI, II nhaI!
Tuy nhIen Irong hau heI Iruong hop Ihi vIec IoaI bo han cac
hoa I d ng Ia khng Ihe . Do do na y sInh nhu ca u Ia m vIe c m I
cach co he Ihng nham IoaI bo hay ch I Ia han che II da cac
a nh huo ng khng mong mu n, Irong khI va n pha I duy Iri ca c hoa I
dng gay ra chung. Phuong phap Iy Iuong nhaI Ia bIen vIec IoaI
bo,ha n che na y Iha nh m I co h I kInh doanh co Io I kha c. M I
v du Ia ca ch Ihu c cng Iy Dow ChemIcaI m I Irong ca c cng
Iy ho a cha I ha ng da u o My gIa I quye I va n de nhIe m nuo c
Iha I va khng kh Irong su I ga n 20 nam qua. Ngay sau The
chIe n Ihu II, cng Iy da y Ihu c ra ng nhIe m nuo c Iha I va khng
kh Ia ca c a nh huo ng ca n Ioa I bo . Ra I Iau Iruo c khI cng Iua n
keu ga o ve mI Iruo ng, cng Iy na y da Iheo du I m I chnh
sa ch phI nhIe m cho ca c nha ma y cu a ho . Sau do ho IIe n ha nh
m I ca ch co he Ih ng cng vIe c chuye n d I ca c cha I Iha I gay
nhIe m Iha nh ca c sa n pha m ba n duo c, Iim kIe m IhI Iruo ng cho
nhu ng sa n pha m do .
MI v du nua Ia Phong Th nghIem ChaI dc Cng nghIep Du
PonI (Du PonI IndusIrIaI ToxIcIIy LaboraIory). Tu nhu ng nam 1920
Du PonI da y Ihu c ve su d c ha I cu a nhIe u sa n pha m cng nghIe p
cua cng Iy, Iu do Iap ra mI phong Ih nghIem nghIen cuu chaI
d c ha I cu ng nhu xay du ng quy Irinh Ioa I bo ca c cha I d c a y.
Cng Iy na y da ba I da u Iim ca ch Ioa I bo m I a nh huo ng ma va o
IhoI do cac nha san xuaI khac coI Ia mI vIec duong nhIen. RI
sau do Du PonI quyeI dInh phaI IrIen vIec quan Iy chaI dc haI
cu a ca c sa n pha m cng nghIe p Iha nh m I cng vIe c kInh doanh
rIeng bIe I. Tu do pho ng Ih nghIe m na y khng ch hoa I d ng cho
cng Iy Du PonI ma co n cho nhIe u kha ch ha ng kha c nu a: sa n
xua I ca c va I IIe u khng d c ha I, kIe m Ira d c Inh cho sa n pha m,
v.v... O day cu ng va y, m I a nh huo ng xa u da duo c Ioa I bo ba ng
ca ch chuye n no Iha nh m I co h I kInh doanh.
Chuyen Iu vIec IoaI bo mI anh huong Ihanh mI co hI kInh
doanh Ia dIe u Iun ca n pha I c ga ng nha m Io I, nhung khng pha I
Iu c na o cu ng Ihu c hIe n duo c. Thng Ihuo ng, Ioa I bo m I a nh
huo ng Ihuo ng ke o Iheo vIe c Iang chI ph. Ca I v n Ia m I chI ph
ben ngoa I, do cng chu ng Ihanh Ioa n Iro Iha nh... chI ph cu a
doanh nghIep. Tu do, day Iro Ihanh mI baI IoI canh Iranh, Iru
phI moI doanh nghIep deu chap nhan cach Iam nhu vay. DIeu
na y Irong da s Iruo ng ho p ch co Ihe Ihu c hIe n ba ng ca c Iua I Ie ,
quy Ia c Iu c Ia ba ng ca c ha nh d ng cng c ng.
KhI nao ma vIec IoaI bo mI anh huong con keo Iheo chI ph
Iang Ihi nha quan IrI con can suy ngh daI ra cac quy Iac IuaI Ie
sao cho gIaI quyeI van de voI chI ph Ihap nhaI; dng IhoI dem
Ia I Io I ch cao nha I cho ca c ng d ng va doanh nghIe p. La m sao
cho ca c quy Ia c du ng duo c Ihu c hIe n cu ng Ia cng vIe c cu a nha
quan IrI.
Quan IrI noI chung, khng ch quan IrI kInh doanh, deu ne
Ira nh Ira ch nhIe m na y. Tha I d Iruye n Ih ng no I chung Ia khng
co quy dInh gi Ia ... quy dInh I I nha I. Nhung dIe u na y ch du ng
khI m I a nh huo ng xa u co Ihe chuye n Iha nh m I co h I kInh
doanh. KhI vIe c Ioa I bo m I a nh huo ng do I ho I m I ha n che na o
do Ihi m I quy Ia c se co Io I cho doanh nghIe p, nha I Ia nhu ng
80 81
doanh nghIe p co Ira ch nhIe m. Nguo c Ia I, doanh nghIe p se bI Iru ng
pha I nhu Ia v Ira ch nhIe m, Irong khI nhu ng doanh nghIe p ba I
cha p da o du c, nhu ng doanh nghIe p Iham Iam Ia I duo c huo ng Io I.
VIec ky vong se khng co quy dInh nao heI ch Ia mI su mu
qua ng co chu dch.
VIec cng chung khng coI day Ia van de, Iham ch chng IaI
cac c gang cua nhung doanh nghIep nhin xa Irng rng Irong
vIec ngan ngua khung hoang (nhu Iruong hop cua cng Iy Iord)
hoan Ioan khng co y ngha gi heI. CuI cung se co IaI IIeng xay
ra!
MoI gIaI phap cho van de anh huong deu doI hoI mI su danh
dI. ToI mI muc d nao do, vIec IoaI bo anh huong se In chI
ph va ngun Iuc hon Ia IoI ch kIem duoc Iu su IoaI bo do. Can
co quyeI dInh ve su can bang II uu gIua chI ph va IoI ch. Nhu
m I quy Ia c, nhu ng nguo I Irong m I nga nh kInh doanh se hIe u
ro dIeu nay. Nhung nguoI ngoaI nganh Ihi khng hIeu, va vi Ihe,
gIaI phap cua ho co xu huong phoI Io van de danh dI nay.
Trach nhIem dI voI cac anh huong xa hI Ia mI Irach nhIem
qua n IrI, khng pha I vi day Ia m I Ira ch nhIe m xa h I, ma vi day
Ia mI Irach nhIem kInh doanh. Ly Iuong nhaI Ia bIen vIec IoaI
bo m I a nh huo ng Iha nh m I co h I kInh doanh. Tuy nhIen, m I
khI dIe u do Ia ba I kha , Ihi vIe c IhIe I ke m I quy Ia c Ihch ho p vo I
can bang danh dI II uu cung voI Iranh Iuan cng khaI ve van
de va vIec Ihuc day gIaI phap quy Iac II nhaI chnh Ia cng
vIec cua quan IrI.
Ca c v n de xa h i nhu la ca c co h i kinh doanh
Cac van de xa hI Ia su van hanh saI Iech cua xa hI va, I ra
Ia, cac can benh cua chnh IrI. Tuy nhIen, dI voI quan IrI, nhaI
Ia qua n IrI kInh doanh, chu ng Ia nhu ng Iha ch Ihu c, Ia ngu n g c
cu a co h I. Bo I chu c nang cu a doanh nghIe p va ca c I chu c kha c
Ia Ihoa man mI nhu cau xa hI, va cung Iuc do bIen vIec gIaI
quyeI mI van de xa hI Ihanh mI co hI kInh doanh.
Cng vIec cua kInh doanh Ia chuyen mI Ihay dI Ihanh mI
su sang Iao, dI moI; Iuc Ia mI cng vIec kInh doanh moI. MI
doanh nhan ngh sang Iao ch co Ihe IIen quan den cng nghe Ia
m I doanh nhan I I. Trong su I chIe u da I IIch su kInh doanh, ca c
Ihay d I va d I mo I xa h I cu ng quan Iro ng khng ke m cng nghe .
Nhu ng nga nh cng nghIe p chnh h I Ihe ky XIX nhin chung Ia
keI qua cua qua Irinh chuyen dI mI Iruong xa hI moI cac
Iha nh ph cng nghIe p Iha nh co h I va IhI Iruo ng kInh doanh.
DIeu nay xay ra Irong bI canh cua su phaI IrIen ve gas, dIen, xe
hoI va xe khach, dIen IhoaI, bao ch, cua hang, v.v...
Co hI quan Irong nhaI de chuyen cac van de xa hI Ihanh co
h I kInh doanh, vi va y, khng na m o cng nghe , sa n pha m hay
dIch vu mo I; ma na m o vIe c gIa I quye I va n de xa h I, hay no I ca ch
khac, nam o vIec dI moI xa hI, dIeu nay Iruc IIep hay gIan IIep
Ia m Io I, Ia m ma nh cng Iy va nga nh kInh doanh.
KInh nghIem Iu cac doanh nghIep Ihanh cng nhaI chu yeu Ia
do keI qua cua nhung dI moI va sang Iao mang Inh xa hI ay.
ThoI gIan Iruoc The chIen Ihu I, IaI My In IaI nhIeu baI n va
baI binh Irong Iao dng, Iy Ie IhaI nghIep Iang cao. TIen Iuong
Inh Iheo gIo cu a Iao d ng co ky nang co Iu c gIa m xu ng co n...
82 83
1S cenI. Chnh Irong b I ca nh na y, va o cu I nam 1913 cng Iy
Iord MoIor dua ra Iuyen b da m ba o mu c Iuong S dIa,nga y cho
ca c cng nhan cu a cng Iy Iu c Ia cao ga p haI, ba Ia n mu c Iuong
IIeu chua n Iu c do . T ng GIa m d c |ames Couzens, nguo I pha I
Ihuye I phu c nguo I d ng su Henry Iord mIe n cuo ng cha p nha n
dIe u na y, Ihu a bIe I ngan sa ch Iuong cu a cng Iy se ngay Iu c kha c
Iang ga p ba Ia n! Tuy nhIen ng Ia IIn Iuo ng ra ng Irong dIe u kIe n
Ih ng kh cu a cng nhan nhu va y Ihi ca n co nhu ng ha nh d ng
quyeI IIeI va cap IIen moI co Iac dung. Couzens cung cho rang
chI ph Iao d ng Ihu c su cu a Iord se gIa m Iuy chI ph Iuong co
Iang, va IhoI gIan da som chung Io dIeu nay Ia dung. Truoc khI
dua ra Iuyen b Ia m Ihay d I IhI Iruo ng Iao d ng My no I Iren, Iy
Ie nhan vIen ngh vIec o Iord cao den muc vao nam 1912 nguoI
Ia can Iuyen dung 60.000 nguoI de gIu IaI s nhan vIen Iam vIec
Ihu c su Ia 10.000. Vo I mu c Iuong mo I, Iy Ie ngh vIe c hoa n Ioa n
bIen maI. ChI ph IIeI kIem Iu vIec nay Ion den muc du moI chI
ph nguyen vaI IIeu Iang manh Irong nhung nam IIep Iheo, Iord
van co Ihe san xuaI va ban IoaI xe hoI ModeI T voI gIa Ihap hon,
Iu do Iy Ie sInh Io I Iren m I xe cao hon nhIe u. Chnh su IIe I kIe m
chI ph Iao dng (co duoc do vIec Iang Iuong noI Iren!) da khIen
Iord co Ihe Ih ng Inh IhI Iruo ng; d ng Iho I ha nh d ng na y cu ng
Ia m bIe n d I hoa n Ioa n xa h I cng nghIe p My . Tu day, cng nhan
My Iro Ihanh gIaI cap Irung Iuu Ihuc su.
Nhung van de xa hI ma quan IrI co Ihe chuyen Ihanh co hI
kInh doanh cha ng bao Iau se khng co n Ia va n de nu a. Nhu ng
va n de kha c, Iuy nhIen, se Iro Iha nh nhu ng Ihan phIe n kInh
nIen, neu khng phaI Ia nhung can benh suy IhoaI.
Khng pha I mo I va n de xa h I de u co Ihe duo c gIa I quye I ba ng
vIe c chuye n Iha nh m I co h I do ng go p va kInh doanh. Thu c su
ma no I, nhu ng va n de xa h I gaI go c nha I duo ng nhu khng Ihe
gIa I quye I duo c ba ng phuong pha p na y.
Vay Ihi, voI nhung van de da Iro Ihanh nhung Ihan phIen hay
can benh noI Iren, Ihi Irach nhIem xa hI cua quan IrI Ia o dau7
Do chnh Ia cac van de cua quan IrI. Suc khoe cua doanh
nghIe p Ia Ira ch nhIe m cu a qua n IrI. Khng Ihe I n Ia I doanh
nghIe p kho e ma nh Irong m I xa h I m ye u. Doanh nghIe p kho e
khoan doI hoI mI xa hI khoe khoan, hay I nhaI Ia van hanh
n Iho a. Su c kho e cu a c ng d ng Ia dIe u kIe n IIen quye I cho m I
doanh nghIep Ihanh cng va phaI IrIen.
Va se saI Iam khI ngh rang nhung van de se Iu dng bIen maI
khI Ia khng quan Iam Io I chu ng. Va n de ch bIe n ma I khI chu ng
Ia gIaI quyeI chung bang cach nao do.
Nguo I Ia ky vo ng doanh nghIe p (hay ba I ky Ihe che co mu c dch
na o kha c Irong xa h I) gIa I quye I m I va n de khng pha I sInh Iu
m I a nh huo ng cu a ho , khng Ihe chuye n d I Iha nh co h I phu c
vu su me nh va mu c dch cu a ho , Io I mu c d na o7 Va nhu ng
doanh nghIep, benh vIen, Iruong daI hoc ay se duoc phep chIu
Irach nhIem IoI muc d nao7
Ngay nay nguoI Ia co xu huong Iranh ne noI ve dIeu do. Cuu
IhI Iruo ng New York, |ohn LIndsay no I, Na y, day Ia khu gheIIo
cu a nguo I da den, va khng aI Ia m gi duo c cho no ca . Tinh hinh
ca ng nga y ca ng I I Ie o do , du vo I chnh phu , nguo I Ia m cng Ia c
xa h I hay ha nh d ng c ng d ng na o. Vi Ihe , ca c doanh nghIe p
Ion can phaI nhan Irach nhIem.
VIe c ng IhI Iruo ng Iim kIe m aI do de chIu Ira ch nhIe m ve va n
de nay Ia dIeu co Ihe hIeu duoc, ro rang day Ia van de nghIem
Irong dI voI ban Ihan ng Ia, voI Ihanh ph, voI xa hI My, va
84 85
ca Ihe gIo I phuong Tay no I chung. Song IIe u co chnh xa c hay
khng khI coI day Ia Irach nhIem cua quan IrI7 Co gIoI han nao
khng Irong Irach nhIem xa hI, va chung Ia nhung gi7
Ca c gio i ha n cu a Ira ch nhie m xa h i
Nha qua n Iy Ia nguo I da y Io , phu c vu ng chu Ia I chu c ma
ng Ia dang quan Iy. Trach nhIem Iruoc IIen, vi vay, Ihuc ve I
chu c. NhIe m vu da u IIen cu a nha qua n Iy Ia Ia m sao cho I chu c
hoa I d ng Iheo chu c nang va Ia o ra nhu ng do ng go p vi Io I ch
I n Ia I cu a chnh no . Nha qua n Iy na o su du ng vI Ir du ng da u I
chu c de Iro Iha nh m I nhan va I cng, dI da u Irong vIe c gIa I quye I
ca c va n de xa h I, Irong khI ba n Ihan I chu c bI sao Ia ng; Ihi nguo I
do Ia nguo I khng co Ira ch nhIe m va khng da p u ng duo c In
nhIem duoc gIao.
VIec Ihuc IhI su menh cua I chuc cung Ia nhu cau dau IIen,
Io I ch da u IIen cu a xa h I. Xa h I se IhIe I ha I ne u kha nang hoa I
dng cua cac I chuc bI suy gIam. Thuc hIen II chuc nang cua
minh chnh Ia Ira ch nhIe m xa h I da u IIen cu a I chu c. Ne u khng
hoa n Iha nh Ira ch nhIe m do Ihi khng Ihe hoa n Iha nh Ira ch nhIe m
na o kha c! M I doanh nghIe p pha sa n ro ra ng khng Ia dIe u ma
c ng d ng va xa h I mong uo c, dIe u na y khng Ia o ra co h I cng
an vIec Iam nao cho Iuong IaI ca. Tuong Iu, mI Iruong daI hoc
khng Ia o ra nhu ng Ia nh da o va nhu ng Iao d ng chuyen nghIe p
cho nga y maI se duo c coI Ia khng co Ira ch nhIe m xa h I, du ho
co Ia m duo c bao nhIeu cng Irinh I I de p kha c dI chang nu a.
Tren IaI ca moI Ihu, doanh nghIep can bIeI kha nang sInh IoI
II IhIeu, quy dInh boI ruI ro kInh doanh va cam keI cua doanh
nghIep cho Iuong IaI. Doanh nghIep can bIeI dIeu nay de ra cac
quyeI dInh cua no, ma cung de gIaI Ihch cac quyeI dInh ay cho
nhu ng nguo I kha c nhu chnh IrI gIa, ba o ch, cng Iua n. Chu ng
na o ma doanh nghIe p co n suy ngh va Iy Iua n Iheo d ng co Io I
nhua n Ihua n Iu y Ihi chu ng do ho co n khng Ihe dua ra ca c quye I
dInh huu Iy ve Irach nhIem xa hI, hay gIaI Ihch nhung quyeI
dInh do cho nhung nguoI Irong va ngoaI doanh nghIep.
KhI doanh nghIep khng Inh den gIoI han kInh Ie va cam keI
nhung Irach nhIem xa hI ma ho khng Ihe h Iro duoc xeI ve
maI kInh Ie, Ihi doanh nghIep do se mau chong gap rac rI.
Nhu ng gIo I ha n Iuong Iu ve Ira ch nhIe m xa h I cu ng xua I hIe n
o cac I chuc phI kInh Ie. O day nha quan Iy cung co nhIem vu
duy Iri, ba o da m nang Iu c hoa I d ng cu a I chu c. La m a nh huo ng
xau den dIeu do, du voI baI cu dng co nao, cung bI coI Ia IhIeu
Irach nhIem. Cac I chuc nay cung Ia IaI san cua xa hI, xa hI
du a va o kha nang hoa I d ng n dInh cu a chu ng.
Ro ra ng quan dIe m Iren khng ph bIe n, nghe khng hay cho
Ia m! Tuy nhIen, Ihu c Ie Ia ca c nha qua n Iy (nha I Ia o nhu ng Ihe
che quan Iro ng) khng he nha n Iuong de c Iro Iha nh nhu ng
nguoI hung Irong maI bao ch. TraI IaI, ho duoc Ira Iuong de
hoan Ihanh Irach nhIem va cng vIec.
ThIeu nang Iuc ma van nhan mI cng vIec Ia hanh vI IhIeu
Ira ch nhIe m, ne u khng no I Ia nha n Iam; bo I ha nh vI do Ia m Iang
ky vong cua nguoI khac, sau do IaI Iam nguoI Ia IhaI vong.
M I I chu c, nha I Ia doanh nghIe p, ca n co da y du con nguo I
va kha nang de chIu Ira ch nhIe m ve nhu ng a nh huo ng gay ra.
Nhung Irong Inh vuc Irach nhIem xa hI, quyen IoI va nhIem vu
hanh dng bI gIoI han boI kha nang.
86 87
M I I chu c khng nen nha n nhu ng nhIe m vu khng phu ho p
vo I he Ih ng gIa IrI cu a minh. Ky nang va kIe n Ihu c Ihi co Ihe de
dang IIep can, song khng he de Ihay dI Inh cach. Khng aI co
Ihe Iam II Irong mI Inh vuc ma nguoI do khng quan Iam va
yeu Ihch. Ne u doanh nghIe p hay m I I chu c ba I ky c Ia m m I
nhIe m vu ch do m I nhu ca u xa h I, ho kho co Ihe su du ng hu u
hIe u Iao d ng va o nhIe m vu do , cu ng nhu khng h Iro Iao d ng
hIe u qua duo c. Hon Ihe nu a, ho kho co Ihe hIe u duo c dIe u gi IIen
quan den cng vIec, de Iam saI, nhIeu kha nang gay haI hon Ia
Iam dIeu IoI cho xa hI.
Vi Ihe, quan IrI I nhaI can bIeI ro dIeu ma quan IrI va I chuc
khng co kha nang Ia m duo c. KInh doanh Ia ba I kha IhI Irong
nhu ng khu vu c v hinh, bo I su c ma nh cu a kInh doanh Ia Inh
chIu Ira ch nhIe m va Inh co Ihe do Iuo ng duo c. KInh doanh Ia
phe p Ihu IhI Iruo ng, do Iuo ng nang sua I, va yeu ca u ve Io I nhua n.
KhI IhIe u nhu ng ye u I na y, don gIa n Ia kInh doanh khng Ihu c
hIen duoc, no nam ngoaI he Ihng gIa IrI cua kInh doanh. KhI
ca c IIeu chua n hoa I d ng Ia v hinh, cha ng ha n nhu Irong Iruo ng
hop cac y kIen va Iinh cam chnh IrI, su dng y,phan dI cua
c ng d ng, huy d ng su c ma nh c ng d ng va sa p xe p ca c quan
he quyen Iuc; Ihi kInh doanh kho co Ihe cam Ihay IhoaI maI,
IhIe u In Iro ng ca c gIa IrI IIen quan va vi va y khng co nang Iu c.
Tuy nhIen Irong cac Inh vuc nhu vay, van co Ihe xac dInh cac
mu c IIeu Iu ng pha n cu Ihe m I ca ch ro ra ng, co Ihe do Iuo ng duo c.
Van co Ihe chuyen mI s phan cua van de ben ngoaI kha nang
cua kInh doanh Ihanh cac cng vIec phu hop voI kha nang va he
Ihng gIa IrI cua doanh nghIep.
Chang co aI o My Ihanh cng Irong vIec dao Iao vIec Iam cho
cac Ihanh nIen da den. Nhung so voI baI ky Ihe che nao khac,
nhu Iruo ng ho c, chuong Irinh cu a chnh phu , co quan c ng
d ng... Ihi doanh nghIe p va n co n Ia m I I hon nhIe u. NhIe m vu
nay co Ihe xac dInh, muc IIeu co Ihe daI ra, keI qua co Ihe do
Iuong duoc; va vi Ihe kInh doanh co Ihe Ihuc hIen duoc.
Gio i ha n Ih m quye n
GIoI han quan Irong nhaI cua Irach nhIem xa hI Ia gIoI han
ve Iha m quye n. Trong Iu dIe n chnh IrI, khng co Iu Ira ch nhIe m
ma ch co Irach nhIem va Iham quyen. AI co Iham quyen cung
de u co Ira ch nhIe m, va aI co Ira ch nhIe m cu ng do I ho I Iha m quye n
nhu haI maI cua mI dng IIen xu vay. Trach nhIem xa hI vi
vay doI hoI phaI co Iham quyen nhaI dInh.
M I Ia n nu a, va n de Iha m quye n nhu Ia gIo I ha n cu a Ira ch nhIe m
xa h I khng he na y sInh Iu su IIen quan de n ca c a nh huo ng cu a
I chu c. Bo I a nh huo ng Ia ke I qua cu a vIe c Ihu c IhI m I Iha m quye n,
du khng c y dI chang nu a. Sau do Ira ch nhIe m se xua I hIe n.
Nhung khI m I doanh nghIe p hay m I I chu c bI ba I nha n Ira ch
nhIe m xa h I cho m I va n de na o do cu a xa h I hay c ng d ng,
Ihi qua n IrI ca n suy ngh xem Iha m quye n dI cu ng vo I Ira ch nhIe m
a y co ho p Iy , chnh da ng khng. Ne u khng, do ch Ia su IIe m
quyen va v Irach nhIem.
KhI nao co yeu cau doanh nghIep phaI nhan Irach nhIem ve
m I dIe u na o do , Ia ca n ho I: doanh nghIe p co Iha m quye n hay
khng, va no co nen co hay khng7 Ne u doanh nghIe p khng co
va khng nen co Iham quyen (Irong nhIeu Iruong hop dung Ia
nhu vay) Ihi Ia nen nghI ngo Irach nhIem cua doanh nghIep co
Ie do khng Ia Irach nhIem ma ch Ia su dam me quyen Iuc.
88 89
RaIph Nader mI nha chu ngha IIeu dung My Iu coI ban
Ihan Ia ke Ihu cu a ca c doanh nghIe p Io n, va cu ng duo c ca c doanh
nghIe p va cng Iua n da nh gIa du ng y nhu va y. KhI Nader yeu
ca u doanh nghIe p chIu Ira ch nhIe m ve cha I Iuo ng va an Ioa n sa n
pha m, ng Ia cha c ha n da quan Iam de n Ira ch nhIe m cu a doanh
nghIe p Iheo kha ca nh pha p Iy , Iu c Ia Ira ch nhIe m d I vo I su do ng
gop va hoaI dng.
Tuy nhIen RaIph Nader co n yeu ca u ca c doanh nghIe p Io n pha I
co Irach nhIem Irong mI IoaI Inh vuc ngoaI san pham va dIch
vu. Neu dIeu nay duoc chap nhan Ihi se dan IoI vIec quan IrI cac
doanh nghIep Ion co Irach nhIem II cao Irong mI s Inh vuc
ma Iy ra phaI Ihuc ve cac Ihe che khac.
Va do chnh Ia dIeu ma Nader va nhung nguoI ung h Irach
nhIe m xa h I khng gIo I ha n nha m Io I. Ho Iha m ch co n xua I ba n
ca mI ban phe phan cng Iy Du PonI va vaI Iro cua cng Iy o
IIe u bang DeIaware (noI Du PonI da I Iru so chnh va Ia m I doanh
nghIep Ion). Ban bao cao phoI Io Ihanh Ich kInh Ie cua Du PonI,
cng Iy Irong IhoI gIan Iam phaI cao van ha gIa san pham cua
ho cac san pham vn Ia nguyen IIeu co ban cho nen kInh Ie
My. Thay vao do, nguoI Ia phe phan Du PonI ve vIec ho khng
su dung suc manh kInh Ie de buc cac cng dan IIeu bang gIaI
quyeI mI s van de xa hI, Iu phan bIeI chung Ic, cham soc y
Ie den xay dung Iruong cng. Do khng chIu Irach nhIem ve xa
hI, chnh IrI va IuaI phap DeIaware ma Du PonI bI phe phan Ia
cau Iha, Iac Irach Irong van de Irach nhIem xa hI!
DIeu ma maI Irong cau chuyen nay Ia o ch: nhung phe phan
dIe n hinh Iu nhu ng nguo I co quan dIe m Iu do hoa c ca nh Ia Irong
nhIe u nam qua Ia I... hoa n Ioa n nguo c Ia I vo I nhu ng phe pha n no I
Iren. Cu Ihe , Iheo nhu ng nguo I na y Ihi Du PonI, do a nh huo ng
Io n Iao cu a cng Iy Irong m I IIe u bang nho nhu DeIaware, da
can IhIep va Ihng IrI DeIaware, dng IhoI Ihuc IhI mI Iham
quyen baI hop phap.
KhI m I va n de xa h I a nh huo ng de n kha nang hoa I d ng cu a
doanh nghIe p, Iruo ng da I ho c hay be nh vIe n; qua n IrI ca n Iu ch I
Irach nhIem dI voI van de do. T chuc can Iu chI khI yeu cau
ve Ira ch nhIe m vuo I qua kha nang cu a minh, hay khI Ira ch nhIe m
Iro Ihanh Iham quyen baI hop phap. Tuy nhIen, neu do Ia mI
van de nghIem Irong, II hon Ia nen suy ngh Iim mI gIaI phap
Ihay Ihe, vi cuI cung se can phaI Iam dIeu gi do de gIaI quyeI
van de.
Quan IrI cua moI I chuc deu can quan Iam den nhung can
be nh cu a xa h I. Ne u co Ihe , ho nen chuye n gIa I pha p cu a nhu ng
van de ay Ihanh co hI hoaI dng va dong gop. II nhaI cung can
suy ngh ve cac van de do cung nhu cach Ihuc gIaI quyeI chung.
Khng Ihe ne Iranh chung, vi Irong xa hI, cac nha quan Iy Ia
nho m Ia nh da o, se khng co n aI kha c quan Iam de n nhu ng va n
de nhu vay ca.
Nhung mo I nguo I cu ng bIe I ra ng m I xa h I pha I IrIe n ca n ca c
Ihe che hoaI dng voI su quan IrI mang Inh Iu chu nhaI dInh,
chu khng Ihe Ia mI xa hI Ioan IrI. CaI khac hoa Inh cach va
Iao nen mI xa hI phaI IrIen Ia vIec da s cac nhIem vu xa hI
duoc Ihuc hIen ben Irong va Ihng qua cac Ihe che co I chuc,
m I Ihe che do de u duo c qua n Iy m I ca ch d c Ia p. Nhu ng I chu c
na y, bao g m ha u he I ca c co quan chnh phu , Ia nhu ng Ihe che
co mu c dch da c bIe I: chu ng Ia ca c b pha n cu a xa h I, hoa I d ng
vi nhung nhIem vu dac bIeI Irong cac khu vuc dac bIeI. Su dong
gop va Irach nhIem xa hI Ion nhaI cua ho Ihe hIen qua su hoaI
dng cua ho. Su IhIeu Irach nhIem xa hI Ion nhaI Ia Iam hong
90 91
kha nang hoa I d ng cu a nhu ng I chu c na y ba ng ca ch gIa I quye I
nhung van de vuoI qua kha nang cua ho, hoac bang vIec vuoI
Iham quyen nhan danh Irach nhIem xa hI.
Tnh da o du c cu a Ira ch nhie m
NguoI Ia da IhuyeI gIang raI nhIeu ve dao duc kInh doanh va
da o du c cu a nguo I Ia m kInh doanh. Da s nhu ng dIe u do cha ng
he IIen quan de n kInh doanh, va cu ng cha ng ma y IIen quan de n
da o du c ca .
M I de Ia I chu ye u Ia Inh Irung Ihu c. Nguo I Ia Iong Iro ng Iuyen
b ra ng doanh nhan khng nen Iu a d I, an ca p, dua hay nha n
h I I . Nhung ro ra ng Ia I ca mo I nguo I aI cu ng khng nen Ia m
nhu Ihe ! Khng Ihe vi nghe nghIe p, hay chu c vu ma Iro Iha nh
ngoa I Ie d I vo I nhu ng quy Ia c xa h I duo c. Tuy nhIen, va n co
nhu ng nguo I Ia m nhu ng dIe u xa u ke Iren day Ia va n de Ihu c
ve ca c gIa IrI va gIa o du c da o du c, ca c va n de ca nhan va gIa dinh,
Iruo ng ho c. Tuy nhIen, khng co va cu ng khng ca n pha I co m I
da o du c rIeng da nh cho gIo I kInh doanh.
Ta I ca nhu ng dIe u ca n Ia m o day Ia dua ra nhu ng hinh pha I
nghIem kha c cho nhu ng aI du Ia m kInh doanh hay Ia m nghe
khac vI pham dao duc.
MI Iranh Iuan nua ve dao duc kInh doanh IhaI ra IaI khng
IIen quan gi de n da o du c. Nha Ia nh da o nen pha I Ia m I nguo I
ca n Iha n, ky Iuo ng, dIe u khng he ph bIe n du ho Ia nhu ng ng
vua, ng quan, hay vI Iuo ng, gIa o s, r I de n ca c ho a s, s phu
v.v... m I nguo I ca n Iha n se chu d ng ru I IuI kho I ca c hoa I d ng
a nh huo ng de n Iu Iro ng hay so Ihch cu a ho .
Gan day, dac bIeI Ia o My, IaI xuaI hIen mI de IaI Ihu ba: nha
qua n Iy pha I co Ira ch nhIe m da o du c, do ng vaI Iro mang Inh Ich
cu c va xay du ng Irong c ng d ng, phu c vu nhu ng su nghIe p
chung, da nh Iho I gIan cho nhu ng hoa I d ng c ng d ng v.v...
Tuy nhIen, dung ra khng bao gIo nen ep buc ho phaI Iham
gIa va o nhu ng hoa I d ng do , cu ng nhu khng nen da nh gIa , nha n
xeI va Ihang IIen cho nha quan Iy dua Iren su Iham gIa cua ho
vao cac hoaI dng Iinh nguyen. BaI buc hay gay suc ep Ien cac
nha qua n Iy Irong nhu ng Iruo ng ho p Iuong Iu Ia Ia m du ng quye n
Iuc cua I chuc, va baI hop phap.
Tuy vIec Iham gIa vao cac hoaI dng cng dng cua cac nha
qua n Iy Iun duo c ky vo ng, nhu ng dIe u na y khng he IIen quan
de n da o du c, va ra I I IIen quan de n Ira ch nhIe m cu a ho . Do cha ng
qua ch Ia su do ng go p cu a m I ca nhan Irong kha nang cu a anh
Ia, vo I Iu ca ch Ia m I cng dan, m I Iha nh vIen c ng d ng; nhu ng
dIeu nay nam ngoaI cng vIec va Irach nhIem quan Iy.
MI van de dao duc nua IIen quan den nha quan Iy xuaI hIen
Iu ca c Ia nh da o cu a ca c I chu c Io n, Ia o Iha nh nho m Ia nh da o
cua xa hI. Tuy nhIen ve maI ca nhan Ihi mI nha quan Iy cung
ch Ia mI nguoI Iam Ihue ma IhI.
Vi Ihe se khng Ihch hop neu noI ve nha quan Iy nhu Ia cac
Ia nh da o. Ho ch Ia Iha nh vIen cu a m I nho m Ia nh da o ma IhI.
Tuy nhIen nho m na y co Iha m quye n va Ia m nhin; do do co Ira ch
nhIe m.
Nhung Irach nhIem va dao duc cua mI nha quan Iy Ia gi khI
anh Ia Ia Iha nh vIen cu a m I nho m Ia nh da o7
La Iha nh vIen m I nho m Ia nh da o, Iheo ca ch hIe u Iruye n Ih ng,
ngha Ia co dIa vI, uy In va Iham quyen; dng IhoI dI kem voI
nhu ng nhIe m vu . Ky vo ng mo I nha qua n Iy Iro Iha nh Ia nh da o Ia
92 93
v ch. Co ha ng nga n nha qua n Iy song kha nang Ia nh da o Ihi
ch gIoI han cho mI s raI I nguoI ma IhI. Nhung khI Ia Ihanh
vIen cu a m I nho m Ia nh da o, nha qua n Iy se pha I chIu nhu ca u
ve da o du c chuyen nghIe p nhu ca u da o du c Ira ch nhIe m.
Khng la m die u co ha i
2.S00 nam Iruo c day, Ira ch nhIe m da u IIen cu a m I nguo I Ia m
nghe chuyen nghIep da duoc noI den Irong IoI Ihe HIppocraIes
cu a nhu ng Iha y Ihu c Hy La p: Primum non nocere, Iu c Ia Truo c
heI, khng c y Iam dIeu co haI.
Khng co nguo I Ia m nghe chuyen nghIe p na o, du Ia ba c s, Iua I
su, hay nha qua n Iy , co Ihe cam ke I ra ng Ihu c su anh Ia dang
Ia m dIe u I I cho Ihan chu . Ta I ca nhu ng dIe u anh Ia co Ihe Ia m
Ia c ga ng ma IhI. Nhung anh Ia co Ihe cam ke I se khng c y
Iam dIeu gi co haI cho Ihan chu. Than chu phaI co Ihe IIn vao
dIeu do, vi neu khng Ihi khng Ihe IIn gi vao nguoI Iam nghe
chuyen nghIe p he I. Nguo I Ia m nghe chuyen nghIe p pha I co su d c
Ia p Irong chuyen mn, anh Ia khng Ihe bI kIe m soa I hay ra Ie nh
bo I Ihan chu , anh Ia pha I duo c IIn Iuo ng ve kIe n Ihu c va su pha n
xe I cu a ba n Ihan. Tuy nhIen, chnh co so cu a su Iu chu va Iy do
cu a no da khIe n anh Ia bI a nh huo ng bo I Io I ch chung. No I ca ch
kha c, nguo I Ia m nghe chuyen nghIe p m I ma I ra I rIeng Iu, Iu chu ,
khng chIu quan Iy ve chnh IrI hay Iu Iuong. MaI khac, IoI ch
cu a Ihan chu se gIo I ha n ha nh d ng va Io I no I cu a anh Ia, va nhu
Ihe anh Ia Ia I Ihu c ve xa h I, ve ca I chung. Khng c y Ia m dIe u
co ha I Ia nguyen Ia c co ba n cu a da o du c chuyen nghIe p, cu a da o
duc cua Irach nhIem cng.
Co nhu ng nha qua n Iy khng suy ngh Iim ra gIa I pha p cho
m I a nh huo ng cu a cng vIe c kInh doanh ch vi Iy do dIe u na y
se a nh huo ng de n vI Ir cu a ng Ia. Nhu va y, ng Ia da c Iinh
Ia m m I dIe u co ha I, Iheo du I su Iang Iruo ng mang nguy co ru I
ro cao. NguoI Ia da Iung noI rang dIeu nay Ia mI gIaI phap ngu
ng c, ra ng ve Iau da I se a nh huo ng xa u de n kInh doanh v.v... Tuy
nhIen, do co n Ia m I vI pha m da o du c chuyen nghIe p Ira m Iro ng
nu a.
NgoaI ra, con co mI s kha canh khac cua van de. Cac nha
qua n Iy My co xu huo ng vI pha m nguyen Ia c Iren ma khng he
hay bIeI rang minh dang vI pham, va khI do ho se Iam haI den
nhu ng ma I sau:
h B I hoa n cho d I ngu qua n Iy
h Su dung cac ke hoach phuc IoI de rang buc nhan vIen
h Tuyen b ve IoI nhuan
Ha nh d ng va Io I no I Irong nhu ng Inh vu c na y se gay ra nhu ng
baI n ve xa hI. Ho co xu huong che gIau Ihuc Ie, Iao ra nhung
can be nh hay I ra Ia nhu ng Io au xa h I. Ho co xu huo ng da n
daI Iac II, ngan Iro su hIeu bIeI, va dIeu do Iam haI cho xa hI.
Ro ra ng Ia cng ba ng Ihu nha p o My dang nga y ca ng Iang. Tuy
nhIen, a n Iuo ng chung cu a mo I nguo I Ia nguo c Ia I, va do chnh
Ia m I hIe u Ia m, m I a o Iuo ng ra I nguy hIe m. No Ia m xo I mo n va
hu y hoa I Io ng IIn Iuo ng Ia n nhau gIu a ca c nho m ca n s ng va Ia m
vIe c cu ng nhau. DIe u na y ch co Ihe da n de n ca c bIe n pha p chnh
IrI vn chang II Ianh cho aI, ma ch Iam haI xa hI, nen kInh Ie
va ban Ihan Iang Iop quan Iy.
M I CLO cu a m I Ia p doa n Io n Inh Iuong S00.000 dIa,nam.
Du Iua I su co gIo I Iim ra khe ho Io I dau dI nu a, Ihi da s Irong s
94 95
IIen do van bI danh Ihue, khIen no co Iac dung Ihe hIen dang
cap hon Ia Ihu nhap IhaI su. NgoaI ra, cac khoan Ihu nhap Ihem
don gIa n ch nha m dua m I pha n Ihu nha p cu a nguo I do va o
khung Ihue Iha p hon ma IhI. Ve ma I kInh Ie Ihi ca haI ca ch de u
khng daI muc dch cua no. Nhung ve maI xa hI va Iam Iy Ihi
ho da c y Iam haI, va nhu vay, khng Ihe duoc bIen h.
Tuy nhIen, dIeu nguy haI chnh Ia ao Iuong ve su maI cng
ba ng. Nguyen nhan can ba n Ia Iua I Ihue . Su cha p nha n do ng Ihue
Iheo m I co che Ihue pha n xa h I cu ng Ia m I nguyen nhan quan
Irong gop phan vao dIeu do. Va Iru phI cac nha quan Iy hIeu ra
ra ng Ia m nhu Ihe Iu c Ia ho dang vI pha m nguyen Ia c khng c
y Ia m dIe u co ha I Ihi cu I cu ng chnh ho Ia nhu ng nguo I ga nh
chIu ha u qua .
M I Inh vu c Ihu haI ma o do nha qua n Iy nga y nay khng Ihu c
hIen dung cam keI cua nguyen Iac Primum non nocere Ia Inh
vuc IIen quan maI IhIeI den che d bI hoan.
Ca c hinh Ihu c b I hoa n bao g m phu c Io I khI ve huu, Ihu nha p
Ihem, IIe n Ihuo ng, quye n cho n c pha n v.v... Tu quan dIe m cu a
doanh nghIep va nen kInh Ie Ihi IaI ca chung deu Ia cac chI ph
Iao d ng, chu ng duo c coI nhu va y khI ca c nha qua n Iy ng I va o
ba n Ihuong Iuo ng vo I ca c I chu c cng doa n. Nhung ca ng nga y,
do Inh IhIen vI cua IuaI Ihue, nhung phuc IoI nay duoc dung de
cI chaI nhan vIen vao nguoI chu. Nhan vIen Iro nen phu Ihuc
va o m I nguo I chu , m I cng Iy Irong nhIe u nam. Ro I bo m I cng
Iy se dan IoI nhIeu bIen phap phaI, maI cac quyen IoI Ihuc chaI
da Iu ng duo c huo ng (nhu ng quye n Io I go p pha n hinh Iha nh Ihu
nhap o cng vIec cu).
Nhu ng chIe c I ng va ng do khng he Ia m cng Iy ma nh hon.
Co nhu ng nguo I hIe u ro ra ng minh dang co m I cng vIe c khng
phu hop nhung IIep Iuc o IaI cng Iy do caI gIa phaI Ira cho vIec
ra dI Ia qua Ion. Ho bIeI rang ho da bI hI I, song khng du
kha nang Iu chI; vi Ihe ho Iro nen buc bI, cay dang, bun ba
Irong phan doI cng vIec con IaI.
Ca c quye n Io I khI ngh huu, IIe n Ihuo ng, pha n Io I nhua n duo c
chIa... ca n pha I duo c dua de n Iay nguo I Iao d ng ma khng ha n
che quye n cng dan va quye n ca nhan cu a ho . Va m I Ia n nu a
ca n nha c Ia I, ca c nha qua n Iy ca n Ia m sao de co nhu ng Ihay d I
can IhIeI Irong IuaI Ihue.
Cu I cu ng, ca c nha qua n Iy , ba ng nhu ng Io I no I cu a ho , khIe n
cng Iua n khng sao hIe u duo c Ihu c Ie kInh doanh. DIe u na y vI
pha m nguyen Ia c Primum non nocere, Iren Ihuc Ie da xay ra o
My va ca o chau u. O phuong Tay, nha qua n Iy va n Iun Iun
no I ve d ng co Io I nhua n cu a kInh doanh, coI I I da ho a Io I nhua n
Ia mu c IIeu kInh doanh; ma khng he nha n ma nh de n chu c nang
kha ch quan cu a Io I nhua n. Ho ha u nhu khng de ca p de n ru I ro,
nhu ca u v n hay Iha m ch Ia chI ph v n, chu chua no I de n chuye n
m I doanh nghIe p ca n kIe m du Io I nhua n de co duo c Iuo ng v n
can IhIeI voI chI ph II IhIeu.
Nha qua n Iy Ihuo ng khng Io ra IhIe n ca m vo I nhu ng Ihu dIch
huong ve IoI nhuan. Ho chang he nhan ra rang mI Irong nhung
nguyen nhan cu a su Ihu dIch do chnh Ia Io I no I va nhu ng Iuyen
b cu a ho . Trong nhu ng dIe u ma gIo I qua n IrI kInh doanh no I
vo I cng Iua n, khng co su gIa I Ihch cho Io I nhua n hay Iy do I n
Ia I cu a doanh nghIe p, khng de ca p Io I ca c chu c nang cu a doanh
nghIe p. Ch co d ng co Io I nhua n uo c mu n cu a va I nha Iu ba n
na o do ma uo c mu n na y cu ng cha ng he duo c gIa I Ihch Ia I sao
96 97
1iNH HOA UA N 1ii CU A LiUCi8i iHUNG MA U MO i CU A UA N 1ii
xa h I ca n cha p nha n no . Nhung Ihu c cha I Ihi kha nang co Io I Ia
mI nhu cau IhIeI yeu cua xa hI va nen kInh Ie.
Primum non nocere duo ng nhu Ia m I nguyen Ia c Ie nha I,
nham chan so voI nhung keu goI, doI hoI ve pham chaI chnh
khach day ray Irong nhung Iuyen ngn hIen IaI ve Irach nhIem
xa hI. Tuy nhIen, nhu cac bac s da Ihay Iu raI Iau Iruoc day,
Ihuc su do Ia mI nguyen Iac sng raI kho Ihuc hIen Iron ven.
Tnh chaI khIem In va Iu han che khIen day Iro Ihanh nguyen
Iac dao duc can co o nha quan Iy dao duc Irach nhIem.
6.
III!G MÎ M! CI^ QI^! JRJ
C
ac gIa dInh co ban ve Ihuc Ie chnh Ia cac khung mau cua
mI b mn khoa hoc xa hI. Quan IrI hoc Ia mI khoa hoc
nhu Ihe . Nhu ng gIa dInh na y Iun duo c ca c ho c gIa , nguo I vIe I,
nguoI day va nhung nguoI hoaI dng, Iam vIec Irong Inh vuc do
ghI nha n va dua va o b mn khoa ho c duo I nhIe u hinh Ihu c kha c
nhau. Vi Ie do ma cac gIa dInh cua mI nhom uu Iu se quyeI
dInh pha n Io n nhu ng dIe u ma nga nh khoa ho c do coI Ia Ihu c Ie .
Ca c gIa dInh co ba n ve Ihu c Ie quye I dInh huo ng Ia p Irung cu a
nga nh khoa ho c, quye I dInh nhu ng dIe u ma nga nh do coI Ia ca c
su kIen, va Iren Ihuc Ie quyeI dInh ca ban chaI cua nganh. Ben
ca nh do chu ng co n quye I dInh ca nhu ng gi nga nh do khng quan
Iam hay da y sang m I ben nhu Ia nhu ng ngoa I Ie gay phIe n Ioa I.
Du nhu ng gIa dInh no I Iren quan Iro ng, dIe u da ng no I Ia chu ng
ha u nhu khng duo c phan Ich, nghIen cu u ky Iuo ng, ma cu ng
khng he bI Iha ch Ihu c, da nh gIa , hay Iha m ch Ia Irinh ba y ro ra ng!
Vo I m I mn khoa ho c xa h I nhu qua n IrI, ro ra ng ca c gIa dInh
ca ng Iro nen quan Iro ng hon nhIe u so vo I ca c khung ma u Irong
khoa ho c Iu nhIen. Trong khoa ho c Iu nhIen, khung ma u ho c
98 99
IhuyeI dang chIem uu Ihe khng he co anh huong gi Ien Ihe
gIoI Iu nhIen ca. Du khung mau noI rang maI IroI quay quanh
Ira I da I hay nguo c Ia I, Ira I da I quay quanh ma I Iro I Ihi cu ng cha ng
he anh huong gi den IraI daI hay maI IroI ca. Khoa hoc Iu nhIen
IIen quan den hanh vI cua cac vaI Ihe, con khoa hoc xa hI IaI
huong ve hanh vI cua con nguoI va cac Ihe che cua ho. Trong
quan IrI, nhung nguoI Ihuc hanh Ihuong co khuynh huong hanh
dng va ung xu Iheo cach Ihuc ma cac gIa dInh neu ra. Quan
Irong hon, Ihuc Ie cua khoa hoc Iu nhIen (vu Iru va cac quy IuaI
cua no) khng Ihay dI (ma neu co Ihay dI Ihi cung phaI Irong
b I ca nh Iho I gIan ha ng va n, ha ng IrIe u nam, chu khng Ihay d I
qua Iu ng Iha p ky hay Ihe ky ). Trong khI do , vu Iru xa h I khng
he co nhu ng quy Iua I Iu nhIen nhu Iren, nguo c Ia I, no Ihuo ng
xuyen Ihay d I. DIe u na y co ngha Ia ca c gIa dInh du ng nga y hm
qua co Ihe Iro Iha nh saI nga y hm nay!
Vi vay, dIeu quan Irong nhaI Irong cac nganh khoa hoc xa hI
nhu quan IrI Ia cac gIa dInh co ban. MI Ihay dI Irong gIa dInh
co ban se co anh huong raI Ion.
Ke Iu Iho I dIe m nhu ng nam 1930, khI nhu ng nghIen cu u da u
IIen ve qua n IrI ra do I, co haI nho m gIa dInh ve Ihu c Ie cu a qua n
IrI duoc dng dao cac hoc gIa, nguoI vIeI va nguoI Iam quan IrI
cha p nha n, do Ia :
Nhom gIa dInh Ihu nhaI IIen quan den mn,nganh quan IrI
ho c:
h Quan IrI Iuc Ia quan IrI kInh doanh
h Ch co hoac phaI co mI cau Iruc I chuc dung dan
h Ch co hoac phaI co mI cach quan Iy con nguoI dung
da n
Nhom gIa dInh Ihu haI IIen quan den vIec Ihuc hanh quan IrI:
h Cng nghe, IhI Iruong va muc dch su dung cuI cung duoc
xac dInh Iruoc
h Quy m qua n IrI do Iua I dInh
h Quan IrI Iap Irung vao ben Irong
h Nen kInh Ie, xac dInh boI bIen gIoI cac quc gIa, duoc coI Ia
mI Iruong, he sInh IhaI cua doanh nghIep va quan IrI
Qua n Iri Iu c la qua n Iri kinh doanh
Da s moI nguoI du Ia o Irong hay ngoaI nganh quan IrI deu
coI day Ia m I dIe u duong nhIen. Thu c su co Ihe no I: ca nhu ng
nguo I vIe I va nguo I Ia m qua n IrI, ca nhu ng nguo I ngoa I da o d I
vo I qua n IrI Iha m ch co n khng he nghe Iha y Iu qua n IrI, ho ...
Iu dng nghe Ihay Iu quan IrI kInh doanh.
GIa dInh IIen quan den Inh ph quaI cua quan IrI nay Ihuc ra
moI xuaI hIen gan day. Truoc nhung nam 1930, mI s I cac
Ia c gIa va nha Iu Iuo ng ve qua n IrI ba I da u Ia IrederIck WInsIow
TayIor h I da u Ihe ky XX va ke I Ihu c Ia ChesIer Barnard ngay Iruo c
The chIen Ihu II IaI ca deu cho rang quan IrI kInh doanh ch Ia
mI nhanh phu cua quan IrI noI chung, va do do quan IrI kInh
doanh khng khac gi so voI quan IrI cac I chuc khac.
Chnh cu c Da I Khu ng hoa ng kInh Ie da Ia o ra su Ihu dIch, coI
Ihuo ng d I vo I nga nh kInh doanh va nhu ng nguo I Ia m kInh
doanh; va dIeu nay dan IoI quan dIem coI quan IrI Ia quan IrI
kInh doanh. De Ira nh bI va y ba n bo I cu m Iu kInh doanh, qua n
IrI Irong khu vu c cng duo c d I Ien Iha nh ha nh chnh cng,
100 101
coI day Ia mI b mn rIeng duoc gIang day nhu mI khoa IaI
da I ho c, vo I ca c kha I nIe m rIeng. Cu ng Iho I gIan do , vo I Iy do Iuong
Iu , vIe c nghIen cu u qua n IrI Irong nga nh y Ie dang ra I pha I IrIe n
cu a nhIe u nguo I (m I Irong s do Ia Raymond SIoan, em IraI cu a
T ng gIa m d c cng Iy GM AIIred SIoan) cu ng Ia ch ra Iha nh m I
nganh rIeng bIeI voI Ien goI hanh chnh benh vIen.
Nhu Ihe , Irong nhu ng nam khu ng hoa ng, vIe c khng su du ng
cum Iu quan IrI co Ihe xem Ia mI su dung dan ve chnh IrI.
Tuy nhIen, Iinh Ihe da Ihay dI ke Iu sau chIen Iranh. Den
khoang nam 19S0, kInh doanh IaI Iro Ihanh mI Iu II dep,
chu ye u Ia do ke I qua cu a qua n IrI kInh doanh My Irong Iho I gIan
chIe n Iranh. Cha ng bao Iau sau qua n IrI kInh doanh Iro nen du ng
dan ve maI chnh IrI, Iro Ihanh mI Inh vuc nghIen cuu IhaI
su . Va cu ng Iu do , Irong quan nIe m cu a cng chu ng va gIo I ho c
Ihua I, qua n IrI chnh Ia ... qua n IrI kInh doanh.
Ngay nay chung Ia dang baI dau sua IaI II Iam da co chIeu
daI sau muoI nam do bang nhIeu cach: Ihay Ien Iruong kInh
doanh bang Iruong quan IrI, day nhIeu khoa hoc ve quan IrI
o ca c I chu c phI Io I nhua n hon Iruo c; hay ca c chuong Irinh qua n
IrI dIe u ha nh Ihu hu I ca c nha qua n Iy o ca ca c I chu c kInh doanh
va I chuc phI IoI nhuan, va ca vIec xuaI hIen cac khoa quan IrI
IaI cac Iruong Ihan hoc.
Tuy nhIen, gIa dInh quan IrI Iuc Ia quan IrI kInh doanh van
con raI ph bIen. Vi vay chung Ia phaI IIep Iuc khang dInh mI
Ian nua, rang quan IrI khng phaI Ia quan IrI kInh doanh.
Ta I nhIen co nhIe u kha c bIe I Irong qua n IrI o ca c I chu c kha c
nhau, bo I su me nh quye I dInh chIe n Iuo c, va chIe n Iuo c se quye I
dInh ca u Iru c. Se co kha c bIe I gIu a qua n Iy m I he Ih ng cu a ha ng
ban Ie voI mI xu dao (du khac bIeI nay Ia I hon nhIeu so voI
dIeu ma nhung nguoI quan Iy Ihuong ngh), hay gIua vIec quan
Iy m I can cu khng quan, m I be nh vIe n, m I cng Iy pha n me m.
Kha c bIe I Io n nha I na m o nhu ng dIe u khoa n Iu ng I chu c su du ng.
Ngoa I ra kha c bIe I chu ye u Ia o a p du ng, chu khng pha I o nguyen
Iac. Tham ch khng co may khac bIeI o nhIem vu va Ihach Ihuc
nu a.
Phan Ich ve nhung gIa dInh Irong phan Iren dua IoI keI Iuan
dau IIen keI Iuan gIup cho vIec nghIen cuu va Ihuc hanh quan
IrI Iro nen II hon do Ia:
Quan Iri la mI b phn dc bieI va quan Irong cua bI ky
I chu c na o.
M I I chu c du ng d n duy nh I
VIe c quan Iam va nghIen cu u qua n IrI ba I da u cu ng vo I su xua I
hIen cua cac I chuc Ion vao cuI Ihe ky XIX, Iu cac I chuc kInh
doanh, cac co quan chnh phu den quan dI Ihuong Iruc IaI ca
deu daI quy m Io Ion hon so voI Iruoc kIa.
Va ngay Iu nhung ngay do, vIec nghIen cuu quan IrI da Iun
dua Iren mI gIa dInh sau day:
Co va phai co mI I chuc dung dn duy nhI.
The nao Ia mI I chuc dung dan Ihi co Ihay dI Iheo IhoI
gIan, nhung cuc Iim kIem mI I chuc nhu vay Ihi da va van
dang dIen ra cho den ngay nay.
The chIen Ihu I da Iam nay sInh nhu cau co mI cau Iruc I
chu c Iha I su . Tuy nhIen chnh The chIe n Ihu I cu ng da ch ra ra ng
102 103
I chu c co ca u Iru c chu c nang Iheo kIe u IayoI (va CarnegIe) khng
phaI Ia I chuc dung dan. Ngay sau IhoI gIan nay, PIerre S. Du
PonI (187019S4), va sau do Ia AIIred SIoan (187S1966) pha I
IrIen nguyen Iac phi t p trung ho a. Co n nga y nay, chu ng Ia Ia I
ba I da u hoan h Ihua I ngu team (d I, nho m) nhu Ia m hinh cu a
m I I chu c du ng da n cho Ia I ca mo I Ioa I hinh.
Tuy nhIen, ngay nay can nhan ra rang chang he co caI gi goI
Ia I chu c du ng da n duo c ca . Ch co ca c I chu c vo I nhu ng dIe m
ma nh, ha n che cu ng nhu chu c nang kha c nhau cu a chu ng ma
IhI. T chuc khng phaI Ia caI gi do IuyeI dI, nguoc IaI do ch
Ia cng cu gIup moI nguoI cung nhau Iam vIec hIeu qua hon ma
IhI. Do do , m I ca u Iru c I chu c na o do se ch phu ho p vo I nhu ng
nhIem vu nhaI dInh, Irong dIeu kIen nhaI dInh va IhoI gIan nao
do ma IhI.
Ngay nay nguoI Ia noI nhIeu den su keI Ihuc cua In II, IraI
Iu Irong I chu c. DIe u do hoa n Ioa n nha m nh! Trong ba I ky Ihe
che , I chu c na o cu ng pha I co m I nguo I co Iha m quye n quye I
dInh cao nha I, m I ng chu ma mo I nguo I pha I Iuan Iheo. Trong
m I Iinh hu ng kho khan hay nguy hIe m na o do (ma I chu c na o
so m mu n cu ng ga p pha I), su I n vong cu a I chu c va ca c Iha nh
vIen cua no phu Ihuc vao cac menh Ienh ro rang. Neu mI con
Ia u sa p chim, nguo I Ihuye n Iruo ng cha ng ca n IrIe u Ia p m I cu c
ho p na o ca , ng Ia ch ca n dua ra ca c me nh Ie nh. De cu u Ia u,
mo I Iha nh vIen pha I Iuan Ihu ca c me nh Ie nh cu a ng Ia, ca c me nh
Ie nh cu Ihe va chnh xa c, va ca c Iha nh vIen pha I Ihu c hIe n chu ng
ngay Iap Iuc, khng ban caI Iranh Iuan gi heI. Chnh In II, IraI
Iu va vIe c phu c Iu ng Ira I Iu do v dIe u kIe n Ia hy vo ng duy nha I
chu ng Ia co duo c Irong khu ng hoa ng.
M I s Iinh hu ng kha c Irong I chu c ch do I ho I su quye I Iam,
mI s khac doI hoI IInh Ihan Iam vIec Iheo nhom v.v...
M I ho c Ihuye I ve I chu c cho ra ng ca c Ihe che I chu c Ia d ng
nha I, va do do ca c doanh nghIe p pha I duo c I chu c Iheo cu ng
mI cach Ihuc.
Tuy nhIen Irong ba I ky doanh nghIe p na o ke ca doanh nghIe p
che Iao dIen hinh kIeu IayoI Ihi cung Iun co nhu cau nhIeu
cau Iruc I chuc cung song song In IaI ben canh nhau.
Qua n Iy ru I ro ve ngoa I Ie Ia m I nhIe m vu v cu ng quan Iro ng
va ca ng nga y ca ng kho khan cu a doanh nghIe p Irong ne n kInh
Ie Ihe gIo I. Day Ia cng vIe c do I ho I su Ia p Irung ho a cao d : khng
b pha n na o Irong doanh nghIe p duo c quye n qua n Iy ru I ro ngoa I
Ie IIen quan den b phan cua minh ca. Tuy nhIen, gIa su day Ia
mI doanh nghIep dIch vu cng nghe cao, Ihi IaI song song doI
hoI mI su Iu chu IuyeI dI o Iung IhI Iruong phuc vu Iuc Ia
hoan Ioan nguoc IaI voI co che I chuc Iap Irung noI Iren. MI
nhan vIen Irong nganh dIch vu phaI nhu Ia mI ng chu IhaI
su, va moI nguoI con IaI Irong I chuc phaI nghe Ienh Iu ho.
M I s cng Irinh nghIen cu u do I ho I Ihu c hIe n bo I m I I chu c
cau Iruc Iheo chuc nang mI cach chaI che, voI cac chuyen gIa
Ia m cng vIe c cu a rIeng m I nguo I. Tuy nhIen, m I s nghIen cu u
kha c, nha I Ia nhu ng nghIen cu u IIen quan de n vIe c ra quye I dInh
o nhung gIaI doan dau (v du: mI s nghIen cuu ve duoc pham)
IaI doI hoI Iam vIec Iheo nhom ngay Iu Iuc dau. Va ca haI hinh
Ihu c nghIen cu u (vo I ca ch I chu c Iuong u ng) no I Iren Ia I Ihuo ng
cung In IaI song song Irong mI co quan nghIen cuu baI ky.
NIe m IIn saI Ia m ra ng ch co m I I chu c du ng da n duy nha I
co IIen he ga n gu I vo I quan nIe m qua n IrI Ia qua n IrI kInh doanh
104 105
noI o phan Iren. Neu nhung sInh vIen quan IrI khng bI che maI
boI nhung ao Iuong saI Iam va de y quan saI IoI nhung I chuc
phI IoI nhuan, ho se som nhan ra rang co khac bIeI Ion Iao gIua
cac cau Iruc I chuc, Iuy vao ban chaI nhIem vu cua no.
M I xu da o Cng gIa o se duo c I chu c ra I kha c so vo I m I nha
ha I opera. M I d I quan cu ng duo c I chu c kha c ha n so vo I m I
benh vIen.
Tuy nhIen han van co mI s nguyen Iac I chuc.
Truoc heI, I chuc phaI mInh bach. MoI nguoI deu can bIeI va
hIeu ro cau Iruc I chuc noI ho Ihuc ve. DIeu nay nghe co ve
duong nhIen, Iuy Ihe no va n Ihuo ng xuyen bI vI pha m o da s I
chuc, ngay ca o Irong cac don vI quan dI.
MI nguyen Iac nua da Irinh bay o phan Iren, do Ia mI aI do
pha I co quye n ra quye I dInh Irong m I Inh vu c nha I dInh. Ngoa I
ra, Irong khu ng hoa ng, pha I co m I nguo I Ia nh da o va ra Ie nh.
M I nguyen Ia c ke o Iheo nguyen Ia c na y Ia quye n ha n pha I dI
dI va Iuong xung voI Irach nhIem.
MI nguyen Iac nua Ia: mI ca nhan Irong I chuc ch co mI
ng chu. Theo mI cau Irong IuaI La Ma c, mI n Ie co ba
ng chu se Iro Ihanh... mI nguoI Iu do. Day Ia mI nguyen Iac
raI xua cu ve quan he con nguoI, Iheo do nguoI Ia khng nen co
hon m I nguo I chu , Iu do cha c cha n da n de n nhu ng xung d I ve
Io ng Irung Iha nh. Chnh nguyen Ia c na y cu ng gIa I Ihch Ia I sao
nho m jazz combo v n dang IhInh ha nh hIe n nay Ia I ga p
kho khan, vi m I Iha nh vIen nho m de u co haI Ia nh da o: nguo I
du ng da u b pha n, va nguo I du ng da u nho m. M I nguyen Ia c
nua ve cau Iruc Ia I chuc co cang I Iop, Iuc Ia cang phang Ihi
ca ng I I, bo I Iy do ma ho c Ihuye I ve Ihng IIn da no I cho Ia bIe I,
ra ng m I Ia n chuye n gIao Ihng IIn se Ia m Iang ga p dI IIe ng n
va gIam Ihng dIep dI phan nua.
Tuy nhIen, cac nguyen Iac khng noI cho ban bIeI c n pha i
lam g. Chung ch noI cho Ia bIeI nhung dIeu khng duoc Iam
ma IhI. Cac nguyen Iac cung khng cho bIeI cach Iam nao hIeu
qua , ma ch no I nhu ng ca ch Ia m khng hIe u qua ma IhI. Nhu ng
nguyen Ia c na y cu ng khng kha c ma y so vo I ca c nguyen Ia c Ia m
vIec cua mI kIen Iruc su: chung khng noI cho anh Ia bIeI IoaI
nha na o se duo c xay, ma ch ch ra nhu ng ha n che co Ihe ma
IhI. Va do chnh Ia dIe u ma ca c nguyen Ia c kha c nhau cu a ca u
Iruc I chuc Ihuc hIen.
M I Iuu y : ca nhn co Ihe Iam vIec cung Iuc Irong nhIeu cau
Iruc I chuc khac nhau. VoI nhIem vu nay Ihi anh Ia Iam vIec
Iheo nho m, d ng Iho I vo I nhIe m vu kha c anh Ia Ia I Ia m vIe c Iheo
cau Iruc ra Ienh va ch huy. MI ca nhan co Ihe vua Ia ng
chu Irong I chuc cua minh vua Ia mI dI Iac Irong mI IIen
mInh, IIen doanh... na o kha c. No I ca ch kha c, ca c I chu c pha I Ia
m I pha n cu a nho m cng cu qua n Iy .
Quan Iro ng hon, chu ng Ia pha I nghIen cu u su c ma nh cu ng nhu
han che cua cac I chuc khac nhau. VoI mI nhIem vu, I chuc
nao Ia Ihch hop nhaI7 KhI Ihuc hIen mI nhIem vu, co nen Ihay
dI cau Iruc I chuc Iu dang nay sang dang khac hay khng7
MI Inh vuc can nghIen cuu Ia cach I chuc b may quan IrI
cap cao.
TI xIn duoc phep nghI ngo rang co Ie I aI bIeI cu Ihe cach I
chuc cng vIec quan IrI cap cao, du Ia o mI doanh nghIep, mI
Iruong daI hoc, mI benh vIen hay Iham ch Ia mI nha Iho.
M I da u hIe u ro ra ng Ia su kha c bIe I nga y ca ng Io n gIu a Io I no I
106 107
va vIec Iam cua chung Ia. Chung Ia khng ngung noI ve nhom
va mo I nghIen cu u IIen quan de n Inh vu c na y de u dI Io I ke I Iua n
chung ra ng qua n IrI ca p cao do I ho I m I nho m Iha I su . The ma
Irong Ihuc Ie khng ch o My caI ma chung Ia dang Iam Ia
mI su sung baI ca nhan dI voI nhung CLO xuaI chung. Hon
nu a, ha u nhu cha ng aI quan Iam de n va n de ke Ihu a cu a ca c CLO
do ca. Ma ke Ihua Iun Ia van de quan Irong hang dau dI voI
quan IrI cap cao cung nhu dI voI baI ky Ihe che nao.
NoI cach khac, con raI nhIeu vIec phaI Iam Irong Iy IhuyeI va
Ihuc hanh I chuc du day Ia nhung Inh vuc Iau doI nhaI Irong
cng vIec va Ihuc hanh quan IrI.
Nhung nguoI IIen phong ve quan IrI mI Ihe ky Iruoc day da
du ng: cn co mt cu truc t chc. Nhu baI ky IoaI sInh vaI nao
can cau Iruc de co Ihe In IaI; cac I chuc hIen daI, ca I chuc
kInh Ie va cac I chuc khac, deu can mI cau Iruc I chuc nhaI
dInh. Tuy nhIen, nhu ng nha qua n IrI IIen phong da saI Ia m Irong
gIa dInh cua ho: gIa dInh ve vIec ch co mI I chuc dung dan
duy nhaI. Cung nhu vIec co raI nhIeu cau Iruc khac nhau cho
ca c Ioa I sInh va I, ca n pha I co ha ng Ioa I ca u Iru c I chu c kha c nhau
de bIen cac b phan xa hI Ihanh cac Ihe che hIen daI.
Do do , Ihay vi Iim kIe m m I I chu c du ng da n duy nha I, qua n
IrI ca n pha I ho c ca ch Iim kIe m, pha I IrIe n va kIe m Ira (ca u Iru c)
t chc phu hp vi nhim vu - cng vic.
Ch co m I ca ch du ng d n duy nh I
de qua n ly con nguo i
Khng co Inh vuc nao ma cac gIa dInh Iruyen Ihng can ban
IaI duoc gin gIu vung chac (du Irong da s Iruong hop Ia gin gIu
m I ca ch Iheo IIe m Ihu c) nhu Inh vu c con nguo I va qua n Iy con
nguo I. Va cu ng cha ng o dau ma ca c gIa dInh do Ia I hoa n Ioa n
IraI nguoc voI Ihuc Ie va hoan Ioan co haI nhu vay!
Ch co m t ca ch u ng n duy nh t qua n ly con ng i
hay t ra la nn co m t ca ch nh v y.
GIa dInh nay da Iam nen Iang cho moI sach vo va nghIen cuu
ve qua n Iy con nguo I. V du ro nha I Ia cu n sa ch cu a DougIas
McGregor Kha ca nh con ng i cu a doanh nghi p (1960), Irong
do Iac gIa khang dInh quan IrI phaI Iua chon gIua haI cach quan
Iy con nguoI (va ch co haI cach nay ma IhI) IhuyeI X va
IhuyeI Y, sau do khang dInh IIep rang IhuyeI Y Ia dung (Iruoc
do I Iau chnh II cung Irinh bay gan nhu Iuong Iu Irong cun
sa ch nam 19S4 Ngh qua n tr). Va I nam sau Abraham H. MasIow
(19081970) Irong cun sach Eupsychian Management (1962; an
ba n mo I nam 199S co Iu a de Maslow no i v qua n tr) da cho Iha y
ca McGregor va II deu saI Iam. ng Ia keI Iuan rang nhung con
nguo I kha c nhau ca n duo c qua n Iy kha c nhau.
TI Ihay dI quan dIem ngay Iap Iuc Iy Ie cua MasIow qua
IhuyeI phuc. Nhung den nay van chang co may aI chu y nhIeu
den dIeu nay ca.
GIa dInh co ban ve quan Iy con nguoI noI Iren bao ham gan
nhu Ia I ca nhu ng gIa dInh kha c IIen quan de n con nguo I Irong I
chuc va vIec quan Iy ho.
108 109
M I Irong nhu ng gIa dInh do cho ra ng nhng ngi lam vic
cho m I I chu c Ia nhan vIen,nguo I Ia m Ihue, Ia m vIe c Ioa n Iho I
gIan va phu Ihu c va o I chu c ca ve cu c s ng cu ng nhu su
nghIep. MI gIa dInh khac cung cho rang nhung nguoI Iam vIec
cho m I I chu c Ia cp di. NoI chung, nguoI Ia gIa dInh rang
da s nhu ng nguo I na y khng co ky nang hoa c co ky nang Iha p,
ch Iam Iheo kIeu ch dau danh do ma IhI.
Ta m muoI nam Iruo c day, khI Ia n da u IIen nhu ng gIa dInh kIe u
nay duoc hinh Ihanh vao IhoI gIan cuI The chIen Ihu I, chung
du gan voI Ihuc Ie de duoc xem Ia dung dan. Ngay nay IaI ca
nhu ng gIa dInh do de u khng co n co so du ng vu ng. Da s nhu ng
nguoI Iam vIec cho mI I chuc van Ia nhan vIen cua I chuc ay.
Tuy nhIen, ca ng nga y s nguo I Ia m vIe c cho I chu c ma khng Ia
nhan vIen ca ng co xu huo ng Iang Ien. Ho co Ihe Ia m cho m I nha
Iha u Ihue ngoa I, cha ng ha n Irong Iruo ng ho p cng Iy Ihue ngoa I
do cung ca p dIch vu ba o Iri cho m I be nh vIe n hay m I nha ma y
sa n xua I, hay Ihu c hIe n cng vIe c xu Iy du IIe u cho m I co quan
chnh phu hay m I doanh nghIe p. Ho Ia nhu ng nguo I Ia m vIe c
Iheo IhoI han, hay Iam vIec ban IhoI gIan. NgoaI ra con co nhIeu
ca nhan Ia m Iheo ho p d ng Irong Iu ng gIaI doa n, nha I Ia nhu ng
nguo I Iao d ng co kIe n Ihu c va ky nang cao Iu c nhu ng nguo I
Iam vIec co gIa IrI nhaI Irong I chuc.
Ngay ca khI Ia m vIe c Ioa n Iho I gIan, ca ng nga y co I dI nhu ng
nguo I ca p duo I, Iha m ch o Irong nhu ng cng vIe c khng do I
ho I ky nang cao cu ng va y. Ho Iro Iha nh nguo I Iao d ng co kIe n
Ihu c, nhu ng nguo I khng Ihe Ia ca p duo I ma pha I Ia c ng
su , phu Ia . Bo I m I khI da Ira I qua gIaI doa n Ia p su ,Ihu vIe c,
nhu ng nguo I na y se ra nh re ve cng vIe c hon chnh nguo I qua n
Iy bang khng Ihi ho khng gIoI gIang IhaI su! Thuc Ie ma noI,
chnh vIe c ho hIe u bIe I ve cng vIe c cu a ho hon ba I ky aI Irong
I chu c Ia m I pha n cu a dInh ngha ve nguo I Iao d ng co kIe n
Ihu c, co Irinh d .
Ngoa I ra, ca n Iuu y Ihem ra ng nga y nay ca p Iren Ihuo ng
khng Iam cng vIec Iuong Iu nhu cap duoI dIeu xay ra vaI
chuc nam Iruoc day va van con duoc nhIeu nguoI IIep Iuc quan
nIem saI Iam Ia con dIen ra hIen nay.
Va I chu c nam ve Iruo c, Irong quan d I, Irung doa n Iruo ng co
cng vIe c Iuong Iu nhu ca c a p duo I cu a anh Ia: IIe u doa n Iruo ng,
da I d I Iruo ng, Irung d I Iruo ng. Kha c bIe I duy nha I Irong cng
vIe c cu a ho Ia s bInh Inh ma m I nguo I ch huy, co n mo I cng
vIe c pha I Ia m Ihi hoa n Ioa n gI ng nhau. Nga y nay Ihi kha c: m I
Irung doa n Iruo ng co Ihe da Iu ng Ira I qua ca c vI Ir ch huy ca p
duo I, nhung ch Irong ca c Iho I gIan nga n ma IhI. Ta I nhIen ho
pha I Ira I qua ca c ca p ba c nhu Iu da I u y Ien IhIe u Ia , song Irong
ca su nghIe p Ihi ho pha I Ia m nhIe u nhIe m vu kha c nhau, Iu ca c
cng vIe c Iham muu, nghIen cu u, gIa ng da y, Iu y vIen quan su
v.v... Ho khng Ihe bIe I ca p duo I cha ng ha n, m I da I d I
Iruo ng Ia m gi, bo I Iy do don gIa n Ia ho chua bao gIo ch huy
ca p da I d I.
Tuong Iu , m I pho gIa m d c markeIIng co Ihe Iruo ng Iha nh Iu
b phan ban hang. ng Ia co Ihe hIeu ro ve ban hang, nhung
chang bIeI gi ve nghIen cuu IhI Iruong, dInh gIa, dong goI, dIch
vu hay du bao doanh s ban hang. VI pho gIam dc markeIIng
ay khng Ihe noI cho cac chuyen gIa o b phan markeIIng bIeI
ho can Iam gi va Iam nhu Ihe nao. The ma cac chuyen gIa ay IaI
bI coI Ia cap duoI cua nguoI pho gIam dc markeIIng, va ro rang
Ia nguoI nay chIu Irach nhIem ve hoaI dng cung nhu dong gop
cua b phan markeIIng cho cng Iy.
110 111
Tinh hu ng Iuong Iu cu ng xa y ra gIu a nhu ng nguo I qua n Iy
benh vIen va cac bac s co chuyen mn!
Ro ra ng nhu ng nguo I c ng su hay phu Ia na y Ia ca p duo I Iheo
ngha ho phu Ihu c va o ca p Iren, ng chu Irong vIe c duo c Iuye n
du ng, bI sa Iha I, duo c Ihang chu c v.v... Nhung Irong cng vIe c
Ihi ca p Iren Ia I ch co Ihe Ia m vIe c hIe u qua ne u ca c ca p duo I
nhan Irach nhIem giao duc, Iuc Ia Iam sao cho cap Iren hIeu
cng vIec cu Ihe Ia gi, IIen hanh ra sao, keI quan Ia gi... Den IuoI
minh, cap duoI phu Ihuc cap Iren Irong van de ch dao, menh
Ienh, Iuc Ia cap Iren noI cho cap duoI bIeI keI qua Ia gi.
No I ca ch kha c, quan he na y gI ng nhu quan he gIu a nha c
Iruo ng va ca c nha c cng Irong m I da n nha c hon Ia quan he ca p
Iren cap duoI Iruoc kIa. Cap Iren Irong mI I chuc co nhung
nhan vIen co chuyen mn khng Ihe Ia m cng vIe c cu a nhan vIen,
cung nhu nhac Iruong khng bIeI IhI ken vay. Nguoc IaI, nhan
vIen can cap Iren ch ra huong dI cung nhu cac IIeu chuan, gIa
IrI, Ihanh Ich va keI qua cua I chuc. MI dan nhac co Ihe de
dang nI Ioan va IoaI bo nguoI nhac Iruong IaI ba nhaI hay dc
IaI nhaI. Tuong Iu nhu Ihe mI I chuc co kIen Ihuc hoan Ioan
co Ihe IaI d nhung cap Iren co kha nang nhaI, chu chua noI
den nhung nguoI dc IaI nhaI.
Tom IaI, co mI s Iuong ngay cang Iang cac nhan vIen Iam
vIec Ioan IhoI gIan can duoc quan Iy nhu Ihe ho Ia nhung nguoI
Iinh nguye n. Ta I nhIen ho duo c Ira Iuong, nhung ho co kha nang
roI bo I chuc do co phuong IIen san xuaI kIen Ihuc cua ho.
SuI nua Ihe ky qua chung Ia da bIeI rang ch co IIen bac Ihi
khng Ihe d ng vIen nguo I Ia Ia m vIe c duo c. Khng Iho a ma n ve
van de IIen bac ro rang Iam nguoI Ia nan Iong. Nhung Ihoa man
IIen bac IaI ch Ia mI yeu I dao duc, nhu IrederIck Herzberg
da de ca p Irong cu n sa ch ng l c la m vi c nam 19S9. Ca I d ng
vIen mo I nguo I nha I Ia nhu ng Iao d ng co chuyen mn chnh
Ia nhu ng ca I d ng vIen nhu ng nguo I Iao d ng Iinh nguye n. Chu ng
Ia bIe I ra ng nhu ng nguo I Iinh nguye n mong mu n co duo c su
ha I Io ng, Iho a ma n Iu cng vIe c nhIe u hon Ia nhu ng nguo I Iao
d ng kha c, do ho Ia m vIe c khng vi Iuong. Ca I ho ca n Ia nhu ng
Iha ch Ihu c; ho ca n bIe I va hIe u su me nh cu a I chu c. Ho ca n duo c
dao Iao IIen Iuc, ho can Ihay keI qua cng vIec.
DIe u na y ha m y ra ng ca c nho m Iao d ng kha c nhau ca n duo c
qua n Iy kha c nhau, va m I nho m cu ng ca n duo c qua n Iy kha c
nhau vao Iung IhoI dIem khac nhau. Cang ngay nhan vIen cang
duoc quan Iy nhu Ia cac cng Iac vIen, dI Iac; ma dInh ngha
cu a su c ng Ia c Ia m an Ia mo I nguo I de u binh da ng ngang nhau,
khng aI co quye n ra Ie nh, ma pha I Ihuye I phu c nhau. Vi Ihe ca ng
Iu c vIe c qua n Iy con nguo I ca ng Iro nen gI ng vo I cng vIe c
markeIIng. Ma Irong markeIIng nguoI Ia khng baI dau voI cau
hoI Chung Ia mun gi7 ma phaI Ia Ben dI Iac mun gi7 GIa
IrI va muc IIeu cua ho7 Ho coI caI gi Ia keI qua7. Va nhung dIeu
do khng pha I Ia Ihuye I X hay Ihuye I Y, hay ba I cu Iy Ihuye I na o
ve qua n Iy con nguo I.
Co Ie chung Ia phaI cung nhau dInh ngha IaI cng vIec, boI
day khng he Ia quan Iy cng vIec cua con nguoI. DIem xuaI
pha I Irong ca Iy Ihuye I va Ihu c ha nh pha I Ia qua n Iy de da I Iha nh
Ich. Kho I dIe m co Ihe Ia dInh ngha ve ke I qua gI ng nhu kho I
dIem cua nhac Iruong mI dan nhac hay mI huan Iuyen vIen
bong da Ia keI qua hay Iy s Iran dau.
Nang sua I Iao d ng cu a nhu ng nguo I Iao d ng co chuyen mn
112 113
co Ihe se Iro Ihanh Irung Iam cua quan ky con nguoI; gIng nhu
nghIen cu u ve nang sua I Iao d ng cu a nguo I Iao d ng chan Iay
Iro Ihanh Irung Iam cua quan Iy con nguoI Iu IhoI IrederIck W.
TayIor mI Ihe ky Iruoc day. DIeu nay se doI hoI nhIeu gIa dInh
raI khac bIeI ve con nguoI va cng vIec Irong I chuc cua ho, do
Ia :
Nguoi Ia khng quan ly con nguoi.
Nhiem vu la lanh dao moi nguoi.
Va muc Iieu la khai Ihac hieu qua suc manh cu Ihe va kien
Ihu c cu a m i ca nhn.
Cng nghe va mu c dch su du ng cu i cu ng
duo c xa c dinh Iruo c va la c dinh
Bn gIa dInh ve Ihuc hanh quan IrI da noI o phan Iren da In
IaI va anh huong den Ihuc hanh quan IrI Iau hon ca IhoI gIan
xuaI hIen mI b mn, hay mI nganh quan IrI hoc.
GIa dInh ve cng nghe va nguoI IIeu dung sau cung xuaI hIen
Iu nhu ng nga y da u cu a cu c ca ch ma ng cng nghIe p, gIa I Ihch
su Ien ngI cua kInh doanh hIen daI va nen kInh Ie hIen daI noI
chung.
KhI nga nh cng nghIe p de I may pha I IrIe n Iu nga nh cng nghIe p
san xuaI bng, nguoI Ia gIa dInh hoan Ioan dung dan rang
nganh deI may co cng nghe rIeng cua no. DIeu nay dung voI ca
nhung nganh cng nghIep khac phaI IrIen hI cuI Ihe ky XVIII,
dau Ihe ky XIX. NguoI dau IIen hIeu va xay dung cng Iy Iren
nguyen Ia c na y cu ng chnh Ia m I Irong nhu ng nguo I IIen phong
xay dung nen caI ma chung Ia goI Ia kInh doanh hIen daI ngay
nay: doanh nhan Du c, Werner SIemens (18161892). ng na y,
va o nam 1869, Ihue m I nha khoa ho c duo c da o Ia o Iheo Iruo ng
Iop de khaI Iruong mI phong Ih nghIem nghIen cuu hIen daI,
Ia p Irung nghIen cu u dIe n Iu , vo I m I hIe u bIe I ro ra ng ra ng dIe n
Iu hoa n Ioa n kha c bIe I vo I nhu ng nga nh kha c, vo I cng nghe rIeng
cua no.
Su Ihau hIeu nay khng ch Iam ra doI cng Iy cua SIemens
ma con ca nganh hoa chaI Duc, hIen van dan dau Ihe gIoI vi ho
dua vao mI gIa dInh can ban: nganh hoa chaI, nhaI Ia hoa huu
co, co cng nghe hoan Ioan rIeng bIeI. Cung Iu su Ihau hIeu nay
ma hang IoaI cng Iy Ion Iren Ihe gIoI ra doI va phaI IrIen, Iu
nhu ng Ia p doa n dIe n Iu va ho a cha I My , de n nhu ng cng Iy sa n
xuaI xe hoI, dIen IhoaI v.v... Cung Iu day ra doI phaI mInh Ihanh
cng nhaI cua Ihe ky XIX phong Ih nghIem nghIen cuu caI
gan day nhaI Ia phong Ih nghIem IBM ra doI nam 19S0, Iuc Ia
gan mI Ihe ky sau SIemens; dac bIeI Ia phong Ih nghIem cua
ca c cng Iy duo c pha m khI nhu ng cng Iy na y n I Ien nhu Ia m I
nganh cng nghIep Ioan cau Iu sau The chIen Ihu II.
Den nay gIa dInh Iren khng con dung nua. V du ro nhaI van
Ia nga nh duo c pha m, ca ng nga y ca ng pha I du a va o nhu ng cng
nghe kha c xa vo I cng nghe cu a pho ng Ih nghIe m duo c pha m,
nhu dI Iruye n ho c, vI sInh va I, sInh ho c phan Iu , dIe n Iu y ho c,
v.v...
Trong Ihe ky XIX va nu a da u Ihe ky XX, co Ihe duong nhIen coI
ra ng ca c cng nghe ben ngoa I m I nga nh kInh doanh ha u nhu
khng co hoa c co ra I I a nh huo ng de n nga nh kInh doanh do .
Nga y nay gIa dInh Ihay d I: nhu ng cng nghe a nh huo ng nhIe u
114 115
nha I de n m I cng Iy, m I nga nh Ia I Ia nhu ng cng nghe ben
ngoa I Inh vu c do .
GIa dInh ban dau Ia cac phong nghIen cuu co kha nang va se
Ia o ra mo I Ihu ma cng Iy, hay nga nh kInh doanh, ca n de n. D ng
Iho I, gIa dInh cu ng ha m y ra ng mo I Ihu ma pho ng Ih nghIe m do
nghIen cuu ra se duoc su dung heI Irong nganh.
Do chnh Ia dIeu da xay ra voI phong Ih nghIem nghIen cuu
Iha nh cng nha I Irong m I Ihe ky qua: pho ng Ih nghIe m BeII cu a
he Ih ng dIe n Ihoa I My . Tha nh Ia p da u nhu ng nam 1920, cho
de n cu I Iha p nIen 1960 pho ng Ih nghIe m na y Ihu c su da nghIen
cuu Ihanh cng va Iao ra moI kIen Ihuc va cng nghe ma nganh
dIen IhoaI can. Nguoc IaI hau heI nhung gi ma cac nha khoa hoc
Ia I pho ng Ih nghIe m Iren nghIen cu u ra de u duo c su du ng Ia I he
Ihng dIen IhoaI. Toan b nhung dIeu Iren Ihay dI hoan Ioan
vo I ca I co Ie duo c xem Ia Iha nh Iu u khoa ho c Io n nha I cu a pho ng
Ih nghIe m BeII: ba n da n. Ca c cng Iy dIe n Ihoa I du ng Ia su du ng
ban dan raI nhIeu, nhung nhung nguoI su dung ban dan nhIeu
nha I Ia I... na m ngoa I nga nh dIe n Ihoa I. DIe u Ia Iu ng Ia chnh cng
Iy dIen IhoaI BeII khI phaI mInh ra ban dan da khng Ihay heI
hIeu qua su dung cua phaI mInh nay Irong he Ihng dIen IhoaI,
cung nhu khng Ihay ban dan co Ihe su dung o baI cu noI dau
ngoaI cng Iy. The Ia phaI mInh mang Inh cach mang nhaI cua
pho ng Ih nghIe m BeII bI dem ba n cho nguo I ngoa I vo I s IIe n nho
mon 2S ngan dIa. KeI qua Ia: chnh vIec phong Ih nghIem va
cng Iy BeII khng hIeu heI Iam quan Irong cua phaI mInh cua
ho da Iao co so, nen mong cho hau heI cac cng Iy dIen Iu ngay
nay Iren Ihe gIoI.
Nguo c Ia I, nhu ng cng nghe Ia o nen cu c ca ch ma ng Irong
nga nh dIe n Ihoa I nhu I ng da I ky Ihua I s hay ca p so I Ihu y IInh
Ia I khng pha I sInh Iu pho ng Ih nghIe m BeII, ma Iu nhu ng cng
nghe khac han cng nghe dIen IhoaI. Nhung Ihay dI nay da Iro
nen cang Iuc cang ph bIen Irong khoang Iu ba den nam Ihap
ky Iro IaI day, Iro Ihanh dIen hinh cho moI nganh kInh doanh.
Nga y nay, kha c vo I Ihe ky XIX, ca c cng nghe khng cha y Iheo
nhu ng duo ng Iha ng song song, ma dan che o va o nhau. NhIe u
khI, nhu ng cng nghe ma nhu ng nguo I Ia m vIe c Irong m I nga nh
kInh doanh ha u nhu chua bao gIo nghe Io I Ia I Ia o ra m I cu c
ca ch ma ng Ihay d I hoa n Ioa n cng nghe va nga nh do (v du
nhu ng nguo I Ia m vIe c Irong nga nh duo c pha m chua bao gIo nghe
den dI Iruyen hoc, chu chua noI IoI nhung khaI nIem Ia IaI nhu
dIe n Iu y khoa!). Nhu ng cng nghe Iu ben ngoa I do bu c m I
nga nh kInh doanh pha I ho c ho I, dIe u chnh va Ihay d I Iu Iu duy
c I Io I cu a ho , chu khng ch Ihay d I kIe n Ihu c ky Ihua I ma IhI.
GIa dInh Ihu haI cung khng kem phan quan Irong dI voI su
pha I IrIe n cu a ca c nga nh kInh doanh Irong Ihe ky XIX va da u Ihe
ky XX Ia : mu c dch su du ng cu I cu ng duo c xa c dInh Iruo c va Ia
c dInh. V du , se co su ca nh Iranh gIu a nhIe u nha cung ca p du ng
cu chua san pham bIa. Tuy nhIen, maI cho den gan day, IaI ca
nhung nha cung cap nay deu Ia cac cng Iy Ihuy IInh, vi nguoI
Ia cho rang... bIa ch co Ihe duoc dung Irong chaI Ihuy IInh.
DIeu nay khng ch duoc cac doanh nghIep va cac nganh kInh
doanh, ma con ca nguoI IIeu dung va cac chnh phu chap nhan
m I ca ch... duong nhIen. Ca c quy dInh kInh doanh cu a My de u
dua Iren gIa dInh rang mI nganh kInh doanh deu co mI cng
nghe rIeng bIeI va mI muc dch su dung deu Ihuc ve mI san
pha m,dIch vu cu Ihe na o do . Lua I ch ng d c quye n duo c xay
du ng Iren nhu ng gIa dInh na y. Va cho de n Ia n hm nay nhu ng
116 117
nguo I ch ng d c quye n va n ch cham cham va o Iinh Ira ng d c
quyen ve chaI Ihuy IInh ma khng he de y rang bIa khng ch
duo c chu a Irong chaI Ihu y IInh, ma co n Irong nhIe u Ioa I can kha c
bang kIm IoaI, hay pIasIIc.
Tu sau The chIen Ihu II, muc dch su dung khng con bI gan
chaI voI mI san pham hay dIch vu cu Ihe nao do. ChaI deo ro
ra ng Ia m I v du dIe n hinh. Tuy nhIen nga y nay khng ch don
Ihuan Ia vIec mI vaI IIeu nhay sang Inh vuc cua mI vaI IIeu
kha c, ma ca ng Iu c, m I nhu ca u co Ihe duo c Iho a ma n ba ng nhIe u
ca ch kha c nhau. Cu Ihe , ch co nhu ca u Ia duy nha I, chu khng
phaI Ia cac phuong IIen Ihoa man nhu cau do.
Cho den dau The chIen Ihu II, IIn Iuc van Ia dc quyen cua
bao ch vn Ia mI phaI mInh Iu Ihe ky XVIII, phaI IrIen manh
nha I h I da u Ihe ky XX. Co n nga y nay, chu ng Ia co nhIe u ca ch
khac nhau de dua IIn: bao gIay, bao Iren InIerneI, radIo, IIvI, cac
hang IIn dIen Iu nhaI Ia dI voI IIn kInh Ie va kInh doanh v.v...
Da co mI khaI nIem moI ve Ihng IIn. Khac voI cac hang hoa
khac, Ihng IIn khng dua Iren dInh Iy ve IhIeu huI, khan hIem
ma dua Iren dInh Iy ve Ihua IhaI. Neu ban mI mon hang mI
cu n sa ch cha ng ha n ba n se khng co n cu n sa ch do nu a.
Nhung neu ban ph bIen mI Ihng IIn, ban van con Ihng IIn
do. Thuc su ma noI cang nhIeu nguoI bIeI Ihi Ihng IIn cang Iro
nen co gIa IrI. Chu ng II khng co Iham vo ng ba n ve kInh Ie ho c
Irong cun sach nay, du ro rang Ia dIeu nay buc chung Ia phaI
mau chong xem IaI nhung Iy IhuyeI co ban ve kInh Ie hoc. Tuy
nhIen dIeu nay van raI co y ngha cho quan IrI hoc. Cac gIa dInh
co ba n ca n pha I Ihay d I. Thng IIn khng ga n IIe n vo I m I nga nh
hay m I doanh nghIe p na o. Thng IIn khng co m I mu c dch
su du ng duy nha I; va cu ng khng co mu c dch su du ng na o ch
doI hoI hay phu Ihuc vao mI IoaI Ihng IIn nao do.
Vi va y, qua n IrI nga y nay pha I ba I da u vo I gIa dInh ra ng khng
co cng nghe na o ga n IIe n vo I m I nga nh kInh doanh, nguo c Ia I
mo I cng nghe de u co kha nang va co Ihe co a nh huo ng quan
Iro ng de n ba I ky nga nh kInh doanh na o. Tuong Iu , qua n IrI pha I
baI dau voI gIa dInh rang khng co muc dch su dung xac dInh
Iruoc cho baI ky san pham,dIch vu nao, va nguoc IaI, khng co
muc dIch su dung gan IIen voI san pham,dIch vu nao.
Trong nhung he qua cua cac gIa dInh Iren, co Ihe Ihay: cac ca
nhan khng pha I Ia kha ch ha ng (noncusIomer) cu a m I I chu c
(du Ia m I doanh nghIe p, m I Iruo ng da I ho c, m I nha Iho hay
mI benh vIen) cung quan Irong chang kem, co khI con hon, cac
kha ch ha ng cu a ho .
Ngay ca m I I chu c Io n nha I (Iru phI Ia m I I chu c do chnh
phu d c quye n) cu ng co nhIe u noncusIomer hon Ia kha ch ha ng
cu a ho . II co cng Iy na o d c chIe m co 30 IhI Iruo ng Irong m I
nga nh na o da y, Iu c Ia da s I chu c co s noncusIomer I ra Ia
70 IhI Iruong IIem nang. The ma cac I chuc IaI chang he bIeI
gi den b phan nay, Iham ch khng bIeI den ca su In IaI cua
ho nu a. Ha u nhu khng aI bIe I nhu ng nguo I do Ia aI, Ia I sao ho
khng Iro Iha nh kha ch ha ng cu a I chu c. Ma nhu ng Ihay d I Ia I
Iun ba I da u Iu chnh nhu ng nguo I khng pha I Ia kha ch ha ng
na y.
MI he qua quan Irong nua Ia: khoI dIem cho quan IrI khng
co n Ia sa n pha m,dIch vu hay IhI Iruo ng, mu c dch su du ng nu a,
ma pha I Ia nhu ng ca I kha ch ha ng coI Ia gIa IrI. Kho I dIe m pha I Ia
m I gIa dInh (gIa dInh na y duo c chu ng mInh hu ng h n ba ng kInh
118 119
nghIem cua chung II) rang khach hang khng bao gIo mua Ihu
ma nha cung cap ban. CaI co gIa IrI voI khach hang Iun khac
xa voI caI co gIa IrI hay chaI Iuong voI nha cung cap. GIa dInh
na y khng ch a p du ng cho kInh doanh ma ngay ca cho ca c I
chu c kha c nu a.
No i ca ch kha c, qua n Iri pha i du a Iren gia dinh r ng cng nghe
va muc dch su dung deu khng phai la co so cho chnh sach
quan Iri. Chung ch la nhung han che ma Ihi. Nn mong o
pha i la ca c gia tr cu a kha ch ha ng, ca c quy t nh phn ph i
thu nh p cu a ho . Chnh sa ch va chi n l c qua n tr c n pha i
b t u chnh t nh ng y u t na y.
Quy m qua n Iri do lu I dinh
Ca Irong Iy IhuyeI va Iren Ihuc Ie, quan IrI deu IIen quan den
ca c pha p nhan, du Ia I chu c kInh Ie hay I chu c phI Io I nhua n.
Quy m cu a qua n IrI, vi Ihe , do pha p Iua I quy dInh. GIa dInh na y
da va dang raI ph bIen.
MI Iy do cua gIa dInh nay Ia quan nIem Iruyen Ihng rang
qua n IrI du a Iren me nh Ie nh va kIe m soa I. Me nh Ie nh va kIe m
soaI Ihuc chaI do IuaI dInh. Cu Ihe, gIam dc mI doanh
nghIep, cha xu cua mI xu dao, quan Iy mI benh vIen co
quyen ra menh Ienh va kIem soaI song khng vuoI qua gIoI
ha n pha p Iua I da nh cho I chu c cu a ho .
Gan mI Iram nam Iruoc day, Ian dau IIen nguoI Ia nhan ra
ra ng dInh ngha mang Inh pha p Iy khng du de qua n IrI m I I
chu c Io n.
Nguo I Nha I duo c cho Ia da pha I mInh ra keiretsu mI khaI
nIem quan IrI Irong do nha cung cap gan IIen voI khach hang
Ion cua ho Irong vIec Iap ke hoach, phaI IrIen san pham, kIem
soa I chI ph v.v... Tuy nhIen Ihu c Ie Ihi day Ia m I pha I mInh cu a
nguoI My Iu raI Iau Iruoc do. Hay Iro IaI IhoI gIan khoang nam
1910, khI WIIIIam C. DuranI (18611947) Ia nguo I da u IIen nha n
ra IIe m nang cu a nga nh cng nghIe p xe hoI. ng Ia p ra ha ng
GeneraI MoIors ba ng ca ch mua Ia I ca c nha sa n xua I xe hoI co quy
m nho nhung Ia m an I I nhu ha ng BuIck, sau do hinh Iha nh
m I Ia p doa n Io n. Va I nam sau DuranI nha n Iha y nhu ca u ca n
dua ca c nha cung ca p chnh va o Ia p doa n cu a ng Ia. ng ba I
da u mua Ia I va sa p nha p da n ca c nha sa n xua I va cung ca p phu
Iu ng xe hoI va o cng Iy, qua Irinh na y ke I Ihu c va o nam 1920
vo I vIe c mua Ia I IIsher Body nha sa n xua I Ihan xe Io n nha I nuo c
My . Tu do GeneraI MoIors da so hu u ca c nha sa n xua I cu a 70
b pha n Irong sa n pha m xe hoI cu a ho , Iro Iha nh doanh nghIe p
mang Inh ho p nha I cao nha I va o Iho I gIan do . Chnh kIe u
keIreIsu na y da Ia o cho GM co Io I Ihe so sa nh quye I dInh ca ve
chI ph va Ic d san xuaI, khIen ch Irong vaI nam ho Iro Ihanh
cng Iy che Ia o Io n nha I va co Io I nha I Iren Ihe gIo I, d ng Iho I Ia
ke Ihng IrI khng Ihe chI caI cua IhI Iruong xe hoI day canh
Iranh o My . Thu c Ie ma no I, Irong su I hon 30 nam, GeneraI
MoIors duy Iri va huong IoI Iu IoI Ihe chI ph Ien IoI 30 so voI
moI dI Ihu, ke ca Iord va ChrysIer.
Nhung keIreIsu cua DuranI van dua Iren nIem IIn rang quan
IrI ngha Ia menh Ienh va kIem soaI do Ia Iy do IaI sao DuranI
da mua IaI IaI ca nhung cng Iy Iao Ihanh keIreIsu GM. Va cuI
cung dIeu nay IaI Iro Ihanh dIem yeu Ion nhaI cua GM. DuranI
da raI can Ihan Iap ke hoach dam bao suc canh Iranh cua cac
120 121
nha cung ca p phu Iu ng ma GM da mua Ia I va so hu u. M I nha cung
ca p do , Iru IIsher Body, de u pha I ba n S0 sa n pha m ra ben ngoa I,
Iu c Ia ba n cho ca c d I Ihu ca nh Iranh vo I GM, Iu do ba I bu c ca c
nha cung ca p na y pha I c ga ng duy Iri chI ph va cha I Iuo ng ca nh
Iranh. Nhung sau The chIe n Ihu II, ca c d I Ihu ca nh Iranh Iren IhI
Iruo ng xe hoI khng co n nu a, va ca ch kIe m Ira no I Iren d I vo I kha
nang ca nh Iranh cu a ca c nha cung ca p cu a GM cu ng khng co n
hIe u Iu c. Ngoa I ra, vo I vIe c hinh Iha nh ca c cng doa n Irong nga nh
xe hoI nhu ng nam 19361937, chI ph Iao d ng Iang cao, khIe n
ca c b pha n sa n xua I phu Iu ng cu a GM ga p ba I Io I ve chI ph no I
chung m I ba I Io I ma ho khng Ihe vuo I qua va o Iho I dIe m do .
No I ca ch kha c, vIe c DuranI xay du ng keIreIsu Iren gIa dInh qua n
IrI ngha Ia me nh Ie nh va kIe m soa I da gIa I Ihch Iy do cu a su suy
ye u cu a GM Irong 2S nam Iro Ia I day, cu ng nhu vIe c cng Iy khng
co kha nang xoay chuye n Iinh Ihe cu a chnh ho .
DIeu nay Iro nen ro rang Irong Ihap nIen 20 va 30 voI su xay
du ng keIreIsu IIe p Iheo: Sears, Roebuck. KhI Sears Iro Iha nh nha
ba n Ie Io n nha I nuo c My , ho Ia p Iu c nha n ra su ca n IhIe I pha I ke I
ho p ca c nha cung ca p chnh va o Ia p doa n cu a ho de Ia p ke hoa ch
chung, phaI IrIen va IhIeI ke san pham chung, cung nhu kIem
soa I chI ph Iren Ioa n b quy Irinh hoa I d ng. Nhung Ihay vi mua
Ia I nhu ng nha cung ca p na y, Sears ch mua m I Iuo ng c pha n
nho cu a ho m I ha nh d ng mang y ngha Iuo ng Irung cho su
cam keI hon Ia mI su dau Iu va Iheo doI cac quan he khac
bang hop dng. MI nha xay dung keIreIsu IIep Iheo co Ie Ia
keIreIsu Iha nh cng nha I, Iha m ch Iha nh cng hon ca nguo I Nha I
Ia cng Iy Marks & Spencer o Anh. Va o da u nhu ng nam 1930,
cng Iy nay hop nhaI va gan keI IaI ca cac nha cung cap vao he
Ih ng qua n Iy cu a cng Iy, nhung Ioa n b Ihu c hIe n qua ca c ho p
d ng Ihay vi mua c pha n hay mua Ia I Ioa n b nhu ng nha cung
cap do.
Chnh nhu ng nguo I Nha I da ba I chuo c m I ca ch co y Ihu c m
hinh cua Marks & Spencer vao Ihap nIen 60!
Trong moI Iruong hop, baI dau Iu GM, keIreIsu (su hop nhaI
vao mI he Ihng quan Iy cua cac doanh nghIep co IIen he voI
nhau ve kInh Ie hon Ia bI kIe m soa I ba ng Iua I pha p) Ia o ra Io I Ihe
chI ph I nhaI Ia 2S, nhIeu Iruong hop Ien IoI 30, Iao ra uu
Ihe na m quye n kIe m soa I va Ih ng IrI IhI Iruo ng cu ng nhu nga nh
kInh doanh.
Tuy nhIen keIreIsu cung chua du. No van con dua Iren quyen
Iu c. Du Ia GM, Sears, Roebuck; hay Marks & Spencer, hay ToyoIa
Ihi cng Iy Irung Iam va n na m quye n Iu c ve kInh Ie cao nha I. Ro
ra ng keIreIsu khng du a Iren su ho p Ia c ngang ba ng ma va n du a
Iren su phu Ihuc cua cac nha cung cap.
