Professional Documents
Culture Documents
iii
DANH MC CH VIT TT
NHNN Ngn hng Nh nc
NHTW Ngn hng Trung ng
CSTT Chnh sch tin t
PPI Ch s gi ca nh sn xut (Producer Price Index)
VAR M hnh Vector t hi quy (Vector Autoregression)
SVAR M hnh Vector t hi quy cu trc (Structural Vector Autoregression)
VECM M hnh Vector hiu chnh sai s (Vector Error Correlation Model)
SVECM M hnh Vector hiu chnh sai s cu trc (Structural Vector Error
Correlation Model)
GDP Tng sn phm quc ni
ADF Kim nh Augmented Dickey Fuller
CPI Ch s gi tiu dng
DANH MC PH LC
Ph lc 1. M hnh cu trc u =
Ph lc 2. Tng hp cc bin v ngun d liu
Ph lc 3. Kim nh nghim n v i vi cc chui d liu cha ly sai phn
Ph lc 4. Kim nh nghim n v i vi cc chui d liu ly sai phn bc nht
I(1)
Ph lc 5. Kt qu kim nh Portmanteau
Ph lc 6. Phn r phng sai ca cc bin trong m hnh
iv
LI M U
1. L DO CHN TI
Trong nhng nm gn y, vai tr ca cc m hnh thc nghim i vi vic phn tch
chnh sch cng nh cc bin v m trong nn kinh t ngy cng c nng cao. Tiu
biu l gii Nobel Kinh t 2011 c trao cho hai nh kinh t Thomas Sargent v
Christopher Sims v nhng ng gp cho kinh t hc thc nghim trong qu trnh tm
li gii cho vn xc nh cho m hnh cu trc v vn bin ngoi sinh ca m
hnh. Tuy pht trin theo hai con ng khc nhau, nhng phng php ca Sargent v
Sims khng i lp m b sung tt cho nhau. V y cng l c s cho s ra i ca
phng php SVAR, mt phng php hiu qu trong vic phn tch chnh sch v
hin nay ang c s dng rt ph bin nhiu quc gia. Da trn thnh tu ny
cng vi thc trng lm pht cao Vit Nam trong thi gian va qua, chng ti tin
hnh ng dng phng php SVAR trong vic phn tch lm pht Vit Nam, lm c
s cho vic a ra cc khuyn ngh iu tit lm pht trong thi gian ti.
2. MC TIU NGHIN CU
Bi nghin cu tp trung vo hai mc tiu chnh. Th nht l tm hiu s pht trin ca
phng php SVAR trong kinh t hc thc nghim. Phng php ny khc phc
c nhng vn g ca cc phng php trc y v hn ch vn cn tn ti ca
n? Th hai, ng dng phng php SVAR vo vic xy dng mt m hnh phn tch
lm pht Vit Nam. Da trn m hnh xy dng c, bi nghin cu s i su vo
gii quyt ba cu hi:
(1) Cc nhn t tc ng mnh n lm pht Vit Nam?
(2) Khi c mt c sc trong chnh sch th n s tc ng nh th no n lm pht?
(3) Thi gian lm pht phn ng li mt chnh sch mi hay mt chnh sch a
ra gii quyt vn lm pht th cn thi gian bao lu mi pht huy tc dng?
Nhng phn tch ny cng l c s nhm nghin cu a ra cc khuyn ngh trong
vic iu tit lm pht Vit Nam trong thi gian ti.
v
3. PHNG PHP NGHIN CU
i nghi n cu s dng ch yu cc phng php nh tnh, phn tch, tng hp v
nh lng nhm lm r nhng vn cn nghin cu. Ring phn nh lng, nhm
nghin cu s dng phn mm Eview chy m hnh SVAR v lm pht Vit Nam
da trn cc nghin cu tng hp c v cc phn tch nh tnh.
