MU

.
C LU
.
C
Mu
.
c lu
.
c . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
L`o
.
i noi da
`
u . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
Chu
.
o
.
ng 0: Kie

n th u
.
c chua

n bi
.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
1. Ta
.
p ho
.
.
p . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
2. Quan he
.
v`a

Anh xa
.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
3. Lu
.
.
c lu
.
o
.
.
ng cu a ta
.
p ho
.
.
p . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
4. Nhom, V`anh v`a Tru
.
`o
.
ng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
5. Tru
.
`o
.
ng so

thu
.
.
c . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
6. Tru
.
`o
.
ng so

ph u
.
c . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
7. D
-
a th u
.
c . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
B`ai ta
.
p . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
Chu
.
o
.
ng I: Khong gian vecto
.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
1. Khai nie
.
m khong gian vecto
.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
2. D
-
o
.
c la
.
p tuye

n tnh v`a phu

.
thuo
.
c tuye

n tnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
3. Co
.
so
.
v`a so

chie
`
u cu a khong gian vecto
.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
4. Khong gian con - Ha
.
ng cu a mo
.
t he
.
vecto
.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
5. To

ng v`a to

ng tru
.
.
c tie

p . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
6. Khong gian thu
.
o
.
ng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
B`ai ta
.
p . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72
Chu
.
o
.
ng II: Ma tra
.
n v`a

Anh xa
.
tuye

n tnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
1. Ma tra
.
n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
2.

Anh xa
.
tuye

n tnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83
3. Ha
.
t nhan v`a a nh cu a do
`
ng ca

u . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94
4. Khong gian vecto
.
do

i nga

u . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99
B`ai ta
.
p . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
1
Chu
.
o
.
ng III: D
-
i
.
nh th u
.
c v`a he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh tuye

n tnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113
1. Cac phep the

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113
2. D
-
i
.
nh th u
.
c cu a ma tra
.
n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116
3.

Anh xa
.
da tuye

n tnh thay phien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121

4. D
-
i
.
nh th u
.
c cu a tu
.
.
do
`
ng ca

u . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125
5. Cac tnh cha

t sau ho
.
n cu a di
.
nh th u
.
c . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128
6. D
-
i
.
nh th u
.
c v`a ha
.
ng cu a ma tra
.
n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
7. He
.
phu
.
o
.
ng tr`nh tuye

n tnh - Quy ta

c Cramer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136
8. He
.
phu
.
o
.
ng tr`nh tuye

n tnh - Phu
.
o
.
ng phap khu
.
Gauss . . . . . . . . . . . . . . . 139
9. Ca

u tr uc nghie
.
m cu a he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh tuye

n tnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144
B`ai ta
.
p . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146
Chu
.
o
.
ng IV: Ca

u tr uc cu a tu
.
.
do
`
ng ca

u . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155
1. Vecto
.
rieng v`a gia tri
.
rieng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155
2. Khong gian con o

n di
.
nh cu a cac tu
.
.
do
`
ng ca

u thu
.
.
c v`a ph u
.
c . . . . . . . . . . . 161
3. Tu
.
.
do
`
ng ca

u cheo hoa du
.
o
.
.
c . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164
4. Tu
.
.
do
`
ng ca

u lu y linh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168
5. Ma tra
.
n chua

n Jordan cu a tu
.
.
do
`
ng ca

u . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172
B`ai ta
.
p . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179
Chu
.
o
.
ng V: Khong gian vecto
.
Euclid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188
1. Khong gian vecto
.
Euclid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188
2.

Anh xa
.
tru
.
.
c giao . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201
3. Phep bie

n do

i lien ho
.
.
p v`a phep bie

n do

i do

i x u
.
ng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214
4. V`ai net ve
`
khong gian Unita . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222
B`ai ta
.
p . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 225
Chu
.
o
.
ng VI: Da
.
ng song tuye

n tnh v`a da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234
1. Khai nie
.
m da
.
ng song tuye

n tnh v`a da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng . . . . . . . . . . . . . . . 234
2. D
-
u
.
a da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng ve
`
da
.
ng chnh ta

c . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237
2
3. Ha
.
ng v`a ha
.
ch cu a da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244
4. Ch so

quan tnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247

5. Da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng xac di
.
nh da

u . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252
B`ai ta
.
p . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254
Chu
.
o
.
ng VII: D
-
a
.
i so

da tuye

n tnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262
1. Tch tenxo
.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263
2. Cac tnh cha

t co
.
ba n cu a tch tenxo
.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267
3. D
-
a
.
i so

tenxo
.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270
4. D
-
a
.
i so

do

i x u
.
ng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 275
5. D
-
a
.
i so

ngo`ai . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281
B`ai ta
.
p . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 290
T`ai lie
.
u tham kha o . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 292
3
L
`
O
.
I N

OI D
-

A
`
U
Theo d`ong li
.
ch su
.
, mon D
-
a
.
i so

tuye

n tnh kho
.
i da
`
u vo
.
i vie
.
c gia i v`a bie
.
n lua
.
n
cac he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh tuye

n tnh. Ve
`
sau, de

co the

hie

u tha

u dao ca

u tr uc cu a ta
.
p
nghie
.
m v`a die
`
u kie
.
n de

mo
.
t he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh tuye

n tnh co nghie
.
m, ngu
.
`o
.
i ta xay
du
.
.
ng nh u
.
ng khai nie
.
m tr` u
.
u tu
.
o
.
.
ng ho
.
n nhu
.
khong gian vecto
.
v`a anh xa
.
tuye

n tnh.
Ngu
.
`o
.
i ta c ung co nhu ca
`
u kha o sat cac khong gian vo
.
i nhie
`
u thuo
.
c tnh h`nh ho
.
c
ho
.
n, trong do co the

do do
.
d`ai cu a vecto
.
v`a goc gi u
.
a hai vecto
.
. Xa ho
.
n, hu
.
o
.
ng
nghien c u
.
u n`ay da

n to
.
i b`ai toan phan loa
.
i cac da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng, v`a to

ng quat ho
.
n
phan loa
.
i cac tenxo
.
, du
.
o
.
i tac do
.
ng cu a mo
.
t nhom ca

u tr uc n`ao do.
Ng`ay nay, D
-
a
.
i so

tuye

n tnh du
.
o
.
.
c u
.
ng du
.
ng v`ao h`ang loa
.
t lnh vu
.
.
c khac nhau,
t` u
.
Gia i tch to
.
i H`nh ho
.
c vi phan v`a L y thuye

t bie

u die

n nhom, t` u
.
Co
.
ho
.
c, Va
.
t l y
to
.
i K y thua
.
t... V` the

, no da tro
.
th`anh mo
.
t mon ho
.
c co
.
so
.
cho vie
.
c d`ao ta
.
o cac
giao vien trung ho
.
c, cac chuyen gia ba
.
c da
.
i ho
.
c v`a tren da
.
i ho
.
c thuo
.
c cac chuyen
ng`anh khoa ho
.
c co
.
ba n v`a cong nghe
.
trong ta

t ca cac tru
.
`o
.
ng da
.
i ho
.
c.
D
-
a co h`ang tram cuo

n sach ve
`
D
-
a
.
i so

tuye

n tnh du
.
o
.
.
c xua

t ba n tren to`an the

gio
.
i. Ch ung toi nha
.
n tha

y co hai khuynh hu
.
o
.
ng chu ye

u trong vie
.
c tr`nh b`ay mon
ho
.
c n`ay.
Khuynh hu
.
o
.
ng th u
.
nha

t ba

t da
`
u vo
.
i cac khai nie
.
m ma tra
.
n, di
.
nh th u
.
c v`a he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh tuye

n tnh, ro
`
i di to
.
i cac khai nie
.
m tr` u
.
u tu
.
o
.
.
ng ho
.
n nhu
.
khong gian
vecto
.
v`a anh xa
.
tuye

n tnh. Khuynh hu
.
o
.
ng n`ay de

tie

p thu. Nhu
.
ng no khong cho
phep tr`nh b`ay l y thuye

t ve
`
di
.
nh th u
.
c v`a he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh tuye

n tnh ba
`
ng mo
.
t
ngon ng u
.
co do
.
ng v`a de
.
p de.
Khuynh hu
.
o
.
ng th u
.
hai tr`nh b`ay cac khai nie
.
m khong gian vecto
.
v`a anh xa
.
tuye

n tnh tru
.
o
.
c, ro
`
i ap du
.
ng v`ao kha o sat di
.
nh th u
.
c v`a he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh tuye

n
tnh. U
.
u die

m cu a phu
.
o
.
ng phap n`ay l`a de
`
cao ve de
.
p trong tnh nha

t quan ve
`
ca

u
tr uc cu a cac do

i tu
.
o
.
.
ng du
.
o
.
.
c kha o sat. Nhu
.
o
.
.
c die

m cu a no l`a khi xet tnh do

.
c la
.
p
4
tuye

n tnh v`a phu

.
thuo
.
c tuye

n tnh, tha
.
t ra ngu
.
`o
.
i ta da pha i do

i ma
.
t vo
.
i vie
.
c gia i
he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh tuye

n tnh.
Cach tr`nh b`ay n`ao c ung co cai l y cu a no. Theo kinh nghie
.
m cu a ch ung toi th`
nen cho
.
n cach tr`nh b`ay th u
.
hai cho cac sinh vien co kha nang tu
.
duy tr` u
.
u tu
.
o
.
.
ng
to

t ho
.
n v`a co mu
.
c dch hu
.
o
.
ng to
.
i mo
.
t ma
.
t ba
`
ng kie

n th u
.
c cao ho
.
n ve
`
toan.
Cuo

n sach n`ay du
.
o
.
.
c ch ung toi bien soa
.
n nha
`
m mu
.
c dch l`am giao tr`nh v`a sach
tham kha o cho sinh vien, sinh vien cao ho
.
c v`a nghien c u
.
u sinh cac ng`anh khoa ho
.
c
tu
.
.
nhien v`a cong nghe
.
cu a cac tru
.
`o
.
ng da
.
i ho
.
c khoa ho
.
c tu
.
.
nhien, da
.
i ho
.
c su
.
pha
.
m
v`a da
.
i ho
.
c k y thua
.
t. Cuo

n sach du
.
o
.
.
c vie

t tren co
.
so
.
cac b`ai gia ng ve
`
D
-
a
.
i so

tuye

n
tnh cu a toi trong nhie
`
u nam cho sinh vien mo
.
t so

khoa cu a tru
.
`o
.
ng D
-
a
.
i ho
.
c To

ng
ho
.
.
p (nay l`a D
-
a
.
i ho
.
c khoa ho
.
c Tu
.
.
nhien) H`a No
.
i v`a cu a mo
.
t so

tru
.
`o
.
ng da
.
i ho
.
c su
.
pha
.
m. D
-
a
.
c bie
.
t, toi da gia ng giao tr`nh n`ay trong 3 nam ho
.
c 1997-1998, 1998-1999,
1999-2000 cho sinh vien cac ng`anh Toan, Co
.
, L y, Hoa, Sinh, D
-
i
.
a cha

t, Kh tu
.
o
.
.
ng
thuy van... cu a Chu
.
o
.
ng tr`nh d`ao ta
.
o Cu
.
nhan khoa ho
.
c t`ai nang, D
-
a
.
i ho
.
c khoa
ho
.
c Tu
.
.
nhien H`a No
.
i.
Ch ung toi cho
.
n khuynh hu
.
o
.
ng th u
.
hai trong hai khuynh hu
.
o
.
ng tr`nh b`ay da
noi o
.
tren. Ta

t nhien, vo
.
i doi ch ut thay do

i, cuo

n sach n`ay co the

d` ung de

gia ng
D
-
a
.
i so

tuye

n tnh theo khuynh hu

.
o
.
ng tr`nh b`ay th u
.
nha

t.
Tu
.
tu
.
o
.
ng ca

u tr uc du
.
o
.
.
c ch ung toi nha

n ma
.
nh nhu
.
mo
.
t ma
.
ch chnh cu a cuo

n
sach. Mo

i do

i tu
.
o
.
.
ng de
`
u du
.
o
.
.
c nghien c u
.
u trong mo

i tu
.
o
.
ng quan vo
.
i nhom cac
phep bie

n do

i ba o to`an ca

u tr uc cu a do

i tu
.
o
.
.
ng do: Kha o sat khong gian vecto
.
ga

n
lie
`
n vo
.
i nhom tuye

n tnh to

ng quat GL(n, K), khong gian vecto

.
Euclid v`a khong
gian vecto
.
Euclid di
.
nh hu
.
o
.
ng ga

n lie
`
n vo
.
i nhom tru
.
.
c giao O(n) v`a nhom tru
.
.
c giao
da
.
c bie
.
t SO(n), khong gian Unita ga

n lie
`
n vo
.
i nhom unita U(n)... Ke

t qua phan
loa
.
i cac da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng phu
.
thuo
.
c can ba n v`ao vie
.
c qua tr`nh phan loa
.
i du
.
o
.
.
c
tie

n h`anh du
.
o
.
i tac do
.
ng cu a nhom n`ao (tuye

n tnh to

ng quat, tru
.
.
c giao...).
Theo kinh nghie
.
m, ch ung toi khong the

gia ng he

t no
.
i dung cu a cuo

n sach n`ay
trong mo
.
t giao tr`nh tieu chua

n ve
`
D
-
a
.
i so

tuye

n tnh cho sinh vien cac tru

.
`o
.
ng da
.
i
5
ho
.
c, ngay ca do

i vo
.
i sinh vien chuyen ng`anh toan. Cac chu de
`
ve
`
da
.
ng chua

n ta

c
Jordan cu a tu
.
.
do
`
ng ca

u, da
.
ng chnh ta

c cu a tu
.
.
do
`
ng ca

u tru
.
.
c giao, vie
.
c du
.
a do
`
ng
th`o
.
i hai da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng ve
`
da
.
ng chnh ta

c, da
.
i so

tenxo
.
, da
.
i so

do

i x u
.
ng v`a da
.
i
so

ngo`ai... nen d` ung de

gia ng chi tie

t cho cac sinh vien cao ho

.
c v`a nghien c u
.
u sinh
cac ng`anh Toan, Co
.
ho
.
c v`a Va
.
t l y.
Ch ung toi co

ga

ng b`nh lua
.
n y ngha cu a cac khai nie
.
m v`a u
.
u khuye

t die

m
cu a cac phu
.
o
.
ng phap du
.
o
.
.
c tr`nh b`ay. Cuo

i mo

i chu
.
o
.
ng de
`
u co pha
`
n b`ai ta
.
p,
du
.
o
.
.
c tuye

n cho
.
n chu ye

u t` u
.
cuo

n sach no

i tie

ng B`ai ta
.
p D
-
a
.
i so

tuye

n tnh cu a
I. V. Proskuryakov. D
-
e

na

m v u
.
ng kie

n th u
.
c, do
.
c gia nen do
.
c ra

t k y pha
`
n l y thuye

t
tru
.
o
.
c khi l`am c`ang nhie
`
u c`ang to

t cac b`ai ta
.
p cuo

i mo

i chu
.
o
.
ng.
Vie
.
c su
.
du
.
ng cuo

n sach n`ay se da
.
c bie
.
t thua
.
n lo
.
.
i ne

u ngu
.
`o
.
i do
.
c coi no l`a pha
`
n
mo
.
t cu a mo
.
t bo
.
sach m`a pha
`
n hai cu a no l`a cuo

n D
-
a
.
i so

da
.
i cu
.
o
.
ng cu a c` ung tac
gia , do Nh`a xua

t ba n Giao du
.
c H`a No
.
i a

n h`anh nam 1998 v`a tai ba n nam 1999.

Tac gia chan th`anh ca m o
.
n Ban die
`
u h`anh Chu
.
o
.
ng tr`nh d`ao ta
.
o Cu
.
nhan khoa
ho
.
c t`ai nang, D
-
a
.
i ho
.
c Khoa ho
.
c tu
.
.
nhien H`a No
.
i, da
.
c bie
.
t l`a Giao su
.
D
-
`am Trung
D
-
o
`
n v`a Giao su
.
Nguye

n Duy Tie

n, da ta
.
o mo
.
i die
`
u kie
.
n thua
.
n lo
.
.
i de

tac gia gia ng

da
.
y cho sinh vien cu a Chu
.
o
.
ng tr`nh trong ba nam qua v`a vie

t cuo

n sach n`ay tren

co
.
so
.
nh u
.
ng b`ai gia ng do.
Tac gia mong nha
.
n du
.
o
.
.
c su
.
.
ch giao cu a cac do
.
c gia v`a do
`
ng nghie
.
p ve
`
nh u
.
ng
thie

u sot kho tranh kho i cu a cuo

n sach.
H`a No
.
i, 12/1999
6
Chu
.
o
.
ng 0
KI

N TH

U
.
C CHU

N BI
.
Nhie
.
m vu
.
cu a chu
.
o
.
ng n`ay l`a tr`nh b`ay du
.
o
.
i da
.
ng gia n lu
.
o
.
.
c nha

t mo
.
t so

kie

n
th u
.
c chua

n bi
.
cho pha
`
n c`on la
.
i cu a cuo

n sach: Ta
.
p ho
.
.
p, quan he
.
, anh xa
.
, nhom,
v`anh, tru
.
`o
.
ng, da th u
.
c... Tru
.
`o
.
ng so

thu
.
.
c se du
.
o
.
.
c xay du
.
.
ng cha
.
t che o
.
5. Nhu
.
ng
v` cac tnh cha

t cu a no ra

t quen thuo
.
c vo
.
i nh u
.
ng ai da ho
.
c qua chu
.
o
.
ng tr`nh trung
ho
.
c pho

thong, cho nen ch ung ta va

n noi to
.
i tru
.
`o
.
ng n`ay trong cac v du
.
o
.
cac tie

t
1 - 4.
1 Ta
.
p ho
.
.
p
Trong tie

t n`ay, ch ung ta tr`nh b`ay ve

`
ta
.
p ho
.
.
p theo quan die

m cu a Ly thuye

t ta
.
p
ho
.
.
p ngay tho
.
.
Cu
.
the

, ta
.
p ho
.
.
p l`a mo
.
t khai nie
.
m nguyen thuy , khong du
.
o
.
.
c di
.
nh ngha, m`a
du
.
o
.
.
c hie

u mo
.
t cach tru
.
.
c giac nhu
.
sau: Mo
.
t ta
.
p ho
.
.
p l`a mo
.
t su
.
.
qua
`
n tu
.
cac do

i
tu
.
o
.
.
ng co c` ung mo
.
t thuo
.
c tnh n`ao do; nh u
.
ng do

i tu
.
o
.
.
ng n`ay du
.
o
.
.
c go
.
i l`a cac pha
`
n
tu
.
cu a ta
.
p ho
.
.
p do. (Ta

t nhien, mo ta noi tren khong pha i l`a mo

.
t di
.
nh ngha cu a
ta
.
p ho
.
.
p, no ch die

n da
.
t khai nie
.
m ta
.
p ho
.
.
p qua mo
.
t khai nie
.
m co ve ga
`
n g ui ho
.
n
l`a qua
`
n tu
.
. Tuy va
.
y, ba n than khai nie
.
m qua
`
n tu
.
la
.
i chu
.
a du
.
o
.
.
c di
.
nh ngha.)
Ngu
.
`o
.
i ta c ung thu
.
`o
.
ng go
.
i ta

t ta
.
p ho
.
.
p l`a ta
.
p.
D
-
e

co mo
.
t so

v du
.
, ch ung ta co the

xet ta
.
p ho
.
.
p cac sinh vien cu a mo
.
t tru
.
`o
.
ng
da
.
i ho
.
c, ta
.
p ho
.
.
p cac xe ta i cu a mo
.
t cong ty, ta
.
p ho
.
.
p cac so

nguyen to

...
Cac ta
.
p ho
.
.
p thu
.
`o
.
ng du
.
o
.
.
c k y hie
.
u bo
.
i cac ch u
.
in hoa: A, B, C, ..., X, Y, Z...
Cac pha
`
n tu
.
cu a mo
.
t ta
.
p ho
.
.
p thu
.
`o
.
ng du
.
o
.
.
c k y hi
.
eu bo
.
i cac ch u
.
in thu
.
`o
.
ng:
a, b, c, ..., x, y, z... D
-
e

noi x l`a mo
.
t pha
`
n tu
.
cu a ta
.
p ho
.
.
p X, ta vie

t x X v`a do
.
c l`a
7
x thuo
.
c X. Trai la
.
i, de

noi y khong l`a pha

`
n tu
.
cu a X, ta vie

t y , X, v`a do
.
c l`a
y khong thuo
.
c X.
D
-
e

xac di
.
nh mo
.
t ta
.
p ho
.
.
p, ngu
.
`o
.
i ta co the

lie
.
t ke ta

t ca cac pha
`
n tu
.
cu a no.
Cha

ng ha
.
n,
A = 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9.
Ngu
.
`o
.
i ta c ung co the

xac di
.
nh mo
.
t ta
.
p ho
.
.
p bo
.
i mo
.
t tnh cha

t da
.
c tru
.
ng T(x) n`ao
do cu a cac pha
`
n tu
.
cu a no. Ta
.
p ho
.
.
p X cac pha
`
n tu
.
x co tnh cha

t T(x) du
.
o
.
.
c k y
hie
.
u l`a
X = x[ T(x),
hoa
.
c l`a
X = x : T(x).
V du
.
:
N = x[ x l`a so

tu
.
.
nhien,
Z = x[ x l`a so

nguyen ,
Q = x[ x l`a so

h u
.
u ty ,
R = x[ x l`a so

thu
.
.
c.
Ne

u mo
.
i pha
`
n tu
.
cu a ta
.
p ho
.
.
p A c ung l`a mo
.
t pha
`
n tu
.
cu a ta
.
p ho
.
.
p X th` ta noi
A l`a mo
.
t ta
.
p ho
.
.
p con cu a X, v`a vie

t A X. Ta
.
p con A go
`
m cac pha
`
n tu
.
x cu a X
co tnh cha

t T(x) du
.
o
.
.
c k y hie
.
u l`a
A = x X[ T(x).
Hai ta
.
p ho
.
.
p X v`a Y du
.
o
.
.
c go
.
i l`a ba
`
ng nhau ne

u mo

i pha
`
n tu
.
cu a ta
.
p ho
.
.
p n`ay
c ung l`a mo
.
t pha
`
n tu
.
cu a ta
.
p ho
.
.
p kia v`a ngu
.
o
.
.
c la
.
i, t u
.
c l`a X Y v`a Y X. Khi
do ta vie

t X = Y .
Ta
.
p ho
.
.
p khong ch u
.
a mo
.
t pha
`
n tu
.
n`ao ca du
.
o
.
.
c k y hie
.
u bo
.
i , v`a du
.
o
.
.
c go
.
i l`a
ta
.
p r o

ng. Ta quy u
.
o
.
c ra
`
ng l`a ta
.
p con cu a mo
.
i ta
.
p ho
.
.
p. Ta
.
p ho
.
.
p ro

ng ra

t tie
.
n
lo
.
.
i, no dong vai tr`o nhu
.
so

khong trong khi l`am toan vo

.
i cac ta
.
p ho
.
.
p.
8
Cac phep toan ho
.
.
p, giao v`a hie
.
u cu a hai ta
.
p ho
.
.
p du
.
o
.
.
c di
.
nh ngha nhu
.
sau.
Cho cac ta
.
p ho
.
.
p A v`a B.
Ho
.
.
p cu a A v`a B du
.
o
.
.
c k y hie
.
u bo
.
i A B v`a du
.
o
.
.
c di
.
nh ngha nhu
.
sau
A B = x[ x A hoa
.
c x B.
Giao cu a A v`a B du
.
o
.
.
c k y hie
.
u bo
.
i A B v`a du
.
o
.
.
c di
.
nh ngha nhu
.
sau
A B = x[ x A v`a x B.
Hie
.
u cu a A v`a B du
.
o
.
.
c k y hie
.
u bo
.
i A B v`a du
.
o
.
.
c di
.
nh ngha nhu
.
sau
A B = x[ x A v`a x , B.
Ne

u B A th` AB du
.
o
.
.
c go
.
i l`a pha
`
n b` u cu a B trong A, v`a du
.
o
.
.
c k y hie
.
u l`a C
A
(B).
Cac phep toan ho
.
.
p, giao v`a hie
.
u co cac tnh cha

t so
.
ca

p sau day:
Ke

t ho
.
.
p: (A B) C = A (B C),
(A B) C = A (B C).
Giao hoan: A B = B A,
A B = B A.
Phan pho

i: A (B C) = (A B) (A C),
A (B C) = (A B) (A C).
Cong th u
.
c De Morgan: X (A B) = (X A) (X B),
X (A B) = (X A) (X B).
Gia su
.
A
i
l`a mo
.
t ta
.
p ho
.
.
p vo
.
i mo

i i thuo
.
c mo
.
t ta
.
p ch so

I (co the

h u
.
u ha
.
n hay
vo ha
.
n). Khi do, ho
.
.
p v`a giao cu a ho
.
ta
.
p ho
.
.
p A
i

iI
du
.
o
.
.
c di
.
nh ngha nhu
.
sau:
_
iI
A
i
= x[ x A
i
vo
.
i mo
.
t i n`ao do trong I,

iI
A
i
= x[ x A
i
vo
.
i mo
.
i i I.
Ta co da
.
ng to

ng quat cu a cong th u
.
c De Morgan:
X (
_
iI
A
i
) =

iI
(X A
i
),
X (

iI
A
i
) =
_
iI
(X A
i
).
9
Vie
.
c su
.
du
.
ng qua ro
.
ng rai khai nie
.
m ta
.
p ho
.
.
p da da

n to
.
i mo
.
t so

nghi
.
ch l y. Mo
.
t
trong so

do l`a nghi
.
ch l y Cantor sau day.
Ta noi ta
.
p ho
.
.
p X l`a b`nh thu
.
`o
.
ng ne

u X , X. Xet ta
.
p ho
.
.
p
A = X[ X l`a ta
.
p b`nh thu
.
`o
.
ng.
Ne

u A A th` theo di
.
nh ngha cu a A, no l`a mo
.
t ta
.
p b`nh thu
.
`o
.
ng. Do do, theo
di
.
nh ngha ta
.
p b`nh thu
.
`o
.
ng, A , A. Trai la
.
i, ne

u A , A, th` A l`a mo
.
t ta
.
p khong
b`nh thu
.
`o
.
ng, v`a do do A A. Ca hai tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p de
`
u da

n to
.
i mau thua

n.
D
-
e

tranh nh u
.
ng nghi
.
ch l y loa
.
i nhu
.
va
.
y, ngu
.
`o
.
i ta se khong d` ung khai nie
.
m ta
.
p
ho
.
.
p de

ch nh u
.
ng thu
.
.
c the

qua lo
.
n. Ta se noi lo
.
p ta

t ca cac ta
.
p ho
.
.
p, ch u
.
khong noi ta
.
p ho
.
.
p ta

t ca cac ta
.
p ho
.
.
p. Theo quan nie
.
m n`ay A ch l`a mo
.
t lo
.
p ch u
.
khong l`a mo
.
t ta
.
p ho
.
.
p. V` the

, ta tranh du
.
o
.
.
c nghi
.
ch l y noi tren.
Pha
`
n c`on la
.
i cu a tie

t n`ay du
.
o
.
.
c d`anh cho vie
.
c tr`nh b`ay so
.
lu
.
o
.
.
c ve
`
lu
.
o
.
.
ng t` u
.
pho

bie

n v`a lu
.
o
.
.
ng t` u
.
to
`
n ta
.
i.
Ta thu
.
`o
.
ng ca
`
n pha i phat bie

u nh u
.
ng me
.
nh de
`
co da
.
ng: Mo
.
i pha
`
n tu
.
x cu a ta
.
p
ho
.
.
p X de
`
u co tnh cha

t T(x). Ngu
.
`o
.
i ta quy u
.
o
.
c k y hie
.
u me
.
nh de
`
do nhu
.
sau:
x X, T(x).
Day k y hie
.
u tren du
.
o
.
.
c do
.
c l`a Vo
.
i mo
.
i x thuo
.
c X, T(x).
K y hie
.
u du
.
o
.
.
c go
.
i l`a lu
.
o
.
.
ng t` u
.
pho

bie

n.
Tu
.
o
.
ng tu
.
.
, ta c ung hay ga
.
p cac me
.
nh de
`
co da
.
ng: To
`
n ta
.
i mo
.
t pha
`
n tu
.
x cu a
X co tnh cha

t T(x). Me
.
nh de
`
n`ay du
.
o
.
.
c quy u
.
o
.
c k y hie
.
u nhu
.
sau:
x X, T(x).
Day k y hie
.
u do du
.
o
.
.
c do
.
c l`a To
`
n ta
.
i mo
.
t x thuo
.
c X, T(x).
K y hie
.
u du
.
o
.
.
c go
.
i l`a lu
.
o
.
.
ng t` u
.
to
`
n ta
.
i.
Me
.
nh de
`
To
`
n ta
.
i duy nha

t mo
.
t pha
`
n tu
.
x cu a X co tnh cha

t T(x) du
.
o
.
.
c vie

t
nhu
.
sau:
!x X, T(x).
10
Lu
.
o
.
.
ng t` u
.
pho

bie

n v`a lu
.
o
.
.
ng t` u
.
to
`
n ta
.
i co mo

i quan he
.
quan tro
.
ng sau day.
Go
.
i T l`a phu di
.
nh cu a me
.
nh de
`
T. Ta co
x X, T(x) x X, T(x),
x X, T(x) x X, T(x).
Ch ung toi de
`
nghi
.
do
.
c gia tu
.
.
ch u
.
ng minh nh u
.
ng kha

ng di
.
nh tren xem nhu
.
mo
.
t b`ai
ta
.
p.
2 Quan he
.
v`a

Anh xa
.
Tch tru
.
.
c tie

p (hay tch Descartes) cu a hai ta

.
p ho
.
.
p X v`a Y l`a ta
.
p ho
.
.
p sau day:
X Y = (x, y)[ x X, y Y .
Tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p da
.
c bie
.
t, khi X = Y , ta co tch tru
.
.
c tie

p X X cu a ta
.
p X vo
.
i chnh
no.
D
-
i
.
nh ngha 2.1 Mo

i ta
.
p con 1 cu a ta
.
p ho
.
.
p tch X X du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t quan he
.
hai ngoi tren X. Ne

u (x, y) 1 th` ta noi x co quan he

.
1 vo
.
i y, v`a vie

t x1y.
Ngu
.
o
.
.
c la
.
i, ne

u (x, y) , 1 th` ta noi x khong co quan he

.
1 vo
.
i y, v`a vie

t x1y.
Cha

ng ha
.
n, ne

u 1 = (x, y) Z Z[ x chia he

t cho y, th` 612, nhu

.
ng 513.
D
-
i
.
nh ngha 2.2 Quan he
.
hai ngoi 1 tren X du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t quan he
.
tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng
ne

u no co ba tnh cha

t sau day:
(a) Pha n xa
.
: x1x, x X.
(b) D
-
o

i x u
.
ng: Ne

u x1y, th` y1x, x, y X.

(c) Ba

c ca
`
u: Ne

u x1y, y1z, th` x1z, x, y, z X.

11
Cac quan he
.
tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng thu
.
`o
.
ng du
.
o
.
.
c k y hie
.
u bo
.
i da

u .
Gia su
.
l`a mo
.
t quan he
.
tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng tren X. Lo
.
p tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng theo quan he
.
cu a mo
.
t pha
`
n tu
.
x X du
.
o
.
.
c di
.
nh ngha nhu
.
sau:
[x] = y X[ x y X.
Bo

de
`
2.3 Gia su
.
l`a mo
.
t quan he
.
tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng. Khi do, vo
.
i mo
.
i x, y X, cac
lo
.
p [x] v`a [y] hoa
.
c tr` ung nhau, hoa
.
c r`o
.
i nhau (t u
.
c l`a [x] [y] = ).
Ch u
.
ng minh: Gia su
.
[x] [y] ,= . Ta se ch u
.
ng minh ra
`
ng [x] = [y]. La

y mo
.
t
pha
`
n tu
.
z [x] [y]. Ta co x z v`a y z.
Do tnh do

i x u
.
ng cu a quan he
.
tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng, x z keo theo z x. Gia su
.

t [x], t u
.
c l`a x t. Do tnh ba

c ca
`
u, z x v`a x t keo theo z t. Tie

p theo,
y z v`a z t keo theo y t. Ngha l`a t [y]. Nhu
.
va
.
y, [x] [y]. Do vai tr`o
nhu
.
nhau cu a cac lo
.
p [x] v`a [y], ta c ung co bao h`am th u
.
c ngu
.
o
.
.
c la
.
i, [y] [x]. Va
.
y
[x] = [y]. 2
Theo bo

de
`
n`ay, ne

u y [x] th` y [x] [y] ,= , do do [x] = [y]. V` the

, ta
co the

d` ung t` u
.
lo
.
p tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng de

ch lo
.
p tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng cu a ba

t k` y pha
`
n tu
.
n`ao
trong lo
.
p do. Mo

i pha
`
n tu
.
cu a mo
.
t lo
.
p tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t da
.
i bie

u cu a
lo
.
p tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng n`ay.
De

d`ang tha

y ra
`
ng X l`a ho
.
.
p r`o
.
i ra
.
c cu a cac lo
.
p tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng theo quan he
.
.
(Noi cach khac, X l`a ho
.
.
p cu a cac lo
.
p tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng theo quan he
.
, v`a cac lo
.
p n`ay
r`o
.
i nhau.) Ngu
.
`o
.
i ta c ung noi X du
.
o
.
.
c phan hoa
.
ch bo
.
i cac lo
.
p tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng.
D
-
i
.
nh ngha 2.4 Ta
.
p ho
.
.
p cac lo
.
p tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng cu a X theo quan he
.
du
.
o
.
.
c go
.
i
l`a ta
.
p thu
.
o
.
ng cu a X theo v`a du
.
o
.
.
c k y hie
.
u l`a X/.
V du
.
2.5 Gia su
.
n l`a mo
.
t so

nguyen du
.
o
.
ng ba

t k` y. Ta xet tren ta
.
p X = Z quan
he
.
sau day:
= (x, y) Z Z[ x y chia he

t cho n.
12
Ro r`ang do l`a mo
.
t quan he
.
tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng. Ho
.
n n u
.
a x y ne

u v`a ch ne

u x v`a y co
c` ung pha
`
n du
.
trong phep chia cho n. V` the

, Z/ l`a mo
.
t ta
.
p co d ung n pha
`
n tu
.
:
Z/= [0], [1], ..., [n 1].
No du
.
o
.
.
c go
.
i l`a ta
.
p cac so

nguyen modulo n, v`a thu

.
`o
.
ng du
.
o
.
.
c k y hie
.
u l`a Z/n.
D
-
i
.
nh ngha 2.6 Gia su
.
l`a mo
.
t quan he
.
hai ngoi tren X. No du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t
quan he
.
th u
.
tu
.
.
ne

u no co ba tnh cha

t sau day:
(a) Pha n xa
.
: x x, x X.
(b) Pha n do

i x u
.
ng: Ne

u x y v`a y x th` x = y, x, y X.
(c) Ba

c ca
`
u: Ne

u x y, y z, th` x z, x, y, z X.
Ta
.
p X du
.
o
.
.
c trang bi
.
mo
.
t quan he
.
th u
.
tu
.
.
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t ta
.
p du
.
o
.
.
c sa

p. Ne

u
x y, ta noi x d u
.
ng tru
.
o
.
c y, hay x nho ho
.
n hoa
.
c ba
`
ng y.
Ta noi X du
.
o
.
.
c sa

p to`an pha
`
n (hay tuye

n tnh) bo
.
i quan he
.
ne

u vo
.
i mo
.
i
x, y X, th` x y hoa
.
c y x. Khi do du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t quan he
.
th u
.
tu
.
.
to`an
pha
`
n (hay tuye

n tnh) tren X.
Cha

ng ha
.
n, tru
.
`o
.
ng so

h u
.
u ty Q l`a mo
.
t ta
.
p du
.
o
.
.
c sa

p to`an pha
`
n do

i vo
.
i quan
he
.
th u
.
tu
.
.
thong thu
.
`o
.
ng. Mo
.
t v du
.
khac: ne

u X l`a ta
.
p ho
.
.
p ta

t ca cac ta
.
p con
cu a mo
.
t ta
.
p A n`ao do, th` X du
.
o
.
.
c sa

p theo quan he
.
bao h`am. D
-
ay khong pha i l`a
mo
.
t th u
.
tu
.
.
to`an pha
`
n ne

u ta
.
p A ch u
.
a nhie
`
u ho
.
n mo
.
t pha
`
n tu
.
.
Bay gi`o
.
ta chuye

n qua xet cac anh xa

.
.
Ngu
.
`o
.
i ta thu
.
`o
.
ng mo ta cac anh xa
.
mo
.
t cach tru
.
.
c giac nhu
.
sau.
Gia su
.
X v`a Y l`a cac ta
.
p ho
.
.
p. Mo
.
t anh xa
.
f t` u
.
X v`ao Y l`a mo
.
t quy ta

c da
.
t
tu
.
o
.
ng u
.
ng mo

i pha
`
n tu
.
x X vo
.
i mo
.
t pha
`
n tu
.
xac di
.
nh y = f(x) Y .

Anh xa
.
do du
.
o
.
.
c k y hie
.
u bo
.
i f : X Y .
13
Ta

t nhien mo ta noi tren khong pha i l`a mo

.
t di
.
nh ngha cha
.
t che, v` ta khong
bie

t the

n`ao l`a mo
.
t quy ta

c. Noi cach khac, trong di

.
nh ngha noi tren quy ta

c ch
l`a mo
.
t ten go
.
i khac cu a anh xa
.
.
Ta co the

kha

c phu
.
c die
`
u do ba
`
ng cach du
.
a ra mo
.
t di
.
nh ngha chnh xac nhu
.
ng
ho
.
i co
`
ng ke
`
nh ve
`
anh xa
.
nhu
.
sau.
Mo

i ta
.
p con 1 cu a tch tru
.
.
c tie

p X Y du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t quan he
.
gi u
.
a X v`a Y .
Quan he
.
1 du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t anh xa
.
t` u
.
X v`ao Y ne

u no co tnh cha

t sau: vo
.
i mo
.
i
x X co mo
.
t v`a ch mo
.
t y Y de

cho (x, y) 1. Ta k y hie

.
u pha
`
n tu
.
duy nha

t
do l`a y = f(x). Khi do
1 = (x, f(x))[ x X.