Tuy nhIen cang ngay cac chuI kInh Ie cang nI keI cac dI
Ia c Iha I su Ia I vo I nhau. Ca c d I Ia c na y Ia nhu ng Ihe che d c Ia p
va co quye n Iu c ngang nhau; cha ng ha n su IIen ke I gIu a m I cng
Iy duoc pham va khoa sInh vaI hoc cua mI Iruong daI hoc Ion
nao do, hay cac IIen doanh gIua cac cng Iy My va NhaI sau The
chIe n Ihu II. Do cu ng Ia dIe u xa y ra Irong ca c IIen ke I Ia m an gIu a
ca c cng Iy ho a cha I, duo c pha m, hay gIu a ca c cng Iy ve dI
Iruye n ho c, sInh ho c phan Iu v.v...
Ca c cng Iy cng nghe mo I co Ihe co quy m nho , va ra I ca n
v n. Nhung ho co cng nghe d c Ia p, vi Ihe ho Ia ca c d I Ia c quan
Irong ve cng nghe. Ho co quyen Iua chon Irong vIec IIen mInh
IIen keI, khac voI cac cng Iy duoc pham hay hoa chaI co bu. Va
dIeu Iuong Iu cung xay ra o cng nghe Ihng IIn va o nganh IaI
122 123
chnh. Ro ra ng Irong nhu ng Iruo ng ho p na y ca keIreIsu cu ng nhu
menh Ienh kIem soaI deu khng con y ngha.
Vi vay chung Ia can dInh ngha IaI quy m quan IrI. Qua n tr
pha i bao g m toa n b quy trnh. DI voI kInh doanh, dIeu nay
ngha Ia Ioan b quy Irinh kInh Ie.
Gia dinh mo i da nh cho qua n Iri, ca Iren phuong die n ly
IhuyeI ln Ihuc hanh, la: quy m quan Iri khng phai do phap
luI quy dinh.
Qua n Iri pha i mang Inh v n ha nh, hoa I d ng, bao g m Ioa n
b quy Irnh, Ip Irung vao keI qua va Ihanh Ich hoaI dng
Iren Ioan b chui cac hoaI dng kinh Ie.
Quy m qua n Iri do chnh Iri quy dinh
HIen nay nguoI Ia van coI Ia duong nhIen Irong ca Iy IhuyeI
Ia n Ihu c ha nh qua n IrI ra ng ne n kInh Ie qu c gIa Ia mI Iruo ng
cua quan IrI va I chuc ke ca doanh nghIep va I chuc phI IoI
nhua n.
GIa dInh na y gIa I Ihch kha I nIe m da qu c gIa Iheo kIe u Iruye n
Ih ng.
Chu ng Ia bIe I ra ng Iruo c The chIe n Ihu I m I b pha n Io n ha ng
hoa che Iao va cac dIch vu IaI chnh cua Ihe gIoI deu mang Inh
cha I da qu c gIa nhu nga y nay. Nam 1913, m I cng Iy ha ng
da u Irong ba I ky nga nh na o cu ng co doanh s ba n ha ng ngoa I
nuo c cao khng ke m doanh s ba n ha ng n I dIa. Tuy nhIen, vIe c
san xuaI cua ho Iun dIen ra Irong pham vI bIen gIoI mI quc
gIa na o do .
MI v du:
Nha cung cap phuong IIen chIen Iranh Ion nhaI cho quan dI
Y Irong The chIen Ihu I Ia mI cng Iy Iuy non Ire nhung phaI
IrIen raI II cng Iy IIaI o TurIn cng Iy nay cung cap Ioan
b xe hoI va xe IaI cho quan dI Y. Nha cung cap phuong IIen
chIe n Iranh Io n nha I cho quan d I A oHung cu ng Ia I Ia m I cng
Iy o VIenna Ien IIaI, chI nhanh nhung co quy m Ion gap haI, ba
Ian cng Iy IIaI me. Ly do Ia vi AoHung Ia mI IhI Iruong Ion
(dng dan cu hon Y), phaI IrIen cao hon (nhaI Ia o khu vuc pha
Tay). IIaIAo hoan Ioan Ihuc so huu cua IIaIY. Tuy nhIen ch
Iru pha n IhIe I ke , IIaIA o hoa n Ioa n d c Ia p, mo I Ihu cng Iy na y
su du ng de u duo c mua hay Ia m Ia I A o, mo I sa n pha m de u ba n
IaI Ao, moI nhan vIen ke ca CLO deu Ia nguoI Ao. Vi Ihe khI The
chIen Ihu I baI dau va haI nuoc Y Ao Iro Ihanh ke Ihu, IaI ca
nhu ng gi ma nguo I A o pha I Ia m Ia ... d I Ien Ia I khoa n ngan ha ng
cua cng Iy IIaIAo, con IaI moI Ihu van IIep Iuc hoaI dng binh
Ihuo ng nhu cu .
Nga y nay ngay ca nhu ng nga nh Iruye n Ih ng nhu nga nh xe
hoI hay ba o hIe m cu ng khng co n duo c I chu c Iheo ca ch Iren
day nu a.
Nhu ng nga nh cng nghIe p ha u The chIe n Ihu II nhu duo c pha m,
cng nghe Ihng IIn Iha m ch co n khng duo c I chu c Iha nh
nhung don vI nI dIa va quc Ie nhu GM hay AIIIanz ngay
nay. Nguo c Ia I chu ng duo c I chu c Iheo nhu ng he Ih ng Ioa n ca u,
Irong do mo I nhIe m vu ca nhan, Iu nghIen cu u, IhIe I ke , ky Ihua I,
phaI IrIen den kIem Ira, che Iao va markeIIng... IaI ca deu duoc
I chuc mI cach xuyen quc gIa.
MI Iap doan duoc pham Ion co bay phong Ih nghIem o bay
124 125
qu c gIa kha c nhau, m I pho ng Ia p Irung va o m I Inh vu c nghIen
cu u kha c nhau nhung Ia I ca de u hoa I d ng duo I ca I Ien chung
pho ng nghIen cu u, cu ng ba o ca o cho m I gIa m d c nghIen cu u
Ia I H I so . Cu ng cng Iy do co 11 nha ma y che Ia o o ca c qu c
gIa kha c nhau, m I nha ma y chuyen ve m I nho m sa n pha m na o
do de phan ph I va ba n Iren IhI Iruo ng Ioa n ca u. Cng Iy co m I
gIam dc y Ie, Ia nguoI quyeI dInh mI san pham Ihuc moI se
duoc Ihu o dau Irong s nam hay sau quc gIa. Tuy nhIen, vIec
quan Iy ruI ro ngoaI hI IaI Iap Irung o mI dIa dIem duy nhaI
cho Ioan b he Ihng.
Trong cac cng Iy da quc gIa Iheo kIeu Iruyen Ihng, Ihuc Ie
kInh Ie va Ihuc Ie chnh IrI Ia dng dang nhau. NoI Iheo ngn
ngu nga y nay Ihi qu c gIa Ia m I don vI kInh doanh. Co n Irong
ca c Ia p doa n xuyen qu c gIa nga y nay (va ca Irong ca c Ia p doa n
da quc gIa cu, ho buc phaI Iu chuyen dI), mI quc gIa ch Ia
m I Irung Iam chI ph. Do Ia m I ca I gi do phu c Ia p hon nhIe u
so vo I m I don vI I chu c hay kInh doanh, chIe n Iuo c, sa n xua I
v.v...
Qua n IrI va duo ng bIen gIo I qu c gIa nga y nay khng co n d ng
da ng nu a. Quy m qua n IrI khng co n do chnh IrI quy dInh,
nhung duong bIen gIoI Ihi van con quan Irong.
Tuy nhIen, gIa dInh moI phaI Ia:
Bien gioi quc gia quan Irong chu yeu nhu mI su han che,
go bo. Thuc hanh quan Iri (khng ch quan Iri kinh doanh ma
co n la qua n Iri no i chung) ca ng nga y ca ng pha i duo c dinh ngha
bo i cng vi c, hoa I d ng hon la bo i chnh tr.
La nh dia cu a qua n Iri la n i b I chu c
Ta I ca ca c gIa dInh Iruye n Ih ng de u da n Io I m I ke I Iua n: la nh
a cu a qua n tr la ph n bn trong cu a t ch c.
GIa dInh na y gIa I Ihch su phan bIe I gIu a qua n IrI va nghe kInh
doanh.
Trong Ihuc hanh Ihi su phan bIeI Iren khng co may y ngha.
Khng co nghe kInh doanh Ihi ro ra ng m I doanh nghIe p hay ba I
ky I chuc nao deu khng In IaI duoc.
Can hIeu ro ngay Iu dau rang quan IrI va nghe kInh doanh ch
Ia haI chIe u kch kha c nhau cu a cu ng m I nhIe m vu ma IhI. M I
nha kInh doanh khng bIe I qua n IrI, hay m I nha qua n Iy ma
khng hoc cach dI moI, sang Iao se deu IhaI baI. Cac I chuc
ngay nay deu phaI duoc IhIeI ke de Ihay dI, hon Ihe nua, Iao ra
Ihay d I hon Ia d I pho Ihu d ng vo I chu ng.
Tuy nhIen ca c hoa I d ng kInh doanh kho I da u va Ia p Irung va o
ben ngoaI I chuc. DIeu nay khng phu hop voI gIa dInh Iruyen
Ihng ve Ianh dIa cua quan IrI, do do chung duoc coI Ia haI Inh
vu c hoa n Ioa n kha c nhau, khng Ihe Iuong ho p. Tuy nhIen, I
chu c na o coI qua n IrI va nghe kInh doanh Ia kha c nhau, chu chua
no I Io I khng ke I ho p duo c vo I nhau, Ihi I chu c do so m mu n
se IhaI baI.
Su Ia p Irung va o ben Irong cu a qua n IrI IIe p Iu c Iang Ien Irong
nhu ng Iha p ky ga n day do su pha I IrIe n cu a cng nghe Ihng
IIn. Cho de n nay, cng nghe Ihng IIn duo ng nhu Ia m ha I qua n
IrI nhIeu hon Ia Iam IoI cho no.
GIa dInh Iruyen Ihng rang Ianh dIa cua quan IrI Ia ben Irong
126 127
I chuc ham y rang quan IrI ch IIen quan voI n Iuc va chI ph
ma IhI. Bo I n Iu c Ia Ihu duy nha I I n Ia I ben Irong m I I chu c,
va Iuong Iu nhu Ihe , mo I Ihu ben Irong I chu c de u Ia m I Irung
Iam chI ph.
Tuy nhien, moi keI qua cua I chuc lai In Iai o ben ngoai!
Chu ng Ia co Ihe hIe u duo c Ia I sao qua n IrI kho I da u Ia m I quan
Iam den phan ben Irong cua I chuc. KhI nhung I chuc Ion dau
IIen xuaI hIen vao khoang nam 1870, Ihach Ihuc daI ra Ia quan
IrI nI b, vi Iruoc do chua aI phaI Iam chuyen nay ca. Su ra doI
cua gIa dInh nay Ia co Ihe hIeu hay gIaI Ihch duoc. Tuy nhIen,
su IIep Iuc duy Iri mI gIa dInh nhu vay IaI hoan Ioan khng co
y ngha gi heI, vi no mau Ihuan voI chuc nang va ban chaI cua
I chuc.
Quan IrI phaI Iap Irung vao k t qua va tha nh tch hoa t ng
cua I chuc. NhIem vu dau IIen, kho nhaI va quan Irong nhaI
cua I chuc Ia xac dInh duoc dau Ia keI qua va Ihanh Ich hoaI
dng cua no. Vi vay, nhIem vu dac Irung cua dI ngu quan IrI Ia
I chuc cac ngun Iuc cua I chuc de daI keI qua bn ngoa i t
ch c.
GIa dInh moI, Iam co so cho khung mau moI cua quan IrI (vua
nhu Ia m I mn ho c, vu a Ia m I Ihu c ha nh), do do pha I Ia :
Qua n Iri I n Ia i v lo i ch cu a ke I qua cu a I chu c. Qua n Iri
b I ngu n Iu ca c ke I qua duo c du Inh, qua n Iri pha i I chu c
ca c ngu n lu c cu a I chu c de da I duo c nhu ng ke I qua y. Qua n
Iri la chu c nng khie n cho I chu c (Ihu c b I cu Ihe loa i va quy
m na o) co kha nng Ia o ra ca c ke I qua ben ngoa i chnh no .
Chuong na y khng dua ra ca c cau Ira Io I, ma ch c ga ng neu
Ien nhu ng cau ho I. Tuy nhIen, da ng sau nhu ng cau ho I do Ia m I
su Ihau hIeu, rang: Irung Iam cua xa hI hIen daI, kInh Ie hay
c ng d ng hIe n da I nga y nay khng pha I Ia cng nghe , Ihng IIn
hay nang sua I; ma pha I Ia ca c th ch , t ch c c qua n ly ,
chu ng la ca c c quan ta o ra k t qua cho xa h i. Quan IrI chnh
Ia cng cu , chu c nang gIu p ca c I chu c, Ihe che do co kha nang
Ia o ra ke I qua mong mu n.
Tuy nhIen, dIe u na y co n Ia o ra m I khung ma u mo I nu a ve qua n
IrI sau day.
M i quan Im va Ira ch nhie m cu a qua n Iri la I I ca nhu ng g
a nh huo ng de n Iha nh Ich va ke I qua cu a I chu c du chu ng o
ben Irong hay ben ngoai I chuc, du chung Ihuc hay khng
Ihuc quyen kiem soaI cua I chuc.
128 129
1iNH HOA UA N 1ii CU A LiUCi8i 1HONG 1iN CA N 1HiL 1 CHO NHA UA N L
kha I nIe m va cng cu Iun phu Ihu c Ia n nhau, Iuong Ihch vo I
nhau, ca I na y Ihay d I ca I kIa va nguo c Ia I. Trong Iruo ng ho p na y,
kha I nIe m Ia kInh doanh, co n cng cu Ia cng cu Ihu Iha p Ihng
IIn. Ca c cng cu na y cho phe p chu ng Ia (du ng hon Ia bu c chu ng
Ia) phaI co cach nhin khac han ve kInh doanh, cu Ihe Ia:
h KInh doanh Ia su huy d ng ca c ngu n Iu c, chuye n d I chI
ph Iha nh sa n Iuo ng, Ihu nha p
h KeI nI mI chuI kInh Ie, dIeu ma cac nha quan Iy can
hIeu mI cach Ing quaI de co Ihe quan Iy chI ph cua ho
h La mI co quan cua xa hI, Iao ra cua caI
h Vua Ia nguoI Iao ra, vua Ia sInh vaI cua mI mI Iruong
vaI chaI. MI Iruong nay Ia khu vuc ben ngoaI I chuc, noI
co co hI va keI qua, cung nhu cac nguy co de doa su Ihanh
cng va In IaI cua baI cu mI I chuc nao
Chuong na y ba n ve ca c cng cu gIu p nha qua n Iy Ihu Iha p duo c
cac Ihng IIn can IhIeI, cung nhu nhung khaI nIem dang sau cac
cng cu do . M I s cng cu da I n Ia I Iruo c do , song chu ng chua
Iu ng duo c su du ng va o vIe c qua n Iy doanh nghIe p. M I s kha c
ca n duo c dIe u chnh Ia I. Va cu ng co m I s cng cu nu a ca n duo c
IhIe I ke cho Iuong IaI.
Du chu ng Ia ch vu a mo I hIe u ca ch Ihu c su du ng Ihng IIn nhu
Ia m I cng cu , chu ng Ia va n co Ihe pha c ho a nhu ng pha n chnh
ye u cu a m I he Ih ng Ihng IIn ma nha qua n Iy ca n co de qua n
IrI doanh nghIep. Theo do, chung Ia cung co Ihe baI dau hIeu
duo c nhu ng kha I nIe m Ia m ne n mo ng cho kInh doanh co Ihe
goI Ia mI I chuc duoc IaI IhIeI ke ma nha quan Iy can phaI
quan Iy Irong Iuong IaI.
7.
JI!G J!! C^! JI!LJ
CI !I^ QI^! IY
K
e Iu khI cac cng cu xu Iy du IIeu xuaI hIen Ian dau IIen, ba
b n chu c nam Iruo c day, ca c doanh nhan vu a da nh gIa qua
cao Ia I vu a da nh gIa qua Iha p Ia m quan Iro ng cu a Ihng IIn Irong
I chu c. Chu ng Ia da nh gIa qua cao Ihng IIn khI no I ve ca c hinh
ma u kInh doanh do ma y Inh Ia o ra, nhu ng hinh ma u co Ihe ra
quye I dInh va dIe u ha nh da s cng vIe c kInh doanh. Nguo c Ia I
chu ng Ia cu ng da nh gIa qua Iha p ca c cng cu mo I na y khI coI
chu ng Ia nhu ng phuong IIe n de Ihu c hIe n I I hon ca c cng vIe c
ma nha qua n Iy dang Ia m.
Tuy nhIen, nguoI Ia khng he noI Ihem dIeu gi ngoaI vIec cac
hinh mau kInh doanh noI Iren dua ra cac quyeI dInh kInh Ie.
Cho de n nay, do ng go p Io n nha I cu a ca c cng cu xu Iy du IIe u
van nam Irong Inh vuc hoaI dng chu khng phaI Ia quan IrI.
Du co Iu c da nh gIa qua cao, co Iu c da nh gIa qua Iha p ca c cng
vIe c no I Iren, nguo I Ia va n chua nha n ra m I dIe u quan Iro ng ra ng
chung se Ihay dI ve can ban cac nhIem vu phaI gIaI quyeI. Cac
130 131
Ihe hach Ioan Iheo phuong phap ke Ioan chI ph Iruyen Ihng,
Ihu c ra co Ihe ba ng va dI khI Io n hon chI ph do Ia m dIe u gi do .
Do do , ke Ioa n chI ph Iheo hoa I d ng khng ch dem Ia I su kIe m
soaI II hon ma con cho phep kIem soaI keI qua nua.
Phuong phap ke Ioan chI ph Iheo Iruyen Ihng cho rang mI
hoa I d ng cu Ihe pha I duo c Ihu c hIe n hon nu a, duo c Ihu c hIe n
ngay Ia I ch no dang duo c Ihu c hIe n Iu c na y. Nguo c Ia I, ke Ioa n
chI ph dua Iren hoaI dng daI ra cau hoI: LIeu co can Ihuc hIen
dIe u do khng7 Ne u co , ca n Ihu c hIe n o dau7 Phuong pha p ke
Ioa n na y ke I ho p m I Ioa I hoa I d ng kha c nhau Phan Ich gIa
IrI, phan Ich quy Irinh, quan IrI chaI Iuong, va Inh Ioan chI ph
vao Irong mI phan Ich chung.
Su du ng phuong pha p na y, ke Ioa n chI ph du a Iren hoa I d ng
co Ihe Iam gIam dang ke chI ph san xuaI, Irong mI s Iruong
ho p co Ihe Ien de n m I pha n ba chI ph, hoa c hon. Tuy nhIen,
anh huong Ion nhaI cua no co Ihe Ihay Irong cac nganh dIch vu.
Trong da s cac cng Iy san xuaI, ke Ioan chI ph Ia khng du.
Tuy nhIen, ca c nga nh dIch vu nhu ngan ha ng, cu a ha ng ba n Ie ,
benh vIen, Iruong hoc v.v... hau nhu khng co Ihng IIn ve chI
ph.
Phuong pha p ke Ioa n chI ph du a Iren hoa I d ng gIa I Ihch cho
Ia hIe u Ia I sao phuong pha p ke Ioa n chI ph Iheo I I Iruye n Ih ng
Ia I khng hIe u qua d I vo I nhu ng cng Iy dIch vu . Khng pha I
ky Ihua I ha ch Ioa n saI, ma Ia do phuong pha p Iruye n Ih ng da
co nhu ng gIa dInh saI Ia m. Ca c cng Iy hoa I d ng Irong nga nh
dIch vu khng Ihe Inh Ioan chI ph cua Iung hoaI dng rIeng Ie
nhu cac cng Iy san xuaI, ma phaI gIa dInh rang ch co mI chI
ph: chI ph cu a Ioa n b he Ih ng m I chI ph c dInh Irong ba I
ky khoang IhoI gIan nao. Su phan bIeI gIua dInh ph va bIen ph
Tu ke Ioa n chi ph de n kie m soa I sa n luo ng
Co Ie chung Ia da dI xa nhaI khI IaI IhIeI ke ca kInh doanh va
Ihng IIn Irong m I Inh vu c co Ie Ia mang Inh Iruye n Ih ng nha I
Irong he Ihng Ihng IIn: do Ia ke Ioan. Thuc Ie, nhIeu doanh
nghIep da chuyen Iu phuong phap ke Ioan chI ph Iheo Iruyen
Ihng sang vIec Inh Ioan chI ph Iheo hoaI dng. DIeu nay vua
Ihe hIe n m I kha I nIe m mo I ve qua Irinh kInh doanh, nha I Ia d I
vo I ca c nha sa n xua I, vu a Ihe hIe n nhu ng ca ch Ihu c do Iuo ng mo I.
Theo phuong phap ke Ioan chI ph Iruyen Ihng (do cng Iy
GM Iap ra cach day bay Ihap ky), Ioan b chI ph san xuaI bang
I ng chI ph cu a ca c hoa I d ng don Ie . Tuy nhIen, chI ph quye I
dInh kha nang ca nh Iranh va Io I nhua n Ia I Ia chI ph cu a ca m I
quy Irinh, va do chnh Ia caI ma phuong phap moI (Inh Ioan chI
ph du a Iren hoa I d ng) Iheo do I va Ia m cho co Ihe qua n Iy duo c.
TIen de cua phuong phap nay Ia vIec cho rang san xuaI Ia mI
quy Irinh gan keI, khoI dau bang vIec nguyen vaI IIeu, phu Iung
duo c dua Io I nha ma y, va IIe p dIe n ca sau khI sa n pha m cu I cu ng
da den Iay nguoI su dung. Ph dIch vu va Iap daI deu duoc coI Ia
chI ph cu a m I sa n pha m, ngay ca khI chu ng duo c kha ch ha ng
Ihanh Ioan dI chang nua.
Ke Ioa n chI ph Iruye n Ih ng do Iuo ng ca c chI ph de Ia m dIe u
gi do , v du nhu vIe c ca I m I ren Iren m I chIe c dInh c. Ke Ioa n
chI ph Iheo hoa I d ng co n Iheo do I ca nhu ng chI ph do khng
Ia m m I dIe u gi do , cha ng ha n nhu chI ph khI ma y mo c bI ho ng,
chI ph cho do I m I phu Iu ng, nguyen va I IIe u na o do , hay chI
ph su a chu a, Ioa I bo m I sa n pha m bI I I. ChI ph cu a nhu ng
vIe c Iren (chI ph do khng Ia m dIe u gi) v n khng duo c, va khng
132 133
nghIe m), noI ha u nhu khng Ihe do Iuo ng nang sua I, chu ng Ia se
pha I du a va o nhu ng da nh gIa hon Ia nhu ng Ihuo c do cu Ihe . Tuy
nhIen Irong vo ng 101S nam nu a, Irong ca c nga nh dIch vu va
nhu ng I chu c du a Iren kIe n Ihu c, nguo I Ia ca n pha I IhIe I Ia p duo c
nhu ng cng cu da nh gIa IIn ca y de do Iuo ng va qua n Iy chI ph,
va IIen he nhung chI ph do voI keI qua.
Nhu ng suy ngh ky Iuo ng hon ve chI ph Irong ca c nga nh dIch
vu se gIup hIeu hon ve cac chI ph Ihu huI va gIu duoc khach
ha ng Irong ca c Ioa I hinh kInh doanh kha c nhau. Ne u ca c Ia p doa n
nhu GM, Iord, ChrysIer Ihu c hIe n phuong pha p ke Ioa n chI ph
Iheo hoaI dng noI Iren, ho da co Ihe som nhan ra su v ch cua
ca c chIe n Iuo c khuye n ma I Irong nhu ng nam vu a qua, Iheo do
nhung nguoI moI mua xe duoc gIam gIa dang ke. Cac chIen dInh
khuyen maI nay Ihuc su da Iam ba daI gIa xe hoI ke Iren In raI
nhIe u IIe n ba c, va Ie hon Ia da Ia m gIa m m I s Iuo ng Io n kha ch
hang IIem nang cua ho.
Tu ly Ihuye I pha p lu I de n Ihu c Ie kinh doanh
Ch xa c dInh duo c chI ph cho ca c hoa I d ng va n Ia chua du .
De ca nh Iranh Iha nh cng, m I cng Iy ca n bIe I chI ph cu a Ioa n
b chuI kInh Ie, can phI hop voI nhung Ihanh vIen khac Irong
chuI nay de quan Iy chI ph va II da hoa Ihu nhap. Theo cach
nay, cng Iy chuyen Iu vIec ch Inh Ioan chI ph dI voI nhung
gi xay ra ben Irong I chuc sang vIec Inh Ioan chI ph cua Ioan
b mI quy Irinh kInh Ie, Irong quy Irinh do ngay ca mI cng
Iy Ion nhaI cung ch Ia mI maI xch.
MI phap nhan, mI cng Iy Ia mI Ihuc Ie dI voI c dng,
khng co may y ngha Irong nganh dIch vu. MI gIa dInh co ban
nua cua phuong phap ke Ioan Iruyen Ihng cung khng co gIa
IrI: Lao dng co Ihe Ihay Ihe bang Iu ban. Cu Ihe, Irong nhung
I chuc cng vIec dua Iren kIen Ihuc, nhung su dau Iu Ihem ve
v n dI khI Ia I ke o Iheo su gIa Iang ve Iao d ng. V du , m I be nh
vIen mua mI IhIeI bI chan doan moI se can Iuyen Ihem ba, bn
nhan vIen de van hanh IhIeI bI do.
Do mo I chI ph Ia c dInh Irong m I khoa ng Iho I gIan, ca c ngu n
Iu c Ia I khng Ihe Ihay d I cho nhau, nen chI ph pha I duo c Inh
Ioa n Iren Ioa n b quy Irinh hoa I d ng do chnh Ia gIa dInh cu a
phuong pha p ke Ioa n du a Iren hoa I d ng. KhI a p du ng va o nga nh
dIch vu, chung Ia se co duoc Ihng IIn ve chI ph va kIem soaI
Ihu nha p.
V du, Irong nhIeu Ihap ky vua qua, cac ngan hang da c gang
a p du ng phuong pha p ke Ioa n chI ph Iruye n Ih ng song khng
Ihu duoc may keI qua. GIo day ho baI dau daI ra cau hoI HoaI
dng nao Ia Irung Iam cua chI ph va keI qua7 Cau Ira IoI Ia:
phuc vu khach hang. ChI ph cho mI khach hang Irong baI cu
Inh vuc nao cua ngan hang deu Ia mI dInh ph. Do do Ihu
nhap Iu mI khach hang (ca Ing s dIch vu ma khach hang do
su dung va su keI hop cua cac dIch vu ay) se quyeI dInh chI ph
va Io I nhua n. Ca c cu a ha ng ba n Ie , nha I Ia o Tay u, da hIe u duo c
dIe u na y. Ho gIa dInh ra ng m I khI m I gIan ha ng duo c b Ir Ihi
chI ph cho no Ia c dInh va cng vIec cua quan IrI Ia II da hoa
Ihu nha p Iu no Irong m I khoa ng Iho I gIan nha I dInh. Chnh vIe c
Iap Irung vao kIem soaI Ihu nhap se gIup ho Iang IoI nhuan baI
chap gIa ha va IoI nhuan bIen Ie Ihap.
Ca c nga nh dIch vu ch mo I ba I da u a p du ng ca c kha I nIe m mo I
ve chI ph. Trong mI s Inh vuc nhu nghIen cuu (phong Ih
134 135
ChevroIeI, sa p nha p chu ng Iha nh cng Iy mo I GM CorporaIIon.
De n 1916, ng Iha nh Ia p m I cng Iy con Ien Ia UnIIed MoIors
de mua Ia I ca c cng Iy sa n xua I phu Iu ng, cu ng vo I quy m nho
va dang kInh doanh Iha nh cng. Su mua Ia I da u IIen Ia d I vo I
cng Iy DeIco, noI dang gIu ba n quye n pha I mInh ve he Ih ng Iu
khoI dng cua CharIes KeIIerIng.
Tng cng DuranI mua haI muoI cng Iy co vaI Iro nha cung
ca p. Cng Iy cu I cu ng ma ng mua Ia IIsher Body, va o nam
1919, m I nam Iruo c khI ng Ia bI Ia I d kho I cuong vI CLO. KhI
chu Iruong mua IaI cac cng Iy cung cap nguyen vaI IIeu va cac
cng Iy san xuaI phu Iung, DuranI mun Iao ra mI quy Irinh
sa n xua I xe hoI mo I Iu da u de n cu I, d ng Iho I ca ch na y cho phe p
cng Iy qua n Iy I ng chI ph cho m I sa n pha m nhu Ia m I do ng
chI ph duy nhaI. Nhu vay co Ihe noI chnh DuranI da Iao ra
KeIreIsu.
Tuy nhIen, den Ihap nIen S0, KeIreIsu cua DuranI Iro Ihanh...
m I chIe c Iho ng Io ng Iha I Ia y c GM. VIe c Iha nh Ia p cng doa n
Ia m Iang chI ph Iao d ng cu a GM so vo I nhu ng d I Ihu ca nh Iranh
d c Ia p kha c. Trong khI do , ca c cng Iy kha ch ha ng nhu Packard
va SIudebaker, vn Iung mua S0 san pham dau ra cua cac b
phan san xuaI phu Iung cua GM, IaI Ian IuoI bIen maI; khIen su
kIe m soa I cu a GM d I vo I chI ph va cha I Iuo ng cu a ca c nha cung
ca p chnh cu ng bIe n ma I Iheo. Tuy nhIen, Irong su I hon 40 nam,
he Ih ng ke Ioa n chI ph cu a GM da Ia o ra cho ho m I Io I Ihe da ng
ke so voI hau heI cac dI Ihu canh Iranh khac (nhu SIudebaker).
Cng Iy Sears, Roebuck and Company Ia cng Iy dau IIen baI
chuo c he Ih ng cu a DuranI. Trong nhu ng nam 1920 ho ky nhu ng
ho p d ng da I ha n vo I ca c nha cung ca p va mua m I pha n nho
c phIe u Iu nhu ng cng Iy na y. Ba ng ca ch na y ho co Ihe Iham
chu no , nhan vIen v.v..., nhung ve ma I kInh Ie ma no I Ihi no se
Ia m m I su hu ca u. Ba muoI nam Iruo c day CocaCoIa ch Ia m I
cng Iy nhuo ng quye n kInh doanh, ca c cng Iy do ng chaI d c
Ia p sa n xua I ra Ioa I sa n pha m na y. Co n nga y nay CocaCoIa da
so hu u ha u he I ca c hoa I d ng do ng chaI Iren Ia nh Ih nuo c My .
Nhung nhu ng kha ch ha ng u ng CocaCoIa Iha m ch ca m I s
I nguoI bIeI ve nhung dIeu Iren IaI khng can phaI quan Iam
de n nhu ng dIe u do . Ca I da ng quan Iam Iren IhI Iruo ng Ia Ihu c Ie
kInh Ie, chI ph cua Ioan b qua Irinh san xuaI, baI ke aI so huu
qua Irinh do.
Trong IIch su kInh doanh, Ihuo ng xa y ra cau chuye n: m I cng
Iy v danh Iu dau do xuaI hIen va vuoI qua nhung dI Ihu dang
dan dau IhI Iruong mI cach de dang. Ly do dua ra Ihuong Ia
chIe n Iuo c I I hon, cng nghe cao hon, markeIIng hay quy Irinh
sa n xua I IInh go n hon v.v... Lun Iun nhu ng ke mo I de n co duo c
Io I Ihe so sa nh ve chI ph, khoa ng 30. Ly do cho dIe u na y Iun
gIng nhau: cng Iy moI den bIeI ve chI ph va quan Iy chI ph
cua Ioan b chuI kInh Ie hon Ia ch quan Iy chI ph cua chnh
ho .
ToyoIa Ia mI v du dIen hinh ve vIec mI cng Iy nam ro va
qua n Iy duo c chI ph cu a ca c nha cung ca p va ca c nha phan ph I.
TaI nhIen IaI ca ho deu nam Irong mI KeIreIsu. Qua mang IuoI
do, ToyoIa quan Iy Ing chI ph san xuaI, phan phI va dIch vu
dI voI san pham xe hoI cua ho nhu Ia mI dong chI ph duy
nhaI, Iim ra noI nao co chI ph nho nhaI va Ihu nhap Ion nhaI.
Quan Iy dong chI ph kInh Ie khng phaI Ia mI phaI mInh
cu a nguo I Nha I, ma Ia cu a nguo I My nguo I sa ng Ia p GM WIII
DuranI. Va o khoa ng 1908, DuranI ba I da u mua Ia I nhu ng cng
Iy xe hoI nho va Iha nh cng BuIck, OIdsmobIIe, CadIIIac,
136 137
doan IhIeI ke Iro dI. MaI den gan day, nhung cng Iy nhu Iren
va n Ia ngoa I Ie . Nguo I Nha I a p du ng phuong pha p na y Iruo c IIen
cho ca c ha ng ho a xua I kha u. Nga y na y, WaIMarI va ca c cu a ha ng
gIa m gIa kha p ca c nuo c My , Nha I va chau u de u dang Ihu c ha nh
Inh chI ph Iheo gIa. Day chnh Ia dIeu Iy gIaI cho Ihanh cng
ga n day cu a ChrysIer va GM. Tuy nhIen ca c cng Iy ch co Ihe a p
du ng phuong pha p na y ne u ho bIe I va qua n Iy duo c Ioa n b chI
ph cua chuI kInh Ie.
Y Iuong Iuong Iu cung ap dung cho vIec Ihue ngoaI, cac IIen
mInh, IIen doanh Iu c Ia d I vo I ca u Iru c kInh doanh xay du ng
Iren m hinh IIen ke I hon Ia kIe m soa I. Ca c I chu c nhu va y ca ng
Iu c ca ng Iro Iha nh hinh ma u cho su Iang Iruo ng Irong ne n kInh
Ie Ioa n ca u hm nay, chu khng pha I Ia m hinh cng Iy me
cng Iy con nhu Iruo c day.
VIec chuyen dI sang hinh Ihuc Inh Ioan chI ph Iheo chuI
kInh Ie Ia mI cng vIec kho khan cho da s cng Iy. VIec nay
doI hoI cac he Ihng ke Ioan dng b hoac I nhaI Ia Iuong hop
Irong cu ng m I chu I kInh Ie , Irong khI Iren Ihu c Ie m I cng Iy
co m I he Ih ng ke Ioa n rIeng va aI cu ng cho minh Ia du ng. Tuong
Iu, vIec Inh Ioan chI ph Iheo cach nay doI hoI su chIa se Ihng
IIn gIu a ca c cng Iy, dIe u khng Ihe Ihu c hIe n I I ngay Irong pha m
vI m I cng Iy rIeng Ie . Ba I cha p nhu ng Iha ch Ihu c na y, ca c cng
Iy (nhu P&G) van dang c gang Iim ra nhung cach Ihuc de Ihuc
ha nh Inh Ioa n chI ph Iheo chu I kInh Ie . A p du ng hinh ma u WaI
MarI Irong vIec xay dung quan he gan guI voI cac nha cung cap,
P&G dang baI dau xay dung he Ihng chIa se Ihng IIn va quan
Iy chuI kInh Ie voI ba Iram nha ban Ie hIen dang Ihuc hIen vaI
Iro phan phI san pham cua cng Iy Iren IhI Iruong Ihe gIoI.
khao y kIen cua cac nha cung cap khI IhIeI ke san pham, cung
nhu de co Ihe hIeu va quan Iy Ioan b dong chI ph dIeu dem
IaI IoI Ihe so sanh cho cng Iy qua nhIeu Ihap ky.
Da u nhu ng nam 1930, cng Iy Marks & Spencer o London cu ng
ba I chuo c Sears va da I ke I qua Iuong Iu . Ma I 20 nam sau, nhu ng
nguo I Nha I Ba n, da u IIen Ia ToyoIa, mo I ho c Iheo ca Sears va Marks
& Spencer. R I de n Iha p nIen 80, he Ih ng WaIMarI dIe u chnh
phuong pha p na y ba ng ca ch cho phe p ca c nha cung ca p xe p ha ng
Iru c IIe p Ien ca c gIan ha ng, ba ng ca ch do , Ioa I bo vIe c Iuu kho ha ng
ho a, gIa m ga n m I pha n ba chI ph ba n Ie Iruye n Ih ng.
Tuy nhIen, nhung cng Iy Iren van ch Ia nhung ngoaI Ie. Du
cac kInh Ie gIa bIeI ve Iam quan Irong cua vIec Inh Ioan chI ph
cho Ioa n chu I kInh Ie Iu khI AIIred MarshaII vIe I ve dIe u na y cu I
nhu ng nam 1890, da s nhu ng nguo I Ia m kInh doanh va n coI
day ch Ia m I va n de Iy Ihuye I mo h . Tuy nhIen, ca ng nga y nguo I
Ia cang can quan Iy chuI chI ph kInh Ie. Thuc su ma noI, nha
quan Iy can I chuc va quan Iy khng ch chuI chI ph ma con
nhIeu Ihu khac nua nhaI Ia chIen Iuoc cua cng Iy va ke hoach
san pham nhu Ia mI Ing Ihe kInh Ie, baI chap cac ranh gIoI
Iheo IuaI phap gIua cac cng Iy khac nhau.
MI Iy do Ihuc day cac cng Iy chuyen sang vIec Inh Ioan chI
ph cua chuI kInh Ie Ia vIec chuyen Iu dInh gIa Iheo chI ph
sang Inh chI ph Iheo gIa. Truoc kIa, cac cng Iy khoI su bang
vIe c Inh Ioa n chI ph, sau do c ng Ihem m I pha n Io I nhua n bIen
Ie mong mun de co duoc gIa ban hang do Ia cach dInh gIa
Iheo chI ph. Sears va Marks & Spencer Iu Iau da chuyen sang
ca ch Inh chI ph Iheo gIa , Iheo do gIa ca (ma kha ch ha ng d ng
y Ihanh Ioan) se quyeI dInh chI ph duoc phep, baI dau Iu gIaI
138 139
da xa y ra m I va n de gi do ca n xu Iy . Ca c Ihuo c do no I Iren duo c
goI Ia Ihng IIn nen Iang.
Nhom cng cu Ihu haI IIen quan den nang suaI cua cac ngun
Iuc chnh. Cng cu Iau doI nhaI (co Iu hI The chIen Ihu II) do
Iuong nang suaI Iao dng chan Iay. HIen nay nguoI Ia dang phaI
IrIen cac Ihuoc do nang suaI cua cac cng vIec dIch vu, va cac
cng vIec dua Iren kIen Ihuc. Tuy nhIen ch do Iuong nang suaI
cua nguoI Iao dng van Ia chua du, nguoI Ia can cac s IIeu ve
nang suaI chung. DIeu do gIaI Ihch IaI sao phuong phap phan
Ich gIa IrI gIa Iang kInh Ie (economIc vaIueadded anaIysIs LVA)
IaI duoc ua Ihch nhu vay. LVA dua Iren dIeu ma moI nguoI da
bIeI Iu Iau: caI ma chung Ia goI Ia IoI nhuan Ihuc ra khng phaI
Ia Io I nhua n. Chu ng na o ma m I doanh nghIe p kIe m duo c Io I
nhua n Io n hon chI ph ve v n cu a no Ihi mo I Ihu c su Ia Ia m an
co Ia I. Ngay ca khI doanh nghIe p n p m I khoa n Ihue na o do cu ng
chua ha n Ia co Ia I. Ch khI Io I nhua n vuo I qua chI ph v n Ihi doanh
nghIe p mo I Ia o ra cu a ca I, va I cha I, nguo c Ia I Ihi doanh nghIe p
khng Ia o ra cu a ca I cho mI Iruo ng ma dang Ia n pha no . Vo I
ca ch do Iuo ng na y, co ra I I doanh nghIe p My Ihu c su Ia m an co
Io I ke Iu sau The chIe n Ihu II.
VoI vIec do Iuong gIa IrI cng Ihem Iren moI chI ph (ke ca chI
ph v n), phuong pha p LVA da do Iuo ng nang sua I cu a mo I ye u
I sa n xua I. Phuong pha p na y Ia I nhIen khng cho chu ng Ia bIe I
IaI sao mI san pham,dIch vu cu Ihe khng Iao ra gIa IrI cng
Ihem, hoa c chu ng Ia pha I Ia m gi ve dIe u do . Nhung no ch cho
chu ng Ia Iha y ca n pha I xa c dInh dIe u gi, co nen co nhu ng ha nh
d ng dIe u chnh hay khng. LVA cu ng co Ihe su du ng de xa c dInh
xem yeu I nao cua qua Irinh san xuaI Ihuc su hoaI dng II;
san pham,dIch vu, hoaI dng nao co nang suaI cao, Iao ra gIa
Du co ba I ky Iro nga I na o, vIe c Inh Ioa n chI ph Iheo chu I kInh
Ie da n da n se pha I duo c Ihu c hIe n. Ne u khng, ngay ca m I cng
Iy hIeu qua nhaI rI cung se chIu baI IoI ve chI ph.
Thng Iin de Ia o ra cu a ca i
Ca c doanh nghIe p pha I Ia o ra cu a ca I va I cha I, chu khng pha I
chung duoc Iao ra de kIem soaI chI ph. DIeu duong nhu Ia hIen
nhIen nay IaI khng duoc Ihe hIen Irong cac Ihuoc do Iruyen
Ihng. Cac sInh vIen ke Ioan nam Ihu nhaI duoc day rang bang
can d I ke Ioa n Ihe hIe n gIa IrI Ihanh khoa n cu a m I cng Iy, cung
ca p cho ca c chu no cu a cng Iy nhu ng Ihng IIn Irong Iruo ng
ho p xa u nha I. Nhung ca c cng Iy Ia p ra dau pha I de pha sa n;
nguoc IaI, chung phaI duoc quan Iy de Iao ra cua caI vaI chaI.
La m duo c dIe u do do I ho I nhu ng Ihng IIn cho phe p ca c nha qua n
Iy ra nhu ng da nh gIa du ng da n. B n b cng cu cha n doa n ca n
IhIe I Ia : Ihng IIn ne n Ia ng, Ihng IIn nang sua I, Ihng IIn ve kha
nang va Ihng IIn ve vIec phan chIa cac ngun Iuc khan hIem
b n cng cu na y ho p Iha nh cng cu qua n Iy cho doanh nghIe p
hIen daI.
Nho m cng cu xua nha I, duo c su du ng r ng ra I nha I Ia Iu ng
IIe n ma I va Inh Ihanh khoa n, hay ca c Ihuo c do Iruye n Ih ng nhu
Iy Ie Iuu kho va s san pham ban duoc, IoI Iuc IraI phIeu, Iy Ie
ca c khoa n pha I Ihu, doanh s ba n ha ng v.v... Ca c cng cu na y
co Ihe duoc xem nhu cac phuong phap chan doan Ihng Ihuong
cu a m I s ba c s: can na ng, nhIp IIm, nhIe I d , huye I a p, phan
Ich nuo c IIe u... be nh nhan. Ne u nhu ng ch s do binh Ihuo ng
Ihi cu ng chua no I Ien duo c dIe u gi. Ne u chu ng ba I Ihuo ng, Iu c Ia
140 141
dI7 LIe u chu ng co co n Ia nhu ng nang Iu c du ng da n va phu ho p
hay khng, hay ca n duo c Ihay d I7
Cho de n nay, ca c Iranh Iua n ve nang Iu c c I Io I da pha n mang
Inh chaI gIaI IhoaI. Tuy nhIen, mI s cng Iy co Irung, chuyen
mn ho a cao dang ba I da u xay du ng phuong pha p do Iuo ng va
qua n Iy nhu ng nang Iu c na y. Buo c da u IIen Ia Iheo do I cha I che
Ihanh Ich cua ban Ihan va cua dI Ihu canh Iranh, Iim kIem
nhung Ihanh cng va IhaI baI khng duoc du bao Irong Ihanh
Ich. Ca c Iha nh cng chnh Ia nhu ng gi IhI Iruo ng coI Ia co gIa IrI
va sa n Io ng Ihanh Ioa n, chu ng ch ra noI ma cng Iy co Io I Ihe .
Nguo c Ia I, ca c Iha I ba I khng do Iuo ng Iruo c Ia da u hIe u da u IIen
cho Iha y IhI Iruo ng da Ihay d I hoa c ca c nang Iu c cu a cng Iy
da bI suy ye u dI.
Chnh phan Ich na y gIu p chu ng Ia nha n ra ca c co h I. V du ,
ba ng vIe c Iheo do I nhu ng Iha nh cng khng dInh Iruo c, m I nha
sa n xua I du ng cu o My nha n ra ra ng ca c cu a ha ng nho o Nha I
da mua ca c du ng cu cng nghe cao cu a ho vo I gIa cao, ngay ca
khI chua IhIe I ke ra nhu ng ma y mo c su du ng ca c du ng cu na y.
DIe u na y cho phe p cng Iy My no I Iren nha n ra m I nang Iu c
c I Io I cu a ho : Ca c kha ch ha ng Nha I ua Ihch sa n pha m do chu ng
de ba o Iri va su a chu a, du ca c du ng cu na y phu c Ia p ve ky Ihua I.
Va khI su Iha u hIe u ve nang Iu c c I Io I no I Iren duo c a p du ng khI
IhIe I ke sa n pha m, cng Iy My da mau cho ng co duo c vI Ihe da n
da u Irong IhI Iruo ng du ng cu da nh cho ca c nha ma y nho va cu a
ha ng o My va chau u nhu ng IhI Iruo ng Io n ma Iruo c do cng
Iy chua co maI.
Ca c nang Iu c c I Io I kha c nhau d I vo I Iu ng I chu c, co Ihe no I
chung Ia mI neI ca Inh cua I chuc. Tuy nhIen moI I chuc
(khng ch Ia ca c doanh nghIe p) de u ca n m I nang Iu c c I Io I: kha
IrI cng Ihem Ion. Va khI do, chung Ia co Ihe Iu hoI Co Ihe hoc
duoc gi Iu nhung Ihanh cng ay7
Cng cu gan day nhaI dung de co duoc nhung Ihng IIn Iren
ve nang sua I Ia benchmarking vIe c so sa nh Iha nh Ich da I duo c
vo I Iha nh Ich I I nha I co duo c Irong nga nh, hoa c Irong ca c nga nh
kInh doanh kha c nhau. VIe c so sa nh vo I m I IIeu chua n nhu Iren
Ia m cho Ia Iha y duo c m I ca ch chnh xa c ra ng: dIe u ma I chu c
Ia m duo c Ihi ca c I chu c kha c cu ng Ia m duo c, do do de co Io I Ihe
canh Iranh Ihi I chuc phaI c gang dan dau IhI Iruong. LVA va
benchmarkIng cu ng nhau cung ca p ca c cng cu de do Iuo ng va
qua n Iy nang sua I chung.
Nho m cng cu Ihu ba IIen quan de n ca c kha nang. Tu ba I ba o
Kha nang c I Io I cu a doanh nghIe p cu a C. K. PrahaIad va Gary
HameI dang Iren Harvard Business Review (s Iha ng S6,1990),
chu ng Ia da bIe I ra ng su Ia nh da o du a Iren kha nang Ia m duo c
dIe u gi do ma nhu ng nguo I kha c khng Ia m duo c, hay Ia m duo c
m I ca ch kho khan ma khng co ke I qua ma y. Su Ia nh da o du a
Iren nang Iu c c I Io I, Ia o ra khun ma u cho IhI Iruo ng hay ca c
gIa IrI cu a kha ch ha ng vo I Iu ca ch nha sa n xua I hay nha cung
ca p.
M I s v du : kha nang cu a nguo I Nha I Irong vIe c Ia m ca c IhIe I
bI dIe n Iu vo I kch co Iha I nho v n du a Iren Iruye n Ih ng Iau do I
cu a dan I c na y Irong vIe c sa ng Ia o ra ca c Iranh nghe Ihua I Iren
mI dIen Ich nho xu nhu hp IhIec, IhaI Iung v.v...; kha nang
dac bIeI cua Iap doan GM Irong cac dIch vu mua IaI va sap
nhap. Tuy nhIen, van de Ia bang cach nao chung Ia co Ihe xac
dInh duoc ca nang Iuc cI IoI san co va nhung caI ma doanh
nghIep can de co duoc vI Ir dan dau Irong canh Iranh7 Lam Ihe
nao bIeI duoc nhung nang Iuc do dang duoc phaI IrIen hay yeu
142 143
nam 1930 chu ng Ia da bIe I ra ng cha ng co Ihuo c do na o Irong
bn caI ke Iren Ia dung dan ca, nguoc IaI de hIeu duoc mI du
a n da u Iu, m I cng Iy pha I quan Iam de n ca b n Ihuo c do. Truo c
day, cng vIec nay raI In IhoI gIan va cng suc, song ngay nay
ma y Inh co Ihe cung ca p cho chu ng Ia nhu ng Ihng IIn ca n IhIe I
Irong mI IhoI gIan raI ngan ch vaI phuI ma IhI. NgoaI ra,
chung Ia cung bIeI rang nha quan Iy khng nen ch xem xeI mI
ca ch phan b ngu n v n duy nha I, ma pha I cho n du a n na o Ihe
hIen mI Iy Ie co hI,ruI ro II nhaI. DIeu nay doI hoI mI ngan
sa ch phan b ngu n v n de co Ihe Ihe hIe n nhu ng su Iu a cho n
kha c nhau nu a m I dIe u ma nhIe u doanh nghIe p cu ng chua
Ia m duo c. Tuy nhIen, quan Iro ng nha I Ia vIe c da s ca c quy Irinh
phan b ngu n v n de u khng do I ho I co duo c haI Ihng IIn cu c
ky quan Irong nhu sau:
h DIe u gi se xa y ra ne u vIe c da u Iu khng Ihu Ia I ke I qua mong
mun (60 du an dau Iu Iam vao Iinh Irang nay)7 LIeu dIeu
do co a nh huo ng na ng ne de n cng Iy hay khng7
h Ne u da u Iu Iha nh cng, nha I Ia ne u Iha nh cng hon du kIe n
chung Ia se phaI Iam gi7
Khng co aI o GM da I ra cau ho I: Iha nh cng cu a do ng xe SaIurn
se buc cng Iy phaI Iam gi IIep Iheo. KeI qua Ia cng Iy co Ihe
se hu y hoa I chnh Iha nh cng cu a no do khng du nang Iu c Ia I
chnh cho du an nay.
NgoaI ra, mI de nghI phan b ngun vn doI hoI nhung han
cho I cu Ihe : Chu ng Ia ky vo ng khI na o se co ke I qua 7 Mo I ke I qua ,
du Ia Ihanh cng hay IhaI baI, deu can duoc bao cao va phan
Ich. Do Iuong so sanh keI qua cua vIec phan b ngun vn so
vo I nhu ng ky vo ng cu a no co Ie Ia ca ch I I nha I de nang cao Iha nh
Ich cua mI I chuc.
nng i m i, sa ng ta o. M I I chu c de u ca n xay du ng m I
phuong phap rIeng de Iheo doI va danh gIa Ihanh Ich sang Iao.
Trong cac I chuc da Ihuc hIen dIeu nay (v du: mI s nha san
xuaI duoc pham hang dau Ihe gIoI), dIem khoI dau cho suy ngh
cua ho khng phaI Ia Ihanh Ich cua chnh ho, ma Ia su Iheo doI
IaI ca cac caI IIen, dI moI Irong nganh Irong mI khoang IhoI
gIan nhaI dInh. Trong s nhung caI IIen do caI nao Ihanh cng7
Bao nhIeu Irong s do Ia caI IIen cua chung Ia7 Thanh Ich cua
chu ng Ia co Iuong xu ng vo I mu c IIeu, vo I dInh huo ng IhI Iruo ng,
voI kInh ph danh cho nghIen cuu chua7 Nhung caI IIen Ihanh
cng nha I cu a chu ng Ia co Ihu c ve nhu ng Inh vu c co Iang
Iruo ng va co h I Io n hay khng7 Chu ng Ia da bo qua nhu ng co
h I d I mo I quan Iro ng na o7 Ta I sao7 Do chu ng Ia khng Iha y,
hay co Iha y ma va n bo qua, hoa c Ia m ho ng ca c co h I do 7 Chu ng
Ia co Ihe chuyen mI caI IIen Ihanh mI san pham Ihuong maI
hay khng7 Da s ca c cau ho I Iren Ia su da nh gIa hon Ia m I Ihuo c
do cu Ihe . Tuy nhIen, day Ia nhu ng cau ho I he I su c du ng da n va
can IhIeI.
Lnh vuc cuI cung can co Ihng IIn Ia su phan b cac ngun
Iu c khan hIe m: v n va nhan su . HaI ye u I na y chuye n ca c Ihng
IIn ma d I ngu qua n IrI co duo c ve I chu c Iro Iha nh ha nh d ng;
chung quyeI dInh Ihanh Ich cua I chuc.
Cng Iy GM da xay du ng quy Irinh phan b ngu n v n m I
ca ch co he Ih ng 70 nam Iruo c day. Nga y nay ha u nhu mo I doanh
nghIe p de u co quy Irinh phan b ngu n v n, song I co I chu c
na o su du ng no m I ca ch du ng da n ca . Ca c cng Iy Ihuo ng do
Iuo ng su phan b ngu n v n ba ng m I hoa c haI Irong s b n
Ihuo c do sau day: Io I Iu c Ihu duo c do da u Iu, Iho I gIan hoa n v n,
Iung IIen, va gIa IrI chIeI khau hIen IaI. The ma Iu dau nhung
144 145
nhIen, du Ia cu a ha ng cu a anh Ia co Iha nh cng de n mu c na o dI
nu a Ihi nhu ng nguo I khng pha I Ia kha ch ha ng noncusIomer
van chIem da s Iren IhI Iruong. DIeu do co ngha Ia nhung Ihay
d I co ba n va quan Iro ng nha I Iun ba I da u Iu nhu ng nguo I khng
phaI Ia khach hang cua ban.
II ra Ia phan nu a s cng nghe mo I (nhu ng cng nghe Ia m bIe n
d I m I nga nh kInh doanh) Irong vo ng S0 nam Iro Ia I day co
ngu n g c Iu ben ngoa I nga nh kInh doanh do . V du , ca c chu ng
Iu co gIa caI da Iao nen mI cuc cach mang Irong nganh IaI
chnh My IaI khng phaI duoc sInh ra Iu cac ngan hang. Tuong
Iu , sInh ho c phan Iu va ca u Iru c gen khng pha I do nga nh duo c
pha m pha I mInh ra. Du cho da s ca c doanh nghIe p IIe p Iu c hoa I
d ng Irong m I qu c gIa hay m I khu vu c dIa Iy na o do ; Ihi ho
van phaI dI maI voI su canh Iranh mang Inh Ioan cau, ngha Ia
bao gm ca nhung khu vuc chua bao gIo ho bIeI den.
Ta I nhIen khng pha I mo I Ihng IIn ca n IhIe I ve mI Iruo ng ben
ngoa I de u co sa n. Va ngay ca khI co Ihng IIn IIen quan Ihi nhIe u
doanh nghIe p va n bo qua chu ng. NhIe u cng Iy My de n chau u
kInh doanh va o nhu ng nam 1960 Iha m ch khng Ihe m de y de n
nhu ng Iua I Ie ve Iao d ng o day. Nguo c Ia I, Irong ca c IIen doanh
va du a n da u Iu va o My , ca c doanh nghIe p chau u cu ng mu
Ihng IIn nhu va y. M I Irong nhu ng nguyen nhan khIe n cho ca c
da u Iu dIa c cu a nguo I Nha I o CaIIIornIa Iha I ba I h I nhu ng nam
1990 Ia vIe c ho bo qua khng Iim hIe u ky ve vIe c phan I va do ng
Ihue daI IaI dIa phuong.
M I nguyen nhan quan Iro ng cu a nhu ng Iha I ba I kInh doanh
Ia vIe c nguo I Ia hay gIa dInh ra ng ca c dIe u kIe n kInh doanh (Ihue ,
Iua I pha p, so Ihch cu a IhI Iruo ng, kenh phan ph I, quye n so hu u
Ir Iue...) phaI Iheo dung nhung gi ho ngh. MI he Ihng Ihng
Tuy nhIen, vn ch Ia mI ngun Iuc quan Irong cua I chuc.
V n khng pha I Ia ngu n Iu c khan hIe m nha I. Ngu n Iu c khan
hIe m nha I Ia nhu ng nguo I Iao d ng co kha nang. Tu The chIe n
Ihu II, quan d I My da ho c duo c ca ch kIe m Ira ca c quye I dInh b
nhIe m cu a ho . Do Ia : suy ngh ky Iuo ng ve nhu ng ky vo ng d I
vo I ca c sy quan Iruo c khI b nhIe m ho va o m I vI Ir na o do , da nh
gIa, so sanh Ihanh Ich so voI ky vong; dng IhoI IIen Iuc danh
gIa quy Irinh cho n Io c va b nhIe m du a Iren Iha nh cng,Iha I ba I
cu a nhu ng nguo I duo c b nhIe m. Nguo c Ia I, Irong kInh doanh,
nhu ng dIe u Iren ha u nhu chua duo c Ihu c hIe n. De da I duo c mu c
IIeu Iao ra cua caI vaI chaI, nha quan Iy can phaI hoc cach phan
b hIe u qua ngu n Iu c ve nhan su nhu ho da Iu ng Ia m vo I ngu n
Iuc ve vn. NgoaI ra, can Iheo doI va nghIen cuu can Ihan keI
qua cu a nhu ng quye I dInh IIen quan.
Ke I qua o du?
B n Ioa I Ihng IIn o Iren ch no I cho chu ng Ia bIe I ve Iinh hinh
kInh doanh hIe n Ia I. Chu ng cung ca p Ihng IIn va dInh huo ng
cho ca c chi n thu t. Con dI voI chi n l c, chu ng Ia ca n nhu ng
Ihng IIn ve mI Iruong: IhI Iruong, khach hang, nhung nguoI
chua Ia khach hang, cng nghe, IaI chnh va ca nhung Ihay dI
Irong ne n kInh Ie Ihe gIo I. Ben Irong I chu c ch co ca c Irung Iam
chI ph, co n ke I qua Ihi Iun na m Irong mI Iruo ng ben ngoa I I
chu c. Trung Iam Io I nhua n duy nha I Ia kha ch ha ng co kha nang
Ihanh Ioa n.
Ca c Ihay d I Io n cu ng ba I da u Iu ben ngoa I I chu c. M I nguo I
ban Ie co Ihe hIeu raI ro ve nhung khach hang cua minh, Iuy
146 147
dInh Irong chIen Iuoc, phaI danh gIa IaI cach nhin hIen IaI cua
cng Iy. MI cach Ihuc hIen dIeu nay Ia vIec dua vao mI phan
me m cung ca p ca c Ihng IIn ca n IhIe I cho m I nho m cng Iy na o
do , cha ng ha n ca c be nh vIe n hay ca c cng Iy ba o hIe m nhan Iho .
He Ih ng du IIe u LexIs cung ca p Ihng IIn cho ca c Iua I su, nhung
cac Ihng IIn nay ch dua ra cac cau Ira IoI, chung khng daI ra
cac cau hoI. CaI ma chung Ia can Ia cac dIch vu dua ra nhung de
nghI cu Ihe ve cng vIe c kInh doanh, cung ca p nhu ng Iu va n v.v...
Hoac chung Ia co Ihe Ihue ngoaI he Ihng cung cap Ihng IIn
ben ngoaI. Co Ie nha Iu van dc Iap Ia nguoI cung cap ph bIen
nha I ca c Ihng IIn na y cho doanh nghIe p, nha I Ia ca c doanh
nghIep nho.
Du bang baI cu cach Ihuc nao Ihi nhu cau Ihng IIn ve mI
Iruong ben ngoaI noI cac co hI va nguy co co Ihe xuaI hIen
van Ia mI nhu cau cang Iuc cang Iro nen cap bach.
Nguo I Ia co Ihe Iranh ca I ra ng da s nhu ng Ihng IIn na y khng
co gi moI, va dIeu do Ia dung. Ve maI khaI nIem ma noI, da s
ca c Ihuo c do mo I da duo c nghIen cu u, Iranh Iua n Irong m I Iho I
gIan daI, o raI nhIeu I chuc khac nhau. CaI moI o day Ia kha
nang xu Iy du IIeu ky IhuaI, caI cho phep chung Ia Ihuc hIen
nhanh hon, re hon nhung cng vIec vn nang nhoc va In kem
ch vaI nam Iruoc day IhI. Bay muoI nam Iruoc day, nghIen cuu
ve Iho I gIan va chuye n d ng da I ne n Ia ng cho phong ca ch ke Ioa n
chI ph Iheo II Iruyen Ihng. Ngay nay, may Inh Iao dIeu kIen
cho vIec hach Ioan chI ph dua Iren hoaI dng.
Tuy nhIen, dIeu quan Irong khng phaI Ia cng cu, ma Ia cac
kha I nIe m. Chnh ca c kha I nIe m da chuye n d I ca c ky Ihua I rIeng
Ie , v n duo c sa n xua I cho nhu ng mu c dch kha c nhau Iha nh m I
he Ih ng Ihng IIn chung. He Ih ng na y gIu p cho ca c cng vIe c
IIn da y du pha I bao g m ca c Ihng IIn khIe n ca c nha qua n Iy da I
cau hoI nghI ngo dI voI gIa dInh Iren. He Ihng Ihng IIn phaI
da n da I nguo I Ia dua ra nhu ng cau ho I du ng da n, hon Ia ch cung
cap nhung Ihng IIn ma nguoI Ia ky vong vao ma IhI. Nhu Ihe,
he Ihng Ihng IIn phaI gIa dInh rang nha quan Iy bIeI duoc ho
ca n nhu ng Ihng IIn gi; sau do do I ho I ho pha I co duo c nhu ng
Ihng IIn do m I ca ch Ihuo ng xuyen, va cu I cu ng Ia ke I ho p
chung mI cach co he Ihng vao qua Irinh ra quyeI dInh.
M I s cng Iy da qu c gIa co quy m Io n (UnIIever, CocaCoIa,
NesIIe...) da raI c gang xay dung cac he Ihng de Iap hop va I
chu c nhu ng Ihng IIn Iu ben ngoa I. Nhung nhin chung, da s
doanh nghIep van chua Iam duoc dIeu nay.
Ngay ca cac cng Iy Ion cung can phaI nho den su Iu van va
gIup do cua nhung nguoI Iu ben ngoaI. VIec suy ngh ve nhung
gi m I doanh nghIe p ca n do I ho I m I nguo I hIe u bIe I chuyen sau
ve Inh vuc Ihng IIn. Lun co raI nhIeu Ihng IIn, va ch nhung
chuyen gIa mo I co Ihe xa c dInh duo c dau Ia nhu ng Ihng IIn Iha I
su can IhIeI. Ngun Ihng IIn cung raI da dang. Cac cng Iy co
Ihe Iu minh Iim duoc mI s Ihng IIn, v du ve khach hang va
nhu ng nguo I khng pha I Ia kha ch ha ng, hay ve cng nghe cu a
nganh. Tuy nhIen, da s cac Ihng IIn can IhIeI ch co duoc Iu
cac ngun ben ngoaI: cac ngan hang du IIeu, cac Iap ch, hIep
h I Ihuong ma I, ca c a n pha m cu a chnh phu , ba o ca o cu a Ngan
ha ng The gIo I, ca c nghIen cu u khoa ho c va chuyen mn v.v...
MI Iy do nua gIaI Ihch cho vIec can su Iro gIup ve Ihng IIn
Iu ben ngoa I Ia : Ihng IIn ca n duo c I chu c de co Ihe da I ra nhu ng
cau hoI mang Inh Ihach Ihuc dI voI chIen Iuoc cng Iy. Ch
cung cap cac du IIeu IhI Ihi chua du, cac du IIeu nay phaI duoc
IIen keI voI chIen Iuoc, phaI dong vaI Iro kIem Ira dI voI cac gIa
148
1iNH HOA UA N 1ii CU A LiUCi8i
149
UA N 1ii 1H8O MU C 1iLU VA 1U iiL M :OA 1
8.
QI^! JRJ JIL MIC J!LI
V^ JI I!LM S^J
B
a I cu doanh nghIe p na o cu ng pha I xay du ng d I ngu , ke I ho p
ca c n Iu c, ca nhan don Ie Iha nh m I n Iu c I ng Ihe . M I
Iha nh vIen co su do ng go p kha c nhau, song Ia I ca de u huo ng Io I
m I mu c IIeu chung; su do ng go p cu a mo I nguo I pha I duo c ke I
hop nhuan nhuyen de Iao ra keI qua, IuyeI dI khng de In IaI
nhung khoang Irng, nhung Irung Iap khng can IhIeI Irong cac
n Iuc ca nhan.
Do va y, Iha nh Ich Irong kInh doanh do I ho I m I cng vIe c rIeng
Ie de u pha I huo ng ve ca c mu c IIeu chung cu a doanh nghIe p, nha I
Ia cac cng vIec cua mI nha quan Iy. Thanh Ich ky vong o ho
pha I ba I ngu n Iu mu c IIeu ve mu c d do ng go p va o Iha nh cng
chung cua doanh nghIep. Nha quan Iy phaI bIeI va hIeu ro cac
mu c IIeu cu a doanh nghIe p do I ho I gi o anh Ia ve ma I Iha nh Ich;
cap Iren cua anh Ia phaI bIeI ro anh Ia duoc ky vong dong gop
gi Iu do danh gIa Ihanh Ich Irong cng vIec cua anh Ia. Neu
nhu ng yeu ca u na y khng duo c da p u ng, nha qua n Iy dang dI
nhu cha n doa n kInh doanh, chIe n Iuo c kInh doanh, quye I dInh
kInh doanh. Day chnh Ia mI cach nhin moI dI voI y ngha va
vaI Iro cu a Ihng IIn: Ihng IIn Ia m I Ihuo c do ma ca c ha nh d ng
Iuong Iu Ia I ca n du a va o; hon Ia m I su Iheo do I, phan Ich nhu ng
gi da xay ra.
T chu c Iheo kIe u me nh Ie nh va kIe m soa I (xua I hIe n da u IIen
vao nhung nam 1870) co Ihe so sanh voI mI co Ihe sInh vaI,
duoc keI dnh IaI bang mI Iop vo boc ben ngoaI. Nguoc IaI, cac
I chuc hIen daI co Ihe coI nhu mI Ihuc Ihe duoc IhIeI ke xung
quanh m I b xuong do Ia thng tin, bao gm ca he Ihng
Ihng IIn ke I n I mo I cu a I chu c va su dIe n da I nhu ng Ihng IIn
a y.
Ca ch ngh xua cu cu a chu ng Ia Ia : m I doanh nghIe p pha I mua
re va ba n da I. Ca ch IIe p ca n mo I cho phe p chu ng Ia co duo c m I
dInh ngha moI: Doanh nghIep Ia I chuc Iao ra gIa IrI gIa Iang,
Iao ra cua caI vaI chaI.
150 151
1iNH HOA UA N 1ii CU A LiUCi8i UA N 1ii 1H8O MU C 1iLU VA 1U iiL M :OA 1
inh huo ng sai l m
Co che quan IrI Iheo kIeu Ihu bac, In II Iun ham chua cac
nguy co. Nhu ng dIe u se p no I hay Ia m, Iha m ch ca nhu ng Iho I
quen, nha n xe I, Iha I d ... ra I binh Ihuo ng cu a se p cu ng duo c ca p
duo I coI Ia nhu ng suy ngh va ha nh d ng da duo c Inh Ioa n va
suy ngh ky ca ng!
Nguo I Ia Iun mIe ng no I ve quan he , nhan su o day. Tuy nhIen,
khI se p go I ba n Ien khIe n Ira ch Ihi Iun Ia do ba ng ke chI ph cu a
ba n qua cao; co n khI co co h I Ihang IIe n Ihi nhu ng nguo I duo c
huo ng Io I Iun Ia nhu ng ke dIe n chnh xa c ca c bIe u ma u ke Ioa n.
Nhung cau chuyen va Ihan phIen Iuong Iu xay ra o moI cap d
quan Iy, Iam Ihanh Ich Irong cng vIec bI suI gIam, ke ca Irong
vIec caI gIam chI ph. NgoaI ra no con Iam gIam Iong IIn va su
In Irong can co dI voI cng Iy va Ban quan Iy.
Nha qua n Iy Ihu c ra khng he mu n hay co y dInh huo ng saI
Iam dI voI nhan vIen. Anh Ia Ihuc su coI quan he nhan su Ia
nhIem vu quan Irong nhaI cua minh. Nha quan Iy noI ve cac van
de chI ph do mun chung Io voI nhan vIen rang anh Ia Ia mI
nguoI Ihuc Ie, gan guI voI nhan vIen. Ben canh do, anh Ia nhan
manh Iam quan Irong cua vIec hoan IaI cac mau ke Ioan ch vi
khng mun gap rac rI nao voI ban kIem soaI nI b ma IhI.
Tuy nhIen, cac nhan vIen cap duoI IaI khng he bIeI nhung Iy do
no I Iren, Ia I ca nhu ng dIe u ho nghe duo c, Iha y duo c ch Ia nhu ng
cau ho I qua chI IIe I IIen quan de n chI ph, cu ng nhu su quan Iam
qua muc den cac mau bIeu ma IhI.
GIa I quye I va n de na y do I ho I m I ca u Iru c qua n IrI Iheo do ca
nha quan Iy va sep cua anh Ia deu can quan Iam den yeu cau
saI duong, do do, cac n Iuc cua ho se bI ung ph: se khng co
su Ia m vIe c Iheo nho m hIe u qua , ma ch co nhu ng xung d I, mau
Ihuan va rac rI Irong cng vIec ma IhI.
Quan IrI Iheo muc IIeu doI hoI n Iuc Ion va nhung cng cu
da c bIe I. Ly do Ia m I doanh nghIe p, ca c nha qua n Iy khng
huong ve muc IIeu chung mI cach Iu nhIen.
Co mI cau chuyen hay duoc ke Irong cac cuc hop ve quan
IrI. Cau chuyen nhu sau: nguoI Ia hoI ba nguoI Iho duc da xem
ho dang Ia m gi. Nguo I Ihu nha I Ira Io I, TI dang Ia m vIe c de kIe m
sng. NguoI Ihu haI vua IIep Iuc Iam vua noI, TI Ia nguoI Iho
duc da gIoI nhaI Irong vung. Con nguoI Ihu ba ngang Ien, voI
anh maI sang ngoI nhin ve pha xa va noI, TI dang xay mI
gIao duong.
Nguo I Iho Ihu ba chnh Ia nha qua n Iy Iha I su . Nguo I Ihu nha I
bIe I duo c mu c dch cng vIe c cu a minh, Iun c ga ng Ia m vIe c de
kIe m s ng. Va n de na m o nguo I Ihu haI. Ro ra ng Iay nghe Ia m I
ye u I v cu ng quan Iro ng cho su Iha nh cng cu a doanh nghIe p.
Tuy nhIen, Iay nghe cua mI ca nhan phaI IIen quan va phuc vu
cho nhu ca u cu a Ia p Ihe .
Ngay nay, s Iuong cac chuyen gIa co Irinh d Iam vIec Irong
cac doanh nghIep cang Iuc cang gIa Iang, do vay doI hoI ve Iay
nghe d I vo I nhu ng nguo I na y cu ng Iang Iheo. Tuy nhIen, ca c
cng nghe mo I cu ng do I ho I ca c chuyen gIa pha I c ng Ia c, h Iro
Ian nhau nhIeu hon Irong cng vIec. DIeu nay doI hoI cac nhan
vIen chuyen mn, Iham ch o muc d quan IrI Ihap nhaI cung
can co caI nhin Ioan Ihe ve doanh nghIep, hIeu ro doanh nghIep
doI hoI gi o ban Ihan ho. Cng nghe moI vua doI hoI Irinh d
chuyen mn Iay nghe cao cu a ca nhan, vu a do I ho I mo I ca p qua n
Iy deu phaI huong den cac muc IIeu chung.
152 153
Ia duong nhIen ne u nguo I Ia Ihu c su coI cng nhan, qua n d c Ia
mI phan cua quan IrI. Theo dInh ngha ve nha quan Iy, do Ia
nguoI Iam vIec dng IhoI chIu mI phan Irach nhIem ve Ihanh
Ich chung cu a I chu c cha ng ha n, khI du c da , anh Ia dang
xay m I gIa o duo ng.
Cac muc IIeu cua nha quan Iy phaI Ihe hIen duoc su dong gop
cu a ho d I vo I mu c IIeu chung cu a cng Iy Iren mo I Inh vu c kInh
doanh. Ta I nhIen, khng pha I nha qua n Iy na o cu ng co do ng go p
Iru c IIe p va o mo I Inh vu c: v du , su do ng go p cu a b pha n
markeIIng va o nang sua I Ia ra I nho be . Nhung ne u m I nha qua n
Iy va b phan cua anh Ia khng duoc ky vong dong gop vao baI
cu m I Inh vu c na o a nh huo ng de n su Iha nh cng cu a I chu c
Ihi dIe u na y ca n pha I duo c neu ra m I ca ch ro ra ng. Ca c nha qua n
Iy pha I hIe u ra ng ke I qua kInh doanh phu Ihu c va o su can ba ng
cac n Iuc va keI qua Irong nhIeu Inh vuc khac nhau. Do do,
nguoI Ia vua can quan Iam den chuyen mn va cng vIec cua
Iung b phan chuc nang, vua can xay dung su hop Iac haI hoa
gIua chung voI nhau, Iranh qua nhan manh hay uu aI mI Inh
vuc cu Ihe nao.
De co duoc nhung n Iuc can bang, cac muc IIeu cua moI cap
qua n Iy Irong mo I Inh vu c de u pha I ga n vo I nhu ng xem xe I Irong
nga n ha n va da I ha n. Ngoa I ra, mo I mu c IIeu de u pha I chu a du ng
ca cung ca p mu c IIeu kInh doanh hu u hinh va ca c mu c IIeu v
hinh danh cho I chuc va phaI IrIen Ihanh Ich IhaI d nhan
vIen, Irach nhIem dI voI xa hI v.v... BaI cu Ihu gi khac deu Ia
khng Ihuc Ie va IhIen can.
cu a cng vIe c, hon Ia yeu ca u cu a se p. Ch nha n ma nh de n ha nh
vI, IhaI d, hay nghIen cuu cac sach vo ve quan IrI, deu khng
Ihe gIaI quyeI duoc van de. Nguoc IaI dIeu nay con co Ihe Iam
va n de Iro nen ra c r I hon khI ca c nha qua n Iy Iro nen Iu ng Iu ng
Irong ca c quan he cu a ho . Tinh hu ng xa y ra Ia : ca c nha qua n Iy
c gang ne Iranh su dInh huong saI Iam bang cach Ihay dI IhaI
d , ha nh vI ba n Ihan; dIe u na y da n de n nhu ng Iu ng Iu ng va hIe u
Iam Irong quan he voI nhan vIen. Nhan vIen se phan ung IaI voI
suy ngh, Tro I oI, se p mo I do c xong m I cu n sa ch nu a (ve qua n
IrI). Truoc day chung Ia con bIeI dch xac sep mun gi o minh,
gIo day... pha I doa n mo ma IhI!.
Mu c Iieu nen la g?
Nha quan Iy o moI cap d deu can nhung muc IIeu Irinh bay
ro ra ng. Ca c mu c IIeu na y pha I Ihe hIe n ro yeu ca u ve Iha nh Ich
cho don vI qua n Iy cu a nha qua n Iy ; cu Ihe Ia nhu ng do ng go p
de daI muc IIeu chung ma ban Ihan anh Ia va dI ngu cua minh
duoc ky vong. NgoaI ra, muc IIeu cung phaI Ihe hIen duoc ca
nhu ng do ng go p ma nha qua n Iy co Ihe ky vo ng Iu nhu ng b
pha n, pho ng ban kha c de gIu p anh Ia hoa n Iha nh mu c IIeu cu a
chnh minh. No I ca ch kha c, mu c IIeu Iun nha n ma nh IInh Iha n
Iam vIec Iheo nhom va keI qua cua nhom.
Ca c mu c IIeu na y ba I ngu n Iu mu c IIeu chung cu a doanh
nghIe p. TI da nha n Iha y ra ng ca n cung ca p cho ngay ca m I
cng nhan, m I qua n d c khng ch mu c IIeu cu a anh Ia ma co n
ca nhu ng mu c IIeu cu a pho ng ban va Ioa n cng Iy nu a. La m nhu
vay se II cho san xuaI va nang suaI Irong cng vIec. DIeu nay
154 155
hang Iuan nay. Con IaI ho Iham ch khng mun bIeI chung II
se Iam nhung phan vIec con IaI nhu Ihe nao!
O mI I chuc quan IrI Iheo dng Iuc, nguoI Ia hoac Ia bo qua
cng vIec de daI duoc dng Iuc, hoac Ia Im Iang I chuc de pha
bo ca c d ng Iu c nha m hoa n Iha nh cng vIe c. Trong ca haI Iruo ng
ho p ho de u khng de y de n ca c nguy co co Ihe xa y ra. KhI co
khu ng hoa ng Iha I su , ca n co su h Iro cu a Ia I ca mo I nguo I, ho
Ia I xu Iy khu ng hoa ng nhu Ihe chu ng do qua n IrI gay ra.
Qua n IrI Iheo d ng Iu c Ia m I da u hIe u cha c cha n cu a su Iu ng
Iu ng, r I Ioa n. No cho Iha y ra ng d I ngu qua n Iy khng co kha
nang Ia p ke hoa ch. Tren he I, phuong pha p qua n IrI na y cho Iha y
rang cng Iy khng bIeI can ky vong gi Iu cac nha quan Iy do
khng bIe I dInh huo ng ho , cha c cha n phuong pha p na y se da n
Io I nhu ng dInh huo ng saI Ia m.
Ai xa c l p ca c mu c Iieu?
Mu c Iieu duo c xa c l p nhu Ihe na o?
Theo dInh ngha, nha qua n Iy chIu Ira ch nhIe m ve su do ng go p
cua b phan minh dI voI b phan cap Iren va voI Ioan cng Iy.
Hoa I d ng cu a nha qua n Iy co xu huo ng huo ng Ien pha Iren.
Do do, muc IIeu cua cng vIec cua nha quan Iy phaI duoc xac
dInh Ihng qua su dong gop cua anh Ia dI voI Ihanh cng cua
b phan cap Iren. V du, muc IIeu cua cng vIec cua gIam dc
ba n ha ng dIa phuong pha I duo c xa c dInh ba ng nhu ng do ng go p
ma anh Ia va dI ngu ban hang dIa phuong phaI co dI voI Ioan
b pho ng kInh doanh cu a cng Iy. Tuong Iu , mu c IIeu cu a gIa m
d c m I b pha n d c Ia p Irong m I Ia p doa n pha I duo c xa c dInh
Qua n Iri Iheo d ng lu c Ihu c d y
Quan IrI Ihanh cng doI hoI su nhan manh IoI cac muc IIeu
khac nhau mI cach ngang bang, nhaI Ia Iu cac vI Ir quan Iy
ca p cao. Ca c doanh nghIe p, Iuy nhIen, hay ma c saI Ia m o dIe m
nay: ho quan IrI Iheo khung hoang va dng Iuc Ihuc day.
Co Ihe co nhu ng cng Iy ma nha qua n Iy o do khng no I ca ch
duy nhaI de Ihuc hIen mI cng vIec o day Ia Iao ra mI dng
Iuc cho no. Tuy nhIen quan IrI Iheo dng Iuc Ia mI quy Iac
chu khng pha I Ia m I ngoa I Ie . Mo I nguo I de u bIe I ra ng mo I Ihu
se su p d va quay ve Iinh Ira ng ban da u ch ba Iua n sau khI d ng
Iu c khng co n nu a. Ke I qua duy nha I cu a m I d ng Iu c kInh Ie
Ia vIec nguoI Ia sa IhaI cac nhan vIen danh may, khIen nhung
nha qua n Iy Ia nh Iuong cao pha I... Iu minh da nh ma y ca c Ihu Iu
cua ho. Thuc Ie Ia nhIeu nha quan Iy chua dI IoI mI keI Iuan ro
ra ng Ia : suy cho cu ng ca c d ng Iu c khng pha I Ia ca ch de Ihu c
hIen duoc nhIem vu va cng vIec.
NgoaI su IhIeu hIeu qua, quan IrI Iheo dng Iuc con dI IoI vIec
dInh huo ng saI Ia m. KhI no Ia p Irung va o m I gIaI doa n cu a cng
vIec va khng Ihe khng Iam haI den cac b phan khac.
Chu ng II ca I gIa m Iuo ng ha ng Iuu kho Irong b n Iua n IIe n
m I nha qua n Iy ke Ia I sau do Ia b n Iua n ca I gIa m chI ph,
b n Iua n Ia m vIe c ve nhan su . Sau do ch co n m I Iha ng cho cng
Iac dIch vu khach hang. KhI do van de Iuu kho IaI... Iro IaI nhu
cu. Tham ch chung II con khng Ihu Iam cng vIec cua minh
nua. MoI dIeu ma dI ngu quan Iy noI va suy ngh ch Ia nhung
con s ve Iuu kho cu a Iua n Iruo c hay nhu ng Ihan phIe n cu a kha ch
156 157
do, anh Ia IhIeI Iap cac IIeu chuan Ihanh Ich dang ap dung cho
ban Ihan, IIeI ke nhung vIec phaI Iam de daI muc IIeu, cung nhu
Iro ngaI Irong b phan cua anh Ia. Dng IhoI Ia Ihu cung IIeI ke
IaI ca nhung vIec ma cap Iren va cng Iy Iam co anh huong II,
xau dI voI anh Ia. CuI cung, nha quan Iy cap duoI phac Ihao
nhu ng vIe c anh Ia se Ia m Irong nam Io I de da I duo c mu c IIeu de
ra. Neu nha quan Iy cap Iren chap Ihuan IaI ca nhung dIeu nay,
Ihi Ia Ihu noI Iren Iro Ihanh kIm ch nam cho moI hoaI dng
cu a nha qua n Iy ca p duo I.
Cach Iam nay co hIeu qua raI II, no dem IaI nhung nhan xeI
huu ch ma ngay ca sep gIoI nhaI cung co Ihe khng de y den.
M I cng Iy Io n da a p du ng phuong pha p na y su I 10 nam IIe n.
Tuy nhIen, moI Ia Ihu van IIep Iuc IIeI ke cac muc IIeu va IIeu
chua n gay b I r I cho nguo I nha n Ihu Iu c Ia ca c nha qua n Iy
ca p cao hon. Va khI nha qua n Iy ca p cao hon ho I Ca I gi day7
Ihi cau Ira Io I se Ia , B se p khng nho nhu ng dIe u da no I vo I II
Irong Ihang ma y va o mu a xuan nam ngoa I hay sao7.
Bu c Ihu cu a nha qua n Iy cu ng neu ra nhu ng gi khng nha I
qua n Irong ca c ky vo ng ma m I nha qua n Iy ca p Iren va cng Iy
do I ho I o m I nhan vIen na o do . LIe u nguo I Ia co ky vo ng, yeu
ca u ca I c d va cha I Iuo ng cao, Irong khI ch co Ihe co duo c m I
Irong haI dIeu do7 Can co Ihoa hIep gi vi IoI ch cng Iy7 Nha
quan Iy co doI hoI nhan vIen phaI co y kIen rIeng cua ho (dng
IhoI hoI IaI cap Iren Iruoc khI hanh dng) hay khng7 Hay nha
quan Iy ch yeu cau nhan vIen co y kIen, de xuaI va... khng bao
gIo su du ng chu ng7 Tuong Iu , IIe u cng Iy co yeu ca u nha qua n
Iy duy Iri Iha nh Ich chung Irong khI khng cho anh Ia quye n
duo c Ioa I bo nhu ng nguo I Ia m vIe c ke m hay khng7 LIe u cng Iy
co de xay ra Iinh Irang Irong do nhan vIen noI TI ch co Ihe
ba ng nhu ng do ng go p cu a b pha n do d I vo I ca c mu c IIeu chung
cu a Ia p doa n v.v...
DIeu nay doI hoI nha quan Iy phaI Iu minh xac Iap cac muc
IIeu cho b pha n cu a minh. Ca c nha qua n Iy ca p cao hon Ia I nhIen
pha I co quye n cha p Ihua n hay khng cha p Ihua n nhu ng mu c IIeu
do. Tuy nhIen, xac Iap muc IIeu Ia Irach nhIem dau IIen cua nha
qua n Iy . DIe u do cu ng co ngha Ia mo I nha qua n Iy ca n co Ira ch
nhIem Iham gIa vao vIec xac dInh muc IIeu cho b phan cap cao
hon (ma anh Ia Ia m I Iha nh vIen Irong do ). Ch cho anh Ia ca m
gIa c duo c Iham gIa (no I Iheo ngn ngu cu a quan he nhan su ) Ia
chua du; dIeu nay doI hoI nha quan Iy phaI co Irach nhIem Ihuc
su . Do mu c dch cu a anh Ia pha n a nh nhu ca u kha ch quan cu a
doanh nghIe p hon Ia nhu ng nhu ca u ca nhan, nha qua n Iy pha I
Ihe hIe n Inh cam ke I cao d I vo I nhu ng mu c IIeu chung cu a doanh
nghIep. Anh Ia phaI hIeu cac muc IIeu cua doanh nghIep, nhung
dIeu doanh nghIep ky vong vao ban Ihan, cung nhu Ihuoc do va
cach Ihuc do Iuong Ihanh Ich. Can co su gap go ve ch huong
Irong dI ngu quan Iy cua mI don vI, b phan. DIeu nay ch co
Ihe daI duoc khI mI nha quan Iy deu suy ngh ve muc IIeu cua
b pha n minh, de u Iham gIa m I ca ch chu d ng va co Ira ch nhIe m
vao qua Irinh xac dInh nhung muc IIeu do. Va ch nhu vay Ihi
cac nha quan Iy cap cao hon moI co Ihe bIeI duoc ho co Ihe ky
vong gi o cap duoI va Iu do ra duoc nhung menh Ienh, yeu cau
chnh xac.
DIe u na y ra I quan Iro ng, de n mu c m I s nha qua n Iy hIe u qua
nhaI ma II co dIp quen bIeI con dI mI buoc nua, xa hon. Ho
yeu cau cac cap duoI vIeI Ihu cho ho haI Ian,mI nam. Trong Ia
Ihu guI cho cap Iren, mI nha quan Iy cap duoI xac dInh muc
IIeu cho cng vIec cua ca cap Iren va chnh ban Ihan anh Ia. Ke
158 159
Tha I su ma no I, m I Irong nhu ng do ng go p Io n nha I cu a qua n
IrI Iheo muc IIeu Ia vIec no cho phep Ihay Ihe quan IrI bang ra
Ienh bang quan IrI bang Iu kIem soaI.
O My , gIa IrI cu a qua n IrI ba ng ca ch Iu kIe m soa I ha u nhu
khng co n pha I Iranh ca I gi nu a. Qua n IrI ba ng ca ch Iu kIe m soa I
ha m y dua ca c quye I dInh xu ng de n nhu ng ca p qua n Iy Iha p
nha I va Ira Iuong cho nguo I Iao d ng du a Iren ke I qua cng
vIec. Tuy nhIen, de phuong phap quan IrI nay Iro Ihanh Ihuc
Ie , khng ch cha p nha n va da nh gIa cao ca c kha I nIe m cu a no Ia
du ; dIe u na y do I ho I nhu ng cng cu mo I, nhu ng Ihay d I Io n Irong
ca ch suy ngh Ihu c ha nh Iruye n Ih ng.
De co Ihe Iu kIem soaI Ihanh Ich ban Ihan, nha quan Iy can
bIe I nhIe u hon Ia ca c mu c IIeu cu a minh. Anh Ia ca n co kha nang
do Iuong Ihanh Ich va keI qua cua minh so voI muc IIeu. DIeu
do nha m cung ca p cho nha qua n Iy ca c Ihuo c do chung, ro ra ng
Irong mo I Inh vu c chnh cu a kInh doanh. Ca c Ihuo c do na y khng
ca n pha I Iuye I d I chnh xa c hay dInh Iuo ng, song chu ng pha I ro
rang, don gIan, IhuyeI phuc, de hIeu, khng can phaI gIaI Ihch
qua nhIeu khI dem vao ap dung.
M I nha qua n Iy de u pha I co Ihng IIn ca n IhIe I de do Iuo ng Iha nh
Ich cu a ba n Ihan. Ho ca n nha n Ihng IIn na y so m de co Ihe Ihu c
hIe n nhu ng Ihay d I ne u ca n, nha m da I ke I qua mong mu n. Hon
nu a, Ihng IIn na y pha I de n Iru c IIe p nha qua n Iy , chu khng pha I
ca p Iren cu a anh Ia. Day ch Ia m I phuong IIe n Iu kIe m soa I, chu
khng pha I Ia m I cng cu kIe m soa I Iu ca p Iren.
Nhu ca u ve Ihng IIn na y ca ng Iro nen ca p ba ch, khI kha nang
Ihu Ihap, phan Ich va Ing hop Ihng IIn ngay cang Iang Ien do
nhu ng IIe n b Irong ky Ihua I. Cho de n nay, Ihng IIn ve nhu ng su
Ia m I I cng vIe c ne u gIu cho se p khng bIe I nhu ng vIe c II Ia m
hay khng7
Do Ia nhu ng Iinh hu ng Ihuo ng xa y ra, chu ng hu y hoa I IInh
Ihan va Ihanh Ich Irong cng vIec. Buc Ihu cua nha quan Iy
khng gIu p ngan ngu a chu ng, song I ra no va ch ro nhu ng Iinh
hu ng na y, cho Ia bIe I duo c o dau ca n co Iho a hIe p, o dau ca n
suy ngh IaI ve muc IIeu, IhIeI Iap cac Ihu Iu uu IIen, hay Ihay
dI cac hanh vI v.v...
Phuong pha p Iren cu ng cho Iha y: Qua n Iy ca c nha qua n Iy do I
ho I nhu ng n Iu c da c bIe I khng ch de Ia o ra su dInh huo ng ma
con de xoa bo nhung dInh huong saI Iam. Su hIeu bIeI Ian nhau
khng bao gIo co Ihe daI duoc qua kIeu gIao IIep Iu Iren xung
duo I ma pha I Ia Iu duo I Ien Iren, vu a do I ho I ca p Iren pha I sa n
Iong Iang nghe, vua doI hoI nhung cng cu can IhIeI de cap duoI
nghe Ihay.
Tu kie m soa I Ihng qua ca c Ihuo c do
Lo I Ihe Io n nha I cu a qua n IrI Iheo mu c IIeu Ia vIe c no cho phe p
nha qua n Iy co Ihe kIe m soa I duo c Iha nh Ich cu a minh. Tu kIe m
soa I co ngha Ia co duo c m I d ng Iu c ma nh me hon: co kha I vo ng
Iam duoc nhung dIeu II nhaI hon Ia ch Iam vua du II. DIeu
do cu ng co ngha Ia ca c mu c IIeu Iha nh Ich cao hon, Ia m nhin
Io n hon. Ngay ca ne u nhu qua n IrI Iheo mu c IIeu khng nha I IhIe I
dem IaI cho doanh nghIep su Ihng nhaI ve huong dI va cac n
Iuc cua dI ngu quan IrI Ihi no van gIup cho quan IrI co duoc
kha nang Iu kIem soaI.
160 161
Iy. Chu IIch cng Iy sau do se go I ca c nha qua n Iy , Ia nh da o ca c
b phan Ien Iam vIec ve keI qua kIem Ioan nay. KeI qua Ia gi7
Trong con ma I cu a ca c Ia nh da o b pha n, b pha n kIe m Ioa n n I
b bI coI Ia GesIapo cua chu IIch. Dng IhoI, cang ngay cang
co nhIe u nha qua n Iy , phu Ira ch ca c b pha n khng co n huo ng
Io I vIe c da I Iha nh Ich I I nha I ma ch quan Iam Io I vIe c d I pho
huu hIeu voI kIem Ioan nI b ma IhI.
Khng nen hIeu nhung dIeu nay Ia su ung h cac IIeu chuan
Ihanh Ich Ihap hay vIec IoaI bo kIem soaI Irong doanh nghIep.
Nguo c Ia I, qua n IrI Iheo mu c IIeu va Iu kIe m soa I Ia m I phuong
IIe n de da I nhu ng IIeu chua n cao hon ve Iha nh Ich. M I nha qua n
Iy de u pha I chIu Ira ch nhIe m ve ke I qua Iha nh Ich cu a minh. Tuy
nhIen, ch co anh Ia mo I Ia nguo I duo c quye n kIe m soa I nhu ng
dIe u anh Ia Ia m de da I duo c nhu ng ke I qua do . Ta I nhIen, ca n
hIeu ro nhung gIoI han cu Ihe Ia cac hanh vI va phuong phap
ma cng Iy ca m doa n, cho Ia khng chuyen nghIe p, IhIe u da o du c
v.v... Trong pha m vI gIo I ha n na y, nha qua n Iy ca n duo c Iu do
quye I dInh nhu ng vIe c pha I Ia m. Va ch khI co da y du Ihng IIn
can IhIeI cho cac hoaI dng Irong cng vIec, nha quan Iy moI bI
coI Ia phaI chIu Irach nhIem ve cac keI qua cua minh.
Su du ng hie u qua ca c ba o ca o va quy Irnh
Quan IrI bang Iu kIem soaI doI hoI nguoI Ia suy ngh IaI mI
cach IrIeI de ve vIec su dung bao cao, quy Irinh, mau bIeu.
Cac bao cao va cac quy Irinh Ia nhung cng cu can IhIeI, Iuy
nhIen chu ng de bI su du ng saI Ia m va Ia o ra nhu ng ha u qua xa u.
kIe n quan Iro ng va n khng Ihe IIe p ca n duo c, hoa c ch co Ihe co
duo c khI da qua Ire , khng co n ma y Ia c du ng nu a. DIe u na y vu a
Ia m cho kha nang Iu kIe m soa I ye u dI, vu a Ia m cho vIe c kIe m soa I
Iu ben Iren Iro nen ke m hIe u qua : KhI IhIe u Ihng IIn de kIe m soa I
ca p duo I, nguo I Ia bu c pha I de cho ca p duo I Ia m vIe c Iu y Ihch.
Kha nang cung ca p nhu ng Ihng IIn IIen quan de n do Iuo ng
Ihanh Ich se Iao dIeu kIen cho qua Irinh Iu kIem soaI, va Iu do
dem IaI nhung buoc IIen Ion ve hIeu qua va Ihanh Ich cua quan
IrI. Nguoc IaI, neu kha nang noI Iren bI Iam dung de Iro Ihanh
m I cng cu kIe m soa I Iu ben Iren, cng nghe mo I se gay Ia c ha I
khng Iuong Iruoc duoc bang vIec Iam nan Iong cac nha quan Iy
cap duoI, gIam IhIeu duoc Inh hIeu qua cua ho.
VIec Ihng IIn co Ihe su dung mI cach hIeu qua vao vIec Iu
kIem soaI co Ihe duoc mInh hoa qua v du cua cng Iy GeneraI
LIecIrIc. Cng Iy nay co mI dIch vu kIem soaI dac bIeI do Ia
cac kIem Ioan vIen dI dng, nhung nguoI nay kIem Ira moI don
vI quan IrI cua cng Iy I nhaI mI Ian mI nam. Tuy nhIen, bao
cao cua ho duoc guI Ihang den nha quan Iy cua chnh don vI,b
pha n duo c kIe m Ira. Ke I qua cu a vIe c su du ng Ihng IIn cho vIe c
Iu kIem soaI (hon Ia kIem soaI Iu ben Iren) chnh Ia cam gIac Iu
IIn va IIn cay Ian nhau ma aI cung co Ihe cam nhan khI IIep xuc
voI cac nha quan IrI IaI GL.
Tuy nhIen, cach Iam cua GL khng ph bIen va I duoc hIeu
dung! Cac suy ngh ph bIen ve quan IrI Ihuong gIng voI cac
Ihuc hanh o mI cng Iy hoa chaI Ion Irong v du duoI day.
Ta I cng Iy na y, b pha n kIe m Ioa n n I b cu ng IIe n ha nh kIe m
Ioa n mo I b pha n, song ke I qua kIe m Ioa n khng duo c dua cho
ca c nha qua n Iy cu a ca c b pha n do , ma dua cho chu IIch cng
162 163
du Irong Io ng khng he Ihch Ihu . Cu I cu ng chnh se p cu a anh
Ia cung bI Iac huong, bI Iua dI boI cac quy Irinh noI Iren.
Va I nam Iruo c day, m I cng Iy ba o hIe m Io n dua ra m I chuong
Irinh Io n de pha I IrIe n Irinh d qua n IrI: ho xay du ng m I I chu c
Iap Irung, quan Iam den cac van de nhu: Iy Ie dI moI, caI IIen,
Ihanh Ioa n ca c don do I b I Ihuo ng, chI ph ba n ha ng, phuong
phap ban hang, v.v... Cach I chuc nay co ve raI hIeu qua cac
nha quan Iy cap cao hoc duoc raI nhIeu ve cach dIeu hanh mI
cng Iy ba o hIe m. Tuy nhIen, Iha nh Ich chung cu a cng Iy Ia I dI
xu ng ke Iu do , bo I Iy do: ca c ca p qua n Iy pha I da nh qua nhIe u
IhoI gIan cho vIec chuan bI cac bao cao Ihay vi Iam vIec! Te hon
Ia ho so m ho c duo c ca ch Ihu c d I pho , Ia m de p ca c ba o ca o
Ihay vi Ihe hIen Ihanh Ich IhaI su. Khng ch co Ihanh Ich, ma
van ho a va da o du c cng Iy cu ng dI xu ng. GIo day, ca c nha
quan Iy cap duoI coI ban gIam dc va cac chuyen gIa kIem soaI
nhu Ia nhu ng... ke Ihu , ca n vuo I qua hay Ira nh ne ca ng xa ca ng
I I.
Nhung cau chuyen Iuong Iu co Ihe Iim Ihay Irong nhIeu cng
Iy kha c nhau, Ihu c nhIe u nga nh kha c nhau. Ve m I mu c d na o
do, Iinh hinh nay Ia do su ao Iuong ve quan nIem nhan vIen.
Tuy nhIen, Ihuc su Ihi day Ia keI qua cua vIec su dung saI Iam
ca c quy Irinh nhu Ia m I cng cu kIe m soa I.
Ca n ha n che su du ng ba o ca o va quy Irinh, ch su du ng chu ng
khI gIu p IIe I kIe m duo c Iho I gIan va Iao d ng. Ca c ba o ca o va quy
Irinh can cang don gIan cang II.
Chu IIch cu a m I cng Iy Io n ke cho II nghe cau chuye n sau
day ve ba n Ihan ng Ia. Muo I Iam nam Iruo c ng Ia da mua cho
cng Iy Ihem m I nha ma y d c Ia p o Los AngeIes. Ly do mua nha
Co ba cach su dung bao cao va quy Irinh saI Iam. SaI Iam dau
IIen Ia vIec da s moI nguoI IIn Iuong rang cac quy Irinh Ia cng
cu dao duc. Thuc ra nguyen Iac cua cac quy Irinh Ia nguyen Iac
kInh Ie. Cac quy Irinh khng bao gIo xac dInh dIeu gi nen Iam,
ma ch neu ra ca ch Ia m sao cho I I n chI ph nha I. Ca c ca ch ha nh
xu du ng khng bao gIo co Ihe duo c xa c dInh ba ng quy Irinh.
Cach su dung saI Iam Ihu haI Ia coI quy Irinh Ia caI Ihay Ihe
duo c su da nh gIa . Quy Irinh ch pha I huy Ia c du ng Irong nhu ng
Iruo ng ho p khng ca n dua ra da nh gIa , nha n xe I nhu ng Iinh
hung Iap dI Iap IaI ma Irong do cac danh gIa can IhIeI da duoc
cung ca p va kIe m Ira r I. Chu ng Ia da Iu ng chIu IhIe I ha I Iu nIe m
IIn Iuong v Iy vao cac mau bIeu, quy Irinh, nhaI Ia khI nhung
cng cu na y khIe n chu ng Ia gIa I quye I nhu ng Iinh hu ng ba I
Ihuo ng, da c bIe I ba ng nhu ng quy Irinh nhu Ihuo ng Ie . Tren Ihu c
Ie, mI quy Irinh II phaI Ia mI quy Irinh co Ihe nhan dIen
nhanh cho ng nhu ng Iinh hu ng da c bIe I, ba I Ihuo ng, do I ho I ca ch
gIaI quyeI rIeng dua Iren nhung danh gIa, nhan xeI.
Tuy nhIen, vIec su dung cao bao va quy Irinh saI Iam nhaI Ia
vIec su dung chung nhu Ia cng cu de kIem soaI. DIeu nay dac
bIe I du ng vo I nhu ng aI nha m Io I vIe c cung ca p Ihng IIn cho ca c
nha qua n Iy ca p cao hon. M I v du : nguo I qua n Iy m I nha ma y
can Ihuong xuyen chuan bI co haI muoI mau bIeu cho ke Ioan,
ky su va b phan van phong cua HI so, voI nhung Ihng IIn ma
chnh anh Ia cung khng can co keI qua Ia su chu y cua anh Ia
da bI Ia m cho Ia c huo ng, khng co n Ia p Irung va o cng vIe c nu a.
Nhu ng dIe u ma nha qua n Iy duo c yeu ca u pha I Ia m vi mu c dch
kIe m soa I se Ia m cho anh Ia ngh ra ng do Ia nhu ng Ihu cng Iy
ky vo ng o minh, do do khIe n anh Ia Ia p Irung mo I n Iu c va o do ;
164 165
khng bao gIo co Ihe da nh gIa m I nguo I qua nhu ng ba o ca o,
mau bIeu cua nguoI do, Iru phI anh Ia Ia nhan vIen phu Irach
cac mau bIeu do. Can Iun danh gIa mI nguoI bang Ihanh Ich
Irong hoaI dng, san xuaI cua anh Ia. Va cach duy nhaI de dam
bao dIeu nay Ia dung bao gIo baI anh Ia phaI Iam bao cao, mau
bIeu gi, ngoaI Iru nhung caI ma chnh anh Ia cam Ihay can IhIeI
de daI keI qua, Ihanh Ich.
M I Irie I ly qua n Iri
CaI ma doanh nghIep can Ia mI nguyen Iac quan IrI Iao dIeu
kIen II da cho so Iruong va Irach nhIem ca nhan, cung Iuc do
Iao ra nhung dInh huong chung ve hoaI bao va n Iuc, IhIeI Iap
Ia m vIe c Iheo nho m, Ia m cho ca c mu c IIeu cu a ca nhan ho a ho p
vo I mu c IIeu chung.
Nguyen Ia c duy nha I co Ihe Ihu c hIe n dIe u na y Ia : qua n IrI Iheo
mu c IIeu va Iu kIe m soa I. Nguyen Ia c na y khIe n cho mu c IIeu cu a
mI nha quan Iy phaI Ia caI chung. No Ihay su kIem soaI Iu ben
ngoaI bang su kIem soaI chaI che va hIeu qua hon Iu ben Irong.
No Ia o d ng Iu c cho nha qua n Iy ha nh d ng khng pha I vi bI aI
do ba I bu c hay Ihuye I phu c, ma vi nhu ca u kha ch quan cu a
nhIe m vu do I ho I ha nh d ng do . No I ca ch kha c, anh Ia ha nh d ng
vi Iu minh quyeI dInh can phaI Iam nhu vay chu khng phaI vi
aI kha c ha nh d ng nhu m I nguo I Iu do.