4. NI DUNG NGHIN CU
Sai phn gii thiu ti, phn hai s trnh by mt ci nhn tng qut v s pht trin
ca SVAR trong khun kh kinh t hc thc nghim. Tip n l tng quan cc nghin
cu v ng dng SVAR trong phn tch cc nhn t tc ng n lm pht cng nh
xem xt cc nguyn nhn lm pht c nghin cu trc y tr n th gii v ti
Vit Nam. Tr n c s v thc trng nn kinh t Vit Nam, phn t s trnh by ng
dng phng php SVAR trong vic phn tch lm pht Vit Nam bao gm: xy
dng m hnh SVAR thc nghim, ngun d liu v phn tch cc c sc tc ng n
lm pht ti Vit Nam, tm ra nguy n nhn cng nh phn ng theo thi gian ca lm
pht trc cc c sc. Tr n c s , cc khuyn ngh chnh sch c trnh by trong
phn nm. Cui cng l kt lun.
5. NG GP CA TI
V mt l lun, bi nghin cu h thng c mt s m hnh kinh t hc thc
nghim trc SVAR. T lm ni bt nhng u im ca SVAR cng nh nhng
hn ch cn tn ti ca phng php ny. ng thi, bng vic tng quan cc nghin
cu v ng dng ca SVAR cc quc gia, bc u cho thy vai tr ca SVAR
trong vic phn tch chnh sch.
V mt thc tin, ti xy dng c mt m hnh phn tch lm pht theo phng
vi
6. HNG PHT TRIN TI
Tuy bi nghi n cu h thng li phng php lun ca SVAR nhng do hn ch ca
ngi thc hin cng nh vn nghi n cu SVAR trong nc n n bi nghi n cu ch
mi mc gi m hng nghi n cu, pht trin vn ny trong thi gian ti.
Theo , chng ti xut mt s hng nghi n cu tip cho ti:
Theo hng l lun: hon thin nn tng l thuyt ca phng php SVAR. c bit l
vai tr ca yu t k vng trong cc m hnh kinh t hc thc nghim thi gian gn
y. Cu trc su ca nn kinh t vi vic xy dng mt l thuyt kinh t hc v m
da trn nn tng vi m vi nhn t k vng lm trng tm.
Theo hng thc tin: xy dng c mt m hnh phn tch lm pht da tr n phng
php SVAR vi cc bin c th cho nn kinh t Vit Nam theo thi gian. C th xem
xt c tc ng ca hiu qu u t (ICOR), thm ht ngn sch v chnh lch gia
gi vng trong nc v gi vng th gii ln lm pht.
1
CHNG 1. TNG QUAN S PHT TRIN CA SVAR TRONG KHUN
KH KINH T HC THC NGHIM
Trong phn ny, nhm nghin cu s trnh by tm lc v m hnh h phng trnh
truyn thng trong khun kh l thuyt Keynes cng vi ph phn ca Lucas, Sims v
Sargent i vi nhm m hnh ny. K n l hai phng php pht trin ca Sargent
v Sims. Cui cng l s ra i ca SVAR v nhng u im ni bt ca n.
1.1. M hnh kinh t hc thc nghim Keynes
Cc nh kinh t hc da vo l thuyt Keynes xy dng nhng m hnh kinh t
hc thc nghim chim v tr thng tr khoa hc trong thp ni n 60. y thng l
nhng m hnh tuyn tnh tiu chun, vi cng thc cu trc nh sau:
(2.1)
Trong , l vector cc bin ni sinh. l vector cc bin ngoi sinh v tr ca cc
bin ni sinh. i din cho cc bin ng cu trc ca nn kinh t. l ma
trn phng sai hip phng sai ca cc bin ng cu trc ny. Ma trn h s v
l cc tham s cn c lng. Tuy nhin, khng th c lng trc tip (2.1)
nhn c gi tr ng ca v m ch c th c lng dng rt gn ca m hnh:
(2.2)
Vi v . Thng tin t mu d liu khng suy ra cc
tham s cu trc t cc tham s rt gn, nu khng c thm cc gii hn xc nh. C
mt tp hp v hn cc gi tr khc nhau cho v m tt c u hm chnh xc
Theo sau nhng ph phn ca Lucas Sargent Sims, kinh t hc thc nghim pht
trin hai phng php tip cn ch yu: tm kim m hnh cu trc su ca nn kinh t
da tr n nn tng kinh t hc vi m (c Sargent pht trin) v cc tip cn quan tm
n tc ng ca cc c sc khng k vng phng php vector t hi quy VAR (do
Sims xut v pht trin).
