Quẳng gánh lo đi và vui sống

QUNG GNH LO I V VUI SNG
DALE CARNEGIE
QUNG GNH LO I V VUI SNG

How to stop worrying and start living
Nguyn Hin L
lc dch
Nh xut bn Vn ha Thng tin
Qun t thn ng ng Tiu nhn thng thch thch* - KHNG T -
[*] Qun t thn ~ng ~ng, Tiu nh}n thng thch thch ,: ngi qun t thng bnh thn th th|i, k tiu nhn hay lun bun bc (trong sch in l Qun t thng ~ng ~ng, Tiu nhn trng thch thch).
MC LC
Vi li tha trc .......................................................................................... 11 Ta ........................................................................................................................ 17
Phn th nht
Nhng phng php cn bn dit lo

1 c nht nht qu nht nht ......................................................... 27 2 Mt cch thn hiu gii quyt nhng vn rc ri... 43 3 Git ta bng c|i u su ...................................................................... 55
Phn th nh
Nhng thut cn bn phn tch nhng vn rc ri

4 Lm sao phn tch v gii quyt nhng vn rc ri..... 75 5 Lm sao tr c 50% lo lng v cng vic l{m n ca chng ta? ....................................................................................................... 87
Phn th ba
Dit tt u phin i ng n dit ta

6 Khuyn ai ch c ngi ri ............................................................. 101 7 i ngi ngn lm ai i!............................................................. 115
8 Mt nh l dit c nhiu lo lng......................................... 125 9 ~ khng tr|nh c th nhn i.............................................. 135 10 Tp lo li.......................................................................................... 151 11 ng mt cng ca vn mt ca ........................................... 161
Phn th t
By cch luyn tinh thn c thnh thi v hoan h

12 Mt c}u thay i i bn ..................................................... 173 13 Him th rt tai hi v bt ta tr mt gi rt t............ 193 14 Nu bn l{m ng theo }y th s khng bao gi cn bun v lng bc bo ca ngi i ............................................. 207 15 Bn c chu i ci bn c ly mt triu m kim khng?.......................................................................................................... 217 16 Ta l ai? ................................................................................................ 229 17 nh mnh ch cho ta mt tri chanh hy lm thnh mt ly nc chanh ngon ngt.................................................................... 239 18 Lm sao tr c bnh u ut trong hai tun ..................... 251
Phn th nm
Hong kim quy tc thng u t

19 Song th}n ti ~ thng u t c|ch n{o? .............................. 275 20 Khng ai | ch cht c ........................................................ 301 21 Hy gc nhng li ch trch ra ngoi tai .............................. 307
22 Nhng sai lm ca ti .................................................................. 315
Phn th su
Su cch trnh mt v u t bo ton ngh lc v can m

23 nh hng tai hi ca s mt mi ........................................ 327 24 Ti sao ta mt v lm sao cho ht mt ................................ 335 25 Cc b ni tr hy trnh mt mi c tr mi ...... 343 26 Bn tp qun gip bn khi mt v khi u phin khi lm vic ....................................................................................................... 351 27 Lm sao dit ni bun chn lm ta mt nhc, u t v{ ut hn ........................................................................................................ 359 28 Bn khng ng c ? ng kh tr v vy! .................. 371
Phn th by La ngh no thnh cng v mn nguyn 29 Mt quyt nh quan trng nht trong i bn ............. 383
Phn th tm
Lm sao bt lo v ti chnh
30 By chc phn trm ni lo ca ta........................................... 397
Vi li tha trc
Trong phn cui bi Ta ca dch gi Nguyn Hin L c on: Nu i ngi qu l b thm th cun sch ny chnh l l ngn gi thn a thuyn ta ti ci Nt bn, mt ci Nt bn ngay trn th. Chng ti trn trng tng n cho ht thy nhng bn ng b con su u t lm cho kh s trn trc canh khuya, tan nt ci lng. Ngay t nhng chng u, bn s thy t tng su thm ca bn tiu tan nh sng m gp nng xun v bn s mm ci nhn rng i qu ng sng. Ka, c Byrd ni: Chng ta khng c c trn th gii ny u, c c vt v tri nh mt trng, mt tri, cng c u u, ng ngy, ng gi li chiu sng chng ta, li cho ta cnh rc r ca bnh minh hoc cnh m m ca m lng. Bi Ta ny, c Nguyn Hin L vit t nm 1951, lc c dy hc Long Xuyn. Na th k sau, trong bn in nm 2001 ca NXB Vn ha (tm gi l bn 2001), v{ on trch trn c in ba sau.
11
Qung gnh lo i v vui sng
Nhc li vic dch Dale Carnegie v vit sch hc lm ngi, c Nguyn Hin L vit trong Hi k nh sau: hc ting Anh, ti tp dch sch ting Anh ra ting Vit cng nh trc kia hc bch thoi, ti dch H Thch. Tht may mn, ng P. Hiu gii thiu cho ti hai cun How to win friends and influence people v How to stop worrying1 u ca Dale Carnegie v kim cho ti c c nguyn bn ting M vi bn dch ra ting Php. Hai cun cc k hp dn, ti say m c, bit c mt li vit mi, mt li dy hc mi, ton bng thut k truyn. Mi chng d{i 10 ti 20 trang ch a ra mt chn l hay mt li khuyn; v{ ngi c tin chn l, li khuyn , Carnegie k c chc cu chuyn c thc, do ng nghe thy, hoc c c trong sch bo, nhiu khi l kinh nghim ca bn thn ca ng na, k bng mt ging rt c duyn, cho nn c thch hn tiu thuyt, m li d nh. Ting Anh ca ti hi cn non lm thc s th ch k nh mi hc c su thng nn nhiu ch ti phi da vo bn dch tin Php. V dch cun How to win friends xong, ti a ng Hiu coi li, sa cha. Do m{
Cun Qung gnh i v vui sng (Nxb P. Vn Ti, 1955), c Nguyn Hin L cng ghi dch chung P. Hiu. (theo Nguyn Hin L, Mi cu chuyn vn chng, Tr ng, 1975)
1
12
Vi li tha trc
chng ti k tn chung vi nhau.2 Ti t nhan l c nhn tm. Ch trng ca ti l dch s|ch Hc l{m ngi nh hai cun th ch nn dch thot, c th ct bt, tm tt, sa i mt cht cho thch hp vi ngi mnh min l khng phn tc gi; nh vy m bn dch ca chng ti rt lu lo|t, khng c du vt dch, c gii rt thch. () Quy tc c nhn tm gm trong c}u k s bt dc vt thi nh}n, m{ tt c trit gia thi thng c t Thch Ca, Khng T, Ki T u ~ dy nhn loi, nhng trnh b{y nh Dale Carnegie th hi c tnh c|ch v li, v ti ngh trong i cng c mt i khi chng ta cn phi t th|i mt c|ch cng quyt ch khng th lc no cng gi n ci trn mi c. Cho nn ti thch cun How to stop worring m chng ti dch l Qung gnh lo i hn. ng nh o{n Nh Khu ni: Thuyn ai ngc gi ai xui gi, Coi li cng trong b thm thi. D sang hn, gi{u ngho, ai cng c u t, phin mun; ch hng t quan, trit nhn, qun t mi thn ~ng ~ng (thn nhin, vui v) c, nh Khng T ni (Lun
Trong Hi k, c Nguyn Hin L thng ghi tt tn tc phm nh vy.
2
13
ng - Thut nhi 36). Nhng l{m sao c th thn nhin, vui v th Khng T khng ch cho ta bit. Carnegie b ra by nm nghin cu ht cc trit gia c kim, ng t}y, c h{ng trm tiu s, phng vn h{ng trm ng bo ca ng vit cun Qung gnh lo i. Ti bt u au bao t t khi phi c Ph|p bn lin thanh xung min Tn Thnh (1946), nm sau qua Long Xuyn, qun tnh cnh nc v nh ti phi trn vo trong sch v, nhng vit v{ c sut ngy th bnh bao t li nng thm, m{ b|c s khng bit, c cho l gan yu, ung thuc Ty, thuc Bc, thuc Nam u khng ht. Ri khi c cun Qung gnh lo i, ti thy ht u t, nh hn ngi. Sut thi gian dch v{ trong nm s|u th|ng sau na, ti c cm gi|c ~ng ~ng . V vy m ti rt mang n t|c gi, vit mt bi Ta ti ly l{m c gii thiu vi c gi, v cui b{i, : Long Xuyn, mt ngy p trong 365 ngy p nm 1951 Nhiu c gi ng vi ti l cun hay hn c nhn tm, v ngay t chng u ~ trt c mt phn ni lo ri, cho nn chp nhan chng c nht nht qu nht nht trc mt, trn bn vit. Mi }y, mt c gi, b|c s, bo t hi i hc, c xong chng , th i ch k, khng k tn tht na m k l Today (Hm nay). Ti cn gi mt bn ca ch k ca ng ta.
14
Vi li tha trc
Mi }y, theo nh li c Nguyn Hin L thut li trn, cch nay khong ba mi nm ri. V{ mi }y, cch nay khong hai thng, ti thy trn mt t nht bo n, v b|c s ph trch chuyn mc t vn sc khe khuyn c gi bnh nh}n rng, ngoi thuc men v ngh ngi tnh dng, nn c tm cun Qung gnh lo i v vui sng. Li khuyn ca v b|c s n{y, cho ta thy rng, nhng quy tc dit lo do Dale Carnegie nu ra t nm 1948, d c|ch nay 60 nm ri, vn cn hu ch. Ti mua c cun Qung gnh lo i v vui sng (v hai cun khc na) hi u thng tm t mt ngi bn hng do, gi| ba ghi 34.000 ng,3 nhng ch phi tr 24.000 ng nh c bt 30%. Ti dng cun n{y b sung phn thiu st trong ebook cng tn do bc Vvn thc hin (tm gi l bn Vvn) trc }y. Nh c|c bn ~ bit, ebook c thc hin t bn ngun thiu bi Ta, chng XIX v{ XX; ngo{i ra, c|c chng cn li, chng n{o cng b ct bt mt v{i on. Trong lc b sung, ti cng sa li cc t trong bn Vvn nh sanh, ng s, din gi, (cy) n thnh sinh, tiu ng, din vin, (cy) n Trc }y ti ~ g b{i Ta (v{ ~ ng trn TVE), ln ny ti ch tn cng g khong 40 trang thi khong 12% cun sch; s cn li chp t bn Vvn. Ti cng
Bn in nm 2006, cng ca Nxb Vn ha Thng tin, ghi gi l 40.000 ng.
3
15
dng bn n{y ch thch vi ch trong bn 2001. Nu khng c ebook ca bc Vvn chc ti khng kin nhn g c cun. Xin ch}n th{nh c|m n b|c Vvn v xin gi phin bn mi n cc bn khoi v s tiu thn tin. Goldfish
16
TA
Mt bui tra h, chng ti ng m o ti nh anh ., bng mt bn ti ngng cu ni d, ch ra ngoi ca bo: - Cc bn coi ka, n bc s li xe i chch thuc. Chng ti nhn ra. Mt ngi n b cn tr, tc b x, mt lem luc, cp mt lo ling, ming ci toe tot, va i va vng hai tay ra pha trc, xoay i xoay li nh ngi li xe hi, thnh thong ngng chn, tay nh cm vt g nh, a ln a xung.
Anh . ging: N bc s i chch thuc y. Ngy no cng vy, ma cng nh nng, i ba ln, qua bn, nm con ng quanh y Nhiu thn ch, d ta! Ri anh vi sm nt mt: Ti nghip, nh kh gi, li con mt, m nh vy! Ngng mt cht, anh tip: Nhng ngh k, ch ta c thy kh u? Tri li mi khi li xe, tin mnh l bc s, chc sung sng lm Sng hn chng mnh nhiu! Chnh chng ta mi ng thng!. Ai ny ang vui, bng bun b, lng lng gt u. Chao i, trong s anh em ngi , phn nhiu u c thin h
17
khen sang v giu, bit bao nhiu ngi khao kht a v, m chnh h t thy kh hn mt m in! Chnh chng ta mi ng thng! Nu vy i qu l b kh m bn cu th ny ca on Nh Khu thit thm thy v cng: B thm mnh mng sng lt tri! Khch trn cho mt l thuyn chi, Thuyn ai ngc gi ai xui gi, Coi li cng trong b thm thi. Chnh chng ta mi ng thng!. Nh vy th ci b ngoi vui ti kia ch l ci v ca mt tm hn chn nn, b phin mun, u t, ganh ght, hn on dy v! Mt bin lng, phn chiu mu tri rc r y, nhng di y c nhng ln sng ngm sc cun ct v lay . Cnh ng ti thm ci n gi xun y, nhng trong hoa, su lng lng c nhy v ht nha khng ngng. Phi ngn nhng t sng on hn y li, dit con su u t i, nu khng, n s dit ta mt, chng sm th chy, ta s sinh ra cu knh, chn chng, au tim, au bao t, mt ng, mt n, mc bnh thn kinh v lon c.
18
Ta
Dale Carnegie vit cun Qung gnh lo i v vui sng ny chnh ch cho ta ci cch dit nhng k th v hnh y. Ta thit kh thng v chng ng tr ngay trong thm tm ta, nhng ta phi thng, v thng mi c th SNG c. c bi ta cun c nhn tm: b quyt ca thnh cng, bn c bit qua v li sng, mi u long ong, sau thnh cng rc r ca Dale Carnegie; y chng ta khng nhc li na, ch k cch ng vit cun Qung gnh lo i v vui sng ny. Hi mi bt u dy mn ni trc cng chng ti hi Thanh nin theo Thin Cha gio Nu c, ng thy cn phi ch cho hc sinh ca ng hu ht l nhng ngi c a v quan trng trong cc ngnh hot ng x hi cch thng u t v phin mun. ng bn tm trong th vin ln nht Nu c ht thy nhng cun sch bn v vn y v ng ch thy vn vn c 25 cun, cn sch nghin cu v loi ra th c ti 190! Thit l lng! i vi mt vn h trng cho c nhn loi nh vn dit ni lo lng cho b thm vi bt i, i ngi c vui ti hn, m loi ngi th nh vy? Trch chi nhng ngi b bnh thn kinh chim ht phn na s ging trong cc dng ng u M. Trch chi ht thy chng ta d sang hn, giu ngho, u phi phn nn rng chnh nhng k in mi l hng ngi sung sng trn i!
19
c ht 25 cun sch y, khng thy cun no y , kh d dng dy hc c, ng nh b ra 7 nm nghin cu ht cc trit gia c, kim, ng, ty, c hng trm tiu s, t tiu s ca Khng T ti i t ca Churchill, ri li phng vn hng chc cc danh nhn ng thi v hng trm ng bo ca ng trong hng trung lu. Nh vy sch ng c c im l y nhng truyn thit m bt k ai cng c th kim st. Nhng iu thu thp c trong sch v i sng hng ngy y, ng sp t li, chia lm 30 chng ch cho ta bit: Nhng nh hng ca u t tai hi cho tinh thn, c th ra sao? Cch phn tch cc u t. Cch dit chng u t. Cch luyn cho c mt thi bnh tnh, vui v, thn nhin. Cch dit 3 nguyn nhn chnh sinh ra u t l s mi mt s chn nn v ngh nghip s tng thiu.1 Vy ng thut nhi bt tc ng nh li c Khng T, m nhn rng trong sch ca mnh khng c chi mi ht.
cui sch ng chp li 32 chuyn thit, ch cho ta bit nhng ngi trong truyn ~ |p dng cch dit u t ca h. V s|ch ~ dy qu v nhng cch y cng khng ngo{i nhng iu ng ~ ch trong nhng phn trn cho nn chng ti b, khng dch.
1
20
Ta
Ton l nhng quy tc m ai cng bit v nu chu p dng th khng mt ni u phin no l khng dit c, t nhng u t v gia nh, ti sn, tnh duyn, n nhng lo lng v tnh mnh, cng danh, bnh tt lin min.2 Nhng tic rng rt t ngi p dng n, cho nn ng phi vit cun ny, g ca tng nh nh li ng ni khuyn chng ta phng bnh u ut, lm cho c mi ngi th c mt ngi b bnh thn kinh, c hai pht li c ngi ha in, v git hi loi ngi mt vn ln hn bnh u ma! Tm li, ng ch c cng nhc li nhng quy tc rt thng thng v c nhi n vo c ta ta thi hnh thi. Tuy nhin tc gi nhi vo c ta mt cch tuyt kho, nh li vn c duyn ca ng. T trang u n trang cui, ton l nhng chuyn thit, c kim, ng ty, cng nh trong cun c nhn tm: b quyt ca thnh cng. Nu xt k, ta thy vn ng c ch ip , li c on t ri rc, nhng chnh v vy m li rt t nhin, t ngt, khin c ln ta tng tng nh c ng ngi bn cnh,
Nhng bn no bun ru v hay au vt nn c thm b{i: Maladie, ntre amie ca B|c s Claude Fresnay trong tp ch Gurir s 179 Novembre 1950, trong i ni khng ngi n{o l{ c th khng mc mt vi tt. Khi ta au l{ c th ca ta chng vi cc chng ; bnh ch l mt phn ng ca c th m{ c th c mnh mi phn ng c, cho nn nhng ngi hay au vt thng l nhng ngi sng l}u hn c. Vy th au vt ~ khng |ng cho ta lo, c phn li |ng mng na.
2
21
ng ta bng cp mt su sc, mm ci mt cch hm hnh, m ging gii cho ta, ni chuyn vi ta vy. S d ng c li vn v cng hp dn y t trc chng ta cha c c mt tc gi no bn v tm l m vui nh ng c l nh hon cnh to nn. C hi ng bn xe cam nhng, tht bi th thm v tnh ght my mc lm, ng bn xin dy khoa ni trc cng chng trong hi Thanh nin Thin Cha gio. Hi bng lng nhn, nhng khng tin ti ca ng, khng chu tr mi ti 5 M kim, m ch cho ng chia li thi nu c li. Hc sinh th ton l nhng ngi c tui, c cng n vic lm, mun hc sao cho c kt qu ngay v hc gi no mi tr tin gi y. ng phi em ht tm lc ra v son bi sao va vui va b ch th mi hng gi h lu v mnh c tin nht. V vy ng khng th dng nhng sch kh khan ca nh trng dy, nh phi kim nhiu th d thc t k cho hc sinh cho h m man nghe t u gi n cui gi. Nh ng luyn c li vn t nhin r rng, c duyn, hp dn mt cch l lng. Chng ti tng li vn y phi l li vn ca th k th 20 ny. c nhng sch trit l vit t th k 17, ta thy thit chn: vn tru tng qu, nghim qu, gn qu, bt ta phi suy ngh nhiu qu. Ta khng c rnh rang nh hi xa mi tun ta phi c mt hai cun sch, chn, mi s bo li quen vi li vn tiu thuyt v phng s nn li vn nghim ngh ca nhng th k trc khng
22
Ta
cn hp vi phn ng chng ta. Mt ngy kia, tr mt s sch vit cho cc nh chuyn mn, c l ht thy cc sch phi vit bng li vn ta nh phng s, mi mong c ngi c, du sch hc cho ngi ln hay tr em. ng Dale Carnegie m ng trong cng vic vit sch cho ngi ln bng li vn y. V sch ca ng khng khc chi nhng tp phng s c. ng thnh cng rc r, sch ng bn rt chy. Cun Qung gnh lo i v vui sng ny ch trong 3 nm (1948-1950) ti bn ti ln th t. Ring chng ti, t khi v duyn may c c cun y, thy tm hn nh nhng, khong t hn trc nhiu. V mi ln c iu g thc mc, m sch ra, l thy ngay cch gii quyt, chng khc Tn Tn khi xa mi lc lm nguy m cm nang ca thy ra, tm phng thot nn. Nu i ngi qu l b thm th cun sch ny chnh l l ngn gi thn a thuyn ta ti ci Nt bn, mt ci Nt bn ngay trn th. Chng ti trn trng tng n cho ht thy nhng bn ng b con su u t lm cho kh s trn trc canh khuya, tan nt ci lng. Ngay t nhng chng u, bn s thy t tng su thm ca bn tiu tan nh sng m gp nng xun v bn s mm ci nhn rng i qu ng sng. Ka, c Byrd ni: Chng ta khng c c trn th gii ny u, c c vt v tri nh mt trng,
23
mt tri, cng c u u, ng ngy, ng gi li chiu sng chng ta, li cho ta cnh rc r ca bnh minh hoc cnh m m ca m lng. Long Xuyn, mt ng{y p trong 365 ng{y p nm 1951
24
PHN TH NHT
NHNG PHNG PHP CN BN DIT LO
Chng I C NHT NHT QU NHT NHT

Ma xu}n nm 1871, mt thnh nin may mn c c mt c}u vn nh hng su xa ti tng lai ca chng. Hi y cn l sinh vin y khoa trng Montreal, chng lo th: lo thi ra cho u, u ri s lm g, lm }u, sao cho c thn ch, kim cho n? Nh c}u vn c c trong sch ca Thomas Carlyle m chng tr nn mt y s c danh nht thi . Chnh ch{ng ~ t chc trng y khoa John Hoplins hin ni ting khp hon cu, ri l{m khoa trng ban y khoa ti i hc Oxford, mt danh d cao nht trong y gii Anh. V sau chng li c Anh ho{ng phong tc v khi mt ngi ta vit hai cun s|ch d{y 1.466 trang k li thu sinh bnh. Tn chng l William Osler. Cn c}u vn m{ ch{ng c c ma xu}n nm 1871, c}u vn ~ gip ch{ng qung c g|nh lo trong i chng l: Nhng cng vic ngy trc mt ta phi coi l quan trng nht, v ng bn tm ti nhng cng vic cn m m t xa.
27
Phn th nht
Bn mi hai nm sau, mt m xu}n m p, trong khi trm bng ua n gia s}n trng, William Osler din thuyt trc sinh vin i hc Yale ~ ni rng, thin h ~ lm khi bo mt ngi nh ng, l{m gi|o s ti bn trng i hc v vit mt cun sch ni danh, tt phi c b c d thng. V nhng ngi thn ca ng bit r c ng v{o hng tm thng nht. Vy th b quyt thnh cng ca ng }u? ng |p li b quyt ch ng bit chia i sng ra tng ngn, c|ch bit hn nhau, mi ngn mt ng{y. ng mun ni g vy? V{i th|ng trc bui din thuyt Yale, ng ~ |p mt chic tu bin ln, vt i T}y Dng. Trn chic t{u , ng thy ngi thuyn trng, ng cu thang, ch nhn vo mt ci nt m lm chy mt ci my, tc th ngn thit kn nhng b phn chnh trong tu, khng cho phn ny thng qua phn khc, v d v tai nn nc c tr{n v{o cng khng m t{u c. Ri ng ni tip vi c|c sinh vin: C th chng ta l mt b my k d hn chic t{u na. Ti khuyn cc anh tp c|ch iu khin b m|y sng ngy no ring bit ngy y: l cch chc chn nht yn n trong cuc vin hnh. Nhn mt nt i ri nghe, trong mi on i, chic ca st sp li, ngn hin ti vi qu kh. Qu kh ~ cht, ng cho n sng li na. Nhn mt c|i nt kh|c v{ ng kn ca st ca tng lai li, c|i tng lai n cha sinh. Nh vy c|c anh c yn n - yn n trong ngy hm nay!.. ng qu| kh li! cho qu kh ~ cht ri t
28
c nht nht qu nht nht
chn n... ng nhng hm qua li, chng ~ bc mau v ci cht. cho gnh nng ca ng{y mai thm v{o gnh nng hm qua v hm nay th k mnh nht cng phi qu. ng cht tng lai cng nh ng cht d v~ng li. Tng lai l{ hm nay Khng c ngy mai. Ngy vinh quang ca ta l ngy hm nay. S phung ph nng lc, ni u t s lm cho ta lo o, nu ta c lo lng v tng lai... Vy ng k nhng bc v|ch trc v{ sau i, v{ luyn ly tp qun c nht nht qu nht nht. Nh vy c phi b|c s Osler mun khuyn ta ng nn gng sc mt cht n{o sa son ngy mai khng?. Khng. Khng khi n{o. Trong on cui bi din vn , ng ni rng, c|ch hay hn ht v{ c nht sa son ng{y mai l{ em tt c thng minh, hng h|i ca ta tp trung vo cng vic hm nay. ng li khuyn cc sinh vin mi bui sng, mi thc vy, c kinh Ly cha: Xin Cha cho chng con h{ng ng{y dng Cc bn nh trong c}u kinh ch xin cm cho ngy mt thi, ch khng phn nn v cm i m{ hm qua ~ phi nut }u nh. M{ cng khng xin: Cha thng con vi. Mi ri ~ hn hn d, m cn c th hn h|n c na lm sao con c go n ma thu ti }y c? hoc nu mt vic th con lm sao c go m{ n?.
29
Phn th nht
Khng, c}u kinh ch cu xin c cm n cho tng ngy m thi. V ch c cm hm nay mi l th cm ta c n c. Hi xa, mt trit gia, ti khng c mt xu, th thn trong mt min ni | m{ d}n c sng rt vt v. Mt hm, nhn thy mt |m ng qu}y qun chung quanh mnh, trn mt ngn i, ng bn c mt din vn m{ nhn loi ~ trch lc nhiu hn ht t trc ti gi. Trong din vn c c}u n{y c lu truyn mun thu: ng lo ti ngy mai v ngy mai ta phi lo ti cng vic ca ngy mai. Ta ch lo ti hm nay thi cng kh ri. Ti xin nhc bn: C}u khuyn ng lo ti ngy mai ch khng phi l{ ng ngh. Bn c ngh ti ngy mai, c cn thn suy ngh, d tnh, sa son i, nhng ng lo lng g ht. Trong chin tranh va ri, cc nh ch huy ti cao ca qu}n i ta lun lun d tnh cho ngy mai v c nhng ng{y cn xa hn na, nhng h khng bao gi v vy m u t c. c E.J.King ch huy hi qun Hu K ni: Ti ~ a nhng kh gii tt nht cho nhng qun ti cn nht v{ ~ giao ph s mng cho h trong lc tin nghi nht. , ti ch l{m c c vy thi. c tip: Mt chic tu b m, ti khng th trc n ln c. Dng th gi ca ti tnh cng vic sp ti, ch li nhiu hn l{ u phin v nhng li lm hm qua. V li
30
nu ti ngh ti chuyn c ho{i, chc ti khng th sng l}u. Trong thi lon cng nh thi bnh, kho suy vi vng suy ch khc nhau ch n{y: Kho suy l{ ngh k v nhn qu ri h{nh ng mt cch hp l, hu ch; cn vng suy ch lm cho thn kinh ta cng thng v{ suy nhc thi. Mi ri ti c ci hn hnh phng vn ng Arthur Sulzberger, ch bt mt t bo ni danh nht th gii, t Nu c nht b|o. ng ni vi ti rng khi chin tranh th nh bng ln u Chu, ng gn nh cht ing, lo v tng lai n ni mt ng. Na m ng thng tnh gic, nhn bng trong gng ri ly bt, sn t v mt ng. ng khng bit cht g v mn hi ha ht, nhng ng c v cn cho c khi phi lo lng. M~i n khi ng dng cu h|t di }y l{m ch}m ngn, ng mi thy bnh tnh trong t}m hn. C}u trong b{i Th|nh ca: Xin Cha ch ng cho con bng nh sng ca Cha. Xin Cha dt con bc. Con chng mong c trng cnh xa xa. Ch xin Cha dt con tng bc V tng bc l cho con ri. ng thi, mt thanh nin M ang tng chinh bn Ch}u u, cng hc c bi hc nh vy. Chng tn l Ted Bengermino b lo lng giy v ti ni thn kinh suy nhc nng.
31
Phn th nht
Chng vit: Th|ng t nm 1945, v qu| lo ngh, ti mc mt chng bnh rut, au n v cng. Nu chin tranh khng kt liu ngay lc th chc l ti nguy ri. Ti mi mt qu l. Lc ti l{m h s quan b binh, i th 94. Cng vic ca ti l ghi tn nhng ngi t trn, hoc mt tch, hoc nm nh{ thng. Ti phi thu nhng dng ca h gi v cho thn nhn h, v ngi ta trng nhng k nim lm. Ti lun lun s v lng tng m ri ln ln |ng tic chng. Ti lo lng khng bit c lm trn phn s khng, c sng st v m a con mt hay khng - a con mi 6 th|ng m{ ti cha c bit mt. Ti lo lng mt nhc n mc mt 17 ki l. Ti hong ht gn ha in. Ti ng tay ti ch thy cn da vi xng. Ngh ti khi v nh, thn hnh tin ty m s, khc lc nh con nt. T}m hn b rung ng qu chng, nn mi khi ngi mt mnh l{ nc mt trn ra. C mt hi, t lu sau trn Bulge, ti khc nhiu qu, khng cn hy vng g tinh thn s th th|i nh xa na. Sau cng, ti phi vo nm nh{ thng. V b|c s sn sc ti ch khuyn c vi li m{ thay i hn i ti. Sau khi ~ kh|m k c th ti, ng nhn rng bnh ti thuc bnh thn kinh. Ny anh Ted, anh nn coi i ca anh nh ci ng h ct. Anh bit rng phn trn ng h c dng hng ngn ht ct. V nhng ht ct y, u ln ln lin tip nhau, chui qua ci c nh gia rt xung phn
32
di. Khng c cch g cho nhiu ht ct chui cng mt lc c, tr phi l p ng h ra, ht thy bn chng ta u nh chic ng h y. Bui sng, thc dy, ta c hng trm cng vic phi lm trong ni ngy. Nhng nu chng ta khng lm tng vic mt, chm chp, u u nh nhng ht ct chui qua ci c ng h kia th chc chn l c th v tinh thn ta h hi mt. Ti ~ theo trit l t ngy y. Mi ln ch c mt ht ct xung thi... Mi ln ch lm mt vic thi. Li khuyn ~ cu th cht v tinh thn ti trong hi chin tranh, m by gi cn gip ti trong cng vic l{m n na. Ti l mt vin kim sot s hng d tr ca mt cng ty Baltimore. Ti thy trong ngh bun cng c nhng kh khn y nh trong hi chin tranh: No lo nhng t mi, lo tnh ton s d tr mi, no lo nhng thay i a ch, lo m thm hoc ng bt nhng chi nh|nh v.v. Nhng ti khng nng ny v lun lun nh li khuyn ca bc s: Mi ln ch c mt ht ct xung thi. Mi ln ch lm mt vic thi. Ti t nhc i nhc li c}u v{ l{m vic mt cch rt hiu qu, khng hong ht hay c cm gic rut ri nh t v n ~ l{m cho ti cht d mt trn khi xa na. Mt trong nhng tnh trng gh gm nht ca i sng by gi l mt na s bnh nh}n iu tr ti cc nh thng l{ nhng ngi mc bnh thn kinh hay lon c. H b bp di sc nng ca nhng lo lng v qu kh
33
Phn th nht
ln vi tng lai. M{ i a s nhng bnh nh}n u c th khe mnh, i ng nh thng, ngay t hm nay, sng mt i sung sng, hay hn na, mt i hu ch nu h chu nghe li Cha Gi-Su dy: Con ng lo cho ng{y mai, hoc li khuyn ca Wiliam Osler: Chia i sng thnh tng ngn, cch bit hn nhau, mi ngn l mt ngy. Bn v{ ti, ngay trong lc n{y }y, chng ta ng ti ch hai ci v tn gp nhau: c|i d v~ng mnh mng c t thi khai thin lp a v{ c|i tng lai n bt u t ting cui cng m ti mi tht. Chng ta khng th sng trong c hai ci v tn c, d ch l trong mt phn giy. M h rn sng trong hai thi gian th ta s lm hai cho tinh thn v th cht ca ta lin. Vy chng ta hy chu sng trong hin ti v ta ch c th sng c trong hin ti thi. Robert Louis Stevenson ni: Bt k ai cng c th lm cng vic hng ngy ca mnh c, d cng vic nng nhc ti bc n{o i na. Bt k ai cng c th sng mt c|ch m m, trong sch, kin nhn, y tnh thng chan cha trong lng, t mt tri mc cho ti khi mt tri ln. , ngh ca cuc i nh vy. Phi, i ch i hi ta c by nhiu thi. Nhng b{ E.K.Shields Michigan li tht vng ti ni mun t t, trc khi hc c cch sng tng ngy mt. B k vi ti: Nm 1937 nh{ ti mt, ti au n tht vng lm v
34
gia t gn nh kh|nh kit. Ti vit th xin vic ng ch c ca ti l ng Leon Roach Cng ty Roach-Fowler v c c lm li vic c. Hi xa, ti ~ b|n s|ch cho c|c trng tnh v{ trng l{ng kim n. Hai nm trc ti bn chic xe hi lo thuc thang cho nh ti. Nhng ti cng r|ng thu nht tin nong mua di hn mt chic xe c ri ch s|ch i b|n. Ti tng tr v ngh c nh vy s bt u phin, tinh thn s phn khi ln c; song ti gn nh khng chu ni cnh thui thi mt mnh trn ng v trong qun tr. Min ti bn sch dn tnh ngho kh, t ngi mua cho nn s li khng tr tin xe. Ma xu}n nm 1938, ti n bn gn Versailles.1 }y trng hc ngho, ng xu; ti thy c n, tht vng n ni c ln mun t t, cho rng khng sao thnh cng c ht. M{ cng phi, l{m sao sng c? Mi bui sng khi tnh dy, ngh ti ni phn u vi i, ti lo s th: S khng tr ni tin xe, s khng tr ni tin phng, khng kim n, s ri s au m khng c tin ung thuc. Nhng may c hai iu lm cho ti khng t t l nu ti cht th cc em ti s kh lm v ti khng c tin li cho h lm ma ti. Ri mt hm ngu nhin ti c mt bi bo n ko ti ra khi cnh tht vng v khin ti can m sng. Ti
1
Mt ni M. ng ln vi Verseilles gn Paris.
35
Phn th nht
s sut i mang n t|c gi b{i , ngi vit cu ny: i vi mt t nhn th mt ngy mi l mt i sng mi. Ti |nh m|y li cu y ri dn ln tm knh che ma trong xe ti, trong khi cm l|i, lc n{o ti cng phi ng ti. T ti thy ch sng tng ngy mt th i sng khng kh khn g c. Ti tp qun i d v~ng v{ khng ngh ti tng lai na. Mi bui sng ti t nh: Ng{y hm nay l{ mt i sng mi. Nh vy ti thng c ni lo s cnh c n, hng h|i v{ yu i. By gi ti bit rng ta ch sng c ni ngy hm nay thi, khng sng c thi d v~ng v{ tng lai v{ i vi mt t nhn th mt ngy mi l mt i sng mi. Bn c bit tc gi ca nhng c}u th n{y l{ ai khng? Ai kia sung sng sut i Vng lng ni c Ca ti ngy ny Ngy mai, mc k: mai ngy V ti sng hm nay, ri. th c v mi lm, phi khng bn? Vy m{ c}u thi ho Horace ~ vit 30 nm trc Thin Cha ging sinh y. Mt trong nhng iu bi |t nht l{ lo{i ngi c tnh mun y b i sng hin ti i. Ht thy chng ta u m mng nhng vn hng dim o chn tri thm
36
thm m khng chu thng thc nhng bng hoa n k ngay bn ca s. Ti sao chung ta in nh vy? in mt cch th thm nh vy? Stephen Leacok vit: L lng thay ci chui i ca ta. Con nt th ni: c g ti ln thm c vi tui na. Nhng khi ln vi tui ri th sao? Th li ni: c g ti ti tui trng th{nh. V{ khi ti tui trng thnh li ni: c g ti lp gia nh ri ring. Nhng khi thnh gia ri th lm sao na? Th li c li i lm: c g ta gi{ c ngh ngi. V{ khi c ngh ngi ri th li thng tic qung i ~ qua, v{ thy nh c cn gi lnh thi qua qung i . Lc y ~ gn xung l ri, cn hng c g na. Khi ta bit c rng i sng trong hin ti, trong tng ngy mt, th ~ tr qu ri m{. ng Edward S.Evans gn t hy i ng cho ti khi ng hc c rng: i sng trong hin ti, trong ngy ang sng, trong gi ang sng. Sinh trong mt gia nh ngho, ngh u tin ca ng l bn bo, ri lm cng cho mt tim tp ha. Sau ng gip vic trong th vin, nui mt gia nh 7 ngi. Lng t m{ khng d|m b s. Sau 8 nm do d, ng mi quyt nh to li cuc i. Mi ra vi s vn l 55 m kim mn ca bn, ng pht t ngay v mi nm kim c 20.000 m kim. Ri th ng gp mt chuyn ri, tai hi n ni git ng c. ng cho mt ngi bn cho vay mt s tin ln v{ ngi
37
Phn th nht
bn v n. Ri ha v n ch: nh{ ng}n h{ng ng gi tin cng v n. S nghip tiu tan ht, ng cn mc thm mn n 16.000 m kim na. au n qu|, ng khng chu ni. ng ni: Ti n khng c, ng khng c. Ti au mt chng k d m nguyn nhn ch l{ u phin ch khng c chi khc. Mt hm ng i, ti t xu trn l. T lc ti khng ct ch}n c na. Ti phi nm lit ging, mn mc y mnh. Nhng mn sng m{ khng v, sau cng b|c s ni vi ti rng ti ch sng c hai tun na thi. Ti lo s lm, vit di chc ri nm i cht. T lc , ti ht phi lo lng, phn u na. Ti b tut c, ngh ngi ri th yn ch i cht, ti ng c. ~ h{ng tun trc }y, cha bao gi ti ng c lun hai gi, nhng lc y bit chc s gi sch n i, ng li b nh mt em b. Ht lo th thi ti cng ht mt, n c v ln cn. Vi tun sau, ti chng nng i c. Ri sau su tun ti i l{m li. Trc kia ti kim 20.000 m kim mt nm, by gi kim c mi tun 30 m kim m ti thy hi lng. Ti ~ hc c mt bi hc mi, khng c lo lng, khng cn tic thi phong lu trc, khng lo v tng lai na. Ti em ht thi gi, ngh lc v{ hng h|i lm ngh mi ca ti. Th ri ng Edward S.Evans li ln nh diu. Ch trong v{i nm c lm hi trng Cng ty. Nhng chng
38
khon ca Cng ty ng, c S Hi oi Nu c cho l c gi tr. Cho n nm 1945, ng mt th ~ l{ mt trong nhng nh doanh nghip mau ph|t t nht M. Nu bn ngi my bay ti Greenland, phi c ca bn c th |p xung phi trng Evans, mt phi trng mang tn ng. Ta phi kt lun rng: Chc chn khng khi no ng Edward S.Evens c hng c|i th th{nh cng nh vy, nu ng khng bit ng dit u t, nu ng ~ khng hc c c|ch chia i sng ra tng ngy mt, ngy ny cch bit hn vi ngy khc. Nm trm nm trc khi Thin Cha ging sinh, trit gia Hy Lp Heraclite bo t rng: Mi vt u thay i. C|c t khng th tm hai ln trn mt khc sng. V sng mi giy mt thay i m{ ngi tm trn khc sng cng vy. i sng l mt cuc bin i khng ngng. Chng ta ch chc chn mt iu l{ ta ang sng trong hin ti. Th th ti sao li nng nc i gii quyt nhng vn v tng lai, lm phai m c|i p ca hin ti? Tng lai cn b bao ph trong nhng bin dch khng ngng, nhng bin dch m{ khng ai o|n trc c kia m! Ngi La M hi xa cng c mt ting din . Thit ra l hai ting Carpe diem ngha l{ Vui ng{y hm nay i. Phi nm ly ngy hm nay v tn hng ci th ca n i.
39
Phn th nht
cng l{ trit l ca ng Lowell Thomas. Mi ri ti li chi nh{ ng v{i ng{y v{ nhn thy hai cu ny trong Thnh thi (Psaume CXVIII) ng khung treo trn tng phng ng c thng thy n. Ng{y hm nay l{ ng{y Thng ban cho ta. Ta hy vui v v{ sung sng hng n i. ng John Ruskin t trn bn giy ca ng mt phin | nh trn c khc hai ch: Hm nay. Ti khng c phin ~ kia trn b{n, nhng ti c mt b{i th d|n trn tm gng trong phng tm mi bui sng ti thy mt ln, khi co r}u. B{i th l{ nh{ son kch tr danh n l ng Kalidasa lm v ng William Osler chp li, lun lun trn bn giy ng: CHO BNH MINH Hy chm ch vo ngy hm nay, V n l i sng, chnh l s sng ca i sng... N tuy ngn ngi Nhng cha tt c chn l v i ta: S sung sng khi tin pht, S v vang ca hnh ng, S rc r ca thnh cng. V hm qua ch l mt gic mng, V ngy mai ch l mt o tng. Nhng hm nay, nu sng y , ta s thy hm qua l mt gic mng m m,
40
V ngy mai l hnh nh ca hy vng. Vy ta hy chm ch k vo hm nay! Li cho bnh minh ca ti l vy . Vy phng s|ch th nht tr u phin l bt chc William Osler: 1. Kha cht d v~ng v{ tng lai li sng trong ci phng kn ca ngy hm nay. Ti sao bn khng t hi nhng cu ny v chp li nhng li bn t gii |p? 2. Ti c ci thi qun hin ti lo v tng lai hoc m mng mt khu vn hng dim o chn tri xa xm khng? 3. Ti c thng ngh ti qu kh m lm cho hin ti ha ra chua xt khng? Qu kh ~ qua ri v thit cht ri. 4. Sng dy ti c quyt: Nm ly ng{y hm nay tn hng 24 gi khng? 5. Sng trong c|i phng kn mt ca ng{y hm nay c li cho i sng khng? 6. V bao gi ti bt u sng nh vy? Tun sau?... Ngy mai?... Hay hm nay? ----------------
41
Phn th nht
42
Chng II MT CCH THN HIU GII QUYT NHNG VN RC RI

Bn mun bit mt phng ph|p chc chn gii quyt nhng tnh th rc ri - mt thut m bn c th dng ngay by gi, trc khi c nhng chng sau. Vy xin bn ti k phng ph|p m{ ng Willis H. Carrier ~ tm c. ng l mt k s, ting tm lng ly, ~ s|ng to ra k ngh iu ha khng kh1 v hin nay ng u nghip o{n Carrier Syracuse. Phng ph|p l{ mt trong nhng thut kho nht m{ ti c bit, gii quyt nhng vn rc ri. Chnh ng Carrier ~ dy ti ba cm tra dng vi ng ti Cu lc b k s Nu c. ng ni: Cn tr, ti gip vic Cng ty luyn kim Buffal Nu c. Ngi ta giao cho ti sng to mt my lc hi dng trong mt nh my ln Crystal City, ti Missouri.
Ting Ph|p l{ conditionnement de lair phng ph|p l{m cho nhit v trng thi m thp ca khng kh trong mt phng thay i ty theo mun ca mnh
1
43
Phn th nht
Cng vic tn hng vn M kim c mc ch lc hi trong l ht cht d, ri dng hi t thay than m khng hi cho m|y. Phng ph|p lc hi cn mi m, t trc mi th nghim c mt ln v{ trong iu kin khng thun tin lm. Khi ti bt tay vo vic Crystal City th nhng tr lc bt ng mi hin ra. Ci my ti to ra chy cng c, nhng khng ho{n m ng vi li ti cam kt. Khi s tht bi y ~ hin nhin, ti chong vng gn nh c k n{o p mnh v{o u ti vy. Bao t v rut ti nh qun li. Ti lo lng ti ni mt ng trong mt thi gian di. Sau cng lng tri nhc ti rng lo lng nh vy v ch, v ti kim ra mt phng ph|p gii s u t . Phng ph|p y ~ em cho ti mt kt qu thn diu v trn 30 nm nay ti dng dit lo. N gin d v cng v ai cng |p dng c. C ba giai on: Giai on th nht: Ti can m phn tch tnh th mt cch ngay thng v t hi nu tht bi th kt qu tai hi nht s ra sao? Khng ai b t hoc bn ti m s. iu th chc chn. C l ti s mt vic, v{ cng c l hng s g b b my ca ti i v{ nh vy ci vn hai vn m kim m{ Cng ty ~ b vo vic s tan ra khi. Giai on th nh:
44
Mt cch thn hiu gii quyt nhng vn rc ri
Sau khi ngh ti nhng kt qu tai hi nht c th x ra c , ti nht quyt nh lng nhn n, nu cn. Ti t nh: S tht bi l{ mt v p vo danh ting ta v c th lm cho ta mt vic. Nhng du vic ny mt, ta vn c th kim c vic kh|c th ~ ly g lm tai hi cho lm? Cn v phn cc ng ch ca ti, th h s nhn thy rng Cng ty ch l{ ng th nghim mt phng ph|p mi ty hi. Th nghim y lm tn cho h 20.000 M kim, song h c th chu ng c s l l~i . H s tnh vo qu nghin cu v ~ ni, }y ch l mt cuc th nghim. Sau khi ~ xt c nhng kt qu tai hi nht c th xy ra, v{ {nh lng nhn n, nu cn, ti cm thy mt iu cc k quan trng: l tc th tinh thn ti li thnh thi, bnh tnh nh xa vy. Giai on th ba: T lc y, ti bnh tnh dng ht thi gi v ngh lc kim cch gim bt ci hi ca nhng kt qu m ti cam lng chu nhn. Ti rn tm cch cho bt l. Th nghim nhiu ln v sau cng thy chc chn rng nu chu b thm chng 5.000 M kim na ci to mt b phn th my ca chng ti s ho{n to{n. Chng ti l{m ng nh vy, v ... hng chng ti chng nhng ~ khi l hai vn m kim m cn c li vn ri M kim l khc.
45
Phn th nht
Ti tin chc rng khng bao gi ti ngh ra c cch ci to nu ti c ri rm nh trc. V s lo lng c ci kt qu khc hi l lm cho ta mt kh nng tp trung t tng. Khi ta lo, c ta lun lun chuyn t ny qua khc, v c nhin ta mt hn nng lc quyt nh. Tri li khi chng ta can m nhn thng vo nhng kt qu khc hi v{ {nh lng chu nhn n, th lp tc ta b ngay c ht nhng ni lo lng tng tng t t ta vo mt tnh trng khch quan c th gip ta tp trung ht t tng vo vn m{ ta ang gii quyt. Chuyn ti va k xy ra ~ l}u ri. Nhng phng ph|p y ~ c kt qu m mn ti ni t y ti nay ti lun lun dng n v nh n m{ i ti gn nh khng cn bit lo l g na. Nay xt v t}m l th v }u m{ phng ph|p ca ng H. Carrier li qu bu v c kt qu thn hiu nh vy? C phi ch v n ko ta qua khi mt |m sng m m{ trong ta ang d dm? N t chn ta trn mt khu t vng chc. Ta bit r ta hin ng }u. Khi ta khng c mt cn bn chc chn, th sao c th hy vng tnh to|n, suy ngh k v mt vn c?
Gi|o s William James, ngi sng lp ra khoa tm l thc h{nh, ~ mt t 38 nm ri, nhng nu by gi ng cn sng m{ c nghe ni ti phng ph|p th chc
46
ng cng nhit lit hoan nghnh. Ti sao ti bit nh vy? V chnh ng ~ khuyn hc sinh ca ng: An t}m nhn cnh ng y i v nu ta bng lng chu nhn s ~ xy ra, y l{ bc u i ti s thng nhng tai hi trong bt k bin c n{o. ng Lin Yutang (Lm Ng ng) trong mt cun sch c rt nhiu ngi c: S quan trng ca cuc sng,2 cng ngh nh vy. Trit gia Trung Quc c ni: Nhn chn s chng may nht ~ xy ra l{ tm c s bnh tnh ch}n thit trong tm hn ri. Xt v t}m l, ti tng khi nhn nh vy, ngh lc ca ta khng b tri buc na. M chnh vy! Khi ta ~ chu nhn s chng may nht th ta c cn mt na }u, v{ nh vy tc l t t vo mt tnh th ch c li m v hi. ng H.Carrier ni: Khi ti ng thng vo s chng may nht, tc th ti tm li c s bnh tnh ~ mt trong nhng ng{y trc; t ti suy ngh c. C l lm, phi khng bn? Vy m c c triu ngi quay cung lo lng lm hi i mnh, v h khng chu nhn s chng may nht, khng rn chu ci thin tnh th, khng vt vt nhng vt cn cha chm trong khi thuyn m. |ng l gy dng li sn nghip ca h, h li }m ra g}y ln mt cch chua cht v kch lit vi s phn
Tc cun Sng p, bn dch ca Nguyn Hin L, Nxb Vn ha, 1993.

2
47
Phn th nht
khin cho i phi tng thm s ngi mc bnh chn i. Chc cc bn mun bit thm mt ngi kh|c ~ |p dng nh thc thn diu ca H. Carier ra sao? Xin bn nghe cu chuyn ca mt ngi ch hng bn du xng Nu c, trc kia c theo hc lp ging ca ti: Ti b tng tin! Ti vn khng tin c th xy ra nh vy c. Ti vn khng tin rng x hi ny li c th xy ra chuyn y nh trn m{n nh c. Nhng chuyn xy ra thit. Cng ty du xng m{ ti l{m ch c mt s xe v mt s ti x chuyn i giao h{ng. Lc v chin tranh, du xng b hn ch gt v{ ngi ta ch giao cho chng ti va s xng phn pht cho khch hng thi. Hnh nh c v{i ngi ti x ca chng ta n bt - m ti khng hay - s xng phi giao cho cc thn ch bn li cho c|c kh|ch h{ng ch en ca h. Ti khng h ti nhng s gian ln m~i cho ti hm c mt ngi li thm ti t xng l{ Thanh tra ca chnh ph v{ i ti mt s tin tr{ nc. Hn ni hn c ti liu, bng c v h{nh ng bt lng ca bn ti x ca ti v nu ti khng chu t lt hn s t nhng ti liu sang Bin l cuc. Ti bit chc ring ti, ti khng phi lo g ht. Nhng ti cng li bit rng theo lut th hng ti phi chu trch nhim v h{nh ng ca ngi l{m cng. Hn na, nu vic a ra ta, v{ ng trn mt bo th s tai hi cho Cng ty khng t. M ti ly
48
lm vinh d v Cng ty ca chng ti lm; v chnh ng th}n ti ~ s|ng lp ra n t 24 nm trc. Ti lo lng ti ni ha au, mt n, mt ng ba ngy ba m. Ti lun lun quay cung. Nn m mm n nm ngn M kim hay l bo thng n c vic lm ti, mun ra sao th ra? D quyt nh cch no th kt cc cng l{ tai hi. Ri mt m sau, bng dng ti m cun Qung gnh lo i v vui sng m{ ngi ta ~ ph|t cho ti trong khi theo lp ging ca ng Carnegie v thut ni trc cng chng. Ti bt u c. Ti chuyn ca ng H. Carrier, ti gp li khuyn: H~y nhn thng vo s tai hi nht V{ ti t hi: Nu ta khng chu hi l n, mc cho n a ti liu ra Bin l cuc th s tai hi nht nu c, s n mc no? Tc th ti t tr li: Bt qu th b tan tnh s nghip, b ph sn v nhng bi bo ru rao ch khng phi l b ngi t c!. Ngh vy ti lin t nh: c lm, ph sn th cng {nh. Nhng ri sao na? Ri th chc chn l mnh phi i kim vic lm. M kim vic l{m th ~ sao cha? Mnh tho v ngh bun du xng v{ c th gp nhiu hng rt vui lng dng mnh. Sau khi thm gii quyt nh th, ti ~ bt u thy d chu hn. Bc mn m u bao ph ti trn ba ng{y ba m,
49
Phn th nht
nay ~ vn cao ln c mt cht. Nhng lo lng ca ti c du ln i v{ bng ngc nhin thy by gi ti d suy ngh c, ~ sng sut bc ti giai on th ba l ci thin s tai hi nht. Trong khi ti tm gii php th vn t hin ra di mt vi mt quan im mi. Ti ngh: Nu mnh k r tnh cnh cho ng lut s ca mnh, th c l ng kim c mt li ra m mnh khng ngh ti chng? V{ ti nhn rng, thit ti ~ ngu, c mt iu d d{ng nh th m{ sao trc khng ngh ti. Nhng trc kia n{o ti c suy ngh g }u, ti ch lo lng thi. Cho nn ti nht quyt sng hm sau, vic u tin l li kim ng lut s. Quyt nh vy ri ti ln ging ng say nh mt khc g. Sng hm sau gp nhau, ng lut s ca ti khuyn nn ch th}n li thm Bin l ri k tng tn cu chuyn cho ng hay. Ti l{m ng nh vy. Va p ng k xong, ti ngc nhin ht sc nghe ng bin l ni rng my th|ng nay ng ~ nghe n nhiu v bn tng tin , v{ chnh thng t xng l{ nh}n vin ca chnh ph y ch l mt tn la o m s Cng an ng lng bt. Sau cn lo lng ba m ba ng{y rng r~, n o xem c nn tng qun bt lng 5.000 M kim khng, m{ c nghe li ni y, thit n nh ngi lm sao! Kinh nghim dy ti mt bi hc m khng bao gi ti qun. T ngy y, mi ln gp mt vn ti lo lng th ti lp tc p dng nh thc ca ng gi H. Carrier.
50
Cng gn vo lc ng H.Carrier lo lng v ci my lc hi ca ng ti Crystal City, th c mt anh chng Broken Bow ngh n vic di chc. Tn anh l Fail P. Haney. Anh b ung th trong rut. Mt b|c s chuyn mn ~ cho rng bnh anh bt tr. B|c s dn anh ta king thc ny, thc kh|c v{ ng lo lng g ht, phi hon ton bnh tnh. H cng khuyn anh ta nn lp di chc i th va. Bnh anh bt buc anh phi b a v cao sang v{ y ha hn cho tng lai. Anh khng cn vic g lm na, ch cn ch ci cht n t t ti. Bng anh ny ra mt quyt nh, mt quyt nh l lng v{ p . Anh ni: Chng cn sng bao lu na th tn hng th i i. T trc ti nay ta vn ao c i du lch th gii trc khi cht. Gi l lc nn khi h{nh }y. Ri ta mua giy tu. Cc v bc s ngc nhin v cng. H biu anh Haney: Chng ti phi cho ng hay, nu ng i du lch nh vy ngi ta s phi qung thy ng xung bin a! Anh |p: Khng }u! Th}n nh}n ti ~ ha chn ti trong mt ming t nh ti Broken Bow. Vy ti s mua mt quan t{i v{ mang theo. Anh ta mua mt quan ti, ch xung tu, ri thng lng vi Cng ty khi cht x|c c gi trong phng lnh cho n lc tu v n bn. Ri anh i du lch vi tinh thn ca ng gi Omar trong bn c}u th n{y:
51
Phn th nht
Ai i tn hng th trn Trc khi xung h tr thnh t en t en vi lp t en, Ht ca, ht nhu, khi min t sanh. Trong du lch, anh lun lun Chn ch chn anh. Trong mt bc th ti cn gi }y, anh ta ni: Ti ung hut ki x a, ht x g{, n th; c nhng th c bit ca mi x l, c c th git ti c. Ti tn hng nhng th i bao gi ht. Gp gi ma, dng t, |ng l cht v s, th m khng. Trong khi nguy him, ti li thy phn khi v cm hng bi phn. Ti bi bc, ca ht, lm quen vi bn mi, thc ti na m. Khi ti Trung Quc v n , ti mi nhn thy nhng ni lo lng v cng vic lm n ca ti hi nh, so vi ni ngho n{n i rt phng ng cn l{ mt cnh Thin ng. Ngh vy ti khng lo lng v l na v thy khe khon trong ngi. Khi v ti M ti cn thm 4,5 k l. Gn nh qun rng ~ c hi au bao t v{ au rut. Khng bao gi ti mnh hn lc y. Ti vi vng bn li chic quan ti cho mt nh{ chuyn lo |m t|ng v{ tr li l{m n. T hi ti cha h au thm mt ngy no na. Lc anh Haney cha bit thut ca Carrier dit ni lo. Mi ri anh ta ni vi ti: B}y gi ti nhn thy rng ti ~ theo ng phng ph|p y m khng hay. Ti an phn nhn ly ci tai hi nht c th xy ra, tc l s cht.
52
Ri ti rn ci thin n bng cch tn hng nhng ngy cn li. Anh ta tip: Nu sau khi xung tu ti cn lo lng th chc chn l{ ti ~ nm trong quan ti m tr v nh ri. Nhng ti ~ cho tinh thn hu dng v ht lo ngh. S bnh tnh trong t}m hn ~ ph|t ra mt ngun sinh lc mi. Nh vy ti thot cht. nh thc trn ~ gip ng H. Carrier bt c s tin 20.000 M kim, gip cho mt nh bun Nu c khi phi np 5.000 M kim cho bn tng tin v gip anh Earl P.Haney t cu mng mnh th bn cng c th nh n m gii quyt c t nhiu lo lng ca bn, phi chng? Cng c th n gii quyt cho bn mt vi vn khc m t trc bn cho rng khng c cch no gii quyt c, bit }u chng? Vy nh l th nh l: Nu bn gp mt vn rc ri th p dng ngay nh thc thn hiu ny ca H. Carrier: 1. Bn t hi: Ci tai hi nht c th xy ra c l g? 2. Nu khng ti no thot c th sn sng nhn i. 3. Ri bnh tnh tm cch ci thin n. ----------------
53
Phn th nht
54
Chng III GIT TA BNG CI U SU