Tu IrIeI Iy ngay nay duoc su dung kha IhoaI maI Irong gIoI
quan IrI. TI da Iung duoc xem mI Iuan van cua Pho chu IIch
mI cng Iy, voI de IaI IrIeI Iy xu Iy vIec mua hang. Tuy nhIen,
qua n IrI Iheo mu c IIeu va Iu kIe m soa I co Ihe go I m I ca ch chnh
ma y na y Ia do no Ia o ra Io I nhua n 2S0.000 dIa,nam. KhI cu ng dI
vo I chu cu cu a nha ma y, gIo Ia gIa m d c nha ma y, vIen chu IIch
ho I, ng quye I dInh ve gIa ca nhu Ihe na o7. Ra I don gIa n, nguo I
chu cu Ira Io I chu ng II Iun cha o gIa Iha p hon m I chu I so vo I
cng Iy ca c ng. Cau ho I IIe p Iheo: ng qua n Iy chI ph nhu Ihe
na o7. Tra Io I: Ra I de chu ng II bIe I chI ph pha I Ira cho nguyen
va I IIe u va Iao d ng, Iu do xa c dInh duo c ca n sa n xua I bao nhIeu.
Cu I cu ng Ia cau ho I: La m sao de kIe m soa I Ioa n I I ng chI ph7.
Tra Io I: Chu ng II khng quan Iam de n dIe u do !.
VIen chu IIch suy ngh: chung Ia co Ihe IIeI kIem nhIeu IIen o
day voI vIec gIoI IhIeu he Ihng kIem soaI ky Iuong. Tuy nhIen,
m I nam sau, Io I nhua n cu a nha ma y no I Iren gIa m xu ng ch
co n 1S0.000 dIa. Doanh s ba n ha ng va gIa ca va n gIu nguyen,
song vIec gIoI IhIeu nhung quy Irinh kIem soaI qua phuc Iap da
an he I phan nu a s Io I nhua n.
Mo I doanh nghIe p ca n dInh ky kIe m Ira Ia I xem ca c ba o ca o va
quy Irinh co co n ca n IhIe I hay khng, I nha I Ia S nam m I Ia n.
Co Ia n II da de nghI m I ca ch Ian IrIe I de nhu sau d I vo I m I
cng Iy Iau doI: Iam IhoI ngung Ioan b cac bao cao Irong haI
Ihang; sau do se quyeI dInh gIu IaI nhung bao cao nao ma cac
nha quan Iy van con Ihay Ia can IhIeI sau haI Ihang do. Cach
nay gIup gIam... ba phan Iu s bao cao va mau bIeu cua cng Iy.
Bao cao va quy Irinh ch nen Iap Irung vao cac Ihanh Ich can
IhIeI de daI keI qua Irong nhung Inh vuc chnh. KIem soaI IaI
ca Iu c Ia ... khng kIe m soa I gi ca . Nhu ng n Iu c kIe m soa I ca nhu ng
Ihu khng IIen quan, se dan IoI nhung dInh huong saI Iam.
CuI cung, cac bao cao va quy Irinh can Ia cac cng cu cua
nguoI Ihuc hIen chung, chu khng phaI Ia Ihuoc do Ihanh Ich;
166 167
1iNH HOA UA N 1ii CU A LiUCi8i CHO N LU C NHAN :U ...
.
CI! II^ !I^! SI
!II!G !GIYL! J^C C B^!
N
ha qua n Iy su du ng nhIe u Iho I gIan hon ca cho vIe c qua n Iy
con nguoI va ra cac quyeI dInh IIen quan den nhan su. Va
qua Iha I ho nen Ia m nhu va y. Khng co quye I dInh na o co ha u
qua Iau da I va kho co Ihe Ia m Ia I, dIe u chnh nhu ca c quye I dInh
ve nhan su . Tuy nhIen, Ihu c Ie Ia ca c nha qua n Iy hIe n nay chua
co nhIeu cac quyeI dInh dung dan ve Ihang IIen va phan cng,
phan nhIem. Tnh chung heI Ihi ch co khoang mI phan ba cac
quye I dInh Ioa I na y Ia du ng da n, m I pha n ba co hIe u qua nhung
raI han che, va mI phan ba Ihi Ia nhung IhaI baI hoan Ioan.
Khng co Inh vu c qua n IrI na o kha c Ia I co Iha nh Ich Ie nhu
va y. Le duong nhIen ca c nha qua n Iy khng Ihe dua ra nhu ng
quye I dInh nhan su hoa n ha o duo c. Tuy nhIen, I Ie ca c quye I
dInh du ng pha I cao hon, do day Ia Inh vu c qua n IrI ma nguo I Ia
hIeu raI can ke.
Tuy nhIen, mI s quyeI dInh ve nhan su cung da daI IoI muc
hoan hao. Vao IhoI ky dIen ra Iran Tran Chau Cang, cac Iuong
xac Ia mI IrIeI Iy quan IrI. No dua Iren khaI nIem ve cng vIec
quan IrI; su phan Ich cac nhu cau cu Ihe cua quan IrI va nhung
Iro nga I ma qua n IrI co Ihe ga p pha I. No cu ng du a Iren kha I nIe m
ve ha nh d ng va ha nh vI cu a con nguo I, cu ng nhu d ng Iu c cu a
con nguo I. CuI cung, IrIeI Iy nay co Ihe ap dung cho nha quan
Iy o mo I ca p d , Ihu c mo I doanh nghIe p vo I ca c quy m Io n, nho
kha c nhau. No da m ba o cho Iha nh Ich ba ng vIe c chuye n ca c nhu
ca u kha ch quan Iha nh nhu ng mu c IIeu ca nhan. Va day Ihu c su
Ia m I su Iu do, Iu do Irong khun kh cu a pha p Iua I.
168 169
2. Nha quan Iy co nhIem vu dam bao cho moI nguoI co Irach
nhIem Irong I chuc cua minh deu phaI daI Ihanh Ich cao.
3. Khng co quyeI dInh nao quan Irong bang quyeI dInh ve
nhan su , vi chu ng quye I dInh kha nang Iha nh cng cu a I chu c.
Do do, cac quyeI dInh nhan su phaI duoc Ihuc hIen II.
4. Khng gIao nhu ng vIe c quan Iro ng cho nhu ng nguo I mo I,
do co Ihe Ia m Iang ru I ro. Nhu ng nhIe m vu quan Iro ng pha I duo c
gIao cho nhu ng nguo I ma ba n da bIe I ro , nhu ng nguo I da co duo c
su In nhIem ben Irong I chuc. Nhung nguoI moI can Iruoc IIen
dua vao cac vI Ir co ky vong ro rang, nhung vI Ir co su h Iro
san sang Iu nguoI khac.
Ca c buo c ra quye I dinh
Cu ng nhu ca c nguyen Ia c co ba n, ch co m I s buo c quan Iro ng
Irong qua Irinh dua ra cac quyeI dInh hIeu qua ve nhan su.
1. Suy ngh ky v nhim vu - cng vic: Cac ban m Ia cng
vIec co Ihe co gIa IrI Irong mI IhoI gIan daI, song nhung nhIem
vu , cng vIe c cu Ihe Ihi Iun Iun Ihay d I m I ca ch khng Iuo ng
Iruo c duo c.
Dau nhung nam 1940, co Ian khI Iam vIec voI A. SIoan, II noI
voI ng Ia rang duong nhu ng Ia danh qua nhIeu IhoI gIan cho
vIec chon Iua mI Irong ba ung vIen ngang nhau cho mI vI Ir
qua n Iy ca p Iha p gIa m d c ba n ha ng cu a m I cu a ha ng phu
Iu ng nho . SIoan Ira Io I, ng ha y Ihu nhin Ia I cng vIe c cu Ihe
cu a vI Ir na y Irong nhu ng Ia n ga n day ma chu ng Ia pha I b
nhIem ma xem. TI xem IaI va kInh ngac nhan ra rang mI Ian
Inh Irong quan dI My da s deu da Ion IuI. Thng che George
C. MarshaII, T ng Iham muu Iruo ng Iu c do , da dch Ihan cho n
Iua Iung nguoI mI Irong s cac Iuong Ire de b nhIem cho ho
vao cac vI Ir cao hon du IaI nang cua ho chua Iung duoc Ihu
Iha ch Irong chIe n da u. Ca c quye I dInh nhan su cu a MarshaII ha u
nhu da chnh xa c: da s nhu ng nguo I duo c ng cho n de u co
nhung Ihanh cng Irong bInh nghIep sau nay.
MI Iruong hop khac: Irong suI gan 40 nam dIeu hanh cng
Iy GM, AIIred P. SIoan |r. da dch Ihan cho n Iu a va b nhIe m mo I
vI Ir qua n Iy Irong cng Iy, Iu nhu ng nha qua n Iy ca p cao cho
de n nhu ng nha qua n Iy ca p Iha p nha I. Theo nhu ng IIeu chua n
hIe n nay Ihi ca c hoa I ba o va gIa IrI cu a SIoan duo ng nhu ha n he p,
khI ng Ia ch quan Iam den Ihanh Ich ben Irong GM, va cho
GM. DIeu nay Ia dung. Song rIeng ve cac quyeI dInh nhan su
chon dung nguoI cho cac cng vIec cu Ihe Ihi Ihanh Ich cua
SIoan Ia khng Ihe phu nha n.
Ca c nguyen I c co ba n
Khng co su da nh gIa con nguo I m I ca ch hoa n ha o, chnh xa c
IuyeI dI. Tuy nhIen, Ihuc Ie Ia hIen van co raI I nha quan Iy
Ihuc su quan Iam va xu Iy nghIem Iuc cac quyeI dInh IIen quan
den nhan su.
MarshaII va SIoan Ia haI con nguo I co Inh ca ch hoa n Ioa n kha c
nhau, song khI dua ra ca c quye I dInh nhan su Ihi ho ra I co y
Ihu c Irong vIe c Iuan Ihu nhu ng nguyen Ia c chung duo I day.
1. Ne u II gIao vIe c cho m I nguo I va nguo I do khng hoa n
Ihanh II, chnh II Ia nguoI co II.
170 171
na y co phu ho p vo I cng vIe c hay khng7. Ben ca nh do , ca c dIe m
yeu co Ihe Ia nhung han che, dI khI IoaI mI ung vIen ra khoI
danh sa ch duo c cho n. Cha ng ha n, m I nguo I hoa n Ioa n du kha
nang chuyen mn cho m I cng vIe c, song ne u cng vIe c na y
Iruoc IIen doI hoI kha nang xay dung mI nhom Iam vIec hIeu
qua, Ihi nguoI do van se bI IoaI neu khng co kha nang nay.
Ca MarshaII va SIoan de u Ia nhu ng nguo I kha I khe, do I ho I, yeu
cau cao o cap duoI, song ca haI deu bIeI rang dIeu cI IoI Ia vIec
ca p duo I co kha nang hoa n Iha nh m I cng vIe c na o do . Ne u kha
nang do In IaI, Ihi cng Iy Iun co Ihe chIu dung duoc nhung
dIe m ye u, ha n che kha c cu a ho . Nguo c Ia I, ne u khng co kha nang
hoa n Iha nh cng vIe c, Ihi nhu ng dIe m ye u do cu ng cha ng co y
ngha gi.
V du , Irong vIe c da o Ia o bInh Inh, MarshaII ca n Iim kIe m nhu ng
s quan co Ihe chuye n nhu ng Ian bInh Iha nh nhu ng chIe n s Ihu c
Ihu. Thng Ihuong, nhung nguoI co kha nang ve huan Iuyen nay
Ihuo ng co v s dIe m ye u o nhu ng Inh vu c kha c nhau nhu chIe n
IhuaI, chIen Iuoc, gIao IIep voI bao ch... Tuy nhIen, mIen Ia khI
s quan do co Ihe hua n Iuye n, da o Ia o (va nha I Ia khI do Ia nguo I
gIoI nhaI Irong cng vIec nay), Ihi anh Ia se duoc chon va gIao
vIec baI chap moI dIem yeu khac.
Tuong Iu nhu va y, khI cho n Iu a ca c Iha nh vIen n I ca c, haI T ng
Ihng I. RooseveII va H. Truman deu noI, Mac ke nhung dIem
ye u ca nhan, Iruo c he I ha y cho II bIe I nguo I do co Ihe Ia m duo c
gi!. Chang phaI ngau nhIen ma haI vI Tng Ihng nay co nhung
nI cac manh nhaI, hIeu qua nhaI Irong Ihe ky XX o My.
4. Trao i v t ng ng vin v i m t s ng i a t ng la m vi c
v i ho . Nha qua n Iy cu ng Ia con nguo I vo I nhu ng Iha nh kIe n, ca m
nhu vay, cac dIeu kIen cua nhIem vu IaI khac dI, khng Ian nao
gIng Ian nao.
KhI b nhIe m m I vIen Iuo ng va o m I vI Ir na o do , G. MarshaII
Iun Iun Iim hIeu Iruoc IIen ban chaI cua cng vIec duoc gIao
Irong vo ng 18 Iha ng hay 2 nam Io I. Hua n Iuye n, da o Ia o m I don
vI Ia mI nhIem vu, con dan daI don vI Iham gIa chIen dau IaI Ia
m I nhIe m vu hoa n Ioa n kha c. Tuong Iu , nha n quye n ch huy
mI don vI dang Irong Iinh Irang kIeI que, khI phuc IInh Ihan
va suc manh cua no IaI cung Ia mI nhIem vu khac han.
KhI can b nhIem mI gIam dc ban hang khu vuc, nha quan
Iy cap Iren Iruoc heI can phaI xac dInh duoc dau Ia Irong Iam
cu a nhIe m vu se duo c gIao cho nguo I gIa m d c ba n ha ng kIa. LIe u
do co phaI Ia Iuyen dung nhan vIen ban hang moI Ihay Ihe cho
nhu ng nguo I cu da ga n de n Iu I ngh huu, hay Iim kIe m IhI Iruo ng
mo I, gIo I IhIe u sa n pha m mo I v.v... M I vIe c Iren Ia m I nhIe m vu
kha c nhau, do I ho I m I gIa m d c ba n ha ng vo I nhu ng pha m cha I
kha c nhau.
2. Xem xe t m t s ng vin ti m nng. Can daI ra cac dIeu
kIen, yeu cau de mI nguoI co Ihe duoc gIao mI nhIem vu cu
Ihe, Iu do gIoI han II IhIeu s ung vIen. NgoaI ra, ban Ihan
nhIem vu va nguoI duoc gIao nhIem vu phaI phu hop voI nhau.
De co m I quye I dInh nhan su hIe u qua , nha qua n Iy nen xem
xeI ba den nam ung vIen du dIeu kIen khac nhau.
3. Suy ngh ky lng v cach anh gia cac ng vin. KhI da
hIeu ro ve ngha vu, cng vIec, nha quan Iy se hIeu nguoI duoc
gIao nhIem vu can uu IIen Iam gi, Iap Irung n Iuc vao dau. Cau
ho I Irung Iam khng pha I Ia U ng vIen na y co Ihe ,khng Ihe Ia m
duo c gi7, ma Ia Dau Ia dIe m ma nh cu a u ng vIen, va dIe m ma nh
172 173
ph Io n nha I Irong qua n IrI o My ) chnh Ia vIe c nguo I Ia da khng
suy ngh va gIu p nhu ng nguo I kha c suy ngh ve nhu ng yeu ca u
cua cng vIec, nhIem vu moI.
MI nguoI Iung Ia mI sInh vIen xuaI sac cua II, may Ihang
Iruoc day goI dIen IhoaI cho II, chan nan noI, MI nam Iruoc
day II co m I co h I Io n nha I, duo c dua Ien Ia m gIa m d c ky
Ihua I cu a cng Iy. GIo ho no I II khng hoa n Iha nh nhIe m vu .
The ma II ngh II da Ia m I I hon bao gIo he I, cu Ihe , da IhIe I ke
duo c ba sa n pha m mo I, ca ba de u duo c dang ky ba ng sa ng che !.
Thu c ra ca ch ngh nhu va y Ia hoa n Ioa n binh Ihuo ng. Nguo I Ia
Iun co xu huo ng IIe p Iu c Ia p Ia I nhu ng ha nh d ng, nhu ng cng
vIe c cu , ma nho va o do ho da duo c Ihang IIe n. Khng pha I aI cu ng
hIeu duoc rang cng vIec moI doI hoI nhung hanh vI moI. Nam
muoI nam Iruo c day, II Iu ng duo c Ihang chu c Ien m I vI Ir mo I.
Va Irong su I Iho I gIan 4 Iha ng ke Iu khI nha m chu c, II va n IIe p
Iu c Ia m nhu II da Iu ng Ia m Iruo c day: nhu ng ha nh vI, phong
ca ch Ia m vIe c cu ng cu . Ch khI se p cu a II go I II va o, II mo I hIe u
duoc rang cng vIec moI doI hoI hanh vI moI, mI huong Iap
Irung khac, cac quan he khac. Sep cua II da hIeu rang, Irach
nhIem cua ng Ia Ia Iam cho II nhan ra nhung dIeu noI Iren.
Ca c quye I dinh co d ru i ro cao
Ngay ca khI nha quan Iy Ihuc hIen day du cac buoc noI Iren,
m I s quye I dInh ve nhan su va n cu Iha I ba I. Do chnh Ia nhu ng
quye I dInh ha m chu a nhIe u ru I ro ma du mu n hay khng nha
quan Iy van phaI Ihuc hIen.
V du, ruI ro cao xuaI hIen Irong vIec b nhIem cac vI Ir quan
nha n ban da u, yeu ghe I v.v..., Irong do anh Ia ca n Ia ng nghe y
kIe n cu a nhu ng nguo I kha c. KhI b nhIe m Iuo ng Inh Irong quan
d I, hay khI cho n ra ca c gIa m mu c Irong nha Iho cng gIa o, ca c
Iha o Iua n mo r ng na y Ia m I buo c ba I bu c Irong qua Irinh cho n
Io c nhan su . Co n nha qua n Iy Irong doanh nghIe p Ihi Ihu c hIe n
vIe c na y m I ca ch khng chnh Ihu c. Hermann Abs, cu u Ia nh da o
DeuIsche Bank, n I IIe ng ga n day nhu Ia nguo I cho n ra duo c
nhu ng nha qua n Iy I I nha I. Ca ch Ia m cu a ng Ia Iun bao g m
vIec Iruoc IIen noI chuyen voI Iung ung vIen (cho cac vI Ir quan
Iy cua ngan hang Iren) voI ba, bn nguoI Iung Ia sep hay dng
nghIep cua ho.
S. a m ba o r ng ng i c cho n hi u ro cng vi c c giao.
Sau khI gIao vIec cho mI nguoI ba, bn Ihang, nguoI do phaI
Iap Irung vao cac yeu cau cua cng vIec, hon Ia nhung yeu cau
cua nhIem vu Iruoc day. Chang han, nha quan Iy cap Iren can
goI nguoI moI duoc b nhIem vao va noI, Anh da Ia gIam dc
ban hang khu vuc duoc ba Ihang rI. Anh can Iam gi de Ihanh
cng Irong cng vIec moI7 Hay suy ngh ve dIeu do, 710 ngay
sau quay IaI day Irinh bay voI II bang van ban. Tuy nhIen, co
mI dIeu II co Ihe noI ngay: nhung vIec ma anh Iam de co Ihe
duoc Ihang IIen den vI Ir nay se khng phaI Ia nhung vIec anh
ca n Ia m bay gIo !.
Ne u nha qua n Iy khng Ihu c hIe n buo c na y, anh Ia pha I Iu Ira ch
minh chu khng pha I Ira ch nguo I duo c b nhIe m khI nguo I do
khng da I Iha nh Ich I I; bo I nha qua n Iy da khng hoa n Iha nh
b n pha n cu a minh!
Theo II, Iy do chu yeu cho nhung IhaI baI Irong vIec Ihang
IIe n, b nhIe m nhan vIen va o nhu ng nhIe m vu mo I (gay ra su Ia ng
174 175
Cac quyeI dInh ve nhan su cung co Ihe IhaI baI Irong mI s
cng vIec dac bIeI. Nhung cng vIec nay de IhaI baI du nguoI Ia
co chuan bI ky cang hay gIao cho nhung nguoI gIoI nhaI. MI v
du Ia vI Ir pho chu IIch quc Ie cua cac ngan hang My Irong
nhu ng nam 1960 va da u 1970. Cng vIe c na y nguyen Ia m I vIe c
de da ng, Iha m ch m I nguo I co Ihe kIem nhIe m no cu ng vo I m I
s cng vIec khac. The rI, baI Ihinh Iinh, IIen IIep nhIeu quan
chuc ngan hang IhaI baI o vI Ir do. Nguyen nhan Ihi maI sau
nay nguoI Ia moI nhan ra: do Ia vIec cac hoaI dng quc Ie da
Iro Iha nh m I pha n khng Ihe Ia ch ro I Irong cng vIe c ha ng nga y
cu a nhu ng ngan ha ng Io n va ca c kha ch ha ng cu a ho . Cng vIe c
v n de da ng cu a m I pho chu IIch ngan ha ng phu Ira ch qu c Ie ,
nay Ihu c su Iro nen m I cng vIe c kho khan, ha u nhu khng aI
da m duong duo c.
KhI xuaI hIen mI cng vIec ma IIen IIep haI, ba nguoI khng
Ihe Iha nh cng (du ho da Iu ng hoa n Iha nh I I de p nhu ng nhIe m
vu khac Iruoc day), nha quan Iy khng nen dI Iim kIem mI ca
nhan xuaI sac hon cho cng vIec nay, nguoI IaI can phaI... IoaI
bo chnh cng vIe c do . M I cng vIe c ma nhu ng nguo I co kha nang
binh Ihuo ng khng Ihe Ia m, no ca n pha I duo c Ihay d I, dIe u chnh
hay bo han, vi do Ia IoaI cng vIec ma nguoI Ia khng Ihe phan
cng cho aI Iam nI.
Dua ra nhung quyeI dInh dung dan ve nhan su Ia phuong IIen
II nhaI de kIem soaI I chuc. Cac quyeI dInh nhan su Ihe hIen
Irinh d va nang Iuc quan IrI. NgoaI ra, cac quyeI dInh ve nhan
su khng Ihe gIu Irong vong b maI duoc, du cac nha quan Iy
co c ga ng de n dau dI nu a.
Ca c nha qua n Iy ca p duo I no I chung khng Ihe da nh gIa duo c
Iy Irong ca c I chu c co Inh chuyen nghIe p cao, nhu m I pho ng
Ih nghIe m, m I pho ng ban ky Ihua I v.v... Ca c chuyen gIa khng
de da ng cha p nha n m I nguo I khng co chuyen mn IIen quan
Ia m se p cu a ho . Do do , khI cho n m I nha qua n Iy cho b pha n
ky IhuaI, su Iua chon bI gIoI han Irong s cac ky su hang dau
ma IhI. The ma, chung Ia bIeI rang hau nhu khng co su IIen
quan gi gIua kha nang chuyen mn cua mI ky su gIoI voI kha
nang Ia m qua n Iy cu a anh Ia. DIe u Iuong Iu cu ng xa y ra khI m I
nha qua n Iy Ia m vIe c sa n xua I, hoa I d ng duo c Ihang chu c Ien
mI vI Ir ban gIay o hI so, va nguoc IaI, mI chuyen gIa van
pho ng duo c dua ve Ia m qua n Iy cu a m I b pha n sa n xua I. Ro
rang Ia nhung nguoI Iam vIec Irong b phan san xuaI se co Inh
ca ch khng phu ho p vo I nhu ng cang Iha ng va gIan he Irong cng
vIec van phong, va nguoc IaI. MI gIam dc ban hang khu vuc
gIo I nha I co Ihe hoa n Ioa n Iha I ba I khI duo c b nhIe m va o nhu ng
cng vIe c nhu nghIen cu u IhI Iruo ng, du ba o doanh s ba n ha ng,
hay dInh gIa.
Chung Ia khng bIeI cach nao de kIem Ira hay du doan duoc
IIe u ca c pha m cha I, Inh ca ch cu a m I nguo I co phu ho p vo I m I
mI Iruong moI hay khng. Chung Ia ch co Ihe bIeI dIeu nay
Ihng qua kInh nghIem ma IhI. Neu vIec chuyen mI nguoI Iu
vI Ir,cng vIe c na y sang vI Ir,cng vIe c kha c khng Iha nh cng,
nha qua n Iy ra quye I dInh pha I nhanh cho ng su a chu a quye I dInh
saI Iam do. Do Ia Irach nhIem cua anh Ia, boI de mI nguoI Iam
vIe c o m I vI Ir khng phu ho p khng pha I Ia ca ch d I xu I I vo I
nguo I do ma Ia m I I I a c. Trong da s Iruo ng ho p, ha nh d ng
dung Ia dua nguoI duoc b Ir saI vIec Iro ve cng vIec ban dau
hay m I cng vIe c Iuong duong kha c.
176 177
1iNH HOA UA N 1ii CU A LiUCi8i 1iNH 1HA N LO i MO i :A NG 1A O
I0.
J!!I JI^! ! M!, S^!G J^
T
hng Ihuo ng, nguo I Ia cho ra ng nhu ng doanh nghIe p Io n
Ihuo ng I khI co nhu ng ca I IIe n, d I mo I. DIe u na y khng pha I
Ia v Iy. Nhung caI IIen Ion nhaI Irong kInh doanh Irong Ihe ky
na y khng he pha I sInh Iu nhu ng cng Iy, Ia p doa n Io n. Nga nh
xe Iua khng he phaI mInh ra xe hoI hay xe IaI Iham ch nguoI
Ia chua Iu ng c ga ng Ia m dIe u do . Tuong Iu , du cho ca c cng Iy
xe hoI co m I s n Iu c (v du , cng Iy Iord va GM de u Ia nhu ng
nguo I dI IIen phong Irong Inh vu c ha ng khng va khng gIan),
nhung khng co ha ng ha ng khng na o hIe n nay Ia I co ngu n g c
Ia m I ha ng xe hoI ca . Ca c ha ng duo c pha m Io n hIe n nay ch Ia
nhu ng cng Iy nho hay chua ra do I va o Iho I gIan S0 nam Iruo c,
khI nhung duoc pham hIen daI dau IIen duoc san xuaI. Hau heI
cac daI gIa Irong nganh dIen Iu (Iu GL, WesIInghouse va RCA o
My, SIemen va PhIIIps o chau u, ToshIba o NhaI) deu Iao vao
nga nh ma y Inh h I nhu ng nam 19S0, song khng co aI Iha nh
cng ca . HIe n nay nga nh ma y Inh do IBM Ih ng IrI, ma b n Iha p
ky Iruo c day cng Iy na y ch co quy m Irung binh va ha u nhu
chua pha I Ia m I cng Iy cng nghe cao!
m I buo c dI chIe n Iuo c cu a cng Iy Ia du ng hay saI; ho cu ng cha ng
quan Iam den dIeu do. Tuy nhIen, dI voI cac quyeI dInh nhan
su (v du: |oe SmIIh duoc b nhIem Iam kIem soaI vIen cua b
phan XYZ nao do) Ihi moI chuyen IaI khac: cac nha quan Iy cap
duo I no I chung bIe I ro ve |oe hon Ia ca c nha qua n Iy ca p cao. Ho
co Ihe nha n xe I nhu sau: |oe xu ng da ng vo I vIe c Ihang IIe n, anh
Ia Ia m I su cho n Iu a Iuye I vo I cho vI Ir na y. Nguo c Ia I, ne u |oe
duo c Ihang chu c ch vi anh Ia Ia m I nha chnh IrI, Ihi mo I nguo I
cung se som nhan ra. KhI do ho se phan ung bang cach roI bo
cng Iy hay ba I chuo c Iheo ca ch cu a |oe: Iro Iha nh m I nha chnh
IrI. Chung Ia deu bIeI rang cac Ihanh vIen Irong mI I chuc de
bI a nh huo ng bo I ca ch Ihu c nhu ng nguo I kha c duo c khen Ihuo ng.
Do do , khI nhu ng pha n Ihuo ng khng da nh cho Iha nh Ich cng
vIe c, ma ch da nh cho nhu ng aI khe o Ie o nInh bo , Ihi so m mu n
nhung Ihanh vIen cua I chuc se bI IaI Iheo huong xau do.
Nha qua n Iy khng n Iu c de co Ihe dua ra nhu ng quye I dInh
nhan su chnh xa c khng ch ga p ru I ro ve Iha nh Ich Irong cng
vIec ma con co Ihe gap ruI ro Irong vIec anh huong den uy In
cua I chuc nua.
178 179
ngung, Cac khung hoang hang ngay (cac van de Ihuong nhaI)
Ia dIeu chac chan Irong van hanh, chung doI hoI duoc gIaI quyeI
ngay Ia p Iu c. Ca c hoa I d ng va n ha nh dang I n Ia I Iun do I ho I
m I Ihu Iu uu IIen cao, va chu ng xu ng da ng duo c nhu va y. Nhu ng
gi moI me (cac caI IIen) Iun co ve nho be, Iep ve hon nhung caI
dang co san, ca ve quy m va Ihanh Ich.
NoI chung, moI nguoI saI Iam khI gIa dInh rang kInh doanh va
caI IIen Ia nhung gi Iu nhIen, Iu phaI. Neu chung khng Iu xuaI
hIen Irong mI I chuc Ihi Ia do da co dIeu gi do che Iap. Vi
va y, vIe c ch m I I Ie nho Irong s ca c doanh nghIe p Iha nh cng
Io ra co IInh Iha n ca I IIe n Irong kInh doanh duo c coI Ia m I mInh
chu ng cho nIe m IIn ra ng ca c cng vIe c kInh doanh Iha nh cng
hIe n Ia I se Ia m ngu I Ia nh IInh Iha n ca I IIe n, d I mo I. Tuy nhIen,
nghe kInh doanh khng phaI Ia caI gi do Iu nhIen hay sang
Ia o, ma Ia m I cng vIe c Iha I su . Vi va y, ke I Iua n du ng da n pha I
nguoc IaI voI nhung keI Iuan hIen co: su caI IIen, dI moI co Ihe
co duo c o ca c doanh nghIe p, I chu c vo I ba I ky quy m na o. Tuy
nhIen, dIe u na y do I ho I pha I co n Iu c. Ca c doanh nghIe p co IInh
Ihan kInh doanh va caI IIen coI nhung van de nay Ia mI nhIem
vu cu a ho , do do ho Iun Ihu c ha nh chu ng!
Co c u, c u Iru c
Con nguoI Iun Iam vIec ben Irong mI co cau, cau Iruc nhaI
dInh. De m I doanh nghIe p co kha nang d I mo I, doanh nghIe p
do phaI Iao ra mI cau Iruc cho phep cac Ihanh vIen phaI huy
pha m cha I kInh doanh cu a minh. Ca n da m ba o ra ng ca c d ng
Iu c, quye I dInh ve nhan su , ca c chnh sa ch, de u Ihu c da y, khen
Tuy nhIen, vIe c nhIe u nguo I IIn ra ng ca c doanh nghIe p Io n
khng ca I IIe n va khng Ihe ca I IIe n khng pha I Ia m I su Iu a d I,
nguoc IaI do ch Ia mI su hIeu Iam.
Thu nhaI, co qua nhIeu ngoaI Ie: nhIeu cng Iy Ion vua Ihanh
cng Irong kInh doanh, vu a Ia nhu ng nha ca ch Ian, d I mo I. Co
Ihe ke ra o day cac cng Iy |ohnson & |ohnson Irong Inh vuc ve
sInh va cham so c su c kho e, 3M vo I ca c sa n pha m ky Ihua I cao
cho ca IhI Iruong hang cng nghIep va hang IIeu dung; CIIIbank
n I IIe ng Ia nguo I dua ra nhIe u ca I IIe n, sa n pha m mo I Irong Inh
vu c ngan ha ng, Ia I chnh; HoechsI Ia p doa n duo c pha m Io n va
Iau do I (hon 12S Iu I cho de n nay) o Du c v.v...
HaI Ia, quy m Ion cua mI doanh nghIep, I chuc khng phaI
Ia dIe u Iro nga I cho vIe c kInh doanh va su ca I IIe n, d I mo I. Nguo I
Ia da nghe nhIeu, noI nhIeu ve su bao Ihu va phong cach quan
IIeu cua cac I chuc Ion. Ca haI dIeu nay Ihuc su In IaI, gay Iro
ngaI cho ca kInh doanh, caI IIen va Ihanh Ich Iren moI maI. Tuy
nhIen, nhu ng con s Ih ng ke Ia I ch ra ra ng ca c I chu c (ca doanh
nghIe p va ca c I chu c kha c) co quy m nho Ia I Ia nhu ng I chu c
kem nhaI ca ve kInh doanh Ian IInh Ihan caI IIen, sang Iao. RaI
nhIe u I chu c co quy m Io n Ihe hIe n kha nang d I mo I, ca I IIe n
IIen Iu c cu a minh.
Nhu va y, quy m cu a m I I chu c khng pha I Ia Iu c ca n; ma
chnh hoa I d ng, da c bIe I Ia hoa I d ng dang Iha nh cng cu a m I
I chuc moI Ia caI can Iro kInh doanh va caI IIen. Va cac I chuc
co quy m Io n hay Irung binh se de da ng vuo I nhu ng Iu c ca n
na y hon, so vo I ca c I chu c co quy m nho . Cng vIe c va n ha nh,
du Ia m I nha ma y sa n xua I, m I day chuye n cng nghe , m I he
Ih ng phan ph I, de u do I ho I nhu ng n Iu c va su chu y khng
180 181
pha I Ia m I cng vIe c duo c xa c dInh ro ra ng, duo c m I Iha nh vIen
quan Iy co uy In va Iham quyen chIu Irach nhIem.
Cac du an moI gIng nhu dua be, can duoc cham soc Irong
mI IhoI gIan nhaI dInh. Nhung nguoI Ion cac nha quan Iy
phu Irach nhung b phan kInh doanh hIen IaI, se khng co IhoI
gIan cho nhung du an moI. Tham ch ho cung khng hIeu gi ve
chung, ho da qua ban rn voI nhIem vu cua ban Ihan rI.
VIec bo qua nguyen Iac nay da khIen mI nha san xuaI may
cng cu danh maI vI Ir dan dau IhI Iruong ve Inh vuc roboIIcs
(nguoI may hoc).
Cng Iy na y v n co ba ng sa ng che cng cu ma y mo c cho ca c
day chuye n sa n xua I Iu d ng. Vo I danh IIe ng va Irinh d ky Ihua I
cao, aI va o Iho I do (khoa ng nam 197S nhu ng nam da u cu a sa n
xua I Iu d ng) cu ng cho ra ng cng Iy se mau cho ng chIe m Inh va
da n da I IhI Iruo ng. The ma 10 nam sau do , cng Iy na y da hoa n
Ioa n bIe n ma I kho I cu c dua Iren IhI Iruo ng. Trong cng Iy na y,
b phan nghIen cuu phaI IrIen san pham moI (cng cu cho cac
day chuyen san xuaI Iu dng) ch Ia mI cap quan Iy Ihap, bao
cao Ien cho nhung nha quan Iy hIen dang phu Irach vIec IhIeI
ke , che Ia o va ba n nhu ng day chuye n cng cu Iruye n Ih ng. Thu c
ra, chnh nhung nguoI nay raI mun h Iro cho vIec phaI IrIen
sa n pha m mo I (y Iuo ng na y chnh Ia cu a ho ). Song ho Ia I qua u
ban rn voI cac day chuyen san xuaI Iruyen Ihng, IIen Iuc phaI
vaI va voI su canh Iranh Iu cac dI Ihu Iren IhI Iruong. The Ia
ba I cu khI na o nhu ng nguo I phu Ira ch du a n pha I IrIe n sa n pha m
day chuye n Iu d ng mo I de n ga p ca p Iren, ho de u nha n duo c
nhu ng cau Ira Io I da I Ioa I nhu Bay gIo II dang ba n, anh,chI Iua n
sau quay Ia I nhe !. Du sao dI nu a, ho cu ng co Iy cu a ho : roboIIcs
co nhIe u hu a he n, song chnh nhu ng day chuye n sa n xua I cng
Ihuo ng ca c ha nh vI mang Inh cha I sa ng Ia o d I mo I, chu khng
phe binh hay Irung phaI chung.
1. DIeu nay Iruoc IIen co ngha Ia nhung caI moI me sang Iao
phaI duoc xep rIeng bIeI so voI nhung caI cu ky, dang In IaI.
Ba I cu khI na o c ga ng bIe n m I b pha n cu Iha nh m I phuong
IIe n chuyen cho nhu ng chuong Irinh, du a n mo I, ba n se mau
chong IhaI baI.
MI Iy do Ia vi nhung cng vIec kInh doanh hIen IaI Iun doI
hoI IhoI gIan va n Iuc Iu nhung nguoI phu Irach. Chung xung
dang duoc uu IIen Ihuc hIen. Nhung gi moI me Iun Irng co ve
nho be, I IIem nang hon han so voI nhung caI dang In IaI.
Nhung cng vIec kInh doanh dang co phaI IaI Iro cho nhung
c ga ng d I mo I, ca I ca ch. Tuy nhIen, nguo I Ia Ihuo ng co khuynh
huong Iri hoan vIec Ihu nghIem va ap dung nhung gi moI me,
sang Iao cho IoI khI moI vIec Iro nen qua Ire. Du da c gang Ihu
nghIe m ra I nhIe u co che kha c nhau Irong su I 30, 40 nam qua,
chung Ia van co Ihe Ihay rang cac b phan kInh doanh hIen IaI
Irong mI doanh nghIep chu yeu ch dIeu chnh va phaI IrIen
nhu ng gi da co sa n ma IhI, chu khng he de y de n nhu ng d I
mo I na o ca .
2. DIeu do cung co ngha Ia Irong mI I chuc can danh rIeng
ra mI khu vuc, mI dIa dIem cho nhung c gang Ihu nghIem
va d I mo I! D ng Iho I, ca n co m I s Iha nh vIen qua n IrI ca p cao
Iruc IIep phu Irach nhung cng vIec mang Inh chaI huong ve
Iuong IaI nay.
Day khng nhaI IhIeI Ia mI cng vIec Ioan IhoI gIan dI voI
mI nha quan Iy, nhaI Ia o cac doanh nghIep nho. Tuy nhIen, no
182 183
Iruo ng m I va I nam. M I hoa I d ng kInh doanh dang I n Ia I bao
gIo cung co raI nhIeu yeu cau ve ke Ioan, nhan su, bao cao v.v...
Trong khI do, cac b phan phu Irach nhung du an moI doI hoI
pha I co nhu ng chnh sa ch, nguyen Ia c va Ihuo c do hoa n Ioa n
khac bIeI.
TI da hIe u duo c dIe u na y nhIe u nam Iruo c day Irong m I cng
Iy ho a cha I Io n. Mo I nguo I Irong cng Iy de u bIe I ra ng Irong s
nhu ng pho ng ban Io n cu a cng Iy se pha I che Ia o nhu ng va I
IIe u ho a cha I mo I. Ca c ke hoa ch cho sa n pha m mo I da co , nghIen
cu u ke hoa ch cu ng da hoa n Ia I... song va n chua co gi mo I xa y
ra ca . M I nam, nguo I Ia Ia I vIe n ra m I Iy do mo I. Cu I cu ng,
nha qua n Iy phu Ira ch pho ng ban no I Iren da no I Iha ng Irong
m I cu c ho p nhu sau: TI va nhu ng Iha nh vIen qua n IrI kha c
duo c Ira Iuong du a Iheo Io I nhua n cu a ca c khoa n da u Iu cu a
cng Iy. Ne u chI IIeu cho vIe c nghIen cu u pha I IrIe n sa n pha m
mo I, Io I nhua n cu a chu ng Ia se gIa m dI phan nu a Irong Iho I gIan
I nha I Ia 4 nam. TI e Ia cng Iy khng Ihe na o dung Ihu cho
II Irong Iho I gIan 4 nam vo I Io I nhua n gIa m dI nhIe u nhu Ihe .
Ma ngay ca ne u cng Iy cha p nha n II, Ihi ro ra ng Ia Irong Iho I
gIan 4 nam do II cu ng da pha ho ng n I com cu a ca c nhan
vIen va d ng nghIe p cu a minh. Nhu Ihe , IIe u co nen Ia m hay
khng7 The Ia cng Iy pha I Ihay d I chI ph pha I IrIe n sa n
pha m mo I cu a du a n da duo c Ia ch ra kho I nhu ng ha ch Ioa n ve
Io I nhua n cu a cng Iy. Ch Irong vo ng 18 Iha ng, va I IIe u ho a
cha I mo I da co ma I Iren IhI Iruo ng. HaI nam sau, sa n pha m na y
gIu p cng Iy da n da u IhI Iruo ng, b n nam sau nu a, Io I nhua n
cu a pho ng ban na y da Iang ga p dI.
cu hIen IaI moI dang Ia nI com cua cng Iy, chung kIem duoc
hang IrIeu dIa mI nam.
Tha I khng may, do chnh Ia m I I I Ia m ph bIe n o ca c I chu c
dI voI su caI IIen, dI moI.
Ca ch duy nha I de Ira nh su che I ye u cu a ca c du a n d I mo I Ia
vIec ngay Iu dau phaI coI chung Ia nhung du an rIeng bIeI, dc
Ia p.
Co Ihe ke ra day ba cng Iy My da Ihuc hanh phuong phap
na y m I ca ch I I de p. Do Ia ProcIer & GambIe (sa n xua I sa n pha m
xa bng, bI gIaI, Ihuc an v.v... mI cng Iy Ion va co Inh Iu
d I mo I ma nh me ); |ohnson & |ohnson (nha cung ca p sa n pha m
ve sInh va cham so c su c kho e); va 3M cng Iy che Ia o ha ng cng
nghIep va IIeu dung. Ba cng Iy nay co Ihe co nhung Ihuc hanh
chI IIeI khac nhau, song ho deu ap dung mI cach Ihuc chung.
Vo I nhu ng y Iuo ng kInh doanh mo I, ho Ia p ra m I du a n d c Ia p,
co nguoI phu Irach rIeng. Nha quan Iy du an nay se Iheo du an
cho den khI no bI huy bo hoac no daI cac muc IIeu de ra va Iro
Iha nh m I nha nh kInh doanh hoa n chnh cu a cng Iy. Trong su I
Iho I gIan do , nha qua n Iy du a n co Ihe huy d ng mo I ky nang,
ngun Iuc can IhIeI (ve nghIen cuu, che Iao, IaI chnh, IIep IhI...)
vao du an cua minh.
3. MI Iy do nua khIen nguoI Ia phaI Iach rIeng cac du an, n
Iuc mang Inh chaI caI IIen Ia de gIup chung IhoaI khoI nhung
ganh nang ma chung chua Ihe kham nI. V du, vIec dau Iu va
Ihu nhap Iu mI day chuyen san xuaI moI se khng duoc Inh
chung vao cac phan Ich IoI nhuan IaI chnh Ihng Ihuong cho
den khI day chuyen san xuaI san pham nay da co maI Iren IhI
184 185
co Ie khng nen Ia m I su da da ng ho a binh Ihuo ng. Du da da ng
ho a co Ia o ra Io I ch Ihe na o dI nu a, no cu ng khng phu ho p vo I
dI moI va caI IIen. Nhung dIeu moI me Iun kho khan, va nguoI
Ia khng Ihe caI IIen, sang Iao o mI Inh vuc ma ho khng co
kIe n Ihu c, khng hIe u bIe I ro ra ng. Ba n Ihan su da da ng ho a cu ng
va y, se I khI Iha nh cng, ne u khng duo c xay du ng Iren su quen
Ihuc, hIeu bIeI ve IhI Iruong, hoac cng nghe. Nhung ngay ca
khI do, nhu II da Iung co Ian Irinh bay, su da dang hoa van co
nhung van de cua no. Neu aI do keI hop nhung kho khan va yeu
cau cua su caI IIen vao nhung kho khan, yeu cau cua su da dang
hoa, keI qua se Ia mI Iham hoa. Do do, nguoI Ia ch co Ihe dua
ra nhung caI IIen o nhung Inh vuc minh hIeu ro ma IhI.
3. Cu I cu ng, khng nen Ia o ra su ca I IIe n ba ng vIe c don Ihua n
mua Ia I nhu ng cng Iy nho hon. VIe c sa p nha p se khng mang
Ia I hIe u qua chu ng na o cng Iy mua Ia I cng Iy kha c sa n sa ng,
va co Ihe qua n IrI I I doanh nghIe p mo I (sau khI sa p nha p) Irong
m I Iho I gIan nga n. Nhu ng nha qua n Iy Irong cng Iy bI mua Ia I
se cha ng o Ia I cng Iy mo I Iau: ne u ho Ia chu , sau khI ba n cng
Iy ho se Iro nen gIa u co , co n ne u ho Ia nhu ng nha qua n Iy chuyen
nghIep, ho se ch o IaI neu cng Iy moI cho ho nhIeu co hI hon.
Do do , Irong vo ng 12 nam, cng Iy mua Ia I se pha I Ia m sao de
hinh Iha nh b khung qua n Iy cho doanh nghIe p mo I sa p nha p.
DIe u na y Iro nen Iha I su ca n IhIe I khI m I cng Iy khng co IInh
Ihan caI IIen mua IaI mI cng Iy co IInh Ihan caI IIen. Nhung
nha qua n Iy o cng Iy bI mua Ia I se so m nha n ra ra ng ho khng
Ihe na o Ia m vIe c duo c vo I nhu ng nguo I o cng Iy me , va nguo c
Ia I. TI chua Iu ng Iha y Iruo ng ho p mua Ia I cng Iy ma Iha nh cng
Irong nhung dIeu kIen nhu Iren.
Nhu ng die u khng duo c la m
Co m I s dIe u ma nha qua n Iy cu a ca c b pha n kInh doanh
dang hoa I d ng khng nen Ia m nhu sau:
1. DIeu kIen quan Irong nhaI Ia khng duoc Irn Ian cac b
phan, don vI quan Iy hIen IaI voI nhung don vI, b phan moI
(nhung caI IIen, sang Iao).
Tuy nhIen, ne u m I doanh nghIe p khng Ihay d I nhu ng chnh
sa ch va Ihu c ha nh co ba n Ihi cu ng kho co Ihe Iro Iha nh m I doanh
nghIep co kha nang dI moI va sang Iao duoc.
Trong vo ng 101S nam ga n day, ra I nhIe u cng Iy Io n o My c
ga ng Iha nh Ia p ca c IIen doanh vo I nhu ng doanh nghIe p nho . Tuy
nhIen, khng co n Iu c na o Irong s do Iha nh cng ca . Ca c doanh
nghIe p nho ca m Iha y Iu ng Iu ng Iruo c nhu ng chnh sa ch, nhu ng
quy Ia c co ba n, nhu ng co che quan IIeu cu a ca c cng Iy Io n. Nguo c
Ia I, nhu ng Iha nh vIen Iu ca c cng Iy Io n cu ng Iha y kho ma hIe u
duo c ca ch xu su , Ia m vIe c va suy ngh cu a nhu ng nguo I Iu ca c cng
Iy nho duo ng nhu ho v ky Iua I, khng Ihe kIe m che duo c.
Nhin chung, cac cng Iy Ion ch co Ihe dI moI va sang Iao
Iha nh cng khI ho su du ng chnh nhu ng con nguo I ben Irong I
chu c cu a ho . Ho ch co Ihe Iha nh cng vo I nhu ng nguo I ma ho
hIeu ro va cung hIeu ro ho; nhung nguoI co Ihe Iro Ihanh dI
Ia c Iha I su . DIe u na y co n ha m y ra ng m I cng Iy ca n pha I Iha m
nhua n IInh Iha n d I mo I, cng Iy pha I Iha I su Iha y d I mo I, ca I
IIen Ia can IhIeI; Iu do coI day Ia co hI, mI nhu cau IhaI su.
2. Cac n Iuc caI IIen nham dua nhung cng vIec kInh doanh
hIe n Ia I ra kho I Inh vu c cu a chu ng hIe m khI Iha nh cng. D I mo I
186 187
1iNH HOA UA N 1ii CU A LiUCi8i NHU NG LU A N iiNH LOANH MO i
II.
!II!G I ^! I!!I ^!I M!
D
I voI cac du an kInh doanh dang In IaI (du Ihuc I chuc
kInh doanh hay cac I chuc khac), Irong cum Iu quan IrI
kInh doanh, Iu chnh se Ia kInh doanh. Nguoc IaI, dI voI mI
du an kInh doanh moI, Iu quan Irong Irong cum Iu Iren IaI Ia
quan IrI. DI voI cac du an kInh doanh dang In IaI, Ihi chnh
nhung gi dang In IaI se Ia Iro Iuc chnh cho vIec kInh doanh va
mo r ng kInh doanh. Co n Irong ca c du a n mo I Ihi Iro Iu c chnh
IaI Ia su IhIeu vang cua cac cng vIec kInh doanh do!
M I du a n kInh doanh mo I co Ihe co m I y Iuo ng, m I sa n
pha m hay dIch vu na o do . Ngoa I ra no cu ng co Ihe co doanh s ,
Iham ch Ia mI doanh s dang ke; cung voI chI ph (IaI nhIen!),
Ihu nhap va IoI nhuan. CaI ma no khng co Ia mI I chuc IhaI
su , m I co ca u va n ha nh s ng d ng Irong do ca c Iha nh vIen bIe I
ho phaI dI dau, Iam gi, se daI duoc keI qua nhu Ihe nao... Ch
khI nao du an moI nay phaI IrIen Ihanh mI I chuc duoc quan
IrI Iha I su , Ihi no mo I co kha nang s ng so I va I n Ia I. Nguo c Ia I,
du an moI se IhaI baI du cho y Iuong ban dau co xuaI sac den
dau, ngu n v n huy d ng duo c co cao de n dau, sa n pha m co cha I
Iuong cao va nhu cau IhI Iruong Ion den dau dI nua.
M I doanh nghIe p mu n co kha nang d I mo I, sa ng Ia o, mu n
co co hI Ihanh cng va phaI IrIen Irong mI IhoI ky nhIeu Ihay
d I nhu hIe n nay, doanh nghIe p do ca n pha I xay du ng he Ih ng
qua n IrI mang Inh sa ng Ia o, d I mo I. Doanh nghIe p ca n a p du ng,
Iu a cho n nhu ng chnh sa ch Ia o ra Irong Ioa n b I chu c m I kha I
vong sang Iao, voI nhung IhoI quen sang Iao, dI moI. Cac cng
vIe c kInh doanh hIe n Ia I du Io n hay nho cu ng de u ca n duo c qua n
Iy nhu Ia mI cng vIec doI hoI sang Iao IhaI su.
188 189
C n Ihie I pha i huo ng su I p Irung ve Ihi Iruo ng
MI IoI gIaI Ihch Ihng Ihuong cho su IhaI baI hay su khng
daI duoc cac ky vong de ra cua cac du an kInh doanh moI Ia:
MoI vIec dang II dep Ihi chung II bI maI IhI phan. ThaI su
chu ng II khng hIe u duo c Ia I sao, vi ca c d I Ihu ca nh Iranh na y
co cung cap san pham,dIch vu gi khac bIeI voI chung II dau!.
Hoac mI gIaI Ihch khac: MoI chuyen dang yen dang Ianh Ihi
nhu ng d I Ihu ca nh Iranh ba I da u ba n sa n pha m cho nhu ng kha ch
ha ng mo I ma chu ng II chua Iu ng bIe I Io I, va Ihe Ia ho gIa nh duo c
IhI Iruo ng!.
Thng Ihuo ng, khI m I du a n kInh doanh mo I Iha nh cng,
nguoI Ia nhan ra rang IhI Iruong ma no phuc vu khng phaI Ia
IhI Iruong nham den Iuc ban dau, san pham, dIch vu cua du an
cu ng khng pha I nhu du Inh Iu c da u, kha ch ha ng va mu c dch
su du ng sa n pha m cu ng va y. Ne u nhu ng nguo I Ia m ca c du a n
moI khng hIeu va IIen IIeu duoc dIeu nay, khng c gang Ian
du ng nhu ng IhI Iruo ng khng duo c ky vo ng, khng huo ng ve IhI
Iruo ng va duo c IhI Iruo ng Ihu c da y, Ihi ho ch... Ia m Io I va Ia o co
hI cho cac dI Ihu canh Iranh ma IhI.
M I nha ho a ho c nguo I Du c pha I mInh ra cha I gay me NovocaIn
vao nam 190S, Iuy nhIen cac bac s IhoI do van ua Ihch phuong
pha p gay me Ioa n Ihan hon (ho ch cha p nha n su du ng Ioa I Ihu c
nay Iu The chIen Ihu I). Nhung, heI suc baI ngo, cac nha s IaI
baI dau su dung chaI gay me nay. The Ia nha phaI mInh no ben
chay nguoc chay xuI khap nuoc Duc de dIen IhuyeI chng IaI
vIec su dung NovocaIn Irong nha khoa, voI Iy do: phaI mInh nay
khng duoc Iao ra voI muc dch do!
VIe c khng cha p nha n nhu ng nguyen Ia c na y se khIe n cho mo I
n Iuc Iap nen nhung du an kInh doanh moI dI vao IhaI baI. MI
v du dIen hinh Ia Thomas LdIson nha phaI mInh v daI nhaI
cua Ihe ky XIX. ng Ia vn co Iham vong Iro Ihanh mI doanh
nhan Iha nh cng, Ia nh da o m I cng Iy Io n. ng Ia duo ng nhu
co du moI dIeu kIen de Iam dIeu do. La mI nha Iap ke hoach
kInh doanh hoa n ha o, ng bIe I ca ch Ia p nen nhu ng cng Iy dIe n
co Ihe khaI Iha c pha I mInh ve bo ng de n cu a minh, cu ng nhu ca ch
huy d ng du s v n cng Iy ca n. Ca c sa n pha m cu a cng Iy Iha nh
cng ga n nhu ngay Ia p Iu c, sa n xua I khng du Iho a ma n nhu
ca u IhI Iruo ng. Nhung LdIson ch du ng Ia I Ia m I nha kho I nghIe p
kInh doanh, ng ngh don gIa n ra ng qua n IrI ngha Ia Ia m m I
ng chu , do do Iu ch I Iha nh Ia p va xay du ng m I d I ngu qua n
IrI. KeI qua Ia bn, nam cng Iy cua ng IhaI baI va sup d khI
pha I IrIe n Ien quy m Irung binh. Chu ng sau do ch co Ihe duo c
cuu IhoaI voI vIec IoaI bo chnh LdIson va Ihay vao do bang mI
dI ngu nhung nha quan IrI chuyen nghIep!
Qua n IrI kInh doanh Irong m I du a n mo I co b n yeu ca u nhu
sau:
h Truoc heI, yeu cau Iap Irung,huong vao IhI Iruong
h HaI Ia, co nhung du bao ve IaI chnh, nhaI Ia Iap ke hoach
cho Iung IIen maI va nhu cau ve vn
h Ba Ia, can xay dung mI dI ngu quan IrI cap cao, Iham ch
raI Iau Iruoc khI du an moI nay IhaI su can va co Ihe chIu
duo c chI ph cho m I d I ngu nhu Ihe
h Cu I cu ng, nha sa ng Ia p,nguo I kho I su kInh doanh pha I dua
ra duoc mI quyeI dInh ve vaI Iro, quan he cung nhu Inh
vuc Iam vIec cua chnh ban Ihan anh Ia.
190 191
hoan Ioan moI, nhung IhI Iruong chua Iung duoc bIeI den Iruoc
do , vo I nhu ng ca ch su du ng mo I me .
VIec huong ve IhI Iruong, Iay IhI Iruong Iam dng Iuc khng
phaI Ia dIeu gi qua kho khan dI voI mI du an kInh doanh moI.
Tuy nhIen, nhung dIeu ma no doI hoI Ihuong dI nguoc IaI voI
khuynh huong chung cua cac nha kInh doanh. Truoc heI, no doI
ho I doanh nghIe p mo I pha I Ihu c su dI Iim kIe m nhu ng Iha nh cng
khng dInh Iruo c, va d I ma I vo I nhu ng Iha I ba I khng ngo nha I.
Thay vi bo qua nhu ng ca I ba I ngo , khng duo c hoa ch dInh nhu
Ia nhung ngoaI Ie, nha kInh doanh can Iim hIeu va xem xeI ky,
coI chu ng Ia nhu ng co h I Iha I su .
II Iau sau The chIen Ihu II, mI cng Iy n D mua duoc bang
sang che san xuaI san pham xe dap gan dng co Iheo kIeu chau
u. Duong nhu day Ia mI san pham moI se Ihanh cng Iren IhI
Iruo ng n, nhung ho a ra Ia I khng pha I nhu va y. Ca c don da I
ha ng gu I ve nhIe u, nhung chu ye u ch da I ha ng... b pha n d ng
co (Irong chIe c xe da p) ma IhI. Thoa I IIen nhu ng nguo I chu cng
Iy da Inh Iu ch I nhu ng don ha ng na y, nhung vi Io mo ho quye I
dInh den Ian noI khach hang de Iim hIeu. Ho phaI hIen ra rang
ca c nng dan da su du ng d ng co na y sau khI Iha o ra kho I xe
da p de ga n va o ma y bom nuo c Iuo I ru ng, v n Iruo c do pha I dIe u
khIen bang Iay! HIen nay cng Iy n D noI Iren da Iro Ihanh
nha sa n xua I sa n pha m ma y bom Ioa I nho vo I doanh s ha ng
IrIeu caI Iren Ioan khu vuc Dng Nam A.
ThaI ra khng can In nhIeu IIen de xac dInh mI IoI ch baI
ngo Iu m I IhI Iruo ng khng Inh Iruo c Ia m I IIe m nang Iha I su
hay ch Ia m I Iro may ru I. VIe c na y ch do I ho I o nha kInh doanh
mI chuI nhay cam va mI chuI Iam vIec co he Ihng.
TI Ihua nhan rang phan ung kIeu nay kha Ia cuc doan. Tuy
nhIen, nguo I Ia va n co xu huo ng ch ng Ia I nhu ng huo ng su du ng
khac so voI IhIeI ke ban dau cua mI caI IIen, phaI mInh nao
do . Ho khng Ihu c su Iu ch I phu c vu nhu ng kha ch ha ng khng
duo c du kIe n, nhung va n no I ro ra ng nhu ng kha ch ha ng Ioa I na y
khng duo c hoan nghenh ma IhI.
Do chnh Ia dIe u da xa y ra vo I sa n pha m ma y Inh. UnIvac, cng
Iy san xuaI ra chIec may Inh dau IIen, cho rang san pham nay
ch su du ng cho mu c dch khoa ho c, do do Iha m ch ngay ca khI
IhI Iruo ng Io ra quan Iam, ho cu ng nha I dInh khng chIu ba n
san pham nay ra IhI Iruong. Cng Iy IBM cung IIn rang may Inh
Ia sa n pha m duo c IhIe I ke cho ca c nghIen cu u khoa ho c: ma y Inh
do hang nay IhIeI ke danh cho cac Inh Ioan IhIen van hoc. Tuy
nhIen, IBM va n cha p nha n phu c vu ca c don da I ha ng Iu ca c
doanh nghIe p. Muo I nam sau do , Iu c Ia khoa ng nam 1960, UnIvac
van co nhung chIec may Inh hIen daI nhaI, song caI ma IBM co
IaI Ia... IhI Iruong san pham may Inh.
Cac sach vo ve quan IrI noI rang cach gIaI quyeI cho van de
nay Ia nghIen cuu IhI Iruong. Tuy nhIen, day Ia mI gIaI phap
saI Iam, boI chung Ia khng Ihe nghIen cuu IhI Iruong cho mI
sa n pha m hoa n Ioa n mo I me , chua Iu ng xua I hIe n Iren IhI Iruo ng.
Cha ng ha n, m I s cng Iy Iu ng quay Iung vo I pha I mInh Xerox
(ma y phoIocopy) du a Iren nhu ng ke I qua cu a vIe c nghIen cu u IhI
Iruong vIec nghIen cuu cho Ihay cac nha In hoan Ioan khng
can su dung san pham moI nay. Chang aI suy ngh IoI vIec cac
doanh nghIep, Iruong hoc, ca nhan v.v... raI can mI san pham
nhu va y.
Do do, mI du an kInh doanh moI can khoI dau voI gIa dInh
rang san pham,dIch vu moI se phuc vu cho nhung khach hang
192 193
ba o Iuong IaI de u Ioa n ma u h ng. ThI Iruo ng chu ng khoa n Ia p
Iu c pha I hIe n ra cng Iy na y, nha I Ia ne u no na m Irong nga nh
cng nghe hay nhu ng nga nh Iho I Ihuo ng kha c. Du ba o cho Iha y
doanh s ba n ha ng cu a cng Iy se da I Io I 1 I dIa Irong S nam
Io I. Nhung 18 Iha ng sau du a n Iren su p d . Chua de n mu c pha
sa n, nhung ho pha I sa Iha I 180,27S nhan vIen va ca gIa m d c,
hoa c cha p nha n bI mua Ia I bo I m I cng Iy kha c. Nguyen nhan
Iun gIng nhau: IhIeu IIen maI, IhIeu vn can IhIeI de mo rng
kInh doanh, ma I kha nang kIe m soa I chI ph, cng no ... Ia I ca
nhu ng va n de Ia I chnh na y Ihuo ng xa y ra cu ng m I Iu c (ma ch
m I va n de Irong s do cu ng du Ia m a nh huo ng de n Iinh Ira ng
kInh doanh cu a m I cng Iy).
M I khI nhu ng khu ng hoa ng Ia I chnh nhu Iren xa y ra, ne u co
vuoI qua duoc Ihi cung phaI Ira nhung caI gIa raI daI, va phaI
chIu nhung hau qua nang ne. The ma IaI ca Ihuc ra deu co Ihe
pho ng ngu a duo c!
Nhu ng nguo I kho I nghIe p kInh doanh Ihuo ng ra I quan Iam de n
Io I nhua n, Iun Ia p Irung huo ng ve Io I nhua n. Tuy nhIen do Ia
m I su Ia p Irung saI Ia m d I vo I m I du a n kInh doanh mo I. Nhu ng
su quan Iam dau IIen phaI danh cho Iung IIen maI, vn va kha
nang kIe m soa I; ne u khng Ihi Io I nhua n so m da I duo c cha ng ma y
chc se bay hoI maI.
Su Iang Iruo ng ca n duo c nuI duo ng. Tren kha ca nh Ia I chnh,
dIeu do co ngha Ia: su Iang Iruong cua mI du an moI doI hoI
can Ihem nhung ngun Iuc IaI chnh. KhI mI du an moI co IoI
nhuan, chung Ia se co mI khoan muc Irong bang can dI ke
Ioa n, va do Ihue duo c da nh va o khoa n Ihu nha p na y o ha u he I
ca c qu c gIa, dIe u na y Ia o ra m I khoa n mu c o Ia I sa n no Iu c Ia
Tren heI, nhung nguoI moI khoI nghIep kInh doanh nen danh
IhoI gIan o ben ngoaI I chuc chang han, Iren IhI Iruong, voI
khach hang, voI dI ngu nhan vIen ban hang (quan saI va Iang
nghe). Can hIeu rang san pham duoc xac dInh boI khach hang,
chu khng pha I bo I nguo I sa n xua I, Iu do IIen Iu c n Iu c dem de n
gIa IrI su dung va gIa IrI cho khach hang.
Nguy co Ion nhaI dI voI mI du an kInh doanh moI Ia vIec cu
Iuong rang minh bIeI nhIeu hon, hIeu ro hon khach hang ve
sa n pha m,dIch vu , cu ng nhu ca ch su du ng va gIa ca cu a chu ng.
M I du a n kInh doanh mo I ca n coI m I Iha nh cng ngoa I du Inh
Ia mI co hI hon Ia mI xuc pham dI voI cac Inh Ioan ban
da u cu a ho . Hon he I, ca n ghI nho nguyen Ia c co ba n cu a markeIIng:
doanh nghIe p Ia p ra khng pha I de Ihay d I, dInh hinh kha ch
ha ng ma Ia de Iho a ma n nhu ca u kha ch ha ng.
Nhu ng du ba o ve m I Ia i chnh
Nhin chung, IhIeu Iap Irung huong ve IhI Iruong Ia mI can
benh ph bIen cua cac du an kInh doanh non Ire, va dI khI no
co n IIe p Iu c ha nh ha ngay ca ca c du a n da s ng so I qua nhu ng
gIaI doan khoI dau.
Nguo c Ia I, vIe c IhIe u quan Iam de n Ia I chnh va ca c chnh sa ch
Ia I chnh du ng da n Ia I Ia nguy co Io n nha I d I vo I ca c du a n Irong
gIaI doan Iang Iruong IIep Iheo. No dac bIeI nguy hIem dI voI
ca c du a n Iang Iruo ng nhanh cho ng. Du a n ca ng Iha nh cng Ihi
vIec IhIeu nhung du bao IaI chnh cang Iro nen nguy hIem.
GIa su rang mI du an dang Ihanh cng voI san pham,dIch
vu cua minh, dang Iang Iruong II, IoI nhuan dang Iang, cac du
194 195
Iro IaI voI cng vIec, hang IoaI co hI da bI bo qua. DI voI cac
du an kInh doanh moI, suc ep ve IaI chnh Ia cang Ihang nhaI
khI cac co hI Ia Ion nhaI.
Du a n kInh doanh Iha nh cng cu ng se pha I IrIe n vuo I qua ca u
Iruc vn ban dau. MI nguyen Iac da duoc Ihuc Ie chung mInh
Ia: cau Iruc ve vn ban dau se bI vuoI qua khI doanh s Iang 40
S0. KhI do nguo I Ia ca n m I ca u Iru c v n mo I, hoa n Ioa n kha c
bIeI. KhI du an phaI IrIen, ngun vn ca nhan Iu nguoI sang Iap
va nhu ng nguo I Ihan cu a anh Ia se khng du da p u ng, do do ca n
Iim ca c ngu n v n Iu ben ngoa I: c pha n ho a, vay IIe n Iu ca c quy
bao hIem hay huu Ir v.v... NoI Iom IaI, khI du an phaI IrIen, cau
Iru c v n cu se Iro nen khng phu ho p, Iro Iha nh m I Iu c ca n cho
chnh du a n do .
CuI cung, du an moI can Iap ke hoach cho he Ihng IaI chnh
de co Ihe qua n Iy su Iang Iruo ng. Mo I chuye n Iun dIe n ra nhu
sau: Iu c da u mo I Ihu sun se (sa n pha m, IhI pha n, vIe n ca nh Iang
Iruong...), sau do baI choI moI Ihu Iro nen khng Ihe kIem soaI
duo c, Iu cng no , chI ph sa n xua I, de n chI ph ha nh chnh, dIch
vu , phan ph I v.v... M I khI m I Inh vu c da ma I dI su kIe m soa I,
ca c Inh vu c kha c cu ng mau cho ng Iam va o Iinh Ira ng Iuong Iu .
Va khI Ia I Ia p duo c su kIe m soa I ca n IhIe I Ihi mo I vIe c da qua Ire :
IhI phan maI, khach hang va cac nha phan phI deu phan nan
va bo dI, va Iram Irong nhaI Ia dI ngu nhan vIen cung maI Iong
IIn va o ca c ca p qua n Iy ho co du Iy do de ma I Io ng IIn nhu va y!
Su Iang Iruong nhanh Iun khIen cho b may kIem soaI hIen
Ia I Iro nen I I Iho I. M I Ia n nu a, ranh gIo I va n Ia mu c Iang Iruo ng
doanh s Iu 40S0. KhI da ma I kIe m soa I, se kho duy Iri Ia I kIe m
soa I. Tuy nhIen chu ng Ia co Ihe pho ng ngu a vIe c na y kha de da ng.
m I su hu I dI IIe n ma I, chu khng pha I Ia c ng Ihem. Du a n mo I
ca ng pha I IrIe n I I Ihi no Ia I ca ng ca n co Ihem ca c ngu n Iu c Ia I
chnh. Thu c Ie cho Iha y ca c du a n mo I co mu c Iang Iruo ng nhanh,
Ia con cung cu a ba o ch va IhI Iruo ng chu ng khoa n, Ihuo ng ch
va I nam sau se ga p ca c ra c r I nghIem Iro ng ve Ia I chnh.
Du an moI doI hoI phaI co cac phan Ich va du bao ve Iung
IIen maI, cung nhu quan Iy IIen maI. VaI nam gan day, do hIeu
duoc Iam quan Irong cua quan IrI IaI chnh ma cac du an kInh
doanh mo I cu a My da Iha nh cng hon Iruo c day ra I nhIe u, nha I
Ia ca c du a n cng nghe cao.
Qua n IrI IIe n ma I se Iro nen de da ng ne u chu ng Ia dua ra duo c
nhung du bao dang IIn cay ve Iung IIen maI, voI cac gIa dInh
da ng IIn ca y (ve nhu ng Iinh hu ng xa u nha I) hon Ia nhu ng hy
vo ng. M I ngan ha ng Iu ng dua ra nguyen Ia c sau Irong vIe c du
bao ve Ihu chI IIen maI: nguoI Ia gIa dInh rang ho phaI Ihanh
Ioa n ca c khoa n pha I Ira so m hon ky ha n 60 nga y, Irong khI ca c
khoa n pha I Ihu Ia I duo c Ihanh Ioa n cha m hon ha n dInh 60 nga y!
Neu du bao Iren Ia qua bao Ihu Ihi Iinh Irang xau nhaI co Ihe
xay ra (ma dIeu nay cung I xay ra dI voI cac du an moI) ch Ia
mI su du Ihua IIen maI Iam IhoI ma IhI.
Trong m I du a n mo I, nguo I Ia ca n pha I bIe I Iruo c co 12 Iha ng
ra ng se ca n bao nhIeu IIe n ma I, va o Iu c na o, du ng cho vIe c gi, Iu
do mo I co Ihe Iho a ma n ca c nhu ca u Ia I chnh na y. Nhung ngay
ca vo I nhu ng du a n Iha nh cng, vIe c huy d ng IIe n ma I m I ca ch
v I va , Irong m I cu c khu ng hoa ng cu ng khng he de da ng,
va noI chung raI In kem. NgoaI ra, vIec nay con chIem dung
m I ngu n nhan Iu c da ng ke cu a cng Iy Irong vIe c cha y Io I cha y
IuI gIua cac ngan hang de Io vay vn. CuI cung, khI da co Ihe
196 197
Xy du ng b ma y qua n Iri cao c p
M I du a n kInh doanh mo I da Iha nh cng Irong m I IhI Iruo ng,
xac Iap duoc cau Iruc va he Ihng IaI chnh can IhIeI. Tuy nhIen
va I nam sau no va n co nguy co Iam va o khu ng hoa ng. KhI sa p
buo c va o gIaI doa n Iruo ng Iha nh, b ng nhIen kInh doanh khng
Ihe phaI IrIen II nhu mong mun. Ly do Ia IhIeu dI ngu quan
IrI cap cao. Du an nay khng Ihe duoc quan Iy boI mI hay haI
nguo I, ma ca n co m I d I ngu qua n IrI cao ca p. Ne u va o Iho I dIe m
na y ma d I ngu do va n chua duo c hinh Iha nh Ihi da Ia ... qua
Ire. Trong Iruong hop do, dIeu II nhaI ma Ia co Ihe hy vong Ia
du a n co Ihe s ng so I ma IhI, Iuy nhIen a nh huo ng Irong Iuong
IaI cua vIec IhIeu dI ngu quan IrI cao cap van Ia raI Ion. Nhan
vIen se hoa I nghI, ma I nIe m IIn, nhu ng nguo I sa ng Ia p co Ihe cu I
cung se phaI roI bo du an, cng Iy.
LIe u Ihu c cho can be nh na y ra I don gIa n: xay du ng m I d I
ngu qua n IrI ca p cao ngay Iu Iruo c khI du a n ca n no . Nen nho
ra ng xay du ng m I d I ngu do I ho I pha I co Iho I gIan. M I d I ngu
duo c du a Iren su hIe u bIe I va IIn ca y Ia n nhau, ch co Ihe co duo c
sau nhIe u nam. KInh nghIe m ca nhan cu a II cho Iha y Iho I gIan
II IhIeu can cho vIec nay phaI Ia 3 nam.
Tuy nhIen, m I du a n kInh doanh mo I kho co Ihe kham n I chI
ph cho m I d I ngu qua n Iy nhu Ihe , vo I khoa ng nam, sa u nha
qua n Iy co mu c Iuong cao. Tren Ihu c Ie , Irong ca c doanh nghIe p
mo I Iha nh Ia p, co quy m nho , ch co m I s I nguo I gIa I quye I
heI moI vIec IIen quan. Lam sao de gIaI quyeI van de nay7
MI Ian nua, cau Ira IoI van raI don gIan. No doI hoI nhung
nguo I sa ng Ia p cng Iy, nhu ng nguo I kho I nghIe p kInh doanh co
Truo c he I, ca n suy ngh va xa c dInh dau Ia nhu ng khu vu c quan
Iro ng Irong m I cng Iy. O cng Iy na y, do Ia cha I Iuo ng sa n
pha m, song o cng Iy kha c co Ihe Ia I Ia dIch vu , hay cng no v.v...
No I chung I co hon b n hay nam Inh vu c quan Iro ng Irong ba I
cu m I cng Iy na o. (Qua n Iy va ha nh chnh ca n Iun duo c dua
va o danh sa ch na y. KhI chI ph qua n Iy va ha nh chnh Iang nhanh
hon so vo I I c d Iang Ihu nha p, dIe u na y ngha Ia cng Iy da
Iuye n du ng nhu ng nguo I Ia m qua n Iy nhanh hon so vo I I c d
Iang Iruong. Day chnh Ia mI dau hIeu cua vIec maI kIem soaI
Irong cng Iy cau Iruc va Ihuc hanh quan IrI khng phu hop
voI nhIem vu.)
De daI Iang Iruong nhu ky vong, du an kInh doanh moI can
xac Iap su kIem soaI hIeu qua Irong nhung Inh vuc quan Irong
ba nam Iruo c khI chu ng Iro nen ca n IhIe I. DIe u quan Iro ng o day
khng pha I Ia su kIe m soa I duo c Ia p ra Iruo c m I ca ch chnh xa c,
I m; ma Ia vIe c nha qua n Iy pha I y Ihu c duo c nhu ca u kIe m soa I
Irong nhu ng Inh vu c no I Iren, Iu do co Ihe ha nh d ng nhanh go n,
hIeu qua khI nhung nhu cau kIem soaI xuaI hIen. KhI da co su
chu y du ng mu c de n nhu ng Inh vu c quan Iro ng, du a n se dI du ng
huong, se co duoc kha nang kIem soaI khI can IhIeI.
Du bao IaI chnh khng doI hoI o ban nhIeu IhoI gIan. TraI IaI,
no do I ho I nhIe u su suy ngh, can nha c. Da s sa ch vo ve ke Ioa n
quan IrI deu Irinh bay ro cac cng cu de Iam cng vIec nay. Tuy
nhIen, chnh cng Iy, du a n mo I pha I Ia nguo I Ihu c hIe n cng vIe c
na y.
198 199
voI baI ky I chuc nao: quan Iy con nguoI va quan Iy IIen bac.
Nhu ng hoa I d ng quan Iro ng kha c se duo c xa c dInh bo I nhu ng
nguoI ben Irong I chuc, khI xem xeI ban Ihan I chuc do, voI
cng vIec, gIa IrI va muc IIeu rIeng cua ho.
Buoc IIep Iheo se Ia: cac Ihanh vIen cua nhom Ianh dao, baI
dau Iu nguoI sang Iap cng Iy, Ian IuoI daI ra cau hoI: TI Iam
II hoaI dng nao7 Cac cng su chu chI cua II Irong cng Iy
Iam II hoaI dng nao7. Co Ie se co su nhaI Ir cao ve kha nang
va dIe m ma nh cu a Iu ng nguo I. Va xIn nha c Ia I: ne u co nhu ng ba I
d ng y kIe n Irong va n de na y Ihi ca n xem xe I m I ca ch ca n Iha n.
Cau ho I IIe p Iheo ma Iu ng nguo I dua ra se Ia : Va y Ihi aI Irong
chu ng Ia se phu Ira ch hoa I d ng na o Irong ca c hoa I d ng chnh
ye u cu a cng Iy, de co Ihe khaI Iha c he I so Iruo ng cu a m I nguo I7.
Nhu va y, qua Irinh xay du ng nho m ca c nha qua n Iy cao ca p duo c
ba I da u. Nguo I sa ng Ia p cng Iy, cha ng ha n, se ba I da u ba ng vIe c
Iu a cho n cho minh m I s hoa I d ng phu ho p nha I vo I so Iruo ng
cu a ba n Ihan: qua n Iy nhan su , hay sa n pha m mo I, hay cng
nghe , sa n xua I v.v... Khng co quy Ia c na o ba I bu c CLO pha I
phu Ira ch vIe c na y hay vIe c kIa ca . Ta I nhIen CLO chIu Ira ch
nhIem sau cung va cao nhaI ve moI hoaI dng cua cng Iy. Song
ban Ihan cng vIec Ihuc su ma mI CLO Iam IaI Iuy vao yeu cau
cu a cng Iy va pha m cha I, nang Iu c ca nhan cu a CLO do . CLO
dam nhan mI s cng vIec cu Ihe (mI s hoaI dng chnh yeu
cu a cng Iy), d ng Iho I co Ira ch nhIe m da m ba o cho ca c hoa I d ng
chnh yeu khac cung duoc Ihuc hIen day du.
Cu I cu ng, ca n xa c Ia p ca c mu c dch va mu c IIeu cho Iu ng khu
vu c. Ca n da I ra ca c cau ho I sau cho nhu ng nguo I chIu Ira ch nhIe m
ve Iu ng hoa I d ng chnh ye u cu a cng Iy: Cng Iy co Ihe ky vo ng
gi o ban7 Chung II co Ihe baI ban chIu Irach nhIem ve dIeu gi7
y Ihu c va quye I Iam xay du ng m I d I ngu qua n Iy , hon Ia c
m he I vIe c va o minh. Ne u ch m I, haI nguo I du ng da u IIn ra ng
ch co ho moI co Ihe Iam heI moI chuyen, Ihi ch vaI Ihang, hoac
cham nhaI Ia vaI nam sau, khung hoang ve quan Iy Ia dIeu chac
cha n.
BaI cu khI nao cac ch s kInh Ie khach quan (v du, vIec dIeu
Ira Iham do IhI Iruo ng hay phan Ich dan s ) cho Iha y kha nang
vIec kInh doanh se phaI IrIen voI quy m gap dI Irong vong 3
S nam Io I, Ihi nhu ng nha sa ng Ia p cng Iy co b n pha n xay du ng
mI dI ngu quan IrI cap cao ma cng Iy se can Irong Iuong IaI.
Co Ihe no I day Ia nhu ng phuong Ihu c pho ng ngu a hu u hIe u
nha I.
Truoc heI, nha sang Iap cung voI nhung nguoI Ianh dao chu
chI phaI ngh ve nhung hoaI dng chnh yeu nhaI cua cng Iy,
nhung Inh vuc quyeI dInh su Ihanh cng va In IaI cua cng Iy.
MI nguoI Irong s nhung nguoI Iren se dua ra mI danh sach
rIeng, nhu ng hoa I d ng na o xua I hIe n Irong Ia I ca ca c danh sa ch
se duo c dua va o danh sa ch cu I cu ng. Nhin chung se co su Ih ng
nha I y kIe n ve ca c hoa I d ng na y. Nhung ne u co nhu ng kha c bIe I
(Ia I nhIen, nha I Ia d I vo I m I va n de quan Iro ng nhu va y!), chu ng
pha I duo c xem xe I ca n Iha n, ky Iuo ng!
Tim ra nhu ng hoa I d ng chu ch I no I Iren cu a doanh nghIe p
Ia ke I qua cu a su phan Ich Iinh hinh cu Ihe ; chu ng khng Ihe
duoc Iim Ihay Irong baI ky sach vo nao ve quan IrI. HaI doanh
nghIe p duo ng nhu hoa n Ioa n gI ng nhau Irong ma I nguo I ngoa I
co Ihe co nhu ng hoa I d ng ma ho cho Ia chnh ye u hoa n Ioa n
khac nhau. V du, mI doanh nghIep co Ihe xep san xuaI o vI Ir
Irung Iam, Irong khI doanh nghIep kIa IaI daI nang van de dIch
vu kha ch ha ng. Ch co haI hoa I d ng sau Iun Ia quan Iro ng d I
200 201
vu c khIe m khuye I. Co n Irong Iruo ng ho p sau Ihi du ng Ia v
phuong cu u chu a!
To m Ia I, m I du a n kInh doanh hay m I doanh nghIe p mo I ca n
xay dung mI dI ngu quan IrI cap cao raI Iau Iruoc khI IhaI su
ca n co no . Tuong Iu , ra I Iau Iruo c khI vIe c qua n IrI bo I m I nguo I
(nha sa ng Ia p) Iro nen khng du va IhIe u hIe u qua , nha sa ng Ia p
can phaI hoc cach Iam vIec va cng Iac hIeu qua voI nhIeu nguoI
kha c, ho c ca ch gIao Ira ch nhIe m cho ca p duo I v.v... No I m I ca ch
hinh a nh, nha sa ng Ia p pha I ho c ca ch Iro Iha nh nha Ia nh da o
cua mI nhom Ihay vi Iro Ihanh mI ngI sao voI cac de Iu
xung quanh minh.
Ti co Ihe dong gop vao du?
Xay dung dI ngu quan IrI cap cao co Ie Ia nhIem vu va buoc
dI quan Iro ng nha I Irong vIe c qua n IrI m I du a n mo I. Tuy nhIen
do ch Ia buoc dI dau IIen cua nha sang Iap du an, nguoI sau do
phaI IIep Iuc suy ngh ve Iuong IaI sap IoI cua du an.
KhI m I du a n hay doanh nghIe p mo I pha I IrIe n va Iang Iruo ng,
vaI Iro va quan he cua nha kInh doanh baI buc Ihay dI. Neu
nha sa ng Ia p khng hIe u va cha p nha n dIe u na y, co Ihe doanh
nghIep se bI anh huong hay Iham ch bI pha hong.
Mo I nha sa ng Ia p de u Ihu a nha n day Ia vIe c ca n Ia m, song ha u
nhu khng aI Irong s ho bIeI phaI Ihay dI vaI Iro nhu Ihe nao.
Ho Ihuong daI ra cau hoI TI Ihch Iam gi7 hay TI Ihch hop
o vaI Iro gi7. Tuy nhIen, cau hoI dung dan dau IIen phaI Ia MI
ca ch kha ch quan, du a n,doanh nghIe p ca n gi Iu qua n IrI7. Trong
mI du an moI, nha sang Iap can daI ra cau hoI nay khI du an
Ban c gang daI duoc dIeu gi, vao Iuc nao7. TaI nhIen do ch Ia
quan IrI o muc co ban.
Co Ie se Ia khn ngoan ne u ngay Iu da u Ia p ra (m I ca ch khng
chnh Ihu c) d I ngu qua n IrI cao ca p. Khng nha I IhIe I pha I cng
b ca c chu c danh chnh Ihu c, Ihng ba o chnh Ihu c hay Ira Ihem
chI ph cho nhu ng ca nhan do Ia I ca nhu ng chuye n na y de u co
Ihe Iam vaI nam sau do, khI moI vIec IIen quan den cach Ihuc
hoa I d ng cu a ho da Iro nen ro ra ng. Co n Irong khoa ng Iho I gIan
Iruoc maI, cac Ihanh vIen cua nhom quan IrI cao cap nay phaI
ho c ra I nhIe u: ho c cng vIe c cu Ihe , ho c ca ch Ia m vIe c cu ng nhau,
ho c ca ch Ia m sao de Ia o dIe u kIe n cho CLO va ca c d ng su co Ihe
hoa n Iha nh nhIe m vu cu a Iu ng nguo I. HaI, ba nam sau, khI doanh
nghIep moI da phaI IrIen va can mI dI ngu quan IrI cap cao,
Ihi dI ngu do da co san de hoan Ihanh nhIem vu!
Hon nu a, ne u doanh nghIe p mo I khng Ia m duo c dIe u na y (hinh
Ihanh dI ngu quan IrI cap cao Iruoc khI Ihuc su can den no),
doanh nghIe p se ma I dI kha nang Iu qua n Iy hIe u qua . Nguo I sa ng
Iap doanh nghIep, khI do, se bI qua IaI, nhIeu cng vIec khng
Ihe duoc hoan Ihanh. KhI do se co haI kha nang co Ihe xay ra.
Kha nang Ihu nhaI Ia nguoI nay ch Iap Irung vao mI, haI Inh
vuc ma anh Ia quan Iam va co kha nang. Do do nhung Inh vuc
chu chI khac se khng duoc quan Iam dung muc, va mI IhoI
gIan (2,3 nam) sau doanh nghIe p se Iam va o Iinh Ira ng kho khan.
Kha nang Ihu haI, Ie hon, Ia khI nha sa ng Ia p y Ihu c duo c su ca n
IhIe I quan Iam de n mo I Inh vu c chu ch I cu a kInh doanh, Ihe Ia
anh Ia Iao vao Iam heI moI vIec, ke ca nhung vIec anh Ia khng
co kha nang va su ham Ihch. Ke I qua Ia se khng co vIe c gi duo c
Ia m Iro n ve n va Iha nh cng! Trong Iruo ng ho p da u IIen, Iinh hinh
con co Ihe cuu van voI nhung nguoI moI b sung vao cac Inh
202 203
an, dIch vu va ca va n de ve sInh o nhu ng noI do . Ngoa I ra, ng
co n Iru c IIe p no I chuye n vo I kha ch, Ia ng nghe ca c y kIe n cu a ho
m I ca ch cham chu . Chnh nhu ng dIe u na y gIu p cng Iy
McDonaIds co duo c nhu ng Ihay d I va dIe u chnh ca n IhIe I de duy
Iri vI Ir da n da u Irong nga nh sa n xua I Ihu c an nhanh cu a ho .
Nhu ng cau ho I Iren, Iuy nhIen, khng pha I Iu c na o cu ng da n de n
nhu ng ca I ke I co ha u nhu haI v du Iren. Trong m I s Iruo ng ho p,
no co Ihe da n de n quye I dInh ro I bo cng Iy cu a nha sa ng Ia p.
Day chnh Ia Iruo ng ho p cu a m I Irong nhu ng cng Iy cung
ca p dIch vu Ia I chnh Iha nh cng nha I ga n day. Nha sa ng Ia p
cng Iy na y da xay du ng m I d I ngu qua n Iy cao ca p, da da I ra
cau ho I ve nhu ca u cu a cng Iy. ng Ia nha n Iha y ra ng khng co
gi phu hop gIua nhu cau cua cng Iy va kha nang va so Ihch
cua ng Ia ca. The Ia TI dao Iao cho nguoI ke nhIem II Irong
18 Iha ng, sau do chuye n gIao cng Iy cho nguo I do va ... Iu chu c!
Sau do nha sa ng Ia p na y co n IIe p Iu c mo ra ba cng Iy mo I (khng
Ihuc nganh IaI chnh), phaI IrIen chung Ihanh cng Ien quy m
Irung binh, r I Ia I ro I bo va ra dI. ng Ia ua Ihch vIe c kho I nghIe p
va phaI IrIen du an kInh doanh moI, song khng Ihch vIec dIeu
ha nh sau do . ng Ia hIe u ra ng nhu ng cu c Iy dI sau do Ia I I
cho ca haI ben: chnh ng Ia va doanh nghIe p.
Cac nha khoI nghIep kInh doanh co Ihe co nhung keI Iuan va
gIa I pha p kha c nhau Irong Iinh hu ng na y. Nha sa ng Ia p cu a m I
be nh vIe n ha ng da u ga p m I Iinh hu ng kho xu nhu sau. Be nh
vIe n na y Iu c do dang ca n m I nha qua n Iy , m I nguo I co kha nang
dem Ia I doanh Ihu cao cho be nh vIe n. Trong khI do IhIen huo ng
cu a nha sa ng Ia p Ia chuyen mn va nghIen cu u. Tuy nhIen ng
Ia nhan ra rang minh co Ihe hoc de Iro Ihanh mI CLO II, hon
phaI IrIen vuoI bac hay Ihay dI huong dI, chang han Ihay dI
sa n pha m, dIch vu , IhI Iruo ng, nhan su v.v...
Cau hoI IIep Iheo ma nha sang Iap can daI ra Ia: TI gIoI (co
so Iruong) ve dIeu gi Irong s nhung nhu cau ma du an moI doI
hoI7. Ch sau khI da suy ngh ve haI cau hoI noI Iren, nha sang
Iap moI co Ihe IIep Iuc daI ra nhung cau hoI sau day: Thuc su
II mun Iam dIeu gi, san sang Iam dIeu gi Irong mI IhoI gIan
daI sap IoI7 LIeu do co phaI Ia dIeu ma du an,doanh nghIep nay
ca n khng7 LIe u do co pha I Ia m I su do ng go p quan Iro ng va
chu ch I khng7.
Tuy nhIen ca c cau ho I ve dIe u ma du a n,doanh nghIe p mo I ca n,
ve dIem manh cua nha sang Iap, va ve dIeu nha sang Iap mun
Ia m co Ihe co nhu ng cau Ira Io I kha c nhau.
V du , LdwIn Land, nguo I pha I mInh ra camera PoIaroId va knh
PoIaroId, da dIe u ha nh cng Iy cho de n nhu ng nam 19S0, Iu c Ia
121S nam da u IIen. Sau do cng Iy pha I IrIe n nhanh cho ng, va
Land Ia p ra m I d I ngu qua n Iy ca p cao cho cng Iy. Tuy nhIen
ng Ia cho rang minh khng phu hop voI vaI Iro quan Iy, ma ch
co Ihe do ng go p I I nha I cho cng Iy o vaI Iro sa ng Ia o khoa ho c.
Do do, Land Iam vIec Irong phong Ih nghIem nhu Ia mI gIam
dc Iu van ve nghIen cuu co ban cho cng Iy. VIec dIeu hanh se
do nhung nguoI khac phu Irach.
Ray Kroc, nha sang Iap McDonaIds, cung dI IoI mI keI Iuan
Iuong Iu . ng Ia Ia m chu IIch cng Iy cho de n khI qua do I Iu c da
ngoaI 80 IuI. Tuy nhIen ng Ia gIao vIec dIeu hanh cho mI dI
ngu quan Iy cap cao, con ban Ihan ch dong vaI Iro Iu van ve
markeIIng ma IhI. Ha ng Iua n ng Iun Iun dI Iham haI, ba nha
hang McDonaIds khac nhau, dch Ihan kIem Ira chaI Iuong Ihuc
204 205
hIe n khng ke m Iord va o Iha nh cng cu a cng Iy. Ra I nhIe u chnh
sa ch va Ihu c ha nh cu a Iord MoIor Company (Ira Iuong cao cho
nhan vIen S dIa,nga y va o nam 1913; ca c chnh sa ch phan ph I
va dIch vu IIen IIen) Ihuc ra Ia y Iuong cua Couzens va Iuc dau
bI chnh Iord pha n d I. Couzens ca ng Iu c ca ng hIe u qua de n mu c
chnh Iord phaI ghen Iy va buc Couzens phaI roI cng Iy vao
nam 1917. Y kIe n cu I cu ng cu a Couzens chnh Ia vIe c kha ng dInh
IoaI xe ModeI T da II IhoI, cng Iy nen Iap Irung dau Iu nhIeu
vao cac san pham ke Ihua khac.
Cng Iy Iord pha I IrIe n I I cho de n khI Couzens ra dI. Ch va I
Ihang sau, khI Henry Iord Ihau Iom vao Iay minh Ioan b vIec
dIeu hanh quan Iy (ma quen dI so Iruong cua ng Ia ch Ia ky
Ihua I), cng Iy ba I da u Iruo I da I va o suy Ihoa I. Henry Iord cu c
ba m vu vo I sa n pha m xe ModeI T su I 10 nam, cho de n khI sa n
pha m m I Iho I oanh IIe I na y Iro nen khng sao ba n duo c nu a.
Cu c khu ng hoa ng na y ke o da I su I 30 nam Iu nga y sa Iha I
Couzens, ma I cho de n khI nguo I cha u n I Henry Iord II IIe p qua n
cng Iy (Iu c do ga n nhu da pha sa n).
Nhu c u c n Ihie I cu a nhu ng Iu v n Iu ben ngoa i
Cac v du Iren cho Ihay: cac nha khoI nghIep kInh doanh raI
can co su Iu van dc Iap va khach quan Iu ben ngoaI.
M I doanh nghIe p mo I pha I IrIe n khng nha I IhIe I ca n co m I
h I d ng qua n IrI, ma Ihu c ra h I d ng na y cu ng khng cung ca p
duo c nhu ng su Iu va n ca n IhIe I cho nha sa ng Ia p. Nha sa ng Ia p
can aI do de ng Ia co Ihe Irao dI, Iham khao y kIen ve nhung
quye I dInh co ba n, m I nguo I khIe n ng Ia co Ihe Ia ng nghe. Nguo I
nu a ng Ia cu ng gIo I ve ma I Iim kIe m doanh Ihu. Do do ng Ia
no I TI ca m Iha y co ngha vu vo I I chu c va ca c Iha nh vIen va II
ca n de p bo mong mu n ca nhan qua m I ben de c ga ng Iro Iha nh
m I CLO gIo I, kIe m duo c doanh Ihu cho be nh vIe n. Ta I nhIen, II
se khng co duo c quye I dInh na y ne u chnh II khng y Ihu c duo c
kha nang cu a minh, ne u nhu nhu ng c va n va d ng su cu a II
khng Ihuye I phu c ra ng du ng Ia II co nhu ng kha nang do !
Cau hoI TI Ihuc ve dau (II Ihch hop va co so Iruong dI
vo I cng vIe c gi)7 ca n duo c da I ra d I vo I ba I ky nha kho I nghIe p
kInh doanh na o ngay khI du a n mo I ba I da u co nhu ng da u hIe u
Iha nh cng. Tha m ch cau ho I na y co Ihe duo c da I ra so m hon
nhIeu, Iu Iruoc khI khoI nghIep nua Ia dang khac.
Do chnh Ia dIe u ma SoIchIro Honda (nha sa ng Ia p cu a Ia p doa n
Honda, Nha I Ba n) da Ia m khI mo I khaI Iruong m I doanh nghIe p
nho Irong nhung ngay den II cua nuoc NhaI sau The chIen Ihu
II. ng Ia ch khaI Iruong du a n kInh doanh khI da Iim duo c
nhu ng nguo I c ng su co Ihe da m nha n ca c cng vIe c Iu ha nh
chnh, Ia I chnh, de n phan ph I, markeIIng, ba n ha ng va nhan
su. BoI ngay Iu dau SoIchIro Honda da xac dInh vI Ir cua minh
Ia Irong Inh vu c IhIe I ke ky Ihua I va sa n xua I, chu khng pha I Ia
dIe u ha nh qua n Iy . Quye I dInh du ng da n na y da go p pha n da I
ne n mo ng cho Ia p doa n Honda hu ng ma nh nga y hm nay.
M I v du nu a Ia Henry Iord. Kho I nghIe p nam 1903, Iord cu ng
Ia m du ng nhu ng dIe u ma Honda da Ia m 40 nam Iruo c: Iim nguo I
du nang Iuc dam nhan nhung vI Ir Ihuc Inh vuc ma ban Ihan
ng Ia khng Ihe Ia m n I: ha nh chnh, Ia I chnh, nhan su ,
markeIIng va ban hang. Ban Ihan Henry Iord danh Ioan b suc
Iu c de do ng go p va o haI Inh vu c IhIe I ke va che Ia o. |ames
Couzens, nguo I duo c Iord cho n Iu a va o vI Ir dIe u ha nh, da c ng
206 207
1iNH HOA UA N 1ii CU A LiUCi8i CHiL N LUO C iHO i NGHiL l iiNH LOANH
I2.
CI!L! IIC
II! !GI!LI I!!I ^!I
V
Iec khoI nghIep kInh doanh doI hoI ky nang quan Iy, Iuc Ia
nhu ng chnh sa ch va Ihu c ha nh ben Irong m I doanh nghIe p.
Tuong Iu, no cung doI hoI nhung chnh sach va Ihuc hanh Irong
mI Iruong ben ngoaI, Iuc Ia IhI Iruong. NoI cach khac, no doI
hoI phaI xay dung cac chIen Iuoc kInh doanh.
Ma I de n ga n day, cu m Iu chIe n Iuo c kInh doanh va n ra I duo c
ua Ihch, voI nhIeu sach vo vIeI ve no. Tuy nhIen, II chua Ihay
co cuc Iranh Iuan nao ve chIen Iuoc khoI nghIep kInh doanh.
ChIe n Iuo c na y ra I quan Iro ng va co nhIe u kha c bIe I so vo I chIe n
Iuo c kInh doanh.
Co bn IoaI chIen Iuoc khoI nghIep kInh doanh
1. Tc chIen, Ic Ihang
2. Da nh ch khng ngo
3. Tim ra va chIem gIu mI sInh IhaI
4. Thay dI cac dac dIem kInh Ie cua mI san pham, mI IhI
Iruong hay mI nganh nao do
nhu Ihe hIe m khI I n Ia I ben Irong doanh nghIe p. AI do ca n cu ng
xem xeI, danh gIa IaI nhung danh gIa cua chnh nha sang Iap ve
nhu ca u cu a doanh nghIe p va ve dIe m ma nh cu a ng Ia. M I nha
Iu va n ben ngoa I se co Ihe da I cau ho I, xem Ia I nhu ng quye I dInh;
va Iren he I Ia Ihu c da y sao cho nhu ng nhu ca u de I n Ia I va pha I
IrIen cua doanh nghIep duoc Ihoa man bang vIec huong ve IhI
Iruo ng, co nhu ng du ba o Ia I chnh xa c da ng, xay du ng duo c d I
ngu quan Iy cap cao. Day chnh Ia yeu cau cuI cung dI voI vIec
qua n IrI m I du a n kInh doanh hay m I doanh nghIe p mo I.
Du a n kInh doanh mo I na o xay du ng duo c he Ih ng qua n IrI
nhu Iren, vo I ca c chnh sa ch va Ihu c ha nh Iuong u ng, se pha I
IrIe n Iha nh cng Iha nh m I doanh nghIe p co quy m Io n Irong
Iuong IaI.
TaI raI nhIeu du an va doanh nghIep moI, nhaI Ia cac cng Iy
ky IhuaI, cac bIen phap vua duoc Irinh bay Irong chuong nay
hay bI coI Ihuong, hay bI caI xen khI ap dung. Ly Ie ma ho dua
ra Ia: cac bIen phap nay Ihuc ve quan IrI, Irong khI chung II
dang Ia nhung nha khoI nghIep. Tuy nhIen, no I nhu Ihe Ia IhIe u
Ira ch nhIe m, Ia Ia m Ia n gIu a ca ch Ia m va ba n cha I. Co m I cau no I
xua ra ng: khng co Iu do na o ma Ia I khng o Irong Iua I pha p. Tu
do khng co Iua I pha p so m mu n se da n Io I Iinh Ira nh v chnh
phu va sau do Ia Iinh Ira ng d c Ia I. De gin gIu va pha I IrIe n IInh
Iha n kInh doanh hIe u qua , doanh nghIe p mo I ca n co nhu ng du
ba o va nguyen Ia c cha I che . Doanh nghIe p mo I ca n pha I chua n bI
sa n sa ng cho chnh Iha nh cng ma no sa p da I duo c. Tren mo I Ihu ,
doanh nghIe p mo I ca n Ira ch nhIe m va do chnh Ia ca I ma qua n
IrI kho I nghIe p cung ca p cho doanh nghIe p.
208 209
Ihap nhaI. Nguoc IaI, Irong s cac chIen Iuoc khoI nghIep kInh
doanh, day co Ihe Ia canh ba c Io n nha I, khng cho phe p pha m
baI cu saI Iam nao du Ia nho nhaI. TaI nhIen, neu Ihanh cng,
chIen Iuoc nay hua hen dem IaI nhung keI qua v cung Ion Iao.
Sau day Ia mI vaI v du ve nI dung va yeu cau cua IoaI chIen
Iuoc nay.
Trong nhIe u nam, HoIImannLaRoche o BaseI, Thu y S va n Ia
m I cng Iy duo c pha m Io n nha I, Io I nhua n cao nha I. Tuy nhIen,
cng Iy na y co m I kho I da u ra I khIem I n: ma I cho de n nhu ng
nam gIu a Iha p nIen 20 ho va n ch Ia m I nha sa n xua I ho a cha I
nho vo I va I sa n pha m Ihu c nhu m ha ng de I may; hoa n Ioa n Ie p
ve so vo I ca c d I Ihu ca nh Iranh. Sau do cng Iy da nh ba c vo I
m I s Ioa I vIIamIn mo I duo c kha m pha (Iu c do ngay gIo I khoa ho c
cu ng khng cha p nha n su I n Ia I cu a nhu ng vIIamIn na y). Cng
Iy na y xIn duo c ba ng sa ng che d I vo I ca c vIIamIn cha ng aI kha c
ngoa I ho mu n co chu ng ca . R I ho co n Ihue nhu ng gIa o su cu a
Da I ho c ZurIch nhu ng nguo I da kha m pha ra vIIamIn Iren Ira
Iuong ra I cao cho nhu ng nguo I na y. Cng Iy da u Iu Ioa n b v n
IIe ng co sa n va v n co Ihe vay muo n duo c va o vIe c sa n xua I va
ba n ca c sa n pha m vIIamIn no I Iren. Ke I qua Ia 60 nam sau, ra I
Iau sau khI ca c ba ng sa ng che da he I ha n, HoIImannLaRoche
da chIem gan phan nua IhI phan Ioan cau ve vIIamIn, doanh s
ha ng nam Ien Io I ha ng I dIa.
Du PonI cung ap dung chIen Iuoc Iuong Iu. Sau 1S nam vaI va
nghIen cu u va pha I mInh ra sa n pha m nyIon so I I ng ho p da u
IIen Du PonI ngay Ia p Iu c Ia p Irung Ioa n b n Iu c qua ng ca o
ra m r (Iruo c do , cng Iy na y chua Iu ng co sa n pha m ha ng IIeu
du ng na o de qua ng ca o), xay du ng ca c nha ma y Io n, va Iu do
Ia o ra m I nga nh cng nghIe p mo I nga nh nhu a.
B n chIe n Iuo c Iren khng Ia ch bIe I, ma Ihuo ng duo c ca c doanh
nghIe p mo I ke I ho p vo I nhau. Chu ng cu ng khng hoa n Ioa n kha c
bIe I, m I chIe n Iuo c co Ihe vu a duo c xe p va o Ioa I Da nh ch khng
ngo vua duoc xep vao IoaI chIem gIu sInh IhaI. Tuy nhIen,
mI chIen Iuoc van co nhung yeu cau rIeng, phu hop voI mI s
y Iuong khoI nghIep nhaI dInh va khng phu hop voI mI s y
Iuo ng kha c. M I chIe n Iuo c do I ho I nha kInh doanh ha nh xu Iheo
m I ca ch kha c nhau. Cu I cu ng, m I chIe n Iuo c co nhu ng ha n
che va ruI ro rIeng cua chung.
Tc chien Ic Ihng
Tc chIen Ic Ihang Ia cau noI cua mI vIen Iuong ky bInh
mIe n Nam Irong cu c n I chIe n My , gIa I Ihch nguyen nhan cho
ca c chIe n Iha ng cu a ng Ia. Trong chIe n Iuo c na y, nha kInh doanh
nham den vI Ir dan dau, Ihng IrI o mI IhI Iruong moI, mI
nganh moI. ChIen Iuoc nay khng nhaI IhIeI doI hoI ban Iap ra
m I doanh nghIe p Io n ngay Iu ban da u, ma c du mu c IIeu sau
cu ng co Ihe du ng Ia nhu va y. No ch do I ho I ba n pha I xa c dInh
ngay Iu khI kho I su kInh doanh ra ng mu c IIeu cu a doanh nghIe p
ban Ia mI vI Ir dan dau IhI Iruong.
NhIeu nguoI coI day Ia mI chIen Iuoc IuyeI hao. Cac sach vo
vIeI ve kInh doanh coI day Ia chIen Iuoc khoI nghIep duy nhaI,
va kha nhIe u doanh nhan, nha I Ia o nhu ng nga nh cng nghe ,
cung chIa se quan dIem nay.