1.3. Nn tng mi ca kinh t hc thc nghim
1.3.1. Xc nh cu trc su ca nn kinh t
i mt vi ph phn ca Lucas (1976), Sargent v mt s cc nh kinh t khc tin
hnh cc nghin cu tm kim cu trc su ca nn kinh t cu trc bt bin trc s
thay i chnh sch. iu ny i hi phi tm kim cc tham s su iu chnh hnh vi
c nhn li n quan n th hiu, cng ngh, gii hn ngun lc v k vng, Cc tham
s su ny phn nh hnh vi c nhn bao hm k vng chnh sch v do khng b
thay i trc s thay i chnh sch ngoi tr cc tham s m t bn thn chnh
sch. y l l thuyt kinh t v m da trn nn tng kinh t hc vi m v t k vng
lm trng tm. i mt vi vn xc nh cng nh m hnh ha nhn t k vng
to ra s kh thi trong vic c lng m hnh, Sargent vi mt lot nghi n cu vo
nhng nm 1970 thnh cng trong vic a nhn t k vng hp l vo cc m hnh
kinh t thc nghim bng cch bin i cc nhn t k vng thnh mt s phng trnh
gii hn ng thi, ng thi gii quyt vn xc nh trong m hnh.
Phng php ca Sargent xc nh mt m hnh cu trc c th ca nn kinh t. Tuy
nhi n, phng php ny i hi nhng lp lun ht sc cht ch mt m hnh cu
trc su c sc thuyt phc vi nn kinh t. Vic thit lp cc phng trnh gii hn
ng thi khin m hnh tr n n ht sc phc tp trong trng hp m hnh c quy m
ln, v c bit kh khn khi cc mi quan h phi tuyn c biu hin (Sims 1986).
Ngoi ra, ph bnh ln nht i vi m hnh l gi thuyt k vng hp l cho rng cc
ch th k vng ng nht v x l ti u trong iu kin c y thng tin v dn
hng ti o lng k vng thc t nn kinh t. y l mt thch thc ln i vi cc
nn kinh t nh, ang pht trin. Trong iu kin , vic pht trin mt m hnh quan
st cc mi quan h ng trong nn kinh t m khng cn chi tit ha mi tham s cu
4
trc su l mt la chn thch hp. Mt m hnh nh th c pht trin bi Sims
(1980) v s c trnh by c th trong phn tip theo.
1.3.2. Tc ng ca cc c sc khng k vng: Phng php VAR
Sims tp trung vo tc ng ca cc c sc chnh sch m khng c lng cc tham
s cu trc. Sims xut s dng dng m hnh rt gn (2.2) v xem tt c cc bin l
ni sinh. Khc vi phng php xc nh truyn thng, phng php lun VAR nhm
n xc nh sai s cu trc t , t theo d i phn ng ng ca m hnh trc cc
c sc cu trc. ng k thut phi l thuyt phn r Cholesky phng php VAR
p t mt trt t quy t ng ln ma trn phng sai hip phng sai ca phn d
, phn tch thnh cc sai s cu trc trc giao . Phn r Cholesky p t mt ma
trn tam gic di ln ma trn xc nh ca , do i hi trc giao vi cc c sc
khc. Bng phn r Cholesky, Sims xc nh c cc sai s cu trc t . Kt
hp vi hm phn ng y, phng php VAR gip cc nh kinh t c tnh c mc
v thi gian phn ng ca mt nn kinh t c th trc tng loi c sc khc nhau.