Nhng nh kinh doanh khng bit thng u su s cht sm. B|c s ALEXIS CARREL My nm trc, mt bui sng, mt ng hng xm g ca nh ti bo phi i chng u ngay. ng l mt trong s h{ng ng{n ngi tnh nguyn i g ca tng nh khp chu thnh Nu c nhc nh dn chng. Nhng ngi s st ni ui nhau h{ng gi ti nh{ thng, s Cha la, s Cng an v c trong nhng x nghip c chng u. Hn 2.000 b|c s v{ n iu dng lm vic no nhit ng{y m. Ti sao li c s kch thch ? L v khi y chu thnh Nu c c t|m ngi ln u v hai ngi cht. Hai ngi cht trong dn s gn tm triu ngi!. Ti ~ sng trn 37 nm Nu c, vy m vn cha c mt ngi no li g ca bo ti phi phng chng u su, mt chng do cm xc sinh ra m{ trong 37 nm qua ~ git ngi mt vn ln nhiu hn bnh u! Khng c mt ngi no li g ca cho ti hay rng hin trong nc M, c mi ngi c mt ngi b chng
55
Phn th nht
thn kinh suy nhc m{ i a s nhng k u do u t v{ cm xc bt an m sinh bnh. Cho nn ti phi vit chng n{y g ca bn v xin bn phng. B|c s Alexis Carrel, ngi c gii thng Nobel v y hc, ~ ni: Nhng nh kinh doanh khng bit thng u su s cht sm. M{ c|c b{ ni tr cng vy, cc ng th y cng vy, cc bc th n cng vy. My nm trc nhn dp ngh, ti |nh xe do vng Texas v New Mexico vi b|c s O.F.Gobe, mt trong nhng v trng ban y t s Ha xa Santa F. Chng ti bn v nhng tai hi ca lo lng v{ b|c s ni: By chc phn trm bnh nh}n i tm b|c s u c th t cha ht bnh nu b c ni lo lng v s st. y xin ng ngh rng ti cho bnh ca h l bnh tng! H c bnh thit nh nhng ngi au nng vy. M c khi bnh ca h cn nguy him hn nhiu na, chng hn nh b thn kinh suy nhc m trng thc, c ung th trong bao t, au tim, mt ng, nhc u v b chng t lit. Nhng bnh khng phi l{ tng tng, ti bit r vy, v chnh ti ~ b ung th bao t trong 12 nm tri. S sinh ra lo. Lo lm cho thn kinh cng thng, ta cu knh hi cho nhng dy thn kinh trong bao t, lm cho dch v bin cht i v{ thng sinh chng v ung. B|c s Joseph F. Montagne, tc gi cun: Bnh au bao t do thn kinh cng ni i kh|i nh vy. ng bo: khng
56
Git ta bng ci u su
phi thc n l{m cho ti c ung th trong bao t m nguyn nh}n chnh l{ c|i u t n cn rt ti. B|c s W.C.Alvarez dng ng Mayo th ni: Nhng ung th trong bao t sng thm hay tiu bt i l{ ty s mt nhc ca b thn kinh tng hay gim. Mt cuc nghin cu 15.000 ngi au bao t nh thng Mayo ~ chng thc iu y. Trong nm ngi th bn ngi c th khng c g kh|c thng ht. S, lo, on, ght, tnh v cng ch k, khng bit thch nghi vi hon cnh, nhng c|i i khi l nguyn nhn ca bnh au bao t v chng v ung. Bnh th hai ny c th git bn c. Theo t bo Life n ng hng th mi trong nhng bnh nguy him nht. Mi ri ti c giao dch bng th t vi b|c s Harrlod C.Habien dng ng Mayo. Trong k hi hp thng nin ca c|c y s v{ c|c nh{ gii phu, ng c c mt t thng ip v cng cuc nghin cu cc chng bnh ca 176 v ch huy cc x nghip. Sau khi cho c to bit rng tui trung bnh ca h l{ 44 nm, ba th|ng, ng ni non mt phn ba cc v ch huy y mc mt trong ba chng bnh: au tim, c ung th trong bao t v mch m|u cng qu|. Nhng bnh l{ nhng bnh c bit ca hng ngi lun lun sng mt i gay go, n o, rn rp. Bn th ngh coi: mt phn ba nhng nh ch huy cc x nghip ~ t hu hoi thn th v cc chng au tim, v ung v mch m|u cng ln khi cha y 45 tui. S thnh
57
Phn th nht
cng ca h ~ phi tr vi mt gi| t qu|. M{ cha chc g h ~ th{nh cng. th hi, ta c th ni c l th{nh cng khi ta l{m n ph|t t, nhng li mc chng au tim hoc v ung chng? C ch g cho ta khng, nu ta chim c c ph nguyn ca th gii m phi mt sc khe? D ta gi{u c n }u i na th mi ng{y cng ch n c ba ba v{ m ng mt ging. Ni cho rng th ngi ch huy cc x nghip quyn hnh ln, nhng c hn g anh {o t khng? C l cn km na, v anh {o t thng c ng say hn h, n ngon ming hn h. Thit tnh ti mun lm anh th git Alabana m cy n banjo m{ khy tng tng cn hn l{m ch mt cng ty xe la hoc mt cng ty thuc ht ti 45 tui, sc khe b hy hoi n ni tiu ty thn hnh. Ni ti thuc ht, ti li nh ti mt nh sn xut thuc ni danh nht th gii, mi cht v bnh au tim trong khi ng ta i ngh vi ngy gia mt khu rng Canada. ng ta lm hng triu bc m cht, cht hi c 61 tui. Chc chn ng ~ em c|i thi gian kh hnh trong i ng i ly ci m ng ta gi l{ th{nh cng trong s l{m n . Theo ti nh sn xut thuc cha th{nh cng bng na thn ph ti, mt nng phu Missouri, mt hi 98 tui, gia sn khng c ti mt ng. C|c y s Mayo ni rng khi dng king hin vi xem xt dy thn kinh ca nhng ngi cht v au bnh ny
58
Git ta bng ci u su
th thy nhng d}y b ngo{i cng l{nh mnh nh d}y thn kinh ca Jack Dempsey, mt tay qun qun v quyn thut. Bnh ca h khng do thn kinh suy nhc m do nhng cm xc nh u t, lo lng, s st, tht vng. Platon ni: C|c y s c mt li lm ln nht l h ch rn tr thn th, khng ngh ti tr tinh thn m thn th v tinh thn l mt, khng th tr ring c. Phi i 23 th k sau, y hc mi chu xc nhn s quan trng y. Chng ta ng ph|t trin mt phng ph|p tr liu mi m l{ phng ph|p tr c c th ln thn kinh. Cng vic lc n{y quan trng v y hc ~ tr c nhiu bnh do vi trng nh bnh u ma, bnh dch t, bnh st rt v hng chc bnh kh|c ~ git hng triu mng ngi. Nhng y hc vn cha tr c nhng bnh tinh thn, khng do vi trng m do nhng cm xc nh lo lng, s st, on ght, tht vng, nhng bnh mi ngy mt tng vi tc rt gm gh. C|c b|c s ni rng hin nay c 20 ngi M c mt ngi phi nm nh{ thng in trong mt thi gian khng k hn. V khi tng ng vin, hi chin tranh va ri, c nm thanh nin th phi loi i mt v thn kinh c bnh hoc suy nhc. Vy nguyn nhn ca chng thn kinh thc lon l g? Khng ai bit c ht. Nhng chc chn l trong nhiu trng hp, s st v lo lng l hai nguyn nhn chnh. Nhng ngi lo lng, mt mi u khng bit thch
59
Phn th nht
nghi vi nhng thc s chua cht ca i, c mun sng cch bit hn vi ngi xung quanh v t giam mnh trong mt th gii tng tng khi phi u phin. Nh ti ~ ni, ti lun trn bn cun Qung gnh lo i c khe mnh ca b|c s Edward Podalsky. Di }y l{ nhan v{i chng trong cun y: Lo lng c hi cho tim ra sao? Mch mu cng l do lo lng qu Chng phong thp c th v lo lng m pht sinh. Hy thng hi bao t m bt lo i Lo lng qu c th sinh ra chng cm hn. Nhng lo lng nh hng ti hch gip trng tuyn ra sao? Chng tiu ng (nc tiu c nhiu ng) ca nhng ngi lo lng qu. Mt cun sch tr danh khc, nghin cu v lo lng l cun Loi ngi t hi mnh ca b|c s Karl Menninget dng ng Mayo, tr bnh thn kinh. Cun cho bit nu ta nhng cm xc ph hoi xm chim i ta th s lm hi th}n ta n mc no. Nu bn mun ng t hi bn nn mua cun y. c n i. Ri a cho ngi
60
Git ta bng ci u su
quen c. Sch gi bn M kim. Ti dm ni quyt khng c s vn no b ra m c th mang li v cho bn bng s tin y. K mnh khe nht m{ u phin th cng ha au c, i tng Grant thy nh vy trong nhng ngy sp tn cuc Nam Bc ph}n tranh. }y l{ c}u chuyn: i tng bao vy n Richsmond ~ 9 th|ng. Qu}n i ca i tng Lee trong n, i, r|ch, b |nh bi. Tng b i mt ~ {o ng. Cn nhng ton binh khc th hp nhau li trong tri vi b m tng kinh, la, khc, m hong, mt triu chng tan r~ ho{n to{n. Sau h t nhng kho bng v thuc l Richmond, li t c kho binh kh, ri trn khi chu thnh, trong khi nhng ngn la gia m bc ngt tri. i tng Grant vi vng ha tc eo ui, bao v}y hai bn sn qu}n ch, m k binh do Sheridan cm u th n ph| ng ry v{ cp nhng toa xe lng thc ca i phng. Ch huy trn , i tng Grant nhc u kch lit, mt m gn nh ui, ti ni phi i sau qu}n i ri t xu v {nh ngng li mt tri rung. ng chp trong tp k c ca ng: Sut m ti ng}m ch}n trong nc nng v ht ci, li p ht ci trn c tay, trn g|y, mong n sng s ht nhc u. Sng hm sau ng tnh t|o ngay, nhng khng phi nh ht ci m nh bc th xin u hng ca i tng Lee do mt k binh phi nga mang ti.
61
Phn th nht
ng vit: Khi v quan kia li gn ti, ti cn nhc u nh ba b, nhng c xong bc th, ti khi lin. Nh vy chc chn i tng au ch v lo ngh, cm xc mnh qu, thn kinh kch thch qu nn khi ht lo, li vng bng, v cng vic ~ ho{n thnh ng bnh phc li ngay. By mi nm sau, Henry Morgenthau, gi|m c quc kh trong ni cc ca Tng thng Franklin D. Roosevelt, u t ti ni au ri bt tnh. ng chp trong nht k rng ng lo lng gh gm khi Tng thng mua trong mt ngy 4.400.000 thng la, khin gi la phi tng ln. Vic l{m cho ng m man bt tnh, v nh{ n xong ng nm bp n hai gi. Mun bit u t l{m hi ta ra sao, ti khng cn tra cu trong th vin hoc tm hi y s. Ti ch cn ngi ti bn vit, ng qua ca s l thy ngay mt nh m con qu u t ~ ph| ph|ch l{m cho ngi ta b chng thn kinh suy nhc, v mt nh{ kh|c c ngi {n ng b bnh tiu ng v qu| u t. Ngi l{m ngh bun ng. Khi n{o gi| ng trn th trng h th ngc li cht ng trong m|u v{ nc tiu y c tng ln. Montaigue, mt trit gia Php tr danh, lc c bu lm th trng tnh Borrdeux l tnh ng, ~ ni vi dn chng: Ti s tn tm lo cng vic cho tnh nh{ nhng ti cng phi gi gn phi v gan ca ti.
62
Git ta bng ci u su
Cn ng hng xm ca ti trn kia th lo lng v gi ng n ni ng v c huyt qun ng v sut git ng na. Ngo{i ra, u t cn c th sinh chng phong thp v{ sng khp xng khin k mc bnh khng i c, phi dng xe y. B|c s Russel L.Cescil dy y khoa ti trng i hc Cornell c khp th gii nhn l mt chuyn mn v chng sng khp xng. ng ~ k bn nguyn nh}n chnh thng sinh ra chng ny. y l: 1. au kh trong hn nhn. 2. Suy bi v ti chnh. 3. C c v{ u phin. 4. Ut hn. Tt nhin l cn nhiu nguyn nhn na, v c nhiu loi sng khp do nhng l rt kh|c nhau nhng, ti nhc li, nhng nguyn nh}n thng gp nht l bn nguyn nhn k trn. Chng hn mt ng bn ti trong thi kinh t khng hong b ph sn; b h~ng hi, nh ct hi dng trong nh v b ngn hng da b|n cn nh{ m{ ng ~ cm. Cn ngi v ng ta th bng b chng sng khp xng h{nh d di, thuc thang, king c th n{o cng khng bt, mi cho ti khi t{i chnh trong nh{ c phong tc hn th bnh mi tun t m lui.
63
Phn th nht
u t li c th sinh ra chng su rng na. B|c s William ni trong mt t thng ip c trc hi nha y ca M: Nhng cm xc kh chu nh khi ta lo lng, s st, bn ci lun lun, rt d lm cho cht vi trong c th phn pht khng u v{ ta sinh ra s}u rng. B|c s k chuyn mt thn ch ng c hai h{m rng rt tt. Khi v y thnh lnh au, y lo qu|, sinh ngay chng au rng. Trong ba tun v nm nh{ thng th y c chn c|i rng su. Bn ~ bao gi thy mt ngi c bnh trong gip trng tuyn hot ng d thng khng? Ti ~ thy nhiu ln. H run cm cp nh nhng k s cht vy. M c l h cng s qu thit. Gip trng tuyn, ci hch iu ha c th ca ta ny, lc y nh ni a ln l{m cho tim p mnh v{ to{n c th hot ng t, si ni nh mt ci l than c thp m tung cc ca cho hi v{ khng kh a vo. V nu khng tr ngay, th ngi bnh c th cht c nh t thiu vy. Mi ri ti a mt ngi bn mc chng li Philadephie kim mt b|c s chuyn mn ni danh v{ ~ kinh nghim c 38 nm ri. Bn c th bit b|c s ny li khuyn cc bnh nhn ra sao khng? ng vit li khuyn bng sn trn mt tm g treo trn tng gia phng kh|ch cho ngi bnh n{o cng thy. Di }y l li khuyn y m{ ti ~ chp vo mt bao th trong khi ti ngi ch c tip:
64
Git ta bng ci u su
Ngh ngi v{ gii tr Khng c g gii tr v{ l{m cho c ta c ngh ngi bng lng tn ngng, gic ng, m nhc, vui ci. Ta phi tin Thng v tp ng cho ngon. Nn thch nhng ban nhc hay v ng ci b mt tc ci ca i. Nh vy ta s thy khe mnh v{ sung sng. n lc khm bnh, c}u u tin b|c s hi bn ti l cu ny: ng u t ni g m{ n tnh trng y? V{ ng khuyn: Nu ng khng qung g|nh lo i th ng cn nhiu bin chng kh|c nh au tim, v ung v tiu ng. Tt c nhng chng u l anh em ch bc vi nhau, anh em ch bc rut. Th chc chn nh vy ri v tt c u do u t m{ sinh ra! Khi ti phng vn c Merle Oberon, c tuyn b rng c nht nh qung gnh lo i, v c bit c|i u t s tn ph ci nhan sc ca c, ci bo vt qu nht, nh n c ni danh trn mn nh. C ni: Khi ti bt u l{m {o h|t bng, ti lo lng s st qu. Mi n ti Lun n tm vic m khng quen ai }y ht. Ti c li xin vic ti nhiu nh sn xut phim nhng khng mt ai mn ti. M tin git
65
Phn th nht
lng th t, tiu gn cn ri. Nhng hai tun ti ch n bnh v ung nc lnh. ~ lo li i na. Ti t nh: C l mnh s nguy mt, khng bao gi c l{m {o h|t bng }u. Xt k th mnh khng kinh nghim, cha ng tr ln no, vy chc ch c nhan sc ca mnh l{ gip mnh c thi. Ti i li tm gng, ng trong ~ thy s lo lng lm cho dung nhan ti tiu ty lm sao! Nhng nt nhn ~ bt u hin, do bn tay tn ph ca u t. Ri ti t nh: Phi thi ngay i! Khng c u t na. Ch c ci nhan sc gip ta c vic. Vy ng tn ph n bng cch chuc ly lo phin. Ta thy t nguyn nhn no ph hoi nhan sc mt ngi {n b{ mau chng bng u t. N l{m cho h gi{ i, tnh tnh ha chua cay. N hy dung nhan h, lm cho hai hm rng nghin cht li, l{m cho nt nhn hin ln mt. H c v lun lun cu knh, tc h bc hoc rng, nc da h sinh ra th mn, nht, gh, lc. Bnh au tim l{ tn s|t nh}n s mt M. Trong chin tranh va ri, khong mt phn ba triu ngi cht trn trn a, nhng cng trong thi gian , bnh au tim git ti hai triu nhn mng, trong s c mt na au v qu lo lng v sng mt i t, rn rp qu. Phi, chng au tim l mt nguyn nhn chnh, khin b|c s
66
Git ta bng ci u su
Alexis Carrel tht ra c}u n{y: Nhng nh kinh doanh khng bit thng u su s cht sm. Ngi da en phng nam v{ ngi Trung Hoa t khi au tim v lo lng, nh h ~ nhn i mt c|ch bnh tnh. S b|c s cht v au tim nhiu gp 20 ln nng phu cht v bnh , v c|c b|c s sng mt i rn rp qu|. l{ ci l nhn no qu ny. William James ni: Tri c th tha li cho ta c, nhng b thn kinh ca ta th khng khi no c th dung th cho ta ht. V{ }y l{ mt iu ngc nhin v cng, gn nh khng tin c. Ti M mi nm, s ngi t t li nhiu hn s ngi cht trong nm bnh truyn nhim lan rng nht. Ti sao vy? Ch ti h u t qu| ! Khi bn qun phit tn bo ca Trung Quc mun hnh h mt ti nhn no, h tri k bt hnh ri t di mt thng nc c u u nh git... t git... t git... khng ngng...ng{y v{ m trn u y. Sau cng ti nhn thy kh s nh ba p v{o u v{ ha in. Phng ph|p c Y-Pha-nho dng trong nhng bung tra tn v Hitler dng trong cc tri giam. u t n{o kh|c nhng git kia? N p, p, p, khng ngng vo thn kinh ta, sc l{m cho ta in v{ t t c.
67
Phn th nht
Khi ti cn l mt a nh nh qu Misssouri, ti nghe ngi ta t cnh vc du m ph m s qu mun cht ngt. Nhng tht khng ai t cnh vc du ci trn ny ht, cnh th thm ca nhng k qu| u t. Chng hn, nu bn u t lun nm sut thng, th mt ngy kia bn c th b mt chng bnh au n, gh gm v cng, tc l chng au nhi ngc (angine de poitrine). Hi bn thanh nin, nu bn b chng th bn s phi ku tri, mt ting ku tri rng rn nh sp cht, khng c ting ku tri rng rn nh sp cht, khng c ting ku no so snh cho ngang. Nu em ting go ca m ti so vi ting ku tri ch l ting ku m i trong bi Thng cui ca tr nh. Bn s t than: Tri hi tri! Nu ti ht c bnh ny th ti s sung sng tuyt trn, th khng gi cn lo bun g na. (Bn cho ti ni qu| ? Xin bn c hi v y s thng cha cho bn th bit). Bn c thch sng khng? C mun sng lu v khe mnh hng c|i vui n ngon ng k lm tin trn i khng?. Thch vy, mun vy bn c theo ng li khuyn sau }y, cng li ca b|c s Alexis Carrel na. ng ni: K no gi c tm hn bnh tnh gia nhng th huyn no thi nay k s khng b bnh thn kinh. Bn c gi c nh vy chng? Nu bn l mt ngi bnh thng, v bnh, bn c th tr li. C. Chc chn ta c nhng nng lc tim tng m c l cha bao gi
68
Git ta bng ci u su
dng ti. ng Thoreau ~ ni trong cun Walden bt h ca ng: Ti khng thy ci g lm ti phn khi bng kh nng n}ng cao i sng ca ti do s gng sc c thc... Khi ta t tin, tin theo con ng p t vch ra v gng sc sng theo i sng ~ ph|c ha trong u, th ta c th thnh cng mt cch rt khng ng. Chc chn nhiu c gi cng y ngh lc v{ nng lc tim t{ng nh c Olga K Jarvey Coeur d'Alne. Mt hm, trong nhng trng hp bi |t nht, c nhn thy c c th dit c u t. Vy th ti tin chc bn v ti, chng ta c th dit c u t c, nu chng ta theo nhng chn l c truyn m ti bn ti trong cun ny. Cu chuyn ca c Olga K Jarvey chp li cho ti nh vy: T|m nm ri trc ti b chng ung th, n sut l{m ti cht ln mn, v cng au n. Nhng y s t{i gii nht trong nc, tc l{ c|c b|c s dng ng Mayo u ni rng c s cht. Lc ti dng nh mt con ng cng, ng trc ca m ti m sn. Trong cn tht vng ti dng in thoi ku v b|c s ng cha cho ti n m rn la, m k l ni tht vng ang chim c lng ti. Song b|c s nng ny ngt li ngay: C|i g vy, c Olga K Jarvey? Phi can m ln ch! Nu c la ht nh vy th mau cht lm. Bnh ca c rt nguy him thit y. Nhng phi can m chng vi n... ng u phin na m kim vic g lm cho khuy kha i. Ngay lc , ti nm cht tay, th mt cch qu quyt n ni mong tay }m s}u v{o da tht, n ni thy lnh
69
Phn th nht
mnh, m hi chy rng rng theo sng lng. Ti th rng: Ta khng u phin na! Ta khng rn l na! V nu tinh thn thng c th cht, ta s sng. Bnh nng khng th dng quang cht c, phi cho chy quang tuyn v{o ung th lun trong 30 ng{y, mi ng{y mi pht ri. Ring bnh ca ti c|c b|c s ~ cho chy quang tuyn trong 49 ngy, mi ngy 14 pht ri. Nhng mc du xng ti gn li khi da, nh nhng mm | trn sn i, mc d chn ti nng nh ch, ti cng chng h u phin! Ti khng khc mt ting, ti c mm ci! Phi, ti bt buc phi mm ci. Ti khng in ti mc tin rng ch mm ci thi m ht c bnh ni ung, song ti quyt tin rng tinh thn khoan kho|i gip c th thng c bnh. D sao i na ln ti ~ tm thy mt php trong nhng php mu nhim tr bnh ni ung. My nm gn }y, ti mnh khe kh|c thng chnh l nh nhng li nhc nh ca B|c s Mc. Caffery. H~y can m chng i vi bnh; ng u phin na; lm vic g cho khuy kha i!. kt lun, ti mun chp li cu ca b|c s Alexis Carrel m bn ~ c u chng Nhng nh kinh doanh khng bit thng u su s cht sm. Bn tn cung nhit ca gio ch Mohammed thng xm trn ngc nhng c}u th trong kinh th|nh Koran. Ti cng mun cc v c gi cun ny xm ln ngc cu:
70
Git ta bng ci u su
Nhng nh kinh doanh khng bit thng u su s cht sm. m bit }u c? B|c s Alexis Carrel mun ni c ti bn khng chng! Quy tc th nht: Nu bn mun ht lo th bt chc William Osler: Ng{y no sng ngy ny, cch bit hn vi ng{y trc v ngy sau. ng lo trc v tng lai. C ngh ti ni vic hm nay thi. Quy tc th nh: Ln sau nu con qu u phin tn cng bn v dn bn vo mt x th xin bn c c cu thn ch sau ny ca Willis H. Carrier: a. Bn t hi: Nu ta khng gii quyt c vn th c|i g tai hi nht c th xy ti cho ta c?. b. Ri bn t nhn trc ci tai hi i, nu cn. c. Sau cng bn bnh tnh xem xt c c|ch n{o ci thin tnh th c khng ci tnh th m bn ~ chu nhn trc ri . Quy tc th ba:
71
Phn th nht
Bn nn nh rng u phin tn ph sc khe ca bn. Nhng nh kinh doanh khng bit thng u su s cht sm. ----------------
72
PHN TH NH
NHNG THUT CN BN PHN TCH NHNG VN RC RI
73
74
Chng IV LM SAO PHN TCH V GII QUYT NHNG VN RC RI

Ti sao? Ai ? u? Cch no? Chi ? Khi no? Bit danh? Su ngi gip vic trung thnh? Dy ti hiu c mi ngnh gn xa. RYDYARD KIPLING NH THC thn hiu ca H.Carrrier, chng II phn nht c th gii quyt c ht thy nhng vn rc ri khng? Tt nhin l khng. Vy th phi lm sao? Phi tp ph}n tch theo ba giai on cn bn sau }y: 1. Vch r nhng s kin 2. Phn tch nhng s kin 3. Quyt nh, ri hnh ng theo quy nh .
75
Phn th nh
Th c nhin ri, phi khng bn? Vng, Aristote t xa ~ dy ta vy v{ cng ~ dng c|ch y. Bn v ti, chng ta cng phi dng cch y na, nu chng ta mun gii quyt nhng vic rc ri n gi{y v ta ng{y m, i cuc i ca ta thnh cnh a ngc. Chng ta hy xt nh l th nht ~: Vch r nhng s kin. Ti sao vic li quan trng nh vy? V thiu s kin th khng sao gii quyt vn mt cch sng sut c. Thiu n chng ta ch cn c th quay cung trong s hn n m{ thi. l{ ring ca ti chng?. Khng }u, l{ ca ng Herbert E. Hawkes, hi sinh tin, khong 20 nm v trc, l{m trng khoa i hc Columbia. ng ~ gip 200. 000 sinh vin gii quyt vn rc ri; v ng ni vi ti: S hn n l nguyn nhn chnh ca s lo lng. ng ging: Ph}n na nhng ni lo lng ca lo{i ngi l{ do ngi ta c gng tm mt quyt nh trc khi thu thp nhng s kin lm nn tng cho quyt nh . V d nu ti c vn phi gii quyt trc ba gi chiu th ba sau, th ti nht nh khng quyt nh g ht trc th ba. Trong thi gian y, ti chuyn tm thu thp ht cc s kin quan ti vn . Ti vn ng k nh thng. Ch chuyn tm kim s kin thi. V ngy th ba sau, nu ti ~ thu nhp c cc s kin th gii php t n ti, khi phi kim. Ti hi: C phi ng mun ni rng ng ~ ho{n to{n tr ht c ni lo lng khng? ng |p: Ti tng c th
76
Lm sao phn tch v gii quyt nhng vn rc ri
chn thnh ni rng i ti by gi gn nh tuyt c ht ni lo ri. Ti nhn thy rng nu dng ht thi gian vo vic tm ti nhng s kin mt c|ch v t kh|ch quan, th khi nhn thc nhng s kin y, u t s tan dn i. Xin bn cho ti nhc li c}u : Nu dng ht thi gian vo vic tm ti nhng s kin mt c|ch v t kh|ch quan, th khi nhn thc nhng s kin y, u t s tan dn i. Vy m phn ng chng ta h{nh ng ra sao? ng Thomas Edison ~ rt nghim trang ni rng: Lo{i ngi tm c|ch trnh sao cho khi mt cng ngh cho nn chng ta d c chu h{nh ng nh nhng con ch sn chim, ngha l{ ch chy theo nhng s kin no chng cho ca ta ~ ngh ri, v b qun nhng s kin kh|c i! Chng ta ch dng nhng s kin no bin h cho h{nh ng ca chng ta, nhng s kin no hp vi ngha, mun ca ta v bo cha cho nhng nh kin ca ta thi. Y nh li ng And Maurois ~ ni: C|i g hp vi s thch ca ta th ta cho l{ ng. Khng hp vi s thch ca ta th ta ni khng ln. Nh vy c kh gii quyt c cc vn cng l{ d nhin. C kh|c chi gii mt b{i to|n nh cp m nht nh theo gi thit hai vi hai l{ nm khng? M{ trn i c bit bao ngi c nht nh ni rng hai vi hai l{ nm - c khi l 500 na, ri
77
Phn th nh
l{m cho i sng ca h v ca ngi khc thnh mt cnh a ngc. Vy ta phi lm sao? Ta phi gi ng cho cm xc xen v nhng suy ngh ca ta, ngha l{ nh ng Hawkes ~ ni, phi thu thp nhng s kin mt c|ch v t kh|ch quan. Vic khng phi d, v trong khi chng ta lo lng, cm xc thng ln ti cao . Nhng ti ~ kim c hai ci ny n gip ti ng dang ra xa vn ca ti, xt nhng s kin mt cch sng sut v khch quan. 1- Khi rn kim s kin, ti l{m nh thu thp n khng phi cho ti m cho mt ngi khc. Cch gip ti nhn xt mt cch lnh lng, khch quan v dit c ht nhng cm xc. 2- Trong khi thu thp nhng s kin v mt vn rc ri, thnh thong ti lm b nh mt lut s bnh vc cho quan im ngc vi quan im ca ti. Ni cch khc l ti rn thu thp nhng s kin chng li ti, tri vi mun ca ti. Ri ti chp li c nhng l l thun ln nhng l l nghch, v ti thng thng nhn thy rng s thc vo mt ni n{o , khong gia hai thi cc y. Ti xin tm li. Bn cng vy, ti cng vy, c ng Einstein,1 c Ta n ti cao ca Hu K na, khng ai c
1
Nh bc hc c ni danh nht th gii by gi
78
thng minh tm mt quyt nh sng sut v bt k mt vn no, nu trc ht khng chu thu thp nhng s kin ~. ng Thomas Edison hiu iu , nn khi cht, ng li 2.500 cun s nh, trong ghi y nhng s kin v mi vn m hi sinh tin ng ~ gii quyt. Vy nh l th nht l: thu nhp nhng s kin. Hy bt chc khoa trng Hawkes, ng c gii quyt nhng ni kh khn trc khi ~ thu thp s kin mt cch v t. Tuy vy, thu thp ht nhng s kin trn tr|i t ny cng khng ch li g cho ta nu ta khng phn tch v gii o|n n. Ti ~ tr mt gi rt mc bi hc ny: phi vit nhng s kin ln giy ri mi phn tch chng mt cch d d{ng c. Ch mt vic chp s kin ln giy v{ t vn mt c|ch r r{ng cng ~ gip ta i c mt qung ng di ti mt s quyt nh hp l ri. ng nh Charles Kettering ~ ni: Kho t vn l{ ~ gii quyt c mt na. Ti xin ly thc t chng mnh iu . Ngi Trung Hoa ni mt bc v gi tr hn mt vn ting ni. Vy ti th v cho bn thy mt ngi ~ thc h{nh phng ph|p ra sao. y l ng Galen Litchfield, mt trong nhng nh doanh nghip thnh cng nht min Ty M. Ti quen
79
Phn th nh
ng ta t l}u. Nm 1942, ng ang Trung Hoa khi qun Nht chim Thng Hi. ng k cho ti nghe chuyn sau ny: t lu sau khi ti Ln chim (?) Trn Chu Cng, chng a v{o Thng Hi. Hi y ti l{ gi|m c mt cng ty bo him nhn mng . Chng ph|i mt thanh to|n vin nh{ binh li hng ti - vin ny l mt c - v ra lnh cho ti gip v quan trong khi thanh ton ti sn ca cng ty. Ti khng c quyn t chi. Ti phi hp tc nu khng.... m{ nu khng ngha l cht chc chn. Khng cn cch no khc, ti t v lm ng ch th ca chng. Nhng ti khng bin vo bng thng k mt s bo m |ng gi| 750.000 M kim v ti ngh nhng bo him y thuc v chi nhnh Hng Kng, khng lin quan g ti ti sn ca hng Thng Hi. Mc d vy ti cng lo rng nu ti Ln tm ra th ti s khn n vi chng ch chng chi. V qu thit chng thy lin. Khi chng kh|m ph| ra iu y th ti khng c mt ti phng giy. Chng gp ngi u phng k ton ca ti. Ngi ny k li vi ti rng c ni tam bnh ln, gim chn chi th, bo ti l{ qu}n m trm, qun phn nghch, rng ti ~ c gan khiu khch qu}n i Thin Hong! Ti hiu nh vy ngha l{ g ri. Ti s b giam v nh{ cu ca chng. Nh cu! Tc l phng hnh ti ca hin binh Nht Bn! Bn b ca ti c nhiu ngi chng th t t ch khng chu b giam trong kh|m . Cn
80
nhng bn khc th cht y sau mi ngy tra tn. M by gi chng ~ sp nht ti v ci ngc him c kia! Ti lm g lc y? Ti hay tin chiu th By. Chc chn l ti ~ cht ing. V{ ti ~ cht ing tht, nu khng c sn mt phng ph|p nht nh gii quyt nhng ni kh khn. T lu ri mi ln gp ni lo lng g th lun lun ti li b{n |nh m|y, |nh hai c}u hi sau ny, ri |nh lun nhng cu tr li na: 1- Ti lo c|i g y? 2- L{m sao tr|nh c by gi? Trc kia ti thng tr li ming m khng chp ln giy, nhng t lu ti b li y v nhn thy rng chp nhng cu hi v tr li ln giy lm cho c ti sng sut hn. Vy chiu cha nht , ti v{o thng trong phng ti, ti hi cc Thanh nin theo Thin Cha gio Thng Hi, ly m|y |nh ch ra |nh: 1- Ti lo c|i g }y? Lo sng mai b nht v{o nh{ cu. Ri ti li |nh c}u hi th nh: 2- L{m sao tr|nh c by gi?
81
Phn th nh
Ti suy ngh h{ng gi ri chp li bn h{nh ng m ti c th l{m c nhng kt qu c th xy ra ca mi h{nh ng y. 1- Ti c th gii cho vin thng c Nht. Nhng y khng ni ting Anh. Dng mt ngi thng ngn rn ging cho y th ch lm cho y thm ni gin v c th a ti n ch cht c, v y tnh vn c c lm, s khng cho ti ging gii g ht m{ giam ngay ti v{o nh{ cu. 2- C th kim cch trn c khng? Khng. Chng lun lun rnh ti. Nu b phng ca ti hi Thanh nin theo Thin Cha Gi|o m{ i chc b bt v b em bn lin. 3- Ti c th l trong phng ny m khng li hng na. Nhng l{m nh vy vin c Nht s ng vc, s cho lnh li bt v{ giam ti ngay v{o nh{ cu khng cho ti ni li na li. 4- Sng th hai, ti c th li h~ng nh thng l. Nh vy c th gp c dp may l vin c Nht bn vic qu s qun iu ti ~ l{m. M{ nu m{ y ngh ti th c th rng y ~ bt gin khng la qut tho na. c vy th tt lm, cn ri y c qu|t th|o th ti cng c dp rn ging gii cho y. Vy sng th hai c xung hng nh thng l, v c h{nh ng nh khng c g xy ra c th cn c hai dp may khi b nht v{o nh{ cu.
82
Ngh vy v quyt nh theo k th t ri - ngha l{ s|ng th hai c xung h~ng nh thng l - tc th ti thy v cng nh nh{ng th th|i. Sng hm sau, ti v{o h~ng, vin c Nht ~ ngi , ming ngm iu thuc. Y ng ti chng chng nh mi ln, nhng khng ni g ht. V nh Tri ph h, su thng sau y tr v Tokyo, th l ht lo. Nh ti ~ ni, ln ti tho|t cht c l nh chiu cha nht ngi chp li nhng h{nh ng c th l{m c cng nhng kt qu c th xy ra c ca mi hnh ng. Do ti c bnh tnh quyt nh. Nu khng th c l ti ~ vng vy, do d ri }m qu{ng m xin di x y ca tnh th. Nu ti ~ khng suy ngh k ri mi quyt nh th c l ti ~ cung lon v lo s c bui chiu cha nht, mt ng m , v{ s|ng th hai, xung hng, mt mi b ph, hong s. Ch by nhiu cng l{m cho vin c Nht nghi ng v tra kho ti ri. ~ kinh nghim nhiu ln, ti thy rng s quyt nh l mt iu rt quan trng. Chnh s khng c ly mt mc ch nht nh, s chy loanh quanh ho{i, nh in khng n sinh ra bnh thn kinh suy nhc v bin i i sng ca ta thnh mt cnh a ngc. Ti nghim 50 phn trm nhng ni lo lng ca ti tiu tan i, khi ti quyt nh mt cch chc chn, r rng v
83
Phn th nh
khi ti thi hnh quyt nh th 40 phn trm na cng bin mt. Vy ti ch cn lm bn cng vic sau ny l khong 90 phn trm nhng ni lo lng ca ti tan bin. 1- Vit r rng ln giy nhng ni lo ca ti. 2- Vit ln giy nhng gii php c th theo c. 3- La ly mt gii php. 4- Bt u thi hnh ngay quyt nh y. ng Galen Litchfield by gi l{m gi|m c Vin ng cho Cng ty Park and Freeman. Nh trn kia ti ~ ni, ng hin nay l mt trong nhng nh doanh nghip M ln nht Chu . ng th vi ti rng ng thnh cng, mt phn ln l nh ng bit phn tch nhng vn rc ri ca ng ri qu quyt hnh ng tc th. V }u m{ phng php ca ng c kt qu p nh vy? V n thc t v{ i thng vo trung tm vn , nhng th nht v n l kt qu ca nh lut th ba rt quan trng ny: Phi lm ci g chng vi tnh th. Nu khng hot ng, th d c thu thp, phn tch s kin cng ch l cng d trng m thi.
84
William James ni: Khi ~ quyt v bt u h{nh ng ri th ng lo ngh g v kt qu ra sao na. ng mun ni: Mt khi ~ quyt nh xc danh sau khi xem xt k lng cc s kin ri, th h{nh ng ngay i. ng ng h{nh ng m ngng xem xt li na. ng do d, lo lng hoc i ngc tr li. Phi t tin. Lng t ng vc s to ra nhiu ni ng vc kh|c. ng quay li ng v pha sau. C ln ti hi ng Waite Phillips, mt ngi quan trng nht trong k ngh du xng: ng thi h{nh nhng quyt nh ca ng ra sao?. ng |p: Ti ngh rng c suy ngh ho{i v vn ca ta, ch lm cho ta hoang mang v thm lo. Ti mt lc n{o th phi thi ng suy ngh n o na, nu khng th s tai hi. Lc y ta phi quyt nh, h{nh ng v{ ng bao gi ng v pha sau m c mt mc tin ti. Sao bn khng dng ngay by gi thut ca Galen Lithchfield gii quyt mt trong nhng ni lo lng ca bn i, m{ t hi nhng cu sau ny: 1- Ti lo lng iu chi? (Xin bn ly vit ch |p khong b trng di }y). 2- Lm sao gii quyt c by gi? (Xin vit nhng cu tr li xung di }y?). 3- y, ti s hnh ng nh th ny.
85
Phn th nh
4- Khi no ti bt u hnh ng? ----------------
86
Chng V LM SAO TR C 50% LO LNG V CNG VIC LM N CA CHNG TA?

Nu bn l mt nh doanh nghip, chc bn ngh: Nhan chng n{y thit l l bch. Ta l{m n ~ 19 nm nay. Nu c ngi no bit cch tr c 50 phn trm ni lo lng v cng vic l{m n, th ngi tt phi l ta ch cn ai na. By gi li c k mun dy khn ta, c v l hay khng? ng lm. My nm trc, gi| c c mt nhan nh vy, ti cng ngh y nh bn. Nhan ha hn nhiu qu. Ha hn sung c tn g }u? Chng ta nn thnh thc: C th rng ti khng gip bn ty c 50% ni lo lng v cng vic l{m n ca bn. Khng ai l{m c vic ht, tr phi chnh bn, Nhng iu m ti c th l{m c l ch cho bn bit nhng ngi khc tr 50% ni lo ca h ra sao - cn bn phi t tr ni lo ca bn! Chc bn nh rng mt chng trn ti ~ dn mt cu danh ngn ca b|c s Alexis Carrel: Nhng nh kinh doanh khng bit thng u su s cht sm.
87
Phn th nh
V u su tai hi nh vy, cho nn nu ti gip bn tr c 10% ni u su ca bn thi, bn cng ~ thch ri ch?... Thch... c lm! Vy ti k cho bn nghe chuyn mt nh{ kinh doanh ~ tr ni 50% u t ca ng ta m li cn tit kim c 75 % thi gi b ph trong cc cuc hi ngh gii quyt vn l{m n na. Ti khng k chuyn ng X, ng Y n{o, hoc mt ngi quen Ohio cho bn nghe }u. Nhng chuyn nh vy hm h qu, bn khng kim tra c ht. Chuyn ti sp k l chuyn mt ngi c thit, ng Lon Shimkin, va c c phn li va l{m gi|m c mt nh xut bn l}u i nht ti M: Nh xut bn Simon Schuster Nu c. ng Lon Shimkin k chuyn mnh nh sau n{y: Trong 15 nm, ti phi b mt na thi gian lm vic hp hi ngh v bn ci v cc vn l{m n. Chng ti hi nhau: Nn lm th ny? Hay nn lm th kia? Hay ng lm g ht? Chng ti cu knh ngi khng yn trong gh, i i li li trong phng, bn ci trong vng ln qun. Ti n, ti mt lm, v tin rng khng c cch no khc ht. Ti theo c|ch 15 nm v{ khng bao gi ngh rng c th kim cch khc hiu qu hn c. Nu lc c ai bo rng ti c th tit kim ba phn t thi gian dng trong nhng hi ngh quay cung y, v ba phn t ni mt nhc v tinh thn ca ti th chc ti ~ cho ngi l qu lc quan, hi in v{ khng thc t cht no c. y
88
Lm sao tr c 50% lo lng v cng vic lm n ca chng ta?
vy m{ sau n{y ti ~ kim c mt phng ph|p kt qu ng nh th. Ti ~ dng phng ph|p t|m nm. Kt qu l lng v nng lc cng nh v sc khe v hnh phc gia nh ca ti. C v mt tr o thut - nhng cng nh c|c tr o thut, mt khi bn ~ bit, th thy n v cng gin d. }y l{ b quyt : Trc ht ti b hn cch lm vic m{ ti ~ theo 15 nm ri. Trc kia chng ti vo phng hi ngh, lo lng, k l ht nhng ch bt mn, tht bi trong cng vic l{m n ri sau cng hi nhau: L{m sao by gi? Ti b hn li i, lp ra mt mt quy tc mi: Hi vin no mun a mt vn ra bn ci, trc ht phi tho v trnh t chp nhng cu tr li cho bn cu hi n{y. Cu hi th nht: Ni kh khn ra sao? (Trc kia ti thng ph mt hoc hai gi lo lng than th m chng ai bit c mt cch r rng vn kh khn ch n{o. Chng ti thng ph sc, bn ci v ni lo ca chng ti m khng bao gi chu kh chp r n ln giy). Cu hi th nh: Nguyn nhn ni kh khn u? (Nh li hi trc m ti hong: ti ph bit bao thi gi v nhng bn ci, lo lng m khng bao gi chu tm r nguyn nh}n u tin ca ni kh khn ht).
89
Phn th nh
Cu th ba: C nhng gii php no? (Hi trc, mi hi vin ngh mt gii php v mt hi vin khc ch trch gii ph|p . Ai ny ni nng ln, ri ra ngo{i u , rt cuc khng ai ghi li nhng gii php c th theo c c). Cu hi th t: Bn ngh gii php no! (Mt trong bn hi vin thng ph hng gi lo lng quay cung v mt tnh th n{o , khng bao gi chu ngh v tt c nhng gii php c th a ra c v cng khng bao gi chu ghi li: }y, theo ti, gii php ny hn ht). By gi, cc hi vin ca ti rt t khi em nhng ni kh khn ra b{n vi ti lm. Ti sao? V mun tr li bn cu hi y h phi thu thp cc s kin v{ suy ngh k v vn . V sau khi lm nhng cng vic y ri, h thy trong bn trng hp c ti ba trng hp h khi phi hi ti na, v gii php hin ra nh mt tr o thut vy. M nu h c hi ti, th trc kia bn ci mt ba gi, nay cng ch mt mt gi thi. V chng ti tun t theo mt con ng hp l ti mt kt qu hu l. V th trong hng Simon hin nay chng ti ph rt t thi gi lo lng v bn tn v nhng ch h hng, sai st, m{ h{nh ng rt nhiu ci thin cng vic. Bn ti, ng Frank Bettger, nhn vin mt cng ty bo him quan trng nht M ni vi ti rng ng khng
90
nhng dit bt c u t v cng vic ca ng m cn tng s li ln gp i, nh mt phng ph|p tng t. ng ni: Hi xa, khi mi gip vic cho cng ty bo him, ti v cng hng h|i v{ yu ngh. Ri ln ln ti tht vng n ni khinh ngh v c gii ngh. M c l ti ~ gii ngh ri, nu mt bui sng kia ti khng ngi suy ngh, r|n kim nguyn nhn ni tht vng ca ti. 1- Trc tin ti t hi: Nguyn nhn tht vng u? ch kim c t hu hng qu, khng xng vi cng vt v i cho khch. Trong khi i ch{o kh|ch, cng vic g cng d ht, tr lc khch k hp ng. Lc thit chn ngn, hoc Thi ln sau gp ng s tnh li. Chnh l{ cng toi, ch{o kh|ch nm ln by lt nh vy lm cho ti tht vng. 2- Ri t hi: C nhng gii php no? Mun tr li cu , ti phi tm ti s kin, ti liu. Ti bn m cun s tay ca ti ra v xem xt nhng con s trong 12 thng qua. V ti tm thy mt iu lm ti ngc nhin v cng l 70% nhng khch ti mi c, u nhn li ngay t u ti li thm. Thc r r{ng nh mc en trn giy trng. Cn 23 phn trm na nhn li trong ln th nh. Ch c 7 % nhn li trong nhng ln mi th ba, th t, th nm... M{ chnh 7 phn trm l{m cho ti c mt nhc, bc tc mt thi gian. Ni mt c|ch kh|c th ti ~
91
Phn th nh
ph 50% ci thi gian lm vic lm c mt kt qu rt nh l 7%. 3. Vy th lm sao? Khng cn phi suy ngh g c. Ti gii quyt tc th: Khng mi ai ti hai na v{ thi gian kim mi khc. Kt qu khng ng. Ch trong mt thi gian ngn, ti l{m tng s hu hng ln gn gp i. Nh ti ~ ni, ng Frank Bettger hin nay l mt nhn vin cng ty bo him, c nhiu ngi bit nht M. ng gip vic cho cng ty Fidelity Philadelphie v mi nm k c mt triu M kim hp ng bo him. Vy m hi trc c ln ng tnh gii ngh, chu nhn l tht bi, cho n khi ng phn tch c ni kh khn thng tin trn ng thnh cng. Vy sao bn khng dng bn cu hi ca ng gii quyt ni kh khn trong vic l{m n ca bn? N s gip bn tr c 50% ni lo. Bn th xem c khng no? Ti xin nhc li bn cu hi y: 1- Ni kh khn ra sao? 2- Nguyn nhn u? 3- C cch no gii quyt c? 4- Gii php no hn c? ----------------------92
TM TT PHN TH NH NHNG THUT CN BN PHN TCH NHNG VN RC RI

Quy tc th nht: Thu thp s kin. Xin bn nh khoa trng Hawkes trng i hc Columbia ni: Mt na ni lo lng trn th gii s d c l{ do ngi ta cha thu thp c ti liu quyt nh m{ ~ r|n tm mt quyt nh. Quy tc th nh: Phi quyt nh ngay sau khi ~ c}n nhc tt c nhng s kin. Quy tc th ba: Mt khi ~ quyt nh k lng ri th h{nh ng lin. Hng h|i thi h{nh quyt nh v{ ng lo ngh v kt qu. Quy tc th t: Gp vic kh khn, vit ngay bn cu hi sau ny ri gii quyt: 1- Ni kh khn ra sao? 2- Nguyn nhn u? 3- C cch no gii quyt c? 4- Gii php no hn c?
93
Phn th nh
CHN LI KHUYN C CUN SCH NY CHO C LI NHIU HN

1. Nu bn mun c cun ny cho c li nhiu nht, bn phi c mt iu kin ct yu v cng quan trng hn ht thy cc quy tc. Nu khng c iu kin cn thit y th d c bit c ngn quy tc cng khng c t li g. Cn nh c n, bn c th thnh cng mt cch l lng, khng cn c nhng li khuyn ny. Vy iu kin mu nhim l{ g? L mt lng khao kht v hng hi hc hi, mt ch cng quyt qung gnh lo i bt u mt i sng vui v. Lm sao luyn c ch ? Bng cch lun t nhc nh rng nhng nguyn tc trong cun n{y i vi bn quan trng v cng. Bn tin rng i bn s phong ph hn, sung sng hn, nu bit dng nhng nguyn tc y. T nhc i nhc li: S bnh tnh trong t}m hn, hnh phc, sc khe ca ti v c l c li tc ca ti na, mt phn ln s do ti p dng hay khng ch}n l c k nhng vnh vin hin nhin dy trong cun n{y. 2. c mi chng bit i . c xong ri, chc bn mun nhy qua chng sau lin. Nhng xin ng, tr phi bn mun c tiu khin. Nu bn mun dit u t v{ bt u mt i sng mi th xin bn c k li chng , ng b mt hng no. Dn dn bn s thy nh vy khng tn thi gi m{ c nhiu kt qu.
94
3. Thnh thong ngng li suy ngh. T hi: trong trng hp no c th p dng mi li khuyn trong s|ch c v p dng cc no? Li c s|ch gip bn nhiu hn l{ c nghin ngu cho mau ht. 4. Cn mt cy vit ch hoc vit mc trong tay v khi gp mt li khuyn m bn c th thc hnh c th gch mt ng ngoi l nh du. Nu li khuyn rt quan trng th gch di c on hoc |nh du nh vy: xxxxx. Mt cun s|ch c |nh du ta thy hay hn v{ c li mau hn, d hn. 5. Ti quen mt ngi l{m gi|m c mt cng ty bo him ln trong 15 nm. Mi th|ng ng c li mt ln tt c cc giao ko ca cng ty. Cng l{ nhng t giao ko m{ ng c i c li thng ny qua thng khc. Ti sao? Ti kinh nghim ch cho ng rng ch theo c|ch mi nh r c nhng iu l trong giao ko thi. C mt hi ti b gn hai nm vit h mt cun sch v ngh thut ni trc cng chng, vy m ti vn phi thnh thong coi li nh k trong ti ~ vit nhng g. c ca loi mau qun mt cch k l. Vy nu bn c cun sch ny m mun c ch li chc chn, lu bn, th bn ng nn tng rng c qua mt ln l . Sau khi c n k lng ri, mi thng bn li phi b ra vi gi coi li. Mi ngy bn n trn bn vit, ngay trc mt. Thnh thong ng ti n. Lun lun
95
Phn th nh
t nhc nh rng trong cun y hy cn nhiu li khuyn gip ta ci thin i ta c na. Nn nh rng ch c cch lun lun coi li v thc hnh tn cng mnh m nhng u t, mi cho ta mt tp qun in su trong tim thc ca ta c. Ngoi ra khng cn cch no khc. 6. C ln Bernard Shaw ni: Dy ngi ta th ngi ta khng bao gi c ht. ng c l. Hc l hot ng. Chng ta hc bng cch hnh. Vy nu bn mun thu r c nhng quy tc y trong cun ny th bn phi thc hnh nhng quy tc y trong mi c hi. Nu khng s mau qun lm. Ch nhng iu no hc ri m dng ti thng mi khc su vo c ta thi. Vy phi c li cun ny thng thng. Coi n nh mt cun s tay lun lun mang theo trong khi lm vic, thng u t v{ khi ng trc mt ni kh khn n{o ng nng ny. ng x s theo li thng thng, theo xc ng ca bn. Nh vy l rt hay hng. Phi m cun ny ra, coi li nhng on bn ~ |nh du. Ri tm mt cch hnh ng mi v bn s thy kt qu thn diu. 7. Mi ln b nh bt c bn khng theo ng nhng quy tc trong cun ny th bn b pht 10 ng. 8. Xin bn c xem li c Ben Franklin v ng H. P. Howell, gi|m c mt ngn hng Wall Street, t sa li ra sao. Sao bn khng theo phng ph|p ca hai ng
96
trong khi thi hnh nhng quy tc ch trong cun ny? Nu theo ng, bn s c hai kt qu sau }y: Trc ht, bn thy mnh tp c mt phng ph|p gio dc va l th va qu v gi. Sau na, bn s thy kh nng dit u t v{ bt u mt i sng mi ca bn pht trin mnh m nh mng ma h vy. 9. Xin bn ghi vo nht k nhng thng li ca bn trong khi p dng nhng nguyn tc ~ ch. Phi r rng, bin tn h, ngy thng v kt qu. Nht k chp nh vy s khuyn khch bn c gng mi ln, v sau ny mt bui ti n{o v tnh c li nhng trang y, bn s thy l th bit bao! TM TT 1. Luyn cho c mt lng ham su xa, nhit lit, mun hiu r nhng quy tc thng u t. 2. c mi chng hai ln ri h~y qua chng sau. 3. Trong khi c thng ngng li v t hi xem nn p dng mi quy tc cch no? 4. Gch di mi quan trng. 5. Mi thng n li cun sch mt ln.
97
Phn th nh
6. p dng nhng quy tc trong mi c hi. Coi cun ny nh mt cun s tay trong khi lm vic; dng n gii quyt p dng nhng ni kh khn h{ng ng{y. 7. t ra l: h bn no bt gp ta khng theo ng nhng quy tc trong sch th phi np ngi 10 ng. 8. Ghi li nhng tn b ca ta trong mi tun. T hi: ta ~ lm ln ch n{o? Ta ~ ci thin c ch n{o? ~ hc thm c bi g? 9. C mt tp nht k ghi r r{ng ng{y n{o ta ~ |p dng nhng quy tc trong cun ny v p dng ra sao? ----------------
98
PHN TH BA
DIT TT U PHIN I NG N DIT TA
99
100
Chng VI KHUYN AI CH C NGI RI

Ti khng bao gi qun m , c|ch }y t nm, khi ng Marcon J. Douglas theo hc mt trong nhng lp ging ca ti. Di }y l{ chuyn thit do ng k cho ti nghe. Gia nh ng gp hai tai ha lin tip. Ln u, a con g|i cng ca ng, mi nm tui, thnh lnh cht. Hai v chng ng tng khng sao chu ni cnh t bit . Mi thng sau ng b li b mt ngi con gi na, sinh c nm ng{y. Hai ci tang k nhau, au n thay! ng mt ng, mt n, cng khng ngh ngi c na. B thn kinh ca ng xc ng mnh qu|, lng tin tng tiu tan. Sau cng ng li b|c s kh|m bnh. B|c s n{y th cho ng thuc ng, b|c s kia th khuyn du lch. ng ta th c hai, nhng u v hiu. C th ng nh b kp vo mt chic km, m hai m km mi ngy mt sit cht li. on trng ai c qua cu mi hay! ng k: Nhng cng may, ti cn mt a con trai bn tui. Nh ch|u, ti tm c gii php cho tnh th bi thm . Mt bui chiu, trong khi ti ngi than th mt
101
Phn th ba
mnh, chu bo ti: Ba i, ng cho con chic tu, ba nh!. Ti khng bun ng t{u cht n{o, m{ cng khng bun lm vic g c. Nhng ch|u nng nc i cho k c. Ti {nh phi chiu chu. ng chic chi , mt khong ba gi. Lc ~ xong, ti nhn thy rng ~ my thng nay, ln ti mi c hng ba gi bnh tnh, hu dng tinh thn. Nh s phc gic y m tinh thn ti ra khi ci m man v bt u suy ngh c mt cht. Trc kia c ti quay cung, c ngh ngi g c }u. Ti nhn thy rng trong khi bn lm mt vic n{o , cn phi tnh ton, ni lo bun kh m tn ti c. Trong trng hp ca ti, cng vic ng t{u ~ thng ni bun ca ti. Cho nn ti quyt nh kim vic m l{m khi ngi khng. Ngay m , ti i khp phng ny sang phng khc, lp mt bng k nhng vic cn phi thi hnh. C bit bao c phi sa li: t sch, bc thang, ca s, mi gi, qu nm, ng kha, vi r nc. Thit l l lng, trong hai tun l, ti k ra c 242 cng vic sa cha phi lm. Trong hai nm nay, ti ~ sa cha gn ht. Hn na ti li cn lm nhiu vic khuyn khch k khc, thnh th i ti c y . Mi tun ti b ra hai m theo lp ging cho ngi ln Nu c. Ti gip vic x hi trong chu thnh, lm Hi trng hi hc sinh. Ti d hng chc cuc hi hp v quyn tin gip hi Hng thp
102
Khuyn ai ch c ngi ri
t. Cn nhiu hot ng khc na. By gi ti bn vic ti ni khng c thi gian bun lo. Khng c thi gian lo lng! Chnh ng Winston Churrchill cng ni vy khi ng lm vic 18 gi mt ngy trong nhng thng nguy kch nht hi chin tranh. Ngi ta hi ng c lo v nhim v gh gm ca ng khng, ng |p: Ti qu| bn, khng c thi gian lo chi ht. ng Charles Kettering cng trong tnh trng khi ng bt u ch mt th m|y cho xe hi t ng, khi cn quay. ng mi t chc ph trng ban ca hng General Motors v qua gip vic cho ban nghin cu ca h~ng . Ban ny ni ting khp th gii. Nhng hi y ng ngho ti ni phi dng mt ci lm cha c kh lm phng th nghim. Nh c 1.500 M kim ca v ng ky cp trong khi dy {n Piano m ng c tin nht, nhng ng li phi mn trc 500 M kim s tin bo him nhn mng ca ng na mi sng. Ti hi b Kettering trong my nm y b c lo bun khng. B{ |p: C. Ti lo bun n ni mt ng; nhng nh{ ti th khng. Nh{ ti say sa l{m vic, khng h cn bit lo bun. Nh bc hc tr danh Pasteur, ~ ni v s bnh tnh ti c|c th vin v cc phng th nghim. Ti sao vy? V nhng ngi trong nhng phng y thng m man vo cng vic ca h, khng cn thi gi lo ngh v mnh. Nhng nh nghin cu t khi b bnh thn kinh suy nhc. H khng c thi gi phung ph.
103
Phn th ba
Ch lm vic khng ngng, cng cho ni lo u phi tiu tan. Ti sao li gin d nh vy? l{ nh lut sau ny, mt trong nhng lut quan trng nht m cc tm l gia ~ tm ra c; c ngi ta, d thng minh n }u i na, cng khng th ng thi ngh n hai iu. Bn khng tin vy ? c, xin bn th nghim i. Bn h~y ng~ lng v{o gh, nhm mt li, ri rn cng mt lc ngh ti tng thn T Do1 v ti cng vic bn nh lm sng mai. Bn thy rng ngh ti ci ny ri ti c|i kia th c, cn ng thi ngh ti c hai th ti bt kh phi khng? Nhng cm xc ca ta cng vy. Khng th ng thi thy hng h|i nhit lit v mt cng vic n{o v{ thy chn nn tht vng v mt ni lo bun khc. Cm xc ny x y cm xc kia i v{ s pht gic gin d y ~ gip c|c y s chuyn tr bnh thn kinh trong qu}n i lm c vic phi thng, hi chin tranh va ri. Khi binh s mt trn v, tinh thn hong lon n ni thnh bnh th c|c b|c s ra phng thuc: ng cho h ngi khng. Ngi ta khng cc bnh nh}n c ngi yn mt pht n{o, thng l bt h phi hot ng ngoi tri nh c}u c|, sn bn, |nh banh, chi cu, chp hnh, lm vn, hoc khiu v khin h chng c pht no rnh
1
Nu c.
104
nh li nhng ni gh gm trn tin.
Phng ph|p tr bnh thn kinh ca c|c b|c s, tn l{ t|c ng liu ph|p, thit khng mi m g. C|c y s Hy Lp ~ c xy n 500 nm trc Thin Cha Ging Sinh. Thi Benjamin Franklin, c|c tn phi Quaker 2cng thng dng n tnh Philadephie. Nm 1774 mt ngi li thm dng ng do mt tn phi y lp ra, ~ ly lm bt bnh khi thy nhng ngi au bnh thn kinh b bt phi an vi gai v y lin cho rng c|c tn ~ li dng nhng k khn nn kia. C|c tn bn ging cho y hay rng h nhn thy h ngi bnh lm mt cht th bnh tnh bt i, v thn kinh ca bnh nh}n c an tnh. Nhng nh cha bnh thn kinh u ni rng cng vic ngha l{ lun lun c vic lm - l th thuc an thn rt kin hiu. ng Longfellow, mt thi ho M, tm c ch}n l khi b{ v tr ca ng mt. Nguyn mt hm b ng t xi trn ngn n cy th o bng bt la. ng nghe ting ku, chy li, th ~ khng cu c na v b bng qu nng. Trong mt thi gian kh lu, thi ho nh cnh gh rn y nn au xt qu| n gn ha in; nhng may sao ng cn ba a con nh phi chm sc. Th l mc du au xt trong lng, ng r|n l{m trn bn
2
Mt phi tn gio lp v th k th 17, rt thnh hnh Anh v M.
105
Phn th ba
phn g{ trng nui con. ng dt chng i chi, k chuyn cho chng nghe, a vi chng, v vit b{i th bt h Gi ca con nt t cnh thn mt vi tr. ng cng dch nhng tc phm ca Dante v tt c nhng cng vic l{m ng bn rn lun lun, qun hn chnh th}n m ly li c s tnh trong t}m hn. ng nh li Tennyson ~ ni khi bn thn nht ca ng l Arthur Hallam qua i: Ti phi cm u lm vic, khng th tht vng cng git ti thi. Trong nhng lc cm u cm c lm vic h{ng ng{y nh con tru ko cy, th phn ng chng ta khng thy sao ht. Nhng nhng ngy ngh mi l nhng gi nguy him nht. Chnh lc ta c rnh rang hng vui th trn i v{ |ng l c sung sng th ni bun chn, lo lng len li vo tm hn ta. Lc l{ lc ta t hi i ta ri }y c nn c|i th g khng? ng ch ca ta mun ni g khi ng va ch trch ta? M{ sao u ta mi ngy mi hi nh vy nh? Khi khng c vic g l{m th c ta nh trng rng. M cc sinh vin i hc u bit rng: To ha ght s trng rng lm. Bn v{ ti, chng ta thng thy mt vt gn nh trng rng; bng n in. p v n i tc th khng kh a vo lp khong trng y. c ta cng vy. Khi n trng rng th to ha cho mt ci g a v{o trong lin. C|i l{ c|i g? Thng th l nhng cm xc nh lo lng, s st, ghen ght, on hn, v
106
t khi t tin ta cn n lng l, nhng nghch cnh thin nhin ~ g}y trong lng lo{i ngi nhng cm xc rt mnh y, mnh ti ni ui ra khi c ta tt c nhng cm xc v{ t tng vui v, m i, du dng. ng James L. Mursel dy mn gio khoa trng S phm Columbia, ~ nhn r nh vy khi ng ni : S lo bun giy v bn khng phi trong lc bn lm vic, m trong lc bn ngh ngi. Lc c tng tng ca bn hn lon. Bn tng tng c c nhng ci v l, l bch nht v{ phng i c nhng li lm cc nh... Lc , c bn nh mt ci my quay th ca, quay tt m, khin cho nhng b phn chng c th b chy hoc tan tnh ra tng mnh. Vy th mun tr chng lo bun khng g bng kim vic ch li ri say sa l{m vic . Nhng khng cn phi l mt gi|o s i hc mi nhn thy v thi hnh ci chn l y }u. Trong chin tranh va ri, mt b ni tr Chicago ~ t nhn ra rng phng thc tr bnh lo bun l lun lun kim mt vic g ch li l{m. Ti gp b ta ngi vi ng chng trong mt toa xe la c phng n, t Nu c v mt x c tri rung ca ti l Missouri. Song rt tic rng ti qun hn tn hai ng b tuy ti vn ght li k th d m khng cho bit tn v{ a ch ca cc nhn vt chng minh cho cu chuyn. Hai ng b k vi ti rng hm trc c v oanh tc Trn Chu Cng th hm sau ngi con c nht ca ng b
107
Phn th ba
phi nhp ng. Ri lo lng v y qu, b ta gy m i v nhng cu hi thm: Con ta }u? C c yn khng? Hay l{ ~ ra trn? C b thng khng? Hay l{ cht ri?. Khi ti hi lm sao dp c ni lo y, b{ |p: Ti by ra vic lm. Mi u ti cho ngi gi thi v t lm ht vic trong nh cho khi ngi khng. Nhng by nhiu cha , v nhng cng vic l{m gn nh m|y chy khng phi suy ngh, cho nn ti vn lo bun. Khi lm ging, ra chn, thy rng cn c cng vic kh|c cho thn th v c khng c pht no ngh ngi mi c. V ti lin xin mt chn bn hng mt tim ln. B tip: Nh vy c kt qu. T ti phi lng xng: khch hng bao vy ti, hi gi c, i coi m{u sc, kch thc. Khng bao gi ti rnh mt gi}y lo ti ci g khc ngoi cng vic ng l{m, v{ m ti, ch}n au nh dn, cng khng cn ngh g c. Va mi n xong l nm mnh xung ging v ng li b. Thc ti khng cn th gi m{ cng khng cn sc lo lng na. Nh vy b y ~ t tm thy chn l ca John Cowper Powys trong cun: Ngh thut qun iu bt hnh. ng vit: Khi m man v{o cng vic cn phi lm, ta thy yn n d chu, bnh tnh ho{n to{n trong t}m khm v khoan khoi du c thn kinh.
108
Mi }y mt ph n thm him ni danh nht th gii l b Osa Johnson cho ti nghe cch b dit u phin. Bn c cun Ti kt hn vi Mo him s bit i b. Nu c mt ph n n{o ~ nh hn vi Mo him th chnh b vy. ng Martin Johnson ci b khi b mi 16 tui, ~ li b khi chu thnh Chanute ti Kansas v{ t b ngay vo gia khi rng him Borno. Trong mt phn t th k, cp v chng gc gc Kansas , du lch khp th gii, quay phim v i sng d man ca nhng bn mi gn tiu dit Ch}u | v{ Ch}u Phi. C|ch }y chn nm ng b tr v M, i din thuyt cng chiu nhng phim ti liu y khp tnh ny sang tnh kh|c. Do c ln ng b{ i m|y bay t Penver ti b bin Th|i Bnh Dng, v{ m|y bay }m v{o mt tri ni. ng cht tc th, cn b b thng nng n ni b|c s ni phi sut i nm lit. Ni vy l v hc cha hiu bit b Osa Jonhson: Ba thng sau b ngi trong mt ci gh c bnh xe din thuyt trc mt s thnh gi rt ng. Ri ma , b{ dng kiu y din thuyt trn 100 ln. Khi ti hi b ti sao li t buc vo kh thm lm vy, b{ |p: khi c thi gian u t. B Osa Johnson ~ tm thy chn l m Tennyson ~ ph din v{o thi ca c|ch }y khong mt th k: Ti phi cm ci lm vic nu khng th tht vng chn nn s git ti mt.
109
Phn th ba
c Byrd cng ~ tm ra ch}n l y khi ng sng mt mnh trong mt ci chi b vi lp di lp bng mnh mng, bao ph Nam cc nh mt c|i nn i ln tr|i t mt lp bng trm mt i lc b mt, rng hn c|i din tch chung ca Ch}u u v{ nc M. c Byrd sng c c trong nm th|ng,. Sut mt trm hi l chung quanh khng c mt sinh vt no ht. Tit tri lnh ti ni ng nghe thy hi th ca ng ng bng li thnh nhng tinh th nh xu mi khi gi |nh bt hi th qua tai. Chnh cun C n ca ng ~ k r 5 thng sng trong cnh m ti, lm cho ta pht nn ph|t in . Ng{y cng ti nh m. ng phi kim vic l{m cho tinh thn khi ri lon. ng ni: m ti, trc khi tt n, ng tp thi quen vch r cng vic hm sau. V d nh nh mt gi {o hm ra, na gi san phng ng tuyt, mt gi chm ng thng xng cho c vng, mt gi c nhng ngn cha sch trong bc tng hm ng thc n v{ hai gi thay mt cy ngang gy trong chic xe. ng tip: Nh ti thy t ch c mnh. Khng th th chui ngy ca ti khng c mc ch, m{ khng c mc ch th i ti chc ~ tan r~ ri tn lun vy. Cho nn nu bn v{ ti, ta c u phin th c nh ti phng thuc c k nhng rt cng hiu y, l by ra vic lm. Li khuyn khng phi ring ca b|c s Richard C. Cabol (trc lm trng thuc Harvard) m
110
thi }u. Trong cun: Loi ngi sng bng g?. ng ni: V l{ y s, ti c c|i vui thy s hot ng cha c ngi mc bnh thn kinh chn ray run run, t lit. Bnh y do nghi ng, do d, s st qu m sinh ra. - S lm lng cho ta s can m, m s can m, cng nh lng t tn, ~ gip Emerson lu danh mun thu. Nu bn v ti khng kim c lm, c ngi khng m{ ngh v vn, th c mt by qu d sinh ra v{ c khot, ph| tan nng lc h{nh ng v ch ca ta. Ti c bit mt nh bun Nu c ~ thng by qu d bng cch cm u lm vic lun tay, ti ni khng c thi gi u phin na. ng tn Tromper Longmay v hng ng ng 40 Wall Street. ng theo lp ging ca ti. Cu chuyn ca ng hay v cm ng ti ni sau mi bui hc, ti mi ng li dng ba ti vi ti. ng ngi khch sn ti qu na m, b{n bc v nhng kinh nghim ca ng. ng k vi ti nh vy: Mi t|m nm trc, ti u phin, ti mt ng. Ti nhn nh, quu qu... Ti c cm tng sp b thn kinh suy lon. M{ ti u phin khng phi l v c. Nguyn ti lm th qu mt cng ty bn tri cy Nu c. Chng ti b ra na triu M kim mua tri du v ng hp. ~ 20 nm ri chng ti bn du hp cho nhng h~ng nc |. Thnh lnh b|n khng c na v v{i h~ng nh National Dairy and Borden tng nng lc sn xut ln rt nhanh v
111
Phn th ba
ch nhn mua d}u ng thng, cho c r v{ mt thi gi. Th l khng nhng na triu M kim tri du y dnh b , m li cn s du tr gi mt triu M kim, theo giao ko, phi mua trong 12 thng sau na. Lm sao tiu th c by gi? Chng ti ~ vay ng}n h{ng 350.000 M kim. Khng c cch no tr ni m{ cng khng vay thm c. Vy ti c lo lng cng l{ l t nhin. Ti chy li xng ca California, rn lm cho ng hi trng hiu rng thi vn ~ xui, v{ chng ti ng b ph sn. ng nht nh khng tin, ng li cho c quan thng m~i ca chng ti Nu c. Ti nghip cho h! Sau ti phi ging nhiu ngy, ng mi chu ngng ng hp d}u v{ em d}u ti b|n ch San Francisco. Nh vy l ni kh khn ca chng ti gn gii quyt c. |ng l ti ht lo; nhng tr|i li, lo lng l mt thi quen, m ti c thi t hi y. Khi ti tr li Nu Uc, c|i g cng l{m cho ti lo, lo v s tri cy mua , mua Hawai v{ trm ng{n th na. Ti nhn nh c{u nh{u mt ng v{ nh va mi ni, ti mun lon c. Trong khi tht vng, ti quyt nh mt li sng mi, nh n ng c v ht lo. Ti kim vic lm. Ti cm ci vo nhng vic no chon ht t}m tr ti, n ni ti khng cn thi gi lo bun na. Trc kia ti lm vic
112
by gi mt ngy, By gi mt ngy ti lm 15, 16 gi. Ti nhn nhng phn s, trch nhim mi. Na m v nh, ti mt mi n ni va ln xung ging c vi gi}y ~ thip i ri. Ti theo ng chng trnh n{y trong khong ba thng, thnh th ti ~ b c tt hay lo, sau tr li lm vic by tm gi nh i sng c. Chuyn xy ra 18 nm trc. T n nay khng bao gi ti lo lng hoc mt ng na. ng Bernard Shaw c l. ng tm tt ht nhng iu trong c}u n{y: C mun khn kh th c ph cng t hi xem mnh sng hay kh. Vy bn ng bao gi ph cng ngh n iu nh! Xn tay ln v lm vic. Mu bn s lu thng, c bn s hot ng v chng l}u }u, s di do ca nha sng chy khp c th bn, s ui u phin ra khi u c bn ngay. Kim vic ra l{m. ng ngi khng. l{ phng thuc r nht i - m cng thn hiu nht na. Vy mun tr tt lo lng xin bn theo nguyn tc th nht ny: ng ngi khng. H lo lng th cm ci lm vic i, khi cht v tht vng. ----------------
113
Phn th ba
114
Chng VII I NGI NGN LM AI I!