Tuy nhIen, suy ngh nhu vay Ia saI Iam. NhIeu nha kInh doanh
da cho n chIe n Iuo c na y, nhung ro ra ng day khng pha I Ia Iu a cho n
duy nha I, hay Ia Iu a cho n co Iy Ie Iha nh cng cao nha I, vo I ru I ro
210 211
Truo c IIen ca n co m I mu c IIeu ro ra ng, mo I n Iu c pha I huo ng
ve muc IIeu do. KhI nhung n Iuc baI dau co keI qua, nha kInh
doanh can phaI san sang huy dng moI ngun Iuc can IhIeI. KhI
nhung dI moI, sang Iao ban dau da chuyen Ihanh mI doanh
nghIep Ihanh cng, cng vIec moI Ihuc su baI dau. ChIen Iuoc
I c chIe n I c Iha ng do I ho I nhu ng n Iu c IIen Iu c de gIu vu ng vI
Ir dan dau IhI Iruong, neu khng Ihi moI vIec ban Iam ch dem
IaI keI qua Ia Iao ra IhI Iruong cho dI Ihu canh Iranh ma IhI.
Nha kInh doanh sa ng Ia o gIo day Iha m ch co n pha I cha y nhanh
hon Iruo c kIa, n Iu c sa ng Ia o Iren quy m Io n hon Ihi mo I co
Ihe duy Iri vI Ir da n da u IhI Iruo ng duo c. Ca n Iim ra nhu ng kha ch
ha ng mo I, Ihu nhu ng nguyen va I IIe u mo I, nhu ng ca ch su du ng
moI v.v... Tren IaI ca moI dIeu, nha kInh doanh Ihanh cng voI
chIen Iuoc Ic chIen Ic Ihang can Iam sao de san pham cua
minh Iro nen II IhoI Iruoc khI cac dI Ihu Iam dIeu do (Iuc Ia
IIen Iu c d I mo I, sa ng Ia o). Ho ca n nghIen cu u nhu ng sa n pha m
ke ca n cho nhu ng sa n pha m Iha nh cng ngay Ia p Iu c, Ia p Irung
ca c n Iu c, da u Iu ca c ngu n Iu c vo I quy m gI ng nhu d I vo I
sa n pha m Iha nh cng Iruo c kIa.
Cu I cu ng, nha kInh doanh da da I duo c vI Ir da n da u IhI
Iruo ng vo I chIe n Iuo c na y ca n pha I IIe n ha nh m I ca ch co he Ih ng
vIec gIam gIa cua san pham va chI ph cua quy Irinh san xuaI.
Neu cu duy Iri muc gIa qua cao se Iao dng Iuc cho cac dI Ihu
canh Iranh IIem nang sau nay.
Day Ia chIe n Iuo c da y ru I ro, Ihuo ng Iha I ba I nhIe u hon Ia Iha nh
cng. Ly do Iha I ba I co Ihe Ia do IhIe u y ch, khng du n Iu c,
khng du ngu n Iu c v.v... Ta I nhIen, Iha nh cng ne u co se ra I
Io n! Do do , chIe n Iuo c na y ch duo c su du ng cho nhu ng sa ng Ia o,
dI moI Ion va quan Irong ma IhI!
Khng pha I Ia I ca ca c chIe n Iuo c I c chIe n, I c Iha ng de u ca n
pha I huo ng Io I vIe c xay du ng m I cng Iy Io n, song no Iun pha I
nha m Io I vIe c Ih ng IrI IhI Iruo ng. Cha ng ha n, cng Iy 3M Ihuo ng
khng n Iu c Ihu c hIe n d I mo I, sa ng Ia o na o co Ihe da n de n ke I
qua Ia m I du a n kInh doanh co quy m Io n. Cng Iy |ohnson &
|ohnson cu ng va y. Ca haI cng Iy de u Ia nhu ng nha sa ng Ia o,
dI moI Ihanh cng, Iuy nhIen ho ch Iim kIem nhung sang Iao
dan IoI nhung cng vIec kInh doanh co quy m Irung binh (chu
khng phaI Ia nhung Iap doan khng I). TaI nhIen, ho van Ia
nhung nguoI Ihng IrI IhI Iruong.
Co Ie bo I vi chIe n Iuo c kIe u na y huo ng Io I vIe c Ia o ra dIe u gi do
IhaI su moI me va khac bIeI, nen nhIeu khI nhung nguoI ngoaI
da o, nhu ng nguo I khng pha I Ia chuyen gIa, Ia I Ia m I I hon nhu ng
chuyen gIa Iha I su . V du , Ia I HoIImannLaRoche, chIe n Iuo c duo c
hinh Iha nh khng pha I bo I m I nha ho a ho c ma bo I m I nha c s!
Anh na y Ia ch ng cu a nguo I cha u ga I vI sa ng Ia p cng Iy, dang
ra I ca n IIe n cho da n nha c cu a minh. Tha m ch cho de n nay, cng
Iy na y chua bao gIo duo c qua n Iy bo I m I nha ho a ho c, ma Iun
Ia nhung nguoI Iam Irong gIoI IaI chnh.
ChIe n Iuo c I c chIe n I c Iha ng ca n pha I Ia m sao de da nh Iru ng
mu c IIeu. M I khI da duo c IrIe n khaI, chIe n Iuo c na y ra I kho co Ihe
dIe u chnh Ia I. No I m I ca ch hinh a nh, no gI ng nhu m I chuye n
bay Ien ma I Irang cu a m I con Ia u vu Iru va y: ch ca n m I saI Ie ch
nho nha I, phI Ihuye n se bIe n ma I Irong khng Irung.
Do do , de su du ng chIe n Iuo c na y ca n co phan Ich ky ca ng.
Hinh a nh nhu ng nha kho I nghIe p Iha nh cng de da ng Irong ca c
b phIm HoIIywood, nhu ng nha kInh doanh co m I y Iuo ng xua I
sa c va mau cho ng Iha nh cng; khng pha I Ia dIe u Ihuo ng xa y
ra Irong Ihuc Ie.
212 213
IhIe I ke nhu m I ma y Inh compuIer sau na y. De n cu I The chIe n
Ihu II, IBM da che Iao duoc mI chIec may Inh IhaI su dau IIen:
co b nho va co Ihe duo c Ia p Irinh. Tuy nhIen, nguo I Ia co nhIe u
Iy do gIaI Ihch IaI sao cac sach vo IIch su I chu y den IBM nhu
Ia mI nha sang Iao ve may Inh. Ngay sau khI hoan Ihanh chIec
may Inh nam 194S (chIec may Inh dau IIen duoc dua ra Irung
ba y Iruo c cng chu ng Ia I m I pho ng Irung ba y o New York) IBM
da Iu bo IhIeI ke cua ho va chuyen sang IhIeI ke cua chnh dI
Ihu IhIe I ke LNIAC do Da I ho c PennsyIvanIa dua ra. LNIAC Ihch
ho p hon ha n cho ca c u ng du ng Irong kInh doanh nhu ba ng Iuong,
ch co dIeu nhung ky su IhIeI ke ra no IaI khng nhan Ihay dIeu
nay. IBM cau Iruc IaI LNIAC sao cho no co Ihe phuc vu duoc vIec
Inh Ioan voI cac con s nham chan. KhI phIen ban LNIAC cua
IBM xuaI hIen nam 19S3, ngay Iap Iuc no Iro Ihanh IIeu chuan
cho Ioa I ma y Inh Ihuong ma I, phu c vu nhIe u mu c dch kha c nhau.
Do chnh Ia chIen Iuoc baI chuoc mI cach sang Iao. Truoc
he I, cho do I aI do sa ng Ia o (m I sa ng Ia o chua Iha I su hoa n chnh),
sau do baI Iay vao, Iam cho caI moI (caI vua duoc sang Iao ra)
Ihu c su da p u ng duo c nhu ca u cu a kha ch ha ng. Su ba I chuo c
mI cach sang Iao nay se daI ra nhung IIeu chuan moI va Ihng
IrI IhI Iruo ng.
KhI sa n pha m ba n da n xua I hIe n, aI Irong nga nh sa n xua I d ng
h cung nhan ra rang ban dan co Ihe duoc su dung de Iao ra
nhu ng chIe c d ng h IIe n Io I, chnh xa c va re hon Iruo c. Ca c nha
sa n xua I Thu y S Ia p Iu c dua ra sa n pha m d ng h dIe n Iu Iha ch
anh. Tuy nhIen, do da da u Iu kha nhIe u va o ca c sa n pha m d ng
h Iruye n Ih ng kha c, ho quye I dInh gIo I IhIe u ca c sa n pha m mo I
na y m I ca ch Iu Iu (Irong Iho I gIan do , Ia I nhIen nhu ng sa n pha m
moI se co gIa kha cao!).
Trong hau heI cac Iruong hop, nguoI Ia Iun chuan bI san cac
chIen Iuoc Ihay Ihe. Cac chIen Iuoc Ihay Ihe duoc ua Ihch hon
chIe n Iuo c I c chIe n I c Iha ng khng ch bo I chu ng I ru I ro hon,
ma boI vi dI voI da s cac sang Iao dI moI, co hI khng du
Io n de bu Ia I ca c chI ph, n Iu c va ngu n Iu c ma chIe n Iuo c I c
chIe n I c Iha ng do I ho I.
B I chuo c m I ca ch sa ng Ia o
HaI chIen Iuoc khoI nghIep kInh doanh hoan Ioan khac nhau
IaI Iinh co co Ihe duoc Iom gon Irong mI cau noI cua mI vIen
Iuo ng Irong cu c n I chIe n My . VIen Iuo ng a y no I nhu sau: Da nh
ch khng ngo Io I. HaI chIe n Iuo c na y co Ihe duo c go I Ia ba I chuo c
mI cach sang Iao va |udo khoI nghIep!
BaI chuoc mI cach sang Iao IhoaI nghe co ve mau Ihuan. Da
ba I chuo c Ihi Ia m sao co Ihe sa ng Ia o duo c7 Tuy nhIen, du ng
Ia co mI IoaI chIen Iuoc nhu vay. Ve ban chaI Ihi day dung Ia
m I su ba I chuo c nhu ng dIe u ma nguo I kha c Iu ng Ia m. Tuy nhIen,
no mang Inh sa ng Ia o o ch nha kho I nghIe p kInh doanh hIe u
ve su sang Iao, dI moI ro hon chnh nhung nguoI dau IIen dua
ra nhung sang Iao, dI moI ay.
Cng Iy a p du ng Iha nh cng nha I chIe n Iuo c na y Ia IBM. Ngoa I
ra co n co Ihe ke de n cng Iy HaIIorI (Nha I Ba n), chu Ihuong hIe u
dng h SeIko nI IIeng Iren Ioan Ihe gIoI.
Da u nhu ng nam 1930, IBM sa n xua I m I chIe c ma y Ia m Inh
Ic d cao phuc vu cho vIec Inh Ioan cua cac nha IhIen van hoc
IaI Iruong DaI hoc CoIumbIa, New York. VaI nam sau do ho IaI
Iam mI chIec may Iuong Iu, Ian nay IaI DaI hoc Harvard, duoc
214 215
da ng ban da u, m I sa n pha m,dIch vu mo I duo ng nhu IhIe u
m I ca I gi do . Do co Ihe Ia m I va I Ihu c Inh b sung, hoa c vIe c
phan doa n IhI Iruo ng, hay dInh vI chnh xa c IhI Iruo ng. VIe c ba I
chuoc mI cach sang Iao se b khuyeI dIem con IhIeu ay.
Nha kInh doanh Iheo chIe n Iuo c na y quan sa I sa n pha m,dIch
vu Iu goc nhin cua khach hang. Qua Irinh nay baI dau Iu IhI
Iruo ng hon Ia Iu sa n pha m, Iu kha ch ha ng hon Ia Iu nha sa n xua I.
No vua huong ve IhI Iruong vua duoc IhI Iruong Ihuc day. Nha
kInh doanh o day khng chIe m kha ch ha ng cu a nha sa ng Ia o Iu c
da u, anh Ia ch phu c vu cho IhI Iruo ng duo c nha sa ng Ia o Ia o ra
song khng du kha nang phu c vu . No I m I ca ch kha c, ba I chuo c
m I ca ch sa ng Ia o Ia chIe n Iuo c Iho a ma n m I nhu ca u dang
In IaI chu khng phaI sang Iao ra nhu cau moI.
ChIen Iuoc nay, Iuy nhIen, van co nhung ruI ro can xem xeI.
Cac cng Iy Iheo chIen Iuoc nay de Iam vao Iinh Irang dI nuoc
dI, khIen cac n Iuc cua ho bI phan Ian. NgoaI ra, nguy co nua
Ia phan doan khng chnh xac cac xu huong cua IhI Iruong, Iu
do dan IoI vIec phaI IrIen san pham Iheo nhung huong saI Iam.
Cu ng chnh IBM co Ihe duo c du ng de mInh ho a cho nhu ng nguy
co Iren. Cng Iy na y da ba I chuo c Irong ha u he I mo I pha I mInh,
sa ng Ia o Irong Inh vu c ma y van pho ng Iu d ng. Ke I qua Ia ho
co duo c nhu ng sa n pha m ha ng da u Irong ha u he I ca c Inh vu c
do. Tuy nhIen, chnh vi IaI ca cac san pham deu Ia baI chuoc
nen chu ng ra I da da ng, kha c bIe I va khng Iuong Ihch vo I nhau;
khIen khng Ihe Iap nen mI he Ihng hoan chnh Iu cac san
pha m cu a IBM duo c. ThI Iruo ng ma y van pho ng Iu d ng chnh
Ia IhI Iruong cua Iuong IaI, va nguoI Ia co quyen nghI ngo kha
nang dan dau cua IBM do nhung Iy do ke Iren. Chnh su ruI ro
Cu ng Iho I gIan do , cng Iy HaIIorI cu ng dang sa n xua I ca c Ioa I
d ng h deo Iay Iruye n Ih ng cho IhI Iruo ng Nha I Ba n. Ho Iha y
co h I Iren va IIe n ha nh chIe n Iuo c ba I chuo c m I ca ch sa ng Ia o,
phaI IrIen san pham dng h deo Iay dIen Iu chay bang Ihach
anh. Den khI nhung nha san xuaI dng h Thuy S nhan ra duoc
saI Iam cua ho Ihi moI vIec da qua mun: dng h SeIko da Ia
IoaI ban chay nhaI Ihe gIoI!
GI ng nhu I c chIe n I c Iha ng, ba I chuo c m I ca ch sa ng Ia o
cung Ia IoaI chIen Iuoc nham den vI Ir dan dau IhI Iruong hay
da n da u nga nh. Tuy nhIen, mu c d ru I ro cu a chIe n Iuo c na y Iha p
hon nhIeu. Vao Iuc ma nguoI baI chuoc mI cach sang Iao baI
Iay vao vIec Ihuc hIen chIen Iuoc, IhI Iruong cho san pham da
hinh Iha nh, sa n pha m mo I da duo c cha p nha n. Tha I su ma no I,
nhu ca u ve sa n pha m mo I co n nhIe u hon kha nang da p u ng cu a
nha sa ng Ia o ban da u. Phan doa n IhI Iruo ng cho sa n pha m mo I
da duo c xa c dInh, hoa c I nha I Ia co Ihe xa c dInh. Tu do , nhu ng
nghIen cu u IhI Iruo ng co Ihe xa c dInh ro kha ch ha ng mua sa n
pham gi, bang cach nao, dau Ia gIa IrI cua ho v.v...
TaI nhIen, neu nha sang Iao ban dau co nhung buoc dI chnh
xa c, se khng co n co h I cho nhu ng ba I chuo c m I ca ch sa ng
Ia o nu a. HoIImannLaRoche vo I sa n pha m vIIamIn, hay Du PonI
vo I sa n pha m nyIon Ia nhu ng v du mInh ho a dIe u na y. Tuy nhIen
Ihu c Ie cho Iha y con s nhu ng nha kInh doanh sa ng Ia o ban da u
Iam duoc dIeu nay khng phaI Ia nhIeu.
Ro rang, nha kInh doanh sang Iao khaI Ihac va Ian dung
Iha nh cng cu a nguo I kha c. Ba I chuo c m I ca ch sa ng Ia o khng
pha I Ia m I su d I mo I, sa ng Ia o Ihng Ihuo ng: o day nguo I Ia
khng pha I mInh ra m I sa n pha m, dIch vu mo I, ma ch dInh vI
va Ia m cho sa n pha m,dIch vu Iro nen hoa n ha o ma IhI. O hinh
216 217
TaI nhIen, day Ia mI v du dIen hinh cua su Iu chI nhung
Iha nh cng ba I ngo khng dInh Iruo c. Nguo I My khng hoan
nghenh sa n pha m ba n da n ngay Ia p Iu c vi no khng pha I Ia pha I
mInh cu a nhu ng nha sa n xua I dIe n Iu ha ng da u Iu c do nhu RCA
va GL. Ho qua Iu ha o vo I nhu ng radIo hIe n co , coI chu ng Ia dnh
cao cu a su IInh xa o Irong che Ia o, Iu do coI Ihuo ng m I sa n pha m
mo I nhu ba n da n.
Nhung cau chuye n cu a Sony khng pha I Ia Ia I ca . La m sao
chung Ia co Ihe Iy gIaI IaI sao nguoI NhaI IIen Iuc ap dung chIen
Iuoc do va IIen Iuc Ihanh cng, gay ngac nhIen Ion cho cac dng
nghIep My7 NoI cach khac, nguoI NhaI IIen Iuc Ihanh cng Irong
vIec ap dung |udo khoI nghIep Iruoc cac dI Ihu My.
NgoaI ra con raI nhIeu Iruong hop Iuong Iu. Co Ihe ke ra day
m I s v du nhu sau: MCI va SprInI da su du ng chnh chnh sa ch
gIa ca cu a he Ih ng dIe n Ihoa I BeII de chIe m cu a d I Ihu na y m I
pha n Io n doanh Ihu dIe n Ihoa I duo ng da I. ROLM cu ng du ng chnh
nhung chnh sach cua BeII de chIem dI phan Ion IhI Iruong PBX
(prIvaIe branch exchange) cu a ho . Do cu ng Ia Iruo ng ho p CIIIbank
khI ho mo m I ngan ha ng da nh cho nguo I IIeu du ng o Du c
(IamIIIenbank) ngan hang Ihng Inh IhI Iruong IaI chnh Iu
nhan o Duc ch vaI nam sau do.
Ca c ngan ha ng kha c o Du c de u bIe I ra ng nhu ng nguo I IIeu du ng
binh Ihuo ng de u co m I su c mua nha I dInh, va day Ia nhu ng
kha ch ha ng IIe m nang. Ho cu ng IIe n ha nh m I s bIe n pha p gIo I
IhIeu dIch vu ngan hang den nhom khach hang nay, nhung Ihuc
Iam day khng pha I Ia dIe u ho mong mu n. Trong quan nIe m
cu a ho , nguo I IIeu du ng khng da ng duo c coI Ia kha ch ha ng cu a
m I ngan ha ng Io n; ho ch Ia p Irung va o nhu ng doanh nghIe p,
nhu ng nha da u Iu gIa u co ma IhI! Ne u m I nguo I IIeu du ng ca n
cua vIec qua khn ngoan Ia mI ruI ro mang Inh chaI IIem an
cua IoaI chIen Iuoc nay.
BaI chuoc mI cach sang Iao Io ra dac bIeI hIeu qua Irong
nhu ng nga nh cng nghe cao do m I Iy do don gIa n: ca c nha pha I
mInh, sa ng Ia o Irong Inh vu c na y chu ye u huo ng ve cng nghe
va sa n pha m hon Ia ve IhI Iruo ng. Do do , ho co xu huo ng hIe u
khng da y du Iha nh cng cu a chnh ho , khng khaI Iha c he I
nhung IIem nang IhI Iruong cua sang Iao, phaI mInh do.
|udo kho i nghie p
Nam 1947, pho ng Ih nghIe m BeII pha I mInh ra ba n da n. Nguo I
Ia mau cho ng nha n ra ra ng ba n da n se Ihay Ihe chan khng Irong
ca c sa n pha m dIe n Iu IIeu du ng nhu radIo va IIvI. AI cu ng bIe I,
nhung cha ng aI Ia m gi ca ! Ca c nha sa n xua I ha ng da u (Iu c do chu
ye u Ia ca c cng Iy My ) ch Iu Iu nghIen cu u ve ba n da n va Ia p ke
hoa ch chuye n d I sang su du ng ba n da n va o khoa ng nam 1970.
Co n Iruo c do Ihi ho cho Ia sa n pha m na y chua sa n sa ng. Lu c do ,
Sony ch Ia m I cng Iy v danh, khng aI bIe I Io I o ben ngoa I nuo c
Nha I. Tuy nhIen, khI chu IIch AkIo MorIIa do c duo c IIn Iu c ve ba n
da n Irong m I Io ba o, ng Ia be n sang My , de n pho ng Ih nghIe m
BeII va bo ra 2S.000 dIa de mua Ia I ba ng pha I mInh ra sa n pha m
na y. Ch haI nam sau, Sony cho ra do I chIe c radIo xa ch Iay cha y
ba ng ba n da n da u IIen, vo I Iro ng Iuo ng ch ba ng m I pha n nam
so vo I radIo cha y ba ng ng chan khng Iren IhI Iruo ng, vo I gIa ch
chua de n m I pha n ba Ioa I radIo kIa. Ba nam IIe p Iheo, Sony chIe m
Inh IhI Iruong radIo voI gIa re o My, va maI haI nam nua, nguoI
NhaI da Ihng IrI IhI Iruong radIo Ioan Ihe gIoI.
218 219
Irong nganh IIvI) IaI co Ihe canh Iranh ve gIa ca va chaI Iuong
m I ca ch hIe u qua vo I ca c d I Ihu Nha I, ba I cha p chI ph sa n xua I
cao Ia I My . Trong m I Iruo ng ho p kha c, ca c ngan ha ng Du c d ng
Ioa I Iy gIa I Iha nh cng cu a IamIIIenbank ba ng vIe c chI nha nh na y
cu a CIIIbank da IIe u Inh cha p nha n ru I ro kInh doanh Irong nhu ng
Inh vu c ma ho khng mu n du ng Io I. Tuy nhIen, Iren Ihu c Ie
IamIIIenbank va n a p du ng quy che cho vay cha I che khng ke m
gi ca c ngan ha ng Du c kha c, d ng Iho I Iy Ie no xa u vo I ca c mo n
cho vay IIeu du ng Ia I Iha p hon nhIe u. Ta I nhIen Ihu c ra ca c ngan
hang Duc hIeu dIeu nay, song ho cu Iim cach gIaI Ihch IhaI baI
(cu a ho ) va Iha nh cng (cu a IamInIIenbank) Iheo nhu ng ca ch nhu
Iren. DIe u do gIa I Ihch Ia I sao chIe n Iuo c |udo kho I nghIe p Ia I co
Ihe Ihanh cng nhIeu Ian nhu Ihe.
No I chung, co nam Iho I quen kha ph bIe n cu a nhu ng cng Iy
Iau do I Irong nga nh, nhu ng Iho I quen Ia o dIe u kIe n cho nhu ng cng
Iy mo I Iha nh Ia p hoa c mo I Iham gIa IhI Iruo ng co Ihe a p du ng judo
kho I nghIe p va Irua I ngI ca c d I Ihu cu a ho . Do Ia :
1. NIH NoI InvenIed here (khng duoc phaI mInh o day).
Day Ia IhoI quen kIeu ngao cua mI cng Iy hay mI nganh
kInh doanh, cho rang ch khI chnh ho phaI mInh ra mI dIeu gi
do Ihi phaI mInh do moI co gIa IrI va huu ch. V du ve su Ianh
nha I d I vo I pha I mInh ra ba n da n cu a ca c nha sa n xua I My cu ng
co Ihe coI Ia dIen hinh cho IhoI quen nay.
2. Tho I quen ho I va ng IhI Iruo ng Iu c Ia ch Iim kIe m Io I nhua n
cao IaI mI phan nhaI dInh cua IhI Iruong.
Do chnh Ia dIeu ma cng Iy Xerox da Iam, do do, Xerox da de
dang Iro Ihanh muc IIeu cua nhung nguoI baI chuoc NhaI Ban
mo m I Ia I khoa n, ho co Ihe mo Ia I quy IIe I kIe m buu dIe n cha ng
ha n!
TaI ca nhung nguoI moI noI Iren, Iu cac cng Iy NhaI, MCI,
ROLM hay CIIIbank deu ap dung |udo khoI nghIep. Trong s
ca c chIe n Iuo c kho I nghIe p, nha I Ia ca c chIe n Iuo c nha m Io I vI Ir
da n da u IhI Iruo ng hay da n da u nga nh, chIe n Iuo c |udo na y I
ruI ro va de Ihanh cng nhaI.
Canh saI Iun bIeI rang mI ke pham II nhIeu Ian Iun Ihuc
hIen II ac Iheo mI s cach gIng nhau du do Ia cay khoa keI
saI hay dI nhap vao mI Ioa nha nao do. Chnh vi vay, Ien II
pha m se de Ia I nhu ng da u ve I rIeng bIe I, co Ihe nha n ra, no I m I
ca ch hinh a nh nhu Ia de da u van Iay va y. Va ha n se khng Ihay
d I duo c nhu ng Iho I quen a y ngay ca khI chu ng se Ia m cho ha n
som bI phaI hIen va bI baI.
TaI ca chung Ia deu co nhung IhoI quen nhu vay. Cac doanh
nghIep va cac nganh kInh doanh cung Ihe. Nhung IhoI quen raI
kho Iu bo ngay ca khI chu ng dem Ia I nhu ng Iha I ba I, va vIe c da nh
maI IhI phan vao Iay nguoI khac. Cac nha san xuaI My cung vay,
ho cu khu khu m Iay nhung IhoI quen IaI haI, khIen IhI Iruong
cu IIen Iuc maI dan vao Iay nguoI NhaI!
Neu mI Ien II pham bI baI, han se chang bao gIo Ihua nhan
ra ng chnh nhu ng Iho I quen da pha n Ia I ha n va khIe n ha n bI ba I.
Nguo c Ia I, ha n se c Iim mo I Iy do de ba o chu a cho Iho I quen do
va sau nay IaI IIep Iuc hanh xu nhu Ihe. DIeu Iuong Iu cung xay
ra dI voI cac doanh nghIep. V du, da s cac nha san xuaI hang
dIe n Iu o My Iun gIa I Ihch Iha nh cng cu a ca c d I Ihu Nha I Ba n
ba ng Iy do chI ph nhan cng re o Nha I. Tuy nhIen, m I s I
nha sa n xua I My da m Ihu a nha n Ihu c Ie (nhu RCA va Magnavox
220 221
Iruong Iang Iruong va phaI IrIen, ho c gang Ihoa man moI IoaI
kha ch ha ng ba ng m I Ioa I sa n pha m,dIch vu duy nha I hIe n co .
Xerox Ia v du dIen hinh cho IhoI quen nay.
KhI cac nha san xuaI may phoIocopy NhaI Ban Iham gIa vao
IhI Iruong va canh Iranh voI Xerox, ho quyeI dInh IhIeI ke san
pha m ma y phoIocopy cu a ho sao cho phu ho p vo I Iu ng nho m
kha ch ha ng cu Ihe , cha ng ha n ca c van pho ng co quy m nho .
Ho khng c chay Iheo nhung IIeu chuan ma dI Ihu Xerox van
Iu hao khI daI duoc, nhu Ic d may, d neI cua ban sao... TraI
Ia I, ho cung ca p cho nhu ng van pho ng nho ca I ma nho m kha ch
ha ng na y ca n: m I chIe c ma y phoIocopy don gIa n vo I chI ph Iha p.
Sau khI da Ihanh cng IaI phan doan IhI Iruong nay, ho IIep Iuc
qua nhung IhI Iruong khac, Iun Iun IhIeI ke san pham Iheo
huo ng phu ho p nha I d I vo I yeu ca u cu a Iu ng nho m kha ch ha ng
cu Ihe.
Tuong Iu, Sony Iruoc IIen cung Iap Irung vao phan doan IhI
Iruong radIo xach Iay, gIa re. Sau khI da Ihanh cng va khang
dInh duo c v Ir Ia I day, Sony mo I IIe p Iu c IIe n sang ca c IhI Iruo ng
kha c.
ChIe n Iuo c kho I nghIe p Iheo kIe u judo Ia p Irung Iruo c he I va o
vIec chIem cho duoc mI vI Ir dau cau (Iheo ngn ngu quan
su ) do Ia vI Ir ma nhu ng d I Ihu dang da n da u IhI Iruo ng Io Ia ,
khng de y de n m I ca ch da y du (v du Iruo ng ho p ca c ngan ha ng
Duc da khng co nhung dng IhaI gi phan ung IaI khI CIIIbank
Ihanh Iap IamIIIenbank). KhI vI Ir dau cau da duoc cung c
Iu c Ia cng Iy mo I da co m I IhI pha n n dInh, ho se da n da n
Ia n cng sang ca c vI Ir kha c cho de n khI hoa n Ioa n Ih ng IrI IhI
Iruong. O mI gIaI doan ho deu Iap IaI chIen Iuoc noI Iren: IhIeI
ke san pham,dIch vu sao cho phu hop nhaI, II uu nhaI dI voI
Irong Inh vu c sa n xua I ma y phoIocopy. Xerox ch chu Iro ng de n
nhu ng kha ch ha ng Io n mua nhIe u sa n pha m vo I cha I Iuo ng cao.
Cng Iy khng Iu ch I nhu ng nho m kha ch ha ng kha c, song cu ng
khng cha y Iheo va c IIe p ca n ho . No I chung, ho khng Iha y da ng
pha I cung ca p dIch vu cho nhu ng kha ch ha ng na y. Ke I qua Ia
nhung khach hang baI man ve chaI Iuong dIch vu cua Xerox da
chuyen sang mua hang cua cac dI Ihu canh Iranh voI ho. ThoI
quen hoI vang IhI Iruong chac chan se phaI Ira gIa bang vIec
maI IhI phan!
3. ThoI quen Ihu ba, IaI haI hon Ia nIem IIn vao chaI Iuong.
ChaI Iuong cua mI san pham,dIch vu khng phaI Ia caI ma
nha cung ca p hay nha sa n xua I da I va o, ma pha I Ia ca I ma kha ch
hang co Ihe Iay ra duoc va san Iong Ira IIen de co duoc no.
Khng gI ng nhu nhu ng dIe u nha sa n xua I Ihuo ng IIn Iuo ng, m I
sa n pha m khng pha I co cha I Iuo ng bo I vi no kho sa n xua I hay
In kem chI ph. Nguoc IaI, khach hang ch san sang Ira IIen cho
nhung hang hoa co gIa IrI su dung voI ho, Iao ra gIa IrI cho ho
ma IhI. NgoaI ra chang con gi khac Iao nen chaI Iuong ca.
4. Tho I quen Ihu Iu, ra I ga n gu I vo I haI Iho I quen Iren Ia su a o
Iuo ng ve gIa ca o mu c cao. GIa cao Iun Ia ca ch mo I go I ca c d I
Ihu ca nh Iranh. Duy Iri mu c gIa qua cao co Ihe dem Ia I Io I nhua n
cao, gIa c phIe u cao, Iang I Ie P,L Irong nga n ha n, nhung Irong
da I ha n, dIe u na y ca n duo c xem nhu m I m I de do a va nguy co
cho cng Iy. A o Iuo ng ra ng gIa ca o mu c cao dem Ia I Io I nhua n
cao hIe n va n co n dang ra I ph bIe n, du chnh a o Iuo ng na y da
mo duo ng cho chIe n Iuo c judo kho I nghIe p.
S. ThoI quen Ihu nam raI I ph bIen o cac doanh nghIep Iam
co : ho cham ch va o vIe c I I da ho a Ihay vi I I uu ho a. KhI IhI
222 223
Iy Ihanh cng voI cac chIen Iuoc canh Iranh se Iro Ihanh nhung
cng Iy Io n va n I IIe ng. Nhu ng cng Iy Iha nh cng vo I chIe n Iuo c
sInh Iha I Ia I da I ke I qua I I ve Ia I chnh Irong dIe u kIe n khng
aI de y de n. No I m I ca ch hinh a nh, dIe u quan Iro ng nha I Irong
chIen Iuoc sInh IhaI Ia vIec cng Iy hoan Ioan khng co gi
n I ba I, da ng chu y , khng d I Ihu na o mu n ca nh Iranh, du sa n
pham,dIch vu Ihuc su quan Irong Iren IhI Iruong.
Co ba Ioa I nho cu a chIe n Iuo c sInh Iha I, m I Ioa I co nhu ng
yeu cau, han che va ruI ro rIeng nhu sau:
h ChIen Iuoc cng Ihu ph
h ChIen Iuoc ky nang chuyen bIeI
h ChIen Iuoc IhI Iruong chuyen bIeI
Cng Iy AIcon che ra mI IoaI enzyme dung Irong qua Irinh
pha u Ihua I be nh du c Ihu y IInh Ihe do Ia o suy. KhI sa n pha m
enzyme na y duo c che Ia o Iha nh cng va duo c ca p ba ng sa ng che ,
cng Iy da o va o vI Ir m I cng Iy co m I c ng Ihu ph. Cu Ihe ,
do cac phau IhuaI maI deu can su dung IoaI enzyme noI Iren,
cng Iy co duoc dc quyen dI voI san pham nay. TaI nhIen chI
ph cho no Ia ra I nho so vo I I ng chI ph m I ca pha u Ihua I, I aI
chu y cu Ihe de n no . ThI Iruo ng cho sa n pha m na y cu ng va y:
doanh s Ioa n Ihe gIo I ch khoa ng S0 IrIe u dIa,nam qua nho
nen khng aI ngh de n vIe c pha I Ia o ra m I sa n pha m ca nh Iranh
voI san pham nay ca. Nguoc IaI, neu ban san pham enzyme nay
voI gIa re hon Ihi cung khng Ihe co Ihem nhIeu khach hang
(nhIeu ca phau IhuaI duc Ihuy IInh Ihe) hon duoc! Chnh vi Ihe,
ca c d I Ihu ca nh Iranh (ne u co ) cu ng khng duo c huo ng Io I gi
neu gIam gIa ban san pham nay!
VI Ihe c ng Ihu ph, do do , Ia vI Ihe da ng ao uo c nha I d I vo I
nhu ca u cu a m I phan doa n IhI Iruo ng na o do . Va Irong da s
Iruo ng ho p, nhu ng d I Ihu Iu ng da n da u IhI Iruo ng se khng kIp
co nhu ng Ihay d I phu ho p va so m mu n se ma I IhI pha n va o
Iay nhung ke moI den.
|udo kho I nghIe p do I ho I m I mu c d sa ng Ia o nha I dInh. Nha
kInh doanh moI Iham gIa vao IhI Iruong can dua ra mI dIeu gi
do khac bIeI Irong san pham,dIch vu, vi noI chung raI kho co
Ihe dua ra sa n pha m,dIch vu Iuong Iu vo I nhu ng cng Iy dang
dan dau IhI Iruong voI chI ph Ihap hon!
GIng nhu Ic chIen Ic Ihang va baI chuoc mI cach sang
Iao, chIen Iuoc judo khoI nghIep cung nham IoI nhung vI Ir
da n da u va Ih ng IrI IhI Iruo ng. Tuy nhIen, chIe n Iuo c na y khng
nha m ca nh Iranh Iru c IIe p vo I ca c d I Ihu dang da n da u IhI
Iruong, hoac I nhaI Ia canh Iranh o nhung noI ma cac dI Ihu
na y khng ngo Io I hay da co chua n bI d I pho . No I m I ca ch hinh
a nh, judo kho I nghIe p Iu c Ia da nh ch khng ngo Io I va y!
Chie n luo c C ng Ihu ph
Cac chIen Iuoc khoI nghIep Irinh bay o Iren deu nham IoI vIec
Iim kIe m va da I duo c vI Ir da n da u hay Ih ng IrI IhI Iruo ng. ChIe n
Iuo c sInh Iha I Ia I nha m Io I vIe c kIe m soa I. Ca c chIe n Iuo c Irong
nhung phan Iruoc nham IoI vIec dInh vI mI cng Iy Irong mI
IhI Iruo ng, hay m I nga nh na o do ; Irong khI chIe n Iuo c sInh
Iha I Ia I huo ng Io I vIe c da I de n Iinh Ira ng d c quye n Iha I su Irong
m I khu vu c cu Ihe . Ba chIe n Iuo c da u IIen Ia ca c chIe n Iuo c ca nh
Iranh, con chIen Iuoc sau nay Ia chIen Iuoc gIup ban IhoaI khoI
su canh Iranh, khng bI de doa Iu cac dI Ihu nua. Nhung cng
224 225
nen Ia m du ng vI Ihe d c quye n cu a ho de ba I che I ca c kha ch ha ng.
Ne u ho Ia m dIe u do , nhu ng nguo I su du ng sa n pha m se chuye n
qua m I nha cung ca p kha c, hoa c m I sa n pha m Ihay Ihe kha c
ma ho co Ihe kIem soaI duoc.
Chie n luo c ky nng chuyen bie I
Chung Ia aI cung bIeI Ien cac hang xe hoI nI IIeng, song I aI
bIeI Ien nhung cng Iy che Iao he Ihng dIen va anh sang cho
ca c sa n pha m xe hoI. Su Iha I Ia co khng nhIe u ca c cng Iy nhu
vay, chang han co Ihe ke ra Iap doan DeIco (cua Iap doan GM o
My ), RoberI Bosch o Du c, Lucas o Anh v.v...
Nhu ng cng Iy no I Iren m I khI da da I duo c vI Ihe n dInh Irong
Inh vu c chuyen mn rIeng cu a ho Ihi se duy Iri vu ng cha c vI Ihe
do. Khac voI chIen Iuoc cng Ihu ph, IhI Iruong cua ho rng
Io n hon, nhung va n mang Inh cha I da c bIe I, d c nha I. ThI Iruo ng
nay co duoc bang vIec phaI IrIen cac ky nang xuaI sac ngay Iu
gIaI doa n da u IIen. Tho I gIan Ia ye u I ra I quan Iro ng d I vo I chIe n
Iuo c na y: no ca n duo c Ihu c hIe n Irong nhu ng nga y da u cu a m I
nga nh mo I, m I IhI Iruo ng mo I, hay m I xu huo ng mo I. KarI
Baedeker (nguo I Du c) cho xua I ba n cu n sa ch huo ng da n du IIch
da u IIen nam 1828, ngay khI ma chIe c Ia u hoI nuo c da u IIen cha y
Iren s ng RhIne I chu c nhu ng Iour du IIch cho Ia ng Io p Irung
Iuu. Nha kInh doanh nay da Ihanh cng den muc sau nay nhung
cu n sa ch huo ng da n kha ch du IIch duo c go I ba ng ca I Ien Baedeker
cu a ng Ia!
De daI duoc mI vI Ihe nhu noI Iren doI hoI nha kInh doanh
phaI dua vao san pham cua minh caI gi do IhaI su moI me va
mI cng Iy. Tuy nhIen, vI Ihe nay doI hoI mI s dIeu kIen kha
nga I nghe o. Sa n pha m pha I Ia m I khau, m I ye u I ra I quan Iro ng
Irong m I quy Irinh na o do . Ru I ro cu a vIe c khng su du ng sa n
pha m (Irong v du Iren, ru I ro do Ia vIe c... ho ng m I con ma I cu a
be nh nhan) pha I Io n hon ra I nhIe u so vo I chI ph mua sa n pha m.
TIe p Iheo, IhI Iruo ng cho sa n pha m pha I nho he p khIe n aI chIe m
duoc IhI Iruong dau IIen se de dang Ihng IrI no Iau daI. Co Ihe
coI IhI Iruo ng Irong Iruo ng ho p na y Ia m I sInh Iha I ma m I
IoaI chIem huu mI cach Iron ven, dng IhoI, sInh IhaI do IaI
qua nho be va rIeng Iu khIen cac IoaI khac khng bun de y va
Iim cach chIem doaI.
Nhu ng vI Ihe c ng Ihu ph khng pha I de ma Iim duo c. Thng
Ihuo ng, no ch xua I hIe n Irong m I Iinh Ira ng kha phI Iy va da c
bIeI cua mI quy Irinh nao do. Tuy nhIen, vI Ihe nay cung co
nhung han che va ruI ro nghIem Irong. Day Ia mI vI Ihe Inh,
khng co kha nang Iang Iruo ng. Cng Iy chIe m Inh duo c vI Ihe
na y cu ng khng Ihe Ia m gi de Iang Iruo ng kInh doanh hay kIe m
soaI IhI Iruong ca. Du san pham co II hay re den dau dI nua,
nhu ca u ve sa n pha m va n phu Ihu c hoa n Ioa n va o nhu ca u cu a
ca quy Irinh (noI ma sa n pha m do do ng vaI Iro Ia m I Iha nh pha n
khng Ihe Iach roI).
KhI chIen Iuoc cng Ihu ph da daI duoc nhung muc IIeu de
ra cua no, cng Iy Iam vao Iinh Irang bao hoa. Ho ch co Ihe
Iang Iruong Iheo muc Iang Iruong nhu cau cua nguoI su dung
sau cung dI voI san pham do. Nguoc IaI, chIen Iuoc nay co Ihe
mau cho ng Iha I ba I ne u aI do Iim ra m I ca ch kha c de Iho a ma n
nhu ca u cu a nguo I su du ng sau cu ng.
Ca c cng Iy Iheo du I chIe n Iuo c c ng Ihu ph khng bao gIo
226 227
Iruoc khI quyeI dInh chnh xac ve san pham sach huong dan du
IIch san pham khIen ng Ia nI IIeng sau nay.
Vi vay, dIeu dau IIen can chu y Ia Irong gIaI doan dau, nhung
ngay dau cua mI nganh hay mI IhI Iruong moI, Iun co co hI
cho vIe c Iim kIe m va pha I IrIe n m I ky nang chuyen bIe I na o do .
TIep Iheo, ky nang nay phaI Ia mI ky nang dc nhaI, Iao duoc
su kha c bIe I. Nhu ng nha sa n xua I xe hoI da u IIen co chuyen mn
cao ve ky Ihua I, d ng co, ma y mo c, Iuy nhIen ho Ia I khng hIe u
nhIeu ve Inh vuc dIen mI Inh vuc doI hoI nhung kIen Ihuc
hoan Ioan rIeng bIeI. Tuong Iu, cung IhoI voI Baedeker co nhIeu
nha xua I ba n kha c, song m I cu n sa ch huo ng da n du IIch vo I
da y du Ihng IIn ca n IhIe I hoa n Ioa n khng na m Irong Ia m nga m
cua ho.
Nha kInh doanh Ia o Ia p duo c m I vI Ihe d c Ia p do co m I ky
nang chuyen bIeI, do do, se khng bI de doa boI khach hang
hay nha cung cap cua anh Ia. Don gIan boI vi khng aI Irong s
ho mun Iham gIa vao mI Inh vuc voI nhung kIen Ihuc chuyen
mn rIeng bIeI nhu vay.
Sau nu a, m I doanh nghIe p co duo c m I ky nang chuyen bIe I
Iun ca n n Iu c de pha I IrIe n ky nang do , IIen Iu c Ia m mo I ba n
Ihan ho . Ca c cng Iy xe hoI Iho I ky da u Iun Ihan phIe n ra ng
DeIco o DayIon va Bosch o SIuIIgarI hay Ihu c va o Iung ho ba ng
vIe c dua ra nhu ng he Ih ng a nh sa ng (Irong xe hoI) vuo I qua nhu
ca u cu a sa n pha m xe hoI Ihng Ihuo ng, vuo I qua nhu ng gi ma
ca c nha sa n xua I cho Ia kha ch ha ng ca n, va hIe n da I qua mu c
ma ho co Ihe Ia p no duo c.
Ben ca nh do , chIe n Iuo c na y cu ng co m I s ha n che nghIem
Irong. Truoc heI, de duy Iri vI Ir cua minh, nhung cng Iy ap
dung chIen Iuoc nay Iun phaI Iap Irung vao mI Inh vuc han
sang Iao. Truoc Baedeker nguoI Ia da Iung co nhung cun sach
huo ng da n cho ca c du kha ch, nhung chu ng ch ha n che o mu c
gIo I IhIe u nhu ng dIe m du IIch van ho a nha Iho , phong ca nh v.v...
D I vo I nhu ng Ihng IIn kha c ve kha ch sa n, chI ph, IIe n boa v.v...
nguo I Ia chu ye u pha I ho I nhu ng huo ng da n vIen du IIch. Tuy
nhIen, nhu ng du kha ch Ihu c Ia ng Io p Irung Iuu dI du IIch ma
khng he co nhu ng nguo I huo ng da n nhu va y, va do Ia co h I
cua Baedeker. Va ng Ia da Ihanh cng khI bIeI duoc du khach
ca n Ihng IIn gi, cu ng nhu ca ch nguo I Ia cung ca p nhu ng Ihng
IIn do cho ho (IhIeI ke cua cun sach ma ng Ia dua ra hIen van
co n duo c a p du ng Irong nhIe u sa ch huo ng da n du IIch nga y nay).
Trong gIaI doan dau cua mI phaI mInh, sang Iao, chIen Iuoc
nay Iao ra cho ban nhung co hI cuc ky Ion. Co raI nhIeu v du
mInh hoa dIeu nay. Chang han, Irong nhIeu nam IIen IaI My ch
co haI cng Iy che Ia o sa n pha m ca nh qua I ma y bay, ca haI cng
Iy nay deu khoI nghIep Iu Iruoc The chIen Ihu II.
Ky nang chuyen bIe I khng pha I do nga u nhIen ma co , nguo c
Ia I do Ia ke I qua cu a m I qua Irinh Iim kIe m m I ca ch co he Ih ng
ca c co h I mang Inh sa ng Ia o. Nha kInh doanh Iim kIe m m I IhI
Iruong, mI dIa dIem noI do ho co Ihe phaI IrIen mI ky nang
dac bIeI nao do, dem IaI cho cng Iy vI Ir kIem soaI IhI Iruong.
RoberI Bosch da Iu ng ma I nhIe u nam nghIen cu u nga nh xe hoI
de sau do co Ihe dInh vI cho cng Iy mo I cu a ng Ia Irong m I
Inh vu c rIeng Irong nga nh na y. Tuong Iu HamIIIon PropeIIer
nhIeu nam IIen Ia nha san xuaI canh quaI may bay hang dau IaI
My, cung Ia keI qua cua cng vIec nghIen cuu Iim hIeu mI cach
co he Ih ng cu a nhu ng nguo I sa ng Ia p cng Iy ngay Iu nhu ng
nga y da u IIen cu a nga nh ha ng khng. Tuong Iu , Baedeker cu ng
n Iu c ra I nhIe u Irong vIe c cung ca p m I s dIch vu cho du kha ch
228 229
Iuo c ky nang chuyen bIe I dem Ia I co h I I I uu cho nhu ng cng
Iy a p du ng m I ca ch Iha nh cng.
Chie n luo c Ihi Iruo ng chuyen bie I
ChIe n Iuo c na y nhin chung Ia Iuong Iu vo I chIe n Iuo c ky nang
chuyen bIe I, ch kha c o ch no duo c xay du ng du a Iren nhu ng
kIen Ihuc chuyen bIeI ve mI IhI Iruong nao do, Irong khI chIen
Iuo c ky nang chuyen bIe I duo c xay du ng Iren m I sa n pha m,
dIch vu ma IhI.
HaI cng Iy co Irung binh o Anh va Dan Mach cung cap daI da
s san pham Io nuong Iu dng Iren Ioan Ihe gIoI. Trong nhIeu
Iha p ky , haI cng Iy Thomas Cook o chau u va AmerIcan Lxpress
o My haI cng Iy du IIch va o Ioa I Iau do I nha I Ihu c su d c
quyen ve IhI Iruong Sec du IIch Ioan cau.
NguoI Ia noI voI II rang de san xuaI ra san pham Io nuong
khng co gi Ia kho khan ve ky Ihua I ca . Co nhIe u cng Iy kha c co
Ihe sa n xua I ra nhu ng sa n pha m Iuong Iu chu khng ch co haI
cng Iy o Anh va Dan Ma ch no I Iren. Nhung haI cng Iy na y hIe u
IhI Iruo ng ro nha I: ho bIe I ha u nhu mo I nha sa n xua I ba nh nuo ng,
va nguoc IaI, moI nha san xuaI banh nuong cung bIeI ho. ThI
Iruo ng sa n xua I sa n pha m na y khng du Io n va ha p da n de ca c
dI Ihu khac nhay vao canh Iranh voI haI cng Iy Iren, chung
na o ma ho va n co n Iho a ma n duo c ca c yeu ca u cu a kha ch ha ng.
Tuong Iu, Sec du IIch vn Ia mI dIch vu ch phaI IrIen manh Iu
sau The chIen Ihu II, khI nguoI Ia baI dau dI du IIch nhIeu. Day
Ia Ioa I hinh kInh doanh ra I co Io I do nguo I pha I ha nh Sec gIu duo c
mI Iuong IIen maI va co Ihe kIem duoc IaI suaI Iu s IIen do Iu
he p nha I dInh. Ngoa I ra, vI Ihe d c quye n cu a ho Iun phu Ihu c
va o m I cng Iy kha c cng Iy gIu p dua sa n pha m,dIch vu cu a
ho ra IhI Iruo ng. Ho ch Ia m I b pha n cu a m I sa n pha m sau
cung. VIec nguoI su dung san pham,dIch vu khng bIeI gi ve su
In IaI cua ho (nhu Irong Iruong hop cac cng Iy san xuaI he
Ihng anh sang Irong xe hoI) vua Ia dIem manh vua Ia dIem yeu
cua ho.
Cu I cu ng, nguy co Io n nha I d I vo I nhu ng cng Iy a p du ng
chIen Iuoc nay Ia vIec ky nang chuyen bIeI, dc nhaI cua ho Iro
Iha nh m I ky nang ph bIe n, khng co n duy Iri duo c pha m cha I
dc nhaI cua no nua.
Ro rang, ky nang chuyen bIeI, cung nhu sInh IhaI Ia dIeu
gi do han che ca ve quy m va IhoI gIan. Theo ngn ngu sInh
hoc, cac IoaI sInh vaI sng Irong cac sInh IhaI kIeu nay se gap
kho khan nhIe u Irong vIe c dIe u chnh, Ihch nghI vo I nhu ng Ihay
d I du Ia nho nha I Irong mI Iruo ng ben ngoa I. Ca c doanh nghIe p
cung gap van de Iuong Iu. BaI chap nhung han che, chIen Iuoc
na y va n dem Ia I nhu ng Io I Ihe Io Io n, nha I Ia Irong nhu ng nga nh
cng nghe mo I pha I IrIe n, hay m I IhI Iruo ng mo I. Nga y nay, ha u
nhu con raI I nhung nha san xuaI xe hoI Iu gIaI doan 1920 con
I n Ia I, Irong khI Ia I ca nhu ng cng Iy sa n xua I he Ih ng dIe n va
a nh sa ng cho xe hoI hIe n va n co n co ma I Iren IhI Iruo ng. Ca c cng
Iy na y nhu ng cng Iy co duo c m I ky nang chuyen bIe I
khng pha I chIu a p Iu c ca nh Iranh. Cha ng co nguo I mua xe na o
IaI quan Iam den vIec aI che Iao ra b phan den Iruoc hay b
pha n Iha ng xe cu a ho ca . Tuong Iu , khI ca I Ien Baedeker da d ng
ngha vo I sa ch huo ng da n du IIch, ha u nhu khng co nguy co
ca nh Iranh cho sa n pha m na y, I ra Ia de n khI co nhu ng Ihay d I
Io Io n Iren IhI Iruo ng. Trong m I nga nh hay IhI Iruo ng mo I, chIe n
230 231
ky Ihua I (ky Ihua I sa n xua I sa n pha m na y nha sa n xua I na o cu ng
co Ihe bIeI duoc) ma dua Iren nghIen cuu IhI Iruong.
ChIe n Iuo c IhI Iruo ng chuyen bIe I cu ng co nhu ng yeu ca u Iuong
Iu nhu ky nang chuyen bIe I: do Ia su phan Ich m I ca ch co he
Ih ng nhu ng xu huo ng mo I, nga nh kInh doanh mo I, IhI Iruo ng
moI, cung voI nhung caI IIen nhaI dInh (nhu Irong Iruong hop
Sec du IIch); va nhu ng n Iu c IIen Iu c de nang cao cha I Iuo ng sa n
pham, dIch vu nham duy Iri vI Ir dan dau da gIanh duoc.
D ng Iho I, chIe n Iuo c na y cu ng co nhu ng ha n che Iuong Iu .
Nguy co Io n nha I cho vI Ihe IhI Iruo ng chuyen bIe I Ia su Iha nh
cng khI ma IhI Iruo ng na y Iro Iha nh m I IhI Iruo ng chung.
Sec du IIch nga y nay da Iro Iha nh m I ha ng ho a ra I ca nh Iranh
vi nganh du IIch da Iro Ihanh mI nganh daI chung va ph bIen.
Tuong Iu Ia Iruo ng ho p cu a sa n pha m nuo c hoa. CoIy m I cng
Iy Pha p da khaI sInh ra nga nh sa n xua I nuo c hoa. Cng Iy na y
nhan ra rang The chIen Ihu I da Ihay dI IhaI d cua con nguoI
dI voI my pham. Truoc chIen Iranh ch nhung phu nu bI coI Ia
Ia ng Io mo I su du ng, hay Ihu a nha n co su du ng my pha m ma
IhI. GIua Ihap ky 20, CoIy da co duoc vI Ir dc quyen Irong
nga nh my pha m o ca My va chau u. Cho de n nam 1929, IhI
Iruong nay van Ia mI IhI Iruong chuyen bIeI mI IhI Iruong
danh rIeng cho gIoI Irung va Ihuong Iuu. Tuy nhIen, Iu sau IhoI
ki daI suy IhoaI (19291933), IhI Iruong nay chuyen Ihanh mI
IhI Iruo ng da I chu ng, vo I haI phan doa n IhI Iruo ng ra I ro re I: m I
da nh cho nhu ng my pha m co gIa cao, do ng go I va phan ph I Iheo
nhung cach rIeng bIeI, va mI danh cho nhung my pham binh
dan, duo c ba y ba n kha p noI Irong ca c cu a hIe u, sIeu IhI. Ch Irong
vaI nam, IhI Iruong chuyen bIeI ma CoIy Iung Ihng IrI da bIen
maI. Tuy nhIen, cng Iy nay IaI khng Ihe quyeI dInh duoc vIec
Iuc nguoI su dung mua Sec cho den khI anh Ia dI Sec ra IIen
maI Iro IaI (khoang IhoI gIan nay co Ihe Ien IoI vaI Ihang). Tuy
nhIen, IhI Iruong dI voI san pham nay khng du Ion de Ihu huI
Ihem nhu ng d I Ihu ca nh Iranh mo I. Ngoa I ra, kInh doanh Sec
du IIch do I ho I pha I co m I ma ng Iuo I dIch vu Ioa n ca u de phu c
vu kha ch ha ng, dIe u ma ngoa I Thomas Cook va AmerIcan Lxpress
Ihi khng aI co Ihe xay du ng duo c.
ThI Iruong chuyen bIeI duoc Iim Ihay bang vIec xem xeI mI
huong phaI IrIen moI nao do va daI ra cau hoI: Dau Ia co hI
(Irong xu huong Iren) co Ihe dem IaI mI vI Ihe dc quyen7 Can
Ia m gi de chIe m duo c vI Ihe do Iruo c nhu ng nguo I kha c7. Sec du
IIch khng he Ia mI phaI mInh v daI, don gIan no cung ch
Iuong Iu nhu mI IoaI Ihu In dung da In IaI hang Iram nam
Iruo c do . Ca I mo I o day Ia vIe c cung ca p Sec du IIch Iheo m I me nh
gIa chua n nha I dInh, Iruo c he I cho nhu ng kha ch ha ng cu a Cook
va AmerIcan Lxpress, sau do Ia cho da I chu ng. Tu do , nhu ng Sec
na y co Ihe d I ra IIe n ma I o ba I cu noI dau ma haI nha pha I ha nh
Iren co van phong hay daI Iy. San pham nay dac bIeI hap dan
dI voI nhung du khach khng mun dem Iheo nhIeu IIen maI
khI dI du IIch, va cung khng co quan he II voI cac ngan hang
de duo c ho pha I ha nh Ihu In du ng.
Trong Iruo ng ho p haI nha sa n xua I Io nuo ng Ih ng IrI IhI
Iruong, b quyeI cua ho chang qua ch Ia vIec nhan ra rang: vIec
Iam banh, nuong banh da chuyen Iu nha rIeng ra cac nha may,
co so sa n xua I ba nh. Sau do ho nghIen cu u nhu ca u cu a nhu ng
nguo I Ia m ba nh, Iu do che Ia o ra ca c sa n pha m Io nuo ng ba nh
sao cho ho co Ihe du ng chu ng de IIe p Iu c sa n xua I ra ca c sa n
pham banh co Ihe ban duoc cho cac cua hang va cac ba nI Iro.
NoI cach khac, vIec san xuaI san pham Io nuong khng dua Iren
232 233
Iao dIeu kIen cho khach hang Ihuc hIen duoc nhung muc dch
cua ho. ChIen Iuoc nay daI ra cau hoI: Dau Ihuc su Ia mI dIch
vu, mI gIa IrI su dung cho khach hang7
O My , ca c c dau Iun Ihch nha n qua Ia ng Ia m I b d g m
su . Tuy nhIen, m I b d g m su nhu va y gIa Ia I hoI cao, hon
nu a, nguo I Ia ng cu ng kho bIe I nguo I duo c Ia ng Iha I su Ihch ma u
ma gi; chnh vi va y, cu I cu ng Ihuo ng Ia nguo I Ia... mua Ia ng m I
mo n qua kha c. No I ca ch kha c, co nhu ca u o day, song gIa IrI su
du ng Ia I IhIe u. Lenox ChIna Company, m I cng Iy sa n xua I du ng
cu an ung co Irung, da nhin ra day Ia mI co hI caI IIen danh
cho ho. Lenox de ra hinh Ihuc dang ky danh cho cac maI hang
g m su cu a ho . C ga I sa p Ien xe hoa se IIen he vo I m I cu a ha ng
cua Lenox va noI cho ho bIeI c Ia can,Ihch maI hang gi. Dng
Iho I, d I vo I ca c kha ch du da m cuo I co nhu ca u Ia ng qua , c dau
cu ng gIo I IhIe u ho de n cu a ha ng kIa. KhI nguo I mua qua de n cu a
ha ng, chu cu a ha ng se ho I nhu ng cau nhu: ng dInh Ia ng mo n
qua gIa IrI khoa ng bao nhIeu IIe n7, sau do gIa I Ihch vo I s IIe n
do ng co Ihe mua duo c Ia I day ca c ma I ha ng sau day..., hoa c
cu Ihe hon: C dau moI da co du cac Iach ca phe rI, caI ma c
Ia can Ia da su dung d Irang mIeng. KeI qua Ia c dau vuI,
nguoI Iang qua vuI, va cng Iy Lenox Ihi... vuI hon nua. Co Ie
chung Ia cung Ihay: IaI ca o day ch Ia su Iap Irung vao nhu cau
cua khach hang dIeu da Iam cho cng Iy Lenox Iro Ihanh mI
Irong nhung cng Iy co Irung co Ic d phaI IrIen nhanh nhaI,
Ihanh cng nhaI.
minh se chon huong nao de canh Iranh Irong haI phan doan IhI
Iruo ng ke Iren. Nguo c Ia I, CoIy c ba m vu va o m I IhI Iruo ng da
khng co n I n Ia I, va do do , suy Ihoa I m I ca ch mau cho ng.
Ta o ra gia Iri su du ng cho nguo i Iieu du ng
Trong s cac chIen Iuoc khoI nghIep da duoc Irinh bay Iu dau
chuong na y Io I gIo , mu c IIeu chung Ia dua ra duo c m I su ca I
IIe n na o do . Co n Irong chIe n Iuo c sa p Irinh ba y o pha n na y, ba n
Ihan chIen Iuoc da Ia mI su caI IIen va sang Iao. Trong chIen
Iuoc nay, mI san pham,dIch vu vn da co maI Iren IhI Iruong
se duoc caI IIen, Iam moI IaI, Iu do Iam Ihay dI gIa IrI su dung,
gIa IrI va nhung dac Inh kInh Ie cua no. NoI mI cach khac, ve
ma I va I cha I cu a sa n pha m,dIch vu Ihi khng co gi mo I, song ve
maI kInh Ie Ihi se co nhung neI moI me va khac bIeI dI voI san
pha m,dIch vu do .
TaI ca nhung chIen Iuoc Irinh bay Irong phan nay deu co mI
dIem chung do Ia Iao ra khach hang muc dch II hau cua
doanh nghIep ma cung Ia cua baI ky hoaI dng kInh Ie nao. Tuy
nhIen, de Ia m duo c dIe u do , co nhu ng phuong ca ch kha c nhau
nhu sau:
h Tao ra gIa IrI su dung
h GIa ca
h Thch nghI voI Ihuc Ie xa hI va kInh Ie cua khach hang
h Cung cap nhung gIa IrI IhaI su cho khach hang
GIa ca ha u nhu I co Ia c du ng Irong chIe n Iuo c Ia o ra gIa IrI su
du ng cho kha ch ha ng. ChIe n Iuo c na y hoa I d ng duo c bo I vIe c
234 235
m I cng Iy In co Ia m co na o. M I Irong nhu ng Iy do Ia vIe c ca c
cng Iy In co Io n khng he Iha y kha nang na o cu a vIe c ba n sa n
pha m ma y phoIocopy ca . Theo Inh Ioa n cu a ho , gIa ba n cu a sa n
pha m na y I nha I pha I Ia 4.000 dIa, qua cao so vo I chI ph su
du ng gIa y carbon hIe n Iho I. Ngoa I ra, de da u Iu 4.000 dIa cho
m I ma y van pho ng nhu va y, ca n pha I co don xIn va su cha p
Ihua n cu a ban gIa m d c ve hIe u qua su du ng cu a m I khoa n da u
Iu I n ke m. Cng Iy HaIoId (nay Ia cng Iy Xerox) da co nhu ng
dong gop Ion ve ky IhuaI Irong vIec IhIeI ke ra san pham may,
song do ng go p Io n nha I cu a ho chnh Ia vIe c dInh gIa . Cng Iy
na y khng ba n sa n pha m ma y phoIo, nhung ba n ca I ma nhu ng
chIec may nay Iao ra: cac ban copy. VoI gIa S10 cenI,mI ban
copy, ro ra ng nguo I mua khng ca n Ia m nhu ng ba n xIn duye I
chI ngan sa ch phu c Ia p nhu khI pha I mua ma y nu a. Xa c dInh
gIa may Xerox Iheo kIeu nay (S cenI,mI ban copy) Ihuc su Ia
mI caI IIen Ihanh cng.
Hau heI cac nha cung cap, ke ca nhung nha cung cap dIch vu
cng, de u khng he ngh de n chIe n Iuo c dInh gIa . Tuy nhIen, vIe c
dInh gIa Ia I cho phe p kha ch ha ng Ihanh Ioa n cho ca I ma ho mu n
mua (v du: vIec cao rau, mI ban copy IaI IIeu) hon Ia caI ma
nha san xuaI Iao ra. TaI nhIen, cuI cung Ihi s IIen Ihanh Ioan
van Ia nhu nhau. Tuy nhIen, cach Ihanh Ioan se duoc IhIeI ke
dua Iren cac nhu cau va Ihuc Ie cua khach hang, Iuy Ihuc vao
ca I ma kha ch ha ng Ihu c su mua. Hoa c no I ca ch kha c, nguo I Ia
dInh gIa cho nhu ng gi Ia o nen gIa IrI cho kha ch ha ng, hon Ia
nhu ng gi Ihe hIe n chI ph cu a nha cung ca p.
inh gia
Trong nhIe u nam, guong ma I My n I IIe ng nha I chnh Ia guong
maI... KIng GIIIeIIe Iren nhung vo hp dao cao rau GIIIeIIe nI
IIeng, ban khap Ihe gIoI. The ma KIng GIIIeIIe khng he Ia nguoI
pha I mInh ra sa n pha m na y. Sa n pha m cu a ng cu ng khng I I
hon nhu ng sa n pha m cu ng Ioa I, chI ph sa n xua I Iha m ch co n
cao hon. Tuy nhIen GIIIeIIe khng he ba n Iuo I dao ca o, Ihu c Ie
cng Iy na y da ga n nhu cho khng sa n pha m na y o ca c mu c gIa
SS cenI (ba n Ie ) va 20 cenI (ba n s), Iu c Ia khoa ng m I pha n nam
chI ph sa n xua I cu a no . Tuy nhIen, ng Ia IhIe I ke sa n pha m dao
ca o sao cho ch co Ihe su du ng duo c vo I Iuo I dao cu a cng Iy sa n
xuaI ma IhI. ChI ph san xuaI IuoI dao Ia chua IoI 1 cenI, song
duoc ban voI gIa S cenI. Do mI IuoI dao cao co Ihe dung 67
Ian, chI ph cho mI Ian cao rau Ia chua IoI 1 cenI, Iuc Ia ch co
mI phan muoI chI ph ra hIeu caI Ioc ma IhI.
DIeu ma GIIIeIIe Iam Ihuc chaI Ia vIec dInh gIa dI voI caI ma
khach hang mua (vIec cao rau) chu khng phaI dInh gIa caI ma
ho san xuaI ra. Thuc ra, khach hang da phaI Ira nhIeu IIen hon
cho GIIIeIIe: ho co Ihe mua dao cao o cac nha san xuaI khac voI
gIa S dIa, cung voI IuoI dao IrI gIa 12 cenI. TaI nhIen Ia khach
ha ng Ihu a bIe I dIe u do . Tuy nhIen, vIe c dInh gIa cu a GIIIeIIe Ihu c
su co y ngha d I vo I ho : kha ch ha ng Ira IIe n cho m I dIch vu (vIe c
ca o rau) chu khng pha I cho m I mo n d na o da y. Va vIe c ca o rau
ma ho co duo c khI su du ng dao ca o va Iuo I dao cu a GIIIeIIe se de
chIu, Ihoa I ma I hon nhIe u so vo I vIe c dI ra hIe u ca I Io c na o do .
Ba ng sa ng che sa n pha m ma y phoIocopy cu I cu ng Ihu c ve
m I cng Iy nho Ien HaIoId o RochesIer, New York chu khng pha I
236 237
Iu ve quy Irinh va sa n pha m de phu ho p vo I Ihu c IIe n kha ch ha ng
da da n Io I su ra do I cu a vIe c mua ha ng Ira go p. Cyrus McCormIck
Ia m I Irong nhIe u nha sa n xua I ma y phu c vu Ihu hoa ch mu a
ma ng o My nhu ca u cho sa n pha m na y Ia kha cao. Cyrus va
cac nha phaI mInh ra cac IoaI may Iuong Iu deu nhan ra rang
nng dan khng du IIe n de mua ngay nhu ng sa n pha m na y. Mo I
nguo I bIe I ra ng sau 23 nam, nhu ng nguo I nng dan se Ihu hoa ch
va co Ihe kIem duoc s IIen du de Ihanh Ioan cho cac IoaI may
nng nghIe p, song khng co ngan ha ng na o, va o Iho I dIe m do ,
dam cho ho vay IIen de mua may ca. McCormIck da de ra vIec
mua hang Ira gop va ng Ia da Ihanh cng.
Ca c nha sa n xua I co Iho I quen coI kha ch ha ng Ia nhu ng nguo I
khng co Iy Ir, Iheo kIe u ma ca c nha kInh Ie va Iam Iy ho c hay
no I ve kha ch ha ng va y. Thu c Ie khng co kha ch ha ng na o Ia khng
bIe I suy xe I ca . Ch co nhu ng nha sa n xua I Iuo I bIe ng, khng chIu
quan Iam Iim hIe u de n ca c hoa n ca nh va va n de cu a ho ma IhI.
Thu c Ie cu a kha ch ha ng Iun kha c xa vo I Ihu c Ie cu a nha sa n xua I.
Cung c p gia Iri cho kha ch ha ng
ChIe n Iuo c ca I IIe n cu I cu ng duo c Irinh ba y Ia chIe n Iuo c cung
cap gIa IrI cho khach hang Ihay vi cung cap san pham cua
nha san xuaI. Day ch Ia buoc IIep Iheo cua chIen Iuoc coI Ihuc
Ie cu a kha ch ha ng nhu Ia m I pha n cu a sa n pha m va m I pha n
cua caI ma khach hang mua va Ira IIen.
M I cng Iy co Irung o mIe n Trung Tay nuo c My cung ca p hon
phan nua IhI Iruong san pham dau nhoI dung Irong cac xe uI
da I, xe Ia I v.v... o ca c cng Irinh xay du ng. Cng Iy na y dang ca nh
Thu c Ie cu a kha ch ha ng
Su Iha nh cng d I vo I ca c sa n pha m IuabIn hoI nuo c cu a cng
Iy GL Irong nhung nam Iruoc The chIen Ihu I chu yeu dua Iren
vIe c cng Iy da hIe u ro Ihu c Ie cu a kha ch ha ng. Kha c vo I ca c d ng
co hoI nuo c cha y ba ng pIsIon, IuabIn hoI nuo c phu c Ia p va kho
che Ia o hon nhIe u. M I nha ma y dIe n don gIa n Ia khng Ihe cung
ca p sa n pha m na y, nguo c Ia I, ho ca n mua m I IuabIn hoI nuo c
cu m I S10 nam, khI ca n xay du ng m I Ira m pha I dIe n mo I. Tuy
nhIen, ky nang ve IhIeI ke va Iap daI IuabIn van can duoc duy
Iri IaI moI IhoI dIem. Do do, nha san xuaI can phaI Iam ca cng
vIec Iu van cho khach hang cua ho.
GL som nhan ra rang cac khach hang khng Ihe Ihanh Ioan
cho dIch vu Iu va n na y, do ho khng duo c ca c U y ban ve dIch vu
cng c ng cu a LIen bang cho phe p. GL khng Ihe c ng chI ph Iu
va n va o gIa cu a sa n pha m IuabIn hoI nuo c dIe u na y cu ng khng
duoc cac Uy ban noI Iren dng y. Dac dIem cua san pham nay Ia
cu S7 nam, IaI phaI Ihay mI b canh IuabIn moI, do cung nha
san xuaI. Cng Iy GL Ia mI I chuc Iheo kIeu Iu van ky IhuaI
song ho can Ihan, khng goI do Ia Iu van, ma Ia ban hang Iron
goI, va do do khng Inh Ihem ph cho dIch vu nay. San pham
IuabIn hoI nuoc cua GL khng daI hon san pham cua cac dI
Ihu: chI ph Iu van va IoI nhuan duoc Inh vao gIa Ihay cac canh
IuabIn da no I o Iren. Trong vo ng 10 nam, Ia I ca ca c nha sa n xua I
IuabIn hoI nuo c da kIp nha n ra dIe u na y va dIe u chnh he Ih ng
dInh gIa cua ho gIng voI GL. Tuy nhIen, ho da cham chan va GL
da Ihng Inh IhI Iruong Ioan cau dI voI san pham nay.
Truoc do kha Iau, Irong nhung nam 1840, mI IhIeI ke Iuong
238 239
he suy ngh mI cach IhaI su. Cac chIen Iuoc do Ihanh cng vi
chu ng qua hIe n nhIen (nhung khng aI ngh ra, cha ng ha n nhu
aI daI ra cau hoI khach hang IhaI su mua caI gi7 se Ia nguoI
chIen Ihang Irong canh Iranh). Thuc ra day khng phaI Ia mI
cu c dua Iha I su , vi co d I Ihu na o kha c cha y dua vo I ba n dau.
Co Ihe gIaI Ihch dIeu nay Ihe nao7
M I Iy do chnh Ia ca c kInh Ie gIa va kha I nIe m gIa IrI cu a ho .
TaI ca cac sach vo ve kInh Ie hoc deu ch ra rang khach hang
khng mua m I sa n pha m ma mua ca I ma sa n pha m do dem Ia I
cho ho . Sau do , nhu ng sa ch vo na y Ia p Iu c ch quan Iam de n gIa
ca cua san pham ma IhI (gIa ca, duoc dInh ngha nhu Ia s IIen
ma khach hang Ihanh Ioan de co Ihe so huu san pham,dIch vu
do ). Va nhu Ihe , ca I ma sa n pha m mang Ia I cho kha ch ha ng...
khng bao gIo duoc de cap Iro IaI nua. ThaI khng may Ia cac
nha cung cap (ca san pham va dIch vu) IaI Iun nghe Iheo IoI
khuyen cua cac nha kInh Ie hoc.
No I sa n pha m A co chI ph Ia X dIa Ia co y ngha. No I chu ng
Ia can ban san pham voI muc gIa Ia Y dIa de co Ihe bu dap chI
ph sa n xua I, chI ph v n va Iu do kIe m duo c Io I nhua n ca n IhIe I
cung raI dung. Tuy nhIen, Iu haI cau Iren ma dI den keI Iuan ...
va do do , kha ch ha ng ca n Ira m I khoa n IIe n Y dIa cho m I sa n
pha m A Ihi Ia I... hoa n Ioa n v ngha. Thu c ra, Ia p Iua n pha I nhu
sau: S IIen ma khach hang Ira cho mI san pham A phaI Ihe
hIe n Ia Y dIa cho chu ng Ia. Tuy nhIen, ca ch Ihu c ma kha ch ha ng
Ira IIen phaI Iuy Ihuc vao cach nao co y ngha, hop Iy dI voI
ho; phu Ihuc vao caI ma san pham dem IaI cho ho, caI phu hop
voI Ihuc Ie cua ho; va caI ma ho coI Ia gIa IrI.
Ban Ihan, gIa ca khng phaI Ia dInh gIa, cung khng phaI Ia
gIa IrI.
Iranh vo I m I s Ia p doa n da u nho I Io n. Ca ch ca nh Iranh cu a ho
khng phaI bang vIec ban san pham dau nhoI, ma bang vIec...
ban bao hIem. CaI goI Ia gIa IrI dI voI cac chu Ihau xay dung
khng phaI Ia dau nhoI ma Ia vIec van hanh IhIeI bI. Cu mI gIo
d ng h m I IhIe I bI ma y mo c na o do khng hoa I d ng se gay
IhIe I ha I cho ho hon Ia chI ph cho da u nho n Irong su I ca m I
nam. O Ia I ca mo I hoa I d ng, nha Iha u Iun co Ihe pha I chIu
nhu ng khoa n IIe n pha I ra I Io n ne u khng hoa n Iha nh cng vIe c
du ng Iho I ha n. Nha sa n xua I da u nho n co quy m Irung binh
no I Iren cung ca p cho kha ch ha ng cu a ho ca c chu Iha u xay du ng
mI ban phan Ich nhu cau bao Iri IhIeI bI su dung Irong xay
dung; sau do Ia mI ke hoach chI IIeI ve bao Iri voI chI ph c
dInh ha ng nam. D ng Iho I, ho da m ba o cho kha ch ha ng ra ng ca c
IhIe I bI, ma y mo c ha ng na ng cu a kha ch ha ng se khng bI hu ho ng
va ngung hoaI dng vuoI qua mI s gIo nhaI dInh Irong mI
nam do ca c va n de IIen quan de n da u nho n. Duong nhIen, Irong
ke hoa ch na y da u nho n duo c ch dInh su du ng Iun Ia sa n pha m
cu a chnh cng Iy do . Va n de Ia kha ch ha ng (ca c chu Iha u xay
du ng) khng mua sa n pha m da u nho n, ma mua su va n ha nh n
dInh, khng Iruc Irac cua cac may moc, IhIeI bI dIeu Ihuc su
quan Irong va co gIa IrI voI ho.
Cac van de Irinh bay o day duong nhu Ia qua ro rang va hIen
nhIen. PhaI chang, aI co chuI xu Ihng mInh deu co Ihe ngh ra
va a p du ng Iha nh cng nhu ng chIe n Iuo c Iuong Iu 7 Tuy nhIen,
hinh nhu cha de cua kInh Ie hoc he Ihng DavId RIcardo da
Iung noI: LoI nhuan khng duoc Iao ra boI su Ihng IhaI khac
Ihuo ng, ma bo I su ... ngu d I kha c Ihuo ng. Ca c chIe n Iuo c ke Iren
Ihanh cng khng he boI chung xuaI sac, nI IrI gi, ma boI vi
ca c doanh nghIe p, ca c nha cung ca p ha ng ho a va dIch vu khng
240 241
!!.
C^ !I^!
GIa ca khng phaI Ia gi khac ma chnh Ia... markeIIng co ban.
Kho I da u ba ng gIa IrI su du ng cu a kha ch ha ng, vo I dIe u ma kha ch
ha ng mua, vo I Ihu c Ie cu a kha ch ha ng, va vo I ca I ma kha ch ha ng
coI Ia gIa IrI do chnh Ia markeIIng! Nhung IaI sao sau bn
Ihap ky rao gIang ve markeIIng ma hau nhu van khng co nha
cung ca p na o chIu Ihu c ha nh markeIIng Ihu c su Ihi... II khng
sao hIe u n I. Su Iha I Ia cho de n nay, ba I cu aI su du ng markeIIng
Iam co so cho chIen Iuoc se co kha nang daI duoc vI Ir dan dau
Irong IhI Iruo ng hay Irong nga nh m I ca ch nhanh cho ng, va ha u
nhu khng co ruI ro gi dang ke.
242 243
1iNH HOA UA N 1ii CU A LiUCi8i lHA i i8 N LUL N LL 1iO NLN HiL U UA
I3.
II^! RL! IIYL!
L JR !L! I!LI QI^
N
hIem vu cua nha quan Iy Ia phaI Iro nen hIeu qua. Du anh
Ia Ia m vIe c o m I doanh nghIe p, m I be nh vIe n, m I co quan
chnh phu hay mI Iruong daI hoc, Ihi dIeu ky vong o nha quan
Iy van Ia th c hi n cng vi c u ng n. NguoI Ia ky vong nha
quan Iy phaI Iun hIeu qua Irong cng vIec.
Tuy nhIen, Inh hIe u qua Ia I va ng ma I Irong ra I nhIe u nha qua n
Iy . Su Ihng mInh, kha nang sa ng Ia o hay kIe n Ihu c de u khng
phaI Ia hIem o nhung nguoI nay; nhung co qua I su IIen he gIua
chu ng vo I Inh hIe u qua . Nhu ng nguo I Ihng mInh Ihuo ng Ia I ke m
hIe u qua m I ca ch da ng nga c nhIen, ho khng nha n ra ra ng su
Ihau hIeu van de hoan Ioan chua phaI Ia mI Ihanh Iuu gi dang
ke, rang su Ihau hIeu ch co Ihe Iro Ihanh Inh hIeu qua Ihng
qua m I qua Irinh Iao d ng va I va va co he Ih ng. Nguo c Ia I, Irong
I chu c co nhu ng nguo I ca n cu nhung ra I hIe u qua , Ihuo ng vuo I
Ien Iren nhu ng ke Ihng mInh sa ng Ia ng Iun ba n Iam suy ngh
ve oc sang Iao, nhu chu Rua cham chap ve dch Iruoc chu Tho
Irong cau chuye n ngu ngn xua.
244 245
m I pha n ra I nho Irong s Iao d ng, va chu ng Ia da coI Inh hIe u
qua nhu Ia pha m cha I duong nhIen cu a ho . Chu ng Ia Ihu c su da
du a va o ngu n cung ca p Iu Iu nhIen: m I s ra I I nguo I, Irong
ba I ky Inh vu c na o, co kha nang bIe I nhu ng dIe u ma Ia I ca nhu ng
nguoI khac phaI hoc Iap vaI va moI hIeu duoc!
Ngoa I ra, Iruo c day ch co m I pha n Irong s I o I ca c Iao d ng
co kIen Ihuc Iam vIec ben Irong cac I chuc. Da s ho Iam vIec
duo I Iu ca ch ca nhan hay chuyen gIa, vo I su gIu p do Ihuo ng Ia
cu a m I nguo I phu Ia Ia cu ng. Nhu Ihe , Inh hIe u qua hay vIe c
IhIe u Inh hIe u qua ch IIen quan va co a nh huo ng de n chnh ho
ma IhI.
Ngay nay, cac I chuc dua Iren kIen Ihuc Ia Ihuc Ie hIen nhIen
va ph bIen. Xa hI hIen daI Ia Iap hop cua cac Ihe che, I chuc
co quy m Io n. Trong ca c I chu c do , nguo I Iao d ng co chuyen
mn va kIen Ihuc cang ngay cang dong vaI Iro Irung Iam, Ihen
ch I, do ng go p nhIe u hon cho I chu c cu a ho . Nga y nay, Inh hIe u
qua khng co n duo c coI Ia duong nhIen, ma cu ng khng Ihe bI
xem nhe , bo qua duo c nu a.
Cac he Ihng do Iuong va kIem Ira dI voI cac cng vIec Iao
d ng chan Iay khng Ihe a p du ng duo c d I vo I Iao d ng IrI Ihu c.
Lam vIec mI cach dung dan chnh Ia caI Iam cho cng vIec dua
Iren kIen Ihuc Iro nen hIeu qua. Khng co Ihuoc do nao cua
cac cng vIec chan Iay co Ihe dung cho cac cng vIec kIen Ihuc
ca .
Khng Ihe qua n Iy hay gIa m sa I cha I che d I vo I nguo I Iao d ng
co kIe n Ihu c, ch co Ihe h Iro ho ma IhI. Tuy nhIen, nhu ng Iao
d ng na y pha I Iu huo ng minh ve Iha nh Ich va do ng go p, Iu c Ia
huong ve Inh hIeu qua Irong cng vIec.
Tnh Ihng mInh, kha nang Iuo ng Iuo ng va sa ng Ia o, kIe n Ihu c
de u Ia nhu ng ngu n Iu c quan Iro ng, song chnh Inh hIe u qua
moI co kha nang bIen chung Ihanh keI qua Irong cng vIec. Con
ch co nhu ng ngu n Iu c no I Iren (ma khng co Inh hIe u qua ) Ihi
ch Ia nhung han che cho keI qua co Ihe daI duoc ma IhI.
Ta i sao chu ng Ia c n Inh hie u qua Irong cng vie c
TaI ca duong nhu deu ro rang. Nhung IaI sao ngay Irong IhoI
da I ma ha ng nu I sa ch vo ba n ve nhu ng kha ca nh kha c nhau Irong
cng vIec cua nha quan Iy, nguoI Ia IaI hau nhu chang de y den
Inh hIeu qua cua anh Ia7
M I Iy do co Ihe neu ra Ia vIe c Inh hIe u qua ch Ia cng nghe
rIeng bIeI cua nhung nguoI Iao dng co kIen Ihuc Irong mI I
chu c; ma nhu ng nguo I nhu va y Ihi ma I de n ga n day va n chua co
nhIeu.
DI voI nhung cng vIec ph Ihng (Iao dng chan Iay) chung
Ia ch ca n hIe u nang, Iu c Ia kha nang Ia m I I cng vIe c duo c gIao
hon Ia hIe u qua . Cng vIe c cu a m I Iao d ng ph Ihng co Ihe duo c
da nh gIa ba ng s Iuo ng va cha I Iuo ng cu a m I sa n pha m cu I cu ng
cu Ihe , v du m I dI gIa y. Trong m I Ihe ky ga n day, chu ng Ia da
ho c duo c ca ch do Iuo ng hIe u nang va ca ch xa c dInh cha I Iuo ng
Irong ca c Iao d ng ph Ihng de n mu c chu ng Ia co Ihe nang cao
da u ra cu a ca c cng nhan da ng na y m I ca ch da ng ke .
Truo c day nhu ng Iao d ng chan Iay du Ia nhu ng Iho ma y
hay nhu ng chIe n s noI IIe n Iuye n de u chIe m da s Irong mo I I
chuc. Can raI I nguoI co Inh hIeu qua: do ch Ia nhung nguoI
Ia nh da o va ra me nh Ie nh cho nguo I kha c Ia m Iheo. Ho ch chIe m
246 247
Ai la nha qua n ly ?
MoI Iao dng IrI Ihuc Irong I chuc hIen daI deu Ia mI nha
quan Iy neu, do vI Ir va kIen Ihuc cua minh, anh Ia chIu Irach
nhIem dong gop vao kha nang hoaI dng va Iao ra keI qua cua
I chu c. Kha nang do co Ihe Ia dua ra m I sa n pha m mo I hay
Iang IhI pha n d I vo I doanh nghIe p; cung ca p dIch vu cham so c
benh nhan moI cua mI benh vIen v.v... NguoI Iao dng IrI Ihuc
phaI ra quyeI dInh chu khng ch Ihua hanh, anh Ia phaI chIu
Ira ch nhIe m d I vo I ca c do ng go p cu a minh. Do co kIe n Ihu c, anh
Ia duo c ky vo ng se dua ra nhu ng quye I dInh I I hon. Anh Ia cu ng
co Ihe bI sa IhaI hay cach chuc; song mI khI co cng vIec Ihi
anh Ia co Ihe nam gIu cac muc IIeu, IIeu chuan, su dong gop
cho I chuc Irong Iay minh!
DIeu nay duoc Ihe hIen Irong cuc phong van mI daI uy b
bInh My Iren chIen Iruong. KhI duoc phong vIen hoI, Lam sao
anh co Ihe gIu duo c quye n ch huy Irong Iinh hinh phu c Ia p nhu
hIe n nay7, anh Ia no I, Xung quanh day ch co II Ia co Ira ch
nhIe m. Tuy nhIen, ne u bInh Inh duo I quye n ga p ke Ihu va khng
bIe I pha I xu Ir ra sao Ihi II cu ng o qua xa ho va khng Ihe gIu p
do gi duo c. Ha nh d ng cu a ho hoa n Ioa n Iu y Ihu c va o su da nh
gIa Iinh hinh cua chnh ban Ihan ho. Trach nhIem Ihuc ve II,
song quyeI dInh IaI Ihuc ve baI cu aI co maI Iren chIen Iruong
va o Iho I dIe m a y. Duo ng nhu Irong m I cu c chIe n Iranh du kch,
mo I quan nhan de u Iro Iha nh m I nha qua n Iy .
Cng vIec dua Iren kIen Ihuc khng Ihe duoc xac dInh qua s
Iuo ng, hay chI ph, ma pha I xa c dInh qua ke I qua . Quy m cu a
MI Iranh vuI Iren bao The New Yorker gan day ve hinh mI
van phong, ngoaI cua Ireo bIen CHAS. SMITH, GIA M D C BA N HA NG,
CNG TY XA BNG A|AX. Tuo ng Irong pho ng Ir ng Iron, ngoa I do ng
chu Io n THINK (suy ngh). Nguo I da n ng Irong pho ng ng I da I
chan Ien ba n va ... hu I Ihu c, Ih I kho I Ien Ira n nha ! Ben ngoa I co
haI nguo I da n ng dI ngang, nguo I no ho I nguo I kIa: La m sao
bIe I cha c Ia SmIIh co ngh ve ... xa bng hay khng7.
Nguo I Ia co Ihe khng bao gIo bIe I cha c m I nguo I Iao d ng IrI
Ihu c ngh gi Irong da u, do Ia cng vIe c cu Ihe cu a anh Ia, Ia ha nh
dng cua anh Ia.
Dng Iuc Iam vIec cua anh Ia Iuy Ihuc vao Inh hIeu qua
kha nang da I Iha nh Ich Irong cng vIe c. Ne u IhIe u Inh hIe u qua
Ihi Inh cam ke I va do ng go p cu a anh Ia se so m Iu I Ia n, anh Ia se
ch con Ia mI nguoI dI Iam Iheo dung gIo gIac ma IhI!
Nguo I Iao d ng IrI Ihu c khng Ia o ra m I sa n pha m cu Ihe , ma
Ia o ra kIe n Ihu c, Ihng IIn, y Iuo ng. Tu Ihan nhu ng sa n pha m
na y Ihi khng co y ngha. M I nguo I kha c, cu ng Ia m I Iao d ng IrI
Ihu c, se IIe p nha n chu ng nhu Ia da u va o va chuye n chu ng Iha nh
nhu ng sa n pha m o da u ra. Tr Ihng mInh v da I nha I ma khng
a p du ng va o ha nh d ng hay ha nh vI Ihi cu ng v du ng. Vi Ihe , nguo I
Iao d ng IrI Ihu c ca n Ia m m I dIe u gi do ma nguo I Iao d ng chan
Iay khng ca n Ia m. Anh Ia pha I cung ca p Inh hIe u qua , anh Ia
khng Ihe Irng cho va o gIa IrI su du ng cu a sa n pha m nhu ca c
sa n pha m Ihng Ihuo ng (v du , m I dI gIa y) va n co .
Nguo I Iao d ng IrI Ihu c nay Iro Iha nh m I ye u I sa n xua I quan
Irong Irong cac nen kInh Ie phaI IrIen nhaI, co Inh canh Iranh
cao nha I.
248 249
cu a I chu c cu a ng Ia. Nha ho a ho c do co ma cu ng co Ihe khng
co chu c danh qua n Iy na o Irong I chu c. Tuong Iu , quye I dInh
danh gIa mI san pham Irong s sach ke Ioan cng Iy co Ihe
Ihuc hIen boI mI pho chu IIch cng Iy, ma cung co Ihe boI mI
nhan vIen Ire. Va dIeu nay dang xay ra o moI Inh vuc Irong cac
I chu c Io n hIe n nay.
TI go I nhu ng nguo I Iao d ng IrI Ihu c Ia nhu ng execuIIve. Ho
co Ihe Ia nha quan Iy hay nhung chuyen gIa, do vI Ir hay kIen
Ihuc cua ban Ihan, duoc ky vong ra cac quyeI dInh Irong qua
Irinh Ia m vIe c, nhu ng quye I dInh co a nh huo ng Ien hoa I d ng va
ke I qua cu a Ioa n b I chu c. Ho khng he chIe m da s Irong ca c
Iao dng IrI Ihuc, boI Irong b phan nay van co nhung cng vIec
khng co ky nang, hay Ia p dI Ia p Ia I. Nhung s Iuo ng Ihu c su cu a
nhung nguoI nay chac chan phaI nhIeu hon raI nhIeu so voI cac
con s Ihe hIen Irong so d I chuc cua cac cng Iy!
Day Ia dIeu dau IIen can nhan ra, khI chung II quan saI Ihay
ha ng Ioa I c ga ng Ia p ra nhu ng Ihang cng nha n va khen Ihuo ng
ngang nhau da nh cho ca c nha qua n Iy va ca c chuyen gIa do ng
go p ca nhan cho I chu c. Tuy nhIen, dIe u I aI nha n ra Ia co bao
nhIeu nguo I Irong ca c I chu c nga y nay ca n dua ra ca c quye I dInh
vo I Ia m a nh huo ng Io n Iao, quan Iro ng. KIe n Ihu c cu ng co Iha m
quye n ho p pha p nhu vI Ir va y! Ca c quye I dInh nhu Ihe , vi va y,
cu ng cu ng Ioa I vo I ca c quye I dInh ma nha qua n Iy ca p cao dua ra.
Ngay ca mI cap quan Iy bac Ihap nhaI ngay nay cung phaI
Ia m nhu ng cng vIe c Iuong Iu nhu m I vIen chu IIch cng Iy hay
m I nguo I du ng da u m I co quan chnh phu . Do Ia : Ia p ke hoa ch,
I chuc, IIen keI, dng vIen (Iao dng Iuc), va do Iuong keI qua.
Du quy m hoa I d ng cu a anh Ia ha n che , song nhu ng vIe c anh
Ia Iam van Ihe hIen heI pham chaI cua mI nha quan Iy.
nho m va quy m cu a cng vIe c qua n Iy khng he ba I bu c pha I
Iuong duong nhau.
V du, co nhIeu nhan vIen nghIen cuu IhI Iruong co Ihe Iao ra
keI qua II hon dua Iren Iap hop cua su Ihau hIeu cng vIec va
Ir Iuong Iuong, gIup cng Iy co kha nang Ihanh cng. Neu duoc
nhu va y Ihi su da u Iu haI Iram nhan Iu c cu ng Ia xu ng da ng. Tuy
nhIen, nha qua n Iy cu ng co Ihe bu da u bu c bo I nhu ng va n
de cua haI Iram nguoI Iao dng duoI quyen; anh Ia se raI ban
rn voI cng vIec quan Iy va khng con IhoI gIan cho cng vIec
nghIen cuu IhI Iruong va nhung quyeI dInh quan Irong nua. Ban
r n vo I ha ng d ng nhu ng con s va gIa y Io s sa ch, anh Ia cha ng
con IhoI gIan daI ra nhung cau hoI nhu KhI noI IhI Iruong cua
chung Ia, chung Ia ham y gi7. KeI qua raI co Ihe Ia, sau mI
IhoI gIan khng chu y den nhung Ihay dI Iren IhI Iruong, vIec
kInh doanh cu a cng Iy co Ihe dI xu ng.
Nha qua n Iy nghIen cu u IhI Iruo ng cu a m I cng Iy kha c, khng
he co nhan vIen duo I quye n, cu ng co Ihe co hoa c khng co hIe u
qua mI cach Iuong Iu. Anh Ia co Ihe Ia ngun kIen Ihuc, va voI
Ia m nhin xa Irng r ng, anh Ia se Ia m cho cng Iy cu a minh pha I
IrIe n. Hoa c anh Ia co Ihe su du ng qua nhIe u Iho I gIan va o nhu ng
chI IIeI vun vaI va Iro nen kem hIeu qua.
Trong ca c I chu c kIe n Ihu c, Iun co nhu ng nguo I khng co chu c
danh qua n Iy nhung va n do ng go p nhu m I nha qua n Iy va o
Iha nh cng cu a I chu c. Ta I nhIen hIe m co nhu ng Iruo ng ho p nhu
o Iren chIen Iruong, khI ma baI ky Iuc nao mI Ihanh vIen cua
m I nho m cu ng co Ihe pha I ra m I quye I dInh co a nh huo ng s ng
co n de n ca nho m! Tuy nhIen, m I nha ho a ho c Ia m vIe c Irong
pho ng Ih nghIe m khI quye I dInh dI Iheo m I huo ng Ih nghIe m
na o do da Ihu c su ra m I quye I dInh a nh huo ng de n ca Iuong IaI
250 251
2. Nha quan Iy buc phaI IIep Iuc van hanh Iru phI anh Ia
Ihuc hIen nhung hanh dng Ich cuc nham Ihay dI Ihuc Ie Iam
vIec. Van de chnh nam o Ihuc Ie xung quanh nha quan Iy. Tru
phI anh Ia chu d ng Ihay d I no , ba ng nhu ng ha nh d ng cu Ihe ,
Ihi dong chay IIen Iuc cua cac su kIen se quyeI dInh nhung dIeu
IIen quan de n anh Ia va nhu ng vIe c anh Ia se Ia m. Phu Ihu c va o
dong chay cac su kIen noI Iren hoan Ioan phu hop voI hoan
canh Iam vIec cua mI bac s. KhI hoI benh nhan TaI sao ng dI
kham7, bac s ky vong benh nhan noI cho bIeI dIeu IIen quan
den cng vIec cua ng Ia. KhI benh nhan ke benh, ng Ia da noI
cho bac s bIeI dau Ia khu vuc uu IIen, dua vao do bac s quyeI
dInh can phaI Iam gi cho benh nhan.
Tuy nhIen, cac su kIen (chu chua noI Ia cac van de) chang he
no I dIe u gi cho nha qua n Iy ca . Nha qua n Iy Irong I chu c IIen
quan de n m I mI Iruo ng phu c Ia p hon nhIe u. Khng co gi chu ng
Io cho ho bIeI su kIen nao Ia quan Irong va IIen quan, su kIen
na o Ia khng quan Iro ng ca ! No I chung, khng co manh m I
nao co ch nhu IoI ke benh cua benh nhan cho bac s ca!
Ne u nha qua n Iy de ma c cho do ng cha y ca c su kIe n quye I dInh
nhung vIec anh Ia Iam Ihi anh Ia se phung ph heI IhoI gIan cho
ca c hoa I d ng mang Inh chu c nang, va n ha nh Irong I chu c. Anh
Ia co Ihe Iam vIec raI II, nhung ro rang anh Ia da Iang ph kIen
Ihu c, kha nang va ca chu I I Inh hIe u qua ma minh co duo c. DIe u
nha qua n Iy ca n Ia ca c IIeu chua n gIu p anh Ia Ia p Irung va o nhu ng
vIec IhaI su quan Irong, Iuc Ia su dong gop va keI qua, ngay ca
khI nhung IIeu chuan nay khng Ihe Iim ra Irong dong chay cac
su kIen.
3. DIeu kIen Ihuc Ie Ihu ba Iam han che Inh hIeu qua cua nha
Tuong Iu , m I nguo I ra quye I dInh cu ng Ia m cu ng m I Ioa I cng
vIec voI chu IIch cng Iy hay gIam dc. Anh Ia Ia nha quan Iy
ngay ca khI chu c nang hay ca I Ien cu a anh Ia khng he duo c ghI
Iren so d I chuc hay danh ba dIen IhoaI nI b cua cng Iy!
Va du ban co Ia CLO hay mI nguoI moI vao nghe, ban cung
can phaI Iro nen hIeu qua.
Thu c Ie qua n ly
Thuc Ie cng vIec cua nha quan Iy vua doI hoI Inh hIeu qua,
vua Iam cho kho daI duoc Inh hIeu qua. ThaI su neu chung Ia
khng ho c Ia p va re n Iuye n de Iro nen hIe u qua , Ihi Ihu c Ie se x
day chung Ia vao Iinh Irang IhaI baI ma IhI.
Co b n dIe u kIe n Ihu c Ie chu ye u ma m I nha qua n Iy khng
Ihe kIe m soa I duo c, m I dIe u kIe n do de u ga n ke I vo I ba n Ihan I
chuc va cng vIec cua anh Ia, khIen anh Ia buc Iong phaI chap
nhan sng chung voI Iu. Ca bn dIeu kIen Ihuc Ie nay deu gay
suc ep Ien keI qua va hoaI dng.
1. Tho I gIan cu a nha qua n Iy co xu huo ng Iu y Ihu c va o nhu ng
nguoI khac. Neu Ihu dInh ngha anh Ia qua cng vIec, co Ihe noI
vuI rang day Ia mI Iu nhan cua I chuc. AI cung co Ihe xen vao
IhoI gIan cua anh Ia, va Ihuc Ie dIen ra dung nhu vay. Ma nha
qua n Iy dau co Ihe Ia m gi kha c duo c. Kha c vo I ba c s, anh Ia cha ng
Ihe Iho dau ra khoI cua va noI voI y Ia, Trong nua gIo IoI II
khng IIep aI dau nhe!. DIen IhoaI cua anh Ia co Ihe reo baI ky
Iu c na o: Iu kha ch ha ng, Iu se p, hay Iu m I aI do , va nu a gIo d ng
h cua anh Ia IrI qua ngay Iap Iuc!
252 253
dInh nhu Ia m I nguo I IIeu du ng ha ng ho a,dIch vu du a Iren cung
ca u IhI Iruo ng. Trong ne n kInh Ie ke hoa ch, chnh phu quye I dInh
cung cau. Trong ca haI Iruong hop, nguoI ra quyeI dInh van
Iun o ben ngoaI doanh nghIep.
DIeu xay ra ben Irong I chuc Ia chI ph va n Iuc. Trong kInh
doanh, Irung Iam Io I nhua n ch Ia m I ca ch no I cho de p ma IhI,
Ihuc chaI do Ia cac Irung Iam n Iuc. T chuc cang I phaI Iao
ra keI qua Ihi cang Ihuc hIen II hon cng vIec cua minh. Tn
100.000 Iao d ng de sa n xua I xe hoI hay sa I Ihe p phu c vu nhu
cau khach hang ch Ihe hIen su kem hoan hao ve ky IhuaI ma
IhI. Ca ng I nguo I, ca ng I hoa I d ng o ben Irong Ihi I chu c ca ng
Iro nen hoan hao ve maI Iy do In IaI cua no: phuc vu cho mI
Iruo ng.
MI I chuc Ia mI b phan cua xa hI, no hoan Ihanh vaI Iro
cu a minh ba ng nhu ng do ng go p cho mI Iruo ng ben ngoa I no .
T chuc cang Ion manh va Ihanh cng Ihi cac su kIen ben Irong
no ca ng Ihu hu I su quan Iam va nang Iuo ng cu ng nhu n Iu c
cua nha quan Iy, IoaI bo nhIem vu Ihuc su va Inh hIeu qua Ihuc
su cua anh Ia Irong mI Iruong ben ngoaI.
Nga y nay, su Ien ngI cu a ma y Inh va cng nghe Ihng IIn da
Iam gIa Iang mI nguy co: may vI Inh co Ihe xu Iy cac du kIen
dInh Iuong mI cach chnh xac, voI Ic d cao. Tuy nhIen, nguoI
Ia ch co Ihe dInh Iuo ng nhu ng gi xa y ra o ben Irong I chu c: chI
ph, san xuaI, bao cao, Ihng ke v.v... Cac su kIen ben ngoaI ro
rang khng co san duoI dang mau bIeu (de may Inh xu Iy duoc)
cho den khI qua Ire khng Iam gi duoc nua.
Ly do cua Iinh Irang Iren khng phaI Ia do kha nang Ihu Ihap
Ihng IIn d I vo I ca c su kIe n ben ngoa I ke m hon kha nang ky Ihua I
qua n Iy Ia vIe c anh Ia Ihu c ve m I t ch c. DIe u na y co ngha Ia
anh Ia ch Iro nen hIe u qua ne u nhu va khI ma nhu ng nguo I kha c
su du ng nhu ng gi anh Ia do ng go p. T chu c Ia phuong IIe n nhan
su c ma nh cu a ca nhan Ien! T chu c Ia y kIe n Ihu c cu a anh Ia, su
du ng no nhu m I ngu n Iu c, m I su d ng vIen, va cu ng nhu Ia
Ia m nhin cu a nhu ng Iao d ng IrI Ihu c kha c. Ca c Iao d ng IrI Ihu c
Ihuo ng I khI ho a ho p, an kho p vo I nhau, m I nguo I Irong s ho
co ky nang va quan Iam rIeng. M I nguo I ca n su du ng sa n pha m
cua nguoI khac Iao ra.
Thng Ihuo ng nguo I quan Iro ng nha I d I vo I Inh hIe u qua cu a
mI nha quan Iy khng phaI Ia nhung nguoI ma anh Ia Iruc IIep
dIeu hanh. Ho IaI Ia nhung nguoI cap Iren, hoac o Irong nhung
Inh vuc khac. Neu nha quan Iy khng IIep can duoc voI nhung
nguoI nay va Iam cho su dong gop cua anh Ia Iro nen co ch cho
ho Ia n cng vIe c cu a ho , anh Ia se khng he co Inh hIe u qua Irong
cng vIec.
4. CuI cung, nha quan Iy Ihuc su bn trong m I I chu c.
MoI nha quan Iy deu coI ben Irong I chuc Ia Ihuc Ie gan guI,
sa I suo n nha I. Ca I nhin ra ben ngoa I I chu c cu a ho Ihuo ng IhIen
Iech, nhIeu khI ho khng bIeI dIeu gi da xay ra o ben ngoaI nua!
Thng IIn ve vIec xay ra ben ngoaI Ihuong den voI nha quan Iy
qua m I ma ng Io c Ia ca c ba o ca o, Iu c m I da ng Ihng IIn duo c
xu Iy Iruoc Iheo cac IIeu chuan cua I chuc.
NgoaI ra, khng co keI qua In IaI ben Irong I chuc. TaI ca
ca c ke I qua de u na m ben ngoa I I chu c. V du , ke I qua kInh doanh
duoc Iao ra boI khach hang: nguoI chuyen chI ph Ian n Iuc cua
doanh nghIe p Iha nh doanh s va Io I nhua n Ihng qua ha nh vI
mua ha ng. Trong ne n kInh Ie IhI Iruo ng, kha ch ha ng ra ca c quye I
254 255
dung qua muc may Inh. Ma may Inh ch co Ihe xu Iy cac dIeu
kIen, Iinh hung da xay ra Iruoc do. Neu nha quan Iy khng y
Ihuc va n Iuc huong ve de cam nhan nhung Ihay dI Irong mI
Iruong ben ngoaI I chuc, Ihi phan ben Irong I chuc se ngan
can anh Ia IIep can voI Ihuc Ie mI cach hoan hao nhaI.