Tuy nhi n, phng php xc nh trong VAR hon ton phi l thuyt, khng trnh
khi nhng ph bnh. Cooley v LeRoy (1985) v Leamer (l985) cho rng khng thch
hp xem nhng sai s trc giao c tnh t phng php phi l thuyt nh nhng
sai s cu trc thc bi v: Th nht, nu phn r Cholesky thc s phi l thuyt,
nhng c sc c c tnh v cc m phng khng th mang n mt biu din cu
trc thc s. Th hai, liu phn r Cholesky trong trng hp ny c thc s phi l
thuyt? Vic sp xp trt t cc phng trnh trong m hnh i hi phi da trn
nhng lp lun l thuyt. Do , phn r Cholesky thc t hm mt cu trc kinh t
c bit m khng phi bao gi cng ph hp vi l thuyt.
1.4. Phng php SVAR
Khc phc hn ch ca VAR, phng php SVAR thay th k thut xc nh phi l
thuyt bng cch p dng phng php xc nh cu trc truyn thng xc nh sai
s cu trc t phn d , t tin hnh cc phn tch phn ng y tng t nh
phng php lun VAR (do c gi l Structural VAR).
5
Hn ch xc nh phn bit phng php SVAR vi phng php h phng trnh
ng truyn thng l SVAR gi nh cc sai s cu trc trc giao. Tng t nh VAR,
SVAR khng quan st trc tip tng quan ng gia cc bin m quan st tc ng
ca cc c sc cu trc l n m hnh. Do , sai s cu trc chim mt v tr trung tm
trong phng php SVAR, v cn thit phi c c lng t . iu ny i hi cc
sai s cu trc phi trc giao. Tuy nhi n, c mt s khc bit tinh t trong vic gii
thch nhng hn ch gia hai dng m hnh, bi vi phng php lun khc nhau, ma
trn ng vai tr khc nhau trong hai dng m hnh. Trong m hnh h phng trnh
ng, ma trn ny m hnh ha mi quan h tc thi gia cc bin trong m hnh.
Trong khi m hnh SVAR, ma trn ny m hnh ha cc mi quan h ng thi gia
phn d trong dng rt gn vi sai s cu trc . Ni tm li, m hnh SVAR tp
trung vo mi quan h v xc nh cc c sc cu trc bng cch p t cc
hn ch thch hp ln ma trn ngha l trong SVAR, mi quan h ng trong nn
kinh t c m hnh ha di dng mi quan h gia cc c sc.
Vi vic phn r tt c cc bin thnh hai thnh phn c k vng v khng k vng,
v ch p t cc hn ch xc nh tr n cc thnh phn khng k vng, phng php
SVAR d dng tm c cc hn ch xc nh ng tin cy hn. V d, xc nh cc
c sc tin t, ta p t hn ch chnh sch khng th quan st c nhng thay i bt
ng trong sn lng cng k, gi nh ny hon ton c th v hp l hn nhiu so vi
gi nh trong m hnh h phng trnh truyn thng cho rng cc nh hoch nh
chnh sch khng phn ng kp vi nhng thay i trong sn lng bt k nhng thay
i c nm trong d tnh ca h hay khng.
Tuy nhi n, SVAR cng khng trnh khi nhng tranh lun ph phn ch yu da tr n
ba vn chnh: u ti n, nhiu nh quan st hoi nghi v vai tr ca cc c sc trong
m hnh SVAR liu cc c sc CSTT c c ng c thc s o lng mt phn
li n quan trong hnh vi ca NHTW. Tip n l lo ngi v vic s dng rng ri cc
hn ch ty tin c th lm gia tng vic khai thc d liu v k lut. Tr n ht, hn ch
trc giao vn l mi quan tm hng u. Mc d vy, cho n nay, SVAR vn l mt
cng c ph bin v chim v tr quan trng trong kinh t hc thc nghim.