Anh xa
.
n`ay thu
.
`o
.
ng du
.
o
.
.
c k y hie
.
u l`a f : X Y v`a quan he
.
1 du
.
o
.
.
c go
.
i l`a do
`
thi
.
cu a anh xa
.
f.
Cac ta
.
p X v`a Y du
.
o
.
.
c go
.
i la
`
n lu
.
o
.
.
t l`a ta
.
p nguo
`
n v`a ta
.
p dch cu a anh xa
.
f. Ta
.
p
ho
.
.
p f(X) = f(x)[ x X du
.
o
.
.
c go
.
i l`a ta
.
p gia tri
.
cu a f.
Gia su
.
A l`a mo
.
t ta
.
p con cu a X. Khi do, f(A) = f(x)[ x A du
.
o
.
.
c go
.
i l`a a nh
cu a A bo
.
i f. Ne

u B l`a mo
.
t ta
.
p con cu a Y , th` f
1
(B) = x X[ f(x) B du
.
o
.
.
c
go
.
i l`a nghi
.
ch a nh cu a B bo
.
i f. Tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p da
.
c bie
.
t, ta
.
p B = y ch go
`
m mo
.
t
die

m y Y , ta vie

t do
.
n gia n f
1
(y) thay cho f
1
(y).
D
-
i
.
nh ngha 2.7 (a)

Anh xa
.
f : X Y du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t do
.
n anh ne

u vo
.
i mo
.
i
x ,= x

, (x, x

X) th` f(x) ,= f(x

).
(b)

Anh xa
.
f : X Y du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t to`an anh ne

u vo
.
i mo
.
i y Y to
`
n ta
.
i (t
nha

t) mo
.
t pha
`
n tu
.
x X sao cho f(x) = y.
(c)

Anh xa
.
f : X Y du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t song anh (hay mo
.
t tu
.
o
.
ng u
.
ng mo
.
t-mo
.
t)
ne

u no v` u
.
a l`a mo
.
t do
.
n anh v` u
.
a l`a mo
.
t to`an anh.
Gia su
.
f : X Y l`a mo
.
t song anh. Khi do, vo
.
i mo

i y Y to
`
n ta
.
i duy nha

t pha
`
n
tu
.
x X sao cho f(x) = y. Ta k y hie
.
u pha
`
n tu
.
x do nhu
.
sau: x = f
1
(y). Nhu
.
14
the

, tu
.
o
.
ng u
.
ng y x = f
1
(y) xac di
.
nh mo
.
t anh xa
.
, du
.
o
.
.
c k y hie
.
u l`a f
1
: Y X
v`a du
.
o
.
.
c go
.
i l`a anh xa
.
ngu
.
o
.
.
c cu a f. Hie

n nhien, f
1
c ung l`a mo
.
t song anh, ho
.
n
n u
.
a (f
1
)
1
= f.
Cho cac anh xa
.
f : X Y v`a g : Y Z. Khi do anh xa
.
h : X Z du
.
o
.
.
c xac
di
.
nh bo
.
i
h(x) = g(f(x)), x X,
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a anh xa
.
tch (hay anh xa
.
ho
.
.
p) cu a f v`a g, v`a du
.
o
.
.
c k y hie
.
u l`a h = gf
hoa
.
c h = g f.
Ch ung toi de
`
nghi
.
do
.
c gia tu
.
.
ch u
.
ng minh hai me
.
nh de
`
sau day.
Me
.
nh de
`
2.8 Ho
.
.
p th`anh cu a hai do
.
n anh la
.
i l`a mo
.
t do
.
n anh. Ho
.
.
p th`anh cu a hai
to`an anh la
.
i l`a mo
.
t to`an anh. Ho
.
.
p th`anh cu a hai song anh la
.
i l`a mo
.
t song anh.
Go
.
i id
X
: X X l`a anh xa
.
do
`
ng nha

t tren X, du
.
o
.
.
c xac di
.
nh nhu
.
sau
id
X
(x) = x, x X.
Me
.
nh de
`
2.9 (i) Gia su
.
f : X Y v`a g : Y Z l`a cac anh xa
.
. Khi do, ne

u
gf l`a mo
.
t do
.
n anh th` f c ung va
.
y; ne

u gf l`a mo
.
t to`an anh th` g c ung va
.
y.
(ii)

Anh xa
.
f : X Y l`a mo
.
t song anh ne

u v`a ch ne

u to
`
n ta
.
i mo
.
t anh xa
.
g : Y X sao cho gf = id
X
, fg = id
Y
.
3 Lu
.
.
c lu
.
o
.
.
ng cu

a ta
.
p ho
.
.
p
D
-
o

i vo
.
i cac ta
.
p ho
.
.
p h u
.
u ha
.
n, khi ca
`
n xet xem ta
.
p n`ao co nhie
`
u pha
`
n tu
.
ho
.
n, ngu
.
`o
.
i
ta de

m so

pha
`
n tu
.
cu a ch ung. Nhu
.
ng do
.
ng tac do
.
n gia n a

y khong thu
.
.
c hie
.
n du
.
o
.
.
c
do

i vo
.
i cac ta
.
p co vo ha
.
n pha
`
n tu
.
. D
-
e

so sanh so

lu
.
o
.
.
ng pha
`
n tu
.
cu a cac ta
.
p vo
ha
.
n, ngu
.
`o
.
i ta tro
.
la
.
i vo
.
i cach l`am cu a ngu
.
`o
.
i nguyen thuy khi chu
.
a bie

t de

m. Cu
.
the

l`a, ne

u muo

n xem so

r`u tay co du cho mo

i ngu
.
`o
.
i mo
.
t chie

c hay khong ngu

.
`o
.
i
15
ta phat cho mo

i ngu
.
`o
.
i mo
.
t chie

c r`u, t u
.
c l`a la
.
p mo
.
t tu
.
o
.
ng u
.
ng gi u
.
a ta
.
p ho
.
.
p ngu
.
`o
.
i
v`a ta
.
p ho
.
.
p r`u.
D
-
i
.
nh ngha 3.1 Ta noi ta
.
p ho
.
.
p X c` ung lu
.
.
c lu
.
o
.
.
ng vo
.
i ta
.
p ho
.
.
p Y ne

u to
`
n ta
.
i mo
.
t
song anh t` u
.
X v`ao Y .
Ro r`ang quan he
.
c` ung lu
.
.
c lu
.
o
.
.
ng l`a mo
.
t quan he
.
tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng.
Gia su
.
ta
.
p A co n pha
`
n tu
.
. D
-
ie
`
u n`ay co ngha l`a co mo
.
t tu
.
o
.
ng u
.
ng mo
.
t-mo
.
t
gi u
.
a cac pha
`
n tu
.
cu a A vo
.
i cac so

tu
.
.
nhien 1, 2, 3, ..., n. Noi cach khac, A co n pha
`
n
tu
.
ne

u v`a ch ne

u no c` ung lu
.
.
c lu
.
o
.
.
ng vo
.
i ta
.
p ho
.
.
p 1, 2, 3, ..., n.
Sau day ch ung ta se kha o sat lo
.
p cac ta
.
p ho
.
.
p vo ha
.
n co t pha
`
n tu
.
nha

t, do
l`a cac ta
.
p de

m du
.
o
.
.
c.
D
-
i
.
nh ngha 3.2 Ta
.
p X du
.
o
.
.
c go
.
i l`a de

m du
.
o
.
.
c ne

u no c` ung lu
.
.
c lu
.
o
.
.
ng vo
.
i ta
.
p ho
.
.
p
N cac so

tu
.
.
nhien.
Cha

ng ha
.
n, Z l`a mo
.
t ta
.
p de

m du
.
o
.
.
c. Tha
.
t va
.
y, anh xa
.
f : N Z xac di
.
nh bo
.
i
cong th u
.
c
f(2n 1) = n + 1,
f(2n) = n (n = 1, 2, 3, ...)
l`a mo
.
t song anh.
Tu
.
o
.
ng tu
.
.
, ta
.
p ho
.
.
p cac so

tu
.
.
nhien cha

n v`a ta
.
p ho
.
.
p cac so

tu
.
.
nhien le de
`
u l`a
cac ta
.
p de

m du
.
o
.
.
c.
Cac v du
.
tren cho tha

y mo
.
t ta
.
p vo ha
.
n co the

co c` ung lu
.
.
c lu
.
o
.
.
ng vo
.
i mo
.
t ta
.
p
con tha
.
t su
.
.
cu a no. Ta co
Me
.
nh de
`
3.3 Mo

i ta
.
p con vo ha
.
n cu a mo
.
t ta
.
p de

m du
.
o
.
.
c c ung l`a mo
.
t ta
.
p de

m
du
.
o
.
.
c.
16
Ch u
.
ng minh: Gia su
.
A = a
1
, a
2
, a
3
, ... l`a mo
.
t ta
.
p de

m du
.
o
.
.
c, v`a B l`a mo
.
t ta
.
p
con vo ha
.
n cu a A. Go
.
i i
1
l`a so

tu
.
.
nhien nho nha

t sao cho a
i
1
B, i
2
l`a so

tu
.
.
nhien
nho nha

t sao cho a
i
2
B a
i
1
. Mo
.
t cach quy na
.
p, i
n
l`a so

tu
.
.
nhien nho nha

t sao
cho a
i
n
B a
i
1
, a
i
2
, ..., a
i
n1
...
Ba
`
ng cach do, cac pha
`
n tu
.
cu a B du
.
o
.
.
c xe

p th`anh mo
.
t day vo ha
.
n
B = a
i
1
, a
i
2
, ..., a
i
n
, ....
Noi cach khac, co mo
.
t song anh N B da
.
t n tu
.
o
.
ng u
.
ng vo
.
i a
i
n
. Nhu
.
the

B de

m
du
.
o
.
.
c. 2
Me
.
nh de
`
3.4 Tch tru
.
.
c tie

p cu a hai ta
.
p de

m du
.
o
.
.
c c ung l`a mo
.
t ta
.
p de

m du
.
o
.
.
c.
Ch u
.
ng minh: Khong gia m to

ng quat, ta ch ca
`
n ch u
.
ng minh NN l`a de

m du
.
o
.
.
c.
Ta xe

p ta

t ca cac pha
`
n tu
.
(a, b) cu a N N th`anh mo
.
t day vo ha
.
n ba
`
ng cach
sau. Tru
.
o
.
c he

t ta xe

p ca
.
p (a, b) vo
.
i a + b = 2. Gia su
.
da xe

p xong cac ca
.
p (a, b)
vo
.
i a +b = n 1, ta xe

p tie

p cac ca
.
p (a, b) vo
.
i a +b = n, trong do ca
.
p (a, b) du
.
o
.
.
c
xe

p tru
.
o
.
c ca
.
p (a

, b

) ne

u a +b = a

+b

= n v`a a < a

.
Nhu
.
va
.
y, NN l`a mo
.
t ta
.
p de

m du
.
o
.
.
c. 2
He
.
qua 3.5 Ta
.
p ho
.
.
p Q cac so

h u
.
u ty l`a mo
.
t ta
.
p de

m du
.
o
.
.
c.
Ch u
.
ng minh: Ta se ch u
.
ng minh ta
.
p ho
.
.
p Q
+
cac so

h u
.
u ty du
.
o
.
ng l`a de

m du
.
o
.
.
c.
Do do Q = Q

0 Q
+
c` ung lu
.
.
c lu
.
o
.
.
ng vo
.
i Z = N

0 N, trong do Q

l`a
ta
.
p ho
.
.
p cac so

h u
.
u ty am v`a N

l`a ta
.
p ho
.
.
p cac so

nguyen am. V` the

Q l`a de

m
du
.
o
.
.
c.
Mo

i so

h u
.
u ty du
.
o
.
ng du
.
o
.
.
c bie

u thi
.
duy nha

t du
.
o
.
i da
.
ng mo
.
t phan so

p
q
, trong
do p, q N v`a ca
.
p p, q nguyen to

c` ung nhau. Tu
.
o
.
ng u
.
ng
p
q
(p, q) l`a mo
.
t song
anh t` u
.
Q
+
len mo
.
t ta
.
p con cu a tch tru
.
.
c tie

p NN. Do do, theo hai me

.
nh de
`
tren
th` Q
+
l`a mo
.
t ta
.
p de

m du
.
o
.
.
c. 2
Ch ung ta th` u
.
a nha
.
n ke

t qua sau day, v` muo

n ch u
.
ng minh no ta ca
`
n mo
.
t hie

u
bie

t sau sa

c ho
.
n ve
`
cac so

thu
.
.
c.
17
Me
.
nh de
`
3.6 Ta
.
p ho
.
.
p R cac so

thu
.
.
c l`a mo
.
t ta
.
p khong de

m du
.
o
.
.
c.
Ngu
.
`o
.
i ta noi ta
.
p ho
.
.
p cac so

thu
.
.
c co lu
.
.
c lu
.
o
.
.
ng continum.
4 Nhom, V`anh v`a Tru
.
`o
.
ng
Cac khai nie
.
m nhom, v`anh v`a tru
.
`o
.
ng du
.
o
.
.
c gio
.
i thie
.
u trong tie

t n`ay ch d` u
.
ng o
.

m u
.
c du d` ung cho cac die

n da
.
t trong pha
`
n sau cu a cuo

n sach.
Gia su
.
G l`a mo
.
t ta
.
p ho
.
.
p. Mo

i anh xa
.
: GG G
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t phep toan hai ngoi (hay mo
.
t lua
.
t ho
.
.
p th`anh) tren G. A

nh cu a ca
.
p
pha
`
n tu
.
(x, y) G G bo
.
i anh xa
.
se du
.
o
.
.
c k y hie
.
u l`a x y, v`a du
.
o
.
.
c go
.
i l`a tch
hay ho
.
.
p th`anh cu a x v`a y.
D
-
i
.
nh ngha 4.1 Mo
.
t nhom l`a mo
.
t ta
.
p ho
.
.
p khac ro

ng G du
.
o
.
.
c trang bi
.
mo
.
t phep
toan hai ngoi thoa man ba die
`
u kie
.
n sau day:
(G1) Phep toan co tnh ke

t ho
.
.
p:
(x y) z = x (y z), x, y, z G.
(G2) Co mo
.
t pha
`
n tu
.
e G, du
.
o
.
.
c go
.
i l`a pha
`
n tu
.
trung la
.
p, vo
.
i tnh cha

t
x e = e x = x, x G.
(G3) Vo
.
i mo
.
i x G, to
`
n ta
.
i pha
`
n tu
.
x

G, du
.
o
.
.
c go
.
i l`a nghi
.
ch da o cu a x, sao cho
x x

= x

x = e.
Nha
.
n xet:
18
Pha
`
n tu
.
trung la
.
p cu a mo
.
t nhom l`a duy nha

t. Tha
.
t va
.
y, ne

u e v`a e

de
`
u l`a cac
pha
`
n tu
.
trung la
.
p cu a nhom G th`
e = e e

= e

.
Vo
.
i mo
.
i x G, pha
`
n tu
.
nghi
.
ch da o x

noi o
.
mu
.
c (G3) l`a duy nha

t. Tha
.
t va
.
y,
ne

u x

1
v`a x

2
l`a cac pha
`
n tu
.
nghi
.
ch da o cu a x th`
x

1
= x

1
e = x

1
(x x

2
) = (x

1
x) x

2
= e x

2
= x

2
.
Trong nhom co lua
.
t gia n u
.
o
.
c, t u
.
c l`a
x y = x z = y = z,
x z = y z = x = y.
Tha
.
t va
.
y, de

co lua
.
t gia n u
.
o
.
c, ch ca
`
n nhan hai ve

cu a da

ng th u
.
c x y = x z vo
.
i
nghi
.
ch da o x

cu a x t` u
.
ben trai, v`a nhan hai ve

cu a da

ng th u
.
c x z = y z vo
.
i
nghi
.
ch da o z

cu a z t` u
.
ben pha i.
Ne

u phep toan co tnh giao hoan, t u

.
c l`a
x y = y x, x, y G,
th` G du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t nhom giao hoan (hay abel).
Theo thoi quen, lua
.
t ho
.
.
p th`anh trong mo
.
t nhom abel thu
.
`o
.
ng du
.
o
.
.
c k y hie
.
u
theo lo

i co
.
ng +. Ho
.
.
p th`anh cu a ca
.
p pha
`
n tu
.
(x, y) du
.
o
.
.
c k y hie
.
u l`a x+y v`a du
.
o
.
.
c
go
.
i l`a to

ng cu a x v`a y. Pha
`
n tu
.
trung la
.
p cu a nhom du
.
o
.
.
c go
.
i l`a pha
`
n tu
.
kh ong, k y
hie
.
u 0. Nghi
.
ch da o cu a x (xac di
.
nh bo
.
i die
`
u kie
.
n (G3)) du
.
o
.
.
c go
.
i l`a pha
`
n tu
.
do

i
cu a x, k y hie
.
u (x).
Tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p to

ng quat, phep toan trong nhom thu

.
`o
.
ng du
.
o
.
.
c k y hie
.
u theo lo

i
nhan . Ho
.
.
p th`anh cu a ca
.
p pha
`
n tu
.
(x, y) du
.
o
.
.
c k y hie
.
u l`a x y, hay do
.
n gia n
xy, v`a du
.
o
.
.
c go
.
i l`a tch cu a x v`a y. Pha
`
n tu
.
trung la
.
p cu a nhom du
.
o
.
.
c go
.
i l`a pha
`
n
tu
.
do
.
n vi
.
. Pha
`
n tu
.
nghi
.
ch da o cu a x du
.
o
.
.
c k y hie
.
u l`a x
1
.
V du
.
:
19
(a) Cac ta
.
p ho
.
.
p so

Z, Q, R la
.
p th`anh nhom abel do

i vo
.
i phep co
.
ng.
(b) Cac ta
.
p Z

= 1, Q

= Q 0, R

= R 0 l`am th`anh nhom abel do

i
vo
.
i phep nhan.
(c) Ta di
.
nh ngha phep co
.
ng trong Z/n nhu
.
sau:
[x] + [y] = [x +y].
De

kie

m tra ra
`
ng phep toan n`ay khong phu
.
thuo
.
c da
.
i bie

u cu a cac lo
.
p tu
.
o
.
ng
du
.
o
.
ng [x] v`a [y]. Ho
.
n n u
.
a, Z/n c` ung vo
.
i phep co
.
ng noi tren la
.
p th`anh mo
.
t
nhom abel.
(d) Mo

i song anh t` u
.
ta
.
p ho
.
.
p 1, 2, ..., n v`ao chnh no du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t phep the

(hay phep hoan vi

.
) tren n pha
`
n tu
.
. Ta
.
p ho
.
.
p S
n
ta

t ca cac phep the

tren n
pha
`
n tu
.
l`am th`anh mo
.
t nhom do

i vo
.
i phep ho
.
.
p th`anh cac anh xa
.
( )(i) = ((i)), , S
n
, 0 i n.
S
n
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a nhom do

i x u
.
ng tren n pha
`
n tu
.
. D
-
ay l`a mo
.
t nhom khong abel
khi n > 2. (Xem chi tie

t o
.
Chu
.
o
.
ng III.)
(e) Trong Chu
.
o
.
ng II ch ung ta se kha o sat mo
.
t lo
.
p nhom khong abel ra

t quan
tro
.
ng do

i vo
.
i mon D
-
a
.
i so

tuye

n tnh, do l`a nhom GL(V ) cac bie

n do

i tuye

n
tnh khong suy bie

n tren khong gian vecto

.
V .
D
-
i
.
nh ngha 4.2 Gia su
.
G v`a G

l`a cac nhom (vo

.
i phep toan vie

t theo lo

i nhan).

Anh xa
.
: G G

du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t do
`
ng ca

u nhom ne

u
(xy) = (x)(y), x, y G.
Nha
.
n xet: D
-
o
`
ng ca

u nhom chuye

n do
.
n vi
.
e cu a G th`anh do
.
n vi
.
e

cu a G

:
(e) = e

.
20
No c ung chuye

n pha
`
n tu
.
nghi
.
ch da o cu a x th`anh pha
`
n tu
.
nghi
.
ch da o cu a (x):
(x
1
) = (x)
1
, x G.
D
-
i
.
nh ngha 4.3 (a) Mo
.
t do
`
ng ca

u nhom do
`
ng th`o
.
i l`a mo
.
t do
.
n anh du
.
o
.
.
c go
.
i l`a
mo
.
t do
.
n ca

u nhom.
(b) Mo
.
t do
`
ng ca

u nhom do
`
ng th`o
.
i l`a mo
.
t to`an anh du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t to`an ca

u
nhom.
(c) Mo
.
t do
`
ng ca

u nhom do
`
ng th`o
.
i l`a mo
.
t song anh du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t da

ng ca

u
nhom.
Ne

u co mo
.
t da

ng ca

u nhom gi u
.
a G v`a G

th` ta noi G da

ng ca

u vo
.
i G

v`a vie

t
G

= G

.
V du
.
:
(a) Phep nh ung i : Z Q di
.
nh ngha bo
.
i cong th u
.
c i(x) = x l`a mo
.
t do
.
n ca

u
nhom.
(b) Phep chie

u pr : Z Z/n xac di
.
nh bo
.
i cong th u
.
c pr(x) = [x] l`a mo
.
t to`an ca

u
nhom.
(a)

Anh xa
.
m u exp : R R
+
, exp(x) = e
x
l`a mo
.
t da

ng ca

u t` u
.
nhom co
.
ng cac
so

thu
.
.
c R v`ao nhom nhan cac so

thu
.
.
c du
.
o
.
ng R
+
.
Bay gi`o
.
ta chuye

n sang kha o sat cac v`anh v`a tru

.
`o
.
ng.
D
-
i
.
nh ngha 4.4 Mo
.
t v`anh l`a mo
.
t ta
.
p ho
.
.
p R ,= du
.
o
.
.
c trang bi
.
hai phep toan hai
ngoi, go
`
m phep co
.
ng
+ : R R R, (x, y) x +y,
v`a phep nhan
: R R R, (x, y) xy,
thoa man ba die
`
u kie
.
n sau day:
21
(R1) R l`a mo
.
t nhom abel do

i vo
.
i phep co
.
ng.
(R2) Phep nhan co tnh cha

t ke

t ho
.
.
p:
(xy)z = x(yz), x, y, z R.
(R3) Phep nhan phan pho

i ve
`
hai pha do

i vo
.
i phep co
.
ng:
(x +y)z = xz +yz,
z(x +y) = zx +zy, x, y, z R.
V`anh R du
.
o
.
.
c go
.
i l`a giao hoan ne

u phep nhan cu a no co tnh giao hoan:

xy = yx, x, y R.
V`anh R du
.
o
.
.
c go
.
i l`a co do
.
n vi
.
ne

u phep nhan cu a no co do
.
n vi
.
, t u
.
c l`a co pha
`
n tu
.

1 R sao cho:
1x = x1 = x, x R.
V du
.
:
(a) Cac ta
.
p ho
.
.
p so

Z, Q l`a cac v`anh giao hoan v`a co do

.
n vi
.
do

i vo
.
i cac phep toan
co
.
ng v`a nhan thong thu
.
`o
.
ng. Ta
.
p ho
.
.
p so

tu
.
.
nhien N khong l`a mo
.
t v`anh, v`
no khong l`a mo
.
t nhom do

i vo
.
i phep co
.
ng.
(b) Ta di
.
nh ngha phep nhan tren nhom co
.
ng Z/n cac so

nguyen modulo n nhu

.
sau:
[x][y] = [xy], x, y Z/n.
Phep nhan n`ay khong phu
.
thuo
.
c da
.
i bie

u cu a cac lo
.
p [x] v`a [y]. No bie

n nhom
co
.
ng Z/n th`anh mo
.
t v`anh giao hoan v`a co do
.
n vi
.
, du
.
o
.
.
c go
.
i l`a v`anh cac so

nguyen modulo n.
(c) Trong Chu
.
o
.
ng II ta se xet mo
.
t lo
.
p v`anh da
.
c bie
.
t quan tro
.
ng do

i vo
.
i mon D
-
a
.
i
so

tuye

n tnh, do l`a v`anh M(nn, K) cac ma tra

.
n vuong ca

p n vo
.
i cac pha
`
n
tu
.
trong tru
.
`o
.
ng K.
22
D
-
i
.
nh ngha 4.5 Gia su
.
R v`a R

l`a cac v`anh.

Anh xa
.
: R R

du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t
do
`
ng ca

u v`anh ne

u
(x +y) = (x) + (y),
(xy) = (x)(y), x, y R.
Cac khai nie
.
m do
.
n ca

u v`anh, to`an ca

u v`anh, da

ng ca

u v`anh du
.
o
.
.
c di
.
nh ngha
tu
.
o
.
ng tu
.
.
nhu
.
do

i vo
.
i tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p nhom.
Cha

ng ha
.
n, phep nh ung Z Q l`a mo
.
t do
.
n ca

u v`anh. Phep chie

u pr : Z Z/n
l`a mo
.
t to`an ca

u v`anh.
Pha
`
n tu
.
x trong mo
.
t v`anh co do
.
n vi
.
R du
.
o
.
.
c go
.
i l`a kha nghi
.
ch ne

u to
`
n ta
.
i pha
`
n
tu
.
x

R sao cho
xx

= x

x = 1.
De

ch u
.
ng minh ra
`
ng pha
`
n tu
.
x

co tnh cha

t nhu
.
va
.
y ne

u to
`
n ta
.
i th` duy nha

t. No
du
.
o
.
.
c k y hie
.
u l`a x
1
.
D
-
i
.
nh ngha 4.6 Mo
.
t v`anh giao hoan, co do
.
n vi
.
1 ,= 0 sao cho mo
.
i pha
`
n tu
.
khac 0
trong no de
`
u kha nghi
.
ch du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t tru
.
`o
.
ng.
V`anh Q l`a mo
.
t tru
.
`o
.
ng. V`anh so

nguyen Z khong l`a mo

.
t tru
.
`o
.
ng, v` cac so

khac
1 de
`
u khong kha nghi
.
ch trong Z.
D
-
i
.
nh ngha 4.7 Gia su
.
l`a mo
.
t quan he
.
th u
.
tu
.
.
tren tru
.
`o
.
ng K. Khi do K du
.
o
.
.
c
go
.
i l`a mo
.
t tru
.
`o
.
ng du
.
o
.
.
c sa

p do

i vo
.
i th u
.
tu
.
.
ne

u cac die
`
u kie
.
n sau day du
.
o
.
.
c thoa
man:
(a) Ne

u x y th` x +z y +z, vo
.
i mo
.
i z K;
(b) Ne

u x y v`a 0 z th` xz yz.

Tru
.
`o
.
ng so

h u
.
u ty Q l`a mo
.
t tru
.
`o
.
ng du
.
o
.
.
c sa

p do

i vo
.
i th u
.
tu
.
.
thong thu
.
`o
.
ng.
Du
.
o
.
i day ta se xet xem khi n`ao th` v`anh Z/n l`a mo
.
t tru
.
`o
.
ng.
23
D
-
i
.
nh ngha 4.8 Ne

u v`anh R ch u
.
a cac pha
`
n tu
.
a ,= 0, b ,= 0 sao cho ab = 0 th` ta
noi R co u
.
o
.
c cu a khong.
Trai la
.
i, ne

u t` u
.
da

ng th u
.
c ab = 0 (vo
.
i a, b R) suy ra hoa
.
c a = 0 hoa
.
c b = 0,
th` v`anh R du
.
o
.
.
c go
.
i l`a khong co u
.
o
.
c cu a khong.
V`anh Z/6 co u
.
o
.
c cu a khong, bo
.
i v` [2] ,= 0, [3] ,= 0 v`a
[2][3] = [6] = [0] = 0.
Noi chung, ne

u n l`a mo
.
t ho
.
.
p so

th` Z/n co u
.
o
.
c cu a khong. Tha
.
t va
.
y, v` n l`a
mo
.
t ho
.
.
p so

cho nen n = rs trong do 0 < r, s < n. Khi do, [r] ,= 0, [s] ,= 0 v`a
[r][s] = [n] = [0] = 0.
Me
.
nh de
`
4.9 Mo

i tru
.
`o
.
ng de
`
u l`a mo
.
t v`anh khong co u
.
o
.
c cu a khong.
Ch u
.
ng minh: Gia su
.
K l`a mo
.
t tru
.
`o
.
ng, a v`a b l`a cac pha
`
n tu
.
thuo
.
c K vo
.
i ab = 0.
Ne

u a ,= 0 th` a kha nghi

.
ch. Ta co
b = 1b = (a
1
a)b = a
1
(ab) = a
1
0 = 0.
Va
.
y K khong co u
.
o
.
c cu a khong. 2
Me
.
nh de
`
4.10 Z/n l`a mo
.
t tru
.
`o
.
ng ne

u v`a ch ne

u n l`a mo
.
t so

nguyen to

.
Ch u
.
ng minh: Ne

u n l`a mo
.
t ho
.
.
p so

th` Z/n co u
.
o
.
c cu a khong, do do khong l`a
mo
.
t tru
.
`o
.
ng.
Gia su
.
n = p l`a mo
.
t so

nguyen to

. Mo

i pha
`
n tu
.
khac khong trong Z/p de
`
u co
da
.
ng [q] trong do da
.
i bie

u q thoa man die

`
u kie
.
n 0 < q < p. Khi do p v`a q nguyen
to

c` ung nhau, v` the

co cac so

nguyen k v`a sao cho kp + q = 1. Hay l`a

[][q] = [1] [kp] = [1]
trong Z/p. D
-
ie
`
u n`ay co ngha l`a [q] kha ngi
.
ch, v`a [q]
1
= []. 2
24
Tru
.
`o
.
ng Z/p thu
.
`o
.
ng du
.
o
.
.
c k y hie
.
u l`a F
p
.
Trong v`anh Z/n co hie
.
n tu
.
o
.
.
ng sau day:
1 + 1 + + 1
. .
n
= 0.
Chuye
.
n n`ay khong xa y ra trong cac v`anh Z v`a Q. Ta di to
.
i di
.
nh ngha sau day.
D
-
i
.
nh ngha 4.11 Cho R l`a mo
.
t v`anh co do
.
n vi
.
. Ne

u co so

nguyen du
.
o
.
ng n sao
cho 1 + 1 + + 1
. .
n
= 0, th` so

nguyen du
.
o
.
ng nho nha

t co tnh cha

t do du
.
o
.
.
c go
.
i l`a
da
.
c so

cu a v`anh R. Ngu
.
o
.
.
c la
.
i, ne

u khong co so

nguyen du
.
o
.
ng n n`ao nhu
.
the

th`
ta noi R co da
.
c so

ba
`
ng 0. D
-
a
.
c so

cu a R du
.
o
.
.
c k y hie
.
u l`a Char(R).
V du
.
: Char(Z) = Char(Q) = 0,
Char(Z/n) = n, vo
.
i mo
.
i so

nguyen du
.
o
.
ng n.
Me
.
nh de
`
4.12 Ne

u K l`a mo
.
t tru
.
`o
.
ng th` Char(K) hoa
.
c ba
`
ng 0 hoa
.
c l`a mo
.
t so

nguyen to

.
Ch u
.
ng minh: D
-
a
.
t m 1 = 1 + 1 + + 1
. .
m
K. Gia su
.
n = Char(K) l`a mo
.
t ho
.
.
p
so

vo
.
i phan tch n = rs (0 < r, s < n). De

tha

y ra
`
ng n 1 = (r 1)(s 1) = 0. V`
tru
.
`o
.
ng K khong co u
.
o
.
c cu a khong, nen hoa
.
c (r 1) = 0 hoa
.
c (s 1) = 0. D
-
ie
`
u n`ay
mau thua

n vo
.
i di
.
nh ngha cu a da
.
c so

, v` r v`a s l`a cac so

tu
.
.
nhien nho ho
.
n n. 2
5 Tru
.
`o
.
ng so

thu
.
.
c
Ta

t ca cac ho
.
c tr`o to

t nghie
.
p trung ho
.
c pho

thong de
`
u da tnh toan thua
`
n thu
.
c vo
.
i
cac so

thu
.
.
c. The

nhu
.
ng, ne

u ho i ho
.
So

thu
.
.
c l`a g`? th` cha

c cha

n ho
.
se khong tra
l`o
.
i du
.
o
.
.
c. Tha
.
t ra, do l`a mo
.
t va

n de
`
ra

t kho.
Trong tie

t n`ay, ch ung ta se xay du

.
.
ng tru
.
`o
.
ng so

thu
.
.
c R nhu
.
l`a mo
.
t bo

sung
cu a tru
.
`o
.
ng so

h u
.
u ty Q, nha
`
m gia i quye

t t`nh tra
.
ng kho xu
.
m`a Pythagore da ga
.
p
t` u
.
ho
.
n 2000 nam tru
.
o
.
c, do l`a: Ne

u ch d` ung cac so

h u
.
u ty th` du
.
`o
.
ng cheo cu a
25
mo
.
t h`nh vuong do
.
n vi
.
se khong co do
.
d`ai. Noi cach khac, khong to
`
n ta
.
i so

h u
.
u
ty a thoa man he
.
th u
.
c a
2
= 2. Tha
.
t va
.
y, gia su
.
a co da
.
ng phan so

to

i gia n
p
q
, vo
.
i
p, q Z, q ,= 0, khi do (
p
q
)
2
= 2. Hay l`a p
2
= 2q
2
. T` u
.
do suy ra p l`a mo
.
t so

cha

n.
Ta da
.
t p = 2p
1
trong do p
1
Z. D
-
a

ng th u
.
c tren tro
.
th`anh 2p
2
1
= q
2
. Do do q c ung
l`a mo
.
t so

cha

n. D
-
ie
`
u n`ay mau thua

n vo
.
i gia thie

t noi ra
`
ng
p
q
l`a mo
.
t phan so

to

i
gia n.
D
-
i
.
nh ngha sau day du
.
o
.
.
c go
.
.
i y t` u
.
mo
.
t nha
.
n xet tru
.
.
c giac l`a: mo

i lat ca

t v`ao
du
.
`o
.
ng tha

ng so

thu
.
.
c de
`
u cha
.
m pha i mo
.
t so

thu
.
.
c duy nha

t.
D
-
i
.
nh ngha 5.1 (Dedekind). Ta
.
p ho
.
.
p cac so

h u
.
u ty du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t lat ca

t
(trong Q) ne

u:
(a) ,= , ,= Q,
(b) Ne

u r , v`a s Q, s < r, th` s ,

(c) khong co pha
`
n tu
.
lo
.
n nha

t.
Cha

ng ha
.
n, ta
.
p ho
.
.
p sau day (du
.
o
.
.
c k y hie
.
u bo
.
i

2) l`a mo
.
t lat ca

t trong Q:

2 := r Q[ r
2
< 2.
D
-
o

i vo
.
i mo

i so

h u
.
u ty r, ta xet lat ca

t sau day
r

= s Q[ s < r.
D
-
e

y ra
`
ng r = min(Q r

).
D
-
i
.
nh ngha 5.2 Gia su
.
l`a mo
.
t lat ca

t. Ne

u co so

nho nha

t trong ta
.
p ho
.
.
p Q
th` du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t lat ca

t h u
.
u ty . Trai la
.
i, ne

u khong co so

nho nha

t trong ta
.
p
ho
.
.
p Q th` du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t lat ca

t vo ty .
Ta

t nhien, mo
.
i lat ca

t h u
.
u ty de
`
u co da
.
ng r

vo
.
i mo
.
t so

h u
.
u ty r n`ao do.
Ta
.
p ho
.
.
p cac lat ca

t du
.
o
.
.
c sa

p th u
.
tu
.
.
theo quan he
.
sau day.
26
D
-
i
.
nh ngha 5.3 Gia su
.
, l`a cac lat ca

t. Ta noi < (hay > ) ne

u ,= .
Ta noi (hay ) ne

u < hoa
.
c = . Mo
.
t lat ca

t du
.
o
.
.
c go
.
i l`a du
.
o
.
ng
hay am tu` y theo no lo
.
n ho
.
n hay nho ho
.
n lat ca

t 0

.
Phep co
.
ng cac lat ca

t du
.
o
.
.
c di
.
nh ngha nhu
.
sau.
D
-
i
.
nh ngha 5.4 Gia su
.
, l`a cac lat ca

t. Khi do lat ca

t sau day du
.
o
.
.
c go
.
i l`a to

ng
cu a v`a , k y hie
.
u l`a +:
+ = r +s[ r , s .
De

d`ang kie

m tra la
.
i ra
`
ng ta
.
p ho
.
.
p + trong di
.
nh ngha noi tren l`a mo
.
t lat ca

t
trong Q.
Vo
.
i mo

i lat ca

t to
`
n ta
.
i duy nha

t mo
.
t lat ca

t, du
.
o
.
.
c k y hie
.
u l`a , sao cho
+ () = () + = 0

. Lat ca

t n`ay du
.
o
.
.
c di
.
nh ngha nhu
.
sau:
= r[ r (Q ), r khong l`a so

nho nha

t trong Q .
Ch ung ta ga
.
p mo
.
t so

kho khan ve
`
k y thua
.
t khi di
.
nh ngha tch hai lat ca

t. D
-
e

tranh nh u
.
ng kho khan do, ch ung ta du
.
a ra khai nie
.
m gia tri
.
tuye
.
t do

i.
D
-
i
.
nh ngha 5.5 Gia tri
.
tuye
.
t do

i (c`on go
.
i ta

t l`a tri
.
tuye
.
t do

i) cu a lat ca

t l`a lat
ca

t sau day:
[[ =
_

_
ne

u 0,
ne

u < 0.
Ta

t nhien [[ 0 vo
.
i mo
.
i , ho
.
n n u
.
a [[ = 0 khi v`a ch khi = 0.
Gia su
.
v`a l`a cac lat ca

t vo
.
i 0

, 0

. Khi do ta
.
p ho
.
.
p sau day l`a mo
.
t
lat ca

t, du
.
o
.
.
c go
.
i l`a tch cu a v`a , v`a du
.
o
.
.
c k y hie
.
u l`a :
= Q

rs[ r , r 0, s , s 0.
Bay gi`o
.
tch cu a hai lat ca

t ba

t k` y du
.
o
.
.
c di
.
nh ngha nhu
.
sau:
27
D
-
i
.
nh ngha 5.6 Gia su
.
, l`a cac lat ca

t. Khi do lat ca

t sau day du
.
o
.
.
c go
.
i l`a tch
cu a v`a , k y hie
.
u l`a :
=
_

_
[[[[ ne

u 0

, 0

hoa
.
c < 0

, < 0

,
([[[[) ne

u < 0

, 0

hoa
.
c 0

, < 0

.
D
-
i
.
nh ngha 5.7 Ta k y hie
.
u bo
.
i R ta
.
p ho
.
.
p ta

t ca cac lat ca

t trong Q.
D
-
i
.
nh l y sau day du
.
o
.
.
c ch u
.
ng minh khong ma

y kho khan, nhu

.
ng d`oi ho i mo
.
t lao
do
.
ng t m .
D
-
i
.
nh l y 5.8 Ta
.
p ho
.
.
p R du
.
o
.
.
c trang bi
.
hai phep toan co
.
ng v`a nhan noi tren l`a
mo
.
t tru
.
`o
.
ng co da
.
c so

ba
`
ng 0. Tru
.
`o
.
ng n`ay du
.
o
.
.
c sa

p do

i vo
.
i th u
.
tu
.
.
.

Anh xa
.
Q R, r r

l`a mo
.
t do
.
n ca

u tru
.
`o
.
ng ba o to`an th u
.
tu
.
.
.
Tren co
.
so
.
di
.
nh l y n`ay, mo

i lat ca

t trong Q du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t so

thu
.
.
c. Mo

i lat
ca

t h u
.
u ty r

du
.
o
.
.
c do
`
ng nha

t vo
.
i so

h u
.
u ty r. Mo

i lat ca

t vo ty du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t
so

vo ty .
So vo
.
i tru
.
`o
.
ng so

h u
.
u ty Q th` tru
.
`o
.
ng so

thu
.
.
c R u
.
u vie
.
t ho
.
n o
.
tnh du . D
-
e

die

n
da
.
t tnh du cu a R ta ca
`
n di
.
nh ngha lat ca

t trong R. Ba
.
n do
.
c hay so sanh di
.
nh
ngha sau day vo
.
i D
-
i
.
nh ngha 5.1 ve
`
lat ca

t trong Q.
D
-
i
.
nh ngha 5.9 Ta
.
p ho
.
.
p cac so

thu
.
.
c du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t lat ca

t (trong R) ne

u:
(a) ,= , ,= R,
(b) Ne

u r , v`a s R, s < r, th` s ,

(c) khong co pha
`
n tu
.
lo
.
n nha

t.
Theo di
.
nh ngha, lat ca

t trong Q l`a h u
.
u ty hay vo ty tu` y theo ta
.
p ho
.
.
p Q
co pha
`
n tu
.
nho nha

t hay khong. Noi mo

.
t cach tru
.
.
c giac, cac lat ca

t vo ty khong
cha
.
m pha i pha
`
n tu
.
n`ao cu a Q. Mo
.
t trong nh u
.
ng bie

u hie
.
n cu a tnh du cu a
tru
.
`o
.
ng so

thu
.
.
c l`a mo
.
i lat ca

t trong R de
`
u cha
.
m pha i mo
.
t so

thu
.
.
c n`ao do. Cu
.
the

, ta co
28
D
-
i
.
nh l y 5.10 (Tnh du cu a tru
.
`o
.
ng so

thu
.
.
c). Vo
.
i mo
.
i lat ca

t trong R, pha
`
n b` u
cu a no R luon luon co pha
`
n tu
.
nho nha

t.
Ch u
.
ng minh: D
-
a
.
t := Q. Khi do l`a mo
.
t lat ca

t trong Q. Noi cach khac,

l`a mo
.
t so

thu
.
.
c. De

d`ang ch u
.
ng minh ra
`
ng vo
.
i mo
.
i s v`a mo
.
i t R , ta
co s < t. Ke

t ho
.
.
p die
`
u do vo
.
i su
.
.
kie
.
n khong co pha
`
n tu
.
lo
.
n nha

t, ta suy ra
, . V` the

= min(R ). 2
Ch ung ta tro
.
la
.
i vo
.
i b`ai toan do do
.
d`ai cu a du
.
`o
.
ng cheo cu a h`nh vuong do
.
n vi
.
.
So

(lat cat) vo ty

2 := r Q[ r
2
< 2
chnh l`a so

thu
.
.
c thoa man phu
.
o
.
ng tr`nh X
2
= 2.
Mo
.
t cach to

ng quat, co the

ch u
.
ng minh du
.
o
.
.
c ra
`
ng ne

u da cho
.
n mo
.
t do
.
n vi
.
do
.
d`ai th` mo

i doa
.
n tha

ng de
`
u co do
.
d`ai l`a mo
.
t so

thu
.
.
c n`ao do. Ngu
.
o
.
.
c la
.
i, mo

i so

thu
.
.
c de
`
u l`a do
.
d`ai cu a mo
.
t doa
.
n tha

ng co hu
.
o
.
ng n`ao do.
6 Tru
.
`o
.
ng so

ph u
.
c
Mo
.
da
`
u tie

t tru
.
o
.
c, ch ung ta da ch u
.
ng minh ra
`
ng phu
.
o
.
ng tr`nh X
2
2 = 0 khong
co nghie
.
m h u
.
u ty . D
-
o chnh l`a die

m kho
.
i da
`
u cho vie
.
c xay du
.
.
ng tru
.
`o
.
ng so

thu
.
.
c
R nhu
.
l`a mo
.
t bo

sung cu a tru
.
`o
.
ng so

h u
.
u ty Q, nha
`
m t`m nghie
.
m cho phu
.
o
.
ng
tr`nh do.
Co mo
.
t t`nh tra
.
ng tu
.
o
.
ng tu
.
.
l`a phu
.
o
.
ng tr`nh X
2
+1 = 0 khong co nghie
.
m thu
.
.
c,
bo
.
i v` b`nh phu
.
o
.
ng cu a mo
.
i so

thu
.
.
c de
`
u khong am. D
-
e

thoat ra kho i t`nh tra

.
ng
n`ay, ta ca
`
n mo
.
ro
.
ng tru
.
`o
.
ng so

thu
.
.
c R ba
`
ng cach xay du
.
.
ng them cac so

mo
.
i.
Ta go
.
i i l`a mo
.
t k y hie
.
u h`nh th u
.
c (t u
.
c mo
.
t so

mo
.
i) l`a nghie
.
m cu a phu
.
o
.
ng
tr`nh noi tren, t u
.
c l`a
i
2
= 1.
Ta muo

n thu
.
.
c hie
.
n du
.
o
.
.
c mo
.
i phep toan co
.
ng, tr` u
.
, nhan v`a chia (cho cac so

khac 0)
sau khi da ghep them i v`ao tru
.
`o
.
ng so

thu
.
.
c R. D
-
ie
`
u n`ay da

n ta to
.
i vie
.
c cha

p nha
.
n
29
cac so

mo
.
i da
.
ng a +bi, trong do a, b R. Ta
.
p ho
.
.
p cac so

nhu
.
va
.
y khep kn do

i
vo
.
i bo

n phep toan noi tren. Tha

.
t va
.
y, su
.
du
.
ng he
.
th u
.
c i
2
= 1 ta co:
(a + bi) (c +di) = (a +c) (b +d)i,
(a +bi)(c +di) = (ac bd) + (ad +bc)i,
a +bi
c +di
=
(a +bi)(c di)
c
2
+d
2
=
ac +bd
c
2
+d
2
+
(bc ad)i
c
2
+d
2
,
(vo
.
i c +di ,= 0, t u
.
c l`a c ,= 0 hoa
.
c d ,= 0).
Tuy nhien, va

n c`on mo
.
t cau ho i: Va
.
y i l`a cai g` ?.
D
-
e

tranh t`nh tra

.
ng kho su
.
n`ay ta hay do
`
ng nha

t a + bi vo
.
i ca
.
p so

thu
.
.
c (a, b).
Nh u
.
ng phan tch o
.
tren da

n ta to
.
i di
.
nh ngha sau day.
D
-
i
.
nh ngha 6.1 Mo
.
t ca
.
p co th u
.
tu
.
.
hai so

thu
.
.
c (a, b) du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t so

ph u
.
c.
Ta
.
p ho
.
.
p ta

t ca cac so

ph u
.
c du
.
o
.
.
c k y hie
.
u bo
.
i C:
C = (a, b)[a, b R.
Ta di
.
nh ngha cac phep toan co
.
ng v`a nhan cac so

ph u
.
c nhu
.
sau:
(a, b) + (c, d) = (a +c, b +d),
(a, b)(c, d) = (ac bd, ad +bc).
Me
.
nh de
`
sau day du
.
o
.
.
c kie

m tra mo
.
t cach de

d`ang.
Me
.
nh de
`
6.2 Ta
.
p cac so

ph u
.
c C c` ung vo
.
i hai phep toan co
.
ng v`a nhan di
.
nh ngha
o
.
tren la
.
p nen mo
.
t tru
.
`o
.
ng co da
.
c so

ba
`
ng khong. 2
Pha
`
n tu
.
trung la
.
p do

i vo
.
i phep co
.
ng l`a 0 = (0, 0). D
-
o
.
n vi
.
cu a phep nhan l`a
1 = (1, 0). Nghi
.
ch da o cu a so

ph u
.
c (a, b) ,= 0 l`a
(a, b)
1
= (
a
a
2
+b
2
,
b
a
2
+b
2
).
30
Nha
.
n xet: Theo di
.
nh ngha, hai so

ph u
.
c (a, b) v`a (c, d) ba
`
ng nhau ne

u v`a ch ne

u
a = c, b = d.
Ta co
(a, 0) + (b, 0) = (a +b, 0),
(a, 0)(b, 0) = (ab, 0).
Noi cach khac, anh xa
.
: R C,
a (a, 0)
l`a mo
.
t do
.
n ca

u v`anh. V` the

, ta co the

do
`
ng nha

t so

thu
.
.
c a R vo
.
i so

ph u
.
c co
da
.
ng (a, 0). Khi do ta
.
p ho
.
.
p cac so

thu
.
.
c R du
.
o
.
.
c do
`
ng nha

t vo
.
i ta
.
p ho
.
.
p cac so

ph u
.
c
da
.
ng (a, 0)[a R. Ngu
.
`o
.
i ta noi tru
.
`o
.
ng so

thu
.
.
c R l`a mo
.
t tru
.
`o
.
ng con cu a tru
.
`o
.
ng
so

ph u
.
c C.
D
-
a
.
t i = (0, 1) C. Ta co i
2
= (0, 1)(0, 1) = (1, 0) 1. Nhu
.
the

, ta da co
va
.
t lie
.
u de

xay du
.
.
ng so

mo
.
i i. Ta go
.
i i l`a do
.
n vi
.
a o.
Mo

i so

ph u
.
c z = (a, b) co the

vie

t du
.
o
.
i da
.
ng
z = (a, b) = (a, 0) + (b, 0)(0, 1) = a +bi.
trong do a, b R. D
-
o l`a da
.
ng da
.
i so

cu a so

ph u
.
c. Ta go
.
i a l`a pha
`
n thu
.
.
c cu a z, k y
hie
.
u a = Rez, c`on b l`a pha
`
n a o cu a z, k y hie
.
u Imz.
So

ph u
.
c z m`a Imz = 0 chnh l`a mo
.
t so

thu
.
.
c. So

ph u
.
c z co Rez = 0 du
.
o
.
.
c go
.
i
l`a mo
.
t so

thua
`
n a o.
Bay gi`o
.
ta xet bie

u die

n h`nh ho
.
c cu a cac so

ph u
.
c.
Tren ma
.
t pha

ng xet mo
.
t he
.
tru
.
c toa
.
do
.
Descartes vuong goc Oxy. So

ph u
.
c
z = a + bi du
.
o
.
.
c bie

u die

n tren ma
.
t pha

ng bo
.
i die

m M co toa
.
do
.
(a, b), hoa
.
c bo
.
i
vec to
.