Tren day Ia bn Ihuc Ie ma nha quan Iy khng Ihay dI duoc.
Chung Ia nhung dIeu kIen can IhIeI cho su In IaI cua anh Ia.
Tuy nhIen, nha quan Iy can hIeu ro rang anh Ia can co nhung n
Iuc dac bIeI de Iro nen hIeu qua.
Lo i hu a cu a Inh hie u qua
Tang cuong Inh hIeu qua co Ihe Ia cach Ihuc duy nhaI ma
chu ng Ia co Ihe hy vo ng Ia m Iang mu c d hoa n Iha nh cng vIe c
va Ihanh Ich cua nha quan Iy.
TaI nhIen chung Ia co Ihe su dung nhung nguoI voI kha nang
va kIen Ihuc cao hon nhIeu, va II Ihua nhan rang khng Ihe ky
vo ng nhIe u va o nhu ng n Iu c Irong haI Inh vu c na y. Nhung chu ng
Ia khng Ihe sa n sInh ra m I Ihe he sIeu nhan nhu va y, ma pha I
va n ha nh I chu c vo I nhu ng con nguo I ma chu ng Ia dang co .
Cac sach vo ve phaI IrIen nha quan Iy Iun dua ra hinh anh
ve nha quan IrI Irong Iuong IaI, voI hang IoaI ky nang xuaI sac,
Iu kha nang phan Ich, ra quyeI dInh, den ky nang Iam vIec voI
mo I nguo I, o c sa ng Ia o v.v... Duo ng nhu dIe u nguo I Ia mong mu n
Ia m I IhIen Ia I ve mo I ma I, ma IhIen Ia I Ihi... Iun hIe m hoI Iren
cu c do I na y! Vi va y, chu ng Ia da nh ba ng Io ng vo I nhu ng con
nguoI ch gIoI ve mI kha canh nao do, va IhIeu hau heI nhung
pham chaI can IhIeI khac.
cu a ma y Inh. Ne u do Ia Iy do Ihi chu ng Ia ch ca n da y ma nh
nhu ng n Iu c ve Ih ng ke, va ba n Ihan ma y Inh cu ng co Ihe gIu p
chung Ia raI nhIeu Irong han che mang Inh ky IhuaI nay. Van
de na m o ch ca c su kIe n quan Iro ng va IIen quan o ben ngoa I de u
mang Inh dInh Inh, khng Ihe dInh Iuo ng duo c. Chu ng va n chua
Ia nhu ng du kIe n, bo I m I du kIe n Ia m I su kIe n ma nguo I Ia da
xa c dInh, phan Ioa I va Iren he I Ia Ia m cho no Iro nen IIen quan.
Nguo I Ia ca n co m I kha I nIe m Iruo c khI co Ihe dInh Inh. Truo c
he I ca n ru I Ia Iu ha ng Ioa I hIe n Iuo ng kha c nhau m I kha ca nh
cu Ihe na o do ma nguo I Ia co Ihe go I Ien va sau do dInh Iuo ng.
Nhung su kIen IhaI su quan Irong o ben ngoaI khng phaI Ia
nhu ng xu huo ng, ma Ia nhu ng Ihay d I Irong ca c xu huo ng.
Chnh chung quyeI dInh Ihanh baI Irong Iuong IaI cua I chuc
va ca c n Iu c cu a no . Tuy nhIen nhu ng Ihay d I do ca n pha I duo c
ca m nha n, chu ng khng Ihe can do dong de m hay phan Ioa I
cu Ihe! May vI Inh Ia mI c may IogIc, do vua Ia dIem manh
vua Ia dIem yeu cua no. Cac su kIen quan Irong o ben ngoaI I
chu c khng Ihe xu Iy bo I ma y Inh hay ba I cu m I cng cu IogIc
na o. Trong khI do , ca m nha n cu a con nguo I, v n khng ma y IogIc,
Ia I co Ihe Ia dIe m ma nh va ca n IhIe I Irong nhu ng Iruo ng ho p na y.
Nguy co o day Ia khI nha qua n Iy coI Ihuo ng ca c Ihng IIn
khng Ihe xu Iy Iheo IogIc va ngn ngu cu a ma y Inh, bo qua ca c
su kIen ma ch chu y den cac du kIen (co duoc sau khI mI su
kIe n da xa y ra). Kh I Iuo ng Ihng IIn d s ma ma y Inh xu Iy co
Ihe can Iro su IIep can Ihuc Ie cua chung Ia!
Co Ie r I day Ihi ma y Inh cng cu qua n Iy hu u hIe u nha I hIe n
nay se khIen nha quan Iy y Ihuc duoc vIec xa roI Ihuc Ie cua
ho, Iu do danh nhIeu IhoI gIan hon cho mI Iruong ben ngoaI I
chu c. Co n hIe n Ia I Ihi chu ng Ia va n dang bI ha nh ha bo I su Ia m
256 257
Ro ra ng nhu ng Inh vu c Iren de u qua r ng Io n vo I ba I cu aI, ke
ca khI nguoI do ch Iap Irung vao mI Inh vuc ma IhI. Tham
ch ca c ho c gIa cu ng ch nghIen cu u m I va I phan nha nh nho cu a
m I nga nh va khng Ihe bIe I he I nhu ng kIe n Ihu c Irong pha n co n
Ia I cu a chnh nga nh ho c do .
Tuy nhIen, II khng co y noI rang chung Ia khng can bIeI
nhung kIen Ihuc co ban cua moI Inh vuc noI Iren!
M I Irong nhu ng dIe m ye u cu a Ihanh nIen co ho c va n nga y nay
Ia vIec ho bang Iong Iu gIoI han hIeu bIeI cua minh vao mI Inh
vuc chuyen mn han hep nao do, khng mun nghIen cuu Ihem
nhung gi ben ngoaI Inh vuc do. TaI nhIen, mI ke Ioan khng
can bIeI chI IIeI ve Inh vuc quan he con nguoI, va mI ky su
cu ng khng ca n bIe I ca ch qua ng ca o cho m I Ihuong hIe u mo I.
Nhung mI nguoI can phaI bIeI I ra Ia nhung dIeu co ban nhaI
ve ca c Inh vu c khng pha I Ia chuyen mn cu a minh, vi nhu ng
kIen Ihuc do van h Iro cho cng vIec cua ban.
Do chnh Ia dac dIem cua nhung chuyen gIa noI chung, nhung
nguo I na y Iha I su cu ng khng pha I Ia nhIe u. Thay va o do , chu ng
Ia pha I su du ng I I hon nhu ng nguo I ch gIo I ve m I ma I chuyen
mn na o do . DIe u na y ngha Ia Iang Inh hIe u qua . No I ca ch kha c:
neu khng Iang duoc Iuong cung cua mI ngun IaI nguyen nao
do Ihi phaI Iim cach Iang san Iuong cua ngun IaI nguyen do.
Tnh hIe u qua chnh Ia m I cng cu gIu p cho ngu n Iu c kha nang
va kIen Ihuc Iao ra keI qua nhIeu hon, II hon.
Vi Ihe , Inh hIe u qua ca n pha I duo c uu IIen cao, do nhu ng nhu
ca u cu a I chu c. La cng cu cu a nha qua n Iy nha m huo ng Io I
Ihanh Iuu va keI qua hoaI dng, Inh hIeu qua can duoc chu y
va quan Iam hon moI Ihu khac.
Chung Ia se phaI hoc cach xay dung I chuc sao cho baI ky aI
co kha nang Irong m I Inh vu c na o do de u co kha nang va n du ng
kha nang cu a ho va o cng vIe c. Nhung khng Ihe ky vo ng da I
duo c Iha nh Ich nhu mong do I ba ng ca ch nang ca c IIeu chua n
ve kha nang, chu chua no I de n vIe c Irng cho va o m I IhIen Ia I
na o do nhu da no I Iren day. Ca n mo r ng pha m vI hoa I d ng
cho Ihanh vIen I chuc bang cac cng cu Iam vIec cua ho, hon Ia
m I buo c nha y vo I Irong kha nang.
DIeu Iuong Iu cung ap dung voI kIen Ihuc. Du nguoI Ia co can
nhu ng con nguo I co kIe n Ihu c cao hon de n dau dI nu a Ihi nhu ng
n Iuc de co duoc dIeu do van Ion hon nhIeu so voI keI qua co
duo c.
Truoc day, khI cac nghIen cuu ve hoaI dng cua I chuc Ian
dau xuaI hIen, mI s nha Ihuc hanh Ire da cng b cac IIeu
chua n cu a m I nha nghIen cu u hoa I d ng I chu c Irong Iuong
IaI, Iheo do ho m Ia mI nguoI bIeI va co Ihe Iam hau nhu moI
vIe c Irong ca c Inh vu c kIe n Ihu c cu a con nguo I. Theo m I nghIen
cu u, nha nghIen cu u hoa I d ng I chu c ca n co kIe n Ihu c nang
cao Irong khoa ng 62 nga nh khoa ho c Iu nhIen va nhan van! Theo
II, ne u chu ng Ia co duo c m I nguo I nhu Ihe ma ch su du ng de
nghIen cu u ve mu c d ha ng Iuu kho hay Ia p chuong Irinh sa n
xuaI cho mI I chuc Ihi IhaI Ia mI su ph pham Io Ion!
MI s chuong Irinh phaI IrIen nha quan Iy I Iham vong hon
cu ng yeu ca u ho co kIe n Ihu c cao Irong m I s Inh vu c chu ye u
nhu ke Ioa n, nhan su , markeIIng, gIa ca , phan Ich kInh Ie , ca c
khoa ho c ha nh vI nhu Iam Iy ho c, va m I s nga nh khoa ho c Iu
nhIen! Ngoa I ra chu ng Ia co n ca n nhu ng nguo I hIe u ve cng nghe
hIen daI, Inh phuc Iap cua nen kInh Ie Ihe gIoI, va ca cac chnh
phu nua!
258 259
co Ihe do ng go p va Ia o ra ke I qua hay khng, hay nha Iu va n ch
Iam Iang Ihem chI ph cua I chuc ma IhI.
TI som nhan ra rang khng co Inh cach ca nhan hIeu qua
nao ca. Nhung nha quan Iy hIeu qua ma II gap co kIen Ihuc,
Inh cach, quan Iam va phong cach Iam vIec raI khac nhau. NoI
chung, ho kha c nhau Iren ha u he I mo I phuong dIe n cu a con nguo I.
DIe m chung duy nha I cu a ho Ia kha nang Ihu c hIe n nhu ng cng
vIec mI cach dung dan.
Trong s nhung nha quan Iy hIeu qua ma II da Iung gap va
Ia m vIe c, co m I s nguo I mang phong ca ch Ia nh da o, song cu ng
co nhu ng nguo I ra I nha m cha n, cha ng gay duo c su chu y na o
Irong da m dng ca ! Tnh ca ch cu a ho da da ng: huo ng n I hay
huo ng ngoa I, vuI ve , de chIu hay Io au, kho ga n, ch ky hay r ng
ra I... Co nguo I quan Iam r ng de n nhIe u de Ia I, nhung cu ng co
nhu ng nguo I ch quan Iam de n Inh vu c he p cu a ho ma IhI. Co
nguo I Ihch su du ng phan Ich va IogIc, nguo c Ia I co nguo I chu
ye u du a va o ca m nha n va Iru c gIa c. No I chung, nhu nhu ng ba c
s, gIao vIen hay nghe s, cac nha quan Iy hIeu qua cung raI khac
nhau ve nhIeu maI.
CaI ma IaI ca nhung nha quan Iy hIeu qua deu co Ia nhung
Ihu c ha nh Ia m cho chnh ho va nhu ng ca I ho co Iro nen hIe u qua .
Nhu ng Ihu c ha nh do Ia gI ng nhau, du cho ho co Ia m vIe c Irong
I chu c na o dI nu a. M I nha qua n Iy khng Iuan Ihu nhu ng Ihu c
ha nh do se cha c cha n IhIe u Inh hIe u qua , du anh Ia co kIe n Ihu c,
Ihng mInh, Ir Iuo ng Iuo ng, chuyen mn... cao de n dau dI nu a.
NoI cach khac, Inh hIeu qua Ia mI IhoI quen, mI Iap hop
ca c Ihu c ha nh. Ma ca c Ihu c ha nh Ihi Iun Iun co Ihe ho c duo c.
MoI Irng Ihi chung don gIan, mI dua Ire cung co Ihe hIeu mI
Lie u Inh hie u qua co Ihe ho c duo c khng?
Ne u Inh hIe u qua cu ng Ia m I nang khIe u ba m sInh nhu nang
khIe u h I ho a hay am nha c Ihi chu ng Ia se ra c r I Io, vi chu ng Ia
bIeI rang ch mI s raI I nguoI co duoc nhung nang khIeu do.
KhI do, chung Ia danh phaI danh IhoI gIan Iim ra nhung nguoI
co nang khIeu do va dao Iao de ho phaI IrIen II da IaI nang
cua minh. Nhung se khng sao Iim du nhung nguoI nhu vay cho
cac nhIem vu quan Iy Irong xa hI ngay nay! ThaI su, neu Inh
hIeu qua Ia mI nang khIeu bam sInh nhu vay Ihi nen van mInh
cua chung Ia ngay nay se Iro nen de bI In Ihuong hon bao gIo
heI, boI day Ia nen van mInh cua cac I chuc voI quy m Ion,
ca n phu Ihu c va o m I Iuo ng cung Io n ca c nha qua n Iy hIe u qua .
Nhung neu nhu Inh hIeu qua Ia caI gi do co Ihe hoc duoc Ihi
cac cau hoI can daI ra Ia: Inh hIeu qua gm nhung gi7 Can hoc
nhung gi de Iro nen hIeu qua7 VIec hoc Inh hIeu qua Ihuc IoaI
hoc nao7 Do co phaI Ia kIen Ihuc mI dang kIen Ihuc can phaI
hoc mI cach he Ihng va qua nhung khaI nIem7 Hay do Ia mI
ky nang, mI Ihuc hanh ma Ia co Ihe hoc duoc Ihng qua vIec
Iap dI Iap IaI mI s hanh dng don gIan cu Ihe7
TI da daI ra nhung cau hoI nay Irong nhIeu nam. La mI nha
Iu va n, II Iu ng Ia m vIe c vo I nhIe u nha qua n Iy Irong ca c I chu c.
Tnh hIeu qua quan Irong voI II Iren haI phuong dIen. MI Ia,
mI nha Iu van phaI co hIeu qua, hoac anh Ia se chang Ia gi ca,
boI anh Ia ch co vu kh Ia kIen Ihuc ma IhI. HaI Ia, ngay ca
nha Iu van hIeu qua nhaI cung phaI dua vao nhung nguoI Irong
I chuc ma anh Ia dang Iu van de hoan Ihanh baI cu cng vIec
gi. Tnh hIeu qua do do se quyeI dInh IIeu cuI cung nha Iu van
260 261
1iNH HOA UA N 1ii CU A LiUCi8i 1Al 1iUNG VAO :U LONG GOl
I4.
JÎ JRI!G V^ SI !G GI
N
ha qua n Iy hIe u qua Iun Ia p Irung su quan Iam va o su do ng
gop. Anh Ia huong suy ngh ve cac muc dch de ra. Cau hoI
daI ra Ia, TI co Ihe dong gop gi nham anh huong den Ihanh
Ich va keI qua cua I chuc ma II phuc vu7. Suc ep dI voI anh
Ia Ia Irach nhIem.
VIec Iap Irung vao su dong gop chnh Ia chia khoa cua Inh
hIeu qua Irong cng vIec (nI dung, cap d, IIeu chuan va anh
huo ng cu a cng vIe c do ), Irong quan he cu a m I nguo I vo I nguo I
khac (dng nghIep, cap Iren, cap duoI), Irong vIec su dung cac
cng cu nhu h I ho p, ba o ca o.
HIe n nay, da I da s mo I nguo I Ia I Ia p Irung va o m I huo ng kha c.
Ho quan Iam de n ca c n Iu c hon Ia ke I qua . Ho Io Ia ng ve nhu ng
ca I ma I chu c va ca p Iren no ho , ca n pha I Ia m cho ho . Ho quan
Iam qua nhIe u de n nhu ng Iha m quye n ma ho ca n co . Ke I qua Ia
ho Iro nen kem hIeu qua.
Lanh dao mI cng Iy Iu van quan IrI Iun khoI dau mI du
an Iu van bang vIec danh vaI ngay de Iham hoI va Iro chuyen
vo I Iu ng nha qua n Iy ca p cao cu a cng Iy Ihan chu . ng Ia Ihuo ng
Ihu c ha nh khng kho khan gi. Tuy nhIen de Ia m cho I I, cho
Ihanh Ihuc Ihi raI kho. Chang han, ban can hoc Ihuc bang cuu
chuong cho de n khI ca c ke I qua de n vo I ba n Iu c kha c, khng ca n
ngh ngo I, bIe n chu ng Iro Iha nh m I Iho I quen an sau va o Ir o c.
DIe u na y ch co Ihe da I duo c ba ng vIe c Iuye n Ia p IIen Iu c ma IhI.
Hay Ihuc hanh bang vIec ap dung dIeu ma Irong Iuc gIan, c
gIao day pIano cho II khI II con be da noI: Co Ihe khng bao
gIo em choI nha c MozarI duo c nhu ArIhur SchnabeI, nhung khng
co Iy do gi em IaI khng choI duoc cac gam nhu ng Ia ca. DIeu
ma c gIa o II quen khng Ihem va o hay co Ie dIe u na y Ia duong
nhIen voI ba Ia vIec chnh nhung nguoI choI duong cam gIoI
nha I cu ng khng Ihe choI nha c MozarI Iheo du ng ca ch ho da Iu ng
choI, Iru phI ho Iuyen Iap gam hang ngay!
Do do, khng co Iy do gi ma mI nguoI binh Ihuong IaI khng
Ihe Iuye n Ia p duo c m I kha nang nha I dInh Irong m I Ihu c ha nh
na o do . Tro nen Iha nh Iha o hay dIeu Iuye n co Ihe kho khan, do
dIeu nay doI hoI IaI nang dac bIeI. Song de co Inh hIeu qua Ihi
caI chung Ia can ch Ia kha nang ma IhI.
262 263
mn, chuc nang, phong ban cua minh voI Ioan Ihe I chuc va su
me nh cu a I chu c. Vo I Iy do Iuong Iu , anh Ia cu ng se suy ngh ve
kha ch ha ng, Ihan chu , be nh nhan v.v..., v n Ia nhu ng Iy do I n
Ia I cu a I chu c. Ke I qua Ia ca I ma anh Ia Ia m va ca ch Ihu c anh Ia
Ia m se hoa n Ioa n kha c nhau.
M I co quan khoa ho c cu a chnh phu My da nha n ro dIe u na y
vaI nam Iruoc day. VIen gIam dc phu Irach xuaI ban ve huu.
ng na y Iu ng co ma I Ia I co quan Iu nga y da u Iha nh Ia p, Iuy nhIen
ng Ia khng Ia m I nha khoa ho c ma cu ng khng pha I Ia m I
nguo I vIe I ba o duo c da o Ia o. Ca c a n pha m cu a co quan do ng
Ia phu Ira ch Ihuo ng bI phe pha n Ia IhIe u su sa c sa o ve ho c Ihua I.
Nguo I Ihay Ihe ng Ia Ia m I nha khoa ho c v n co nhIe u cng
Irinh, ba I vIe I duo c cng nha n. Tu do , ca c a n pha m cu a co quan
Iro nen chuyen nghIe p ha n. Tuy nhIen, c ng d ng khoa ho c (d c
gIa chnh ma a n pha m na y huo ng Io I) Ia I khng co n cham chu
Iheo do I no nu a. M I d c gIa Ia nha khoa ho c n I IIe ng cu I cu ng
da neu ra Iy do cua vIec nay: NguoI gIam dc cu cua an pham
vIeI cho chung II, con nguoI Ihay Ihe ng Ia vIeI... nham vao
chu ng II.
Nguo I gIa m d c cu da I cau ho I, TI co Ihe do ng go p gi va o ke I
qua cua co quan7. Cau Ira IoI cua ng Ia Ia, TI co Ihe Ihu huI
cac nha khoa hoc Ire den Iam vIec voI chung Ia. Vi vay, ng ay
nhan manh cac van de chnh, cac quyeI dInh va ca nhung Iranh
ca I chnh Irong co quan. DIe u na y dI khI gay ra mau Ihua n gIu a
ng vo I nhu ng nguo I kha c, nhung ng va n ba o ve quan dIe m cu a
minh, DIeu quan Irong voI cac an pham khng phaI Ia chung Ia
co Ihch chu ng hay khng, ma Ia vIe c bao nhIeu nha khoa ho c
Ire , qua nhu ng a n pha m na y se de n xIn Ia m vIe c cho co quan
cu a chu ng Ia.
daI ra nhung cau hoI kIeu nhu Nhu vay, ng,ba da Iam gi de
xu ng da ng vo I mu c Iuong ma cng Iy Ira 7. Da s nguo I duo c ho I
Ira IoI daI IoaI nhu TI phu Irach phong ke Ioan, hay TI phu
Ira ch kh I ba n ha ng, hay TI co 8S0 nhan vIen duo I quye n
qua n Iy cu a minh... Ra I I nguo I co ca c cau Ira Io I Iheo kIe u Cng
vIec cua II Ia cung cap Ihng IIn cho cac nha quan Iy cap duoI
de ho ra ca c quye I dInh chnh xa c, TI chIu Ira ch nhIe m Iim ra
nhu ng sa n pha m ma kha ch ha ng co nhu ca u Irong Iuong IaI,
hay TI phaI suy ngh va chuan bI cho cac quyeI dInh ma vIen
chu IIch hI dng quan IrI se xem xeI ngay maI.
NguoI nao Iap Irung vao nhung n Iuc Irong cng vIec, quan
Iam den Iham quyen dI voI cap duoI Ihi Ihuc chaI van ch Ia...
mI nhan vIen cap duoI, du Iren danh ngha chuc danh, vI Ir
cua nguoI do co Io IaI den dau dI nua. Nguoc IaI, nguoI nao Iap
Irung va o c ng hIe n, do ng go p, chIu Ira ch nhIe m ve ke I qua cng
vIec Ihi du anh Ia ch Ia mI nhan vIen Ire, anh Ia van Ia mI
qua n Iy ca p cao Iha I su Iheo du ng ngha den cu a cu m Iu na y.
Nhu ng nguo I nhu va y Iu ba I bu c ho chIu Ira ch nhIe m vo I Iha nh
Ich cua ca I chuc.
Cam ke I cu a ba n Ihn
Su Iap Irung, huong ve dong gop, cng hIen khIen nha quan
Iy khng ch quan Iam de n chuyen mn, ky nang hay pho ng ban
cu a anh Ia ma IhI. Thay va o do , anh Ia quan Iam de n Iha nh
Ich, ke I qua cu a ca I chu c. Anh Ia huo ng su quan Iam ra ben
ngoa I I chu c, noI ca c ke I qua hoa I d ng cu a I chu c hIe n hu u.
Anh Ia co xu huo ng suy ngh ve quan he gIu a ky nang, chuyen
264 265
ca n co m I he gIa IrI, nhu ng Iy do I n Ia I cu a no , ne u khng so m
mu n se suy Ihoa I, h n Ioa n. Trong m I doanh nghIe p, cam ke I
gIa IrI co Ihe ve chaI Iuong, ky IhuaI, gIa ca dIch vu v.v... GIng
nhu keI qua Iruc IIep, cac cam keI nay cung khng phaI Iuc nao
cung ro rang.
B Nng nghIep My Irong nhIeu nam bI gIang xe gIua haI cam
keI gIa IrI khng Iuong Ihch nhau mI cam keI ve nang suaI
nng nghIe p, m I cam ke I ve Irang Ira I gIa dinh nhu Ia xuong
sng cua quc gIa. Cam keI ve nang suaI Irong nng nghIep
nha m huo ng Io I m I ne n nng nghIe p duo c cng nghIe p ho a vo I
ky Ihua I cao, nha I Ia vIe c kInh doanh bun ba n sa n pha m nng
nghIe p Iren quy m Io n; cam ke I Ihu haI mang na ng IInh Iha n
hoa I c , u ng h su pha I IrIe n cu a nng dan dIa phuong. Tuy
nhIen, maI den gan day cac chnh sach cua B Nng nghIep van
dao dng qua IaI gIua haI cam keI gIa IrI noI Iren, keI qua Ia b
nay da IIeu In mI s Iuong IIen khng nho.
CuI cung, I chuc Ia mI phuong IIen de vuoI qua cac han
che cua ca nhan. MI I chuc khng co kha nang In IaI Iau daI
Ia mI I chuc IhaI baI. Do do, mI I chuc ngay hm nay can
Iao ra duoc nhung con nguoI co Ihe dIeu hanh no Irong Iuong
IaI. T chuc can Iam moI ngun vn con nguoI cua no, IIen Iuc
phaI IrIen ngun Iuc nay. Cac Ihe he IIep Iheo, dung Iren vaI
nhu ng nguo I IIe n nhIe m, ca n Ihu a huo ng nhu ng Iha nh Iu u cu a
Ihe he Iao d ng Iruo c, IIe p Iu c pha I IrIe n chu ng va da I ne n mo ng
cho cac Ihe he IIep Iheo.
MI I chuc cu khu khu gIu IaI nhung IIeu chuan ve Iam nhin,
Ihanh Iuu, su IuyeI hao cua hIen IaI se dan dan danh maI kha
nang dIe u chnh va Ihch nghI. Va bo I mo I Ihu Iun Iun Ihay d I,
I chuc do se kho co kha nang In IaI Iau daI.
DaI ra cau hoI TI co Ihe dong gop, cng hIen gi7 Iuc Ia Iim
kIe m nhu ng kha nang chua duo c su du ng Irong cng vIe c. HIe n
nay, raI nhIeu Ihu duoc coI Ia Ihanh Ich II Ihuc ra ch Ia cac
bong mo cua Ioan b IIem nang cng hIen.
NguoI Iao dng IrI Ihuc nao khng daI ra cau hoI, TI co Ihe
do ng go p duo c gi7 co kha nang khng ch da I ra mu c IIeu Iha p,
ma co n co Ihe co nhu ng mu c IIeu saI Ia m nu a. Hon nu a, ho co
Ihe dInh ngha su cng hIen Iheo mI cach qua han hep.
Su dong gop, cng hIen, nhu haI v du Iren mInh hoa, co Ihe
co nhu ng y ngha kha c nhau. T chu c na o cu ng ca n co Iha nh Ich
Irong ba khu vuc chnh: keI qua Iruc IIep, xay dung va khang
dInh cac gIa IrI, va xay dung phaI IrIen con nguoI cua I chuc
cho Iuong IaI. Khng co keI qua o mI Irong ba khu vuc Iren se
Iam I chuc suy Ian. Do do, ca ba khu vuc nay deu can co Irong
su dong gop cua mI Ihanh vIen, mI nha quan Iy. Tam quan
Iro ng cu a m I khu vu c se co su kha c bIe I Iu y Iheo Inh ca ch va vI
Ir cu a m I nguo I, cu ng nhu nhu ca u cu a I chu c.
KeI qua Iruc IIep cua mI I chuc de nhan ra, dIeu nay Ia mI
quy IuaI. Trong doanh nghIep, keI qua Iruc IIep Ia cac keI qua
kInh Ie : doanh s va Io I nhua n. Trong m I be nh vIe n, ke I qua Iru c
IIep Ia su cham soc benh nhan. Tuy nhIen, co khI keI qua nay
cung khng ro rang. KhI nguoI Ia Iung Iung ve dIeu nay Ihi se
khng Ihe co keI qua II duoc.
Cac keI qua Iruc IIep Iun den Iruoc IIen, chung quan Irong
Irong vIec duy Iri mI I chuc nhu Iam quan Irong cua caIorIe
d I vo I co Ihe cu a con nguo I. Nhung ba I ky I chu c na o cu ng ca n
cam keI huong ve cac gIa IrI va Ihuong xuyen IaI khang dInh
chu ng, nhu co Ihe con nguo I ca n vIIamIn va cha I khoa ng. T chu c
266 267
Nguyen nhan ph bIen nhaI cho IhaI baI cua mI nha quan Iy
Ia vIec anh Ia IhIeu kha nang hay khng san sang Ihay dI cho
phu ho p vo I yeu ca u cu a vI Ir mo I. Nhu ng nguo I ch IIe p Iu c Ia m
nhung vIec ma voI chung anh Ia da Iung Ihanh cng se de gap
IhaI baI Irong nhung cng vIec moI. Khng ch co keI qua Ihay
d I, ma Ia m quan Iro ng Iuong d I gIu a ba khu vu c ca n da I Iha nh
Ich cung Ihay dI. AI cung hIeu nguoI nay som mun se gap saI
Iam Irong cac cng vIec moI.
Su do ng go p cu a Iri Ihu c
D I vo I nhu ng nguo I Iao d ng IrI Ihu c, vIe c Ia p Irung va huo ng
ve su do ng go p Ia ra I quan Iro ng. Nhu ng nguo I na y khng sa n
xua I ra m I sa n pha m, ho Ia o ra y Iuo ng, kha I nIe m, Ihng IIn
v.v... No I chung ho Ia nhu ng chuyen gIa. Ho ch hIe u qua khI Ia m
I I m I cng vIe c cu Ihe , Iu c Ia khI duo c chuyen mn ho a. Tuy
nhIen, keI qua Iao dng cua ho can duoc keI hop voI keI qua Iao
dng cua cac chuyen gIa khac, cac keI qua rIeng Ie khng co gIa
IrI gi.
NhIe m vu cu a chu ng Ia Ia Ia m sao cho ca c chuyen gIa va
chuyen mn cua ho deu Iro nen hIeu qua. DIeu nay co ngha Ia
nguo I chuyen gIa ca n pha I suy ngh cu Ihe : aI se su du ng ke I qua
Iao dng cua ho, nguoI do can bIeI va hIeu gi de co Ihe su dung
hIeu qua phan keI qua do.
MI nguoI co kIen Ihuc Iun duoc ky vong chIu Irach nhIem
Ia m cho nguo I kha c hIe u minh. VIe c cho ra ng nhu ng nguo I ngoa I
da o ca n n Iu c de hIe u minh, hay ch Irinh ba y vo I m I s I nhu ng
nguo I d ng su ngang ha ng de u bI coI Ia nhu ng Iha I d Iu phu
Su Ia p Irung va o do ng go p, c ng hIe n cu a nha qua n Iy chnh
Ia m I cng cu ma nh Irong vIe c pha I IrIe n con nguo I. Con nguo I
Iun Iun dIeu chnh Iuy Iheo muc d nguoI Ia yeu cau, ky vong
va o ho . Nguo I na o huo ng ve su do ng go p, c ng hIe n Irong cng
vIe c se Ia m Iang ca c IIeu chua n, Ia m nhin va hoa I ba o cu a nhu ng
nguo I cu ng Ia m vIe c xung quanh ho .
MI vIen quan Iy benh vIen, Irong cuc hop dau IIen voI cac
nhan vIen, khI Iuo ng ra ng m I va n de kha kho khan da duo c gIa I
quye I, Ihi m I nguo I Iham du cu c ho p cho I da I ra cau ho I LIe u
cach gIaI quyeI nay da Iam haI Iong ba y Ia Bryan chua7. Ngay
Iap Iuc, moI nguoI baI dau Iranh Iuan sI nI cho den khI Iim ra
mI gIaI phap moI II hon cho van de da neu ra.
Thuc ra cau chuyen dIen ra nhu sau: ba y Ia Bryan da Iung
phuc vu o benh vIen nay Iu raI Iau. Ba khng phaI Ia mI y Ia
xua I sa c, Iha m ch chua Iu ng Ia m qua n Iy . Tuy nhIen, khI Ia m
vIe c, cham so c be nh nhan, ba Iun da I ra cau ho I, LIe u chu ng
Ia da Ia m he I nhu ng gi co Ihe vi be nh nhan na y chua7. Ca c be nh
nhan ma ba cham so c Iun binh phu c mau cho ng. Qua Iho I gIan,
ca benh vIen da hoc Iheo cach Iam vIec cua ba, Iun daI ra cau
hoI, Chung Ia da Ihuc su dong gop heI suc minh cho benh vIen
hay chua7.
Ke I qua Ia , du ba y Ia Bryan da ve huu ca chu c nam song nhu ng
IIeu chuan va phong cach Iam vIec cua ba van anh huong va daI
ra nhu ng yeu ca u cao cho nhu ng nguo I dang Ia m vIe c, ke ca
nhung nguoI Ia cap Iren cua ba.
Cam ke I do ng go p chnh Ia cam ke I d I vo I Inh hIe u qua . Khng
co cam keI nay, mI nguoI Iam vIec Irong I chuc se Iu Iua dI
ba n Ihan va nhu ng nguo I cu ng Ia m vIe c, cu ng nhu Ia m suy ye u
chnh I chu c do .
268 269
kIen Ihuc mI can benh de Iay, Iam huy hoaI chnh kIen Ihuc
cung nhu Iuoc doaI ve dep va Inh hIeu qua cua no.
Quan he du ng d n vo i nguo i kha c
Neu Iap Irung vao su dong gop Irong cng vIec va vao quan
he voI nhung nguoI khac, nha quan Iy se co quan he II Irong
cng vIec. Quan he II voI nguoI khac, Iheo dInh ngha, Ia quan
he Iao ra IoI ch cho cng vIec. Neu khng daI muc IIeu nay, Ihi
nhu ng Io I Ie ngo I nga o Ia m de p Io ng nhau cu ng Iro nen v ngha.
Ma I kha c, dI khI m I va I cau no I Ih I , IhIe u kIe m che cu ng chua
chac da Iam hong cac quan he II dep va hIeu qua gIua nguoI
voI nguoI Irong cng vIec.
VIec Iap Irung vao su dong gop va cng hIen Iu Ihan no da
cung cap bn dIeu kIen co ban cho cac quan he gIua nguoI voI
nguo I m I ca ch hIe u qua , do Ia gIao IIe p, Ia m vIe c Iheo nho m, Iu
phaI IrIen ban Ihan va phaI IrIen nguoI khac.
1. Ma y chu c nam qua, gIao IIe p Iun Ihu hu I su chu y cu a ca c
Iranh Iuan ve quan IrI. NguoI Ia quan Iam den van de nay Irong
moI Ihe che va I chuc Irong xa hI hIen daI. Tuy nhIen, keI qua
daI duoc khng nhIeu, gIao IIep ngay nay van con kem hIeu qua
y nhu va I chu c nam Iruo c day, khI nguo I Ia ba I da u nha n ra nhu
ca u, Ia m quan Iro ng va su ye u ke m cu a va n de na y Irong I chu c.
Tuy nhIen, chung Ia da baI dau hIeu ra Iy do IaI sao cac n Iuc
Ion Iao Irong van de nay IaI khng mang IaI keI qua.
Nguo I Ia da xem xe I gIao IIe p Iheo quan dIe m Iu Iren xu ng,
Iuc Ia Iu dI ngu quan Iy, Ianh dao xung nhan vIen, Iu cap Iren
hom hnh cua nguoI Iao dng IrI Ihuc. Ngay ca Irong Iruong daI
hoc hay cac phong nghIen cuu, IhaI d nay (raI ph bIen hIen
nay!!!) cung se bIen cac chuyen gIa Iro Ihanh v dung, kIen Ihuc
cua ho Iro Ihanh su Ihng IhaI rom ma IhI. Neu ban mun Iro
Iha nh m I nguo I do ng go p cho I chu c m I ca ch da y Ira ch nhIe m,
ba n pha I quan Iam de n Inh kha du ng Irong sa n pha m cu a ba n
do chnh Ia kIen Ihuc.
Nhu ng nha qua n Iy hIe u qua hIe u ra I ro dIe u na y. Ho Iun duo c
dInh huo ng bo I nhu ca u Iim hIe u xem nhu ng nguo I kha c ca n gi,
Ihay gi, va hIeu gi. Nha quan Iy hIeu qua daI ra cau hoI voI cap
Iren, ca p duo I, va nha I Ia vo I d ng nghIe p Irong ca c b pha n kha c
cu a I chu c, Anh yeu ca u II co do ng go p gi de da m ba o su do ng
go p cu a chnh anh cho I chu c7 KhI na o va ba ng ca ch na o anh
ca n su do ng go p cu a II7 Duo I da ng na o7.
DInh ngha du ng cu a m I generaIIsI (nguo I co kIe n Ihu c I ng
hop) Ia mI chuyen gIa (specIaIIsI) co kha nang IIen he Inh vuc
hIeu bIeI cua minh voI Ioan b kIen Ihuc noI chung. Co Ie I aI
hIe u bIe I Iren nhIe u Inh vu c, va m I nguo I hIe u bIe I va I Inh vu c
khac nhau cung chua han da Ia generaIIsI, anh Ia ch Ia mI
chuyen gIa Irong ma y Inh vu c do ma IhI. Tuy nhIen, nhu ng
nguoI Iam vIec huong ve dong gop va cng hIen se bIeI cach Iao
IIen he gIu a chuyen mn ha n he p cu a minh vo I ca I chung, ca I Ioa n
Ihe. Co Ihe anh Ia khng hIeu bIeI gi nhIeu ve nhung Inh vuc
chuyen mn kha c. Nhung anh Ia se so m nha n ra minh ca n pha I
bIe I ca c nhu ca u, dInh huo ng, ha n che va ca m nha n cu a nhu ng
nguo I kha c, Iu do Ia m sao cho ho co Ihe su du ng hIe u qua ke I
qua cng vIe c cu a anh Ia. DIe u na y ne u khng Ia m nguo I Ia hIe u
va danh gIa cao Inh da dang cua kIen Ihuc, Ihi cung gIup gIam
boI va IoaI Iru Inh kIeu cang cua nhung nguoI co chuyen mn,
270 271
2. VIe c Ia p Irung va o su do ng go p da n de n vIe c gIao IIe p Iheo
hang ngang, Iu do khIen hoaI dng Iam vIec Iheo nhom Iro nen
hIeu qua.
Cau ho I AI se su du ng ke I qua cng vIe c cu a II de cho no Iro
nen hIe u qua 7 Ihe hIe n ro Ia m quan Iro ng cu a nhu ng nguo I kha c
dI voI cng vIec cua nha quan Iy. No phan anh Ihuc Ie o mI I
chuc IrI Ihuc: mI cng vIec hIeu qua Ihuc su khI no duoc Iam
ben Irong va bo I m I nho m nguo I vo I nhu ng kIe n Ihu c va ky nang
kha c nhau. Ho ca n cu ng nhau Ia m vIe c m I ca ch Iu nguye n, Iheo
IogIc cua Iinh hinh Ihuc Ie va doI hoI cua nhIem vu, hon Ia Iheo
m I co ca u I chu c cu ng nha c na o do .
V du, Irong mI benh vIen duong nhu Ia IoaI I chuc kIen
Ihuc phuc Iap nhaI hIen nay, raI nhIeu nguoI (Iu cac y Ia, bac s,
h Iy, den cac nhan vIen X quang, ky IhuaI v.v...) deu phaI Iam
vIec Iren cung mI benh nhan, Iheo cung mI ke hoach chung,
do Ia ca ch dIe u IrI cu Ihe do ba c s ch dInh. Khng aI qua n Iy va
ra Ienh cho aI ca. Ve maI cau Iruc I chuc, mI nguoI Irong s
nhu ng nhan vIen cham so c su c kho e chuyen nghIe p no I Iren de u
ba o ca o cho Iruo ng b pha n cu a ho , m I nguo I de u hoa I d ng
Irong Inh vu c chuyen mn rIeng cu a ho , m I ca ch Iha I su
chuyen nghIe p. Tuy nhIen, cu ng chnh Iu ng nguo I de u pha I da m
ba o Ihng IIn da y du cho nhu ng nguo I kha c ve dIe u kIe n cu Ihe ,
hay nhu ng nhu ca u cu Ihe cu a benh nhan. Khng co su ke I ho p
do, cac n Iuc rIeng Ie nhIeu khI co IoI hon Ia co haI.
Trong mI benh vIen co IInh Ihan cng hIen cao o cac Ihanh
vIen (dIeu nay da Iro Ihanh mI nen nep, mI IhoI quen an sau
vao cac Ihanh vIen), se khng co kho khan gi Irong vIec hinh
Ihanh mI IInh Ihan Iam vIec Iheo nhom nhu Iren. Neu khng,
xung cap duoI. Tuy nhIen neu dua Iren quan dIem nay Ihi gIao
IIe p Ia khng Ihe Ihu c hIe n duo c. Ca c nghIen cu u ve Iy Ihuye I gIao
IIep va cam nhan da ch ra rang, mI khI cap Iren cang dung
nhu ng Io I Ie na ng ne Ihi ca p duo I ca ng co xu huo ng... bo ngoa I
IaI. Nguo I Ia de nghe Iha y nhu ng dIe u nguo I Ia mu n nghe hon
Ia dIeu dang duoc nguoI khac noI!
Ca c nha qua n Iy n Iu c c ng hIe n cho I chu c, Iren nguyen Ia c,
Iun yeu ca u ca p duo I cu a ho Ia m nhu va y, Iu c Ia cu ng huo ng
mo I n Iu c ve su do ng go p. Ho Ihuo ng da I ra cau ho I, T chu c
nay va II cap Iren cua anh,chI, co Ihe ky vong vao dong gop
gi cua anh,chI7 Dau Ia cach su dung II nhaI kIen Ihuc va kha
nang cu a anh,chI7. Va sau do su gIao IIe p Iro nen de da ng, hIe u
qua .
KhI nhan vIen cap duoI da suy ngh ky cang ve su dong gop
ma nguoI Ia co Ihe ky vong o minh, IaI nhIen nha quan Iy cap
Iren co quye n va co Ira ch nhIe m da nh gIa hIe u Iu c cu a de nghI
do .
MoI nha quan Iy ma chung II nghIen cuu deu cho bIeI rang,
hau heI cac muc IIeu dong gop ma cap duoI cua ho Iu de ra cho
minh deu... khng phaI Ia dIeu ma cap Iren ky vong. Ro rang Ia
cap duoI co caI nhin khac han. Ho cang co kha nang va san sang
nhan Ianh Irach nhIem Ihi quan dIem cua ho ve Ihuc Ie, ve cac
co h I va nhu ca u mu c IIeu ca ng Iro nen kha c bIe I so vo I ca p Iren.
Tuy nhIen khI do ba I ky su kha c bIe I na o cu ng co Iy do cu Ihe va
IhuyeI phuc.
KhI co kha c bIe I, aI du ng aI saI khng pha I Ia dIe u quan Iro ng.
DIe u quan Iro ng Ia gIao IIe p hIe u qua Iheo du ng ngha cu a Iu na y
da duoc IhIeI Iap o day.
272 273
1iNH HOA UA N 1ii CU A LiUCi8i liL 1 iO LiL M MA NH VA GiA 1ii CU A lA N
IS.
B!LJ R !LM M^!I
V^ G!^ JRJ CI^ B^!
C
a ng nga y se co ca ng nhIe u nguo I Irong Iu c Iuo ng Iao d ng
dac bIeI Ia Iao dng IrI Ihuc se phaI t qua n ly ba n thn
mnh. Ho se phaI bIeI Iu daI minh vao noI ma ho co Ihe dong
gop duoc nhIeu nhaI. Ho phaI hoc cach Iu phaI IrIen ban Ihan.
Ho pha I bIe I Ia m Ihe na o gIu cho minh Iun Iun Ire Irung va mInh
ma n Irong su I S0 nam Ia m vIe c cu a cu c do I. Ho cu ng pha I bIe I
Ihay dI cng vIec ho dang Iam, vao Iuc nao va bang cach nao.
Nguo I Iao d ng IrI Ihu c Ihuo ng s ng Iau hon I chu c su du ng
ho. Cho du nguoI Iao dng IrI Ihuc co Iri hoan vIec gIa nhap Iuc
Iuo ng Iao d ng Iau de n dau dI nu a cha ng ha n nhu ho IIe p Iu c
o IaI Iruong daI hoc cho den xap x 30 IuI de Iay bang IIen s
Ihi IuI Iho Irung binh o cac nuoc phaI IrIen hIen nay Ia 80 IuI
Ihi raI co Ihe Ia ho se IaI Iam vIec, du Ia ban IhoI gIan, cho den
khoa ng 7S Iu I hoa c Iau hon nu a. No I ca ch kha c, Iho I gIan Ia m
vIe c Irung binh Irong do I nguo I, da c bIe I d I vo I Iao d ng IrI Ihu c,
Ia khoa ng S0 nam. Trong khI do , Iu I Iho Irung binh cu a m I
can co nhung n Iuc raI Ion de xay dung dIeu nay Ihng qua cac
IoaI hinh gIao IIep nhu hI hop, hI Ihao, Iap san nI b, Ihng
ba o v.v...
3. Tu phaI IrIen ban Ihan cung phu Ihuc raI nhIeu boI vIec
Ia p Irung va o su do ng go p.
KhI ban daI ra cau hoI Dau Ia su dong gop quan Irong nhaI
ma II co Ihe c ng hIe n cho I chu c7, Iu c Ia ba n da ho I TI ca n
Iu phaI IrIen ban Ihan nhu Ihe nao7 TI can co kIen Ihuc va ky
nang gi de co Ihe dong gop duoc nhu vay7 TI can dua dIem
manh nao cua minh vao cng vIec7 TI can phaI xac Iap nhung
IIeu chuan nao cho ban Ihan7.
4. Nha qua n Iy Ia p Irung va o su do ng go p cho I chu c cu ng se
co kha nang Ihuc gIuc, dng vIen nhung nguoI khac Irong vIec
phaI IrIen ban Ihan. Do Ia cac dng nghIep, cap Iren, cap duoI
cu a ho . Nha qua n Iy khng da I ra nhu ng IIeu chua n ca nhan,
ma dua Iren cac yeu cau cua nhIem vu cu Ihe. Ho Iun yeu cau
o nguoI khac su cng hIen, cac muc IIeu Iham vong, chaI Iuong
cao Irong cng vIec.
Chu ng II khng bIe I nhIe u ve Inh vu c Iu pha I IrIe n ba n Ihan.
Nhung chung II bIeI ro mI dIeu: con nguoI noI chung, va cac
Iao dng IrI Ihuc noI rIeng, deu phaI IrIen dua Iren nhung yeu
cau Iu daI ra cho ban Ihan. Ho phaI IrIen dua Iren nhung gi ho
coI Ia Iha nh Iu u Iha I su . Ho ca ng yeu ca u cao o ba n Ihan Ihi ca ng
da I hIe u qua cao hon, ma n Iu c bo ra Ihi khng he nhIe u hon
nhu ng nguo I kha c.
274 275
m I quye I dInh quan Iro ng, hoa c m I ha nh d ng quan Iro ng,
nguo I Ia vIe I ra nhu ng dIe u minh du kIe n se xa y ra. Sau do , Iu 9
12 Ihang, nguoI Ia se dI chIeu keI qua daI duoc voI muc IIeu
mong doI. Ban Ihan Iac gIa da Iung Iam nhu vay Irong suI 1S
20 nam nay. Va cu mI Ian Iam nhu ay, Iac gIa deu cam Ihay bI
baI ngo. AI da Iung Iam cung se cam Ihay Iuong Iu.
Bang Ihu IhuaI don gIan nay, ch Irong mI IhoI gIan ngan,
khoa ng haI de n ba nam, nguo I Ia bIe I duo c dIe m ma nh cu a ho Ia
gi va do co Ie Ia m I Ihng IIn quan Iro ng nha I ca n bIe I ve chnh
minh. Tu do , no se gIu p nguo I Ia bIe I duo c vIe c na o nen Ia m, vIe c
nao nen Iranh de co Ihe phaI huy duoc II nhaI Ihe manh cua
minh. No cung cho nguoI Ia bIeI ban Ihan ho IhIeu nang Iuc gi,
dIem yeu cua ho o dau, va vIec gi ho khng Ihe Iam duoc.
Tu su phan Ich Ihng IIn pha n h I co Ihe ru I ra nhi u k t lu n
cho ha nh ng.
KeI Iuan dau IIen va quan Irong nhaI: Hay tp trung vao im
ma nh cu a mnh. Hay daI minh vao ch nao ma co Ihe phaI huy
duoc II nhaI Ihe manh cua ban Ihan.
Thu haI: Ti p tu c nng cao khng ng ng th ma nh cu a mnh.
Phan Ich Ihng IIn phan hI se gIup nguoI Ia nhanh chong bIeI
duo c ca n nang cao nang Iu c gi hoa c ca n Ihu Iha p kIe n Ihu c gi
mo I. No cu ng cho bIe I nang Iu c va kIe n Ihu c na o khng co n phu
ho p nu a hoa c ca n pha I duo c ca p nha I. No cu ng ch ra nhu ng I
hng Irong kIen Ihuc cua mI nguoI.
Va aI cung co Ihe Irang bI cho minh du ky nang hay kIen Ihuc
na o do co n IhIe u.
KeI Iuan Ihu ba dac bIeI quan Irong: Su phan Ich Ihng IIn
pha n h I se so m xa c nh c nh ng lnh v c ma s nga o ma n
doanh nghIe p Iha nh cng cu ng ch ke o da I khoa ng 30 nam va
Irong Iho I ky co nhu ng bIe n d ng Io n, nhu Iho I ky chu ng Ia dang
s ng Ihi khng cha c no co n duo c Iau nhu va y. Do do , nhu ng nguo I
Iao d ng, da c bIe I Ia Iao d ng IrI Ihu c, se nga y ca ng s ng Iau hon
baI ky mI I chuc nao su dung ho, vi vay, ho can phaI chuan bI
san sang cho nhIeu IoaI cng vIec, nhIeu IoaI nhIem vu va nhIeu
nghe nghIep khac nhau.
ie m ma nh cu a Ii la g?
AI cung Iuong rang Iu minh bIeI ro ban Ihan minh co dIem
ma nh gi. Nhung day Ia m I saI Ia m. Thng Ihuo ng Ihi nguo I Ia
bIeI ro dIem yeu cua ban Ihan minh hon, nhung ngay ca Irong
Iruong hop nay, nguoI Ia van mac saI Iam. The nhung nguoI Ia
ch co Ihe Ihanh cng khI dua vao dIem manh, chu khng phaI
dIem yeu, dung noI chI den vIec ma nguoI Ia khng he co kha
nang Ia m.
DI voI nhIeu nguoI, cach day ch mI vaI Ihap ky IhI, vIec
bIeI duoc dIem manh cua minh cung chang co y ngha gi. BoI vi
vao IhoI ky do, khI sInh ra nguoI Ia da co ngay mI nghe nghIep
va m I ch Ia m vIe c cho sa n. Con nng dan r I se Iro Iha nh nng
dan. Ne u nhu anh Ia Ia m nghe nng ke m, anh Ia se Iha I ba I. Con
Iho Ihu cng se Iro Iha nh Iho Ihu cng, va cu Ihe . Nhung gIo day,
mo I chuye n da kha c, nguo I Ia co nhIe u su Iu a cho n hon. Do va y,
nguoI Ia can phaI bIeI ho co Ihe manh gi de co Ihe bIeI dau Ia
ch cu a ho .
Ch co mI cach duy nhaI de Iim ra dIem manh cua minh: ap
du ng phuong pha p phn tch thng tin pha n h i. MI khI dua ra
276 277
cung chang co nang Iuc, va Iham ch raI I co hI de chung Ia
Iha nh da I du o mu c Ia m Ihuo ng. D I vo I nhu ng Inh vu c nhu va y
Ihi baI ke aI, va dac bIeI Ia Iao dng IrI Ihuc, cung nen Iranh,
khng nen nha n do Ia m cng vIe c, nhIe m vu hoa c nghe nghIe p
cu a minh.
KeI Iuan cuI cung ruI ra Ia khng nn la ng ph s c l c cu a
mnh trong vi c tm ra ca ch ca i thi n nh ng lnh v c ma ba n
thn mnh ke m nng l c. Can Iap Irung suc Iuc vao Inh vuc ma
ban Ihan minh co nang Iuc va Irinh d II nhaI. BoI vi se In raI
nhIeu IhoI gIan va cng suc de nang Irinh d mI nguoI Iu ch
khng bIe I gi Ien Irinh d Iha p so vo I vIe c nang Irinh d m I nguo I
Iu ch co nang Iuc Ien Irinh d xuaI sac. y Ihe ma raI nhIeu
nguoI ke ca cac nha gIao, cac I chuc van c Iap Irung suc
va o vIe c Ia m cho m I nguo I khng co nang Iu c Iha nh nguo I co
Irinh d Iha p. Thay va o do , nen da nh su c Iu c, ngu n Iu c va Iho I
gIan de Ia m cho nhu ng nguo I co nang Iu c Iro Iha nh xua I sa c Ihi
se I I hon.
Ti la m vie c nhu Ihe na o?
DI voI Iao dng IrI Ihuc, cau hoI, TI Iam vIec nhu Ihe nao7
cung quan Irong khng kem cau hoI TI co Ihe manh gi7.
No I du ng ra, cau ho I na y co n quan Iro ng hon cau ho I Iruo c.
Thu c da ng nga c nhIen khI ch co ra I I nguo I bIe I ho da Ia m cng
vIe c cu a ho Ihe na o. Da s chu ng Ia Iha m ch co n khng bIe I ra ng
mI nguoI co cach Iam va Ihuc hIen cng vIec raI khac nhau. Do
vay, se khng dem IaI keI qua khI nguoI Ia phaI Iam cng vIec
khng Iheo ca ch cu a ho .
tri th c gy ra s d t na t b t l c. Ra I nhIe u nguo I, da c bIe I nhu ng
nguo I co kIe n Ihu c chuyen sau ve m I Inh vu c, hay coI Ihuo ng
kIen Ihuc Ihuc cac Inh vuc khac, hoac IIn rang Ihng mInh
Ihi co Ihe Ihay Ihe cho hIeu bIeI. The nhung su phan Ich Ihng
IIn pha n h I se so m cho Iha y nguyen nhan chnh Ia m cho ke m
hIe u nang Ia do su hIe u bIe I khng da y du hoa c do coI Ihuo ng
ca c kIe n Ihu c khng Ihu c Inh vu c chuyen mn cu a minh. Tu su
phan Ich Ihng IIn pha n h I co Ihe ru I ra m I ke I Iua n quan Iro ng
cho ha nh d ng Ia ca n Ira nh su nga o ma n Ir Iue va khng ngu ng
Irang bI cho minh nhu ng nang Iu c va kIe n Ihu c ca n IhIe I de pha I
huy Ihe manh cua minh mI cach co hIeu qua nhaI.
MI keI Iuan cho hanh dng khng kem quan Irong khac Ia
kh c phu c nh ng tho i quen x u, do Ia nhu ng ha nh vI Ia m gIa m
Inh hIeu qua va hIeu nang. Su phan Ich Ihng IIn phan hI se
cho Ihay cac IhoI quen xau nay.
Phan Ich Ihng IIn pha n h I co n cho Iha y co nguo I khng da I
duo c ke I qua cng vIe c Ia do khng bIe I ca ch c x . Nhu ng nguo I
Ia I gIo I, da c bIe I Ia Io p Ire , Ihuo ng khng hIe u duo c ra ng ca ch cu
xu chnh Ia dau bI Iron cua moI I chuc.
Ke I Iua n cho ha nh d ng IIe p Iheo ru I ra Iu su phan Ich Ihng
IIn phan hI Ia xac dInh vIec gi khng nn la m.
Tu vIe c so sa nh ke I qua da I duo c va mu c IIeu de ra se cho Iha y
vIe c na o Ia khng nen Ia m. No cho Iha y do Ia Inh vu c ma nguo I
Ihu c hIe n cng vIe c khng co nang Iu c ca n IhIe I I I IhIe u nhu ng
Inh vuc nhu vay Ihuong co raI nhIeu dI voI baI ky aI. BaI ky
m I Inh vu c chuyen mn na o de u co n ra I IhIe u nhu ng nguo I gIo I
co nang Iu c va co Irinh d chuyen sau, nhung d I vo I Ia I ca chu ng
Ia Ihi v s nhu ng Inh vu c ma chu ng Ia khng co nang khIe u,
278 279
ra ng ch co m I ca ch ho c du ng da n nha I va day Ia ca ch ho c chung
cho moI nguoI.
DuoI day Ia mI vaI Ih du ve cach hoc khac nhau cua mI s
nguo I.
BeeIhoven de IaI raI nhIeu cun s nhap. The nhung ng IaI
no I ra ng ng khng bao gIo nhin va o cu n s nha p na y m I khI
ng vIe I nha c ca . Tra Io I cau ho I, The Ihi Ia I sao ng gIu ca c cu n
s nhap Iam gi7, ng noI, Neu II khng vIeI ngay ra gIay Ihi
II se quen ngay Iu c kha c. Ne u II ghI Ia I Irong cu n s nha p, II
se khng bao gIo quen no va II khng ca n pha I xem Ia I no nu a.
Nhu va y co nhIe u ca ch ho c kha c nhau. Co nguo I ho c ba ng ca ch
ghI che p s Iay nhu BeeIhoven da Ia m; nhung co nguo I Ia I khng
bao gIo ghI che p Irong cu c ho p nhu AIIred SIoan. Co nguo I ho c
bang cach Iu nghe minh noI chuyen; IaI co nguoI hoc bang cach
vIe I ra; cu ng co nguo I ho c ba ng ca ch Ihng qua vIe c Ia m. M I cu c
dIeu Ira khng chnh Ihuc do Iac gIa IIen hanh cho Ihay, mI s
gIa o su Ia I ca c Iruo ng da I ho c My co xua I ba n sa ch gIa o khoa ra I
Ihanh cng da nhac dI nhac IaI voI Iac gIa rang, Ly do II gIang
day Ia de duoc nghe chnh minh noI chuyen, boI vi nhu Ihe II
mo I vIe I duo c.
Thuc ra, Irong IaI ca nhung dIeu quan Irong can bIeI ve chnh
minh, Ihi cach minh hoc Ihe nao Ia dIeu de bIeI nhaI. KhI Iac gIa
ho I: Ba n ho c Iheo ca ch na o7, mo I nguo I de u co cau Ira Io I.
Nhung khI hoI: The ban co dung kIen Ihuc nay khng7 Ihi I
nguo I Ira Io I duo c. The ma chia kho a cho su Iha nh cng Irong
cng vIec Ia bIeI su dung kIen Ihuc nay, con khng bIeI su dung
kIen Ihuc nay ch dI den IhaI baI.
Nhu vay, nhung cau hoI quan Irong dau IIen Iu daI cho minh
Cung gIng nhu dIem manh cua Iung nguoI, cach Ihuc hIen
cng vIec cua mI nguoI cung khac nhau, ngha Ia no cung co ca
Inh hay phu Ihuc vao Inh cach cua mI nguoI. BaI Iuan Inh
cach cua mI nguoI Ia do bam sInh hay do nuI duong Ihi
dIeu chac chan Ia no da duoc hinh Ihanh Iu Iau Iruoc khI nguoI
do dI Iam vIec. Va cach Ihuc Iam vIec cua mI nguoI, cung gIng
nhu nang khIe u hay su vu ng ve o m I con nguo I, Ia m I Ihu co
sa n Iu Iruo c. No co Ihe duo c b sung dIe u chnh, nhung khng
Ihe Ihay d I duo c. Nhu va y, ne u nhu nguo I Ia co duo c ke I qua
bang cach Iam nhung cng vIec ma minh co Ihe manh, Ihi nguoI
Ia cu ng co Ihe Ihu duo c ke I qua ne u Ihu c hIe n cng vIe c Iheo ca ch
cua ho.
Su phan Ich Ihng IIn phan hI cung co Ihe ch ra nhung saI
soI Irong cach Ihuc hIen cng vIec cua mI nguoI. Nhung I khI
no ch ra duo c nguyen nhan. Tuy nhIen, Iim ra nguyen nhan cu ng
khng pha I qua kho khan. Ch ca n co kInh nghIe m sau va I nam
Ia m vIe c, nguo I Ia co Ihe Iim duo c cau Ira Io I ho da Ihu c hIe n cng
vIe c nhu Ihe na o. Bo I vi m I va I ne I ca Inh binh Ihuo ng va n quye I
dInh keI qua cng vIec cua mI nguoI.
DIe u Iruo c IIen ca n bIe I ve ca ch Ia m vIe c cu a m I nguo I Ia xem
nguo I do Ihch do c hay Ihch nghe. Tuy va y, ra I I nguo I bIe I ra ng
co haI IoaI nguoI nhu vay, va rang s nguoI vua Ihch doc vua
Ihch nghe Ia raI I. Thuc Ie s nguoI bIeI duoc minh Ihuc IoaI
nguo I na o co n I hon nu a.
DIem Ihu haI can bIeI ve cach Ihuc Iam vIec cua mI nguoI Ia
xem ca ch ho c cu a anh Ia nhu Ihe na o. O day Iinh hinh co n Ie
hon Irong va n de phan bIe I nguo I Ihch do c va nguo I Ihch nghe.
Bo I vi ca c Iruo ng ho c Iren Ihe gIo I duo c I chu c du a Iren gIa dInh
280 281
Bo I vi Ihu Iruo ng do I ho I pha I Ia nguo I ra quye I dInh. Nhu ng nguo I
Ihu Iruo ng quye I doa n Ihuo ng cho n nguo I minh IIn Iuo ng Ia m
pho de c va n cho minh. Va o vI Ir c va n nhu va y, nguo I ca p
pho hoa n Iha nh cng vIe c xua I sa c, Ihe nhung khI duo c de ba I
Ien ca p Iruo ng, anh Ia Ia I khng Iha nh cng. Anh Ia co Ihe bIe I
ca n pha I ra quye I dInh nhu Ihe na o nhung Ia I so Ira ch nhIe m khI
ra quyeI dInh.
KeI Iuan ruI ra cho hanh dng: Ch nn tm cach thay i ban
thn mnh, dIe u do khng cha c dI de n Iha nh cng. Nhung ha y
Ia m vIe c va Ia m vIe c Ich cu c de ca I IhIe n ca ch Ia m vIe c cu a minh.
Va du ng c Ia m ba I cu cng vIe c gi Iheo ca ch khng phu ho p vo I
cach Iam vIec cua ban hoac co hIeu qua Ihap.
Ca i g la gia Iri cu a Ii?
De Iu quan Iy ban Ihan, ban can phaI bIeI CaI gi Ia gIa IrI cua
II7
MI I chuc deu phaI co IIeu chuan gIa IrI cua minh. Va con
nguoI cung vay. De Iam vIec co hIeu qua Irong mI I chuc, Ihi
IIeu chuan gIa IrI cua ca nhan phaI phu hop IIeu chuan gIa IrI
cua I chuc do. Khng nhaI IhIeI cac IIeu chuan gIa IrI nay phaI
gI ng nhau, nhung chu ng pha I ga n nhau de n mu c co Ihe cu ng
I n Ia I. Ne u khng Ihi ca nhan se bI u c che va khng Ihe Ia m vIe c
co keI qua Irong I chuc.
II co Iruong hop xay ra xung dI gIua cac Ihe manh cua mI
nguoI va cach Ihuc hIen cng vIec cua nguoI do. Chung Ihuong
b sung cho nhau. The nhung dI khI xay ra xung dI gIua cac
IIeu chuan gIa IrI cua mI nguoI va cac Ihe manh cua nguoI do.
Ia La m Iheo ca ch na o7 va Ho c Iheo ca ch na o7. Nhung dau pha I
ch co Ihe. De Iu quan Iy minh, con phaI Iu daI ra cac cau hoI
khac nua nhu: Thch Iam vIec voI nguoI khac, hay Iam vIec mI
minh7 Ne u nhu de Ia m vIe c vo I nguo I kha c, Ihi: M I quan he de
II de Iam vIec voI nguoI khac Ia gi7
M I s nguo I Ia m vIe c I I nha I ne u Ia Iha nh vIen Irong m I nho m
cng Ia c. M I s nguo I Ia m vIe c cu c ky I I Irong vaI Iro hua n Iuye n
vIen hay c va n, Irong khI nguo I kha c Ia I Ia m vIe c do ra I I I.
MI dIeu quan Irong nua de bIeI cach Ihuc hIen cng vIec cua
mI nguoI Ia xem IIeu nguoI do Iam vIec II khI chu ap lc, hay
Ia de nguoI do Iam II Ihi can co mI Iruong n dInh va co I
chuc. MI dac Inh khac Ia nguoI do Iam vIec II nhaI khI co vaI
Iro nho cua mI I chuc Ion hay khI co vaI Iro Ion Irong mI I
chuc nho. II aI co Ihe Iam II Irong ca haI Iruong hop nay. Co
nhIe u nguo I Iu ng Iha nh cng khI Ia m vIe c o m I cng Iy Io n nhu
GeneraI LIecIrIc hay Ngan ha ng CIIIbank da Iro nen Ioa ng choa ng
m I ca ch Iha m ha I khI chuye n de n m I cng Iy nho . Va co nhIe u
nguoI Iam vIec xuaI sac Irong mI I chuc nho nhung IaI Ioang
choang Iham haI khI nhan vIec o mI I chuc Ion.
M I cau ho I quan Iro ng kha c ca n neu ra: Ba n Ia m vIe c I I hon
khI Ia nguoI ra quyeI dInh hay khI Ia nguoI c van7 RaI nhIeu
nguo I Ia m vIe c I I nha I khI Ia m c va n, nhung khng chIu duo c
ga nh na ng va a p Iu c cu a quye I dInh. Nguo c Ia I, m I s nguo I kha c
IaI can phaI co nguoI c van de Ihuc day minh phaI suy ngh va
Iren co so do ho co Ihe ra quyeI dInh va Ihuc hIen quyeI dInh
mI cach nhanh chong, Iu IIn va quyeI doan.
Day Ia Iy do IaI sao mI s nguoI dang o vI Ir cap pho Irong
mI I chuc IaI Ihuong IhaI baI khI duoc de baI Ien cap Iruong.
282 283
nhIen, den IuI do chung Ia nen bIeI dau Ia Ihe manh cua minh,
cach Iam vIec cua minh ra sao va caI gi Ia IIeu gIa IrI cua minh.
R I khI do , chu ng Ia mo I xa c dInh dau Ia ch Ihch ho p vo I minh.
Hoa c no I du ng hon, dau khng pha I Ia ch Ihch ho p vo I minh.
NguoI nao da bIeI minh khng Ihch hop voI cng vIec IaI cng
Iy Ion Ihi can phaI bIeI noI khng khI duoc nguoI Ia de nghI
va o m I vI Ir Ia I cng Iy Io n. Nguo I na o da bIe I minh khng Ihch
ho p vo I cng vIe c pha I ra ca c quye I dInh Ihi pha I bIe I no I khng
khI duoc de nghI vao vI Ir phaI ra quyeI dInh.
Tim duoc cau Ira IoI cho ba cau hoI Iren con gIup chung Ia xu
Ir du ng Iruo c m I co h I, de nghI hay m I nhIe m vu mo I. KhI do
chung Ia se noI Ihe nay: Vang, II se nhan nhIem vu nay. Va
day Ia cach Iam cua II. Day Ia cach I chuc cng vIec. Day Ia
mI quan he can co. Day Ia nhung keI qua ma quy vI co Ihe cho
do I II Irong khung Iho I gIan na y. Bo I vi ti la ng i nh th o .
NguoI Ia khng Ihe vach ke hoach san cho su Ihanh cng
Irong nghe nghIe p. De co duo c su Iha nh cng Irong nghe nghIe p
nguo I Ia pha I chua n bI sa n sa ng khI co h I de n, mu n va y, nguo I
Ia phaI bIeI Ihe manh cua minh, cach Iam vIec cua minh va IIeu
chua n gIa IrI cu a minh. Bo I vi khI bIe I duo c dau Ia ch Ihch ho p
vo I minh, Ihi du Ia nguo I binh Ihuo ng, khng co gi xua I sa c nhung
Iam vIec cham ch Ihi nguoI Ia van co Ihe Ihanh cng.
Co nhu ng vIe c ma m I nguo I Ia m ra I I I va ra I Iha nh cng nhung
no khng Ihe phu hop voI IIeu chuan gIa IrI cua nguoI do. Cng
vIec do dI voI nguoI do co Ihe khng phaI Ia mI su dong gop
hay mI dIeu gi dang de cng hIen cuc doI, hay mI phan cuc
doI minh.
Ve van de nay, Iac gIa cung xIn duoc neu ra mI kInh nghIem
ba n Ihan: nhIe u nam Iruo c day, ba n Ihan Ia c gIa cu ng pha I quye I
dInh Iu a cho n gIu a cng vIe c ma Ia c gIa Ia m ra I I I va Iha nh cng
voI cac IIeu chuan gIa IrI cua minh. Vao gIua nhung nam 1930,
Iuc do Iac gIa Ia mI nha ngan hang dau Iu Ire IuI IaI London,
cng vIe c ro ra ng Ia phu ho p vo I Ihe ma nh cu a Ia c gIa . The nhung,
Iac gIa khng Ihay minh co dong gop gi voI Iu cach Ia mI gIam
dc quan Iy IaI san. Luc do, Iac gIa nhan ra rang con nguoI Ia
gIa IrI cu a minh, va Iha I v ngha ne u Iro Iha nh gIa u co nha I ngha
dIa. Trong cu c Da I Khu ng hoa ng, Ia c gIa cu ng roI va o ca nh Iu ng
IhIeu, khng vIec Iam va khng Ihay IrIen vong. Nhung Iac gIa
quyeI dInh roI bo ngan hang va do Ia quyeI dInh dung.
NoI cach khac, Ihuoc do cuI cung chnh Ia cac gIa IrI.
u la ch cu a Ii?
De xac dInh dau Ia ch cua minh, ban can Iim cau Ira IoI cho
ba cau hoI: TI co Ihe manh gi7 TI Iam vIec nhu Ihe nao7 TIeu
chuan gIa IrI cua II Ia gi7
Day khng pha I Ia quye I dInh ma aI cu ng co Ihe co va ca n pha I
co Iu c kho I da u su nghIe p cu a minh. The nhung da s chu ng Ia,
nha I Ia nhu ng nguo I co Ia I, Ihuo ng khng bIe I duo c dau Ia ch
Ihch ho p vo I minh cho de n khI vuo I qua Iu I haI muoI Iam. Tuy
284 285
1iNH HOA UA N 1ii CU A LiUCi8i UA N L 1HO i GiAN
ThoI gIan cung Ia mI ngun Iuc dac bIeI. Trong ba ngun Iuc
chu yeu, Ihuc ra IIen bac IaI khng phaI Ia Ihu hIem hoI. Le ra
chu ng Ia ca n bIe I Iu Iau ra ng, nhu ca u ve v n (chu khng pha I Ia
Iuo ng cung ve v n) mo I Ia ca I quye I dInh gIo I ha n cu a Iang Iruo ng
va ca c hoa I d ng kInh Ie . Con nguo I ngu n Iu c Ihu ba cu ng
va y: chu ng Ia co Ihe Ihue nhan cng, du I khI co duo c du nhu ng
nguoI Iao dng gIoI. RIeng voI IhoI gIan Ihi khac; nguoI Ia khng
Ihe Ihue, mua hay kIem Ihem IhoI gIan bang baI ky cach nao.
Luo ng cung ve Iho I gIan Ia khng d I, du nhu ca u co Iang cao
bao nhIeu dI nua. ThoI gIan Ia v gIa, hon nua IhoI gIan se maI
dI ma khng Ihe Ia y Ia I duo c. Vi Ihe , chu ng Ia Iun IhIe u Iho I gIan.
Tho I gIan cu ng khng Ihe Ihay Ihe duo c. Trong nhu ng gIo I ha n
nha I dInh, chu ng Ia co Ihe Ihay ngu n Iu c na y ba ng ngu n Iu c
kha c: du ng d ng Ihay nhm, du ng v n Ihay Iao d ng, su du ng
nhIeu kIen Ihuc hoac nhIeu co bap hon Irong cng vIec. Nhung
se khng co gi Ihay Ihe duoc IhoI gIan.
MoI Ihu deu can co IhoI gIan, do Ia dIeu kIen chung nhaI. MoI
cng vIec deu dIen ra Irong bI canh IhoI gIan va su dung quy
Iho I gIan. Tuy nhIen, da s mo I nguo I Ia I co xu huo ng coI ngu n
Iuc nay Ia caI gi do duong nhIen. CaI phan bIeI nha quan Iy hIeu
qua voI nhung nguoI khac chnh Ia su quan Iam sau sac cua ho
danh cho IhoI gIan.
Ma c du nhu mo I sInh va I kha c, con nguo I co d ng h sInh
hoc, anh Ia van IhIeu y Ihuc dang IIn cay ve IhoI gIan; dIeu nay
da duo c ca c chuyen gIa Iam Iy ch ra. Nhu ng nguo I bI nh I Irong
m I gIan pho ng do ng kn, khng Iha y duo c sa ng I I ben ngoa I
se mau chong maI dI khaI nIem ve IhoI gIan ben ngoaI. Ngay ca
Irong bo ng I I hoa n Ioa n, con nguo I va n gIu duo c y Ihu c ve khng
gIan. Nhung du cho van de den sang, Ihi ch sau vaI IIeng dng
I6.
QI^! IY JI! G!^!
H
au heI cac Iranh Iuan ve nhIem vu cua nha quan Iy baI dau
voI IoI khuyen ve vIec Iap ke hoach Irong cng vIec. DIeu
na y nghe ra I ho p Iy . Va n de duy nha I Ia o ch , ke hoa ch Iun ch
du ng Ia I Iren gIa y Io , y Iuo ng, khng bao gIo Iro Iha nh hIe n Ihu c!
Ke hoach I khI duoc bIen Ihanh nhung Ihanh Iuu cu Ihe.
Theo quan sa I cu a II, nhu ng nha qua n Iy hIe u qua khng bao
gIo khoI dau voI nhIem vu cua ho ma ho khoI dau voI IhoI gIan.
Ho khng Ia p ke hoa ch ma Iruo c IIen xa c dInh xem Iho I gIan cu a
ho dI ve dau, Iu c Ia duo c su du ng nhu Ihe na o. Sau do , ho c
ga ng qua n Iy Iho I gIan ho p Iy va ca I gIa m nhu ng nhu ca u khng
ca n IhIe I, hay khng sInh Io I d I vo I quy Iho I gIan. Cu I cu ng, ho
cung c, hop nhaI quy IhoI gIan cua ho vao Irong cac don vI
IIen Iuc. Quy Irinh ba buoc noI Iren Ia co so cua Inh hIeu qua
dI voI nha quan Iy.
Nha qua n Iy bIe I ra ng, Iho I gIan Ia m I ye u I co ha n. Ha n che
dI voI keI qua cua baI cu qua Irinh nao cung duoc xac dInh boI
ngun IaI nguyen I oI nhaI. DI voI qua Irinh chung Ia goI Ia
Ihanh Iuu, ngun IaI nguyen I oI do chnh Ia IhoI gIan.
286 287
Yeu c u ve Iho i gian d i vo i nha qua n ly
Nha quan Iy Iun chIu suc ep Iu vIec su dung IhoI gIan khng
hIe u qua , Ia ng ph Iu c nhu ng khoa ng Iho I gIan khng do ng go p
ch IoI gi ca. Cang o vI Ir cao Irong I chuc Ihi I chuc cang co
nhung yeu cau Ion hon ve IhoI gIan dI voI anh Ia.
La nh da o m I cng Iy Iu ng no I vo I II ra ng, Irong su I haI nam
Iam CLO, ng Ia phaI dI an II ben ngoaI (voI khach hang, dng
su...) IaI ca cac ngay, Iru... GIang sInh va Nam moI! Nhung bua
an II do deu In vaI gIo dng h, mI su Iang ph IhoI gIan ma
ng Ia khng sao kha c phu c duo c. Le nghI Ia m I pha n Irong cng
vIec, va du nguoI ban II khng he ao Iuong gi ve su dong gop
cu a nhu ng bu a an I I da y cho cng Iy hay cho chnh ba n Ihan
ng Ia, ng Ia va n cu pha I co ma I Irong nhu ng dIp do !
Nhung su Iang ph IhoI gIan Iuong Iu xay ra voI moI nha quan
Iy kha c. KhI m I kha ch ha ng quen Ihu c cu a cng Iy go I dIe n
IhoaI IoI, gIam dc ban hang khng Ihe noI TI dang ban, du
cau chuyen sap ke cua vI khach quy do chang co gi quan Irong
ca. GIam dc benh vIen phaI Iham gIa moI cuc hop cua cac b
pha n duo I quye n, ne u khng mu n ca c ba c s, y Ia v.v... ngh ra ng
ho bI xem nhe. Va moI chuyen cu dIen ra ca ngay nhu Ihe. Ca
nhu ng nguo I khng co Ira ch nhIe m qua n Iy cu ng khng Ihoa I kho I
nhu ng va n de Iuong Iu , nhu ng ca I ch Ia m I n Iho I gIan ma cha ng
dem IaI gi cho hIeu qua cng vIec cua ho!
Nhu vay Irong cng vIec, mI phan kha Ion IhoI gIan bI Iang
ph vao nhung vIec ro rang Ia can Iam nhung IaI hau nhu khng
do ng go p, hay do ng go p ra I I cho hIe u qua cng vIe c. Tuy nhIen,
da s cng vIec cua nha quan Iy neu mun daI muc hIeu qua II
h Irong m I can pho ng kho a kn cu a, da s chu ng Ia khng Ihe
xac dInh chnh xac duoc bao nhIeu IhoI gIan da IrI qua. Vi Ihe,
neu ch dua vao ky uc, chung Ia se khng bIeI IhoI gIan da duoc
su du ng nhu Ihe na o.
Co Ia n II Ihu ho I m I s nguo I co Ir nho ra I I I Ihu doa n Iruo c
ca ch su du ng Iho I gIan cu a chnh minh nhu Ihe na o. Sau do , II
Iheo do I su chnh xa c cu a nhu ng du doa n do Irong va I Iua n hay
vaI Ihang, keI qua Ia khng bao gIo co su gIng nhau gIua Ihuc
Ie va cach Ihuc nhung nguoI do da ngh ve vIec ho su dung IhoI
gIan ca!
Chu IIch m I cng Iy no IIn cha c ra ng, ng Ia Iun chIa quy
Iho I gIan cu a minh Ia m ba pha n: m I pha n da nh cho ca c Iro Iy
cao ca p, m I pha n da nh cho nhu ng kha ch ha ng quan Iro ng, va
pha n co n Ia I da nh cho ca c hoa I d ng c ng d ng. Tuy nhIen, ca c
Iheo do I ve hoa I d ng cu a ng Irong sa u Iua n Ie IIen Iu c cho Iha y...
ha u nhu ng Ia cha ng he da nh ba I cu Iho I gIan na o cho nhu ng
vIe c ke Iren. Do Ia nhu ng nhIe m vu ma ng Ia bIe I minh ca n pha I
su dung IhoI gIan; va do do ky uc mach bao ng Ia rang Ihuc su
ng Ia da su dung IhoI gIan vao chung. Thuc Ie Iheo doI IaI cho
Ihay, ng Ia chu yeu dung IhoI gIan can IhIep vao cac don hang
cu a ca c kha ch ha ng Ihan quen vo I ca nhan minh m I can IhIe p
chang dem IaI IoI Ic gi ca, vi Ihuc ra nhung don hang do van
dang duo c nha ma y xu Iy I I! KhI Ihu ky dua cho ng Ia ba ng
Iheo do I vIe c su du ng Iho I gIan Ihu c Ie , Ihoa I da u ng khng IIn.
Ch sau vaI Ian nhu vay ng moI hIeu ra rang, can phaI IIn vao
nhu ng Iheo do I Ihu c Ie hon Ia ky u c Irong vIe c su du ng Iho I gIan.
Vi vay, nha quan Iy hIeu qua hIeu rang de co Ihe quan Iy IhoI
gIan hIeu qua, Iruoc IIen can bIeI ro IhaI su minh da su dung
IhoI gIan nhu Ihe nao.
288 289
ba n I n nhIe u Iho I gIan. Du ba I ky Iy do gi ra o ca n Iha m quye n
Irong cng vIec chuyen mn, hay ch don gIan Ia nguoI Iao dng
IrI Ihu c coI Iro ng ba n Ihan minh hon Ihi nhu ng nguo I na y cu ng
Ia m ba n I n nhIe u Iho I gIan hon ha n so vo I nhu ng nguo I Iao d ng
chan Iay. Ngoa I ra, do ba n cha I cng vIe c cu a ho khng Ihe do
Iuo ng Iheo nhu ng Ihuo c do Ihng Ihuo ng nhu Iao d ng chan Iay,
nha quan Iy khng Ihe ch noI vaI IoI ngan gon khI nhan xeI ve
mu c d hoa n Iha nh cng vIe c cu a ho . Nguo c Ia I, nha qua n Iy ca n
ngI IaI voI nguoI Iao dng IrI Ihuc, cung suy ngh, Ihao Iuan ve
cach Ihuc Iam vIec, Iy do IaI sao can Iam nhu vay, sau do moI co
Ihe danh gIa keI qua cng vIec cua ho duoc. Ro rang dIeu nay
In nhIeu IhoI gIan hon!
BoI nguoI Iao dng IrI Ihuc Iu dIeu chnh va dInh huong ban
Ihan Irong cng vIec, anh Ia can hIeu ro nguoI Ia ky vong gi o
minh va IaI sao IaI nhu vay. Anh Ia cung can hIeu cng vIec cua
nhung nguoI se su dung keI qua cng vIec cua anh Ia. De hIeu
duo c nhu ng dIe u do , anh Ia ca n nhIe u Ihng IIn, Iha o Iua n, huo ng
da n Ia I ca de u ca n Iho I gIan. Nguo c vo I suy ngh Ihng Ihuo ng,
yeu ca u Iho I gIan cu a anh Ia khng ch duo c da I Ien ca p Iren ma
con Ien ca cac dng nghIep nua.
NgoaI ra, nguoI Iao dng IrI Ihuc con can danh IhoI gIan de
huo ng Ia m nhin Iu cng vIe c sang ke I qua , Iu chuyen mn sang
ben ngoaI I chuc, vi anh Ia can Iap Irung vao keI qua va muc
IIeu cua I chuc neu mun daI keI qua va Ihanh Ich cho ban
Ihan.
Cac nha quan Iy cap cao danh IhoI gIan dInh ky noI chuyen
voI nhung nguoI Iao dng IrI Ihuc, Iham ch ca nhung nhan vIen
moI, daI ra nhung cau hoI nhu: La Ianh dao, chung II can bIeI
IhIeu Ihi deu can mI s Iuong Ion IhoI gIan, va neu khng daI
muc II IhIeu ay Ihi ch... Iang ph IhoI gIan va phaI baI dau IaI
ca IaI Iu dau.
V du , de vIe I m I ba o ca o ca n 68 gIo , I nha I Ia cho ba n nha p.
Va ne u ba n da nh m I nga y haI Ia n, m I Ia n 1S phu I Irong su I
ba Iua n Ie , Iu c Ia I ng c ng co 7 gIo d ng h cho vIe c na y, Ihi ke I
qua daI duoc co Ie van ch Ia mI Io gIay Irang, cung Iam Ia vaI
do ng ngue ch ngoa c ma IhI. Nhung ne u ba n kho a cu a pho ng,
caI dIen IhoaI va Ihuc su danh vaI voI ban bao cao do S6 gIo
IIen Iuc Ihi co Ihe ban se Iam duoc I ra Ia mI ban phac Ihao
hay ba n nha p na o do . Sau do , ba n co Ihe Iu Iu su a chu a ba n
pha c Iha o na y cho de n khI hoa n chnh.
De Iro nen hIeu qua, nhung nguoI Iao dng IrI Ihuc, nhaI Ia
nhu ng nha qua n Iy , ca n duo c su du ng m I quy Iho I gIan Io n va
IIen Iu c. Nhu ng khoa ng Iho I gIan bI ca I vu n bo I chuye n na y
chuyen no ruI cuc chang dem IaI keI qua nao dang ke.
DIeu nay dac bIeI dung dan Irong vIec su dung IhoI gIan voI
con nguoI (gap go nhan vIen chang han) mI nhIem vu Irung
Iam cu a nha qua n Iy . Con nguo I Ia nhu ng nguo I Ia m ba n I n Iho I
gIan nhIe u nha I. Ch va I phu I no I chuye n vo I m I nguo I se cha ng
dem Ia I hIe u qua gi, ba n ca n m I khoa ng Iho I gIan nhIe u hon Ihe .
Nha quan Iy nao IIn rang co Ihe Ihao Iuan voI cap duoI ve mI
ke hoach, mI danh gIa Ihanh Ich nao do Irong vong 1S phuI
Ihi qua IhaI Ia... dang Iu Iua dI chnh ban Ihan minh. ThoI gIan
II IhIeu ma ban can I ra Ia mI gIo dng h. Con Irong Iruong
hop gap go de xay dung mI quan he Ihi ban con can nhIeu IhoI
gIan hon nu a.
Quan he voI nhung nguoI Iao dng IrI Ihuc khac cung doI hoI
290 291
nha quan Iy hIeu qua ma II bIeI deu nhan ra rang, ho can danh
nhIeu gIo suy ngh IIen Iuc, khng gIan doan khI quyeI dInh ve
nhan su de co duoc nhung quyeI dInh chnh xac nhaI.
Cac quyeI dInh nhan su In IhoI gIan boI mI Iy do don gIan:
Chu a khng Ia o ra con nguo I nhu Ia nhu ng ngu n Iu c cho I
chuc. Ho khng Iu nhIen Ihch hop, vua van IuyeI dI voI cng
vIec hay nhIem vu, ho cung khng phaI Ia nhung c may hay
nguyen IIe u de chu ng Ia co Ihe ca I go I, dIe u chnh duo c. Con nguo I
ch ga n nhu phu ho p vo I cng vIe c ma IhI, Irong kha nang I I
nha I! Vi Ihe , de cng vIe c hoa n Iha nh vo I ngu n Iu c Ia con nguo I,
doI hoI raI nhIeu IhoI gIan, suy ngh va can nhac.
Co mI cau ngan ngu o Dng u: CaI gi ma nguoI Ia khng
co Irong dI chan Ihi nguoI Ia se co Irong caI dau. Cau nay co
Ihe coI nhu m I ca ch dIe n gIa I cu a dInh Iua I ba o Ioa n nang Iuo ng,
hay Iua I ba o Ioa n Iho I gIan. Chu ng Ia ca ng gIa m nhIe u Iho I gIan
da nh cho dI chan ca c cng vIe c chan Iay, Ihi chu ng Ia ca ng
phaI danh nhIeu IhoI gIan cho caI dau cng vIec IIen quan
de n kIe n Ihu c. Cng vIe c cu a nhu ng Iao d ng ph Ihng ca ng de
Ihi cng vIec cua nhung nguoI Iao dng IrI Ihuc cang nang ne
hon. Ba n khng Ihe Ia y kIe n Ihu c ra kho I cng vIe c, kIe n Ihu c ca n
phaI duoc daI Iro IaI dau do, voI s Iuong Ion hon.
Yeu cau ve IhoI gIan dI voI nguoI Iao dng IrI Ihuc khng he
gIa m. Nguo I Iao d ng ph Ihng nay ch co n Ia m 40g,Iua n va
sap IoI co Ihe ch con 3Sg,Iuan, voI doI sng ngay mI II hon.
Tuy nhIen de dI IaI, IhoI gIan Iam vIec cua nguoI Iao dng IrI
Ihu c se Iang Ien. Su khan hIe m Iho I gIan d I vo I nhu ng nguo I na y
cung se Iro nen II Ie hon bao gIo heI.
Do nhu ng Iy do Iren day (yeu ca u cu a I chu c, yeu ca u ve nhan
gi ve cng vIec cua anh,chI7 Anh,chI mun noI gi voI chung II
ve I chu c na y7 Co co h I na o ma anh,chI Iha y chu ng II chua
khaI Iha c7 Ca c nguy co7 Va no I chung, anh,chI ca n bIe I gi Ihem
ve I chuc Iu chung II7.
Nhung Irao dI nhu vay raI can IhIeI Irong moI IoaI I chuc.
Neu khng, nhung nguoI Iao dng IrI Ihuc se maI dI nhIeI Iinh,
hoa c ho se huo ng nang Iu c ch va o chuyen mn, bo qua ca c co
hI va nhu cau cua I chuc. Nhung qua Irinh Irao dI Iren In
IhoI gIan, no can duoc Ihuc hIen mI cach IhoaI maI, khng vI
va, khng bI gIan doan.
KeI hop quan he ca nhan va quan he cng vIec doI hoI nhIeu
IhoI gIan. Neu vI va, co Ihe nay sInh mau Ihuan. T chuc nao
cu ng pha I du a Iren su ke I ho p cu a haI quan he na y. Ca ng co nhIe u
nguo I Irong I chu c Ihi Iho I gIan ho da nh cho ca c quan he , Iuong
Iac voI nhau IaI cang Iang, dng IhoI IhoI gIan danh cho cng
vIec se I dI.
Vi Ihe, cac I chuc co quy m cang Ion Ihi IhoI gIan ma nha
quan Iy co duoc IaI cang I dI. DIeu quan Irong voI nha quan Iy
bay gIo Ia bIeI ro IhoI gIan duoc su dung nhu Ihe nao va cach
quan Iy khoang IhoI gIan I oI con IaI.
Ca ng co nhIe u nguo I Irong I chu c Ihi ca ng co nhIe u quye I dInh
IIen quan den nhan su IoaI quyeI dInh Iun doI hoI nhIeu IhoI
gIan. Trong cac nha quan Iy ma II co dIp gap go va Iam vIec, co
nguo I ra quye I dInh nhanh, co nguo I ra quye I dInh cha m, song
rIeng voI cac quyeI dInh ve nhan su Ihi ho deu Iam raI cham raI,
va Ihuo ng quye I dInh va I Ia n Iruo c khI Ihu c su cam ke I Ihu c hIe n.
Khng co nhIeu nha quan Iy ra quyeI dInh ve nhan su gIoI,
cha ng ha n nhu SIoan cu a cng Iy GM. Tuy nhIen, Ia I ca nhu ng
292 293
cha I che , va o ngay Iu c ca c su kIe n dIe n ra, chu khng pha I Ia du a
vao Ir nho sau do.
NhIeu nha quan Iy Iheo doI bang cac s ghI chep, hang Ihang
ho deu xem IaI. Hoac II IhIeu Ia haI Ian mI nam, mI Ian ho
Iheo doI cach su dung IhoI gIan Irong 34 Iuan IIen Iuc, Iu do co
nhu ng dIe u chnh ho p Iy ne u ca n. Tuy nhIen, ha u he I mo I nguo I
deu Ihay rang Iau Iau ho IaI sa da vao vIec Iang ph IhoI gIan. Ro
rang su dung IhoI gIan hIeu qua doI hoI su Iap Irung chu y IIen
Iu c.
Buoc IIep Iheo Ia quan Iy IhoI gIan mI cach co he Ihng. Can
xa c dInh ca c hoa I d ng Ia ng ph Iho I gIan, khng sInh Io I, sau do
c Ioa I bo chu ng. De Ia m vIe c na y, ca n da I ra m I s cau ho I mang
Inh chaI chan doan sau day.
1. Dau IIen, ban can xac dInh va IoaI bo nhung vIec khng can
Ia m, nhu ng vIe c Ia ng ph Iho I gIan va hoa n Ioa n khng Ia o ra ke I
qua gi ca . Ha y da I cau ho I sau vo I mo I hoa I d ng Irong ba ng Iheo
do I cu a ba n: DIe u gi se xa y ra ne u II khng Ia m vIe c na y7. Ne u
cau Ira Io I Ia Cha ng co gi xa y ra ca Ihi duong nhIen ca n Ioa I bo
vIec do.
DIe u da ng nga c nhIen Ia d I vo I nhIe u nguo I ba n r n, co nhu ng
vIe c ma ho hoa n Ioa n khng Ihch Ia m hay khng Ia m I I, Ihe
ma ho va n pha I chIu du ng Iu nam na y qua nam kha c: nhu ng
baI dIen van IIen mIen, cac bua an II voI khach hang... TaI ca
nhung dIeu ban can Iam Ia phaI hoc cach noI Khng voI moI
hoa I d ng khng do ng go p gi cho I chu c hay ca nhan ba n.
NguoI gIam dc hay phaI dI an II voI khach hang, cap duoI
v.v... Irong v du o phan Iren, khI ngI IaI phan Ich I m Iung
Iruong hop, nhan ra rang I nhaI Ia mI phan ba s bua an II
su , nhu ca u Iho I gIan da nh cho Ihay d I va ca I IIe n) ma vIe c qua n
Iy IhoI gIan cang Iro nen quan Irong dI voI nha quan Iy. Tuy
nhIen, de qua n Iy Iho I gIan Ihi Iruo c he I ca n bIe I Iho I gIan dI ve
dau, Iuc IhoI gIan duoc su dung nhu Ihe nao!
Ch n doa n vie c su du ng Iho i gian
Chung Ia deu da nhan ra rang, de quan Iy IhoI gIan Ihi Iruoc
heI can Iheo doI vIec su dung IhoI gIan Iuc Ia phaI bIeI ro Ihuc
su IhoI gIan cua ban dI ve dau. Cu Ihe dI voI cac cng vIec Iao
d ng chan Iay (bao g m ca Iao d ng co ky nang va khng ca n ky
nang), Iu dau Ihe ky XX nguoI Ia da bIeI cach Iheo doI, ghI IaI
Iho I gIan ca n IhIe I de hoa n Iha nh m I cng vIe c cu Ihe . Nga y nay
co Ie khng co n qu c gIa na o Ia I khng a p du ng nhu ng phuong
phap Iuong Iu Irong vIec Iheo doI IhoI gIan mI cach he Ihng.
Tuy nhIen, chung Ia da ap dung su hIeu bIeI nay vao cac cng
vIe c ma Iho I gIan khng IhaI su quan Iro ng. Trong Iao d ng chan
Iay, su kha c bIe I gIu a su du ng hIe u qua va Ia ng ph Iho I gIan chu
ye u Ia chI ph va hIe u nang. Trong khI do , ca c cng vIe c cu a nguo I
Iao d ng IrI Ihu c va cu a nha qua n Iy mo I IIen he cha I che vo I Iho I
gIan: su khac bIeI gIua su dung hIeu qua va Iang ph IhoI gIan
chnh Ia Inh hIeu qua va keI qua cng vIec.
Vi vay, buoc dau IIen Irong vIec hinh Ihanh Inh hIeu qua cua
nha quan Iy Ia phaI Iheo doI, ghI chep cach su dung IhoI gIan
Ihu c Ie .
Cach Ihuc Iheo doI va ghI chep vIec su dung IhoI gIan khng
quan Iro ng. M I s nha qua n Iy Iu Ia m dIe u na y, m I s kha c
nho Ihu ky Ia m h . DIe u quan Iro ng Ia pha I Iheo do I Iho I gIan
294 295
duo c coI nhu m I cng cu qua n IrI. Ta I nhIen ba n se pha I dI nhIe u,
song du sao ba n co n Ire va nhu va y co n I I hon Ia nha n ca c cng
vIec Iu mI cap Iren meI moI!
Co nhu ng cu c ho p khng nha I IhIe I nha qua n Iy ca p cao pha I
de n du . Co nhu ng gIo Iha o Iua n da I da ng da c Iruo c khI ba n nha p
da u IIen cu a m I nghIen cu u duo c Ihng qua. Hay Irong ca c pho ng
Ih nghIe m, nhIe u khI ca c nha va I Iy ha ng da u pha I ng I vIe I m I
ba n Ihng ca o, Irong khI xung quanh ng Ia co n ra I nhIe u nguo I
co Ihe vIe I ba ng Ihu ngn ngu de hIe u hon, ma ho cu ng Ia nhu ng
nguo I co kIe n Ihu c ve va I Iy . To m Ia I, m I pha n da ng ke cng vIe c
cu a nha qua n Iy Ihu c ra co Ihe duo c Ia m de da ng bo I nhu ng nguo I
kha c, va do do chu ng nen duo c chuye n cho nhu ng nguo I kha c.
U y nhIe m Ia kha I nIe m Ihuo ng bI hIe u Ia m. Tuy nhIen ga I bo
nhu ng cng vIe c ma nguo I kha c co Ihe Ia m duo c de Ia p Irung va o
nhung phan vIec Ihuc su quan Irong cua ban Ihan Ihi Ihuc su Ia
mI buoc IIen quan Irong den Inh hIeu qua Irong cng vIec.
3. MI nguyen nhan nua cua su Iang ph IhoI gIan Ia vIec nha
quan Iy... Iam Iang ph IhoI gIan cua nguoI khac. DIeu nay hoan
Ioan nam Irong pham vI dIeu chnh cua nha quan Iy va anh Ia
hoan Ioan co Ihe IoaI bo no.
Hinh Ihuc Iang ph nay khng co IrIeu chung, song van co
nhIeu cach nhan ra no. MI Irong s do Ia hoI Ihang nguoI khac:
TI co Iam gi Iang ph IhoI gIan cua ban khng7. DaI cau hoI
do m I ca ch nghIem Iu c va Iha ng Iha n chnh Ia m I da u hIe u cu a
Inh hIeu qua.
Ca n Iuu y ra ng, ca ch Ihu c ma m I nha qua n Iy Ihu c hIe n cng
vIec co Ihe Iam Iang ph IhoI gIan cu a nguoI khac.
do se va n dIe n ra I I de p ne u ng Ia hay ca c nha qua n Iy cao ca p
cu a cng Iy khng de n du . ng Ia co n kha m pha ra ra ng, nhIe u
khI su cha p nha n Io I mo I cu a minh cha ng he duo c... chu nhan cu a
bu a IIe c mong do I, bo I ho ch mo I cho pha I phe p ma IhI!
2. Cau hoI IIep Iheo can daI ra Ia HoaI dng nao co Ihe de
cho nguoI khac Iam ma hIeu qua van Iuong Iu, neu khng mun
noI Ia II hon7.
Chu IIch mI cng Iy nhan Ihay rang, mI phan ba s IoI moI
dI du IIec hay an II deu ghI Ien cng Iy, Iuc Ia aI Irong s cac
cap quan Iy cap cao cung co Ihe dI du duoc.
Nguo I Ia da no I nhIe u ve u y nhIe m Irong qua n IrI. Da s nha
qua n Iy o ca c I chu c Io n de u hay duo c Ihuye I gIa o ve dIe u na y!
Tuy nhIen, nhu ng Ihuye I gIa ng do khng co ma y ke I qua , don
gIan Ia vi khaI nIem uy nhIem khng co y ngha ro rang. Neu
no ngha Ia aI do se pha I Ia m m I pha n vIe c cu a II Ihi ro ra ng Ia
saI, vi aI cung duoc Ira Iuong de hoan Ihanh phan vIec cua minh
ma IhI. Co n ne u u y nhIe m ha m y nha qua n Iy Iuo I bIe ng nha I Ia
nha quan Iy II nhaI, Ihi cung heI suc v Iy.
Tuy nhIen, II Iun Ihay nhIeu nha quan Iy sau khI Iheo doI
vIe c su du ng Iho I gIan IIe n mau cho ng co Iho I quen da y vIe c cho
nguoI khac. DIeu nay cung de hIeu: khI nhin vao bang Iheo doI
su dung IhoI gIan noI Iren, nguoI Ia de dang co cam nhan rang
se khng Ihe nao co du IhoI gIan de mI nguoI Iam nhung vIec
ma anh Ia cho Ia quan Iro ng, mu n Ia m hay cam ke I se Ia m. Ca ch
duy nha I de gIa I quye I Iinh Ira ng na y Ia ... da y vIe c cho nguo I kha c.
M I v du vuI do gIa o su C. NorIhcoIe ParkInson ch ra no I ra ng,
ca ch I I nha I de Ihoa I kho I m I ng se p kho ua Ia ba n kIe m ca ch
dI cng Ia c kha p Ihe gIo I IIen Iu c. Ma y bay Irong Iruo ng ho p na y
296 297
nhIeu vIec khac can Iam, va da s nhung IoI moI noI Iren khng
gIup ch gi cho hIeu qua cng vIec cua ng Ia ca. Ngay Iap Iuc
ng Ia IoaI bo chung va Iro nen xa roI quan chung. Tuy nhIen,
vaI Iuan hoac vaI Ihang sau do, ng se duoc bao ch va Iruyen
Ihng khuye n ca o ve dIe u na y, va so m mu n Ihi vI I ng Ih ng se
Iim IaI duoc su can bang can IhIeI gIua Inh hIeu qua va Ian s
xuaI hIen Iruoc cng chung.
Thu c ra, vIe c ca I gIa m ca c yeu ca u Iho I gIan nho no I Iren khng
ha m chu a ru I ro nhIe u Ia m. Thng Ihuo ng, chu ng Ia co xu huo ng
danh gIa cao qua muc Iam quan Irong cua ban Ihan va de dI IoI
keI Iuan rang, co raI nhIeu vIec ch co ban Ihan moI co Ihe Iam
duo c! Tha m ch nhu ng nha qua n Iy hIe u qua nha I va n dang Ia m
nhIeu vIec hoan Ioan khng can IhIeI.
MI Iruong hop dIen hinh chung mInh cho su can IhIeI phaI
caI bo nhung yeu cau khng co IoI ve IhoI gIan Ia vIec Inh hIeu
qua cao nhaI dI khI IaI xuaI hIen o nhung nguoI benh IaI hay
Ian IaI dang Iam vIec. C van b maI cua Tng Ihng RooseveII
Irong The chIen Ihu Ihu II, ng Harry HopkIns Ia mI nguoI nhu
va y. BI be nh na ng, ha u nhu khng dI chuye n duo c, ng Ia ch
Ia m vIe c duo c 12 gIo m I nga y, do do ng Ia ch co Ihe Ia p Irung
vao nhung van de cI yeu nhaI, bo ra ngoaI moI Ihu vun vaI,
khng can IhIeI. The ma ng Ia van daI hIeu qua cao Irong cng
vIe c va Ia nguo I co Iha nh Ich cao nha I Irong N I ca c chIe n Iranh
cua Tng Ihng RooseveII.
Truong hop Iren IaI nhIen Ia mI ngoaI Ie. Song no cho chung
Ia Ihay co Ihe quan Iy IhoI gIan cua ban Ihan nhu Ihe nao neu
Iha I su c ga ng, cu ng nhu co Ihe Ioa I bo nhu ng Ihu I n Iho I gIan
ma khng he a nh huo ng de n hIe u qua do .
GIa m d c Ia I chnh cu a m I I chu c Io n khng bIe I ro ra ng, ca c
cuc hop Irong van phong cua ng Ia raI Iang ph IhoI gIan: IaI
ca cac cap duoI deu phaI du hop du de IaI buI hop Ia gi dI nua.
Qua nhIe u nguo I de n du ho p, aI Irong s ho cu ng c Io ra quan
Iam va da I m I haI cau ho I; ke I qua Ia co ra I nhIe u cau ho I khng
he IIen quan gi ca . Nguo I gIa m d c Ia I chnh ch bIe I day Ia su
Ia ng ph Iho I gIan cho de n khI ng Ia ho I Iha ng ca p duo I, va
nhu ng nguo I duo c ho I xa c nha n du ng nhu va y. Truo c day, ng
Ia mo I he I mo I nguo I vi nga I ra ng nguo I khng duo c mo I ho p se
khng haI Iong vi bI cho ra ria. Nay de dIeu chnh, Iruoc khI hop
ng Ia gu I Ihng ba o cho nhu ng nguo I co n Ia I nhu sau: TI se
ho p vo I ca c ng,ba ... va o Iu c... Ia I... Ne u ng,ba ca m Iha y ca n
Ihng IIn hay Iha o Iua n Ihi co Ihe cu ng Iham gIa ho p. Tuy nhIen,
Irong ba I ky Iruo ng ho p na o Ihi sau bu I ho p mo I nguo I cu ng
se nha n duo c bIen ba n Io m Ia I cu c ho p, cu ng Io I yeu ca u nha n
xe I cu a quy vI.