6
CHNG 2. TNG QUAN CC NGHIN CU TRC Y V NG DNG
SVAR V CC NHN T TC NG N LM PHT
Cc bi nghin cu v ng dng SVAR trong xc nh cc nhn t tc ng n lm
pht c thc hin nhiu quc gia khc nhau. Alessandro Cologni v Matteo
Manera (2005) c lng m hnh SVECM vi 6 bin: li sut ngn hn, cung tin
M1, CPI, GDP thc, gi du th gii v t gi hi oi vi s liu thng k t qu 1
1980 n qu 4 2003 cho nhm nc G7 nhm o lng tc ng trc tip ca gi
du ln cc ch s kinh t. Kt qu nghin cu cho thy tr Nht v Anh th mt c sc
gi du bt ng s lm tng lm pht v gim tng trng sn lng. Hu ht c quan
tin t ca nhm nc ny phn ng bng cch tng li sut v ct gim cung tin
thc, cho thy mt CSTT tht cht c a ra chng lm pht.
Trong khi chng ti s dng SVAR ch cho mc ch phn tch nguy n nhn tc ng
ln t l lm pht th c rt nhiu nghin cu gn y s dng m hnh ny phn tch
cc c sc trong tng th nn kinh t, trong c lm pht. Leu (2011) dng SVAR
xy dng m hnh nn kinh t c vi 4 c sc bao gm: tng cu da vo m hnh ti
a ha hu dng ca dn chng; tng cung da vo ng cong Keynes Phillips mi;
c sc t gi theo iu kin cn bng li sut theo t gi k vng (uncovered interest
rate parity) v c sc trong CSTT thng qua li sut. Chng ti cng tm thy nghin
cu ca Dungey v Pagan (1999, 2008) vi mc ti u tng t.
Nhiu bi nghin cu cng c thc hin cho Vit Nam. Bng phng php
VECM, Nguyn Th Thy Vinh v Fujita (2007) nghin cu tc ng ca t gi ln sn
lng v lm pht trong giai on 1992 2005. Ngoi cc bin chnh l sn lng cng
nghip, CPI, t gi thc VND/USD, li sut danh ngha (c xem nh bin ngoi
sinh) th bin cung tin M1 v thm ht thng mi c a vo to ra knh truyn
dn t t gi n sn lng v lm pht. Kt qu phn tch hm phn ng y cho thy,
c sc mt gi ng tin dn n s gia tng trong mc gi c ca nn kinh t. Tuy
nhin, vic phn r phng sai li cho thy, y khng phi l nguyn nhn chnh. Lm
pht bin ng ch yu do c sc t chnh bn thn n, t gi ch l nhn t lm gia
tng bin ng.
7
Vi mc ti u tng t, V Vn Minh (2009) cng nghi n cu knh dn truyn t gi
v tc ng ca n n t l lm pht bng phng php VAR n gin. Ngoi cc
bin gi du, t gi danh ngha hiu dng, M2, l hng sn lng, CPI, nghin cu
xem xt c tc ng ca gi nhp khu danh ngha n t l lm pht. Kt qu cho
thy, trong khi knh dn truyn t gi c tc ng n lm pht mt cch va phi. C
sc gi du v CSTT cng tc ng c ngha l n ch s gi ti u dng. c bit,
nghin cu cho thy p lc v pha cu ca lm pht Vit Nam khng cao. Phn tch
phn ng y v phn r phng sai cho thy tc ng ca l hng sn lng ln lm
pht l khng ln.
Vi phng php v mc ti u tng t, Phm Th Anh (2009) nghin cu trn h
thng gm su bin: CPI, GDP, M2, t gi danh ngha VND/USD, li sut tin gi v
gi du th trong giai on t 1998 2008. Kt qu cho thy, ch c bin gi du
khng c tc ng c ngha do chnh sch kim sot gi ca Chnh ph. Vai tr ca
lm pht qu kh c gii thch nh tm quan trng ca nhn t k vng thch nghi v
tnh dai dng ca lm pht.
Nh vy nhn chung cc phn tch thc nghim gn y ti Vit Nam ch yu da trn
m hnh vector t hi quy VAR, tuy nhin, khng c s ng nht trong kt qu nghin
cu. Nguyn nhn c th do s kh khn v s liu, khc nhau v thi k nghin cu.