C l sut i ti khng qun chuyn th thm di }y do ng Robert Moore New Jersey k li. ng bo rng: Th|ng ba nm 1945 ti ~ hc c mt bi quan trng nht trong i ti, hc c ngoi khi b bin ng Dng, di mt nc hn 90 thc. By gi chng ti ht thy 88 ngi trong chic tim thy nh Baya SS.318. Nh m|y ra a chng ti bit c mt o{n t{u nh ca qun Nht ng tin ti. V tri sp rng ng, chng ti cho t{u ln xung tn cng. Nhn vo knh tim vng, ti thy mt chic tu h tng, mt chic tu du v mt chic tu th mn. Chng ti bn th ba tri thy li v pha chic tu h tng, nhng chc ~ c b phn n{o h trong m|y mc ca nhng thy li y nn u khng trng. Tuy nhin chic tu h tng khng hay chi ht, vn tin ti. Chng ti ang sa son tn cng chic tu th mn i sau cng; th dng nh mt phi cng ch ~ nhn c v tr chng ti di 20 thc nc v{ ~ |nh v tuyn in cp bo nn thnh lnh chic t{u n{y quay mi tin thng li. Chng ti lin ln xung hn 50 thc trn v{ trnh nhng thy
115
Phn th ba
li ca ch. Ri tt my qut, my lnh v tt c nhng m|y in ct cho khng c ting ng no ht. Nhng n{o c tho|t. Ba pht sau, s|u thy li n chng quanh chng ti nh tri long t l v{ a chng ti xung |y bin, s}u trn 90 thc. Chng ti v cng kinh khng. mc su chng 300 thc m b tn cng ~ l{ nguy him ri, nu li mc khng y 150 thc th {nh l{ tn s. M chng ti b tn cng di su ch gi na con s sau mt cht. Mi phn chc chm ht nm. Qu}n ch th thy li tn cng chng ti lun 15 gi. Nu c mt chic n cch chic tim thy nh nm s|u thc thi, cng lm thng mt l v tu v c c chc chic thy li ~ n c|ch chng ti 16 thc. Chng ti c lnh phi nm yn trn ging khng nhc nhch. Ring ti, ti s ti ni gn nh nght th, lun ming lm bm: Cht ri!... Cht ri!... Cht ri!. Cng v chng ti ~ tt my lnh v my qut, nn nhit trong t{u tng ln n 40 , mc d vy, ti cng run ln v qu s, ~ phi mc thm mt chic o len v mt chic o lt c lng na m{ cng chng ht run. Hai h{m rng |nh lp cp. M hi tot ra lnh v nhn. Bn Nht tip tc tn cng nh vy trong 15 gi ri c l v ht thy li, chng lng l b i. Mi lm gi , chao i! L}u bng 15 triu nm. Lc y ti nh li ht qu~ng i ~ tri, nh li nhng hnh vi xu xa, nhng ni lo lng lt vt.
116
i ngi ngn lm ai i!
Trc khi v hi quan, ti gip vic mt ngn hng v hi y ti phin mun v vic lm th nhiu, s lng th nh, m t hy vng c tng. Ti li bun v khng tu c mt cn nh{, khng mua c chic xe mi, khng sm c o mi cho v. V ti ght ng ch ca ti bit bao, c|i ngi m{ lc n{o cng ry la, quu qu. Ti nh c nhng bui ti c iu bun bc, ti v nh, li gt gng v c ri gy s vi nh ti. Ti cng bun v mt ci tho xu x nm ngay gia trn do tai nn xe hi na. Hi y ti cho nhng ni u t v i v cng! Nhng by gi, trong lc thy li ca qun gic v tnh mun mi ti xung chi thy ph, ti thy n v ngha l{m sao! Ti t ha Chuyn ny m thot cht, cn c trng thy mt v con th quyt khng bao gi thm lo mt iu g na. Khng bao gi! Khng bao gi! Khng bao gi!!! Trong 15 gi ng h y ti ~ hc c v ngh thut sng nhiu hn l{ hc sch v ti trng i hc Syracuse trong bn nm. Chng ta thng can m i ph vi nhng nn gh gm, m li cho nhng ni lo lng nh mn v l n thng ta. Chng hn nh chuyn ng Harry Vane b x trm do ng Samuel Pepys chp li trong tp Nht k ca ng. Khi ng Harry bc ln on u {i, ng khng an i, dn d v con m ch cn dn tn ao ph trong khi cht u ng chm ti ci nht nhc nhi c mnh.
117
Phn th ba
c Byrd cng nhn thy iu trong nhng m Nam Cc lnh but xng v{ ti nh }m ph. ng nghe bn ty tng phn nn v nhng chuyn lt vt hn l{ v nhng vic ln. H vui v v chu ht mi s nguy him, kh s v thi tit lnh ti 45 di s khng. Nhng ng ~ thy hai ngi chung sng m gin nhau n khng thm ni vi nhau na li, ch v ngi ny nghi ngi kia ln sang ch ca mnh mt vi phn; v mt ngi na khng chu n nu khng kim c mt ch khut khi trng thy mt tn k cc c mi ming n nhai 28 ln ri mi nut. c ni: Trong tri cm Nam Cc, nhng chuyn vn vt nh vy lm cho nhng ngi d trng k lut th my cng gn phi ha in. c c th ni thm rng: Nhng chuyn vn vt trong hn nhn c th l{m cho ngi ta gn ha in v{ c th sinh ra nm chc phn trm bnh au tim th gian n{y. chnh l{ kin ca nh{ chuyn mn. Nh ng ta Joseph Sabath Chicago, mt ngi ~ r|n iu gii trn 40 ngn v ly hn, tuyn b: Phn nhiu nhng cp v chng xin ly d u do chuyn lt vt ht; v{ ng F. S. Hogan chng l Nu c ni: Gi{ na cc v x trong ta i hnh u do nhng nguyn nhn rt nh. Thch da nhau trong qu|n ru, k n ngi gy g nhau, mt cu s nhc, mt li mt lng, mt hnh vi th l,
118
i ngi ngn lm ai i!
nhng c|i lng nhng a ti u v n mng. Rt t ngi tn c xu xa lm. Mt na nhng au n ca ta l bi lng t i b thng tn nh hoc lng kiu cng b kch thch nhc nh~. Khi mi ci, c Eleanor Roosevelt ng{y n{o cng bt bnh v ngi hu bp l{m h mt mn n. Nhng sau c ~ i t|nh. C ni: B}y gi th ti ch nhn vai ri b qua. c lm, nh vy mi phi l{ ngi ln. C xem Nga hong Catherine chuyn ch lm vy m{ cng ch ci khi ngi bp nu h mt mn n, hung h l chng ta. V chng ti c ln n tic nh{ ngi bn l anh John Chicago. Bn ti ct tht c vng v khng, ti khng thy, m nu c thy cng khng cn bit. Nhng ch John nhy ln la: Anh John phi c t ch! Anh khng bit ct tht ri!. on ch ni vi chng ti: Anh y lun lun vng v nh khng tp ct tht bao gi. C l bn ti khng tp ct tht bao gi thit, nhng ti phi khen anh ~ d|m sng chung vi ch y trn 20 nm trng. Th tht, chng th bt ti n tht voi, tht su chm mui trong mt khng kh ha thun cn hn l{ cho ti n nem cng ch phng m bt phi nghe nhng li la ry ca ch.
119
Phn th ba
t lu sau, chng ti mi bn b li nh dng ba. Va lc khch kha ti th nh thi thy c ba chic khn n khng cng mt th vi np bn. Tic tan, nh ti k li: Em chy i kim mt ngi dn bn th ra chic khn n kia cn tim git. Kh|ch ~ ti ca ri, khng sao thay kp na. Em mun khc, thm ngh: Ti sao li c s v kia khin cho chiu nay mt vui i nh vy? Nhng sau em t nh: Ti sao mt vui? C nht inh vui i n{o! v{ em v phng n, {nh mang ting vi bn b l{ ngi ni tr d, cn hn l{ ting cu knh, xu thi. Song thit ra khch kha n{o c ai ti khn n y }u!. Trong lut c c}u n{y ai cng bit: Lut khng k ti nhng vic lt vt. Ngi hay u t cng ng k g nhng vic lt vt, mi c th bnh tnh trong t}m hn c. Nhiu khi mun thng ni lo lng lt vt, ta ch cn xt chng theo mt phng din mi m. Bn toi, ng Homer Croy, tc gi cun: H phi ving thnh Ba L v mt chc cun khc na, ~ thi h{nh phng ph|p y v c kt qu l thng. Khi ng ngi vit sch ti bn giy, ting m|y si in trong phng lm cho ng nhc u n mun in. Hi nc do my xt ra, khin ng quu qu, cn gin cng mun x ra.
120
i ngi ngn lm ai i!
ng ni: Ri mt hm i cm tri cng my anh em, ti nghe ting ci ni lch tch, ting la phun ph ph, m cm thy nhng ting khng kh|c chi ting m|y si nh ti ht. Ti t hi ti sao ting n th ght, ting n{y th a? V nh, ti t nh: Ting m|y si cng tng t ting ci n lch tch, m ting ny ta thy vui tai, th ta h~y i ng v{ ng bc tc v ting m|y si na. V{ ti l{m ng nh vy. Trong t ng{y u, cn ngh ti m|y si, nhng v sau ln ln ti qun n ri. Nhng ni bc mnh nh nht ca ta cng vy. Ta on ght, thnh n, ch v ta coi n quan trng qu. Nhn v Disraeli c ni: i ngi ta bng c}u, hi }u m{ ngh ti nhng chuyn lt vt, nn Andres Maurois vit trong t This Week: C}u ~ gip ti nn c bit bao ni au lng. Chng ta thng cho nhng chuyn lt vt l{m ta in o m{ |ng l ta nn khinh v{ qun n i... Chng ta cn sng c vi chc nm trn tr|i t ny, thi khc bt ti lai, c sao b ph bao nhiu gi p trong lng u t, bt bnh khng quan trng m ch mt nm sau l{ ngi khc v c ta na u qun ht? Khng nn vy, h~y nn hy sinh i ta cho nhng h{nh ng v cm tnh |ng qu, nhng t tng cao thng, nhng tnh thng chn tht v nhng s nghip lu bn. y vy m mt danh nh}n nh Rudyard Kipling cng ~ c ln qun rng i ngi ta bng c}u, hi }u m{
121
Phn th ba
ngh ti nhng chuyn lt vt. V{ kt qu ra sao? Kt qu l ng v ng anh v kin nhau, l{m n|o ng c min Vermont nh mt cuc chin tranh v php lut vy, mt chin tranh vang ng ti ni c ngi ~ vit mt cun s|ch nhan l Rudyard Kipling tranh hng Vermont. Cu chuyn nh th ny: Rudyard Kipling sau khi ci mt c nng Vermont, tn l Caroline Balestier bn ct mt ngi nh xinh xn Brattleboro (Vermont), hy vng s ly l{m ni dng gi. Ri nh}n v cng ngi anh v tn Beatty Balestier thn thit trong khi lm vic cng nh lc chi bi, Kipling mi mua mt ming t ca Balestier m thun y gi li quyn ct c. Nhng mt hm khng bit ngh sao Kipling li trng hoa trn bi c kia, Balestier thy vy lin si mu ln, la , chi rm r. Kipling khng km, cng ni li nh. Th l li qua ting li, khng kh Vermont ha ra kh th, u m. Vi ngy sau khi Kipling p xe m|y trn ng, thnh lnh gp ngi anh v |nh xe nga ra cn l. ng phi nhy vi xung h bn l v hn ~ qun bng cu ny m{ chnh ng ~ vit: Nu bn gi c tm hn bnh tnh trong khi nhng ngi chung quanh mt c phn o|n v{ tr|ch bn qu thn nhin, th bn mi tht l con ngi. ng mt c ph|n o|n ti ni i bt giam Balestier, xy ra v kin si ni. Cc nh bo th
122
i ngi ngn lm ai i!
ln x v Vermont. Tin tc bay khp th gii. V kin khng c kt qu, nhng ~ l{m v chng Kipling phi b ngi nh xinh xn Vermont cho ti cht. Tht l bao ni on gin chua cht ch v mt nguyn nhn lt vt: mt b c kh. Di }y l{ mt ct chuyn hay nht do b|c s Harry Emerson Fosdick k li, mt truyn v nhng thng bi ca mt c}y i th trong rng. Trn sn ni Long's Peak Colorado, c mt cy khng l b t{n ph|, cn tr li ni mt khc thn. Nhng nh thc vt hc o|n c}y sng khong 400 nm, hi Kha Lun B t ch}n ln t San Salvador, n ~ c ri v khi nhng c o ti gy dng s nghip Plymouth, n mi sng c na i ca n. Trong i sng d{i ng ng sut bn th k , n b st |nh 14 bn v tri qua bit bao ln tuyt bng, dng t m vn sng. Nhng v sau b mt {n s}u c khot n {nh chu ln ra. {n s}u khot ht lp v ri, mi ngy nhm mt cht, lin tip khng ngng, tun t ph phch sinh lc ca cy. Thnh th mt cy c th khng l chng ni vi thi gian, vi sm st, vi dng t, m rt cc b h, v nhng con su t hon, nh xu ti ni c th bp nt gia hai u ngn tay ngi! Chng ta chng ging cy khng l trong rng ? Chng ta chng thng vinh quang thng c nhng cnh sm st, dng t, tri long t l trong i ri b
123
Phn th ba
nhng ni lo lng lt vt n dit ? Nhng ni lo lng lt vt y c khc chi nhng con su nh kia m ta c th bp bp gia hai u ngn tay khng? My nm trc, ti du lch qua vn Teton Wyoming, vi Charles Seifred v{ v{i ngi bn ca ng. Chng ti i thm khu vn ca John D. Rockfeller. Nhng chng may chic xe ca ti lc ng thnh th i ti khu vn mt gi sau cc xe khc. ng Seifred gi cha kha m ca vn, cho nn ng phi i ti mt gi ng h trong rng va hm va nhiu mui. Mui bu li lm cho ai cng phi in, th m khng lm ng Charles Seifred bc bi cht no ht. Trong khi i ti, ng nht mt l cy, qun lm chic ci. V khi chng ti ti khng thy ng ng nguyn ra mui m li thy ng ng thi ci. Ti gi chic ci y lm k nim nh mt ngi ~ bit coi r nhng chuyn lt vt. Vy mun dit tt hay lo, n ng dit ta, bn nn theo quy tc ny: Phi khinh hn nhng chuyn lt vt, ng n lm ta in o. Nn nh rng: i ngi nh bng cu, hi u m ngh ti nhng chuyn nh nhen, khng ng k. ----------------
124
Chng VIII MT NH L DIT C NHIU LO LNG

Hi nh ti sng mt tri rung ti Missouri, v mt hm trong khi gip m ti ly ht anh {o, t nhin ti a ln khc. M ti hi: Dale, ci g m khc vy? Ti st si |p: Con s sp b chn sng. Thi y c ti y nhng lo lng. Tri sm st, ti lo b st |nh. Tri lm mt ma, ti lo i. Ti lo s s phi xung i ngc. Ti s hong khi nghe mt a bn ln, tn Sam White, da s ct ly tai. Ti lo s c|c c g|i ci ti khi ti d nn cho cc c. Ti lo s sau n{y khng c c n{o ng ti. Ti lo lng khng bit khi mi nghinh hn xong, s ni vi v ti c}u g. Ti tng tng s lm l ci ti mt nh th thn qu, ri ngi chic xe song m c rm r m tr v tri... Ni chuyn g vi ti sut qu~ng ng v tri ? L{m sao c? Ti suy ngh h{ng gi ti vn ng tri trong khi c{y rung. V ngy thng qua, ti dn dn thy rng 99 phn trm nhng ni lo lng y khng bao gi xy ti. Chng hn nh trn kia ~ ni, ti s b st |nh, th b}y gi ti bit rng, theo bng thng k mi nm ca quc gia trong s 350.000 ngi ch c mt ngi b st |nh
125
Phn th ba
(ngha l{ phn ri ro ch l 1/350.000). Cn s b chn sng mi v l na ch, ti khng tin rng trong 10 triu ngi c ti mt ngi b chn sng, vy m{ ti ~ lo s ti khc lc. Tri li trong t|m ngi, c mt ngi cht v ni ung. Th th nu nn lo lng, ta lo b ung th cn c l hn l{ lo b st |nh hoc chn sng. ~ {nh, trn kia ti ch k nhng u t ca tui th v{ tui xu}n, nhng bit bao ln ni lo ca ngi ng tui cng gn v l nh vy. Bn v{ ti u c th gii c chn phn mi nhng u su chng ta ngay, by gi, nu chng ta chu qun u t trong mt lc, va suy ngh xem, theo lut trung bnh, nhng lo lng ca ta c l hay khng. Hng bo him ni danh nht th gii, - hng Lloyd Lun n - s d kim c khng bit bao nhiu triu ng l do ci thi c lo ca chng ta v nhng s t khi xy ti. H~ng |nh c| vi thn ch rng nhng tai nn m h lo khng bao gi c ht. Nhng h khng chu nhn nh vy l nh c. H gi l bo him. Thit th l nh c, mt li nh c khoa hc, ly lut trung bnh l nn tng vy. Hai trm nm nay h~ng ~ ph|t t v cng. V bn tnh ca lo{i ngi cha thay i th hng cn ph|t t c ng{n nm na, nh s bo him xe, tu, giy dp, keo khn... v theo lut trung bnh, t khi xy ra tai ha cho nhng mn lm. M{ ngi i khng chu hiu nh th.
126
Mt nh l dit c nhiu lo lng
Xt k lut y, chng ta s thy nhiu s pht gic bt ng. Chng hn nu ti bit trc rng khong 5 nm na, ti phi chin u trong mt trn cng m|u nh trn Gettyberg (hi Nam Bc chin tranh) th chc l ti hong s ti cht ngt. Ti s bo him nhn mng ti lin, ti s ni: Khng sao sng st sau trn c }u, cn c ngy no th tn hng ng{y i. Nhng s tht th theo lut trung bnh, phn ri b cht trong trn y cng ch bng phn ri b cht trong thi bnh, vo khong 50 ti 55 tui thi. Ngha l{ thi bnh c 1.000 ngi c nhiu ngi cht t 50 n 55 tui th trong s 163.000 lnh trn Gettyberg cng c 1.000 ngi ch c by nhiu ngi b mng. Ti vit nhiu chng trong cun ny bn b H Bn Nguyt ti min ni | x Canada, ni m{ ti l{m quen vi v chng b Herbert H. Salinger.1 B rt im m, bnh tnh, nh khng bao gi lo lng ht. Mt bui chiu, ngi trc l si, ci n lch tch, ti hi c bao gi b b lo lng quy nhiu khng th b{ |p: Quy nhiu m thi ? N ~ gn lm hi i ti na kia. Trc khi thng c n, ti sng 11 nm trong cnh a ngc m ti t giam v{o. Ti nng tnh v{ hay o|n. Lc n{o cng lo s khng yn. Thng thng mi tun ti i xe t
Trong nguyn vn, t|c gi bin r a ch ng b y c gi M thy rng chuyn c thit, ch khng do tng tng. Nhng a ch thng kh c cho ngi mnh, cho nn chng ti khng chp li. Nhng a ch kh|c cng vy.
1
127
Phn th ba
but t nh{ n San Francisco mua bn lt vt. Nhng trong khi mua bn, ti lo lng ti ci ny ci n: Bn i in ~ g ra cha? C l chy nh mt? Ch chc b i ri, ai coi sc ti nh? D m ti n ci xe m|y i chi, b xe cn ri cng nn? C khi ti s tot m hi, chy vi v nh coi c xy ra chuyn g khng. ng xem nh th th v chng ti ~ phi ly d nhau, iu cng khng cn g |ng l. Ngi chng sau ca ti l mt lut s bnh tnh, c c phn tch, khng bao gi lo lng. Khi ti u t, d}y thn kinh cng thng, nh ti bo: C yn tm. Th suy xt vic xem n{o... Mnh lo v chuyn g vy? p dng lut trung bnh xem vic c th xy ra c khng ~!. Chng hn, ti nh ln chng ti li xe t Albuquerque New Mexico ti Carlsbad. ng th ly m tri th gi ma, dng t. Xe c trt i, kh km tay l|i c. Ti tin th n{o cng ln xung h bn ng, nhng nh{ ti khng ngt li nhc: Ti l|i rt chm. Khng c chi xy ra }u. M{ d c }m xung h na th theo lut trung bnh chng ta cng khng b thng. S bnh tnh v{ lng tin ca nh ti, tht ~ l{m cho ti vng lng. Li mt ma h, chng ti i cm tri thung lng Touquin tai chn dy ni Canada. Mt m, chng ti ngh trn mt ni cao hn b bin 2.300 thc. Bng c cn dng ni ln, mun ph tan ci lu vi ca chng ti. Lu dng trn mt sn g bng dy thng. Gi thi n vi cng
128
phng rung ng, rt ln. Ti lo n b lung tung ln tri qu. Ti hong s. Nhng nh{ ti bnh tnh ni: N{y mnh, chng ta i ln ny c nhiu ngi dn ng. H hiu cng vic ca h ch! H cm tri ni n{y 60 nm ri. My nm nay ~ c nhiu tri cm ch n{y. Cha c tri no b gi tung ln tri, th theo lut trung bnh, m nay cng khng sao ht; m nu ri tri mnh c thi tung i na th qua tri khc ch c g }u... Thi ng lo na. Ti nghe li v ng thng gic sut m. Ri li my nm trc, min Californie ca chng ti pht sinh bnh dch tr con t lit. Trc kia, hay tin ti ~ s v m pht kinh ng. Nhng nay ~ c nh{ ti khuyn ti bnh tnh. Chng ti phng rt cn thn khng cho cc con chu li ch ng ngi, khng cho chng i hc, i coi h|t bng. Sau li hi s y t th hay rng t trc ti nay Californie, trong nhng khi bnh pht, thy mt ln gh gm nht c 1.835 a tr cht, cn nhng ln khc ch c 200 hoc 300 a. Nhng con s y mc du |ng s, nhng theo lut trung bnh th phn ri c l bao? Theo lut trung bnh ni lo lng s khng xy ra }u. Cu y ~ ph| tan 90 phn trm ni lo ca ti v lm cho i ti trong 20 nm nay bnh tnh khng ng.
129
Phn th ba
i t George Grook, ngi da en cm qun c l gii nht trong lch s M, chp vo cun T truyn ca ng rng: Hu ht nhng ni lo lng v kh s ca ngi da en u do h tng tng ra, ch khng c thit. * * *
Ngh li my chc nm sau n{y, ti thy nhng u t ca ti do tng tng m ra. ng Jim Grant ni vi ti ng cng nhn thy vy. ng c mt tim bn tri cy Nu c, vn hay mua 10 n 13 toa xe cam v{ bi. ng thng b nhng ngh n{y d{y v ng. Nu c mt chuyn xe trt ng ry th sao? Hay l nu xe ng qua cu m sp th sao? ~ {nh, tr|i c}y ~ c bo him, nhng ng s nu n hn, khng c tr|i giao cho khch hng th s mt mi. ng lo ngh qu| n ni ng tng b ung th trong bao t, phi i kh|m b|c s. B|c s ni ng khng au g ht, ch c thn kinh suy nhc. ng ni: Nghe li y ti hiu ra ngay nn t hi ri t |p nhng cu ny: - Ny Jim Grant, t trc ti nay, anh ~ mua bao nhiu toa tri cy ri? - Khong 25.000 toa. - C bao nhiu toa b trt ng ry?
130
- ! Khong nm toa. 25.000 toa m{ ch c nm toa b tai nn. Thy ngha l g khng? T l l 1/5000. Ni mt cch khc, theo lut trung bnh do kinh nghim m bit th phn ri b tai nn ch l mt phn 5.000. Vy anh cn lo ni g? - , mt chic cu c th sp c: nhng t trc ti nay mt my toa v cu sp ri - Cu cha bao gi sp ht. 5.000 toa mi c mt toa trt ng ry, vy m lo ti ni tng b ung th trong bao t th chng phi l{ in ? Khi ti ngh vy, ti thy trc kia ti ngu qu. Tc th ti quyt nh lut trung bnh lo gim ti v t ti nay, ti ht s b ung th trong bao t na. Khi Al. Smith lm Thng c Nu c, ti thy khi ng ng trc s cng kch ca i phng trn trng chnh tr ~ i ph bng cch lp i lp li mi mt cu n{y: Chng ta h~y coi chng nhng con s... hy coi nhng con s. Ri ng a nhng s kin ra. Ln sau bn v ti c lo lng iu chi th cng nn theo phng php khn kho ca ng gi Al. Smith: hy coi con s v xem xt l l - nu c - ca nhng lo lng c vng chi khng. Chnh ng Frderick J. Mahlstedt ni vy khi ng b vi xung huyt. ng k: u th|ng s|u nm 1944, ti nm trong mt l hm gn vnh Omala. Ti trong i tnh bo 999 v chng ti
131
Phn th ba
mi vi th}n min Normadie.2 Ti nhn xung quanh, xem xt li l hm ch nht ca ti v t nh: C v l huyt qu|. Khi nm xung v rn ng th ti c cm tng nh nm trong m. Ti t ngh: C l m ca ta }y. Mi mt gi s|ng, khi phi c oanh tc ca c bay ln trn u v bom bt u di xung, ti s ti ni cht cng. Hai ba m u ti khng h chp mt c mt cht. m th t hay m th nm tinh thn ti ri rc, hoang mang. Ti bit nu khng lm g th s in mt. Ti nh li th t ra ~ nm m ri m ti cn sng, cng nh nhng ngi bn ng i ch c hai bn b thng, nhng khng phi v bom ch, m v mnh n sng cao x trong b i. Th ri, ti quyt nh lm mt vic g c ch cho ht lo, ti bn ct mt mi g dy che l hm khi b mnh bom, n. Ti tng tng khu t mnh mng trn b i ng ri rc, v ti nh khi no bom rt trng l hm nh, s}u ti mi cht c. M ci ri y ch l mt phn mi ng{n. Sau hai m suy ngh nh vy, ti bnh tnh li v ng c, c trong lc bom ch di nh ma na!. B Hi qun Hoa K dng nhng bng thng k v lut qu}n bnh nng cao tinh thn thy qun. Mt cu thng binh k vi ti khi anh v bn b b a xung
Trc khi thi c thun tin tin binh, binh s t {o l vi mnh xung tr|nh n.
2
132
chic tu ch du xng Octane (mt th xng rt d bn la) ai ny u hong hn. H tin nu tu b trng thy li s n v tung h ln ti my xanh. Nhng b Hi qun Hoa K bit r hn h, cho nn a ra nhng con s chc chn chng minh rng 100 tu du b thy li ch c 40 chic chm v trong 40 chic y ch c nm chim chm ngay ni trong mi pht. Nh vy ngha l{ lnh thy c th nhy kp xung bin v phn ri b cht khng ln my. Ti liu y c nng cao tin thn h khng?. }y, anh lnh thy k chuyn kt: Bit lut trung bnh ri, ti ht lo lin. Tinh thn ca thy th cao hn. Chng ti bit cn c nhiu phn may v theo lut trung bnh chng ti rt c c hy vng sng st c. Vy mun dit ni lo trc khi n dit ta, theo quy tc th ba ny: Coi con s. T hi: Theo lut trung bnh, c bao nhiu phn chc chn rng tai nn m mnh ng lo s khng bao gi xy ra. ----------------
133
Phn th ba
134
Chng IX KHNG TRNH C TH NHN I

Hi nh ti ton chi vi v{i a bn trn thng lng1 mt ngi nh b hoang Missouri. Ti leo t trn sn gc xung, t chn ln thnh mt ca s ri nhy xung t. Ngn tay tr bn tri ca ti eo mt chic nhn, v khi nhy, chic nhn mc v{o u mt c}y inh, ngn tay ti t vng ra. Ti hong ln, la ln, chc chn l s cht. Nhng khi vt thng ~ l{nh ti khng cn ngh cht xu g ti bn tay ct mt ngn ca ti ht. ch li g }u?... iu g ~ khng tr|nh c th lo bun lm g? By gi c khi c thng ti khng nh rng bn tay tri ca ti ch cn bn ngn. My nm trc, c ln ln thang my trong mt ngi nh chc tri Nu c, ti thy ngi coi thang ct bn tay tri. Ti hi c bun v ct tay khng, ngi |p: Khng, t khi ti ngh n iu y lm. Ti sng c thn v ch khi no x kim ti mi nh ti.
Thng lng: C|i n dng nh{.
135
Phn th ba
Thit l lng! Gp mt hon cnh no, nu ~ phi nhn n, th ta nhn mt cch d dng, mau mn; chng ta t thay i t|nh tnh thch hp vi hon cnh y ri qun hn n i. Ti nh cu ny khc trn ca mt ngi nh hoang tn ct t th k 15 Amsterdam (H{ Lan): Nh vy , m khng th khc vy c. Bn v{ ti, trn ng i, s gp nhiu tnh th bt mn, khng th thay i. Nhng lc y ta phi la ly mt trong hai ng sau ny: hoc nhn tnh th m{ t thay i cch sng cho thch hp hoc chng c li ri hi sc khe v sau cng mang ly bnh thn kinh. Di }y l{ li khuyn rt minh trit ca mt trong nhng t}m l gia ti ngng m nht, ng William James: Chu thun vi hon cnh i. Bit nhn mt tnh th ~ xy ra l{ bc c bc u thng ni nhng kt qu ca bt k tai ha n{o. B{ Elizabeth Connley ~ kh s mi tm c chn l y. Chnh ng{y m{ nc M c hnh l i thng qu}n ch Bc Phi, ti nhn c mt in tn ca b chin tranh b|o tin a chu ti - m ti thng nht - b coi l mt tch. K , mt in tn khc cho hay n ~ t trn. Ti au n v cng. T trc, ti cho i l rt p. Ti c mt cng vic lm m ti thch: chu cp cho a chu y n nn ngi. Ti thy n thit l mt thanh nin
136
khng trnh c th nhn i
d thng, |ng l{m kiu mu. Tri ~ thng cng ti! ... Ri th bc in tn ti. t nh st di chn ti. Ti thy khng cn l do g sng na. Ti b b cng vic, lt lo vi bn b, ph ht thy cho dng nc chy xui. Ti ha ra chua cht v ut c. Ti sao Tri gi{ c a bt a chu ca ti i? Ti sao mt thanh nin d thng nh vy - c c mt tng lai x|n ln trc mt m li phi cht? Ti khng tin c th th c. Ti ut c qu| n ni mun b vic, b c x s, t giam trong mt ni khc lc v than th. Ti xp dn giy t trn bn, sa son i xa, th thy mt bc th b qun, ca chu vit cho ti khi thn mu ti mt my nm v trc. Trong th ni: B mt, c v chu thy nh vng hn i, nht l{ c. Nhng ch|u chc rng c s nn bun c, nh ch}n l c ~ t tm thy. Chu khng bao gi qun c c|i ch}n l p y m{ c ~ dy chu. D chn tri gc b, ngn sng c|ch ni, ch|u cng ghi t}m tc d rng c ~ khuyn ch|u gp bt k nghch cnh n{o cng lun lun mm ci, vui v nhn n nh mt k trng phu vy. Ti c i c li bc th y, thy nh c ch|u ang ng bn cnh, ni vi ti: Ti sao c khng hnh dng nh c ~ khuyn ch|u? C vui sng i, mc k tnh th ra sao th ra, giu ni lng trong mt n ci ri vui v sng.
137
Phn th ba
Ti dng ht c tm lc trong cng vic ca ti. Ti vit th cho nhng ngi lnh kh|c an i h v thn nhn ca h. Ti nhn dy gip bui ti trong mt lp thanh nin, tm ra c nhng ni vui mi, l{m quen c vi c vi nhng ngi bn mi. By gi nh li, ti cng ngc nhin v s thay i gn nh kh tin . Ti khng cn than th v c|i d v~ng ~ thit cht ri na. Ti vui v sng mi ngy, y nh li ch|u khuyn v{ ti ~ cam nhn ly s phn, khng chng li i ti. i ti by gi y hn lc n{o ht. B Elizabeth Connley Portland ~ hc c mt iu m{ chng ta trc sau g cng phi hc l: s phn ~ khng tr|nh c th hy nhn v hp tc vi n i: Nh vy v{ khng th n{o kh|c c. Bi hc y kh thit. C nhng vn vng trn ngai v{ng cng cn phi bit t ch mi theo c ng. Anh ho{ng George V cho ng khun c}u n{y ri treo trn tng trong th vin ca ng{i cung in Buckingham: Xin ai h~y khuyn ti ng i ng trng trn tri hoc bt bnh v mt tnh th khng sao cu v~n c na. Schopenhauer cng ngh nh vy trong c}u n{y: Trn ng i, hnh l quan trng nht phi mang theo l lng nhn nhc. Chc l hon cnh t n khng th l{m cho ta sung sng hay au kh. Chnh ci cch ta phn ng li vi n lm cho ta kh hay vui. Gi Su ni: Thin ng trong lng
138
ta. Trong lng ta c Thin ng m{ cng c a ngc l th . Nu cn, chng ta c th chu ni v thng c tt c nhng tai ha v thm kch v chng ta c nhng nng lc tim tng mnh l thng m bit dng ti, ta s thng c mi nghch cnh. Chng ta mnh hn chng ta tng. ng Both Tarkington lun lun ni: Tai ho g tri t bt ti chu, ti cng chu c ht, ch tr mt tt ui thi. Khng bao gi ti chu cnh y. Nhng mt ngy kia, khi ti lc tun, ng ng xung tm thm trn sn nh th... sao mu m, le th ny? ng khng cn trng r hnh thu trn thm na. Li hi mt b|c s chuyn mun tr mt, ng mi hay ci s tht au n ny: ng sp ui. Mt con mt ~ gn m hn ri, cn mt kia cng s m lun. iu m ng s nht ~ xy ra! ng Tarkington phn ng li cch no khi ng b tai nn gh gm nht y? ng c ngh nh vy khng? Ti s ri. Ti lc tn s ri }y. Khng. ng ngc nhin thy mnh rt vui v, cn c c tro phng na l khc. ng bc bi v nhng m m m n i qua con ngi ng, lm ng ht cn trng r, nhng khi c|i m ln nht va qua khi, ng ni: A! ng ni li ti. S|ng nay p tri, ng ni i do chi }u vy?.
139
Phn th ba
Vn mng lm sao m thng ni mt tm hn nh th? Khi ~ ho{n to{n ui, ng ni: Ti thy rng ti chu c cnh ui nh nhng ngi khc chu c nhng tai nn ca h. Ti tin chc nu c ng quan ca ti mang tt, ha ra v dng na th ti vn c th sng vi tinh thn, v chng ta trng bng tinh thn, sng bng tinh thn. Trong mt nm, ng cho y s m mt mng 12 ln, hy vng s khi bnh. C|c y s u dng thuc t m khng ln no ng phn khng rn la. ng bit khng sao trnh c cho nn ch c c|ch trnh bt au kh l vui lng nhn ly ht. Ti nh{ thng, ng khng chu nm trong phng ring m xin nm trong mt phng chung c gn nhng ngi au kh khc. ng rn nng cao tinh thn h, v sp b m mt, ng bit trc s au n lm, nhng ng r|n nh rng ng h~y cn sung sng nhiu. ng ni: Thit k diu! Khoa hc ngy nay tinh vi ti ni m c phn t nh l con mt! Thit k diu!. Ngi thng, nu ui v{ b m mt 12 ln th chc l s m gy m nh ma di, cn ng Tarkingtom th ni B}y gi c i ni au n y c ni vui hn ti cng khng i. Ti sao vy? V n ~ dy cho ng bit an phn, cho bit rng sc ng chu c nhng cnh au n nht i, n ~ cho ng thy li ny ca thi s John Milton l{ ch l: ui khng phi l kh, khng chu c cnh ui mi l kh.
140
B{ Margaret Fuller, ngi bnh vc n quyn ni danh nht Anh, mt ln dng c}u n{y l{m ch}m ngn: Ci i ra sao, ti nhn lm vy!. ng gi{ quu qu Thomas Carlyle nghe c}u , lin ni ma: Th tt nhin m y phi {nh vy! Phi, bn v{ ti, chng ta cng phi nhn s phn ca ta vy ch sao! Nu chng ta, rn r giy gia, sinh ra chua ch|t, th cng khng thay i c tnh cm m ch l{m thay i c tnh tnh, c th ta thi. Ti ni vy v ti ~ c kinh nghim. C ln ti khng chu nhn mt tnh th m ti khng sao tr|nh c. Ti ni in, chng c li, sinh ra mt ng, khin i ti thnh cnh a ngc. Thnh th ti t mua thm nhng ni bt mn. Rt cc, sau mt nm t giy v tm thn, ti phi nhn ci tnh th m ngay t lc u ti ~ khng c c|ch n{o ci thin c. Sao ti khng noi gng ng gi{ Walt Whitman m thn nhin nh lo{i c}y, lo{i th trc nhng cnh ti tm, i lnh, dng t? Hi n, ti nui b trong 12 nm tri. Khng khi no ti thy con b ci ni nng ln v nng dai lm chy c hoc v tri lnh qu| v{ ma |, hoc v con b c bn trm nm ca n o b mt con b ci khc. Loi vt thn nhin trc cnh ti tm, dng t v tht tnh; v vy chng khng bao gi au thn kinh hoc b v ung, cng khng bao gi ha in ht.
141
Phn th ba
Nh th c phi l ti khuyn bn ci u m chu ht nhng nghch cnh trn ng i khng? Khng bao gi ti c my may . Nh vy l theo thuyt nh mng ri. H cn hy vng vn cu c tnh th th cn phi tranh u! Nhng khi bit r rng chng li cng v ch, s ~ vy, khng sao thay i c th xin bn thng b thn kinh ca bn m{ ng quay cung, ng trc ng sau, than tic nhng tnh th p tt hn na. ng khoa trng Hawkers trng i hc Columbia ni vi ti ng ly bi ca Ngng m sau ny lm chm ngn. Tri sinh mi bnh i C phng cha c, khng thi v phng C phng hy rn tm phng, V phng th chu, lo lng lm chi. tm ti liu cun ny, ti phng vn nhiu nh doanh nghip ln nht M. Ti ngc nhin thy h hp tc vi nhng tnh th khng th tr|nh c v{ i h tuyt nhin khng c u t g ht. Nu khng sng nh vy th mt c qu, h chu sao ni. Ti k ra }y v{i th d: ng J. C. Penney, ngi sng lp ra tim tp ha Penney c chi nhnh trong khp nc ni: D c b ph sn cho ti khng cn mt ng na, ti cng khng lo bun, v ti bit rng lo bun khng ch g c. Ht sc l{m c ti }u th l{m, cn kt qu, ph cho vn mng.
142
ng Henry Ford cng ngh tng t: Khi ti khng iu khin c bin c th mc cho bin c n t iu khin ly. Khi ti hi ng K. T. Keller, hi trng nghip o{n Chrysler rng lm cch no m khi u t, ng |p: Gp mt tnh th kh khn, nu c cch ci thin c th ti ci thin. Nu khng c cch no th ti khng thm ngh n n na, qun n i. Khng bao gi ti lo lng v tng lai v ti hiu khng mt ai c th tng tng tng lai s ra sao c. C nhng ng lc nh hng n tng lai ca ta m ta khng hiu c ng lc ra sao v{ sc g a y n. Vy th lo ngh v tng lai l{m g?. Nu bn khen ng K. T. Kaller l mt nh doanh nghip khn kho ~ t kim ra c trit l ca pitte dy cho dn La M 19 th k trc: Ch c mt c|ch tm c hnh phc l{ ng lo ngh v nhng iu ngoi lc ca ta!. B Sarah Bernhard cho ta mt chng c c gi tr rng {n b{ cng bit hp tc vi nhng tnh th khng th tr|nh c. Sut 50 nm, b{ nh mt b hong trn kch trng nm Ch}u, cha c c {o n{o c ngi ta mn nh b{. Nhng n nm 71 tui th b ngho kh - khng cn ng no ht. Th ri gia khi tht th , lng y ca b{ l{ gi|o s Pozzi Paris li biu b{ ca mt chn, v trong khi vt i T}y dng, gp mt cn ging, b{ t trn boong tu v b thng nng chn. Chng vim
143
Phn th ba
tnh mch bo pht, chn b tp li, au n v cng, n ni y s phi quyt nh ca b. Bit tnh b{ nng nh la, y s ngi khng cho b hay quyt nh y, s s lm b pht chng ng kinh. Nhng ng ta ~ lm. Khi hay quyt nh y, b Sarah ng lng y mt hi ri bnh tnh ni: Nu phi ca th ng c ca. S mng ~ bt vy. Trong khi b nm trn xe ngi ta y li phng m, ngi con trai ca b{ ng bn khc lc. B vui v vy li v bo: Con i nh. M| s tr li. Trn ng ti phng m, b{ c li mt mn kch b{ ~ din. C k hi c phi b{ l{ nh vy hng h|i ln khng th b{ |p: Khng, ti ct cho c|c b|c s v{ c|c c u vng lng tin. Thn kinh h ng b kch thch d. Chn lnh ri, b{ i vng khp th gii, lm cho cng chng say m thm by nm na. Elise Mac Cormick trong b{i ng nguyt san Reader's Digest vit: Nu ta chu nhn mt tnh th khng trnh c th nng lc ca ta c thong th v gip ta to c mt i sng phong ph hn. Khng ai c kh lc v ngh lc va chng c vi mt tnh th khng tr|nh c, va to mt i sng mi }u. Phi la mt trong hai h{nh ng y, hoc l ci u chu nhng cn b~o t|p tt c trong i, hoc chng li vi n ri cht.
144
Chnh ti ~ c mc ch cnh cht y trong tri ca ti Missouri. Ti ti trng vi chc gc cy. Mi u chng mc rt mau. Ri mt trn bo tuyt o ti, tuyt ng nng trn mi cnh, mi nh|nh. |ng l uyn chuyn tru xung di sc nng th nhng cy y li hin ngang ng thng chng c li, ti ni tuyt nng qu, cnh phi gy, thn phi nt - ri ti phi n b ht i. Nhng cy trong rng phng Bc khn hn. Ti ~ i qua hng my trm c}y s rng bn ma xanh tt Canada m{ ti cha thy mt cy no b tuyt nng lm gy ht. Nhng c}y quanh nm ti y bit un thn, c{nh di sc nng, bit ci o hp tc vi nhng tnh th khng trnh c. Cc ng thy v Nht dy c|c mn phi mm mi nh cy liu, ng cng ci nh cy tng. Bn c bit ti sao nhng v xe hn ln trn ng m chu c ci ti tnh: no c v{o ng, n{o ln nhn khng? Mi u cc nh ch to nhng v xe cng rn. Nhng chng bao lu v xe tan tnh ra tng mnh. Ri h mi ch ra nhng v xe mm hn lm cho s ng chm trn ng du, nh i v{ nhng v n{y chu ng c. Trn ng i khp khnh, bn v ti nu ta hc cch lm cho nhng s ng chm du bt i, th cuc hnh trnh ca ta cng d{i hn v{ m m, sung sng hn.
145
Phn th ba
Nu khng theo cch y m c chng li vi nhng s kh khn trong i, chng ta s ra sao? Nu khng chu mm mi nh c}y liu m{ c nht nh cng ci nh c}y tng chng ta s ra sao? D bit lm. Chng ta s gy ra nhng xung t bt tn trong thm tm ta, chng ta s lo lng, kh s, cu knh v b bnh thn kinh. Hn na, nu chng ta ti mc ph nhn s thc au n v li v mt th gii o mng do ta tng tng, th ta mt thng bng ri. Trong chin tranh va qua, hng triu binh s kinh hong ~ phi la mt trong hai ng ny: chu nhn mt tnh th khng thay i c hay l{ u t ri cht. Nh trng hp ca William H. Casselins. Cu chuyn ng k li di }y trong mt lp ging ca ti Nu c, ~ c ban gim kho ca trng chm thng: t l}u sau khi sung v{o i canh phng b bin, ti b a ti mt ni nguy him nht trn b i T}y dng. Lnh trn bt ti coi vic vn ti nhng cht n. Bn th tng tng xem. Ti, mt thng bn bnh bch quy m coi vic vn ti cc cht n! Ch ngh ti s phi ng gia hng ngn tn thuc n T.N.T cng lm cho mt anh bn bnh lnh xng sng ri. Ngi ta dy vic ti trong c hai ngy, m nhng iu ch bo li cng lm cho ti s hn na. Khng bao gi ti qun c hm ti bt u nhn vic. Tri u m v lnh lo. Ti nhn c lnh gia tri, trn p | ti b bin Bayonne. Lnh
146
rng ti phi coi mt bn nm ngi khing cht n vo khoang th nm trong chic tu ca chng ti. Bn lng d{i vai rng, nhng khng bit cht g v cc cht n ht. Th m h phi vn nhng thng cha mt tn thuc n T.N.T. By nhiu cht n l{m vng chic tu c k ca chng ti ln ti my xanh. H dng hai si dy cp a thng xung tu. Ti lun lun lm bm: Nu mt trong hai si d}y tut hay t...! Tri! Lc ti mi s lm sao! Ti run ln. Ming ti kh, chn ti qu, tim ti p thnh thnh. Nhng ti khng trn }u c ht. Trn tc l{ {o ng, l{ nhc nh cho ti v cha m ti, l b x bn na. Cho nn ti khng dm trn. Ti phi li. Mt ti khng ri nhng ngi phu, thy h khing nhng thng cht n mt cch h hng m lnh xng sng. Ch v mt cht l chic tu ny s n tung ln. Sau hn mt gi kinh hi, ti mi bt u suy ngh mt cht. Ti t nh: C cho l chic tu ny s n tung ln th ~ l{m sao? Ta s cht tc tc, c hay trc g }u? Cht c|ch gin d qu, , cn hn l{ cht v ni ung nhiu. Thi ng in na, i ai m khi cht? Ta ~ phi lm cng vic , khng th b bn. Vy sao khng r|n thch n i. Ti t nh nh vy hng gi,v bt u thy d chu. Sau cng ti bt ti nhn mt tnh th khng th hay i c v nh vy ti thng ni u t v{ s st.
147
Phn th ba
Ti ghi tm tc d bi hc y. By gi, mi ln lo ngh v mt iu g khng sao thay i c, ti nhn vai ni: Qun n i. V{ ti thy phng ph|p y cng hiu. Ngoi ci cht trn thnh gi ca c Cha Gi Su, ci cht ni danh nht trong lch s nhn loi l ci cht ca Socrate. My ng{n nm sau, lo{i ngi vn cn c v thch on vn bt h ca Platon t ci cht - on vn y l mt on p nht, cm ng nht trong vn hc t xa ti nay. C vi k Athnes ghen ght hin trit Socrate, vu oan cho ng v ng b x t. Ngi gi ngc vn qu mn ng, khi a cho ng chn thuc c, y ni: S th ~ vy, xin ng rn vui v coi thng n i. Socrate theo li. ng nhn thng vo ci cht bnh tnh, nhn nhc, l{m ng ti qu thn. R|n vui v coi thng mt tnh th phi ti. Li tht ra 399 nm trc Gi Su gi|ng sinh, nhng ng{y nay c|i th gii gi ci, u t ca bn ta cn nh li li y hn bao gi ht Rn vui v coi thng mt tnh th phi ti. Trong 8 nm va ri, ti ~ c ht nhng s|ch, b|o c, mi m ti c th kim c bn v vn dit u t....Bn mun bit mt li khuyn ngn, hay nht m ti ~ chn c trong ht thy nhng sch v bo ch y khng? Th }y, li khuyn tm tt trong my hng sau ny rt |ng d|n ln tm knh ca mi phng tm mi khi ra bi bm, m hi trn mt, chng ta cng ra lun nhng u t trong c na. Xin ni r l{ li cu
148
nguyn vit ra bi Reinhald Niebur, mt gi|o s v o Thin Cha thc h{nh: Xin Cha ban cho ti mt tm hn bnh tnh cam nhn nhng tnh th khng th thay i c, mt lng can m thay i nhng tnh th c th thay i c v mt tinh thn sng sut bit phn bit tnh th no thay i c, tnh th no khng th thay i c. Vy mun dit u t bn nn theo quy tc th t n{y: Hp tc vi nhng tnh th khng trnh c. -----------------
149
Phn th ba
150
Chng X TP LO LI
Bn c mun bit cch kim tin th trng chng kho|n khng? C ? Th c triu ngi kh|c cng mun nh bn v nu ti ch c cch y, cun sch ny s bn vi mt gi| phi thng. Nhng ti c th cho bn bit mt mnh li rt k diu m nhiu ngi u c thng dng c kt qu. Xin bn h~y c cu chuyn di }y do ng Charles Robert, mt nh c vn ti chnh k li: Ti qu qu|n Texas, n Nu c vi 20.000 M kim ca cc bn giao cho u c chng kho|n. Ti tng mnh ~ bit ht c|c m|nh khe v{ u c th s li, vy m ri l, khng cn mt xu. Thit ra ti cng c li trong mt vi v, nhng rt cc vn l thua thit. Nu l tin ca th ti khng cn, nhng tai ha l tin ca cc bn, mc du s tin i vi h khng l bao. V th ti ngi khng mun gp mt anh em, nhng l lng thay, h chng nhng khng phin h g ti ht, li cn nh mc mt th bnh lc quan bt tr na, vn tip tc xut vn cho ti.
151
Phn th ba
Ti ~ chi li sp nga mt l{ c ht, hai l thua tn vi s ch trng vn mng ca mnh v tin nhng li mch bo ca k kh|c. Nh ng H. T. Phillips ni, ti ~ u c bng tai, ai ni l{m sao tin ngay l{m vy. Ti bt u suy ngh v li lm ca ti v quyt nh trc khi u cm, s rn tm ra b quyt ca ngh y. V ti lm quen vi ng Burton S.Castles, mt trong nhng nh{ u c ~ th{nh cng nht t trc ti gi. Ti tin c th hc ng ta c nhiu iu hay v ng ta ni danh l th{nh cng nm n{y qua nm kh|c. Th{nh cng lin tip nh vy, n{o }u phi chuyn ri may!. ng y hi vi cu v nhng v u c trc ca ti v dy ti mt thut m ti tin rng quan trng nht trong ngh u c. ng ni: Mi khi mua mt chng khon vn t n{o ti cng quyt nh tp s l li. V d ti mua mt chng khon gi 50 M kim, th ti tp l khi gi n h ti 45 m kim; ngha l khi gi bn chng kho|n st xung di gi mua 5 M kim th ti bn lin, hn ch s l, khng chu thit qu 5 m kim. ng thy gi{ tip: Trong nhng cng vic mua bn u tin, kho t vn mt cch thng minh, bn li trung bnh 10, 25 c khi 50 M kim na. Vy nu hn ch s l l 5 M kim, th c th li kh lm v trong 12 ln ch c nm ln b l.
152
Tp lo li
Ti theo quy tc lin v lun t by li ngay. Quy tc y ~ gip c|c bn xut vn v{ ti, l c ngn M kim. t lu sau, ti nhn thy rng quy tc tp l c th p dng vo nhiu vic khc, ngoi vic u c. Ti bn bt u tp lo mi khi gp iu g u phin bt mn. Kt qu rt thn hiu. Chng hn, ti thng n tra vi mt anh bn t khi ti ng gi. Trc kia nhiu phen ti mt th gi i anh ta ti na ba. Sau cng ti tp i. Ti ni: Anh Bill ny, ti ch i anh mi pht thi, ri th tp. Nu anh ti tr qu| mi pht th li hn n chung b{n ca chng ta s qung xung bin. Ngha l{ ti dng a!. Tri hi! Phi chi trc kia ti c lng tri tp tnh nng ny, tnh d gin d, tnh hay t bo cha, hay hi hn v tt c nhng kch thch v cm xc v tinh thn! Ti sao ti ngu la, khng nhn thc nhng tnh th c hi cho s bnh tnh ca tm hn m t nh rng N{y Dale Carnegie, tnh th ny ch |ng l{m cho anh lo }u n th l{ cng; thi y, ht ri y, ng lo thm na, nghe cha? Ti sao ti ~ khng h{nh ng nh vy? Nhng ti cng phi nhn, t nht l mt ln, ti ~ c cht lng tri. Ln - mt ln quan trng lm, mt cn khng hong trong i ti - ti thy nhng cn m mng,
153
Phn th ba
d nh v tng lai v{ nhng vic lm trong nhiu nm ca ti tan ra nh m}y khi. Vic xy ra nh vy: Hi 30 tui, ti quyt chuyn vit tiu thuyt. Ti sp thnh mt Frank Norris hoc Jack London hoc Thomas Hardy th nh. Ti hng h|i ti ni qua Chu u hai nm. Ti ti sng d dng vi vi M kim mi thng, v sau chin tranh th nht, }y c s lm pht giy bc. Trong hai nm y, ti vit mt kit t|c nhan l Blizzard (Dng tuyt), nhan y hp qu v bn tho c cc nh xut bn tip mt cch lnh lng khng khc chi nhng cn dng tuyt thi trn c|ch ng Dakota c. Khi nh xut bn ni thng vo mt ti rng cun y l{ b, rng ti khng ti, khng khiu v tiu thuyt, th tim ti mun ngng p. Ti quay gt ra, nh k mt hn. C ai p mnh v{o u ti cng khng l{m cho ti cho|ng v|ng hn. Ti m, rng ri. Ti thy ti ng ng ng~ t ng i v ti phi la ly mt quyt nh quan trng. Lm g by gi? i ng n{o }y? Ti m mn hng tun nh vy. Nh li lc y cha c ai khuyn tp ni lo li, nhng ti ~ h{nh ng ng nh vy. Ti cho hai nm kh nhc vit tiu thuyt c ci gi tr va phi ca n, ci gi tr ca mt th nghim cao thng, c vy thi. Ri ti b khng ngh ti na. Ti tr li cng vic l t chc v dy nhng lp cho ngi ln. Lc no rnh th vit tiu s cc danh nhn hoc nhng loi sch thit thc nh cun bn ng c }y.
154
Tp lo li
By gi, ngh li, ti c thy sung sng ~ quyt nh nh vy khng? Sung sng m{ thi ? Ti cn thy mun nhy ma in cung ln na ch? Ti c th thit th ni rng khng bao gi ti ph thi gi tic v than th rng sao mnh khng phi l mt Thomas Hardy th nh. Mt m, c|ch }y mt th k, khi c ku trong rng bn b h Walden, ng Henry Thoreau chm cy bt lng ngng v bnh mc t tay ch ly v chp vo nht k: Mun bit gi tr ca mt vt l bao nhiu th c xt xem by gi hoc sau ny phi em bao nhiu i sng i ly vt y. Ni mt cch khc: Lo lng v mt vic g hi i sng ta, tc l{ |nh gi| vic t qu|, c kh|c g in khng? Chnh Gilbert v Sullivan in nh vy. H bit son nhng iu nhc v li ca vui v m h khng bit cht g v cch gy hnh phc cho i h. H ~ son my bn ca nh nh{ng du dng nht l{m vui cho ngi i nh bn: Patience, Pinafore, The Mikado. Nhng h khng t ch c. H u c i h ch v ci gi tin mt tm thm. Sullivan mua mt tm thm rp ht ca hai ngi mi lp. Gilbert thy t tin qu, ni xung ln. Th ri h kin nhau v cho ti cht khng thm ni vi nhau na li. Khi Sullivan ~ son xong iu nhc cho mt tc phm mi th t chp li gi cho Gilbert; v khi Gilbert
155
Phn th ba
vit ri li ca cng chp li gi cho Sullivan. C ln h phi ra sn khu cng mt lc th mi ngi ng mt u, ngi quay mt ra pha n{y cho khn gi, ngi ng ra ph|i kia khi trng thy mt nhau. H khng bit tp ni gin ca h li, nh Lincoln. Mt ln, trong trn Nam Bc chin tranh, khi nghe bn thn t o nhng k th cay c nht ca mnh, ng ni: C|c anh cn gin dai hn ti na. C l ti d lm lnh qu|, nhng khng bao gi ti ngh rng gin nhau l c li. Chng ta }u c th gi gy ln sut na i ngi. Nu c ngi no thi khng kch ti na th ti qun hn chuyn c i lin. Ti c g mt b c ca ti - b Edith - cng d qun gin nh Lincoln nh! B v ng chng tn l Frank sng ti mt khu tri ~ cm c ri. Chung quanh l{ t cn v hm h m{ trong nh{ th x n{o cng y nhng con gin. Hai ng b lm vic cc nhc v cht bp tng xu. Nhng b{ mun sm m{n v{ t trang hong khc cho nh ca c sng sa nn ~ i mua chu nhng mn y tim tp ha Dan Eversole. ng thy b cng n th sinh lo lng. V li, cng nh c|c ch tri khc, c tnh rt ght s mua chu, ng ngm bo Dan Eversole ng bn chu cho b na. Khi hay tin, b ni gin ng ng - v{ 50 nm sau, b{ vn cha ngui. Ti nghe b k li chuyn y c chc ln ri. Ln cui cng gp ti, b{ ~ 70 tui. Tha vi b{: Tha c, dng
156
Tp lo li
lm mt mt c nh vy, qu l{ dng c li; nhng th{nh t}m xt, ~ gn na th k m c vn cu nhu v chuyn ho{i, th c cn v l hn dng lm na. Nhng li khuyn ca ti nh nc l| khoai. B{ ~ mt hn bnh tnh trong t}m hn v{ nh th l tr gi rt t ni on gin p hoi trong lng vy. Benjamin Fraklin hi by tui, l lm mt vic m 70 nm sau ng cn nh ti. Thu y ng m mt chic ci (tu-hut), m ti ni, chng hi gi chi ht, ~ dc ro tin trong ti ra mua. By chc nm sau, ng vit th cho bn: Ri ti v nh, va i, va thi, thch ch lm. Nhng c|c anh ch ti thy tr h qu, ch giu ti, khin ti xu h qu|, a ln khc. V sau, khi Franklin ~ ni danh khp hon cu, l{m i s Php, ng cn nh rng ni bun v mua h mnh hn ni vui c chic ci, v{ trc khi lm vic g, ng cng t nh: Coi chng ko h nh mua ci, nh!. Nhng ngh k bi hc cn rt r. ng ni: Khi ln ln, suy xt nhng h{nh ng ca ngi i, ti tng c rt nhiu ngi ln hn ~ mua h chic ci. Tm li, ti nhn thy rng h mua chuc hu ht nhng ni kh s ca h v ~ nh sai nhng vt trn i v{ ~ mua h nhng chic ci. Gilbert v Sullivan ~ mua h chic ci ca mnh. B c Edith cng vy. Theo b Bch khoa t in ca Anh, th
157
Phn th ba
ng Lon Tolstoi trong 20 nm cui i c l l{ ngi c ngng m nht th gii. Trong hai chc nm y t 1890 ti 1910, khng lc no ngt ngi n nh ngnh tn h{nh hng t Thnh - c ng dung nhan, nghe ting ni, hoc r vt o ca ng. Mi li ng tht, c ngi ta chp lin vo s tay, gn nh li thin khi vy. Nhng v i sng, i sng hng ngy ca ng, th Tolstoi 70 tui khng khn hn Franklin hi 7 tui cht no. Ti xin ging bn nghe.ng ci mt c gi m ng yu lm, tn l Thietra. i sng chung ca cp v chng sung sng qu| n ni ng b{ thng qu gi cu tri cho c sng hoi cnh thn tin y. Nhng tnh b{ c ghen. B{ thng n mc gi ngi nh qu, m d thm c ch ca ng c khi ng i chi trong rng. Ri th dng t gh gm ni ln. B{ ln ln trn s{n, a mt ve nha phin ln mi v da t t khin con ci hong s, np vo gc phng m la ht. Cn ng th l{m g? Ta ng tr|ch ng, ng p chn p a khng phi l v c. Nhng cn l{m t hn vy na kia. ng chp nhng chuyn v{o nht k trt c li ln u b{! c|i ci ca ng ! ng nht nh kim cch t cho hu th bit rng khng phi ng m l do b c li. V{ b{ l{m g |p li? Tt nhin b{ ~ xe phng ht ri cng vit nht k mt st ng. B cn vit mt
158
Tp lo li
tiu thuyt nhan l: Li ti ai? Trong b{ t ng nh mt con qu cn b{ th nh mt ngi chu cc hnh vy. Ri tn bi kch kt cc ra sao? Ti sao hai ng b nht nh bin gia nh ca mnh thnh mt nh{ thng in nh ng ~ ni? ~ {nh c nhiu nguyn nhn lm, nhng nguyn nh}n chnh l{ c hai ng b{ u nhit tm mun lm cho chng ta, bn v ti cm ng. Phi, chng ta l{ {n hu sinh m ng b lo u v li bnh phm khen che ca hu th lm. Nhng bn c my may quan tm v s ng b c li khng? Khng. Chng ta u lo n chuyn ring ca chng ta, c th gi }u ph vo chuyn gia nh Tolstoi. Cp v chng khn kh y ~ tr mc chic ci ca h bit bao! Nm chc nm sng trong cnh a ngc - ch v khng mt ngi no c lng tri ni Tp li i, hoc c sng sut nhn gi tr ca mi s, m rng: Thi chng ta tp chuyn ngay b}y gi nh. Chng ta ph i chng ta qu|. Thi i, ~ ko d{i qu| ri. Ti thnh thc tin rng c mt tr sng sut bit nhn chn gi tr ca mi s vt l nm c b quyt mu nhim nht cho tm hn ho{n to{n bnh tnh. V ti cng tin rng c th dp c tc th 50% nhng u phin trong lng nu chng ta lp c mt th kim bn v ring cho chng ta, mt th kim bn v |nh gi| xem mi s vt quan trng ti bc n{o i vi i sng.
159
Phn th ba
Vy mun dit u phin trc khi n dit bn th bn hy theo nguyn tc th nm n{y: Mi khi sp ph i sng ca bn vo nhng u phin th xin bn hy ngng li v t hi ba c}u di }y: 1.iu m{ ta ng lo lng c ch}n gi| tr g i vi ta? 2.Ti lc no ta phi tp u phin li v qun ht i? 3.Ta s tr c|i ci ti ng gi| n{o mi thi. Ta ~ tr h cha?
160
Chng XI NG MT CNG CA VN MT CA
Khi vit cu ny, ng qua ca s, ti thy trong vn ti, c nhng vt chn ca con qui vt sng trong khuyt s thi i, in v{o | v{ dip thch. Ti ~ mua nhng vt ch}n ti vin Bo tng Peabody ca i hc ng Yale v ti cn gi bc th ca vin bo qun, cam oan nhng vt ch}n c t 180 triu nm nay. D mt ngi Mng C ngu di nht chc cng khng c tng mun i ngc li 180 triu nm ca thi gian l{m thay i nhng vt ch}n . M{ v d ngi c ngh nh vy, th xt cho cng, cng khng in r hn nhng k bt rt kh s v l khng i ngc c thi gian thay i mt vic mi xy ra chng 180 giy ng h. Th m rt nhiu ngi thng kh s v l y. Chc chn chng ta ch c th h{nh ng sa i kt qu ca mt s kin ~ xy ra t 180 gi}y ng h trc, nhng chng ta khng c c|ch g thay i c mt s ~ xy ra ri. C mt c|ch c nht i li dng d v~ng l{ ta ph}n tch mt c|ch im tnh nhng li lm ~ trt phm, lm
161
Phn th ba
bi hc nh i ri qun hn nhng li i, ng cho n dy v ta na. Ti bit s hp l, nhng chnh ti ~ bao gi c can m v{ lng tri x s nh vy cha? Mun r li cu hi ny, xin bn nghe cu chuyn ~ xy ra cho ti c|ch }y nhiu nm. Ti ~ dng 30 vn M kim lm vn m chng thu c mt xu nh li. u ui th ny: Ti gy mt t chc v i, chuyn mn dy hc nhng ngi ~ trng thnh. Ni tnh ln u c mt chi nh|nh v{ ~ khng tic tin qung co. Ti bn dy hc n ni khng c thi gian v cng khng c c mun kim so|t phng din ti chnh ca cng cuc kinh doanh . Ti kh di n ni khng thy r ti rt cn mt vin gi|m c gio hot coi chng nhng con s chi. Rt cuc, mt nm sau ti mi nhn thy mt s thc hin nhin, ri ct hng v phn ut. Ti thy rng tuy con s thu khng l, m{ khng c c mt s li nh nht. Thy vy |ng l phi lm hai vic: Vic th nht l{ c lng tri bt chc nh Bo hc da en, George Washington Carver, khi ng ny mt mn tin dnh dm trong c mt i l bn vn M kim vo dp nh ngn hng m ng gi tin b v n. Khi c ngi hi ng ~ bit b ph sn cha, ng tr li: V}ng, ti c
162
ng mt cng ca vn mt ca
nghe ni nh vy v{ tip tc dy hc nh thng. ng ~ trit xo b s thua l trong tr nh n ni khng bao gi nhc ti na. Vic th hai |ng l phi lm, l phn tch nhng nguyn nhn do tht bi rt ra mt bi hc l}u d{i. Nhng th tht cng bn, c hai vic ct yu kia, ti khng lm vic no. Nhng th tht cng bn, hai vic ct yu kia, ti khng lm vic no. Tri li, ti t giy v kh s. Sau h{ng th|ng, lc n{o cng nh ngi mt hn, ng khng c, ngi rc i. |ng l ci di trc em li khn sau th ti li c cm c ti din ci ngu. Ti ngng m cng nhn s ngu ngc , nhng t lu kinh nghim dy ti rng: Dy khn hai mi ngi d hn s thc hnh nhng iu khn chnh mnh ~ dy. Ti rt tic khng nhn c ci may theo hc ng Brandwine ti i hc ng George Washington Nu c. Mt ngi ~ c c|i may l{ ng Saunders, ng ti nh s 939, i l Woodycres Bronx, Nu c k li vi ti rng ng Brandwine, hi y chuyn dy v sinh hc, ~ cho ng ta mt bi hc hu ch v cng. ng Saunders k: By gi ti cha y hai mi tui, m ~ lo s th. Bi lm c lm li ch no l ti ngm ngm gi{y v ti cho n kh s. Gp mt k thi, ti thc th}u m cn mng tay, s mnh s rt. Ti sng
163
Phn th ba
suy ngh nhng vic ~ l{m; m hi tic ~ l{m by; n o n nhng c}u ~ ni t trch mnh sao chng ni th ny, th n, c hn khng? Th ri mt bui sng, lp chng ti tu ti phng th nghim ban Thc vt hc v thy trn b{n, trc mt ng gio Brandwine c l l mt chai sa. Chng ti ngi xung v t hi khng bit chai sa kia c lin lc g vi bi hc v sinh ba . Bng nhin, ng Brandwine ng pht dy, gt chai sa cho ri mnh vo chu s ra tay m la ln ln rng: ng c than tic ch sa .1 on ng bo chng ti li gn v{ ni: Ng cho k, v ti nh ci bi hc ny sut i. Ch sa ny chy mt ht v cc tr c th thy n ang chui ra ng mng; b}y gi cc tr c dn vt v bc tc cng khng th no thu li c mt git. Suy ngh mt cht, cn thn mt cht th c l ch sa n{y ~ khng mt. By gi tr gi qu ri v ta ch cn c th qun pht n i v{ bt u lm vic kh|c. ng Saunders thm rng: S chng minh nh , nay ti cn nh nh in, trong khi ti ~ qun hn nhng bi hnh hc v La tinh m ti tng ~ thuc lu. Tht ra, trong i sng thc t, n c ch nhiu hn bt c mn n{o ti ~ hc trong bn nm ti i hc ng. N dy ti rn ng c l{m sa, nu c th c; nhng khi n ~ loe lot xung cng th qun pht n i cho ri chuyn.
1
Mt c}u phng ngn rt thng dng ca ngi Anh.
164
c ti }y, chc c bn ci khy cho rng ch c mt c}u phng ngn con nt cng bit, vic g phi lm ln chuyn nh th. Ti cng bit thin h nhm tai v cu y, v n u li mi ngi v nhc n n th gn nh v duyn. Ti bit bn ~ nghe c}u y n ngn ln. Nhng ti cng bit thm rng nhng cu v tm thng l{ tinh ty ca c tnh khn ngoan, lch lm c truyn, t ng{n nm trc. N l kt tinh nhng lch duyt ca c nhn loi, cha truyn con ni bit bao nhiu i. Nu bn c th c ht thy nhng sch lun v nhng u t, do nhng bc thng thi nht trong hon cu ~ son, th bn cng khng th kim c mt dng n{o c ch}n ngha s}u xa hn nhng c}u phng ngn thng dng nht nh Cha ti nhng cu ng lo thiu c|ch qua sng hay ng than tic ch sa . Nu ta bit p dng hai c}u phng ngn - hn l{ ngi m{ ci khy - th ta khng cn cn ti cun ny mt cht no. Tht ra, nu ta bit p dng mt s ln nhng c}u phng ngn c k, th i sng ca chng ta gn nh ho{n ho. Nhng, s hiu bit s hon ton v hiu nu ta khng bit h{nh ng ng theo hiu bit ca ta. Mc ch ca cun sch ny khng phi l nhc bn nhng iu bn d bit, m l gip bn thc hnh v mi ln bn c qun, th ~ v{o ch}n bn nhc cho nh, th thi!
165
Phn th ba
T lu ti vn knh phc mt ngi ~ qu| c l ng Fred Fuller Sheld. Lc sinh thi ng c bit ti ph din nhng c mm v{ p n v{o tr n~o ngi ta. ng l ch bt t bo Philadelphia Bulletin v khi din thuyt trc hc sinh mt trng trung hc, ~ hi h: Nhng tr n{o ~ tng thy x g,2 d tay ln. Phn ng u d tay. on, ng li hi: Ai ~ thy x mt ca?. Khng c ai d tay c. ng lin ni: L d nhin, c ai h thy x mt ca bao gi! L{m sao m{ ca, x n c, v n ~ vn nh c|m ri! Qu kh cng vy. Khi c|c tr u t v nhng chuyn ~ qua, hi tic khi ~ mun, y l cc tr em ng mt ca ra m{ ca, x vy. ng Connie Mack, hi thiu thi l mt cu tng c khi, khi ng 81 tui, nghe ti hi c bao gi phin mun v ~ thua mt trn u khng, ng tr li: C ch, ti thng c thi quen . Nhng ti ~ dit c s v thc y t lu ri v ti bnh thn lm. Nc ngun ~ tho|t khi ng bng th cn dng quay gung m|y xay la sao c na? Thit vy, nc chng dng xay la m{ cng chng dng x c}y c. Nhng d sao, ring bn bao gi cng cn c cch xoa nhn nhng np nhn trn mt hoc cha lnh chng v ung bao t ca bn.
Ca c}y.
166
Ti ~ dng cm vi Jack Dempsey3 v chng k cho ti nghe cuc bi trn khi b v s Tunney ot chc v ch th gii. C nhin, l{ mt bt tay vo lng t ph ca chng. Chng k: Gia trn u, ti t nhin cm thy ht thi gian... Ti hip th mi, tuy cha xu, nhng ng ~ khng vng. Mt ti va toc va sng, mt ti gn nhm nghin li. Bng ti thy trng t{i a tay Tunney ln, nhn rng y ~ thng: Ti khng cn v ch na ri! Ti xung {i, v phng thay , di ma lnh4 v r |m khn gi m{ i. C nhiu ngi c nm tay ti chia bun. C ngi mt long lanh vt l. Mt nm sau, ti t|i u vi Tunney. Nhng v ch. Thi oanh lit ca ti qu ~ qua hn. Tht rt kh m nn su ti, nhng ti t nh rng: S ~ xy ra vy, cn than tic ch sa lm qui g! ng nn c quai h{m bt ta o v|n ch. C phi Dempsey t nh nh vy hoi m ht c tm bnh chng? Khng, v sung vy thit cha . Ch{ng ~ thnh cng l v thng thn nhn s tht bi, on qut hn n ra ngoi tr nh v ch ht thng minh v{o tng lai. Chng dit u t b{ng c|ch m i tu gia Jack Dempsey ti khu Broadway5 v nh Hotel Great Northen
V s v ch hon cu hng nng trong nhng nm 1928-1929. V u gia tri. 5 Tnh ln bn M chia lm nhiu khu, mi khu c mt tn, cn ng l th khng c tn m{ |nh du bng s. Khu Broadway v i l s 57 l nhng ni n chi c ting ti kinh thnh Nu c.
3 4
167
Phn th ba
ti ng s 57 hoc treo gii thng ln cho |m v s hu sinh hay l mt i khi cng ln v {i biu din trong t hip. Chng dit u t bng cch cm ci trong nhng cng vic thit thc kin thit tng lai n ni khng cn thi gian m{ ngh ti d v~ng na. Chnh Jack Dempsey ~ ni thm rng: Mi nm va qua ti sung sng hn hi gi chc v ch rt nhiu. Trong khi nghin cu s, tiu s v{ i sng nhng anh hng vng v hin ti, ~ tng chu nhng th thch chua cay, ti thng kinh ngc v cm phc t{i phi thng ca h dit u t v{ l{m li mt cuc i xn ln. Ti c ln ving khm Sing Sing v{ iu lm ti ngc nhin nht l nhn thy nhng k b giam cm ti cng c v sung sng nh bt c ngi trung bnh no c t do. Ti c t ngh vi ng Levis E. Laurs, gi|m c kh|m ng v ng cho ti bit rng nhng trng phm kia lc mi v khm, bao gi cng y on hn v su thm. Nhng sau v{i th|ng, mt phn ln nhng ti nh}n thng minh hn ht ~ xo| hn cn b vn , {nh lng vi nh mng, t p mnh vo khun kh ca nh giam v li dng nhng phng tin nh nht nht c an nhn. ng Warden Laives k cho ti nghe chuyn mt ti nhn, vn c ngh l{m vn, b giam trong khm Sing Sing, m va ht va trng rau, xn bng bn bc tng cao ngt.
168
K ti phm va trng bng va h|t ~ t ra c nhiu lng tri hn nhiu ngi trong bn chng ta. Y bit rng: Ngn tay ca nh mng khi ~ vit ri th bin mt. D bn c khn ngoan n bc n{o cng khng cho ko c nh mng nh xa b h na dng. V ht thy nc mt ca bn cng khng ra c mt ch.6 V, d sao, khng c sc mnh no, oai quyn n{o em li c d v~ng tr v vi bn. Vy chng ta nn nh quy tc th by ny: ng c mt cng ca vn mt ca! ------------------
Nhng hng ch nguyn vn ca Robayal dOmar, chnh ngha nh vy: B{n tay linh ng v nhng du hiu trn ct ri bin mt. Bn la khc cng khng thay i c mt ch. Lng knh tri hoc t{i nng ca bn cng khng thay i c na hng (Li ch thch ca dch gi).
6
169
Phn th ba
170
PHN TH T
BY CCH LUYN TINH THN C THNH THI V HOAN H
171
172
Chng XII MT CU THAY I I BN