The Ia Ihay vi IaI ca moI nguoI deu phaI du hop suI ca buI
chIe u, ch ca n ba nguo I ho p c ng vo I m I Ihu ky Irong vo ng
khoa ng m I gIo d ng h . Mo I vIe c va n duo c gIa I quye I, va khng
aI cam Ihay bI cho ra ria ca.
Ra I nhIe u nguo I hIe u ro ve nhu ng yeu ca u Iho I gIan khng ca n
IhIeI va khng co IoI nhu Iren, song ho khng dam caI bo boI
nhung yeu cau ay. Don gIan Ia vi ho so v Iinh caI bo maI caI gi
do quan Iro ng. Tuy nhIen, Ihu c Ie Ia ne u ba n co ca I bo qua mu c
va pham saI Iam, Ihi saI Iam do cung duoc sua chua de dang va
nhanh cho ng.
V du , ca c Ian I ng Ih ng o My Iu c mo I nha m chu c de u cha p
nha n ra I nhIe u Io I mo I. Sau do , ng Ia cho I Iha y ra ng minh co n
298 299
da I doanh Ihu Iha p va kho du doa n. Tuy nhIen va o gIu a nam
(keI Ihuc quy 2), ban Ianh dao Iun Iam mI bao cao va du doan
Ihu nha p cho ca nam. KhI buo c va o quy 4, ca cng Iy h I ha ,
kha n Iruong Ia m sao cho kho p vo I nhu ng du doa n cu a Ban Ia nh
dao noI Iren. MoI nguoI deu raI Iung Iung. ThaI ra khng co gi
kho de gIaI quyeI khung hoang kIeu nay: Thay vi dua ra mI
con s cu Ihe, c dInh, Ban Ianh dao nen de ra mI du bao keI
qua ca nam IInh hoa I, Irong m I mu c gIo I ha n na o do dIe u na y
va n co Ihe Ia m ha I Io ng ca H I d ng qua n IrI, c dng va c ng d ng
Ia I chnh. Va nhu Ihe , m I khu ng hoa ng Irong quy 4 co Ihe duo c
gIa I quye I nhe nha ng, Iha m ch ke I qua kInh doanh quy 4 co n I I
hon, do mo I nguo I khng pha I ma I Iho I gIan va o vIe c Inh Ioa n sao
cho ke I qua phu ho p vo I du ba o cu ng nha c Iruo c kIa.
Truo c khI ng McNamara Ia m B Iruo ng Qu c pho ng, m I cu c
khu ng hoa ng Iuong Iu cu ng xa y ra o B na y va o Iho I gIan da u
nam, Iruo c khI ke I Ihu c nam Ia I chnh va o nga y 30,6. Ta I ca ca c
nha qua n Iy , ca quan su va dan su o B Qu c pho ng de u Ia m
moI cach Irong haI Ihang S va 6 nham Iim ra cac khoan chI IIeu
sao cho he I s IIe n ma NghI vIe n da phe chua n cho nam Ia I chnh.
Neu khng, ho so rang se phaI Ira IaI ngan sach da duoc duyeI
chI. Tuy nhIen, B Iruong McNamara da gIaI quyeI van de nay
nhanh cho ng: ca c khoa n ngan sa ch duo c phe chua n nhung chua
su du ng he I se duo c dua va o m I Ia I khoa n Ireo Ia m Iho I, khng
can phaI Ira IaI.
NhIeu nam Iruoc day, khI II baI dau Iam Iu van, II phaI hoc
cach phan bIeI mI nha may duoc quan Iy II voI mI nha may
duoc quan Iy II ngay ca khI chua bIeI nganh nghe san xuaI cua
nha may do. TI som nhan ra rang nha may quan Iy II Ia mI
noI yen Iang, nham chan, khng co gi hap dan xay ra vi moI
C I gia m nhu ng vie c la ng ph Iho i gian
Ba cau ho I mang Inh cha n doa n no I Iren se IIen quan de n
nhung hoaI dng Iang ph IhoI gIan ma nha quan Iy co Ihe kIem
soa I duo c de n m I mu c d na o do . Ba I cu nha qua n Iy hay nguo I
Iao dng IrI Ihuc nao cung phaI daI ra nhung cau hoI do. Cac
nha qua n Iy co n ca n quan Iam de n su Ia ng ph Iho I gIan do qua n
IrI yeu kem Irong I chuc. Quan IrI kem Iam Iang ph IhoI gIan
cua IaI ca moI nguoI, nhaI Ia cua nha quan Iy.
1. NhIe m vu da u IIen Ia xa c dInh nhu ng cng vIe c gay Ia ng ph
Iho I gIan, xa y ra do IhIe u he Ih ng hay IhIe u su sa p xe p, du doa n.
Ca n Iim ra nhu ng khu ng hoa ng Ia p dI Ia p Ia I ha ng nam. M I
khu ng hoa ng xa y ra de n Ia n Ihu haI Ia m I khu ng hoa ng khng
duoc phep xay ra Ihem mI Ian nao nua!
Ca c va n de ve Iuu kho ma doanh nghIe p na o cu ng ga p ha ng nam
Ihu c va o Ioa I khu ng hoa ng no I Iren. Ngay ca vo I cng nghe Ihng
IIn va chI ph nhIe u hon, hIe n cu ng khng co ma y IIe n IrIe n Irong
va n de na y. Ca c khu ng hoa ng Ia I dIe n nhIe u Ia n ca n duo c du doa n
Iruo c, Iu do co Ihe ngan ngu a hay chuye n Iha nh nhu ng cng vIe c
Ihuo ng nha I ma m I nhan vIen binh Ihuo ng co Ihe xu Iy duo c.
M I cng vIe c Ihuo ng nha I Ia cng vIe c ma nguo I Iao d ng khng
co ky nang cu ng co Ihe Ia m duo c, bo I no Ihe hIe n duo I da ng he
Ih ng, Iheo Irinh Iu ca c buo c nha I dInh, Ia ke I qua cu a vIe c ho c
Ia p Iu nhu ng khu ng hoang xay ra Iruoc do . Nhu ng khu ng hoa ng
IaI dIen nhIeu Ian khng ch anh huong den mI b phan nao
do, ma anh huong den IaI ca moI nguoI Irong I chuc.
V du , ha ng nam m I cng Iy de u ga p m I va n de Iuong Iu va o
da u Iha ng 12. Cng Iy kInh doanh Iheo mu a vu , quy 4 Ihuo ng
300 301
Ly do cua su b Ir qua nhIeu nhan Iuc Iun Ia cac quan dIem
daI IoaI nhu chung Ia can co mI chuyen gIa (ve nhIeI dng Iuc
ho c, ba n quye n, kInh Ie ...) Irong d I ngu cu a minh. Nguo I chuyen
gIa do co Ihe I hoa c ha u nhu khng duo c su du ng, song anh Ia
Iun phaI co maI o do khI chung Ia can, va anh Ia can duoc
Iam quen voI cac van de cua nhom, co maI va Ia Ihanh vIen cua
nho m Iu da u. Thu c Ie Ihi nguo I Ia ch ca n co Irong d I ngu nhu ng
kIen Ihuc va ky nang can IhIeI cho cng vIec hang ngay ma IhI.
Cac chuyen gIa, chuyen vIen voI vaI Iro Iu van Irong mI s dIp
nao do nen o ben ngoaI nhom,I chuc. Nhu Ihe se IIeI kIem chI
ph hon nhIeu so voI vIec sap xep ho Iro Ihanh mI Ihanh vIen
ben Irong I chuc.
3. MI ngun Iang ph IhoI gIan nua Ia do I chuc kem. TrIeu
chung cua no Ia co qua nhIeu cuc hop.
Ve ban chaI Ihi cac cuc hop Ia mI cach gIaI quyeI van de o
ca c I chu c IhIe u hu I. M I nguo I khng Ihe vu a ho p vu a Ia m vIe c.
M I I chu c Iy Iuo ng se khng ca n ca c cu c ho p, o do aI cu ng
bIe I nhu ng dIe u ca n IhIe I cho cng vIe c cu a minh de co Ihe hoa n
Iha nh I I cng vIe c. Nguo I Ia h I ho p vi nhu ng nguo I Ia m ca c vIe c
kha c nhau ca n pha I ho p Ia c de hoa n Iha nh m I nhIe m vu chung.
Ngoa I ra kIe n Ihu c va kInh nghIe m ca n IhIe I Irong m I Iruo ng ho p
cu Ihe cu ng pha I duo c huy d ng Iu m I s nguo I, do do ca n co
nhu ng cu c ho p.
Nguo I Ia Iun co xu huo ng ho p nhIe u hon mu c ca n IhIe I. Ca c
I chu c Iun do I ho I nguo I Ia cu ng Ia m vIe c vo I nhau, khIe n dI
khI nhu ng c ga ng cu a ca c nha khoa ho c ha nh vI keu go I Ia o ra
nhu ng co h I ho p Ia c Iro nen du Ihu a. Tuy nhIen, ne u ca c Iha nh
khu ng hoa ng da duo c du ba o va chuye n d I Iha nh nhu ng cng
vIe c Ihuo ng nha I cu a mo I nguo I. Nhu ng dIe u gay chu y o m I nha
ma y duo c qua n Iy I I Ia ca c quye I dInh cho Iuong IaI, chu khng
phaI Ia nhung quyeI dInh gIaI quyeI cac van de In dong Irong
qua khu.
2. Su Ia ng ph Iho I gIan Ihuo ng ba I ngu n Iu vIe c b Ir du Ihu a
nhan Iu c.
Co mI baI Ioan cho hoc sInh cap I nhu sau: Neu haI nguoI
Iho da o Irong haI nga y duo c m I con muong Ihi b n nguo I Iho
se ma I ma y nga y de da o con muong Iuong Iu 7. Trong Iruo ng
ho c, cau Ira Io I chnh xa c se Ia m I nga y. Tuy nhIen d I vo I cng
vIec Ihuc Ie Ihi cau Ira IoI dung phaI Ia bn ngay, neu khng
mun noI Ia khng bao gIo xong.
DI khI su IhIe u nhan Iu c Ia m a nh huo ng de n ke I qua cng vIe c.
Tuy nhIen, dIe u Ihuo ng xa y ra hon Ia vIe c d I ngu Iao d ng Io n
qua mu c ca n IhIe I, do do ho ca n da nh nhIe u Iho I gIan hon de
Iuong Iac, Irao dI voI nhau, Ihay vi Iam vIec.
Lam Ihe nao de bIeI chung Ia dang sap xep qua du Ihua nhan
Iu c7 Ne u nhu ng nguo I Ia nh da o, qua n Iy da nh m I pha n da ng
ke IhoI gIan (chang han hon mI phan muoI quy IhoI gIan cua
ho) vao cac van de IIen quan den quan he con nguoI, cac Iranh
chap, baI dng ca nhan v.v... Ihi gan nhu chac chan Ia o day co
su du Ihu a nhan Iu c. No I m I ca ch hinh a nh, mo I nguo I dang da m
chan Ien nhau. Nhan Iu c khI do khng co n Ia phuong IIe n, ma
Iro Iha nh m I Iu c ca n cho cng vIe c. Trong m I I chu c IInh go n,
moI nguoI co khng gIan can IhIeI de Iam vIec ma khng va
cham nhau, dng IhoI co Ihe Iam vIec ma khng phaI maI IhoI
gIan gIaI Ihch cng vIec cho nhung nguoI IIen quan.
302 303
qua quye I ra ng hIe n khng co n gIuo ng na o Ir ng. Song vIen qua n
Iy som mun Ihe nao cung Iim ra duoc mI vaI gIuong Irng. Ly
do Ia b pha n IIe p nha n khng duo c Ihng ba o ngay khI m I be nh
nhan vua xuaI vIen, Irong khI nhung y Ia va b phan Inh vIen
ph IaI bIeI ro dIeu nay. B phan IIep nhan benh nhan ch kIem
Ira s gIuong benh con Irng vao S gIo sang hang ngay, Irong
khI Iho I dIe m ma ba c s cho be nh nhan xua I vIe n Ia I Ia ... gIu a bu I
sang, sau khI bac s kham benh. Van de ve Ihng IIn o day duoc
gIaI quyeI khng co gi kho khan: b phan y Ia co Irach nhIem
dua m I ba n sao danh sa ch be nh nhan xua I vIe n cho b pha n
IIep nhan benh nhan.
Khng ch co Iruc Irac Ihng IIn, ma Ihng IIn o nhung dang
saI Iech cung Iam In IhoI gIan.
Cac cng Iy che Iao Ihuong gap van de voI nhung con s ve
sa n xua I, nhu ng con s na y ca n pha I duo c bIen dIch cho ca c
nhan vIen o b pha n van pho ng su du ng. B pha n sa n xua I
Ihuong ch dua Iren nhung con s Irung binh dIeu ma cac ke
Ioan vIen yeu cau. Cac nhan vIen van phong phan Ich san xuaI,
nguoc IaI, can nhIeu hon Ihe: cac con s II da va II IhIeu, ma
Ira n sa n xua I, su dao d ng cu a sa n xua I... De co duo c nhu ng
Ihng IIn na y ho pha I I n ha ng gIo d ng h de dIe u chnh hay
suy doa n.
VIec quan Iy IhoI gIan Iang ph ch ra nhung nguyen nhan neu
Iren: du Ihua nhan Iuc, I chuc kem, Iruc Irac Ihng IIn. Nhung
va n de na y co Ihe duo c su a chu a nhanh hoa c cha m, nhung m I
khI cac van de da duoc gIaI quyeI Ihi chung Ia se co duoc Ihem
raI nhIeu IhoI gIan de gIaI quyeI cng vIec.
vIen I chuc su dung mI Iy Ie dang ke Irong quy IhoI gIan vao
vIec hI hop Ihi do Ia dau hIeu cua mI I chuc kem.
M I cu c ho p de u ke o Iheo ca c cu c ga p go , ho p nho m nho
sau do de IrIen khaI, Iheo doI cac van de da ban Irong cuc hop
chnh ban dau. TaI ca deu raI In IhoI gIan. Do do chung can
pha I duo c dInh huo ng. M I cu c ho p khng co dInh huo ng khng
nhung ch In IhoI gIan ma con Ia mI dIeu nguy haI. Tren IaI
ca , h I ho p khng nen Iro Iha nh m I quy Iua I ma pha I Ia m I
ngoa I Ie . M I I chu c ma ca c Iha nh vIen ga p go , ho p ha nh qua
nhIe u Ia m I I chu c Ia ng ph Iho I gIan do ye u ke m Irong khau
I chuc.
Co nhu ng ngoa I Ie : M I s b pha n Irong I chu c co nhIe m vu ...
ho p, nhu H I d ng qua n IrI cu a ca c cng Iy Du PonI va SIandard
OII oI New |ersey: ho ch hop, nghe cac yeu cau va ra cac quyeI
dInh ma IhI. Nhung chnh nhu ng cng Iy na y cu ng da Iu Iau
nha n ra ra ng vo I m I Iy do Iuong Iu , nhu ng Iha nh vIen H I d ng
qua n IrI cu ng se khng duo c phe p Ia m ba I cu dIe u gi ngoa I nhIe m
vu hop va ra quyeI dInh cua ho.
Nguyen Iac Ia khng bao gIo de cho cac cuc hop Iro Ihanh
ngu n nhu ca u Iho I gIan chu ye u. Qua nhIe u cu c ho p Iun co
ngha Ia mI cng vIec dang ra nen Iam boI mI nguoI,mI b
pha n bI Ira I r ng ra Iren nhIe u nguo I,nhIe u b pha n. Tra ch nhIe m
bI phan Ian, Ihng IIn khng den dung nguoI can no.
4. Ye u I cu I cu ng Ia m Ia ng ph Iho I gIan Ia su Iru c Ira c Irong
Ihng IIn.
Quan Iy mI benh vIen Ion IIen Iuc bI Iam phIen boI cac cuc
dIe n Ihoa I Iu ca c ba c s, yeu ca u Iim ra m I gIuo ng be nh cho m I
benh nhan nao do can nhap vIen. B phan IIep nhan benh nhan
304 305
Chu IIch m I ngan ha ng qua n Iy Iho I gIan cu a ng Ia Iheo ca ch
Iren. Va o Ihu HaI va Ihu Sa u, ng Ia co ca c cu c ho p vo I ca c d ng
su , gIa I quye I ca c va n de hIe n Ia I, ga p ca c kha ch ha ng quan Iro ng
v.v... Cac buI chIeu Ihu Ba, Ihu Tu va Ihu Nam de Irng khng
xe p IIch, da nh cho nhu ng va n de ba I cho I na y sInh. RIeng ba bu I
sa ng Ihu Ba, Ihu Tu, Ihu Nam ng Ia da nh ha n de gIa I quye I
nhu ng va n de quan Iro ng, m I va n de Irong m I khoa ng Iho I gIan
90 phu I.
MI phuong phap nua Ia sap xep mI khoang IhoI gIan Iam
vIec IaI nha vao mI buI sang.
MI nha quan Iy danh han 90 phuI mI buI sang Iruoc khI dI
Ia m va o cng vIe c, Irong m I can pho ng Ia I nha , khng nghe dIe n
IhoaI Iu baI cu aI. Tuy phaI Iam vIec som hon, cach nay con II
hon Ia dem vIec ve nha va Iam Irong ca buI II, sau khI an II
xong. Ro ra ng nhu ng nha qua n Iy o d Iu I Irung nIen hoa c hon
nen dI ngu som va Ihuc day som Iam vIec. Ly do chnh cua vIec
dem cng vIec ve nha Iam buI II Ia mI Iy do raI Ie: no gIup
ban Iranh ne, Iri hoan vIec xu Iy cng vIec va sap xep IhoI gIan
Irong ngay Iam vIec.
Quan Irong hon nua Ia cach Ihuc Iap Irung IhoI gIan. Da s
moI nguoI Ihuc hIen dIeu nay bang cach dn nhung nhIem vu
khng quan Irong, nhung nhIem vu Ihu cap IaI voI nhau, bang
ca ch do xo a bo dI nhu ng khoa ng Ir ng ve Iho I gIan gIu a chu ng.
Ca ch na y Io ra khng ma y hIe u qua . Nguo I Ia va n uu IIen (ca Irong
suy ngh va Irong ke hoach Iam vIec) cho nhung cng vIec kem
quan Iro ng, nhu ng vIe c pha I Ia m du do ng go p khng da ng ke cho
hIeu qua cng vIec. KeI qua Ia, Iao ra mI suc ep ve IhoI gIan
nhu cach Iren se Iam anh huong den quy IhoI gIan con IaI (ma
T p Irung quy Iho i gian su du ng
Nha quan Iy Iheo doI va phan Ich vIec su dung IhoI gIan, sau
do n Iu c qua n Iy Iho I gIan se co Ihe xa c dInh duo c quy Iho I gIan
anh Ia co duo c cho nhu ng cng vIe c quan Iro ng. No I ca ch kha c,
anh Ia bIe I duo c minh co n bao nhIeu Iho I gIan co Ihe Iu y nghI su
du ng cho nhu ng cng vIe c quan Iro ng do . Va du ba n co ca I gIa m
cng vIec Iang ph IhoI gIan den dau dI nua, Ihi quy IhoI gIan
nay cung khng phaI Ia nhIeu!
Nha quan Iy o cap cang cao Ihi phan IhoI gIan anh Ia co Ihe
kIe m soa I va Iu y nghI su du ng ca ng nho Ia I. T chu c ca ng Io n Ihi
ca ng I n Iho I gIan nhIe u cho ca c quan he ben Irong hon Ia cho
hoa I d ng va va n ha nh cu a no .
Vi vay, nha quan Iy hIeu qua can phaI nam chac, Iap Irung
khoang IhoI gIan I oI ma anh Ia co Ioan quyen su dung. Anh Ia
hIeu rang minh can nhung khoang IhoI gIan IIen Iuc, du Iau de
Iam mI cng vIec nao do, con nhung khoang IhoI gIan ngan, bI
gIan doan se khng co ch IoI gi.
Buo c cu I cu ng Irong qua n Iy Iho I gIan, do do , se Ia vIe c Ia p Irung
ca c khoa ng Iho I gIan ma su Iheo do I va phan Ich Iruo c do cho Iha y
chu ng Ihu c quye n su du ng va kIe m soa I cu a nha qua n Iy .
Co nhIeu cach de Iam vIec nay. MI s nguoI Iam vIec o nha
m I nga y Irong Iua n, do Ia ca ch Ia p Irung Iho I gIan ph bIe n d I
voI nguoI Iam cng Iac bIen Iap hay nghIen cuu.
M I s nguo I kha c sa p xe p ca c cng vIe c mang Inh cha I su vu
(hI hop, gap go khach hang...) vao haI ngay cu Ihe Irong Iuan,
va danh buI sang nhung ngay con IaI cho nhung cng vIec doI
hoI Iap Irung IhoI gIan IIen Iuc, khng gIan doan.
306 307
BIeI ro ban Ihan minh cau ngan ngu c nham gIup nguoI
Ia da I de n su Ihng Iha I Ia m I nhIe m vu kho Ihu c hIe n d I vo I
con nguoI. Tuy nhIen, aI Irong chung Ia cung co Ihe Ihuc hIen
duoc vIec bIeI ro IhoI gIan cua ban Ihan neu chung Ia Ihuc su
mu n va quan Iam Ia m dIe u do . KhI do ba n se co nhu ng buo c
vung chac Iren con duong dI IoI Inh hIeu qua Irong cng vIec.
nha quan Iy co Ihe Iuy y su dung) va ca cng vIec nua. Trong
vong vaI ngay hay vaI Iuan, quy IhoI gIan con IaI do se bI chIem
maI boI nhung vIec vun vaI moI, nhung van de moI v.v...
Nha quan Iy hIeu qua, Ihay vao do, can khoI dau bang vIec
xa c dInh, uo c Iuo ng Ihu c su ho co bao nhIeu Iho I gIan cu a minh,
sau do sa p xe p chu ng Iha nh nhu ng khoa ng Iho I gIan IIen Iu c,
khng gIa n doa n. Sau do , ne u ho Iha y m I s va n de a nh huo ng
den quy IhoI gIan du Iru nay, ho xem xeI IaI bang Iheo doI su
dung IhoI gIan va IoaI bo mI s yeu cau ve IhoI gIan cua nhung
hoa I d ng khng Ia o ra Io I ch. Nhu da no I o pha n Iren, ho hIe u
rang su caI gIam nay khng bao gIo Ia qua nhIeu.
Ta I ca mo I nguo I pha I IIen Iu c qua n Iy Iho I gIan cu a minh.
Chung Ia khng ch dInh ky Iheo doI va phan Ich vIec su dung
IhoI gIan, ma con daI ra nhung han choI ve IhoI gIan cho cac
nhIem vu quan Irong, dua Iren danh gIa sap xep quy IhoI gIan
Iu y y su du ng.
MI nha quan Iy ma II bIeI co haI danh sach Iheo doI: MI
danh sa ch nhu ng nhIe m vu kha n ca p va m I danh sa ch nhu ng
vIec khng Ihu vI gi song baI buc phaI Iam; ca haI danh sach
deu co nhung han choI ve IhoI gIan cu Ihe. KhI nhung IhoI han
do bI vI pham, anh Ia bIeI rang IhoI gIan da khng duoc quan Iy
II va Iro nen Iang ph.
Tho I gIan Ia ngu n Iu c khan hIe m nha I, va ne u no khng duo c
qua n Iy Ihi nhu ng ngu n Iu c kha c cu ng se khng duo c qua n
Iy . Ngoa I ra vIe c phan Ich Iho I gIan va su du ng Iho I gIan Ia m I
phuong pha p co he Ih ng, de Ihu c hIe n Irong vIe c phan Ich cng
vIe c va xa c dInh dIe u gi Ia Ihu c su quan Iro ng Irong cng vIe c
a y.
308 309
1iNH HOA UA N 1ii CU A LiUCi8i CA C UL 1 LiNH HiL U UA
dInh II dep ma IhI. DIeu nay ngha Ia: Irong khI ban Ihan mI
quyeI dInh hIeu qua duoc dua Iren muc d hIeu bIeI mang Inh
khaI nIem cao nhaI, Ihi hanh dng Ihuc hIen quyeI dInh ay can
phaI cang gan voI muc d don gIan cua cng vIec chung nao II
chu ng a y.
Nguo I I duo c bIe I Io I nha I Irong ca c nha kInh doanh v da I cu a
My , ng Theodore VaII, co Ihe duo c coI Ia nguo I ra nhu ng quye I
dInh hIe u qua nha I Irong IIch su kInh doanh My . La chu IIch he
Ihng dIen IhoaI BeII (BeII TeIephone SysIem) Iu 1910 den gIua
Iha p nIen 1920, VaII da xay du ng cng Iy na y Iha nh m I cng
Iy Iu nhan Ia m co Ihe gIo I m I Irong nhu ng cng Iy co I c d
Iang Iruo ng cao nha I.
M I v du kha c Ihu c ve AIIred P. SIoan. |r. ng na y na m quye n
Ia nh da o o GeneraI MoIors va o nam 1922, khI su nghIe p cu a VaII
sap den hI keI Ihuc. SIoan Ia nguoI co Inh cach khac han VaII,
hoa n ca nh cu a cng Iy GeneraI MoIors cu ng kha c cng Iy BeII.
Tuy nhIen, quye I dInh khIe n SIoan duo c nho Io I nhIe u nha I quye I
dInh phI Ia p Irung ho a co ca u I chu c cu a GeneraI MoIors Ihi Ia I
cu ng m I Ioa I so vo I nhu ng quye I dInh ma VaII dua ra cho he
Ihng dIen IhoaI BeII Iruoc do.
Nhu chnh SIoan nho Ia I Irong cu n h I ky Nh ng nm tha ng
v i General Motors cu a ti (New York, DoubIeday, 1964), khI ng
Ia nham chuc nam 1922, cng Iy co co cau I chuc kha Iong Ieo.
NhIe u b pha n Iruo c do khng Iau co n Ia nhu ng cng Iy d c Ia p,
mo I bI GM mua Ia I. La nh da o ca c b pha n va n qua n Iy chu ng
nhu Ihe do Ia cng Iy cu a rIeng ho !
SIoan nha n ra ra ng, day khng ch Ia m I va n de nga n ha n va
rIeng Ie gay ra boI su sap nhap va mua IaI, ma Ia mI van de
mang Inh ph qua I cho ca c doanh nghIe p co quy m Io n no I
I7.
C^C QIYLJ J!I I!LI QI^
K
hng dua ra Iha I nhIe u quye I dInh, nha qua n Iy hIe u qua
ch Ia p Irung va o nhu ng quye I dInh quan Iro ng nha I ma IhI.
Ho Iap Irung suy ngh ve nhung van de chung nhaI, mang Inh
chIen Iuoc, hon Ia vIec chay Iheo van de va gIaI quyeI chung. Ho
Iun c dua ra cac quyeI dInh Iren co so hIeu bIeI cao nhaI, chu
khng vI vang, chay Iheo IhoI gIan va Ic d. Lun Iim kIem
nhu ng ha ng s Irong Iinh hu ng, ho coI vIe c qua n Iy ha ng Ioa I
bIen s Ia dau hIeu cua su suy ngh cau Iha va Ium Ihum.
Ho mu n bIe I ro a nh huo ng cu a quye I dInh va ca Ihu c Ie ma quye I
dInh do pha I xu Iy .
Nha qua n Iy hIe u qua bIe I khI na o m I quye I dInh ca n du a Iren
nguyen Iac, va khI nao no can dua Iren Ihuc Ie cu Ihe. Ho bIeI
ra ng m I quye I dInh IInh Ie nha I Ia quye I dInh na m gIu a ca c Iho a
hIep dung dan va saI Iam, va ho co Ihe phan bIeI nhung Ihoa
hIep ay. Ho bIeI rang buoc In IhoI gIan nhaI Irong ca mI quy
Irinh khng pha I Ia vIe c dua ra quye I dInh ma Ia vIe c Ia m cho no
Iro nen co hIe u qua , co Ia c du ng. M I quye I dInh khng duo c du a
vao cng vIec se khng phaI Ia mI quyeI dInh ma ch Ia mI y
310 311
S. Co co che phan hI nham kIem Ira Inh hIeu qua, Inh dung
dan cua quyeI dInh dI voI Iinh hinh Ihuc Ie.
Do chnh Ia nh ng y u t cu a m I qua Irinh ra quye I dInh hIe u
qua .
B n loa i Inh hu ng co Ihe xa y ra
1. Cau ho I da u IIen pha I da I ra Ia : Day Ia m I Iinh hu ng
ph qua I hay ch Ia m I ngoa I Ie 7 Tinh hu ng na y co Ihuo ng
xuyen xa y ra khng, hay do ch Ia m I Iinh hu ng ca bIe I ca n
co su gIa I quye I da c bIe I7. Bo I Ia m I Iinh hu ng ph qua I, m I
va n de chung se duo c gIa I quye I qua m I nguyen Ia c, m I quy
Ia c na o do .
Chung Ia can phan bIeI bn IoaI Iinh hung khac nhau. LoaI
dau IIen Ihuc su mang Inh chaI ph quaI, mI su kIen don Ie
ch Ia m I IrIe u chu ng ma IhI. Da s ca c va n de na y sInh Irong
cng vIec Ihuong nhaI cua chung Ia Ihuc IoaI nay. V du, cac
quye I dInh ve Iuu kho ha ng ho a, Ihu c ra khng pha I Ia m I quye I
dInh Ihuc su, ma ch Ia mI su dIeu chnh. MI van de Ihuc su
pha I mang Inh cha I bao qua I, ph bIe n; dIe u na y ca ng du ng hon
voI cac su kIen Irong qua Irinh san xuaI.
Trong qua n Iy sa n xua I, nguo I Ia ga p ha ng Iram va n de Irong
m I Iha ng. Tuy nhIen, sau khI phan Ich Ihi da s ch Ia nhu ng
IrIe u chu ng cu a m I s Iinh hu ng, hay va n de co ba n. Ca c ky
su sa n xua I hay qua n Iy m I quy Irinh don Ie Irong m I nha
ma y khng Ihe Iha y duo c dIe u na y. M I va n de chung ch I dIe n
khI phan Ich Ioa n b kh I Iuo ng cng vIe c Irong m I Iho I gIan
chung. Theo ng, ca c Ia p doa n kInh doanh co quy m Io n ca n su
Ihng nhaI Irong ch dao va su kIem soaI, quan Iy Iap Irung, voI
quye n Iu c Iha I su Irong Iay b ma y qua n Iy ca p cao. Tuy nhIen,
ca c ca p qua n Iy ben duo I cu ng ca n co su Iu do, Iha m quye n va
Ira ch nhIe m Irong ha nh d ng, cu ng nhu ca n co quy m cng vIe c
du Io n de Ihe hIe n, va sau cu ng, ca n duo c cng nha n khI da I Iha nh
Ich va keI qua. DIeu nay cang Iro nen quan Irong khI cng Iy
pha I IrIe n va mo r ng ca ng Iu c cng Iy ca ng ca n du a va o nhu ng
con nguoI Iam vIec manh me va dc Iap.
Ca c ye u I cu a qua Irnh ra quye I dinh
Cac pham chaI quan Irong Irong cac quyeI dInh nhu cua VaII
va SIoan khng phaI Ia Inh cap IIen hay Inh gay Iranh caI cua
chu ng, ma do Ia :
1. Su y Ihuc ro rang ve Inh chaI chung, ph quaI cua mI van
de : m I va n de ph qua I ch co Ihe duo c gIa I quye I ba ng m I quye I
dInh Irong do dua ra mI nguyen Iac cu Ihe.
2. Xa c dInh ro ca c yeu ca u ma cau Ira Io I cho va n de pha I Iho a
man, Iuc Ia cac dIeu kIen bao quaI.
3. Suy ngh ky Iuo ng ve nhu ng gi Ia du ng da n, Iu c Ia nhu ng
gIaI phap cho cac yeu cau noI Iren Iruoc khI suy ngh den cac
Iho a hIe p, dIe u chnh, nhuo ng b ca n pha I Ia m de quye I dInh duo c
cha p nha n.
4. Xa c dInh m I quye I dInh bao ha m vIe c dua ra ca c ha nh d ng
de Ihuc hIen va IrIen khaI cac quyeI dInh ay.
312 313
nay, co xu huo ng Iro Iha nh nhu ng va n de ph qua I, Iru phI nhu ng
gIa I pha p chung duo c dua ra.
NoI chung, Iru nhung su kIen ngoaI Ie, cac su kIen ph quaI
doI hoI nhung gIaI phap ph quaI mI nguyen Iac, mI chnh
sach chung. MI khI nguyen Iac chung da co, Ihi moI bIeu hIen
kha c nhau cu a m I Iinh hu ng chung de u co Ihe duo c gIa I quye I
hIeu qua, bang vIec dIeu chnh nguyen Iac do vao Inh chaI cu
Ihe cua Iinh hinh hIen IaI. NgoaI ra, nhung su kIen, Iinh hung
Ihuc su Ia ngoaI Ie se co nhung cach gIaI quyeI rIeng. Ro rang
chu ng Ia khng Ihe de ra nhu ng nguyen Ia c Irong nhu ng Iinh
hung dac bIeI nay.
Nguo I ra quye I dInh hIe u qua ca n da nh Iho I gIan xa c dInh xem
anh Ia dang dI maI voI IoaI Iinh hung nao Irong bn IoaI Iren.
Neu xac dInh saI, quyeI dInh dua ra cung se saI Iam Iheo. NoI
chung, II Iam ph bIen nhaI hIen nay Ia vIec xu Iy nhung Iinh
hu ng, va n de ph qua I nhu Ihe chu ng ch Ia m I Ioa I nhu ng su
kIen rIeng Ie, roI rac, dac bIeI, Iuc Ia IhIeu han su hIeu bIeI va
nguyen Ia c chung ve va n de . Ta I nhIen, dIe u na y se da n de n nhu ng
he qua xa u cu a no .
Ca c yeu c u cu Ihe cu a m I quye I dinh
2. Yeu I quan Irong Ihu haI Irong quy Irinh ra quyeI dInh Ia
vIe c xa c dInh, Ihe hIe n ro dIe u ma m I quye I dInh pha I da I duo c;
Iu c Ia mu c IIeu cu a quye I dInh. Quye I dInh pha I da I mu c IIeu I I
IhIeu nao7 Dau Ia cac dIeu kIen ma no phaI Ihoa man nhung
dIeu kIen ma Irong khoa hoc nguoI Ia goI Ia dIeu kIen ve mIen
gIa IrI, dIeu kIen bao quaI7 MI quyeI dInh hIeu qua can Ihoa
da ng ke, chang han vaI Ihang. Va ch khI xac dInh duoc van de
chung do Ihi vIec quan Iy quy Irinh san xuaI moI Iro nen hIeu
qua ma IhI.
LoaI Iinh hung Ihu haI Ia nhung su kIen dac bIeI, dc nhaI
dI voI I chuc; song ve ban chaI Ihi day Ihuc su Ia mI van de
ph quaI.
V du cho IoaI van de nay co Ihe Ia Iruong hop mI cng Iy
nha n duo c Io I de nghI sa p nha p Iu m I cng Iy kha c Io n hon. Ro
ra ng, ne u cng Iy cha p nha n Ihi Iinh hu ng Iren Ia duy nha I,
khng bao gIo Iap IaI nua. Tuy nhIen, ve ban chaI Ihi day IaI Ia
m I Iinh hu ng ph bIe n, Iun xa y ra. De suy ngh va quye I dInh
Ira Io I Co hay Khng cho de nghI sa p nha p nhu Iren, ca n pha I
co m I s nguyen Ia c chung. Nhu ng nguyen Ia c do ca n duo c mo I
nguoI cung xay dung dua Iren kInh nghIem ca nhan.
LoaI IIep Iheo Ia nhung su kIen ngoaI Ie, duy nhaI.
V du: Su c maI dIen Ioan khu vuc Dng Bac cua Bac My Iu
SI. Lawrence de n WashIngIon h I Iha ng 11.196S Ia su kIe n Ihu c
IoaI baI Ihuong nay. Hoac co Ihe ke ra day Iham hoa Iu vIec su
dung IhaIIdomIde Irong duoc pham dan den vIec hang IoaI Ire
so sInh bI dI IaI hI dau Ihap nIen 60. Do IhaI su Ia nhung Iinh
hu ng, nhu ng su kIe n hIe m khI xa y ra. Tuy nhIen, khI chu ng xa y
ra, Ia raI can daI cau hoI: Do Ihuc su Ia mI ngoaI Ie hay Ia su
xuaI hIen Ian dau IIen cua mI IoaI van de moI7.
Va chnh do Ia IoaI su kIen, Iinh hung Ihu Iu ma cac quyeI
dInh phaI gIaI quyeI: su xuaI hIen Ian dau cua mI van de ph
quaI moI.
Theo haI v du Iren, chung Ia co Ihe Ihay ro ca haI su c maI
dIen va dI IaI Ire so sInh, Irong dIeu kIen ky IhuaI hIen daI hIen
314 315
Trong Ihu c Ie , nhu ng suy ngh ve ca c dIe u kIe n bao qua I Ia ca n
IhIeI cho vIec xac dInh khI nao can Iu bo mI quyeI dInh. Sau
day Ia haI v du mI Iruong hop ma cac dIeu kIen ranh gIoI Iro
nen rac rI, gay Iung Iung, va mI Iruong hop chung Iro nen ro
ra ng de co Ihe Ihay quye I dInh cu ba ng m I chnh sa ch mo I, phu
ho p hon.
Nhung suy ngh, danh gIa ve cac dIeu kIen ranh gIoI cung can
IhIe I Irong vIe c dua ra nhu ng quye I dInh Ihu c Ioa I nguy hIe m
nha I. Do Ia nhu ng quye I dInh ch co Ihe Iha nh cng ne u mo I dIe u
kIe n IIen quan de u dIe n ra sun se , khng co ba I ky Iru c Ira c na o.
Nhu ng quye I dInh kIe u na y mo I nhin Ihi Iun co ve ho p Iy , song
khI xem xeI nhung dIeu kIen ma no phaI Ihoa man, ban se Ihay
chu ng hoa n Ioa n khng Iuong ho p vo I nhau. Do do , kha nang
Ihanh cng cua quyeI dInh Ia... khng Ihe. Con ve dIeu ky dIeu
de cho quye I dInh co Ihe Iha nh cng Ihi chu ng Ia khng Ihe Irng
cho va o no duo c!
MI v du dIen hinh Ia quyeI dInh cua Tng Ihng Kennedy
Irong su c VInh Con Lo n h I nam 1961. M I mu c IIeu ro ra ng Ia
Ia I d CasIro, Iuy nhIen cu ng Iu c do cu ng pha I da I duo c m I mu c
IIeu kha c Ia che gIa u su can IhIe p cu a ca c Iu c Iuo ng quan d I My
vao cng vIec nI b cua mI quc gIa chau My khac. Muc IIeu
sau hoan Ioan khng kha IhI, vi chang co aI Iren Ihe gIoI nay co
Ihe IIn rang day khng phaI Ia mI vu can IhIep ma ch Ia mI
cuc nI day Iu ben Irong cua nguoI Cuba. DI voI nhung nguoI
Iap chnh sach cua My Iuc do, su khng can IhIep IaI duoc coI Ia
m I dIe u kIe n ha ng da u, v cu ng ca n IhIe I. HaI mu c IIeu no I Iren
ch co Ihe Iuong hop voI nhau khI xay ra mI cuc nI day Ihuc
su o Cuba, Iam Ie IIeI quan dI cua dao quc nay. Ma ro rang
dIe u do Ia hoa n Ioa n... khng Ihe o m I da I nuo c nhu Cuba! Nhu
ma n nhu ng dIe u kIe n ranh gIo I na y, ca n da I duo c nhu ng mu c IIeu
de ra.
Cac dIeu kIen bao quaI noI Iren cang duoc Ihe hIen ro rang va
cu Ihe bao nhIeu Ihi kha nang hIeu qua va daI duoc muc IIeu
cu a m I quye I dInh ca ng Io n ba y nhIeu. Nguo c Ia I, nhu ng IhIe u
soI Irong vIec xac dInh nhung dIeu kIen se Iam cho mI quyeI
dInh Iro nen ke m hIe u qua , du ban da u no co ve sa c sa o de n dau
dI nu a.
De xac dInh cac dIeu kIen bao quaI, cau hoI daI ra Ia: Dau Ia
gIoI han II IhIeu can IhIeI de gIaI quyeI van de nay7. KhI Ianh
da o GeneraI MoIors nam 1922, AIIred P. SIoan, da Iu ho I: LIe u
cac nhu cau cua chung Ia co Ihe duoc Ihoa man bang vIec IoaI
bo Inh d c Ia p, Iu chu cu a ca c Iruo ng b pha n duo c khng7.
Cau Ira IoI cua ng Ia Ia Khng. Cac dIeu kIen bao quaI cua
va n de na y do I ho I su c ma nh va Ira ch nhIe m Irong ca c vI Ir dIe u
ha nh, qua n Iy . Nhu ng dIe u na y cu ng ca n IhIe I khng ke m gi Inh
dng nhaI va su kIem soaI IaI mI Irung Iam. Chnh nhung dIeu
kIen nay da yeu cau mI gIaI phap ve cau Iruc I chuc hon Ia
m I su Iho a hIe p ve Inh ca ch ca nhan gIu a ca c Ia nh da o b pha n
Ia I GeneraI MoIors!
Nha quan Iy hIeu qua hIeu rang mI quyeI dInh khng Ihoa
man duoc nhung dIeu kIen bao quaI cua no Ia mI quyeI dInh
khng hIe u qua , khng phu ho p. Tha m ch dIe u do co n Ie hon Ia
m I quye I dInh Iho a ma n duo c nhu ng dIe u kIe n bao qua I saI Ia m.
TaI nhIen ca haI Iruong hop nay deu Ia saI, song nguoI Ia van
co n co Ihe cu u vo I duo c Iruo ng ho p sau du sao do cu ng Ia
m I quye I dInh hIe u qua . Co n m I quye I dInh khng Iho a ma n
duo c nhu ng dIe u kIe n cu a no Ihi cha c cha n se khng dem Ia I cho
chung Ia dIeu gi ngoaI nhung rac rI ma IhI.
316 317
NguoI Ia da day cho II nhu vay khI II nhan mI nhIem vu Iu
van Ion dau IIen vao nam 1944. Do Ia mI nghIen cuu ve cau
Iruc va chnh sach quan IrI cua Iap doan GeneraI MoIors. AIIred
P. SIoan |r., Iu c do Ia Chu IIch va T ng gIa m d c cu a GeneraI
MoIors, ngay Iu da u da mo I II de n van pho ng cu a ng Ia va no I:
TI se khng no I cho anh bIe I pha I nghIen cu u hay vIe I gi, cu ng
nhu phaI dua ra keI Iuan gi. Do Ia nhIem vu cua anh. Huong dan
duy nhaI cua II voI anh Ia hay Irinh bay Ihang Ihan nhung dIeu
anh cho Ia du ng ngay khI anh nha n ra chu ng. Du ng Io Ia ng ve
phan ung neu co cua ben cng Iy chung II, hay vIec IIeu chung
II co Ihch nhu ng dIe u anh no I hay khng. Va hon he I, xIn anh
dung bao gIo Ihoa hIep de nhung nhan xeI, de nghI Iro nen IoI
IaI, de cha p nha n. Khng co anh Ihi aI Irong chu ng II cu ng da
bIeI cach Ihoa hIep rI. Tuy nhIen, khng aI o day co Ihe dua ra
nhung Ihoa hIep dung dan, cho den khI anh noI cho anh Ia bIeI
caI gi Ia dung. KhI do moI nha quan Iy o day, khI ra cac quyeI
dInh, se su du ng y kIe n cu a anh nhu Ia m I kIm ch nam huo ng
dan vay!
Co haI IoaI Ihoa hIep khac nhau. MI IoaI duoc Ihe hIen Irong
cau Iha nh ngu : Co nu a ba nh mi co n hon Ia khng co ba nh
an!. Loa I Ihu haI duo c Ihe hIe n Irong cau chuye n ve su pha n xu
cua SoIomon, Iheo do nguoI Ia nhan ra rang mI nua dua Ire
Ihi con Ie hon Ia khng co dua Ire con nao ca. Trong IoaI Ihoa
hIep dau IIen, cac dIeu kIen bao quaI van duoc Ihoa man. Muc
dch cu a ba nh mi Ia de an, do do co nu a va n an duo c. Co n Irong
v du Ihu haI ve pha n xu cu a vua SoIomon, Iho a hIe p dua ra khng
Ihoa man duoc cac dIeu kIen bao quaI: mI nua dua be khng
Ihe Ia mI con nguoI co Ihe sng va phaI IrIen duoc, ma ch Ia
mI caI xac!
va y, hoa c Ia y Iuo ng na y pha I bo , hoa c Ia su h Iro cu a My cho
m I cu c can IhIe p quan su pha I duo c da y Ien mu c I I da.
T ng Ih ng Kennedy da du ng khI no I ra ng I I Ia m cu a ng Ia
khng pha I Ia da nghe Iheo y kIe n cu a ca c chuyen gIa. L I Ia m o
day Ia vIec khng xem xeI, danh gIa day du IaI ca nhung dIeu
kIe n bao qua I ma quye I dInh IIen quan de n va n de na y pha I Iho a
ma n; cu ng nhu vIe c khng cha p nha n m I Ihu c Ie phu pha ng ra ng
m I quye I dInh pha I da I haI mu c IIeu hoa n Ioa n khng Iuong ho p
nhu Iren se khng pha I Ia m I quye I dInh, ma ch Ia m I su cho
doI vao phep mau ma IhI!
Tuy nhIen, xa c dInh ca c dIe u kIe n bao qua I cu a m I quye I dInh
nhung dIeu kIen ma quyeI dInh do phaI Ihoa man khng Ihe
duo c Ihu c hIe n du a Iren nhu ng du kIe n, ma du a Iren su dIe n gIa I
Iinh hinh. Do co Ihe coI Ia mI su danh gIa day ruI ro IIem an!
AI cu ng co Ihe dI khI ra nhu ng quye I dInh saI Ia m. Tuy nhIen
ban khng duoc phep ra nhung quyeI dInh ma ngay ca Iren be
maI cua no da Ihe hIen vIec khng Ihoa man cac dIeu kIen bao
qua I.
Ca i g la du ng?
3. Chung Ia can khoI dau bang vIec suy ngh ve vIec caI gi Ia
dung hon Ia caI gi co Ihe chap nhan duoc (chu chua noI IoI
vIec suy ngh aI dung), boI Iun Iun nguoI Ia can co su Ihoa
hIep sau nay. Neu khng xac dInh ro caI gi Ia dung de Ihoa man
nhung yeu cau va nhung dIeu kIen bao quaI, ban se khng phan
bIeI duoc mI Ihoa hIep dung va mI Ihoa hIep saI Iam va dan
den vIec Ihuc hIen mI Ihoa hIep saI.
318 319
Chuyen mI quyeI dInh Ihanh cac hanh dng doI hoI ban Ira
Io I m I s cau ho I sau day: AI ca n bIe I (duo c Ihng ba o) ve quye I
dInh7 Ha nh d ng na o ca n Ihu c hIe n7 AI se Ihu c hIe n chu ng7 Ha nh
d ng do ca n nhu Ihe na o de nguo I Ia co Ihe Ia m duo c7 Cau ho I
dau IIen va cau hoI cuI cung Irong s cac cau hoI Iren Ihuong
bI nguoI Ia xem nhe, dua IoI keI qua xau.
Co mI cau chuyen kha ph bIen Irong gIoI nghIen cuu, mInh
hoa cho Iam quan Irong cua cau hoI: AI can phaI bIeI ve mI
quyeI dInh7. VaI nam Iruoc day, mI nha san xuaI IhIeI bI cng
nghIe p quye I dInh du ng sa n xua I m I ma u sa n pha m. Day Ia m I
IhIe I bI chua n Irong day chuye n sa n xua I da nhIe u nam, hIe n va n
co n duo c su du ng. Tuy nhIen, Iuo ng da I ha ng cho IhIe I bI na y
da gIa m su I nhIe u Irong nhu ng nam ga n day. Nha sa n xua I quye I
dInh ch ba n sa n pha m cho nhu ng kha ch ha ng dang su du ng no
Irong Iruo ng ho p ca n Ihay Ihe hay hu ho ng, va 3 nam sau se
ngung han vIec san xuaI va ban hang dI voI IhIeI bI nay. Song
hoan Ioan baI ngo, vao Iuc ma IhIeI bI noI Iren khng con duoc
san xuaI Ihi nha san xuaI IaI... nhan duoc don daI hang Iu mI
khach hang cu. Ro rang Ia nguoI Ia da khng chu y den cau hoI:
Can Ihng bao cho aI ve quyeI dInh7. NgoaI ra, nguoI Ia cung
da khng Ihng ba o cho pho ng mua ha ng nhu ng nguo I chIu
Irach nhIem mua vaI IIeu de san xuaI ra chnh IhIeI bI noI Iren.
Phong mua hang Iruoc nay van mua cac vaI IIeu Iheo mI Iy Ie
Iuong u ng vo I doanh s ba n ra cu a sa n pha m, va khng aI Ihng
bao cho ho ve Ihay dI ca. Do do, den IhoI gIan ngung san xuaI
IhIeI bI nay, Irong kho cua cng Iy con du nguyen vaI IIeu san
xua I cho... 810 nam, nhu ng nguyen va I IIe u na y ba I bu c pha I
IoaI bo, voI ph In raI Ion.
Neu ban Io Iang, quan Iam den nhung caI co Ihe chap nhan
duoc (chu khng phaI Ia nhung caI dung dan), ban se ch Iang
ph IhoI gIan ma IhI. Nhung dIeu ban Io Iang, de phong co Ihe
chang bao gIo xay ra, Irong khI nhung kho khan, nhung vaI can
khac IaI co Ihe baI ngo den voI ban. DaI ra cau hoI ban dau CaI
gi co Ihe cha p nha n duo c7, ba n se khng da I duo c gi he I. KhI c
Ira Io I cau ho I do , nguo I Ia se quen ma I nhu ng dIe u Ihu c su quan
Iro ng, va da nh ma I co h I co duo c cau Ira Io I du ng da n, hIe u qua .
Chuye n quye I dinh Iha nh ha nh d ng cu Ihe
4. Chuye n m I quye I dInh Iha nh ha nh d ng cu Ihe Ia pha n
quan Irong IIep Iheo cua mI qua Irinh ra quyeI dInh. Neu xac
dInh cac dIeu kIen bao quaI Ia buoc kho nhaI Ihi vIec chuyen
quye I dInh Iha nh ha nh d ng Ia I Ia buo c I n Iho I gIan nha I Irong
qua Irinh na y. Tuy nhIen, ch khI ca c cam ke I ha nh d ng duo c
dua va o Irong m I quye I dInh ngay Iu da u Ihi quye I dInh do mo I
Iro nen hIeu qua duoc.
Thu c cha I ma no I, ne u m I quye I dInh khng duo c chuye n
Iha nh nhu ng cng vIe c va Ira ch nhIe m cu a m I s nguo I na o do ,
Ihi no van chua phaI Ia mI quyeI dInh dung ngha, ma ch Ia
mI du dInh II dep ma IhI.
Day chnh Ia va n de cu a nhIe u Iuyen b ve chnh sa ch, nha I Ia
Irong Inh vu c kInh doanh: chu ng khng co ca c cam ke I ha nh d ng
cu Ihe . Khng aI co Ira ch nhIe m Ihu c hIe n nhu ng Iuyen b do ca .
Do do , cu ng khng co gi da ng nga c nhIen khI ca c Iha nh vIen cu a
m I cng Iy co xu huo ng nghI ngo Inh chan Ihu c cu a chu ng. Ho
don gIa n coI do Ia nhu ng Io I Ie ba hoa, sa o r ng cu a ban gIa m d c!
320 321
Vo I su xua I hIe n cu a IIn ho c, dIe u na y ca ng Iro nen quan Iro ng,
voI nguoI ra quyeI dInh cang ngay cang co xu huong bI day ra
xa hIe n Iruo ng Ihu c Ie . Ne u anh Ia khng cha p nha n ra ng minh
ca n pha I de n Ia n noI nhu ng quye I dInh cu a minh duo c Ihu c hIe n,
cang ngay anh Ia cang xa roI Ihuc Ie, vn v cung quan Irong
dI voI anh Ia: TaI ca nhung gi may vI Inh co Ihe xu Iy Ia nhung
s IIeu Iruu Iuong nhung Ihu nay ch co Ihe dang IIn cay neu
Ihuong xuyen duoc kIem Ira, dI chIeu voI Ihuc Ie, neu khng
chu ng se da n con nguo I dI Ia m duo ng, Ia c I I...
Tu minh dI va Iha y khng ch Ia ca ch I I nha I, ma co n Ia ca ch
II nhaI de kIem Ira xem caI gIa dInh hinh Ihanh nen mI quyeI
dInh nao do co con hIeu Iuc va phu hop hay Ia chung da Iro nen
II IhoI, can danh gIa IaI. Va noI chung chung Ia nen hIeu rang
so m mu n gi ca c gIa dInh cu ng Iro nen I I Iho I, bo I Ihu c Ie khng
bao gIo dung yen Irong mI IhoI gIan daI.
VIec khng danh gIa IaI Ihuong xuyen Inh phu hop, co hIeu
Iuc cua mI quyeI dInh Ia Iy do chnh cho su IhaI baI cua quyeI
dInh. DIeu nay dung voI ca cac quyeI dInh kInh doanh va cac
chnh sa ch cu a chnh phu . KhI Ihu Iha p pha n h I, chu ng Ia ca n
ca c Ihng IIn co I chu c ca c ba o ca o va con s Ih ng ke. Song
ne u khng xa c dInh ca c pha n h I du a Iren Ihu c Ie , vo I phong ca ch
Iu minh dI va Ihay, ban se de dang roI vao IhoI gIao dIeu, vo
doan va Iu do Iro nen khng co hIeu qua Irong cng vIec.
Pha n h i
S. Cu I cu ng, Irong m I quye I dInh, ca n xay du ng m I che d
pha n h I nha m cung ca p m I co che kIe m Ira IIen Iu c (Iruo c nhu ng
su kIen Ihuc Ie dang xay ra) ve cac ky vong dI voI quyeI dInh
do .
Con nguoI dua ra cac quyeI dInh, ma con nguoI Ihi vn khng
hoa n ha o. Ngay ca m I quye I dInh I I nha I cu ng co Ihe saI Ia m.
Ngay ca m I quye I dInh hIe u qua nha I r I cu ng co Iu c Iro nen I I
Iho I, khng co n phu ho p nu a.
KhI Iuo ng LIsenhower da c cu T ng Ih ng, nguo I IIe n nhIe m cu a
ng Ia Harry S. Truman da no I, T I nghIe p Ike (Ien go I Ihan ma I
cu a LIsenhower)! KhI co n Ia m I vI Iuo ng, anh Ia ra Ie nh va me nh
Ie nh duo c IhI ha nh. Ngay khI anh Ia sa p su a va o ng I o van pho ng
Tng Ihng, sap sua ra Ienh va... se chang co gi xay ra sau do
nu a!
Ly do IaI sao se chang co chuyen gi xay ra khng phaI boI
m I vIen Iuo ng co nhIe u quye n Iu c hon T ng Ih ng! Ca c I chu c
quan su Iu Iau da hIe u ra ng da s me nh Ie nh de u khng duo c
Ihu c hIe n da y du , Iu do I chu c ra co che kIe m Ira vIe c Ihu c hIe n
moI menh Ienh. Ho cung hIeu rang Iu minh dI kIem Ira... Ia cach
phan hI II nhaI, dang IIn nhaI. Con cac bao cao (caI duy nhaI
ma ca c T ng Ih ng co Ihe co duo c) cha ng co ma y Ia c du ng o day
ca. Cac s quan quan dI hoac Ia Iu minh dI kIem Ira, hoac Ia cu
mI nguoI phu Ia Iam vIec do ho chang bao gIo IIn vao IoI cap
duo I nhu ng nguo I duo c ho gIao nhIe m vu ban da u. Khng pha I
ho khng IIn cap duoI caI ma ho khng IIn Iuong duoc Ia vIec
Ihng IIn, bao cao.
322 323
co san Irong dau, va dIeu nay chang co gi Ia kho Ihuc hIen ca.
Nha Ihng ke gIoI bIeI ro dIeu nay va khng IIn Iuong vao cac
con s , anh Ia Iun Iun nghI ngo . Phuong pha p du ng da n duy
nha I cho phe p chu ng Ia kIe m Ira m I y kIe n Iheo IIeu chua n Ihu c
Ie Ia phuong phap dua Iren su nhan Ihuc ro rang y kIen Iun co
Iruoc. KhI do aI cung co Ihe Ihay rang chung Ia khoI dau bang
nhung gIa dInh chua duoc kIem Ira do Ia dIem khoI dau duy
nha I. Sau do chu ng Ia bIe I minh pha I kIe m Ira, Ihay vi Iranh Iua n
ve nhu ng gIa dInh a y. Sau khI kIe m Ira se xa c dInh duo c gIa dInh
na o du ng vu ng, va do do , da ng xem xe I IIe p, gIa dInh na o bI Ihu c
Ie IoaI bo.
Nha qua n Iy hIe u qua Iun khuye n khch nhu ng y kIe n kha c
bIe I. Tuy nhIen, nhu ng nguo I dua ra y kIe n ca n Iuu y ve d chnh
xac cua chung, Iuc Ia vIec y kIen do da duoc kIem nghIem qua
Ihuc Ie chua. Cau hoI ma nha quan Iy daI ra se Ia Chung Ia can
bIe I nhu ng gi de co Ihe kIe m Ira Inh chnh xa c cu a gIa dInh na y7,
hay Ca c du kIe n ca n nhu Ihe na o de y kIe n na y co Ihe du ng vu ng
duo c7. Nha qua n Iy pha I Ia m sao de chnh ba n Ihan va ca c d ng
nghIep co IhoI quen suy ngh va neu Ien y kIen ve nhung gi can
xem xeI, nghIen cuu va kIem Ira. Nha quan Iy yeu cau nhung
nguoI dua ra y kIen cung phaI co Irach nhIem xac dInh ro rang
cac keI qua Ihuc Ie co Ihe ky vong va Iim kIem.
Co Ie va n de c I Io I o day Ia , TIeu chua n de xa c dInh Inh IIen
quan Ia gi7. Cau hoI nay IIen quan den cac IIeu chuan va Ihuoc
do Ihch hop dI voI van de dang duoc Ihao Iuan, va dI voI ca
quye I dInh se dua ra sau do . KhI phan Ich ca ch Ihu c dua ra m I
quye I dInh Ihu c su hIe u qua , chu ng Ia co Ihe Iha y nguo I Ia da nh
mI IhoI gIan dang ke de Iim ra nhung Ihuoc do Ihch hop noI
Iren.
Y kie n, chu khng pha i la ca c du kie n
MI quyeI dInh Ia mI su xeI doan, danh gIa, Ia mI Iua chon
gIu a nhIe u gIa I pha p Ihay Ihe . II khI no Ia m I cho n Iu a don gIa n
gIua caI dung va caI saI, ma Ia su Iua chon gIua caI gan dung
va caI co Ihe saI. Thng Ihuong do Ia mI su Iua chon gIua haI
huo ng ha nh d ng, khng huo ng na o Io ra Iha I su du ng hon
huo ng kIa.
Hau heI cac sach vo ve de IaI ra quyeI dInh deu noI voI dc
gIa rang Truoc heI, hay Ihu Ihap cac du kIen. Tuy nhIen, nha
quan Iy hIeu qua hIeu rang chung Ia khng khoI dau voI cac du
kIen ma voI cac y kIen. Do Ia nhung gIa dInh chua duoc kIem
chu ng va se ch co gIa IrI ne u duo c kIe m Ira d I chIe u vo I Ihu c Ie .
VIe c xa c dInh dau Ia m I du kIe n do I ho I Iruo c he I ba n pha I quye I
dInh ve IIeu chua n IIen quan, nha I Ia d I vo I nhu ng Ihuo c do Ihch
hop de xac dInh IIeu chuan do. Day chnh Ia ban Ie cua mI
quyeI dInh hIeu qua, cung Ia kha canh gay Iranh caI nhaI.
CuI cung, IraI voI cac sach vo Ihng Ihuong, mI quyeI dInh
hIeu qua khng xuaI phaI Iu mI su dng Ihuan ve cac du kIen,
ma xuaI phaI Iu xung dI gIua cac y kIen khac nhau; va su xem
xeI ky Iuong moI gIaI phap Ihay Ihe.
Thu Iha p ca c du kIe n ngay Iu da u Ia dIe u khng Ihe . Se khng
co du kIen nao cho den khI chung Ia xac dInh duoc IIeu chuan
IIen quan Iuc Ia xac dInh su kIen nao IIen quan va duoc coI Ia
du kIen.
BaI ky nguoI nao cung khoI dau bang mI y kIen, do do yeu
cau ho Iim kIem nhung du kIen cung Ia saI Iam. BoI khI do chac
cha n nguo I Ia se ch dI Iim nhu ng du kIe n... phu ho p vo I ke I Iua n
324 325
Ba I cu khI na o ca n da nh gIa va pha n xe I, chu ng Ia ca n co nhu ng
Iua chon, nhung gIaI phap Ihay Ihe. MI danh gIa ma Ia ch co
Ihe no I Co hay Khng vo I no khng pha I Ia m I da nh gIa Iha I
su . Nha qua n Iy hIe u qua Iun yeu ca u pha I co ca c Ihuo c do Ihay
Ihe kha c nhau, Iu do ho mo I co Ihe cho n ra m I Ihuo c do Ihch
hop nhaI.
Pha I Irie n su b I d ng
Neu khng xem xeI cac gIaI phap Ihay Ihe, quyeI dInh dua ra
se khng hIeu qua. DIeu nay gIaI Ihch IaI sao nhung nguoI ra
quye I dInh Ia I hay Iuan Iheo nhu ng dIe u ph bIe n Irong ca c sa ch
vo hIen nay: ho Iim kIem su baI dng, Iranh caI Ihay vi su dng
Ihuan IuyeI dI khI ra quyeI dInh. Nguyen Iac dau IIen khI ra
quyeI dInh Ia: khng dua ra quyeI dInh neu co Iranh caI, baI
d ng. Quye I dInh hIe u qua khng duo c hinh Iha nh Iu nhu ng IIe ng
v Iay, ma hinh Ihanh Iu su xung dI gIua cac quan dIem IraI
nguoc, dI IhoaI, Iranh caI, chon Iua gIua cac y kIen khac nhau.
AIIred P. SIoan Iung noI nhu sau Irong mI cuc hop cac uy
ban cao cap cua cng Iy, Thua cac ngaI, II hIeu rang IaI ca
chu ng Ia o day de u d ng y vo I quye I dInh na y. Mo I nguo I co ma I
deu gaI dau Io y dng Iinh. SIoan noI IIep, Vay Ihi II de nghI
hoan cuc hop ve van de nay IoI Ian sau de IaI ca chung Ia co
IhoI gIan hIeu hon ve quyeI dInh, dng IhoI dua ra nhung Iranh
caI, baI dng ve no!.
SIoan Ia nguoI ra quyeI dInh Iheo Iruc gIac. ng Ia Iun nhan
manh su can IhIeI phaI kIem Ira cac y kIen so voI Ihuc Ie, cung
nhu su can IhIeI dam bao rang: khng khoI dau bang mI keI
NguoI ra quyeI dInh hIeu qua Iun coI cac Ihuoc do Iruyen
Ih ng Ia khng phu ho p. Ne u chu ng phu ho p Ihi co Ie nguo I Ia
khng ca n pha I dua ra m I quye I dInh mo I, ma ch Ia m I su dIe u
chnh ma IhI. Ca c Ihuo c do Iruye n Ih ng pha n a nh quye I dInh
cu a qua khu . Nhu ca u Iim ra m I Ihuo c do mo I cu ng ch ra ra ng
Ihuo c do cu nay da khng co n phu ho p nu a.
Ca ch I I nha I de xa c dInh nhu ng IIeu chua n, Ihuo c do phu ho p
Ia vIec Iim kIem cac phan hI nhu da Irinh bay o phan Iruoc, ch
Iuu y: day Ia nhung phan hI Iruoc khI ra quyeI dInh.
V du, Irong hau heI cac van de nhan su, cac su kIen duoc do
Iuo ng Iheo ca ch Irung binh, nhu: Iy Ie IaI na n Iao d ng Irung
binh, Iy Ie va ng ma I Irung binh cu a Ioa n b nhan vIen, Iy Ie nguo I
benh Irung binh Irong s mI Iram nhan vIen v.v... Tuy nhIen,
nha quan Iy hIeu qua co Ihe nhan ra rang anh Ia can mI Ihuoc
do khac. Nhung con s Irung binh, Iy Ie Irung binh co Ihe phu
ho p vo I m I cng Iy ba o hIe m, song chu ng hoa n Ioa n khng co
may y ngha Irong cac quyeI dInh ve gIa IrI nhan su.
Da s cac Iruong hop vang maI deu xay ra o mI phong ban
cu Ihe na o do . Da s IaI na n Iao d ng xa y ra Ia I m I, haI dIe m cu
Ihe Irong day chuyen san xuaI cua nha may. Ngay ca vIec nhan
vIen bI be nh va xIn ngh phe p cu ng ch Ia p Irung da s o ca c nhan
vIen nu, Ire, chua Iap gIa dinh. Do do cac quyeI dInh, cac hanh
d ng IIen quan de n nhan su du a Iren nhu ng con s Ih ng ke Irung
binh (v du: mI chIen dIch an Ioan Iao dng) se khng dem IaI
nhu ng ke I qua mong mu n.
Tim ra cac Ihuoc do Ihch hop, do do, khng phaI Ia mI baI
Ioan Ihng Ihuong, ma Ia mI nhan xeI, mI danh gIa ham chua
ruI ro.
326 327
duo c kch Ihch, Ia c d ng Ihuo ng xuyen. Tranh Iua n, ba I d ng,
nha I Ia khI bI ba I bu c pha I suy ngh, Iy Iua n, chnh Ia su Ia c
d ng I I nha I Ien o c Iuo ng Iuo ng cu a chu ng Ia.
Do do, nguoI ra quyeI dInh hIeu qua phaI chu dng I chuc
duo c nhu ng ba I d ng, Iranh Iua n. DIe u na y gIu p anh Ia co duo c
nhu ng quye I dInh du ng da n, nhu ng gIa I pha p Ihay Ihe kha c nhau
khI ra m I quye I dInh. D ng Iho I, Iranh Iua n nhu ng ba I d ng cu ng
Ia m Iang cuo ng kha nang sa ng Ia o, o c Iuo ng Iuo ng cu a chnh
nguoI ra quyeI dInh va cac cng su cua anh Ia. Cac baI dng va
Iranh caI nhung caI hop Iy Ihanh nhung caI dung dan, va Iu
nhung caI dung dan Iro Ihanh mI quyeI dInh hIeu qua.
NguoI ra quyeI dInh hIeu qua khng khoI dau bang gIa dInh
cho ra ng huo ng ha nh d ng na y Ia du ng, huo ng ha nh d ng kIa
Ia saI. Anh Ia cu ng khng cho ra ng TI du ng, nguo I kIa saI!.
Nguoc IaI, khoI dau phaI Ia su cam keI Iim ra Iy do IaI sao moI
nguoI IaI baI dng.
Nha qua n Iy hIe u qua hIe u ra ng Iun co nhu ng ke ng c va
nhung nguoI gay rac rI Iham gIa vao qua Irinh Iranh Iuan. Tuy
nhIen, nha qua n Iy hIe u qua khng ma c nhIen ba c bo nhu ng y
kIen IraI nguoc voI nhung dIeu ban Ihan anh Ia da Ihay Ia qua
ro ra ng, hIe n nhIen. Nguo c Ia I, nguo I co y kIe n ba I d ng pha I duo c
coI Ia nguo I Ihng mInh, co Iy Ir, ho dI de n ke I Iua n saI bo I vi ho
nhin Ihay mI Ihuc Ie khac, quan Iam den mI van de khac. Do
do, nha quan Iy hIeu qua phaI daI ra cau hoI, Neu quan dIem
cua nguoI nay (nguoI baI dng) Ia Ihng mInh, hop Iy Ihi anh Ia
da Ihay dIeu gi7. DIeu ma nha quan Iy hIeu qua quan Iam Iruoc
IIen Ia su Iha u hIe u. Ch sau do anh Ia mo I ngh de n vIe c aI du ng,
aI saI.
Iuan, sau do dI Iim cac su kIen... chung mInh va h Iro cho keI
Iuan ay. Tuy nhIen, ng Ia cung hIeu rang mI quyeI dInh dung
dan doI hoI phaI co nhung Iranh Iuan, baI dng Ihch hop.
Co ba Iy do chnh cho su can IhIeI cua nhung baI dng, Iranh
ca I khI ra quye I dInh. M I Ia , nhu ng ba I d ng Ia ca I duy nha I gIu p
nguo I ra quye I dInh khng Iro Iha nh Iu nhan cu a I chu c. M I
nguo I chu ng Ia de u mong mu n co duo c dIe u gi do Iu nguo I ra
quye I dInh, du nguo I do Ia I ng Ih ng hay ch Ia m I Iha nh vIen
quan Iy cap Ihap Irong mI I chuc. MoI nguoI deu IIn Iuong va
mong mu n co duo c nhu ng quye I dInh ma ho u ng h va ngh
rang Ia dung. Cach duy nhaI de IhoaI ra khoI nhung IhIen kIen
co san Ia phaI cho phep co su Iranh Iuan ky cang mI khI co baI
dng y kIen.
HaI Ia , nhu ng ba I d ng cung ca p nhu ng gIa I pha p Ihay Ihe kha c
nhau dIeu v cung can IhIeI Irong mI quyeI dInh. MI quyeI
dInh raI co Ihe se saI Iam, chang han co Ihe do hoan canh ben
ngoaI Ihay dI. KhI do neu da co san nhung gIaI phap Ihay Ihe
duo c ba n Io I Iu Iruo c, chu ng Ia se pha n na o gIa m IhIe u duo c Ia c
haI co Ihe xay ra!
Hon heI, nhung baI dng, Iranh caI Ia can IhIeI de Ihuc day
kha nang Iuo ng Iuo ng cu a chu ng Ia. De Iim ra Io I gIa I cho m I va n
de Ioa n ho c, nguo I Ia khng ca n de n o c Iuo ng Iuo ng. Tuy nhIen,
xe I de n Inh cha I khng cha c cha n cu a ra I nhIe u va n de ma nha
qua n Iy pha I d I dIe n, anh Ia se ca n nhu ng gIa I pha p sa ng Ia o
Irong vIe c Ia o ra nhu ng Iinh hu ng mo I. Ngha Ia ca n kha nang
Iuo ng Iuo ng m I ca ch hIe u va ca m nha n mo I me , kha c bIe I.
Kha nang Iuong Iuong khng phaI Ia co nhIeu Irong chung Ia,
song cu ng khng pha I Ia m I dIe u gi qua hIe m hoI, ne u nhu no
328 329
Nguo c Ia I, co nhu ng dIe u kIe n ma chu ng Ia co Ihe Ia c quan, hy
vong rang chung se Iu Iu n Ihoa ngay ca khI chung Ia khng
Ia m gi ca . Ne u cau ho I: Tinh hinh se ra sao ne u chu ng Ia khng
Ia m gi ca 7, co cau Ira Io I Ia : Khng sao, mo I chuye n se Iu n
Ihoa, Ihi II hon heI Ia khng nen can IhIep gi ca. Ngay ca khI
Iinh hinh du xa u nhung khng quan Iro ng va gay a nh huo ng
dang ke Ihi cung khng nen can IhIep.
Co Ie I co nha quan Iy nao hIeu duoc dIeu nay. Trong Iinh
hu ng kho khan ve Ia I chnh, m I nha kIe m soa I yeu ca u ca I gIa m
chI ph. ng Ia bIeI rang, nhung chI ph khng kIem soaI nI da
pha n na m o ca c khau ba n ha ng va phan ph I, Iu do n Iu c ca I
gIa m chI ph o nhu ng khau na y. Tuy nhIen, cu ng Iu c do ng Ia
cung c gang sa IhaI haI, ba nhan vIen Ion IuI o mI b phan
kha c, dang hoa I d ng binh Ihuo ng. Ro ra ng c ga ng na y khng
dem IaI Ihay dI nao dang ke ve chI ph. KhI moI chuyen qua dI,
nguoI Ia se som quen rang vIec caI gIam chI ph cua nguoI kIem
soa I na y da cu u cng Iy, ma ch nho de n vIe c ng Ia da qua na ng
Iay vo I nhu ng nhan vIen I I nghIe p kIa. Quan Io a khng xe I xu
nhung vu caI va nho nhaI cau noI Irong IuaI La Ma cach day
ga n 2.000 nam va n co n he I su c du ng da n. Va co Ie ra I nhIe u nguo I
ra quyeI dInh Irong chung Ia van can phaI hoc IaI dIeu nay.
DaI da s cac quyeI dInh deu nam gIua haI IhaI cuc noI Iren
cu a va n de : va n de khng Iu no se n Iho a, song no cu ng khng
dI vao Iinh Irang II Ie nhaI. Co hI Ia co, song ch Ia co hI caI
IhIen Iinh hinh hon Ia co hI Ihay dI, Iam moI IhaI su. NoI cach
kha c, cho du khng ha nh d ng Ihi chu ng Ia (va I chu c) va n cu
I n Ia I, song ne u ha nh d ng Ihi... mo I chuye n se I I hon.
Nhu va y, m I nguo I ra quye I dInh hIe u qua so sa nh ca c n Iu c
va ru I ro cu a vIe c ha nh d ng va khng ha nh d ng. Khng co m I
TaI mI van phong IuaI, mI IuaI su moI vao nghe Iruoc IIen
duoc gIao cho vIec chuan bI bao chua cho... khach hang cua IuaI
su dI Ihu cua minh Irong vu an. Day Ia mI cach dao Iao raI
hIeu qua cho cac IuaI su Ire, gIup ho khng khoI dau bang vIec
Iuyen b , TI bIe I Ia I sao Io I ba o chu a cu a II Ia du ng, ma pha I
bang vIec suy ngh ve ben dI phuong, nhung Iy Ie, Iap Iuan cua
ho. Bang cach nay, nguoI IuaI su co Ihe Ihay nhung IoI bao chua
nhu Ia nhung gIaI phap Ihay Ihe nhau, Iu do hIeu ro hon ve vu
a n va co Ihe gIa nh Iha ng Io I khI Iranh Iu ng Iruo c Io a (Iu c Ia ca I
Iruoc Ioa Iam sao de gIaI phap Ihay Ihe cua minh duoc nhIeu
nguo I d ng Iinh hon!).
M I quye I dinh co Ih I su c n Ihie I khng?
MI cau hoI quan Irong nua ma nguoI ra quyeI dInh can hoI
Ia: QuyeI dInh nay co IhaI su can IhIeI khng7. NoI cach khac,
Irong cac gIaI phap Ihay Ihe cua mI quyeI dInh, se Iun co mI
gIaI phap Ia khng Iam gi ca.
M I quye I dInh cu ng gI ng nhu m I cu c pha u Ihua I, m I su
can IhIep vao he Ihng, va do do, dI kem voI ruI ro he Ihng se
bI sc. Vi Ihe, phaI IoaI Iru cac quyeI dInh khng IhaI su can
IhIeI, cung nhu phaI han che II da nhung cuc gIaI phau khng
can IhIeI dI voI benh nhan vay. Can ra mI quyeI dInh khI Iinh
hinh cha c cha n se xa u dI ne u chu ng Ia khng Ia m gi ca . DIe u Iuong
Iu cu ng xa y ra vo I ca c co h I: ne u m I co h I Ia quan Iro ng va co
nguy co bIe n ma I ne u ba n khng ha nh d ng, Ihi ba n ca n ha nh
d ng va Ihay d I m I ca ch nhanh cho ng.
330 331
Tuy nhIen, nha quan Iy cung khng Ihe quyeI dInh vI va Iru
phI da IhaI su hIeu ro ve quyeI dInh. Nhu baI ky mI con nguoI
co Iy Ir na o, anh Ia pha I ho c ca ch quan Iam de n ca I ma SocraIes
Iu ng go I Ia vI Iha n sa ng Ia o cu a ng. Do Ia IIe ng no I Iu n I Iam
con nguoI, keu goI chung Ia Hay can Ihan. DI khI, chung Ia
dung IaI khng Iam dIeu gi do khng phaI vi dIeu ay kho khan
hay gay baI dng, ma ch vi Iu chung Ia cam Ihay co dIeu gi do
khng n ma khng bIeI IaI sao. TI Iun dung IaI mI khI moI
chuyen co ve vuoI qua su Iap Irung Ia phuong cham cua mI
nguo I ra quye I dInh hIe u qua ma II co dIp quen bIe I. Tuy nhIen,
m I nguo I ra quye I dInh hIe u qua khng bao gIo cho do I qua Iau,
cu ng Ia m Ia va I nga y hoa c va I Iua n ma IhI. Ne u khI do va n khng
co gi ro rang Ihi anh Ia se hanh dng, du ban Ihan co cam Ihay
IhoaI maI hay khng.
Nhu chu ng Ia de u bIe I, nguo I Ira Iuong cho nha qua n Iy khng
phaI de anh Ia Iam dIeu gi anh Ia Ihch, ma de Ihuc hIen nhung
nhIem vu duoc gIao mI cach dung dan, da s Ia bang vIec dua
ra cac quyeI dInh hIeu qua.
KeI qua Ia vIec ra quyeI dInh khng con duoc han che Irong
s I ca c nha qua n Iy ca p cao nu a. Theo ca ch na y hoa c ca ch kha c,
Ia I ca nhu ng nguo I Iao d ng IrI Ihu c Irong I chu c de u co Ihe Iro
Iha nh nhu ng nguo I ra quye I dInh, hoa c Iham gIa Ich cu c, vo I vaI
Iro dc Iap vao qua Irinh ra quyeI dInh. Ngay nay, ra quyeI dInh
da Iro Iha nh m I cng vIe c binh Ihuo ng, m I cng vIe c ha ng nga y
cu a m I b pha n Irong ca c I chu c co quy m Io n. Kha nang dua
ra cac quyeI dInh hIeu qua cang Iuc cang Iro nen quyeI dInh dI
voI kha nang Iam vIec hIeu qua cua nguoI Iao dng IrI Ihuc, I ra
Ia dI voI nguoI o nhung vI Ir co Irach nhIem.
cng Ihu c ba I bIe n cho m I quye I dInh du ng da n o day. Tuy nhIen
co nhu ng huo ng da n nhu sau:
h Ba n pha I ha nh d ng ne u nhin chung ca c Io I ch vuo I hon ca c
chI ph va ruI ro.
h Ba n co Ihe ha nh d ng hay khng ha nh d ng, song khng
duo c Iho a hIe p, hay co nhu ng ha nh d ng nu a vo I.
Bay gIo Ihi chu ng Ia da co Ihe sa n sa ng ra quye I dInh. Ca c yeu
cau cu Ihe cua quyeI dInh, cac gIaI phap Ihay Ihe, ruI ro va IoI
ch deu da duoc xem xeI Ihau dao. MoI Ihu deu ro rang, ke ca
huo ng da n ha nh d ng sa p Io I. M I quye I dInh duo ng nhu da xua I
hIen Iruoc maI chung Ia. Nhung ngay vao IhoI dIem nay, da s
quye I dInh Ia I bIe n ma I: b ng nhIen nguo I Ia Iha y nguy co quye I
dInh se khng de da ng va duo c mo I nguo I cha p nha n. Ro ra ng,
de co m I quye I dInh, khng ch ca n su pha n xe I, da nh gIa ma
co n ca n ca Io ng can da m. Cau nga n ngu Ihu c da ng da Ia I co
Ihe duo c a p du ng o day: pha n Io n ca c quye I dInh hIe u qua de u
khng duo c Io ng da s mo I nguo I, chu ng de u co ve kho khan khI
Ihuc hIen.
Va o Iu c na y, nha qua n Iy hIe u qua khng duo c da u ha ng ba ng
vIec noI, Vay Ihi chung Ia hay nghIen cuu IaI mI Ian nua do
Ia ca ch cu a nhu ng ke he n nha I. Truo c nhu ng yeu ca u nghIen
cu u, dIe u Ira Ia I Iinh hinh, nha qua n Iy da I cau ho I: Dau Ia Iy
do de IIn rang mI cuc nghIen cuu moI se cho keI qua gi moI
me hon7 Va neu keI qua Iim Ihay Ia moI me Ihi IIeu no co IIen
quan gi de n va n de cu a chu ng Ia hay khng7 Cau Ira Io I se
Ihuo ng Ia Khng, va duong nhIen nha qua n Iy se khng cho
phep dIeu Ira, nghIen cuu Ihem gi ca dIeu do ch Iam Iang ph
IhoI gIan ma IhI.
332 333
1iNH HOA UA N 1ii CU A LiUCi8i GiAO 1iL l HiL U UA
Giao Iie p la nh n Ihu c, ky vo ng va yeu c u
Ngay xua co mI cau d: neu Irong rung co mI caI cay d
xung va khng co aI o quanh do nghe Ihay Ihi IIeu co In IaI
mI am Ihanh Irong rung khng7 Chung Ia nay deu bIeI cau Ira
Io I Ia khng. Co nhu ng so ng am, song vi khng co aI ca m nha n
chu ng nen khng he co am Ihanh. m Ihanh duo c Ia o ra Iu nha n
Ihuc. O day, am Ihanh chnh Ia gIao IIep.
Cau d nay co ve da nham, song suc am ch cua no IaI raI Ion.
Truoc IIen, dIeu nay co ngha Ia chnh nguoI nhan moI Ia nguoI
d I Ihoa I, gIao IIe p. Nguo I kho I su gIao IIe p Ihu c ra khng Ihe gIao
IIep neu khng co aI Iang nghe anh Ia. KhI ay IoI noI cua anh Ia
ch con Ia mI IIeng n ma IhI.
Trong Iac pham Phaedo cu a PIaIo chuyen Iua n so m nha I ve
Ihua I hu ng bIe n SocraIes da ch ra ra ng khI no I chuye n vo I nguo I
kha c, ca n su du ng nhu ng Iu ngu quen Ihu c vo I kInh nghIe m cu a
ho , cha ng ha n no I chuye n vo I nguo I Iho m c Ihi pha I du ng nhu ng
Iu ngu ... cu a nga nh m c. No I ca ch kha c, gIao IIe p ch co Ihe Iha nh
cng khI su du ng ngn ngu cu a nguo I nha n ma IhI. Tu ngu khI
gIao IIe p pha I du a Iren kInh nghIe m cu a nguo I nghe; vIe c gIa I Ihch
cac Iu ngu va khaI nIem moI Ihuong I khI Ihanh cng. Don gIan
Ia boI vi dIeu nay vuoI qua kha nang nhan Ihuc cua ho. Du voI
ba I cu phuong IIe n gIao IIe p na o, cau ho I da u IIen da I ra pha I Ia :
IIe u vIe c gIao IIe p na y co na m Irong pha m vI nha n Ihu c cu a nguo I
nhan gIao IIep hay khng7
Con nguo I hIe m khI nha n ra nhu ng chIe u kch kha c nhau cu a
mI su vaI, hIen Iuong. Do do, mI dIeu co Ihe hoan Ioan sang
Io va de hIe u d I vo I chu ng Ia co Ihe Ia o ra nhu ng nha n Ihu c hoa n
I8.
G!^ J!LI I!LI QI^
V
ao IhoI ky The chIen Ihu I, nguoI Ia con phaI ban Iam voI
va n de gIao IIe p Irong ca c I chu c. Nhu ng con nguo I Iho I do
chac khng sao Iuong Iuong ra duoc Iinh Irang Ihua IhaI cac
phuong IIen Iruyen Ihng daI chung ma chung Ia dang co hIen
nay. Nga y nay chu ng Ia da co ra I nhIe u n Iu c IIen quan de n vIe c
caI IhIen va phaI IrIen gIao IIep mI van de Irung Iam dI voI
ca nhu ng nguo I dI ho c va dI Ia m Irong Ia I ca ca c Inh vu c: Iu kInh
doanh, quan su , de n ha nh chnh cng, be nh vIe n, Iruo ng da I ho c,
nghIen cu u... Cha ng co Inh vu c na o ma nguo I Ia Ia I co Ihe n Iu c
va quyeI Iam hon vIec phaI IrIen gIao IIep Irong cac I chuc Ion
hIe n da I. Tuy nhIen duo ng nhu gIao IIe p Ihu c su Ihi va n cu IhIe u!
Chu yeu qua nhung saI Iam ma chung Ia da bIeI bn nen Iang
cua gIao IIep nhu sau:
h GIao IIep Ia nhan Ihuc
h GIao IIep Ia ky vong
h GIao IIep Iao ra yeu cau
h GIao IIep va Ihng IIn khac bIeI, IraI nguoc nhau, Iuy nhIen
IaI phu Ihuc Ian nhau
334 335
Nhung nguoI bIen Iap bao ch deu de nhan Ihay rang nguoI
do c ra I hay chu y de n nhu ng ma u IIn Iu c nga n, Ihuo ng khng
may IIen quan, dung de Iap day cac ch Irng Irong mI Irang
ba o na o do . Co Ie chu ng ch duo c do c va nho de n I hon nhu ng
Iua baI bao ve cac Iham hoa ma IhI! Ly do chnh Ia nhung mau
Ihng IIn v Ihuo ng v pha I na y khng de ra ba I cu yeu ca u na o
d I vo I nguo I do c ca . DIe u do Ia I Ia m cho chu ng de duo c nho de n
nha I!
No I ca ch kha c, gIao IIe p Ia o ra nhu ng yeu ca u. No Iun do I ho I
nguoI nhan phaI Iro Ihanh mI aI do, Iam hoac IIn vao mI dIeu
gi do. GIao IIep Iao ra dng Iuc. Neu gIao IIep phu hop voI khaI
vo ng, gIa IrI hay mu c IIeu cu a nguo I nha n Ihi gIao IIe p do Iro nen
co su c ma nh Io Io n. Nguo c Ia I, gIao IIe p se bI Iu ch I Iha ng Ihu ng.
TaI nhIen, khI daI suc manh II da, gIao IIep se dem IaI su
chuyen dI ve Inh cach, gIa IrI, nIem IIn, khaI vong v.v... Tuy
nhIen, dIeu nay hIem khI xay ra, va no doI hoI su hy sInh nhaI
dInh. Trong Tan Uo c, Chu a da pha I Ia m cho SauI bI mu Iruo c khI
khIen ng nay Iro Ihanh Ihanh PauI.
Giao Iie p va Ihng Iin
GIao IIe p Ia nha n Ihu c, co n Ihng IIn Ia IogIc. Thng IIn khng
mang y ngha gi, no mang Inh kha ch quan, Ia nh Iu ng v ca m.
Thng IIn ca ng duo c gIa I pho ng kho I nhu ng ye u I mang Inh chu
quan nhu Iinh cam, gIa IrI, ky vong va nhan Ihuc Ihi cang Iro
nen da ng IIn ca y.
Thng IIn Iun bao ha m gIao IIe p. Thng IIn Iun duo c ma
ho a, do do de Ihng IIn co Ihe duo c IIe p nha n va su du ng, nguo I
Ioa n kha c d I vo I nguo I kha c. Ha y nho Ia I cau chuye n ngu ngn
ve Ihay boI xem voI mI an du ve gIao IIep: se khng co gIao
IIep Ihuc su Ihanh cng chung nao ma chung Ia chua Ihe hIeu
duoc nguoI nhan gIao IIep Ihuc su Ihay,hIeu gi, va IaI sao.
M I nguyen Ia c Ia chu ng Ia se ch nha n Ihu c, nghe va nhin Iha y
duo c nhu ng gi chu ng Ia mong mu n ma IhI. Thu c ra vIe c chu ng
Ia khuo c Iu nhu ng gi khng duo c ky vo ng khng he Ia dIe u
quan Irong nhaI nhu cac sach vo ve gIao IIep Irong kInh doanh
Ihuo ng no I. DIe u Ihu c su quan Iro ng o day Ia vIe c nhu ng gi khng
duo c ky vo ng Ihi se khng bao gIo duo c ghI nha n Irong gIao IIe p.
TraI IaI, chung hoan Ioan bI phoI Io; hoac bI hIeu nham (nghe
nha m, Iha y nha m) nhu Ia nhu ng dIe u dang duo c ky vo ng.
Tu duy con nguo I Iun c ga ng ke I ho p nhu ng a n Iuo ng va
d ng Iu c va o Irong m I khung ky vo ng. Tu duy con nguo I Iun
co xu huong chng IaI nhung gi Iam Ihay dI no; cu Ihe Ia vIec
nha n Ihu c duo c nhu ng gi khng duo c ky vo ng va khng nha n
Ihuc nhung gi da duoc ky vong. TaI nhIen chung Ia co Ihe dua
ra IoI canh bao dI voI Iu duy con nguoI, rang caI ma ho nhan
Ihuc duoc Ia IraI nguoc voI caI ma ho ky vong. Tuy nhIen, dIeu
na y do I ho I Iruo c he I Ia vIe c chu ng Ia pha I hIe u duo c dIe u ky vo ng
nha n Ihu c Ia gi; sau do Ia m I da u hIe u khng Ihe Ia m Ia n cho
bIeI do Ia su khac bIeI mI cu sc Iam pha vo Inh IIen Iuc.
Do do Iruo c khI gIao IIe p chu ng Ia pha I bIe I dIe u ma nguo I nha n
gIao IIe p ky vo ng se duo c nghe, duo c Iha y. Nho do , chu ng Ia mo I
co Ihe bIe I duo c IIe u gIao IIe p co phu ho p vo I ky vo ng hay khng,
hoa c khI na o ca n co m I da u hIe u kha c bIe I de da nh Ihu c nguo I
nha n, gIu p anh Ia hIe u duo c ra ng dIe u khng duo c ky vo ng da
xuaI hIen (Irong gIao IIep).
336 337
Nhung ch nghe khng cu ng se khng hIe u qua . Truo ng Quan
he nhan su o LIIon Mayo, 40 nam Iruo c day, da nha n ra su Iha I
ba I cu a phuong pha p gIao IIe p Iruye n Ih ng, va do do ho de nghI
m I gIa I pha p Ihay Ihe Ia Ia ng nghe Irong gIao IIe p. Cu Ihe , Ihay
vi ba I da u ba ng nhu ng dIe u ma nha qua n Iy mong mu n da I
duo c, nha qua n Iy ca n Iim hIe u xem ca p duo I mu n bIe I gi, quan
Iam de n ca I gi... De n nga y nay, cng Ihu c na y va n duo c cha p nha n,
du khng pha I Iu c na o cu ng duo c Ihu c ha nh nghIem Iu c, Irong
quan he nhan su .
Ta I nhIen, Ia ng nghe Ia m I dIe u kIe n IIen quye I Irong gIao IIe p.
Tuy nhIen, ch Ia ng nghe IhI Ia chua du . La ng nghe bao ha m
gIa dInh rang cap Iren hIeu duoc nhung gi cap duoI noI voI ng
Ia, Iuc Ia nhan vIen cap duoI cung co Ihe gIao IIep. Tuy nhIen,
kho co Ihe Iha y Iy do Ia I sao nhan vIen ca p duo I Ia I pha I Ia m dIe u
ma ca p Iren cu a ho khng Ihe Ia m. Tha I su ma no I, khng co Iy
do nao de gIa dInh dIeu nay ca.
Tha I ba I cu a phong ca ch gIao IIe p Iheo kIe u Iu Iren xu ng khng
he Ia m gIa m Ia m quan Iro ng cu a nhu ng n Iu c vIe I va no I ro ra ng,
cu Ihe , hay cu a vIe c du ng ngn ngu cu a nguo I nghe Ihay vi nguo I
noI Irong khI gIao IIep. GIao IIep can phaI Iu duoI Ien, Iuc Ia
ba I da u Iu nguo I nha n gIao IIe p chu khng pha I Ia nguo I pha I ra
gIao IIep. Tuy nhIen, Iang nghe ch Ia xuaI phaI dIem ma IhI.
NhIeu Ihng IIn hon, Ihng IIn chnh xac hon cung khng gIaI
quyeI duoc Iron ven cac van de nay sInh Irong gIao IIep, khng
Ia p da y duo c khoa ng Ir ng Irong gIao IIe p. Nguo c Ia I, ca ng nhIe u
Ihng IIn Ihi khoa ng Ir ng na y Ia I ca ng Io n, do do nhu ca u ve
gIao IIep hIeu qua cung Iang Iheo.
nhan Ihng IIn phaI bIeI va hIeu cac quy Iac ma hoa noI Iren.
DIeu nay doI hoI mI su Ihoa Ihuan nao do Iu Iruoc, Iuc Ia gIao
IIe p.
NoI cach khac, gIao IIep khng phu Ihuc vao Ihng IIn. GIao
IIe p Iha nh cng nha I Ia nhu ng kInh nghIe m duo c chIa se , khng
he ca n co IogIc Irong qua Irinh na y. Nha n Ihu c co Ia m quan Iro ng
cao hon Ihng IIn.
Tu Iren xu ng hay Iu duo i len
Nhu vay, IIeu kIen Ihuc va kInh nghIem co Ihe gIup chung Ia
ve gIao IIe p Irong I chu c duo c khng7 Cu Ihe hon, IIe u chu ng co
Ihe gIup chung Ia Ihay duoc nhung Iy do IhaI baI cua gIao IIep,
d ng Iho I hIe u duo c nhu ng dIe u kIe n ca n IhIe I cho gIao IIe p Iha nh
cng hay khng7
Trong nhIeu Ihe ky, nguoI Ia Iun c gang gIao IIep Iheo kIeu
Iu Iren xung duoI. Tuy nhIen, cach gIao IIep nay khng hIeu
qua du ban co c gang den dau dI nua; don gIan boI vi no Iap
Irung va o dIe u chu ng Ia mu n no I Iu c Ia vo I gIa dInh ra ng nguo I
noI Ia nguoI Ihuc hIen gIao IIep.
DIe u na y khng he co ngha Ia ca c nha qua n Iy khng ca n
chu y de n Inh chnh xa c, ro ra ng cu a nhu ng dIe u ho sa p no I
hay vIe I ra. Hoa n Ioa n khng pha I nhu va y. DIe u na y ch co
ngha Ia ca ch no I ch co Ihe hinh Iha nh sau khI chu ng Ia da bIe I
duo c dIe u chu ng Ia mu n no I. Ca ch no I phu ho p khng Ihe duo c
Iim Iha y qua vIe c no I vo I Iu c Ia vIe c gIao IIe p Iheo kIe u Iu
Iren xu ng duo I.
338 339
Se khng co gIao IIe p ne u nguo I Ia coI no Ia ca I gi do dI chuye n
Iu II sang anh. GIao IIep ch hIeu qua gIua moI nguoI Irong
chu ng Ia. Trong m I I chu c, gIao IIe p khng pha I Ia m I
phuong IIen ma Ia mI phuong Ihuc. Day co Ihe coI Ia baI hoc
cua nhung IhaI baI Irong gIao IIep, Ia Ihuoc do cua nhu cau gIao
IIe p.
Qua n Iri Iheo mu c Iieu
Quan IrI Iheo muc IIeu Ia mI dIeu kIen IIen quyeI de co duoc
gIao IIep hIeu qua. DIeu nay doI hoI cap duoI phaI suy ngh Ihau
da o va Irinh Ien ca p Iren m I ke I Iua n ve vIe c anh Ia co Ihe do ng
gop gi cho I chuc,b phan, co Ihe hoan Ihanh va chIu Irach
nhIem ve cng vIec gi.
DIe u ma nhan vIen ca p duo I neu Ien no I Iren Ihuo ng I khI gI ng
voI yeu cau va ky vong cua cap Iren. Muc IIeu cua baI Iap nay Ia
Iap Irung vao va neu baI ra nhung khac bIeI ve nhan Ihuc gIua
cap Iren va cap duoI. Nhan ra duoc rang nguoI Ia co Ihe nhin
m I Ihu c Ie hoa n Ioa n Iheo nhu ng ca ch kha c nhau Ia gi ne u khng
phaI Ia gIao IIep.
Quan IrI Iheo muc IIeu cung cap cho nguoI nhan gIao IIep (o
day Ia nguo I nhan vIen ca p duo I) co h I IIe p ca n nhu ng kInh
nghIem gIup nguoI nay hIeu ro van de. Cu Ihe, anh Ia Ihay duoc
Ihuc Ie cua qua Irinh ra quyeI dInh, cac van de uu IIen, su Iua
chon gIua dIeu aI do mun Iam va caI ma Iinh hinh doI hoI, va
Iren he I, Ia Ira ch nhIe m cu a m I quye I dInh. Ra I I khI anh Ia nhin
van de gIng nhu cap Iren, Iuy nhIen qua gIao IIep anh Ia co Ihe
Iha y duo c Inh cha I phu c Ia p cu a Iinh hinh, va Iha y ro Inh phu c
Iap nay khng he do cap Iren Iao ra ma Ia do Ihuc Ie doI hoI.
Cac v du neu ra Irong chuong nay deu nham mInh hoa mI
keI Iuan cua chung II: gIao IIep doI hoI kInh nghIem duoc chIa
se . Ke I Iua n na y co duo c Iu nhu ng kInh nghIe m (da s Ia Iha I ba I)
Irong gIao IIe p cu a chu ng II, cu ng nhu Iu nhu ng nghIen cu u,
h I Iuo ng, nha n Ihu c v.v...
340 341
1iNH HOA UA N 1ii CU A LiUCi8i 1HUA1 LANH LAO
dao co suc huI v cung Ion (HIIIer chang han) song ho IaI gay ra
nhIeu dau kh va Iac haI cho moI nguoI.
Kha nang Ia nh da o hIe u qua khng phu Ihu c va o su c ha p da n,
Ihu hu I, II cu n. Nhu ng nha Ia nh da o ma khng aI co Ihe phu
nha n Ia khng Iha nh cng nhu T ng Ih ng LIsenhower, Th ng
che MarshaII, hay T ng Ih ng Truman chua bao gIo Ia nhu ng con
nguoI Iao ra suc huI ca nhan dI voI nguoI khac. Thuc ra, chnh
pha m cha I Ihu hu I, II cu n nguo I kha c dI khI Ia I... Ia m ho ng
nha Ia nh da o, Ia m cho anh Ia ke m IInh hoa I, qua IIn Iuo ng va o
Inh khng Ihe saI cua minh, khuoc Iu moI Ihay dI va dIeu
chnh. Cac nha dc IaI xua nay Irong IIch su Ihe gIoI chnh Ia
nhung v du dIen hinh cho kha nang nay. Cac nghIen cuu IIch
su, chang han, da ch ra rang ch co caI cheI som cua AIexander
DaI de moI cuu ng Ia IhoaI khoI nhung IhaI baI chac chan sau
do ma IhI!
Thu c su , Inh ca ch II cu n, ha p da n nguo I kha c khng Ia m I
da m ba o cho hIe u qua cu a nha Ia nh da o. Va cu ng khng co nhu ng
caI goI Ia cac pham chaI cua nha Ianh dao hay Inh cach Ianh
dao. Thuc Ie da cho Ia raI nhIeu v du chung mInh ve nhung
dIe u na y.
Cng vie c, Ira ch nhie m va su In nhie m da I duo c
Va y kha nang Ia nh da o Ia gi7 Da u IIen, do chnh Ia Iao d ng,
Ia Ia m vIe c dIe u da duo c chnh nhu ng nha Ia nh da o ra I co su c
Ihu hu I, II cu n nha c dI nha c Ia I: Iu Ceasar de n Iuo ng MacArIhur
hay Iuo ng MonIgomery; hoa c nha qua n IrI AIIred SIoan cu a cng
Iy GM.
I.
JII^J I^!I ^
T
huaI Ianh dao hIen nay dang Ia dIeu gi do raI IhoI Ihuong.
Chu ng II de nghI ca c ng I chu c m I semInar ve ca ch re n
Iuye n de Iro nen m I nha Ia nh da o cu n hu I, Iha nh cng pho
chu IIch phu Ira ch nhan su cu a m I ngan ha ng Io n no I he I su c
nghIem Iuc voI II qua dIen IhoaI!
Da co qua nhIeu sach vo, hI Ihao noI ve cac pham chaI can
co cua mI nha Ianh dao. Duong nhu moI CLO deu can phaI Iam
sao de Iro Iha nh m I vIen Iuo ng hay m I nghe s kIe u LIvIs PresIey
Ihuc Ihu.
Ta I nhIen, Ia nh da o Ia quan Iro ng. Song Ia nh da o khng he Ia
nhu ng ca I ma hIe n nay nhIe u nguo I dang rao gIa ng, khng he
IIen quan de n nhu ng Ihu nhu ca c pha m cha I Ia nh da o hay su c
Ihu hu I, II cu n. Nguo c Ia I day Ia cng vIe c nha I nhe o, Ia nh Iu ng,
bun chan, voI ban chaI Ia vIec hoan Ihanh cng vIec, Ia Ihanh
Ich.
Truo c he I, Ia nh da o khng pha I Ia ca I gi do ma con nguo I mong
da I de n. La nh da o ch Ia phuong IIe n, va do do , Ia nh da o huo ng
Io I mu c IIeu gi chnh Ia m I va n de c I Io I. Co ra I nhIe u nha Ia nh
342 343
1iNH HOA UA N 1ii CU A LiUCi8i 1HUA1 LANH LAO
nang Iu c cu a ca p duo I. Nha Ia nh da o hIe u qua mong mu n co
duoc nhung cng su IaI ba, anh Ia Iim kIem, dng vIen, khuyen
khch va Ihu c su Iu ha o ve ho . ChIu Ira ch nhIe m sau cu ng ve mo I
I I Ia m cu a ca p duo I, nha Ia nh da o coI Iha nh cng cu a ho Ia Iha nh
cng cu a chnh anh Ia, chu khng pha I Ia m I nguy co, de do a
d I vo I vI Ir Ia nh da o. Nha Ia nh da o co Ihe kIeu cang nhu
MacArIhur, hay khIem I n nhu ca c T ng Ih ng LIncoIn va
Truman, song ca ba nguo I na y de u mong mo I co duo c nhu ng c ng
su d c Ia p, co kha nang xung quanh ho .
Nha Ianh dao hIeu qua hIeu va nhin Ihay ruI ro sau: nhung
nguo I co kha nang Ihuo ng co ca ... Iham vo ng. Tuy nhIen, ru I ro
na y Ia qua nho so vo I ru I ro... co ca c c ng su ngu d I, Ia m Ihuo ng.
Su Ien an Ion nhaI danh cho nha Ianh dao Ia khI ho khIen cho I
chuc sup d va IhaI baI ngay sau khI ho ra dI hay qua doI. Nha
Ianh dao hIeu qua bIeI rang nhIem vu Ion nhaI cua Ianh dao Ia
Iao ra nang Iuc va Iam nhin cho moI nguoI.
Yeu cau cuI cung cua kha nang Ianh dao Ia vIec gIanh duoc
Io ng IIn. Khng co In nhIe m Ihi khng co nhu ng nguo I dI Iheo;
ma dInh ngha duy nha I cu a nha Ia nh da o Ia m I nguo I co nhu ng
nguo I dI Iheo. TIn Iuo ng va o m I nha Ia nh da o khng co ngha
Ia yeu me n, hay d ng y vo I anh Ia. TIn Iuo ng co ngha Ia IIn ra ng
nha Ia nh da o Ihu c su no I nhu ng dIe u anh Ia ngh su chnh Iru c
cu a nguo I do . Ha nh d ng va nIe m IIn cu a nha Ia nh da o pha I nha I
qua n, hay I ra Ia Iuong ho p nhau. Kha nang Ia nh da o hIe u qua
khng he du a Iren pha m cha I Ihng mInh, ma du a Iren Inh nha I
qua n.