OM di t` u
.
die

m go

c toa
.
do
.
O to
.
i die

m M. Co
.
ng cac so

ph u
.
c chnh l`a co
.
ng
cac vecto
.
tu
.
o
.
ng u
.
ng vo
.
i ch ung.
31
E
T
O

x
y
a
b
&
&
&
&
&
&
&
&
&
&
&
&b
z = M(a, b)

~
z
Ma
.
t pha

ng toa
.
do
.
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a ma
.
t pha

ng ph u
.
c. Cac so

thu
.
.
c du
.
o
.
.
c bie

u die

n
tren tru
.
c Ox, du
.
o
.
.
c go
.
i l`a tru
.
c thu
.
.
c. Cac so

thua
`
n a o du
.
o
.
.
c bie

u die

n tren tru
.
c Oy,
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a tru
.
c a o.
Phep do

i x u
.
ng qua tru
.
c thu
.
.
c du
.
o
.
.
c go
.
i l`a phep lien ho
.
.
p ph u
.
c. Cu
.
the

ho
.
n, ta
co
D
-
i
.
nh ngha 6.3 So

ph u
.
c z = a bi du
.
o
.
.
c go
.
i l`a lien ho
.
.
p cu a so

ph u
.
c z = a + bi,
trong do a, b l`a cac so

thu
.
.
c.
Ta de

d`ang kie

m tra la
.
i ra
`
ng
z +t = z +

t,
zt = z

t.
Pha
`
n cuo

i cu a tie

t n`ay du
.
o
.
.
c d`anh cho vie
.
c kha o sat da
.
ng lu
.
o
.
.
ng giac cu a so

ph u
.
c. Da
.
ng lu
.
o
.
.
ng giac da
.
c bie
.
t thua
.
n tie
.
n cho vie
.
c nang len lu y th` u
.
a v`a khai can
cac so

ph u
.
c.
Gia su
.
z = a +bi ,= 0 (t u
.
c l`a a
2
+b
2
,= 0). Ta co
z =

a
2
+ b
2
(
a

a
2
+b
2
+
b

a
2
+b
2
i).
32
Ta da
.
t r =

a
2
+b
2
v`a nha
.
n xet ra
`
ng to
`
n ta
.
i goc xac di
.
nh sai khac 2k (k Z)
sao cho
cos =
a

a
2
+ b
2
, sin =
b

a
2
+b
2
.
Khi do z = r(cos +i sin ).
D
-
i
.
nh ngha 6.4 So

thu
.
.
c khong am r =

a
2
+b
2
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a modun cu a so

ph u
.
c
z = a+bi, k y hie
.
u r = [z[; c`on goc du
.
o
.
.
c go
.
i l`a argument cu a z, k y hie
.
u = arg z.
Argument cu a so

ph u
.
c z = 0 khong du
.
o
.
.
c di
.
nh ngha.
Gia su
.
z = [z[(cos +i sin ), t = [t[(cos + i sin ). Khi do
zt = [z[[t[[(cos cos sin sin ) +i(sin cos + cos sin )]
= [z[[t[(cos( + ) + i sin( +)).
Noi cach khac
[zt[ = [z[[t[,
arg(zt) = arg(z) + arg(t),
trong do die
`
u kie
.
n de

co da

ng th u
.
c cuo

i l`a arg(z) v`a arg(t) du

.
o
.
.
c di
.
nh ngha.
Noi rieng, ta co
z
n
= ([z[(cos +i sin ))
n
= [z[
n
(cos n +i sin n).
D
-
a
.
c bie
.
t, vo
.
i [z[ = 1, ta co Cong th u
.
c Moivre:
(cos +i sin ))
n
= cos n +i sin n.
Tie

p theo, ta xet b`ai toan khai can ba

.
c n cu a so

ph u
.
c z, t u
.
c l`a t`m ta

t ca cac
so

ph u
.
c u sao cho u
n
= z.
Ne

u z = 0 th` u = 0 l`a l`o

.
i gia i duy nha

t.
Ne

u z ,= 0, ta da
.
t z = [z[(cos +i sin ) v`a t`mu du
.
o
.
i da
.
ng u = [u[(cos +i sin ).
Ta co
u
n
= z [u[
n
(cos n +i sin n) = [z[(cos +i sin )
33

_
[u[
n
= [z[,
n = + 2k (k Z)

_
[u[ =
n
_
[z[ (can so

ho
.
c),
=
+2k
n
(k Z).
Nhu
.
va
.
y, co d ung n can ba
.
c n cu a mo

i so

ph u
.
c z ,= 0, u
.
ng vo
.
i cac gia tri
.
k =
1, 2, ..., n 1. Cac can n`ay la
.
p nen n d nh cu a mo
.
t da giac de
`
u n ca
.
nh vo
.
i tam ta
.
i
go

c toa
.
do
.
.
Noi rieng, co d ung n can ba
.
c n cu a do
.
n vi
.
1, do l`a

k
= cos
2k
n
+i sin
2k
n
(k = 1, 2, ..., n 1).
Can
k
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t can nguyen thuy ba
.
c n cu a 1 ne

u mo
.
i can ba
.
c n cu a 1 de
`
u
l`a mo
.
t lu y th` u
.
a n`ao do cu a
k
. D
-
ie
`
u n`ay xa y ra khi v`a ch khi k v`a n nguyen to

c` ung nhau.
Ta

t ca cac can ba
.
c n cu a mo

i so

ph u
.
c z de
`
u nha
.
n du
.
o
.
.
c ba
`
ng cach nhan mo
.
t
can nhu
.
the

vo
.
i ta

t ca cac can ba
.
c n cu a do
.
n vi
.
.
Vie
.
c kha o sat cac can ph u
.
c da cho tha

y tru
.
`o
.
ng so

ph u
.
c phong ph u ho
.
n ra

t
nhie
`
u so vo
.
i tru
.
`o
.
ng so

thu
.
.
c. Tro
.
la
.
i xet phu
.
o
.
ng tr`nh X
2
+ 1 = 0, ta da bie

t ra
`
ng
no co d ung hai nghie
.
m ph u
.
c (i), l`a cac can ba
.
c hai cu a (1). Trong tie

t sau ta
se tha

y tru
.
`o
.
ng so

ph u
.
c cung ca

p du nghie
.
m cho ta

t ca cac da th u
.
c he
.
so

ph u
.
c.
7 D
-
a th u
.
c
Ch ung ta tr`nh b`ay o
.
day mo
.
t cach hie

u tru
.
.
c giac nha

t ve
`
da th u
.
c.
Gia su
.
K l`a mo
.
t tru
.
`o
.
ng. Bie

u th u
.
c h`nh th u
.
c
f(X) = a
n
X
n
+a
n1
X
n1
+ + a
1
X + a
0
,
trong do a
0
, a
1
, .., a
n
K, du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t da th u
.
c cu a a

n X (hay bie

n X) vo
.
i he
.
so

trong K.
34
Ne

u a
n
,= 0 th` ta noi f(X) co ba
.
c n, v`a vie

t deg f(X) = n; c`on a

n
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a
he
.
so

ba
.
c cao nha

t cu a f(X). Ne

u a
0
= a
1
= = a
n
= 0 th` f(X) du
.
o
.
.
c go
.
i l`a da
th u
.
c 0, v`a du
.
o
.
.
c coi l`a co ba
.
c ba
`
ng .
Ta
.
p ho
.
.
p cac da th u
.
c a

n X vo
.
i he
.
so

trong K du
.
o
.
.
c k y hie
.
u l`a K[X]. Ta trang
bi
.
cho ta
.
p ho
.
.
p n`ay hai phep toan co
.
ng v`a nhan nhu
.
sau:
Phep co
.
ng:
(a
n
X
n
+ +a
0
) + (b
m
X
n
+ + b
0
)
:= a
n
X
n
+ +a
m+1
X
m+1
+ (a
m
+b
m
)X
m
+ + (a
0
+b
0
),
(o
.
day ta gia su
.
khong gia m to

ng quat n m).
Phep nhan:
(a
n
X
n
+ + a
0
)(b
m
X
n
+ +b
0
) := c
n+m
X
n+m
+ +c
0
,
trong do c
k
=

i+j=k
a
i
b
j
.
Me
.
nh de
`
7.1 K[X] c` ung vo
.
i hai phep toan noi tren la
.
p nen mo
.
t v`anh giao ho an,
co do
.
n vi
.
, khong co u
.
o
.
c cu a khong vo
.
i da
.
c so

CharK[X] = CharK.
Ch u
.
ng minh: Nha
.
n xet ra
`
ng do

i vo
.
i cac da th u
.
c f(X) v`a g(X) ta co
deg(f(X)g(X)) = deg f(X) + deg g(X).
Tnh cha

t n`ay da

n to
.
i su
.
.
kie
.
n K[X] khong co u
.
o
.
c cu a khong.
Cac kha

ng di
.
nh c`on la
.
i cu a me
.
nh de
`
de
`
u de

kie

m tra. 2
Ta th` u
.
a nha
.
n di
.
nh l y sau day.
D
-
i
.
nh l y 7.2 (Phep chia Euclid vo
.
i du
.
). Gia su
.
f(X) v`a g(X) ,= 0 l`a cac da th u
.
c
cu a v` anh K[X]. Khi do to
`
n ta
.
i duy nha

t cac da th u
.
c q(X) v`a r(X) trong K[X] sao
cho
f(X) = g(X)q(X) +r(X),
trong do deg r(X) < deg g(X).
35
Cac da th u
.
c q(X) v`a r(X) du
.
o
.
.
c go
.
i tu
.
o
.
ng u
.
ng l`a thu
.
o
.
ng v`a pha
`
n du
.
trong
phep chia f(X) cho g(X). Ne

u r(X) = 0, t u
.
c l`a f(X) = g(X)q(X), ta noi f(X)
chia he

t cho g(X) trong K[X], hoa

.
c g(X) l`a mo
.
t u
.
o
.
c cu a f(X) trong K[X].
Pha
`
n tu
.
c K du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t nghie
.
m cu a da th u
.
c f(X) = a
n
X
n
+ +a
1
X+a
0
ne

u
f(c) = a
n
c
n
+ +a
1
c +a
0
= 0 K.
Ta co di
.
nh l y sau day lien he
.
gi u
.
a nghie
.
m v`a tnh chia he

t cu a da th u
.
c.
D
-
i
.
nh l y 7.3 (Bezout). D
-
a th u
.
c f(X) K[X] nha
.
n c K l`a mo
.
t nghie
.
m ne

u v`a
ch ne

u to
`
n ta
.
i mo
.
t da th u
.
c q(X) K[X] sao cho
f(X) = (X c)q(X).
Ch u
.
ng minh: Ne

u f(X) = (X c)q(X) th` f(c) = (c c)q(c) = 0 K. Do do c

l`a mo
.
t nghie
.
m cu a f(X).
Ngu
.
o
.
.
c la
.
i, gia su
.
c l`a mo
.
t nghie
.
m cu a f(X). Ta chia f(X) cho da th u
.
c khac
khong (X c):
f(X) = (X c)q(X) +r(X),
trong do q(X), r(X) K[X] v`a deg r(X) < deg(X c) = 1. Nhu
.
the

, deg r(X)
hoa
.
c ba
`
ng 0 hoa
.
c ba
`
ng . Trong ca hai tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p r(X) de
`
u l`a da th u
.
c ha
`
ng,
r(X) = r K. Ta co
0 = f(c) = (c c)q(c) +r = r.
Va
.
y r = 0. T` u
.
do f(X) = (X c)q(X). 2
D
-
i
.
nh ngha 7.4 Pha
`
n tu
.
c K du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t nghie
.
m bo
.
i k cu a da th u
.
c f(X)
ne

u f(X) chia he

t cho (X c)
k
, nhu
.
ng khong chia he

t cho (X c)
k+1
trong K[X].
V du
.
: D
-
a th u
.
c f(X) = X(X 1)
2
co cac nghie
.
m X = 0 vo
.
i bo
.
i 0 v`a X = 1 vo
.
i
bo
.
i 2.
36
D
-
i
.
nh ngha 7.5 D
-
a th u
.
c f(X) K[X] du
.
o
.
.
c go
.
i l`a ba

t kha quy tren K ne

u no
co ba
.
c du
.
o
.
ng v`a ne

u no khong th` u
.
a nha
.
n mo
.
t phan tch n`ao co da
.
ng f(X) =
g(X)h(X), trong do cac da th u
.
c g(X), h(X) K[X] de
`
u co ba
.
c nho ho
.
n deg f(X).
Mo
.
t da th u
.
c du
.
o
.
.
c go
.
i l`a kha quy tren K ne

u no khong ba

t kha quy tren K.

Noi cach khac, da th u
.
c f(X) K[X] l`a ba

t kha quy tren K ne

u no co ba
.
c
du
.
o
.
ng v`a ch chia he

t cho cac da th u
.
c ba
.
c du
.
o
.
ng co da
.
ng kf(X) K[X], trong
do k K 0.
V du
.
:
(1) Mo
.
i da th u
.
c ba
.
c nha

t de
`
u ba

t kha quy.
(2) D
-
a th u
.
c ba
.
c hai ba

t kha quy tren K ne

u v`a ch ne

u no vo nghie
.
m trong K.
(3) D
-
a th u
.
c ba
.
c lo
.
n ho
.
n 1 co nghie
.
m trong K th` khong ba

t kha quy tren K

(4) D
-
a th u
.
c X
2
2 ba

t kha quy tren Q nhu

.
ng kha quy tren R.
(5) D
-
a th u
.
c X
2
+ 1 ba

t kha quy tren R, nhu

.
ng kha quy tren C.
Ch ung ta th` u
.
a nha
.
n di
.
nh l y sau day, noi ve
`
tnh dong da
.
i so

cu a tru
.
`o
.
ng so

ph u
.
c.
D
-
i
.
nh l y 7.6 (D
-
i
.
nh l y co
.
ba n cu a D
-
a
.
i so

ho
.
c).
Mo
.
i da th u
.
c ba
.
c du
.
o
.
ng vo
.
i he
.
so

ph u
.
c de
`
u co nghie
.
m ph u
.
c.
Noi cach khac, mo
.
t da th u
.
c he
.
so

ph u
.
c l`a ba

t kha quy tren C khi v`a ch khi no

l`a mo
.
t da th u
.
c ba
.
c nha

t.
Nhu
.
va
.
y, ne

u f(X) C[X] co ba
.
c n th` no th` u
.
a nha
.
n phan tch
f(X) = a
n
(X z
1
) (X z
n
)
trong do a
n
,= 0 l`a he
.
so

ba
.
c cao nha

t cu a f(X), v`a z
1
, ..., z
n
l`a cac so

ph u
.
c n`ao do.
37
Cho to
.
i nay, mo
.
i ch u
.
ng minh da bie

t cu a di
.
nh l y n`ay de
`
u mang ba n sa

c Topo,
H`nh ho
.
c hoa
.
c Gia i tch. Chu
.
a co mo
.
t ch u
.
ng minh thua
`
n tu y da
.
i so

n`ao cho di
.
nh
l y n`ay.
Nha

c la
.
i ra
`
ng tam th u
.
c ba
.
c hai he
.
so

thu
.
.
c aX
2
+bX +c khong co nghie
.
m thu
.
.
c
ne

u v`a ch ne

u bie
.
t th u
.
c cu a no = b
2
4ac < 0.
Mo
.
t u
.
ng du
.
ng cu a di
.
nh l y co
.
ba n cu a da
.
i so

ho
.
c l`a kha

ng di
.
nh sau day.
D
-
i
.
nh l y 7.7 Mo
.
t da th u
.
c he
.
so

thu
.
.
c l`a ba

t kha quy tren R ne

u v`a ch ne

u no hoa
.
c
l`a mo
.
t da th u
.
c ba
.
c nha

t hoa
.
c l`a mo
.
t da th u
.
c ba
.
c hai vo
.
i bie
.
t th u
.
c am. Ho
.
n n u
.
a,
mo
.
i da th u
.
c f(X) R[X] de
`
u th` u
.
a nha
.
n phan tch
f(X) = a
n
(X x
1
)
k
1
(X x
r
)
k
r
(X
2
+b
1
X +c
1
)

1
(X
2
+b
s
X +c
s
)

s
,
trong do a
n
l`a he
.
so

ba
.
c cao nha

t cu a f(X),

r
i=1
k
i
+

s
j=1

j
= n = deg f(X),
x
1
, ..., x
r
l`a cac so

thu
.
.
c v`a cac tam th u
.
c ba
.
c hai he
.
so

thu
.
.
c (X
2
+ b
i
X + c
i
) de
`
u
khong co nghie
.
m thu
.
.
c.
Ch u
.
ng minh: Ro r`ang mo
.
i da th u
.
c he
.
so

thu
.
.
c ba
.
c nha

t hoa
.
c ba
.
c hai vo
.
i bie
.
t th u
.
c
am de
`
u ba

t kha quy tren R. Kha

ng di
.
nh ngu
.
o
.
.
c la
.
i du
.
o
.
.
c bao h`am trong phan tch
ca
`
n t`m cho mo
.
i da th u
.
c f(X) noi trong di
.
nh l y.
Go
.
i x
1
, ..., x
r
l`a ta

t ca cac nghie
.
m thu
.
.
c cu a f(X) vo
.
i bo
.
i tu
.
o
.
ng u
.
ng ba
`
ng
k
1
, ..., k
r
. Ta co
f(X) = a
n
(X x
1
)
k
1
(X x
r
)
k
r
P(X),
trong do P(X) l`a mo
.
t da th u
.
c he
.
so

thu
.
.
c nhu
.
ng khong co nghie
.
m thu
.
.
c. Gia su
.
z
1
l`a mo
.
t nghie
.
m ph u
.
c cu a P(X), khi do z
1
c ung l`a mo
.
t nghie
.
m cu a P(X). Tha
.
t va
.
y,
P(X) co da
.
ng
P(X) = d
m
X
m
+ + d
1
X +d
0
,
trong do d
m
, ..., d
0
l`a cac so

thu
.
.
c, t u
.
c l`a

d
i
= d
i
. De

tha

y ra
`
ng
0 = P(z
1
) = d
m
z
m
1
+ +d
1
z
1
+d
0
38
=

d
m
z
m
1
+ +

d
1
z
1
+

d
0
= d
m
z
m
1
+ +d
1
z
1
+d
0
= P( z
1
).
Theo di
.
nh l y Bezout P(X) = (X z
1
)P
1
(X). T` u
.
do
P( z
1
) = ( z
1
z
1
)P
1
( z
1
) = 0.
V` z
1
khong pha i l`a so

thu
.
.
c, nen ( z
1
z
1
) ,= 0. Do do P
1
( z
1
) = 0.

Ap du
.
ng di
.
nh l y
Bezout mo
.
t la
`
n n u
.
a cho P
1
(X) ta nha
.
n du
.
o
.
.
c
P(X) = (X z
1
)(X z
1
)Q(X),
trong do Q(X) l`a mo
.
t da th u
.
c. Nha
.
n xet ra
`
ng
(X z
1
)(X z
1
) = X
2
(z
1
+ z
1
)X +z
1
z
1
= X
2
2(Re(Z
1
)X +[z
1
[
2
l`a mo
.
t tam th u
.
c ba
.
c hai he
.
so

thu
.
.
c nhu
.
ng khong co nghie
.
m thu
.
.
c. Do tnh duy nha

t
cu a phep chia da th u
.
c P(X) cho da th u
.
c X
2
2(Re(Z
1
)X + [z
1
[
2
trong cac v`anh
R[X] v`a C[X], ta ke

t lua
.
n Q(X) c ung l`a mo
.
t da th u
.
c he
.
so

thu
.
.
c. No khong co
nghie
.
m thu
.
.
c v` P(X) c ung va
.
y. Nhu
.
the

, co the

la
.
p la
.
i nh u
.
ng la
.
p lua
.
n o
.
tren vo
.
i
Q(X) thay cho P(X). Bo
.
i v` deg Q(X) < deg P(X), cho nen ta nha
.
n du
.
o
.
.
c phan
tch cu a f(X) nhu
.
noi trong di
.
nh l y ba
`
ng cach quy na
.
p theo deg P(X). 2
B`ai ta
.
p
1. Ch u
.
ng minh cac tnh cha

t ke

t ho
.
.
p, giao hoan, phan pho

i cu a cac phep toan

ho
.
.
p v`a giao tren ta
.
p ho
.
.
p. Ch u
.
ng minh cong th u
.
c do

i nga

u De Morgan cho
hie
.
u cu a ho
.
.
p v`a giao cu a mo
.
t ho
.
tu` y y cac ta
.
p ho
.
.
p.
39
2. Ch u
.
ng minh ra
`
ng
(a) (A B) (B A) = A = B,
(b) A = (A B) (A B),
(c) (A B) (B A) = (A B) (A B),
(d) A (B C) = (A B) (A C),
(e) A (B A) = (A B),
(f) A (A B) = A B.
3. Ch u
.
ng minh ra
`
ng
(a) (A B) (B A) ,= A B ,= ,
(b) (A C) (B D) = (A B) (C D).
4. Gia su
.
f : X Y l`a mo
.
t anh xa
.
v`a A, B X. Ch u
.
ng minh ra
`
ng
(a) f(A B) = f(A) f(B),
(b) f(A B) f(A) f(B),
(c) f(A B) f(A) f(B).
Hay t`m cac v du
.
de

ch u
.
ng to ra
`
ng khong co da

u ba
`
ng o
.
cac mu
.
c (b) v`a (c).
5. Cho anh xa
.
f : X Y v`a cac ta
.
p con A, B Y . Ch u
.
ng minh ra
`
ng
(a) f
1
(A B) = f
1
(A) f
1
(B),
(b) f
1
(A B) = f
1
(A) f
1
(B),
(c) f
1
(A B) = f
1
(A) f
1
(B).
6. Ch u
.
ng minh hai me
.
nh de
`
ve
`
anh xa
.
o
.
cuo

i 2.
40
7. Xet xem anh xa
.
f : R R xac di
.
nh bo
.
i cong th u
.
c f(x) = x
2
3x+2 co pha i
l`a mo
.
t do
.
n anh hay to`an anh hay khong. T`m f(R), f(0), f
1
(0), f([0, 5]),
f
1
([0, 5]).
8. Gia su
.
A l`a mo
.
t ta
.
p go
`
m d ung n pha
`
n tu
.
. Ch u
.
ng minh ra
`
ng ta
.
p ho
.
.
p T(A)
cac ta
.
p con cu a A co d ung 2
n
pha
`
n tu
.
.
9. Ch u
.
ng minh ra
`
ng ta
.
p ho
.
.
p R
+
cac so

thu
.
.
c du
.
o
.
ng co lu
.
.
c lu
.
o
.
.
ng continum.
(Go
.
.
i y: Xet anh xa
.
exp : R R
+
, vo
.
i exp(x) = e
x
.)
10. Cho hai so

thu
.
.
c a, b vo
.
i a < b. Ch u
.
ng minh ra
`
ng khoa ng so

thu
.
.
c (a, b) = x
R[ a < x < b co lu
.
.
c lu
.
o
.
.
ng continum. (Go
.
.
i y: Xet anh xa
.
: (a, b) R
+
xac di
.
nh bo
.
i (x) =
ax
xb
.)
11. Mo
.
t so

thu
.
.
c du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t so

da
.
i so

ne

u no l`a nghie
.
m cu a mo
.
t phu
.
o
.
ng
tr`nh da th u
.
c n`ao do vo
.
i cac he
.
so

nguyen. Ch u
.
ng minh ra
`
ng ta
.
p cac so

da
.
i
so

l`a mo
.
t ta
.
p de

m du
.
o
.
.
c. T` u
.
do suy ra ra
`
ng ta
.
p ho
.
.
p cac so

thu
.
.
c khong pha i
l`a so

da
.
i so

l`a mo
.
t ta
.
p vo ha
.
n khong de

m du
.
o
.
.
c.
12. La
.
p ba ng co
.
ng v`a ba ng nhan cu a v`anh Z/n vo
.
i n = 12 v`a n = 15. Du
.
.
a v`ao
ba ng, t`m cac pha
`
n tu
.
kha nghi
.
ch do

i vo
.
i phep nhan trong hai v`anh do.
13. Go
.
i (Z/n)

l`a ta
.
p ho
.
.
p cac pha
`
n tu
.
kha nghi
.
ch do

i vo
.
i phep nhan trong Z/n.
Ch u
.
ng minh ra
`
ng
(Z/n)

= [x][ x v`a n nguyen to

c` ung nhau.
14. Cho R l`a mo
.
t v`anh co do
.
n vi
.
. Go
.
i R

l`a ta
.
p ho
.
.
p cac pha
`
n tu
.
kha nghi
.
ch do

i
vo
.
i phep nhan trong R. Ch u
.
ng minh ra
`
ng R

l`a mo
.
t nhom do

i vo
.
i phep nhan
cu a R.
15. Cho R l`a mo
.
t v`anh co do
.
n vi
.
1 ,= 0 v`a cac pha
`
n tu
.
x, y R. Ch u
.
ng minh
ra
`
ng
41
(a) Ne

u xy v`a yx kha nghi

.
ch th` x v`a y kha nghi
.
ch.
(b) Ne

u R khong co u
.
o
.
c cu a khong v`a xy kha nghi
.
ch th` x v`a y kha nghi
.
ch.
16. Cho R l`a mo
.
t v`anh h u
.
u ha
.
n. Ch u
.
ng minh ra
`
ng
(a) Ne

u R khong co u
.
o
.
c cu a khong th` no co do
.
n vi
.
v`a mo
.
i pha
`
n tu
.
khac
khong cu a R de
`
u kha nghi
.
ch. (Go
.
.
i y: Cac phep nhan ben pha i hoa
.
c ben
trai vo
.
i mo
.
t pha
`
n tu
.
co

di
.
nh khac khong de
`
u l`a cac song anh R R.)
(b) Ne

u R co do
.
n vi
.
th` mo
.
i pha
`
n tu
.
kha nghi
.
ch mo
.
t pha trong R de
`
u kha
nghi
.
ch.
17. Ch u
.
ng minh ra
`
ng ta
.
p ho
.
.
p cac so

thu
.
.
c
Q(

2) = a +b

2[ a, b Q
la
.
p nen mo
.
t tru
.
`o
.
ng vo
.
i cac phep toan co
.
ng v`a nhan thong thu
.
`o
.
ng.
18. Ch u
.
ng minh ra
`
ng cac tru
.
`o
.
ng Q(

2) v`a Q(

3) khong da

ng ca

u vo
.
i nhau.
19. Ch u
.
ng minh ra
`
ng ne

u so

ph u
.
c z , R th` tru
.
`o
.
ng go
`
m cac pha
`
n tu
.
co da
.
ng
R(z) = a +bz[ a, b R
tr` ung vo
.
i tru
.
`o
.
ng so

ph u
.
c C.
20. Ch u
.
ng minh ra
`
ng cac tru
.
`o
.
ng C v`a Z/p, vo
.
i p nguyen to

, khong l`a tru

.
`o
.
ng
du
.
o
.
.
c sa

p to`an pha
`
n do

i vo
.
i ba

t k` y th u
.
tu
.
.
n`ao.
21. Ch u
.
ng minh ra
`
ng anh xa
.
: R C

xac di
.
nh bo
.
i cong th u
.
c (x) =
cos x + i sin x l`a mo
.
t do
`
ng ca

u t` u
.
nhom R vo
.
i phep co
.
ng v`ao nhom C

vo
.
i
phep nhan. T`m ta
.
p gia tri
.
cu a . D
-
o
`
ng ca

u co pha i l`a mo
.
t to`an ca

u hay
mo
.
t do
.
n ca

u khong?
42
22. Ch u
.
ng minh ra
`
ng do

i vo
.
i so

ph u
.
c z:
z = z z R,
z = z z l`a thua
`
n a o.
23. Khi n`ao th` tch cu a hai so

ph u
.
c l`a mo
.
t so

thu
.
.
c? Khi n`ao th` to

ng v`a tch cu a
hai so

ph u
.
c de
`
u l`a so

thu
.
.
c?
24. Tnh i
77
, i
99
, i
57
, i
n
, (1 +i)
n
vo
.
i n Z.
25. Ch u
.
ng minh cac da

ng th u
.
c
(1 + i)
8n
= 2
4n
,
(1 + i)
4n
= (1)
n
2
2n
, (n Z).
26. Ch u
.
ng minh ra
`
ng ne

u z+z
1
= 2 cos trong do R th` z
n
+z
n
= 2 cos n,
vo
.
i mo
.
i n N.
27. Tnh
(a)
1 2i
4 + 3i
, (b)
(1 i)
n
(1

3i)
n
, (c)
(1 +

3i)
n
(1 + i)
n+1
.
28. (a) T`m da
.
ng lu
.
o
.
.
ng giac cu a so

ph u
.
c (1 +itg)/(1 itg),
(b) Tren ma
.
t pha

ng ph u
.
c, t`m ta
.
p ho
.
.
p cac die

m tu
.
o
.
ng u
.
ng vo
.
i
z = (1 + ti)/(1 ti)[ t R.
29. D
-
a

ng th u
.
c sau day co d ung khong
ns

z
s
=
n

z, trong do z C, n, s N ?
30. (a) T`m cac can ba
.
c ba cu a 1 +i, v`a 1

3i .
(b) T`m cac can ba
.
c n cu a i, 1 i, v`a 1 +

3i .
31. Ch u
.
ng minh ra
`
ng to

ng cu a ta

t ca cac can ba
.
c n cu a mo
.
t so

ph u
.
c ba

t k` y de
`
u
ba
`
ng 0.
43
32. Phan tch cac da th u
.
c sau day th`anh cac nhan tu
.
ba

t kha quy trong cac v`anh

R[X] v`a C[X]:
(a) X
3
+ 3X
2
+ 5X + 3,
(b) X
3
X
2
X 2.
33. Ch u
.
ng minh ra
`
ng da th u
.
c X
3m
+ X
3n+1
+ X
3p+2
chia he

t cho da th u
.
c X
2
+
X + 1, vo
.
i mo
.
i m, n, p nguyen du
.
o
.
ng.
34. T`m ta

t ca cac bo
.
ba nguyen du
.
o
.
ng m, n, p sao cho da th u
.
c X
3m
X
3n+1
+
X
3p+2
chia he

t cho da th u
.
c X
2
X + 1.
44
Chu
.
o
.
ng I
KH

ONG GIAN V

ECTO
.
D
-
o

i tu
.
o
.
.
ng ban da
`
u cu a mon D
-
a
.
i so

tuye

n tnh l`a vie

.
c gia i v`a bie
.
n lua
.
n cac he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh tuye

n tnh. Tuy va
.
y, de

co the

hie

u tha

u dao die
`
u kie
.
n da m ba o cho
mo
.
t he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh tuye

n tnh co nghie
.
m v`a ca

u tr uc nghie
.
m cu a no, ngu
.
`o
.
i ta
da du
.
a ra khai nie
.
m khong gian vecto
.
v`a khai nie
.
m n`ay da tro
.
th`anh mo
.
t trong
nh u
.
ng tru
.
co
.
t cu a mon D
-
a
.
i so

tuye

n tnh. Khong gian vecto

.
sau do da du
.
o
.
.
c su
.

du
.
ng pho

bie

n trong mo
.
i lnh vu
.
.
c cu a toan ho
.
c.
1 Khai nie
.
m khong gian vecto
.
Trong suo

t chu
.
o
.
ng n`ay, ta luon gia su
.
K l`a mo
.
t tru
.
`o
.
ng.
D
-
i
.
nh ngha 1.1 Ta
.
p ho
.
.
p V ,= du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t khong gian vecto
.
tren K ne

u no
du
.
o
.
.
c trang bi
.
hai phep toan, go
`
m
(a) Phep co
.
ng vecto
.
:
+ : V V V
(, ) + ,
(b) Phep nhan vecto
.
vo
.
i vo hu
.
o
.
ng:
: KV V
(a, ) a;
45
Cac phep toan n`ay thoa man nh u
.
ng die
`
u kie
.
n (hoa
.
c tien de
`
) sau day:
(V1) ( +) + = + ( +), , , V,
(V2) 0 V : 0 + = + 0 = , V,
(V3) V,

V : +

+ = 0,
(V4) + = + , , V,
(V5) (a + b) = a +b, a, b K, V,
(V6) a( +) = a +a, a K, , V,
(V7) a(b) = (ab), a, b K, V,
(V8) 1 = , V.
Cac pha
`
n tu
.
cu a V du
.
o
.
.
c go
.
i l`a cac vecto
.
, cac pha
`
n tu
.
cu a K du
.
o
.
.
c go
.
i l`a cac
vo hu
.
o
.
ng.
Bo

n tien de
`
da
`
u noi ra
`
ng V l`a mo
.
t nhom abel do

i vo
.
i phep co
.
ng. Cac tien de
`
(V5) - (V7) noi ra
`
ng phep nhan vo
.
i vo hu
.
o
.
ng co tnh phan pho

i do

i vo
.
i phep co
.
ng
vo hu
.
o
.
ng, phan pho

i do

i vo
.
i phep co
.
ng vecto
.
v`a co tnh cha

t cu a mo
.
t tac do
.
ng.
Tien de
`
(V8) noi ra
`
ng phep nhan vo
.
i vo hu
.
o
.
ng du
.
o
.
.
c chua

n hoa.
Mo
.
t khong gian vecto
.
tren K c`on du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t K-khong gian vecto
.
, hay do
.
n
gia n: mo
.
t khong gian vecto
.
, ne

u K da ro.
Khi K = R, V du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t khong gian vecto
.
thu
.
.
c. Khi K = C, V du
.
o
.
.
c
go
.
i l`a mo
.
t khong gian vecto
.
ph u
.
c.
V du
.
1.2 (a) Cac vecto
.
tu
.
.
do trong h`nh ho
.
c so
.
ca

p vo
.
i cac phep toan co
.
ng
vecto
.
v`a nhan vecto
.
vo
.
i so

thu
.
.
c la
.
p nen mo
.
t khong gian vecto
.
thu
.
.
c.
(b) Ta
.
p ho
.
.
p cac da th u
.
c K[X] (cu a mo
.
t a

n X, vo
.
i he
.
so

trong K) vo
.
i phep co
.
ng
da th u
.
c v`a phep nhan da th u
.
c vo
.
i vo hu
.
o
.
ng thong thu
.
`o
.
ng la
.
p nen mo
.
t khong
gian vecto
.
tren tru
.
`o
.
ng K.
(c) K l`a mo
.
t khong gian vecto
.
tren chnh no do

i vo
.
i phep co
.
ng v`a phep nhan
cu a tru
.
`o
.
ng K. R v` u
.
a l`a mo
.
t Q-khong gian vecto
.
v` u
.
a l`a mo
.
t R-khong gian
vecto
.
. C l`a mo
.
t khong gian vecto
.
do
`
ng th`o
.
i tren cac tru
.
`o
.
ng Q, R v`a C.
46
(d) Ta
.
p ho
.
.
p 0 go
`
m ch mo
.
t vecto
.
0 l`a mo
.
t khong gian vecto
.
tren mo

i tru
.
`o
.
ng
K, vo
.
i cac phep toan ta
`
m thu
.
`o
.
ng
0 + 0 = 0,
a0 = 0, a K.
(e) Go
.
i K
n
l`a ta
.
p ho
.
.
p go
`
m ta

t ca cac h`ang n-th`anh pha

`
n (x
1
, ..., x
n
) vo
.
i x
i
K.
No la
.
p nen mo
.
t K-khong gian vecto
.
vo
.
i hai phep toan sau day:
(x
1
, ..., x
n
) + (y
1
, ..., y
n
) = (x
1
+ y
1
, ..., x
n
+ y
n
),
a(x
1
, ..., x
n
) = (ax
1
, ..., ax
n
), a K.
(f) Go
.
i K
n
l`a ta
.
p ho
.
.
p go
`
m ta

t ca cac co
.
t n-th`anh pha
`
n
_
_
_
_
_
_
_
x
1
.
.
.
x
n
_
_
_
_
_
_
_
, vo
.
i x
i
K. No
c ung la
.
p nen mo
.
t K-khong gian vecto
.
vo
.
i hai phep toan sau day:
_
_
_
_
_
_
_
x
1
.
.
.
x
n
_
_
_
_
_
_
_
+
_
_
_
_
_
_
_
y
1
.
.
.
y
n
_
_
_
_
_
_
_
=
_
_
_
_
_
_
_
x
1
+y
1
.
.
.
x
n
+y
n
_
_
_
_
_
_
_
, a
_
_
_
_
_
_
_
x
1
.
.
.
x
n
_
_
_
_
_
_
_
=
_
_
_
_
_
_
_
ax
1
.
.
.
ax
n
_
_
_
_
_
_
_
.
D
-
e

tr`nh b`ay cho go

.
n, ch ung ta se doi khi k y hie
.
u vecto
.
_
_
_
_
_
_
_
x
1
.
.
.
x
n
_
_
_
_
_
_
_
bo
.
i (x
1
, ..., x
n
)
t
.
(g) Mo
.
t ma tra
.
n m h`ang, n co
.
t vo
.
i cac pha
`
n tu
.
trong K l`a mo
.
t ba ng co da
.
ng
(a
ij
)
mn
=
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
a
11
a
12
... a
1n
a
21
a
22
... a
2n
. . ... .
a
m1
a
m2
... a
mn
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
,
47
trong do a
ij
K. Go
.
i M(m n, K) l`a ta
.
p ho
.
.
p ta

t ca cac ma tra
.
n m h`ang,
n co
.
t vo
.
i cac pha
`
n tu
.
trong K. No la
.
p nen mo
.
t K-khong gian vecto
.
vo
.
i hai
phep toan sau day:
(a
ij
)
mn
+ (b
ij
)
mn
= (a
ij
+ b
ij
)
mn
,
a(a
ij
)
mn
= (aa
ij
)
mn
.
Ch ung ta se nghien c u
.
u k y ho
.
n ve
`
cac ma tra
.
n o
.
chu
.
o
.
ng sau.
(h) Ta
.
p ho
.
.
p C[a, b] cac h`am thu
.
.
c lien tu
.
c tren doa
.
n [a, b] R l`a mo
.
t khong gian
vecto
.
thu
.
.
c vo
.
i cac phep toan thong thu
.
`o
.
ng
(f +g)(x) = f(x) + g(x),
(af)(x) = af(x).
(i) Gia su
.
V v`a W l`a cac K-khong gian vecto
.
. Khi do, V W c ung l`a mo
.
t
K-khong gian vecto
.
do

i vo
.
i cac phep toan di
.
nh ngha nhu
.
sau
(v, w) + (v

, w

) = (v + v

, w +w

)
a(v, w) = (av, aw),
trong do a K, v, v

V, w, w

W. Khong gian V W du
.
o
.
.
c go
.
i l`a tch
tru
.
.
c tie

p cu a cac khong gian V v`a W

Gia su
.
V l`a mo
.
t khong gian vecto
.
. Cac tnh cha

t sau day du
.
o
.
.
c suy ngay t` u
.
di
.
nh ngha cu a khong gian vecto
.
.
(1) Pha
`
n tu
.
trung la
.
p cu a phep co
.
ng 0 V l`a duy nha

t. No du
.
o
.
.
c go
.
i l`a vecto
.
khong.
Tha
.
t va
.
y, gia su
.
0
1
c ung l`a mo
.
t pha
`
n tu
.
trung la
.
p cu a phep co
.
ng trong V .
Khi do
0 + 0
1
= 0
1
(v` 0 l`a trung la
.
p)
= 0 (v` 0
1
l`a trung la
.
p).
Va
.
y 0 = 0
1
.
48
(2) Vo
.
i mo
.
i vecto
.
V , pha
`
n tu
.
do

thoa man tien de

`
(V3) l`a duy nha

t. No
se du
.
o
.
.
c k y hie
.
u l`a ().
Tha
.
t va
.
y, gia su
.