My nm trc ngi ta bo ti tr li cu hi ny trn {i ph|t thanh: B{i hc quan trng nht bn ~ hc c l bi hc n{o?. D tr li lm: l{ b{i hc ch cho ti s quan trng ca ngh. Bit bn ngh iu g, ti s o|n c bn ra sao. T tng ta xp t cuc i v quyt nh tng lai ta. Emerson ni: Sut ng{y ta ngh sao th ta c x vy Tt nhin th, khng th kh|c c. By gi ti tin chc chn, khng my may ng vc, rng vn quan trng nht v gn nh l{ c nht m bn v ti phi gii quyt l chn nhng t tng chnh trc. L{m c nh vy chng ta ~ i v{o con ng chnh m gii quyt c ht thy nhng ni kh khn. Marc Aurle, i trit gia v{ Ho{ng ca quc La M, tm tt y trong cu ny mt cu quyt nh c vn mng con ngi: T tng ca ta ra sao th i ca ta nh vy.
173
Phn th t
Phi, nu ta c nhng t tng vui v th i ta sung sng, c nhng t tng hc m th i ta khn kh, c nhng ngh s st th ta s s st. Nu ta ngh ti au m th ta s au m, ngh n iu tht bi th chc chn s tht bi. Cn nu ta c t vi ta vo nhng li than thn trch phn th mi ngi t s trnh ta. Ni th c phi l ti bnh vc mt th|i v t l trc tt c nhng ni kh khn khng? Khng. V chng may, i li khng gin d th }u. Nhng ti mun bnh vc cho mt th|i tch cc, ng tiu cc. Ni mt cch khc, chng ta cn ch n ni kh khn song ng lo lng. Ch vi lo lng khc nhau ra sao? Ti xin ging: Mt ln i ngang qua mt con ng ng nght xe c Nu c, ti phi ti c ng ca ti, nhng ti khng lo. Ch l nhn r tnh hnh kh khn, ri bnh tnh tin ti thng n. Lo lng l quay cung mt cch in khng v{ v ch. Ta c th ch ti nhng vn nghim trng m vn thng ngi tin bc vi mt bng cm chng khuy |o c.1 Ti ~ thy Lowell Thomas c th|i y. Mt ln, ti c ci vinh d hp tc vi Lowel Thomas trnh by nhng phim ti liu v nhng trn gia Allenby v Lawrence trong chin tranh th nht. ng v nhng bn ngi gip vic ~ quay phim phng s v T. E. Lawrence cng i binh Rp ca ng ny v mt phim
1
ni l vn vui v. c on sau s hiu.
174
Mt cu thay i i bn
v qu}n i Allenby xmchim th|nh a (Jrusalem). Bi din vn ca Lowell Thomas ging hai khc phim , u l{: Theo gt Allenby Palestine v Lawrence Rp, c hoan h Lun n v khp th gii. Rp ht Opra ti Lun n ma m ca tr su tun ng c th k chuyn i mo him y v quay phim nh ht Covent Garden. Sau nhng thnh cng rc r ti nhng thnh cng khc trong mt chu du khp hon cu. Ri ng b ra hai nm sa son mt phim phng s v i sng n v Afganistan. Nhng sau mt chui ri ro khng sao t c, iu bt ng ny lin xy ra: ng tr v Lun n, hon ton ph sn. Lc y ti chung vi ng. Chng ti phi n mn r tin trong nhng h{ng cm bnh d}n. Nu nh chng ti khng mn c tin mt ngh s tr danh l Jame Mc. Bey th chc ~ phi nhn i. V{ }y l{ iu quan trng m ti mun k: C trong khi Lowel Thomas n nh Cha Chm v tht vng chua cht, ng ch suy tnh ch khng lo lng. ng bit nu tht vng bp th ng thnh mt ngi v ch, v ch cho c ch n ca ng na. Cho nn mi bui s|ng, trc khi i xin vic, ng mua mt bng cm chng, gi vo khuyt o ri lanh l xung ph Oxford, thng ngi, ngng mt m{ bc. ng ngh ti nhng t tng tch cc, can m v khng chu tht bi bp ng. i vi ng th trong sng i, b qut nng tc l{ c hun luyn. Vy thiu s hun luyn tt khng sao bc ln bc thang cht vt ca x hi c.
175
Phn th t
Th|i tinh thn nh hng mt cch rt su xa, gn nh kh tin, n c th lc na. ng J. A. Hadfield, nh tr bnh thn kinh ni danh Anh, trong cun Tm l ca Quyn lc ~ chng minh iu y mt cch r rng. ng vit: Ti bo ba ngi lm nhng trc nghim xem m th v tinh thn nh hng ti th lc h ra sao. Th lc , ti o bng my lc k (dynamomtre) m ti bo h bp ht sc mnh. Vic y h lm trong ba hon cnh khc nhau. Ln u h bp lc k trong hon cnh thng thng. Trung bnh th lc ca h l{ 50 k l ri. Ln th nh ti thi min h, th ri bo h rng h yu lm, cho nn h ch bp 14 k l ri thi, ngha l{ khng bng mt phn ba sc thit ca h. (Mt ngi trong ba ngi l{ nh{ u quyn chuyn nghip; trong khi b thi min ngi y thy tay mnh nh mnh khnh i, y nh con nt). Ln th ba cng thi min h, nhng bo h rng h mnh, th h c th bp c 71 k l. Vy khi c h y nhng ngh tch cc v sc mnh, th th lc ca h tng gn 50 phn trm. Nng lc ca th|i tinh thn gh gm nh vy . Ti xin k mt chuyn l lng vo bt nht trong lch s Hoa K bn thy rng nng lc mu nhim ca t tng. C th vit c cun sch v chuyn y c,
176
Mt cu thay i i bn
nhng }y ti xin tm tc li. Mt m lnh lo v thng mi t lu sau khi Nam Bc chin tranh kt liu, c ngi {n b{ ngho i lang thang, tht th tht thiu trn ng i, tn gi Glover n Amesbary. n }y b{ g ca nh qu ph mt v ch huy thng thuyn l b Webster. M ca ra, b Webster thy mt thn hnh nh b, m o, ch cn xng vi da, khng y 50 k l, trng gh s. Nhng b{ Glover ~ ln ting mun kim mt ch c th bnh tnh suy ngh v{ lp chng trnh quan trng n l{m cho b{ say m m ng{y. B{ Webster |p: Vy b chung vi ti. Nh rng m ti c mt mnh. B Glover c th sut i chung ng vi b Webster c, nu khng c chng r b ny l anh Bill Ellis vn Nu c v ngh ti . Thy b Glover, anh ta la: Ti khng mun cha qu}n lang thang. V{ ui ngi ngi {n b khng nh y ra ca. Ma nh trt, b{ Glover ng run cm cp gia tri trong vi pht ri kim ch tr chn. }y mi l{ on l lng ca cy chuyn. Ngi {n b{ lang thang m Bill Ellis ui i nh hng ti t tng ca th gii hn ht thy nhng ngi {n b{ khc. Hin nay c hng triu tn bit tn hiu b l Mary Baker Eddy, ngi sng lp ra C c Khoa hc.
177
Phn th t
Vy m khi chuyn y xy ra b{ cha bit g v i ht, ngoi bnh tt, lo lng v su thm. Ngi chng th nht ca b mi ci t lu th cht. Ngi chng th nh b b{ i theo mt ngi {n b{ kh|c ~ c chng, ri cht trong cnh ngho kh. B ch c mi mt mn con trai, v v tng thiu, au m v ghen tung, b phi cho ngi khc nui khi n mi bn tui. T khng c tin tc g v con ht. 31 nm khng thy mt n mt ln. V m au ho{i, b{ Eddy sm ngh ti khoa cha tinh thn. Nhng khi li Lynn, b mi ti khc quo quyt nh trong i b. Mt ng{y ma ng, b{ i trn ng, trt chn t trn gi v nm bt tnh trn va h. Xng sng b thng nng ti ni gn git ln d di. Y s ni b s cht, v nu tri c thng cho sng st th cng thnh tt, khng i c na. Nm trn ging v tin rng s cht trn , b{ m Thnh kinh ra, ri nh Cha dun rui gp on Thnh Mathieu k: H ch cho ngi mt bnh nh}n au chng t lit nm trn chic chng; v Gi Su ni vi bnh nh}n Con, con can m ln con. Ti li ca con s c tha th ng vy v v nh{ i. V{ ngi bnh ng dy v tr v nh{. B Barker Eddy ni: Nhng li ca Cha lm ny n ti mt sc mnh, mt lng tin, mt mun khi bnh do dt ta sng bin, n ni ti nhy pht xung t bc i.
178
Mt cu thay i i bn
Kinh nghim y gip ti ph|t gi|c c mt cch lm cho ti v nhng ngi kh|c sung sng cng nh tr|i to trn cy rt xung gip Newton kim c lut hp dn ca vn vt. Ti thy mt cch rt khoa hc rng: Tinh thn l ngun gc ca mi s v mi thc hin ch l mt hin tng ca tinh thn. Do con ng y m Marry Barker Eddy thnh nh sng lp v n gi|o s ti cao ca mt tn gio mi: C c Khoa hc, mt tn gio ln nht m t trc ti nay n gii ~ lp ra c, mt tn gi|o ~ c truyn b khp th gii. Chc bn t nh: Anh ch{ng Carrnegie ny mun truyn b| o C c Khoa hc }y. Khng. Bn lm. Ti khng theo o y. Nhng ti c{ng sng thm bao nhiu th ti cng tin chc chn nng lc huyn b ca t tng. Nh dy ngi ln trong 35 nm, ti bit rng {n ng v{ {n b c th dit u phin, s st cng nhiu chng bnh v c th thay i hn i h i bng c|ch thay i t tng trong u. Ti bit! Ti bit vy!! Ti bit chc vy!!! Ti ~ mc kch c 100 ln nhng s thay i khng sao tin c. Ti ~ thy thng qu| n ni khng cn ngc nhin g na. Chng hn nh trng hp hc sinh ca ti, ng J. Frank Whaley. ng ta b bnh thn kinh suy nhc. Duyn do?
179
Phn th t
L ti ng u phin. ng ni vi ti: C|i g cng l{m cho ti lo, ti lo v ti m qu|; v ti tng rng tc ti mi ngy mi rng; v ti s khng bao gi d{nh c tin ci v; s khng bao gi thnh mt ngi cha hin; s khng ci c trung nhn; s i khng sung sng. Ti lo c v nhng ngh ca ngi khc v ti na. Ti lo v t tng c ung th trong bao t. Thi th l ht lm vic, phi b s. Tinh thn ti si ln nh nc trong mt ni sng sc m khng c l x hi. p lc khng chu ni, phi x bt i mi c. Bn nn cu Tri ng bao gi b bnh thn kinh thc lon v khng c ni au n vt cht no c th gh gm hn ni thng kh ca mt tinh thn hp hi ht. Bnh ti nng n ni khng dm ni thit vi ngi thn trong nh. Ti khng t ch c t tng. c ti y s st. Mt ting ng nh nht cng l{m ti nhy ln. Ti trn mi ngi. Ti thng khc v c. Sng mt ngy l mt ngy hp hi. Ti thy ai ny u b ti. Thng cng vy na. Ti mun nhy xung sng t t cho ri i. Nhng ti b nh quyn sinh anh i, quyt nh li Floride, hy vng s nh i gi m ht bnh. Khi ti bc ch}n ln xe, cha ti a mt bc th bo ti Floride hy m ra coi. Ti ti ni v{o gia ma du lch. V khng thu c phng ng, ti {nh thu phng trong mt ga ra xe hi. Ri ti toan kim vic ti mt nh chuyn ch m
180
Mt cu thay i i bn
khng c.Th l ti lang thang trn b vnh Floride m t cm thy u phin kh s hn nh. Ti bn m bc th xem ba ti vit g. Ba ti ni: Con, con xa nh{ ti 1.500 dm m khng thy bnh khc cht chi, phi khng? Ba bit vy v chnh con lm cho con sinh bnh. C th cng nh tinh thn con khng au m g ht. Khng phi tnh th, hon cnh m con gp ~ l{m con au; chnh v con ngh by v nhng tnh th, hon cnh y m{ ha au. Trong lng ta suy ngh l{m sao th ta nh vy. Khi n{o nhn thy c iu , th con tr v v con s ht bnh. Bc th ca ba ti lm ti tc gin. Mong c li an i th khng phi c li thuyt gio. Ti gin ti ni nht nh khng khi no tr v nh na. m y ti i trn ng Miami ti mt nh th ng l{m l. Khng bit i }u na, ti vo nghe thuyt php v c}u: Chinh phc c tinh thn mnh cn quan trng hn l chinh phc c mt ch}u th{nh. Th{nh th ti cng li c nghe nhng li khuyn m{ ba ti ~ vit trong th: Phi qut ht nhng r|c ri cht cha trong u c ti i. Ln y l ln th nht trong i, ti ~ c th suy ngh s|ng sut v hp l c. Ti nhn thy trc kia ti ~ khng. Ti thy r ch}n tng ca ti m git mnh: th ra by nay ti c mun thay i c mi vt trong v tr, trong khi chnh u c ti mun thay i. N cng nh c|i knh my chp hnh; v n h nn hnh nh ca mi vt u h ht, ch tht ra, vn vt c g kh|c }u.
181
Phn th t
S|ng hm sau ti thu xp v nh. Mt tun l na ti tr li lm vic nh c. Bn th|ng sau ti ci nh ti, chnh ngi m{ trc kia ti s ci khng c, chung ti by gi c nm ch|u, gia nh vui v. Hi tinh thn ti suy lon, ti coi mt kp l{m m c 18 ngi. By gi ti iu khin mt xng lm ba dy trn 450 th. i sng y hn, vui v hn nhiu. Ti tin by gi ti ~ nhn c chn gi tr ca i sng. Khi no gp nhng ni kh khn - i ai m chng c nhng lc y? - ti t nh phi gi u c cho sng sut v nh vy mi s u s c nh . Ti c th chn thnh ni rng ~ may m{ b bnh thn kinh v nh n ti mi nhn thy t tng nh hng mnh m ti tinh thn v{ c th ra sao. By gi ti c th sai bo t tng n gip ti ch khng hi ti na. Ba ti ~ c l khi ngi bo ti au m khng phi v nhng hon cnh y. V t khi nhn ch}n c iu ny, ti ht bnh lun ti by gi. l{ kinh nghim ca ng Frank J. Whaley. Ti tin chc rng s bnh tnh trong t}m hn v ni vui trong lng khng do khu t ta , ca ci ca ta c, a v ta gi m ch do th|i tinh thn ca ta thi. nh hng ca ngoi gii rt nh. Nh trng hp ca ng gi John Brown b x giao v xm chim cng xng Harpes Ferry v h ho bn n l ni lon. ng ngi trn quan ti ti ph|p trng. Tn coi ngc i km ti nhn th hi
182
Mt cu thay i i bn
hp, lo lng. Nhng tr|i li, ng th bnh tnh, l lng. Ngng ln nhn rng ni xanh Virginie, ng tht: Cnh p lm sao! Thit t trc l~o cha c c hi n{o ngm cnh thn tin nh vy. Hay l{ trng hp ca Robert Falcon Scott v bn ng hnh. H l nhng ngi Anh u tin ti Nam cc. C l cha ai kh cc gh gm nh h trn con ng v. Thc n ht m du la cng ht. Khng th n{o i c na v mt trn bo tuyt thi d di st trn mt t lin tip 11 ng{y m, gi gh gm ti ni ct bng lp bng min y. H bit rng th n{o cng cht v c mang theo nhiu thuc phin dng trong nhng trng hp nh vy. Nut mt cc ln nha phin ri c th nm di trn tuyt hng c|i th i m}y v{ ln m}y lun. Nhng h khng thm dng phng thuc . H va ca nhng iu vui va cht. Chng ta bit c th nh mt bc th t gi ci i m tm thng sau mt nhm thm him cu nn tm thy bn 11 ci xc cng ngt. Thit vy, nu nui t tng bnh tnh v{ can m th chng ta c th vui th ngm cnh trong khi ngi trn quan t{i m{ n ph|o trng; hoc trong khi sp cht i cht rt, vn c th ca ht vui v vang rn c tri. Milton, nh{ thi s ui ~ tm thy chn l y 300 nm trc.
183
Phn th t
Tm thn ta mt ci ring N l a ngc, cnh Tin trn i Cnh Tin nh ni vui ti a ngc v n thnh ni a y. i N Php Lun v Helen Keller ~ chng minh hon ton li . N~ Ph| Lu}n c nhng c|i m{ ngi thng m tng: danh vng, uy quyn, ca ci - vy m ng ni khi o Saint Hlne: Trong i ti, khng c c ti s|u ng{y sung sng. Cn Hellen Keller ui, ic v cm th li ca tng: i sng sao m{ p th ta!. Sng na th k ri, chng kinh nghim g, nhng t nht ti cng hc iu n{y. Tr ta ra, khng c ci g lm cho ta bnh tnh c ht. C}u y ti mn ca Emerson trong on cui thin ty bt T tn ca ng: Khi ta thng trn ng chnh tr, khi li tc ca ta tng ln, khi ta ht bnh, mnh tr li, hay c bn i xa tr v, hoc gp mt hon cnh thun tin no, nhng lc ta thy tinh thn phn khi v{ ta ngh rng ngy vui sp ti. Khng, xin ng tin vy. Khng th nh vy c. Tr ta ra, khng mt ai mang li s bnh tnh cho t}m hn ta }u. Epitte, i trit gia khc k khuyn ta phi ui nhng t tng xu xa ra khi c, v n c hi cho ta hn nhng mn nht ngoi da.
184
Mt cu thay i i bn
pitte sng cch ta 19 th k, m y hc by gi cng phi nhn li y l{ ng. Theo b|c s G. Canby Robinson th trong nm ngi bnh nm nh{ thng John Hopkins, c bn ngi au v lao t}m, u t qu|. Khng phi ch nhng bnh tinh thn mi c nguyn do y }u, c nhng bnh hon ton v th cht cng vy. ng ni: Nhng bnh n{y thng khi do ngi au khng bit l{m cho i sng ca mnh thch nghi vi nhng vn thc t. Montaigne, mt trit gia tr danh Php, dng cu ny l{m ch}m ngn: Lo{i ngi au kh, do hon cnh th t m do nim v hon cnh th nhiu. M{ nim ho{n ton ty thuc ta. Nh vy ngha l{ g? C phi ti ~ d|m c gan ni trng vi cc bn rng: Khi b u t nghin v{ u c ri nh t v th bn ch cn c ngh lc mt cht l tm trng ca bn ho{n to{n thay i i khng? Phi, chnh ti mun ni vy ! M{ cha ht }u. Ti cn sp ch cho bn mt b quyt na. Phi kh nhc mt cht, nhng b quyt n{y cng rt gin d. William James, nh tm l thc hnh uyn thm nht th gii, ~ nhn thy rng: Hnh ng c v nh theo sau t tng, nhng s thc th c hai cng i vi nhau. V khi chng ta ch nh hnh ng th chng ta c th ch nh t tng mt cch gin tip c.
185
Phn th t
Ni mt cch khc, William James bo rng khng th ch dng ch quyt thay i cm xc m cm xc thay i ngay c, nhng chng ta c th thay i nhng hnh ng v mt khi h{nh ng thay i th t nhin t tng cng i thay ngay. ng ging thm: Nh vy, nu mt s vui v m mun chuc li th cch chc chn nht c th l{m c l t ra mt th|i vui v, v{ h{nh ng, ni nng nh l{ s vui v ~ ti ri. Ci thut gin d th{nh cng chng? Th{nh cng thn diu! Xin bn th i. Th hy m ming ra ci ln, hy hn nhin vui v, h~y n ngc ht mt hn d{i ri ca ln mt khc, nu khng ca c th hut so, nu khng hut s|o c th ngm nga. Bn s thy lin - nh William James ni - rng tinh thn khng th no bun r khi h{nh ng t mt ni vui chi li. l{ mt ch}n l cn bn kh d thay i nhim mu cuc sng ca ta c. Mt ngi {n b{ Californie m ti xin giu tn, nu bit b quyt y th ch ni trong 24 gi l gt ht ni lm than kh s ca mnh... b y gi v ga - cnh y bun thit - nhng b{ c r|n h{nh ng nh ngi vui sng khng?. Khng. Nghe bn hi c au kh g khng, th b{ |p: Khng, khng c g c. Nhng nt mt v ging rn r kia thit nh mun ni Tri i! Nu ng thu c ni au n ca ti!.
186
Mt cu thay i i bn
B c v trch bn sao li sung sng trc mt b. C trm ngi {n b{ cn kh hn h{ nhiu: S tin bo him v nhn mng ca ng chng li cho b an nhn ti cht v chng ba ngi con g|i ~ th{nh gia {ng ho{ng cng rt d sc n b{ v nui. Nhng t khi ti thy b mm ci lm. B ku ca rng c ba chng r u h tin v ch k - mc du mi ln li chi, b{ nh h hng thng. B li phn nn rng l con g|i khng bao gi qua cp g cho b ht - m chnh b c m kh kh ti tin ca mnh dng gi{. B{ thit l mt tai nn cho chnh thn b v c gia nh v phc na. M c g bt buc b{ nh vy khng? iu |ng thng t}m l{ nu mun th b c th t i tnh t mt ngi khn nn, kh s, cay c, b tr thnh ra mt ngi m c chiu chung knh trng. Mun th b ch cn bt u c nhng c ch vui v nh phn pht tnh yu cho con c|i m{ ng ph t}m ngh ti ni kh t l{m cho i mnh thm chua xt. Mt ngi n , ng H. J. Englert, s d n nay cn sng l nh t tm c b quyt y. Mi nm trc, ng Englert ln si v khi bnh ny khi th bin chng thn vim (sng thn) cha cc thy, c nhng lang bm na, m khng ht. Ri t lu sau, li bin ra nhiu chng khc. p lc ca mch m|u tng ln. Mt b|c s ni vi ng rng p lc y ~ ti rt cao, nguy him ti tnh mng, m s cn
187
Phn th t
tng na, cho nn tt hn l{ h~y gp gp thu xp vic nh i. ng Englert ni: Ti v nh, sot li xem ~ tr tin bo him nhn mng cha, cu tri tha th cho nhng ti li t trc, ri ch ngh ti ci cht. Th l{ ti ~ l{m cho nhng ngi xung quanh kh s. V con ti khc lc m ti th cng b vi su vo cnh tht vng. Nhng sau mt tun khc lc than th cho thn mnh, ti t nh: Mnh h{nh ng nh thng in. C l cn sng c mt nm na sao khng r|n hng cho vui ht i i ~? Ti n ngc ln, mm ci ri r|n h{nh ng nh ngi khe mnh. Ban u c kh thit, song ti gng sc t ra d di, vui v v{ nh vy chng nhng d chu cho gia nh m c cho ti na. Ti nhn thy iu n{y trc ht l ti bt u cm thy khe khon hn, gn c nh mun. Bnh tip tc gim, v{ |ng l xung h t lu ri ch, ti li sung sng, mnh ln, m p lc ca mch m|u cng h xung. Chc chn c iu ny: Nu ti c ngh rng th n{o cng cht th li b|c s tin o|n s thnh s thc. Nhng ti ~ thay i th|i tinh thn gip c th ti t tr ly cn bnh. Xin bn cho ti hi mt cu: Nu nhng h{nh ng vui v v nhng t tng tch cc v sc khe v{ can m ~ cu sng ngi y, th ti sao bn v{ ti, chng ta cn ni u t hc m ca ta ko di thm mt pht na lm
188
Mt cu thay i i bn
chi? Ti sao li bt chnh thn ta v nhng ngi chung quanh phi kh s, phin mun, khi chng ta c th ch h{nh ng mt cch vui v l{ to c hnh phc? ~ lu ri, ti c mt cun sch ca James Lane Allen. N ~ nh hng su xa v lu bn ti i sng ca ti. Cun y nhan : T tng ca mt ngi c on ny: Ai cng thy rng nu ta thay i ngh ca ta v ngi khc v mi vt th ngi khc v mi vt cng s thay i vi ta... Khi mt ngi thay i hon ton nhng ngh ca mnh th ngi y s ngc nhin thy nhng iu kin vt cht v i mnh cng do thay i mau chng. Ta hp dn ci g ging ta ch khng hp dn ci g ta cn... Vn mng ca ta trong tay ta, chnh trong tay ta... Tt c nhng ci ta lm nn l kt qu trc tip ca t tng... Ch c n}ng cao t tng mi c th thnh cng v tin c thi. Trong on u Cu c kinh, th Thng cho loi ngi lm ch c vn vt. Thc l mt mn qu{ v i. Nhng ti, ti khng ham c quyn vng y. Ti ch cn lm ch c ti, lm ch c t tng ca ti, lm ch c ni s st lo lng ca ti, lm ch c u c v tinh thn ca ti. V ti bit rng lc n{o ti cng c th t c s t ch y ti mt mc tuyt cao, bng cch ch ng nhng h{nh ng ca ti nhng hnh ng ch ng li nhng phn ng ca ti.
189
Phn th t
Vy chng ta nn nh li sau ny ca William James: Mt phn ln ci m ta gi l ha... c th i lm phc lnh. Mun vy ch cn thay i thi tinh thn, ng au n lo s na m hy hng hi u tranh. Chng ta hy tranh u cho hnh phc ca chng ta!. Tranh u cho hnh phc ca chng ta bng cch theo mt chng trnh hng ng{y c th c nhng t tng vui v v kin thit. Chng trnh do ng Sibyl F. Partige ~ vit ra 36 nm trc, nhan l{: Ngy hm nay. Ti thy n gy nhiu cm hng n ni ti ~ ph}n ph|t n ra h{ng trm bn. Nu bn v{ ti theo ng, chng ta s b c phn nhiu nhng u t v{ l{m tng ln v cng c|i m{ ngi Php gi l{ S vui sng. NGY HM NAY 1- Ng{y hm nay ti sung sng. Ni nh vy tc l nhn vi Abraham Lincoln rng: Phn nhiu chng ta cho mnh l{ sng sng ra sao th s sung sng nh vy. Hnh phc do tm khm ch khng do ngoi gii. 2- Ngy hm nay ti s thun theo hon cnh ch khng bt hon cnh phi thun theo mun ca ti. Ti s an phn v gia nh, cng vic v s mng.
190
Mt cu thay i i bn
3- Ng{y hm nay ti chm nom n thn th ti. Ti luyn n, sn sc n, bi dng n ch khng lm n ph sc hoc b ph n, nh vy n s l mt ci my hon to{n ti sai khin. 4- Ngy hm nay ti s rn bi b tinh thn. Ti s hc mt ci g c ch. Ti s khng li ngh na. Ti s c loi sch cn phi gng sc suy ngh v{ ch mi hiu c. 5- Ngy hm nay ti s luyn tinh thn theo hai cch: Ti s gip ch mt ngi n{o m{ ng cho ai hay. Ti s theo William James, lm t nht l hai vic m ti khng mun l{m rn ch. 6- Ngy hm nay ti s vui tnh. S tt ti tnh, n mc chnh t, ni nh nh, c ch nh nhn, rng ri li khen m khng cn ch trch ai hoc ch bai ci g ht m{ cng khng rn sa li hoc ci thin mt ngi no. 7- Ngy hm nay s rn sng tng ngy mt, ny no ch bit cng vic ngy y, ch khng mt lc m lo cho c i mnh. C mi ngy ch lm vic 12 gi th sut i ti cng l{m c nhiu vic lm ri. 8- Ngy hm nay ti s c mt chng trnh. Ti s vit ln giy cng vic s lm trong mi gi. C th rng ti khng theo ng chng trnh y nhng ti cng phi lp n. Nh c n ti s tr|nh c hai nn ny l: hp tp v do d.
191
Phn th t
9- Ngy hm nay ti s dnh ring cho ti na gi bnh tnh v{ ngh ngi. Trong na gi y, thnh thong ti s ngh n Thng c thm mt cht vin cnh trong i. 10- Ngy hm nay ti s khng lo s na v qu quyt vui sng, yu mn mi ngi, hng ci m v tin chc rng nhng ngi ti yu s yu ti. Nu chng ta mun bi dng mt tm trng c yn vui th chng ta phi theo quy tc s mt ny: T tng v hnh ng mt cch vui v, ri ta s thy vui v. ---------------
192
Chng XIII HIM TH RT TAI HI V BT TA TR MT GI RT T

m kia, trong mt cuc du lch, ti c gh thm cng vin Quc gia tnh Yellowstone. Ti ngi trn khong t cao, trc mt khu rng thng rm rp cng vi mt s khch du lch khc. Bt thn, mt con gu xm Bc M, - mi kinh hong ca rng thm - bng xut hin di |nh n pha v{ bt u nghin ngu nhng khc tht vn do nh bp cng vin vt ra . Vin kim lm ngi trn mnh nga, gn nhng du khch, lin vui ming k cch sinh sng ca cc ging gu, nht l gu Bc M ny. ng ta cho chng ti hay rng n l ging vt khe nht Ty bn cu, ngoi trng ging tru v, c l, ngoi ging gu Kadiak. Th m, ti , ti li thy ch gu Bc M cho mt con vt kh|c ng gn n v khng nhng th, li cho con vt n{y n cng na: con chn. C nhin con gu bit rng ch c mt ci tt l con chn s n|t nh tng. Vy m n khng tt. Ti sao th? Ti kinh nghim bo n bit rng l{m nh vy chng ch li g. Chnh ti cng ~ c ln nhn nh iu y. Hi cn l a nh chy rong trn c|c c|nh ng c x Misssouri,
193
Phn th t
ti thng bt c ging chn bn ch}n; v{ khi trng th{nh, i khi ti cng gp mt vi con chn hai ch}n ln lt trong cc ph Nu c. Kinh nghim l}u i v chua cay ~ dy ti rng hai ging chn, bn ch}n cng nh hay cng, chng |ng cho ta bn . Khi ta th on ai, tc l{ ta ~ cho h dp nh hng n i ta: nh hng n gic ng, n c|i th n, n tin tim lc, n sc khe v s yn tnh trong tinh thn ca ta. Bn cu nhn ch cn bit chng ~ l{m ta phi bn khon, phi bt rt l nhy ln v sung sng. Ta th on chng, chc chn l chng l{m cho chng au n cht no, m tri li l{m cho i l lun lun thnh c mng. Nu nhng k ch k tm cch la di bn, thy bn t t li lm qu, thy bn tin li la o, th bn ng giao du vi chng na, coi chng nh khng c, nhng ch nn tm cch tr a li. Khi bn ngh c|ch tr th tc l bn ~ t l{m mnh au n hn l{ l{m au n k bn nh tm hi. Theo bn th li l ca ai m khng ngoan n th c? Chc li ca mt ngi theo duy tm lun, ni dng ng nh nh{ tin tri phi chng? Tha khng. Ti ~ c nhng cu y trong mt t thng tri ca ty Cnh st Milwaukee. Th hi ti sao mun tr a li c hi cho bn? Theo t tp ch Life th mun c th lm sc khe bn phi vnh vin suy nhc. Tc gi mt bi ng trong t Life c vit rng: Tnh xu c bit thng thy trong s
194
Him th rt tai hi v bt ta tr mt gi rt t
nhng ngi au bnh ng mch l tnh th vt. Khi tnh xu ny lun lun biu l, n s lm cho bnh y thnh kinh nin v c khi thnh bnh au tim. Ti c mt ngi bn thn va }y b mt cn au tim kch lit. Thy thuc bt anh ta phi tnh dng v nht l{ khng c ni nng vi bt c mt c no, v l thy thuc n{o cng bit rng ngi au tim rt c th cht bt thn khi ni gin. Chc bn chng cho l tht? Ti xin k mt chng minh. C|ch }y my nm, mt ng ch h{ng cm tnh Spokane, thuc tiu bang Washington, ~ ng~ ng ra cht sau mt cn thnh n. }y l{ b{i tng thut ca vin cnh s|t trng, m t trng hp xy ra tai nn: ng William Falkaber 68 tui, ch mt tim n, ~ t git mnh khi ang ni gin v ngi bp khng nghe li ng m c ung c{ ph trong a ch khng ung bng tch. ng y ni khng vc sng lc ui ngi bp, ri bng ng ng vt ra cht thng, tay hy cn nm cht khu sng. Vin y s nh{ nc n khm nghim t thi, tuyn b ng t mch m|u v thnh n. Xem y bn thy rng Cha Gi Su, khi dy ta h~y yu k th ca ta, khng nhng ~ vch ra cho nhng k theo o Ngi mt con ng tinh thn, ng thi li ~ dy h mt bi hc v cch gi gn sc khe m khoa hc trong th k hai mi n{y cng phi cng nhn l{ ng. Hn na, Ngi ~ ch cho c|c b{ c|ch l{m tng v p.
195
Phn th t
Cc bn cng nh ti, ai cng ~ c ln thy b mt {n b khc kh v gin d, hay bin tng v th on. Khng mt m vin no th gian li c th cha nhng b mt ny, tr mt tr|i tim y h x, y tnh thng yu nh}n loi. S th on khng nhng lm tinh thn mt bnh tnh, m{ cn git t hng v ca i sng n nhng th vui nh nht nht nh n mt ba cm ngon. Th|nh kinh ~ ni: n mt a rau m{ vui v, cn hn l{ n c mt con b quay c hng v ca o|n th. Bn khng bit rng k th ca ta s xoa tay sung sng khi bit v tc gin h m ta cu knh, ho ht, km sc, au tim v{ rt c th s gim th sao? Nu ta khng th yu c k th, lm tt cho h, th t ra ta cng phi yu ly ta ch? Ta phi yu ta, khin h khng th lm ch hnh phc, sc khe v nhng nt nhn trn mt ta c ch? Cha Gi Su khi khuyn ta nn tha th mt trm ln cho nhng k th ca ta. Cha ~ dy mt bi hc thc nghim v gi. Ti mun k ra }y mt bc th ca ng Georrge Rona, hin tnh Upsala, thuc Thy in. ng ta trc kia lm trng s ti tnh Vienne v{ n ngy qu}n i Quc x~ sang x}m lng o, ng trn sang Thy in. V s tin lng mang c theo qu t i, ng {nh phi tm vic lm. V vit v ni thng tho nhiu th
196
ting nn ng hy vng s kim c vic trong mt hng xut cng. ng gi n xin vic, nhng ti }u ngi ta u tr li rng, trong thi k chin tranh, ngi ta khng th thu nhn mt th tn vin ngoi quc, tuy nhin h cng ghi tn v{ s gi n ng, nu cn... Trong khi , mt thng gia gi cho ng Georrge Rona l| th sau }y: Nhng ngh ca ng v cng vic ca ti, hon ton sai lm v c phn l bch na. Trc ht, ti xin ni rng, ti cng chng cn mn mt th tn vin; sau, nu cn i na, ti cng chng mn ng, bi v ng khng vit ni mt bc th bng ting Thy in cho ng mo. Chng c l{ bc th ca ng y nhng li vy. Khi c bc th phc |p y, ng ta tc ut ngi. Ci lo Thy in ny c quyn g m dm mng ng dt! Li tc hn na l{ chnh th ca l~o cng y nhng li! ng Rona lp tc ly giy bt ra vit gi cho lo mt bi hc. Nhng sau ngh li, ng t nh: K cng phi, lm sao mnh bit c lo ny ni v l? Mnh c hc ting Thy in, nhng }u phi l ting m ca mnh! Nh vy rt c th mnh vit sai m khng bit. Tt hn mnh nn hc thm ting ny ri tm ch khc vy. y th, l~o ~ v tnh bo li cho mnh }y. Li l ca l~o nghe |ng bc tht, nhng mnh cng phi cm n l~o. Phi y, mnh i vit th c|m n l~o ta mi c. Th l ng George Rona x n|t l| th ni mc va vit xong v tho l| th kh|c li l nh vy: ng thit ~ c
197
Phn th t
lng tt, b cht thi gi phc |p ti. Bi vy ti rt cm phc c ch ca ng, nht l khi ng ni khng cn mt th tn vin thng ting ngoi ng. Ti ly lm h thn ~ c nhng ngh sai lm v qu hng. S d ti ~ mn php gi n v ti nghe c ngi mch rng hng ng ln nht trong phm vi xut cng. Cn nhng ch vit sai mo trong th ti m{ ng ~ vch ra, xin th tht l ti khng nhn thy, v khng ng ti li vit sai nhiu n th. T hm nay, ti s c gng hc thm ting Thy in, hu ln sau s khng phm nhng li nh mt a tr mi hc na. Ti c li cm n ng ~ vch ra nhng li ti bit m t rn luyn thm.
My ngy qua, ng George Rona bng nhn bc th ca ng ch hng bun ny mi n hi kin. ng George Rona n ch hn v{ c nhn v{o l{m. Chnh ng ~ khm ph ra rng mt cu tr li ha nh c th lm ngui cn gin ca mt ngi. C th rng ta chng ngh lc {n |p nhng thi thng ca con ngi, c th yu k th ca ta. Nhng hy nn v sc khe v hnh phc ca chnh ta m tha th cho chng, m{ qun chng i. l{ iu hay nht, khn ngoan nht nn lm. Khng T dy rng: B mt cp, b vu oan chng phi l{ iu quan trng, nu ta b khng ngh n na. C mt ln ti hi ngi con trai i tng Eisenhower rng ng ta c thy cha ng
198
th ght ai khng. ng tr li: Chng khi no thn ph ti li ri th gi ngh n nhng k m{ ngi khng a. C mt ngn ng ni rng mt ngi m b k khc phm ti cch n{o cng khng ni nng c, th l{ ngi ngu. Nhng tht ra, chnh ngi y phi l mt nh hin trit. Vin Th trng Nu c, William J. Gaynor l mt ngi nh vy. ng b c quan ngn lun phe i lp cc lc cng kch ph bng, ri cui cng mt k qu khch bn ng b thng nng. Khi c ch n nh{ thng, khi phn u vi t thn, ng ~ nhiu ln nhc i nhc li: Mi ti, ti t nh phi tha th ti li cho mi k th ca ti. Chc bn cho rng ng ta ~ i qu| l tng, ~ t ra mnh hin hu v h x mt c|ch qu| |ng? Bn hy so snh ng ta vi nh trit hc i t{i ngi c, ng Schopenhauer, tc gi cun: Hc nghim v lc quan ca ch ngha. ng n{y ~ coi i ngi nh mt cuc phiu lu v v v nng nhc, bun chn l thng. Trong thm tm ng tht vng, nhng vn t nh rng phi c lm sao trnh khng on hn mt ai. Ti ~ c dp gp ng Bernard Baruch - vin c vn chnh thc ca su v Tng thng Hoa K: Wilson, Harding, Coolidge, Hoover, Roosevelt v Truman. Ti hi c ln no ng phi bc tc v nhng li cng kch ca phe i lp khng th ng |p: Chng ai c th h gi tr hay lm tc ti c. Ti s khng cho h l{m nh vy.
199
Phn th t
Tri qua bao th k, nhn loi ~ quy phc nhng ngi theo gng Cha Tri, nht nh khng chu cho s th on giy v. Ti nhiu ln ng trong Cng vin Quc gia Jasper Gia N~ i, chim ngng v p xn ln ca mt trong nhng ngn ni p nht M Chu. Ngn ni y l ngn Edith Cavell, ly tn mt vin n khn h ngi Anh, ngy 12 thng chp nm 1915 ~ can m v bnh tnh ng nh mt thn n trc i qun hnh hnh c. C Edith Cavell b buc ti cha chp, chy cha v nui ti nh c Bruxelles mt s qun nhn Anh, Php v gip h trn sang Ha Lan. Vo bui sng ma ng hm , khi vin c o ngi Anh vo phng giam c ti nh t qun s Bruxelles, c ~ tht ra hai cu m{ sau n{y ngi ta ~ khc v{o bia cho hu th c v{ suy ngh : B}y gi con mi bit lng yu nc khng lm tinh thn con c th th|i trc khi cht. Con phi b ht on hn, ht ngh chua ch|t i vi bt c. Bn nm sau, thi h{i c c ch v Anh v nh th Westmister Abbey ~ l{m l cu hn. Ngy nay mt pho tng | hoa cng c dng trc phng Trin lm Quc gia - mt bc tng nhc nh cho nhng ai qua li, mt vinh d hon ton nht ca Anh Ct Li. By gi con mi bit lng yu nc khng lm tinh thn con th thi trc cht. Con phi b ht on hn, ht ngh chua cht i vi bt c ai. Phng ph|p chc chn nht qun k th l{ ta ht sc lc, tr no phng s mt chnh ngha cao c hn bn
200
th}n ta. Lc , nhng li tha m, nhng h{nh ng ca ngi kh|c hi ta s chng quan h cht n{o v ta ~ quyt nh b ngoi tai nhng iu khng trc tip lin quan n chnh ngha m{ ta phng s. dn gii ngh n{y, ti xin k mt vic xy ra hi 1918 trong khong rng bao la x Mississipi: mt v cng chng gia hnh ng Lawrence Jones, vin gio hc da en. Trc }y my nm, ti c n thm trng hc do ng Lawrence Jones sng lp, trng Hng Thn Piney Woods - din thuyt trc hc sinh. Ngy nay, danh ca trng ny lan truyn khp trong nc, v nhng vic ti k ~ xy ra trong thi k hn lon ca trn th gii chin tranh th nht. Hi , ti min trung Tiu bang Mississipi, ngi ta n rng nhng ngi c ~ gieo rc mm ni lon trong |m d}n chng da en. V ng Lawrence Jones l{ ngi da en, li l{ ngi sng lp ra nh{ trng ni trn v{ ng thi l mc s trong gi|o o{n ngi da en, nn ng b buc vo ti tch cc hot ng gy ra cuc phin lon. Mt nhm ngi da trng, khi i qua nh{ th c thong nghe ng Jones ln ting thuyt gio cc con chin rng: i l mt tranh u trong mi ngi da en phi v trang chin u ly sng cn v thng li. V trang! Chin u! Ch hai ch y l{ ri. Nhng ngi da trng nng ny kia lin nhy ln nga i phi bo tin ny cho nhng tri ln cn, ri cng hp thnh
201
Phn th t
mt |m ngi h la tin ti nh th. H trong mi dy thng lng vo c v mc s da en v{ ko l ng ta trn ng sut hai cy s n ch h{nh hnh. n }y h t ng ln trn mt ng cnh kh, nh |nh dim t. Nhng bng mt ngi trong |m la ln rng Bt lo thuyt gio mt ln na ri hy ha thiu! ng Larwrence Jones, ng trn ng ci, c c mi dy thng lng bt u ni v i ng v nht l t bin h. ng tt nghip i hc ng Iowa v{o nm 1907. Lng trung thnh, s thng thn, tr thng minh, sc hc v ti chi nhc kh ca ng ~ l{m cho thy bn mn yu. Khi tt nghip ng ~ t chi khng chu mt ch khch sn gy dng cho ng v{ cng chng nhn ngh ca ng mt ngi bo h vn ngh a phng. Ti sao vy? Bi v ng vn m tng mt dim nh cao xa. ng ~ c tiu s ng Booker Washington, nn nguyn sut i s chuyn tm gio hun nhng ngi ng chng ngho kh v ngu si nht. Cng v mun theo ui mc ch , ng n mt vng chm tin nht trong cc tiu bang min Nam, mt ni c|ch Jackson chng 30 cy s, thuc tiu bang Mississipi. ng cm chic ng h ly 165 m kim v m trng dy hc , ngay gia rng, ly mt gc cy lm bn. ng li k nhng kh khn ca ng truyn cho nhng a con trai v{ con g|i da en mt nn hc vn s thiu, lm cho chng sau ny tr thnh nhng nng dn, nhng ngi th my, nhng ngi bp, nhng ngi ni tr tt. ng nhc tn nhng ngi da trng ~ gip ng lp nn Trng Piney Woods,
202
nhng ngi da trng ~ cho t, v vt dng lm nh, ln, b, v tin ng thi hnh chc nghip. ng Larwrence Jones tip tc ni, vi ging thnh tht v cm ng, ng ni bin h khng phi cho thn ng, m{ cho chnh ngha ang theo ui. ng c{ng ni, |m ngi phn n kia cng ngui dn. Sau cng mt cu chin binh trong trn Ni chin ng ra tuyn b: Ti nhn thy ngi {n ng tr tui ny ni tht. Ti bit nhng ngi da trng m{ y ~ k tn. Y qu ~ l{m vic tt, v{ chng ta ~ nhm m buc ti y. Nhim v ca chng ta l gip y ch khng phi l treo c y }u nh. Ni xong, ng gi thi hnh ngay, ng m i ti t ngi quyn tin gip ng Lawrence Jones. Tin quyn c tt c 52 m kim v{ khng ngi n{o n chng kin v hnh quyt con cu gh da en n{y li khng cho i cht. Sau t l}u, ngi ta hi ng Larwrence Jones c th on nhng ngi ~ ko l ng trn ng v chc thiu sng ng khng, ng |p: Ti cn bn tr bin h cho chnh ngha ca ti, cn th gi }u m{ th o|n h. Ti cn m mi vi mt l tng ang gi| gp ngn ln th cht ti. Hn na ti chng bao gi rnh i |p vi ai, v{ cng chng ai bt ti phi t}m th. Trc }y mi tm th k, Epitte ~ bo cho ngi ng thi hay rng ai gieo gi s gt b~o v{ nh mnh bao gi cng l{m cho nhng ngi phm li phi chu
203
Phn th t
qu bo v nhng li lm ca h. ng ni: Dn d, mi ngi s phi tr n nhng h{nh ng v lu}n thng o l m{ y ~ phm. K n{o ghi v{o u thc l ny s khng bao gi ni nng vi ai, v s khng on trch, khng tha m, khng ght b mt ngi no ht. Ngi b ght, b vu co v b ch trch nhiu nht trong lch s Hoa K m ti bit l ng Abraham Lincoln. Vy m theo li Herndon, ngi vit tiu s Tng Thng Lincoln, th ng khng bao gi xt ngi ng thi theo cm tnh theo s rung ght ring. Khi cn tm mt nhn vt giao ph cho mt chc v, ng Lincoln hon ton tha thun cho mi ngi i lp vi ng c quyn ra ng c cng nh mt ngi thuc phe ng. Ngay n khi nhn thy ngi |ng gi chc l{ ngi hay ch trch v vu oan cho mnh nhiu nht, ng cng giao a v cho ngi y nh mt ngi bn thn, nu ngi bn n{y c nhng iu kin cn thit... Ti khng h thy ng i mt vin chc ch v khc chnh kin hay v t th. Mt i khi ng Lincoln cng phi i ph s k ca nhng ngi m chnh ng ~ a ln a v cao cp. Tuy nhin ng cho rng: Ta khng th trch mt ngi ~ lm hay khng lm vic ny, vic kia. Chng ta ai cng tha hng nhng iu kin sinh sng, nhng trng hp xy ra theo hon cnh trnh gio dc v nhng
204
thi quen. Chnh nhng yu t ny t bao gi ~ tch hp v s tip tc tch hp thnh tnh tnh ca ta. Xt cho cng, ng Lincoln ni ng. Nu bn v ti chng ta cng tha hng ca t tin nhng c im v th cht v tinh thn nh nhng k th ca chng ta, nu chng ta cng sng nh h, cng hng nhng hnh phc hay nhng u phin nh h, chc chng ta cng h{nh ng nh h. Chng ta s khng lm khc h c. Nh trit ly hc Clarence Darron thu gn th d ny trong c}u: Bit rng tc l hiu nhiu v khi ~ hiu th khng ch trch v buc ti ai c. Nh vy, |ng l th on, ta h~y thng hi v{ c|m n Cha ~ sinh chng ta khng ging k th ta. Ni tm li, nu bn mun to cho mnh mt tinh thn thanh thn c th mang li hnh phc cho bn, bn hy theo nguyn tc th nh: ng bao gi tm cch tr a nhng k th ca bn, v nh vy, bn t lm au kh nhiu hn nhng ngi bn nh hi. Hy theo gng i tng Eishenhower, ng ph phm th gi, d mt pht i na, ngh n nhng ngi bn khng a. ------------------
205
Phn th t
206
Chng XIV NU BN LM NG THEO Y TH S KHNG BAO GI CN BUN V LNG BC BO CA NGI I

Mi ri ti gp mt thng gia Texas, ang ngn ngt lng ut hn. C ngi cho hay rng 15 pht sau khi ng gp ta, ti s c ng ta k l u ui cho nghe. Qu nh vy. Cu chuyn lm cho ng gin d ~ xy ra 11 th|ng trc, nhng mi khi nhc li ng cn bng bng ln. ng khng th qun n c. Ngy l Ging Sinh ng ~ thng 34 ngi gip vic mt s tin l{ mi ngn M kim - mi ngi khong 300 m kim - m khng mt ngi no cm n ng ht. ng chua ch|t ph{n n{n: Ti n hn ~ thng h. Thit mt xu cng khng |ng. Khng T ni: Mt ngi gin lun lun y nhng cht c.1 V thng gia kia y nhng cht c n ni ti thnh thc thng hi ng. ng khong lc tun m cc hng bo him nhn mng tnh rng trung bnh chng ta cn c sng khong 2/3 thi gian t by gi cho n khi ta cn 80 tui. Vy ng ta c may mn th sng dc
Chng ti khng chc rng c}u n{y ~ thit ca Khng T.
207
Phn th t
khong 14 nm na thi. Th m ch do mt chuyn ~ qua, ng ~ l{m ph gn ht mt nm v nhng on gin ma mai. Tht |ng thng hi! |ng l on hn v{ thng th}n tr|ch phn nh vy, ng nn t hi ti sao ng khng c c|c ngi lm cng cm n. C th v ng tr lng h qu t v bt h lm nhiu qu. C th h ngh rng tin thng trong ngy l Ging sinh khng thit phi l tin thng m chnh l mt th tin cng. C th rng ng hay bt b qu khng ai dm li gn, nn khng ai d|m ngh ti s cm n ch. Cng c th h cho rng s d ng thng h v nu khng thng th s li cng phi em ng thu gn ht thi. V phng din kh|c, c|c ngi lm cng c th l ch k ti tiu v thiu gio dc. C th nh th kia, c th nh th n. V iu y ti cng khng bit g hn bn. Nhng ti bit rng b|c s Samuel Johnson ni: Lng bit n l{ kt qu ca mt gio dc cao p. Hng th l khng c c y. Ti mun ni: ng gi y c mt li lm ln chung cho c nhn loi l qu tin lng bit n ca ngi khc. ng thc s khng bit r bn tnh con ngi. Nu bn cu c mt mng ngi, bn c mong ngi t lng mang n bn khng? Chc c. Ka, Samuel Leibowitz, trc lm lut s, sau l{m ta, ~ cu c 78 ngi khi ln my in. Vy bn th o|n c bao nhiu k
208
Nu bn lm ng theo y th s khng bao gi cn bun v lng bc bo ca ngi i
thot cht y ~ cm n ng ta hoc chu kh gi cho ng ta mt bc thip chc nm mi? Bao nhiu? bn o|n i... ng, ng nh vy -Khng c mt ngi no ht. c Cha Gi Su, trong mt bui chiu, cha khi mi ngi hi (ci), nhng Cha c bao nhiu ngi chu kh c|m n? Ch c mt mng. Bn c kinh ca thnh Luc s thy iu y. Cha quay li hi t: Cn chn ngi kia }u?. Th lc h trn c ri, trn mt m khng mt li c|m n! Ti xin hi mt c}u: Ti sao bn v ti hay nh bun Texas trn kia gia n cho ngi khc c l bao m li mong c nhiu ngi c|m n hn c Cha? V vn tin bc cng vy, ng hy vng g hn. Charles Schwab ni vi ti c ln ng ~ cu mt ngi gi tin ng}n h{ng. Ngi ny tht kt ly tin u c. ng phi b tin ring tr ng}n h{ng y khi ngi t. Y c mang n ng khng? C, nhng khng l}u. Ri y tr li phn ng, t co ng, ni xu ng, ngi ~ cu y khi khm. Nu bn cho mt ngi b con mt triu M kim, bn c mong ngi y mang n bn khng? Chnh Andrew Carnegie ~ l{m vic y. Nhng nu Andrew sng li sau khi cht t lu, ng s bt bnh thy ngi b{ con tha m ng. Ti sao? Ti l~o Andrew ~ cho nhng hi thin 365 triu m kim m ch th cho b{ con c mi mt triu bn tin thi nh li y ni vy.
209
Phn th t
Nh vy . Bn tnh con ngi thi n{o cng l{ bn tnh con ngi v{ trong i bn, bn ng mong g n thay i ht. Vy th sao khng c nhn n i? Ti sao khng c c thc t ca ng gi Marc Aurele, mt v anh qun hin trit nht ca quc La m. Mt hm ng vit vo nht k nh vy: Hm nay ti sp gp nhng k a ngn, nhng k ch k, t ph v{ v n bc ngha. Nhng ti s khng ngc nhin hoc bt bnh v ti khng tng tng c mt th gii vng mt nhng hng y. Li khn, phi chng bn? Bn v ti c cn nhn v lng bc bo ca lo{i ngi, nhng li v ai? Li bn tnh con ngi hay li ta ngu mui, khng hiu bit bn tnh ? Thi, ng mong g ngi ta b|o n mnh ht. Nh vy, nu may m gp ngi no bit n mnh th phi vui thch bit bao khng? Cn nu chng may th cng khng n ni tht vng. Vy }y l{ c|i th nht ti mun din trong chng ny: Loi ngi vong n l iu rt t nhin; vy chng ta c mong c ngi p n ta th chng ta s t rc ly nhiu ni au lng. Ti quen mt ngi {n b{ Nu c lc no cng phn nn v cnh c c. Khng mt thn thch no mun li gn b{. iu cng khng l. V nu bn li thm th b{ ta s k l hng gi cho bn nghe ~ nui nng gy dng
210
cc chu mnh ra sao, khi h cn nh. No l hu h chng khi chng b bnh ban, b quai b, hoc ho g; no l nui nng chng h{ng nm, n{o l{ gip cho mt a hc trng thng mi, no l g chng cho mt a khc. M cc chu c li thm b{ khng? C, l}u l}u mt ln v bn phn m{! Nhng h s gip mt b lm. H bit rng ti y th phi ngi nghe mt hng gi nhng li trch phin bng gi, nhng li phn nn chua xt, v hng chui nhng ting than th di v s phn. V khi thy khng th trch mc hay da dm, ay nghin h thng li thm mnh th b{ ln cn au tim. B{ au tim thit khng? Thit. B|c s ni b{ au tim v thn kinh b chng hi hp v{ v phng cha ci bnh do xc ng m{ ra . B ta cn c cc chu yu v{ sn sc, cho nh vy l lng bit n, v{ ngh c quyn c nhn lng bit n ca h. Nhng b{ li i hi lng bit n y nn khng bao gi cc chu bit n v{ yu mn ht. C c ng{n ngi {n b{ nh b{, c c ng{n ngi au m v lng bc bo ca k khc, v k kh|c khng sn sc h sng c c. H mun c yu mn, song cch c nht c yu mn li l ch i hi tnh yu m phi vung n ra, ng mong b|o |p.
211
Phn th t
Bn cho l{ l tng qu, l o mng qu khng thi hnh c sao? Khng }u. iu ny ch l lm. Mun tm c hnh phc th chng ta phi theo cch hiu nghim . Ti bit chc vy v ti ~ kinh nghim trong gia nh ti. Song thn ti ly s gip k khc lm vui. Chng ti ngho, lc n{o cng eo n. Nhng mc du cng tng, song thn ti lun lun dnh mt s tin mi nm gi gip mt c nhi vin Iowa. Khng bao gi cc ngi li thm vin. V c l khng mt tr em m ci n{o c|m n hai }n nh}n c, tr mt vi hng trong th. Nhng c|c ngi c n |p li rt nhiu v ~ hng ci vui gip tr nh m khng cu mong c n |p li. Khi ln ln ti i l{m n xa, mi nm gn ti l Ging Sinh ti lun lun gi v ba m ti mt tm ngn phiu v{ nn n hai ngi n tiu cho sung sng mt cht. Nhng t khi hai ngi chu nghe ti. Ln no v thm nh{ v{i ng{y trc l Gi|ng Sinh th ti cng c ba ti k cho nghe ~ mua than v{ thc n cho mt ngi {n b{ ga, ng con m{ ngho kh no trong tnh. Cc ngi b th nh vy c c|i g? c c|i vui ~ cho m{ khng mong b|o |p mt my may g ht. Ba ti gn th{nh ngi l tng m Aristote ~ t mt ngi |ng c sung sng nht. Aristote ni: Ngi l tng tm ci vui ca mnh trong s gip k khc, nhng mc c khi phi chu ly ai. V gia }n cho ngi l
212
mt du hiu cao c th th n ca ngi khc l mt du hiu km hn. Vy }y l{ c|i th nh ca ti trong chng n{y: Nu chng ta mun tm hnh phc, th ng ngh ti s ngi khc nh n hay qun n ta, m c gip c ci vui trong thm tm l gip . C l t 10.000 nm ri, cc bc cha m u bt u bt tc v ni con c|i n bc bo. C vua Lear trong kch ca Shakespeare cng la ht: C a con bc bo tht au n hn b gn c cn!. Nhng con c|i ta l{m sao bit mang n c, nu ta khng tp cho chng nh vy? Lng bc bo mc t nhin nh c di. Lng bit n th nh bng hng, phi trng trt, ti bn, nng niu, nng che gi chng. Nu con ta bc bo th li v ai? C l v ta. ta khng bao gi dy chng t lng bit n vi ngi khc th sao ta li mong chng bit n ta? Ti quen mt ngi Chicago c nhiu l phn nn v s v n ca con ring v. Anh ta lm trong mt xng ng thng, cng vic vt v v t khi kim c trn 40 M kim mi tun. Khi ci mt ngi {n b{ ga, anh ta n v, i vay mn cho my a con ring ca ch ny v{o trng Trung Hc. C 40 M kim mi tun m phi lo
213
Phn th t
n mc, ci la li lo tr vn li na. Bn nm rng nh vy, cc nh tr}u, song anh ta khng h than th. M my a con y c c|m n anh ta khng? Khng. Ngi v cho nh vy l t nhin m my a con ring cng vy. Khng bao gi chng tng tng c rng chng mang n b gh chng. V{ cng khng bao gi chng m ming c|m n na. Ai |ng tr|ch trong ? My a con ? ~ {nh; nhng ngi m chng cn |ng tr|ch hn. Ch ta ngh bt bn u xanh y nhn thy mang n ngi khc l ti nhc cho chng. Ch ta khng mun chng v{o i vi mt mn n trn u. Cho nn khng bao gi ch ta ni: Dng c|c con cho c|c con i hc, thit l lng rng nh bin c. Tri li ch li c v nh ni: ! t nht th thng cha gi cng phi lm vy ch. Ch tng nh th l{ thng con, nhng s thit ch lm h chng, y chng v{o i vi c|i ngh nguy him rng ngi i phi nui chng. M{ ngh qu ~ nguy him, v mt trong nhng a y ~ th mn tin ch ri bt kh|m ng phi nui. Chng ta nn nh rng chng ta dy con ra sao th con ta th{nh ngi nh vy. Chng hn, i b d ti l b Viola Alexender ~ chng minh li mt cch kiu ngo. Khng bao gi b phn nn v s bc bo ca con ci. Khi
214
ti cn nh, d Viola a b{ ngoi ti v nh{ sn sc, chiu chung cng vi b m chng. Ti c th nhm mt li m vn thy hai b ngi trc l si, trong tri rung ca d. D Viola c ly vy lm phin khng? Ti tng nhiu khi cng c. Nhng khng bao gi d t v kh chu ra nt mt. D yu c m ln m chng, nng niu, phng dng lm cho hai b nh{ con m{ tng nh nh mnh. D phi nui ti s|u ngi con, li phng dng thm hai b, m c coi nh vic thng, Theo d, chng c chi l{ cao thng c bit hoc ang khen ht, ch l vic phi, t nhin, nn d m{ nh vy thi. D Viola by gi ra sao? D ~ ga chng trn 20 nm v{ c nm ngi con ~ trng thnh ra ring. C nm ngi tranh nhau rc d v n n cc dc! H cng knh mn m, cng phn nn rng m khng bao gi lu vi h. l{ lng bit n ? V l! l{ tnh yu, tnh yu trong sch. Nhng ngi trong tui th ~ c th mt khng kh m p v chi li tnh u ym, nn by gi |p li lng thng y. C g l l? Vy chng ta hy nh rng mun cho con c|i ng qun n, ta phi bit nh n. Ta hy nh rng chng tuy nh m tai khng nh v{ rt ti nhng li ni ca bc m cha . Chng hn nh ln sau ta c mun ch lng tt ca ai trc mt chng ta, th ta hy ngng ngay li. ng bao gi ni: Ng c|i khn k cc m ch Sue gi
215
Phn th t
mng nm mi chng ta? Ch y an ly khi mt mt xu no ht }y m{. Li ch , i vi chng ta c th l rt bnh thng, nh tr con nh rt k. Vy nn ni nh vy: Th ngh xem, ch Sue ~ mt bao cng an c|i khn n{y mng chng ta! Thit tt bng qu! Phi vit th cm n ch ngay mi c. Nh vy con ci chng ta s tp nhim ln ln, m khng hay, ci tnh tt bit khen v t lng mang n. Vy mun khi bc tc v bun phin v lng bc bo ca ngi khc, bn hy theo quy tc th ba ny: A. |ng l bc tc v lng bc bo th ta c ch n n i, cho n l t nhin s n. c Cha Gi Su cha khi mi ngi hi trong mt ngy m ch c mt ngi cm n Ng{i thi, th ti sao ta mong c ngi khc nh n ta nhiu hn c Cha? B. Ta nn nh rng ch mt c|ch tm hnh phc l ng mong ngi khc nh n mnh m{ c cho pht ngi ta i, c c|i vui ~ cho. C. Ta nn nh rng lng bit n l{ mt c tnh cn phi c bi dng; vy mun cho con c|i ta c c tnh y, chng ta phi l{m gng cho chng. ----------------
216
Chng XV BN C CHU I CI BN C LY MT TRIU M KIM KHNG?