Sau khI II no I he I Ia I ca nhu ng dIe u Iren qua dIe n Ihoa I vo I vI
pho chu IIch phu Ira ch nhan su no I Iren, co m I khoa ng Im Ia ng
Nen mong cua kha nang Ianh dao hIeu qua Ia vIec suy ngh va
xay du ng su me nh cho I chu c. Nha Ia nh da o da I ra ca c mu c IIeu,
ca c Ihu Iu uu IIen, Ia p ra va duy Iri ca c IIeu chua n. Ta I nhIen dI
khI ng Ia cung can Ihoa hIep, voI y Ihuc rang nguoI Ia khng
Ihe kh ng che va dIe u khIe n Ia I Iha y mo I Ihu Iren do I (ch co ca c
nha dc IaI Ia mac phaI ao Iuong nay ma IhI). Tuy nhIen Iruoc
mI Ihoa hIep, nha Ianh dao cung can suy ngh ve vIec caI gi Ia
du ng da n va duo c mong do I. No I m I ca ch hinh a nh, nha Ia nh
dao phaI Ia nguoI dan duong, nguoI IhI Ien hIeu ken xung Iran
cho I chu c.
CaI phan bIeI nha Ianh dao dung dan va nha Ianh dao saI Iam
chnh Ia muc IIeu cua ho. VIec cac Ihoa hIep voI nhung han che
Ihuc Ie (ve chnh IrI, kInh Ie v.v...) co Iuong hop hay khng voI
ca c mu c IIeu de ra se quye I dInh Inh hIe u qua cu a nha Ia nh da o.
Tuong Iu, vIec nha Ianh dao co Irung Ihanh voI cac IIeu chuan
cI IoI hay khng (Ihe hIen Irong cach cu xu cua ng Ia chang
han), hay de dang roI bo chung; se quyeI dInh vIec ng Ia co
nhung nhan vIen Ihuc su Irung Ihanh va nhIeI huyeI hay khng!
HaI Ia , nha Ia nh da o pha I coI Ia nh da o Ia Ira ch nhIe m, chu khng
phaI chuc Iuoc hay Ihu bac Iren duoI, dac quyen dac IoI. KhI co
van de xay ra (chuyen duong nhIen), ho khng Iim cach quy II
cho nguo I kha c. Ne u WInsIon ChurchIII Ia m I v du dIe n hinh ve
Ihua I Ia nh da o Ihng qua vIe c xay du ng ca c su me nh va mu c IIeu
ro ra ng Ihi Ih ng che MarshaII, T ng Iham muu Iruo ng quan d I
My Irong The chIe n Ihu II, Ia I Ia dIe n hinh cho kha nang Ia nh da o
Ihng qua Irach nhIem.
Cung chnh boI vi nha Ianh dao hIeu rang anh Ia chIu Irach
nhIe m sau cu ng va cao nha I, anh Ia khng e de , Io nga I Iruo c
344 345
1iNH HOA UA N 1ii CU A LiUCi8i CA C NGULN 1A C CA i 1iL N
20.
C^C !GIYL! J^C C^! J!L!
T
a I ca ca c ba c s de u da Iu ng co dIp chu ng kIe n nhu ng su h I
phu c m I ca ch ky dIe u cu a be nh nhan. Do chnh Ia nhu ng
con be nh Iha p Iu nha I sInh, b ng nhIen h I phu c m I ca ch hoa n
Ioa n ba I ngo , hoa c do m I IIe u pha p Iam Iy , hoa c do m I che d
an u ng hay ngh ngoI na o do ... Khng aI ch I ca I su I n Ia I cu a
nhu ng phe p ma u na y, hay coI chu ng Ia phI khoa ho c ca . Nhung
cu ng khng aI dua nhu ng Iruo ng ho p na y va o ca c sa ch vo y khoa
de da y cho sInh vIen! Don gIa n chu ng Ia nhu ng Iruo ng ho p ngoa I
Ie , kho co kha nang Ia p Ia I, khng Ihe da y va ho c nhu nhu ng ca
be nh Iy Ihng Ihuo ng duo c. Da I da s ca c Iruo ng ho p be nh hIe m
ngheo Ihi van deu co keI cuc gIng nhau (benh nhan Iu vong)
ma IhI.
Ca i Iie n nhu la m I Ihu c ha nh
Tuong Iu, day do van co nhung caI IIen, nhung phaI mInh Ia
keI qua cua mI khoanh khac Ioe sang cua IhIen IaI nhung
ke o da I. Sau cu ng ng Ia Ih I Ien Nhung do chnh Ia nhu ng dIe u
ma chu ng II Iu Iau da bIe I Ia nhu ng yeu ca u da nh cho m I...
nha quan Iy hIeu qua!.
Thi su Ihuc dung Ia nhu vay!
346 347
h Su baI hop Iy, nhaI Ia baI hop Iy Irong quy Irinh san xuaI
hay phan phI, hoac nhung baI hop Iy Irong hanh vI khach
ha ng
h Nhu ca u cu a quy Irinh
h Nhung Ihay dI Irong cau Iruc nganh va cau Iruc IhI Iruong
h Thay dI ve dan cu
h Thay dI ve y ngha va nhan Ihuc
h KIe n Ihu c mo I
TaI ca cac ngun Iren deu can duoc phan Ich va nghIen cuu
mI cach co he Ihng. Ch co y Ihuc ve chung IhI Ihi chua du.
VIe c Iim kIe m chu ng pha I duo c Ihu c hIe n de u da n, Ihuo ng xuyen
va co he Ihng.
2. Ca I IIe n vu a mang Inh kha I nIe m vu a mang Inh nha n Ihu c.
VIec can Iam Ihu haI cua caI IIen, do do, Ia vIec ra ngoaI va quan
sa I, ho I va Ia ng nghe. Ta I nhIen vIe c na y khng nen chIu m I su c
ep Ihuong xuyen. Cac nha caI IIen Ihanh cng su dung ca haI
ban cau nao IraI va phaI cua ho Irong khI Iu duy. Ho quan saI
con nguoI va moI vaI; ho phan Ich xem caI IIen can phaI nhu
Ihe nao de Iro Ihanh mI co hI IhaI su. Sau do ho IaI IIep Iuc
quan sa I kha ch ha ng,nguo I su du ng, de Iim hIe u ve ca c ky vo ng,
gIa IrI va nhu cau cua nhom nguoI nay.
Cung nhu gIa IrI, su don nhan cua khach hang Ia Ihu co Ihe
nha n Ihu c duo c. Nguo I Ia co Ihe nha n Ihu c duo c IIe u m I phuong
phap co phu hop voI ky vong cua nguoI su dung hay khng. Sau
do Ia co Ihe ho I: Ca I IIe n na y ca n Ihe hIe n duo c dIe u gi de nguo I
su du ng se mu n du ng no , va Iha y duo c co h I cu a ho Irong do 7
Neu khng, nha caI IIen se gap ruI ro cua vIec co caI IIen dung
dan nhung hinh Ihuc IaI saI Iam.
caI IIen do khng Ihe Iap IaI duoc. Khng aI bIeI cach day mI
nguoI nao do Iro Ihanh IhIen IaI!
Tuy nhIen, nguoc voI nIem IIn cua s dng ve phaI mInh va
ca I IIe n, nhu ng khoa nh kha c IhIen Ia I no I Iren Ia Iha I su hIe m hoI.
Hon nua (dIeu nay moI quan Irong), II chua Iung Ihay mI y
Iuong IhIen IaI nao co Ihe Ihuc su bIen Ihanh mI caI IIen hIeu
qua Ihu c su . Ma I ma I chu ng ch Ia nhu ng y Iuo ng Ihng mInh
ma IhI.
MI caI IIen co muc dch, keI qua cua phan Ich, he Ihng va
Iao d ng mo I Ia ca I co Ihe duo c Irinh ba y nhu m I Ihu c ha nh.
Ma su Ihu c dIe u na y Ia ca n IhIe I, bo I nhu ng ca I IIe n nhu va y chIe m
hon 90 s nhu ng ca I IIe n hIe u qua . Nhu ng nha ca I IIe n xua I sa c
Irong ba I cu Inh vu c na o ch co Ihe Iro nen hIe u qua ne u nhu ho
nam vung va Ihau IrIeI mn hoc nay ma IhI.
Vay dau Ia nhung nguyen Iac Ihe hIen ban chaI cI IoI cua caI
IIe n7 Chu ng g m co nhu ng dIe u ca n Ia m, nhu ng dIe u khng duo c
Iam va ca mI s caI ma II goI Ia cac dIeu kIen nua.
Nhu ng vie c c n la m
1. CaI IIen co he Ihng va muc dch baI dau bang vIec phan
Ich ca c co h I, cu Ihe Ia vIe c suy ngh Iha u da o ve ca I ma II go I
Ia ba y ngu n co h I ca I IIe n. Ta m quan Iro ng hon ke m cu a Iu ng
ngu n se kha c nhau Iu y Iheo Iu ng Inh vu c kha c nhau, Iu ng Iho I
dIem khac nhau.
h Nhu ng Iha nh cng va Iha I ba I ba I ngo cu a I chu c, cu ng nhu
cua cac dI Ihu canh Iranh
348 349
nhIeu IoaI chIen Iuoc, Iu IoaI nham den vIec Ihng IrI IhI Iruong
hay m I nga nh na o do , de n Ioa I huo ng ve vIe c Iim ra va gIu vu ng
duoc mI sInh IhaI Irong mI quy Irinh hay mI IhI Iruong
nhaI dInh. Tuy nhIen, IaI ca cac chIen Iuoc khoI nghIep nhung
chIen Iuoc khaI Ihac mI caI IIen nao do deu phaI nham den vI
Ir dan dau IhI Iruong Irong mI mI Iruong cu Ihe. Neu khng
Ia m duo c dIe u na y, chu ng ch Ia o ra Ihem co h I cho ca c d I Ihu
canh Iranh ma IhI.
Nhu ng vie c khng duo c la m
1. Da u IIen Ia khng nen c ga ng Io ra... qua Ihng mInh Irong
ca I IIe n. M I ca I IIe n ca n duo c Ihu c hIe n bo I nhu ng con nguo I binh
Ihuo ng, bo I su IhIe u nang Iu c Ia ca I Iun Iun du Ihu a o nguo I
Iao dng! Do do baI cu Ihu gi qua phuc Iap Irong IhIeI ke hay
Ihuc hIen deu de IhaI baI.
2. Du ng da da ng ho a, du ng che vIe c, du ng c ga ng Ihu c hIe n
qua nhIeu vIec Irong cung mI Iuc. Day co Ihe coI Ia he qua cua
yeu ca u Ia p Irung Irong ca I IIe n da no I o pha n Iren. Ca c ca I IIe n
xa ro I ca I c I Io I se co xu huo ng Iha I ba I, chnh xa c hon Ia chu ng
ch ma I Ia nhu ng y Iuo ng hay ho ma IhI. O day, ca I c I Io I khng
nhaI IhIeI phaI Ia mI yeu I ky IhuaI hay kIen Ihuc. Van de Ia
can co mI caI Iap Irung nhung n Iuc caI IIen, keI dnh nhung
con nguo I Iham gIa va o qua Irinh ca I IIe n. Ro ra ng dIe u na y khng
Ihe co duoc neu chung Ia phan Ian cng vIec.
3. Cu I cu ng, du ng nen c ga ng ca I IIe n cho Iuong IaI, ma ha y
caI IIen cho hIen Ihuc. MI caI IIen co Ihe co nhung anh huong
3. M I ca I IIe n hIe u qua pha I don gIa n va Ia p Irung. Ba I cu ca I
gi moI me deu de gap van de, do do neu chung qua phuc Iap Ihi
se kho su a chu a, dIe u chnh. Mo I ca I IIe n Iha nh cng de u... don
gIa n de n khng ngo . Lo I khen Io n nha I ma m I ca I IIe n nha n duo c
se Ia DIeu nay ro rang Ia... hIen nhIen. Vay ma IaI sao Iruoc gIo
minh khng nha n ra nh7.
Ngay ca nhung caI IIen Iao ra cac cach su dung moI hay IhI
Iruong moI cung can nham IoI mI ung dung cu Ihe va ro rang.
Ca I IIe n ca n Ia p Irung va o m I nhu ca u cu Ihe (ma no Iho a ma n),
mI keI qua sau cung cu Ihe (ma no Iao ra).
4. Cac caI IIen hIeu qua Ihuong baI dau voI quy m nho be.
Khng he quy m, d s, mI caI IIen c gIaI quyeI mI vIec cu
Ihe ma IhI. Nhu ng ke hoa ch qua Io Ia I, mu n Ihu c hIe n nhu ng
cu c ca ch ma ng Irong m I nga nh na o do Ihuo ng kho Iha nh cng.
TI hon, caI IIen nen baI dau o quy m nho be, doI hoI nhan
Iu c va Ia I chnh vu a pha I, cu ng nhu nha m Io I m I IhI Iruo ng ha n
che. TaI sao7 BoI vi co nhu vay Ihi nguoI Ia moI co Ihe de dang
Ihuc hIen cac dIeu chnh can IhIeI Irong gIaI doan dau dIeu
Ihuong xay ra do cac caI IIen ban dau chua phaI Ia chnh xac
hoan Ioan, ma ch Ia gan dung ma IhI.
S. Tuy nhIen, yeu cau cuI cung, vIec can Iam sau cung cua
mI caI IIen IaI Ia: mI caI IIen Ihanh cng phaI nham den caI
dch Ia ... Ih ng IrI IhI Iruo ng. Khng ca n IhIe I pha I nha m de n m I
quy m kInh doanh Io n; Iha I su kho aI doa n Iruo c duo c m I ca I
IIen se dem IaI mI vIec kInh doanh quy m Ion hay ch Ia mI
Iha nh Iu u khIem I n. Nhung ca I IIe n ca n pha I nha m Io I vI Ir da n
dau IhI Iruong, boI neu khng daI ra muc IIeu nay Ihi chnh no
se khng du moI va hIeu qua de xac Iap vI Ir cho minh. Co raI
350 351
Ba die u kie n cu a m I ca i Iie n Iha nh cng
Co ba dIe u kIe n, v n ra I hIe n nhIen, song Ihuo ng bI Ia ng quen,
cho mI caI IIen Ihanh cng.
1. Ca i ti n la m t cng vi c, doI hoI kIen Ihuc va ca IaI nang.
Ro ra ng co m I s nguo I co kha nang ve ca I IIe n I I hon ha n nhIe u
nguoI khac. Thuong Ihi nha caI IIen Iap Irung vao mI Inh vuc
nhaI dInh (LdIson Ia mI v du). TaI nhIen Irong caI IIen co IaI
nang IhIen ba m, song m I khI da hinh Iha nh, no Iro Iha nh m I
cng vIec vaI va, doI hoI kIen nhan, Inh cam keI, su can cu noI
nguoI Ihuc hIen. Neu nhung yeu I sau khng co, Ihi IaI nang va
kIen Ihuc cung khng co gIa IrI gi.
2. tha nh cng, nha ca i ti n pha i d a va o i m ma nh cu a
ho . Nha ca I IIe n nhin ca c co h I Iren m I quy m r ng, nhung
sau do ho da I ra cau ho I Co h I na o Irong s na y phu ho p vo I
II va I chu c cu a II7 Co h I na o gIu p Ihe hIe n duo c dIe m ma nh
cua II7. Ve kha canh nay, caI IIen cung gIng nhu baI cu mI
cng vIec binh Ihuong nao khac, Iuy nhIen vIec van dung dIem
ma nh khI ca I IIe n co pha n quan Iro ng hon do vIe c ca I IIe n se Ia m
Iang ham Iuong kIen Ihuc va kha nang hoan Ihanh cng vIec.
NgoaI ra, gIng nhu Irong baI cu mI du an kInh doanh moI me
na o, m I ca I IIe n cu ng do I ho I m I su phu ho p nha I dInh ve Inh
ca ch nguo I Ia khng Ihe Iha nh cng Irong Inh vu c ma ho khng
IhaI su In Irong va yeu Ihch. Co hI caI IIen phaI phu hop voI
nha caI IIen, neu khng ho se khng Ihe dan Ihan vao mI cng
vIec vaI va va meI moI nhu vay.
Irong daI han, nhIeu khI haI muoI nam sau no moI Ihuc su phaI
huy heI Iac dung.
Tuy nhIen se Ia khng du neu ch noI, HaI muoI nam sau se
co ra I nhIe u nguo I gIa ca n du ng sa n pha m,dIch vu na y. Ca n pha I
noI, HIen nay da co nhIeu nguoI gIa va chung Ia can cung cap
m I ca I IIe n Irong sa n pha m,dIch vu na y cho ho . Ta I nhIen, Iho I
gIan se u ng h chu ng Ia, vi haI muoI nam sau... se co n co nhIe u
nguo I gIa kha ch ha ng hon. Ne u khng co nhu ng u ng du ng Iu c
Iho I Irong hIe n Ia I, m I ca I IIe n se gI ng nhu ca c bu c ky ho a Irong
s Iay cua danh hoa Leonardo da VIncI ma IhI ch Ia cac y
Iuong! Ma co Ie chang aI Irong chung Ia co duoc Iam voc IhIen
IaI nhu Leonardo, mI Iam voc khIen cac cun s Iay voI cac ky
hoa so saI cung Iro nen baI Iu.
Nha caI IIen dau IIen hIeu duoc dIeu nay Ia Thomas LdIson.
NhIeu nha phaI mInh ve dIen baI dau nghIen cuu Irong khoang
Iho I gIan 1860186S de Iim ra ca I sau na y Ia bo ng de n dIe n.
LdIson cho doI suI 10 nam cho den khI kIen Ihuc ve dIeu nay
da Iro nen ph bIen; con Irong IhoI gIan 10 nam do, cac nghIen
cuu ve bong den dIen ro rang Ia Ihuc ve Iuong IaI. Tuy nhIen,
khI no da Iro Iha nh hIe n Ia I (kIe n Ihu c Iro nen ph bIe n), LdIson
Iap Irung Ioan b n Iuc voI cac cng su Irong vong ch vaI nam
de hinh Ihanh va Ian dung co hI caI IIen nay.
Cac co hI caI IIen dI khI can mI IhoI gIan kha daI. Chang
han, cac nghIen cuu ve duoc pham co Ihe keo daI ca chuc nam.
Tuy nhIen, khng co cng Iy duo c na o Ia I khng mong mo I ca c
ke I qua nghIen cu u m I khI da Iha nh cng se co u ng du ng ngay
Iap Iuc vao vIec cham soc suc khoe cua con nguoI.
352 353
chap nhan ruI ro ca. TraI voI suy ngh Iang man cua nhIeu
nguo I, Iren Ihu c Ie ca c nha ca I IIe n, pha I mInh de u Ia nhu ng nguo I
khng he Ia ng ma n, Ira I Ia I kh khan, nhu ng nguo I Ia m vIe c nhIe u
IIe ng d ng h Iren m I du a n ve do ng IIe n ma I Ihay vi dI ra ngoa I
va Iim kIem ruI ro...
TaI nhIen caI IIen ham chua ruI ro. MoI hoaI dng kInh Ie deu
nhu vay, dI kem voI muc d ruI ro cao. Khng caI IIen, cham
cham ba o ve nhu ng gi Ihu c ve qua khu Ihi co n ru I ro hon nhIe u
so voI vIec xay dung Iuong IaI Ihng qua caI IIen! Cac nha caI
IIen ma II bIeI Ihanh cng vi ho xac dInh va han che duoc ruI
ro, phan Ich m I ca ch he Ih ng ca c co h I, sau do cho n ra co
h I Ihch ho p va khaI Iha c. Co h I do co Ihe co quy m Io n hay
nho , song ru I ro Ihi Iun pha I duo c xa c dInh ro .
Cac nha caI IIen Ihanh cng Ihuong bao Ihu. Ho can phaI nhu
vay. NoI cach khac, ho khng Iap Irung vao cac ruI ro ma Iap
Irung vao cac co hI.
3. CuI cung, m t ca i ti n la m t a nh h ng ln xa h i va n n
kinh t , mI Ihay dI Irong hanh vI cua khach hang, nguoI su
du ng cu a con nguo I no I chung. Hoa c do co Ihe Ia Ihay d I Irong
mI quy Irinh cach Ihuc con nguoI Iam vIec hay che Iao ra san
pha m na o do . Do do ca I IIe n Iun ca n ga n IIe n vo I IhI Iruo ng, Ia p
Irung vao IhI Iruong, dan daI boI IhI Iruong.
Nha ca i Iie n ba o Ihu
VaI nam Iruoc day II co du mI hI Ihao do mI daI hoc I
chu c, vo I chu de ve nghe kInh doanh. M I s nha Iam Iy Iham
gIa h I Iha o na y va Irinh ba y ca c Iham Iua n; Iuy cu ng co m I s
khac bIeI ve y kIen song da s ho deu noI ve Inh cach doanh
nhan, cu Ihe Ia IhIen huong san sang chap nhan ruI ro cua
cac doanh nhan.
Sau do , m I doanh nhan, d ng Iho I Ia m I nha ca I IIe n ra I Iha nh
cng Iren Ihuong Iruong duoc moI phaI bIeu. ng Ia noI, Cac
Iham Iuan cua quy vI Iam II heI suc bI rI. TI bIeI kha nhIeu
doanh nhan va nha caI IIen, song II chua Iung hinh dung ra caI
go I Ia Inh ca ch doanh nhan nhu quy vI Irinh ba y. Nhu ng doanh
nhan II bIe I ch co m I dIe m chung: ho khng he Ia nhu ng nguo I
IIeu Inh chap nhan ruI ro. Ho Iun c gang xac dInh cac ruI ro
co Ihe gap phaI va Iim cach gIam IhIeu chung. Neu khng chac
cha n ho se khng Iha nh cng. RIeng ba n Ihan II, ne u mu n IIe u
Inh chap nhan ruI ro, II da dI kInh doanh dIa c hay Iro Ihanh
mI hoa s chuyen nghIep nhu me II mong uoc rI!.
TI cu ng chIa se quan nIe m vo I dIe n gIa no I Iren. Du ng Ia khng
aI Irong s doanh nhan va nha ca I IIe n co IhIen huo ng sa n sa ng
354 355
1iNH HOA UA N 1ii CU A LiUCi8i NUA LOi CON LAi
90 va ng Ia nguo I sa ng Ia o ra m I phong ca ch mo I khI da 70
Iu I. Nghe s da n XenI nguo I Tay Ban Nha PabIo CasaIs (1876
1973), nhac cng v daI nhaI Ihe ky qua da co ke hoach dI bIeu
dIen mI ban nhac moI va da dIen Iap vao dung ngay ng maI
nam 97 IuI. Nhung day Ia nhung Iruong hop ca bIeI raI hIem
hoI, ngay ca dI voI nhung nguoI Ihanh daI Ion. Ca Max PIanck
(18S81947) Ian AIberI LInsIeIn (187919SS), haI v nhan khoa
hoc ve vaI Iy hIen daI, deu khng co cng Irinh khoa hoc quan
Iro ng na o sau Iu I 40. PIanck da co Ihem haI nghe kha c. Sau nam
1918, Iu c do 60 Iu I, ng da I chu c Ia I nga nh khoa ho c cu a Du c.
Sau khI bI Du c Qu c xa bu c pha I ngh huu va o nam 1933, de n
nam 194S, Iu c do da ga n 90 Iu I, m I Ia n nu a ng ba I da u xay
du ng Ia I nga nh khoa ho c Du c sau khI HIIIer bI Ia I d . The nhung
LInsIeIn da ngh huu va o Iu I 40 Iro Iha nh m I nguo I n I IIe ng.
Ngay nay, nguoI Ia noI nhIeu ve cuc khung hoang gIua cuc
doI cua cac nha quan Iy. Chu yeu Ia su bun chan. Vao IuI 4S,
hau heI cac can b quan Iy da daI den dnh cao Irong su nghIep
kInh doanh cua minh va ho bIeI dIeu do. Sau 20 nam hau nhu
ch Ia m cu ng m I Ioa I cng vIe c, ho Iro nen Iha nh Iha o Irong cng
vIec cua minh. The nhung ch co I nguoI Ia con hoc Ihem caI gi
do, ch co I nguoI Ia con dong gop duoc dIeu gi do, va ch co I
nguoI mong doI cng vIec IaI Iro Ihanh mI Ihach Ihuc moI va
mI su Ihoa man.
Nhu ng cng nhan Iao d ng chan Iay da Ia m vIe c su I 40 nam
cha ng ha n cng nhan Irong xuo ng Ihe p hay cng nhan Ia I xe
ho a se Iro nen ra I me I mo I ca ve Ihe cha I Ia n IInh Iha n ra I so m
Iruoc khI ho den IuI Iho Irung binh, ngha Ia Iruoc khI ho den
Iu I ngh huu kha Iau. Lu c do , ho coI nhu da cha m du I. Ne u
nhu ho s ng Iau va Iu I Iho cu a ho cu ng Iang Ien va o khoa ng
2I.
!I^ ! C! I^!
L
an dau IIen Irong IIch su IoaI nguoI, cac ca nhan co Ihe sng
Iau hon cac I chuc noI ho Iam vIec. DIeu nay dan den mI
Ihach Ihuc hoan Ioan moI me: Ba n se la m g trong n a cu c i
co n la i cu a mnh?
Ba n khng co n co Ihe mong do I ra ng I chu c ma minh Ia m vIe c
Iuc 30 IuI van se con In IaI nhu Ihe khI ban den 60 IuI. The
nhung 40 hoa c S0 nam Ia m cu ng m I Ioa I cng vIe c Ia qua Iau
dI voI hau heI moI nguoI. KhI do nguoI Ia se cam Ihay suy kIeI,
nham chan, maI hung Ihu Iam vIec, ngh huu khI van Iam vIec
va Iro Iha nh ga nh na ng cho ba n Ihan va nhu ng nguo I xung
quanh.
DIe u na y khng nha I IhIe I du ng d I vo I nhu ng nguo I Iha nh da I
o mu c ra I cao, cha ng ha n nhu ca c nghe s Io n. CIaude MoneI
(18401926), hoa s Iruong phaI an Iuong v daI, nguoI ma o IuI
80 van sang Iac nhung buc Iranh kIeI Iac, hang ngay ng Iam
vIe c 12 IIe ng, ma c du Iu c do , ma I ng ha u nhu khng co n nhin
Ihay gi. PabIo PIcasso (18811973), co Ihe Ia hoa s v daI nhaI
cu a Iruo ng pha I ha u a n Iuo ng, ng ve cho Io I khI ng che I o Iu I
356 357
TaI My co mI s Iuong kha Ion phu nu Irung nIen sau khI da
Iam vIec 20 nam Irong doanh nghIep hoac co quan nha nuoc IaI
dIa phuong, Iung dam nhan cac chuc vu quan Iy o cap Irung va
gIo day vo I Iu I khoa ng 4S, con ca I da Iruo ng Iha nh, ho Iheo ho c
Iruo ng Iua I. Khoa ng ba hoa c b n nam sau do , ho se Iro Iha nh
ca c Iua I su phu Ia I c ng d ng noI ho sInh s ng.
Chung Ia se Ihay ngay cang co nhIeu nguoI da Iung Ihanh daI
Irong nghe Ihu nha I nay co Ihem nghe Ihu haI. Nhu ng nguo I na y
co kha nang va Irinh d, chang han nhu nguoI kIem Ioan vIen
cu a m I cng Iy Io n nay chuye n sang m I be nh vIe n Ia I dIa
phuong. Ho bIeI cach Iam vIec. Ho can co mI Iruong hoaI dng
Irong cng dng, boI vi nha cua Iro nen Irng vang khI con caI
da Io n. Ta I nhIen, ho cu ng ca n Ihem Ihu nha p. Nhung Iren he I,
ho ca n su Iha ch Ihu c.
Phuong an Ihu haI dI voI cau hoI can Iam gi Irong nua cuc
doI con IaI cua minh Ia phaI IrIen mI nghe nghIep song ha nh.
M I s Iuo ng Io n va nga y ca ng Iang nhu ng nguo I, da c bIe I
nhu ng nguo I da Iu ng ra I Iha nh cng Irong nghe nghIe p Ihu nha I
cua minh, IIep Iuc Iam cng vIec ma ho da Iung Iam 202S nam
qua. NhIeu nguoI IIep Iuc Iam vIec 40 hoac S0 gIo mI Iuan voI
nghe chnh co Ihu nha p cu a minh. M I s nguo I chuye n Iu Ia m
vIec Iron ngay sang Iam vIec mI s gIo Irong ngay hoac Iam Iu
va n. The nhung ho d ng Iho I gay du ng cho minh m I cng vIe c
song ha nh, Ihuo ng Ia Irong m I I chu c phI Io I nhua n, va cng
vIec nay chIem cua ho khoang 10 gIo Irong mI Iuan.
Va cuI cung, phuong an Ihu ba do Ia cac nha kInh doanh xa
h I. Day Ihuo ng Ia nhu ng nguo I ra I Iha nh da I Irong nghe nghIe p
Ihu nha I cu a minh, cha ng ha n ca c nha doanh nghIe p, ca c ba c s,
7S Iu I gi do ho se ra I ha nh phu c da nh 101S nam co n Ia I cha ng
pha I Ia m gi, ch de choI goII, cau ca , Iham du ca c hoa I d ng IIeu
khIen Iheo so Ihch v.v... The nhung voI nguoI Iao dng IrI Ihuc
Ihi chua cha m du I. Ho hoa n Ioa n co kha nang IIe p Iu c Ia m vIe c
mac du co dau m vun vaI. Cho du nhung cng vIec dau IIen
da y Iha ch Ihu c khI ca c Iao d ng IrI Ihu c 30 Iu I se Iro nen nha m
cha n khI ho de n Iu I S0 Ihi ho va n cu pha I Ia m vIe c 1S nam, ne u
khng no I Ia 20 nam nu a.
Do do , de qua n Iy ba n Ihan minh, nga y ca ng do I ho I m I nguo I
phaI co su chuan bI cho khoang IhoI gIan nua cuc doI con IaI
cu a minh.
Ba cu Ira lo i cho nu a ph n co n la i cu a cu c do i
Ve va n de na y, co ba phuong a n:
Thu nhaI Ia Ihuc su baI dau mI nghe Ihu haI, hoan Ioan moI
(nhu Max PIanck da Ia m). Thng Ihuo ng dIe u na y ch Ia vIe c
chuye n Iu m I I chu c na y sang m I I chu c Ihu c Inh vu c kha c.
DIen hinh Ia Iruong hop hang IoaI cac can b quan Iy doanh
nghIep co Irung binh o My da chuyen Iu kInh doanh sang benh
vIen, Iruong daI hoc hay mI s I chuc phI IoI nhuan khI den
Iu I 4S hoa c 48, khI con ca I ho da Iruo ng Iha nh va quy Iuong
huu da duo c ba o da m. NhIe u Iruo ng ho p Ia ho IIe p Iu c Ioa I cng
vIec Iuong Iu. Chang han, mI kIem Ioan vIen IaI mI benh vIen
ha ng Irung binh. Nhung nga y ca ng co nhIe u nguo I chuye n sang
cng vIec hoan Ioan moI.
358 359
nghIe p Ihu nha I. VI Iua I su no I o pha n Iruo c da ba I da u Ia m cng
vIec phap Iy Iinh nguyen cho cac Iruong hoc IaI bang cua minh
khI ng Ia moI 3S IuI. ng Ia duoc bau vao hI dng cua nha
Iruong khI moI 40 IuI. KhI den S0 IuI va da Ich Iuy duoc ca
gIa IaI, ng Ia baI dau su nghIep moI Ia xay dung va dIeu hanh
cac Iruong kIeu mau. Tuy nhIen, ng Ia Iam vIec gan nhu Ioan
IhoI gIan voI vaI Iro Ia c van hang dau cho mI cng Iy raI Ion
ma khI con Ia IuaI su Ire ng Ia da gIup suc xay dung nen.
Con Iy do khac khIen cho vIec quan Iy ban Ihan ngay cang co
y ngha Ia nguo I Iao d ng IrI Ihu c Ia o ra duo c m I m I quan Iam
Ion Ihu haI va phaI IrIen no Iu som.
Khng aI co Ihe mong do I duo c s ng ra I Iau ma khng Ira I qua
mI su IhaI baI nao Irong cuc sng cung nhu Irong cng vIec
cu a minh.
Co m I ky su co nang Iu c khI 42 Iu I da bI bo qua khng duo c
xem xeI, de baI Irong mI cng Iy. LaI co mI gIao su co nang
Iuc Iuc 42 IuI nhan ra rang ba Ia se o IaI maI o mI Iruong cao
dang nho noI ba Ia da duoc b nhIem Ian dau IIen va se khng
bao gIo duo c nha n chu c gIa o su Ia I m I Iruo ng da I ho c Io n, ma c
du ba Ia co Ihe du IIeu chua n. Truo ng ho p kha c, Ia I co nhu ng
nguo I ga p bI kIch Irong cu c s ng gIa dinh nhu Ia hn nhan Ian
vo, con caI cheI...
Va Iuc ay, mI mI quan Iam Ion Ihu haI va khng phaI ch
Ia mI so Ihch co Ihe Iam Ihay dI IaI ca. Anh ky su co nang
Iuc da bI bo qua khng duoc de baI gIo day hIeu rang anh Ia
khng duo c Iha nh cng Ia m Irong cng vIe c cu a minh. The nhung
d I vo I hoa I d ng ben ngoa I, cha ng ha n nhu Ia m Ihu quy Ia I nha
Iho dIa phuong, anh Ia IaI raI Ihanh cng va con IIep Iuc Ihanh
cac nha Iu van, cac gIao su daI hoc. Ho yeu cng vIec cua minh,
nhung nay no khng co n Ia Iha ch Ihu c d I vo I ho . Trong nhIe u
Iruong hop, ho van IIep Iuc Iam cng vIec ma ho da Iung Iam Iu
Iruo c de n nay, Ihe nhung ho nga y ca ng da nh I Iho I gIan cho vIe c
do. Ho baI dau mI cng vIec khac, va Ihuong Ia mI hoaI dng
phI Io I nhua n.
Nhung nha quan Iy hIep haI cua cuc doI minh co Ihe Iun
ch Ia IhIeu s. Con da s co Ihe se IIep Iuc Iam dIeu ho dang
Ia m, ngha Ia ngh huu khI va n Ia m vIe c, ca m gIa c nha m cha n, IIe p
Iu c cng vIe c su vu ha ng nga y va ng I de m nam Iha ng cho de n
khI ngh huu. The nhung chnh IhIe u s na y, nhu ng nguo I nhin
Iha y Iu I Iho Irung binh duo c ke o da I Ia co h I cho ca ho Ia n cho
xa h I, co Ihe se nga y ca ng Iro Iha nh nhu ng nguo I da n da I va Ia m
guong de nguo I kha c noI Iheo. Ho se nga y ca ng Iha nh cng.
Co mI yeu cau dI voI vIec quan Iy nua cuc doI con IaI cua
minh: phaI baI dau Iao ra no Iu Iau Iruoc khI buoc vao quang
doI do.
Cach day 30 nam, khI baI dau Ihay ro Ia IhoI gIan Iam vIec
Irung binh Irong doI nguoI se keo daI raI nhanh, vIec nhIeu nha
quan saI (ke ca Iac gIa) deu IIn rang nhung nguoI ngh huu se
nga y ca ng Iro Iha nh nhu ng nguo I Iinh nguye n cho Iha y ca c I
chuc phI IoI nhuan cua My. DIeu nay da khng xay ra. BoI vi neu
nguoI nao khng baI dau Iinh nguyen Iruoc khI nguoI do vao
khoang IuI 40, Ihi nguoI do se khng Iinh nguyen nua khI IuI
qua 60.
Tuong Iu nhu vay, cac nha doanh nghIep Iam cng Iac xa hI
ma Iac gIa bIeI deu baI dau Iam cng vIec cua nghe nghIep Ihu
haI da duoc Iua chon Iu Iau Iruoc khI daI den dnh cao cua nghe
360 361
Tuy nhIen, qua n Iy ba n Ihan Ia m I cu c ca ch ma ng ve con
nguo I. No do I ho I nhIe u dIe u mo I va chua Iu ng co Iu pha ca nhan,
dac bIeI Ia Iu Iao dng IrI Ihuc. BoI Ie Ihuc ra, noI doI hoI mI
nguoI Iao dng IrI Ihuc suy ngh va hanh xu nhu Ia mt giam
c i u ha nh. No cu ng do I ho I su Ihay d I ga n nhu 180 d Irong
cach suy ngh va hanh dng cua nguoI Iao dng IrI Ihuc dI voI
nhung cach suy ngh va hanh dng ma hau heI chung Ia Iham
ch ca Ihe he Ire va n cho Ia dIe u duong nhIen. Lao d ng IrI Ihu c,
xeI cho cung Ihi da xuaI hIen Ian dau IIen voI s Iuong Ion dang
ke o Ihe he Iruoc. (Tac gIa daI ra IhuaI ngu Iao dng IrI Ihuc
ch mo I ca ch day 30 nam Irong cu n sa ch xua I ba n nam 1969
The Age of Discontinuity.)
Su chuye n d I Iu cng nhan Iao d ng chan Iay, nhu ng nguo I
Iam vIec khI duoc ra Ienh hoac do cng vIec hoac boI ng chu
sang Iao dng IrI Ihuc, nhung nguoI phaI Iu quan Iy minh dang
Ihach Ihuc sau sac cau Iruc xa hI. DI voI moI xa hI dang In
Ia I, ke ca xa h I co Inh ca nhan nha I, Iheo IIe m Ihu c Ihi co haI
dIeu Ia duong nhIen: cac I chuc sng Iau hon nguoI Iam vIec va
ha u he I mo I nguo I ng I yen m I ch . Su qua n Iy ba n Ihan duo c
du a Iren co so nhu ng th c ti n nguo c Ia I: nhu ng nguo I Iao d ng
co kha nang s ng Iau hon ca c I chu c noI ho Ia m vIe c va nguo I
Iao d ng IrI Ihu c co Inh co d ng.
Ta I nuo c My s c ng duo c cha p nha n. Nhung ngay o nuo c
My , nguo I Iao d ng s ng Iau hon ca c I chu c va do do ke o Iheo
su ca n IhIe I pha I chua n bI cho n a sau r t kha c bi t cu a cu c i
mnh Ia m I cu c ca ch ma ng ma chua co aI chua n bI. Cu ng nhu
khng co dInh che na o dang I n Ia I, cha ng ha n he Ih ng huu Ir,
chua n bI cho dIe u na y. Tuy nhIen, Ia I ca c nuo c pha I IrIe n kha c, Ihi
s b t ng va n duo c mong do I va cha p nha n. Do Ia su n dInh.
cng. Nguo I na o do co cu c s ng gIa dinh bI Ian vo , nhung khI
Iham gIa hoaI dng xa hI ben ngoaI Ihi van con co mI cng
d ng.
DIe u na y se nga y ca ng Iro nen quan Iro ng Irong m I xa h coI
Iro ng su Iha nh cng.
XeI ve maI IIch su Ihi khng co dIeu do. Da s con nguoI Ia
khng mong do I gi hon ngoa I vIe c IIe p Iu c o Ia I Ia I m I noI ch n
Ihch ho p vo I minh nhu Io I ca u nguye n c cu a nguo I Anh. O do ,
ch co m I su chuye n d ng Ia chuye n d ng dI xu ng. Su Iha nh
cng Ia dIeu khng duoc bIeI den.
Trong mI xa hI IrI Ihuc chung Ia mong doI aI cung Ihanh
cng. The nhung day Ia dIe u khng Ihe . D I vo I ha u he I mo I nguo I
dIe u I I nha I co Ihe Ia du ng co Iha I ba I. Bo I vi o dau co su Iha nh
cng Ihi o do phaI co IhaI baI. Va do do co mI dIeu raI quan
Irong dI voI mI ca nhan, va cung nhu dI voI gIa dinh cua mI
ca nhan, Ia Iun co m I Inh vu c de m I ca nhan do ng go p, Ia o
ra su khac bIeI, va Iro Ihanh mI nhan vaI. DIeu do co ngha Ia
co duoc Inh vuc Ihu haI, baI ke Ia nghe nghIep Ihu haI, nghe
nghIe p song ha nh, m I cng vIe c xa h I, m I m I quan Iam
nghIem Iu c ngoa I xa h I... Ia I ca dIe u na y Ia o ra co h I de Iro Iha nh
nguoI dan dau, de duoc knh Irong va de Ihanh cng.
Cu c ca ch ma ng d i vo i m i ca nhn
Su Ihay dI va Ihach Ihuc dI voI vIec quan Iy ban Ihan xem
ra qua ro rang, neu khng noI Ia so dang. Va cac cau Ira IoI xem
ra cung hIen nhIen den muc au Ir.
362 363
cua NhaI Ban va su haI hoa gIua cac cng dan. GIaI phap cua
NhaI Ban se Ia mI hinh mau dI voI cac nuoc boI o moI nuoc,
su van hanh cua xa hI deu doI hoI su gan keI cua cng dng.
Tuy va y, m I nuo c Nha I Ba n Iha nh cng se Ia m I nuo c Nha I Ba n
raI khac bay gIo.
D I vo I ca c nuo c pha I IrIe n kha c cu ng se nhu va y. Su xua I hIe n
nguoI Iao dng IrI Ihuc, nguoI co th va c n pha i quan Iy ban
Ihan minh, dang Iam chuyen dI moI xa hI.
Chang han, IaI Duc, cho den IhoI gIan raI gan day Ihi su co
dng cham duI khI ca nhan daI den muoI IuI hay cham nhaI
16 IuI. Neu mI dua Ire khng vao hoc Iruong chuyen Iuc 10
Iu I, Ihi se ma I mo I co h I va o Iruo ng da I ho c. Co n nhu ng nguo I
da ho c vIe c, ma da s khng de n Iruo ng chuyen Ihi Iro Iha nh Iho
co kh, Ihu ky ngan ha ng, da u be p v.v... va o Iu c 1S hay 16 Iu I
se pha I co quye I dInh khng Ihay d I duo c va khng da o nguo c
ve cng vIe c ho se Ia m su I cu c do I minh. VIe c Ihay d I Iu nghe
na y sang nghe kha c d I vo I nguo I ho c vIe c Ihuo ng Ia khng dIe n
ra mac du khng phaI Ia dIeu cam.
Thay d i mo i xa h i
Xa hI phaI IrIen dang duong dau voI Ihach Ihuc Ion nhaI va
se phaI Ihuc hIen su Ihay dI kho khan nhaI Ia xa hI da Iung
da I duo c Iha nh Iu u Io n nha I Irong su I S0 nam qua, do Ia Nha I
Ban. Thanh cng cua NhaI Ban, va do Ia Ihanh cng chua co IIen
Ie Irong IIch su, phan Ion dua Iren co so s bt ng co t chc,
do Ia su baI dng cua che d Iuyen dung suI doI. DI voI che
d Iuye n du ng su I do I, I chu c se qua n Iy ca nhan. Ta I nhIen
dIeu do duoc IIen hanh dua Iren gIa dInh cho rang mI ca nhan
nguo I Iao d ng khng co su Iu a cho n na o kha c. M I ca nhan pha I
duoc quan Iy.
Tac gIa hy vong NhaI Ban se Iim ra duoc mI gIaI phap vua
duy Iri duoc su n dInh xa hI, cng dng va su haI hoa Irong
xa h I da co duo c nho che d Iuye n du ng su I do I vu a d ng Iho I
Ia o ra su co d ng ma cng vIe c IrI Ihu c va nguo I Iao d ng IrI Ihu c
can phaI co. Co nhIeu dIeu dang de doa hon ca ban Ihan xa hI
364 365
1iNH HOA UA N 1ii CU A LiUCi8i CON NGUO i CO GiA O LU C
DIeu nay se Iam Ihay dI y ngha cua cum Iu nguoI co gIao
duc. DInh ngha ve mI con nguoI nhu vay Iro Ihanh mI van
de quan Irong. KhI IrI Ihuc Iro Ihanh ngun Iuc Irung Iam, con
nguo I co gIa o du c se pha I d I ma I vo I nhu ng yeu ca u, Iha ch Ihu c
va Irach nhIem moI.
Trong khoa ng 101S nam Iro Ia I day da co nhu ng cu c Iranh
Iua n na y Iu a Irong gIo I ho c Ihua I My ve con nguo I co gIa o du c.
Ca c cau ho I da I ra nhu sau: LIe u co Ihe co m I con nguo I nhu
va y khng7 Co nen co con nguo I co gIa o du c khng7 Va ngoa I
ra, caI gi co Ihe duoc coI Ia gIao duc7
M I s nguo I Iheo chu ngha hu v, chu ngha hu y Ia o cho
ra ng khng I n Ia I con nguo I co gIa o du c. M I s nguo I kha c Ia I
cho ra ng ch I n Ia I con nguo I na y Irong m I gIo I Inh cu Ihe , m I
nho m chu ng I c cu Ihe ; ca c nho m na y do I ho I nhu ng con nguo I
co gIao duc voI nhung van hoa rIeng, cung nhu nhung dac dIem
rIeng bIeI con nguoI co gIao duc bI cach Iy. Day chang qua Ia
nhung IoI Iap IaI nhung Iuan dIeu dc IaI kIeu HIIIer ve chung
I c Ihuo ng da ng Aryan Ihuo na o. Mu c IIeu da pha cu a ho , Iuy
nhIen, Ia I Ia gI ng nhau: do Ia vIe c de cao Inh ph qua I cu a con
nguo I co gIa o du c, du Ien go I co Ihe kha c nhau (educated person
o phuong Tay, va bunjin o Trung Quc hay NhaI Ban).
M I pha I kha c nhu ng nguo I Iheo chu ngha nhan van cu ng
Ien an, de bu he Ihng hIen IaI. Ho Iam dIeu nay vi ho khng
xay du ng duo c IIeu chua n chung, ph bIe n cho m I con nguo I
co gIa o du c. Nhu ng nguo I na y keu go I Iro Ia I Ihe ky XIX, vo I nhu ng
hinh Ihu c nghe Ihua I Iu do va c dIe n. Cho de n nay, ho chua de n
mu c Ia p Ia I Io I cu a RoberI HuIchIns va MorIImer AdIer Ihu c Da I
hoc ChIcago S0 nam Iruoc day, noI rang Ioan b IrI Ihuc nam
Irong khoa ng m I Iram cu n sa ch v da I cu a nhan Ioa I. Tuy nhIen,
22.
C! !GI! C G!^ IC
K
Ien Ihuc khng Ianh Iung v cam nhu IIen bac. KIen Ihuc
cu ng khng ch Ia nhu ng Ihng IIn na m Irong sa ch vo , pha n
me m v.v... KIe n Ihu c Iun na m Irong m I con nguo I cu Ihe ; kIe n
Ihu c duo c da y, ho c, su du ng (du ng da n hay saI Ia m)... bo I con
nguo I. Do do , vIe c chuye n sang m I xa h I IrI Ihu c da I con nguo I
vao vI Ir Irung Iam. Qua Irinh nay Iao ra nhung Ihach Ihuc, van
de va cau hoI chua Iung co Iruoc day ve nguoI daI dIen cua xa
hI IrI Ihuc con nguoI co gIao duc.
Trong cac xa hI Iruoc day, con nguoI co gIao duc ch Ia mI
vaI Irang Ir ma IhI. Nhung Irong xa hI IrI Ihuc, nguoI co gIao
du c Iro Iha nh m I bIe u Iuo ng va IIeu chua n cu a xa h I, hoa c m I
hinh ma u, Iheo ca ch no I cu a nhu ng nha xa h I ho c. Con nguo I
nay Ihe hIen kha nang van hanh cua xa hI; dng IhoI Ia bIeu
Iuong cua cac gIa IrI, nIem IIn, cam keI cua xa hI. Neu nhu nha
hIe p s phong kIe n Ia bIe u Iuo ng cu a xa h I Iho I ky Trung c , nha
Iu sa n Ia bIe u Iuo ng cu a Iho I da I Iu ba n chu ngha, Ihi con nguo I
co gIao duc se Ia daI dIen cho xa hI Irong Ihe gIoI hau Iu ban
chu ngha, mI Ihe gIoI Irong do IrI Ihuc Ia ngun Iuc Irung Iam
va chnh yeu nhaI.
366 367
Trong cu n IIe u Ihuye I vIe I nam 1943 (nhan de Das
Glasperlenspiel Tro choI chu I ha I Ihu y IInh), Hermann Hesse da
IIen doan ve Ihe gIoI ma cac nha nhan van mong uoc, cung nhu
su Iha I ba I cu a no . Cu n IIe u Ihuye I m Ia m I nho m ca c Ir Ihu c,
nghe s, nha nhan van... sng Iach bIeI, huong ve Iruyen Ihng
cu vo I Ir Iue va ve de p cu a no . Nhung cu I cu ng chnh nguo I Ia nh
dao nhom nay da quyeI dInh quay Iro IaI voI cuc sng Ihuc Ie
khac nghIeI, hn dn va ban Ihu; boI nhung gIa IrI cua anh Ia
cha ng co ngha Iy gi ne u chu ng khng co m I IIen quan vo I Ihe
gIoI nay.
DIeu ma S0 nam Iruoc Hesse IIen doan nay da Iro Ihanh su
Iha I. GIa o du c ph Ihng nga y nay dang khu ng hoa ng; da Iro
Iha nh m I Iro choI chu I ha I Ihu y IInh, ca I ma nhu ng nguo I Ia I
nang nha I dang ro I bo de Iim kIe m Ihu c Ie Ira n Iru I ngoa I xa h I.
Nhung sInh vIen gIoI nhaI danh gIa cao nghe IhuaI ph Ihng,
cu ng nhu ca c Ihe he Iruo c The chIe n Ihu I. D I vo I ca c Ihe he na y,
nghe Ihua I va gIa o du c ph Ihng co y ngha su I cu c do I ho ,
quye I dInh Inh ca ch ho . Chu ng va n IIe p Iu c co y ngha quan Iro ng
vo I nhIe u nguo I Ihu c Ihe he cu a II Ihe he Iruo c The chIe n Ihu
II; mac du su IhaI Ia nhIeu nguoI da ngay Iap Iuc quen heI IIeng
LaIIn va Hy Lap sau khI roI ghe nha Iruong. Con ngay nay, ch
vaI nam sau khI II nghIep, cac sInh vIen cua nhung Ihe he moI
da ba I da u pha n na n, Ca I ma II cham chu ho c Ia p ho a ra cha ng
co chuI y ngha gi, chang IIen quan gi den nhung dIeu II quan
Iam hay mun Iam ca!. DIeu dang noI Ia ho van mun con caI
minh ho c ve ca c mn nghe Ihua I ph Ihng; song Ia I ca ch Ia de
co duoc dIa vI xa hI va kIem duoc vIec Iam II. Con Irong doI
s ng Ihu c Ie , ho khuo c Iu nhu ng gIa IrI a y cu ng nhu hinh ma u
con nguo I co gIa o du c ma nhu ng nha nhan van mo uo c. No I ca ch
ho chIu a nh huo ng Iru c IIe p Iu HuIchInsAdIer Irong vIe c keu go I
quay Iro IaI IhoI ky Iruoc IhoI hIen daI.
Ca haI phaI noI Iren, deu saI.
C I lo i cu a xa h i Iri Ihu c
CaI cI IoI cua xa hI IrI Ihuc, o ngay vI Ir Irung Iam cua no
phai Ia khaI nIem ve con nguoI co gIao duc. Do phaI Ia mI khaI
nIem ph quaI, boI xa hI IrI Ihuc mang Inh Ioan cau ve IaI
chnh, cng nghe , ve ha ng Ioa I va n de kha c, nha I Ia ve Ihng IIn.
Xa h I ha u Iu ba n chu ngha do I ho I nhu ng Iu c Iuo ng Ih ng nha I,
yeu ca u co m I nho m Ia nh da o co kha nang Ia p Irung ca c Iruye n
Ihng dIa phuong va rIeng Ie Ihanh mI cam keI chung ve gIa
IrI, mI khaI nIem chung ve su IuyeI hao va In Irong Ian nhau.
Do do, xa hI IrI Ihuc can co chnh caI ma cac nha huy Iao,
cac nha nu quyen cap IIen hay nhung nguoI chng IaI cac gIa IrI
phuong Tay do I ho I: m I con nguo I co gIa o du c mang Inh ph
qua I, Ioa n ca u.
Tuy nhIen, xa h I IrI Ihu c cu ng ca n m I Ioa I nguo I co gIa o du c
kha c vo I nhu ng Iy Iuo ng ma ca c nha nhan van dang Iheo du I.
Nhu ng nguo I na y da du ng khI phe pha n su cu Iuye I vo I Iruye n
Ihng va cac dI san ve Ir Iue va Iham my cua IoaI nguoI. Nhung
dIeu ma cac nha nhan van de nghI mI cay cau nI voI qua
khu Ia khng du . Con nguo I co gIa o du c ca n co kha nang dem
kIe n Ihu c cu a ho phu c vu hIe n Ia I, chu chua no I de n vIe c go p pha n
dInh hinh Iuong IaI. Khng co kha nang na y, qua khu va Iruye n
Ihng ch Ia nhung mon d c day buI bam ma IhI.
368 369
nuc cuoI Ia chnh phong Irao nay cung duy Iri su In IaI bang
ngun IaI chnh co duoc Iu vIec Irng cay coca cho nhung nguoI
nghIen ma Iuy o New York va Los AngeIes. Vu kh cua ho cung
chang he Ia nhung vu kh Ih so cua nguoI da do, ma Ia cac IoaI
bom.
Trong Iuong IaI, con nguo I co gIa o du c pha I chua n bI cho cu c
s ng cu a minh Irong m I Ihe gIo I Ioa n ca u ho a. Do co Ihe Ia m I
Ihe gIoI bI Tay phuong hoa, song do cung Ia Ihe gIoI mang ban
sa c vu ng mIe n va dan I c ro ne I. Con nguo I pha I Iro Iha nh cng
dan Ioan cau ve maI hoaI bao, Iam nhin, Ihng IIn. Dng IhoI,
con nguoI do cung can nuI duong va su dung nhung Ihanh qua
Iu ngu n g c dIa phuong cu a chnh minh, Iu do IIe p Iu c Ia m gIa u
Ihem van ho a dIa phuong do .
Xa h i Iri Ihu c va xa h i I chu c
Xa hI hau Iu ban chu ngha vua Ia mI xa hI IrI Ihuc, vua Ia
m I xa h I cu a ca c I chu c, haI dIe u na y phu Ihu c Ia n nhau,
song IaI co nhung khaI nIem, cach nhin va gIa IrI raI khac nhau.
Da s , ne u khng mu n no I Ia Ia I ca nhu ng nguo I co gIa o du c
deu Ihuc hanh kIen Ihuc cua ho Irong cac I chuc, nhu Ia nhung
Ihanh vIen cua I chuc. Do do, nhung nguoI nay phaI chuan bI
de sng va Iam vIec cung Iuc Irong haI van hoa van hoa cua
nguoI Ir Ihuc, Iap Irung vao ngn Iu va y Iuong; va van hoa cua
nha quan Iy, nguoI Iap Irung vao con nguoI va cng vIec.
Nha Ir Ihuc coI I chuc Ia cng cu Iao dIeu kIen cho ho Ihuc
hanh nhung kIen Ihuc chuyen mn (Iechne) cua ho. Nha quan Iy
coI kIen Ihuc Ia phuong IIen de daI Ihanh qua sau cung cua I
kha c, gIa o du c ph Ihng khng gIu p ho hIe u duo c Ihu c Ie , chu
chua noI den vIec Iam chu Ihuc Ie do.
Ca haI phaI Irong cuc Iranh Iuan nay deu khng chnh xac.
Xa hI hau Iu ban chu ngha can con nguoI co gIao duc hon baI
ky xa hI nao Iruoc day; va cac dI san qua khu se Iro Ihanh mI
nhan I chu ch I. Tuy nhIen, dI sa n na y ca n bao g m nhIe u hon
nhu ng gi ma ca c nha nhan van de nghI (chu ye u Ia nhu ng Iruye n
Ih ng cu a Tay phuong). Con nguo I co gIa o du c nga y nay ca n bIe I
va In Iro ng nhu ng ne n van ho a va Iruye n Ih ng kha c nhau,
chang han nhung dI san cua Trung Hoa va NhaI Ban, cac buc
Iranh va g m su TrIe u TIen, ca c IrIe I gIa va In gIa o Dng phuong,
In gIao va van hoa HI gIao... NgoaI ra, con nguoI co gIao duc
ngay nay khng nen ch bIeI den sach vo Ihuan Iuy; ma con can
co nhung nhan Ihuc va phan Ich, IaI ca do dao Iao ma Ihanh.
Tuy nhIen, ca c Iruye n Ih ng Tay phuong va n chIe m vI Ir Irung
Iam de Iao dIeu kIen cho con nguoI co gIao duc gIaI quyeI cac
va n de hIe n Ia I, chu chua no I Io I Iuong IaI. Tuong IaI co Ihe mang
Inh ha u Tay phuonghay pha n Tay phuong, nhung khng Ihe
phI Tay phuong. Nen van mInh vaI chaI va IrI Ihuc cua Iuong
IaI pha I du a Iren ca c ne n mo ng cu a Tay phuong: khoa ho c va cng
nghe , sa n xua I, kInh Ie ho c, Ia I chnh va ngan ha ng kIe u Tay
phuong. Ta I ca nhu ng Ihu Iren de u khng Ihe duo c va n ha nh ma
khng co su hIe u bIe I va Ihu a nha n ca c y Iuo ng va Ioa n b Iruye n
Ih ng Tay phuong.
Phong Ira o pha n Tay phuong ma nh me nha I hIe n nay khng
pha I Ia H I gIa o chnh Ih ng, ma Ia phong Ira o Con duo ng sa ng
o Peru, Irong do ha u due cu a nhu ng Ih dan Inca n Iu c Ia I d
su Ih ng IrI cu a Tay Ban Nha va nguo I chau u, nha m gIa nh Ia I
nhu ng vuong qu c c xua Quechua va Aymara. Tuy nhIen, dIe u
370 371
cng. Nhu ng dIe u duo c ho c Irong Iruo ng da I ho c khng Ihu c ve
nhu ng kIe n Ihu c ph Ihng, va do do chu ng khng Ia m I pha n
nam Irong kIen Ihuc.
Cac bang cap daI hoc ve chuyen mn da co Iu Iau o chau
u, cac bang cap ve IuaI khoa va y khoa co Iu Ihe ky XIII. TaI
chau u Iuc dIa va My, bang cap ky su (Ian dau duoc Irao IaI
Phap vao IhoI NapoIeon, cuI Ihe ky XVIII) mau chong duoc xa
h I cha p nha n. Nhu ng nguo I duo c coI Ia co gIa o du c de u co Ihe
kIem sng bang chuyen mn rIeng cua ho cac bac s, IuaI su,
ky su (ch o Anh nguoI Ia moI knh Irong cac quy ng khng
nghe nghIe p ma IhI). Nghe nghIe p cu a ho duo c coI Ia m I phuong
IIe n kIe m s ng, chu chua pha I Ia cu c s ng. Ra kho I van pho ng,
nhu ng nguo I na y khng bao gIo no I ve cng vIe c hay nhu ng kIe n
Ihu c chuyen nga nh. Nhu ng cau chuye n do bI go I m I ca ch coI
Ihuo ng Ia shop IaIk (nhu ng cau chuye n o so Ia m) o Du c, co n o
Phap Ihi Iham ch chuyen nay bI coI Ia I mang nua Ia khac.
Nga y nay kIe n Ihu c chuyen mn da duo c coI Ia m I pha n cu a
kIe n Ihu c ph Ihng cu a nguo I co gIa o du c, chu ng ca n duo c ke I
n I va o kIe n Ihu c chung. VIe c ca c mn nghe Ihua I ph Ihng (ma
sInh vIen yeu Ihch Irong nhu ng nam da I ho c) khng Ia m duo c
dIe u na y chnh Ia Iy do Ia I sao chu ng bI chnh sInh vIen quay
Iung IaI ch vaI nam sau do. Ho cam Ihay IhaI vong, Iham ch Ia
bI phan bI, va ho co Iy do de ngh nhu vay. Nghe IhuaI va gIao
du c ph Ihng ma khng h I nha p kIe n Ihu c va o m I vu Iru kIe n
Ihuc rng Ion Ihi se maI dI Inh chaI ph Ihng cua no. Nhung
kIe n Ihu c nhu va y se Iha I ba I Irong nhIe m vu da u IIen cu a chu ng:
Iao ra su hIeu bIeI Ian nhau, Iao ra mI vu Iru phan Ich Iam
ne n mo ng cho ne n van mInh. Thay vi Ia m Ih ng nha I va ga n ke I
moI nguoI, kIen Ihuc kIeu nay ch Iam Ian ra ma IhI.
chu c. Ca haI de u chnh xa c. Chu ng d I Ia p, nhung Ia I IIen quan
de n nhau, ca n co nhau: nha nghIen cu u ca n nha qua n Iy nghIen
cu u va nguo c Ia I. Ne u khng co su can ba ng gIu a haI ben, se
khng co Iha nh Ich ma ch co su Iu ng Iu ng ma IhI. Ne u khng
duoc can bang boI nha quan Iy, Ihe gIoI cua nha Ir Ihuc se Iro
Ihanh mI noI ma moI nguoI deu Iu y Iam phan vIec cua minh
nhung khng aI da I duo c ca I gi ca su quan IIeu IaI ha I cu a con
nguo I I chu c. Co n ne u haI nguo I na y co su can ba ng khI Ia m
vIec, chung Ia se co Inh sang Iao, IraI Iu va hoan Ihanh cng
vIe c.
NhIe u nguo I Irong xa h I hIe n da I se s ng va Ia m vIe c cu ng Iu c
Irong haI van hoa noI Iren. NhIeu nguoI khac cung se co co hI
Ira I nghIe m ca haI van ho a Ihng qua vIe c Iuan chuye n cng vIe c
Irong Iho I ky da u Irong su nghIe p cu a ho cha ng ha n chuye n Iu
cng vIe c chuyen mn sang m I cng vIe c qua n Iy . Ngoa I ra,
nhu ng cng vIe c Iinh nguye n Irong m I co quan xa h I cu ng gIu p
ca nhan co duo c ca I nhin va su In Iro ng d I vo I ca haI Ihe gIo I
Ihe gIoI cua nha Ir Ihuc va Ihe gIoI cua nha quan Iy.
MoI nguoI co gIao duc Irong xa hI hau Iu ban chu ngha deu
can chuan bI de co Ihe hiu ca haI nen van hoa ke Iren.
Kie n Ihu c chuyen mn
va con nguoi co giao duc
VoI nguoI co gIao duc Irong Ihe ky XIX, ki n th c chuyn mn
khng pha I Ia kIe n Ihu c, ma Ia nhu ng mn ho duo c da y Irong
ca c Iruo ng da I ho c. Nguo I Ihu c ha nh nhu ng dIe u do pha I Ia nhu ng
nguo I chuyen nghIe p, hon Ia nhu ng Ihuong nhan hay Iho Ihu
372 373
kIe n Ihu c, dIe u na y do I ho I nhu ng chuyen gIa ha ng da u Irong Iu ng
Inh vuc phaI nhan Ianh Irach nhIem dInh ngha cng vIec cua
minh.
Trong xa h I IrI Ihu c, mo I kIe n Ihu c de u co gIa IrI ngang nhau.
Theo cach noI cua IrIeI gIa IhoI Trung c SaInI BonavenIura Ihi
moI kIen Ihuc deu dan Ia IoI su IhaI. Nhung de bIen kIen Ihuc
Iha nh nhu ng con duo ng de n su Iha I Ia Ira ch nhIe m cu a nhu ng
nguo I dang na m gIu nhu ng kIe n Ihu c do .
Chu ngha Iu ban da chIem uu Ihe va Iro Ihanh mI IraI Iu xa
hI Irong hon mI Ihe ky khI Marx vIeI Iap dau IIen cua b T
ba n lu n nam 1867. Tu chu ngha Iu ba n ch duo c da I ra 30
nam sau do , kha Iau sau khI Marx qua do I. Do do , vIe c vIe I m I
cu n sa ch mang Iu a de Tri th c lu n nga y hm nay khng ch
Ia mI vIec Iam qua Iu IIn, ma con Ia qua vI va, vo doan. TaI ca
ca I chu ng Ia co Ihe n Iu c Ia vIe c mIeu Ia xa h I va chnh Ihe khI
chung Ia baI dau qua Irinh chuyen dI Iu IhoI daI Iu ban chu
ngha ma IhI.
Tuy nhIen, chung Ia van hy vong rang mI Ihe ky sau Ihi mI
cun sach kIeu nhu Tri th c lu n co Ihe duoc vIeI ra. KhI do co
ngha Ia con nguo I da vuo I qua m I ca ch Iha nh cng qua Irinh
chuye n d I ma hIe n nay mo I dang ba I da u. Du doa n Iuong IaI
cu a xa h I IrI Ihu c Ia m I vIe c Ia m khng Iuo ng. Tuy nhIen, dIe u
ma chung Ia co Ihe IIen doan ngay Iu bay gIo Ia: su Ihay dI Ion
nhaI se Ia su Ihay dI Irong kIen Ihuc cu Ihe Ia Irong nI dung
va hinh Ihuc, Irong y ngha, Irong Irach nhIem; va Irong dInh
ngha ve con nguoI co gIao duc.
Chu ng Ia khng ca n nhu ng IhIen Ia I IInh Ihng Iren nhIe u Inh
vu c, su Ihu c Ia con nguo I ca ng Iu c ca ng chuyen mn ho a. Ca I ma
chu ng Ia ca n cu ng Ia ca I gIu p dInh ngha con nguo I co gIa o du c
Irong m I xa h I IrI Ihu c chnh Ia kha nang hIe u duo c nhIe u IrI
Ihuc khac nhau. MI IoaI kIen Ihuc do Ia noI ve dIeu gi, muc IIeu
cu a chu ng Ia gi7 Dau Ia nhu ng va n de va Iy Ihuye I Irung Iam cu a
chung7 Nhung Ihanh Iuu moI nhaI cua Iung Inh vuc Ia gi7 Cac
va n de va ca c Iha ch Ihu c dang I n Ia I Irong Iu ng Inh vu c IrI Ihu c7
Bie n Iri Ihu c Iha nh con duo ng di Io i Iri Ihu c
Khng co nhung hIeu bIeI nhu Iren, IrI Ihuc se Iro nen kIeu
nga o, khng co Ia c du ng, nhu ng ca I Ia m ma I dI y ngha chnh
xac cua chnh Iu IrI Ihuc. Nhung IIen b moI nhaI Irong moI
Inh vuc IrI Ihuc deu nay sInh Iu mI Inh vuc khac. Ca kInh Ie
ho c va kh Iuo ng ho c hIe n de u dang duo c Ihay d I bo I nhu ng Ihua I
Ioa n mo I ve Inh h n d n. DIa cha I ho c bI Ihay d I bo I nhu ng ky
IhuyeI moI ve vaI Iy, khao c hoc chIu anh huong cua dI Iruyen
ho c v.v... |ames M. Buchanan (nguo I My ) nha n gIa I NobeI KInh Ie
nam 1986 cho vIe c a p du ng nhu ng ho c Ihuye I kInh Ie mo I nha I
va o chnh IrI, qua do kha ng dInh nhu ng gIa dInh va ho c Ihuye I
ma ca c nha khoa ho c chnh IrI da du ng de Ia m ne n Ia ng cho ca c
cng Irinh cua ho suI Ihe ky vua qua.
Ca c chuyen gIa co Ira ch nhIe m Ia m sao de mo I nguo I hIe u duo c
ba n Ihan ho cu ng nhu chuyen mn cu a ho . Ca c phuong IIe n Ihng
IIn daI chung dong vaI Iro quan Irong Irong vIec nay, song Iu
chung khng Ihe Iam heI moI vIec. Cac hinh Ihuc ph bIen kIen
Ihu c kha c cu ng va y. Nguo I Ia ca n hIe u du ng ve ca c chuyen nga nh
374 375
!!!.
X^ I!
376 377
1iNH HOA UA N 1ii CU A LiUCi8i MO 1 1HL i liL N LO i XA HO i
nhu khng gay ra m I su bIe n d ng na o. Chu ng dIe n ra vo I nhu ng
rI Ioan, xung dI nho nhaI, va nhan duoc su quan Iam... I nhaI
Iu cac hoc gIa, cac chnh IrI gIa, bao ch va cng Iuan.
TaI nhIen aI cung co Ihe noI Ihe ky XX Ia Ihe ky bao Ian nhaI
voI haI cuc chIen Iranh Ihe gIoI, voI hang IoaI cuc nI chIen,
Iham saI, dIeI chung va xung dI sac Ic. Nhung IaI ca nhung
su gIeI choc nay deu Ia v ngha: nhung nha dc IaI khaI mau
nhaI ch Ian pha ma khng Iao ra duoc baI cu dIeu gi.
Tha I su ma no I, ne u Ihe ky XX co chu ng Io duo c dIe u gi, Ihi
do chnh Ia su v ngha cu a chnh IrI. Ngay ca nhu ng nguo I
cu ng In nha I va o quye I dInh Iua n IIch su cu ng se ga p kho khan
khI gIa I Ihch ra ng ca c bIe n d I xa h I cu a Ihe ky duo c gay ra
bo I ca c su kIe n chnh IrI, hoa c nguo c Ia I. Nhung chnh nhu ng
bIe n d I xa h I, nhu nhu ng do I so ng nga m duo I be ma I da I
duong, mo I Ia ca I de Ia I a nh huo ng Iau da I nha I. Khng pha I
nhu ng su kIe n chnh IrI de Iha y, ma chnh nhu ng bIe n d I xa
h I mo I Ia m Ihay d I Ioa n b xa h I va ne n kInh Ie , c ng d ng
va chnh Ihe ma chu ng Ia dang s ng.
Nng dn va d y Io
Truo c The chIe n Ihu I, nho m dan cu dng nha I o mo I qu c gIa
Ia nng dan.
Ngay Iruo c cu c chIe n Iranh do , dIe u duo c coI Ia duong nhIen
Ia : ca c nuo c pha I IrIe n (Iru Ba c My ) ca ng Iu c ca ng khng Ihe da m
ba o nhu ca u Iuong Ihu c cu a chnh ho , va ca ng Iu c ca ng phu
Ihu c va o Iuong Ihu c nha p kha u Iu ca c nuo c phI cng nghIe p,
ke m pha I IrIe n.
23.
MJ JIL IY B!L! ! X^ I!
SI XI^J I!L! CI^
X^ I! JR! JIIC
K
hng co Ihe ky nao Irong IIch su IaI chung kIen nhIeu bIen
chuye n ve ma I xa h I m I ca ch sau sa c nhu Ihe ky XX. Nhu ng
bIe n chuye n do , Iheo II, Ia nhu ng su kIe n quan Iro ng nha I, nhu ng
dI san Iau ben nhaI cua Ihe ky nay. TaI cac quc gIa phaI IrIen,
co nen kInh Ie IhI Iruong Iu do (nhung nuoc nay ch chIem mI
phan nam dan s Ihe gIoI nhung chung Ia hinh mau ve kInh Ie
cho pha n co n Ia I cu a Ihe gIo I), Iao d ng va Iu c Iuo ng Iao d ng, xa
hI va chnh Ihe vao nhung nam cuI Ihe ky XX deu khac bIeI ca
ve lng va cht so voI nhung gi dIen ra vao dau Ihe ky, cung
nhu so voI baI ky IhoI gIan nao Iruoc day Irong IIch su. Su khac
bIeI nay Ihe hIen Irong quy Irinh, cau Iruc va ca nhung van de
cua nhung de IaI noI Iren.
Nhu ng Ihay d I xa h I cha m cha p hon nhIe u, nho be hon nhIe u
Irong nhu ng gIaI doa n IIch su Iruo c do da gay ra nhu ng khu ng
hoa ng ve IInh Iha n va Ir Iue , ca c cu c n I Ioa n va n I chIe n. The
ma nhung bIen dI xa hI sau sac nhaI Irong Ihe ky XX IaI hau
378 379
che Ia o (gIaI ca p v sa n cu a Marx) da Iro nen ph bIe n va chIe m
da s Irong xa hI. Xa hI dau Ihe ky XX nhu bI am anh, bo bua
me bo I nhu ng cng nhan c xanh na y. Nhu ng nguo I na y Iro Iha nh
van de xa hI Iuc do boI ho Ia gIaI cap Ihap dau IIen Irong IIch
su co Ihe duoc I chuc va gIu vung Inh I chuc cua ho.
Co Ie khng co gIaI cap nao Irong IIch su Ien va xung nhanh
nhu nhu ng nguo I cng nhan c xanh. Nam 1883, khI Marx qua
do I, nhu ng nguo I v sa n co n chIe m IhIe u s Irong ca c cng nhan
cng nghIe p. Da s cng nhan Iu c do Ia nhu ng nguo I Iho co Iay
nghe cao, Ia m vIe c Irong ca c cu a ha ng Ihu cng vo I quy m 20
30 nhan cng.
Dau Ihe ky XX, cng nhan cng nghIep dng ngha voI Iho
van hanh may moc Irong cac nha may, noI co hang Iram, Iham
ch ha ng nga n cng nhan Ia m vIe c. Day chnh Ia nhu ng nguo I v
san Iheo quan nIem cua Marx khng co dIa vI xa hI, quyen
Iuc chnh IrI va suc manh kInh Ie.
Nhu ng cng nhan cu a nam 1900, va Iha m ch Ia cu a nam 1913,
khng he duo c huo ng nhu ng phu c Io I nhu Iuong huu, ngh phe p,
IIe n Iuong Ihem khI Ia m vIe c ngoa I gIo , ba o hIe m y Ie (Iru o Du c),
Iro ca p Iha I nghIe p, an nInh Irong cng vIe c v.v... M I Irong nhu ng
dao IuaI han che gIo Iam vIec cua cng nhan som nhaI ra doI o
A o nam 1884, Iheo do quy dInh gIo Ia m vIe c Ia ... 11 gIo ,nga y,
va 6 ngay,Iuan. Vao nam 1913, cac cng nhan cng nghIep phaI
Ia m vIe c I nha I 3.000 gIo ,nam. Cng doa n co n bI ca m o nhIe u
noI, hoa c ch I n Ia I cho co . Nhung cng nhan da cho Iha y kha
nang I chuc cua ho: ho co Ihe Iro Ihanh mI gIaI cap.
De n Iha p nIen S0, nhu ng nguo I cng nhan c xanh da Iro Iha nh
nhom nguoI dng nhaI IaI cac nuoc phaI IrIen, ke ca cac nuoc
XHCN, du o day ho ch Ihu c su chIe m da s Irong Iho I chIe n Iranh.
Ngay nay, Irong cac nuoc phaI IrIen, ch con NhaI Ban Ia con
nha p kha u Iuong Ihu c (nuo c na y Ia m I nuo c sa n xua I Iuong Ihu c
ye u ke m, do m I chnh sa ch I I Iho I ve Iro ca p cho nng nghIe p).
NgoaI ra, cac nuoc phaI IrIen deu du Ihua Iuong Ihuc, baI chap
xu huong phaI IrIen mau chong cua dan cu Ihanh IhI IaI day.
Ta I ca c nuo c do , sa n Iuo ng Iuong Ihu c nga y nay da hon ra I nhIe u
so voI Iruoc kIa chang han o My, con s nay Iang 810 Ian. Tuy
nhIen, dIeu dang Iuu y hon Ia vIec IaI cac nuoc phaI IrIen (ke ca
Nha I Ba n), s nng dan da gIa m dI khoa ng 10 Ia n so vo I Iruo c
day, Iu c Ia ch co n chIe m khoa ng S dan s va Iu c Iuo ng Iao d ng.
Nho m dan cu va Iu c Iuo ng Iao d ng dng Ihu nhi Ia I ca c nuo c
pha I IrIe n h I da u Ihe ky XX Ia nhu ng nguo I da y Io Irong ca c gIa
dinh. Nhu nng dan, Iha nh pha n na y duo c coI Ia m I Ia I ye u
Irong xa h I Iho I do . Cu c dIe u Ira dan s o Anh nam 1910 dInh
ngha Irung Iuu ba c duo I (Iower mIddIe cIass) Ia nhu ng gIa dinh
co I hon ba da y Io . Tuy nhIen, Irong khI s nng dan IIen Iu c
gIam Iu Ihe ky XIX, s day Io IaI IIep Iuc Iang cho den The chIen
Ihu I. Nga y nay, ha u nhu khng co n Ia ng Io p nguo I na y o ca c
nuoc dang phaI IrIen!
Nng dan va da y Io khng ch Ia nho m cu dan xa h I dng
nha I, ma co n Ia nho m Iau do I nha I. Ho chnh Ia ne n mo ng cu a
nen kInh Ie va xa hI, cung nhu cua nen van mInh.
Su len ngi va di xu ng cu a cng nhn c xanh
MI Iy do, co Ie Ia Iy do chnh, gIaI Ihch vIec IaI sao su bIen
dI Iren IaI I gay ra bIen dng nhu vay Ia vi den dau Ihe ky XX,
m I gIaI ca p mo I nhu ng cng nhan c xanh Irong ca c nga nh
380 381
Ihuc cua ho (v du: cac chuyen vIen may Inh, bac s, ky IhuaI
vIen Irong benh vIen v.v... nhung nhom phaI IrIen nhanh nhaI
o My Iu nhu ng nam 1980).
Con cac cng nhan c xanh7 Thay vi Ia mI gIaI cap (Iuc Ia
mI nhom nguoI vung chac, co Ihe nhan dIen, co y Ihuc rIeng),
ho co Ie se ch Iro Iha nh m I nho m gay su c e p nhu nhu ng nho m
khac ma IhI.
TraI nguoc voI IIen doan cua nhung nguoI MarxIsI va nhung
nguo I Iheo chu ngha cng doa n, su pha I IrIe n cu a Ia ng Io p cng
nhan cng nghIe p khng Ia m cho xa h I Iro nen ba I n. Nguo c
Ia I, su pha I IrIe n cu a ho Ia s pha t tri n xa h i mang tnh n nh
nha I Irong Ihe ky na y. DIe u do gIa I Ihch Ia I sao su bIe n ma I cu a
nng dan va da y Io khng he Ia o ra m I khu ng hoa ng xa h I na o.
D I vo I nhu ng nguo I nng dan va da y Io , cng vIe c Irong nga nh
cng nghIe p Ia m I co h I. Co Ihe day Ia Ia n da u IIen Irong IIch
su xa h I, con nguo I co co h I ca I IhIe n va nang cao mu c s ng
cu a ba n Ihan ma khng pha I dI cu Iu vu ng na y sang vu ng kha c
de kIe m Iim co h I d I do I. Trong ca c qu c gIa pha I IrIe n Iheo
kInh Ie IhI Iruo ng Iu do, Irong vo ng m I Iram de n m I Iram nam
muoI nam Iro Ia I day, m I Ihe he de u co co h I gIa u co , no du
hon Ihe he cha ng cu a ho . Ly do chnh Ia vIe c nng dan va
da y Io co Ihe Iro Iha nh, va Ihu c Ie da Iro Iha nh cng nhan cng
nghIe p.
Do duo c Ia p Irung Iha nh ca c nho m, Ia m vIe c Irong ca c nha
ma y Io n, ca c cng nhan cng nghIe p co Ihe Ia m Iang nng su t
lao ng. Tu nam 1881 (haI nam Iruo c khI Marx qua do I), vIe c
nghIen cu u m I ca ch he Ih ng ve ca cng cu va nhIe m vu Irong
cng vIe c Iao d ng chan Iay da gIu p Iang nang sua I ha ng nam
TaI cac nuoc phaI IrIen Iheo duong II kInh Ie IhI Iruong Iu do,
nhung nguoI nay da phaI IrIen Ihanh Iang Iop Irung Iuu, voI
ha ng Ioa I Io I ch duo c huo ng nhu Iuong huu, Iro ca p Iha I nghIe p,
cac ky ngh phep daI ngay duoc Ira Iuong, hay che d Iam vIec
Iro n do I. Hon nu a, ho co n da I duo c quye n Iu c ve chnh IrI. Khng
ch o Anh ma co n o nhIe u nuo c kha c, cng doa n da duo c xem Ia
mI chnh phu IhaI su, voI quyen Iuc nhIeu khI Ion hon ca Ihu
Iuong va quc hI.
Tuy nhIen de n nhu ng nam 1990, Ia ng Io p cng nhan c xanh
va cng doan IaI chung kIen mI su IhoaI IuI khng Ihe dao
nguo c. Ne u nhu va o nam 19S0, cng nhan c xanh chIe m 2,S
Iu c Iuo ng Iao d ng My Ihi va o nam 1990 Iy Ie na y ch co n chua
den mI phan nam, Iuc Ia bang voI Iy Ie vao IhoI gIan Iu nam
1900! TaI cac nuoc phaI IrIen khac, Iuc dau su suy gIam nay con
cha m, nhung Iu sau 1980 Ihi Iang ra I nhanh. Co Ie de n da u
Ihe ky XXI, Ia I ca c nuo c pha I IrIe n Iheo kInh Ie IhI Iruo ng, ca c
cng nhan c xanh ch chIe m chu ng m I pha n muo I hay cao
Ia m Ia 1,8 Iu c Iuo ng Iao d ng ma IhI. Quye n Iu c va a nh huo ng
cu a cng doa n cu ng gIa m Iheo Iuong u ng. Va o Iha p nIen 19S0
1960, cng doa n qu c gIa cu a nhu ng nguo I Iho mo o Anh co Ihe
de dang de bep Ihu Iuong khI co mau Ihuan. Den nhung nam
1980, Ihu Iuong MargareI ThaIcher IIen IIep Ihang cu bang vIec
cng khaI Ihach Ihuc va caI gIam dan cac dac quyen va quyen
Iu c cu a ca c I chu c cng doa n. Co Ihe no I m I ca ch hinh a nh:
cng nhan c xanh Irong ca c nga nh cng nghIe p che Ia o va ca c
I chu c cng doa n cu a ho dang dI va o I I mo n cu a nhu ng nguo I
nng dan Iruoc kIa.
VI Ir cu a cng nhan c xanh nga y nay duo c Ihay Ihe bo I nhu ng
nha cng nghe nhung nguoI Iam vIec voI ca dI Iay va kIen
382 383
duo c. Chu ng do I ho I su da o Ia o chuyen mn nghIem Iu c, cu ng nhu
kha nang bIe I va a p du ng nhu ng kIe n Ihu c mang Inh phan Ich
va Iy Ihuye I. Cng vIe c mo I do I ho I phuong pha p Ia m vIe c va khung
ma u Iu duy hoa n Ioa n mo I. Tren Ia I ca , no do I ho I nguo I Iao d ng
m I Iho I quen mo I Iho I quen ho c Ia p va re n Iuye n IIen Iu c.
Do do , nhu ng nguo I cng nhan cng nghIe p bI chIe m ch nga y
nay khng Ihe de da ng chuye n qua ca c cng vIe c Iao d ng IrI Ihu c
Iheo caI cach ma nng dan va day Io buoc vao Inh vuc cng
nghIep Iruoc kIa.
TaI My, Iinh hinh da dIen ra nhu sau. Ngay ca Irong nhung
c ng d ng hoa n Ioa n phu Ihu c va o m I, haI nha ma y Io n nay
da pha san va sa IhaI den 2,3 nhan vIen (v du, cac Ihanh ph
Ihe p o vu ng Tay PennsyIvanIa hay Dng OhIo, hay ca c Iha nh ph
chuyen sa n xua I xe hoI nhu IIInI, MIchIgan), Iy Ie Iha I nghIe p cu ng
gIa m nhanh sau va I nam, xu ng mu c ch cao hon m I chu I so
voI Iy Ie IhaI nghIep Irung binh Ioan quc IaI My. Ma Ihuc ra,
hoan Ioan khng he co mI su c gang cap IIen hoa dI ngu
nhu ng cng nhan c xanh Ia I My !
Lo I gIa I Ihch duy nha I o day Ia : Irong c ng d ng cng nhan
c xanh (Iru nguoI da den), qua Irinh phaI IrIen nay, du khng
duo c hoan nghenh, du dem Ia I nhu ng Iha ch Ihu c cho do I s ng
ca nhan va gIa dinh cng nhan, nhung do khng he Ia m I dIe u
ngac nhIen voI ho. Ve maI Iam Iy, hon Ia ve Iinh cam, cng nhan
c xanh o My cha c ha n da chua n bI cho vIe c chuye n Iu cng vIe c
Iao d ng chan Iay sang cng vIe c Iao d ng IrI Ihu c, vo I nhu ng
yeu cau va dac dIem hoan Ioan khac bIeI.
M I ye u I Ia c d ng Irong qua Irinh chua n bI na y co Ihe Ia da o
Iua I GI BIII oI RIghIs sau The chIe n Ihu II Ia I My , Iheo do mo I cu u
Iu 34, cu I cu ng Ia m Iang nang sua I cu a m I cng nhan Ien
IoI S0 Ian sau mI Ihe ky. Do chnh Ia Ihanh qua kInh Ie va xa
hI cua Ihe ky vua qua. TraI nguoc voI nhung dIeu ma aI cung
bIe I Irong Ihe ky XIX (khng ch Marx ma co n Ia I ca nhu ng nguo I
bao Ihu, Iu |. P. Morgan, BIsmarck den DIsraeII), Ihuc ra hau heI
nhu ng su gIa Iang va Io I ch do de u d d n va o Iay nhu ng cng
nhan c xanh. Cu Ihe, phan nua IoI ch gIa Iang nam o vIec gIam
Iho I gIan Ia m vIe c (su ca I gIa m gIo Ia m va o khoa ng Iu 40 nhu o
Nha I, de n S0 o Du c), phan nu a co n Ia I Ihe hIe n o vIe c Iang Iuong
Ihu c Ie cho cng nhan c xanh de n 2S Ia n Irong Iho I gIan na y.
Do chnh Ia Iy do IaI sao su phaI IrIen cua Iang Iop cng nhan
c xanh dIe n ra m I ca ch ho a binh, em Iha m, khng he mang
da u a n ba o Iu c hay ca ch ma ng na o ca . Nhung, dau Ia Iy do gIa I
Ihch cho vIe c dI xu ng cu a Ia ng Io p na y cu ng dIe n ra ra I em Iha m,
hoan Ioan khng gay ra nhung baI n xa hI, I nhaI Ia IaI My7
Su len ngi cu a lao d ng Iri Ihu c
Su Ien ngI cu a Iao d ng IrI Ihu c, gIaI ca p ke vI cng nhan cng
nghIe p (cng nhan c xanh) khng he Ia m I co h I, ma Ia m I
Iha ch Ihu c vo I ho . HIe n nay o My s nguo I Iao d ng IrI Ihu c chIe m
hon m I pha n ba Iu c Iuo ng Iao d ng, Iu c Ia khng he ke m hon Iy
Ie cng nhan c xanh, Iru Irong IhoI gIan chIen Iranh. Da s Iao
d ng IrI Ihu c duo c Ira Iuong ba ng hoa c hon cng nhan c xanh;
dng IhoI cac cng vIec moI cung dem IaI cho ca nhan nhIeu co
h I hon.
Tuy nhIen, ca c cng vIe c mo I na y do I ho I nhu ng pha m cha I va
nang Iu c ma cng nhan c xanh khng co , ma cu ng khng Ihe da I
384 385
Ihu c, mo I Ia o ra gIa IrI va cu a ca I! LIe u chau u co pha n u ng IIeu
cu c nhu... nhu ng nguo I da den o My hay khng7 Day chnh Ia
mI van de Irong Iam, se quyeI dInh phan Ion Iuong IaI kInh Ie
va xa hI cua cac quc gIa dI Iheo nen kInh Ie IhI Iruong Iu do o
chau Iu c na y. Va cau Ira Io I cha c cha n se duo c dua ra Irong khoa ng
mI Ihap ky IoI ma IhI.
Su len ngi cu a xa h i Iri Ihu c
Nhu ng nguo I Iao d ng IrI Ihu c khng chIe m da s Irong xa h I
IrI Ihuc, song IaI nhIeu quc gIa (Irong do co Ie Ia hau heI cac
qu c gIa pha I IrIe n), ho se Ia nho m dng nha I Irong dan cu cu ng
nhu Irong Iu c Iuo ng Iao d ng. Tha m ch ne u s Iuo ng khng dng
ba ng m I s nho m nguo I kha c, Ihi Iao d ng IrI Ihu c va n Ia nho m
dem Ia I cho xa h I IrI Ihu c nhu ng Inh ca ch chnh, su Ia nh da o,
cu ng nhu ca c da c dIe m xa h I quan Iro ng nha I cu a no . Day khng
phaI Ia gIaI cap th ng tr, nhung hIen da Ia gIaI cap d n d t xa
hI. MI dIeu dang chu y Ia: ve Inh cach, dIa vI xa hI, gIa IrI va
ky vong; nhung nguoI Iao dng IrI Ihuc hoan Ioan khac bIeI voI
baI ky nhom nguoI nao da Iung chIem nhung vI Ir dan dau va
uu Ihang Irong cac xa hI Iruoc day.
Truo c he I, nguo I Iao d ng IrI Ihu c da I duo c cng vIe c va dIa vI
xa hI cua ho do keI qua cua gIao duc chnh quy.
DIeu nay cung co ngha Ia gIao duc se chIem vI Ir Irung Iam
Irong xa hI IrI Ihuc, Iruong hoc se Ia Ihe che Irong Iam. KIen
Ihu c gi ca n IhIe I cho Ia I ca mo I nguo I7 Dau Ia cha I Iuo ng cu a vIe c
da y va ho c7 Do chnh Ia nhu ng va n de quan Iam ha ng da u cu a
m I xa h I IrI Ihu c, d ng Iho I cu ng Ia nhu ng va n de chnh IrI Irung
bInh My deu co co hI duoc dao Iao o bac cao dang, Iu do Iao ra
m I chua n mo I Irong xa h I. Ngoa I ra, My co n dua ra Irong The
chIe n Ihu II va duy Iri Irong su I 3S nam m I da o Iua I kha c, Iheo
do da I da s nam gIo I sInh Irong khoa ng 192019S0 (Iu c Ia nhu ng
nguoI Iruong Ihanh IaI My ngay nay) phuc vu Irong quan dI Ihi
deu baI buc phaI hoan IaI chuong Irinh ph Ihng Irung hoc
neu Iruoc do ho chua hoc xong. NoI gi Ihi noI, IaI My, su chuyen
dI Iu Iao dng chan Iay sang Iao dng IrI Ihuc, ngoaI Iru Irong
cac cng dng da den, Ihi duoc chap nhan rng raI nhu Ia mI
qua Irinh hop Iy, hay I ra Ia khng Ihe Iranh khoI.
Den khoang nam 1990, qua Irinh chuyen dI nay ve co ban
da duoc hoan Ihanh IaI My. TaI cac nuoc phaI IrIen khac o Tay
va Ba c u, hay Nha I Ba n, qua Irinh do ch ba I da u Iu nhu ng nam
1990. Tuy nhIen, co dIe u cha c cha n Ia Ia I ca c nuo c na y qua Irinh
chuye n d I Iha m ch se dIe n ra nhanh hon o chnh nuo c My . Cau
hoI daI ra Ia, IIeu su chuyen dI co dIen ra mI cach hoa binh,
voI raI I baI n va rI Ioan ve xa hI nhu o My hay khng7 Hay
su phaI IrIen noI Iren o My IaI IIep Iuc Ia mI ngoaI Ie, nhu raI
nhIeu Iruong hop Irong IIch su xa hI cua My, nhaI Ia Irong IIch
su Iao dng7 O NhaI, gIao duc va nguoI co gIao duc duoc chap
nhan va de cao mI cach rng raI, do do co Ihe hy vong su dI
xu ng cu a cng nhan cng nghIe p (nhu ng nguo I na y hIe n ch Ia
m I gIaI ca p non Ire o Nha I, ch dng hon nng dan va da y Io Iu
sau The chIen Ihu II) cung se duoc chap Ihuan va coI Ia hop Iy
(nhu o My ). Nhung co n Ia I ca c nuo c cng nghIe p chau u nhu
Anh, Duc, Phap, B v.v... Ihi sao7 NoI day, hon mI Ihe ky qua da
co m I ne n van ho a cng nhan, m I gIaI ca p cng nhan co y
Ihu c va Iu Iro ng, d ng Iho I va n co n I n Ia I nIe m IIn ph bIe n cho
ra ng chnh Iao d ng cu a cng nhan c xanh, chu khng pha I IrI
386 387
Tu Ihan kIen Ihuc chuyen mn khng Iao ra Ihanh Ich Irong
cng vIec. Chang han, bac s phau IhuaI se khng Ihe Iro nen
hIe u qua ne u khng co su cha n doa n du ng da n Iruo c do ; su cha n
doa n na y khng Ihu c nhIe m vu cu a ba c s pha u Ihua I, ma cu ng
na m ngoa I kha nang chuyen mn cu a anh Ia. Hay m I v du kha c:
nhan vIen nghIen cuu IhI Iruong ch Ihu Ihap va dua ra nhung
du IIeu. De chuyen chung Ihanh Ihng IIn (chu chua noI IoI vIec
chuye n Iha nh ha nh d ng), ca n co ca c nhan vIen markeIIng, nhan
vIen san xuaI, nhan vIen dIch vu v.v... MI v du khac nua: ch
nghIen cuu va vIeI Iach Ihi mI nha su hoc co Ihe Iu minh Iro
nen hIeu qua. Nhung de dao Iao mI sInh vIen Ihi can su hop
suc cua nhIeu chuyen gIa khac nhau Iren nhIeu Inh vuc. TaI ca
nhu ng dIe u na y do I ho I ca c chuyen gIa pha I Iham gIa va o m I I
chu c na o do .
Nguo I Iao d ng IrI Ihu c co Ihe Iham gIa va o I chu c nhu Ia m I
nha Iu va n hay m I nguo I cung ca p m I dIch vu chuyen mn na o
do. Tuy nhIen, da s ho Iham gIa voI Iu cach Ia nhan vIen (Ioan
IhoI gIan hay ban IhoI gIan) Irong nhIeu IoaI I chuc khac nhau:
co quan chnh phu , be nh vIe n, Iruo ng ho c, cng Iy v.v... Trong
xa h I IrI Ihu c, ca nhan ch Ia m I Irung Iam chI ph, co n I chu c
moI Ia Irung Iam hoaI dng.
Xa h i nhn vien
Xa hI IrI Ihuc Ia mI xa h i nhn vin. Xa hI Iruyen Ihng
(xa hI vao IhoI gIan Iruoc su phaI IrIen cua cac cng Iy che Iao
va ca c cng nhan c xanh) khng he Ia m I xa h I cu a nhu ng ca
nhan d c Ia p. Xa h I ma Thomas |eIIerson mong uo c m I xa
Iam cua xa hI do. Co Ihe manh dan du doan rang vIec Ihu Ihap
va phan ph I kIe n Ihu c se chIe m vI Ir Irung Iam Irong ne n chnh
IrI cua xa hI IrI Ihuc, cung nhu haI, ba Ihe ky vua qua, vIec Ihu
Ihap va phan phI IaI san Ihu nhap da chIem vI Ir Irung Iam
Irong nen chnh IrI cua IhoI Iu ban chu ngha.
Chung Ia cung co Ihe du doan rang se can phaI IaI dInh ngha
IaI ve con nguoI co gIao duc.
Xa hI IrI Ihuc se Ia xa hI mang Inh ca nh tranh cao nh t Iu
Iruoc den nay, do mI Iy do don gIan: khI IrI Ihuc Iro Ihanh IaI
sa n chung, aI aI cu ng co Ihe IIe p ca n duo c, Ia I ca de u pha I n Iu c
da I nang sua I va Iha nh Ich cao Irong Iao d ng. Se khng co n
ca c nuo c nghe o ma ch co n ca c nuo c ngu d I. DIe u Iuong Iu
cu ng xa y ra vo I ca c cng Iy, ca c nga nh kInh doanh sa n xua I, ca c
I chu c Ihu c ba I ky Ioa I hinh na o, va ca vo I ca c ca nhan nu a.
Thuc su, cac xa hI phaI IrIen ngay nay Iro nen v cung canh
Iranh dI voI cac ca nhan, Inh canh Iranh nay cao hon nhIeu so
vo I ca c xa h I Iruo c day. Va o Ihe ky XVIII hay XIX, con nguo I khng
he co co hI vuoI ra khoI gIaI cap cua minh, da s moI nguoI
de u dI Iheo nghe nghIe p cu a ng cha ho . Nhung nga y nay, nguo I
Iao d ng IrI Ihu c, Iheo dInh ngha, Ia nhu ng nguo I chuyen mn
hoa, du IrI Ihuc ma ho co duoc Ia IrI Ihuc can ban hay nang cao,
du kh I Iuo ng IrI Ihu c cu a m I nguo I nhIe u hay I. Trong a p du ng,
IrI Ihuc ch Iro nen hIeu qua khI duoc chuyen mn hoa, va cang
chuyen mn ho a Ihi ca ng hIe u qua .
Khng kem phan quan Irong Ia vIec nhan ra rang nguoI Iao
d ng IrI Ihu c ca n Ia nhu ng chuyen gIa Ia m vIe c Irong ca c I chu c.
Ch co I chuc moI Iao dIeu kIen cho ho Iro nen hIeu qua. Cung
ch co I chu c mo I co kha nang chuye n ca c kIe n Ihu c chuyen bIe I
cua Iao dng IrI Ihuc Ihanh Ihanh Ich va nang suaI ma IhI.
388 389
hoa c nhu Ia m I nguo I cung ca p ca c dIch vu cho I chu c: m I
Iua I su cha ng ha n. Thu c Ie Ia nga y nay ngay chnh ca c dIch vu
h Iro cho I chu c Iruo c kIa cu ng ca ng Iu c ca ng duo c chuye n
Iha nh ca c I chu c. Hon m I Ihe ky Iruo c, ha ng Iua I da u IIen ra
do I Ia I My ; co n Iruo c do Ihi ca c Iua I su va n ha nh nghe nhu ca c
ca nhan d c Ia p. O chau u, ma I sau The chIe n Ihu II, ca c ha ng
IuaI moI xuaI hIen. Xa hI IrI Ihuc Ia xa hI cua cac I chuc, noI
do moI hoaI dng xa hI deu duoc Ihuc hIen ben Irong va Ihng
qua ca c I chu c.
Da s nguoI Iao dng IrI Ihuc deu Ia nhan vIen Irong hau heI,
ne u khng mu n no I Ia Ia I ca Iho I gIan cu c do I Ia m vIe c cu a ho .
Tuy nhIen, y ngha cua Iu nhan vIen da Ihay dI kha nhIeu so
voI nguyen gc cua no dIeu nay khng ch xay ra o Anh ma
con o Duc, Tay Ban Nha va NhaI Ban.
Ve ca nhan ma no I, nguo I Iao d ng IrI Ihu c phu Ihu c va o cng
vIec, ho Iam vIec va Ianh Iuong. Ho duoc Ihue vao Iam vIec va co
kha nang bI sa IhaI. Ho ch Ia nhung nhan vIen. Nhung ve Ing
Ihe Ihi chnh ho Ia I Ia nhu ng nha Iu ba n duy nha I, Ihng qua ca c
quy Iuong huu va ca c ngu n IIe I kIe m kha c nhu quy h Iuong o
My , nhu ng nguo I na y Ia m chu phuong IIe n sa n xua I. Trong kInh
Ie ho c Iruye n Ih ng, nguo I Ia phan bIe I ro ra ng quy Iuong Ia I ca
s IIe n na y dI va o IIeu du ng; vo I quy Iu ba n. Ha u he I ca c ho c Ihuye I
xa h I cu a xa h I cng nghIe p de u du a Iren quan he gIu a haI ye u
I Iren, du quan dIe m chu ng mau Ihua n hay can ba ng va ho p Ia c
vo I nhau. Nhung Irong xa h I IrI Ihu c, haI ye u I na y ho p nha I
Ia m m I. Quy Iuong huu co Ihe coI Ia m I hinh Ihu c Iuong Ira
cha m, va do do cu ng Ia m I quy Iuong. D ng Iho I cu ng chnh quy
Iuong huu na y ca ng Iu c ca ng Iro Iha nh m I ngu n v n chu Iu c,
ne u khng mu n no I Ia ngu n v n duy nha I cho xa h I IrI Ihu c.
h I cu a ca c chu Irang Ira I nho , nhu ng nguo I d c Ia p canh Ia c
Irang IraI cua minh ma khng can su gIup do cua aI khac ngoaI
gIa dinh ch Ia dIeu gi do vIen vng ma IhI. Trong qua khu,
mo I nguo I de u phu Ihu c, song ho khng Ia m vIe c cho m I I chu c
na o ma Ia m vIe c cho m I ng chu na o do . Ngay ca khI cng
nhan c xanh xuaI hIen Irong cac nha may Ion, ho van Iam vIec
cho m I ng chu ma IhI.
Trong cu n IIe u Ihuye I Hard Times vIe I nam 18S4 cu a DIckens,
chu ng Ia Iha y cng nhan co n Ia m vIe c cho m I ng chu , chu
khng pha I cho nha ma y. Ma I de n nhu ng nam cu I Ihe ky XIX,
nha ma y mo I Iro Iha nh nguo I Iuye n du ng, Ihay vi m I ng chu
na o do . Va Irong Ihe ky XX Ihi ca c Ia p doa n Ihay Ihe nha ma y
Irong vaI Iro nha Iuyen dung. Cung ch Irong Ihe ky nay Ihi ng
chu moI duoc Ihay Ihe bang sep Ihuc ra cung ch Ia mI nguoI
dI Iam Ihue, va cung co... mI sep cap Iren.
Nhu vay, nguoI Iao dng IrI Ihuc bao gm ca nhung nhan vIen
co se p Ia nh da o, va ca c se p co nhan vIen duo I quye n qua n Iy cu a
ho !
Con ve cac I chuc Ihi sao7 Day Ia mI khaI nIem moI Ia voI
khoa hoc xa hI Iruoc day, va Iham ch Ia ca hIen nay nua.
T chu c Iheo ngha hIe n da I da u IIen chnh Ia ca c cng Iy kInh
doanh n I Ien sau 1870 day chnh Ia Iy do Ia I sao hIe n nay ra I
nhIeu nguoI van cho quan IrI ch Ia quan IrI kInh doanh ma
IhI.
Vo I su ra do I cu a xa h I IrI Ihu c, xa h I chu ng Ia Iro Iha nh m I
xa h I cu a ca c I chu c. Da s chu ng Ia Ia m vIe c Irong ca c I chu c,
Inh hIeu qua va cuc sng cua chung Ia phu Ihuc vao su keI
nI voI cac I chuc do, hoac nhu Ia mI Ihanh vIen cua I chuc,
390 391
cho chung Ia Ihay rang quan IrI Ia chuc nang dac Irung cua moI
IoaI I chuc. MoI I chuc deu can quan IrI, du chung co su dung
chnh xa c Iu ngu na y hay khng. Mo I nha qua n Iy de u Ia m nhu ng
vIe c Iuong Iu nhau, de u pha I ke I n I nhu ng nguo I co ky nang kha c
nhau de da I mu c IIeu chung, de u pha I Ia m sao de pha I huy dIe m
manh va IrIeI IIeu dIem yeu cua moI nguoI. Ho phaI suy ngh ve
keI qua va xac dInh muc IIeu cho I chuc, chIu Irach nhIem ve
chIen Iuoc, cac gIa IrI cua I chuc, he Ihng Ihuong phaI nhan
vIen, IInh Ihan va van hoa I chuc v.v... NoI chung, nha quan Iy
can co kIen Ihuc ve quan IrI nhu Ia mI chuyen mn, mI nghe
nghIep cu Ihe; dng IhoI ho cung can hIeu bIeI ro ve muc IIeu,
gIa IrI, ca c kha nang c I Io I, mI Iruo ng va IhI Iruo ng cu a I chu c
ma ho dang Iam vIec.