1
c ung l`a mo
.
t pha
`
n tu
.
do

i cu a . Khi do
(

+) +

1
= 0 +

1
=

1
(v`

l`a mo
.
t pha
`
n tu
.
do

i)
=

+ ( +

1
) (theo tien de
`
(V1))
=

+ 0 =

(v`

1
l`a mo
.
t pha
`
n tu
.
do

i).
Nhu
.
va
.
y,

1
.
Ta di
.
nh ngha: = + ().
(3) Ta co cac quy ta

c gia n u
.
o
.
c v`a chuye

n ve

:
+ = + = = ,
+ = = = .
Tha
.
t va
.
y, co
.
ng () v`ao hai ve

cu a da

ng th u
.
c + = + v`a co
.
ng ()
v`ao hai ve

cu a da

ng th u
.
c + = ta thu du
.
o
.
.
c die
`
u pha i ch u
.
ng minh.
(4) 0 = 0 v`a a0 = 0.
Tha
.
t va
.
y,
0 + 0 = 0 = (0 + 0) = 0 + 0.
T` u
.
do, theo lua
.
t gia n u
.
o
.
c, 0 = 0. Tu
.
o
.
ng tu
.
.
,
a0 + 0 = a0 = a(0 + 0) = a0 +a0.
C ung theo lua
.
t gia n u
.
o
.
c, ta co a0 = 0.
(5) Ne

u a = 0 (vo
.
i a K, V ), th` hoa
.
c a = 0 hoa
.
c = 0.
Tha
.
t va
.
y, gia su
.
a ,= 0, nhan hai ve

cu a da

ng th u
.
c da cho vo
.
i a
1
K ta co
= 1 = (a
1
a) = a
1
(a) = a
1
0 = 0.
49
(6) (a) = a() = (a), a K, V .
Tha
.
t va
.
y,
a + (a) = (a + (a)) = 0 = 0.
T` u
.
do, (a) = (a). Tu
.
o
.
ng tu
.
.
,
a +a() = a( + ()) = a0 = 0.
Do do, a() = (a).
(7) (

m
i=1
a
i
)(

n
j=1

j
) =

m
i=1

n
j=1
(a
i

j
).
D
-
a

ng th u
.
c n`ay co the

du
.
o
.
.
c ch u
.
ng minh ba
`
ng quy na
.
p theo m v`a n, tren co
.
so
.
su
.
du
.
ng cac tien de
`
(V5) v`a (V6).
2 D
-
o
.
c la
.
p tuye

n tnh v`a phu

.
thuo
.
c tuye

n tnh
Trong suo

t tie

t n`ay ta luon gia su

.
V l`a mo
.
t khong gian vecto
.
tren tru
.
`o
.
ng K.
D
-
i
.
nh ngha 2.1 (To

ho
.
.
p tuye

n tnh, bie

u thi
.
tuye

n tnh)
(a) Mo
.
t to

ho
.
.
p tuye

n tnh cu a cac vecto

.

1
, ...,
n
V l`a mo
.
t bie

u th u
.
c da
.
ng
n

i=1
a
i

i
= a
1

1
+ +a
n

n
,
trong do a
i
K.
(b) Gia su
.
= a
1

1
+ + a
n

n
V . D
-
a

ng th u
.
c do du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t bie

u thi
.
tuye

n tnh cu a qua cac vecto

.

1
, ...,
n
(hoa
.
c qua he
.
vecto
.
(
1
, ...,
n
)). Khi
co da

ng th u
.
c do, ta noi bie

u thi
.
tuye

n tnh du
.
o
.
.
c qua
1
, ...,
n
.
Nha
.
n xet: Mo
.
t vecto
.
co the

co nhie
`
u bie

u thi
.
tuye

n tnh khac nhau qua mo

.
t he
.
vecto
.
.
Ta noi he
.
(
1
, ...,
n
) bie

u thi
.
tuye

n tnh du
.
o
.
.
c qua he
.
(
1
, ...,
m
) ne

u mo

i vecto
.

i
, trong do 1 i n, bie

u thi
.
tuye

n tnh du
.
o
.
.
c qua (
1
, ...,
m
).
50
Gia su
.
he
.
(
1
, ...,
n
) bie

u thi
.
tuye

n tnh du
.
o
.
.
c qua he
.
(
1
, ...,
m
), v`a he
.
(
1
, ...,
m
)
bie

u thi
.
tuye

n tnh du
.
o
.
.
c qua he
.
(
1
, ...,
k
). Khi do, ro r`ang (
1
, ...,
n
) c ung bie

u
thi
.
tuye

n tnh du
.
o
.
.
c qua he
.
(
1
, ...,
k
).
D
-
i
.
nh ngha 2.2 (D
-
o
.
c la
.
p tuye

n tnh v`a phu

.
thuo
.
c tuye

n tnh.)
(a) He
.
(
1
, ...,
n
) du
.
o
.
.
c go
.
i l`a do
.
c la
.
p tuye

n tnh ne

u he
.
th u
.
c
a
1

1
+ + a
n

n
= 0
ch xa y ra khi a
1
= = a
n
= 0.
(b) He
.
(
1
, ...,
n
) du
.
o
.
.
c go
.
i l`a phu
.
thuo
.
c tuye

n tnh ne

u no khong do
.
c la
.
p tuye

n
tnh.
Ne

u he
.
(
1
, ...,
n
) do
.
c la
.
p (hoa
.
c phu
.
thuo
.
c) tuye

n tnh, ta c ung noi cac vecto

.

1
, ...,
n
do
.
c la
.
p (hoa
.
c phu
.
thuo
.
c) tuye

n tnh.
D
-
a

ng th u
.
c a
1

1
+ + a
n

n
= 0 du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t r`ang buo
.
c tuye

n tnh gi u
.
a
cac vecto
.

1
, ...,
n
. Ne

u a
1
= = a
n
= 0 th` ta go
.
i r`ang buo
.
c do l`a ta
`
m thu
.
`o
.
ng.
Theo di
.
nh ngha, he
.
(
1
, ...,
n
) do
.
c la
.
p tuye

n tnh ne

u v`a ch ne

u mo
.
i r`ang buo
.
c
tuye

n tnh gi u
.
a
1
, ...,
n
de
`
u l`a r`ang buo
.
c ta
`
m thu
.
`o
.
ng. He
.
(
1
, ...,
n
) phu
.
thuo
.
c
tuye

n tnh khi v`a ch khi co cac vo hu

.
o
.
ng a
1
, ..., a
n
K khong do
`
ng th`o
.
i ba
`
ng 0
de

cho
a
1

1
+ +a
n

n
= 0,
ngha l`a co mo
.
t r`ang buo
.
c tuye

n tnh khong ta
`
m thu
.
`o
.
ng gi u
.
a cac vecto
.

1
, ...,
n
.
V du
.
2.3 (a) Trong khong gian cac vecto
.
tu
.
.
do cu a h`nh ho
.
c so
.
ca

p, he
.
2 vecto
.
l`a do
.
c la
.
p tuye

n tnh ne

u v`a ch ne

u ch ung khong do
`
ng phu
.
o
.
ng, he
.
3 vecto
.
l`a do
.
c la
.
p tuye

n tnh khi v`a ch khi ch ung khong do

`
ng pha

ng, he
.
4 vecto
.
ba

t
k` y luon luon phu
.
thuo
.
c tuye

n tnh.
51
(b) Trong khong gian R
2
, cac vecto
.
e
1
= (1, 0), e
2
= (0, 1) do
.
c la
.
p tuye

n tnh.
Tha
.
t va
.
y, he
.
th u
.
c
a
1
e
1
+a
2
e
2
= (a
1
, a
2
) = (0, 0)
xa y ra khi v`a ch khi a
1
= a
2
= 0.
Vo
.
i mo
.
i R
2
, cac vecto
.
e
1
, e
2
, phu
.
thuo
.
c tuye

n tnh. Tha
.
t va
.
y, ne

u
= (a, b) th`
ae
1
be
2
= 0.
(c) Hay xet xem cac vec to
.
sau day do
.
c la
.
p hay phu
.
thuo
.
c tuye

n tnh trong C
3
:

1
= (5, 3, 4),

2
= (3, 2, 3),

3
= (8, 3, 1).
Ta muo

n t`m xem co hay khong mo

.
t r`ang buo
.
c tuye

n tnh khong ta
`
m thu
.
`o
.
ng
gi u
.
a cac vecto
.
do, t u
.
c l`a co hay khong cac so

ph u
.
c x
1
, x
2
, x
3
khong do
`
ng th`o
.
i
ba
`
ng 0 sao cho:
x
1
(5, 3, 4) +x
2
(3, 2, 3) + x
3
(8, 3, 1) = (0, 0, 0).
Phu
.
o
.
ng tr`nh vecto
.
do tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng vo
.
i he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh
_

_
5x
1
+ 3x
2
+ 8x
3
= 0
3x
1
+ 2x
2
+ 3x
3
= 0
4x
1
+ 3x
2
+ 1x
3
= 0.
He
.
phu
.
o
.
ng tr`nh n`ay co the

gia i ba
`
ng cach khu
.
thong thu
.
`o
.
ng. Tru
.
o
.
c he

t,
nhan phu
.
o
.
ng tr`nh cuo

i la
`
n lu
.
o
.
.
t vo
.
i (8) v`a (3) ro
`
i co
.
ng v`ao cac phu
.
o
.
ng
tr`nh th u
.
nha

t v`a th u
.
hai, ta thu du
.
o
.
.
c:
_

_
27x
1
21x
2
= 0
9x
1
7x
2
= 0
4x
1
+ 3x
2
+ x
3
= 0.
52
Hai phu
.
o
.
ng tr`nh da
`
u cu a he
.
n`ay tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng vo
.
i nhau. Do do, mo
.
t nghie
.
m
khong ta
`
m thu
.
`o
.
ng cu a he
.
n`ay l`a:
x
1
= 7, x
2
= 9, x
3
= 1.
Nhu
.
va
.
y, ba vecto
.
da cho phu
.
thuo
.
c tuye

n tnh.
Nha
.
n xet: T` u
.
v du
.
tren ta tha

y ra
`
ng vie
.
c xet xem mo
.
t he
.
vecto
.
do
.
c la
.
p hay phu
.
thuo
.
c tuye

n tnh du
.
o
.
.
c du
.
a ve
`
vie
.
c gia i mo
.
t he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh tuye

n tnh thua
`
n nha

t.
Tu
.
o
.
ng tu
.
.
, vie
.
c xet xem mo
.
t vecto
.
co bie

u thi
.
tuye

n tnh du
.
o
.
.
c hay khong qua mo
.
t
he
.
vecto
.
du
.
o
.
.
c du
.
a ve
`
vie
.
c gia i mo
.
t he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh tuye

n tnh (noi chung khong

thua
`
n nha

t).
L y thuye

t to

ng quat ve
`
he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh tuye

n tnh se du
.
o
.
.
c tr`nh b`ay o
.
Chu
.
o
.
ng III
cu a cuo

n sach n`ay.
Cac tnh cha

t sau day l`a he

.
qua tru
.
.
c tie

p cu a cac di
.
nh ngha.
Cac tnh cha

t:
(1) He
.
mo
.
t vecto
.
() phu
.
thuo
.
c tuye

n tnh ne

u v`a ch ne

u = 0.
Tha
.
t va
.
y, v` 1 0 = 0 l`a mo
.
t r`ang buo
.
c tuye

n tnh khong ta
`
m thu
.
`o
.
ng, nen he
.
(0) phu
.
thuo
.
c tuye

n tnh. Ngu
.
o
.
.
c la
.
i, gia su
.
() phu
.
thuo
.
c tuye

n tnh, t u
.
c l`a
co a ,= 0 sao cho a = 0. Nhan hai ve

vo
.
i a
1
ta co
= (a
1
a) = a
1
(a) = a
1
0 = 0.
(2) Vo
.
i n > 1, he
.
(
1
, ...,
n
) phu
.
thuo
.
c tuye

n tnh ne

u v`a ch ne

u mo
.
t vecto
.
n`ao
do cu a he
.
bie

u thi
.
tuye

n tnh du
.
o
.
.
c qua cac vecto
.
c`on la
.
i cu a he
.
.
Tha
.
t va
.
y, gia su
.
co mo
.
t r`ang buo
.
c tuye

n tnh khong ta
`
m thu
.
`o
.
ng
a
1

1
+ +a
n

n
= 0.
Ne

u a
i
,= 0, ta nhan hai ve

cu a da

ng th u
.
c tren vo
.
i a
1
i
v`a thu du
.
o
.
.
c

i
=

j=i
(a
1
i
a
j
)
j
.
53
Ngu
.
o
.
.
c la
.
i, ne

u
i
bie

u thi
.
tuye

n tnh du
.
o
.
.
c qua he
.
(
1
, ...,
i1
,
i+1
, ...,
n
),
t u
.
c l`a co cac vo hu
.
o
.
ng b
j
sao cho

i
= b
1

1
+ +b
i1

i1
+b
i+1

i+1
+ +b
n

n
,
th` ta co r`ang buo
.
c tuye

n tnh khong ta
`
m thu
.
`o
.
ng
b
1

1
+ +b
i1

i1
+ (1)
i
+b
i+1

i+1
+ +b
n

n
= 0.
Do do, he
.
(
1
, ...,
n
) phu
.
thuo
.
c tuye

n tnh.
(3) Mo

i he
.
con cu a mo
.
t he
.
do
.
c la
.
p tuye

n tnh c ung l`a mo

.
t he
.
do
.
c la
.
p tuye

n tnh.
Tha
.
t va
.
y, gia su
.
(
1
, ...,
n
) l`a mo
.
t he
.
do
.
c la
.
p tuye

n tnh. Xet mo
.
t r`ang buo
.
c
tuye

n tnh ba

t k` y
a
i
1

i
1
+ +a
i
k

i
k
= 0
gi u
.
a cac vecto
.
cu a mo
.
t he
.
con (
i
1
, ...,
i
k
). Ta coi no l`a mo
.
t r`ang buo
.
c tuye

n
tnh

i
a
i

i
= 0 gi u
.
a cac vecto
.
(
1
, ...,
n
) ba
`
ng cach cho
.
n a
i
= 0 vo
.
i mo
.
i
i ,= i
1
, ..., i
k
. Bo
.
i v` he
.
(
1
, ...,
n
) do
.
c la
.
p tuye

n tnh, nen ta

t ca cac he
.
so

cu a r`ang buo
.
c de
`
u ba
`
ng 0:
a
1
= a
2
= = a
n
= 0.
Do do, he
.
con (
i
1
, ...,
i
k
) do
.
c la
.
p tuye

n tnh.
Mo
.
t cach phat bie

u khac cu a tnh cha

t tren l`a nhu

.
sau:
(4) Mo

i he
.
vecto
.
ch u
.
a mo
.
t he
.
con phu
.
thuo
.
c tuye

n tnh c ung l`a mo

.
t he
.
phu
.
thuo
.
c
tuye

n tnh. Noi rieng, mo

i he
.
ch u
.
a vecto
.
0 de
`
u phu
.
thuo
.
c tuye

n tnh.
(5) Gia su
.
he
.
(
1
, ...,
n
) do
.
c la
.
p tuye

n tnh. Khi do he
.
(
1
, ...,
n
, ) phu
.
thuo
.
c
tuye

n tnh ne

u v`a ch ne

u bie

u thi
.
tuye

n tnh du
.
o
.
.
c qua (
1
, ...,
n
). Trong
tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p do, bie

u thi
.
tuye

n tnh n`ay l`a duy nha

t.
54
Tha
.
t va
.
y, ne

u (
1
, ...,
n
, ) phu
.
thuo
.
c tuye

n tnh, th` co mo
.
t r`ang buo
.
c tuye

n
tnh khong ta
`
m thu
.
`o
.
ng
a
1

1
+ +a
n

n
+b = 0.
Khi do, b ,= 0, v` ne

u trai la
.
i th` co mo
.
t r`ang buo
.
c tuye

n tnh khong ta
`
m
thu
.
`o
.
ng a
1

1
+ + a
n

n
= 0 gi u
.
a cac vecto
.
cu a he
.
do
.
c la
.
p tuye

n tnh
(
1
, ...,
n
). D
-
ie
`
u n`ay vo l y. V` b ,= 0, nen ta co bie

u thi
.
tuye

n tnh sau day

cu a qua (
1
, ...,
n
):
=
n

i=1
(b
1
a
i
)
i
.
Ngu
.
o
.
.
c la
.
i, mo

i bie

u thi
.
tuye

n tnh nhu
.
the

=
n

i=1
b
i

i
de
`
u da

n to
.
i mo
.
t r`ang buo
.
c tuye

n tnh khong ta
`
m thu
.
`o
.
ng

n
i=1
b
i

i
= 0
gi u
.
a cac veto
.
cu a he
.
(
1
, ...,
n
, ). . Do do, he
.
n`ay phu
.
thuo
.
c tuye

n tnh.
Gia su
.
co hai bie

u thi
.
tuye

n tnh cu a qua he
.
(
1
, ...,
n
):
= b
1

1
+ +b
n

n
= b

1
+ +b

n
.
Khi do 0 = (b
1
b

1
)
1
+ +(b
n
b

n
)
n
. Do (
1
, ...,
n
) do
.
c la
.
p tuye

n tnh,
nen he
.
th u
.
c tren keo theo
b
1
= b

1
, , b
n
= b

n
.
Nha
.
n xet 2.4 Cac khai nie
.
m to

ho
.
.
p tuye

n tnh, bie

u thi
.
tuye

n tnh, do
.
c la
.
p tuye

n
tnh, phu
.
thuo
.
c tuye

n tnh du
.
o
.
.
c mo
.
ro
.
ng cho he
.
tu` y y (co the

co vo ha
.
n vecto
.
)
nhu
.
sau.
Gia su
.
(
i
)
iI
l`a mo
.
t he
.
vecto
.
tu` y y cu a K-khong gian vecto
.
V . Mo
.
t to

ho
.
.
p
tuye

n tnh cu a he
.
n`ay l`a mo
.
t to

ng

iI
a
i

i
trong do a
i
K, v`a ha
`
u he

t (co the

55
tr` u
.
mo
.
t so

h u
.
u ha
.
n) a
i
de
`
u ba
`
ng 0. Nhu
.
the

, to

ng n`ay tha
.
t ra l`a mo
.
t to

ng h u
.
u
ha
.
n, v`a do do co ngha trong V .
Tren co
.
so
.
do, cac khai nie
.
m bie

u thi
.
tuye

n tnh, do
.
c la
.
p tuye

n tnh, phu
.
thuo
.
c
tuye

n tnh du
.
o
.
.
c di
.
nh ngha do

i vo
.
i ho
.
do.
V du
.
: Trong khong gian vecto
.
cac da th u
.
c K[X], he
.
vo ha
.
n vecto
.
(1, X, X
2
, ...)
l`a mo
.
t he
.
do
.
c la
.
p tuye

n tnh.
3 Co
.
so
.

v`a so

chie
`
u cu

a khong gian vecto

.
So

chie
`
u cu a mo
.
t khong gian vecto
.
l`a ch so

do do
.
lo
.
n, do
.
thoa i mai cu a khong
gian vecto
.
do.
D
-
i
.
nh ngha 3.1 (a) Mo
.
t he
.
vecto
.
cu a V du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t he
.
sinh cu a V ne

u mo
.
i
vecto
.
cu a V de
`
u bie

u thi
.
tuye

n tnh du
.
o
.
.
c qua he
.
do.
(b) Mo
.
t he
.
vecto
.
cu a V du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t co
.
so
.
cu a V ne

u mo
.
i vecto
.
cu a V de
`
u
bie

u thi
.
tuye

n tnh duy nha

t qua he
.
n`ay.
Nhu
.
va
.
y, mo

i co
.
so
.
de
`
u l`a mo
.
t he
.
sinh. Du
.
o
.
i day ta se nghien c u
.
u sau ho
.
n mo

i
quan he
.
gi u
.
a cac khai nie
.
m he
.
sinh, co
.
so
.
v`a do
.
c la
.
p tuye

n tnh.
Ta ca
`
n thua
.
t ng u
.
sau day: Mo
.
t he
.
vecto
.
cu a khong gian V du
.
o
.
.
c go
.
i l`a do
.
c la
.
p
tuye

n tnh cu
.
.
c da
.
i ne

u no do
.
c la
.
p tuye

n tnh v`a ne

u them ba

t k` y vecto
.
n`ao cu a V
v`ao he
.
do th` he
.
mo
.
i thu du
.
o
.
.
c tro
.
th`anh phu
.
thuo
.
c tuye

n tnh.
D
-
i
.
nh l y 3.2 Cho he
.
h u
.
u ha
.
n cac vecto
.
(
1
, ...,
n
) cu a V . Khi do cac kha

ng di
.
nh
sau day l`a tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng:
(i) (
1
, ...,
n
) l`a mo
.
t co
.
so
.
cu a V .
(ii) (
1
, ...,
n
) l`a mo
.
t he
.
sinh do
.
c la
.
p tuye

n tnh cu a V .
(iii) (
1
, ...,
n
) l`a mo
.
t he
.
vecto
.
do
.
c la
.
p tuye

n tnh cu
.
.
c da
.
i cu a V .
56
Ch u
.
ng minh: (i) = (ii) : (
1
, ...,
n
) l`a mo
.
t co
.
so
.
cu a V nen no l`a mo
.
t he
.
sinh
cu a V . Ho
.
n n u
.
a, vecto
.
0 co bie

u thi
.
tuye

n tnh duy nha

t qua (
1
, ...,
n
):
0 = 0
1
+ + 0
n
.
Noi cach khac, he
.
th u
.
c a
1

1
+ + a
n

n
= 0 tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng vo
.
i a
1
= a
2
= =
a
n
= 0. D
-
ie
`
u n`ay co ngha l`a he
.
(
1
, ...,
n
) do
.
c la
.
p tuye

n tnh.
(ii) = (iii) : Mo
.
i vecto
.
V de
`
u bie

u thi
.
tuye

n tnh du
.
o
.
.
c qua (
1
, ...,
n
),
cho nen he
.
(
1
, ...,
n
, ) phu
.
thuo
.
c tuye

n tnh.
(iii) = (i) : V` he
.
(
1
, ...,
n
) do
.
c la
.
p tuye

n tnh cu
.
.
c da
.
i nen mo

i vecto
.
V
de
`
u bie

u thi
.
tuye

n tnh qua (
1
, ...,
n
). Noi cach khac, he
.
n`ay sinh ra V . Bie

u thi
.
tuye

n tnh cu a mo

i vecto
.
V qua he
.
do
.
c la
.
p tuye

n tnh (
1
, ...,
n
) l`a duy nha

t.
2
D
-
i
.
nh ngha 3.3 Khong gian vecto
.
V du
.
o
.
.
c go
.
i l`a h u
.
u ha
.
n sinh ne

u no co mo
.
t he
.
sinh go
`
m h u
.
u ha
.
n pha
`
n tu
.
.
D
-
i
.
nh l y 3.4 Gia su
.
V ,= 0 l`a mo
.
t khong gian vecto
.
h u
.
u ha
.
n sinh. Khi do, V
co mo
.
t co
.
so
.
go
`
m h u
.
u ha
.
n pha
`
n tu
.
. Ho
.
n n u
.
a, mo
.
i co
.
so
.
cu a V de
`
u co so

pha
`
n
tu
.
ba
`
ng nhau.
Tren co
.
so
.
ke

t qua n`ay, ta di de

n di
.
nh ngha sau day.
D
-
i
.
nh ngha 3.5 (i) So

pha
`
n tu
.
cu a mo

i co
.
so
.
cu a K-khong gian vecto
.
h u
.
u ha
.
n
sinh V ,= 0 du
.
o
.
.
c go
.
i l`a so

chie
`
u (hay th u
.
nguyen) cu a V tren tru
.
`o
.
ng K,
v`a du
.
o
.
.
c k y hie
.
u l`a dimV , hoa
.
c ro ho
.
n dim
K
V . Ne

u V = 0, ta quy u
.
o
.
c
dimV = 0.
(ii) Ne

u V khong co mo
.
t co
.
so
.
n`ao go
`
m h u
.
u ha
.
n pha
`
n tu
.
th` no du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t
khong gian vecto
.
vo ha
.
n chie
`
u.
D
-
e

chua

n bi
.
cho vie
.
c ch u
.
ng minh di
.
nh l y tren, ta ca
`
n bo

de
`
sau day.
57
Bo

de
`
3.6 Trong khong gian vecto
.
V , gia su
.
he
.
vecto
.
(
1
, ...,
r
) do
.
c la
.
p tuye

n
tnh v`a bie

u thi
.
tuye

n tnh du
.
o
.
.
c qua he
.
(
1
, ...,
s
). Khi do r s.
Ch u
.
ng minh: Theo gia thie

t, co mo
.
t bie

u thi
.
tuye

n tnh

1
= a
1

1
+ +a
s

s
(a
i
K).
V` he
.
(
1
, ...,
r
) do
.
c la
.
p tuye

n tnh, nen
1
,= 0. Do do, co t nha

t mo
.
t vo hu
.
o
.
ng
a
i
,= 0. Khong gia m to

ng quat, ta gia su
.
a
1
,= 0. Khi do,
1
bie

u thi
.
tuye

n tnh
du
.
o
.
.
c qua he
.
(
1
,
2
, ...,
s
):

1
= a
1
1

1

i=2
(a
1
1
a
i
)
i
.
Nhu
.
va
.
y, he
.
(
1
, ...,
r
) bie

u thi
.
tuye

n tnh qua he
.
(
1
, ...,
s
); he
.
th u
.
hai la
.
i bie

u
thi
.
tuye

n tnh qua he
.
(
1
,
2
, ...,
s
). He
.
qua l`a (
1
, ...,
r
) bie

u thi
.
tuye

n tnh qua
(
1
,
2
, ...,
s
).
Ta se ch u
.
ng minh ra
`
ng (
1
, ...,
r
) bie

u thi
.
tuye

n tnh qua (
1
, ...,
i
,
i+1
, ...,
s
)
vo
.
i mo
.
i i minr, s (sai khac mo
.
t phep danh so

la
.
i cac vecto
.

1
, ...,
s
). Tha
.
t va
.
y,
o
.
tren ta da ch u
.
ng minh kha

ng di
.
nh n`ay cho i = 1. Gia su
.
kha

ng di
.
nh da du
.
o
.
.
c
ch u
.
ng minh cho i. Ta se ch u
.
ng minh no c`on d ung cho i +1, ne

u so

n`ay minr, s.
Theo gia thie

t quy na
.
p,
i+1
bie

u thi
.
tuye

n tnh qua (
1
, ...,
i
,
i+1
, ...,
s
):

i+1
= b
1

1
+ + b
i

i
+c
i+1

i+1
+ +c
s

s
.
Co t nha

t mo
.
t vo hu
.
o
.
ng c
j
,= 0, bo
.
i v` ne

u trai la
.
i th`
i+1
bie

u thi
.
tuye

n tnh
qua (
1
, ...,
i
), die
`
u n`ay trai vo
.
i gia thie

t he
.
(
1
, ...,
r
) do
.
c la
.
p tuye

n tnh. Ne

u
ca
`
n th` danh so

la
.
i cac vecto
.

i+1
, ...,
s
, ta co the

gia su
.
m`a khong gia m to

ng
quat c
i+1
,= 0. Ke

t ho
.
.
p die
`
u n`ay vo
.
i da

ng th u
.
c tren ta co mo
.
t bie

u thi
.
tuye

n
tnh cu a
i+1
qua (
1
, ...,
i+1
,
i+2
, ...,
s
). V` (
1
, ...,
r
) bie

u thi
.
tuye

n tnh qua
(
1
, ...,
i
,
i+1
, ...,
s
), he
.
n`ay la
.
i bie

u thi
.
tuye

n tnh qua (
1
, ...,
i+1
,
i+2
, ...,
s
),
nen (
1
, ...,
r
) bie

u thi
.
tuye

n tnh qua (
1
, ...,
i+1
,
i+2
, ...,
s
).
58
Ne

u r > s, ap du
.
ng die
`
u v` u
.
a du
.
o
.
.
c ch u
.
ng minh vo
.
i i = s, ta kha

ng di
.
nh
(
1
, ...,
r
) bie

u thi
.
tuye

n tnh qua (
1
, ...,
s
). D
-
ie
`
u n`ay mau thua

n vo
.
i tnh do
.
c
la
.
p tuye

n tnh cu a he
.
(
1
, ...,
r
). Nhu
.
va
.
y, ta co r s. 2
Ch u
.
ng minh D
-
i
.
nh l y 2.5.
Gia su
.
(
1
, ...,
s
) l`a mo
.
t he
.
sinh h u
.
u ha
.
n cu a V . V` V ,= 0, nen co vecto
.
,= 0 trong V . He
.
go
`
m mo
.
t vecto
.
khac khong (
1
) do
.
c la
.
p tuye

n tnh. Ne

u he
.
n`ay
khong do
.
c la
.
p tuye

n tnh cu
.
.
c da
.
i, th` co he
.
(
1
,
2
) do
.
c la
.
p tuye

n tnh.
Gia su
.
(
1
, ...,
r
) l`a mo
.
t he
.
do
.
c la
.
p tuye

n tnh trong V . He
.
n`ay bie

u thi
.
tuye

n
tnh qua (
1
, ...,
s
). Theo Bo

de
`
3.6, ta co r s. Nhu
.
the

qua tr`nh cho

.
n cac
vecto
.

1
,
2
, ... de

thu du
.
o
.
.
c mo
.
t he
.
do
.
c la
.
p tuye

n tnh pha i d` u
.
ng la
.
i sau mo
.
t so

h u
.
u ha
.
n bu
.
o
.
c. Ta co mo
.
t he
.
vecto
.
(
1
, ...,
n
) do
.
c la
.
p tuye

n tnh cu
.
.
c da
.
i trong V ,
vo
.
i n s. Theo D
-
i
.
nh l y 3.2, he
.
n`ay l`a mo
.
t co
.
so
.
cu a V .
Gia su
.
(
1
, ...,
m
) c ung l`a mo
.
t co
.
so
.
cu a V . V` (
1
, ...,
n
) do
.
c la
.
p tuye

n tnh
v`a bie

u thi
.
tuye

n tnh du
.
o
.
.
c qua (
1
, ...,
m
), nen theo Bo

de
`
3.6, ta co n m. Trao
do

i vai tr`o cu a hai co

.
so
.
noi tren, ta c ung co m n. Nhu
.
va
.
y, m = n. 2
V du
.
3.7 (a) K
n
l`a mo
.
t K-khong gian vecto
.
n chie
`
u. Cac vecto
.
sau day la
.
p
nen mo
.
t co
.
so
.
, du
.
o
.
.
c go
.
i l`a co
.
so
.
chnh ta

c cu a khong gian K
n
:
e
1
=
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
1
0
.
.
.
0
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
, e
2
=
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
0
1
.
.
.
0
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
, ..., e
n
=
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
0
0
.
.
.
1
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
.
Tha
.
t va
.
y, vecto
.
0 K
n
l`a vecto
.
co mo
.
i th`anh pha
`
n ba
`
ng 0 K, v` the

he
.
th u
.
c
a
1
e
1
+ +a
n
e
n
=
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
a
1
a
2
.
.
.
a
n
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
=
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
0
0
.
.
.
0
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
59
xa y ra khi v`a ch khi a
1
= a
2
= = a
n
= 0. Nhu
.
va
.
y, he
.
(e
1
, e
2
, ..., e
n
) do
.
c la
.
p
tuye

n tnh trong K
n
. He
.
n`ay sinh ra K
n
, bo
.
i v` mo

i vecto
.
= (b
1
, b
2
, ..., b
n
)
t
de
`
u co bie

u thi
.
tuye

n tnh
= b
1
e
1
+b
2
e
2
+ +b
n
e
n
.
(b) C l`a mo
.
t C-khong gian vecto
.
1 chie
`
u vo
.
i co
.
so
.
(1). D
-
o
`
ng th`o
.
i C c ung l`a mo
.
t
R-khong gian vecto
.
2 chie
`
u vo
.
i co
.
so
.
(1, i), trong do i l`a do
.
n vi
.
a o. D
-
ie
`
u n`ay
suy t` u
.
cho

mo
.
i so

ph u
.
c z de
`
u co bie

u thi
.
duy nha

t du
.
o
.
i da
.
ng z = a + bi,
trong do a, b R.
Mo
.
t cach to

ng quat C
n
l`a mo
.
t khong gian vecto
.
thu
.
.
c 2n chie
`
u.
(c) D
-
u
.
`o
.
ng tha

ng so

thu
.
.
c R l`a mo
.
t khong gian vecto
.
vo ha
.
n chie
`
u tren tru
.
`o
.
ng so

h u
.
u ty Q. Tha
.
t va
.
y, gia su
.
pha n ch u
.
ng (
1
, ...,
n
) l`a mo
.
t co
.
so
.
cu a R tren
Q. Mo

i pha
`
n tu
.
R co bie

u thi
.
tuye

n tnh duy nha

t = a
1

1
+ +a
n

n
vo
.
i a
i
Q. Tu
.
o
.
ng u
.
ng R Q
n
, (a
1
, ..., a
n
) l`a mo
.
t song anh. Do do R
co lu
.
.
c lu
.
o
.
.
ng de

m du
.
o
.
.
c. D
-
ie
`
u vo l y n`ay bac bo gia thie

t pha n ch u
.
ng.
Me
.
nh de
`
3.8 Gia su
.
V l`a mo
.
t khong gian vecto
.
h u
.
u ha
.
n sinh. Khi do, mo
.
i he
.
sinh cu a V de
`
u ch u
.
a mo
.
t co
.
so
.
. Mo
.
i he
.
do
.
c la
.
p tuye

n tnh trong V de
`
u co the

bo

sung de

tro
.
th`anh mo
.
t co
.
so
.
cu a V . Ne

u dimV = n, th` mo
.
i he
.
do
.
c la
.
p tuye

n tnh
go
`
m n vecto
.
cu a V de
`
u l`a mo
.
t co
.
so
.
.
Ch u
.
ng minh: Gia su
.
l`a mo
.
t he
.
sinh cu a V . Go
.
i

l`a mo
.
t he
.
do
.
c la
.
p tuye

n tnh
cu
.
.
c da
.
i trong . Khi do bie

u thi
.
tuye

n tnh qua

, v`a do do V c ung bie

u thi
.
tuye

n tnh qua

. Nhu
.
the

l`a mo
.
t he
.
sinh do
.
c la
.
p tuye

n tnh, t u
.
c l`a mo
.
t co
.
so
.

cu a V . (Theo Bo

de
`
3.6,

co h u
.
u ha
.
n pha
`
n tu
.
. Cu
.
the

ho
.
n, so

pha
`
n tu
.
cu a

khong vu
.
o
.
.
t qua so

pha
`
n tu
.
cu a mo
.
i he
.
sinh h u
.
u ha
.
n cu a V .)
Gia su
.
(
1
, ...,
i
) l`a mo
.
t he
.
do
.
c la
.
p tuye

n tnh trong V . Ne

u he
.
n`ay khong do
.
c
la
.
p tuye

n tnh cu
.
.
c da
.
i th` co the

bo

sung cac vecto

.

i+1
,
i+2
, ... de

he
.
thu du
.
o
.
.
c
60
va

n do
.
c la
.
p tuye

n tnh. Qua tr`nh n`ay pha i d` u

.
ng la
.
i sau mo
.
t so

h u
.
u ha
.
n bu
.
o
.
c, bo
.
i
v` theo D
-
i
.
nh l y 2.5, dimV < . Ta thu du
.
o
.
.
c he
.
(
1
, ...,
n
) do
.
c la
.
p tuye

n tnh cu
.
.
c
da
.
i trong V , t u
.
c l`a mo
.
t co
.
so
.
cu a V .
Ne

u dimV = n, th` mo
.
i he
.
do
.
c la
.
p tuye

n tnh go
`
m n vecto
.
(
1
, ...,
n
) de
`
u cu
.
.
c
da
.
i. Tha
.
y va
.
y, gia su
.
pha n ch u
.
ng co the

them v`ao he
.
do mo
.
t vecto
.

n+1
n`ao do
cu a V sao cho he
.
thu du
.
o
.
.
c va

n do
.
c la
.
p tuye

n tnh. Khi do, he

.
(
1
, ...,
n+1
) bie

u
thi
.
tuye

n tnh qua mo
.
t co
.
so
.
(
1
, ...,
n
) n`ao do cu a V , cho nen theo Bo

de
`
3.6, ta
co n + 1 n. D
-
ie
`
u vo l y n`ay bac bo gia thie

t pha n ch u
.
ng. Va
.
y, theo D
-
i
.
nh l y 3.2,
(
1
, ...,
n
) l`a mo
.
t co
.
so
.
cu a V . 2
Trong suo

t giao tr`nh n`ay, ne

u khong noi g` ngu

.
o
.
.
c la
.
i, ch ung ta ch nghien c u
.
u
cac khong gian vecto
.
h u
.
u ha
.
n chie
`
u.
Nha
.
n xet: Ngu
.
`o
.
i ta ch u
.
ng minh du
.
o
.
.
c ra
`
ng, trong mo
.
t khong gian vecto
.
vo ha
.
n
sinh (t u
.
c l`a khong h u
.
u ha
.
n sinh), hai co
.
so
.
ba

t k` y de
`
u co c` ung lu
.
.
c lu
.
o
.
.
ng. Nhu
.
ng
mo
.
t he
.
vecto
.
do
.
c la
.
p tuye

n tnh co c` ung lu
.
.
c lu
.
o
.
.
ng vo
.
i co
.
so
.
th` khong nha

t thie

t
l`a mo
.
t co
.
so
.
.
Cha

ng ha
.
n, he
.
vecto
.
(1, X, X
2
, ...) l`a mo
.
t co
.
so
.
cu a K-khong gian vecto
.
K[X].
He
.
(X, X
2
, X
3
, ...) do
.
c la
.
p tuye

n tnh v`a co c` ung lu

.
.
c lu
.
o
.
.
ng vo
.
i co
.
so
.
(1, X, X
2
, ...),
nhu
.
ng khong pha i l`a mo
.
t co
.
so
.
cu a K[X], bo
.
i v` da th u
.
c 1 khong bie

u thi
.
tuye

n
tnh du
.
o
.
.
c qua he
.
do.
Gia su
.
(
1
, ...,
n
) l`a mo
.
t co
.
so
.
cu a khong gian vecto
.
V . Mo

i vecto
.
V co
bie

u thi
.
tuye

n tnh duy nha

t
= a
1

1
+ +a
n

n
, a
i
K.
D
-
i
.
nh ngha 3.9 (Toa
.
do
.
). Bo
.
vo hu
.
o
.
ng (a
1
, ..., a
n
) xac di
.
nh bo
.
i die
`
u kie
.
n =

i
a
i

i
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a toa
.
do
.
cu a vecto
.
trong co
.
so
.
(
1
, ...,
n
). Vo hu
.
o
.
ng a
i
du
.
o
.
.
c
go
.
i l`a toa
.
do
.
th u
.
i cu a trong co
.
so
.
do.
Gia su
.
v`a co toa
.
do
.
trong co
.
so
.
(
1
, ...,
n
) tu
.
o
.
ng u
.
ng l`a (a
1
, ..., a
n
) v`a
(b
1
, ..., b
n
). Khi do, t` u
.
tnh do
.
c la
.
p tuye

n tnh cu a (
1
, ...,
n
) suy ra ra
`
ng =
61
ne

u v`a ch ne

u (a
1
, ..., a
n
) = (b
1
, ..., b
n
). Tha
.
t va
.
y, = khi v`a ch khi
= (a
1
b
1
)
1
+ + (a
n
b
n
)
n
= 0.
D
-
ie
`
u n`ay xa y ra ne

u v`a ch ne

u a
1
= b
1
, ..., a
n
= b
n
.
Ho
.
n n u
.
a, + co toa
.
do
.
l`a (a
1
+b
1
, ..., a
n
+b
n
) v`a k co toa
.
do
.
l`a (ka
1
, ..., ka
n
),
(k K), trong he
.
co
.
so
.
(
1
, ...,
n
).
Bay gi`o
.
ta xet xem toa
.
do
.
cu a mo
.
t vecto
.
trong nh u
.
ng co
.
so
.
khac nhau co lien
he
.
vo
.
i nhau nhu
.
the

n`ao.
Gia su
.
(
1
, ...,
n
) c ung l`a mo
.
t co
.
so
.
cu a khong gian vecto
.
V . Mo

i vecto
.