Bn cnh , mu la chn ca cc nghin cu cn kh nh v cha bao gm giai on
nhiu bin ng t khng hong ti chnh ton cu. Hn na, tuy c cp nhng
vai tr ca k vng lm pht vn cha c nghin cu v gii thch mt cch tha
ng. c bit, qu trnh thit lp k vng u c mc nh l hng v qu kh s
khng phn nh c cu trc su ca nn kinh t. Vi tnh u vit ca m hnh SVAR
nh trnh by trn, vic ng dng m hnh ny trong phn tch lm pht ngy
cng ph bin.
tc dng. Tuy nhin, i i vi s tng trng mnh m trong thi gian qua, Vit Nam
lin tc phi chu mt mc lm pht mc cao so vi cc nn kinh t khc trong khu
vc, m nguyn nhn ch yu n t ba ngun chnh, l do chi ph y, cung tin
v k vng.
Vi m ngy cng ln, Vit Nam d dng hp th cc c sc gi t th trng th
gii thng qua knh t gi. T trng ln ca ngnh cng nghip lm cho s bin ng
gi th gii ca cc nguyn liu chnh nh du, phi thpnh hng ng k n
tng sn lng v lm pht chung ca nn kinh t Vit Nam. Thm vo , khi nn
kinh t ri vo bt n vi t l lm pht cao nh nm 2009, vic chuyn u tin t
tng trng kinh t sang kim ch lm pht cho thy tm quan trng ca knh li
sut v cung tin trong vic iu hnh chnh sch tin t ca chnh ph.
Tm li, tng trng v lm pht ca Vit Nam trong thi gian qua thc s gn lin
vi nhng bc i trong chnh sch tin t ca Chnh ph bng vic s dng cc knh
truyn dn tin t nh cung tin, li sut v t gi.
3. NI DUNG V KT QU NGHIN CU
3.1 D liu s dng nghin cu:
Bi nghin cu s dng d liu theo qu, c iu chnh yu t ma v, trong giai on
t Q2/1996 n Q2/2011. D liu bao gm 8 bin sau y:
Y : tng sn lng cng nghip thc ca nn kinh t (t VN)
CPI : ch s gi ly nm 2000 = 100
m2 : cung tin M2 (t VND)
IR : li sut cho vay (%)
EX : t gi danh ngha USD/VND
oil : gi du (USD/barrel)
rice : gi go (USD/ton)
FFR : t gi cng b ca Fed (%)
Tc gi s dng tng sn lng cng nghip thc nh mt tham chiu cho tng sn
phm quc ni GDP do s liu v GDP ch hin hu trn data ca Tng cc thng k
k t sau nm 2000.
V bin t gi, tc gi s dng t gi danh ngha USD/VN thay v s dng t gi hi
oi danh ngha a phng NEER. L do tc gi a ra l v, ti Vit Nam, chnh sch
v t gi c iu hnh ch yu qua t gi danh ngha cng b USD/VN ca ngn
hng nh nc.
Cc bin gi go th gii (rice), gi du th gii (oi)l v t gi cng b ca Fed (FFR)
c a vo m hnh nhm nh gi tc ng ca cc c sc gi th tc ng th no
vo tng sn lng v lm pht ti Vit Nam.
Tt c cc gi tr ca chui d liu u c a v dng c s m t nhin ngoi tr
hai bin IR v FFR. D liu c tng hp t website ca Qu tin t Quc T IMFs
International Financial Statistics. (Xem bng s liu ph lc)
3.2 Kt qu phn tch nh lng
a. M hnh VAR c bn:
M hnh VAR c bn (Basic-VAR) vi cc bin ni sinh v ngoi sinh nh c
cp trn c kt qu phn tch tr nh sau:
VAR Lag Order Selection
Criteria
trng gy ra lm pht.
Hnh 9: Phn ng phn r ca bin Y Hnh 10: Phn ng phn r ca bin
CPI
b. M hnh truyn dn ca knh t gi
Theo bng kim nh tr ca m hnh bn di, tc gi s chn tr bng 5 cho
m hnh truyn dn ca knh t gi khi thc hin hi quy theo VAR