Quan IrI nhu Ia mI th c ha nh da In IaI Iu raI Iau rI. Co Ie
nhung nguoI Ihuc hanh quan IrI xa xua nhaI Ia nhung nguoI AI
Ca p. Khoa ng ga n S000 nam Iruo c day, chua he co m I IIe n Ie
nao, ho da suy ngh, IhIeI ke va dung nen nhung KIm Iu Ihap
Irong mI khoang IhoI gIan co Ihe noI Ia ky Iuc. Nhung neu Ia
m I mn ho c, m I chuyen nga nh Ihu c su Ihi qua n IrI mo I ch I n
IaI cach nay nua Ihe ky ma IhI. Quan IrI hoc moI duoc Io mo
ca m nha n h I The chIe n Ihu I, va ma I de n Iho I gIan sau The chIe n
Ihu II no moI baI dau xuaI hIen, Iruoc IIen IaI My. Tu do Iro dI,
quan IrI Iro Ihanh chuc nang kInh doanh phaI IrIen nhanh nhaI,
vIe c nghIen cu u qua n IrI cu ng Iro Iha nh mn ho c Ihua I pha I IrIe n
nhanh nhaI. Khng co chuc nang nao Irong IIch su IaI phaI IrIen
nhanh cho ng Irong m I Iho I gIan nga n nhu va y.
Trong cac Iruong kInh doanh, nguoI Ia van day quan IrI nhu
Ia m I Ia p ho p ca c ky Ihua I, cha ng ha n ky Ihua I Ia p va xay du ng
ngan sa ch. Ta I nhIen, nhu mo I cng vIe c kha c, qua n IrI co nhu ng
Khng ke m pha n quan Iro ng Ia vIe c Irong xa h I IrI Ihu c, nhu ng
nguo I Ia m Ihue cu ng chnh Ia nhu ng Iao d ng IrI Ihu c m I
Ia n nu a Ia nhu ng nguo I Ia m chu phuong IIe n sa n xua I. Truo c day,
Iheo Marx, cng nhan khng Ia m chu va khng Ihe Ia m chu
phuong IIe n sa n xua I: khI chuye n Iu nha ma y na y sang nha ma y
kha c ho khng Ihe dem Iheo, v du , chIe c ma y d ng co hoI nuo c
duoc. Nha Iu ban phaI so huu va kIem soaI cng cu san xuaI.
Tuy nhIen, Irong xa hI IrI Ihuc, nhung su dau Iu IhaI su khng
pha I Ia va o ma y mo c va cng cu , ma Ia da u Iu va o nguo I Iao d ng
IrI Ihuc. Khng co nguoI Iao dng IrI Ihuc Ihi may moc du hIen
daI den may cung Iro Ihanh v dung.
Cng nhan cng nghIep can nha Iu ban nhIeu hon so voI vIec
nha Iu ba n ca n cng nhan. Day chnh Ia co so cho Marx kha ng
dInh ra ng Iun co m I Iuo ng cng nhan du Ihu a, va do do , Iuong
Ira cho cng nhan Iun duo c gIu o mu c vu a du s ng ma IhI (day
co Ie Ia saI Iam nghIem Irong nhaI cua Marx). Trong xa hI IrI
Ihuc, gIa dInh ro rang nhaI chnh Ia vIec cac I chuc can nguoI
Iao d ng IrI Ihu c nhIe u hon Ia nhu ng nguo I na y ca n de n ho . Ca c
I chu c ca n IIe p IhI ca c cng vIe c Iao d ng IrI Ihu c cu a minh de
Ihu hu I nguo I Iao d ng IrI Ihu c vo I s Iuo ng va cha I Iuo ng ma ho
mong mun. Quan he gIua haI ben Iro Ihanh quan he phu Ihuc
Ia n nhau: nguo I Iao d ng ca n hIe u nhu ca u cu a I chu c, va nguo c
IaI I chuc cung can hIeu nguoI Iao dng IrI Ihuc can gi, ky vong
gi o ho .
MI keI Iuan nua: do xa hI IrI Ihuc Ia xa hI cua cac I chuc,
b phan Irung Iam cua no phaI Ia qua n tr.
KhI chung Ia baI dau noI ve quan IrI, cum Iu nay co ngha Ia
qua n IrI kInh doanh bo I ca c doanh nghIe p co quy m Io n Ia
nhu ng I chu c kIe u mo I da u IIen. Nhung nu a Ihe ky ga n day da
392 393
nhau. Theo ca ch no I cu a Ihe ky XIX Ihi gIa dinh Ia noI do n nha n
ba n, va c ng d ng d ng ngha vo I s pha n cu a m I nguo I. Ro I bo
c ng d ng, ba n se Iro Iha nh m I ke Ia c Ioa I, co Ihe Iro Iha nh nguo I
s ng ngoa I vo ng pha p Iua I nu a. Nguo c Ia I, ba n cha I cu a xa h I IrI
Ihu c Ia Inh dI d ng ve noI o , ve cng vIe c, ve su ke I n I...
DIeu nay khIen cho cac Ihach Ihuc va nhIem vu xa hI Irong
xa h I IrI Ihu c Iro nen nhIe u hon ra I nhIe u. Con nguo I gIo day bI
maI gc, khng bI dnh chaI vao nhung cng dng nho be nhu
Iruo c day nu a. Theo dInh ngha, xa h I IrI Ihu c Ia m I xa h I ca nh
Iranh cao, aI aI cung co Ihe IIep can duoc IrI Ihuc, aI aI cung co
quye n kha I vo ng va pha I IrIe n ba n Ihan. Day se Ia xa h I co nhIe u
nguo I Iha nh cng nha I va nhIe u nguo I Iha I ba I nha I Iu Iruo c de n
nay. VIec ap dung IrI Ihuc vao cng vIec Iam cho cac xa hI phaI
IrIe n va gIa u co hon bao gIo he I, song cu ng chnh vi Ihe ma nhu ng
IhaI baI (ngheo doI, nan nghIen ruou, II pham vI Ihanh nIen...)
cung duoc coI Ia IhaI baI cua xa hI. Trong xa hI Iruyen Ihng,
nhu ng Ie na n na y duo c coI Ia nhu ng I n Ia I Ia I ye u. Nhung Irong
xa hI IrI Ihuc, chung se Iro Ihanh nhung caI IaI vao kha nang
cua xa hI cung nhu su Iu Irong cua no.
Nhu Ihe, Irong xa hI IrI Ihuc, aI se dung ra chIu Irach nhIem
ve nhung nhIem vu xa hI nay7 Ro rang Ia khng Ihe bo qua
nhung nhIem vu xa hI, nhung cac cng dng Iruyen Ihng IaI
khng du kha nang gIaI quyeI chung mI cach IrIeI de.
Co haI cau Ira IoI da xuaI hIen Irong Ihe ky XX mI cau Ira
Io I Ihu c ve da s , va m I y kIe n pha n d I. Tuy nhIen, ca haI de u
Io ra saI Iam!
Cau Ira IoI Ihuc ve da s xuaI hIen Iu nhung nam 1880, khI
nuo c Du c cu a BIsmarck cha p chu ng buo c va o nha nuo c phu c Io I.
Nguo I Ia cho ra ng ca c va n de xa h I co Ihe va pha I duo c gIa I quye I
cng cu va ky IhuaI cua no. Tuy nhIen, chung khng phaI Ia ban
chaI cua quan IrI. Ban chaI cua quan IrI Ia Iam cho IrI Ihuc Iro
nen co hIeu qua. NoI cach khac, quan IrI Ia mI chuc nang xa
h I. Co n Irong ca c Ihu c ha nh, qua n IrI Ihu c su Ia m I mn nghe
IhuaI ph Ihng.
Khu vu c xa h i
Trong xa hI IrI Ihuc, cac cng dng cu nhu gIa dinh, Iang xa,
gIao phan... deu bIen maI. Chung bI Ihay Ihe boI cac I chuc
don vI moI cua su keI nI xa hI. Su Iham gIa vao cac I chuc,
Iuy nhIen, IaI Ia hoan Ioan Iu nguyen (khac voI Inh chaI dInh
me nh cu a ca c c ng d ng Iruo c kIa). T chu c nga y nay ch Ia m I
phuong IIe n, cng cu cho mu c dch cu I cu ng cu a con nguo I ma
IhI. Trong su I haI Ihe ky da n ra m I cu c Iranh Iua n, nha I Ia
o phuong Tay: ca c c ng d ng Ia nhu ng I chu c co he Ih ng hay
ch Ia su n I da I cu a con nguo I7 Khng aI co Ihe cam doan ra ng
I chu c mo I Ia hu u co ca ; nguo c Ia I do Ihu c su Ia Ihu do con
nguoI Iao ra.
Nhung khI do aI se Ihu c IhI ca c nhIe m vu xa h I7 HaI Iram nam
ve Iruo c, ca c nhIe m vu xa h I duo c Ihu c hIe n bo I ca c c ng d ng
dIa phuong, chu ye u bo I ca c gIa dinh. Nga y nay mo I chuye n ha u
nhu da Ihay d I: ca c c ng d ng cu khng Ia m va khng Ihe Ia m
ca c nhIe m vu do duo c nu a. Con nguo I khng co n Iun o Ia I du ng
ch ho sInh ra, ca ve ma I dIa Iy cu ng nhu ma I dIa vI xa h I. Xa h I
IrI Ihu c Ia m I xa h I Iun dI chuye n. Trong khI do , mo I chu c
nang xa h I cu a ca c c ng d ng cu , du Ihu c hIe n I I hay khng I I,
de u dI ke m vo I gIa dInh ra ng con nguo I vo I gIa dinh ga n ke I vo I
394 395
Thu c ra co m I nhu ca u (nha I Ia o phuong Tay) dua nhan vIen
va o Irong su kIe m soa I cu a c ng d ng noI Ia m vIe c. Ca I go I Ia Irao
quye n cho nhan vIen nga y nay hoa n Ioa n gI ng nhu ng dIe u II
vIeI ra S0 nam Iruoc day. Tuy nhIen, dIeu nay van khng Iao ra
m I c ng d ng, khng Ia o ra m I co che , ca u Iru c qua do co Ihe
gIaI quyeI duoc cac nhIem vu xa hI cua xa hI IrI Ihuc. TaI sao7
Ly do chnh Ia boI vi hau heI cac nhIem vu do (v du: cung cap
dIch vu gIao duc va y Ie, gIaI quyeI cac can benh cua mI xa hI
gIa u co va pha I IrIe n nhu Ie nghIe n ruo u va su du ng ma Iu y v.v...)
deu nam ben ngoaI cac I chuc co Ihue nhan vIen hIen nay.
Cac Ihe che co Ihue nhan vIen van Iun ch Ia cac I chuc ma
IhI. Quan he gIua chung va nhan vIen khng mang Inh Ihanh
vIen Irong mI cng dng, Iuc Ia khng mang Inh ben vung
va rang buc Ian nhau.
De Iro Iha nh c ng d ng Iha I su , ca n co su IInh hoa I Irong quan
he voI nhan vIen. Tuy nhIen, cang ngay nguoI Iao dng IrI Ihuc
(nhaI Ia nhung nguoI co Irinh d chuyen mn cao cap) cang co
xu huo ng ch coI I chu c nhu Ia cng cu , phuong IIe n de ho da I
duo c nhu ng Iha nh Iu u va mu c IIeu ca nhan. Do do , nhu ng nguo I
na y Iun ch ng Ia I mo I n Iu c hu I ho ve pha I chu c nhu Ia
m I c ng d ng: n Iu c kIe m soa I Iu pha I chu c, yeu ca u phu c
vu Iro n do I cho I chu c, hay vIe c do I ho I ho hy sInh ca c kha I vo ng
ca nhan vi mu c IIeu chung cu a I chu c v.v... Khuynh huo ng na y
Ia duong nhIen bo I Ie khI da so hu u IrI Ihu c, nhu ng nguo I na y co
cng cu san xuaI cua rIeng ho, co quyen Iu do den baI cu noI
na o ma co h I da nh cho ho Ia Io n nha I.
Do vay, Ira IoI dung dan cho cau hoI AI se chIu Irach nhIem
ganh vac nhung Ihach Ihuc ve maI xa hI Irong mI xa hI IrI
Ihuc7 se khng phaI Ia chnh phu hay cac I chuc co Ihue nhan
boI chnh phu. Ngay nay cau Ira IoI nay van duoc nhIeu nguoI o
cac quc gIa phaI IrIen Tay phuong chap nhan, du khng con
nhIeu nguoI hoan Ioan IIn Iuong Ihuc su vao no. Cau Ira IoI nay
da duoc chung mInh Ia hoan Ioan saI Iam. Cac chnh phu hIen
daI, nhaI Ia Iu sau The chIen Ihu II, da Iro nen quan IIeu va IhaI
baI nang ne. O cac nuoc phaI IrIen, ganh nang ngan sach chu
yeu dung de Ira cho nhung dIch vu xa hI. The ma, o chnh IaI
nhu ng nuo c na y, ca c va n de xa h I va n khng ngu ng gIa Iang.
Chnh phu co vaI Iro Io Ion Irong cac nhIem vu xa hI vaI Iro
cua nguoI Iap chnh sach, daI ra cac IIeu chuan, va Ihanh Ioan
cac chI ph. Tuy nhIen, voI vaI Iro Ia co quan Ihuc hIen cac dIch
vu xa h I, ro ra ng ca c chnh phu khng du kha nang, va chu ng
Ia nay da bIeI Iy do IaI sao!
Y kIe n Ihu haI m I y kIe n pha n d I, Ia do II de ra Irong cu n
sach xuaI ban nam 1942 co Ien Tng lai cua con ngi cng
nghi p. Trong do, II neu quan dIem rang cac I chuc moI (vao
Iu c do co ngha Ia ca c I chu c kInh doanh quy m Io n) pha I Iro
Iha nh ca c c ng d ng noI do ca nhan Iim Iha y chu c nang va dIa
vI ba n Ihan; va cu ng chnh ca c c ng d ng (Irong) nha ma y na y
se Ia noI I chuc va Ihuc hIen cac nhIem vu xa hI. O NhaI Ban,
ca c nha Iuye n du ng quy m Io n ca c co quan chnh phu va
doanh nghIep da Iun Ihuc su n Iuc de Iro Ihanh nhung cng
d ng cho nhan vIen. Phong ca ch La m vIe c Iro n do I chnh Ia m I
bIe u hIe n cu a n Iu c do . Ngoa I ra, nhu ng hinh Ihu c kha c nhu cham
so c su c kho e, I chu c ca c ky ngh cho nhan vIen, Iro gIu p ve ch
o v.v... de u nha n ma nh cho nhan vIen Iha y ra ng ca c nha Iuye n
dung, cac Iap doan Ion chnh Ia cng dng moI, ke IIep vaI Iro
cu a c ng d ng Ia ng xa va gIa dinh Iruo c kIa. Tuy nhIen Iren Ihu c
Ie dIeu nay cung chua hoan Ioan xay ra mI cach Iron ven.
396 397
ke Iu Ihe ky XIV. KeI qua cua qua Irinh nay Ia Ihe ky XVIII va
XIX, khI ma Iru nuo c My , o mo I noI kha c ca c Ihe che nhu da I ho c
hay nha Iho Iuy va n I n Ia I song ch co n Ia m I b pha n cu a Nha
nuo c, vo I chu c nang Ia phu c vu chnh sa ch cng! Pha I de n gIu a
Ihe ky XIX Iinh hinh mo I Ihay d I. NhIe u Irung Iam mo I xua I hIe n,
Irong do doanh nghIep hIen daI Ia Irung Iam dau IIen, xuaI hIen
h I nhu ng nam 1870. Va Iu do ca c I chu c mo I cu n I IIe p nhau
xuaI hIen!
Trong ca c Iho I ky da nguyen Iruo c day nhu Iho I Trung c o
chau u hay Iho I Ldo o Nha I Irong Ihe ky XVII va XVIII, mo I I
chu c da nguyen (nhu m I ba Iuo c na o do o chau u hay m I Ia nh
chu a Nha I) de u c ga ng kIe m soa I mo I Ihu dang xa y ra Irong c ng
d ng cu a minh. II ra Ia ho c ngan ca n khng cho aI kha c kIe m
soa I Io I ba I cu va n de hay Ihe che na o ben Irong Ia nh dIa cu a ho !
Co n Irong xa h I IrI Ihu c hIe n da I, mo I Ihe che mo I de u ch quan
Iam den su menh va muc IIeu cua rIeng no ma IhI, ngoaI ra
khng doI hoI quyen Iuc dI voI baI ky Ihu gi khac ca. Nhung
chu ng cu ng khng chIu Ira ch nhIe m cho ba I ky dIe u gi kha c (ngoa I
su menh cua chung). Nhu Ihe mI cau hoI phaI duoc daI ra: vay
Ihi ai se chu tra ch nhi m v ch l i, phu c l i chung (cua Ioan xa
h I)7
Day Iun Ia van de Irong Iam cua chu ngha da nguyen, vn
chua Iung duoc gIaI quyeI IrIeI de, nay IaI hIen Ien voI mI dang
ve moI. Cho den nay, vIec cam cac Ihe che Iam nhung vIec xam
pha m de n Inh vu c va chnh sa ch cng khI Iheo du I su me nh
cu a ho va n duo c xem Ia ha n che Io n nha I d I vo I ca c Ihe che na y.
Ca c da o Iua I ch ng phan bIe I d I xu (ve chu ng I c, gIo I Inh v.v...)
o My Irong su I 40 nam qua nha m ca m doa n ca c ha nh vI ma xa
h I khng mong do I. Ma I kha c nguo I Ia Ia I nang cao Ia m quan
cng Iao dng. Do phaI Ia mI khu vuc moI va rIeng bIeI cua xa
h I, mang Ien khu v c xa h i.
Cac I chuc Irong khu vuc moI me nay cang Iuc cang phuc vu
mI muc IIeu v cung quan Irong: chu ng ta o ra a v cng dn.
Chnh Ihe va xa hI hIen daI hIen nay qua Ion va phuc Iap den
mu c dIa vI cng dan (Iu c Ia su Iham gIa m I ca ch co Ira ch nhIe m
vao xa hI cua cng dan) ngay cang khng Ihe In IaI duoc. TaI
ca moI vIec cng dan co Ihe Iam hIen nay Ia may nam dI bau cu
m I Ia n va ... do ng Ihue !
KhI Iham gIa nhu m I nguo I Iinh nguye n va o ca c I chu c Ihu c
khu vu c xa h I, ca nhan m I cng dan co Ihe Ia o nen m I su kha c
bIeI nhaI dInh. Nhu Ihe, khaI nIem ve con nguoI I chuc Iung
duoc chap nhan rng raI bn Ihap ky Iruoc day nay da bI bac
bo hoan Ioan. Thuc ra, cng vIec Iao dng IrI Ihuc cang Iam haI
Iong nguoI Iao dng IrI Ihuc bao nhIeu, Ihi anh Ia IaI cang can
cac hoaI dng cng dng nhIeu bay nhIeu.
Chu ngha da nguyen mo i
Su Ien ngI cua xa hI gm cac I chuc da daI ra cac Ihach
Ihu c cho hoa I d ng cu a chnh phu . GIo day ca c nhIe m vu xa h I
ca ng Iu c ca ng duo c Ihu c hIe n bo I ca c I chu c, m I I chu c hinh
Ihanh ch de Ihuc hIen mI nhIem vu xa hI ma IhI. Xa hI vi
Ihe Iro nen mang Inh cha I da nguyen. The ma ca c ho c Ihuye I xa
h I va chnh IrI hIe n co va n IIe p Iu c gIa dInh ra ng ch co m I Irung
Iam quye n Iu c do Ia chnh phu ma IhI. Loa I bo hay v hIe u
ho a mo I Irung Iam quye n Iu c kha c Irong xa h I chnh Ia Iro ng
Iam cu a IIch su va chnh IrI ho c Tay phuong su I nam Ihe ky qua,
398 399
phan bIeI dI xu. TaI ca nhung van de nay deu khng mang Inh
kInh Ie, ma ch Ia nhung van de Ihuc ve Iuan Iy va dao duc.
Cac IoI ch kInh Ie deu co Ihe Ihoa hIep duoc, day chnh Ia Ihe
ma nh cu a vIe c chnh IrI du a Iren ca c Io I ch kInh Ie . Nu a ba nh
mi van Ia banh mi Ia mI cau noI nhIeu y ngha. Nhung Iheo
cau chuye n ve su pha n xu cu a vua SoIomon Irong KInh Iha nh,
mI nua dua be Ihi khng phaI Ia dua be nua rI, ma ch Ia mI
caI xac! Khng co chuyen Ihoa hIep o day. DI voI cac nha mI
Iruong, mI IoaI sInh vaI bI de doa mI nua chnh Ia mI IoaI
co nguy co Iuye I chu ng.
DIeu nay Iam Iang Inh khung hoang cua chnh phu hIen daI.
Bao ch va Iruyen Ihng van co xu huong dung nhung Iu ngu va
IIeu chuan kInh Ie khI noI ve nhung gi xay ra o London, Bonn
hay Tokyo. Nhung ca ng Iu c ca c nha va n d ng ha nh Iang nhu ng
nguoI gop phan quyeI dInh cac IuaI Ie va hanh dng cua chnh
phu cang khng con van dng chI cac IoI ch kInh Ie nhu Iruoc
nu a. Nguo c Ia I, ho va nhu ng nguo I Ira Iuong cho ho va n d ng
ha nh Iang ch ng Ia I nhu ng gi ma ho coI Ia van ho a, IInh Iha n,
da o Iy v.v... Va m I su quan Iam mang Inh da o Iy mo I na y (da I
dIen boI mI I chuc nao do), deu Ihe hIen mI gIa IrI IuyeI dI.
ChIa dI banh mi cua ho khng con Ia su Ihoa hIep ma Ia su
phan bI!
Do do Irong xa h I cu a ca c I chu c, khng co m I Iu c Iuo ng
na o co Ihe ke I ho p ca c I chu c Iha nh m I IIen mInh vu ng cha c
duo c. Ca c chnh da ng Iruye n Ih ng v n Ia nhu ng sa ng Ia o chnh
IrI Ihanh cng nhaI cua Ihe ky XIX khng con kha nang hI Iu
va Ia p ho p nhu ng quan dIe m, nhu ng nho m kha c nhau de Iheo
du I m I mu c IIeu chung gIa nh quye n Iu c nu a. Nga y nay, ca c
chnh da ng na y Iro Iha nh noI ca c nho m no I Iren ca nh Iranh nhau,
Irong cua van de Irach nhIem xa hI IaI nhung Ihe che do: Iuc
Ia nhu ng Ihe che na y ca n Ia m gi ben ca nh vIe c Ihu c hIe n ca c chu c
nang cua ho de co Ihe gop phan vao IoI ch chung cua xa hI7
Tuy I aI nhan ra, song dIeu nay da daI ra nhu cau can quay IaI
chu ngha da nguyen cu cu a che d phong kIe n. No I hinh a nh,
do chnh Ia yeu ca u ca c ca nh Iay cu a ca nhan nha n Ia nh quye n
Iuc cng.
V du ve cac Iruong o My da Ihe hIen raI ro vIec dIeu nay de
doa nhu Ihe nao den vIec van hanh cua cac I chuc moI.
Chu ngha da nguyen moI van gap phaI nhung van de xua cu
aI se chIu Irach nhIem ve caI chung khI cac Ihe che hang dau
cu a xa h I ch cha y Iheo mu c IIeu rIeng Ie cu a ho 7 Ngoa I ra cu ng
co mI van de moI: Iam sao de vua duy Iri duoc hIeu suaI cua
ca c Ihe che mo I vu a da m ba o duo c su ke I dnh cu a xa h I. Ta I ca
nhung dIeu nay cang Iam Iang phan quan Irong va can IhIeI cua
khu vuc xa hI. Do cung Ia Iy do IaI sao cang Iuc khu vuc xa hI
cang Iro nen quan Irong dI voI hIeu suaI, chu khng phaI ch
dI voI Inh keI dnh, cua mI xa hI IrI Ihuc.
KhI IrI Ihuc Iro Ihanh ngun Iuc kInh Ie chu chI, su gan keI
Io I ch, va cu ng no Ia su h I nha p cu a chu ngha da nguyen Irong
chnh Ihe hIen daI se baI dau Ian ra. Cang Iuc, cac IoI ch phI
kInh Ie se Iro Ihanh caI goI Ia chu ngha da nguyen moI, voI
cac IoI ch dac bIeI va cac I chuc ch Iheo duI mI muc dch
duy nhaI v.v... RI day chnh IrI se khng con Ia vIec aI gIanh
duoc caI gi, bang cach nao va vao Iuc nao, ma chnh IrI se Ia ve
cac gIa IrI, mI gIa IrI deu IuyeI dI. Chnh IrI, chang han se noI
ve quyen duoc sng cua cac bao IhaI dI nghIch voI quyen duoc
pha IhaI cu a phu nu . Chnh IrI cu ng co Ihe no I ve mI Iruo ng, ve
su cng bang gIua nhung nhom nguoI Iruoc day bI dan ap va
400 401
1iNH HOA UA N 1ii CU A LiUCi8i :U iA LO i CU A XA HO i LOANH NGHiL l
24.
SI R^ ! CI^
X^ I! ^!I !GI!LI
M
I Ihe he ca n co m I cu c ca ch ma ng mo I do Ia ke I Iua n
cu a Thomas |eIIerson va o Iu c cu I do I. ThI ha o Du c
GoeIhe, du Ia nguoI v cung bao Ihu, cung phaI IhI Ien khI ve
gIa, Ly Ir khng co ngha gi ca, Iham ch con Iro nen co haI.
Ca |eIIerson va GoeIhe de u ba y Io su Iha I vo ng cu a Ihe he cu a
chnh ho dI voI dI san cua IhoI ky KhaI sang va cuc DaI Cach
ma ng Pha p. 1S0 nam sau, duo ng nhu dIe u Iuong Iu cu ng xa y ra
voI nhung dI san IhoI hIen daI cua mI nha nuoc phuc IoI, vn
ra doI IaI de quc Duc cho nguoI ngheo va nguoI Ian IaI, nay da
Iro Iha nh quye n Io I duong nhIen cho Ia I ca mo I nguo I nhung cu ng
Ia ganh nang cho nhung nguoI Iham gIa san xuaI ra cua caI vaI
chaI. NguoI Ia Ihay rang cac Ihe che, chnh sach, he Ihng, san
pha m, dIch vu hay quy Irinh du hoa n Iha nh hay khng hoa n
Ihanh muc IIeu de ra Ihi van Iun In IaI Iau hon chnh chung
Iruoc day. B may co Ihe van chay II, song cac gIa dInh hinh
Iha nh nen b ma y do da Iro nen khng co n phu ho p nu a. V du ,
ca c gIa dInh ve dan s de Ia p ra ca c ke hoa ch cham so c su c kho e
mI nhom deu ch bang Iong voI vIec gIanh Ihang IoI IuyeI dI
ma IhI.
Chnh dIeu nay daI ra cau hoI: chnh phu phaI Iam sao de co
Ihe va n ha nh nhu Iruo c day7 O ca c nuo c co Iruye n Ih ng quan
IIeu nhu Nha I, Du c va Pha p, nguo I Ia va n c ga ng Ia p Irung quye n
Iu c va o chnh phu . Nhung ngay ca Ia I nhu ng nuo c na y, su ke I
dnh cua chnh phu cung ngay cang gIam suI vi nhung IoI ch
dac bIeI, nhaI Ia nhung IoI ch phI kInh Ie va IoI ch mang Inh
da o du c.
Ga n S00 nam Iruo c day, Iu Iho I MachIaveIII, khoa ho c chnh
IrI chu ye u quan Iam de n va n de quye n Iu c. Ba n Ihan MachIaveIII
va nhu ng chnh IrI gIa, nhu ng nha khoa ho c chnh IrI Iu do Iun
IIn ra ng chnh phu ch co Ihe hoa I d ng khI Irong Iay co quye n
Iu c ma IhI. Nga y nay cau ho I duo c da I ra pha I Ia : Dau Ia nhu ng
chuc nang ma ch chnh phu moI co Ihe gIaI quyeI, va phaI gIaI
quye I7 Them nu a, chnh phu pha I duo c I chu c nhu Ihe na o de
co kha nang Ihu c hIe n nhu ng chu c nang no I Iren Irong m I xa
hI cac I chuc7
II ra Ia Irong nhung Ihap ky dau IIen cua Ihe ky XXI, Ihe gIoI
nay van IIep Iuc gap nhung Ihach Ihuc Iu nhung baI n va hn
Ioan ve xa hI, kInh Ie va chnh IrI. ThoI ky cua nhung Ihay dI
xa h I va n chua cha m du I, nhu ng Iha ch Ihu c Io Io n hon va n dang
cho do I chu ng Ia. Tuy nhIen, chu ng Ia khng co co h I gIa I quye I
nhu ng va n de Iha ch Ihu c cu a nga y maI ne u nhu khng d I ma I
hIe u qua vo I nhu ng Iha ch Ihu c do su pha I IrIe n cu a nga y hm
nay. Neu Ihe ky XX Ia Ihe ky cua nhung bIen dI xa hI, Ihe ky
XXI can phaI Ia Ihe ky cua nhung dI moI ve chnh IrI va xa hI.
402 403
xa hI khng kem gi cho nen kInh Ie, can IhIeI cho cac co quan
dIch vu cng cu ng khng ke m cho ca c doanh nghIe p. Sa ng Ia o va
kInh doanh ch Ia m I buo c Ihu c hIe n (m I sa n pha m, hay m I dIch
vu cu Ihe ), huo ng ve ca c co h I. Chu ng mang Inh cha I Ia m Iho I va
se bIe n ma I ne u chu ng khng dem Ia I nhu ng ke I qua mong mu n.
Chu ng mang Inh Ihu c du ng Ihay vi gIa o dIe u, co quy m khIem
I n, nho Ie , gIu p xa h I, ne n kInh Ie hay m I doanh nghIe p Iro nen
IInh hoa I va co kha nang Iu Ia m mo I ba n Ihan. Chnh chu ng se
dem Ia I ca I ma |eIIerson Iu ng hy vo ng ca c cu c ca ch ma ng o m I
Ihe he se mang Ia I, nhung dIe u kha c bIe I Ia ca I gIa pha I Ira se khng
pha I Ia d ma u, n I chIe n, Ira I Ia p Irung hay khu ng hoa ng kInh Ie .
VIe c Ihu c hIe n sa ng Ia o va kInh doanh se dIe n ra m I ca ch co mu c
dch, duo I su kIe m soa I va dIe u chnh ro ra ng.
Dau Ia dIe u chu ng Ia ca n7 Do Ia m I xa h I doanh nghIe p, Irong
do sang Iao va IInh Ihan kInh doanh Ia binh Ihuong, ph bIen,
IIen Iuc va n dInh. Neu quan IrI hIen Ia mI b phan dac bIeI
cu a ca c Ihe che , d ng Iho I Ia ca I ke I n I Irong xa h I ca c I chu c;
Ihi sang Iao va IInh Ihan kInh doanh phaI Iro Ihanh mI hoaI
dng nI IaI, Iau ben cua moI I chuc, cua nen kInh Ie va cua
Ioan xa hI.
DIeu nay doI hoI cac nha quan Iy Irong cac Ihe che phaI Iam
sao de IInh Iha n d I mo I, sa ng Ia o Iro Iha nh m I hoa I d ng ha ng
ngay, deu dan, mI Ihuc hanh Irong cng vIec cua I chuc.
L p ke hoa ch khng co hie u qua
KhI no I ve ca c chnh sa ch cng va ca c bIe n pha p cu a chnh phu
can IhIeI cho mI xa hI doanh nghIep, Iruoc IIen can xac dInh
va che d ngh huu o cac nuoc phaI IrIen ro rang da khng con
phu hop, vi chung duoc Iap ra ca mI Ihe ky rI. Chnh o day,
Iy Ir Iro Ihanh v ngha va co haI!
Tuy nhIen, chung Ia cung hoc duoc Iu IhoI |eIIerson rang cac
cuc cach mang cung khng he Ia nhung phuong Ihuc Ihan ky.
Chu ng Ia nhu ng Ihu khng Ihe du doa n, kIe m soa I hay dIe u khIe n
duo c. Te hon, nhIe u khI ca ch ma ng dem quye n Iu c Irao va o Iay
nhu ng ke khng phu ho p, nen ke I qua sau cu ng Ia I dI nguo c vo I
nhu ng hu a he n ban da u. Ch va I nam sau khI |eIIerson qua do I
(1826), AIexIs de TocquevIIIe chnh kha ch va nha phan Ich
chnh IrI daI IaI da ch ra rang cac cuc cah mang khng gIam
boI s nha Iu cua che d cu ma con Iam Iang va mo rng chung
hon. DI sa n ke o da I nha I cu a ca ch ma ng Pha p, TocquevIIIe chu ng
mInh, chnh Ia vIec IhaI chaI hon cac xIeng xch cua IhoI Iruoc
cach mang: cu Ihe Ia vIec daI nuoc Phap duoI mI che d quan
IIeu khng he bI kIem soaI ma cung khng Ihe kIem soaI duoc,
vIe c Ia p Irung o ParIs mo I hoa I d ng chnh cu a do I s ng kInh Ie ,
chnh IrI va nghe IhuaI. Nhung dIeu xau xa Iuong Iu cung dIen
ra voI cuc Cach mang van hoa kheI IIeng cua Mao.
ThaI su ma noI ngay nay nguoI Ia nhan ra cach mang chang
qua ch Ia ao Iuong ph bIen cua Ihe ky XIX, ngay nay da maI dI
Inh huyen IhoaI cua no. Do chang phaI Ia nhung Ihanh Iuu hay
chan IroI moI, ma ch Ia keI qua cua su suy IhoaI, su pha san
cua y Iuong va Ihe che, su IhaI baI cua nhung n Iuc Iu Iam moI
ma IhI.
Tuy nhIen chung Ia cung bIeI rang cac hoc IhuyeI, gIa IrI, IaI
ca nhung gi do khI oc va ban Iay con nguoI Iao ra se co Iuc Iro
nen I I Iho I, Iro Iha nh nhu ng ga nh na ng. Do do , su sa ng Ia o
va d I mo I, cu ng nhu IInh Iha n kInh doanh cu ng ca n IhIe I cho
404 405
va n chua Ihu c su hoa I d ng I I. O My ga n day co m I Ia n so ng
ca c da o Iua I hoa ng hn, Iheo do quy dInh ca c co quan chnh
phu hay cac IuaI se maI hIeu Iuc sau mI IhoI gIan nhaI dInh,
Iru phI chu ng duo c Ia I kha ng dInh hIe u Iu c Iro Ia I Iheo m I Irinh
Iu na o do . Tuy nhIen nhu ng da o Iua I na y va n chua Ihu c su hIe u
qua , m I pha n vi Ihu c ra chua co IIeu chua n kha ch quan na o
gIu p xa c dInh m I co quan Nha nuo c hay m I Iua I na o do hoa I
dng kem hIeu qua. Hon nua, Iy do chnh Ia vIec nguoI Ia van
chua ngh ra duo c ca c ca ch Ihu c Ihay Ihe na o kha c nha m da I duo c
nhu ng gi ma nhu ng da o Iua I, nhu ng co quan no I Iren chua da I
duo c nhu mong mu n. Nhu Ihe , xay du ng ca c nguyen Ia c va quy
Irinh gIu p cho nhu ng da o Iua I hoa ng hn na y Iro nen hIe u qua
se Ia m I Irong nhu ng sa ng Ia o mang Inh xa h I quan Iro ng nha I
Iruo c ma I chu ng Ia, m I do I ho I pha I so m duo c Ihu c hIe n. Xa h I
hIen nay da san sang cho dIeu do.
Tha ch Ihu c cho ca nhn
Trong xa h I doanh nghIe p, ca nhan d I ma I vo I m I Iha ch Ihu c
Ion (ma ho can coI do nhu Ia mI co hI de khaI Ihac), do Ia nhu
cau hoc Iap IIen Iuc.
Trong xa hI Iruyen Ihng nguoI Ia Iung cho rang vIec hoc se
keI Ihuc o Iua IuI vI Ihanh nIen, hay khI Ihanh nIen. Nhung gi
ma de n nam 21 Iu I nguo I Ia chua ho c Ihi se khng bao gIo ho c
duo c! D ng Iho I nhu ng gi nguo I Ia da ho c Iruo c do se duo c a p
du ng va khng Ihay d I Irong... su I qua ng do I co n Ia I! Chnh
gIa dInh na y Ia m ne n mo ng cho nghe nghIe p, Iruo ng ho c, gIa o
du c va da o Ia o Iheo Iruye n Ih ng Iruo c day, cu ng nhu hIe n nay.
nhu ng gi khng hoa I d ng hIe u qua nha I Ia nhu ng chnh sa ch
khng hIeu qua vn raI ph bIen hIen nay.
La p ke hoa ch, Iheo nhu nhu ng gi chu ng Ia hIe u hIe n nay, Iha I
su khng Iuong Ihch voI xa hI va nen kInh Ie doanh nghIep.
Nhu ng d I mo I ca n pha I co mu c dch, kInh doanh ca n duo c qua n
IrI. Tuy nhIen, d I mo I va sa ng Ia o Ia I ca n duo c phI Ia p Irung ho a,
can mang Inh Iu chu cao o Iam vI m chung can khoI dau voI
quy m nho Ie va IInh hoa I. Thu c su ma no I co h I ch co Ihe duo c
Iim Iha y nhu Ia ca c su kIe n, Iu nhu ng ma I xch ye u Irong ca m I
quy Irinh, Iu nhung gi Iech huong so voI ke hoach ban dau ma
IhI. KhI nhung su Iech Iac do Iro nen nhIeu va ro rang, de nhan
Ihay Ihi co hI da dI qua, noI cach khac da qua Ire cho nha ke
hoa ch. M I ca ch hinh a nh, co h I d I mo I va sa ng Ia o khng de n
nhu nhu ng con gIo Io n, ma pha I nhu nhu ng ngo n gIo Ihoa ng qua
IaI chung Ia!
Su Iu bo m I ca ch co he Ih ng
MI Ihay dI Irong yeu Irong cach nhin va cam nhan ve Ihe
gIo I Irong haI Iha p ky Iro Ia I day Ia vIe c nha n ra ra ng: chnh sa ch
va ca c co quan chnh phu cu ng mang ba n cha I con nguo I chu
khng Iha n Iha nh gi, do do so m mu n chu ng se Iro nen I I Iho I.
Tuy nhIen chnh IrI van dua Iren mI gIa dInh xua cu rang moI
vIe c chnh phu Ia m de u ba I re Iren ba n cha I cu a xa h I nhan van,
do do se Ia I n Ia I vnh vIe n. Ke I qua Ia cho de n nay khng co co
che chnh IrI nao co kha nang ru bo nhung gi khng hIeu qua,
xua cu o ca c chnh phu nu a!
Hoac co Ihe noI khac dI, nhung gi chung Ia dang co Irong Iay
406 407
ban Ihan ho phaI chIu Irach nhIem hoc Iap va dInh huong ban
Ihan. Co nhu ng Ihu nhu Iruye n Ih ng, Ia p qua n, chnh sa ch cu a
doanh nghIep duong nhu ch Ia nhung vaI can ma IhI.
DIe u na y cu ng co ngha Ia xa h I doanh nghIe p dang Iha ch Ihu c
cac IhoI quen va gIa dInh cua vIec hoc va vIec dao Iao. He Ihng
gIao duc Iren Ihe gIoI hIen nay chu yeu Ia su phaI IrIen cua he
Ihng gIao duc chau u vn xay dung Iu Ihe ky XVII, Iuy da co
nhung Ihay dI va b sung quan Irong. Ngay nay nguoI Ia IhaI
su can co mI s suy ngh va phuong phap IIep can moI, Iham
ch nhung suy ngh va phuong phap co Ihe Ia kha cap IIen Iren
moI cap d.
Nhu ng Ihanh nIen dang chua n bI va o nghe Iu c Ia 4,S s sInh
vIen hIen nay raI can mI nen gIao duc ph Ihng. Nhung caI
goI Ia gIao duc ph Ihng nay han Ia phaI khac xa voI gIao duc
ph Ihng o Ihe ky XIX, vn duoc xay dung Iren nen Iang cua
Ihe ky XVII. Neu khng y Ihuc duoc Ihach Ihuc nay, chung Ia se
co nguy co ma I dI kha I nIe m can ba n ve gIa o du c ph Ihng va
de dang roI vao II day nghe, Ihuan Iuy chuyen mn caI se de
do a ne n Ia ng gIa o du c cu a c ng d ng va de do a chnh c ng d ng
nu a. Ca c nha gIa o du c cu ng ca n cha p nha n ra ng Iruo ng ho c khng
ch Ia noI danh rIeng cho gIoI Ire. Thach Ihuc va co hI Ion nhaI
cho nha Iruo ng se Ia vIe c ho c Ia p va Ia I da o Ia o cu a nhu ng nguo I
Iruo ng Iha nh. Va y ma cho de n nay chu ng Ia va n chua co m I
hoc IhuyeI gIao duc nao cho nhung nhIem vu noI Iren.
Cho de n nay chu ng Ia va n chua co nhu ng nguo i nhu |ohann
ComenIus nha ca I ca ch gIa o du c nguo I Czech, hay nhu ng nha
Iruye n da o do ng |esuII, nhu ng nguo I da Ia p ra Iruo ng ho c va da I
hoc hIen daI ngay nay.
Ta I nhIen day do cu ng co nhu ng ngoa I Ie ve vIe c ho c Ia p IIen Iu c
va IaI dao Iao, nhu o cac nghe s v daI, cac hoc gIa va Iu s mI
s dong Iu ThIen chua gIao, song chung IhaI su I oI!
Trong xa hI doanh nghIep, nhung gi goI Ia ngoaI Ie nhu Iren
pha I duo c xem Ia nhu ng Ia m guong. GIa dInh du ng da n gIo day
phaI Ia: ca nhan phaI IIep Iuc hoc Ihem nhung IrI Ihuc moI ngay
ca khI ho da Iruo ng Iha nh, va vIe c na y khng ch dIe n ra m I Ia n
ma IhI. Nhung gi ban hoc Iruoc nam 21 IuI co Ihe Iro nen II
IhoI va khng phu hop S10 nam sau do, can phaI Ihay Ihe hoac
I ra Ia Ian Irang IaI cho phu hop bang nhung IrI Ihuc va ky
nang mo I.
Tu day co Ihe suy Ihem ra rang ngay nay ca nhan phaI chIu
Irach nhIem ve vIec hoc Iap, Iu phaI IrIen ban Ihan, va ca ve su
nghIe p cu a ho nu a. Nhu ng gi ho c duo c khI co n nho ch Ia m I be
pho ng cho Iuong IaI, chu khng pha I Ia m I noI yen a m de Iru
ngu ca do I! KhI ba I da u su nghIe p, ca nhan cu ng khng Ihe cu dI
Iheo nhu ng con duo ng da va ch sa n de n m I ca I dch cu Ihe Iheo
kIeu sng Iau Ien Iao Iang duoc. GIa dInh moI phaI Ia: Iu Ihan
m I ca nhan pha I xa c dInh, Iim ra va pha I IrIe n m I s su nghIe p
Irong cuc doI Iam vIec cua minh.
Ca nhan ca ng ho c cao, co chuyen mn cao Ihi su nghIe p cu a
ho ca ng cao, Iha ch Ihu c Ien vIe c Iu ho c cu a ho ca ng Io n. M I Iho
mc co Ihe vung IIn rang nhung ky nang nghe nghIep ma anh Ia
ho c duo c se hu u du ng Irong I ra Ia 40 nam Io I. Nhung m I ba c
s, ky su, Iua I su, ke Ioa n, hay m I nha qua n Iy Ia I ca n ngh ra ng
ca c ky nang, kIe n Ihu c va cng cu cu a ho se co Ihe Ihay d I Irong
vong 1S nam IoI ma IhI! Cu Ihe, ho can gIa dInh rang Irong 1S
nam IoI ho se phaI Iam nhung cng vIec hoan Ioan khac bIeI va
moI me, voI muc IIeu va su nghIep khac han hIen nay. Chnh
408 409
1iNH HOA UA N 1ii CU A LiUCi8i LiA Vi CONG LAN UA iHU VU C XA HO i
2S.
J^ VJ C!G ^!
QI^ III VIC X^ I!
C
ac nhu cau xa hI se phaI IrIen Ihanh haI khu vuc. Khu vuc
Ihu nhaI Ia caI ma chung Ia Ihuong coI Ia t thi n: gIup do
nguo I nghe o, Ia n Ia I, na n nhan v.v... Khu vu c Ihu haI, khu vu c
pha I IrIe n nhanh hon, Ia ca c dIch vu huo ng Io I vIe c thay i c ng
ng va thay i con ng i.
Trong m I gIaI doa n chuye n d I, qua d , Iun ca n co nhIe u
nguoI de gIaI quyeI cac nhu cau nay. Tren Ioan Ihe gIoI, hIen co
co man nhu ng nguo I II na n, nhu ng na n nhan chIe n Iranh va ba I
n xa h I, na n nhan cu a ca c xung d I sa c I c, chnh IrI, In gIa o,
chnh phu v.v... Ngay ca Irong nhu ng xa h I n dInh nha I, con
nguoI van bI bo IaI pha sau Irong qua Irinh chuyen sang xa hI
IrI Ihu c, vo I nhu ng cng vIe c IrI Ihu c co nhu ng do I ho I mo I me va
khac bIeI. PhaI sau mI vaI Ihe he Ihi xa hI va con nguoI Irong
xa hI moI Iheo kIp nhung Ihay dI cap IIen Irong Iuc Iuong Iao
dng va Irong nhung yeu cau ve IrI Ihuc va ky nang dI voI Iuc
Iuo ng Iao d ng a y. Theo kInh nghIe m IIch su , Ihuo ng pha I ma I
Tuy nhIen, I ra Ia o My , Ihu c ha nh cu ng dI Iruo c duo c m I
buo c so vo I Iy Ihuye I. Theo II, su pha I IrIe n mang Inh Ich cu c
nha I Irong haI muoI nam qua Ia ca c Ihu nghIe m gIa o du c o My ,
nhu ng Ihu nghIe m na m ngoa I chuong Irinh cu a B gIa o du c
nha m da p Ia I nhu ca u ho c Ia p cu a nguo I Iruo ng Iha nh. Khng
he co m I ke hoa ch chung, m I IrIe I Iy gIa o du c cu ng nhu su
h Iro Iu ca c co quan gIa o du c, gIa o du c da o Ia o chuyen nghIe p
va nang cao da nh cho nguo I Iruo ng Iha nh v n da co ca c ba ng
ca p Irong Iho I gIan haI Iha p ky ga n day dang Ihu c su Ia m I
nga nh pha I IrIe n cao o My .
Su ra doI cua xa hI doanh nghIep co Ihe Ia mI buoc chuyen
quan Iro ng Irong IIch su .
M I Ihe ky Iruo c day, cu c khu hoa ng nam 1873 da cha m du I
IhoI ky kInh Ie Iu do kInh doanh, vn khoI dau voI su ra doI cua
Ia c pha m S gia u co cu a ca c qu c gia nam 1776 cu a Adam SmIIh.
Trong con h n Ioa n nam 1873, nha nuo c phu c Io I hIe n da I ra do I.
SuI mI Ihe ky sau do, nha nuoc da Ihuc hIen II vaI Iro Iren,
ba I cha p su gIa dI cu a dan s va Iy Ie sInh de gIa m dI. Tuy nhIen,
Irong Iuong IaI dIe u na y ch co Ihe IIe p Iu c ne u ne n kInh Ie doanh
nghIe p Iha nh cng Irong vIe c nang cao nang sua I Iao d ng.
Chu ng Ia va n co n co Ihe b sung dI chu I va o nha nuo c phu c
Io I, Iang Ihem m I s Io I ch o noI na y hay noI kha c, song nha
nuo c na y Ihu c ve qua khu hon Ia Iuong IaI dIe u ma ngay ca
nhu ng nguo I Iheo pha I Tu do cu cu ng nha n ra.
Va nhu Ihe, IIeu nguoI ke nhIem nha nuoc phuc IoI co phaI Ia
xa hI doanh nghIep7
410 411
DeIroII, ChIcago... de u dI xu ng, Irong khI ca c Iruo ng ho c do nha
Iho Cng gIao I chuc IaI co keI qua II ay Ia khI so sanh cac
Iruong Iren Irong cung mI khu vuc, voI hoc sInh va Ire em Iu
ca c gIa dinh Ian vo , cu ng m I nho m chu ng I c. Tuong Iu , Irong
cu c da u Iranh ch ng Ie u ng ruo u va ma Iu y, Iha nh cng cu ng
Ihu c ve ca c I chu c Iu nhan d c Ia p nhu AIcohoIIcs Anonymous,
SaIvaIIon Army hay SamarIIans. HIep hI TIm mach Hoa Ky va
HIep hI Suc khoe TInh Ihan Hoa Ky cung IaI Iro cho cac nghIen
cuu can IhIeI, dI dau Irong vIec gIao duc ca cng dng y Ie va
cng chung ve vIec phong ngua, chua IrI cac benh nay.
Vi vay, vIec gIup do, khch Ie cac I chuc cng dng dc Iap
nhu Iren Irong khu vu c xa h I Ia m I buo c quan Iro ng Irong vIe c
caI I vaI Iro cua chnh phu, gIup chnh phu hoaI dng hIeu qua
Iro Ia I.
Tuy nhIen, do ng go p Io n nha I cu a ca c I chu c c ng d ng na y
Ia vIec chung Iro Ihanh mI trung tm m i cu a a v cng dn
co y ngha hoan chnh. Cac quc gIa rng Ion da Iam haI den dIa
vI cng dan, va de phuc hI dIa vI nay, xa hI hau Tu ban chu
ngha can mI khu vuc Ihu ba, sau haI khu vuc da duoc chap
nhan va In IaI: khu vuc Iu nhan (cua doanh nghIep) va khu
vu c cng (cu a chnh phu ). Khu vu c Ihu ba do chnh Ia khu vc
xa hi.
Trong m I qu c gIa r ng Io n, cng dan khng Ihe Ihu c IhI
quye n Io I chnh IrI cu a ho . Ngay ca Irong m I nuo c nho , ca c cng
vIec cua chnh phu duong nhu van qua xa voI, khIen ca nhan
kho co Ihe Iham gIa va gay a nh huo ng duo c. Ca c ca nhan khng
co dIeu kIen nhan Ianh Irach nhIem, khng Ihe co nhung hanh
d ng Ia o ra kha c bIe I na o. Nhu va y, khng co dIa vI cng dan Ihi
chnh Ihe Ia caI gi do hoan Ioan Irng rng. Chu ngha aI quc
ga n m I Ihe he , Ihi nang sua I cu a nguo I Iao d ng dIch vu mo I co
Ihe duo c nang cao Io I mu c du da m ba o cho cu c s ng cu a ho
daI muc Irung Iuu.
Nhu cau con phaI IrIen nhanh hon o khu vuc Ihu haI cua cac
dIch vu xa hI cac dIch vu co muc IIeu Iam Ihay dI cng dng
va con nguo I. Ne u Iu IhIe n da xua I hIe n Iu Iau Ihi nhu ng dIch vu
na y co n kha mo I me , mo I ch pha I IrIe n ra m r Irong m I Ihe ky
Iro IaI day, nhaI Ia o My.
Nguo I Ia se co n ca n nhu ng dIch vu na y nhIe u hon Irong nhu ng
Ihap ky IoI. MI Iy do Ia vIec gIa Iang s nguoI gIa o cac nuoc
phaI IrIen, da s sng mI minh va mun sng mI minh. Ly do
Ihu haI Ia su phaI IrIen ngay mI cao cua dIch vu y Ie va cham
soc suc khoe doI hoI nhung nghIen cuu va dao Iao moI ve Inh
vuc nay, cung nhu doI hoI co Ihem nhIeu benh vIen va co so y Ie
nu a. Ngoa I ra co n co nhu ca u cu a vIe c IIe p Iu c ho c Ia p cu a nguo I
Io n, ca c nhu ca u Iu ca c gIa dinh, ch co cha hoa c me va con ca I.
Khu vu c dIch vu c ng d ng co Ie Ia m I Irong nhu ng khu vu c
Iang Iruong manh nhaI o cac nen kInh Ie phaI IrIen, Iheo do Ia
co Ihe hy vo ng ra ng nhu ca u cho cng vIe c Iu IhIe n cu I cu ng se
gIam dI den muc II IhIeu.
Khu vu c Ihu 3
Trong bn Ihap nIen Iro IaI day, khng co mI chuong Irinh
nao do Chnh phu My I chuc va Ihuc hIen nham gIaI quyeI cac
va n de xa h I dem Ia I ke I qua da ng ke . Trong khI do , ca c I chu c
phI IoI nhuan va dc Iap IaI co duoc nhung keI qua raI n dInh.
Ca c Iruo ng cng o n I Iha nh ca c Iha nh ph nhu New York,
412 413
hoang c gaI baI hanh kIa ch co mI Irong haI chon Iua: Iu Iu
hoac Iam gaI dIem ma IhI.
Ngay nay, gIa dinh cang Iuc cang quan Irong hon dI voI da
s chu ng Ia. Tuy nhIen, gIa dinh nga y nay quan Iro ng nhu Ia m I
so I day ra ng bu c Iinh ca m, In Iro ng Ia n nhau, chu khng co n
Ia m I nhu ca u nu a. Nga y nay, khI da Iruo ng Iha nh, Ihanh nIen
deu cam Ihay nhu cau gan bo, gan guI hon voI cha me va anh
em ho . Nhung gIa dinh khng co n Ia m I c ng d ng nhu nga y
xua nua. The ma con nguoI hIen daI IaI raI can mI cng dng.
Ho khng Ihe Irng cho vao gIa dinh va cac Ihanh vIen cua gIa
dinh, vi ngay nay su co dng ve dIa Iy va nghe nghIep khIen con
nguoI khng con ch co mI dIa dIem hay Ihuc ve mI van hoa
cung voI cha me, anh chI em duoc. Trong xa hI hau Tu ban chu
ngha, c ng d ng ma mo I nguo I (nha I Ia nhu ng nguo I cu ng Iao
dng IrI Ihuc) can co phaI duoc xay dung Iren cam kt va cam
thng, chu khng phaI dua Iren su gan guI va chIa cach.
B n muoI nam Iruo c day, II Iu ng ngh ra ng m I c ng d ng
nhu va y se hinh Iha nh Ia I noI Ia m vIe c. Trong ca c Ia c pha m Tng
lai cu a con ng i cng nghi p (1942), Xa h i m i (1949) va Thc
ha nh qua n tr (19S4), II Irinh bay ve cng dng Irong cac nha
ma y, nhu Ia noI co Ihe cung ca p cho ca c ca nhan m I dIa vI va
chu c nang, cu ng nhu Ira ch nhIe m Iu qua n Iy ba n Ihan. Nhung
dIe u na y da khng xa y ra o ngay ca Nha I Ba n. Ca ng Iu c ca ng
Iha y ro ra ng c ng d ng Irong ca c nha ma y o Nha I duo ng nhu
duo c xay du ng Iren su so ha I va e p bu c hon Ia Iren y Ihu c Irung
Iha nh. Ne u m I cng nhan Irong m I cng Iy Io n o Nha I ma I vIe c
sau Iu I 30, anh Ia se khng Ihe kIe m duo c vIe c Ia m Irong pha n
co n Ia I cu a cu c do I.
co Ihe bI Ihoa I ho a Iha nh chu ngha svanh. Khng co dIa vI cng
dan Ihi cung IhIeu dI nhung cam keI mang Inh Irach nhIem Iao
ra m I cng dan. Qu c gIa khI do ch duo c ke I n I va duy Iri ba ng
quyen Iuc. Trong mI Ihe gIoI dang Ihay dI voI day ray nhung
nguy co, chnh Ihe hau Tu ban chu ngha buc phaI IaI Iao IaI
quyen va dIa vI cng dan Irong xa hI.
Nhu c u pha i co c ng d ng
Khng ke m pha n quan Iro ng, ca n khI phu c Ia I c ng d ng Irong
xa h I. Ca c c ng d ng Iruye n Ih ng khng co n duy Iri duo c su c
ma nh ke I n I nhu Iruo c, chu ng khng Ihe I n Ia I Iruo c kha nang
dI d ng ma kIe n Ihu c dem Ia I cho con nguo I. Nga y nay chu ng
Ia da hIe u duo c ra ng ca c c ng d ng Iruo c kIa duo c hinh Iha nh
va duy Iri khng du a Iren nhu ng dIe m chung cu a ca c Iha nh vIen,
ma chu ye u Ia do ho ca n nhau, ne u khng pha I Ia do cuo ng che
va so haI.
V du , gIa dinh Iruye n Ih ng Ia m I nhu ca u. Do c ca c IIe u Ihuye I
cu a Ihe ky XIX, Ia co Ihe Iha y ca c gIa dinh h I do de u Ia ca c gIa
dinh Ian vo Iheo II noI ngay nay. The ma nhung gIa dinh do
van IIep Iuc In IaI, cac Ihanh vIen van phaI sng voI nhau du
ho co gIa n ho n, so ha I hay Ihu ghe I nhau de n dau dI nu a. Ly do
Ia vi Iu do Iro ve Iruoc, gIa dinh Ia noI cung cap cho con nguoI
moI dIch vu xa hI co Ihe co.
Vao IhoI gIan do, bam Iay gIa dinh Ia mI nhu cau, nguoc IaI,
bI gIa dinh khuoc Iu Ia mI Iham hoa. Cau chuyen Ihuong Ihay
Irong cac vo kIch va phIm My cho den nhung nam 1920 van Ia
chuyen mI nguoI cha dc ac duI ra duong dua con gaI chua
414 415
kIem duoc Iu nhung dIch vu ma ho cung cap (v du: hoc ph Iu
cac Iruong daI hoc Iu, IIen Ihu duoc Iu cac cua hang nghe IhuaI
hIen co Irong IaI ca cac vIen bao Iang o My).
Chnh ca c I chu c phI Io I nhua n Ia nha Iuye n du ng Io n nha I o
My . Phan nu a s nguo I Iruo ng Iha nh Ia I My (Iu c Ia 90 IrIe u nguo I),
Iam vIec I nhaI 3 gIo,Iuan nhu Ia cac Iinh nguyen vIen cho cac
I chu c phI Io I nhua n. Do co Ihe Ia ca c nha Iho , be nh vIe n, Irung
Iam y Ie , hay ca c dIch vu c ng d ng nhu H I Chu Iha p do , Huo ng
da o sInh v.v... Trong khoa ng Iho I gIan Iu 2000 de n 2010, s Iinh
nguye n vIen Ia m vIe c khng Iuong no I Iren se Iang de n mu c 120
IrIeu nguoI, voI s gIo Iam vIec Irung binh Ia S gIo,Iuan.
Nhu ng Iinh nguye n vIen no I Iren khng ch Ia nhu ng nguo I gIu p
do nhu Iruoc, gIo day ho da Iro Ihanh cac cng Iac vIen. Cac I
chu c phI Io I nhua n o My cu ng co m I s nhan vIen duo c Ira Iuong,
nhung pha n co n Ia I cu a d I ngu qua n Iy Ia nhu ng nguo I Iinh
nguye n nhu ng nguo I na y ca ng Iu c ca ng Ihu c su dIe u ha nh ca c
I chu c do .
Su Ihay dI Ion nhaI xay ra o Irong cac nha Iho Cng gIao My.
Trong m I gIa o pha n, m I s phu nu , khng pha I Ia Cha xu , dIe u
ha nh ha u he I mo I vIe c cu a xu da o. Cha xu ch Ia m Ie MIsa va ban
phuo c; co n Ia I mo I hoa I d ng xa h I va c ng d ng cu a xu da o
duo c Ihu c hIe n bo I nhu ng nguo I Iinh nguye n khng Iuong, da n
daI boI mI nguoI quan Iy.
Ly do chnh cua vIec Iang s nguoI Iinh nguyen o My khng
pha I do Iuo ng ca u Iang; ma Ia do nhu ca u cu a nhu ng nguo I Iinh
nguye n, ho mu n do ng go p nhIe u hon. Da s nhu ng Iinh nguye n
vIen khng pha I Ia nhu ng nguo I ngh huu ma Ia nhu ng cng dan
binh Ihuong Irong d IuI 3040, ho co gIa dinh va ban rn voI
O phuong Tay, m I c ng d ng Ia I noI Ia m vIe c chua Iu ng duo c
an sau ben re. TI van Iun nhan manh su can IhIeI phaI Irao
cho nhan vIen Irach nhIem va Iu chu II da khI Iam vIec nen
Ia ng cho m I c ng d ng Irong cng vIe c. Ca c I chu c du a Iren IrI
Ihuc phaI Iam sao de Iro Ihanh I chuc dua Iren Irach nhIem.
Tuy nhIen, ca nhan, nha I Ia nhu ng nguo I Iao d ng IrI Ihu c, ca n
m I do I s ng xa h I kha c nu a, vo I nhu ng quan he ca nhan, nhu ng
dong gop ben ngoaI va vuoI Ien Iren cng vIec, I chuc, va ca
chuyen mn cu a ho .
Nhu ng nguo i Inh nguye n
Khu vuc ma nhu cau noI Iren co Ihe duoc Ihoa man chnh Ia
khu vu c xa h I. NoI do , ca nhan co Ihe do ng go p, c ng hIe n, ho
co Irach nhIem, ho co Ihe Iao ra su khac bIeI. O khu vuc nay, ca
nhan Ia nhu ng nguo I Iinh nguye n. DIe u na y da xa y ra o nuo c
My .
Chnh su da da ng Irong phan ca p ca c nha Iho o My , su nha n
ma nh de n quye n Iu chu dIa phuong cu a ca c IIe u bang, qua n,
Iha nh ph , cu ng nhu Iruye n Ih ng Iy khaI Ia ch bIe I cu a ca c c ng
d ng dan cu Iu xa xua de u go p pha n Ia m cha m dI qua Irinh chnh
IrI hoa va Iap Irung hoa cac hoaI dng xa hI o My. KeI qua Ia
da I nuo c na y nga y nay co ga n 1 IrIe u I chu c phI Io I nhua n Irong
khu vu c xa h I. Nhu ng I chu c na y Ia o ra m I pha n muo I I ng
sa n pha m qu c n I (GNP) Irong do m I pha n Iu s IIe n ma ho
quyen duo c Ia Iu do ng go p cu a cng chu ng, m I pha n Iu do chnh
phu chI Ira cho hoaI dng nhaI dInh (v du: quan Iy, dIeu hanh
cac chuong Irinh phuc hI suc khoe cng dng); phan con IaI ho
416 417
vIec cua no: quan Iy IIen Ie va Ihue khoa, dIeu hanh quan dI va
Ioa an, quan he dI ngoaI... Trong IhoI gIan do, se ch Ia cac I
chuc phI IoI nhuan voI cac Iinh nguyen vIen Irong khu vuc xa
hI moI co Ihe cung cap duoc ca cac dIch vu xa hI (ma xa hI
dang can) va su phaI IrIen Ianh dao (ma chnh Ihe dang can) ma
IhI.
Ca u Iru c cu a khu vu c xa h I se kha c nhau Iu y Iheo m I xa h I,
m I qu c gIa. Nhung mo I qu c gIa pha I IrIe n ca n co m I khu vu c
xa h I g m ca c I chu c c ng d ng Iu chu , Iu qua n; vu a de cung
ca p ca c dIch vu c ng d ng, nhung quan Iro ng hon Ia de duy Iri,
phuc hI va phaI huy cac IIen keI cng dng va y Ihuc Ich cuc
ve quyen va dIa vI cng dan. Truoc kIa, cng dng Ia dIeu gi do
nhu Ia dInh menh. Trong chnh Ihe va xa hI hau Tu ban chu
ngha, Iuy nhIen, cng dng Iro Ihanh su cam keI!
cng vIec. Ho cam Ihay can IhIeI phaI Iam dIeu gi do de Iao ra
su khac bIeI co Ihe Ia day KInh Ihanh Irong nha Iho, day Ire
em Ian IaI, Iham nguoI gIa Irong benh vIen va gIup ho phuc hI
chu c nang v.v...
Ngoa I ra, dIe u ma ca c I chu c phI Io I nhua n o My Ia m cho nhu ng
Iinh nguye n vIen cu a ho cu ng khng ke m pha n quan Iro ng so
vo I dIe u ma nhu ng I chu c na y Ia o ra cho c ng d ng, cho nhu ng
nguo I nha n dIch vu cu a ho . T chu c Nu Huo ng da o sInh Ia m I
Irong nhu ng I chu c da u IIen ho a ho p duo c va n de chu ng I c:
ca c c ga I o day cu ng Ia m vIe c va vuI choI Iheo nho m ba I ke ngu n
gc xuaI xu va mau da cua mI em. Dong gop Ion nhaI cua I
chu c na y Ia va o nhu ng nam 1970, khI ho Iuye n du ng ha ng Ioa I
ca c ba me nguo I da den, nguo I g c chau A , g c Tay Ban Nha va
B Dao Nha... vao cac vI Ir Iinh nguyen vIen cho cac cng vIec
IIen ke I c ng d ng.
Thu c hIe n quye n cng dan ben Irong va Ihng qua khu vu c xa
hI khng phaI Ia IIeu Ihuc IIen cho moI can benh cua xa hI
va chnh Ihe IhoI hau Tu ban chu ngha, song day co Ihe duoc
coI Ia dIeu kIen IIen quyeI de gIaI quyeI IrIeI de nhung can benh
do . Phuong pha p na y phu c h I Ia I Ira ch nhIe m dan su da u hIe u
cu a quye n cng dan; va nIe m Iu ha o dan su da u hIe u cu a c ng
d ng.
Nhu ca u na y se Ia Io n nha I khI c ng d ng, ca c I chu c c ng
d ng va quye n cng dan da bI pha hu y na ng ne cha ng ha n o
ca c xa h I ha u C ng sa n. Chnh phu o ca c nuo c na y khng ch
maI In nhIem ma con Iro nen hoan Ioan baI Iuc. Co Ie phaI maI
nhIe u nam ca c chnh phu ke nhIe m o nhu ng nuo c nhu TIe p Kha c,
Nga, Ba Ian, UkraIne moI co Ihe Ihuc IhI hIeu qua nhung cng
418 419
1iNH HOA UA N 1ii CU A LiUCi8i 1U lHAN 1iCH LL N NHA N 1HU C
Co Ie co raI I su kIen co anh huong den nen van mInh nhIeu
nhu su Ihay dI nguyen Iac co ban Irong vIec I chuc cng vIec.
Cho den Ihe ky IX, Ihe ky X, Trung Quc van vuoI qua cac quc
gIa u chau ve ca cng nghe, khoa hoc, van hoa va van mInh
no I chung. R I Ihi ca c Iu s o Ba c u da Iim ra ngu n nang Iuo ng
mo I. Truo c do , ngu n nang Iuo ng duy nha I cu a ho va n Ia ... con
nguo I. Chnh nhu ng nguo I phu nu nng dan pha I ke o ca y Iren
rung. NguoI chau u baI dau bIeI cach Ian dung suc cua cac
con va I nuI; sau do ca c Iu s no I Iren che Ia o ra nhu ng ma y mo c
dau IIen ch sau chua day haI Ihe ky, su uu Ihang ve cng nghe
chuye n Iu Trung Qu c sang ca c nuo c phuong Tay. 700 nam sau,
d ng co hoI nuo c cu a PapIn Ia o ra m I cng nghe mo I, m I ca ch
nhin moI ve Ihe gIoI Ihe gIoI co kh.
Nam 1946, voI su xuaI hIen cua may Inh, Ihng IIn gIo day
Iro Ihanh nguyen Iac I chuc san xuaI. MI nen van mInh moI
da ra doI.
A nh huo ng xa h i cu a Ihng Iin
NguoI Ia noI va vIeI kha nhIeu ve anh huong cua cng nghe
Ihng IIn Ien ne n van mInh, Ien ha ng ho a, dIch vu va kInh doanh.
Tuy nhIen, nhu ng a nh huo ng ve ma I xa h I cu a Ihng IIn cu ng
ra I quan Iro ng, duo ng nhu co n quan Iro ng hon. M I a nh huo ng
Irong s do ra I duo c chu y : su bu ng n cu a vIe c kho I nghIe p kInh
doanh. Thu c su ma no I, Ia n so ng kInh doanh ba I da u o My Iu
cu I Iha p nIen 70 (va Irong khoa ng 10 nam sau do Ian Ira n kha p
cac quc gIa Iu ban phaI IrIen) Ia Ian song Ihu Iu Irong vong ba
Ihe ky ke Iu Iho I DenIs PapIn. Ha y Ia n Iuo I nhin Ia I: Ia n so ng da u
26.
JI II^! J!CI L! !I^! JIIC
QI^! !LM M! VL JIL G!!
K
hoang 1680, mI nha vaI Iy nguoI Phap Ien Ia DenIs PapIn
(do Iheo dao TIn Ianh nen khI do ng Ia buc phaI roI bo
que huong sang Iam vIec o Duc) da phaI mInh ra dng co hoI
nuo c! Chu ng Ia khng bIe I ng Ia co che Ia o ra chIe c d ng co na o
hay khng, song Ihuc su Ia ng da IhIeI ke va Iap chIec van an
Ioa n da u IIen va o d ng co na y. De n 1712, Thomas Newcomen
su du ng d ng co hoI nuo c Ia n da u IIen Irong m I mo Ihan o Anh
va Ihe Ia ky nguyen d ng co hoI nuo c ba I da u. Su I 2S0 nam
sau con nguo I su du ng hinh ma u cng nghe co kh, vo I ca c Ioa I
nhIen IIe u Iro Iha nh ngu n nang Iuo ng chnh. Ngu n d ng Iu c
Io n nha I Iu c do Ia nang Iuo ng ma I Iro I. Tuy nhIen, de n 194S, su
phan ha ch nguyen Iu va nhu ng h n ho p ha I nhan da Ia o ra duo c
ngu n nang Iuo ng Iuong Iu ; da nh da u cha m he I cho Iho I da I co
kh. Ch m I nam sau (1946), LNIAC chIe c ma y Inh da u IIen ra
doI. Do Ia su khoI dau cua mI IhoI daI moI IhoI daI ma Ihng
IIn Ia nguyen Ia c I chu c cng vIe c. Tuy nhIen, Ihng IIn Ia nguyen
Iac co ban cua cac quy Irinh sInh hoc hon Ia co kh.
420 421
XXI, vo I ha ng Ioa I phuong IIe n Iruye n ba Ihng IIn, ca c chnh phu
kho co Ihe qua n Iy Ia I ca Ihng IIn nhu Iruo c day. Thu c su , Ihng
IIn mang Inh xuyen quc gIa, gIng nhu IIen bac, Ihng IIn Ia
Ihu v I quc.
Do Ihng IIn khng he bI anh huong boI cac duong bIen gIoI
gIu a ca c qu c gIa, Ihng IIn se Ia m hinh Iha nh nhu ng c ng d ng
con nguo I Iu nhIe u nuo c kha c nhau, nhu ng nguo I chua he ga p
nhung do gIao IIe p ma cu ng du ng chung Irong m I c ng d ng.
Nen kInh Ie Ihe gIoI, nhaI Ia nen kInh Ie mang Inh bIeu Iuong
cua IIen bac va In dung, chnh Ia mI Irong nhung cng dng
xuyen quc gIa do.
Ca c a nh huo ng xa h I kha c cu ng khng ke m pha n quan Iro ng
song I khI duo c nha n Iha y va Iha o Iua n, phan Ich. M I Irong s
do Ia su bIen dI cua cac Ihanh ph Irong Ihe ky XX. Cac Ihanh
ph cua Ihe ky XX duoc Iao ra Iu nhung buoc IIen v daI cua Ihe
ky XIX: kha nang dIch chuyen con nguoI IoI ch Iam vIec bang
nhu ng phuong IIe n nhu xe da p, xe hoI, Ia u Iu a. Ca c Iha nh ph
se duoc bIen dI hoan Ioan bang mI buoc IIen cua Ihe ky XX:
kha nang dem cng vIe c de n cho con nguo I ba ng vIe c dIch chuye n
ca c y Iuo ng va Ihng IIn. Thu c Ie , Ia I ca c Iha nh ph Io n nhu Irung
Iam Tokyo, London, ParIs, New York hay Los AngeIes, nguo I Ia
da khng con co Ihe dIch chuyen con nguoI vao va ra (do da co
qua dng nguo I o noI do ). Nguo c Ia I, nguo I Ia ba I da u dem Ihng
IIn den ch con nguoI Iam vIec Iuc Ia ben ngoaI nhung Ihanh
ph Io n. Ca ng nga y, nguo I Iao d ng se ca ng co xu huo ng Ia m vIe c
IaI gIa hoac IaI nhung van phong ve IInh nam ngoaI nhung d
IhI cha I ch I. Ca c phuong IIe n Ihng IIn nhu dIe n Ihoa I, ma y Iax,
IeIex v.v... se dan dan dung ra IIep quan cng vIec cua xe hoI, xe
Iu a, ma y bay Irong nhu ng Ihe ky Iruo c. Su bu ng n cu a dIa c
IIen xay ra Iu gIua Ihe ky XVII den dau Ihe ky XVIII, baI ngun
Iu cu c ca ch ma ng Ihuong ma I vIe c mo rng Ihuong ma I do vIe c
che Iao Ihanh cng Iau bIen vuoI daI duong, co Ihe cho nhung
kh I Iuo ng ha ng ho a Io n vuo I qua nhu ng cha ng duo ng ra I xa.
Lan song kInh doanh Ihu haI Iu gIua Ihe ky XVIII den gIua Ihe
ky XIX, voI Ien goI cach mang cng nghIep. Den khoang 1870,
Ia n so ng kInh doanh Ihu ba hinh Iha nh bo I nhu ng nga nh cng
nghIep moI, voI nhung san pham moI, do Ia nganh dIen, dIen
IhoaI, dIen Iu, Ihep, hoa chaI, duoc pham, xe hoI, may bay.
Chung Ia hIen dang o Ian song Ihu Iu, duoc hinh Ihanh boI
cng nghe Ihng IIn va sInh ho c. La n so ng kInh doanh na y khng
ch ha n che Irong nhu ng nga nh cng nghe cao, ma co n co ca nhu ng
nga nh cng nghe Iha p, hoa c khng co cng nghe . No cu ng khng
ch du ng Ia I o nhu ng doanh nghIe p mo I, doanh nghIe p nho , ma
co n xa y ra o ca nhu ng doanh nghIe p Io n va Iau do I Ihuo ng Ihi
chnh o day mo I Iha y duo c hIe u qua va a nh huo ng Io n nha I...
La n so ng kInh doanh cu ng khng don Ihua n mang Inh cng nghe
(cac phaI mInh), cac caI IIen ve maI xa hI cung khng he kem
pha n quan Iro ng. M I s ca I IIe n xa h I cu a Iho I ca ch ma ng cng
nghIe p nhu quan d I hIe n da I, dIch vu cng, buu dIe n, ngan ha ng
Ihuong ma I v.v... ro ra ng Ia co nhu ng a nh huo ng Ien chu ng Ia
khng ke m gi a nh huo ng cu a xe Iu a hay Ia u Ihu y cha y ba ng hoI
nuo c. Tuong Iu , Iho I da I kInh doanh hIe n nay cu ng dem Ia I nhu ng
ca I IIe n ve ma I xa h I (da c bIe I cho chnh IrI, chnh phu , gIa o du c,
kInh Ie ho c) khng ke m pha n quan Iro ng so vo I nhu ng sa n pha m
hay cng nghe moI.
M I a nh huo ng xa h I quan Iro ng nu a cu a Ihng IIn dang duo c
ban Iuan rng raI nua Ia anh huong cua Ihng IIn Ien Iinh Irang
quc gIa, nhaI Ia Irong cac che d Ioan IrI, dc IaI. Trong Ihe ky
422 423
Hay nhin vao Ihe gIoI dng vaI: ro rang neu IoaI voI nho be va
IoaI gIan Io Ion Ihi deu khng II cho chung. Cac nha sInh vaI
hoc Ihuong noI: mI con chuI bIeI moI dIeu can IhIeI cho no.
Chu I va nguo I aI Ihng mInh hon7 Ia m I cau ho I ngu ng c,
Irong nhu ng va n de rIeng cu a Ioa I chu I, m I con chu I Iun
Ihng mInh hon IaI ca moI IoaI khac, ke ca con nguoI. Tuong Iu,
Irong m I xa h I du a Iren Ihng IIn, quy m, d Io n Iro Iha nh
m I chu c nang va Ia m I bIe n s phu Ihu c, chu khng d c Ia p.
Thuc chaI, nhung dac dIem cua Ihng IIn ham y noI rang kch
Ihuoc hIeu qua nho nhaI Ia II nhaI. Cau noI cang co quy m
Io n ca ng I I ch du ng khI m I nhIe m vu khng Ihe duo c Ia m Iheo
cach nao khac hon ma IhI.
De gIao IIep hIeu qua, can co ca Ihng IIn va y ngha. Y ngha
do I ho I pha I co su d ng ca m. Ne u khng hIe u ngn ngu cu a aI
do qua dIe n Ihoa I, Ihi du duo ng day dIe n Ihoa I co I I va nghe ro
de n dau dI nu a Ihi cu ng v ch ma IhI. KhI do , se khng co y
ngha nao Irong gIao IIep heI. Su dng cam se I co co hI phaI
IrIen o nhung nhom nguoI qua dng. Dng cam doI hoI su IaI
kha ng dInh IIen Iu c cu ng nhu kha nang dIe n gIa I cho nguo I kha c,
Iuc Ia doI hoI mI cng dng IhaI su. TI bIeI Ihng dIep nay
ngha Ia gi boI vi II bIeI nhung nguoI (Irong nhom cua II) o
Tokyo, London, Ba c KInh ngh nhu Ihe na o. Trong cau na y, II
bIeI Ia chaI xuc Iac da chuyen Ihng IIn Ihanh gIao IIep.
Trong nam Iha p ky (Iu cu I Da I Khu ng hoa ng kInh Ie de n nhu ng
nam 1970), xu huo ng chung Ia Ia p Irung ho a va da I quy m. Truo c
1929, ca c ba c s ch cho be nh nhan nha p vIe n khI ca n pha u Ihua I.
Da s Ire so sInh Iruoc Ihap nIen 20 duoc sInh ra IaI nha, chu
khng phaI IaI benh vIen. Cho maI den cuI Ihap nIen 30, Irung
Iam cua gIao duc bac cao IaI My van Ia cac Iruong cao dang quy
Ia o Iha nh nhu ng Iha nh ph Io n Irong nhu ng Iha p nIen 70 va 80,
su xua I hIe n cu a nhu ng Io a nha cho c Iro I... khng he Ia da u hIe u
I I Ia nh cho ca c Iha nh ph ma ch Ia dIe m ba o hIe u su ca o chung
ma IhI. Su suy gIa m na y co Ihe dIe n ra cha m cha p, song cha c
cha n Ia con nguo I se khng co n ca n de n nhu ng Iha nh ph Io n
nua, I nhaI Ia Irong dang Ihuc hIen IaI cua chung.
Cac Ihanh ph se Iro Ihanh mI Irung Iam Ihng IIn hon Ia
m I Irung Iam Iao d ng. Tha nh ph se Ia noI ma Iu do Ihng IIn
pha I ra. Co Ihe so sa nh no vo I hinh a nh ca c gIa o duo ng Iho I Trung
c, noI ma 12 Ian Irong mI nam, nng dan Iu cac vung Ian can
Iap Irung IaI Irong nhung ngay Ie Ihanh nhung ngay con IaI
Irong nam, noI na y hoa n Ioa n yen a ng, ch co ca c gIa o s ma IhI.
Theo suy Iua n na y, pha I chang Irong Iuong IaI, ca c Iruo ng da I
ho c cu ng ch Ia m I Irung Iam IrI Ihu c, nha n va chuye n Ihng
IIn, Ihay vi Ia mI noI de sInh vIen Iap Irung hoc7
NoI ma cng vIec duoc Ihuc hIen se quyeI dInh phan Ion cach
Ihu c cng vIe c duo c Ihu c hIe n, d ng Iho I a nh huo ng Io n de n vIe c
cng vIe c na o duo c Ihu c hIe n. Chu ng Ia IIn cha c ra ng se co nhu ng
Ihay dI Ion nhung, Ihay dI nhu Ihe nao va bao gIo Ihi den
nay chu ng Ia va n chua doa n Iruo c duo c.
Hnh da ng va chu c nng
Cau hoI ve kch Ihuoc dung dan cua mI cng vIec, nhIem vu,
hay m I I chu c, se Iro Iha nh m I Iha ch Ihu c chu ye u. Trong m I
he Ih ng co kh, quy m va nang Iuo ng ca ng cao Ihi xua I pha m
cang Ion. DIeu nay, Iuy nhIen, khng dung voI cac he Ihng sInh
ho c o day kch Ihuo c, quy m phu Ihu c va o chu c nang.
424 425
Tu phn Ich de n nh n Ihu c
Cng nghe khng phaI Ia Iu nhIen, ma Ia dIeu gi do phuc vu
cho con nguo I. Cng nghe khng pha I Ia ca c cng cu , ma Ia ca ch
Ihu c con nguo I Ia m vIe c, cu ng nhu ca ch ho s ng va suy ngh. Nguo I
d ng Ia c gIa cu a Ihuye I IIe n ho a cu ng CharIes DarwIn, ng AIIred
RusseI WaIIace, da no I, Con nguo I Ia d ng va I duy nha I co kha
nang IIe n ho a m I ca ch co mu c dch, con nguo I Ia o ra ca c cng
cu . Nhung chnh vi va y ma cng nghe va nhu ng Ihay d I co ba n
ve cng nghe vua Ihe hIen quan dIem cua con nguoI ve Ihe gIoI,
vua Ihay dI quan dIem do.
Ma y Inh nga y nay chnh Ia su Ihe hIe n cao nha I cu a ca ch nhin
Ihe gIo I mang Inh phan Ich va kha I nIe m, m I ca ch nhin da xua I
hIen Iu IhoI DenIs PapIn vao cuI Ihe ky XVII. Cng nghe may
Inh dua Iren mI phaI mInh cua mI nguoI cung IhoI voI PapIn
nha Ioan hoc, IrIeI gIa GoIIIrIed LeIbnIz. PhaI mInh do Ia: moI
con s de u co Ihe duo c Ihe hIe n m I ca ch s ho a vo I nhu ng con
s 1 va 0. Su phaI IrIen, mo rng phan Ich noI Iren Iu cac con
s sang IogIc duo c BerIrand RusseII va AIIred N. WhIIehead Irinh
bay Irong Iac pham Principia Mathematica (xuaI ban Iu 1910
1913), Irong do neu ro : mo I kha I nIe m ne u duo c chuye n Iha nh
du kIen deu co Ihe duoc bIeu dIen bang cac s 1 va 0.
Tuy Ia ke I qua cu a khung ma u phan Ich va kha I nIe m cu (m I
khung ma u do chnh nguo I Ihan cu a PapIn Rene DescarIes hinh
Iha nh), nhung chnh ma y Inh cu ng bu c chu ng Ia pha I vuo I Ien
Iren khung ma u do . Tu Ihan Ihng IIn cu ng mang Inh phan Ich
va kha I nIe m. Nhung Ihng IIn co n Ia nguyen Ia c I chu c cu a mo I
quy Irinh sInh hoc. Chang han, cac gIao vIen sInh vaI van noI
m nho va vu a, da y ca c mn nghe Ihua I ph Ihng. Sau The
chIe n Ihu II, Irung Iam cu a ne n gIa o du c My mau cho ng chuye n
de n nhu ng da I ho c, vIe n nghIen cu u co quy m Io n. DIe u Iuong
Iu cu ng xa y ra Irong chnh phu . Trong kInh doanh, quy m Iha m
ch co n Ia m I n I a m a nh, m I kha I vo ng khn nguI: mo I cng
Iy deu phan dau Iro Ihanh doanh nghIep I d!
De n nhu ng nam 1970 Ihi Iinh hinh Ihay d I. Quy m khng
con Ia yeu I xac dInh Inh uu vIeI cua mI b may chnh phu.
Trong y Ie, nguoI Ia baI dau khng gIaI quyeI moI Iruong hop
ben Irong cac benh vIen nua, ma ch ra ben ngoaI nhung gi co
Ihe duoc. V du, Iruoc day moI benh nhan Iam Ihan deu bI baI
bu c nha p vIe n, co n nga y nay, nhu ng nguo I be nh o da ng nhe
khng gay nguy hIe m de n c ng d ng co Ihe duo c xem xe I dIe u
IrI ngoaI Iru. Ro rang chung Ia da chIa Iay voI nhung su In Iho
quy m Iruo c do , nha I Ia Iho I gIan ngay sau The chIe n Ihu II. Ta I
My , ca c nhIe m vu cu a ca c co quan chnh phu duo c Iu Iu chuye n
Iu IIen bang ve cac chnh quyen dIa phuong mI qua Irinh Iu
nhan hoa va su dung ngoaI Iuc Irong cac cng vIec nay.
Do do, van de quy m, kch co hop Iy cho mI cng vIec se
ca ng Iu c ca ng Iro Iha nh va n de Irung Iam. LIe u quy m Ihch ho p
Ia m I con ong, con chu I, con nha I hay... m I con voI7 Ro ra ng
IaI ca cac quy m Iren deu can IhIeI, song mI quy m se phu
ho p vo I m I nhIe m vu , m I mI Iruo ng sInh Iha I kha c nhau. Quy
m du ng Ia quy m gIu p xu Iy hIe u qua nha I ca c Ihng IIn ca n
IhIe I cho nhIe m vu va chu c nang IIen quan. Trong khI ca c I chu c
Iruye n Ih ng duo c ga n ke I vo I nhau ba ng me nh Ie nh va kIe m soa I,
b xuong cua I chuc dua Iren Ihng IIn se Ia he Ihng Ihng
IIn II uu nhaI.
426 427
nghIe m su nha n Ihu c co duo c Iu su hIe u bIe I Ioa n b cng vIe c
hoac van de IIen quan.
Thuc ra con nguoI da chuyen huong ve pha nhan Ihuc raI Iau
Iruo c ma y Inh. Tu nhu ng nam 1890, Iam Iy ho c hinh Ihe da Ia n
da u IIen nha n ra ra ng chu ng Ia nghe Iu caI chu khng pha I c,
a, I rIeng Ie . La n da u IIen nguo I Ia nha n ra ra ng chu ng Ia nha n
Ihuc. Ke Iu do hau heI cac nha Iam Iy hoc (du Ihuc nhIeu phaI
kha c nhau) de u chuye n huo ng Iu phan Ich sang nha n Ihu c. Ngay
ca ca c nha phan Ich Iam Iy Iho I ha u Ireud cu ng Iro Iha nh nhu ng
nguo I nha n Ihu c Iam Iy , n Iu c Iim hIe u con nguo I va nhu ng
d ng co cu a ho hon Ia co che ben Irong ho . Trong vIe c Ia p ke hoa ch
kInh doanh hay Ia p ke hoa ch Irong ca c chnh phu , chu ng Ia ca ng
Iuc cang quan Iam den bI canh, Irong do nhan Ihuc Ia khoI
dIe m. Va Ia I nhIen, ba I cu he sInh Iha I na o cu ng Ia m I nha n Ihu c
hon Ia mI phan Ich. Trong mI he sInh IhaI, can nhin Ihay va
hIe u ro ca I Ioa n Ihe , co n ca c b pha n ch I n Ia I khI xem xe I, suy
ngam ve caI Ioan Ihe ma IhI.
Nam muoI nam Iruo c day, khI BennIngIon CoIIege o VermonI
Ia n da u IIen dua ca c mn nghe Ihua I (h I ho a, dIe u kha c, g m
su ...) va o Irong chuong Irinh gIa o du c nghe Ihua I ph Ihng, do
Ia m I ca ch Ian v cu ng du ng ca m, Iha ch Ihu c mo I quan dIe m
chnh Ih ng ve ho c Ihua I. Nga y nay, mo I Iruo ng da I ho c va cao
da ng o My de u Ia m Iheo nhu va y. Tuong Iu , ch khoa ng b n Iha p
ky ve Iruo c, cng chu ng co n he I su c quay Iung Ia I vo I phong ca ch
hI hoa hIen daI mang Inh phI khach quan. Ngay nay, IaI ca cac
bao Iang va phong Iranh deu Irung bay cac Iac pham cua cac
ho a s hIe n da I, vo I gIa ra I cao. Cha I hIe n da I Irong h I ho a chnh
Ia vIec c gang Ihe hIen caI ma hoa s Ihay hon Ia caI ma nguoI
voI chung Ia rang su sng duoc Ihe hIen qua ma dI Iruyen
Iuc Ia mI Ihng IIn duoc Iap Irinh san. Thuc su ma noI, dInh
ngha chnh xac ve su sng mI dInh ngha khng vIen dan IoI
nhung Iuc Iuong sIeu nhIen se Ia: su sng Ia caI duoc I chuc
boI Ihng IIn! Quy Irinh sInh hoc khng mang Inh phan Ich.
Trong m I hIe n Iuo ng co ho c, ca I Ioa n Ihe Iuong duong vo I I ng
s cua cac b phan, do do co Ihe duoc hIeu ro bang vIec phan
Ich, ca c hIe n Iuo ng sInh ho c Ia ca I Ioa n Ihe , kha c vo I I ng s cu a
ca c b pha n ben Irong cu a no . Thng IIn, vi Ie do , mang Inh kha I
nIe m; co n y ngha mang Inh nha n Ihu c.
Theo quan dIem cua cac IrIeI gIa va cac nha Ioan hoc (nhung
quan dIe m do DenIs PapIn va nhu ng nguo I cu ng Iho I hinh Iha nh
nen), nhan Ihuc ch Ia dIeu gi do mang Inh Iruc gIac, do do, no
khng chnh xac, b an, de saI Iam. Khoa hoc khng Iu chI Ihua
nhan su In IaI cua no, song phu nhan gIa IrI cua nhan Ihuc.
Theo ca c nha phan Ich, nguo I Ia khng Ihe da y hay da o Ia o kha
nang Iru c gIa c cu a con nguo I. Quan dIe m chung Iu c do Ia : nha n
Ihu c khng pha I Ia m I ye u I quan Iro ng Irong cu c s ng cu a
con nguo I. Nguo I Ia da y nghe Ihua I Irong nha Iruo ng nhu Ia m I
mn ho c mang Inh cha I Iho a ma n nIe m vuI, chu khng pha I Ia
m I mn ho c ba I bu c cho ca c nghe s Iuong IaI.
Tuy nhIen, Irong Ihe gIoI sInh hoc, nhan Ihuc IaI o vI Ir Irung
Iam, do do, no co Ihe, va phaI duoc day va phaI IrIen. Chung Ia
nghe Iu caI (con me o), chu khng nghe rIeng Ie c, a va I
nhu ng bII Ihng IIn Iheo ca ch no I hIe n nay. Ma y Inh khng Ihe
xu Iy ba I cu dIe u gi do I ho I y ngha ne u no khng vuo I qua duo c
ca c bII Ihng IIn na y. Va do chnh Ia ca ch Ihu c cu a ca c he Ih ng
ma y Inh chuyen gIa hIe n nay nguo I Ia da c dua va o IogIc cu a
may Inh, dua vao qua Irinh phan Ich su nhan Ihuc cua kInh
428 429
1iNH HOA UA N 1ii CU A LiUCi8i NHU NG 1HA CH 1HU C lHiA 1iUO C
JI^Y I! ILJ.
!II!G JI^CI JIIC II!^ JRIC
H
m nay chu ng Ia chua Ihe no I Iruo c m I ca ch cha c cha n ve
xa hI va nen kInh Ie Irong Iuong IaI, boI chung Ia van con
dang o Irong m I Iho I ky chuye n IIe p. Nguo c vo I nIe m IIn cu a ra I
nhIeu nguoI, IhoI ky qua d nay co nhIeu dIem Iuong dng voI
haI IhoI ky qua d Iruoc do dIen ra Irong Ihe ky XIX. Do Ia IhoI
ky 18301840 (sau su ra doI va phaI IrIen cua duong saI, buu
dIe n, dIe n In, nhIe p a nh, ca c cng Iy Ira ch nhIe m hu u ha n, ngan
hang dau Iu); va IhoI ky 18701880 (sau su xuaI hIen cua cac
nga nh sa n xua I Ihe p, dIe n Iu c, ho a cha I hu u co I ng ho p, Ia u dIe n
nga m, cu ng nhu vIe c xay du ng ca c can h va ca c Io a nha cho c
Iro I, su ra do I cu a ca c van pho ng hIe n da I, ca c cng Iy kInh doanh
va ca c ngan ha ng Ihuong ma I...) Ca haI gIaI doa n na y de u co chung
da c dIe m: su pha I IrIe n kInh Ie nhanh cho ng dI ke m vo I su phan
ho a gIa u nghe o, ba I binh da ng ve Ihu nha p cu ng nhanh cho ng
khng kem. NghIch Iy nay van IIep Iuc In IaI Irong gIaI doan
hIe n nay. Do do , du chua bIe I dch xa c hinh da ng cu Ihe cu a Iuong
IaI, nguo I Ia va n co Ihe nha n bIe I nhu ng da c Inh chung va nhu ng
Ihach Ihuc quan Irong nhaI cua no.
DIeu dau IIen co Ihe khang dInh cung IraI voI nIem IIn cua
raI nhIeu nguoI Ia: Irong Iuong IaI, IhI Iruong Iu do cho vIec
xem Ihay. NoI cach khac, do Ia y ngha chu khng ch Ia su mIeu
Ia don Ihuan.
Ba Iram nam Iruoc day, DescarIes Iung noI, TI ngh, vay Ihi
II In IaI. Ngay nay chung Ia phaI noI, TI th y, vay Ihi II
I n Ia I. Tu sau DecarIes, ca I chIe m vI Ir Irung Iam Ia kha I nIe m.
Nga y nay, chu ng Ia pha I n Iu c can ba ng gIu a kha I nIe m va nha n
Ihuc. Thuc chaI, hIen Ihuc moI Ia mI c u hnh, do do, no doI
hoI ca nhan Ihuc va phan Ich: su maI can bang cua IhuyeI da
nguyen moI, nen kInh Ie va he sInh IhaI xuyen quc gIa, khun
mau moI cua con nguoI co gIao duc... HIen Ihuc moI nay Iun
n Iuc khIen chung Ia khng ch suy ngh ma co n pha I quan sa t.
Hon m I Ihe ky sau khI DescarIes va GaIIIeo da I ne n mo ng cho
khoa ho c, ImmanueI KanI de ra sIeu hinh ho c, Ia m co so cho quan
dIe m mo I ve Ihe gIo I. Ta c pha m Ph pha n ly tnh thu n tu y (1781)
cua ng da bao Irum Ien IrIeI hoc phuong Tay suI hon mI Ihe
ky sau do , da I ra nhu ng cau ho I mang nhIe u y ngha ngay ca cho
nhung dI Ihu cua KanI nhu IrIedrIch NIeIzsche. Thuc ra KanI
co n dInh ngha ve IrI Ihu c cho ca LudwIg WIIIgensIeIn Irong nu a
da u Ihe ky XX. Tuy nhIen, ca c IrIe I gIa duong Iho I khng ma y chu
y den nhung de IaI va quan Iam cua KanI. Ho ch quan Iam den
nhan Ihuc, ho gIaI quyeI nhung van de nhu ky hIeu, bIeu Iuong,
khun ma u, ngn ngu , huye n Ihoa I... Do do vIe c chuye n Iu m I
vu Iru co kh sang mI vu Iru sInh hoc rI cuc se doI hoI mI
qua Irinh Ing hop IrIeI hoc moI. KanI, neu con sng, co Ihe daI
Ien cho no Ia phe phan nhan Ihuc Ihuan Iuy.
430 431
nam 2000, ca c sa n pha m che Ia o ch co n m I pha n nam su c mua
Iuong dI so voI cac san pham IrI Ihuc, so voI 40 nam Iruoc do.
DIeu chac chan quan Irong nhaI Ia: xa hI va nen kInh Ie moI
se co mI cuc dIen hoan Ioan khac bIeI. Do se Ia mI xa hI IrI
Ihu c vo I nhIe u nguo I Iao d ng IrI Ihu c nho m dng nha I va da I
gIa nhaI Irong Iuc Iuong Iao dng. Thuc Ie nay da xay ra o moI
quc gIa co nen kInh Ie phaI IrIen hIen nay.
Sau choI, chung Ia cung co Ihe du bao nhung Ihach Ihuc ma
nen kInh Ie Iuong IaI phaI dI maI: do Ia nhung Ihach Ihuc ve
quan IrI ma cac ca nhan phaI gIaI quyeI. Chnh phu co Ihe gIup
do hoa c ca n Iro ca c nhan Irong qua Irinh na y, song do (qua n IrI)
han phaI Ia nhIem vu cua ca nhan ma IhI. Quan IrI ch co Ihe
Ihu c hIe n bo I ca nhan, Ihng qua ca c I chu c cu a ho ca I chu c
kInh doanh va cac I chuc phI IoI nhuan. TaI nhIen, khng phaI
vi Ihe ma cac chnh phu maI dI quyen Iuc, Iam anh huong, hay
I I n chI ph hon. Nguo c Ia I, hIe u qua cu a chnh phu Irong Iuong
IaI se phu Ihu c va o hoa I d ng cu a ca c nha qua n Iy va nhu ng
nguo I Ia m vIe c chuyen nghIe p Irong ca c I chu c o khu vu c Iu nhan,
vo I cu c s ng ca c nhan cu a ho .
TI mong rang Iuyen Iap nay se gIup cac nha quan IrI, cac
chuyen gIa, nhu ng nguo I Ia m vIe c chuyen nghIe p Irong Iuong IaI
co hIeu bIeI sau sac hon ve ca xa hI va nen kInh Ie ma ho duoc
Ihu a huo ng; d ng Iho I cung ca p cho ho nhu ng cng cu de Ihu c
hIe n nhu ng su me nh va nhIe m vu ma ne n kInh Ie va xa h I Iuong
IaI Irao cho ho .
Peter F. Drucker
CIaremonI, CaIIIornIa
Mu a Xuan 2001
Irao dI hang hoa va dIch vu se khng mo rng. Nguoc IaI, se
Ihu hep. Trong xa hI Iuong IaI, cac khu vuc phaI IrIen nhaI se
Ia haI khu vuc IrI Ihuc y Ie va gIao duc ca haI khu vuc nay
deu chua bao gIo va se khng bao gIo Ia mI IhI Iruong Iu do
IhaI su ca. ThI Iruong Iu do Irong Iuong IaI mang y ngha mI
dong chay Ihng IIn hon Ia hang hoa dIch vu. Theo kha canh
nay, Iuong IaI ca Ihe gIoI se Ia mI IhI Iruong Iu do. DIeu nay se
a nh huo ng Io n de n mo I Ihe che va I chu c, chu khng ch Ia ca c
I chu c kInh Ie ma IhI. Cha ng ha n, dIe u do co ngha Ia mo I I
chuc deu phaI Io ra canh Iranh o muc Ioan cau.
DIe u do cu ng co ngha Ia Irung Iam cu a quye n Iu c se roI va o
Iay kha ch ha ng, nguo I IIeu du ng. Trong vo ng ba Iha p ky ga n day,
Iro ng Iam quye n Iu c da chuye n Iu nha cung ca p, nha sa n xua I
sang nha phan ph I. 30 nam Io I day, cha c cha n Iro ng Iam do se
chuye n sang kha ch ha ng, do m I Iy do don gIa n Ia kha ch ha ng
co duoc su IIep can day du voI Ihng IIn Iren Ioan Ihe gIoI.
Chu ng Ia cu ng co Ihe du doa n kha cha c cha n ra ng su su I gIa m
ve su c mua d I vo I sa n pha m che Ia o se co n IIe p Iu c dIe n ra nhanh
hon. BaI dau Iu sau The chIen Ihu I, (neu khng phaI Ia Iu cuI
Ihe ky XIX), su c mua cu a ca c sa n pha m nhu sa n pha m nng nghIe p,
da baI dau gIam manh so voI suc mua cua cac san pham che
Ia o. Trong Ihe ky XX, mu c gIa m na y Ia 1 ha ng nam, va de n nam
2000, ca c sa n pha m nng nghIe p se ch mua duo c m I pha n ba
s ha ng ho a che Ia o so vo I s ma ca c sa n pha m mua duo c nam
1900. Tuong Iu , Iu nhu ng nam 1960, ca c sa n pha m che Ia o ba I
da u chIu su suy gIa m ve su c mua Iuong d I, so vo I ca c sa n pha m
hang hoa IrI Ihuc. Trong IhoI gIan 19602000, gIa cua cac san
pham che Iao, sau khI da dIeu chnh Iam phaI, da gIam IoI 60.
Cung IhoI gIan do, gIa cua haI san pham IrI Ihuc chnh gIao
duc va y Ie Iang gap ba Ian, Iuc Ia nhanh nhu Iam phaI. Den
432 433
TINH HOA QUAN TR CUA DRUCKER
PETER F. DRUCKER
Nguyn Dng Hiu, MBA dch
Chu traeh nhiem suat ban.
Ts. uaeh Thu Nuyet
ien taj.
Tha nh Nam
la.
Nuyen Huu ae
Sua ban in.
Thanh lnh
hy thuat vi tlnh.
Thanh Ha
^MA X\A T BA^ TRI
IeI Ly Chlnh Tha n ua n Tha nh jhe He Chl Hinh
DT. 1IeJS1 1IeJII S1e1 S1e1e 1|17
Fas. S1.S.S171| Fmail. nsbtre@ hem.vnn.vn
Yebsite. httj.||www.nsbtre.eem.vn
CMI ^MA^M ^MA X\A T BA^ TRI TAI MA ÔI
J| ne 1I, Nuyen Chl Thanh, uan Den Da Ha Nei
DT k Fas. ||1) 77111
Fmail. vanjhennsbtre@ hn.vnn.vn
:eter :. rucler .inh nau ;c; tai :ienna, hoc tai o va nh.
onq nhan banq tien . ve luat quoc te va conq phap lhi con la
uo t pho nq vie n o :ranlfurt, 1u c, .au do tro tha nh uo t nha linh
te hoc cho uot nqan hanq quoc te o London. +anq .j nau ;s/,
hai nau .au onq uat ban cuon .ach dau tien +u le t thu c cu a +u le t thu c cu a +u le t thu c cu a +u le t thu c cu a +u le t thu c cu a
con nquo i linh te con nquo i linh te con nquo i linh te con nquo i linh te con nquo i linh te (he end of econouic uan. rac tac phaù
ve quan tr,, cac phan tch ve linh te hoc va a hoi cua rucler
duoc doc va hoan nqhenh ronq rai lhap the qioi, voi cac an ban
thuoc tren hai uuoi nqon nqu lhac nhau. onq cunq la tac qia
cua uot tu trujen rat .inh donq, hai tieù thujet, va hanq loat
bai viet lhac. ronq tac thuonq ujen voi nhieu bao va tap ch,
onq la bien tap vien cho tap ch :all +treet Journal :all +treet Journal :all +treet Journal :all +treet Journal :all +treet Journal tu ;/;
den ;;;.
rucler co uot .u nqhiep ruc ro tronq qianq daj, dau tien la
qiao .u chnh tr, va triet hoc tai senninqton rolleqe, .au do onq
la qiao .u quan tr, hoc tronq hon hai uuoi nau tai :han lhoa
kinh doanh ta i 1a i ho c New :orl. (u ;/ de n lhi qua do i nqa j
..zcc;, onq la qiao .u lhoa hoc Xa hoi tai truonq 1ai hoc
rlareuont, ralifornia.

Tinh Hoa Quan Tri Cua Drucker Peter F Drucker 436

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Tinh Hoa Quan Tri Cua Drucker Peter F Drucker 436

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

THL LSSLNTIAL DRUCKLR: The BesI oI SIxIy Years oI PeIer Druckers

LssenIIaI WrIIIng on ManagemenI.

You might also like