Mt ba kia, ti hi mt bn thn l ng Harold Abbott, Webb City, x Missouri, xem ng lm th no m khng bao gi thy ng phi bn tr. tr li, ng k mt cu chuyn l th n ni ti cn nh m~i n by gi, mc du thot nghe c v a! Chuyn l th ny: Trc kia, ti hay lo ngh, nhng t ngy chng kin mt vic xy ra ti West Dougherty ti ~ mt hn thi y. Vic xay ra khng y mi gi}y ng h, nhng khonh khc ~ dy ti nhiu v ngh thut sng, hn l{ mi nm qua. Hi ti sng mt thi k kh khn. T hai nm, ti l{m ch mt ngi nh hng tp ha nh, nhng s bun b|n khng c ph|t t. Bi vy s vn ngy cng ht dn v{ ti ~ n nhiu. Sau cng {nh phi ng ca hiu. Mt s|ng kia, ti n Ng}n h{ng Thng Mi v K ngh vay mt s tin nh lm l ph ti Kansas City, tm vic l{m. Ti ang i thn th nh ngi khng hn, bng thy tin ti mt ng gi ct c hai chn. ng ngi trn ming g c bn bnh xe, cn tay th chng hai khc cy nh y. ng y qua mt ng~ t v{ ng
217
Phn th t
th}n ra ng sau hu ghch ming vn ln va h, th va lc ng bt gp mt ti ang nhn. Lp tc, ng gi{ |ng thng n{y nhon ci v bo ti: Tri hm nay p qu nh. Ti tr mt ngc nhin v{ t nhin ti nhn thy ti cn hnh phc hn bit bao ngi, ti t nhin thy ngng v ~ yu hn. Ti cn hai ch}n, ti cn i c. Nu con ngi mt c hai chn kia cn c th sung sng, vui v v t tin c, th ti, mt ngi c hai chn, c l g li khng sung sng, t tin nh ng ta. Ti cm thy khng kh dn vo phi ti. Trc , ti nh n ngn hng vay mt trm M kim nhng b}y gi ti s quyt s vay hai trm. Trc ti tnh s ni l mun i Kanass City may ra tm c mt vic l{m. Nhng b}y gi ti ni ging chng chc rng ti n Kanass City lm vic. Ngi ta cho ti vay ngay hai trm M kim v mt gi sau, khi n Kanass City, ti ~ xin c mt ch lm kh tt. Ti c dp lm quen vi Eddie Rickenbaker, mt phi cng tr tui. C mt ln, phi c anh b h. Anh v cc bn chen chc nhau trn mt chic b cao su, lnh nh trn mt nc bao la ca Th|i Bnh Dng, khng nc ung cng khng lng thc, di nh mt tri nng nh thiu t, khng hy vng s c cu vt. Nh th trong hai mi mt ngy. Anh ni vi ti rng s th th|ch n{y ~ cho anh thy mt iu cc k quan trng: khi bn c nc
218
Bn c chu i ci bn c ly mt triu M kim khng?
ngt ung, thc n y d dy; bn khng c quyn ta thn na. T Times c ng mt bi ni v mt s quan b trng thng Guadalcannal. C anh b mt mnh tri ph thng, mu mt nhiu, thy thuc phi tip mu by ln mi cu sng c anh. Khng ni c, anh vit vo mt ming giy hi xem anh c th qua khi khng? Vin y s tr li c . Anh hi cu th hai: Sau n{y ti c th ni c khng? Thy thuc li tr li c. Tc th anh vit xung giy nhng nt rn ri: Th ti sao c v l m{ lo m~i?. c n }y, bn cng th t t cu hi xem? Rt c th bn s khm ph ra rng chnh bn cng nhiu khi lo lng v nhng l do thm chi v l. Chng mi phn trm nhng trng hp xy ra trong i sng chng ta l nhng trng hp bt li. Mun sung sng ta ch cn ch trng n chn mi phn trm nhng trng hp tt p v{ qun mi phn trm trng hp kh cc i. Tri li, nu c mun lo ngh, c|u knh hay mc bnh ung th th c vic m{ ngh lun lun n mi phn trm trng hp kh cc. ng Jonathan Swift, tc gi cun Gulliver phiu lu k, l mt ngi theo ch ngha b quan cc oan cha tng thy trong lch s vn chng Anh C|t Li. ng tic ~ sinh ra l{m ngi, n ni lun lun mc en v{ nht nh nhn i trong nhng l sinh nht ca ng. Vy m
219
Phn th t
con ngi c bnh tht vng c cu n{y cng cng nhn rng tnh tnh vui v v s vui sng l thuc b nht cho sc khe ca con ngi. Chnh ng ~ tuyn b rng: Nhng b|c s m|t tay nht th gii l{ iu , Bnh tnh v{ Vui v. Theo , ta th}y rng mi chng ta u c th sng, chiu hoc bt c lc n{o, cho vin b|c s Vui v sn sc. Nh vy l{ lun lun dng n nhng ti sn m ng l khng c, nhiu hn gp bi kho bu ca chng Ali-Baba. Bn c chu bn hai con mt bn ly mt t M kim khng? Bn chu i chn bn, hai tay, hai tai ca bn ly bao nhiu tin? Hy lm con tnh cng v bn s thy rng ti sn ca bn chng km g ng vng ca Ford, Rockfeller v Pierpont Morgan gp li. Nhng chng ta ~ chp nhn thy gi tr ca hnh phc chng ta sn c cha? Nht nh l{ cha! ng Schopenhauer ~ ni: Chng ta t khi ngh n nhng ci chng ta c, m ch ngh n nhng ci m ta khng c l nguyn nhn hu ht nhng thm trng i ta. Chnh n ~ g}y ra nhiu s au kh hn bt c trn chin tranh hay bnh thin thi no trong lch s tr|i t ny. Th d ng John Palmer. T mt ngi hin hu nh trm ng{n ngi khc, ng thnh ra mt ng gi cu nhu cu nhu v ph hoi hnh phc gia nh ng. ng
220
John Palmer s 30 i l Paterson, tnh New Jersey, thut vi ti rng: t l}u sau ng{y c gii ng, ti t lp c nghip. Ti lm vic u tt mt ti sut ng{y m. Lc u kh lm. Nhng ri nhng rc ri c k tip nhau xy ra. Ti khng th n{o mua c nhng ph tng v nhng my mc cn thit. Ti bt u lo khng kho n phi b|n hay ng ca xng cha xe hi ca ti. Ti lo ngh nhiu n ni, trc kia vui tnh, ti ~ i thnh mt ngi cu knh, kh chu. Ti cau c, nng ny m ti chng nhn thy, nhng n ngy nay, ti mi bit sut na ti ~ git cht tnh yu ca v ti. Mi ba kia, mt cu chin binh tr tui v tn tt cng lm vi ti bo rng: Anh Johnny , anh phi bit h thn ch? Trng anh ngi ta tng i chng ai kh bng anh. V d anh c phi ng ca i na, th ~ sao cha? Anh s m li khi c cng vic. Anh c nhiu l do t mn vy m c gt gng t s|ng n ti. Nu c nh anh, mt g ti cng chu. Anh hy nhn ti coi. Ti ch cn mt cnh tay, mt th ming tri ph xn mt bn, th m anh c thy ti than khng? Nu anh chng ngh li m b tnh gt gng bc tc, th khng nhng ca hng anh s li bi, sc khe, hnh phc gia nh anh s tan nt m ri anh li n mt ht bn b. Li bn ~ l{m ti phi suy ngh. Ti chng h tng tng c s y, nhng nay, ti ~ nhn thy tht ti
221
Phn th t
chng c g |ng than phin. Ti quyt nh sa mnh thnh mt ngi trm tnh, can m nh xa v{ ti thy chng c g l{ kh. Ti c th k ra mt trng hp khc na, mt ngi bn gi, c Lucile Blake. i c sut na tr nn bt hnh, nu c khng c ngi bo c|ch hng nhng ci c c v dp thi ao c nhng s khng c. Ti bit Lucile t ngy chng ti cng hc ngh vit bo ti i hc ng Columbia. Mi nm trc c ~ b kch ng rt mnh. Hi , c tnh Tucson, thuc tiu bang Arizona.Ti xin tit l cu chuyn v c nh c ~ thut vi ti: By gi ti sng mt i ht sc hot ng: ti hc phong cm ti i hc ng, ti m nhn lp dy bui ti trong trng kia, ti m nhng bui din thuyt v m nhc c in. Ngo{i ra, ti thng c mi n d nhng ba tic ko d{i n khuya, hoc khiu v hay ci nga do di |nh trng. Mt ba kia, ti sm sa i chi, bng ti cht ngt. Thy thuc bo ti au tim v{ phi tnh dng trong mt nm, nu ti mun khi bnh.Ti hi ng liu ng c bnh phc v khe mnh nh trc khng, ng nhn vai tr li mt cch mp m: Mt nm nm trn ging nh mt k tn tt v rt c th cht vn hon cht!.
222
C{ng ngh li cng hong s. Ti sao ti li gp phi tai ng n{y? Ti c l{m iu g |c }u? Ti nghn ngo khc sut mt ng{y. Ti o|n nh mnh nhng vn nm ngh nh li thy thuc dn. K t l}u, mt ngi bn th}n n thm ti. l{ mt ha s tr tui. Anh ta khuyn ti rng: Ti bit i vi ch trong ngy ny th vic phi nm tnh dng mt nm rng l{ mt s rng rn. Nhng ri ch xem, cng chng gh gm nh ch tng }u. Ch s c nhiu th gi suy ngh, nhn xt mnh v bit r mnh. Tri thc ch s pht trin v ch s tr nn thnh thc s vi ch sau mi th|ng hn l{ sau hai mi lm nm ch ~ sng. Th ri ti ngui dn v ti c gng bt ti phi suy ngh v nhng vn m{ trc kia ti khng hay c khi cn khinh thng. Mt ti, ti vn v tuyn in v nghe thy mt cu k cc. Ngi ta ch by t c mt cch hon ton nhng iu cm thu th}m t}m. Ti cng ~ c hay nghe nhng c}u tng t nh vy, nhng v b}y gi nm lit trn ging nn nhng c}u , |ng l ch thong qua, li thm tha v{ n s}u v{ c ti. u c ti t lc y bt u lm vic v ti nht quyt s chng li s s hi v nhng tng m m, s b khng ngh n nhng iu c th lm chm, lm hi s bnh phc ca ti, v s ch ngh n hnh phc, vui sng v sc khe. Mi sng khi tnh dy, ti t bt ti kim im li mi l do ti phi sung sng: Trong ngi khng au n; c nghe nhng iu nhc m p pht ra t my truyn thanh; c nhng bn tt... Khng y my tun sau ti thy vui v v treo
223
Phn th t
ca bung ti mt tm bng, cm khng cho hai ngi v{o thm mt lt. Ti khi bnh ~ c chn nm v{ ti li sng cuc i hot ng v hu ch. Ngay n nay, ti vn sung sng ~ c nm tnh dng trong mt nm,v thc s l mt nm hnh phc v ht sc hu ch. L c nhin, ti nay, s|ng n{o ti cng vn kim im li nhng ci m ti c v ti s chng bao gi b thi quen . Ti xin th cng anh l ti rt h thn, v n khi s cht mi hc c cch sng. Ni tm li, c Lucile Blake ~ tnh c nhn nh mt nh l m ng Samuel Johnson ~ nu ra c|ch }y hai th k. ng Samuel Johnson ni rng: C|i thi quen ch trng thy b tt ca mi vic, cn qu gi| hn mt ngn Anh kim li tc mt nm. Bn nn ch rng cu ny tht ra khng phi bi ming mt ngi lc quan m li bi ming mt ngi trong hai mi nm ~ bit th no l lo lng cho ngy mai v ngho kh, i kh|t, ri tr nn mt nh{ vn h{o xut sc nc Anh thi . Bn mun bit l{m sao bin ha ci ti ngy ngy ra bt thnh mt vic l th khng? Chc l c. Vy ti xin gii thiu mt cun sch tuyt diu, nhan Ti mun mt sng li m tc gi l b Morghild Dahl, mt thiu ph b la trong nm mi nm. Trong chng u c
224
cu rng: Hi ti ch trng c mt mt v c nhng vy nh che gn kn con ngi l{m ti ch cn nhn thy l m qua ci khe nh pha tri. Chng hn, mun trng mt quyn sch, ti phi cm a ln tn mt bn tri v a ht con ngi sang pha t. Nhng b{ khng chu ai thng hi mnh, b nht nh khng cho c tt ny lm b tr thnh mt ph nhn. Hi cn l mt c gi nh, b mun chi vi tr con h{ng xm, nhng khng trng thy nhng nt phn v. V vy, khi bn tr tr v nh, b liu qu xung v h, d mt xung t d nhng nt phn. Chng bao lu bit tng tn tng ni tng ch, trong khu ph thng chi a vi cc bn, bit tng tn n ni chi tr g c chy ua l{ u thng. Mun c, b dng nhng sch in ch tht ln, d s|t n mt. C th hc v{ thi u hai bng: mt bng kin trc tng qut, ti i hc ng Minnesota, mt bng gi|o s m thut i hc ng Columbia. Ra i vi chc gio vin ti mt lng nh thung lng Twin, thuc tiu bang Minnesota, b tip tc theo s nghip cho n khi c b nhm chc gi|o s dy vn chng v ngh bo ch ti i hc ng Augustana trong tnh Sioux Fallo thuc tiu bang Dakota Sud. trong 13 nm, ngo{i c|c cng vic nh{ trng, b cn din thuyt v vn chng ti nhng cu lc b ph n a phng v{ mt i khi trc my truyn thanh. B
225
Phn th t
Morghild Dahl thut tip trong cun s|ch: Trong tim thc, ti lc n{o cng s hi s m hn. trn p tng en ti y, ti ~ t bt lc n{o cng vui v, c khi qu vui bt c trong trng hp n{o. Th ri, n nm 1943, khi b{ ~ nm mi hai tui, mt php l xy ra: nh mt cuc gii phu ti bnh vin ni danh Mayo, b{ ~ trng thy r gp bn ln. Mt v tr mi, p v th v bit bao nhiu hin ra trc mt b. B ro rt cm thy ci th lm nhng vic m{ trc kia b{ khng l{m c, ngay c n vic ra bt na. b k li rng: Mi u ti vy bt trng li ti v nh nhm lnh bnh trong chu nc. Ti bc ly mt nm bt x{ bng soi trc |nh s|ng v{ trong trm nghn bt bng cn con , ti thy mu sc rc r ca mt cu vng nho nh. ng trong bp nhn qua ca s, b hoan h ngm {n chim n hay qua, di nhng t tuyt trng. B tn hng ci th ngm ngha bt x bng v chim bay v b kt lun bng c}u n{y: Tha Cha, Cha chng con trn tri, con i n, con i n Cha ~ thng con dng y. ~ bao gi bn c ngh cm n Cha ~ cho bn ra bt, ngm mt nm bt x{ bng v{ say sa nhn mt o{n chim bay di tuyt khng? Chc l khng, phi chng bn? Nu vy bn |ng t ly lm h thn. Bi v bn
226
sinh vo mt th gii thn tin, c nhng v p thin hnh, vn trng, vy m bn cng nh bao ngi kh|c, ~ m qung khng trng thy, ~ b ph khng tn hng. Nu bn tht lng mun thng nhng u t, nu bn mun lm li cuc i, bn hy theo nguyn tc ny: m phc, ng m ha. -----------------
227
Phn th t
228
Chng XVI TA L AI?

Ti cn gi mt bc th ca b Edith Alberd Mount Airy, th vit: Hi nh, ti rt d cm xc v nht nht. V ti ln con v cp m phnh Nn ti c v mp. M ti hi c, cho rng dng tn thi trang l{ in. Lun lun m ti bo phi n chc mc dy. V{ bt ti mc qun o di, rng... cho lu rch. Khng bao gi ti c d nhng |m hi h, vui v tr trung. Ti trng, ti khng gin vi cc bn, c trong gi th thao na. Tnh c thn ca ti thnh bnh. Ti thy ti kh|c hn cc bn b v hon ton kh . Ln ln, ti kt hn vi mt ngi chng cao nin. Nhng tnh ti cng khng thay i. Bn chng ti l mt gia nh bit l phi v t tn. Ti rn bt chc m khng c. Nh chng ti c tp cho ti lch thip bao nhiu, ch lm cho ti e l by nhiu. Ti ha ra nng ny, cu knh. Ti trn ht thy bn b. Ti rt s c khch n chi. Thc tai hi! Ti bit vy v s nh{ ti cng bit vy, nn khi l |m ng ti r|n vui v. Nhng ti li qu l, ha mt c t nhin. Ti hiu th v ti khn
229
Phn th t
kh lm. Cht ht ti au n n ni khng mun ko d{i i thm na. Ti bt u ngh ti t t. Nhng ri ch mt li ni v tnh ~ thay i c i ti. B m chng ti mt hm k cho ti nghe cch b dy d con c|i. D sao cng mc, m ch mun cho chng sng theo chng thi. C t nhin, khng bt chc ai ht. Tc th ti nhn thy rng chuc ly kh vo thn ch v t p mnh vo mt ci khun khng thch hp. Sng hm sau, thay i hn. Ti bt u sng theo ti. Ti rn nhn xt k v c tnh ca ti, rn nhn nh xem ti ra sao. Ti nhn nh nhng nt c bit ca ti. Ti ht sc xem xt cc mu, cc kiu |o, n bn sao cho hp vi mnh. Ri ti giao du, vi bn b, xin nhp mt hi nh. Ti rt s hi khi b bn bt ln din {n. Nhng mi ln ni trc |m ng, ti can m c thm mt cht. Phi lu lm... nhng b}y gi ti thy sung sng ngo{i c vng ca ti. Ti dy d con ti, lun lun ch v cho chng kinh nghim m{ ti ~ ng cay hc c: D sao cng mc, cc con c sng theo cc con. B|c s James Gordon Gilkey ~ ni: Phi c ngh lc sng theo mnh l mt vn c nh lch s v ph bin nh i ngi. Khng lc sng theo mnh nguyn nhn su kn ca cc chng bnh thn kinh. Angelo Patri ~ vit 13 cun sch v hng ngn bi bo v gio dc nhi ng. ng ni: Khng ai kh s bng k mun i c tnh ca mnh bit thnh mt ngi kh|c.
230
Ta l ai?
Ci thi mun i th{nh ngi khc tai hi nht Hollywood. ng Sam Wood, mt trong nhng nh sn xut phim ht bng ni danh ti Hollywood ni rng ng ~ nhc u nht bi cc ti t tr tui. ng phi v cng cc nhc thuyt cho h chu ng vai hp vi ti ring ca h trong khi h ch mun tr thnh nhng Lana Turner hng nh hay Clark Gable hng ba. ng khng ngt khuyn h: kh|n gi chn nhng li ri, h mun li kh|c kia. Trc khi ng cho ra nhng phim danh ting nh Good Bye, Mr Chips v{ For whom the bell tolls, ng l{m l}u nm ti mt h~ng a c luyn ti bun bn. ng tuyn b: Bt chc ngi khi khng bao gi i xa c. Khng nn lm con vt. Kinh nghim ~ dy ti rng nn b ri ngay nhng k no ch mun bt chc ngi. Va }y, ti hi Paul Boynton, gi|m c phng nhn vin ca h~ng u Socony: Nhng ngi ti xin vic c li lm no nht? Chc chn ng bit r iu y, v ng ~ tip hn 60.000 ngi ti xin vic v{ ~ vit cun sch nhan l: Su cch xin c vic lm. ng tr li ti: Li lm ln nht ca h l thiu t tin. |ng l t nhin v hon ton thnh tht th h li thng d dm ti m{ |p c}u ti hi ch khng tr li theo th. Nh vy hng lm, v c ai mun dng mt ngi ch lp li li nhng ngi kh|c nh c|i m|y h|t }u. Khng ai mun xi bc gi ht.
231
Phn th t
C mt ngi con gi ca ch ti x ~ phi tr gi rt t c bi hc y. Ch ta mun nn mt danh ca. Nhng ci mt ca ch thc l mt tai nn cho ngi vc n. Ming ch rng, rng ch vu. Ln u ca trc cng chng trong mt hp m ti New Jersey ch tr mi trn xung che rng. Ch l{m iu b thit mu m. V{ kt qu l ch l{m tr ci cho thin h v chu tht bi ma mai. Nhng c mt khn gi ti nhn thy ch c ti. ng ta ni trng ngay: N{y c, ti ~ thy c din v bit c mc c v b rng ca c. Ch kia lng tng h thn, th ng ta lin tip: C hi g }u? Rng vu no phi l mt ti? ng che n! C m ming ra khn gi s thch, khi h thy c khng mc c na. Ri ng ta li ranh mnh ni lun: V chng, b rng m{ c c tnh che y , bit }u n chng lm cho c ni danh? Ch Cass Deley nghe theo v{ khng thm ngh ti c|i m|i hin ca mnh na. T hm ch ch ngh n thnh gi. Ch m ming, thch ch, vui v ca v ri tr nn mt ngi sao chi li nht trn mn nh v {i ph|t thanh. Hin nay nhiu ngi ng tr kh|c li rn bt chc ch. Khi trit gia tr danh William James ni ngi ta ch lm pht trin 10 phn trm nhng t{i nng tinh thn ca mnh, l ng mun ch nhng ngi khng t bit r gi tr ca mnh. ng vit: Con ngi chng ta by gi so vi con ngi m chng ta c th th{nh c, khc nhau xa,
232
Ta l ai?
cng nh ngi m ng so vi ngi thc tnh vy. Chng ta ch dng mt phn nh kh nng v th cht v tinh thn ca ta thi. Ni rng ra, th con ngi hot ng trong mt khu vc hp hi qu, so vi kh nng thnh thang ca h. Chng ta c nhiu kh nng m{ khng bao gi ta dng ti. Bn v ti, ta c nhng ti cn ring, vy ng mt cng bun bc v ni khng c nh ngi kia ngi n. Trn a cu ny, mi ngi chng ta l mt nhn vt mi m, v t hi thin lp a ti gi, chng h c ngi th hai no ging ta nh c, m{ t nay ti khi tn th cng khng sao c c mt ngi th hai y nh ta na. Mt khoa hc mi l khoa di truyn hc dy rng con ngi do 24 nhim th (chomosomes) ca cha, 24 nhim th ca m cu to nn. Bn mi t|m nhim sc th y nh ot phn di truyn ca ta. Amar Schinfield ni trong mi nhim sc th cha t vi chc n vi trm nh}n m{ mi nh}n c th thay i c i sng ca mt ngi. S cu to nn ta thc b him v kinh d thay! Cha m sinh ra ta vi 300.000 t (mi t l 1.000 triu) tinh trng, nhng ch c mt tinh trng thnh ta thi. Ni mt cch khc, nu ta c li 300.000 t anh em th cng khng mt ngi n{o y nh ta ht. Ni vy c phi l ni m khng? Khng. l{ mt s tht khoa hc. Nu bn
233
Phn th t
mun hiu r iu y xin bn li tim sch mua cun: Bn v s di truyn ca Amran Schinfield. Ti s d hng h|i, qu quyt, khuyn bn nn sng theo nh bn vy, l{ v ti tin tng su xa v bit r iu ti ni. Ti bit l nh kinh nghim chua ch|t v{ au n. Ti xin k: Ln u tin t gi min ng rung Misssouri ti Nu c, ti v lm trong Hn Lm kch trng. Ti mong thnh mt ngh s. Ti cho rng c trong u mt mi v ti tnh lm, n tt a ti ti thnh cng mau chng. Ti t ngh: Mt ci gin d v chc chn nh vy, ti sao c ng{n ngi h|o danh cha ngh ti. Thit l lng! nh vy: Ti s nghin cu xem cc kp ht ni danh thi y, nh John Drew, Walter Hampden v Otis Skinner c nhng ngn g. Ri ti bt chc nhng ngn hay nht ca h v s luyn cho ti ti thnh mt kt hp rc r ca ht thy nhng t{i ba . Thit l{ in! Thit l{ v l! Ti ~ ph bao nm hc bt chc k khc mi ny trong ci s c nh mt ca ti ny: Phi theo t{i nng ring ca mnh, khng th no bt chc ngi kh|c c. Th nghim tai hi ~ cho ti mt bi hc ti gi{ i ch?. Khng. Ti vn khng cha, ti xun qu. Ti phi hc n li mt ln na. Nhiu nm sau, ti bt u vit mt cun sch m ti hy vng s l cun hay nht t trc ti nay v s din thuyt trc cng chng. Vit cun n{y ti cng in nh ln trc: ti cng vay t
234
Ta l ai?
ca hng l tc gi khc ri thu thp vo trong mt cun mt cun cha nhng cun khc. Mun vy, ti i lm hng chc cun dy c|ch ni trc cng chng v b mt mt nm chuyn nhng ca h sang bn tho ca ti. Nhng sau ti nhn thy rng ti khng. Ci th c|ch t-p-l , tng hp qu|, kh khan qu|, c ngn qu. Thnh ra cng toi mt nm trn, ti phi x b st rc v vit li. Ln ny ti t nh: M{y phi l thng cha Dale Carnegie vi tt c nhng li lm v km ci ca n. My khng th l{ ngi n{o kh|c c. B ci vit mt cun tng hp nhng sch ca ngi khc, ti sn tay o lm mt vic m{ |ng l ti phi lm ngay t u: dng kinh nghim ring m vit; dng nhng nhn xt ring, nhng tin tng chc chn ca ti khi din thuyt v khi nhn dy ngi ta din thuyt. Ti ~ hc v mong rng ti cht cng khng qun - bi hc ca ng Walter Raleigh (Ti khng mun ch ng Walter ~ tri o mnh trn bn Hong Hu bc ln cho khi lm giy }u. Ti mun ni v ng Walter Raleigh, gi|o s mn Anh quc vn hc s nm 1904). ng ta ni Ti khng c t{i vit mt cun sch kh s so s|nh vi tc phm ca Shakespeare, nhng ti c th vit mt cun theo ti nng ring ca ti c. Vy th ta phi h{nh ng theo t{i nng ca ta, nh Irving Berlin ~ khn kho khuyn George Gershwin. Berlin v Gershwin gp nhau ln u, Berlin ~ ni danh m Gershwin cn l mt thanh nin mi tp t nhc, lm
235
Phn th t
vic vt v lnh ca nh xut bn Tin Pan Alley mt s lng 35 M kim mt tun. Berlin khi thm yu ti nng ca Gershwin, cy Gershwin lm nhc k cho mnh vi s lng gp ba lng c. Nhng Berlin li chn tht khuyn rng: ng lm vic . Nu nhn anh c th thnh mt Berlin th hai y, song nu anh nht nh theo ti nng ring ca anh th danh ting anh s vang lng nht trong nc. Gershwin nghe li. ng luyn tp v dn dn tr nn mt nh son nhc khc c bit nht ca M thi y. Charlie Chaplin, Will Rogers, Mary Margeret Mc Bride, Gene Autry v c triu ngi kh|c u phi hc bi hc ti ng ging trong chng n{y, phi hc bng kinh nghim v{ cng ~ phi tr gi rt t nh ti. Khi Charlie Chaplin mi ng phim, vin gi|m c hng phim mun chng bt chc mt vai h ngi c ni danh. V Chaplin khng thnh cng cho ti khi ng ng vai h theo ng. Boh Hope cng ~ qua con ng y: by nm va ca va ht, m ng tht bi mi cho ti khi bt u bit khn theo t{i nng ca mnh. Will Rogers dn cnh trong mt ca v {i ~ l}u nm khng pha tr ly mt ting, cho ti khi ng thy ng ch c ti pha tr v ri ng ni danh v vy. Khi Mary Margeret Mc Bride bc v{o i ngh s, c l{m {o h v tht bi. Nhng khi chu theo t{i nng ca c 236
Ta l ai?
ca mt c g|i nh{ qu, khng p g, min Missouri th c thnh mt ngi sao ni danh nht trn {i ph|t thanh Nu c. Khi Gene Autry c b ging Texas, trang sc nh c|c cu con trai thnh th v khoe rng mnh sinh trng Nu c th ch lm cho thin h ch nho chng thi. Nhng khi ch{ng {n c}y banjo v ca nhng bi ht ca bn cao bi Texas th chng vo mt con ng mi a ch{ng ti s ni danh khp ton cu, trn mn nh cng nh trn {i ph|t thanh. Trn th gii khng c ai ging ta ht. Ta nn ly th lm mng. Tri cho ta t{i nng n{o th tn dng t{i nng . Xt cho k, ngh thut no ch t m t ht. Ta ch c th ca nhng vui, bun ca ta thi. Ta ch c th v nhng cnh vt m ta thch thi. Kinh nghim, hon cnh, di truyn ~ to ra sao th ta phi vy. D tt hay xu, ta cng phi trng trt trong khu vn nh ca ta. D hay d d ta phi gy cy n nh ca ta trong dn nhc ca i. Emerson vit trong thin ty bt T tn rng: Trong s gio dc ca mt ngi, c mt thi gian ngi nhn thy rng ganh t l ngu, bt chc l t t, rng phn mnh sao th phi chu vy, rng trong v tr mnh mng y thc n n{y: ngi phi vt v cy ming t tri ~ cho mnh th mnh mi c c ht la n. Nng lc trong ngi ta l mt nng lc mi m v ring bit,
237
Phn th t
khng ai c ht, v ngoi ta ra, khng ai bit ta c th lm c c|i g, m{ chnh ta, ta cng khng bit na, nu ta khng chu lm th. Emerson ni vy. Cn Douglas Maloch, mt thi nhn, th ni nh vy: Chng lm thng vt trn i Th lm cy nh bn ngi, di thung Thng kia p nht trong vng Ti tuy b nh snh cng thng xanh Lm cy chng c, cng nh, Ti ln ngn c xanh xanh bn ng. Thn khng ha kip c vng, Th lm tm tp thung thng trong m. C tng m cng c qun Ai lo vic ny, di trn cng vinh C vic trng, c vic khinh Min trn bn phn, trng khinh s g? Rng, hp cng th ng i Mt tri, sao nh, khc chi, bn hin? Vic g tn m l nn. Thnh cng chng k sang hn, thp cao. Mun luyn mt tm trng c bnh tnh, thnh thi trong lng, ta hy theo quy tc th nm n{y: ng bt chc. T tm hiu v sng theo ta. --------------238
Chng XVII NH MNH CH CHO TA MT TRI CHANH HY LM THNH MT LY NC CHANH NGON NGT
C|ch }y t l}u, ti c dp gp ng Robert Mayard Hutchinson, Hiu trng i Hc ng Chicago. L c nhin, trong lc ni chuyn, ti hi ng lm cch no cho khi bun bc. ng ni bao gi ng cng theo li khuyn bo ca ng bn Julius Rosenwald, ch tch mt x nghip ln: nh mnh ch cho ta mt tri chanh thi? c - Ta hy pha mt ly nc chanh. Phi l mt ngi thng minh, mt nh m phm nh ng mi c th x s nh vy. Nhng k ngu ngc tt phi lm khc hn, v nu khng c nh mnh ban cho mt thi vng m ch ban cho mt tri chanh, h s ngi phch xung m{ ta th|n. N{o: cn hng g, cn try da trc vy lm g na, n{o: th l ht hy vng. Ri on tri, trch bn, v tai ku i bt cng, thng th}n ti phn. Tri li, ngi khn ngoan, khi thy mnh ch c vn vn mt tri chanh nh, s t nh: Ln tht bi ny dy ta nhiu nhiu hay lm y. Phi lm th no cho tnh
239
Phn th t
cm kh| hn b}y gi? L{m c|ch n{o i tri chanh ny th{nh ly nc chanh ngon ngt ch?. Nh trit l hc Alfred Adler trn i chuyn ch vo cng cuc nghin cu nhng kho tim lc nhn loi ~ phi ni rng: Mt trong nhng c tnh K diu ca con ngi l ch chuyn bi thnh thng. Ti xin k chuyn mt ngi {n b{ ~ hiu v p dng phng ph|p ly tri chanh ca mnh pha thnh mt ly nc chanh tuyt ngon. l{ chuyn ca b Thehna Thompson Nu c. Trong thi K chin tranh, chng b{ c b nhim n tri hun luyn, k bi sa mc Mojave thuc Tn M Ty C. B{ theo sn sc chng. Tht l bun nn. Ngay ny u, b{ ~ ght vng n{y, v cha bao gi b phi mt x t kh cc n th. Chng b sut ng{y i d cc cuc tp trn trn bi sa mc, cn b sut ngy li thi trong cn nh{ g lp xp. Tri th nng gn 50 . B chng c ai gn n ni chuyn cho khuy kha, ngoi my ngi M T}y C v{ ngi da khng bit ly mt cu ting Anh. Gi nng thi sut t s|ng n chiu, khin cho n v{ c n khng kh y v ct. B khng chu ni na. B than s phn chng ra g v vit th cho cha m s quay v Nu c, khng th li c|i a ngc ny. ng c thn sinh tr li vn vn c hai
240
nh mnh ch cho ta mt tri chanh, hy lm thnh mt ly nc chanh ngon ngt
c}u, nhng thm tha n ni b khng bao gi qun c, v{ hai c}u thay i hn i sng ca b: Trong mt nh t, hai ngi cng ng vn tay vo song st; mt ngi ch trng thy mt bc tng tr tri, cn mt ngi nga mt ln tri, ngm nhng v sao. B{ c nhng dng ny mt ln, hai ln cho n mi ln ri t nhin thy h thn. B quyt s tm ci vui trong tnh cm ca b: b quyt ngm sao. B lm thn vi th d}n v{ ~ ngc nhin trc cch h i li. Khi b t ra thch c|i g, mn n hay vi dt, h lp tc mang biu b nhng th tt nht m chnh h ~ t chi khng bn cho cc du khch hi mua. B nghin cu nhng hnh thc l lng ca c}y xng rng, cy ngc gi hoa. B d xt nhng c ng, nhng tnh nt ca l ch v ch, b ng hng gi ngm mt tri ln, huy hong v rc r bi sa mc, b{ i kim v tng tr nhng v hn b vi s}u di ct hng triu nm trc, nhng di tch cui cng ca thi K m bi sa mc ny cn l |y bin. Bi sa mc khng thay i, nhng ngi da cng vy. Chnh b{ ~ thay i, hay ni ng hn, tinh thn ca b ~ thay i, to cho b mt thi k th v nht trong i b. Ci th gii b khm ph ra kch thch b vit mt cun sch t n. B ~ bit nhn qua song st nh{ t v{ b{ ~ bit ngm sao lng lnh trn tri.
241
Phn th t
B Thehna Thomas ~ kh|m ph| ra mt s thc nghn xa, ~ c dn Hy Lp em ra dy i, 500 nm trc Thin Cha gi|ng sinh: Nhng ci g hon ho nht l nhng c|i kh c nht. C|ch }y my nm, khi ti mt vng ho lnh min Floride, ti ~ l{m quen vi mt tri ch. ng ta cng bit pha mt ly nc ngon bng trai chanh c. Khi ln u thy khong t mi ~ mua c, ng ht sc tht vng. t khng mu, trng cy khng c m{ nui heo cng khng c. Chng cy no mc c , ngo{i mt cy si qut queo v chng vt no sng c, tr h{ng {n rn c. Sau ng ngh ra mt c|ch l{m cho c|i khu t cn ci, phn ch y thnh mt x nghip phn thnh; ng nui rn lm tht, ng hp bn. Ln ti thm ng, ti nhn thy mi nm c n hai vn du kh|ch n xem s nui rn ca ng. Cng cuc bun bn tht l{ ph|t t. Mi tun, hng ngn l mc rn c gi i n nhng phng th nghim chuyn mn ch thuc tim tr nc rn c; da rn c mua vi gi ct c ng gi{y, l{m v b|n cho c|c b{ c|c c sang trng tnh thnh; cn tht rn ng hp th c gi tng t{u n nhng th trng khp ni. Ti c mua c mt tm hnh chp cc nh trong tri, ci lng nh mi mc, hnh din vi c|i tn Serpentville, Froride v{ gi n biu ngi ~ bit cch pha mt ly nc ngon bng mt tri chanh tht c.
242
Trong cuc tra cu tm l nhng nhn vt hin ti v qu kh ca Hoa K; ti may mn gp c nhiu ngi ~ bit c|ch chuyn bi thnh thng. ng William Bolitho, tc gi cun Mi hai ngi thng Thn tm tt nguyn tc trn n{y nh vy: iu cn thit i l khng phi bit li dng nhng thng li. K ngu n{o cng bit vy. Nhng bit li dng nhng tht th mi l{ iu cn thit. Mun c vy, phi thng minh v{ chnh c|i thin t ph}n bit khn vi k ngc. ng Bolitho vit cu y sau khi b ca mt chn v tai nn xe la. Nhng ti li bit mt ngi mt c hai chn m cn thnh cng trong vic chuyn bt li thnh thng li: ng Ben Fortson. Toi quen ng ti Atlanta (tiu bang Georgie) ni kh|ch sn ti . Bc v{o thang m|y, ti ngay ti v mn nguyn v{ vui ci trn mt ng. ng ct c hai chn, ngi trong gc thang my trn ci gh c bnh xe. Khi thang ngng mt tng n, ng xin ti trnh li cho ng y gh ra: Xin li ng, ti lm phin ng qu|. ng ni th, ri nhch mp ci, mt c|i ci hn h, y nhn hu. Sut my gi lin, ti c ngh n con ngi tn tt m v t m~n ~ l ra mt nh vy. Sau, ti tm n ng v yu cu ng thut i t cho ti nghe. ng vui v thut li khng cht ngng nghu, ming thnh thong li im mt n ci.
243
Phn th t
ng gp tai nn v{o nm 24 tui. Mt hm i cht nhng c}y s{o v chng gi{n u, khi cht nhng cy so ny trn chic xe hi Ford kiu c xong }u y, ng m my quay v, th bng mt cy so tut xung gm xe, mc vo trc bnh li lm cht cng tay bnh ngay lc xe ti mt ch quo kh hp. Chic xe c th chy thng ln l c v{ }m v{o mt gc c}y. B|c s kh|m nghim thy ng b thng nng xng sng lm hai chn ng lit hn. T ng mun c ng phi ngi trn chic gh c bnh xe. Ti hi ng lm sao m chu ng tnh th mt cch cam m nh vy, ng |p: Mi u ti cng kh lm, ti cng ku than, cng tht vng. Nhng dn d nm n{y qua nm kh|c, ti nhn thy rng tc gin cng chng ch g, ch thm chn nn. Nhng ngi chung quanh ti tru mn nhng ngi tn tt nh ti, th t ra ti cng phi tru mn li h ch!. Khi ti hi ng cn coi nn kia l mt tai hi ln khng ng lp tc |p khng v{ cn cho l{ mt dim phc na. ng gii thch rng qua thi k au kh, ng trn tnh tinh thn v bt u sng trong mt th gii mi. ng c sch v ham m nhng |ng vn hay. Mi bn nm sau, hn mt ngn cun s|ch ~ m mt ng trc nhng chn tri mi v mang thi v li cho i ng. Ngoi ra, ng li bt u ch trng ti m nhc c in v ng thy lng rung ng nghe nhng ha tu khc m{ trc
244
kia ng khng a. Nht l ng li c th gi suy tng. ng ni rng: Ln u tin ti bit nhn th gii bng con mt ca ngi thng minh, hay hn na, ca mt trit gia v{ cng ln u ti thy chn gi tr ca mi vt. Ti bt u hiu rng nhiu mc ch ti theo ui t trc chng b cng cht no ht. ng c sch v nhim c th nghin cu nhng vn chnh tr kinh t v x hi. ng kh cng tra cu n ni chng thy my lc ng ~ c th din thuyt v tho lun v nhng vn , d khng lc n{o ng ri chic gh c bnh xe. ng bt u quen nhiu ngi, v nhiu ngi cng bt u bit ng. V nay ng Ben Fortson, ngi tn tt y, l thng c ca tiu bang Georgie! Ba mi lm nm l{m ngh dy ngi ln Nu c, ti nhn thy mt phn ng hc tr ca ti tic ~ khng c xut thn do mt i hc ng. H cho rng khng c mi ng qun gh mt i hc ng l mt iu bt li. iu ch ng mt phn thi v ti bit nhiu ngi a v rt cao m khng h t chn vo mt trng i hc. V vy, nhiu ln ti k cho h nghe chuyn mt ng khng c hc ht nhng lp s ng trng l{ng m{ cng nn danh. ng l{ con mt nh cc ngho. Khi cha ng qua i, cc bn b phi gp tin li mua gip cho c quan ti. Cn m ng phi i l{m mi gi mt ngy ti mt xng my ch d. Khng nhng
245
Phn th t
vy, b li cn em vic v nh{ l{m thm n tn na m. Tuy sinh sng trong cnh bn b{n, nhng t nh, ng ~ rt ham m ng kch. ng gia nhp mt gnh ht ti t do linh mc l{ng ng iu khin. Mc du din trc mt s cng chng t i, nhng c trm tr khen ngi, ng cng cm thy khoi tr mnh mng, nn nht nh s tr thnh mt din vin. Ri t mt din vin v nhng vn thuc kch trng, ng tr thnh mt din vin v nhng vn chnh tr. Nm ba mi tui, ng c c vo Hi ng lp php Tiu bang Nu c. Nhng sc hc qu th thin ca ng khng xng vi mt a v kh khn nh vy. ng phi nghin cu t m nhng bn ti liu di v phc tp kh d hiu bit ng m biu din quyt chng hay thun. Khi ngi ta bu ng vo y ban kim lm, ng, mt ngi cha bao gi trng thy rng tt lo s. ng li ngc nhin hn na khi c c vo y ban kim sot Ngn hng quc gia trong khi ng khng bit cht g v ngnh ti chnh. ng th tht vi ti hi ng ch|n nn n ni mun xin t chc ngay, nu ng khng s xu h vi m. Qua cn tht vng, ng quyt hc 16 gi mt ngy v lm mt ly nc ngon bng qu chanh m{ nh mnh ~ a li. Th ri ng thnh cng, th{nh cng qu| tng tng: t mt chnh tr gia cm ca a phng, ng ~ tr thnh mt trong nhng nhn vt c ting nht Hoa K, mt ngi m Nu c
246
thi bo ~ gi l{ Cng d}n th{nh ph Nu c c nhiu ngi yu chung nht. Ngi ti ni ti }y l{ ng Al Smith, ~ gi chc Thng c tiu bang Nu c trong bn nhim k lin, mt vic khng tin khong hu trong lch s x ny. Nm 1928, khi ng ang l{m ng c vin ca ng dn ch trong cuc tuyn c Tng thng, s|u i hc ng- trong s c hai i hc ng Columbia v Harward - ~ ban nhng bng danh d cao nht cho ng mt ngi cha hc ht cp s ng! Chnh ng ~ phi cng nhn rng chng lm nn cng chuyn g nu ~ khng hc mi su gi mt ng{y b lp s thp km ca mnh. ng Nietzche ~ nh ngha mt ngi l tng l{: ngi khi b nh mng th thch, khng nhng ~ t ra xut chng, m thi thng cn thch tm kh khn v{ nhng tr lc ng u. Cng nghin cu v s nghip nhng nhn vt ti ba, ti cng tm thy nhng bng chng cho s tin tng ca ti rng phn ng nhng nhn vt ny s d hn ngi, l v h ra i vi mt im bt li m{ chnh im bt li ~ kch thch h c gng mt c|ch kh|c thng t ti nhng mc ch cao c. ng William James ~ ni: Nhng nhc im ca ta gip ta mt cch khng ng.
247
Phn th t
Nu khng b la, rt c th ng Milton ch thnh mt thi s l{ng nh{ng, ch khng phi l{ thi s i t{i nh ng{y nay, v{ cng rt c th Beethoven ~ khng i ti ch tuyt i ca m nhc, nu ng khng ic. S nghip hin vinh ca Helne Keller chc chn nh v b va m va ic. Nu Tchaikovsky khng b nh mng cp mt hnh phc, nu ng khng gp phi ngi v a nghi, hay th on, lon thn kinh c l chng bao gi ng s|ng t|c c bn nhc Symphonie pathtique, ng{n nm bt dit. Dostoievsky v Tolstoi cng vy, nu i sng ca hai ng khng y ry nhng au thng, cha chc nhng tc phm tuyt diu ca hai ng ~ ra i. Charles Darwin, ngi c nhng l thuyt to tn ~ o ngc c quan nim khoa hc v i sng th gian ny, ~ tuyn b r rt rng s tn tt ca ng ~ gip ng mt cch bt ng. ng ni: Nu thn ti khng l ci xc v dng, cha chc ti d c sc mnh tinh thn biu mnh nhng l thuyt ca ti. Cng mt ngy Darwin sinh ra mt tp lu khng ai bit n, khu rng rm thuc tiu bang Kentucky, mt a nh kh|c cng ct ting ch{o i. Cha a nh ny l lo tiu phu ngho kh Lincoln, v{ a nh c t tn l Abraham. Chnh a nh n{y cng v kh cc m{ ~ c gng t rn luyn tr nn ngi. Nu Abraham
248
Lincoln sinh vo mt gia nh qu ph|i, c vo hc ti i hc ng Harvard, c hng mt lc th gia nh hon ton, c l ng ~ chng tht ra nhng li nhit thnh, t |y lng, khi ng t|i c Tng Thng Hoa K: Ti s c khng x c vi bt c ai v s i lng, bc i vi mi ngi. * * *
n }y, ta h~y ngng li v rt bi lun l thc hnh ca nhng trng hp k trn. Nu cha bao gi bn lm c ly nc ngon lnh bng tri chanh s phn ~ mang li, th bn cng th xem no? Bn hy c gng, v ri c thua, bn cng chng mt g, nhng nu c th bn s v cng hnh phc. Bn phi c gng v hai l: mt l t ra bn cn c c th{nh cng, hai l{ d tht bi i chng na, s c gng ca bn chuyn bi thnh thng ~ bt bn nhn thng v{o tng lai m{ qun i d v~ng. Bn s c nhng l tng thit thc v ngh lc sng tc s tri dy kch thch bn lm vic, n ni bn khng cn th gi m ngh v vn, bi ng tro tn ca thi qua. Nu bn mun th th|i tinh thn, mun c hnh phc, bn hy th p dng nguyn tc ny: S mnh ch cho bn mt tri chanh cm, bn hy tm cch lm thnh mt ly nc gii kht.
249
Phn th t
250
Chng XVIII LM SAO TR C BNH U UT TRONG HAI TUN