j
bie

u
thi
.
tuye

n tnh du
.
o
.
.
c qua co
.
so
.
(
1
, ...,
n
), t u
.
c l`a co cac vo hu
.
o
.
ng c
ij
de

cho

j
=
n

i=1
c
ij

i
, (j = 1, ..., n).
Gia su
.
co toa
.
do
.
l`a (a
1
, ..., a
n
) v`a (b
1
, ..., b
n
) tu
.
o
.
ng u
.
ng trong cac co
.
so
.
(
1
, ...,
n
)
v`a (
1
, ...,
n
). Ta co
=
n

j=1
b
j

j
=
n

j=1
n

i=1
b
j
c
ij

i
=
n

i=1
(
n

j=1
c
ij
b
j
)
i
=
n

i=1
a
i

i
.
Do tnh duy nha

t cu a toa
.
do
.
cu a trong co
.
so
.
(
1
, ...,
n
), ta nha
.
n du
.
o
.
.
c
a
i
=
n

j=1
c
ij
b
j
, (i = 1, ..., n).
Ngu
.
`o
.
i ta go
.
i he
.
th u
.
c noi tren l`a cong th u
.
c do

i toa
.
do
.
khi do

i co
.
so
.
. Ma tra
.
n
C = (c
ij
)
nn
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a ma tra
.
n chuye

n t` u
.
co
.
so
.
(
1
, ...,
n
) sang co
.
so
.
(
1
, ...,
n
).
Cong th u
.
c do

i toa
.
do
.
se du
.
o
.
.
c die

n da
.
t du
.
o
.
i mo
.
t h`nh th u
.
c de

tie

p nha
.
n ho
.
n
nh`o
.
khai nie
.
m tch cu a cac ma tra
.
n, se du
.
o
.
.
c nghien c u
.
u o
.
chu
.
o
.
ng sau.
62
4 Khong gian con - Ha
.
ng cu

a mo
.
t he
.
vecto
.
Gia su
.
V l`a mo
.
t khong gian vecto
.
tren tru
.
`o
.
ng K. Ch ung ta quan tam de

n nh u
.
ng
ta
.
p con cu a V co tnh cha

t l`a ch ung c ung la

.
p nen nh u
.
ng khong gian vecto
.
do

i vo
.
i
cac phep toan l`a thu he
.
p cu a nh u
.
ng phep toan tu
.
o
.
ng u
.
ng tren V . Ta co di
.
nh ngha
h`nh th u
.
c sau day:
D
-
i
.
nh ngha 4.1 Ta
.
p con khong ro

ng W V du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t khong gian vecto
.
con cu a V ne

u W khep kn do

i vo
.
i hai phep toan tren V , ngha l`a ne

u
+ W, , W,
a W, a K, W.
Nha
.
n xet: Khi do, W vo
.
i hai phep toan l`a ha
.
n che

cu a hai phep toan tren V c ung

l`a mo
.
t khong gian vecto
.
tren K. Tha
.
t va
.
y, cac tien de
`
(V1), (V4), (V5), (V6),
(V7), (V8) nghie
.
m d ung vo
.
i mo
.
i pha
`
n tu
.
cu a V , nen c ung nghie
.
m d ung vo
.
i mo
.
i
pha
`
n tu
.
cu a W. Ta ch ca
`
n kie

m tra la
.
i cac tien de
`
(V2), (V3) noi ve
`
su
.
.
to
`
n ta
.
i
cu a cac pha
`
nt u
.
0 v`a pha
`
n tu
.
do

i.
V` W ,= , nen co t nha

t mo
.
t pha
`
n tu
.
W. Khi do 0 = 0 W. Pha
`
n
tu
.
0 V dong vai tr`o pha
`
n tu
.
0 W. ma
.
t khac, vo
.
i mo
.
i W, ta co () =
(1) W. D
-
o c ung chnh l`a pha
`
n tu
.
do

i cu a trong W.
V du
.
4.2 (a) 0 v`a V l`a hai khong gian vecto
.
con cu a V . Ch ung du
.
o
.
.
c go
.
i l`a
cac khong gian vecto
.
con t a
`
m thu
.
`o
.
ng cu a V .
(b) D
-
u
.
`o
.
ng tha

ng so

thu
.
.
c R l`a mo
.
t R-khong gian vecto
.
con cu a ma
.
t pha

ng ph u
.
c
C.
(c) Ta
.
p ho
.
.
p cac da th u
.
c ba
.
c n l`a mo
.
t khong gian vecto
.
con cu a K[X].
(d) Khong gian C
1
[a, b] cac h`am kha vi lien tu
.
c tren [a, b] l`a mo
.
t khong gian vecto
.
con cu a khong gian cac h`am lien tu
.
c C[a, b].
63
(e) Gia su
.
m n. Khi do ta
.
p ho
.
.
p cac vecto
.
co da
.
ng
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
x
1
.
.
.
x
m
0
.
.
.
0
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
,
trong do x
1
, ..., x
m
K, l`a mo
.
t khong gian vecto
.
con co so

chie
`
u ba
`
ng m cu a
khong gian K
n
.
Me
.
nh de
`
4.3 Ne

u W l`a mo
.
t khong gian vecto
.
con cu a V th` dimW dimV .
D
-
a

ng th u
.
c dimW = dimV xa y ra khi v`a ch khi W = V .
Ch u
.
ng minh: V` W l`a mo
.
t khong gian vecto
.
con cu a V , nen mo

i he
.
do
.
c la
.
p tuye

n
tnh trong W th` c ung do
.
c la
.
p tuye

n tnh trong V . Do do dimW dimV . D

-
a

ng
th u
.
c dimW = dimV xa y ra khi v`a ch khi mo

i co
.
so
.
cu a W c ung l`a mo
.
t co
.
so
.
cu a
V . D
-
ie
`
u n`ay tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng vo
.
i W = V . 2
Me
.
nh de
`
4.4 Giao cu a mo
.
t ho
.
ba

t k`y (co the

vo ha
.
n) cac khong gian vecto
.
con
cu a V la
.
i l`a mo
.
t khong gian vecto
.
con cu a V .
Ch u
.
ng minh: Gia su
.
V
i

iI
l`a mo
.
t ho
.
cac khong gian con cu a V . V` mo

i V
i
khep
kn do

i vo
.
i phep co
.
ng vecto
.
v`a phep nhan vecto
.
vo
.
i vo hu
.
o
.
ng, nen giao cu a ch ung

iI
V
i
c ung co tnh cha

t do. 2
D
-
i
.
nh ngha 4.5 Gia su
.
X l`a mo
.
t ta
.
p con cu a khong gian vecto
.
V . Giao cu a ta

t
ca cac khong gian vecto
.
con cu a V ch u
.
a X du
.
o
.
.
c go
.
i l`a khong gian vecto
.
con cu a
V sinh bo
.
i X v`a du
.
o
.
.
c k y hie
.
u l`a L(X).
T` u
.
di
.
nh ngha suy ngay ra ra
`
ng L(X) l`a khong gian vecto
.
con nho nha

t cu a V
ch u
.
a X.
64
Hai tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p da
.
c bie
.
t l`a L() = 0 v`a L(W) = W do

i vo
.
i mo
.
i khong gian
vecto
.
con W cu a V .
Me
.
nh de
`
4.6 Gia su
.
X ,= . Khi do L(X) l`a ta
.
p ho
.
.
p cac to

ho
.
.
p tuye

n tnh cu a
cac pha
`
n tu
.
cu a X. Noi rieng, ne

u X =
1
, ...,
k
th`
L(
1
, ...,
k
) =
k

i=1
a
i

i
[a
i
K.
Ch u
.
ng minh: Ta
.
p ho
.
.
p cac to

ho
.
.
p tuye

n tnh cu a cac pha

`
n tu
.
cu a X ta

t nhien l`a
mo
.
t khong gian vecto
.
con ch u
.
a X. Ma
.
t khac, mo

i to

ho
.
.
p tuye

n tnh cu a cac pha

`
n
tu
.
cu a X de
`
u na
`
m trong mo
.
i khong gian vecto
.
con ch u
.
a X. Va
.
y ta
.
p ho
.
.
p cac to

ho
.
.
p tuye

n tnh cu a cac pha

`
n tu
.
cu a X chnh l`a khong gian vecto
.
con be nha

t cu a
V ch u
.
a X. 2
D
-
i
.
nh ngha 4.7 So

chie
`
u cu a khong gian L(X) du
.
o
.
.
c go
.
i l`a ha
.
ng cu a ta
.
p (hoa
.
c he
.
)
vecto
.
X v`a du
.
o
.
.
c k y hie
.
u l`a rank(X).
Ta go
.
i mo
.
t ta
.
p con cu a X l`a do
.
c la
.
p tuye

n tnh cu
.
.
c da
.
i trong X ne

u ta
.
p do do
.
c
la
.
p tuye

n tnh v`a ne

u them ba

t k` y vecto
.
n`ao cu a X v`ao ta
.
p do th` ta thu du
.
o
.
.
c
mo
.
t ta
.
p phu
.
thuo
.
c tuye

n tnh.
Me
.
nh de
`
sau day ch ra cach tnh ha
.
ng cu a mo
.
t ta
.
p vecto
.
trong thu
.
.
c h`anh.
Me
.
nh de
`
4.8 Ha
.
ng cu a ta
.
p vecto
.
X ba
`
ng so

vecto
.
cu a mo

i ta
.
p con do
.
c la
.
p tuye

n
tnh cu
.
.
c da
.
i trong X.
Ch u
.
ng minh: Ne

u ta
.
p con A do
.
c la
.
p tuye

n tnh cu
.
.
c da
.
i trong X th` mo
.
i pha
`
n tu
.

cu a X bie

u thi
.
tuye

n tnh qua A, do do mo
.
i pha
`
n tu
.
cu a L(X) c ung va
.
y. Noi cach
khac A c ung l`a do
.
c la
.
p tuye

n tnh cu
.
.
c da
.
i trong L(X). Va
.
y so

pha
`
n tu
.
cu a A l`a
so

chie
`
u cu a khong gian vecto
.
L(X). 2
He
.
qua 4.9 Hai ta
.
p con do
.
c la
.
p tuye

n tnh cu
.
.
c da
.
i trong X co c` ung so

pha
`
n tu
.
.
65
Nha
.
n xet: Trong Chu
.
o
.
ng III, Nha
.
n xet 8.2, ch ung ta se gio
.
i thie
.
u mo
.
t phu
.
o
.
ng
phap do
.
n gia n, de

thu
.
.
c h`anh de

tnh ha
.
ng cu a mo
.
t he
.
vecto
.
trong K
n
hoa
.
c K
n
.
Phu
.
o
.
ng phap n`ay du
.
.
a tren nha
.
n xet l`a ha
.
ng cu a mo
.
t he
.
vecto
.
khong thay do

i sau
cac phep bie

n do

i so
.
ca

p. Ngu
.
`o
.
i ta d` ung cac phep bie

n do

i so
.
ca

p de

du
.
a he
.
vecto
.
da cho ve
`
da
.
ng tam giac tren. So

cac pha
`
n tu
.
khac 0 tren du
.
`o
.
ng cheo cu a tam
giac n`ay chnh l`a ha
.
ng cu a he
.
vecto
.
.
5 To

ng v`a to

ng tru
.
.
c tie

p
Gia su
.
W
1
, ..., W
m
l`a cac khong gian vecto
.
con cu a V . Ta
.
p ho
.
.
p
W
1
+ +W
m
=
1
+ +
m
[
i
W
i
, i = 1, ..., m
hie

n nhien la
.
p nen mo
.
t khong gian vecto
.
con cu a V .
D
-
i
.
nh ngha 5.1 Khong gian vecto
.
W
1
+ +W
m
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a to

ng cu a cac khong
gian W
1
, ..., W
m
. No c ung du
.
o
.
.
c k y hie

u bo
.
i

m
i=1
W
i
.
Mo

i vecto
.
cu a W
1
+ +W
m
co the

vie

t du
.
o
.
i da
.
ng
=
1
+ +
m
,
i
W
i
.
Cach vie

t n`ay noi chung khong duy nha

t. Cha

ng ha
.
n, ne

u W
1
W
2
,= 0, th` mo

i
vecto
.
W
1
W
2
0 co hai bie

u thi
.
= + 0 = 0 + , trong do vecto
.
th u
.
nha

t trong to

ng thuo
.
c W
1
c`on vecto
.
th u
.
hai trong to

ng thuo
.
c W
2
.
D
-
i
.
nh ngha 5.2 Ne

u mo
.
i vecto
.
trong to

ng W
1
+ +W
m
de
`
u vie

t du
.
o
.
.
c duy nha

t
du
.
o
.
i da
.
ng =
1
+ +
m
, vo
.
i
i
W
i
(i = 1, ..., m) th` W
1
+ +W
m
du
.
o
.
.
c go
.
i
l`a to

ng tru
.
.
c tie

p cu a cac khong gian W

1
, ..., W
m
, v`a du
.
o
.
.
c k y hie
.
u l`a W
1
W
m
.
D
-
i
.
nh l y 5.3 W
1
+ + W
m
l`a to

ng tru
.
.
c tie

p cu a W
1
, ..., W
m
ne

u v`a ch ne

u mo
.
t
trong hai die
`
u kie
.
n tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng sau day du
.
o
.
.
c thoa man:
66
(i) W
i
(

j=i
W
j
) = 0, (i = 1, ..., m),
(ii) W
i
(

j>i
W
j
) = 0, (i = 1, ..., m1).
Ch u
.
ng minh: Gia su
.
W
1
+ + W
m
l`a mo
.
t to

ng tru
.
.
c tie

p. Khi do die
`
u kie
.
n (i)
du
.
o
.
.
c thoa man. Tha
.
t va
.
y, gia su
.
pha n ch u
.
ng co ch so

i sao cho
W
i
(

j=i
W
j
) ,= 0.
Go
.
i ,= 0 l`a mo
.
t vecto
.
cu a giao do. V`

j=i
W
j
, nen co the

vie

t du
.
o
.
i da
.
ng
=

j=i

j
,
j
W
j
.
Ta da
.
t
i
= , v`a thu du
.
o
.
.
c hai cach bie

u thi khac nhau cu a 0 du

.
o
.
i da
.
ng to

ng
cu a nh u
.
ng pha
`
n tu
.
cu a W
i
:
0 =
1
+ +
m
= 0 + + 0.
D
-
ie
`
u vo l y n`ay bac bo gia thie

t pha n ch u
.
ng.
Ro r`ang die
`
u kie
.
n (i) keo theo die
`
u kie
.
n (ii).
Gia su
.
die
`
u kie
.
n (ii) du
.
o
.
.
c thoa man. Ne

u W
1
+ +W
m
co hai bie

u thi
.
=
1
+ +
m
=
1
+ +
m
,
vo
.
i
i
,
i
W
i
, th`

1
=

j>1
(
j

j
) W
1
(

j>1
W
j
) = 0.
Do do
1
=
1
v`a
2
+ +
m
=
2
+ +
m
.
La
.
p la
.
i qua tr`nh la
.
p lua
.
n tren de

co
2
=
2
, ...,
m
=
m
. Va
.
y W
1
+ +W
m
l`a mo
.
t to

ng tru
.
.
c tie

p. 2
D
-
i
.
nh l y 5.4 Gia su
.
U v`a W l`a cac khong gian vecto
.
con cu a mo
.
t khong gian vecto
.
h u
.
u ha
.
n chie
`
u V . Khi do
dimU + dimW = dim(U +W) + dim(U W).
67
Ch u
.
ng minh: Gia su
.
(
1
, ...,
r
) l`a mo
.
t co
.
so
.
cu a U W. (Ne

u U W = 0, th`
ta coi r = 0.) Ta bo

sung he
.
n`ay de

co mo
.
t co
.
so
.
(
1
, ...,
r
,
1
, ...,
s
) cu a U v`a mo
.
t
co
.
so
.
(
1
, ...,
r
,
1
, ...,
t
) cu a W. Ta se ch u
.
ng to ra
`
ng (
1
, ...,
r
,
1
, ...,
s
,
1
, ...,
t
)
l`a mo
.
t co
.
so
.
cu a U + W.
Ro r`ang (
1
, ...,
r
,
1
, ...,
s
,
1
, ...,
t
) l`a mo
.
t he
.
sinh cu a U+W. D
-
e

ch u
.
ng minh
do l`a mo
.
t he
.
do
.
c la
.
p tuye

n tnh, ta gia su
.
co mo
.
t r`ang buo
.
c tuye

n tnh
a
1

1
+ +a
r

r
+b
1

1
+ +b
s

s
+c
1

1
+ +c
t

t
= 0,
trong do a
i
, b
j
, c
k
K. Vecto
.
a
1

1
+ + a
r

r
+b
1

1
+ +b
s

s
= c
1

1
c
t

t
v` u
.
a thuo
.
c U (do bie

u th u
.
c o
.
ve

trai), v` u
.
a thuo
.
c W (do bie

u th u
.
c o
.
ve

pha i), nen

no thuo
.
c U W, v`a do do bie

u thi
.
tuye

n tnh qua
1
, ...,
r
:
c
1

1
c
t

t
= d
1

1
+ +d
r

r
.
Ta vie

t la
.
i da

ng th u
.
c n`ay nhu
.
sau
d
1

1
+ +d
r

r
+ c
1

1
+ +c
t

t
= 0.
V` he
.
(
1
, ...,
r
,
1
, ...,
t
) do
.
c la
.
p tuye

n tnh, nen c
1
= = c
t
= d
1
= = d
r
= 0.
Do do
a
1

1
+ + a
r

r
+b
1

1
+ +b
s

s
= 0.
He
.
vecto
.
(
1
, ...,
r
,
1
, ...,
s
) c ung do
.
c la
.
p tuye

n tnh, cho nen a

1
= = a
r
=
b
1
= = b
s
= 0. Ke

t ho
.
.
p die
`
u n`ay vo
.
i cac he
.
th u
.
c c
1
= = c
t
= 0 ta suy ra
he
.
vecto
.
(
1
, ...,
r
,
1
, ...,
s
,
1
, ...,
t
) do
.
c la
.
p tuye

n tnh, v`a do do no l`a mo

.
t co
.
so
.

cu a U + W.
D
-
e

m so

vecto
.
cu a cac co
.
so
.
da xay du
.
.
ng cho U, W, U W, U + W, ta co
dim(U +W) = r +s +t = (r +s) + (r +t) r
= dimU + dimW dim(U W). 2
68
He
.
qua 5.5
dim(U W) = dimU + dimW. 2
D
-
i
.
nh ngha 5.6 Ne

u V = U W th` W du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t pha
`
n b` u tuye

n tnh cu a
U trong V , v`a dimW = dimV dimU du
.
o
.
.
c go
.
i l`a do

i chie
`
u cu a U trong V .
Gia su
.
V = U W. Khi do mo

i vecto
.
v V co the

vie

t duy nha

t du
.
o
.
i da
.
ng
v = u +w, trong do u U, w W. Ta di
.
nh ngha mo
.
t anh xa
.
pr
U
: V U,
pr
U
(v) = u.
No du
.
o
.
.
c go
.
i l`a phep chie

u cu a V len U theo phu

.
o
.
ng W.
Phep chie

u pr
W
cu a V len W theo phu
.
o
.
ng U du
.
o
.
.
c di
.
nh ngha tu
.
o
.
ng tu
.
.
.
Phep chie

u co cac tnh cha

t sau:
pr
U
(v +v

) = pr
U
(v) +pr
U
(v

), v, v

V,
pr
U
(av) = apr
U
(v), a K, v V.
6 Khong gian thu
.
o
.
ng
Gia su
.
W l`a mo
.
t khong gian vecto
.
con cu a khong gian V . Ta di
.
nh ngha quan he
.
tren V nhu
.
sau:
W.
De

d`ang kie

m tra la
.
i ra
`
ng l`a mo
.
t quan he
.
tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng, t u
.
c l`a mo
.
t quan he
.
co
ba tnh cha

t pha n xa
.
, do

i x u
.
ng v`a ba

c ca
`
u.
Ta
.
p thu
.
o
.
ng cu a V theo quan he
.
du
.
o
.
.
c k y hie
.
u l`a V/W. Lo
.
p tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng
cu a pha
`
n tu
.
V du
.
o
.
.
c k y hie
.
u l`a [], hoa
.
c +W.
Ta trang bi
.
cho V/W hai phep toan sau day:
[] + [] = [ +], , V,
a[] = [a], a K, V.
69
Me
.
nh de
`
6.1 Hai phep toan noi tren du
.
o
.
.
c di
.
nh ngha khong phu
.
thuo
.
c v`ao vie
.
c
cho
.
n da
.
i bie

u. Ho
.
n n u
.
a, V/W du
.
o
.
.
c trang bi
.
hai phep toan do l`a mo
.
t K-khong
gian vecto
.
.
D
-
i
.
nh ngha 6.2 Khong gian vecto
.
V/W du
.
o
.
.
c go
.
i l`a khong gian thu
.
o
.
ng cu a V theo
khong gian con W.
Ch u
.
ng minh Me
.
nh de
`
6.1. Gia su
.
[] = [

], [] = [

], ngha l`a

W,

W. Khi do, v` W l`a mo

.
t khong gian vecto
.
con, cho nen
( +) (

) = (

) + (

) W.
D
-
ie
`
u n`ay ch u
.
ng to ra
`
ng [ +] = [

].
Tu
.
o
.
ng tu
.
.
, ne

u [] = [

], t u
.
c l`a

W, th`
a a

= a(

) W.
D
-
ie
`
u n`ay co ngha l`a [a] = [a

].
Pha
`
n tu
.
trung la
.
p cu a phep co
.
ng trong V/W chnh l`a [0] = 0 +W. Pha
`
n tu
.
do

i
cu a [] chnh l`a []. De

d`ang kie

m tra ra
`
ng cac tien de
`
khac ve
`
khong gian vecto
.
du
.
o
.
.
c thoa man cho khong gian V/W. 2
Hai tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p da
.
c bie
.
t cu a khong gian thu
.
o
.
ng l`a
V/V = 0,
V/0 = V.
D
-
i
.
nh l y 6.3
dimV/W = dimV dimW.
Ch u
.
ng minh: Gia su
.
(
1
, ...,
r
) l`a mo
.
t co
.
so
.
cu a W. (Ne

u W = 0 th` ta coi
r = 0.) Ta bo

sung he
.
vecto
.
noi tren de

co mo
.
t co
.
so
.
(
1
, ...,
r
,
1
, ...,
s
) cu a V .
Ta se ch u
.
ng minh ra
`
ng ([
1
], ..., [
s
]) l`a mo
.
t co
.
so
.
cu a V/W.
70
Gia su
.
co mo
.
t r`ang buo
.
c tuye

n tnh
b
1
[
1
] + +b
s
[
s
] = [0].
D
-
ie
`
u n`ay co ngha l`a b
1

1
+ + b
s

s
W. V` the

vecto
.
do bie

u thi
.
tuye

n tnh
qua co
.
so
.
da cho
.
n cu a W:
b
1

1
+ +b
s

s
= a
1

1
+ + a
r

r
.
V` he
.
(
1
, ...,
r
,
1
, ...,
s
) do
.
c la
.
p tuye

n tnh, nen a
1
= = a
r
= b
1
= = b
s
= 0.
Nhu
.
the

, he
.
([
1
], ..., [
s
]) do
.
c la
.
p tuye

n tnh.
Ma
.
t khac, ro r`ang ([
1
], ..., [
s
]) l`a mo
.
t he
.
sinh cu a khong gian V/W. Tha
.
t va
.
y,
mo

i vecto
.
V bie

u thi
.
tuye

n tnh qua (
1
, ...,
r
,
1
, ...,
s
):
= c
1

1
+ +c
r

r
+d
1

1
+ +d
s

s
(c
i
, d
j
K).
V` c
1

1
+ +c
r

r
W, cho nen
[] = [d
1

1
+ +d
s

s
] = d
1
[
1
] + +d
s
[
s
].
Nhu
.
va
.
y, mo

i vecto
.
[] V/W de
`
u bie

u thi
.
tuye

n tnh du
.
o
.
.
c qua ([
1
], ..., [
s
]).
D
-
e

m so

vecto
.
cu a cac co
.
so
.
da xay du
.
.
ng cho W, V, V/W ta co
dimV/W = s = (r +s) r = dimV dimW. 2
Ta di
.
nh ngha anh xa
.
: V V/W,
() = [] = + W.
v`a go
.
i no l`a phep chie

u t` u
.
V len V/W. Phep chie

u co nh u
.
ng tnh cha

t sau day:
( + ) = () +(), , V,
(a) = a(), a K, V.
71
Trong chu
.
o
.
ng sau ch ung ta se nghien c u
.
u mo
.
t cach co he
.
tho

ng nh u
.
ng anh xa
.
co hai tnh cha

t nhu
.
the

. Ch ung du
.
o
.
.
c go
.
i l`a cac anh xa
.
tuye

n tnh.
B`ai ta
.
p
1. Xet xem cac ta
.
p ho
.
.
p sau day co la
.
p th`anh K-khong gian vecto
.
hay khong do

i
vo
.
i cac phep toan thong thu
.
`o
.
ng (du
.
o
.
.
c di
.
nh ngha theo t` u
.
ng th`anh pha
`
n):
(a) Ta
.
p ho
.
.
p ta

t ca cac day (x
1
, ..., x
n
) K
n
thoa man die
`
u kie
.
n x
1
+ +
x
n
= 0.
(b) Ta
.
p ho
.
.
p ta

t ca cac day (x
1
, ..., x
n
) K
n
thoa man die
`
u kie
.
n x
1
+ +
x
n
= 1.
(c) Ta
.
p ho
.
.
p ta

t ca cac day (x
1
, ..., x
n
) K
n
thoa man die
`
u kie
.
n x
1
= x
n
=
1.
(d) Ta
.
p ho
.
.
p ta

t ca cac day (x
1
, ..., x
n
) K
n
thoa man die
`
u kie
.
n x
1
= x
3
=
x
5
= , x
2
= x
4
= x
6
= .
(e) Ta
.
p ho
.
.
p cac ma tra
.
n vuong (a
ij
)
nn
do

i x u
.
ng ca

p n, ngha l`a cac ma

tra
.
n thoa man a
ij
= a
ji
, vo
.
i 1 i, j n.
2. Ta
.
p ho
.
.
p ta

t ca cac day (x
1
, ..., x
n
) R
n
vo
.
i ta

t ca cac th`anh pha

`
n x
1
, ..., x
n
de
`
u nguyen co la
.
p th`anh mo
.
t R-khong gian vecto
.
hay khong?
3. Vo
.
i cac phep toan thong thu
.
`o
.
ng, Q co l`a mo
.
t R-khong gian vecto
.
hay khong?
R co l`a mo
.
t C-khong gian vecto
.
hay khong?
4. Ch u
.
ng minh ra
`
ng nhom Z khong da

ng ca

u vo
.
i nhom co
.
ng cu a ba

t k` y mo
.
t
khong gian vecto
.
tren ba

t k` y tru
.
`o
.
ng n`ao.
72
5. Ch u
.
ng minh ra
`
ng nhom abel A do

i vo
.
i phep co
.
ng + co the

tro
.
th`anh mo
.
t
khong gian vecto
.
tren tru
.
`o
.
ng F
p
ne

u v`a ch ne

u
px = x +x + +x
. .
p
= 0, x A.
6. Xet xem cac vecto
.
sau day do
.
c la
.
p hay phu
.
thuo
.
c tuye

n tnh trong R
4
:
(a) e
1
= (1, 2, 1, 2), e
2
= (0, 1, 2, 3), e
3
= (1, 4, 1, 2), e
4
= (1, 0, 1, 3).
(b)
1
= (1, 1, 0, 1),
2
= (1, 0, 1, 1),
3
= (3, 1, 2, 1).
7. Ch u
.
ng minh ra
`
ng hai he
.
vecto
.
sau day l`a cac co
.
so
.
cu a C
3
. T`m ma tra
.
n
chuye

n t` u
.
co
.
so
.
th u
.
nha

t sang co
.
so
.
th u
.
hai:
e
1
= (1, 2, 1), e
2
= (2, 3, 3), e
3
= (3, 7, 1);
e

1
= (3, 1, 4), e

2
= (5, 2, 1), e

3
= (1, 1, 6).
8. Ch u
.
ng minh ra
`
ng hai he
.
vecto
.
sau day l`a cac co
.
so
.
cu a C
4
. T`m mo

i lien he
.
gi u
.
a toa
.
do
.
cu a c` ung mo
.
t vecto
.
trong hai co
.
so
.
do:
e
1
= (1, 1, 1, 1), e
2
= (1, 2, 1, 1), e
3
= (1, 1, 2, 1), e
4
= (1, 3, 2, 3);
e

1
= (1, 0, 3, 3), e

2
= (2, 3, 5, 4), e

3
= (2, 2, 5, 4), e

4
= (2, 3, 4, 4).
9. Xet xem cac ta
.
p ho
.
.
p h`am so

thu
.
.
c sau day co la
.
p th`anh khong gian vecto
.
do

i
vo
.
i cac phep toan thong thu
.
`o
.
ng hay khong? Ne

u co, hay t`m so

chie
`
u cu a cac
khong gian do.
(a) Ta
.
p R[X] cac da th u
.
c cu a mo
.
t a

n X.
(b) Ta
.
p C

(R) cac h`am thu

.
.
c kha vi vo ha
.
n tren R.
(c) Ta
.
p C
0
(R) cac h`am thu
.
.
c lien tu
.
c tren R.
(d) Ta
.
p cac h`am thu
.
.
c bi
.
cha
.
n tren R.
(e) Ta
.
p cac h`am f : R R sao cho sup
xR
[f(x)[ 1.
(f) Ta
.
p cac h`am f : R R thoa man die
`
u kie
.
n f(0) = 0.
73
(g) Ta
.
p cac h`am f : R R thoa man die
`
u kie
.
n f(0) = 1.
(h) Ta
.
p cac h`am thu
.
.
c do
.
n die
.
u tren R.
10. D
-
i
.
nh ngha hai phep toan co
.
ng v`a nhan vo
.
i vo hu
.
o
.
ng tren ta
.
p ho
.
.
p
V = (x, y) RR[ y > 0
nhu
.
sau:
(x, y) + (u, v) = (x +u, yv), (x, y), (u, v) V,
a(x, y) = (ax, y
a
), a R, (x, y) V.
Xet xem V co l`a mo
.
t khong gian vecto
.
thu
.
.
c do

i vo
.
i hai phep toan do khong.
Ne

u co, hay t`m mo

.
t co
.
so
.
cu a khong gian a

y.
11. Ma tra
.
n chuye

n t` u
.
mo
.
t co
.
so
.
sang mo
.
t co
.
so
.
khac thay do

i the

n`ao ne

u:
(a) do

i cho

hai vecto
.
trong co
.
so
.
th u
.
nha

t?
(b) do

i cho

hai vecto
.
trong co
.
so
.
th u
.
hai?
(c) da
.
t cac vecto
.
trong mo

i co
.
so
.
theo th u
.
tu
.
.
ho`an to`an ngu
.
o
.
.
c la
.
i?
12. Cho a l`a mo
.
t so

thu
.
.
c. Ch u
.
ng minh ra
`
ng hai he
.
vecto
.
(1, X, X
2
, ..., X
n
) v`a
(1, (X a), (X a)
2
, ..., (X a)
n
) l`a cac co
.
so
.
cu a khong gian R[X]
n
cac da
th u
.
c he
.
so

thu
.
.
c vo
.
i ba
.
c khong vu
.
o
.
.
t qua n. T`m ma tra
.
n chuye

n t` u
.
co
.
so
.
th u
.
nha

t sang co
.
so
.
th u
.
hai.
13. T`m cac toa
.
do
.
cu a da th u
.
c f(X) = a
0
+ a
1
X + + a
n
X
n
trong hai co
.
so
.

noi tren.
14. Cho khong gian vecto
.
con L cu a khong gian R[X]. Ch u
.
ng minh ra
`
ng ne

u L
ch u
.
a t nha

t mo
.
t da th u
.
c ba
.
c k vo
.
i mo
.
i k = 0, 1, ..., n nhu
.
ng khong ch u
.
a da
th u
.
c n`ao vo
.
i ba
.
c lo
.
n ho
.
n n th` L chnh l`a khong gian con R[X]
n
ta

t ca cac
da th u
.
c vo
.
i ba
.
c khong vu
.
o
.
.
ct qua n.
74
15. Ch u
.
ng minh ra
`
ng ta
.
p ho
.
.
p cac vecto
.
(x
1
, ..., x
n
) R
n
thoa man he
.
th u
.
c
x
1
+ 2x
2
+ + nx
n
= 0 l`a mo
.
t khong gian vecto
.
con cu a R
n
. T`m so

chie
`
u
v`a mo
.
t co
.
so
.
cho khong gian vecto
.
con do.
16. T`m ta

t ca cac F
2
-khong gian vecto
.
con mo
.
t v`a hai chie
`
u cu a F
3
2
. Gia i b`ai
toan tu
.
o
.
ng tu
.
.
do

i vo
.
i khong gian F
3
p
, trong do p l`a mo
.
t so

nguyen to

.
17. Ch u
.
ng minh ra
`
ng cac ma tra
.
n vuong do

i x u
.
ng ca

p n vo
.
i cac pha
`
n tu
.
trong
tru
.
`o
.
ng K la
.
p th`anh mo
.
t khong gian vecto
.
con cu a M(nn, K). T`m so

chie
`
u
v`a mo
.
t co
.
so
.
cho K-khong gian vecto
.
con do.
18. Ch u
.
ng minh ra
`
ng cac ma tra
.
n vuong (a
ij
)
nn
pha n do

i x u
.
ng ca

p n, ngha l`a
cac ma tra
.
n thoa man a
ij
= a
ji
, vo
.
i 1 i, j n, la
.
p th`anh mo
.
t khong gian
vecto
.
con cu a M(n n, K). T`m so

chie
`
u v`a mo
.
t co
.
so
.
cho K-khong gian
vecto
.
con do.
19. Gia su
.
V
1
V
2
l`a cac khong gian vecto
.
con cu a V . Ch u
.
ng minh ra
`
ng dimV
1

dimV
2
, da

ng th u
.
c xa y ra khi v`a ch khi V
1
= V
2
. Kha

ng di
.
nh do c`on d ung
hay khong ne

u V
1
v`a V
2
l`a cac khong gian vecto
.
con ba

t k` y cu a V ?
20. Gia su
.
V
1
, V
2
l`a cac khong gian vecto
.
con cu a V . Ch u
.
ng minh ra
`
ng ne

u
dimV
1
+ dimV
2
> dimV th` V
1
V
2
ch u
.
a t nha

t mo
.
t vecto
.
khac khong.
21. Vo
.
i gia thie

t nhu
.
b`ai ta
.
p tru
.
o
.
c, ch u
.
ng minh ra
`
ng ne

u dim(V
1
+V
2
) = dim(V
1

V
2
) +1 th` V
1
+V
2
tr` ung vo
.
i mo
.
t trong hai khong gian con da cho, c`on V
1
V
2
tr` ung vo
.
i khong gian con c`on la
.
i.
T`m ha
.
ng cu a cac he
.
vecto
.
sau day:
22.
1
= (1, 2, 0, 1),
2
= (1, 1, 1, 0),
3
= (1, 0, 1, 0),
4
= (1, 3, 0, 1).
23.
1
= (1, 1, 1, 1),
2
= (1, 3, 1, 3),
3
= (1, 2, 0, 2),
4
= (1, 2, 1, 2),
5
=
(3, 1, 3, 1).
75
T`m co
.
so
.
cu a to

ng v`a giao cu a cac khong gian vecto

.
con sinh bo
.
i cac he
.
vecto
.