Khi bt u vit cun sch ny, ti t mt gii thng 200 M kim cho tc gi no vit c mt truyn ch li v hng th nht vi nhan : Ti thng c u phin cch no? Ban gim kho cuc thi c: Eddie Rickenbacker, ch tch hng hng khng Eastern Air Lines, B|c s Stewart, W. Mc. Clelland i hc ng Lincoln Memorial, v H.V. Kaltenborn, bnh phm vin ca {i ph|t thanh Nu c. Chng ti nhn c hai truyn tuyt hay, ti ni khng sao phn bit c hn km. Bi vy chng ti chia gii thng lm hai. Truyn di }y, ca ng C.R. Burton, l mt trong hai truyn y. M| ti b nh hi ti hi chn tui v ba ti mt hi ti c 12 tui. Ba ti b bt c k t, cn m ti th t b nh i, c|ch }y 19 nm, ti khng c gp, c hai a em gn nh m ti dt theo cng bit dng. Trong by nm u, ti khng nhn c bc th n{o ca m ht. M ti
251
Phn th t
i c ba nm th ba ti b tai nn m mt. Trc khi y, ngi c sang chung vi bn mt tim c ph trong mt tnh nh Missouri, v{ trong khi ngi bn i bun b|n ni kh|c, th ngi bn kia lin sang tim c ph li cho ngi khc ri b trn mt. Mt ngi bn th}n |nh dy thp gi ba ti v ngay; v trong khi vi vng, ba ti chng may b xe hi c|n Salines. Hai ngi c ti, va gi, va ngho, va hay au, nhn nui ba a trong s nm anh em chng ti. Nhng khng ai chu nui ti v em ti ht. Chng ti b v trong tnh. Chng ti rt lo b ngi i ~i chng ti nh thng ~i nhng a tr m ci. Ni lo th{nh hin thc ngay. Trong mt thi gian ngn, ti sng nh mt gia nh ngho trong tnh. Nhng thi bui kh khn, v }n nh}n ca ti mt vic, khng nui ti c na. Sau nh c ng b Loftin dt ti v nui ti tri rung, cch tnh 13 cy s. ng Loftin 70 tui v{ au, phi nm ging hoi. ng biu ti: H khng ni di, khng n cp v bo g lm ny th m~i c. Ti thuc li y nh li Thnh kinh v theo ng nh vy. Ti c i hc, nhng ngay tun u, mi ln tr v nh, la khc kh s. Nhng bn hc chc gho, ch giu c|i mi ln ca ti, bo ti l{ ngu v ku ti l thng m ci th l mi xanh. Tc gin qu ti mun |nh ti n, nhng ng Loftin khuyn ti Bit nhn v trnh cuc x xt, u , l c mt ngh lc tinh thn ln lm. Ti nhn cho ti ba kia mt a nh ht bi phn g{ trong s}n trng v nm vo mt ti. Ti lin xng
252
Lm sao tr c bnh u ut trong hai tun
v{o |nh n: V{i a kh|c cho nh vy l{ |ng kip cho thng n v t chng ti chi vi nhau. Ti ly lm t c c chic nn m ng Loftin ~ mua cho. Mt hm, mt a bn gi ln git nn ti ang i, y nc vo, thnh th chic nn h. N ni nc nh vy cho c r|c trong u c ti khi kh. trng ti khng bao gi khc ht, nhng v nh ti th st si k l. Ri mt hm, b Loftin khuyn ti mt li m ti ht u ut, lo bun v t , k th ca ti thnh bn thn ca ti. B khuyn th n{y: Ralph i, bn s khng hnh h con, khng gi l{ thng m ci th l mi xanh na, nu con ngh ti chng v tm cch gip chng. Ti theo li khuyn y. Ti rng hc, chng bao l}u ng u lp m khng bn no ganh t ht, v ti ~ tm ht cch gip h ri. Ti gip nhiu bn lm bi dch v bi lun, c khi lm sn c bi cho na. Mt a mc c khng dm cho ngi nh hay rng ti g{ b{i cho, nn xin php m| n i sn, nhng li nh ti, buc ch vo lm, ri nh ti ging gim bi hc. Ti chp tp cho mt a khc v b nhiu bui ti ch ton cho mt bn gi. Cnh cht chc v{ au lng xy ti bn hng xm. Hai ngi ch tri cht, ri mt ngi b v. Trong bn gia nh, ch c ti l{ {n ng. Ti gip nhng ngi {n b{ ga trong hai nm. Khi i hc v lc trng v, ti
253
Phn th t
gh vo tri h, gip h ba ci, vt sa b, cho sc vt n ung. Thnh th khng ai ch nho ti na m cm t ti. Khi gii ng, Hi Qun v, ti c r cm tnh ca h. Ng{y u tin ti nh{, hn 200 ngi li thm ti, c ngi i hn 120 c}y s, v lng h i vi ti thit chn thnh. V ti chu kh v vui v gip ngi khc cho nn ht lo lng v{ u phin. ~ 13 nm ri, khng cn ai gi ti l{ thng m ci th l mi xanh na. |ng khen thay cho C. R. Burton! Anh ~ bit b quyt c nhn tm v dit lo, vui sng. B|c s Frank Loope cng vy. ng tn tt 23 nm v chng sng khp xng. Vy m ng Withouse ta bo Seattle Star ~ vit cho ti: Ti ~ li phng vn b|c s Loope nhiu ln. Cha bao gi ti thy mt ngi v tha hoc sung sng hn ng ta. ng gi nm lit ging y l{m c|ch n{o m{ sung sng nh vy? Bn th o|n xem. C phi bng cch phn nn v ch trch k khc khng? Khng... C phi bng cch than thn trch phn v mun c mi ngi ch ti, sn sc cho khng? Khng... ng sung sng nh vy ch nh bit theo ng ch}m ngn ca ng Hong x Galles: Ti phng s. ng kim tn v{ a ch ca nhng ngi tn tt khc v vit nhng bc th vui v an i h h v{ ng cng c vui lng. Sau cng, ng lp mt hi khp nc gi l{ Hi nhng ngi b giam ti nh.
254
Nm trn ging, ng vit trung bnh mi nm 1.400 bc th v{ kim sch cng my thu thanh tng cho hng ng{n ngi tn tt h c vui v. B|c s Loope kh|c ngi ch no vy? Chnh ch ng c lng nhit thnh ca mt ngi c mc ch, c s mng. ng c bit hoan lc chnh bi ng phng s mt l tng cao c v{ ngha hn c|i i sng |ng l rt tm thng ca ng. ng thit khng ging ng Shaw, t cho mnh l trung tm ca v tr v phn nn ti sao th gii khng tn ty lo hnh phc ca ng, cho thn ng phi th{nh mt ci ti da cha bnh tt v u su. Alffred Adler, nh tr bnh thn kinh tr danh, c ni mt cu l lng nht t trc ti gi. ng biu nhng ngi mang bnh u su rng: Ch trong hai tun l ng ht bnh, nu ng theo ng phng thuc ny: Rn mi ngy kim cch lm vui mt ngi n{o . Li y c v kh tin qu, cho nn mun ging thm, ti phi trch hai trang trong cun sch rt hay: ngha ca i sng phi ra sao? ca b|c s Adler. }y l{ hai trang : Bnh u ut ta nh mt thoi on hn dai dng, ch c ngi xung quanh lun lun thng hi sn sc ti mnh. Nhng k c hi nh ca mt ngi c bnh i loi thng c nhng c ch ch k nh vy: Ti nh c ln ti mun nm trn ging, nhng anh ti ~ nm
255
Phn th t
trn ri. Ti la khc cho ti khi anh ti phi nhng ging cho ti. Nhng ngi u ut thng mun t t v vic cn nht ca y s l{ tr|nh cho h c|i l do t t. Ring ti lun lun cho h phng thuc u tin n{y: Nu ng khng mun lm vic th ng t bt buc phi l{m n. Ct lm nh bt tnh cnh khn trng ca h i. Phng thuc y dng nh gin d qu|, nhng n tr c tn cn chng bnh. Khi mt ngi mc chng bnh u ut, mun g u c nh , th cn tr|ch mc g ai na? Cn th on g na m mong t t t tr th? Ti ni vi h: Nu ng mun i coi h|t hay mun i chi, c i. Gia ng ng khng mun i na th thi, ngng li. Nh vy, h c tha lng hiu thng. H thy h ln hn ng Tri, v mun lm g th lm kia m! Mt mt khc, h thng mun p ch v trch mc mi ngi nhng nu ai cng ng vi h lun lun, th h cn p ch ai c na? Phng ph|p c kt qu tt v{ cha bao gi con bnh ca ti t t ht. Bit trc ngi bnh s ni Nhng ti khng mun g ht, cho nn ti tm sn cu tr li: ng ~ khng mun lm g th c vic ngh. C mt i khi h |p: Ti ch mun nm sut ng{y. Ti bit nu h nm ging sut ngy th chng bao lu h s kh chu, khng mun nm na. Bi vy ti chng h cn. V nu ngn cm th h gy ri lin. Ti lun lun h t tin. l{ quy tc th nht.
256
Quy tc th nh l tn cng trc tip cch sng ca h. Ti bo h: Bnh ng c th ht c nu ng theo ng phng s|ch trong hai tun: ng rng mi ng{y ngh c|ch lm vui lng mt ngi kh|c. Ti khuyn vy l v h thng ch bn c vi ngh: L{m sao cho ngi khc bc mnh c?. Nghe ti khuyn, h tr li nhng cu rt l th. C ngi ni: iu d lm. Sut i ti ch tm cch lm vui lng mi ngi. Thc ra, h khng bao gi nh vy c. Ti chc h cng chng bao gi ngh ti s y. Ti li khuyn: Khi n{o khng ng c, th ng ngh c|ch l{m vui lng mt ngi khc, ng s mau ht bnh lm. Tt nhin ti dn h phi l{m vui lng ngi mt cch nhn nhn, thn i. Hm sau gp h, ti hi: Hi hm, ng c ngh ti li ti khuyn nh khng? H |p: Va t mnh ti ~ ng ri, thnh th khng ngh ti c. Ng c cn g hn na? C ngi tr li: Ti khng sao theo li ng c, v ti nhiu ni lo qu ri. Ti bo h: Th ng c lo vic ng i; nhng ng thi, ng c th thnh thong lo cho ngi kh|c c. Nh vy ti dn dn tp cho h ch ti ngi. Li c nhiu ngi ni: Ti l{m vui lng h lm chi? H c ngh c|ch l{m vui lng ti }u? Ti |p: V nh vy
257
Phn th t
li cho sc khe ca ng. Cn h th ri h s au nh ng hin au. Rt t khi ti gp c mt bnh nhn chu ni : Ti ~ ngh ti li ng khuyn. Ti bit rng bnh ca h ch do khng chu hp tc vi i, nn ti mun h nhn thy iu y l cn. Khi no h bng lng hp tc vi ngi mt c|ch bnh ng th h s ht bnh... Bn phn quan trng nht ca nhng tn bt c o no vn l{: Thng ngi nh th thng th}n... Ngi no ch k khng ngh ti bn b, s gp nhng ni kh khn nht trong i v lm hi x hi nhiu nht Chng ta ch cu sao cho mi ngi thnh mt bn tt, yu mn ng loi, chn thnh v tn tm trong tnh thng yu v{ trong hn nh}n. c nh vy, khng cn g hn na. Vy b|c s Adler khuyn ta mi ngy lm mt vic thin. M th bo l mt vic thin? c gio ch Mohamet ni: Mt vic thin l mt vic lm n mt n ci trn mi ngi kh|c. Ti sao lm vic thin mi ngy li c nh hng tt ti tm hn ta? V khi ngh c|ch l{m vui ngi khc, ta khng ngh ti ta na; m chnh ci tt ch ngh ti mnh ~ l{m cho ta u t, s st v lo lng. B William T. Moon, gi|m c mt trng hc Nu c khng cn phi mt ti hai tun mi kim c cch ln
258
vui ngi khc hu dit ni u t ca b. B thng b|c s Adler, v thu c kt qu nhanh gp 14 ln. Ni th ngha l{ b{ dit u t ca b ch trong mt ngy, ch khng cn ti 14 ngy, nh b{ ngh c|ch l{m cho hai a tr m ci c vui sng. B k: Nm nm trc, mt hm vo thng chp, ti thy tm hn chm m trong bin u t.Ti than th}n trch phn ca v ti ~ sng nhiu nm y hnh phc vi nh ti, ri thnh lnh nh ti mt. L Ging sinh cng ti gn, ti cng thy bun t. Cha bao gi ti n l trong cnh c c, cho nn nm y ti thy n ti m gh. Bn b mi ti li nh h n l, nhng ngh mnh c mt ch l{m cho ngi khc bun ly, nn ti t chi ht. Cng cn ng{y, ti c{ng au n cho thn phn. Thit ra i ti cng nh i ht thy chng ta, nh Cha, cn c nhiu ni |ng vui. Ng{y gi|p l Ging sinh, ti s ra hi ba gi chiu v{ th thn trn i l th 5 tm s khuy kha. By gi trn ng cht nch nhng ngi qua li, v mt rt hn hoan. Cng trng h, ti li cng nh nhng nm sung sng ~ qua. Ngh ti s phi v giam mnh trong mt cn phng lnh lo v trng tri, ti khng chu ni. Ti s hi, khng bit nn l{m g, nc mt chy rng rng. Sau khi i lang thang khong mt gi nh vy, ti ti cui mt con ng t but, Nh li hi trc hai v chng thng leo ln mt chic xe th nht bn. Xe chy qua sng Hudson c mt lt, ti nghe ngi b|n v ni: Ti cun ng ri, tha c. Ti
259
Phn th t
xung xe. Ti cng khng bit tn ni na, nhng thy cnh tnh mch yn n. Trong khi i chuyn xe v, ti i ngc mt con ng c nhiu nh ca sang trng. i ngang mt nh th, nghe ting {n du dng |nh bn: m tnh mch, ti bn v. Trong nh{ th khng c ai ht, tr ngi |nh n. Ti lng lng ngi xung gh m khng ai hay. Cy N-en trang ho{ng p , chiu sng ra lm cho nhng trn thit chi li nh nhng ngi sao lp l|nh di |nh trng. Nghe }m thanh du dang ca bn {n v{ bng li i - v t s|ng cha n g - ti thiu thiu ng, gia lc tinh thn v th cht u mt mi. Tnh dy, ti khng cn nh ti ang }u na. Ti thy trc mt c hai a nh qun o ti tn, chc li ngm cy N-en. a gi ch ti ni: Khng bit c phi ng gi N-en mang c ny li khng? Thy ti ngng u m mt, c hai a u s. Ti vi bo cho chng yn t}m. on hi n m cha. Chng |p: Chng em khng c ba m|. Vy ? Vy th, tri i! hai a nh cn kh hn ti nhiu. Thy chng th ri ngh ti ti th ny m cn than thn trch phn, ti thy thua chng. Ti chng coi cy N-en xong, dt chng li mt tim nc gii kht, v mua cho chng t ko, chi. Ni c n ca lng ti t nhin bin mt. ~ my thng nay, nh hai a con m ci y, ti qun hn cnh ng ti i v{ c vui v qu. Trong khi hi chuyn chng, ti nhn thy
260
rng, so vi chng, i ti ~ cha chan hnh phc. Ti c|m n Cha ~ cho ti n nhiu l Ging sinh rc r, gia gia nh m m, hi th u. Hai a nh y lm cho ti vui nhiu hn l{ ti ~ l{m vui chng. Nh chng, ti thy rng mun c hnh phc, ta phi gy hnh phc chung quanh ta. Ta phn pht hnh phc tc l nhn c hnh phc vy. Do s gip ngi v do tnh thng, ti ~ thng t v{ thi than th}n tr|ch phn. Ti thy i ti thay i hn, chng nhng lc y m cho ti my nm sau na. Ti bit nhiu ngi nh qun mnh m tm thy sc khe v hoan h. Nu k chuyn h, c th vit thnh mt cun s|ch c. Nh trng hp ca b Margaret Taylor Yetes chng hn, mt ngi {n b{ ni danh nht trong gii Hi Qun Hoa K. B l mt tiu thuyt gia, nhng khng c truyn trinh thm no b vit hay bng na cu chuyn thit xy ra, ng{y qu}n i Nht Bn tn cng hm i M Trn Chu Cng. Lc y b{ ~ b bnh au tim hn mt nm ri. Mi ngy b phi nm lit ging n 22 gi, k d ch c nhiu lm l t phng ra vn, tm nng. M i nh vy phi vn tay ngi gi. Hi b{ tng s tn tt ti m~n i. M thit ra - li b ni- nu qun Ln khng tn cng Trn Chu cng v{ l{m cho ti xc ng mnh ti ni khi bnh, th c l i ti tuy sng cng nh cht. Khi qun Nht tn cng, c chu thnh hn
261
Phn th t
lon. Mt tri bom rt gn nh ti lm ti bn ra khi ging. Xe cam nhng binh i chy li c tri lnh Hickam Field, Scofield v{ phi trng Kaneohe Bay, ch v con ca b binh v thy binh v trong cc trng hc. ng thi, hi Hng thp t ku in thoi hi tng nh{ xem ai c phng d v{ thun cho nhng ngi gia c b t{n ph| ti u. Hi bit ti c my in thoi u ging, nh ti thng tin gip hi. Ti ghi nhng ni m{ v con binh lnh c th li tm v{ |p nhng cu hi v gia quyn ca h. Ngay by gi ti ~ c bit chng ti l Hi qun trung t Robert Raleigh Yates v s. Ti rn lm cho nhng ngi v cha c tin tc v chng h c vng d v ti an i mt s ng {n b{ ga - chao i, c n hai ngn mt trm mi by s quan, h s quan v{ qu}n lnh trong Lc qun, Hi qun t trn v{ 960 ngi mt tch. Mi u, ti phi nm tr li in thoi. Ri ti ngi dy lc no khng hay. Sau cng bn vic v{ hng h|i qu, ti qun ht bnh tt, ra khi ging n ngi bn. V mi gip nhng ngi khc kh s hn mnh nhiu, nn ti qun hn ti i. Th ri tr tm gi ng ra, ngy cng nh m, khng bao gi ti nm ging na. By gi ti nhn thy rng nu qun Ln khng tn cng Trn Chu cng th ti ~ th{nh mt ngi bn tn tt sut i. Nm ging d chu qu|, lun lun c ngi hu
262
h, nn by l}u ti ~ t lm cho tiu tan ci mun khi au m{ khng hay. Trn Trn Chu Cng l mt bi kch bn thng nht trong lch s M, nhng ring i vi ti, n l mt may mn. Cuc khng hong y ~ cho ti mt sc mnh m khng bao gi ti ng c c. Ti khng ngh ti ti na m{ chuyn ch v{o ngi khc. Ti c mt mc ch ln lao, quan trng, ct yu. Ti khng c th gi ngh ti ti, lo lng cho ti na. Mt phn ba nhng ngi bnh thn kinh c th t tr c nu h l{m theo Margaret, ngha l{ ngh ti s gip k kh|c. khng phi l ca ti m l ca Carl Jung. M Carl Jung bit r iu y hn ai ht. ng ni: Mt phn ba con bnh ca ti au khng phi v bnh, m{ v i sng ca h v ngha v{ trng rng. Ni mt cch khc, h mun i du lch trn ng i, nhng tr t{u, nn i h ha ra nh mn, v ch, khin h chy i kim mt nh chuyn tr bnh thn kinh. V l tu h ng trn bn m trch ht thy mi ngi - t h ra - v mun cho c th gii sn sc h, lm tha mn mun ch k ca h. Chc bn t nh: Nhng chuyn c chi l lng }u? Nu gp hai a tr m ci m Gi|ng sinh, th ta cng thng chng c; nu Trn Chu Cng, ta cng vui v l{m nh Margaret Taylor Yates ri. Nhng cnh ng ca ta khc: ta sng mt i tm thng qu. Ta khng
263
Phn th t
gp cnh g bi |t c. Vy th l{m sao gip ta ngi c? V ti sao li gip h ch? C li g cho ta }u?. Cu hi c l. Ti xin |p. D i bn bnh d n }u di na, chc chn mi ngy bn cng gp mt v{i ngi l. Bn i vi h ra sao? Bn l~nh m ng h, hay cm thng t hi h c un khc chi m{ ch|n chng n vy? Nh ngi phu trm chng hn, mi nm i h{ng trm c}y s, mang th li tn nh bn, c bao gi bn thy thng ngi hoc tha thit mun bit tnh cm h ra sao khng? C bao gi hi h i nhiu nh vy c mt, c ch|n khng?. Cn ngi bn hng tim tp ha, ngi b|n b|o, ngi |nh giy cho bn gc ng na? H u l{ ngi nh ta, trong u cng y nhng lo lng, m mng v hoi bo ring. H cng mong gp c ngi tri k k l tm s, nhng c bao gi bn h k l tm s h khng? C bao gi bn t ra nhit tnh v thnh tht ch ti i sng ca h khng? . Ti mun bn gip ngi theo cch y. Bn khng cn phi l mt danh ca hoc mt nh ci cch x hi m cng c th gip i trong khu vc ring ca bn c. Ngay sng mai, bn hy gip nhng ngi m bn gp i. Gip nh vy bn c li g? Bn s h}n hoan hn nhiu, s c mn v hi lng v bn rt nhiu! Aristote gi th|i y l mt th ch k sng sut. Zoroastre ni: L{n vic thin khng phi l mt bn phn m l mt ngun vui, v n tng sc khe v hnh
264
phc ca ta. V{ Benjamin Franklin tm tt y trong li ni gin d n{y: Anh thng ngi tc l anh rt thng anh vy. ng Henrry C. Link, gi|m c s Tm L Nu c vit: Theo ti, trong thi hin i, khng c pht minh v tm l no quan trng bng s chng minh rng khoa hc hy sinh v c k lut l{ hai c tnh cn thit cho s thnh cng v hnh phc ca ta. Khi chm ch ti c vng ca ngi, khng nhng ta qun lo lng, u t ca ta, m nh , ta cn c rt nhiu bn v rt vui v na. Ti sao vy? Th }y: Mt ln ti hi gi|o s William Lyon Phelps i Hc ng Yale v iu y. ng |p: Khng bao gi ti vo mt tim cao lu, mt tim ht tc hoc mt c hng m khng ni mt cu lm vui nhng ngi ti gp. Ti rn t rng ti coi h l{ ngi ch khng phi chic bnh xe trong mt b m|y. Ti thng khen c hn hng c cp mt hoc m tc p. Hoc ti hi ngi th ht tc ng sut ngy c thy mt khng. C khi ti hi ti sao h li la ngh , hc ngh t hi n{o v{ ~ ht c bao l}u c|i u ri. Ti ch cho h cch tnh. Ti thy rng hi thm h vy th h ti ci vui v. Ti thng bt tay phu x|ch h{nh l cho ti anh hng h|i v{ ti ci sut ngy. C mt bui h nng nc v cng, ti n ba tra trong mt toa xe la ca Cng ty New Haven Railway. Toa cht cng khch v
265
Phn th t
nng nh l, m{ ngi hu bn li chm chp. n lc ngi ny mang thc n li, ti ni: Tri nh hm nay m phi nu n trong bp nng, chc kh lm nh? Anh ta lin chua cht chi th. Mi u, ti c tng anh ~ quu. Nhng anh ta ni: Tri cao t dy!! Ht thy kh|ch n u phn nn v mn n d, s hu bn chm chp, tri nng, gi| cao. Ti ~ nghe h ch trch 19 nm ri. ng l{ ngi u tin v{ c nht t lng thng hi ci k trong bp nng nh thiu. Cu Tri cho c nhiu kh|ch n nh ng. Ngi hu bn ngc nhin thy ngi da en nh anh cng c coi nh ngi ch khng nh nhng bnh xe ca cng ty xe la. Gi|o s Phelps tip: Ai cng cn c ch ti mnh mt cht v t tnh ng loi vi mnh. Nu gp mt ngi dt mt con ch p ngo{i ng, lun lun ti khen con ch p. V khi ti quay li th thng thy ngi kia vut ve, ngm ngha n. Nghe li ti khen, ngi y nh li v p ca con vt. Mt ln, nc Anh, nhn gp mt ngi chn tru, ti thnh tht khen con ch ca anh ln v thng minh. Ri hi anh ta dy d n ra sao. Sau lc t bit, ti ng li th thy con ch ng thng, hai ch}n trc vn ln vai ch, ch vut ve. Ti ch n anh ta v con ch anh mt cht m lm anh hoan h, con ch c nng niu m ti cng c vui lng na.
266
Bn c th tng tng mt ngi i bt tay nhng anh phu vc, t lng thng hi nhng ngi lm trong bp nng nh thiu v khen ch ca ngi, bn c th tng tng c ngi nh vy m{ ch|n chng hoc u t v b bnh thn kinh c khng? Tt nhin l khng. Mt tc ng Trung Hoa ni: Ngi no cm bng hng m biu bn, lun lun tay ngi phng pht hng thm. iu y, Billy Phelps Yale ~ bit r v{ ng ~ sng ng theo . Ta khi phi ch cho ng na. Nu bn l {n ng, bn khng cn phi c on di ny; khng c li g cho bn lm, v l{ chuyn mt c con gi kh s m{ c nhiu ngi hi lm v. C y by gi l mt b{ gi{ ~ c ch|u ni ri. My nm trc c ln ti li ngh mt m ti nh hai v chng b. Ti din thuyt tnh b{ v{ s|ng hm say, b{ |nh xe a tin ti ti mt ga xe la c|ch 80 c}y s, v Nu c. Chng ti bn v cch c nh}n t}m. B{ ni: ng Carnegie, ti thut cho ng nghe mt chuyn m t trc ti nay ti cha ni, c vi nh ti na. Gia nh ti l{ mt vng tc Philadelphie. Bi kch hi tui th v{ tui xanh ca ti l cnh ngho. Ti khng c sang trng nh ch em cng dng th phit nh ti. Qun o ti th bng vi th, va cht, va khng hp vi hnh vc, c nhin li khng ng thi trang na. Ti ly lm nhc nh, xu h ti ni nhiu m nm thn thc. V sau tht vng qu, nn trong nhng ba tic, ti lun lun c tnh xin ngi bn
267
Phn th t
k cho nghe nhng kinh nghim, l tng v d nh v tng lai ca h. Khng phi ti thch nghe h }u. Ti ct hi nh vy h khi ng vo b o ti ca ti m. Nhng mt iu l lng xy ra: nghe li |p ca nhng chng trai tr, ti hiu nhiu v v ch ti cu chuyn, c khi ti qun hn b cnh ca ti i. Nhng iu cha bng iu n{y: v chm ch nghe v{ khuyn khch h ni v h, nn ~ v tnh l{m cho h vui lng. Th ri dn dn ti c ngi ta ti ti nht trong bn ch em cng gii. Sau , c ba ch{ng trong bn hi ci ti. (Qu c nghe cha, l{ c|ch kim chng ). Vi bn c chng n{y chc bu mi ni: Khng c g v l bng c on khuyn nn ch ti ngi khc y. Hon ton l thuyt php. Ta chng di g m nghe. Ta mun thu cho y ti, v c c|i g th v, v ngay b}y gi. Cn nhng k khc? Mc xc h!. Nu l{ kin ca bn th bn c quyn gi n. Nhng nu bn c l th ht thy nhng trit gia v gio dc gia t hi nhn loi c s ti gi - Gi Su, Khng T, Thch Ca, Platon, Aristote, Thnh Francois - hn lm ln c ri. Tuy nhin, bn c th khinh li hun h ca cc bc gio ch. Vy ti xin k li khuyn ca hai ngi theo thuyt v thn. Ngi th nht l ng A. E. Housman, gi|o s i hc ng Cambridge, mt trong nhng nh{ s phm ni danh nht thi ng. Nm 1936, din thuyt trng i hc v Danh v cht ca th, ng
268
ni rng cu sau ny ca Gi Su cha mt thc s ln nht v mt pht minh su xa nht v tinh thn t trc ti nay. K no tm s sng trong i mnh th s mt n; k no b i sng ca mnh m theo Ta th s kim thy s sng i i. Bn ~ nghe nhng ngi thuyt gio nhc hoi cu y. Nhng chnh gi|o s Housman l mt ngi theo thuyt v thn, mt ngi ch|n i ~ c ln mun t t m cng phi nhn rng k no ch ngh ti mnh thi th i chng nhng khng sung sng, khng th{nh cng c m k s kh s. Cn k n{o qun mnh gip ngi khc s tm thy hnh phc. Nu li A. E. Housman khng lm cho bn cm ng th ti xin k li ca mt ngi M ni danh nht th k ny, trong s nhng ngi theo thuyt v thn: Theodore Dreiser. ng ch nho tt c cc tn gio, cho rng Thnh kinh cha ton nhng chuyn hoang ng v{ i ngi l mt chuyn do mt thng khng k, y nhng li rng tuch, v ngha v{ nhng h{nh ng hung hng ca nhng k ha di. Vy m Dreiser bnh vc mt nguyn tc cn bn ca Gi Su l gip k khc. ng ni: Nu ta mun kim mt cht vui trn ci trn, ta phi thc hnh nhng ngha c tt p, khng nhng li cho mnh m cn nht li cho k khc na, v ci vui ca mnh ty thuc vui ca k kh|c, cng nh vui ca k khc ty thuc vui ca mnh.
269
Phn th t
Nu chng ta mun l{m nhng ngha c tt p cho k khc - nh Dreiser ~ khuyn - th chung ta hy lm mau i. Khng c th gi ph. Con ng i ch qua mt ln thi. Cho nn c th l{m c vic thin no, c dp t c lng v tha th phi l{m ngay. ng tr ho~n, ng xao nhng, v chng ta s khng bao gi tr li con ng chng ta ~ tri qua. Vy mun dit u t v{ tm hnh phc, bnh tnh cho t}m hn ta hy theo quy tc th by ny: Ch ti ngi khc qun ta. Mi ngy lm mt vic thin lm n mt n ci trn mi ngi quanh ta. --------------
270
TM TT PHN TH T BY CCH TU DNG TM TRNG C BNH TNH V HOAN H

Quy tc th nht: Ch nn c nhng t tng bnh tnh, dng cm v lc quan v t tng ca ta sao th to i sng ca ta nh vy. Quy tc th nh: ng bao gi tr a k th ht, v nh vy hi cho ta hn cho h. Chng ta nn h{nh ng nh i tng Eisenhower: ng ph mt pht ngh ti nhng ngi m chng ta ght. Quy tc th ba: a. ng bao gi bun phin v lng bc bo ca con ngi. Ta nn nh rng c Cha Gi Su cha l{nh mi ngi hi trong mt ngy m ch c nht mt ngi c|m n Ng{i thi. Vy ti sao ta li mong lo{i ngi nh n ta nhiu hn h nh n Cha? b. Ta ng mong n. Nhng ta c cho i, c ci vui l{ ~ l{m vic thin. c. Lng nh n l{ mt c phi c b dng; vy ta phi luyn tp cho con c|i ta c|i c th chng mi c c. Quy tc th t: m phc ca bn, ng m ha!
271
Phn th t
Quy tc th nm: ng bt chc ai c, t tm hiu v sng theo ta, v ganh t l ngu di m{ bt chc l t t. Quy tc th su: Khi nh mnh ch cho ta mt tri chanh th r|n l{m ly nc chanh m ung. Quy tc th by: Rn to mt cht hnh phc cho ngi qun ni kh ca ta i. Ta thng ngi tc l rt thng ta.
272
PHN TH NM
HONG KIM QUY TC THNG U T
273
Phn th nm
274
Chng XIX SONG THN TI THNG U T CCH NO?

Nh ~ ni, ti sinh trng trong mt tri rung Missouri. Cng nh phn ng nng d}n thi , song thn ti lm lng vt v lm. M ti dy trong mt trng lng, cn ba ti lm trong mt tri rung, mi th|ng c 12 M kim. M ti chng nhng may cho c nh m cn phi nu ly x bng cho chng ti git na. t khi chng ti c tin lm tr mi nm mt ln, lc b|n heo. Chng ti em b, trng li tim tp ha i ly bt, ng, c{ ph. Cho n nm 12 tui, mi nm ti khng c cc ri tiu ring. Cn nh mt ln i coi hi, ti xin ba ti c mt cc, m{ tng chng nh cm trong tay tt c vng bc, chu, ngc ca cc ng Hong n . Ti i b non hai cy s ti trng hc, ch c mi mt lp. Ma lnh, tuyt ng d{y trn mt t, m hn th biu nhiu khi ch 28 di s khng. Th m cho ti khi ti 14 tui, khng bao gi ti c mt i gi{y cao su. Trong my th|ng ng d{i dng dc, chn ti lun
275
Phn th nm
lun gi lnh, v khng bao gi ti tng tng i c ngi hai ch}n c m r|o trong ma ng. Song thn ti lm vic nh mi: 16 gi mt ngy. Vy m chng ti vn lun lun b n nn quy ry v vn xui eo ng. Hi nh, x ti ~ phi thy cnh lt: nc sng trn ngp rung nng, t{n ph| mi vt. C by nm th lt ti su, v by gi, nhm mt li, ti cn ngi thy mi kht lt ca x|c heo em thiu. Mt nm nay khng lt, trng ma, chng ti mua b v nui mp . Nhng khng lt m cn t hn lt v nm y, gi b ch Chicago h ti ni con b nui mp m bn ch li c 30 M kim. Vt v c nm v 30 M kim! L{m g cng l. Ti cn nh ba ti mua la con v nui. Nui ba nm, mn ngi chn day, ri ch ti Memphis Tenessy, chu bn vi gi thp hn gi| mua ba nm trc na. Sau 10 nm vt v, n ung kham kh, chng ti khng c mt xu dnh ti, m cn n n nc phi cm vn, c tri. Ht sc lm lng m vn khng tr ni tin li, nn nh ngn hng lm nhc, chi ra v{ hm ui ba ti i. Lc y ngi 47 tui. Trn 30 nm u tt mt ti, ngi ch chuc thm n v nhc nh. Chu khng ni, ngi sinh u su, mt n, sc lc tiu mn, cho nn mc d lm lng sut ngy ngo{i ng, ngi cng phi ung thm thuc tin thc. Tuy vy, ngi vn rc i. B|c
276
Song thn ti thng u t cch no?
s ni vi m ti rng ngi khng th qua c su thng na. Th chnh v lo lng qu|, ngi c mun sng thm ngy no na }u! Ti thng nghe m ti k: h ba ti i cho nga n, hoc vt sa b m lu khng thy tr li, th m ti vi v i kim, s trng thy xc chng lng lng u mt dy thng. Mt hm, khi Maryville v, nhn va b nh ngn hng da em ph|t m~i lm, ba ti g cng gia mt chic cu, ri xung xe ng ng dng nc mt hi lu, phn vn khng bit c nn nhy xung cho ri i khng. V sau, ba ti k rng ba y ngi khng t trm l nh m ti quyt tn rng nu ta knh Cha v tun li Cha dy, th mi s s c nh ht. V vy, ba ti sng thm 42 nm na, cho n nm 1941, th c 89 tui. Trong nhng nm phn u au lng y, khng bao gi m| ti u t. C ni g lo lng th ngi cu Cha. Mi m trc khi i ng, ngi c mt chng Th|nh kinh: Song th}n ti thng c nhng li an i ny ca Cha Gi Su: Giang sn ca Cha c nhiu l}u {i tr|ng l Cha sa son mt ch cho con }y Cha }u th con . Ri chng ti qu xung v cu c Cha Cha thng yu, che ch. Khi gi|o s William James dy khoa trit l i hc ng Harvard, ng ni: Phng thuc thn diu nht dit u t l{ lng tn ngng tn gi|o.
277
Phn th nm
Khng cn phi hc Harvard mi tm thy chn l y. M| ti ~ tm c n trong mt tri Missouri. Lt, n, tai nn khng th lm tiu tan tinh thn vui v, chi li, quyt thng ca ngi. Ti by gi cn vng nghe ging ngi ca trong khi lm vic: Thn nhin bnh tnh ai gy? Tri cao thng rt xung y lng ti. Bin tnh su lm ai i! Vi van tng nim, thnh thi tm hn! M ti mun ti hy sinh cho tn gio. Hi nh ti thnh tm mun tr nn mt nh truyn gio phng xa. Sau ti v{o trng Trung hc, ri ngy qua thng li, quan nim ca ti dn dn thay i. Ti nghin cu sinh vt hc, khoa hc trit hc v{ c|c tn gi|o. Ti su tm bit Th|nh kinh ~ vit ra sao v bt u nghi ng nhiu li dy trong , cng nhng l thuyt hp hi ca cc thy ging nh{ qu. Ti ph}n v}n nh lc hng. Nh ng Walt Witman, ti thy thc mc v cc cu hi t ngt, t m ni trong lng. Ti khng thy i c mc ch, nn khng tng nim na, v theo thuyt bt kh tri.1 Ti tin rng i sng khng c nh hng g ht, nhn loi khng c mc ch cao thng, cng nh nhng qui vt g{o tht trn tr|i t 200 triu nm trc vy thi. Ti ngh rng mt ng{y kia lo{i ngi s b tiu
Thuyt cho rng tr tu ngi ta khng thu |o c ci tuyt i.
1
278
dit, cng nh nhng qui vt y. Khoa hc dy ti rng mt tri ang chm chm ngui dn, v khi n ngui mt mi phn trm, trn tr|i t s khng cn mt sinh vt no na. Khi ngh c ngi tin rng c Thng ch nhn to lo{i ngi theo hnh dung ca Ngi, ti mm ci chua cht. Ti tin rng hng h sa s nhng tinh t quay cung trong khng trung ti tm, lnh lo, khng c sinh vt, u do mt sc u m to ra. Cng c th nhng tinh t t nhin m sinh, c th chng vn c t hi c thi gian v khng gian vy. Nhng b}y gi ti cm dm chc tr li c nhng cu hi khng? Khng. Cha ai ging c b mt ca v tr v ca i sng. Chung quanh ta ton l nhng b mt. C th l mt b mt. in cng vy. Bng hoa n gia k tng cng vy. C xanh trong vn cng vy. ng Charles F. Kettering, nh{ gi|m c thin ti ca phng nghin cu hng General Motors, tng trng Antioch mi nm 30.000 M kim tm xem ti sao mu c li xanh. ng tuyn b rng nu ta bit c c l{m c|ch n{o bin i nh sng mt tri, nc v than thnh cht ng th ta thay i c vn minh ca nhn loi. C my mc chic xe hi chng ta dng cng l{ mt b mt na. Phng nghin cu ca hng General Motors ~ tn mi nm h{ng triu M kim, rn kim xem ti sao
279
Phn th nm
mt tia la le trong my li l{m cho hi xng n v xe chy: nhng kim khng ra. Chng ta khng hiu c nhng b mt ca c th ta, ca in, ca xe hi, song chng phi v vy m chng ta khng dng v{ hng nhng vt y. Ti khng hiu nhng b mt ca tn gio v s tng nim, nhng cng khng phi v vy m{ ti khng hng c mt i sng m m hn, sung sng hn do tn gi|o mang li. Mi sau cng ti mi thy li Santayana l minh trit: Ngi i sinh ra khng phi hiu i sng, m{ sng. Ti ~ tr li Tn gio. Khng, ni vy khng ng. Phi ni ti ~ tin ti mt quan mi m v tn gio. Ti khng cn my may ch ti s chia r cc mn phi v tn iu ca h khc hn nhau na. Nhng ti rt quan tm ti s ch li ca tn gio, cng nh quan t}m ti s ch li ca in, nc vy. Nhng vt n{y u gip ti sng mt i sng phong ph, y sung sng. Tn gio li gip ti nhiu hn na v cho ti nhiu gi tr v tinh thn. Nh ng William James ni, n l{m cho i sng c v hn, c sinh kh hn, rng r~i hn, tha mn hn. Nh tn gi|o m{ ti tin tng, hy vng v{ can m. i ti c mc ch, c nh hng cng nh n, m hnh phc ca ti tng ln c nhiu, sc khe di d{o cng nh n na. N gip ti to ra mt cnh xanh ti, m|t m, bnh tnh gia kip trn gi bi quay cung n{y.
280
Ba trm ri nm trc, ng Francis Bacon ~ c l khi ng ni: Trit l nng ni hng c lo{i ngi ti ch v thn: nhng trit l su xa li a ta ti tn gi|o. Ti cn nh nhng ngy bn v s xung t gia khoa hc v{ tn gi|o. Nhng thi ~ qua ri. Mt khoa hc mi nht, khoa tinh thn bnh hc by gi cng dy nhng iu Cha Gi Su ~ dy. Ti sao th? Ti cc nh nghin cu nhn rng tng nim v{ lng tin tng mnh m tn gio dit c nhng lo lng, u t, s dt, nguyn nhn ca a s tt bnh. H bit nh b|c s A. A. Brill: Mt tn chn thnh khng bao gi mc bnh thn kinh. Nu tn gi|o m{ v l th i s v ngha, s ch l mt tr h bi thm thi. Ti phng vn ng Henry Ford t nm trc khi ng t trn. Cha gp ng, ti tng trn mt ng phi hin ln nhng nt lo lng in du khong thi gian d{i m{ ng ~ dng gy dng v{ iu khin mt hng vo hng ln nht th gii. Bi vy ti ngc nhin thy ng ~ 78 tui m vn bnh tnh, khe mnh lm sao. Nghe ti hi c bao gi lo lng khng, ng |p: Khng, ti tin Thng iu khin mi vic m Ngi khng cn ti tnh ton gim Ng{i. ~ c Ng{i lo ri th mi s hon thin ht. Vy cn u t ni g na?.
281
Phn th nm
Ngy nay, chnh nhng nh chuyn mn tr bnh thn kinh thnh nhng nh truyn gio kiu mi. Khng thc gic chng ta theo o trnh vc du m ti na }u, m{ trnh vc du ngay ci trn ny, cnh vc du do nhng bnh v ung, sng phi, thn kinh suy nhc v in cung gy ra. Mun bit nhng nh tm l v tr bnh thn kinh khuyn ta iu g, bn nn c cun: Tr v tn gio ca B|c s Henry C. Link. Thit vy, o Gia T gip ta mnh khe v c hng th. Gi Su ni: Ta mang ti cho cc con mt i sng, mt i sng phong ph hn. Ng{i tuyn b ch c im quan trng nht trong Tn gio l: ht lng yu Thng v{ yu ngi cng nh yu chnh bn th}n ta. Ngi n{o l{m c nh vy l mt tn ri mc d khng bit cht o. Nh nhc ph ti, ng Henry Price chng hn, ng rn sng theo o: k s bt dc, vt thi nhn2 v khng th c mt h{nh ng ti tiu , ch k hoc bt lng c. Vy m ng khng bao gi ti nh th v t cho mnh l mt ngi v o. V l! ng chnh l{ ngi theo o vy. V th no l mt ngi theo o Thin Cha? Ti xin nhng ng John Baille tr li cu . ng n{y l{ gi|o s dy v thn hc i hc ng Edingburgh c ni danh nht. ng ni: Khng phi cng nhn mt v{i tng hoc theo ng lut o m thnh mt tn Gia T }u. Phi c mt tinh thn v
Ch thch ca Goldfish: iu g mnh khng mun th ng lm cho ngi khc.
2
282
sng mt i v tha mi c. Nu vy th ng nhc ti l mt tn cao thng ca o y ri. ng William James ngi cha ca khoa tm l hin i vit th cho mt bn th}n l{ gi|o s Thomas Davison rng cng v gi ng cng thy khng th sng khng c Thng c. mt chng trn, ti ~ ni, trong k thi dit u t, ban gim kho chm c hai b{i c sc gi tr tng ng, sau phi phn chia gii nht ra l{m hai. Di }y l bi th hai. Bi ny k li kinh nghim ca mt ngi {n b{ kh nhc mi tm thy c rng: khng th sng khng c Tri c. Ti tm gi b l Mary Cushman v con chu b c th bun lng khi thy tn thit ca b{ in trn s|ch. Nhng truyn b l truyn thit ch khng phi tng tng }u. Trong cuc kinh t khng hong, lng trung bnh ca nh ti l 18 M kim mi tun. Nhiu khi khng c s na v h au th b tr lng m{ nh{ ti li thng au vt. Chng ti n tim tp ha 50 M kim v phi nui nm a con. Ti phi git i thu cho hng xm v mua qun |o c v sa li cho cc chu bn. Ri su qu, ti ha au. Mt hm ngi ch tim tp ha kia li mch ti rng a con trai by tui ca ti n cp hai cy vit ch. Ti hi chu, chu khc. Ti bit chu ngay thng, d
283
Phn th nm
cm ng v{ ngi ta lm nhc chu trc |m ng. T , ti pht au lng. Ti ngh n tt c nhng ni khn kh ~ chu ng v khng cht hy vng g v tng lai ht. u t qu| n ni sut na ti ha in. Ti kha my git li, t a ch|u g|i nm tui vo phng ng, ng kn ca s, ly giy v gi bt ht cc l h. Chu hi ti: M| l{m g ?. Ti |p: Cho gi khi lt. Ri ti m vi hi3 m khng chm cho chy. Hai m con ti nm cnh bn nhau trn ging. Chu hi: M|, sao k vy m? Mi dy lc ny, sao by gi li vi ng?. Ti |p: Khng hi, m con mnh ng thm cht na. Ri ti nhm mt li, nghe hi ph t vi ra. Chao i! Khng bao gi ti qun mi hi y! Ht nhin, ti nghe ting m nhc. Ti lng tai. Th ra ~ qun tt my thu thanh bp. Mc k. Nhng b{i nhc tip tc, k c ai ln ting ca mt iu c: Tm hn bnh tnh mt i, n au v ch rc chi vo mnh. Ch v di chng tng kinh, Mi iu cu Cha, thnh thnh trong lng. Nghe on, ti nhn thy ~ lm ln mt cch th thm khi mt mnh tranh u gh gm vi i m chng bit cy n thing ling ca Cha. Th l ti nhy pht dy, kha vi hi v{ m ca.
u M c nhiu nh{ t mt th hi un nu. Hi c c, nu cho x ra m{ khng t n, th ngi phi mt lc s cht.
3
284
Sau ba y, ti va khc va cu xin. Ti khng cu Thng gip ti; ti em tm lng thnh knh cm t Ngi; nh Ngi ph h m{ ti c nm a con khe mnh, xinh xn, thng minh, ngoan ngon. Ti ha vi Ngi khng bao gi cn vong n Ngi na. V ti gi c li ha y. V sau khi phi dn v mt trng hc lng ti mn nm M kim mi th|ng, ti cng c|m n Thng ~ ban cho ti mt c|i m|i che ma che nng, ti chn thnh cm n Ng{i v i ti khng n ni kh hn na. M chc chn li knh ta ca ti ~ thu n Ngi, v tnh th ngy mt kh quan hn. Khng phi chng ti pht t ngay }u. M~i ti khi kinh t bt khng hong, chng ti mi kim thm c t tin. Ti xin c mt chn gi nn4 trong mt cu lc b ln, ngoi ra cn bun bn v na. Mt a con trai ti tm c vic trong mt tri n, ng{y m vt sa 13 con b, tin n hc. By gi c|c ti u trng th{nh, v{ ti ~ c ba a chu ng nghnh d thng. Ngh li ci ngy gh gm m ti t t, ti mun la ln: ng! ng! Nhng ng{y en ti nht i ta khng l}u }u tng lai ti. Trung bnh Hip Chng Quc, c 35 pht c mt ngi t t v c 120 gi}y ng h c mt ngi ha in. Phn ng nhng thm kch y c th tr|nh c, nu
Hi vin trong cu lc b ti, giao nn cho mt ngi gi, khi v ngi ny trao tr li.
4
285
Phn th nm
nn nhn chu tm Tn gio, kinh k, ni an i v s bnh tnh cho t}m hn. Mt nh chuyn tr bnh thn kinh ni danh vo hng nht ng thi, B|c s Carl Jung, vit trong cun: Mt ngi tn thi i kim mt linh hn rng: Trong 30 nm gn }y, c nhng ngi c|c nc vn minh trn th gii li xin ti tr bnh. Ti ~ cha c my trm ngi. C xt trong s bnh nhn trn 35 tui, ngi no rt cc cng kim mt gii php tn gio mi ht bnh c. Ni khng ngoa, h au v ~ mt s thng bng bi mt tin tng lai. M{ tn gi|o thi n{o cng em li cho tn hai kho tng rt qu: nhn nhc v cy trng. * * *
William James cng ni tng t nh vy: Tn ngng l mt trong nhng nng lc gip cho lo{i ngi mnh sng. Nu hon ton thiu n, tinh thn tt sp . Thnh Gandhi, nh th lnh quan trng nht n sau c Thch Ca, ~ phi sp nu khng c kinh k chng , an i. Ti sao ti bit vy? Chnh Thnh vit: Khng nh tng kinh th ti in ~ t lu ri. C ng{n ngi nh vy. Nh ba ti, khng nh lng tn ngng nhng li cu nguyn ca m| ti th t trn ri. C l hng ngn linh hn b a {y, ng rn sit
286
trong nh{ thng in ~ khng mc bnh, nu h ng nht nh chin chin u mt mnh vi i m bit sm quay v cu nguyn Thng . Khi chng ta ch, chu ng khng ni na, by gi mi tht vng quay v vi Thng . Ti sao phi i ti khi tht vng? Ti sao khng tng nim hon ci nng lc ca ta mi ngy? Ti sao c i ti ch nht? Trong s|u nm va ri, khi vit cun n{y, ti ~ su tp h{ng trm th d v{ trng hp c th v s dit lo bng kinh k. Hc t ca ti y nhng truyn . Ti xin n c truyn mt ngi bn sch tht vng, ng John R. Anthony. Truyn ng k li nh vy: Hai mi nm trc, ti ng ca phng lut ca ti l{m i l cho mt cng ty bn sch lut. Ti chuyn bn cho cc lut s mt loi sch gn nh l{ cn thit cho h. Ti kho lo, ti luyn k nng v cng vic y. Ti thuc ht nhng li cho mi khch hng, thuc ht nhng li b bai ca h, c nhng c}u |p v{ thuyt phc h na. Trc khi vo cho mt ng khch, ti d hi bit ng ta ng thu bao nhiu, c thi quen n{o, t tng v chnh tr v tiu khin ra sao? Trong khi ngi ta tip, ti li dng tt c nhng iu ~ thm d c . Vy m c ci g khng xui. Sch bn vn khng c tht chy.
287
Phn th nm
Ti tht vng. Ngy thng qua, Ti gng sc gp hai, gp bn, m kim chng xi. Ti hong khng dm cho khch na. Sp bc v{o cn phng h, ni lo s bng ln mnh qu, ti phi i i li li trc ca phng hoc ra hn ngo{i ng m{ i loanh quanh. Ri sau khi ~ mt nhiu th gi qu gi v dng ht ngh lc ly can m, ti nh nh quay qu nm, tay run run m lng th na cu cho kh|ch h{ng i vng! Cng ty bn sch da nu khng bn chy hn s khng cho mn tin trc na. Nh ti cn nhn, v khng tin tr tim tp ha m{ nh{ th ng ming n. Chng ti c ba a con. Ti lo lng qu, mi ngy mt tht vng thm, khng bit phi l{m sao }y. Nh ~ ni trn, ti ~ ng ca phng lut, cn ly }u th}n ch na. By gi mi nguy. Khng c tin tr ch phng, cng khng tin mua giy xe; m d c giy xe cng khng can m vc ci mt b ph tht bi ny v nh. Sau cng mt bui ti khn n kia, ti lt v phng ng, bng ngh v ln n{y cht }y. Cha bao gi ti hon ton tht bi nh vy. Chn nn, nt lng, ti khng bit quay ng no. Sng hay cht cng chng cn na. Ti bun ~ l sinh ra lm ci kip ngi. Bui ti hm , ch c mt ly sa nng, nhng c vy l nhiu lm ri. Ti hiu ti sao c nhng ngi }m u t trn lu xung t. Nu ti can m th m y ti cng ~ t t nh vy. Ti t hi mc ch i l g? Song tr li khng c, suy ngh ho{i khng ra.
288
Khng bit nh cy ai, ti quay v vi Thng v bt u tng nim. Ti cu khn Ngi dt dn, soi ng cho ti qua khi cn tht vng ti tm, dy c v lnh lng bao ph ti. Ti xin Ngi cho ti nui ni v con ti. Cu nguyn xong, ti m mt th ngu nhin thy mt Thnh kinh vn t trn t ng chn. Ti lt ra c nhng li p , bt h ca Gi Su, nhng li ha ~ an i mi k c c, u t, tht vng t bit bao th h, i ny qua i khc: ng lo cho i sng vt cht ca con, ng lo thiu mn n thc ung, cng ng ngh n thn th con v nhng vt p im n. Con h~y ng {n chim trn tri. Chng khng gieo, khng gt, cng khng phi, khng ct. Vy m{ Thng vn nui chng. Con hn loi chim nhiu phi khng?... Trc ht, con hy tm cnh thng gii v{ o chnh trc ca Cha, ri Cha s ban cho con ht thy nhng th con cn. Trong khi c my hng y, tm hn ti du hn i, thit l huyn diu! Nhng lo lng, s st, phin mun tiu tan ht, nhng ch cho can m, hy vng v{ tin tng quyt thng. D khng tin tr ch khch sn, ti cng sung sng. Ri ln ging ng say, qun ht u t. ~ thit my nm cha m n{o khoan kho|i nh vy.
289
Phn th nm
Sng hm sau, ti nng ny mong ti gi cc khch hng m ca. Hm ma lnh m ti thy tri rt p. Ti hng h|i ro bc li phng mt khch hng. Ti nm cht v quay mnh qu nm ri bc vo, tin thng li ngi m{ n ngc, qu quyt, trang trng, ti ci ch{o: Knh ng Smith, ti l{ John R. Anthony cng ty Lawbook. Ngi cng mm ci, ng dy cha tay: , h}n hnh c gp ng, mi ng ngi. Mt ngy y, ti bn nhiu hn my tun trc. Ti, ti tr v phng ng nh mt v anh hng khi hon vy! Ti t thy i nh thay i hn i. M{ ng vy, ti ~ c mt tinh thn mi m, mt tinh thn thng trn. m y ti khng thm ung sa nng tr ba na. Ti i tht b chin {ng ho{ng, ng T ba , s|ch b|n chy vo vo. C|i m y, mt m tht vng c|ch }y 21 nm, ti c ti sinh t mt l qun nh min Texas. Tnh th b ngoi ca ti cng nh trong nhng tun tht bi trc, nhng trong th}m t}m ti c mt s thay i quan h. Con ngi l loi rt d bi trn, nhng sng vi sc mnh ca Thng trong lng, khng sao qu ni. By gi ti bit vy v ti ~ thy sc thay i i ti ra sao.
290
Cha Gi Su dy: i hi, con s c tm kim, con s thy; g ca, ca s m. Khi b L. G. Beard gp cnh hon ton bi thm, b ni ch cn qu gi vng cu: Knh Cha, Cha mun sao con xin v}ng theo Th|nh l{ t}m hn c bnh tnh s|ng sut ngay. B vit cho ti: Mt bui ti, chung in thoi reo. Ti n reo 14, 15 ln ri mi c can m li nhc ng ln nghe, v ti bit trc rng nh{ thng ku ti v{ ti hong s. Ti s g? S nghe hung tin con trai nh ti cht! Ch|u au m{ng c ng . ~ chch Pniciline, nhng nhit ca chu ln xung khng chng. B|c s lo bnh ~ nhp c, ni mn trong c th tt cht Th qu nh li ti o|n: V b|c s nh{ thng mi chng ti li gp. ng c th tng tng ni lo u ca v chng ti khi ngi i trong phng khch khng? Ngi n{o cng bng con trn tay, cn chng ti th tay bung xui v t hi chng bit cn c bng chu na khng. Sau vo phng ring ca b|c s; trng nt mt ng m chng ti kinh hong. Nghe ng ni li cng bn rn thm. ng bo rng con ti bn phn ch c mt phn sng v nu c tn nhim b|c s n{o kh|c th mi li lin i. Trn ng v, nh ti ngng xe li, nm cht hai tay, khc: Mnh, ti chu khng c na. Chng ti v{o mt nh th cu nguyn rng nu chu phi cht th l{
291
Phn th nm
Thnh ca Thng th chng ti cam chu. Ti ngi phch xung chic gh, ni: Thng mun sao con xin nghe vy m{ hai h{ng l rng rng trn m. Ni xong, ti thy d chu hn, ~ l}u cha bao gi c bnh tnh nh lc y. Ngi trong xe, ti khng ngt tng nim: Thng mun sao con chu vy. ~ mt tun ri, m ti mi c ng say. t ba sau, b|c s ku in thoi cho hay ch|u ~ qua cn nguy. Nay ch|u c bn tui, hng ha, khe mnh. Ti bit c nhiu ngi bo Tn gio dnh ring cho {n b, con nt v thy tu. H kiu h~nh l{ tu mi nam t, h c th chin u mt mnh c. Song nu h bit nhiu bc tu mi ni danh nht th gii cng tng nim mi ngy th h s ngc nhin lm sao! Chng hn nh ch{ng nam t v s Jack Demsey: khng bao gi chng qun tng nim trc khi ng; khng bao gi n m{ khng c|m n Thng ; trong khi thao luyn ch ln v {i, khng ng{y n{o ch{ng khng cu nguyn v lc sp ra u, lun lun c kinh ch ting chung rung m hip u. Chng ni: Cu nguyn gip cho ti c can m v t tin. Nam t Commie Mark cng tng kinh trc khi ng. Nam t Edward R. Steltinus, trc l nhn vin cao cp ca hng General Motors v hng United States Steel, li
292
c ln lm b trng na, ni rng ng tng kinh sng v ti c sng sut trong h{nh ng. Nam t J. Pierpont Margan, mt trong nhng nh ti ch|nh i ti, bui chiu th by thng mt mnh li nh th Trinity u ng Wall Street qu gi cu nguyn. Khi Nam t Eisenhower bay qua Anh thng lnh lin qu}n Cng quc chng c, ch mang theo mt cun sch, cun Thnh Kinh. Tng Gii Thch v{ i tng Montgomery cng vy. Nelson trong trn Trafagar cng vy. i tng Washington, Robert E. Lee, Stonewall Jackson v c chc qun nhn c danh ting kh|c cng vy, cng vy ht. Ch v Nam t ~ tm thy chn l ca ng William James: Thin nh}n tng d5 v nu ta chu m lng n nh hng ca Tri th d mng vt v nht cng c thnh thi, sung sng. C t| Nam t ng tm ch}n l . Hin nay 72 triu ngi M theo tn gio, thit cn nhiu hn thi no na. Nh trn kia ti ~ ni, c cc nh khoa hc cng quay v tn gio. Chng hn nh B|c s Alexis Carrel, tc gi cun Con ngi: mt ci b mt v{ c gii Nobel, mt danh vng cao c nht trong gii khoa hc, ~ ng
5
Tri vi ngi cng mt th.
293
Phn th nm
tp ch Readers Digest: Khng c g g}y ngh lc mnh m cho bng kinh k. l{ mt sc mnh c thit nh sc ht ca tr|i t. Ti l{ y s cho nn thy c nhiu ngi dng phng thuc g cng v hiu, ch bnh tnh tng nim m ht bnh v dit c u su Tng nim tc l cu Thng ngun kh lc v bin tng kh lc ca ta Nh vy, tinh thn ln c th ca ta c trong sch, mnh m hn. Chng c ngi n{o, {n ng hay {n b{, d ch tng nim c mt l|t, m{ khng c kt qu tt. c Byrd hiu th n{o l{ t nhp v{o c|i ng lc v tn n vn chuyn v tr. Nh vy m ng thot khi bc giam trun nht i ng. ng chp truyn trong cun C c. Nm 1934, ng sng by thng trong mt vn phng {o di tuyt, gn Nam cc. Khng c mt sinh vt no min y ht. Dng tuyt {o {o trn u, lnh ti 80 di s khng, m ti v tn d{y c chung quanh. Ri mt hm, ng hong s thy b u c ln ln do cht thn kh l si x ra! Lm sao by gi? Ch cu cu gn nht cng xa trn 200 c}y s, phi i v{i thng mi ti. ng rn bt li m khi vn x ra, lm ng mun rn ra khi phng m chi lnh vy. ng m man nm trn s{n. n khng c, ng khng c. Yu ti ni khng th nhch ra khi ging . ng thng lo s khng sng c ti sng hm sau. ng tin chc th no cng cht trong phng v xc s vi s}u di tuyt.
294
Ri c ci g cu ng? Mt hm gn tuyt vng ng vi ly cun nht k, rn chp nhn sinh quan ca ng: Lo{i ngi khng phi c c trong v tr. ng ngh ti cc v tinh t lun chuyn trn u, ngh ti vng Th|i dng c ng k hn tr li chiu sng min hoang vu Nam cc. Ri ng ghi trong nht k: Ti khng c c. Nh nhn thy mnh khng c c na, d nm tr tri trong ci hang gia bng tuyt, ni sn cng hi tn, m ng khi cht. ng ni: Ti bit th n{o cng tho|t t ngi phi dng n cc hn nng lc ca mnh, v chng ta c nhng ngun mnh lc thm thm khng bao gi dng ti. ng ~ bit li dng ngun mnh lc y bng cch quay v vi Thng . ng Glenn A. Arnold cng hc c mt bi hc nh vy trong c|nh ng x Illinoi. ng k: T|m nm trc, mt hm ti kha ca nh{, leo ln xe hi v{ l|i v pha sng v ti tin ng{y l{ ng{y cui cng ca ti. S l ti tht bi. Mt th|ng trc, c c nghip ca ti sp trn u ca ti. Cng vic l{m m|y in khng chy. nh m gi au thp t nht sinh. V mi sinh con th nh. S tin n b|c s tng ln vn vt. C ci g th cm c c|i , t xe hi ti dng. Li cn mn trc tin ca cng ty bo him na. Tht khng cn ci g Ht, ht, ht! Bi vy ti chu ng khng ni mi leo ln xe, li ra pha sng, nht quyt trt ht n i.
295
Phn th nm
Chy v min qu c vi cy s, ti b ng ci, xung xe ngi khc nh con nt, trn mt t. Ri bng nhin ti bt u c suy ngh, khng quay cung trong lo lng v s st nh trc na. Ti r|n suy ngh tm mt gii php. Tnh th nguy ra sao? C th t hn c khng? C tht l v hy vng khng? Tt th ti trao c vn cho Cha v{ cu Ngi gii quyt gim. Ti cu nguyn hng h|i, v sng cht do li cu nguyn m thit ng nh vy. L lng thay, bng ti thy tm hn bnh tnh. Ti ngi n na gi, va st si cu nguyn. Ri v nh, vn khc nh con nt. Sng hm sau thc dy, y t tin v ~ ph cho Thng dt dn. Ti ngng u, mnh dn i xin mt chn bn in c. Ti bit th n{o cng c vic v qu nhin ngi ta nhn lin. Ti yn n lm cho n chin tranh, tim phi ng ca. Ri ti qua gip mt cng ty bo him nhn mng, vn cho Thng dt dn. l chuyn 5 nm trc. By gi ti ~ ht n, gia nh vui v, ba a con iu ngoan ngon, to c cn nh{, sm c chic xe mi v c mt s tin bo him nhn mng l 25.000 M kim. Ngh li thi y, ti thy st nghip v tht vng n ni mun t trm l mt s may mn cho i ti. V nh tnh cnh bi thm y m ngy nay ti mi bit tin Thng . C bao gi ti dm ng rng tm hn ti c c bnh tnh, t tin nh nay }u.
296
C thit tn gio mang li cho ta s bnh tnh v{ can m khng? Ti xin nhng gi|o s William James |p: Mt bin ng sng nh |y bin vn im lng. K no nhn c ch}n l s}u xa, vnh vin, s thy rng nhng bt mn hng ngy trong kip trn ca mnh, so vi l bt dch ca v tr, ch l nhng chuyn lt vt khng |ng k. Cho nn ngi thit c o tm, khng bao gi tuyt vng hn, tm hn l}ng l}ng, bnh tnh sn s{ng i ph vi bn phn thng nht. Vy nu chng ta u t, ti sao khng cu Thng gip ta? Ti sao khng chu tin c Thng , v chng ta cn c tin tng mi sng ni nh Emmanuel Kant ~ ni? Ti sao khng t nhp v{o c|i ng lc v tn n vn chuyn v tr tm hn c mnh thm ln? D bn c do bm tnh hoc do gio dc i na, th mt o no, d bn c hoi nghi mi tin tng i na, th cu nguyn cng gip bn c nhiu hn bn ng, v cu nguyn l mt thc tin. Thc tin v n lm tha mn ba nhu cu can m6 ca bn, d bn tin c Tri hay khng cng vy. 1. N gip ta by t r rng ni lo u hin c trong lng. chng IV bn ~ thy rng khng th gii quyt c mt vn khi n cn l m. Cu nguyn c khc g vit
Ch thch ca Goldfish: C l c bn in sai th{nh can m.
297
Phn th nm
vn ln giy. V khi cu nguyn bn by t r rng nh Thng gip cho. 2. Cu nguyn cho ta cm gic trt ht gnh nng v khng cn c c na. t ngi c tm hn cng rn chu ng nhng gnh nng, nhng lo lng n cht c. Nhiu khi c nhng ni ring khng bn vi ai c, c vi nhng ngi thn thit hoc bn ch thit na. Nhng lc y ch c cch cu nguyn. Tt c cc nh chuyn tr bnh thn kinh u ni khi chng ta c ni kn trong lng, lo u, tinh thn khng hong, th phng thuc hiu nghim l trt ni lng vi ngi khc. Nu khng th l vi ai c, ta vn th l vi Thng . 3. Cu nguyn l{ bc u a ti hnh ng. Ti khng tin rng c ngi no cu nguyn xin mt iu, ht ngy ny qua ngy khc m khng li mt cht g c, ngha l{ khng lm mt cht g thi h{nh iu mnh cu nguyn. Mt nh khoa hc tr danh ni: Cu nguyn gy cho ta mt nng lc mnh nht. Vy ti sao ta khng cu nguyn? Gi l{ Thng , hoc Pht, hoc Thnh, sao cng c ht. Ti sao phi ci nhau v nhng tn , v chung quy vn l nhng nng lc huyn b ca v tr iu khin ta? Ti sao bn khng ngay by gi gp sch li, v phng ng, ng kn ca, qu gi tng nim cho vi ni lng i? Nu bn ~ b o th nn tm li c Ti Cao c lng tn ngng nh trc. Bn cu nguyn: Knh ly
298
Thng , con khng th chin u mt mnh c na. Con cu Ng{i gip con, thng con. Xin tha th tt c nhng li lm ca con. Xin gt sch nhng ti c trong lng ca con. Xin ch cho con, con ng bnh yn v vui v. V xin cho con yu trn tr c nhng k th ca con na. Nu bn khng bit cu nguyn, th bn c on kinh dim l v cm hng ny m Thnh Francis vit c|ch }y 700 nm: Knh ly Cha, xin Cha dng con trong cng vic Ha bnh ca Cha. Xin cho con gieo mm thng nhng ni c th o|n, gieo mm tha th nhng ni c li nguyn ra, gieo c tin trong nhng lng ng vc, gieo hy vng trong nhng tm hn tht vng, cho con mang nh sng li nhng chn u ti v{ em ni vui li nhng ni bun t. Knh ly Cha, xin Cha c mong mi c an i ngi hn l{ c ngi an i; hiu ngi hn l{ c ngi hiu; yu ngi hn l{ c ngi yu; v chng con cho tc l nhn, tha th tc l{ c tha th v cht tc l{ c sinh vo mt i sng vnh vin vy.7
Trong phn ny tc gi khuyn chng ta nn tr v tn gio v tng nim mi ng{y dit u t. ng ~ chng t rng phng ph|p khng phi l y m. D y m m tm hn c bnh thn chng hn l chng c mt cch v ch vi hon cnh ri sinh bnh thn kinh hoc t t ? V{ s|ch vit cho mi hng ngi, m th gii hin nay gi na nhn loi cn theo tn gio, cho nn chng ta khng cho phn n{y l{ d.
7
299
Phn th nm
300
Chng XX KHNG AI CH CHT C

Nm 1929, mt chuyn k d xy ra l{m n|o ng c gio gii. T khp nc M, nhng nh thng thi a ti chu th{nh Chicago c mc kch vic y. V{i nm trc, mt thanh nin tn Robert Hutchins va i lm khi lm bi, khi n ci, khi dy t, khi b|n h{ng mt tim ct o va hc, m git c bng cp ca i hc Yale v t|m nm sau c lm hiu trng trng i hc Chicago, ln vo bc th t M. M lc y ng bao nhiu tui? Ba chc! Thit khng ai tin c. Nhng nh m phm c u lc u. Khp ni ch trch anh chnh thn ng nh bo t|p: Y th ny, Y th n. Con nt khng c trch nhim. Quan nim gio dc ca y sai bt. B|o ch cng ha v{o cng kch na. Ngy ng lnh trng trch, c ngi ni vi thn ph ng: S|ng nay c bo, thy mt bi cng kch con bc m ti kh chu. ng gi{ |p: Phi, h cng kch d thit, nhng b|c nn nh rng khng ai thm | mt con ch cht c. ng. a v c{ng cao bao nhiu th i cng thch mt st by nhiu. ng Hong x Galles, by gi l{ cng tc
301
Phn th nm
Windsor ~ nm ci ni y. Hi , khong 14 tui, ng hc trng Hi qun Dartmounth Devonshire. Mt hm c|c s quan thy ng khc, lin hi duyn c. Mi u ng giu, sau ng th rng b cc bn hc | t. V s quan hiu trng ry bn kia v bo h rng Hong t khng m|ch, nhng ng mun hiu ti sao h khng | t hc sinh khc m nh Hong t m x vy? H nn mt hi ri ng hn, gt u, ri th rng h lm vy sau ny gi chc thuyn trng trong Hi qun ca Hong gia, h c th khoe hi nh ~ | t Ho{ng . Vy khi b |, bn nn nh rng ngi x vi bn cch , thng ch t ra quan trng, c ngha l{ bn ~ l{m s g |ng c ch v ghen t. Nhiu k mt st nhng ngi c gio dc hn h hoc th{nh cng hn m{ thy tha thch mt cch kh . Khi vit chng n{y, ti nhn c bc th ca mt ngi {n b{ mt s|t i tng William Booth, ngi lp ta o binh t lm than.1 V ti ca tng i tng trn {i ph|t thanh, nn m y t c|o i tng ~ th tiu ht tm triu M kim quyn cho ngi ngho. Li vu co y, c nhin hon ton ba t. Nhng m ta khng cn ni ng hay sai. M ch kim ci vui b i l{ ~ bi nh c mt ngi cao hn m c ngn bc. Ti ling bc th v{o st r|c v{ c|m n ng T khng xe ti vi con ngi y. Bc th khng l{m
o binh ny ly c thng ngi l{m cn bn, t nhng k lm than lm phng tin t mc ch cu vt linh hn chng sinh v bn hn m lnh lng vi Tn gio.
1
302
Hy gc nhng li ch trch ra ngoi tai
xu danh i tng m lm danh m rt nhiu. Schopenhauer trc kia ~ ni: Nhng k hn km thy tha thch v cng khi h vch ra li lm cng nhng tt nh ca hng ngi xut chng. Kh m{ tng tng ng hiu trng trng i hc Yale l mt ngi tm thng. Vy m ng Timothy Dwight trc lm hiu trng trng y, ~ thy mt ni vui mnh mng khi mt st mt ngi ra tranh chc Tng thng Hoa K. ng tuyn b rng ngi c bu lm Tng thng th v v con ci chng ta l nn nhn mt ch mc nt cng khai, s nhc nh, u, s khng cn g l thanh lch, o c na. Tri v{ ngi trng thy u s gm!. Mi nghe ging ni , ai khng tng rng ng ta mt st Hitler. Nhng khng. Ngi b mt st khng l Hitler m l Thomas Jefferson.2 Thomas Jefferson no? Chc chn khng phi l v bt t Thomas Jefferson, tc gi bn Tuyn ngn c lp, v thnh bnh vc nn dn ch? y, chnh v ! Bn c bit ngi M no b t co l gi di, l{ bp i, l{ gn nh l{ thng s|t nh}n khng? Mt ngi m mt t bo M v ngi trn on u {i, li dao k c, mt ngi m{ khi i ngo{i ng, b cng chng chi ra?
Thomas Jefferson v{ George Washington l{ hai v nh}n M, c lch s tn th l anh hng lp quc.
2
303
Phn th nm
Bn c bit ngi l{ ai khng? L{ c Tng thng George Washington vy. Nhng chuyn y xa qu ri. T ti nay, tnh hnh con ngi c l kh| hn chng? Ta cng nhau xt th coi no: Xin ly trng hp o c Peary, nh thm him ~ l{m cho th gii kinh d v ng ~ ngi trong mt chic xe do ch ko m ti c Bc cc ng{y 6 th|ng t nm 1909. Hng my th k nay khng bit bao v anh hng chu gian nan cc kh, hy sinh tnh mng ti m{ khng c. Chnh Peary cng gn nh cht lnh, cht i m{ tm ngn tay lnh qu, cng , phi cht b i. Nhiu tai nn dn dp n ni ng s gn mun ha in. Nhng ng khng in. Chnh nhng thng cp ca ng sng sung sng Washington li ph|t in, v Peary ~ ni danh vang lng trong nc. Bi vy h t co ng quyn tin thm him cho khoa hc m ri li n no nm khnh gn Bc cc. V c l h tin nh vy thit, v khi ta ~ mun tin iu g th c h kh m khng tin n c. H hng h|i quyt nh bi nh v hm hi Peary ti ni nu khng c lnh trc tip ca Tng thng Mc. Kenley, Peary ~ phi b d cng vic thm him y ri. Nu Peary chu lm mt cng chc nh mn trong phng giy ca b Hi qun ti Washington, th ng c b ch trch ti nh vy khng? Quan trng g m khin k khc ghen ght ng c.
304
i tng Grant cn gp mt cnh chua cay hn na. Nm 1862, i tng thng mt trn quyt lit, lm phng Bc hoan h - mt trn thng trong mt bui chiu m lm cho k chin thng ni danh mun thu mt nh hng gh gm ti c chu u mt trn m t min Maine ti sng Mississipi, }u }u cng chung, t ph|o n mng. Vy m su tun sau, i tng Grant v anh hng phng Bc b giam cm, tc c quyn t lnh. ng ti nhc, tht vng ti sa l. Ti sao ng b giam cm trong khi danh ng ln nh thy triu vy? Nguyn nhn l v ng lm cho b trn tiu k ghen ti v ght ng. Vy nu nhng li ch trch bt cng lm cho ta bun bc , chn nn th ng qun quy tc ny: Li ch trch bt cng thng l mt li khen che y. Nh rng khng ai thm ch cht c. -------------
305
Phn th nm
306
Chng XXI HY GC NHNG LI CH TRCH RA NGOI TAI