1
, ...,
k
v`a
1
, ...,

sau day:
24.
1
= (1, 2, 1),
2
= (1, 1, 1),
3
= (1, 3, 3),

1
= (2, 3, 1),
2
= (1, 2, 2),
3
= (1, 1, 3).
25.
1
= (1, 2, 1, 2),
2
= (2, 3, 1, 0),
3
= (1, 2, 2, 3),

1
= (1, 1, 1, 1),
2
= (1, 0, 1, 1),
3
= (1, 3, 0, 4).
26.
1
= (1, 1, 0, 0),
2
= (0, 1, 1, 0),
3
= (0, 0, 1, 1),

1
= (1, 0, 1, 0),
2
= (0, 2, 1, 1),
3
= (1, 2, 1, 2).
27. Ch u
.
ng minh ra
`
ng vo
.
i mo
.
i khong gian vecto
.
con V
1
cu a V to
`
n ta
.
i mo
.
t khong
gian vecto
.
con V
2
cu a V sao cho V = V
1
V
2
. Khong gian V
2
co xac di
.
nh duy
nha

t hay khong?
28. Ch u
.
ng minh ra
`
ng khong gian C
n
l`a to

ng tru
.
.
c tie

p cu a khong gian vecto

.
con
U xac di
.
nh bo
.
i phu
.
o
.
ng tr`nh x
1
+x
2
+ +x
n
= 0 v`a khong gian vecto
.
con V
xac di
.
nh bo
.
i phu
.
o
.
ng tr`nh x
1
= x
2
= = x
n
. T`m h`nh chie

u cu a cac vecto
.
trong co
.
so
.
chnh ta

c cu a C
n
len U theo phu
.
o
.
ng V v`a len V theo phu
.
o
.
ng U.
29. Cho K l`a mo
.
t tru
.
`o
.
ng co da
.
c so

khac 2. Ch u
.
ng minh ra
`
ng khong gian M(n
n, K) cac ma tra
.
n vuong ca

p n l`a to

ng tru
.
.
c tie

p cu a khong gian S(n) go

`
m cac
ma tra
.
n do

i x u
.
ng v`a khong gian A(n) go
`
m cac ma tra
.
n pha n do

i x u
.
ng. T`m
h`nh chie

u cu a ma tra
.
n C M(n n, K) len S(n) theo phu
.
o
.
ng A(n) v`a len
A(n) theo phu
.
o
.
ng S(n).
30. Go
.
i K[X]
n
l`a K-khong gian vecto
.
cac da th u
.
c vo
.
i he
.
so

trong K co ba
.
c n.
T`m khong gian thu
.
o
.
ng K[X]
n
/K[X]
m
v`a so

chie
`
u cu a no khi m < n.
76
Chu
.
o
.
ng II
MA TR

A
.
N V
`
A

ANH XA
.
TUY

N T

INH
Ca

u tr uc cu a cac khong gian vecto

.
ch lo
.
ro khi ch ung ta nghien c u
.
u ch ung
khong pha i nhu
.
nh u
.
ng do

i tu
.
o
.
.
ng rieng re, m`a trai la
.
i da
.
t ch ung trong mo

i lien he
.
vo
.
i nhau. Cong cu
.
d` ung de

xac la
.
p mo

i lien he
.
gi u
.
a cac khong gian vecto
.
l`a cac
anh xa
.
tuye

n tnh. Ngon ng u
.
gi up cho vie
.
c mo ta cu
.
the

cac anh xa
.
tuye

n tnh l`a
cac ma tra
.
n.
1 Ma tra
.
n
Gia su
.
K l`a mo
.
t tru
.
`o
.
ng tu` y y.
D
-
i
.
nh ngha 1.1 Mo

i ba ng co da
.
ng
A =
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
a
11
a
12
... a
1n
a
21
a
22
... a
2n
. . ... .
a
m1
a
m2
... a
mn
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
,
trong do a
ij
K (1 i m, 1 j n), du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t ma tra
.
n m h`ang (hay
d`ong) n co
.
t vo
.
i cac pha
`
n tu
.
trong K. Ne

u m = n, th` ta noi A l`a mo

.
t ma tra
.
n
vuong ca

p n. Vecto
.
h`ang
(a
i1
, a
i2
, ..., a
in
)
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a h`ang th u
.
i cu a ma tra
.
n A. Vecto
.
co
.
t
(a
1j
, a
2j
, ..., a
mj
)
t
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a co
.
t th u
.
j cu a ma tra
.
n A.
77
Ma tra
.
n noi tren thu
.
`o
.
ng du
.
o
.
.
c k y hie
.
u go
.
n l`a A = (a
ij
)
mn
.
Ta
.
p ho
.
.
p ta

t ca cac ma tra
.
n m h`ang, n co
.
t vo
.
i cac pha
`
n tu
.
trong K du
.
o
.
.
c k y
hie
.
u l`a M(mn, K), hay Mat(mn, K).
Ta di
.
nh ngha hai phep toan co
.
ng v`a nhan vo
.
i vo hu
.
o
.
ng tren M(mn, K) nhu
.
sau:
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
a
11
... a
1n
a
21
... a
2n
. ... .
a
m1
... a
mn
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
+
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
b
11
... b
1n
b
21
... b
2n
. ... .
b
m1
... b
mn
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
=
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
a
11
+b
11
... a
1n
+b
1n
a
21
+b
21
... a
2n
+b
2n
. ... .
a
m1
+b
m1
... a
mn
+b
mn
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
,
a
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
a
11
a
12
... a
1n
a
21
a
22
... a
2n
. . ... .
a
m1
a
m2
... a
mn
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
=
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
aa
11
aa
12
... aa
1n
aa
21
aa
22
... aa
2n
. . ... .
aa
m1
aa
m2
... aa
mn
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
, (a K).
Me
.
nh de
`
1.2 M(m n, K) du
.
o
.
.
c trang bi
.
hai phep toan noi tren l`a mo
.
t khong
gian vecto
.
tren tru
.
`o
.
ng K vo
.
i so

chie
`
u ba
`
ng
dimM(mn, K) = mn.
Ch u
.
ng minh: De

d`ang kie

m tra kha

ng di
.
nh M(m n, K) l`a mo
.
t K-khong gian
vecto
.
. Lu
.
u y ra
`
ng pha
`
n tu
.
trung la
.
p cu a phep co
.
ng trong M(mn, K) l`a
0 =
_
_
_
_
_
_
_
0 0 ... 0
. . ... .
0 0 ... 0
_
_
_
_
_
_
_
,
v`a pha
`
n tu
.
do

i cu a A = (a
ij
)
mn
l`a A = (a
ij
)
mn
.
D
-
e

ch u
.
ng minh kha

ng di
.
nh ve
`
so

chie
`
u cu a M(m n, K) ta xet ma tra
.
n E
ij
(1 i m, 1 j n) go
`
m to`an pha
`
n tu
.
0, loa
.
i tr` u
.
pha
`
n tu
.
duy nha

t ba
`
ng 1 na
`
m
tren giao cu a h`ang i v`a co
.
t j. Gia su
.
A = (a
ij
)
mn
M(mn, K). Ta co
A =
m

i=1
n

j=1
a
ij
E
ij
.
78
Nhu
.
va
.
y he
.
(E
ij
[1 i m, 1 j n) l`a mo
.
t he
.
sinh cu a M(mn, K). Ma
.
t khac,
mo

i r`ang buo
.
c tuye

n tnh
m

i=1
n

j=1
b
ij
E
ij
= 0
keo theo B = (b
ij
)
mn
= 0. T u
.
c l`a b
ij
= 0 vo
.
i mo
.
i i, j. D
-
ie
`
u n`ay ch u
.
ng to
(E
ij
[1 i m, 1 j n) do
.
c la
.
p tuye

n tnh. 2
Cho hai ma tra
.
n A = (a
ij
) M(mn, K), B = (b
jk
) M(n p, K).
D
-
i
.
nh ngha 1.3 Tch AB cu a ma tra
.
n A v`a ma tra
.
n B l`a ma tra
.
n C = (c
ik
)
M(mp, K) vo
.
i cac pha
`
n tu
.
du
.
o
.
.
c xac di
.
nh nhu
.
sau
c
ik
=
n

j=1
a
ij
b
jk
, (1 i m, 1 k p).
D
-
i
.
nh ngha n`ay du
.
o
.
.
c minh ho
.
a ba
`
ng h`nh ve sau day:
=

V du
.
:
_
_
_
_
_
_
_
a b c
d e f
g h i
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
x t
y u
z v
_
_
_
_
_
_
_
=
_
_
_
_
_
_
_
ax +by +cz at + bu +cv
dx +ey +fz dt + eu +fv
gx +hy +iz gt +hu +iv
_
_
_
_
_
_
_
.
Nha
.
n xet: D
-
ie
`
u kie
.
n de

di
.
nh ngha du
.
o
.
.
c ma tra
.
n tch AB l`a
so

co
.
t cu a A = so

h`ang cu a B.
79
Co the

xa y ra tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p tch AB th` di
.
nh ngha du
.
o
.
.
c, m`a tch BA th` khong.
Tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p da
.
c bie
.
t, khi A v`a B de
`
u l`a cac ma tra
.
n vuong ca

p n th` ca hai
tch AB v`a BA de
`
u di
.
nh ngha du
.
o
.
.
c. Nhu
.
ng noi chung AB ,= BA. Cha

ng ha
.
n,
vo
.
i n = 2, ta co
_
_
_
1 0
0 0
_
_
_
_
_
_
0 1
0 0
_
_
_ =
_
_
_
0 1
0 0
_
_
_ ,=
_
_
_
0 0
0 0
_
_
_ =
_
_
_
0 1
0 0
_
_
_
_
_
_
1 0
0 0
_
_
_.
Cac da

ng th u
.
c sau day du
.
o
.
.
c hie

u theo ngha: ne

u mo
.
t ve

du
.
o
.
.
c xac di
.
nh th`
ve

kia c ung va
.
y v`a hai ve

ba
`
ng nhau.
(AB)C = A(BC),
A(B
1
+B
2
) = AB
1
+AB
2
,
(A
1
+A
2
)B = A
1
B +A
2
B.
Ch ung ta ch u
.
ng minh da

ng th u
.
c th u
.
nha

t. Hai da

ng th u
.
c c`on la
.
i du
.
o
.
.
c xem
nhu
.
nh u
.
ng b`ai ta
.
p.
Gia su
.
A = (a
ij
)
mn
, B = (b
jk
)
np
, C = (c
k
)
pq
. Khi do pha
`
n tu
.
na
`
m o
.
h`ang i
co
.
t cu a ma tra
.
n (AB)C l`a
p

k=1
(
n

j=1
a
ij
b
jk
)c
k
.
C`on pha
`
n tu
.
na
`
m o
.
h`ang i co
.
t cu a ma tra
.
n A(BC) l`a
n

j=1
a
ij
(
p

k=1
b
jk
c
k
).
Hie

n nhien ca hai pha

`
n tu
.
noi tren de
`
u ba
`
ng
n

j=1
p

k=1
a
ij
b
jk
c
k
.
V` die
`
u do d ung vo
.
i mo
.
i i, , nen (AB)C = A(BC).
Nh u
.
ng nha
.
n xet noi tren da

n ta to
.
i kha

ng di
.
nh sau day cho cac ma tra
.
n vuong.
Me
.
nh de
`
1.4 Ta
.
p ho
.
.
p cac ma tra
.
n vuong M(n n, K) c` ung vo
.
i cac phep toan
co
.
ng v`a nhan ma tra
.
n la
.
p th`anh mo
.
t v`anh co do
.
n vi
.
. V`anh n`ay khong giao hoan
ne

u n > 1. 2
80
Lu
.
u y ra
`
ng pha
`
n tu
.
do
.
n vi
.
cu a v`anh M(n n, K) l`a ma tra
.
n sau day
E = E
n
=
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
1 0 ... 0
0 1 ... 0
. . ... .
0 0 ... 1
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
.
No du
.
o
.
.
c go
.
i l`a ma tra
.
n do
.
n vi
.
ca

p n.
D
-
i
.
nh ngha 1.5 Ma tra
.
n A M(n n, K) du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t ma tra
.
n kha nghi
.
ch
(hoa
.
c ma tra
.
n khong suy bie

n) ne

u co ma tra
.
n B M(n n, K) sao cho AB =
BA = E
n
. Khi do, ta noi B l`a nghi
.
ch da o cu a A v`a k y hie
.
u B = A
1
.
Nha
.
n xet ra
`
ng ne

u A kha nghi
.
ch th` ma tra
.
n nghi
.
ch da o cu a no du
.
o
.
.
c xac di
.
nh
duy nha

t. Tha
.
t va
.
y, gia su
.
B v`a B

de
`
u l`a cac nghi
.
ch da o cu a A. Khi do
B = BE
n
= B(AB

) = (BA)B

= E
n
B

= B

.
Trong chu
.
o
.
ng sau ch ung ta se ch ra mo
.
t die
`
u kie
.
n ca
`
n v`a du ra

t do
.
n gia n de

cho mo
.
t ma tra
.
n vuong l`a kha nghi
.
ch.
Sau day l`a v du
.
ve
`
mo
.
t lo
.
p cac ma tra
.
n kha nghi
.
ch.
Me
.
nh de
`
1.6 Go
.
i C l`a ma tra
.
n chuye

n t` u
.
co
.
so
.
(
1
, ...,
n
) sang co
.
so
.
(

1
, ...,

n
)
cu a khong gian vecto
.
V . Khi do, C l`a mo
.
t ma tra
.
n kha nghi
.
ch, vo
.
i nghi
.
ch da o l`a
ma tra
.
n chuye

n C

t` u
.
co
.
so
.
(

1
, ...,

n
) sang co
.
so
.
(
1
, ...,
n
).
Ch u
.
ng minh: Gia su
.
C = (c
ij
), C

= (c

ij
). Ta co

j
=
n

i=1
c
ij

i
=
n

i=1
c
ij
n

k=1
c

ki

k
=
n

k=1
(
n

i=1
c

ki
c
ij
)

k
.
V` bie

u thi
.
tuye

n tnh cu a mo

i veto
.
qua co
.
so
.
l`a duy nha

t, nen ta nha
.
n du
.
o
.
.
c
n

i=1
c

ki
c
ij
=
kj
=
_

_
1 ne

u k = j,
0 ne

u k ,= j.
81
Ngha l`a C

C = E
n
. Tu
.
o
.
ng tu
.
.
, trao do

i vai tr`o cu a hai co

.
so
.
cho nhau, ta co
CC

= E
n
. Nhu
.
va
.
y, C kha nghi
.
ch v`a C
1
= C

. 2
Nha
.
n xet: Gia su
.
(
1
, ...,
n
) l`a mo
.
t co
.
so
.
cu a khong gian vecto
.
V , v`a C = (c
ij
)
l`a mo
.
t ma tra
.
n vuong ca

p n v`a kha nghi

.
ch. Khi do he
.
vecto
.
(

1
, ...,

n
) xac di
.
nh
bo
.
i

j
=

n
i=1
c
ij

i
c ung l`a mo
.
t co
.
so
.
cu a V . Tha
.
t va
.
y, ne

u C

= (c

ij
) l`a ma tra
.
n
nghi
.
ch da o cu a C th`
j
=

n
i=1
c

ij

i
. Do do (

1
, ...,

n
) l`a mo
.
t he
.
sinh cu a V . He
.
n`ay co so

pha
`
n tu
.
d ung ba
`
ng so

chie
`
u cu a V , nen no l`a mo
.
t co
.
so
.
cu a V . Ta

t
nhien, C chnh l`a ma tra
.
n chuye

n t` u
.
co
.
so
.
(
1
, ...,
n
) sang co
.
so
.
(

1
, ...,

n
).
Trong ngon ng u
.
tch ma tra
.
n, su
.
.
kie
.
n C l`a ma tra
.
n chuye

n t` u
.
co
.
so
.
(
1
, ...,
n
)
sang co
.
so
.
(

1
, ...,

n
), t u
.
c l`a he
.
da

ng th u
.
c

j
=

n
i=1
c
ij

i
(j = 1, ..., n), du
.
o
.
.
c vie

t
go
.
n nhu
.
sau
(

1
...

n
) = (
1
...
n
)C.
Ho
.
n n u
.
a, ne

u =

n
i=1
x
i

i
=

n
j=1
x

j
, th` ta co
= (

1
...

n
)
_
_
_
_
_
_
_
x

1
.
.
.
x

n
_
_
_
_
_
_
_
= (
1
...
n
)C
_
_
_
_
_
_
_
x

1
.
.
.
x

n
_
_
_
_
_
_
_
= (
1
...
n
)
_
_
_
_
_
_
_
x
1
.
.
.
x
n
_
_
_
_
_
_
_
.
Do bie

u thi
.
tuye

n tnh cu a mo

i vecto
.
qua co
.
so
.
l`a duy nha

t, nen
_
_
_
_
_
_
_
x
1
.
.
.
x
n
_
_
_
_
_
_
_
= C
_
_
_
_
_
_
_
x

1
.
.
.
x

n
_
_
_
_
_
_
_
.
D
-
i
.
nh ngha 1.7 Ta k y hie
.
u bo
.
i GL(n, K) ta
.
p ho
.
.
p ta

t ca cac ma tra
.
n kha nghi
.
ch
trong M(n n, K).
Me
.
nh de
`
1.8 GL(n, K) la
.
p th`anh mo
.
t nhom do

i vo
.
i phep nhan cac ma tra
.
n.
Ch u
.
ng minh: Tru
.
o
.
c he

t ta ch u
.
ng minh ra
`
ng GL(n, K) khep kn do

i vo
.
i phep
nhan ma tra
.
n. Gia su
.
A, B GL(n, K). Khi do, to
`
n ta
.
i cac ma tra
.
n A
1
, B
1

82
M(n n, K). Ta co
(AB)(B
1
A
1
) = A(BB
1
)A
1
= AE
n
A
1
= AA
1
= E
n
,
(B
1
A
1
)(AB) = B
1
(A
1
A)B = B
1
E
n
B = B
1
B = E
n
.
Nhu
.
va
.
y, AB c ung kha nghi
.
ch, ho
.
n n u
.
a (AB)
1
= B
1
A
1
.
Ta da bie

t ra
`
ng phep nhan cac ma tra
.
n vuong (noi rieng phep nhan cac ma tra
.
n
trong GL(n, K)) co tnh ke

t ho
.
.
p.
Pha
`
n tu
.
trung la
.
p (do
.
n vi
.
) do

i vo
.
i phep nhan trong GL(n, K) chnh l`a ma tra
.
n
do
.
n vi
.
E
n
GL(n, K).
Theo di
.
nh ngha cu a GL(n, K), mo

i ma tra
.
n trong no de
`
u co nghi
.
ch da o. Hie

n
nhien, nghi
.
ch da o A
1
cu a mo

i ma tra
.
n A GL(n, K) c ung l`a mo
.
t pha
`
n tu
.
cu a
GL(n, K). 2
D
-
i
.
nh ngha 1.9 Hai ma tra
.
n vuong A, A

M(n n, K) du
.
o
.
.
c go
.
i l`a do
`
ng da
.
ng
ne

u co mo
.
t ma tra
.
n kha nghi
.
ch C GL(n, K) sao cho A

= C
1
AC.
De

tha

y ra
`
ng do
`
ng da
.
ng l`a mo
.
t quan he
.
tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng.
Trong tie

t sau ch ung ta se ch u
.
ng minh ra
`
ng mo

i lo
.
p tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng cu a cac ma
tra
.
n theo quan he
.
do
`
ng da
.
ng du
.
o
.
.
c da
.
t tu
.
o
.
ng u
.
ng mo
.
t do

i mo
.
t vo
.
i mo
.
t tu
.
.
do
`
ng
ca

u tuye

n tnh cu a mo
.
t khong gian vecto
.
h u
.
u ha
.
n chie
`
u n`ao do.
2

Anh xa
.
tuye

n tnh
Gia su
.
V v`a W l`a cac khong gian vecto
.
tren tru
.
`o
.
ng K.
D
-
i
.
nh ngha 2.1 (

Anh xa
.
tuye

n tnh).

Anh xa
.
f : V W du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t anh xa
.
tuye

n tnh (hoa
.
c ro ho
.
n, mo
.
t anh
xa
.
K-tuye

n tnh), ne

u
f( +) = f() +f(),
f(a) = af(),
83
vo
.
i mo
.
i , V v`a mo
.
i vo hu
.
o
.
ng a K.

Anh xa
.
tuye

n tnh c ung du
.
o
.
.
c go
.
i l`a do
`
ng ca

u tuye

n tnh, hay do
`
ng ca

u cho do
.
n
gia n.
Nha
.
n xet ra
`
ng hai die
`
u kie
.
n trong di
.
nh ngha anh xa
.
tuye

n tnh tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng
vo
.
i die
`
u kie
.
n sau:
f(a +b) = af() +bf(), , V, a, b K.
Cac tnh cha

t sau day cu a anh xa

.
tuye

n tnh du
.
o
.
.
c suy ngay t` u
.
di
.
nh ngha. Gia
su
.
f : V W l`a mo
.
t anh xa
.
tuye

n tnh. Khi do, ta co

(1) f(0) = 0.
Tha
.
t va
.
y, f(0) = f(0 + 0) = f(0) +f(0). Theo lua
.
t gia n u
.
o
.
c, f(0) = 0.
(2) f() = f(), V .
Tha
.
t va
.
y, f() +f() = f( + ()) = f(0) = 0. Do do, f() = f().
(3) f(a
1

1
+ +a
n

n
) = a
1
f(
1
)+ +a
n
f(
n
), a
1
, ..., a
n
K,
1
, ...,
n
V .
D
-
a

ng th u
.
c n`ay co the

du
.
o
.
.
c ch u
.
ng minh ba
`
ng quy na
.
p.
V du
.
2.2 (a)

Anh xa
.
0 : V W xac di
.
nh bo
.
i cong th u
.
c 0() = 0 vo
.
i mo
.
i
V l`a mo
.
t anh xa
.
tuye

n tnh.
(b)

Anh xa
.
do
`
ng nha

t id
V
: V V, id
V
() = l`a mo
.
t anh xa
.
tuye

n tnh.
(c) D
-
a
.
o h`am h`nh th u
.
c
d
dX
: K[X] K[X],
d
dX
(a
n
X
n
+ +a
1
X
1
+a
0
) = na
n
X
n1
+ + a
1
l`a mo
.
t anh xa
.
tuye

n tnh.
84
(d) Phep lien ho
.
.
p ph u
.
c c : C C, z z l`a mo
.
t anh xa
.
R-tuye

n tnh, nhu
.
ng
khong pha i l`a mo
.
t anh xa
.
C-tuye

n tnh. Tha
.
y va
.
y,
1 = c(1) = c(i
2
) ,= ic(i) = i(i) = 1.
(e) Gia su
.
A = (a
ij
) M(mn, K). Khi do anh xa
.

A : K
n
K
m
,
_
_
_
_
_
_
_
x
1
.
.
.
x
n
_
_
_
_
_
_
_
A
_
_
_
_
_
_
_
x
1
.
.
.
x
n
_
_
_
_
_
_
_
l`a mo
.
t anh xa
.
tuye

n tnh.
(f) Cac phep chie

u
pr
i
: V
1
V
2
V
i
,
pr
i
(v
1
, v
2
) = v
i
l`a cac anh xa
.
tuye

n tnh, vo
.
i i = 1, 2.
(g) Gia su
.
W l`a mo
.
t khong gian vecto
.
con cu a V . Khi do phep chie

u
: V V/W,
() = [] = +W
l`a mo
.
t anh xa
.
tuye

n tnh.
D
-
i
.
nh ngha 2.3 Gia su
.
V v`a W l`a cac K-khong gian vecto
.
. Ta
.
p ho
.
.
p ta

t ca cac
anh xa
.
tuye

n tnh t` u
.
V v`ao W du
.
o
.
.
c k y hie
.
u l`a L(V, W) (hoa
.
c Hom(V, W)).
V` L(V, W) ch u
.
a anh xa
.
0, nen L(V, W) ,= .
Ta trang bi
.
cho L(V, W) hai phep toan co
.
ng v`a nhan vo
.
i vo hu
.
o
.
ng du
.
o
.
.
c di
.
nh
ngha nhu
.
sau
(f +g)() = f() +g(),
(af)() = af() V, a K,
85
vo
.
i mo
.
i f, g L(V, W).
De

d`ang kie

m tra la
.
i ra
`
ng L(V, W) l`a mo
.
t K-khong gian vecto
.
do

i vo
.
i hai phep
toan do.
D
-
i
.
nh l y sau day ch ra mo
.
t tnh cha

t quan tro
.
ng cu a anh xa
.
tuye

n tnh.
D
-
i
.
nh l y 2.4 Mo

i anh xa
.
tuye

n tnh t` u
.
V v`ao W du
.
o
.
.
c ho`an to`an xac di
.
nh bo
.
i a nh
cu a no tren mo
.
t co
.
so
.
. Noi ro ho
.
n, gia su
.
(
1
, ...,
n
) l`a mo
.
t co
.
so
.
cu a V , c`on

1
, ...,
n
l`a cac vecto
.
ba

t k`y cu a W. Khi do, to

`
n ta
.
i duy nha

t mo
.
t anh xa
.
tuye

n
tnh f : V W sao cho f(
i
) =
i
(i = 1, 2, ..., n).
Ch u
.
ng minh: Su
.
.
to
`
n ta
.
i: Ne

u = a
1

1
+ +a
n

n
, th` ta da
.
t
f() = a
1

1
+ +a
n

n
.
De

d`ang thu
.
la
.
i ra
`
ng f : V W l`a mo
.
t anh xa
.
tuye

n tnh, v`a f(
i
) =
i
(i = 1, 2, ..., n).
Tnh duy nha

t: Ne

u f v`a g l`a cac anh xa

.
tuye

n tnh t` u
.
V v`ao W vo
.
i f(
i
) =
g(
i
) =
i
(i = 1, 2, ..., n), th` vo
.
i mo
.
i = a
1

1
+ +a
n

n
, ta co
f() = f(
n

i=1
a
i

i
) =
n

i=1
a
i
f(
i
) =
n

i=1
a
i
g(
i
) = g(
n

i=1
a
i

i
) = g(). 2
D
-
i
.
nh ngha 2.5 Mo
.
t do
`
ng ca

u (tuye

n tnh) f : V W do
`
ng th`o
.
i l`a mo
.
t do
.
n anh
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t do
.
n ca

u (tuye

n tnh). Mo
.
t do
`
ng ca

u (tuye

n tnh) do
`
ng th`o
.
i l`a mo
.
t
to`an anh du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t to`an ca

u (tuye

n tnh). Mo
.
t do
`
ng ca

u (tuye

n tnh) do
`
ng
th`o
.
i l`a mo
.
t song anh du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t da

ng ca

u (tuye

n tnh).
Ne

u f : V W l`a mo
.
t da

ng ca

u, th` f
1
: W V c ung l`a mo
.
t da

ng ca

u; no
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a nghi
.
ch da o cu a f. Do do mo

i da

ng ca

u c`on du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t do
`
ng ca

u
kha nghi
.
ch. Ne

u co mo
.
t da

ng ca

u f : V W, th` ta noi V da

ng ca

u vo
.
i W v`a vie

t
V

= W.
Quan he
.

= l`a mo
.
t quan he
.
tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng.
86
Nha
.
n xet ra
`
ng do
`
ng ca

u f : V W l`a mo
.
t da

ng ca

u ne

u v`a ch ne

u co mo
.
t
do
`
ng ca

u g : W V sao cho gf = id
V
v`a fg = id
W
. Khi do, g = f
1
. Tha
.
t
va
.
y, ne

u f l`a mo
.
t da

ng ca

u th` f
1
f = id
V
, ff
1
= id
W
. Ngu
.
o
.
.
c la
.
i, ne

u co mo
.
t
do
`
ng ca

u g : W V sao cho gf = id
V
, fg = id
W
, th` f v` u
.
a l`a mo
.
t do
.
n ca

u (do
gf = id
V
), v` u
.
a l`a mo
.
t to`an ca

u (do fg = id
W
). V` the

, f l`a mo
.
t da

ng ca

u. Khi do,
nhan hai ve

cu a da

ng th u
.
c gf = id
V
vo
.
i f
1
t` u
.
ben pha i, ta thu du
.
o
.
.
c g = f
1
.
Me
.
nh de
`
2.6 Gia su
.
V v`a W l`a cac khong gian vecto
.
h u
.
u ha
.
n chie
`
u. Khi do
V

= W dimV = dimW.
Ch u
.
ng minh: Gia su
.
V

= W, t u
.
c l`a co mo
.
t da

ng ca

u tuye

n tnh f : V

=
W.
Khi do, ne

u (
1
, ...,
n
) l`a mo
.
t co
.
so
.
cu a V th` (f(
1
), ..., f(
n
)) l`a mo
.
t co
.
so
.
cu a
W. Tha
.
t va
.
y, mo

i vecto
.
W co da
.
ng = f() vo
.
i n`ao do trong W. V` co
bie

u thi
.
tuye

n tnh = a
1

1
+ + a
n

n
, nen
= f() = f(a
1

1
+ +a
n

n
) = a
1
f(
1
) + +a
n
f(
n
).
Ne

u c`on co bie

u thi
.
tuye

n tnh = b
1
f(
1
) + + b
n
f(
n
), th` = f
1
() =
b
1

1
+ + b
n

n
. V` (
1
, ...,
n
) l`a mo
.
t co
.
so
.
cu a V cho nen a
1
= b
1
, ..., a
n
= b
n
.
Nhu
.
va
.
y, mo

i vecto
.
bie

u thi
.
tuye

n tnh duy nha

t qua he
.
(f(
1
), ..., f(
n
)), nen
he
.
n`ay l`a mo
.
t co
.
so
.
cu a W. Noi rieng, dimV = dimW.
Ngu
.
o
.
.
c la
.
i, gia su
.
dimV = dimW = n. Cho
.
n cac co
.
so
.
(
1
, ...,
n
) cu a V v`a
(
1
, ...,
n
) cu a W.

Anh xa
.
tuye

n tnh duy nha

t : V W du
.
o
.
.
c xac di
.
nh bo
.
i
(
1
) =
1
, ..., (
n
) =
n
l`a mo
.
t da

ng ca

u tuye

n tnh. Tha
.
t va
.
y, nghi
.
ch da o
cu a l`a anh xa
.
tuye

n tnh : W V du
.
o
.
.
c xac di
.
nh bo
.
i die
`
u kie
.
n (
1
) =

1
, ..., (
n
) =
n
. 2
Tu
.
o
.
ng u
.
ng da
.
t mo

i anh xa
.
tuye

n tnh vo
.
i ma tra
.
n cu a no m`a ta sa

p di
.
nh ngha
l`a mo
.
t v du
.
die

n h`nh ve
`
da

ng ca

u tuye

n tnh. Nh`o
.
da

ng ca

u n`ay m`a ngu

.
`o
.
i ta co
the

tnh toan cu
.
the

vo
.
i cac anh xa
.
tuye

n tnh.
87
Gia su
.
V v`a W l`a cac K-khong gian vecto
.
vo
.
i cac co
.
so
.
tu
.
o
.
ng u
.
ng l`a (
1
, ...,
n
)
v`a (
1
, ...,
m
). Theo D
-
i
.
nh l y 2.4, anh xa
.
tuye

n tnh f : V W du
.
o
.
.
c xac di
.
nh duy
nha

t bo
.
i f(
1
), ..., f(
n
). Cac vecto
.
n`ay la
.
i co bie

u thi
.
tuye

n tnh duy nha

t qua
co
.
so
.
(
1
, ...,
m
) cu a W:
f(
j
) =
m

i=1
a
ij

i
(j = 1, ..., n),
trong do a
ij
K. Noi go
.
n la
.
i, anh xa
.
tuye

n tnh f : V W du
.
o
.
.
c xac di
.
nh duy
nha

t bo
.
i he
.
tho

ng cac vo hu
.
o
.
ng a
ij
[1 i m, 1 j n, ch ung du
.
o
.
.
c xe

p th`anh
ma tra
.
n sau day:
A =
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
a
11
a
12
... a
1n
a
21
a
22
... a
2n
. . ... .
a
m1
a
m2
... a
mn
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
= (a
ij
)
mn
.
Ta go
.
i A l`a ma tra
.
n cu a anh xa
.
tuye

n tnh f : V W trong ca
.
p co
.
so
.
(
1
, ...,
n
)
v`a (
1
, ...,
m
).
Ne

u vecto
.
co toa
.
do
.
(x
1
, ..., x
n
) trong co
.
so
.
(
1
, ...,
n
) th` toa
.
do
.
cu a f()
trong co
.
so
.
(
1
, ...,
m
) du
.
o
.
.
c tnh ba
`
ng cong th u
.
c
y
i
=
n

j=1
a
ij
x
j
(i = 1, 2, ..., m).
Tha
.
t va
.
y,
m

i=1
y
i

i
= f() = f(
n

j=1
x
j

j
) =
n

j=1
x
j
f(
j
)
=
n

j=1
x
j
m

i=1
a
ij

i
=
m

i=1
(
n

j=1
a
ij
x
j
)
i
.
V` bie

u thi
.
tuye

n tnh cu a mo

i vecto
.
thuo
.
c W qua co
.
so
.
(
1
, ...,
m
) l`a duy nha

t,
nen ta thu du
.
o
.
.
c cong th u
.
c xac di
.
nh (y
1
, ..., y
m
) qua ma tra
.
n A v`a (x
1
, ..., x
n
) da noi
o
.
tren.
88
Trong ngon ng u
.
tch ma tra
.
n, su
.
.
kie
.
n A = (a
ij
)
mn
l`a ma tra
.
n cu a anh xa
.
tuye

n
tnh f : V W trong ca
.
p co
.
so
.
(
1
, ...,
n
) v`a (
1
, ...,
m
), t u
.
c l`a he
.
da

ng th u
.
c
f(
j
) =

m
i=1
a
ij

i
(j = 1, ..., n) du
.
o
.
.
c quy u
.
o
.
c vie

t nhu
.
sau:
(f(
1
) ... f(
n
)) = (
1
...
m
)
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
a
11
a
12
... a
1n
a
21
a
22
... a
2n
. . ... .
a
m1
a
m2
... a
mn
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
.
Cong th u
.
c tnh toa
.
do
.
(y
1
, ..., y
m
) cu a f() trong co
.
so
.
(
1
, ...,
m
) qua toa
.
do
.
(x
1
, ..., x
n
) cu a trong co
.
so
.
(
1
, ...,
n
) du
.
o
.
.
c die

n da
.
t la
.
i trong ngon ng u
.
ma tra
.
n
nhu
.
sau:
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
y
1
.
.
y
m
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
=
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
a
11
a
12
... a
1n
a
21
a
22
... a
2n
. . ... .
a
m1
a
m2
... a
mn
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
x
1
.
.
x
n
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
.
D
-
i
.
nh l y 2.7

Anh xa
.
da
.
t tu
.
o
.
ng u
.
ng do
`
ng ca

u f vo
.
i ma tra
.
n cu a no A = M(f)
trong mo
.
t ca
.
p co
.
so
.
co

di
.
nh cu a V v`a W l`a mo
.
t da

ng ca

u tuye

n tnh t` u
.
L(V, W)
len M(mn, K). Noi rieng, dimL(V, W) = dimV dimW.
Ch u
.
ng minh: Gia su
.
trong ca
.
p co
.
so
.
(
1
, ...,
n
) cu a V v`a (
1
, ...,
m
) cu a W cac
do
`
ng ca

u f v`a g co cac ma tra

.
n tu
.
o
.
ng u
.
ng l`a A = (a
ij
)
mn
v`a B = (b
ij
)
mn
. t u
.
c
l`a:
f(
j
) =
m

i=1
a
ij

i
,
g(
j
) =
m

i=1
b
ij

i
, (j = 1, ..., n).
Khi do
(f + g)(
j
) =
m

i=1
(a
ij
+ b
ij
)
i
,
(af)(
j
) =
m

i=1
aa
ij

i
, (j = 1, ..., n).
89
Nhu
.
va
.
y, ma tra
.
n cu a f + g l`a A + B, ma tra
.
n cu a af l`a aA (trong ca
.
p co
.
so
.
da
cho). Noi cach khac
M(f +g) = M(f) +M(g),
M(af) = aM(f).
Cac he
.
th u
.
c n`ay ch u
.
ng to ra
`
ng phep da
.
t tu
.
o
.
ng u
.
ng mo

i do
`
ng ca

u vo
.
i ma tra
.
n cu a
no trong mo
.
t ca
.
p co
.
so
.
co

di
.
nh l`a mo
.
t anh xa
.
tuye

n tnh.
Ma
.
t khac, theo D
-
i
.
nh l y 2.4, anh xa
.
noi tren l`a mo
.
t song anh. Tom la
.
i, do l`a
mo
.
t da

ng ca

u tuye

n tnh. 2
Me
.
nh de
`
2.8 Ne

u f : V W v`a g : W Z l`a cac anh xa

.
tuye

n tnh, th`
gf : V Z c ung l`a mo
.
t anh xa
.
tuye

n tnh.
Ch u
.
ng minh: Tha
.
t va
.
y, ta co
gf(a + b) = g(af() +bf())
= a(gf)() +b(gf)(),
vo
.
i mo
.
i a, b K v`a mo
.
i , V . 2
Me
.
nh de
`
2.9 Gia su
.
do
`
ng ca

u f co ma tra
.
n A trong ca
.
p co
.
so
.
(
1
, ...,
n
),
(
1
, ...,
m
) v`a do
`
ng ca

u g co ma tra
.
n B trong ca
.
p co
.
so
.
(
1
, ...,
m
), (
1
, ...,

).
Khi do, ma tra
.
n cu a do
`
ng ca

u gf trong ca
.
p co
.
so
.
(
1
, ...,
n
), (
1
, ...,

) chnh l`a
ma tra
.
n tch BA.
Ch u
.
ng minh: Theo gia thie

t, ta co
f(
i
) =
m

j=1
a
ji

j
,
g(
j
) =

k=1
b
kj

k
.
90
T` u
.
do, do g l`a mo
.
t anh xa
.
tuye

n tnh, ta co
(gf)(
i
) = g(
m

j=1
a
ji

j
) =
m

j=1
a
ji
g(
j
)
=
m

j=1
a
ji

k=1
b
kj

k
=

k=1
(
m

j=1
b
kj
a
ji
)
k
.
Go
.
i C = (c
ki
)
n
l`a ma tra
.
n cu a gf trong ca
.
p co
.
so
.
(
1
, ...,
n
), (
1
, ...,

). Khi
do
(gf)(
i
) =

k=1
c
ki

k
.
V` bie

u thi
.
tuye

n tnh cu a (gf)(
i
) qua co
.
so
.
(
1
, ...,

) l`a duy nha

t, nen ta thu
du
.
o
.
.
c
c
ki
=
m

j=1
b
kj
a
ji
, (1 k , 1 i n).
He
.
da

ng th u
.
c n`ay tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng vo
.
i da

ng th u
.
c ma tra
.
n
C = BA. 2
Ne

u mo
.
t trong hai ve

cu a cac da

ng th u
.
c sau day gi u
.
a cac anh xa
.
tuye

n tnh l`a
co ngha th` ve

kia c ung va
.
y. Khi do, ta co cac da

ng th u
.
c (de

kie

m tra):
h(gf) = (hg)f,
g(f
1
+f
2
) = gf
1
+gf
2
,
(g
1
+g
2
)f = g
1
f +g
2
f.
D
-
i
.
nh ngha 2.10 Mo

i do
`
ng ca

u (tuye

n tnh) t` u
.
khong gian vecto
.
V v`ao chnh no
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t tu
.
.
do
`
ng ca

u (tuye

n tnh) cu a V . Mo
.
t tu
.
.
do
`
ng ca

u cu a V do
`
ng th`o
.
i
l`a mo
.
t da

ng ca

u du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t tu
.
.
da

ng ca

u cu a V .
Khong gian vecto
.
ta

t ca cac tu
.
.
do
`
ng ca

u cu a V du
.
o
.
.
c k y hie
.
u l`a End(V ). Ta
.
p
ho
.
.
p ta

t ca cac tu
.
.
da

ng ca

u cu a V du
.
o
.
.
c k y hie
.
u l`a GL(V ).
De

d`ang kie

m tra la
.
i ra
`
ng End(V ) l`a mo
.
t v`anh do

i vo
.
i hai phep toan co
.
ng v`a
nhan (ho
.
.
p th`anh) cac tu
.
.
do
`
ng ca

u. No du
.
o
.
.
c go
.
i l`a v`anh cac tu
.
.
do
`
ng ca

u cu a V .
V`anh n`ay co do
.
n vi
.
l`a id
V
v`a khong giao hoan ne

u dimV > 1.
91
D
-
e

cho go
.
n, ta se go
.
i ma tra
.
n cu a f End(V ) trong ca
.
p co
.
so
.
(
1
, ...,
n
),
(
1
, ...,
n
) l`a ma tra
.
n cu a f trong co
.
so
.
(
1
, ...,
n
).
D
-
i
.
nh l y 2.11 Gia su
.
V l`a mo
.
t K-khong gian vecto
.
vo
.
i dimV = n. Khi do anh xa
.
da
.
t tu
.
o
.
ng u
.
ng mo

i tu
.
.
do
`
ng ca

u f End(V ) vo
.
i ma tra
.
n cu a no M(f) trong co
.
so
.

(
1
, ...,
n
) l`a mo
.
t da

ng ca

u v`anh t` u
.
End(V ) v`ao M(n n, K).
Ch u
.
ng minh: D
-
ay l`a mo
.
t he
.
qua tru
.
.
c tie

p cu a D
-
i
.
nh l y 2.7 v`a Me
.
nh de
`
4.5. 2
Nha
.
n xet ra
`
ng f End(V ) l`a mo
.
t da

ng ca

u ne

u v`a ch ne

u to
`
n ta
.
i do
`
ng ca

u
g End(V ) sao cho
gf = fg = id
V
.
Khi do g = f
1
.
Do nha
.
n xet n`ay ta de

d`ang kie

m tra ra
`
ng GL(V ) l`a mo
.
t nhom do

i vo
.
i phep
nhan l`a phep ho
.
.
p th`anh cac anh xa
.
. GL(V ) du
.
o
.
.
c go
.
i l`a nhom tuye

n tnh to

ng quat
cu a khong gian vecto
.
V .
Theo D
-
i
.
nh l y 2.11, f End(V ) l`a mo
.
t da

ng ca

u ne

u v`a ch ne

u M(f)
M(n n, K) l`a mo
.
t ma tra
.
n kha nghi
.
ch.
Tu
.
o
.
ng u
.
ng f M(f) noi trong D
-
i
.
nh l y 2.11 du
.
o
.
.
c mo ta trong bie

u do
`
sau:
End(V )
da

ng ca

u v`anh

M(n n, K)

GL(V )
da

ng ca

u nhom

GL(n, K).
Me
.
nh de
`
2.12 Gia su
.
A l`a ma tra
.
n cu a tu
.
.
do
`
ng ca

u f : V V trong co
.
so
.

(
1
, ...,
n
), v`a C l`a ma tra
.
n chuye

n t` u
.
co
.
so
.
(
1
, ...,
n
) sang co
.
so
.
(

1
, ...,

n
).
Khi do, ma tra
.
n cu a f trong co
.
so
.
(

1
, ...,

n
) l`a C
1
AC.
Ch u
.
ng minh: C l`a ma tra
.
n chuye

n t` u
.
co
.
so
.
(
1
, ...,
n
) sang co
.
so
.
(

1
, ...,

n
) cu a
khong gian vecto
.
V , ngha l`a ta co
(

1
...

n
) = (
1
...
n
)C.
92
Nhan hai ve

cu a da

ng th u
.
c tren vo
.
i C
1
t` u
.
ben pha i, ta thu du
.
o
.
.
c
(
1
...
n
) = (

1
...

n
)C
1
.
Tu
.
.
do
`
ng ca

u f End(V ) co ma tra
.
n l`a A trong co
.
so
.
(
1
, ...,
n
), ngha l`a
(f(
1
) ... f(
n
)) = (
1
...
n
)A.
V` f l`a mo
.
t do
`
ng ca

u, cho nen ta co
(f(

1
) ... f(

n
)) = (f(
1
) ... f(
n
))C
= (
1
...
n
)AC
= (

1
...

n
)C
1
AC.
Do tnh duy nha

t cu a bie

u thi
.
tuye

n tnh cu a mo

i vecto
.
qua mo
.
t co
.
so
.
, cho nen
C
1
AC chnh l`a ma tra
.
n cu a f trong co
.
so
.
(

1
, ...,

n
). 2
Mo
.
t he
.
lua
.
n tru
.
.
c tie

p cu a me
.
nh de
`
tren l`a nhu
.
sau.
He
.
qua 2.13 Hai ma tra
.
n vuong do
`
ng da
.
ng vo
.
i nhau ne

u v`a ch ne

u ch ung l`a ma
tra
.
n cu a c` ung mo
.
t tu
.
.
do
`
ng ca

u cu a mo
.
t khong gian vecto
.
trong cac co
.
so
.
n` ao do
cu a khong gian n`ay. 2
3 Ha
.
t nhan v`a a

nh cu

a do
`
ng ca

u
Ch ung ta mo
.
da
`
u tie

t n`ay ba
`
ng nha
.
n xet do
.
n gia n sau day.
Me
.
nh de
`
3.1 Gia su
.
f : V W l`a mo
.
t do
`
ng ca

u. Khi do, a nh bo
.
i f cu a mo

i
khong gian vecto
.
con cu a V l`a mo
.
t khong gian vecto
.
con cu a W. Nghi
.
ch a nh bo
.
i
f cu a mo

i khong gian vecto

.
con cu a W l`a mo
.
t khong gian vecto
.
con cu a V .
Ch u
.
ng minh: Gia su
.
T l`a mo
.
t khong gian vecto
.
con cu a V . Khi do, f(T) ,= ,
bo
.
i v` no ch u
.
a vecto
.
0. Ho
.
n n u
.
a, ne

l`a nh u
.
ng vecto
.
cu a f(T) th` ch ung co
93
da
.
ng

= f(),

= f(), trong do , T. Khi do, v` f l`a mo

.
t do
`
ng ca

u, cho
nen vo
.
i vo hu
.
o
.
ng ba

t k` y a K, ta co

= f() +f() = f( +) f(T),

a

= af() = f(a) f(T).