Mt ba kia, ti c dp phng vn tng Smealay Butler, ng gi{ quu, mt nhn vt hunh hoang nhng c bit nht ca thy qun lc chin Hoa K. ng thut vi ti rng hi thiu nin, ng ht sc c ao c yu chung v lng danh. Hi , ai hi ch trch ng l ng pht , ni nng ngay. Nhng ng thm rng: Ba mi nm sng trong Hi Qu}n ~ l{m cho ti th{nh mt dy my dn. Ngi ta ni xu, lng m ti cch; ngi ta gi ti l ch di, l rn h, l{ khn. Nhng nh chuyn mn nguyn ra, a ti ra bu riu trc cng chng. Ngi ta dng nhng li tc tu nht trong ting Anh tha m ti. Vy m ti chng h ni nng. n nay c ng ngay sau lng m{ ni cnh ni khe, ti cng khng quay li xem l{ ai ni. C l ng gi{ chng coi nhng ph b|ng ng v{o }u. Nhng iu chc chn l phn ng chng ta khng chu ai ng n l lng chn ca mnh. Nh c|ch }y kh| lu, mt ln ti ~ ni nng v mt k gi t Nu c nht b|o ~ ch}m bim ti sau khi n nghe ti ging bi
307
Phn th nm
trong mt lp hc tr ln tui. Ti cho nhng li k gi l{ ph bng ring ti. Ti gi in thoi ngay cho vin ch bt t bo ny, bt phi ng mt bi ci chnh, trong phi ghi nhng kt qu ti ~ th}u hoch c do phng ph|p gi|o hun ca ti - v l c nhin, ti cho vic nho bng ny l mt trng ti. By gi, ngh li, ti khng bit c nn hnh din v x s ny khng, 50 phn trm s c gi t bo ny, chc cng chng c b{i . Cn nhng ngi c n th phn ng cng coi l{ c}u chuyn phim hay khi hi, chng c g l{ th}m c. M nhng ngi c qua b{i , mt tun sau chc chng cn nh n na. By gi ti bit rng i chng ai n mnh c v c nghe ni g v mnh, h cng thy k. H sm ti ch ngh n h. Ni chng ring mt ai, mt ngi nhc u trong nm pht thy mnh au n gp trm ng{n ln khi c tin bn hay l ti cht. Cho rng c ngi vu oan, nho bng, la di hay chi khm bn, v cho rng ngi l{ bn th}n i na, bn cng ng nn than thn trch phn. Bn nn nh rng c Cha Gi Su m{ cng gp phi trng hp y. Trong mi hai tng , mt ngi ~ phn Cha v mt s tin ch bng 12 M kim by gi. Mt ngi na cng nhin b Cha khi Cha sp phi t hnh v cn th li ba ln rng y khng h quen bit Cha bao gi, hai ngi phn bi trong s 12 ngi bn.
308
Vy th ta khng c g |ng than. Ta khng th buc ngi i trung hu vi ta, khi m{ t c Cha Tri cn phn Ngi. C|ch }y kh| l}u, ti ~ kh|m ph| ra mt iu quan trng: Khi ~ khng th ngn cm ngi ch trch ti mt cch bt cng, th ti c th lm mt vic ch li hn, chng nn nhng li ch trch v l l{m mnh bc dc. trnh mi s hiu lm, ti xin gii thch: Ti khng khuyn bn hon ton b ngoi tai mi li ch trch. Ti ch khuyn bn khinh thng nhng li ch trch v cn c. Ti c ln hi b Roosevelt v th|i ca b khi b ch trch mt cch v l, v bit }u b{ chng c ln b nh vy. Ai cng bit b c nhiu bn thnh thc, nhng cng c nhiu k th hn bt c ngi {n b{ n{o ~ ta Bch c. B thut li rng, thi nin thiu, b ht sc nht nht, lun lun lo lng, s nhng li ra ting v{o. n ni mt ng{y ka, b{ |nh liu hi mt b c, l ch ng Thodore Roosevelt rng: C i! Ti mun lm vic n{y qu| nhng ch s b ch trch thi. B c nhn thng vo c con gi bn ln mt lc kh lu, ri tr li: Khi con bit r vic con lm l hp l, con ng n li bn tn ca thin h.
309
Phn th nm
Li khuyn ny, - li b Eleanor Roosevelt - ~ tr thnh cn bn cho mi h{nh ng ca ti khi ti n Ta Bch c v tr nn nht Phu nh}n nc Hoa k. Theo ti, khng mt ai gi quyn cao chc trng m khng b thin h ch trch, tr khi ngi ngi yn nh b nhn. Li dy ca c ti tht ch l, v lm th n{o i na ri cng b ch trch. Ngi th s ch trch ti v ~ l{m vic ny vic n, ngi khc s xu x ti, chnh v ti khng lm vic . Mt hm, trong mt cuc {m lun, ti hi ng Mathieu Brush, Ch tch Cng ty Quc t ti Wall Street rng ng c d b nh hng bi nhng li ch trch m mt ngi mt a v nh ng nht nh s phi chu khng. ng tr li, lc u, ai hi ch trch l ng phi ngh ngi ngay. Hi , ng c l{m sao t ra ho{n to{n i vi mi nhn vin lm vic di quyn ng. H ai ln ting phn i mt vic g l ng lin lo l{m cho ngi va lng. Nhng khi ng c gng l{m cho ngi ny va lng th li l{m ngi khc mt lng, sau ng mi khm ph ra rng: C{ng tm c|ch tr|nh ch trch, li cng lm cho nhiu ngi ght. Mt ngy kia ng t nh: Anh gi{ kh kh kia i, khi anh ~ bc ln mt a v hn ngi, anh phi chu nhng li ch trch, trnh th n{o c. Tt hn l{ anh nn tp cho n quen i. T ng t vch ra mt con ng v nht nh theo ng n. ng n lc lm vic, lm nhng vic g m{ ng cho l{ |ng l{m, sau
310
, m ni che tai, ng thn nhin i theo con ng ~ vch, ai trch mc mc ai!. Ti bit mt ng, cn gii hn ng Brush na: ng khng cn phi dng m ni che tai. Ngi ta cng ch trch, ng li cng cng nhin t ra khng cn. ng l Deems Taylor, nh bnh lun chnh tr hng tun ti {i b| }m. Mt ngy kia, mt thiu ph gi ng bc th trong tng ng nhng danh t di tr, phn bi, khn nn. Tun sau, ng Taylor mang c bc th trc my truyn thanh v ni thm rng: Ti c cm tng thiu ph n{y khng a chng trnh ph|t thanh ca ti th phi. Hai ba ngy sau, ng li nhn c bc th na ca thiu ph v b ta qu quyt rng, mc du kho che y th n{o i na, ng cng vn l mt k di tr, phn bi v khn nn. Ta kh m{ khng th|n phc mt ngi ~ chu ng c nhng li ch trch y mt cch bnh thn, y tin tng mnh, vi mt k v khi h{i nh vy. ng Charles Schwab c tuyn b trong mt bui din thuyt trc c|c sinh vin i hc ng Princetown rng ngi ~ dy ng mt bi hc hu ch nht l mt ng th gi{ ngi c, lm trong nh my thp Schwab. C}u chuyn xy ra trong i chin th nht. ng lo ngi c ~ di m tranh lun vi cc bn v chnh tr. Ting qua ting li ri sinh ra ci nhau v sau cng nhng ngi th Hoa K em vt ng bn ngi c xung
311
Phn th nm
sng. ng ta ngoi ngp bi v{o b v khi vo bn giy ti, ng ta cn t nh chut, lem luc nhng bn. Ti hi ng ~ ni g khi b x t nh vy, ng |p: Ti ch ci thi. ng Schwab t ly cu y l{m ch}m ngn h{nh ng. Ai ni g ng cng theo gng ng l~o ngi c kia m ch ci thi. qu l mt chm ngn qu bu khi ta cn phi ng u vi nhng li ch trch v cn c. L c nhin, bn c th i |p li, nu bn ch yn lng v t v khinh b, k ch trch cn bit ni g na? Tng thng Lincoln chc khng th m nhn ni nhng trng trch ca ng trong trn ni chin nu ng khng nhn nh rng, kiu h~nh v{ in r m{ i i |p h{ng trm k i nghch th rt tai hi cho cng cuc. Chnh ng ~ cng b: Nu phi c tt c nhng li chng li ti v ri li phi tr li, chc khng cn th gi lo nhng vn nghim trng na. Ti lm nhng vic m ti c th l{m c, khng tic cng tic lc v ti s lm cho k c. Nu kt qu chng t vic ti lm phi th mi li ch trch i vi ti s l bch. Cn nu ti ~ lm, th thin thn s chng gim cho thin ca ti v lch s s ln |n ti. Mi khi bn b ch trch mt cch bt cng, bn nn nh iu ny:
312
Hy c gng lm ht sc mnh. Sau ly m ni che tai m i theo con ng vch sn, mc nhng li th phi ca ngi i. ------------------
313
Phn th nm
314
Chng XXII NHNG SAI LM CA TI

ngn t xp giy t ring, ti cn gi mt tp k c |nh du l{ S.L (vit tt nhng ting: Sai lm ca ti). Trong tp y ti ghi ht nhng vic di kh m{ ti ~ phm. C khi ti c cho c th k |nh m|y, nhng thng ti ch th}n chp ly, v nhiu chuyn di dt qu|, c ln thy mc c. Ti cn nh vi li t ch trch m{ ti ~ xp trong tp y khong 15 nm trc. Nu ti ~ th{nh tht vi mnh th ci t ca ti nay chc ~ y nhc nhng tp: 'S.L v dng nhng li sau ny ca Th|nh Paul c|ch }y gn 20 th k t trch ti th khng sai cht no ht: Ti ~ h{nh ng nh thng ngu v li lm ca ti nhiu v k. Ly tp S.L ra c li nhng li t ch trch, ti gii quyt c vn gay go nht trong i ti: vn tu thn. Hi nh, ti thng tr|ch ngi lm ti kh cc; nhng nay ~ gi{ - m c l cng ~ khn - ti nhn thy rng nu truy cu ti cng, hu ht nhng ni kh a ti u do ti m ra c. Phn ng ngi ln tui u nhn thy
315
Phn th nm
vy: N Ph Lun khi b {y c lao St. Hlne ni: Ta sa c nh vy, chnh li ti ta ch khng ti ai ht. Ta ~ l{ k th ln nht ca ta, l nguyn nhn ci mt vn ca ta. Ti xin k bn nghe chuyn mt ngi m ti nhn c thin ti v phng din tu thn: ng H. P. Howell. Ngy 31-7-1944, khi hay tin ng cht thnh lnh ti S Thn Khch sn Nu c, tt c nhng nh{ doanh thng trn ng Wall Street u nh b st |nh, v ng l mt nh ti chnh quan trng nht M. ng lm Hi trng Quc gia Thng M~i Ng}n h{ng v{ T hp Sn xut Cng ty, li l{m gi|m c nhiu nghip hi ln na. Thiu thi ng c hc t, bt u lm trong mt tim nh nh qu ri sau gi|m c cng ty U.S. Steel. T ng tin dn ln {i vinh quang v{ uy quyn. Khi nghe ti hi v nguyn nh}n th{nh cng, ng |p: ~ t lu, ti chp trong mt cun s ht thy nhng cuc hi hp v kinh doanh m{ ti ~ d. Ngi nh ti thu xp cho ti c rnh ti th by, v bit ti b ra mt phn bui ti t xt mnh, sot li v t ph bnh hnh vi trong tun l. Sau ba cm ti, ti ng ca ngi mt mnh, m cun s ri nh li ht nhng cui hi {m bn ci v hp hp t sng th hai. Ti t nh: Tun ny ta lm l trong bao nhiu vic? Ta c l{m c iu phi n{o khng v{ l{m sao tn ti na?. Kinh nghim ~ cho ti nhng bi hc. Lc ngi n li nhng hnh vi
316
Nhng sai lm ca ti
trong tun, ti thng thy kh s lm. C khi ti ngc nhin v nhng li lm nng ca ti. Nhng v sau mi ngy mt bt. Phng ph|p t xt mnh, tip tc nm n{y qua nm kh|c, ~ gip ch cho ti nhiu hn ht thy mi vic. C l ng H. P. Howell ~ bt chc Benjamin Franklin. Duy Franklin khng i ti ti th by mi xt mnh. Mi m, ng nghim khc sot li nhng hnh vi ca ng. Ri ng nhn thy ng c ti 13 tt nng, trong c ba tt ny: b ph thi gi, qu thc mc v nhng chi tit, hay ci l v ch trch k khc. ng hiu rng nu khng b c ba tt y, khng th thnh cng ln. Cho nn ng rn mi tun thng mt tt v mi ngy ghi li h{nh vi xem li hay tin. Ri tun sau, ng li nm c mt tt xu khc, xn tay o, sn sng nhy b vo vt nhau vi n. ng chin u vi nhng tt ca ng theo c|ch trn hai nm tri, khng b mt tun no ht. Vy ng c tr nn mt ngi uy th nht v{ c thng yu nht Chu M t trc ti nay, thit cng chng l g! Elbert Hubbard ni: Trong mi ngy, mi ngi t nht cng in nm pht. ng in qu| c|i y tc l khn vy K ngu ni a lin d b ch trch mt cht, nhng ngi khn sn sng nghe nhng li ch trch, trch c, hc
317
Phn th nm
thm. Walt Whitman ni: C phi ch hc khn c nhng ngi ngng m, knh mn ta v{ nem np trc mt ta khng? Hay l ta ~ hc c nhiu iu nh nhng ngi ght b, chng bng ta, tranh nhau vi ta? |ng l i k th ch trch tnh tnh hoc cng vic ca ta, ta i trc y i. Ta t ch trch v nghim khc vi ta i. H~y kim nhng nhc im m sa cha, ng cho k th tr|ch ta c. Charles Darwin l{m nh vy. ng b ra 15 nm t ch trch: Sau khi vit xong cun sch bt h: Nguyn thy ca mun loi, ng nhn thy rng nu xut bn, quan nim cch mng v to vt trong sch chc chn s l{m n|o ng cc gii tr thc v tn gio. Bi vy ng t ch trch, trong 15 nm kim sot li nhng kho cu, bnh phm nhng l lun v kt lun ca ng. Nu c ngi chi bn l{ mt thng in, bn s lm g? Gin d ch? }y, ng Lincoln l{m nh vy: ng Edward M. Stanton, B trng B chin tranh, mt hm bt bnh, bo ng Lincoln l{ mt thng in. Nguyn mun lm vui lng mt chnh khch v k, ng Lincoln ~ k ngh nh di v{ i hi ti mt v tr khc. ng Stanton ~ khng chu thi hnh lnh y m cn la rng Lincoln phi l thng in mi k ci ngh nh khng nh vy c. Ri th sao? Khi ng Lincoln nghe ngi ta m|ch, ng bnh tnh |p: Nu ng Stanton bo ti l mt thng in th c l ti in tht. V ng y gn nh lun lun c l. Ti phi gp ng y xem sao.
318
Nhng sai lm ca ti
V ng Lincoln li tm ng Stanton.1 ng ny ging cho ng Lincoln hiu s lm l ca ng. ng Lincoln lin lp tc hi lnh. Nh vy, ng Lincoln lun lun hoan nghnh nhng li ch trch khi ng bit rng n thnh tht, chnh x|c v{ ngi ch trch tht lng mun gip ng. Chng ta, bn v{ ti, cng nn hoan nghnh loi ch trch y, v chng ta khng hy vng g trong bn ln h{nh ng m khng c ln no lm lc ht. Tng thng Theodore Roosevelt khi ngi ti Bch cung ~ ni nh vy. Cn Einstein, nh{ t tng su sc nht ng thi, th th rng nhng kt lun ca ng 100 ln c 99 ln sai! La Rochefoucould ni: K th ca ta xt ta ng hn t ta xt ta. Ti cng bit c}u ng: vy m h c k no va ng li ch trch ti v nhng hnh vi khng thn trng, th ti bt ln nh c|i l xo, nhy li o ngay, mc du ti cha hiu cht xu g v nhng li ch trch . Nhng sau mi ln h{nh ng nh vy, ti thy tm ci thng ti. Ht thy chng ta vn ght nhng li ch trch v khoi nhng li tn tng, khng xt xem s khen ch c ng khng. Chng ta vn l mt loi t dng l tr v d cm xc. L tr ca ta ta chic tam bn b sng nhi trong mt bin su thm v ti tm v dng t. Bin
1
Xin nh ng Lincoln l Tng thng v Stanton di quyn ng.
319
Phn th nm
tc l cnh tnh ca ta. Phn ng chng ta t khen, khen c|i ta hin ti. Nhng 40 nm na, nh li c|i ta b}y gi, ta s bt ci cho c|i ta . William Allen White, ngi c danh nht trong s nhng ch bt cc t bo hng tnh, nh li 50 nm trc v t t ng hi nh vy: mt thng khoe khoang, in hay cu... vnh vo... mt tn phn ng y t c. Ri }y, hai chc nm na, c l bn v{ ti, chng ta cng s dng nhng tnh t y t ci thng by gi ca chng ta. C th c lm... Bit }u chng? Trong nhng chng trn, ti ~ ni chng ta nn l{m g khi b ch trch mt cch bt cng. Ti thm }u mt na: nhng lc , nu chng ta thy ni gin, hy nn ngay li v t nh: H~y khoan ~... Ta cn xa mi c hon ton. Nu Einstein t nhn rng 100 ln th 99 ln lm ln, c l ta c t nht cng phi lm 80 ln. Vy c th li ch trch ca ngi y khng qu| |ng }u. Ta phi c|m n v{ r|n sa mnh ch!. Charles Luckman, hi trng cng ty Pepsodent mi nm b ra hng triu M kim trong cng vic qung co. ng khng thm ng ti nhng bc th khen chng trnh cc bui qung co ca ng, m{ i c coi nhng bc th ch trch. ng bit rng c th sau ny, c th hc c mt v{i iu hay.
320
Nhng sai lm ca ti
Cng ty Ford nhit lit mun bit c g s st, li lm trong s qun l v trong vic lng lu, nn mi ri yu cu c|c ngi lm cng ch trch cng ty. Ti bit mt ng n trc kia bn x bng cho hng Colgate cng thng i c ngi ta ch trch mnh. Mi u b|n c t lm, ng ~ s mt ch lm. Ri ng ta t ngh: X{ bng tt, gi| khng t, vy do ta. Khi khng b|n c cho tim tp ha n{o, ng i quanh tim m{ suy ngh. C l ti khng rao hng r rng ch x|c chng? Hay l{ thiu hng h|i? C khi ng li quay vo tim m{ ni: Ti tr li khng phi c mi ng mua x{ bng }u m{ xin ng ch trch ti v khuyn ti v c|ch b|n h{ng. Xin ng l{m n cho ti bit lc ny cch mi ca ti c ch no vng khng? ng kinh nghim v{ th{nh cng hn ti nhiu, vy xin ng l{m n c thnh tht ch trch, ng s lm mt lng ti. Th|i y ra gip ng c c nhiu bn thn v nghe c nhiu li khuyn v gi. Ri ng ra sao? Ngy nay ng l hi trng Cng ty x bng Palmolive - mt hng ch x bng ln nht th gii. Tn ng l{ E. H. Little. Nm ngoi, khp chu M ch c 14 ngi th}u c li tc hn s 240.141 M kim, m con s y chnh l li tc ca ng vy. Phi l{ ngi c tm hn cao thng mi c h{nh ng ca H. P. Powell, Ben Franklin v E. H. Little; v by gi,
321
Phn th nm
chung quanh vng v, chng ta th soi gng xem chng ta c thuc vo hng ngi cao thng khng n{o? Vy mun khi bt bnh, bun bc v nhng li ch trch, ta hy theo quy tc s ba ny: Ghi ht nhng li lm in khng ca mnh v t ch trch. Ta khng tin ta l mt ngi hon ton, ta nn noi gng E. H. Little m{ xin ngi khc ch trch ta mt cch ngay thng, c ch, ng hu ta c dp tu thn. --------------
322
Nhng sai lm ca ti
TM TT PHN TH NM LM SAO KHI BUN BC V NHNG LI CH TRCH
Quy tc th nht: Li ch trch bt cng thng l nhng li khen che y. N cng c ngh rng bn ~ l{m cho ngi ghen t. Nn nh khng ai thm | ch cht c. Quy tc th nh: Ht sc lo tn thin, ri ging c}y d c ca bn ln, mc cho trn ma ch trch chy xung sau lng bn. Quy tc th ba: Ghi ht nhng li lm in khng ca mnh v t ch trch. ~ khng hy vng l mt ngi hon to{n th nn noi gng E. H. Little m{ xin ngi khc ch trch ta mt cch ngay thng, c ch, ng hu ta c dp tu thn.
323
Phn th nm
324
PHN TH SU
SU CCH TRNH MT V U T BO TON NGH LC V CAN M
325
Phn th su
326
Chng XXIII NH HNG TAI HI CA S MT MI

Chc bn t hi sao ti li cp n vn chng mt mi trong chng ni n chng u phin. Ti xin tr li rng mt mi s gy ra nhng u phin, hay ni cho ng, t ra cng l{m bn mt mt li kh chng li nhng ni bun lo. Bt c mt sinh vin y khoa n{o cng c th cho bn bit rng s mt mi s gim sc khng c ca thn th trc s thay i ca thi tit v{ trc mt s bnh khc na. B|c s v khoa thn kinh n{o cng phi cng nhn rng s mt mi s gim sc chu ng ca bn khi b xc ng, s h~i hay u t. Vy ta c th kt lun: ngn nga mt mi tc l{ ngn nga u phin. Mun trnh s mt mi v nhng ni u phin, ta phi bit tnh dng ngay khi thy mnh sp mt. Ti sao li cn thit th? Bi v mt mi n vi ta mau l l thng. Qu}n i Hoa K ~ th nghim nhiu ln v nhn thy rng ngay nhng ngi tr v bn sc sau nhiu nm hun luyn qun s, i xa hn v{ dai hn, nu mi gi c t xung t nhng kh c mang theo ngh 10 pht. Qun i Hoa K ~ |p dng tc ny. Tri tim ca bn cng
327
Phn th su
thng minh, chng km g qun lc Hoa K. Mi ngy tim bn bm v{o c|c hng quyt qun mt s mu tng cng c th cha y mt thng nc to bng mt toa xe la. Nng lc xut ra lm vic n{y trong hai mi bn ting ng h, c th dng nhc hai mi tn than | ln cao 90 phn. C theo { , tim bn lm mt cng vic kinh khng nh vy trong nm, s|u, chn mi nm cng c khi. Th hi tri tim kia lm th n{o chu ni? B|c s Walter Cannon ti Y khoa i hc ng Harward ~ gii thch rng: Phn nhiu, ai cng tng tim ngi ta lm vic khng ngng. Tht ra n c ngh trong mt khong khc mi lc bp vo. Khi tr|i tim p u 70 ci trong mt pht, tht ra n ch lm vic chn gi trong 24 ting. em cng nhng lc n ngh trong mt ng{y, ngi ta s c mt s gi l{ mi lm. Trong th gii chin tranh ln th hai, ng Winston Churchil, hi ~ 70 tui, vn lm vic 16 gi mt ngy. C th trong nm nm, ng iu ng b my chin tranh khng l ca Anh quc. Qu l mt k lc t thy v l lng. Th hi ng c b quyt g? Mi sng ng nm trn ging m lm vic cho n 11 gi, hoc c cc bn tng trnh, hun lnh, hoc hi ngh v nhng vn ti quan trng. im tm xong, ng li i ng chng mt ting. Chiu n li ng hai ting trc khi n ba ti. ng khng mt mi mi ngh ngi, bao gi cng bit trc lc no sp mt t bt ng i nm ngh. Nh vy, ng c th lm vic n na m.
328
nh hng tai hi ca s mt mi
ng gi John D. Rockefeller, con ngi k khi n{y ~ nu ra hai k lc bt thng: ng ~ g}y c mt gia ti khng l, v tin khong hu trong lch s Hoa K v{ iu |ng ch l{ ng sng 98 tui. ng lm th n{o sng l}u nh vy? Trc ht, c nhin l ng tha hng ca t tin s trng th cng nh nhng ngi khc tha hng mt c im v th cht ca ng cha. Nhng cng ti ng tp c thi quen mi bui tra ngh na gi ti ngay bung giy. ng nm ng trn chic ging con c k. Du n Tng thng Hoa K cng khng th bt ng dy nghe in thoi khi ng ~ nm quay ra ng|y. Trong cun Ti g m chu mt, tc gi Daniel Josselyn c vit rng: Ngh ngi khng c ngha l{ khng c lm g. Ngh tc l thu hi li sc lc ca mnh. Ng nm pht cng c th l{m con ngi trnh mt mi. Ti bit cch gi sc ca b Eleanor Rooselt khi b c mt chng trnh hng ngy nng nhc, sut mi hai nm ta Bch c. B cho ti hay rng trc mi bui d hi chnh thc, trc mi cuc hi ngh, b ngi nhm mt gh b{nh dng tm thn trong hai mi pht. Theo ng Edison, s d ng c mt nng lc di do v sc chu ng bn b l nh thi quen ng c lin mi khi bun ng. Ti cng c phng vn ng Henri Ford, my ba trc ng{y ng n l bt tun. Khi thy ti t v ngc nhin, v
329
Phn th su
nt mt hng h{o ti tt v c ng lanh l ca ng, ng bo: Ti cn tr|ng kin nh th ny chnh v khng bao gi ti ng khi c th ngi c v khng bao gi ngi khi c th nm c. Ti cng ~ khuyn mt nh sn xut phim kinh chiu bng Hollywood p dng phng ph|p n{y. ng ta tn l Jack Chertock v l mt trong nhng ngi ni danh nht trong k ngh chiu bng Hoa K. Ngy ti gp ng, ng ang iu khin ban ph trch sn xut nhng phim thi s ca hng Metro-Goldwyn- Mayer. ng trng gi sp, tuy ~ ung mi th thuc b. Ti khuyn ng nn mi ngy b ra cht th gi ngh ngi. Ri chng ng vin c cng vic bn bu, ti khuyn ng ch vic nm ngh trn gh nga ti vn phng trong nhng cuc hi ngh hng ngy vi nhng nh dn cnh. Ln th nh gp nhau, sau hai nm, ng vui v ni: Tht l mt php l, ng bn . Chnh thy thuc ca ti cng cng nhn nh vy. Trc kia ti hay ngi thng tp trn gh, ht sc ch trng tho lun v c|c mc ca nhng cun phim thi s. Nhng nay, ti nm di trn gh m ch ta cc cuc hi hp n{y ... ~ 20 nm, ti cha bao gi thy khe mnh nh b}y gi. Ti lm vic thm n hn hai gi mi ngy, vy m chng h thy mt bao gi c. Bn c th ni rng trng hp ca bn khc, lm sao p dng c nhng cch kia. L c nhin, nu bn l mt
330
th k |nh m|y, bn khng th ng ni l{m vic nh Edison, nu bn l{ th k ci k, bn khng th va nm va trnh by cng ng ch mt vn t{i chnh. Nhng khi v nh{ n cm tra, bn c th ngh mi pht sau khi dng ba. i tng Marshall cng vn theo phng ph|p , trong thi i chin, khi ng lm Tng t lnh qu}n i Hoa K. Tri li, nu bn ~ hn nm mi tui v cho rng mnh phi gp rt lm vic khng th ph phm thi gi m ngh , th ti ch cn cch khuyn bn mt iu: bn mau i bo him sinh mnh ti vi ba hng v c ng nhng mn tin tht cao. V sng trong nhng iu kin chng cht lm, m tin thu xe n li t ; y l{ cha ni n trng hp b nh cn phi lnh khon tin bi thng ca hng bo him kim ng chng khc tr hn bn! Nu v c ny m bn khng c th nm ngh vi pht sau ba cm tra, t ra bn cng phi c th gi nm ngh mt gi trc ba cm ti. Nh vy cn hiu nghim gp ngn ln ung ly ru khai v, va li r tin hn. Mi ngy ng mt gi v{o lc nm, s|u hay by gi, tc l bn ~ tng thm 60 pht cho i sng hot ng ca bn hay ni cho r, bn ~ ko d{i thi gian bn thc trong mt ngy. Ti sao vy? Bi v ng mt gi trc khi n cm ti v su gi trong mt m - tng cng l by gi lm cho bn khe khon hn l{ ng tm gi mi m.
331
Phn th su
Ngi th lm vic bng tay chn s tng hiu qu nu ngi c ngh tay nhiu hn. Frederick Taylor ~ chng t s kin hi ng nghin cu cch t chc cng vic trong nhng nh my luyn thp Bethlehem. ng nhn thy trung bnh mi ngi th c th vo xe gng 12 tn ri gang c th{nh thi trong mt ngy, nhng tra n h ~ mt nhoi. Sau khi nghin cu nhng yu t gy ra s mt mi ny, ng tuyn b rng mi ngi c th khng phi ch 12 tn ri m 47 tn, ngha l{ gp bn ln, m li khng mt na! ng Taylor chn mt ch th tn Schmidt ra th nghim v yu cu y lm vic theo li ch dn ca mt ngi do thi khc. Ngi ny khng ri y mt bc, mt lun nhn vo thi biu m ra lnh: Nht mt thi gang v{ i... Ngi xung v ngh....i... ngh. Kt qu ch Schmid mi ngy chuyn vn mt cch d dng 47 tn gang, trong khi c|c ng nghip ca ch kh nhc mi chuyn vn c 12 tn ri. Trong ba nm ng Taylor Bethlehem, ch th Schmidt mi ngy u nh vy m khng mt mi, v ch ngh trc khi mt. Tnh mi gi, ch lm vic c 26 pht v ngh 34 pht, ngha l{ ngh nhiu hn l{m vic. Vy m ch li lm nhiu vic gp bn ngi khc. Chc bn cho l mt cu chuyn phim? Nu bn mun chc chn hy d trang 41 - 42 ca cun Nhng nguyn tc t chc s lm vic theo khoa hc m{ c nhng li tc gi, Frederick Winslow Taylor.
332
Ni tm li: bt chc nhng qun nhn Hoa K m thng ngh ngi; ly tri tim bn l{m gng; ngh trc khi mt tc l ko di qung thi gian bn thc, mi ngy thm mt gi. ----------------
333
Phn th su
334
Chng XXIV TI SAO TA MT V LM SAO CHO HT MT

iu ny thit l lng v l th: mt cng vic hon ton tinh thn khng lm ta mt c. Dng nh v l y. Nhng my nm trc }y, c|c nh{ hc rn tm xem c ngi ta lm vic c bao lu m khng thy mt, ngha l khng thy sc lm vic km i. V{ h ngc nhin thy rng khi c ng l{m vic, mu trong c khng c du hiu g t rng ta mt ht! Nu ta ly mu ca mt ngi ang l{m vic bng tay chn, ta s thy m|u y nhng cht c do mt mi m{ sinh ra. Nhng m|u trong c ca Einstein, sau mt ng{y suy ngh, khng c mt cht cht c no. Vy ni ring v b c th sau 8 hay gi lm vic, n vn minh mn nh lc mi u. c c h nh khng bit mt... Vy ci g lm cho ta mt? Nhng nh{ chuyn tr bnh thn kinh tuyn b rng ta mt hu ht u do cm xc v tm trng ca ta. Mt trong nhng nh bnh thn kinh danh ting nht Anh, ng J. A. Hadfield, vit cu ny trong cun Tm l ca uy quyn: Cm tng mt nhc ca ta phn ln do tinh
335
Phn th su
thn m c. S thit th suy nhc t khi do mt nguyn nhn hon ton th cht. Mt nh tr bnh thn kinh c danh nht M l{ b|c s A. A. Brill, cn i xa hn na. ng tuyn b: Nhng ngi mnh khe lm vic tinh thn m thy mt th nht nh l bao gi cng do nhng nguyn nhn tm l v nguyn nhn cm xc, M nhng cm xc no khin ngi lm vic bng tinh thn thy mt? Nhng cm xc vui v, tha mn, hi lng chng? Khng. Khng khi n{o. Bun bc, tc ti v khng c khen, v thy ch l cng d trng, hp tp, u t, nhng cm xc l{m cho y thy mt, thy khng chng c ni vi thi tit i thay, thy nng lc st km v nhc u. Chnh v vy, chng ta s d mt l do nhng cm xc lm cho b thn kinh cng thng. Cng ty Bo him nhn mng Metropolitan Life Insurance Company ~ xut bn mt cun sch nh ni v s mt nhc. Trong c c}u n{y: Mt cng vic kh nhc, t n t khi c th lm ta mt nhc ti ni ngh ngi hay ng mt gic m khng thy khe li... Ni u t, b thn kinh cng thng v nhng cm xc hn lon l ba nguyn nhn chnh ca s mt nhc. Ta lm tng rng ta mt nhc v lm vic qu nhiu bng tinh thn hoc c th... Ta nn nh rng mt bp tht cng thng l mt bp tht lm vic. Vy phi ngh ngi, dng sc lm nhng bn phn quan trng hn.
336
Ti sao ta mt v lm sao cho ht mt
Xin bn ngng c v th nghim ngay xem no: Trong khi c cun sch ny, bn c cau my ln no khng? C thy nh nng nng khong gia hai con mt khng? Bn c khoan khoi ngi trong gh bnh khng? Hay l bn tht u, nh vai ln? Nhng bp tht trn mt bn c cng thng khng? Nu c th bn khng dui ra, mm nh bn th chnh l{ bn ang l{m cho b thn kinh v bp tht cng thng y. Bn ng lm cho thn kinh cng thng v mt vy! M trong khi lm vic bng tinh thn, cn g phi bt tinh thn v bp tht cng thng mt c|ch v ch nh th? Josselyn ni: Theo ti, hu ht chng ta c tin rng mt cng vic kh khn, mun lm cho cn thn, phi gng sc mi c. V vy m ta mm mi, bm ming, rt c, nh vai, bt nhng bp tht phi gng sc, tp trung t tng. Nhng thit ra lm th, ta chng gip cho tinh thn cht n{o r|o. }y l{ mt s tht l lng v{ bi |t: H{ng triu ngi khng bao gi ngh ti vic tiu ph mt ng bc m lun lun ph phm nng lc ca mnh mt c|ch v t, y nh anh lnh thy, khi tu cp bn c th|o ci x lng vy. Mun cho tinh thn khi mt nhc, phi lm sao? X hi! X hi! X hi! Phi hc cch x hi ngay trong khi lm vic.
337
Phn th su
D khng? Khng. C l bn phi thay hn nhng thi quen ~ nhim t trc ti gi. L{m nh vy m c th thay i lun c c i bn na th cng b cng lm ch! William James trong bi ty bt Kinh nht tng v o x hi ni: S cng thng, hp tp, lng xng, hn hn, cung nhit ca i sng ngi M... ch l nhng thi xu, khng km khng hn. Thn kinh cng thng l mt thi quen, m thi xu c th b c, thi tt c th tp c. Bn x hi ra sao? Bn bt u cho tinh thn ngh ngi hay cho thn kinh h ngh ngi trc? C hai c|ch u khng c. Lun lun phi cho bp tht ngh ngi trc . Chng ta th xem no. V d mun cho mt ngh th bn c ht chng n{y, ri ng lng, nhm mt v ni thm vi cp mt: Ngh i, ngh i. Bn lp i lp li c}u thit chm trong 1 pht... Bn c thy rng sau v{i gi}y nh vy, nhng gn trong mt bt u tun lnh bn khng? Bn c thy nh c mt bn tay v cng m du no vut ve cho n ht cng thng khng? Vy ch trong mt pht, bn ~ bit c c ci b quyt v ngh thut ngh ngi ri y. C v kh tin phi chng bn? Nhng s tht l vy. Bn c th p dng cch y vi h{m rng hoc nhng bp tht mt, c, vai v ht thy thn th ca bn. Tuy nhin, c quan quan trng nht vn l mt. B|c s Edmund Jacobson
338
trng i hc Chicogo cn i xa hn na. ng ni rng nu ta cho gn mt ngh ngi ho{n to{n, ta qun c ht u phin au n! S d mt quan trng nh vy l v mt phn t nng lc tinh thn ca ta tiu vo cp mt trong khi ta ng. Cng chnh v th m bit bao ngi thy mi mt tuy mt h rt tt: h ~ ch mc qu| . B Vicki Baum, mt tiu thuyt gia tr danh, ni rng khi cn nh, b{ c mt ng gi lm ngh ht xic dy cho mt bi hc quan trng nht trong i b{. B{ t, u gi chy mu v si c tay. ng gi{ kia b ln, an i: Ch|u s d thy au l{ v ch|u khng bit dn gn ct cho n ngh ngi. Ch|u phi tng tng thn chu mm nh si bn. lo ch cho. K ng ta ch cho Vicki Baum v nhng tr khc cch t ra sao, cch nhy ra sao, va lun ming dn: Nh lun lun tng tng mnh nh mt si bn. Ri th c th chu t nhin phi mm do. Nhng khi rnh, bn c th ngh ngi v h gng sc th thn kinh cng thng, khng phi l ngh ngi na. Ngh ti s khoan khoi m ngh ngi. Trc ht, lm cho cc bp tht mt, mt gin ra v lm bm: dui ra dui ra dui ra v ngh i.. Bn s cm thy kh lc ca bn t mt dn v gia c th v khng cn bp tht n{o cng thng na, nh mt em b s sinh vy. Phng ph|p y, chnh danh ca Galli-Curci p dng hng ngy. C Helen Jepson mch vi ti rng c thng c thy {o Galli-Curci, trc khi ra sn khu, ngi ngh
339
Phn th su
trong mt ci gh bnh. Ht thy cc bp tht mm ra n ni h{m di x xung v ming h ra. Phng ph|p y thit hay, nh m{ Galli-Curci khi mt, khi b kch thch tinh thn trc khi ng tr. Nm li khuyn di }y s gip bn hc cch ngh ngi. 1- c cun sch hay nht v vn y, tc l cun Cho thn kinh cng thng c di dng ca B|c s David Harold Frink. 2- Nhng lc rnh, bn nn x hi, nn cho c th mm nh bn hoc nh mt chic v c. Khi l{m vic, ti t mt chic m m{u n}u trn b{n lun lun nh rng thn th phi mm nh vy. Nu khng c v th con mo cng c. Bn c th bao gi m vo lng mt con mo ng ng ngoi nng khng? Khi nhc n ln, bn c thy u ui cho ti ch}n n r xung nh c|i khn t khng? Cc du gi n ni rng chng ta phi nghin cu con mo hc ngh thut ngh ngi tuyt kho ca n. Khng bao gi mc chng mt ng, u phin, hay chng v ung. Nu bn hc cch ngh ngi ca n th c l cng tr|nh c nhng bnh y. 3- Trong khi lm vic, nn kim mi tin nghi cho thnh thi. Nn nh rng nhng bp tht ca thn th m{ cng thng th sinh au lng, thn kinh mt mi. 4- Mi ngy t kim sot 4, 5 ln v t hi: Ta c lm cho cng vic thnh ra kh nhc mt cch v ch khng? Ta
340
c bt bp tht lm nhng c ng khng ch li g cho cng vic khng?. C|ch s gip bn tp c thi quen ngh ngi trong khi l{m vic.
5- Bui ti, bn li t xt, t hi c}u n{y: Ta mt ti mc no? Ta mt, khng phi l ti cng vic tinh thn m do cch lm vic ca ta. Daniel W. Josselyn ni: Mun bit ban ngy lm vic c nhiu chng th ti n, ti xem xt ti c mt hay khng, khng mt l lm nhiu, mt nhiu l{ l{m t. ng li ni: Nu ti n, ti thy mt lm hoc quu qu - quu qu tc l thn kinh mt ri - th chc chn l ban ngy ti chng l{m c vic g ht, v lng cng nh v phm. Nu ht thy nhng ngi l{m n hc c bi y th con s ngi cht v bnh huyt |p ang qu| tng, ch hm trc hm sau s gim lin. M nhng dng ng, nhng nh{ thng in cng s khi phi cht nch hng bnh nhn b bo lc v u phin trng pht. ------------------
341
Phn th su
342
Chng XXV CC B NI TR HY TRNH MT MI C TR MI

Va }y, mt ngi cng s vi ti c n Boston, D mt bui hc y khoa k l nht th gii. Phi, mt lp y khoa, mi tun m mt ln ti Bnh vin lm phc Boston, trong bnh nhn theo hc, trc ht phi c khm nghim tht k lng. Ni cho ng, }y l{ mt bnh vin cha thn kinh. Vi tn chnh thc l Lp thn kinh thc hnh, lp hc n{y c lp nn cha nhng ngi bt rt v nhiu chuyn n ni ha in. a s bnh nhn l nhng b ni tr d b xc ng. Ti xin k ra }y trng hp ~ khin nh{ thng Boston m lp hc ny: Nm 1930, B|c s Joseph Pratt - hc tr ca Sir William Osler - nhn thy rng trong s bnh nh}n n khm bnh, nhiu ngi trng vc dng khe mnh, m li cha triu chng ca c loi bnh tt Mt ngi {n b tay cng queo v bnh sng khp xng khng th l{m g c na. Mt ngi th ra v au n ch v b ung th d d{y. C ngi li b bnh nhc u, au lng, trong mnh lc n{o cng mt mi. Trng h, ta thy
343
Phn th su
ngay l h tht tnh, au n v bnh no. Song sau khi khm nghim k lng th t ra cc b phn trong thn th h u vn hon ton v phng din th cht. Nhng thy thuc thi xa m{ gp h chc phn ng s tuyn b h b bnh tng. Nhng b|c s Pratt bit rng nu khuyn h 'tr v v ng ngh n bnh na hn s chng lm cho h khi au n c. ng hiu trong s c|c b{ chng b no mun bnh c, v nu h c th d d{ng qun c nhng bnh ca h th h ~ l{m ri, h| cn n xin ng khm nghim? Vy phi lm th no? ng lin m lp hc ny. Mc du c mt s ng nghip nho bng hay tht ra nhng tng bi quan i vi cng cuc ca ng, ng cng c lm. Th ri ng thu hoch c nhng kt qu k l! Trong 18 nm qua, k t ngy lp hc khai trng, h{ng ng{n bnh nhn ch theo hc m khi bnh. Nhiu hc tr ~ chm ch trong my nm lin, nh l{ i l nh th vy. Ngi bn ti ~ c trc tip ni chuyn vi mt b{ ~ theo hc trong chn nm khng ngh bui no. Hi b{ n d bui hc u, b yn tr l b b }u thn v c nhng lc tim au kh hiu. B lo lng, cu knh ri, sau t l}u, mt b lc m hn. Ngy nay, b t tin, vui v v khe mnh lm. Tuy b{ ~ c nhiu chu ni, trng b ch vo trc bn mi.
344
Cc b ni tr hy trnh mt mi c tr mi
B ni vi bn ti: Trc kia, ti ~ qu| lo lng v chuyn gia nh, lm khi mun cht cho xong. Nhng }y ngi ta ~ m mt gim ti v ti nhn thy bt rt, lo lng l{ v ch qu|. Ti ~ hc c phng ph|p gi cho khi u t. B}y gi ti dm ni khng ngoa rng i ti tht l nhn h. B|c s Rose Hilferding, c vn y khoa ca lp hc ny, cho rng mt trong nhng phng ph|p gim bt nhng u t l{ v{ lo s l{ t by v tho lun thng v nhng mi u t vi ngi mnh tn nhim. Chng i mi bnh nh}n n }y h c dp by t nhng bun phin ca h, cho n khi h thy tm thn nh i th thi. Nu c ngm ngm ut c khng than th c vi ai, rt c th h s sinh ra chng bnh thn kinh trm trng. Chng ta, ai cng cm thy cn c th gian ny mt ngi sn sng nghe mnh v hiu mnh. Chng ta, ai cng cn tri k. ng bn cng s vi ti ~ c dp nhn thy rng khi mt ngi {n b{ c th th l t}m tnh, ngi y thy nh nhng bit bo. Ngi {n b{ m{ ng ~ gp c bit bao ni bun phin v gia nh. Mi u, b ta ni ging run run, nhng dn dn b trn tnh li sau cng ~ c th nhon ming ci. L c nhin l{ b{ k nhng ni au kh, nhng vn kh khn khng gii quyt c. Nu tinh thn ca b{ ~ thy i, y ch v b{ ~ than kh vi mt ngi v{ ~ c tr li bng mt vi li khuyn
345
Phn th su
nh cng mt cht tnh cm thnh thc. Nh vy, ngha l s thay i tinh thn, du sao, cng ch do mnh lc ca nhng li ni g}y nn m{ thi. Khoa ph}n t}m cng cn c mt phn vo kh nng cha bnh ca li ni. T thi Freud n nay, c|c y s cha bnh thn kinh u bit mt bnh nhn c th thy bt nhng ni thng kh ngm ngm, nu c k n ra vi mt ngi khc. C l khi ta ni, ta ~ thu trit tnh cch ca nhng ni thc mc ca ta hn chng? n nay cha c ai c th gii thch chu |o hin tng tinh thn . Nhng chng ta u hiu rng khi ta c gii by tm s l{ ta thy trong ngi nh nhm lin. Bi vy, mi khi cn gii quyt mt vn lm cho bn xc ng, ti sao khng chn mt ngi th}n t by tm s? Ti khng khuyn bn khc lc, ta thn vi mt nn nh}n u tin bn gp, khin cho con ngi tt, c l v di dt nghe chuyn bn phi bc mnh. Hy chn mt ngi |ng tin cy, th d nh mt ngi thn thch, mt vin thy thuc, mt lut s hay mt linh mc. Hn ngi y n mt ch ri ni: Ti mun nh bn khuyn ti nn lm th no. Ti gp mt trng hp kh x. Nu bn cho php, ti s gii by v nh bn ch ti cch x s cho phi l. Bn ngoi vng, tt bn s sng sut hn ti. M{ du bn khng th khuyn hay vch r nhng un khc ca vn , bn cng gip ti rt
346
nhiu khi chm ch nghe nhng iu m ti thy cn c gii by cng bn. Phng ph|p gip cho nhng ngi thc mc, lo lng v cc tr c c hi th l t}m tnh ~ c p dng trong lp Thn kinh hc thc hnh ti bnh vin Boston. Khi theo cc bui hc, ti ~ ghi c nhng quan im sau }y v{ xin em cng hin cc b ni tr: 1- ng bi mc tnh xu ca ngi L c nhin, chng b chng phi l{ ngi hon ton. Nu ng ta l mt ng thnh, th chc chn ~ chng ly b. Phi khng, qu b? Mt trong nhng bnh nhn theo lp ni trn, mt ngi {n b{ bn tnh bt mn, nt mt cau c, git mnh khi nghe thy ngi ta hi: Ni di chng may chng b{ qua i trong ngy hm nay, b s l{m g? B{ ta hong hn v{ ngay hn b{ thit lp bn thng k c tnh ca c lang qun. Tr tru hn na l bn thng k ny li rt di. Ti sao b khng bt trc b y, nu b c cm tng ~ ly phi mt ng chng c ti, tn bo? C th b s nhn thy nhng c tnh ca ng v s t nh rng: Chng mnh th m{ kh| |o . 2- Nn sn sc n ngi lng ging Hy t ra thnh tht yu qu ngi sng quanh ta. C b kia, tnh nng nh la, cau c nh ngi c bnh v lm phch v song, nn chng c ly mt ngi bn. Vin
347
Phn th su
gi|m c lp hc khuyn b{ tng tng chuyn i ca ngi u tin b gp khi ra v. Ngi trn xe in, b ta bt u tng tng thu dt trong c nhng khung cnh v i t ca mt v{i h{nh kh|ch cng i chuyn xe vi b. B c tng tng nhng thng kh trong i t ca nhng ngi . Ri t nhin, b ln la tr chuyn vi ngi n ngi kia, vi anh t, ngi bn hng tp ha, vin cnh binh ng u ph. n nay b vui v, hng h|i, duyn d|ng v{ mt nhng s bc dc xa. 3- Trc khi i ng, hy lp chng trnh lm vic hm sau Ngi ta nhn thy trong s nhng ngi theo hc lp ny, c nhiu b ni tr mi sn sc vic nh{ n ni trng b ph mt mi. Cc b chng bao gi thy ht vic c v{ lc n{o cng lo lng chy thi vi kim ng h. i vi nhng b y, ngi ta khuyn mi ti nn tho mt chng trnh cho ng{y mai. Kt qu l{ n nay, cc b l{m c nhiu vic hn m{ li t mt hn. C|c b{ cm thy khoan khoi, nh nh{ng. Hn na, li c th gi ngh ngi v{ i do ph. (Ph n n{o cng vy, phi thu xp sao cho mi ng{y c c v{i pht thoa t phn Ti tng mt n lu cm thy mnh p, s chng n thn kinh h na). 4- Sau cng nn trnh mt nhc v bc dc
348
B nn ngh ngi. Khng g l{m cho b{ chng gi{ bng s tc bc v mt nhc. N s chn vi ci sc p kiu dim ca b. Bt c thy thuc n{o cng bit rng mun cha bnh nhn b bnh thn kinh, trc ht phi bt h hon ton ngh ngi. Cc b ni tr li cng phi ngh ngi, tin nht l cc b mun ngh lc n{o cng c, ty v c th nm ngh ngay trn s{n nh{ cng tt. Mt sn g cng cn lm khoan khoi hn l{ m l so. Qu vy, sn cng lm cho xng sng bt mi. }y l{ mt v{i phng ph|p thc hnh c th p dng nh. B hy th th nghim trong mt tun, s thy tm thn nh nhng v sc p ti tn nh th no. 1. Khi thy mt, nn nm sp xung sn v c vn ngi ra cho tht d{i. Ln ngi t ch}n tng n{y n ch}n tng kia c{ng hay. L{m nh vy hai ln mi ngy. 2. Nhm mt li. ng thi p dng phng ph|p ca gi|o s Johnson. Nhm thm: Mt tri sng trong, vn vt ti thm, du d{ng, ta cng ha theo nhp sng thn tin ca v tr. 3. Cho rng b{ cha th ngh v mt ni cm cha chn hay canh cha si, b vn c th chn mt chic gh lng ta bng g v thng. B hy ngi thng tp trn gh nh mt pho tng Ai Cp hai bn tay p xung hai i.
349
Phn th su
4. K , t t dui thng nhng ngn chn, ri cho chng dn gn ra. Sau, dui bp chn, ri tun t n nhng bp tht kh|c trong c th. on cho u t nhin gp xung, quay i quay li t ln, nh mt qu bng. 5. Trn tnh tinh thn bng cch ht th nhiu khng kh, thong th v{ iu n. Nhng du gi n ni rng th u v su l mt phng ph|p tt nht trn tnh t}m thn. 6. Nn ngh n nhng nt nhn trn mt ca cc b v tm ra c|ch l{m cho chng tiu i. H~y l{m cho nhng ng nhn trn tr|n hay gc ming dn ra mi ngy hai ln. C nh th, cc b chng cn phi n vin cho ngi ta thoa bp mt na. V bit }u, v b{ thy trong ngi th th|i tr li, nhng nt nhn y chng bin lc no khng hay? ---------------------
350
Chng XXVI BN TP QUN GIP BN KHI MT V KHI U PHIN KHI LM VIC

TP QUN TH NHT: ng trn bn mt th giy t g ht, tr nhng giy t lin quan ti vn bn ng xt. Roland L. WilliamS, hi trng cng ty xe la min Chicago v Ty Bc khuyn: ng giy m cht ng trn bn, ch nhng giy cn cho cng vic ng l{m. V nh vy, vic lm s d d{ng v{ c rnh mch hn. l{ bc u a ti hiu nng. Nu bn i thm th vin ca Quc hi Washington, bn s thy trn trn c sn c}u n{y ca thi ho Pope: Th t l cng l u tin ca To ha. Th t cng phi l cng l th nht trong cng vic lm n na. Nhng ngi ta c theo lut y khng? Khng. Phn ng h giy m trn bn, hng tun khng ng ti. ng ch bt mt t bo New Orleans ni vi ti rng ngi th k ca ng mt hm dn b{n tm ra c mt c|i m|y |nh ch mt t hai nm!
351
Phn th su
Ch trng thy c|i b{n y nhng th t cha phc |p cng nhng t phc bm, b|o c|o ta cng ~ ri tr, thy mt c v bun bc ri. V nu ta lun lun kh tr v ch cn h{ng triu vic phi l{m m{ cha c th gi l{m th chng nhng ta s bun bc mt nhc m{ thi }u, ta cn c th b chng mch m|u cng, au tim hoc v ung na. B|c s John H. Stocks, gi|o s y khoa ti i hc ng Pennsylvania ~ c mt b{i thng c|o trc Hi Y khoa ca M, nhan l Nhng bnh c th do bin chng ca thn kinh. Trong , b|c s k 11 nguyn nhn ca gc bnh. }y l{ nguyn nh}n th nht: Kh tr v thy mt ng cng vic b buc phi lm gp cho xong, ni trong ng{y. Nhng ti c|i phng ph|p gin d dp bn cho trng v quyt nh lm cng vic n{o trc, vic no sau, li gip bn trnh bnh mch mu cng, khng thy ci nim b b buc, khng thy c mt chui cng vic di v tn phi lm ngay na? B|c s William L. Sadler, nh tr bnh thn kinh tr danh, k chuyn mt ng n nh theo li khuyn gin d y m ht c bnh thn kinh suy nhc. ng ta gip mt hng ln Chiacago. Khi li phng B|c s Sadler, ng ta mt nhn nh b. Bit mnh au, phi ngh ngi, m{ vic hng khng b c nn mi li xin b|c s cha.
352
Bn tp qun gip bn khi mt v khi u phin khi lm vic
B|c s ni Trong khi ng k bnh, nh{ thng ku in thoi gi ti. |ng l |p rng ti cn mc vic v lt na s tr li th ti quyt nh v tr li lin: Ti lun lun gii quyt lp tc mi vn , nu c th c. Ti va mc in thoi li, th li c ngi kh|c ku. Cng l{ mt vic gp na. Ln ny ti phi bn ci kh lu, nhng khng v c khch m hon quyt ngh. Ln th ba, mt ng bn ng nghip, hi ti v mt bnh nguy kch... Khi |p xong, ti quay li, xin li v kh|ch i l}u, nhng kh|ch nt mt khc hn, hoan h ni rng: C g m{ xin li, b|c s! Trong mi pht mi qua ti ~ t kim c nguyn nhn bnh ca ti. Ti s tr v phng giy xt li cch lm vic ca ti mi c. Nhng trc khi ra v, xin b|c s cho php ti coi ngn ko ca ng{i. Ti bn m cc hc t ra, cc hc u rng khng, tr nhng giy mc tr. ng ta hi: Vy giy t v nhng vic b d, b|c s }u?. Ti |p khng c vic no b d ht. ng ta li hi n nhng th cha |p. Ti tr li: C|c th u phc |p c ri. Quy tc ca ti l{ khng cho th nm bao gi ht. Nhn c, ti c hi m cho c th k chp lin. Su tun sau, ng n mi b|c s li coi phng giy ca mnh. ng ta ~ thay i hn. Bn giy ca ng cng vy,
353
Phn th su
ng m hc t ra b|c s thy khng c cng vic no b d v{ ni: Trc }y s|u tun, ti c ba bn giy t ti hai phng. Vic ngp ti c, m khng bao gi lm xong c c. Sau khi nh{ b|c s v, ti ling c mt xe cam nhng nhng t phc bm v giy m| c i. B}y gi ti lm vic ti mt bn giy. Vic ti lm lin v khng cn thy nhng ng giy t b d n trng trng ng ti, lm cho ti bun bc na. Nhng l nht l{ ti ~ khi hn bnh. By gi ti mnh khe lm. Charles Evans Hughes, trc kia lm Chnh n Ton n ti cao M quc ni: Ngi ta khng cht v lm vic qu nhiu, m{ ngi ta cht v hong ht v lo lng bi vic nhiu. Phi, l~ng ph nng lc v lo lng, v s khng bao gi lm xong cng vic ca mnh. TP QUN TH NH: Vic quan trng v gp th lm trc. Henry L. Dougherty, mt trong nhng k ngh gia quan trng ca M quc ni rng rt kh kim c mt ngi gip vic hai nng lc di }y, d ngi cao cp cng vy. Hai nng lc v gi l: th nht, bit suy ngh; th nh, bit thy vic no quan trng th lm trc. Ch{ng nh~i con Charles Luckman t ngh co giy ch trong 12 nm leo ln gh hi trng Cng ty Pepsodent, lng mi nm 100.000 M kim, v kim ngo{i c
354
hng triu M kim na. ng ni rng th{nh cng do s tp luyn hai nng lc m H. L. Dougherty k trn kia: Nh li th hi t mi i l{m, ti ~ c thi quen dy nm gi sng - v sng sm ti suy ngh s|ng sut hn nhng lc khc- v lp chng trnh l{m vic cho ngy , vic no quan trng nht th l{m trc. Franklin Bettger, ngi c khi nht ca M trong gii bo him, khng i ti nm gi sng lp chng trnh cng vic trong ngy. ng lp t m trc, t hn mnh phi b|n c bao nhiu v bo him ngy hm sau. Nu hm sau khng b|n c s th v ng li s cng v{o chng trnh hm sau na. C tip tc nh vy hoi. Do kinh nghim, ti thy rng ta khng th lun lun theo ng th t quan trng ca tng vic c, nhng d sao lp mt chng trnh nh vy tt hn nhiu l gp }u l{m y. Nu vn h{o Bernard Shaw khng theo quy tc y mt cch nghim khc, c l ng ~ tht bi trong cng vic trc tc v sut i ch l th qu ca mt ngn hng. Chng trnh ca ng l vit mi ng{y nm trang. Chng trnh y v s quyt thi thnh cho k c, ~ gip ng ni danh, ~ thc gic ng tip tc vit trong chn nm rng r~. Chn nm u thit l{ cay ng v kt qu ng ch kim c c 20 M kim, trung bnh khong mt xu mt ngy!
355
Phn th su
TP QUN TH BA: Khi gp mt vn , nu c s kin gii quyt ri th phi gii quyt ngay i, ng hn ti mai. Mt ngi hc tr c ca ti, ng H. P. Howell, nay ~ qu| c, ni vi ti rng khi cn l mt vin gi|m c trong y ban U.S. Steel, nhng cuc hi ngh ca ng v cc bn ng nghip thng ko di qu. H bn ci rt nhiu m quyt nh rt t. Kt qu, mi nhn vin phi m tng chng bo co v nh{ nghin cu. Sau, ng Howell ngh vi y ban ch xem xt tng vn mt, ri quyt nh ngay. Th l ht do d, ht li ln sau. y ban c th quyt nh phi kim thm s kin na, hoc lm vic ngy vic n, hay khng lm g ht. Nhng mi vn a ra, phi quyt nh ri mi qua vn khc. Kt qu thit l lng v m m~n: chng trnh ngh s r rng qu, ngy no xong vic ngy y. Mi nhn vin khi phi m tng chng bo co v nh, khi phi kh tm v nhng vn cha gii quyt. Quy tc thit hay, chng nhng cho Cng ty U.S. Steel m c cho bn v ti na. TP QUN TH T: Hc t chc, trao bt quyn hnh cho ngi di c th gi ch huy, kim sot. Nhiu nh kinh doanh cht sm v khng bit cch giao y trch nhim cho ngi khc, nht nh lm ly ht thy mi vic. Kt qu: b u c v tiu tit, v ln xn, ri sinh ra hp tp, lo phin, bc bi. Ti bit rng kh
356
hc c cch giao y trch nhim cho ngi khc. Ring ti, ti thy kh, kh gh. Do kinh nghim, ti cng bit rng giao quyn cho nhng ngi khng xng |ng tai hi lm. Nhng kh th kh, k hu tr|ch cng phi c theo, nu mun khi u t, c|u knh v mt nhc. Cn mun cht sm th ty . Ngi no to lp mt hng ln m khng hc cch t chc, y bt quyn, c th gi ch huy, kim sot th khong 50, 60 tui s mc bnh au tim v{ phi ngh vic lun. Bn mun ti k vi th d c bit ? Th c m b|o, c ct Ai c|o s thy. -----------------------
357
Phn th su
358
Chng XXVII LM SAO DIT NI BUN CHN LM TA MT NHC, U T V UT HN

Mt trong nhng nguyn nhn chnh ca s mt nhc l ni bun ch|n. chng minh, ti xin k chuyn c Alice, th k |nh m|y v{ tc k, cng ng vi ti. m , c v nh, c ng nh ngi mi mt. M c mi mt thit. C nhc u, au lng, d~ di mun i nm lin, khng n ung g ht. M c d dnh... c mi chu ngi n. Gia lc , in thoi ku: Tnh thn nhn ca c mi c khiu v. Mt c bng sng ngi, tinh thn c bng tnh lin. Ti ba gi sng, v nh, c chng mt nhc my may m cn vui ti ni khng ng c na. Vy bui ti, khi c v mt nhc v c ng u oi, c ta thit mt khng! Chc chn l thit. C ta mt mi v c chn ngn cng vic, c l chn ngn c i sng. Hng triu ngi nh c Alice; bn d thng cng l{ mt trong nhng ngi y y. Ai cng bit rng tinh thn bun b~ thng sinh ra mt nhc nhiu hn l{ s c sc. My nm trc, ng Joseph E. Barmack ng tp ch Tm l bo mt bi trong ng bo co vi th nghim v s mt nhc do bun chn
359
Phn th su
gy nn. ng bo mt nhm sinh vin lm nhng chc nghim m ng bit trc rng h khng thch cht no ht. Kt qu? H thy mt nhc, bun ng, bc tc, cu knh v phn nn rng nhc u, mi mt, hoc au bao t. C phi to{n l{ tng tng khng? Khng. Nghin cu k, ng Barmack thy khi ta bun chn, p lc ca mu v s dng kh ht v{o u gim, cn vui thch lm vic th nhng c|i tng lin. Say m lm vic hng th, rt t khi thy mt. Chng hn, mi ri ti ngh h bn h Louisse, trong dy ni Canadian Rockies. My ngy lin, ti cu c trn mt dng sui, phi len li trong bi cy cao, tro qua nhng c{nh c}y , hng tm gi lin m khng thm mt. V sao vy? V ti hng hi thch th v cng. Ti hnh din ~ l{m c mt th on: c}u c su con c ln. Nhng nu ti chn ngn khng mun cu th bn th o|n s ra sao? Ti s mt l sau khi tro gian nan trn ni cao hn 2.000 thc. Vy s chn nn c th lm cho ta mt nhiu hn l{ cng vic, d cng vic y cc k kh nhc nh leo ni i na. Li nh chuyn ng S. H. Kingman hi trng Cng nng Tit kim Ngn hng. Thng by nm 1943, chnh ph Gia N~ i bo hi leo ni Cadian Alpine Club cho v{i ngi cn b hun luyn mt i binh leo ni. ng Kingman c la vo s hun luyn vin y. Theo li ng th ng v cc hun luyn khc - t 42 ti 59 tui - dt nhng ngi lnh tr tui qua nhng khu bng tuyt mnh mng ti chn
360
Lm sao dit ni bun chn lm ta mt nhc, u t v ut hn
nhng ngn ni bch lp cao chng 40 thc ri dy h dng thng, bu v{o v|ch | nhn m ln ln ngn. H leo ht ngn ny ti ngn khc. Sau 15 gi leo tro, nhng thanh nin sung sc y, nhng thanh nin mi tp luyn su thng trong mt i cm t y, ngi no ngi ny mt l. C phi ti mt vi bp tht khng quen vn ng m mt chng? V l. V ai ~ trong mt i cm t u nhn rng bp tht n{o cng ~ c luyn ht. H mt l v h ngn leo ni. Nhiu ngi mt ti ni ln ra ng, khng kp n. Nhng c|c hun luyn vin gi gp hai, b tui h li khng mt cht no. H n ri, bn tn hng gi v nhng kinh nghim trong ngy. H khng mt v h thch cng vic y. Khi b|c s Edward Thordike Columbia th nghim v mt nhc, ng dng nhng trc nghim lm cho hc sinh lun lun thch th h thc gn trn mt tun. Ngi ta k li cu chuyn ny ca ng: S chn nn l nguyn nh}n c nht gim sc lm vic. Nu bn lm vic v tinh thn m thy m th cha chc ~ phi v bn lm nhiu }u, d thng v bn lm qu t . Chng hn, bn th nh tun trc, mt hm bn lun lun b bt m~n, th gi i khng c hi m, hn h th l, lo ci ny, lo ci n. Khng c ci g nn thn ht. Bn chng l{m c g c, nhng v nh, bn thy mt, u nh ba b. Hm sau,mi vic tri chy, bn lm
361
Phn th su
nhiu gp 40 ln hn trc, vy m v nh vn ti nh hoa. Bn ~ kinh nghim nh vy ri ch? Ti cng vy. Chng ta ~ hc c bi hc ny: mt nhc thng khng do cng vic m di lo lng, bt mn v ut hn. Trong khi vit cun ny, ti i coi din li mt nhc kch vui rt l th ca Jerome Kern, nhan l Show Boat. Mt vai trong kch, i t Andy ni: Nhng k may mn l nhng k c mt vic lm hp l. Nhng k may mn v h c nhiu ngh lc, nhiu hnh phc m t lo lng, t mt nhc hn k khc. Ta thch vic g th c ngh lc lm vic y. i mt khc ng ngn vi b v cu nhu, c th mt hn l{ s|nh vai i 20 c}y s vi mt giai nhn m{ mnh thng yu. Vy phi lm sao? Xin bn hy nghe cu chuyn ca mt c tc k trong mt cng ty du la. C mi thng, c ta li phi lm lun trong nhiu ngy mt th vic chn nht trn ai l bin s v{ tn ngi vo nhng giy php in sn. Cng vic ch|n n ni c quyt nh lm cho n ha vui mi c th sng m chu ni c. C ngh ra c|ch ua vi c mi ngy. Bui s|ng, c m xe ba y bin c bao nhiu t, ri bui chiu c r|n bin c nhiu hn. Cui ngy c cng li xem c bao nhiu t ri c rn ba sau l{m hn s . Kt qu l c lp k lc hn nhng c bn ng nghip. V ri c c li ci g? Li khen? Khng... Li cm n? Khng..... Thng cp? Khng... Tng lng p? Khng... Nhng c khi
362
thy mt v chn ngn. Nh vy tinh thn c hng h|i. V rn ht sc lm cho mt cng vic chn nn thnh ra vui thch, nn c thy c nhiu ngh lc hn, v{ nhng lc rnh c vui v hn, hng th hn. Ti c bit chuyn ca c v ti ~... ci c lm v. Di }y l{ chuyn mt c th k kh|c lun lun h{nh ng nh th vn thch cng vic ca mnh. Trc kia c thng cn nhn v cng vic, nhng sau c thi hn. Tn c l Vallie G. Golden. C k: Trong s c bn c th k, mi c |nh m|y cho v{i ng ch s. Nhiu phen chng ti ti bi v vic. C ln, mt ng ph gi|m c bt ti |nh li mt bc th d{i, nhng ti khng tu}n lnh. Ti rn ch cho ng ta rng bc th c th sa li c, th khng cn |nh li. ng ta lin |p nu ti khng chu |nh li th ng s kim ngi khc! Ti nghe m mun ni a. Th ri trong khi |nh li bc th kia, t nhin ti ngh rng c bao nhiu ngi khc ch sn, chc nhy vo chim ch ti ang l{m. Ti li ngh rng ngi ta tr lng cng ch ti lm cng vic y. Ngh vy, ti thy d chu hn. Thnh lnh ti ny ra ci nn l{m nh mnh thch cng vic, d thit tm mnh ght n. Sau ti thy mt iu quan trng, l nu ti lm vic nh ti tht tm thch n, th ri ti thch n mt vi phn c. Ti cng li thy rng vui v lm th cng vic mau xong, thnh th by gi t khi ti phi li tr. Nh c th|i
363
Phn th su
y, ti c ting c lc v khi mt ng ch cn mt th k ring, ng ta yu cu ti gip - v ng bo ti khng c thi cn nhn! Vy ti ~ tm c ch}n l n{y: Th|i tinh thn c mt nng lc mnh m. V s y v cng quan trng i vi ti. N ~ ho|n ci i ti mt cch l lng. Nh th, t ra c Vallie Golden ~ v tnh theo trit l gi ha thit. Gi|o s William James khuyn ta l{m b nh chng ta can m, ri chng ta s thy can m, l{m b nh chng ta sung sng ri ta s sung sng. * * *
L{m b nh bn ~ thch cng vic ca bn v s gi s lm cho bn thy thch thit, bt mt, bt lo lng. My nm trc, anh Harlan A. Howard ~ c mt quyt nh l{m thay i hn i anh. Anh quyt lm cho cng vic bun t ca anh thnh ra vui thch. M cng vic ca anh |ng ch|n thit: ra chn, c bn v dn kem ti phng n mt trng i hc, trong khi cc sinh vin cng trc tui anh c vui v | banh hoc a bn. Anh ght cng vic ca anh lm, nhng ~ khng th b n c, anh nht quyt gii tr, nhng ~ khng th b n c, anh nht quyt gii tr bng cch nghin cu lm kem cch no? Bng nhng thc g? Ti sao c kem ngon, c kem d? Anh nghin cu v phng din ha
364
hc ri anh thnh mt sinh vin1 gii nht trong nhng gi ha hc. Anh thch hc thc phm ti ni sau anh vo i hc Massachusets v gii nht v mn thc phm chuyn mn dng ng. Khi h~ng b|n ca cao Nu c treo mt gii 100 M kim thng bi lun no hay nht v cch dng ca cao, ai git gii, bn bit khng? ng. Chnh l{ anh Harlan Howard. M cuc thi y m chung cho ht thy sinh vin c|c trng i hc. Thy kh kim vic lm qu, anh m mt phng th nghim v nghin cu v vi trng hc ngay trong hm nh anh ti Massachussets. t lu sau, mt o lut ra, bt buc cc nh bn sa phi khai s vi trng trong sa trc khi b|n. Mi bn cng ty bn sa Ambert nh anh vic v{ anh phi mn thm hai ngi ph t. Th o|n coi hai mi lm nm na, anh Howard s ra sao? Lc , nhng ngi hin nay ch to thc phm s v hu hoc cht, nhng ch cho nhng thanh nin y nhit thuyt v sng kin. Vy hai mi lm nm na, chc chn anh s thnh mt ngi c uy quyn trong ngh, cn mt s bn hc ca anh m hi trc anh phi dn kem hu, s tht nghip m chua xt, nguyn ra chnh ph v phn nn khng gp thi. Nhng anh Harlan A. Howard chc chn ~ khng gp thi, nu anh ~ khng quyt nh lm cho cng vic bun chn ca anh thnh ra c hng th.
1
Anh ta v ngho phi lm bi trong trng ly tin n hc.
365
Phn th su
My chc nm trc, c mt thanh nin khc tn Sam, rt chn ci vic phi ng sut ngy tin bu loong trong mt xng n. Anh mun b, nhng s kh kim c vic kh|c. ~ bt buc phi lm cng vic bun t ny, nn anh quyt l{m cho n ha vui. V{ anh thi ua vi mt bn th my ngi bn. Ngi ny phi da bu loong cho nhn, cn anh phi tin n cho ng trc knh ng kch tc. Hai ngi thnh thong li i my ln nhau xem ai c nhiu bu loong. V sau, vin c cng thy Sam va nhanh va kho bn cho anh mt vic khc nhiu lng hn. T , anh leo ht cp n{y n cp khc. Ba chc nm qua, anh Sam Vauclain thnh Hi trng cng ty ng u my xe la Baldwin. Nhng khi xa, nu anh khng bit lm cho cng vic bun t thnh ra hng th, c l by gi anh vn cn l ch th my qun. ng H. V. Kaltenborn, nh ph bnh tin tc ni danh trn {i ph|t thanh, cng ~ c ln phi p dng phng s|ch . Lc y ng 22 tui, mun qua chi u ch}u, bn xin chn nui b trn mt chic tu ch b. Sau khi p xe my vng quanh nc Anh, ng ti Ba l th va ht tin. ng lin cm chic my chp hnh ly nm M kim, ly tin ng li rao tm vic trn bo The New York Herald xut bn Bal.2 Tip , ng c mt chn bn knh
T bo Nu c, nhng c mt bn in ring Ba L v pht hnh cng mt ngy vi bn Nu c.
2
366
thc th. Nu bn vo khong tui 40 ti chc bn cn nh nhng knh thc th th s hi , m{ ta thng a ln mt ng hai hnh ging nhau nh in, t trong ng knh. Nhn vo th hai hnh chng ln nh thnh mt, lm ta cm tng hnh c b su v b xa. Vy ng Kaltenborn bt u i tng nh Ba L bn nhng knh y cho nhng ngi Php m ng khng bit ni ting ca h. Vy m{ ngay trong nm u, ng ~ th}u c 5.000 m kim hu hng v ni danh l tay bn do kim c nhiu tin hng nht hi y. ng ni vi ti rng kinh nghim y c ch cho ng hn mt nm hc i hc ng Harward v gip ng pht trin mt c tnh th{nh cng l{ c t tn. ng tin chc c th bn cho cc b ni tr Php bt k mn g, c nhng t bo co v i hi ngh Lin Hip Quc vit bng ting Anh na.3 Kinh nghim ~ gip ng hiu r i sng ngi Php. Sau ny, ng li thy t hiu bit thit l v gi, khi ng lm ci vic bnh phm trn {i ph|t thanh nhng tin tc u chu. ng l{m c|ch n{o m{ t{i tnh nh vy, nht l khi khng bit ni ting Ph|p? Tha rng th ny: ng xin ch hng knh vit cho mt cu ting Php cho khch, ri ng hc thuc cu y. ng i tng ca, ko chung. V khi gp b
3
Bnh d}n Ph|p t ngi tho ting Anh.
367
Phn th su
ch nh{, ng c cu ting Php vi mt ging k d ti ni b{ n{o cng tc ci. Ri ng a knh v{ hnh cho b n. Nu b ta hi cu g th ng rt c, |p: Ngi M... Ngi M. Ri d nn, ch vo mt ming giy trong d|n trong , c chp ng c}u ting Php m ng ~ hc cho khch. b ch nh{ ci, ng cng ci, v li a b{ ta coi thm hnh. ng th thit cng vic bn knh y khng d d{ng }u. ng kim n c, nh c mi mt c tnh l quyt lm cho cng vic ha ra c hng th. Mi s|ng, trc khi ng i ng trong gng v{ t khuyn khch: N{y, Kaltenborn, nu mun c cm n, anh phi lm cng vic y. Anh ~ phi lm n th ti sao khng vui v m{ l{m? Sao khng tng tng rng mi khi anh ko chung, l{ anh ng vai tr trn s}n khu v c nhiu khn gi ng anh? M{ ngh k, vic anh l{m cng tc ci, khc chi mt tr h trn sn khu. Vy ti sao khng hng h|i vui v ng tr i?'. Chnh nh li , ng ~ l{m cho mt cng vic ng va s va ght ha ra mt vic th v rt c li. Khi nghe ti hi g nn khuyn nhng thanh nin M hng h|i mun th{nh cng, ng |p: C, t chin u vi h mi bui s|ng. Ngi ta ni nhiu v s quan trng ca th dc, nhng chng ta cn cn luyn tinh thn hn. Mi bui sng chng ta phi t khuyn khch cho can m lm vic c ng{y.
368
Phng ph|p t khuyn khch y ng ngn, nng ni v ng}y th ? Khng }u. Tr|i li, n l tinh ty ca mt trit l s}u xa:Tinh thn ca ta ra sao th i ta nh vy. Li b}y gi cng vn ng nh 18 th k trc, khi Marc Aurele vit, ln u tin trong cun Trm t ca ng{i: Tinh thn ta ra sao th i ta nh vy. Mi ngy t khuyn t nh mt gi, bn c th hng tinh thn ca bn ti s can m, hnh phc, ngh lc v bnh tnh. Khi bn t n li nhng n hu ~ nhn c ca Thng , th u c bn y nhng t tng mnh bo v vui v. Khi nui nhng t tng chn chnh, s thy cng vic chn nhiu. ng ch ca bn mun bn yu ngh, ng th}u c nhiu tin hn. Nhng h~y qun c|i mun ca h i m{ ch ngh n ci li ca bn khi bn yu cng vic hn ln. Bn nn nh rng tinh thn y c th lm cho hnh phc trong i bn tng ln gp i v ta ch dng phn na nhng c tnh ca ta lm vic. Nu bn khng tm hnh phc trong thi gian y th khng bao gi cn gp n na. Bn nn nh rng khi ta bit thch cng vic ca ta, u t tt phi tiu tan, cha k n s c l s c thng cp, tng lng. D chng c nh vy th bn cng mt nhiu, vui v hng nhng gi nhn ri. ----------------
369
Phn th su
370
Chng XXVIII BN KHNG NG C ? NG KH TR V VY!