Va
.
y f(T) l`a mo
.
t khong gian vecto
.
con cu a W.
Bay gi`o
.
gia su
.
U l`a mo
.
t khong gian vecto
.
con cu a W. Khi do, f
1
(U) ,= , bo
.
i
v` no c ung ch u
.
a vecto
.
0. Ne

u , f
1
(U) th` f(), f() U. V` f l`a mo
.
t do
`
ng
ca

u, cho nen vo
.
i mo
.
i vo hu
.
o
.
ng a K, ta co
f( +) = f() +f() U,
f(a) = af() U
V` the

+ v`a a f
1
(U). Va
.
y f
1
(U) l`a mo
.
t khong gian vecto
.
con cu a V . 2
Ha
.
t nhan v`a a nh cu a mo
.
t do
`
ng ca

u l`a nh u
.
ng khong gian vecto
.
da
.
c bie
.
t quan
tro
.
ng do

i vo
.
i vie
.
c kha o sat do
`
ng ca

u do. Ch ung du
.
o
.
.
c di
.
nh ngha nhu
.
sau.
D
-
i
.
nh ngha 3.2 Gia su
.
f : V W l`a mo
.
t do
`
ng ca

u.
(i) Ker(f) = f
1
(0) = x V [f(x) = 0 V du
.
o
.
.
c go
.
i l`a ha
.
t nhan (hay ha
.
ch)
cu a f. So

chie
`
u cu a Ker(f) du
.
o
.
.
c go
.
i l`a so

khuye

t cu a f.
(ii) Im(f) = f(V ) = f(x)[x V W du
.
o
.
.
c go
.
i l`a a nh cu a f. So

chie
`
u cu a
Im(f) du
.
o
.
.
c go
.
i l`a ha
.
ng cu a f v`a du
.
o
.
.
c k y hie
.
u l`a rank(f).
Hai di
.
nh l y sau day neu nh u
.
ng die
`
u kie
.
n ca
`
n v`a du de

mo
.
t do
`
ng ca

u l`a mo
.
t
to`an ca

u hay mo
.
t do
.
n ca

u.
D
-
i
.
nh l y 3.3 D
-
o
`
ng ca

u f : V W l`a mo
.
t to`an ca

u ne

u v`a ch ne

u rank(f) =
dimW.
94
Ch u
.
ng minh: Theo di
.
nh ngha, f l`a mo
.
t to`an ca

u ne

u v`a ch ne

u Im(f) = W.
V` Im(f) l`a mo
.
t khong gian vecto
.
con cu a W, cho nen da

ng th u
.
c noi tren tu
.
o
.
ng
du
.
o
.
ng vo
.
i rank(f) := dimf(V ) = dimW.
Tha
.
t va
.
y, ne

u f(V ) = W th` hie

n nhien dimf(V ) = dimW. Ngu

.
o
.
.
c la
.
i, gia
su
.
dimf(V ) = dimW; do f(V ) l`a mo
.
t khong gian vecto
.
con cu a W, nen mo

i co
.
so
.
cu a f(V ) c ung l`a mo
.
t he
.
do
.
c la
.
p tuye

n tnh trong W vo
.
i so

pha
`
n tu
.
ba
`
ng
dimf(V ) = dimW. Noi cach khac, mo

i co
.
so
.
cu a f(V ) c ung l`a mo
.
t co
.
so
.
cu a W.
Va
.
y f(V ) = W. 2
D
-
i
.
nh l y 3.4 D
-
o

i vo
.
i do
`
ng ca

u f : V W cac die
`
u kie
.
n sau day l`a tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng:
(i) f l`a mo
.
t do
.
n ca

u.
(ii) Ker(f) = 0.
(iii) A

nh bo
.
i f cu a mo

i he
.
vecto
.
do
.
c la
.
p tuye

n tnh l`a mo
.
t he
.
vecto
.
do
.
c la
.
p tuye

n
tnh.
(iv) A

nh bo
.
i f cu a mo

i co
.
so
.
cu a V l`a mo
.
t he
.
vecto
.
do
.
c la
.
p tuye

n tnh.
(v) A

nh bo
.
i f cu a mo
.
t co
.
so
.
n` ao do cu a V l`a mo
.
t he
.
vecto
.
do
.
c la
.
p tuye

n tnh.
(vi) rank(f) = dimV .
Ch u
.
ng minh: (i) (ii) : Gia su
.
Ker(f). Khi do f() = f(0) = 0. V` f l`a
mo
.
t do
.
n ca

u, cho nen = 0. Do do Ker(f) = 0.

(ii) (iii) : Gia su
.
(
1
, ...,
k
) l`a mo
.
t he
.
vecto
.
do
.
c la
.
p tuye

n tnh trong V .
Ne

u co mo
.
t r`ang buo
.
c tuye

n tnh gi u
.
a cac a nh bo
.
i f cu a cac pha
`
n tu
.
do
k

i=1
a
i
f(
i
) = 0 (a
i
K),
th` f(

k
i=1
a
i

i
) = 0. V` Ker(f) = 0, cho nen

k
i=1
a
i

i
= 0. T` u
.
do, ta co
a
1
= = a
k
= 0, bo
.
i v` he
.
vecto
.
(
1
, ...,
k
) do
.
c la
.
p tuye

n tnh. Nhu
.
the

, he
.
(f(
1
), ..., f(
k
)) c ung do
.
c la
.
p tuye

n tnh.
95
Cac suy lua
.
n (iii) (iv), (iv) (v) de
`
u hie

n nhien.
(v) (vi) : Gia su
.
(
1
, ...,
n
) l`a mo
.
t co
.
so
.
cu a V sao cho (f(
1
), ..., f(
n
)) l`a
mo
.
t he
.
do
.
c la
.
p tuye

n tnh. Ro r`ang he
.
n`ay sinh ra f(V ). Ta co
rank(f) = dimf(V ) = rank(f(
1
), ..., f(
n
)) = n = dimV.
(vi) (i) : Gia su
.
(
1
, ...,
n
) l`a mo
.
t co
.
so
.
cu a V . Ta co
rank(f) = rank(f(
1
), ..., f(
n
)) = dimV = n,
cho nen he
.
vecto
.
(f(
1
), ..., f(
n
)) do
.
c la
.
p tuye

n tnh. Gia su
.
=

i
a
i

i
, =

i
b
i

i
v`a f() = f(). Khi do,
0 = f() f() = f( ) = f(

i
(a
i
b
i
)
i
=

i
(a
i
b
i
)f(
i
).
T` u
.
do a
1
= b
1
, ..., a
n
= b
n
, bo
.
i v` (f(
1
), ..., f(
n
)) do
.
c la
.
p tuye

n tnh. D
-
ie
`
u n`ay co
ngha l`a = . Va
.
y f l`a mo
.
t do
.
n ca

u. 2
D
-
i
.
nh l y 3.5 (D
-
i
.
nh l y ve
`
do
`
ng ca

u cac khong gian vecto

.
). Gia su
.
f : V W l`a
mo
.
t do
`
ng ca

u. Khi do, anh xa

.
f : V/Ker(f) W, xac di
.
nh bo
.
i f([]) = f(), l`a
mo
.
t do
.
n ca

u. No ca m sinh da

ng ca

u f : V/Ker(f)

=
Im(f).
Ch u
.
ng minh: Tru
.
o
.
c tien, ca
`
n ch u
.
ng to ra
`
ng f du
.
o
.
.
c di
.
nh ngha khong phu
.
thuo
.
c
vie
.
c cho
.
n da
.
i bie

u cu a lo
.
p []. Tha
.
t va
.
y, ne

u [] = [

], th`

Ker(f). Noi
cach khac f(

) = 0, hay l`a f() = f(

).
V` f l`a mo
.
t do
`
ng ca

u, nen de

d`ang kie

m tra f c ung l`a mo

.
t do
`
ng ca

u.
Gia su
.
f([]) = f([]), t u
.
c l`a f() = f(); khi do f( ) = 0. V` the

Ker(f), ngha l`a [] = []. D

-
ie
`
u do ch u
.
ng to ra
`
ng f l`a mo
.
t do
.
n ca

u. Ho
.
n
n u
.
a, t` u
.
di
.
nh ngha cu a f ta co Im(f) = Im(f). Cho nen, ne

u xet f nhu
.
mo
.
t do
`
ng
ca

u t` u
.
V/Ker(f) to
.
i Im(f) th` do l`a mo
.
t da

ng ca

u. 2
He
.
qua 3.6 D
-
o

i vo
.
i do
`
ng ca

u ba

t k`y f : V W, ta co
dimV = dimKer(f) + dimIm(f).
96
Ch u
.
ng minh: Theo di
.
nh l y tren, ta co
dimIm(f) = dimIm(f) = dimV/Ker(f) = dimV dimKer(f). 2
He
.
qua 3.7 Gia su
.
f : V W l`a mo
.
t do
`
ng ca

u. Khi do, vo
.
i mo
.
i khong gian
vecto
.
con U cu a V , ta co
dimf(U) dimU.
Noi cach khac, anh xa
.
tuye

n tnh khong l`am tang chie

`
u cu a cac khong gian vecto
.
.
Ch u
.
ng minh: Xet ha
.
n che

f[
U
cu a anh xa
.
f tren khong gian vecto
.
con U, ta co
dimU = dimKer(f[
U
) + dimIm(f[
U
) dimIm(f[
U
) = dimf(U). 2
He
.
qua 3.8 Gia su
.
f : V V l`a mo
.
t tu
.
.
do
`
ng ca

u cu a khong gian vecto

.
h u
.
u ha
.
n
chie
`
u V . Khi do, cac kha

ng di
.
nh sau day l`a tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng:
(i) f l`a mo
.
t da

ng ca

u.
(ii) f l`a mo
.
t do
.
n ca

u.
(iii) f l`a mo
.
t to`an ca

u.
Ch u
.
ng minh: Theo D
-
i
.
nh l y 3.4, f l`a mo
.
t do
.
n ca

u ne

u v`a ch ne

u dimKer(f) = 0.
Ma
.
t khac, theo D
-
i
.
nh l y 3.3, f l`a mo
.
t to`an ca

u khi v`a ch khi dimIm(f) = dimV .

Theo He
.
qua 3.6, hai die
`
u kie
.
n noi tren tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng vo
.
i nhau. Do do, ch ung c` ung
tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng vo
.
i su
.
.
kie
.
n f l`a mo
.
t da

ng ca

u. 2
Nha
.
n xet: He
.
qua tren khong c`on d ung ne

u V l`a mo
.
t khong gian vecto
.
vo ha
.
n
chie
`
u. Tha
.
t va
.
y, do
`
ng ca

u
: K[X] K[X]
(X
n
) = X
n+1
(n = 0, 1, 2...)
97
l`a mo
.
t do
.
n ca

u nhu
.
ng khong l`a mo
.
t to`an ca

u. Ngu
.
o
.
.
c la
.
i, do
`
ng ca

u
: K[X] K[X]
(X
n
) = X
n1
(n = 0, 1, 2...),
trong do quy u
.
o
.
c X
1
= (1) = 0, l`a mo
.
t to`an ca

u nhu
.
ng khong l`a mo
.
t do
.
n ca

u.
Tren co
.
so
.
he
.
qua noi tren, cac D
-
i
.
nh l y 3.3 v`a 3.4 cho ta h`ang loa
.
t die
`
u kie
.
n de

mo
.
t tu
.
.
do
`
ng ca

u tuye

n tnh cu a mo
.
t khong gian vecto
.
h u
.
u ha
.
n chie
`
u l`a mo
.
t da

ng
ca

u.
D
-
i
.
nh ngha 3.9 (Ha
.
ng cu a ma tra
.
n). Gia su
.
A l`a mo
.
t ma tra
.
n m h`ang n co
.
t vo
.
i
cac pha
`
n tu
.
trong tru
.
`o
.
ng K. Ha
.
ng cu a he
.
n vecto
.
co
.
t cu a A trong K
m
du
.
o
.
.
c go
.
i
l`a ha
.
ng cu a ma tra
.
n A v`a du
.
o
.
.
c k y hie
.
u l`a rankA.
D
-
i
.
nh l y sau day cho ta mo
.
t phu
.
o
.
ng phap de

tnh ha
.
ng cu a cac do
`
ng ca

u.
D
-
i
.
nh l y 3.10 Gia su
.
do
`
ng ca

u f : V W co ma tra
.
n l`a A trong mo
.
t ca
.
p co
.
so
.

n`ao do cu a V v`a W. Khi do:

rankf = rankA.
Ch u
.
ng minh: Gia su
.
f co ma tra
.
n l`a A trong ca
.
p co
.
so
.
(
1
, ...,
n
) cu a V v`a
(
1
, ...,
m
) cu a W. Theo di
.
nh ngha, ta co
rankf = dimIm(f) = rank(f(
1
), ..., f(
n
)).
V` (
1
, ...,
m
) l`a mo
.
t co
.
so
.
cu a W cho nen anh xa
.
: W K
m
,
m

j=1
b
j

j

_
_
_
_
_
_
_
b
1
.
.
.
b
m
_
_
_
_
_
_
_
98
l`a mo
.
t da

ng ca

u tuye

n tnh. (Tha
.
t va
.
y, anh xa
.
do chuye

n co
.
so
.
(
1
, ...,
m
) th`anh
co
.
so
.
chnh ta

c cu a K
m
.)
D
-
a

ng ca

u du
.
a f(
i
) v`ao co
.
t th u
.
i cu a ma tra
.
n A, bo
.
i v`
f(
i
) =
m

j=1
a
ji

_
_
_
_
_
_
_
a
1i
.
.
.
a
mi
_
_
_
_
_
_
_
.
V` cac da

ng ca

u tuye

n tnh de
`
u ba o to`an ha
.
ng cu a mo

i he
.
vecto
.
, nen ta co
rankf = rank(f(
1
), ..., f(
n
)) = rankA. 2
4 Khong gian vecto
.
do

i nga

Y chnh cu a tie

t n`ay l`a ta co the

nghien c u
.
u mo
.
t khong gian vecto
.
thong qua ta
.
p
ho
.
.
p ta

t ca cac h`am tuye

n tnh tren khong gian n`ay. Noi mo

.
t cach nom na, ta
.
p ho
.
.
p
cac h`am nhu
.
the

la
.
p nen cai go
.
i l`a khong gian vecto
.
do

i nga

u, no co the

coi l`a a nh
do

i x u
.
ng qua gu
.
o
.
ng cu a khong gian vecto
.
da cho.
Gia su
.
V l`a mo
.
t khong gian vecto
.
tren tru
.
`o
.
ng K.
D
-
i
.
nh ngha 4.1 Khong gian V

= L(V, K) cac anh xa

.
tuye

n tnh t` u
.
V v`ao K
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a khong gian vecto
.
do

i nga

u cu a V . Mo

i pha
`
n tu
.
cu a V

du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t
da
.
ng tuye

n tnh tren V .
Ta da bie

t ra
`
ng V

l`a mo
.
t khong gian vecto
.
vo
.
i so

chie
`
u ba
`
ng
dimV

= dimV dimK = dimV.

Nhu
.
the

= V ne

u dimV < . D
-
ie
`
u n`ay khong c`on d ung ne

u V l`a mo
.
t khong
gian vecto
.
vo ha
.
n chie
`
u. Tnh khong tu
.
.
nhien cu a da

ng ca

u noi tren se du
.
o
.
.
c tha o
lua
.
n o
.
pha
`
n sau cu a tie

t n`ay.
99
Gia su
.
f : V W l`a mo
.
t do
`
ng ca

u. Ta di
.
nh ngha anh xa
.
f

: W

bo
.
i
cong th u
.
c sau day
(f

())() = (f()), W

, V.
Ta se ch ra ra
`
ng f

l`a mo
.
t do
`
ng ca

u t` u
.
W

v`ao V

. Tha
.
t va
.
y, vo
.
i mo
.
i vo hu
.
o
.
ng
a, b K v`a mo
.
i , W

ta co
f

(a +b)() = (a +b)(f())
= a(f()) +b(f())
= af

()() + bf

()()
= (af

() +bf

())().
He
.
th u
.
c n`ay d ung vo
.
i mo
.
i V , nen ta thu du
.
o
.
.
c
f

(a + b) = af

() + bf

().
D
-
ie
`
u n`ay ch u
.
ng to f

l`a mo
.
t do
`
ng ca

u.
D
-
i
.
nh ngha 4.2 f

: W

du
.
o
.
.
c go
.
i l`a do
`
ng ca

u (hay anh xa
.
) do

i nga

u cu a
do
`
ng ca

u f : V W.
Ne

u ta k y hie
.
u gia tri
.
cu a da
.
ng tuye

n tnh V

tren vecto
.
V bo
.
i
, ) K, th` cong th u
.
c d` ung de

di
.
nh ngha f

co the

vie

t la
.
i th`anh
, f

()) = f(), ).

Y ngha cu a tnh do

i nga

u du
.
o
.
.
c tha

y ro trong cach die

n da
.
t n`ay.
Ngu
.
`o
.
i ta go
.
i anh xa
.
, ) : V V

K l`a phep ghep ca

.
p do

i nga

u. D
-
o l`a mo
.
t
anh xa
.
song tuye

n tnh, t u
.
c l`a no tuye

n tnh vo
.
i t` u
.
ng bie

n khi co

di
.
nh bie

n c`on la
.
i.
Gia su
.
V co so

chie
`
u ba
`
ng n, vo
.
i mo
.
t co
.
so
.
l`a (
1
, ...,
n
). Tren co
.
so
.
D
-
i
.
nh l y
2.4, ta di
.
nh ngha cac da
.
ng tuye

n tnh

1
, ...,

n
V

bo
.
i he
.
die
`
u kie
.
n sau day:

i
,

j
) =
ij
=
_

_
1, ne

u i = j,
0, ne

u i ,= j.
100
Me
.
nh de
`
4.3 Gia su
.
(
1
, ...,
n
) l`a mo
.
t co
.
so
.
cu a V . Khi do (

1
, ...,

n
) l`a mo
.
t
co
.
so
.
cu a V

.
Ch u
.
ng minh: Tha
.
t va
.
y, mo

i V

th` u
.
a nha
.
n bie

u thi
.
tuye

n tnh sau day:

=
n

j=1

j
, )

j
.
D
-
e

ch u
.
ng to die
`
u do ta ch ca
`
n ch u
.
ng minh ra
`
ng hai ve

co gia tri
.
nhu
.
nhau tren
cac vecto
.
cu a co
.
so
.
(
1
, ...,
n
). Tha
.
t va
.
y
n

j=1

j
, )

j
(
i
) =
n

j=1

j
, )
ij
=
i
, ) = (
i
), (1 i n).
Nhu
.
the

, he
.
go
`
m n vecto
.
(

1
, ...,

n
) sinh ra khong gian vecto
.
n chie
`
u V . Do do,
he
.
n`ay l`a mo
.
t co
.
so
.
cu a V

. 2
D
-
i
.
nh ngha 4.4 Co
.
so
.
(

1
, ...,

n
) cu a khong gian V

du
.
o
.
.
c go
.
i l`a co
.
so
.
do

i nga

u
vo
.
i co
.
so
.
(
1
, ...,
n
) cu a khong gian V

.
Ta co da

ng ca

u tuye

n tnh
V V

=
n

i=1
a
i

=
n

i=1
a
i

i
.
D
-
a

ng ca

u n`ay khong tu
.
.
nhien, v` no phu
.
thuo
.
c v`ao co
.
so
.
(
1
, ...,
n
) da cho
.
n.
Tuy va
.
y, da

ng ca

u V V

, bie

n th`anh

, trong do

du
.
o
.
.
c xac di
.
nh bo
.
i
he
.
th u
.
c sau
,

) = , ), V

,
l`a mo
.
t da

ng ca

u tu
.
.
nhien, v` no du
.
o
.
.
c di
.
nh ngha khong phu
.
thuo
.
c v`ao co
.
so
.
.
D
-
e

ch u
.
ng minh ra
`
ng tu
.
o
.
ng u
.
ng noi tren l`a mo
.
t do
`
ng ca

u, ca
`
n thu
.
la
.
i ra
`
ng
(a +b)

= a

+b

, a, b K, , V.
101
Tha
.
t va
.
y, he
.
th u
.
c tren du
.
o
.
.
c ch u
.
ng minh ba
`
ng cac da

ng th u
.
c sau, trong do l`a
pha
`
n tu
.
ba

t k` y trong V

:
, (a +b)

) = a +b, )
= a, ) +b, )
= a,

) + b,

)
= , a

+b

).
Nha
.
n xet ra
`
ng dimV

= dimV

= dimV . V` the

, de

ch u
.
ng minh ra
`
ng tu
.
o
.
ng
u
.
ng V V

noi tren l`a mo

.
t da

ng ca

u, ta ch ca
`
n ch u
.
ng to no l`a mo
.
t do
.
n ca

u.
Noi ro ho
.
n, ta ch ca
`
n ch u
.
ng minh ra
`
ng ne

= 0 th` = 0. Gia su
.
pha n ch u
.
ng
,= 0. Ta cho
.
n mo
.
t co
.
so
.
(
1
, ...,
n
) cu a V sao cho
1
= . Khi do, vo
.
i =

1
,
ta co
1 = ,

1
) =

1
,

).
D
-
a

ng th u
.
c n`ay ch u
.
ng to

,= 0. D
-
ie
`
u vo l y n`ay bac bo gia thie

t pha n ch u
.
ng.
Nha
.
n xet 4.5 Vo
.
i mo

i V , pha
`
n tu
.

du
.
o
.
.
c xac di
.
nh ho`an to`an v`a ch
phu
.
thuo
.
c v`ao . Ngu
.
o
.
.
c la
.
i,

ch du
.
o
.
.
c xac di
.
nh khi da cho
.
n mo
.
t co
.
so
.
cu a V
v`a

phu
.
thuo
.
c v`ao co
.
so
.
n`ay. Tuy va
.
y, ta co the

coi

= (

,
trong do, do

i nga

u th u
.
nha

t du
.
o
.
.
c la

y theo mo
.
t co
.
so
.
(
1
, ...,
n
) n`ao do cu a V ,
c`on do

i nga

u th u
.
hai du
.
o
.
.
c la

y theo co
.
so
.
do

i nga

u (

1
, ...,

n
) cu a V

. Mo

i phep
do

i nga

u nhu
.
the

de
`
u phu
.
thuo
.
c v`ao co
.
so
.
da cho
.
n, nhu
.
ng ke

t qua cu a hai la
`
n do

i
nga

u lien tie

p th` la
.
i khong phu
.
thuo
.
c ba

t k` y co
.
so
.
n`ao.
D
-
e

ch u
.
ng minh da

ng th u
.
c tren ta gia su
.

=
n

i=1
a
i

i
.
102
Khi do,

n
i=1
a
i

i
, v`a (

n
i=1
a
i
(

i
)

. Theo di
.
nh ngha cu a

, ta co

j
,

) = ,

j
)
=
n

i=1
a
i

i
,

j
) = a
j
.
Gia su
.

co bie

u thi
.
tuye

n tnh

=
n

i=1
b
i
(

i
)

.
Khi do ta co

j
,

) =

j
,
n

i=1
b
i
(

i
)

)
=
n

i=1
b
i

ji
= b
j
.
T` u
.
do suy ra a
j
= b
j
vo
.
i j = 1, 2, ..., n. Ke

t qua l`a

= (

. 2
Ta ca
`
n di
.
nh ngha sau day tru
.
o
.
c khi phat bie

u di
.
nh l y chnh cu a tie

t n`ay.
D
-
i
.
nh ngha 4.6 Chuye

n vi
.
cu a ma tra
.
n A = (a
ij
) M(m n, K) l`a ma tra
.
n
A
t
= (a
t
ji
) M(n m, K) du
.
o
.
.
c xac di
.
nh bo
.
i he
.
th u
.
c
a
t
ji
= a
ij
(i = 1, ..., m, j = 1, ..., n).
Noi mo
.
t cach khong h`nh th u
.
c, chuye

n vi
.
mo
.
t ma tra
.
n A t u
.
c l`a vie

t cac vecto
.
h`ang cu a no th`anh cac vecto
.
co
.
t cu a ma tra
.
n mo
.
i A
t
. Khi do, cac vecto
.
co
.
t cu a A
c ung tro
.
th`anh cac vecto
.
h`ang tu
.
o
.
ng u
.
ng cu a A
t
.
Mo
.
t he
.
qua tru
.
.
c tie

p cu a di
.
nh ngha tren l`a
(A
t
)
t
= A,
vo
.
i mo
.
i ma tra
.
n A.
V du
.
:
_
_
_
_
_
_
_
1 1 0 3
1 9 8 4
2 8 5 4
_
_
_
_
_
_
_
t
=
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
1 1 2
1 9 8
0 8 5
3 4 4
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
.
103
D
-
i
.
nh l y 4.7 Gia su
.
do
`
ng ca

u f : V W co ma tra
.
n l`a A trong ca
.
p co
.
so
.

(
1
, ...,
n
), (
1
, ...,
m
). Khi do, do
`
ng ca

u do

i nga

u f

: W

co ma tra
.
n
l`a A
t
trong ca
.
p co
.
so
.
(

1
, ...,

m
), (

1
, ...,

n
).
Ch u
.
ng minh: V` f co ma tra
.
n l`a A trong ca
.
p co
.
so
.
(
1
, ...,
n
), (
1
, ...,
m
), cho
nen
f(
j
) =
m

k=1
a
kj

k
(j = 1, ..., n).
Theo di
.
nh ngha cu a anh xa
.
do

i nga

u, ta co

j
, f

i
)) = f(
j
),

i
)
=
m

k=1
a
kj

k
,

i
) = a
ij
.
Su
.
du
.
ng cong th u
.
c du
.
o
.
.
c du
.
a ra trong ch u
.
ng minh Me
.
nh de
`
4.3 ap du
.
ng cho vecto
.
= f

i
), ta thu du
.
o
.
.
c
f

i
) =
n

j=1

j
, f

i
))

j
=
n

j=1
a
ij

j
.
Ma
.
t khac, go
.
i B = (b
ji
) M(n m, K) l`a ma tra
.
n cu a f

trong ca
.
p co
.
so
.

1
, ...,

m
), (

1
, ...,

n
), ta co
f

i
) =
n

j=1
b
ji

j
.
Vecto
.
f

i
) co bie

u thi
.
tuye

n tnh duy nha

t qua co
.
so
.
(

1
, ...,

n
), cho nen
b
ji
= a
ij
, (i = 1, ..., m, j = 1, ..., n).
D
-
ie
`
u n`ay co ngha l`a B = A
t
. 2
D
-
i
.
nh l y sau day cho tha

y cac khai nie

.
m do
.
n ca

u v`a to`an ca

u l`a do

i nga

u vo
.
i
nhau.
D
-
i
.
nh l y 4.8 Go
.
i f

: W

l`a do
`
ng ca

u do

i nga

u cu a do
`
ng ca

u f : V W.
Khi do:
104
(i) f l`a mo
.
t do
.
n ca

u ne

u v`a ch ne

u f

l`a mo
.
t to`an ca

u.
(ii) f l`a mo
.
t to`an ca

u ne

u v`a ch ne

u f

l`a mo
.
t do
.
n ca

u.
(iii) f l`a mo
.
t da

ng ca

u ne

u v`a ch ne

u f

l`a mo
.
t da

ng ca

u.
D
-
o
.
c gia hay tu
.
.
t`m mo
.
t ch u
.
ng minh tru
.
.
c tie

p cho di
.
nh l y n`ay. Trong chu
.
o
.
ng
sau ta se ch u
.
ng minh ra
`
ng rankA = rankA
t
, do

i vo
.
i mo
.
i ma tra
.
n A. Ke

t ho
.
.
p da

ng
th u
.
c do vo
.
i D
-
i
.
nh l y 4.7 ta se co mo
.
t ch u
.
ng minh gian tie

p cho di
.
nh l y noi tren.
B`ai ta
.
p
1. Tnh tch cu a hai ma tra
.
n sau day:
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
0 4 7 1
2 1 7 6
1 0 8 3
0 1 9 6
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
2 8 5 4
7 8 5 5
0 3 8 4
8 9 8 9
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
.
Tnh cac l uy th` u
.
a sau day
2.
_
_
_
cos sin
sin cos
_
_
_
n
,
_
_
_
1
0
_
_
_
n
.
3.
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
a
1
0 ... 0
0 a
2
... 0
. . ... .
0 0 ... a
n
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
k
.
105
4.
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
1 1 0 0 ... 0 0
0 1 1 0 ... 0 0
0 0 1 1 ... 0 0
. . . . ... . .
0 0 0 0 ... 0 1
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
n1
.
5. Cho hai ma tra
.
n A v`a B vo
.
i cac pha
`
n tu
.
trong K. Ch u
.
ng minh ra
`
ng ne

u cac
tch AB v`a BA de
`
u co ngha v`a AB = BA, th` A v`a B l`a cac ma tra
.
n vuong
c` ung ca

p.
6. Ma tra
.
n tch AB se thay do

i the

n`ao ne

u ta
(a) do

i cho

cac h`ang th u
.
i v`a th u
.
j cu a ma tra
.
n A ?
(b) co
.
ng v`ao h`ang th u
.
i cu a A tch cu a vo hu
.
o
.
ng c vo
.
i h`ang th u
.
j cu a A?
(c) do

i cho

cac co
.
t th u
.
i v`a th u
.
j cu a ma tra
.
n B ?
(d) co
.
ng v`ao co
.
t th u
.
i cu a B tch cu a vo hu
.
o
.
ng c vo
.
i co
.
t th u
.
j cu a B?
7. Ve

t cu a mo
.
t ma tra
.
n vuong l`a to

ng cu a ta

t ca cac pha
`
n tu
.
na
`
m tren du
.
`o
.
ng
cheo chnh cu a ma tra
.
n do. Ch u
.
ng minh ra
`
ng ve

t cu a AB ba
`
ng ve

t cu a BA.
8. Ch u
.
ng minh ra
`
ng ne

u A v`a B l`a cac ma tra

.
n vuong c` ung ca

p, vo
.
i AB ,= BA,
th`
(a) (A +B)
2
,= A
2
+ 2AB + B
2
,
(b) (A +B)(A B) ,= A
2
B
2
.
9. Ch u
.
ng minh ra
`
ng ne

u A v`a B l`a cac ma tra

.
n vuong vo
.
i AB = BA th`
(A +B)
n
= A
n
+nA
n1
B +
n(n 1)
2
A
n2
B
2
+... +B
n
.
106
10. Hai ma tra
.
n vuong A v`a B du
.
o
.
.
c go
.
i l`a giao hoan vo
.
i nhau ne

u AB = BA.
Ch u
.
ng minh ra
`
ng A giao hoan vo
.
i mo
.
i ma tra
.
n vuong c` ung ca

p vo
.
i no ne

u
v`a ch ne

u no l`a mo
.
t ma tra
.
n vo hu
.
o
.
ng, t u
.
c l`a A = cE trong do c K v`a E
l`a ma tra
.
n do
.
n vi
.
c` ung ca

p vo
.
i A.
11. Ma tra
.
n vuong A du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t ma tra
.
n cheo ne

u cac pha
`
n tu
.
na
`
m ngo`ai
du
.
`o
.
ng cheo chnh cu a no de
`
u ba
`
ng 0. Ch u
.
ng minh ra
`
ng ma tra
.
n vuong A
giao hoan vo
.
i mo
.
i ma tra
.
n cheo c` ung ca

p vo
.
i no ne

u v`a ch ne

u chnh A l`a
mo
.
t ma tra
.
n cheo.
12. Ch u
.
ng minh ra
`
ng ne

u A l`a mo
.
t ma tra
.
n cheo vo
.
i cac pha
`
n tu
.
tren du
.
`o
.
ng
cheo chnh doi mo
.
t khac nhau, th` mo
.
i ma tra
.
n giao hoan vo
.
i A c ung l`a mo
.
t
ma tra
.
n cheo.
13. Go
.
i D = diag(a
1
, a
2
, ..., a
n
) l`a ma tra
.
n cheo vo
.
i cac pha
`
n tu
.
tren du
.
`o
.
ng cheo
chnh la
`
n lu
.
o
.
.
t ba
`
ng a
1
, a
2
, ..., a
n
. Ch u
.
ng minh ra
`
ng nhan D vo
.
i A t` u
.
ben trai
co ngha l`a nhan cac h`ang cu a A theo th u
.
tu
.
.
vo
.
i a
1
, a
2
, ..., a
n
; c`on nhan D vo
.
i
A t` u
.
ben pha i co ngha l`a nhan cac co
.
t cu a A theo th u
.
tu
.
.
vo
.
i a
1
, a
2
, ..., a
n
.
14. T`m ta

t ca cac ma tra
.
n giao hoan vo
.
i ma tra
.
n sau day:
_
_
_
_
_
_
_
3 1 0
0 3 1
0 0 3
_
_
_
_
_
_
_
.
15. Ch u
.
ng minh ra
`
ng ma tra
.
n A =
_
_
_
a b
c d
_
_
_ thoa man phu
.
o
.
ng tr`nh
X
2
(a + d)X + (ad bc) = 0.
16. Ch u
.
ng minh ra
`
ng do

i vo
.
i mo

i ma tra
.
n vuong A, to
`
n ta
.
i mo
.
t da th u
.
c khac
khong f(X) sao cho f(A) = 0. Ho
.
n n u
.
a, mo
.
i da th u
.
c co tnh cha

t do de
`
u l`a
107
bo
.
i cu a mo
.
t da th u
.
c f
0
(X) nhu
.
the

, du
.
o
.
.
c xac di
.
nh duy nha

t bo
.
i die
`
u kie
.
n:
he
.
so

cu a so

ha
.
ng ba
.
c cao nha

t cu a no ba
`
ng 1. (D
-
a th u
.
c f
0
(X) vo
.
i tnh cha

t
noi tren du
.
o
.
.
c go
.
i l`a da th u
.
c to

i thie

u cu a ma tra
.
n A.)
17. Gia su
.
n khong chia he

t cho da
.
c so

p cu a tru
.
`o
.
ng K. Ch u
.
ng minh ra
`
ng khong
to
`
n ta
.
i cac ma tra
.
n A, B M(n n, K) sao cho AB BA = E
n
.
18. Gia su
.
A l`a mo
.
t ma tra
.
n vuong ca

p 2 v`a k l`a mo
.
t so

nguyen 2. Ch u
.
ng
minh ra
`
ng A
k
= 0 ne

u v`a ch ne

u A
2
= 0.
19. T`m ta

t ca cac ma tra
.
n vuong ca

p hai A sao cho A

2
= 0.
20. T`m ta

t ca cac ma tra
.
n vuong ca

p hai A sao cho A

2
= E
2
.
21. Gia i phu
.
o
.
ng tr`nh AX = 0, trong do A l`a ma tra
.
n vuong ca

p hai da cho c`on

X l`a ma tra
.
n vuong ca

p hai ca
`
n t`m.
22. T`m ma tra
.
n nghi
.
ch da o (ne

u co) cu a ma tra
.
n
A =
_
_
_
a b
c d
_
_
_.
23. Gia su
.
V = V
1
V
2
, trong do V
1
co co
.
so
.
(
1
, ...,
k
), V
2
co co
.
so
.
(
k+1
, ...,
n
).
T`m ma tra
.
n cu a phep chie

u len V
1
theo phu
.
o
.
ng V
2
trong co
.
so
.
(
1
, ...,
n
).
24. Ch u
.
ng minh ra
`
ng ne

u V = V
1
V
2
, th` V da

ng ca

u vo
.
i tch tru
.
.
c tie

p V
1
V
2
.
25. Ch u
.
ng minh ra
`
ng to
`
n ta
.
i duy nha

t tu
.
.
do
`
ng ca

u f : R
3
R
3
chuye

n cac
vecto
.

1
= (2, 3, 5),
2
= (0, 1, 2),
3
= (1, 0, 0) tu
.
o
.
ng u
.
ng th`anh cac vecto
.

1
= (1, 1, 1),
2
= (1, 1, 1),
3
= (2, 1, 2). T`m ma tra
.
n cu a f trong co
.
so
.

chnh ta

c cu a khong gian.
26. Tu
.
.
do
`
ng ca

u f cu a khong gian vecto

.
K
n
chuye

n cac vecto
.
do
.
c la
.
p tuye

n tnh

1
, ...,
n
tu
.
o
.
ng u
.
ng th`anh cac vecto
.

1
, ...,
n
. Ch u
.
ng minh ra
`
ng ma tra
.
n
108
M(f) cu a f trong mo
.
t co
.
so
.
n`ao do (e
1
, ..., e
n
) thoa man he
.
th u
.
c M(f) =
BA
1
, trong do cac co
.
t cu a ma tra
.
n A v`a ma tra
.
n B l`a toa
.
do
.
tu
.
o
.
ng u
.
ng cu a
cac vecto
.

1
, ...,
n
v`a
1
, ...,
n
trong co
.
so
.
(e
1
, ..., e
n
).
27. Ch u
.
ng minh ra
`
ng phep nhan vo
.
i ma tra
.
n A =
_
_
_
a b
c d
_
_
_ (a) t` u
.
ben trai, (b)
t` u
.
ben pha i l`a cac tu
.
.
do
`
ng ca

u cu a khong gian cac ma tra

.
n vuong ca

p hai.
Hay t`m ma tra
.
n cu a tu
.
.
do
`
ng ca

u do trong co
.
so
.
go
`
m cac ma tra
.
n sau day:
_
_
_
1 0
0 0
_
_
_,
_
_
_
0 1
0 0
_
_
_,
_
_
_
0 0
1 0
_
_
_,
_
_
_
0 0
0 1
_
_
_.
28. Ch u
.
ng minh ra
`
ng da
.
o h`am l`a mo
.
t tu
.
.
do
`
ng ca

u cu a khong gian vecto

.
cac da
th u
.
c he
.
so

thu
.
.
c co ba
.
c khong vu
.
o
.
.
t qua n. T`m ma tra
.
n cu a tu
.
.
do
`
ng ca

u do
trong cac co
.
so
.
sau day:
(a) (1, X, ..., X
n
),
(b) (1, (X c), ...,
(Xc)
n
n!
), trong do c l`a mo
.
t ha
`
ng so

thu
.
.
c.
29. Ma tra
.
n cu a mo
.
t tu
.
.
do
`
ng ca

u trong co
.
so
.
(e
1
, ..., e
n
) thay do

i the

n`ao ne

u ta
do

i cho

cac vecto
.
e
i
v`a e
j
?
30. Tu
.
.
do
`
ng ca

u f co ma tra
.
n
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
1 2 0 1
3 0 1 2
2 5 3 1
1 2 1 3
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
trong co
.
so
.
(e
1
, e
2
, e
3
, e
4
). Hay t`m ma tra
.
n cu a f trong co
.
so
.
(e
1
, e
1
+e
2
, e
1
+
e
2
+e
3
, e
1
+e
2
+e
3
+ e
4
).
109
31. Tu
.
.
do
`
ng ca

u co ma tra
.
n
_
_
_
_
_
_
_
15 11 5
20 15 8
8 7 6
_
_
_
_
_
_
_
trong co
.
so
.
(e
1
, e
2
, e
3
). Hay t`m ma tra
.
n cu a trong co
.
so
.
go
`
m cac vecto
.

1
= 2e
1
+ 3e
2
+e
3
,
2
= 3e
1
+ 4e
2
+e
3
,
3
= e
1
+ 2e
2
+ 2e
3
.
32. D
-
o
`
ng ca

u : C
3
C
3
co ma tra
.
n
_
_
_
_
_
_
_
1 18 15
1 22 20
1 25 22
_
_
_
_
_
_
_
trong co
.
so
.
go
`
m cac vecto
.

1
= (8, 6, 7),
2
= (16, 7, 13),
3
= (9, 3, 7).
T`m ma tra
.
n cu a trong co
.
so
.
go
`
m cac vecto
.