Khi mt ng bn c lo khng? Chc c. Vy bn nn bit chuyn ng Samuel Untermeyer, nh lut s ni danh khp ton cu. Sut i ng ta khng bao gi c ng trn m! Khi cn i hc, ng ~ lo v hai bnh: suyn v mt ng. ng khng sao tr c hai bnh y, nn ng nht quyt li dng chng mt ng ca ng. Ch c c|ch l{ diu nht. Vy |ng l trn trc xoay tr trn ging v lo lng hi cho thn kinh, ng ngi pht dy v hc. Kt qu? Th }y, ng git c ht nhng danh d trong cc lp ng theo v thnh mt thn ng Nu c i hc ng. Khi ng bt u lm lut s, bnh mt ng ng vn cn. Nhng ng khng lo. ng ni: Tri s lo cho ta. M{ thit vy. Mc du ng rt t, ng vn khe mnh v{ sc lm vic nhiu cng nh bt c v lut s tr tui no Nu c. V cn nhiu hn l{ kh|c, v trong khi h ng th ng lm vic!
371
Phn th su
Hi 21 tui, ng ~ kim c 75.000 M kim mi nm, khin nhiu lut s tr tui ~ n ta hc hi phng php ca ng. Nm 1931, trong mt v ci, ng kim mt triu M kim tr ht mt ln - c l c kim cha c mt v lut s n{o th lao nhiu n th. ng lun lun mt ng - c s|ch n na m - nm gi s|ng ~ dy v bt u c th cho th k |nh m|y. Lc mi ngi bt tay vo vic, ng ~ l{m gn xong na cng vic hm . Khng bao gi c ng trn m m{ ng th 81 tui. Nhng nu ng thc mc lo lng v bnh mt ng th c l cht sm lu ri. Chng ta b mt phn ba i sng ng m ta bit rng ng l mt thi quen, mt trng thi ngh ngi cho c th bi b li sc lc, nhng ta ch h bit mi ngy mi ngi phi ng bao nhiu gi, ta cng khng bit ng c thit l cn thit khng na! Bn cho l l lng ? Xin bn h~y nghe }y. Trong cuc i chin th nht, mt ngi lnh Hung Gia Li tn l Paul Kern, b mt ph|t n xuyn qua c ngay gia trn. Khi vt thng l{nh ri th l lng thay, ngi mt hn ng. C|c b|c s dng phng thuc ng, thuc m, c php thi min na, nhng vn v hiu. Anh ta vn khng sao ng c, khng sao thy bun ng nh xa. Thy vy, c|c b|c s o|n chc anh ta khng th sng lu. Nhng anh ta ci, cho l ni by, ri vn lm vic v vn
372
Bn khng ng c ? ng kh tr v vy!
sng rt mnh m nhiu nm. Anh Paul Kern cng nm ln ging, nhm mt, ngh ngi, nhng khng ng. Ci ca thit l mt b mt trong y gii v{ l{m o ln ht c nhng thuyt ca chng ta v s ng, C nhiu ngi cn phi ng nhiu hn k khc. Toscanini mi m ch cn ng 5 gi, nhng Calvin Coolidge li phi ng 11 gi. Ni mt cch khc, Toscanini ng khong mt phn nm i ng, cn ng Cooldge ng ti phn na i mnh. S lo lng v mt ng lm hi bn nhiu hn l{ chng mt ng. Mt ngi hc tr ca ti l c Ira Sandner, v chng mt ng kinh nin m sut t t. C ta ni: Hi y ti s s ph|t in. Trc kia ti ng ngon qu, chung ng h bo thc m ti vn ng v{ s|ng n{o ti cng ti s tr. Ti lo lng lm, v ng ch s bo rng nu khng ti ng gi ti s b ui. Ti tin chc vy. Ti k ni lo lng vi bn b. Mt ngi khuyn ti trc khi ng, tp trung t tng v{o ng h bo thc. Chnh v vy m ti bt u mt ng. Ting tc tc ca ci n |m nh ti hoi, lm cho ti tnh kh, trn trc sut m trng. Khi mt tri chm mc th ti gn nh au, v mt cng c, v lo cng c. Nh vy lun tm tun l. Ti khng sao t ni ni kh ca ti lc y. o|n chc l ti sp in. C m ti i i
373
Phn th su
li li trong phng hng gi v mun nhy qua ca s cho ri i. Sau cng ti tm n mt b|c s quen bit c. ng ta ni: C Ira, ti khng gip c c m{ cng khng ai c th gip c }u, v chnh c ~ rc ly ci ti n vo mnh. Ti c c ln ging, ri nu khng chp mt i c th c mc, ng thm ngh ti n. C t nhm nh vy: Nu khng ng c th cng cc cn, ta c thc ti s|ng cng chng l{m sao! Ri nhm mt li ni C nm th ny m chng lo ngh g c, th cng khe ri. Ti theo ng ng nh vy, ri sau hai tun, ti t mnh nm l ng c. Khng y mt thng ti ng mi m c 8 gi v b thn kinh ca ti tr li bnh thng. Vy khng phi chng mt ng lm hi c Ira Sangde m chnh l ni lo lng v chng y n hi c. B|c s Nathaniel Kleitmar, gi|o s i hc ng Chicago, ~ nghin cu nhiu hn ai ht v s ng, v nh vy ~ ni danh khp th gii. ng tuyn b rng cha thy mt ai cht v chng mt ng. Tt nhin, ngi ta c th qu lo lng v chng , ri sinh lc mi ngy mt suy km i, khin cho vi trng c dp hy hoi c th. Nhng nu vy, nguyn do ci cht cng l{ ti lo lng ch no phi mt ng }u!
374
B|c s Kleitman cng ni rng nhng ngi lo v mt ng, thng li ng nhiu hn l{ h tng. Nhng k bc tc c{u nh{u: Ti thc sut m hm qua! c th l nhng ngi ~ ng nhiu m khng ng. Chng hn, Herbert Spencer, mt trit gia ca th k trc, c thn cho ti gi ti mt nh tr, ~ l{m cho mi ngi ngn v ng lun lun phn nn v thiu ng. ng nhi bng gn vo l tai khi nghe ting ng v{ b thn kinh c yn tnh. C khi ng dng nha phin cho d ng. Mt m, ng ng chung phng ti l qun vi gi|o s Sayce trng i hc Oxford. S|ng hm sau, ng ph{n n{n ~ thc trng m. S thit th chnh gi|o s Sayce thc trng m , v ting ko g ca Spencer ~ l{m cho ng ta khng sao ng c. iu kin th nht ng ngon l phi thy c yn n. Chng ta cn cm tng rng c mt quyn lc n{o mnh hn ta, che ch cho ta ti s|ng. B|c s Thomas Hyslop, cai qun mt nh{ thng in, ~ ch trng vo im y trong bi din vn trc Anh quc Y hc hi. ng ni: Nhiu nm kinh nghim dy ti mun ng ngon th khng g bng tng nim. Ti ho{n to{n ng v phng din y hc m ni vy. i vi ngi thng tu nim, l{ mt cch hiu nghim nht, t nhin nht tm hn c yn tnh, thn kinh c ngh ngi. Ph cho tri, ti }u hay ti .
375
Phn th su
C Jeannette Mac Donal ni vi ti rng khi thn kinh suy nhc, c lo lng, kh ng, c tng Thnh thi XXIII di }y lun lun bnh tnh yn n: Ti l{ con chin ca Cha. Ti khng cn g ht. Cha t ti trn |m c xanh. Cha t ti ti dng nc trong. Nhng nu bn khng phi l mt tn tn gio, li phi suy ngh nhiu ni kh khn, bn nn hc cch ngh ngi bng nhng phng ph|p ngoi khoa. B|c s Harold Fink, tc gi cun: Ngh ngi cho thn kinh khi cng thng cho rng cch hiu nghim nht l ni chuyn vi c th ta. Theo b|c s, li ni l cha kha ca mi cch thi min: v khi bn lun lun mt ng, chnh l v bn t k m th rng bn s khng sao ng c. tr bnh y, bn phi ph sc thi min i. Mun vy, bn hy ni vi cc bp tht ca bn rng: Dui ra- dui ra- x hi v{ ngh ngi. Bn ~ bit rng c v gn ct khng ngh ngi c khi bp tht ta cng thng. Vy chng ta mun ng, phi bt u cho bp tht ngh ngi trc ~. B|c s Fink khuyn ta iu ng ~ thi h{nh v{ thy cng hiu - t mt chic gi di u gi hai ch}n c ngh ngi, khi cng thng; di c|nh tay cng t nhng chic gi nh nh vy. Ri ni vi h{m rng, mt, tay, ch}n: Dui ra. Ta s ng lc n{o khng hay. Ti ~ th nghim phng ph|p y, thit hiu nghim. Nu bn b chng mt ng, bn nn mua cun sch ca b|c s Fink, va ni trn kia. Ti mi thy c mi cun l{ va vui, d c m li va ch mt phng thuc cng hiu.
376
Mt cch tr bnh mt ng vo hng nht l vn ng c th mt i, nh: l{m vn, bi li, chi c|c mn th thao, hoc lm mt cng vic nng nhc. ng Thodere Dreiser ~ dng c|ch y. Khi ng cn l mt tc gi tr tui hng hi, ng lo lng v mt ng, cho nn ng xin mt cng vic nng nhc ti s Ho xa trung ng Nu c. Sau mt ngy vn c v tri | trn ng ry, ng mt ti ni ng gc trong ba n. Nu chng ta mt lm, va i chng ta va ng c. Hi ti 13 tui, ba ti i theo mt xe hi1 ti Saint Joe Missouri. V ba ti c hai tm v xe la i khi tr tin. Ngi bn dt ti theo. T hi nh, ti cha c ti mt ch}u th{nh n{o c trn 4.000 ngi. Khi ti tnh Joe mt ch}u th{nh 60.000 ngi, ti vui thch v cng. Ti thy nhng nh lu chc tri, cao su tng, v mt k quan trong cc k quan, l{ c|i u xe m|y in. By gi ti nhm mt li m cn thy v{ nghe c chic toa xe y chy. Tm hn ti cha bao gi b kch thch n th. Sau mt ngy m mn, ti cng vi ba ti i n khuya,2 li phi i nga khong by cy s na mi ti tri. V }y l{ on kt ca cu chuyn. Ti mt qu, va i va
Ch thch ca Goldfish: C l l xe la ch khng phi l{ xe hi. Bn Vnn ghi l xe heo. 2 Ch thch ca Goldfish: Bn Vnn ghi (c phn hp l hn): Sau mt ngy m mn, ti cng vi ba ti ln xe tr v Kavenwood. Ti y hi hai gi khuya.Trong sch thiu on ln xe tr v Kavenwood. Ti }y hi hai gi
1
377
Phn th su
ng, va m m{ng. V ~ quen, ti ng trn lng nga m khng sao ht. Bi vy mi vn cn sng n ng{y nay k chuyn cho bn nghe. Khi ngi ta mt qu th d sm st bn tai hay gia cnh bom n ngi ta cng c ng c nh thng. B|c s Foster Kennedy, nh thn kinh hc tr danh, ni vi ti rng khi i binh th nm ca Anh rt lui nm 1918, ng thy nhiu ch lnh mt ti ni ln ra t, m man nh cht. ng ly ngn tay vch m mt h m khng h tnh dy. Trng mt h lun lun a ngc ln. ng ni: T ngy y, mi ln kh ng ng li a ngc trng mt ln v ch vi giy sau, ti bt u hiu hiu bun ng. Phn ng rt t nhin, khng c chi kim s|t c. Cha c ngi no t t bng cch nhn ng ht, m sau ny chc cng khng c ai dng c|ch y. H bun ng th t nhin phi ng, c ngh lc mnh ti }u cng khng chng li c. Ha cng cho ta nhn ung, nhn n c l}u hn l{ nhn ng. Ni n t t, ti nh n trng hp m{ B|c s H.C Link k trong cun Khm ph loi ngi. ng by gi lm ph hi trng Hi T}m l v{ ng ~ phng vn nhiu ngi u t, thn kinh suy nhc. Trong chng L{m sao thng ni s st v{ u t, ng k chuyn mt bnh nhn mun t t. B|c s bit rng c ging gii l lun cng ch hi thm, nn ng bo y: Nu ng nht quyt mun t t th ng cng nn t t mt cch anh hng ch! ng chy
378
ra chung quanh nhng cn ph ny cho ti khi no mt qu| m{ ln ra cht th thi. Ngi bnh th lm theo, khng phi mt ln m nhiu ln, nhng ln n{o cng thy tinh thn khoan kho|i hn, cn c th th tt nhin l mi nh. Ti m th ba, kt qu ho{n to{n nh mun ca b|c s: Y mt v{ c th r ri ti ni ng say nh khc g. Sau y nhp mt hi th thao, bt u luyn tp ua v nhiu mn, v thy i sng vui qu, mun sng hoi! Vy mun khi lo lng v mt ng, bn nn theo nm nh lut sau ny: 1. Nu bn khng ng c th bt chc ng Samuel Untermeyer: ngi dy c sch hoc lm vic cho ti khi bun ng. 2. Nn nh rng khng c ngi no cht v thiu ng ht. S lo lng v mt ng lm hi sc khe bn hn l{ s mt ng. 3. Rn tng nim. 4. cho c th dui ra. c cun Ngh ngi cho thn kinh khi cng thng. 5. Tp th thao, lm vic nng nhc cho thit mt, ti ni khng sao chng li c gic ng na. -----------------379
Phn th su
TM TT PHN TH SU SU CCH CHNG MT NHC V GI CHO TINH THN SNG KHOI

Quy tc th nht: Phi ngh trc khi mt. Quy tc th hai: Tp x hi ngay trong khi l{m vic. Quy tc th ba: Nu bn l mt ngi ni tr th tp cch ngh ngi nh{ gi gn sc khe v v tr p. Quy tc th t: Tp bn thi quen sau ny trong khi lm vic. a. Dp ht giy t trn bn, ch li vn kin lin quan ti cng vic ng l{m thi. b. Vic no quan trng th l{m trc. c. Khi gp mt vn , nu thu nht s kin quyt nh ri th gii quyt ngay i. d. Hc cch t chc, y quyn cho ngi kh|c c th gi ch huy v kim sot. Quy tc th nm: Hng h|i l{m vic th s khng thy lo lng v mt nhc na. Quy tc th su: Nh rng khng c ngi no cht v thiu ng ht. S lo lng v mt ng lm hi sc khe hn l{ s mt ng.
380
PHN TH BY
LA NGH NO THNH CNG V MN NGUYN
381
Phn th by
382
Chng XXIX MT QUYT NH QUAN TRNG NHT TRONG I BN

(Chng ny vit ring cho cc bn thanh nin nam n cha bit c ngh hp vi s thch ca mnh). Nu bn cha ti 18 tui, c l bn sp phi quyt nh hai vic quan trng nht trong i bn. Nhng quyt nh y c th thay i hn tng li ca bn v nh hng su xa ti hnh phc, tin ca, sc khe ca bn, ni tm li, c th lm cho bn sung sng hay khn n. Hai quyt nh l{: 1. Bn kim n bng cch no? Lm mt nng dn, mt phu trm, mt nh ha hc, mt vin kim lm, mt th k |nh m|y v{ mt th , mt gi|o s trung hc hay mt ch xe h tu? 2. Bn s la ngi th no lm bn trm nm? C hai s quan trng y thng c quyt nh liu lnh nh trong canh bc. ng Harry Emerson Fosdisk ni trong cun Nng lc tranh u: Mi thanh nin khi la ngh, em c i mnh ra m t mt vn ph.
383
Phn th by
Lm sao rt bt c phn may ri? Xin bn c tip nhng h{ng di }y, trong ti em ht nhng iu hiu bit ra khuyn bn. Trc ht, nu c th c, xin bn rn la ngh m bn yu. ~ c ln ti em iu ny hi ng David M. Goodrich, hi trng cng ty lm v xe hi B.F Gooodrich. ng |p: iu kin quan trng nht thnh cng l yu cng vic ca mnh, nh vy th tuy lm hng gi m c cm tng mnh ch gii tr. l{ trng hp ng Edison, mt ngi hi nh tht hc, phi b|n b|o, m{ sau l{m thay i hn nn k ngh ca M. ng thng n ng, ngay trong phng th nghim c th lm vic 18 gi mt ng{y, nhng ng khng thy mt cht no ht. ng tuyn b: Sut i ti, ti c lm vic }u. Vui qu|! nh tr chi tuyt th vy!. Vy ng thnh cng l l d nhin. ng Charles Schwab cng ni vi ti i loi nh vy. ng rng: Nu bn thy v cng hng h|i trong khi l{m vic, th gn nh khng c vic g m bn khng thnh cng. Nhng nu bn khng hiu bit cht g v s thch ca bn, lm sao nhit t}m cho c? B Edna Kerr trc lm cho cng ty Dupont, coi hng ngn nhn vin, by gi lm ph gi|m c phng Giao thip k ngh cho cng ty Sn phm Hip Chng quc c ni: Bi kch thm thng nht i l bit bao thanh nin khng bao gi kim c ci ngh va h c. Ti ngh khng c ngi
384
Mt quyt nh quan trng nht trong i bn
n{o |ng thng bng k lm mt ngh ch kim tin. B k rng c c nhng sinh vin xut thn t trng i hc, n ni vi vi b{: Ti c bng cp X. B c cng vic g cho ti l{m trong h~ng b{ khng. H khng bit h l{m c vic g m{ cng khng bit thch hp vi vic g na. Trch chi m chng c bit bao ngi, c {n ng ln {n b{, bc ch}n v{o i vi sc hc chc chn, vi nhng mng ti p, th m ri n 40 tui ~ kit lc v tht bi, v chn nn v li o thm bnh thn kinh! S thit, s la c mt ngh hp vi bn cng quan trng cho sc khe ca bn na. B|c s Raymond Pearl cng nghin cu vi vi cng ty bo him nhn mng v nhng yu t ca tui th, cho rng s c mt ngh hp vi s thch v{ t{i nng l{ yu t quan trng nht. ng c th ni nh Thomas Carlyle: Sung sng thay ngi no kim c vic hp vi mnh! By nhiu ri, khng cn g hn na. Mi ri, ti ni chuyn sut bui ti vi ng Paul W.Boynton, ch phng nhn vin ca cng ty du la Soncony. Trong hai nm gn }y, ng ~ hi d trn 75.000 ngi xin vic ng rt kinh nghim m vit cun Su cch tm vic lm. Ti hi ng: Thanh nin i kim vic thng c li lm no nht? ng |p: H khng bit h thch vic g ht. Thit ngh m{ s! May mt b |o bn v{i nm th h n o lm, la mt ngh nh ot ht c tng lai,
385
Phn th by
hnh phc v{ bnh tnh trong t}m hn th h li chng h suy ngh!. Vy phi lm sao? bn c th li hi mt phng dn ngh nghip.1 Phng ph|p hng dn nay cha c hon thin, v n cn mi m nn nhn vin cc phng hng dn du c gip bn c nhiu, vn c th lm l c. Tuy nhin, mn y s c tng lai chc chn. Ni , ngi ta s bo bn lm nhng trc nghim d xt kh nng ca bn v mi phng din hot ng, ri ngi ta khuyn bn nn la ngh no. Phn quyt nh v bn, l c nhin. Bn nn nh, li khuyn ca h c khi sai lm mt cch bun ci c. Nhiu khi h cn mu thun vi nhau l kh|c. C ngi khuyn mt c hc sinh ca ti nn vit vn v c ta c mt s dng ng kh ln. Thit v l! Vit vn }u m{ d d{ng nh vy? Phi c ti truyn t tng v cm xc ca mnh cho c gi v mun th, khng cn c nhiu dng ng, m phi c t tng, kinh nghim, quyt tn v nhit huyt. V theo li h khuyn, c n ng l{ mt c th k, sung sng thy mnh tr nn mt n s tp s, ri sau thy mnh tht bi chua cay. Vy c nhng nh chuyn mn v khoa hc hng dn ngh nghip vn cha |ng ho{n to{n tin cy. Cho nn ta
Nm 1946, nc Ph|p ~ c 127 s hng dn ngh nghip. Xin bn coi cun: LOrientation professionnelle ca Guy Sinor, Nh xut bn Prsse Universitaires de France Paris 5me.
1
386
phi hi nhiu ngi, ri dng lng tri ca ta m xt nhng li khuyn y. Chc bn ngc nhin, sao ti li cho chng n{y v{o mt cun sch nghin cu v u t? Khng c chi l }u, v c bit bao ni lo lng, n hn, on hn sinh ra do s on ght cng vic phi lm. Hi ngi thn hay ng hng xm, mt ng ch s, bn s thy li ng. Nh{ kinh t tr danh John Stuart Mill ni: Khng c g thit hi cho x hi bng trong k ngh, c nhiu ngi khng hp vi ngh ca h ng. V{ trong s nhng k bt hnh i ny ta nn k c bn ngi ght ngh ang nui sng h na! C nhiu ngi ti ng, xa i chin trng m tinh thn cng hong lon. Xem th bit khng phi h hong lon v bom n m{ chnh ngi ta t h vo mt ngh tri vi s thch v{ t{i nng. Bn c bit bn ngi khng? B|c s William Menninger, mt nh chuyn mn tr bnh thn kinh c danh trong qu}n i hi chin tranh va ri ~ ni: Trong qu}n i, chng ti c bit r rng la dng ngi cho ph hp vi t{i nng l{ iu rt quan trng. Quyt tn rng cng vic mnh lm rt hu ch l mt iu cn thit. Khi mt k khng thch cng vic mnh lm, khi y cm thy rng b t sai ch, khi ngh rng ngi ta khng nhn chn gi tr ca y v nhng ti nng ca y khng c thi th n tt bc, th no y cng c cc triu chng ca mt bnh thn kinh.
387
Phn th by
ng vy. Trong k ngh, nhng ngi bnh thn kinh cng do nhng nguyn nhn y. Nh trng hp ng Phil Johnson. ng thn ng lm ch mt tim git i nn cho con gip vic v hy vng con mnh s rnh ngh. Nhng ng Phil Jonhson li ght cng vic , c ng a ng nh, lm ly l, cho ri vic. Li c hm ng b vic khin ng gi rt bc mnh v xu h vi bn lm cng v c a con bing nh|c n vy. Mt ba ng ta ng xin cha cho lm th my. A! Thit l n, nay li mun khoc b o xanh. ng gi nghe ni gin lm. Nhng ng con nht nh lm theo mnh v khoc chic |o xanh dnh y du m. ng lm vic mt nhc bng my tim git i; tuy vy ng sing nng, vui v, va lm va tm nghin cu v m|y mc. Cho n nm 1944, ng cht lc lm Hi trng cng ty Boeing, mt cng ty sn xut nhng ph|o {i bay ~ gip ta thng trn! Nu c tim git i, th sau khi thn ph ng mt, ng s ra sao? Chc chn l phi tht bi v tim ng phi pht mi. Vy d c phi gy mi bt ha trong gia nh th cng {nh, ch ng bao gi ngh rng cha m mun ta lm ngh g ta lm ngh ! H khng thch th ng lm. Tuy vy, phi xt k li khuyn ca cha m. Cha m ln tui gp i ta nh kinh nghim, tng tri, tt khn hn ta nhiu. Nhng rt cc ta cn quyt nh ly: V ta kho la
388
ngh hay vng la th chnh ta s sung sng hay kh s, ch no phi cha m ta }u. By gi, ti xin khuyn bn v{i iu trong khi bn la ngh: 1- c k 5 li khuyn di }y trc khi kim mt ngi hng dn bn v la ngh. Nhng li khuyn ny ca gi|o s Harry Vexter Kitson i hc ng Columbia, mt nh chuyn mn bc nht v mn : a. ng nh nhng nh{ dng phng ph|p thn b la ngh gim, nh c|c nh{ chim tinh, c|c mt coi ch tay, ch vit, coi tng... Phng ph|p ca h khng tin c. b. ng i hi ngi no tin rng ch cn lm mt trc nghim l la c ngh hp vi mnh ngay. C|ch tr|i hn vi quy tc hng dn, v phi xt nhng iu kin vt cht, x hi, kinh t chung quanh ta mi c. c. La mt nh{ chuyn mn c s|ch kim ti liu v cc ngh nghip trc khi khuyn bn. d. Nh chuyn mn phi xt bn nhiu ln ri mi quyt nh c. e. Nu h cha xt i xt li m{ ~ vit th khuyn, bn ng thm nghe.
389
Phn th by
2- Ni no mt t rui nhiu th ng ti. C 20 ngn cch kim n, c|c bn thanh nin bit vy khng?, Khng ! Ka, bn coi mt trng n, hai phn ba nam hc sinh ch bit la c 5 ngh trong s 20.000 ngh , v{ bn phn nm n hc sinh cng th. Vy trch chi chng c vi ngh t nght nhng ngi, trch chi h chng chen vai thch cnh nhau m khng kim c ch, trch chi h chng chen vai thch cnh nhau m khng kim c ch, trch chi s lo lng v tng lai, ni su mun v bnh thn kinh chng honh hnh vi h. Vy ti xin bn ng chen ln trong nhng ngh lut s, k gi, hoc ti t mn nh v{ {i ph|t thanh na. 3- Cng ng la nhng ngh m{ mi phn bn ch c mt phn hy vng kim n c. Chng hn ngh bn v bo him. Mi nm c h{ng ng{n ngi phn ng l{ tht nghip - i mi khch bo him nhn mng. i h i loi s nh sau n{y: Trm ngi th c chn chc ngi s au tim, tht vng v ch mt nm l{ gii ngh. Trong s 10 ngi cn li, mt ngi b|n c gn ht chn chc phn trm nhng v bo him, cn chn ngi kia ch c chia nhau c mi phn trm cn li thi. Ngha l{ mt trm phn mi c mt phn l kim c 10.000 M kim mt nm, chn phn th kim c sng mt cch cht vt, cn chn chc phn th tht bi ho{n to{n sau 12 th|ng. l{ kin ca ng Franklin I.
390
Bettger, mt ngi ~ th{nh cng nht M lun hai chc nm nay trong ngh bn v bo him. 4- Trc khi quyt nh la mt ngh, bn nn b ra nhiu tun, nhiu thng tm ht cc t liu cn bit v ngh y. Bng cch no? Bng cch phng vn nhng ngi ~ lm ngh y t mi, hai chc hoc bn chc nm. Ti ~ kinh nghim, nn bit r nhng cuc phng vn s c nh hng su xa ti tng lai bn. Khi mi 20 tui, ti hi hai ngi v ngh ti mun la v by gi nh li, ti thy rng hai ngi y ~ thay i hn i lm vic ca ti. Khng c h th kh bit c i ti ~ ra sao. Lm sao nh h ch bo c? V d bn mun hc ngh kin trc. Trc khi quyt nh bn phi b ra hai tun phng vn nhng kin trc s trong min bn. M mt s in thoi, bn s kim c tn v{ a ch ca h. Bn li thm h ti phng lm vic h, hn trc hay khng cng c. Nu mun xin c gp mt th nn vit nh vy: Ti xin ng{i gip ti mt vic nh. Ti mun ngi ch dn. Ti 18 tui v mun hc ngh kin trc. Trc khi quyt nh, ti mun c hi ngi. Nu ngi mc vic khng tip ti c phng giy, th xin ng{i gia n cho ti c hu chuyn na gi ti t tht. Xin a t ng{i. V bn s hi ng ta nhng c}u di }y:
391
Phn th by
a. Nu phi lm li cuc i, ngi c mun lm ngh kin trc s na khng? b. Sau khi xt ti k ri, xin ngi thnh thc cho bit ti c thnh cng trong ngh y c khng? c. Ngh y c mt t rui nhiu khng? d. Sau khi hc 4 nm, kim c vic c d khng? Mi u hy nn lm vic g trc? e. Nu ti kho ca ti vo hng bnh th trong 5 nm u ti hy vng kim c bao nhiu? f. Lm ngh y li hi nhng g? g. Nu ti l con ngi, th ngi c khuyn ti lm ngh khng? Nu bn nht nht, do d, khng dm mt mnh ng t vo hi thng mt ng b, bn nn theo hai li khuyn ny: 1- Dt theo mt ngi anh em trc tui mnh, bn c vng bng t tin hn; nu khng c ai, bn mi ng thn cng i. 2- Bn nn nh rng nh ai ch bo tc l gin tip khen h: H c th phng mi c . Nht l cc ng ln tui, thch c khuyn bn thiu nin. Vy chc vin kin trc s y rt thch c phng vn. Nu li thm 5
392
v kin trc s m{ v no cng bn qu khng tip bn c (rt t khi nh vy) th li thm 5 v khc. Th no bn cng c tip v nhn c nhng li khuyn v gi v sau ny khi phi ph nhiu nm tht vng, au lng. Gp k bin ln th ng ngi tr tin cng h, h ch bo, Na gi cng c l bao! Bn nn nh rng quyt nh y l mt trong hai quyt nh quan trng nht, c nh hng su xa nht ti tng lai ca bn. Vy phi ht thi gian thu thp ti liu ~. Nu khng, s hi hn sut i. 3- B ngh sai lm rng ch c c mt ngh vi bn thi! Bt k ngi n{o cng c th thnh cng trong nhiu ngh c. Nh ti chng hn: Nu ti hc tp v d b k cng, c th hy vng th{nh cng v{ sung sng nhiu t trong nhng ngh: Lm rung, trng cy, y hc, bn hng, qung co, xut bn bo ti tnh nh, dy hc, kim lm. Tri li, nu lm k ton, k s, kin trc s, gi|m c mt l qun, hoc mt xng, bun bn my mc v.v.. chc chn ti s tht bi v kh s. -------------------
393
Phn th by
394
PHN TH TM
LM SAO BT LO V TI CHNH
395
Phn th tm
396
Chng XXX BY CHC PHN TRM NI LO CA TA ....

Nu ti bit cch gii quyt nhng ni lo v ti chnh ca mi ngi th ti ~ khng vit cun n{y m{ ~ ng ti Bch cung, ngay bn Tng thng ri. Nhng c vic ti l{m c, l k kinh nghim ca vi nhn vt ~ bit gii quyt vn y, gip bn vi li khuyn thc t, ch ch mua vi cun sch ch dn bn thm. Theo mt cuc iu tra ca t b|o Gia nh ca ph n, 70 phn trm ni lo ca ta l do vn tin nong. George Gallup, trong vin iu tra Gallup, ni rng phn ng ta tin chc h li tc tng ln ch mi phn trm thi, s ht lo thiu thn. S y ng trong v{i trng hp, nhng li rt thiu thn. S y ng trong v{i trng hp, nhng li rt sai trong nhiu trng hp khc. Chng hn khi vit chng n{y, ti phng vn mt nh chuyn mn lp ng}n s|ch gip c|c gia nh l{ b{ Elsie Stapleton, mt ngi ~ l{m c vn nhiu nm cho th}n ch v nhn vin ca mt tim tp ha ln Nu c. Sau b m phng c vn t, gip nhng ngi lo lng mt n mt ng v kim chng n. B{ ~ gip nhiu ngi v mi cch sinh li, t ngi phu vc, kim khng y 100 M kim, ti nhng ng ch hng kim c trm
397
Phn th tm
ngn M kim mi nm. B{ ni vi ti nh vy: i vi a s, khng phi tng li tc m ht lo v t{i chnh }u. Thit ra, s tng li tc thng ch l{m tng s chi xut v{ cng tng thm chng nhc u na. Phn ng lo lng khng phi l ti thiu tin m ti khng bit cch tri tc. (c my cu y chc bn nh rng b Stapleton khng ni rng cu y ng cho mi ngi }u. B{ ni: Phn ng. B{ khng ch bn. B ni v cc c em, cc ng anh ca bn, c c chc ngi, phi khng bn?). C nhiu bn li ni: c g anh chng Carnegie ny phi tr nhng toa hng ca ta, tiu pha trm mn cn thit nh ta vi s bng ca ta, cho y b ci ging dy i y i. Tha bn, ti ~ c lc phi lo st v ri. Ti phi lm lng kh nhc mi gi mt ngy trn cnh ng la v trong kho c kh Misssouri - lm ti ni ch mong mi mt iu l sao cho thn th ht mi nh, ht nhc nhi m{ thi. L{m nh tr}u vy, m mi gi khng c ti mt ng na, cng khng c ti cc ri na, cng khng c ti mt cc na. Mi gi ch vn vn c nm xu. Ti ~ sng 20 nm trong nhng nh khng phng tm, khng m|y nc. Ti ~ phi tri ci cnh ng trong mt cn phng lnh ti 15 di s khng. Ti ~ i b hng ngn cy s tit kim mi ln mt vi xu tin xe, giy th lng m qun th v ng. Ti ~ thu ci cnh v{o h{ng cm ch gi mn m r tin nht v{ m ng th
398
By chc phn trm ni lo ca ta
gp qun li, xung di nm, nm ln cho n c np, v khng tin mn i! Vy m trong thi , ti vn kim c|ch d{nh c vi xu, vi cc v ti s ci cnh ti rng lm. Nh kinh nghim y, ti thy rng nu bn v ti, mun khi mang n v khi lo v tin nong, chng ta phi theo phng php ca cc hng bun: lp mt qu chi tiu v quyt ch chi tiu theo s d nh. Nhng phn ng chng ta khng lm vy. ng bn tt ca ti, ng Leon Skimkin, Tng gi|m c nh xut bn cun sch ny, cho ti hay rng nhiu ngi ui m mt cch l lng v vn tin nong. ng k chuyn mt k ton vin m ng bit. Ngi ny khi lm cho hng, tnh ton chi li, cn thn lm, nhng vi ti tin ring th... chng hn, l~nh lng tra th s|u, i xung ph, thy mt |o ba xuy va mt by mt ca tim, lin mua ngay, khng bao gi ngh rng s lng mi lnh ch tr tin nh, tin in v mi th nht chi tiu nh m thi. Y ch bit hin ng c tin trong ti, tuy y cng bit hn ai rng nu h~ng y cng chi tiu theo li cu th y, th n{o cng v n. Xin bn nh iu ny: Khi phi tiu tin, tc l bn kinh doanh cho chnh bn thn vy. M thit th, dng tin mua mt vt, tc l{ kinh doanh ch g? Phi theo nguyn tc no khi tiu tin? Lp ngn qu bt u ra sao?
399
Phn th tm
C 11 nguyn tc sau }y bn c th theo c. Quy tc th nht: Ghi nhng chi tiu vo s Nm chc nm trc, khi Arnold Bennet khi s vit tiu thuyt Lun n, ng cn ngho lm. ng phi tnh trc, vi hai cc mi ngy, ng phi tiu nhng g? Nh vy, c khi no ng t hi tin i }u mt khng? Khng, ng ~ bit ri m{. ng thch phng ph|p y ti ni tip tc dng n khi ng ~ gi{u, ni danh khp th gii v c c mt chic du thuyn na. ng John. Rockfeller cng gi mt s k to|n. Trc khi ln ging ng, ng ~ tnh to|n bit r tng xu s tin cn li. Bn v{ ti, chng ta cng phi c mt s tay ghi s xut nhp cho ti ht i ? Khng, khng cn. Nhng nh chuyn mn khuyn rng phi ghi chp tng xu mt, t nht trong mt th|ng u v nu c th c, trong hai th|ng sau. Nh vy chng ta bit tiu vo nhng vic g, ri do y, c th lp ng}n s|ch chi tiu c. Bn ni bn bit r tiu tin vo nhng vic g ? C th c lm, nhng trong 1.000 ngi mi c mt ngi nh bn! B Stapleton ni vi ti rng phn ng {n ng hay {n b{ cng vy, li nh b lm c vn v vn t{i ch|nh, u k hng gi c|c mn chi tiu bao nhiu cho b chp - ri khi thy kt qu b d ghi trn giy, h la ln: ! Vy ra tin ti i theo c|i ng sao?. H
400
khng tin nh vy. Bn c ging h khng? C th c lm. Quy tc th nh: Lp ngn sch thit ng vi nhng nhu cu ca bn, nh qun o phi ct kht vi thn th bn vy. B Stapleton li ni vi ti rng hai gia nh c th sng st vch nhau, trong nhng nh{ y nh nhau, cng trong mt xm, cng c mt con s con, cng lnh mt s lng m{ qu chi tiu ca h nhiu khi khc nhau rt xa. Ti sao vy? Ti v khng ai ging ai ht. B ni lp ngn sch phi do chnh ta lm ly v phi quen ri mi lm ng c. Lp ngn sch khng phi l hy sinh b ht ni vui trong i m{ l{ cho ta thy yn n trong lng v vn ti chnh. B tip: Nhng ngi no c ng}n s|ch gia nh l{ nhng ngi thanh nh{n. Nhng bn lp ng}n s|ch ra sao? Nh ti ~ ni, trc ht chng ta phi ghi nhng chi tiu, ri i hi kin nhng nh chuyn mn. Trong nhiu chu thnh dn s hai vn tr ln, c nhng hi chuyn mn nghin cu em s thnh vng cho gia nh. Bn n hi hi, s c nhiu li khuyn v nhng vn ti chnh v c ngi ta ch cho cch lp ngn sch theo s li tc ca bn. Bn khng phi tr tin cng.
401
Phn th tm
Quy tc th ba: Tiu tin mt cch khn ngoan. Ti mun ni: Tiu c|ch n{o m{ cng mt s tin , ta c li hn c. Trong nhiu hng, c nhng nhn vin chuyn mn mua cch no li nht cho hng. Bn lm cng cho gia nh ca bn, ti sao khng theo cch y? Quy tc th t: ng cho chng nhc u tng theo li tc. B Stapleton s nht lp ngn sch cho nhng gia nh m li tc mt nm c 5.000 M kim. Ti hi ti sao th b{ |p: V nhiu ngi M cho rng mc ch phi t l kim sao cho c 5.000 M kim mt nm. H sng mt cch hp l v bnh d t lu, ri khi kim c s li tc , h cho rng ~ t c mc ch ca i h ri. H mi bt u khuych trng. Chng hn, mua mt ngi nh ngoi , v theo h, }u c tn hn l{ mn ph? Ri tu xe hi, sm c, qun o mi. Nh vy, tt nhin h thiu thn, thnh th by gi h khng sung sng bng lc trc, v h ~ x{i qu| l t khi li tc tng ln. iu y rt t nhin. Chng ta ai cng mun sng cho tha thch. Nhng rt cc, c|ch n{o l{m cho ta sng hn? C|ch t bt ta sng theo mt ngn sch nht nh; hp vi ti tin hay l cch tiu xi tha thch ri nhn c giy xanh ca m ta thc n v li nh cuc khi ch n p thnh thnh vo ca?
402
Quy tc th nm: Nu phi vay th rn c ci g m bo. Nu bn gp cn tng qun, phi i vay, nhng s bo him, quc tri v s tit kim u l tin trong ti bn ht. Ch vic mang nhng th li ngn hng hoc cc s tit kim, cc hng bo him... Nu bn khng c nhng th na, nhng c mt ngi nh, mt chic xe hoc mt gia sn g khc, bn cng c th mn tin ng}n h{ng c. Cn nu bn khng c ti sn, ngoi s lng ra khng c chi m bo c, xin bn nh k li ny n quan trng nh i sng ca bn vy: ng, ng bao gi thy cng ty cho vay no qung co trn bo m li hi vay ngay. ng tin h! Ch c mt s t cng ty lng thin thi. Bn nn li hi mt v{i ngi lm trong ngn hng quen ca bn, nh h ch cho mt cng ty ngay thng m ho bit. Nu khng, tc l{ a c cho ngi ta ca y. Ci nguyn tc nn nh i vay l{ nu bn chc chn s tr n ngay, th s c tnh li nh hoc va phi, v bn s tr c. Cn nu bn phi kht ln kht la, tin li v mi th ph tn khc gp li ln ln s nng lm, c khi gp 20 ln s vn, tc l nng gp 500 li sut cc ngn hng. Quy tc th su: Bo him v bnh tt, ho hon v tai nn bt thng khc.
403
Phn th tm
Bn c th ng gp nhng s tin nh bo him v mi th tai nn c. Tt nhin, ti khng khuyn bn nn bo him c nhng bnh trt gn v nhc u x mi, nhng ti khuyn bn nn bo him v nhng tai nn m, nu xy ra, s lm cho bn tn nhiu tin. Bo him khi lo nh vy l r lm. Chng hn ti bit mt ngi {n b{ nm ngo|i nm 10 ngy nh{ thng m{ khi ra ch phi c 8 M kim. Ti sao vy? V b y ~ bo him v tt bnh. Quy tc th by: ng cho v con lnh tt mt ln s tin bo him sinh mng ca bn. Nu bn bo him sinh mng khi cht, gia nh bn c mt s tin, th ti xin ng theo li cho lnh tin mt ln tt. Mt ngi {n b{ mi ga m lnh mt s tin ln s ra sao? b Marison S.Eberly tr li cc bn. B coi chi nhnh Ph n vin Bo him nhn mng ti Nu c. B din thuyt trong cc hi ph n khp nc M, khuyn nhng ng bo him nhn mng nn cho v lnh mi thng mt s tin bao nhiu , ch ng cho lnh ht mt ln. B k chuyn mt qu ph lnh ca cng ty bo him 20.000 M kim mt ln, ri a cho con trai m tim b|n ph tng xe hi. Th ri vic l{m n l l, b y nay khng cn mt xu. Mt b ga khc nghe li ngt ngo ca mt nh bun, dng gn ht s tin lnh hng bo him mua nhng
404
l t trng m theo con bun n th chc chc ch mt nm na gi s gp i. Ba nm sau, b{ ta phi bn li nhng l t vi s tin bng mt phn mi gi mua... C c ngn nhng bi kch nh vy. Sylvia S. Port, nh bnh bt chuyn mn vn ti chnh bo New York Post, vit trong mc Nht k gia nh nh vy: Nhng mi lm ng{n M kim trong tay mt ngi {n b{, trung bnh khng y by t|m nm ~ ht nhn. My nm trc, t tun b|o Chiu th by vit: Mt ngi {n b{ ga, khng c kinh nghim v bun bn, khng c mt nh ngn hng no khuyn bo, m li i nghe li ng mt ca mt nh bun, b tin bo him ra l{m n, hoc tr hng, th mau st nghip v cng. Bt k mt lut s hay mt ch ng}n h{ng n{o cng c th k hng chc gia nh, trong chng ki cp sut i, hy sinh mi th, khng d|m n, mc, tin li cho v ga, con ci m ri gia ti tn tn. Ti sao vy? Ti b v hoc cu con nghe li ng mt ca mt tn v li n git ht tin em tiu tha thch. Vy bn mun lo cho v con, hy theo cch ca J. P. Morgan, mt trong nhng nh ti chnh khn kho nht t trc ti nay. Trong chc th ca ng, ng chia gia ti cho 16 ngi tha hng. Trong s y c 12 ngi {n b. ng c chia tin cho h khng? Khng. ng cho h c
405
Phn th tm
phn trong cc t hp sn xut h c lnh mi thng mt mn li tc nht nh ti m~n i. Quy tc th tm: Dy cho con bit gi tr ca ng tin. Ti khng bao gi qun c mt kin ~ c trong t bo i bn. Tc gi y, b Stella Tuttle, t cch b dy con bit gi tr ca ng tin. B xin nh ngn hng mt tp chi phiu, cho a con gi chn tui ca b. Mi tun b pht tin cho n tiu vt. N gi li b s tin nh gi ti nh ngn hng cho tr em vy. Ri trong tun, nu mun tiu mt hai cc, n vit mt tm chi phiu lnh s tin ra, on t tnh ton ly s tin cn li l bao nhiu. ng nh khng nhng thy vui m cn hc c gi tr ng tin v cch tiu xi na. Phng ph|p y rt tt. Nu bn c em nh, trai hoc gi, ti tui i hc m bn mun dy chng cch tiu tin, ti khuyn bn nn dng phng ph|p i. Quy tc th chn: Nu cn, bn nn lm thm kim ph bng. Nu sau khi ~ lp ngn sch mt cch khn kho m bn vn cn thy khng tin tiu ti cui thng, bn c th theo mt trong hai cch sau: Hoc ry la, quu qu, phn nn, hoc lm vic kim thm t tin ngoi na. Kim thm cch no? Th tm xem thin h c cn gp vt g m hin nay cha c cung cp khng? l{ c|ch
406
ca b Nellie Speer Nu c. Nm 1932, b{ sng tr tri trong mt cn nh{ c ba phng. Chng b mi mt, cn hai ngi con u ~ ring. Mt hm mua c rem mt tim nc, b thy tim y cng b|n b|nh m{ b|nh khng c v ngon lnh g ht. B bn hi ngi ch c mun mua bnh ca b{ l{m khng. Ngi hi mua th hai . B ni vi ti: Ti tuy l{m bp gii, nhng hi chng ti Georgie, lun lun nh c mt ngi , v cha bao gi ti lm trn 12 ci bnh ba t 1 nh. Bi vy khi lm hai bnh, ti hi mt b{ h{ng xm c|ch nng bnh ri v lm. Khch tim nc n hai bnh ca ti, rt ly l{m thch. Hm sau, hai ngi ch tim t nm na. Ri nhng tim nc, tim cm kh|c cng dn dn t, mi ngy mt nhiu. Trong hai nm, mi nm ti l{m 5.000 b|nh trong cn bp nh xu ca ti v kim c hng ngn M kim chng tn km g ht, tr tin mua vt dng. V sau b|nh t lm nhiu qu, b phi m tim, v bp nh{ khng ch; li mn hai ngi nng th bnh. Trong chin tranh va ri, ngi ta phi ni ui hng gi trc tim mua bnh ca b. B Speer ni: Hi y ti sung sng nht trong i ti. Lm vic tim 12 n 14 gi mt ng{y, nhng khng thy mt, v khng phi lm vic m l tiu khin. Ti cho rng ti d mt phn trong cng vic tng hnh phc ca
1
Ch thch ca Goldfish: C l l bnh ba t s (Pts chauds)
407
Phn th tm
ngi khc ln mt cht. V ti bn qu, khng c th gi thy mnh c c, u phin na. M ti v nh ti qua i, c|c con ti i ring, li trong i ti mt l trng m{ ti ~ lp c nh cng vic y. Khi ti hi b Speer rng mt ngi {n b{ nu nng kho, nhng lc rnh, c th kim tin bng c|ch ti mt chu thnh trn 10.000 dn s khng, th b{ |p: c ch! Tt nhin l{ c ch!. B Ova Snynder cng s ni vi c bn nh vy. B sng chu thnh Maywood, mt ch}u th{nh 30.000 ngi. B bt u l{m n vi v{i ng bc vn v mt ci l. Chng b{ au, b{ phi kim tin nui chng. Kim cch no by gi? Khng c kinh nghim. Khng c ti g ht. Li cng khng c vn. B ly lng trng trng g ngo vi ng ri nng thnh bnh pha sau l, on b mang bnh ra ngi gn trng bn cho hc tr, khi tan hc, gi mt cc mt chic. B t nh: Mai chc kim c thm. Mi ngy ta phi li }y b|n b|nh nh{ l{m mi c. Trong tun u tin, khng nhng c li m b cn thy i th v hn mt cht na. C nh{ u c vui v v ht rnh lo ngh ri. Nhng n{o ~ ht chuyn. Ngi ni tr ngho kh Maywood li c tham vng khuych trng ngh mnh na. B mun c mt i l b|n b|nh nh{ l{m gia mt chu thnh n o, tp np l chu thnh Chicago. B rt r ng vi
408
ngi bn ht d ng{o ng.2 Ngi n{y nhn vai p: Kh|ch h{ng ca ti mua ht d ch khng mua b|nh. B{ a ra mt chic bnh lm mu. Ngi trng thy thm, mua ngay. Nh vy, ng{y u b{ ta ~ kha kh|. Bn nm sau m mt tim th nht Chicago, chiu ngang c hai thc ri. m l{m, ng{y b|n. n nay, ngi {n b{ trc kia nht nht, bt u m tim bnh trong bp y, ~ c 17 tim ti mt khu ng c nht ca chu thnh Chicago. Ti mun kt lun nh vy: b Nellie Speer Nu c v b Ova Snyder Maywood |ng l lo lng v thit ht th lm vic kim thm. Bt u lm rt nh, t trong bp nc, khng ai u, qung co ci g ht. Nh vy th c ni lo lng v tin bc no m h khng thng ni? Bn ng chung quanh s thy bit bao nhiu cng vic cha c ngi lm. Chng hn, nu bn tp lm bp cho gii, bn c th kim c tin lm. ~ c nhiu cun sch dy cch kim tin trong nhng lc rnh; bn li tim sch hi th thy. {n ng hay {n b{ u c c hi l{m n ht. Nhng xin cn dn bn iu ny: nu khng c ti ring v ngh b|n h{ng th ng i g ca tng nh m rao h{ng. Ngi ta rt s th m{ cng nhiu ngi tht bi v ngh lm.
2
Ch thch ca Goldfish: Bn Vvn ghi: ht d rong ng.
409
Phn th tm
Quy tc th mi: ng bao gi nh bc ht. Mt iu lm cho ti rt ngc nhin l c nhiu ngi mong kim tin bng cch c nga hay |nh . Ti bit mt ngi sinh nhai bng ngh x m rt khinh b nhng k kh di mang tin li cng y. Ti li quen mt ngi bn v c nga danh ting nht M. Y ni rng du bit rt nhiu v c nga m khng bao gi b mt xu ra c ht. Chao i! Vy m{ ~ c nhng k in b mi nm s|u t M kim c nga, ngha l{ s|u ln s quc tri ca M nm 1910! Y cn bo nu mun hi mt k th no th nn lm cho k m c| nga. V khi ti hi: |nh c| theo tuy c kh| khng, y |p: Theo c|ch c th st nghip bn tri c na. Nhng nu bn nht nh chi c bc th phi chi cho thng minh, ngha l{ phi tnh xem phn may nhiu hay phn ri nhiu. Tnh cch no? Bng c|ch c cun Lm sao tnh c may ri ca Oswald Jacoby, mt nh quyn uy v mn bridge v{ ph, mt nh ton hc v bc nht, mt nh chuyn mn v thng k v bo him. Cun ny dy 215 trang, bo ta bit phn ri ca ta trong cc mn c bc v{ cng bo ta phi bit phn ri tnh theo mt cch khoa hc v hng chc ngnh hot ng khc nhau na. Tc gi khng hoi cng vch cho bn cch kim tin trong ngh b|c }u, ch mun cho bn
410
bit, trong mi mn c bc thng chi, phn n l{ bao nhiu, phn thua l bao nhiu thi. M khi bn ~ thy phn thua nhiu hn phn n th bn s thng hi cho nhng hng b sa em ht c s tin m hi nc mt kim c cng v{o vo ti xu hay c nga. Nu c mu c bc, bn nn c cun y i v{ bn s ph nhiu tin lm, c 100 ln, c l c 1.000 ln gi tin cun sch na. Quy tc th 11: Nu khng lm sao cho ti chnh kh hn c th thi, cng c vui v i, ng y a tm thn m ut c v mt tnh cnh khng th thay i c. Nu bn khng l{m sao cho t{i chnh kh| thm c th c th lm cho tm trng th thi c. Bn nn nh rng nhiu ngi kh|c cng lo lng v t{i chnh nh ta vy. Chng ta su n~o v ngho hn gia nh ng Xo{i; nhng c l ng Xo{i cng su n~o v ngho hn gia nh ng Mt v{ ng Mt cng ngho hn gia nh ng i. Vi danh nhn trong lch s nc M cng ~ iu ng v tin. Tng thng Lincoln v Tng thng Washington u phi vay tin i ti Bch cung, khi mi c bu lm Tng thng. Nu chng ta khng c tha mn ht thy nhng iu mong mun th cng ng t u c v lm cho tnh tnh chua cht v u su, ut hn. Hy c vui i ng a y tm thn. Rn t ra l mt t nhn v vn y. Snque, mt trong nhng trit gia c danh
411
Phn th tm
nht La M~, ni: Nu anh cho rng c|i anh c l{ cha th d c chinh phc c c th gii, anh cng vn khn kh.3 V chng ta nn nh iu ny: d sn nghip ca bn c c Hip Chng Quc vi mt hng ro g chui khng lt chung quanh i na, th mi ngy bn cng ch n c ba ba v mi m cng khng ng trn hai c|i ging. Vy mun bt u phin v tin nong, chng ta rn theo 11 quy tc sau }y: 1. Ghi nhng chi tiu trn giy. 2. Lp ngn sch thit ng vi nhu cu ca ta, nh qun o kht vi thn th ta vy. 3. Tiu tin mt cch khn kho. 4. ng chng nhc u tng theo li tc. 5. Nu phi i vay th r|n c g m bo mn n. 6. Bo him v bnh tt, ha hon v mi tai ha bt thng khc. 7. ng v con lnh ht mt ln s tin bo him nhn mng ca bn. 8. Dy cho con bit gi tr ng tin. 9. Nu cn, nn lm thm vic kim ph bng. 10. ng bao gi |nh bc ht.
Ngi Trung Hoa c c}u: Nh}n dc v nhai, hi u th ngn: lng mun ca lo{i ngi khng c b bn, nhng ng li sau mnh th l b bn.
3
412
11. Nu khng l{m sao cho t{i ch|nh kh| ln c th cng c vui v, ng {y a tm thn m ut c v mt tnh cnh khng sao thay i c na. *** HT
413
QUNG GNH LO I V VUI SNG DALE CARNEGIE (NGUYN HIN L dch) Trnh by bn in: kaufmannh2
Nh xut bn Vn ha Thng tin 2001
414
415
416

Quẳng gánh lo đi và vui sống

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Quẳng gánh lo đi và vui sống

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

QUNG GNH LO I V VUI SNG

QUNG GNH LO I V VUI SNG

Nh xut bn Vn ha Thng tin

Qun t thn ng ng Tiu nhn thng thch thch* - KHNG T -

Vi li tha trc .......................................................................................... 11 Ta ........................................................................................................................ 17

Nhng phng php cn bn dit lo

Nhng thut cn bn phn tch nhng vn rc ri

Dit tt u phin i ng n dit ta

By cch luyn tinh thn c thnh thi v hoan h

Hong kim quy tc thng u t

22 Nhng sai lm ca ti .................................................................. 315

Su cch trnh mt v u t bo ton ngh lc v can m

Qung gnh lo i v vui sng

Qung gnh lo i v vui sng

Qung gnh lo i v vui sng

Qung gnh lo i v vui sng

Qung gnh lo i v vui sng

Qung gnh lo i v vui sng

Qung gnh lo i v vui sng

NHNG PHNG PHP CN BN DIT LO

Chng I C NHT NHT QU NHT NHT

c nht nht qu nht nht

c nht nht qu nht nht

c nht nht qu nht nht

c nht nht qu nht nht

c nht nht qu nht nht

c nht nht qu nht nht

c nht nht qu nht nht

Chng II MT CCH THN HIU GII QUYT NHNG VN RC RI

Mt cch thn hiu gii quyt nhng vn rc ri

Mt cch thn hiu gii quyt nhng vn rc ri

Tc cun Sng p, bn dch ca Nguyn Hin L, Nxb Vn ha, 1993.

Mt cch thn hiu gii quyt nhng vn rc ri

Mt cch thn hiu gii quyt nhng vn rc ri

Mt cch thn hiu gii quyt nhng vn rc ri

Chng III GIT TA BNG CI U SU

NHNG THUT CN BN PHN TCH NHNG VN RC RI

Chng IV LM SAO PHN TCH V GII QUYT NHNG VN RC RI

Lm sao phn tch v gii quyt nhng vn rc ri

Nh bc hc c ni danh nht th gii by gi

Lm sao phn tch v gii quyt nhng vn rc ri

Lm sao phn tch v gii quyt nhng vn rc ri

Lm sao phn tch v gii quyt nhng vn rc ri

Lm sao phn tch v gii quyt nhng vn rc ri

4- Khi no ti bt u hnh ng? ----------------

Chng V LM SAO TR C 50% LO LNG V CNG VIC LM N CA CHNG TA?

Lm sao tr c 50% lo lng v cng vic lm n ca chng ta?

Lm sao tr c 50% lo lng v cng vic lm n ca chng ta?

Lm sao tr c 50% lo lng v cng vic lm n ca chng ta?

TM TT PHN TH NH NHNG THUT CN BN PHN TCH NHNG VN RC RI

CHN LI KHUYN C CUN SCH NY CHO C LI NHIU HN

Lm sao tr c 50% lo lng v cng vic lm n ca chng ta?

Lm sao tr c 50% lo lng v cng vic lm n ca chng ta?

DIT TT U PHIN I NG N DIT TA

Chng VI KHUYN AI CH C NGI RI

nh li nhng ni gh gm trn tin.

Mt phi tn gio lp v th k th 17, rt thnh hnh Anh v M.

Chng VII I NGI NGN LM AI I!

Chng VIII MT NH L DIT C NHIU LO LNG

Mt nh l dit c nhiu lo lng

Mt nh l dit c nhiu lo lng

Mt nh l dit c nhiu lo lng

Mt nh l dit c nhiu lo lng

Chng IX KHNG TRNH C TH NHN I