1
= (1, 2, 1),
2
= (3, 1, 2),
3
= (2, 1, 2).
33. Ch u
.
ng minh ra
`
ng cac ma tra
.
n cu a mo
.
t tu
.
.
do
`
ng ca

u trong hai co
.
so
.
cu a khong
gian l`a tr` ung nhau ne

u v`a ch ne

u ma tra
.
n chuye

n gi u
.
a hai co
.
so
.
do giao hoan
vo
.
i ma tra
.
n cu a do
`
ng ca

u da cho trong mo

i co
.
so
.
noi tren.
34. Tu
.
.
do
`
ng ca

u End(R
2
) co ma tra
.
n
_
_
_
3 5
4 3
_
_
_ trong co
.
so
.
go
`
m
1
=
(1, 2),
2
= (2, 3), v`a tu
.
.
do
`
ng ca

u End(R
2
) co ma tra
.
n
_
_
_
4 6
6 9
_
_
_ trong
co
.
so
.
go
`
m
1
= (3, 1),
2
= (4, 2). T`m ma tra
.
n cu a + trong co
.
so
.
(
1
,
2
).
35. Tu
.
.
do
`
ng ca

u End(R
2
) co ma tra
.
n
_
_
_
2 1
5 3
_
_
_ trong co
.
so
.
go
`
m
1
=
(3, 7),
2
= (1, 2), v`a tu
.
.
do
`
ng ca

u End(R
2
) co ma tra
.
n
_
_
_
1 3
2 7
_
_
_
110
trong co
.
so
.
go
`
m
1
= (6, 7),
2
= (5, 6). T`m ma tra
.
n cu a trong co
.
so
.

chnh ta

c cu a R
2
.
36. Gia su
.
tu
.
.
do
`
ng ca

u : V V thoa man he
.
th u
.
c
2
= . Ch u
.
ng minh ra
`
ng
V = Im() Ker().
37. Cho cac tu
.
.
do
`
ng ca

u , End(V ).
(a) Pha i chang ne

u = 0 th` = 0?
(b) Pha i chang ne

u = 0 v`a = 0 th` hoa

.
c = 0 hoa
.
c = 0?
38. Gia su
.
v`a l`a cac tu
.
.
do
`
ng ca

u cu a khong gian vecto

.
h u
.
u ha
.
n chie
`
u V .
Ch u
.
ng minh ra
`
ng l`a mo
.
t da

ng ca

u ne

u v`a ch ne

u v`a l`a cac da

ng
ca

u. Khi do
()
1
=
1

1
.
39. K y hie
.
u ve

t cu a ma tra
.
n vuong A l`a Tr(A). Ch u
.
ng minh ra
`
ng anh xa
.
Tr :
M(n n, K) K, A Tr(A) l`a mo
.
t do
`
ng ca

u. T`m mo
.
t co
.
so
.
cu a ha
.
t
nhan cu a Tr.
40. Ch u
.
ng minh ra
`
ng ve

t cu a hai ma tra
.
n do
`
ng da
.
ng ba
`
ng nhau. (T` u
.
do ngu
.
`o
.
i
ta di
.
nh ngha ve

t cu a mo
.
t tu
.
.
do
`
ng ca

u l`a ve

t cu a ma tra
.
n cu a no trong co
.
so
.

ba

t k` y cu a khong gian.)
41. Ch u
.
ng minh ra
`
ng ne

u tch ma tra
.
n AB co ngha th`
(AB)
t
= B
t
A
t
.
T` u
.
do suy ra ra
`
ng ma tra
.
n vuong A kha nghi
.
ch ne

u v`a ch ne

u A
t
kha nghi
.
ch,
v`a khi do
(A
t
)
1
= (A
1
)
t
.
111
42. Cho cac do
`
ng ca

u f : V W v`a g : W Z. Ch u
.
ng minh mo

i lien he
.
gi u
.
a
cac do
`
ng ca

u do

i nga

u:
(gf)

= f

.
T` u
.
do suy ra ra
`
ng do
`
ng ca

u f : V W kha nghi
.
ch ne

u v`a ch ne

u f

: W

kha nghi
.
ch, v`a khi do
(f

)
1
= (f
1
)

.
43. Ch u
.
ng minh ra
`
ng anh xa
.
L(V, W) L(W

, V

), f f

l`a mo
.
t da

ng ca

u
tuye

n tnh.
112
Chu
.
o
.
ng III
D
-
I
.
NH TH

U
.
C V
`
A H

E
.
PHU
.
O
.
NG TR
`
INH
TUY

N T

INH
D
-
i
.
nh th u
.
c l`a mo
.
t cong cu
.
h u
.
u hie
.
u de

gia i cac he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh tuye

n tnh, v`a gop

pha
`
n gia i quye

t ha
`
u he

t cac b`ai toan di

.
nh lu
.
o
.
.
ng c ung nhu
.
di
.
nh tnh trong D
-
a
.
i so

tuye

n tnh.
1 Cac phep the

D
-
i
.
nh ngha 1.1 Mo

i song anh t` u
.
ta
.
p 1, 2, ..., n v`ao chnh no du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t
phep the

ba
.
c n. Ta
.
p ho
.
.
p ta

t ca cac phep the

ba
.
c n du
.
o
.
.
c k y hie
.
u bo
.
i S
n
.
S
n
c` ung vo
.
i phep ho
.
.
p th`anh cac anh xa
.
la
.
p th`anh mo
.
t nhom, du
.
o
.
.
c go
.
i l`a nhom
do

i x u
.
ng ba
.
c n. Nhom n`ay co n! pha
`
n tu
.
.
Ne

u S
n
, ta thu
.
`o
.
ng bie

u thi
.
no du
.
o
.
i da
.
ng
=
_
_
_
1 2 ... n
(1) (2) ... (n)
_
_
_.
Gia su
.
x
1
, x
2
, ..., x
k
l`a cac pha
`
n tu
.
doi mo
.
t khac nhau trong ta
.
p ho
.
.
p 1, 2, ..., n.
Ta k y hie
.
u bo
.
i (x
1
, x
2
, ..., x
k
) phep the

gi u
.
nguyen cac pha
`
n tu
.
kh ac x
1
, x
2
, ..., x
k
,
v`a tac do
.
ng tren cac pha
`
n tu
.
do nhu
.
sau:
x
1
x
2
, x
2
x
3
, ..., x
k1
x
k
, x
k
x
1
.
No du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t xch do
.
d`ai k tren ta
.
p ne
`
n x
1
, x
2
, ..., x
k
. Xch (x
1
, x
2
, ..., x
k
)
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t xch cu a phep the

ne

u tac do
.
ng nhu
.
(x
1
, x
2
, ..., x
k
) tren cac
pha
`
n tu
.
x
1
, x
2
, ..., x
k
. (Tuy nhien, co the

tac do
.
ng khong ta
`
m thu
.
`o
.
ng tren cac
pha
`
n tu
.
khac x
1
, x
2
, ..., x
k
.)
113
Me
.
nh de
`
1.2 Mo
.
i phep the

S
n
de
`
u l`a tch cu a ta

t ca cac xch khac nhau cu a

no. Cac ta
.
p ne
`
n cu a cac xch n`ay l`a cac ta
.
p con r`o
.
i nhau cu a 1, 2, ..., n.
Ch u
.
ng minh: Vo
.
i mo
.
i x
1
1, 2, ..., n, ne

u (x
1
) = x
1
th` (x
1
) l`a mo
.
t xch cu a .
Trai la
.
i, ne

u (x
1
) ,= x
1
, ta da
.
t x
2
= (x
1
). Gia su
.
x
1
, x
2
= (x
1
), ..., x
k
= (x
k1
)
l`a nh u
.
ng pha
`
n tu
.
doi mo
.
t khac nhau, c`on (x
k
) tr` ung vo
.
i mo
.
t trong cac pha
`
n tu
.

x
1
, x
2
, ..., x
k
. Ta kha

ng di
.
nh ra
`
ng (x
k
) = x
1
. Tha
.
t va
.
y, ne

u (x
k
) = x
i
vo
.
i i > 1,
th` (x
k
) = (x
i1
). Do do x
i1
= x
k
. D
-
ie
`
u n`ay mau thua

n vo
.
i gia thie

t ra
`
ng
x
1
, x
2
, ..., x
k
doi mo
.
t khac nhau. Nhu
.
the

(x
1
, x
2
, ..., x
k
) l`a mo
.
t xch cu a .
Mo

i pha
`
n tu
.
cu a ta
.
p 1, 2, ..., n de
`
u thuo
.
c mo
.
t ta
.
p con, l`a ta
.
p ne
`
n cu a mo
.
t
xch n`ao do cu a . Hai ta
.
p con nhu
.
the

ne

u co mo
.
t pha
`
n tu
.
chung th` pha i tr` ung
nhau. Tha
.
t va
.
y, phu
.
o
.
ng tr`nh (x) = y ho`an to`an xac di
.
nh y theo x v`a x theo y
(do l`a mo
.
t song anh). 2
D
-
i
.
nh ngha 1.3 Phep do

i cho

hai pha
`
n tu
.
khac nhau i, j 1, 2, ..., n v`a gi u
.
nguyen cac pha
`
n tu
.
khac du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t phep the

so
.
ca

p.
Noi cach khac, mo
.
t phep the

so
.
ca

p l`a mo
.
t xch do
.
d`ai ba
`
ng hai: (i, j).
Me
.
nh de
`
1.4 Mo

i phep the

ca

p n de
`
u l`a tch cu a mo
.
t so

phep the

so
.
ca

p. (Noi
khac di, cac phep the

so
.
ca

p sinh ra nhom S
n
.)
Ch u
.
ng minh:

Ap du
.
ng Me
.
nh de
`
1.2, ta ch ca
`
n ch u
.
ng minh me
.
nh de
`
n`ay cho cac
xch. Ta de

kie

m tra la
.
i ra
`
ng
(x
1
, x
2
, ..., x
k
) = (x
1
, x
2
, ..., x
k1
)(x
k1
, x
k
) =
= (x
1
, x
2
)(x
2
, x
3
) (x
k1
, x
k
).
Trong do, phep the

o
.
ben pha i tac do
.
ng tru
.
o
.
c. 2
D
-
i
.
nh ngha 1.5 Da

u cu a phep the

S
n
l`a so

sau day
sgn() =

i=j
(i) (j)
i j
1.
Tch n`ay cha
.
y tren mo
.
i ca
.
p so

(khong co th u
.
tu
.
.
) i, j 1, 2, ..., n.
114
Ta go
.
i ca
.
p so

i, j 1, 2, ..., n l`a mo
.
t nghi
.
ch the

cu a ne

u (i) (j) trai

da

u vo
.
i i j, t u
.
c l`a ne

u
(i)(j)
ij
< 0. Nhu
.
va
.
y, sgn() ba
`
ng +1 hay 1 tu` y theo
so

nghi
.
ch the

cu a l`a cha

n hay le .
V du
.
: =
_
_
_
1 2 3 4
2 3 4 1
_
_
_ co ba nghi
.
ch the

l`a 1, 4, 2, 4 v`a 3, 4, cho nen

sgn() = 1.
D
-
i
.
nh ngha 1.6 du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t phep the

cha

n ne

u sgn() = 1, no du
.
o
.
.
c go
.
i l`a
mo
.
t phep the

le ne

u sgn() = 1.
Me
.
nh de
`
1.7 Mo

i phep the

so
.
ca

p de
`
u l`a mo
.
t phep the

le .
Ch u
.
ng minh: Gia su
.
i < j v`a
=
_
_
_
1 2 ... i ... j ... n
1 2 ... j ... i ... n
_
_
_.
Khi do, ta

t ca cac nghi
.
ch the

cu a l`a
i, k vo
.
i mo
.
i k m`a i < k j
, j vo
.
i mo
.
i m`a i < < j.
Va
.
y co ta

t ca (j i) +(j i 1) = 2(j i) 1 nghi

.
ch the

, do do l`a mo
.
t phep
the

le . 2
D
-
i
.
nh l y 1.8
sgn() = sgn()sgn(),
vo
.
i mo
.
i , S
n
.
Ch u
.
ng minh: V` l`a mo
.
t song anh, cho nen khi i, j cha
.
y mo
.
t la
`
n qua mo
.
i ca
.
p
(khong co th u
.
tu
.
.
) trong 1, 2, ..., n th` (i), (j) c ung cha
.
y mo
.
t la
`
n qua mo
.
i ca
.
p
nhu
.
the

. Do do
sgn() =

i=j
(i) (j)
i j
=

i=j
((i)) ((j))
(i) (j)
.
115
Ta co
sgn() =

i=j
((i)) ((j))
i j
=

i=j
((i)) ((j))
(i) (j)

i=j
(i) (j)
i j
= sgn()sgn().2
He
.
qua 1.9 Mo
.
t phep the

l`a cha

n hay le tu`y theo no l`a tch cu a mo

.
t so

cha

n hay
le cac phep the

so
.
ca

p.
Nha
.
n xet: Co nhie
`
u cach vie

t mo
.
t phep the

th`anh tch cac phep the

so
.
ca

p, cha

ng
ha
.
n (i, j) = (i, j)
3
. Nhu
.
ng tnh cha

n le cu a so

nhan tu
.
trong tch l`a khong thay do

i.
2 D
-
i
.
nh th u
.
c cu

a ma tra
.
n
Cho mo
.
t ma tra
.
n vuong A = (a
ij
)
nn
vo
.
i cac pha
`
n tu
.
trong tru
.
`o
.
ng K.
D
-
i
.
nh ngha 2.1 D
-
i
.
nh th u
.
c cu a ma tra
.
n A, du
.
o
.
.
c k y hie
.
u bo
.
i det A hoa
.
c [A[, l`a
pha
`
n tu
.
sau day cu a tru
.
`o
.
ng K
det A = [A[ =

S
n
sgn()a
(1)1
a
(n)n
.
Ne

u A l`a mo
.
t ma tra
.
n vuong ca

p n th` det A du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t di
.
nh th u
.
c ca

p n.
To

ng o
.
ve

pha i cu a da

ng th u
.
c tren co ta

t ca [S
n
[ = n! so

ha
.
ng.
V du
.
: (a) D
-
i
.
nh th u
.
c ca

p 1:
det(a) = a, a K.
(b) D
-
i
.
nh th u
.
c ca

p 2:
det
_
_
_
a
11
a
12
a
21
a
22
_
_
_ = a
11
a
22
a
21
a
12
.
116
(c) D
-
i
.
nh th u
.
c ca

p 3:
det
_
_
_
_
_
_
_
a
11
a
12
a
13
a
21
a
22
a
23
a
31
a
32
a
33
_
_
_
_
_
_
_
= a
11
a
22
a
33
+a
21
a
32
a
13
+a
31
a
12
a
23
a
11
a
32
a
23
a
21
a
12
a
33
a
31
a
22
a
13
.
Tren thu
.
.
c te

ngu
.
`o
.
i ta khong tru
.
.
c tie

p d` ung di
.
nh ngha de

tnh cac di
.
nh th u
.
c
ca

p n > 3, v` vie
.
c n`ay qua ph u
.
c ta
.
p. Du
.
o
.
i day, ch ung ta se t`m hie

u nh u
.
ng tnh
cha

t co
.
ba n cu a di
.
nh th u
.
c. T` u
.
do, ta se nha
.
n du
.
o
.
.
c nh u
.
ng phu
.
o
.
ng phap tnh di
.
nh
th u
.
c hie
.
u qua v`a tie

t kie
.
m s u
.
c lao do
.
ng ho
.
n so vo
.
i cach tru
.
.
c tie

p d` ung di
.
nh ngha.
Go
.
i
j
K
n
l`a vecto
.
co
.
t th u
.
j cu a ma tra
.
n A, v`a coi det A l`a mo
.
t h`am cu a cac
vecto
.

1
, ...,
n
. Ta vie

t
det A = det(
1
, ...,
n
).
D
-
i
.
nh th u
.
c co 3 tnh cha

t co
.
ba n du
.
o
.
i day.
Tnh cha

t 1 (D
-
a tuye

n tnh): D
-
i
.
nh th u
.
c cu a ma tra
.
n l`a mo
.
t h`am tuye

n tnh
vo
.
i mo

i co
.
t cu a no, khi co

di
.
nh cac co
.
t khac. T u
.
c l`a:
det(
1
, ..., a
j
+b
j
, ...,
n
) = a det(
1
, ...,
j
, ...,
n
) + b det(
1
, ...,
j
, ...,
n
),
vo
.
i mo
.
i a, b K,
1
, ...,
j
,
j
, ...,
n
K
n
, j = 1, ..., n.
Ch u
.
ng minh: K y hie
.
u

j
=
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
a
1j
.
.
a
nj
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
,
j
=
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
b
1j
.
.
b
nj
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
.
Ta co
det(
1
, ..., a
j
+b
j
, ...,
n
) =

S
n
sgn()a
(1)1
(aa
(j)j
+bb
(j)j
) a
(n)n
= a

S
n
sgn()a
(1)1
a
(j)j
a
(n)n
+b

S
n
sgn()a
(1)1
b
(j)j
a
(n)n
= a det(
1
, ...,
j
, ...,
n
) +b det(
1
, ...,
j
, ...,
n
).2
117
Tnh cha

t 2 (Thay phien): Ne

u ma tra
.
n vuong A co hai co
.
t ba
`
ng nhau, th`
det A = 0.
Ch u
.
ng minh: Gia su
.

i
=
j
vo
.
i i < j, t u
.
c l`a a
ki
= a
kj
(1 k n. Theo di
.
nh
ngha
det A =

S
n
sgn()a
(1)1
a
(i)i
a
(j)j
a
(n)n
.
Ta ghep cac so

ha
.
ng trong to

ng th`anh t` u
.
ng ca
.
p
sgn()a
(1)1
a
(i)i
a
(j)j
a
(n)n
vo
.
i sgn(

)a
(1)1
a
(j)i
a
(i)j
a
(n)n
,
trong do

= , o
.
day l`a phep the

so
.
ca

p do

i cho

(i) v`a (j). Hie

n nhien ta
co
sgn(

) = sgn(),
a
(1)1
a
(i)i
a
(j)j
a
(n)n
= a
(1)1
a
(j)i
a
(i)j
a
(n)n
.
Nhu
.
the

det A l`a mo
.
t to

ng co cac ca
.
p so

ha
.
ng do

i nhau. Va
.
y det A = 0. 2
Tnh cha

t 3 (Chua

n hoa): D
-
i
.
nh th u
.
c cu a ma tra
.
n do
.
n vi
.
ba
`
ng 1:
det E
n
= det
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
1 0 ... 0
0 1 ... 0
. . ... .
0 0 ... 1
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
= 1.
Ch u
.
ng minh: K y hie
.
u e
ij
ch pha
`
n tu
.
na
`
m o
.
h`ang i co
.
t j cu a E
n
. Ta co
e
ij
=
_

_
1 ne

u i = j,
0 ne

u i ,= j.
Theo di
.
nh ngha
det E
n
=

S
n
sgn()e
(1)1
e
(n)n
.
118
To

ng n`ay ch co d ung mo
.
t so

ha
.
ng khac khong, u
.
ng vo
.
i phep the

do
`
ng nha

t
(1) = 1, ..., (n) = n. Da

u cu a phep the

n`ay ba
`
ng 1. Nhu
.
va
.
y
det E
n
= 1 1 1 = 1. 2
Nha
.
n xet 2.2 Trong tie

t sau ta se ch u
.
ng to ra
`
ng di
.
nh th u
.
c l`a h`am duy nha

t tren
cac ma tra
.
n vuong co 3 tnh cha

t noi tren.
He
.
qua 2.3 (i) (Tnh pha n do

i x u
.
ng cu a di
.
nh th u
.
c). Ne

u do

i cho

hai co
.
t cu a
mo
.
t ma tra
.
n th` di
.
nh th u
.
c cu a no do

i da

u:
det(...,
i
, ...,
j
, ...) = det(...,
j
, ...,
i
, ...).
(ii) Ne

u cac vecto
.
co
.
t cu a mo
.
t ma tra
.
n phu
.
thuo
.
c tuye

n tnh th` di
.
nh th u
.
c cu a
ma tra
.
n ba
`
ng khong. Noi rieng, ne

u ma tra
.
n co mo
.
t co
.
t ba
`
ng 0 th` di
.
nh th u
.
c
cu a no ba
`
ng 0.
(iii) Ne

u them v`ao mo
.
t co
.
t cu a ma tra
.
n mo
.
t to

ho
.
.
p tuye

n tnh cu a cac co
.
t khac
th` di
.
nh th u
.
c cu a no khong thay do

i.
Ch u
.
ng minh: (i) Theo cac tnh cha

t co
.
ba n cu a di
.
nh th u
.
c, ta co
0 = det(...,
i
+
j
, ...,
i
+
j
, ...)
= det(...,
i
, ...,
i
, ...) + det(...,
j
, ...,
j
, ...)
+det(...,
i
, ...,
j
, ...) + det(...,
i
, ...,
j
, ...).
Hai di
.
nh th u
.
c da
`
u tien cu a ve

pha i ba
`
ng 0, do tnh thay phien cu a di
.
nh th u
.
c. T` u
.
do ta thu du
.
o
.
.
c
det(...,
i
, ...,
j
, ...) = det(...,
j
, ...,
i
, ...).
(ii) Gia su
.
co
.
t j cu a ma tra
.
n A l`a mo
.
t to

ho
.
.
p tuye

n tnh cu a cac co
.
t c`on la
.
i:

j
=

i=j
a
i

i
.
119
Theo tnh cha

t da tuye

n tnh cu a di
.
nh th u
.
c, ta co
det A =

i=j
a
i
det(...,
i
, ...,
i
, ...).
Mo

i di
.
nh th u
.
c o
.
ve

pha i de
`
u co hai co
.
t ba
`
ng nhau, v` the

det A = 0.
(iii) Theo pha
`
n (ii) ta co
det(
1
, ...,
j
+

i=j
a
i

i
, ...,
n
)
= det(
1
, ...,
j
, ...,
n
) + det(
1
, ...,

i=j
a
i

i
, ...,
n
)
= det(
1
, ...,
j
, ...,
n
) + 0
= det(
1
, ...,
j
, ...,
n
). 2
Trong 5 ta se ch u
.
ng minh ra
`
ng cac tnh cha

t cu a di
.
nh th u
.
c do

i vo
.
i cac h`ang
c ung tu
.
o
.
ng tu
.
.
cac tnh cha

t cu a di
.
nh th u
.
c do

i vo
.
i cac co
.
t, nhu
.
da noi trong he
.
qua
tren. Mo
.
t phu
.
o
.
ng phap tnh di
.
nh th u
.
c co hie
.
u qua l`a u
.
ng du
.
ng nh u
.
ng tch cha

t
do de

bie

n do

i ma tra
.
n th`anh mo
.
t ma tra
.
n tam giac co c` ung di
.
nh th u
.
c. Ch ung ta
se tnh di
.
nh th u
.
c cu a ma tra
.
n tam giac trong v du
.
sau day.
V du
.
: Ma tra
.
n A du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t ma tra
.
n tam giac tren ne

u no co da
.
ng
A =
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
a
11
a
12
... a
1n
0 a
22
... a
2n
. . ... .
0 0 ... a
nn
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
,
trong do a
ij
= 0 vo
.
i i > j. Tu
.
o
.
ng tu
.
.
, A du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t ma tra
.
n tam giac du
.
o
.
i
ne

u a
ij
= 0 vo
.
i i < j. Ma tra
.
n tam giac tren v`a ma tra
.
n tam giac du
.
o
.
i du
.
o
.
.
c go
.
i
chung l`a ma tra
.
n tam giac.
Ch u
.
ng minh ra
`
ng, ne

u A l`a mo
.
t ma tra
.
n tam giac ca

p n th`
det A = a
11
a
22
a
nn
.
L`o
.
i gia i: Ta se ch xet tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p A l`a mo
.
t ma tra
.
n tam giac tren. D
-
o

i vo
.
i ma
tra
.
n tam giac du
.
o
.
i, ch u
.
ng minh ho`an to`an tu
.
o
.
ng tu
.
.
. Theo di
.
nh ngha di
.
nh th u
.
c,
120
ta co
det A =

S
n
sgn()a
(1)1
a
(n)n
.
V` A l`a mo
.
t ma tra
.
n tam giac tren, nen die
`
u kie
.
n de

a
(1)1
co the

khac khong l`a

(1) 1, do do (1) = 1. Gia su
.
quy na
.
p ra
`
ng die
`
u kie
.
n de

a
(1)1
a
(i1)i1
co
the

khac khong l`a (1) = 1, ..., (i 1) = i 1. Khi do, a

(1)1
a
(i)i
ch co the

khac khong ne

u (1) = 1, ..., (i 1) = i 1 v`a (i) i. V` l`a mo

.
t song anh,
nen die
`
u kie
.
n noi tren keo theo (i) = i. Nhu
.
the

, so

ha
.
ng duy nha

t co kha nang
khac khong trong det A l`a so

ha
.
ng u
.
ng vo
.
i phep the

do
`
ng nha

t
(1) = 1, (2) = 2, ..., (n) = n.
Hie

n nhien, da

u cu a phep the

do ba
`
ng 1 (v` no khong co nghi
.
ch the

n`ao ca ). T` u
.
do suy ra
det A = a
11
a
22
a
nn
.
3

Anh xa
.
da tuye

n tnh thay phien

D
-
i
.
nh ngha 3.1 Gia su
.
V v`a W l`a cac khong gian vecto
.
tren tru
.
`o
.
ng K.

Anh xa
.
: V V
. .
k la
`
n
W
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a da tuye

n tnh (hay noi ro ho

.
n: k-tuye

n tnh) ne

u no tuye

n tnh vo
.
i t` u
.
ng
th`anh pha
`
n trong tch V V khi co

di
.
nh cac th`anh pha
`
n c`on la
.
i, t u
.
c l`a ne

u
(
1
, ..., a
i
+b
i
, ...,
k
) = a(
1
, ...,
i
, ...,
k
) +b(
1
, ...,
i
, ...,
k
),
vo
.
i mo
.
i a, b K,
1
, ...,
k
,
i
V v`a vo
.
i mo
.
i i = 1, ..., k.
Ne

u W = K th` du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t da
.
ng k-tuye

n tnh tren V .
V du
.
: Gia su
.

1
, ...,
k
: V K l`a cac anh xa
.
tuye

n tnh. Khi do
: V V
. .
k la
`
n
K
(
1
, ...,
i
, ...,
k
) =
1
(
1
)
k
(
k
)
121
l`a mo
.
t da
.
ng k-tuye

n tnh tren V .
D
-
i
.
nh ngha 3.2

Anh xa
.
k-tuye

n tnh : V V W du
.
o
.
.
c go
.
i l`a thay phien
ne

u
(
1
, ...,
i
, ...,
j
, ...,
k
) = 0,
khi
i
=
j
, vo
.
i ca
.
p ch so

i ,= j n`ao do.
V du
.
:
(a)

Anh xa
.
do
`
ng nha

t khong 0 : V V W l`a k-tuye

n tnh v`a thay phien.

(b) D
-
i
.
nh th u
.
c det : K
n
K
n
K l`a mo
.
t h`am n-tuye

n tnh v`a thay phien.

Me
.
nh de
`
3.3 Gia su
.
l`a mo
.
t anh xa
.
k-tuye

n tnh thay phien. Khi do

(i) co tnh pha n do

i x u
.
ng, t u
.
c l`a
(
1
, ...,
i
, ...,
j
, ...,
k
) = (
1
, ...,
j
, ...,
i
, ...,
k
),
vo
.
i mo
.
i
1
, ...,
k
V v`a mo
.
i ca
.
p ch so

i ,= j.
(ii) Ne

u he
.

1
, ...,
k
phu
.
thuo
.
c tuye

n tnh th`
(
1
, ...,
k
) = 0.
Ch u
.
ng minh: Me
.
nh de
`
du
.
o
.
.
c ch u
.
ng minh ba
`
ng cach la
.
p la
.
i cac la
.
p lua
.
n trong
ch u
.
ng minh He
.
qua 2.3. 2
Nha
.
n xet 3.4 Ne

u Char(K) ,= 2 th` mo
.
t anh xa
.
da tuye

n tnh : V V W
l`a thay phien khi v`a ch khi no pha n do

i x u
.
ng. Tha
.
t va
.
y, theo me
.
nh de
`
tren, tnh
pha n do

i x u
.
ng l`a he
.
qua cu a tnh thay phien. Ngu
.
o
.
.
c la
.
i, gia su
.
pha n do

i x u
.
ng,
t u
.
c l`a
(
1
, ...,
i
, ...,
j
, ...,
k
) = (
1
, ...,
j
, ...,
i
, ...,
k
),
122
vo
.
i mo
.
i
1
, ...,
k
V v`a mo
.
i ca
.
p ch so

i ,= j. La

y
i
=
j
, ta co
(
1
, ...,
i
, ...,
i
, ...,
k
) = (
1
, ...,
i
, ...,
i
, ...,
k
).
T` u
.
do 2(
1
, ...,
i
, ...,
i
, ...,
k
) = 0. V` Char(K) ,= 2 cho nen da

ng th u
.
c tren keo
theo
(
1
, ...,
i
, ...,
i
, ...,
k
) = 0.
D
-
ie
`
u n`ay co ngha l`a co tnh thay phien.
Ne

u Char(K) = 2 th` tnh thay phien ma

.
nh ho
.
n tnh pha n do

i x u
.
ng.
Khai nie
.
m di
.
nh th u
.
c nhu
.
mo
.
t h`am da tuye

n tnh thay phien cu a cac vecto

.
co
.
t
cu a mo
.
t ma tra
.
n vuong du
.
o
.
.
c to

ng quat hoa nhu

.
sau.
Gia su
.
dimV = n v`a = (
1
, ...,
n
) l`a mo
.
t co
.
so
.
cu a V . Gia su
.

j
=

n
i=1
a
ij

i
,
noi cac khac
(
1
...
n
) = (
1
...
n
)A,
trong do A = (a
ij
)
nn
.
D
-
i
.
nh ngha 3.5 Ta go
.
i det A l`a di
.
nh th u
.
c cu a he
.
vecto
.

1
, ...,
n
trong co
.
so
.

(hay do

i vo
.
i co
.
so
.
), v`a k y hie
.
u l`a det

(
1
, ...,
n
).
Nhu
.
va
.
y
det

(
1
, ...,
n
) = det A =

S
n
sgn()a
(1)1
a
(n)n
,
trong do
j
=

n
i=1
a
ij

i
.
Theo 2 th` det

l`a mo
.
t da
.
ng n-tuye

n tnh thay phien tren V .

K y hie
.
u bo
.
i
n
(V )

ta
.
p ho
.
.
p ta

t ca cac da
.
ng n-tuye

n tnh thay phien tren V .

No la
.
p nen mo
.
t khong gian vecto
.
tren K do

i vo
.
i phep co
.
ng anh xa
.
v`a nhan anh xa
.
vo
.
i vo hu
.
o
.
ng du
.
o
.
.
c di
.
nh ngha nhu
.
sau:
( +)(
1
, ...,
n
) = (
1
, ...,
n
) +(
1
, ...,
n
),
(a)(
1
, ...,
n
) = a(
1
, ...,
n
),
vo
.
i mo
.
i ,
n
(V )

, a K.
123
D
-
i
.
nh l y 3.6 Ne

u dimV = n th` dim

n
(V )

= 1. Ho
.
n n u
.
a, ne

u = (
1
, ...,
n
) l`a
mo
.
t co
.
so
.
cu a V , th` (det

) l`a mo
.
t co
.
so
.
cu a
n
(V )

.
Ch u
.
ng minh: Ta da bie

t det

n
(V )

. Gia su
.

n
(V )

. Vo
.
i mo
.
i
j
=

n
i=1
a
ij

i
(j = 1, ..., n), ta co
(
1
, ...,
n
) = (
n

i
1
a
i
1
1

i
1
, ...,
n

i
n
a
i
n
n

i
n
)
=

i
1
,...,i
n
a
i
1
1
a
i
n
n
(
i
1
, ...,
i
n
).
Ne

u co hai trong cac ch so

i
1
, ..., i
n
ba
`
ng nhau, th` so

ha
.
ng tu
.
o
.
ng u
.
ng ba
`
ng 0, do
co tnh thay phien. V` va
.
y, to

ng ch ca
`
n la

y tren cac bo
.
ch so

i
1
, ..., i
n
doi mo
.
t
khac nhau. Khi do, mo

i bo
.
ch so

i
1
, ..., i
n
xac di
.
nh mo
.
t phep the

S
n
bo
.
i cong
th u
.
c
(1) = i
1
, (2) = i
2
, ..., (n) = i
n
.
Do co tnh pha n do

i x u
.
ng, nen
(
i
1
, ...,
i
n
) = (
(1)
, ...,
(n)
) = sgn()(
1
, ...,
n
).
T` u
.
do
(
1
, ...,
n
) =

S
n
sgn()a
(1)1
a
(n)n
(
1
, ...,
n
)
= (
1
, ...,
n
)det

(
1
...
n
).
Nhu
.
the

, sai khac det

mo
.
t nhan tu
.
(
1
, ...,
n
) K. Va
.
y det

l`a mo
.
t he
.
sinh
cu a khong gian
n
(V )

. Do tnh chua

n hoa cu a di
.
nh th u
.
c, nen det

,= 0. V` the

,
he
.
go
`
m mo
.
t vecto
.
(det

) l`a mo
.
t co
.
so
.
cu a khong gian vecto
.

n
(V )

. 2
He
.
qua 3.7 (Tnh duy nha

t cu a di
.
nh th u
.
c). D
-
i
.
nh th u
.
c det l`a h`am duy nha

t t` u
.
ta
.
p ho
.
.
p cac ma tra
.
n vuong M(nn, K) v`ao K co cac tnh cha

t da tuye

n tnh, thay
phien v`a chua

n hoa noi o
.
2.
124
Ch u
.
ng minh: Cho
.
n e = (e
1
, ..., e
n
) l`a he
.
co
.
so
.
chnh ta

c cu a K
n
. Ne

u coi di
.
nh
th u
.
c cu a ma tra
.
n A l`a mo
.
t h`am cu a cac vecto
.
co
.
t
1
, ...,
n
cu a no, th`
det A = det
e
(
1
, ...,
n
).
Noi cach khac det = det
e
.
Gia su
.
: M(n n, K) K l`a mo
.
t h`am da tuye

n tnh, thay phien v`a chua

n
hoa theo ngha da noi o
.
2. Ta c ung coi (A) l`a h`am cu a cac co
.
t cu a A, nhu
.
va
.
y

n
(K
n
)

. Theo D
-
i
.
nh l y 3.6,
= (e
1
, ..., e
n
)det
e
= (e
1
, ..., e
n
) det .
Nhu
.
ng du
.
o
.
.
c chua

n hoa, t u
.
c l`a (e
1
, ..., e
n
) = 1, cho nen = det. 2
He
.
qua 3.8 det A ,= 0 ne

u v`a ch ne

u cac vecto
.
co
.
t cu a A do
.
c la
.
p tuye

n tnh trong
K
n
.
Ch u
.
ng minh: Ne

u cac vecto
.
co
.
t
1
, ...,
n
cu a A phu
.
thuo
.
c tuye

n tnh, th` theo

He
.
qua 2.3 ta co det(
1
, ...,
n
) = 0.
Ngu
.
o
.
.
c la
.
i, gia su
.

1
, ...,
n
do
.
c la
.
p tuye

n tnh. Khi do = (
1
, ...,
n
) l`a mo
.
t
co
.
so
.
cu a K
n
. Go
.
i e = (e
1
, ..., e
n
) l`a co
.
so
.
chnh ta

c cu a K
n
. Khi do det = det
e
la
.
p
nen mo
.
t co
.
so
.
cu a
n
(K
n
)

. Ta co
det

= c det, (c K).
Do do c det(
1
, ...,
n
) = det

(
1
, ...,
n
) = det E
n
= 1. Va
.
y
det A = det(
1
, ...,
n
) ,= 0. 2
4 D
-
i
.
nh th u
.
c cu

a tu
.
.
do
`
ng ca

u
Mo

i pha
`
n tu
.

n
(V )

co the

du
.
o
.
.
c coi l`a mo
.
t phep do the

tch co hu
.
o
.
ng trong
V . Cu
.
the

, (
1
, ...,
n
) du
.
o
.
.
c xem nhu
.
the

tch cu a h`nh ho
.
p n chie
`
u tu
.
.
a tren
cac vecto
.

1
, ...,
n
.
125
Vo
.
i quan die

m do th` di
.
nh th u
.
c cu a mo
.
t tu
.
.
do
`
ng ca

u f : V V chnh l`a he
.
so

gian no
.
the

tch cu a cac h`nh ho

.
p n-chie
`
u sau phep bie

n do

i f. D
-
i
.
nh l y sau day
noi ro die
`
u do.
D
-
i
.
nh l y 4.1 Gia su
.
f End(V ), trong do V l`a mo
.
t K-khong gian vecto
.
n chie
`
u.
Khi do, co duy nha

t mo
.
t pha
`
n tu
.
du
.
o
.
.
c ky hie
.
u l`a det(f) K sao cho
(f(
1
), ..., f(
n
)) = det(f)(
1
, ...,
n
),
vo
.
i mo
.
i
n
(V )

v`a mo
.
i
1
, ...,
n
V .
D
-
i
.
nh ngha 4.2 Ta go
.
i det(f) l`a di
.
nh th u
.
c cu a tu
.
.
do
`
ng ca

u f.
Ch u
.
ng minh D
-
i
.
nh l y 4.1. Cho
.
n ba

t k` y mo
.
t pha
`
n tu
.
,= 0 trong
n
(V )

. V`
dim
n
(V )

= 1, cho nen () l`a mo

.
t co
.
so
.
cu a
n
(V )

.
Xet anh xa
.
: V V
. .
n la
`
n
K xac di
.
nh nhu
.
sau
(
1
, ...,
n
) = (f(
1
), ..., f(
n
)).
V` f tuye

n tnh, v`a da tuye

n tnh thay phien, nen c ung l`a da tuye

n tnh thay
phien, t u
.
c l`a
n
(V )

. Nhu
.
va
.
y, co d K sao cho = d.
Ma
.
t khac, v` () l`a mo
.
t co
.
so
.
cu a
n
(V )

, cho nen vo
.
i mo
.
i
n
(V )

ta co
= c vo
.
i mo
.
t vo hu
.
o
.
ng n`ao do c K. Do do
(f(
1
), ..., f(
n
)) = c(f(
1
), ..., f(
n
)) = c(
1
, ...,
n
)
= cd(
1
, ...,
n
) = d(
1
, ...,
n
).
D
-
a

ng th u
.
c noi trong di
.
nh l y du
.
o
.
.
c nghie
.
m d ung do

i vo
.
i ha
`
ng so

det(f) = d khong
phu
.
thuo
.
c . Nhu
.
va
.
y, ta da ch ra su
.
.
to
`
n ta
.
i cu a det(f).
D
-
e

ch u
.
ng minh tnh duy nha

t cu a det(f), ta cho
.
n = . D
-
a

ng th u
.
c
(f(
1
), ..., f(
n
)) = det(f)(
1
, ...,
n
)
126
keo theo = det(f). Do bie

u thi
.
tuye

n tnh cu a qua co
.
so
.
() l`a duy nha

t, nen
det(f) xac di
.
nh duy nha

t. 2
D
-
i
.
nh l y sau day cho tha

y mo

i lien he
.
gi u
.
a di
.
nh th u
.
c cu a tu
.
.
do
`
ng ca

u vo
.
i di
.
nh
th u
.
c cu a ma tra
.
n, do
`
ng th`o
.
i ch ra mo
.
t phu
.
o
.
ng phap de

tnh di
.
nh th u
.
c cu a tu
.
.
do
`
ng ca

u.
D
-
i
.
nh l y 4.3 Ne

u tu
.
.
do
`
ng ca

u f : V V co ma tra
.
n l`a A trong mo
.
t co
.
so
.
n`ao do
cu a V , th` det(f) = det A.
Ch u
.
ng minh: Go
.
i = (
1
, ...,
n
) l`a co
.
so
.
cu a khong gian V trong do f co ma tra
.
n
l`a A. Ta co f(
j
) =

n
i=1
a
ij

i
. Noi cach khac
(f(
1
)...f(
n
)) = (
1
...
n
)A.
Cho
.
n = det

n
(V ), v`a ap du
.
ng D
-
i
.
nh l y 4.1, ta co
det(f) = det(f) det E
n
= det(f)det

(
1
, ...,
n
)
= det

(f(
1
), ..., f(
n
)) = det A. 2
He
.
qua 4.4 Ne

u A v`a B l`a cac ma tra

.
n cu a tu
.
.
do
`
ng ca

u f : V V trong nh u
.
ng
co
.
so
.
khac nhau, th` det A = det B.
D
-
i
.
nh l y 4.5 (i) det id
V
= 1.
(ii) det(gf) = det(g) det(f), f, g End(V ).
Noi rieng, ne

u f kha nghi
.
ch th` det(f
1
) = (det(f))
1
.
Ch u
.
ng minh: (i) D
-
o

i vo
.
i mo

i
n
(V )

, ta co
(id
V
(
1
), ..., id
V
(
n
)) = 1 (
1
, ...,
n
),
vo
.
i mo
.
i
1
, ...,
n
V . Do do, theo di
.
nh ngha cu a di
.
nh th u
.
c cu a tu
.
.
do
`
ng ca

u,
det(id
V
) = 1.
127
(ii) Ne

u
n
(V )

, th`
det(gf)(
1
, ...,
n
) = (gf(
1
), ..., gf(
n
))
= det(g)(f(
1
), ..., f(
n
))
= det(g) det(f)(
1
, ...,
n
),
vo
.
i mo
.
i
1
, ...,
n
V . Do do det(gf) = det(g) det(f).
Ne

u f kha nghi
.
ch th` to
`
n ta
.
i f
1
End(V ) sao cho ff
1
= id
V
. T` u
.
do
det(f) det(f
1
) = det(ff
1
) = det(id
V
) = 1. He
.
qua l`a det(f
1
) = (det(f))
1
. 2
D
-
i
.
nh l y 4.6 Tu
.
.
do
`
ng ca

u f : V V l`a mo
.
t da

ng ca

u ne

u v`a ch ne

u det(f) ,= 0.
Ch u
.
ng minh: Gia su
.
= (
1
, ...,
n
) l`a mo
.
t co
.
so
.
cu a khong gian vecto
.
V . Go
.
i C
l`a ma tra
.
n cu a f trong co
.
so
.
do:
(f(
1
) ... f(
n
)) = (
1
...
n
)C.
Noi cach khac, C l`a ma tra
.
n m`a vecto
.
co
.
t th u
.
j cu a no l`a vecto
.
toa
.
do
.
cu a f(
j
)
trong co
.
so
.
(
1
, ...,
n
).
Ta co
det(f) = det(f) det E
n
= det(f)det

(
1
, ...,
n
)
= det

(f(
1
), ..., f(
n
)) = det C.
Nha
.
n xet ra
`
ng, f l`a mo
.
t da

ng ca

u tuye

n tnh ne

u v`a ch ne

u (f(
1
), ..., f(
n
))
l`a mo
.
t he
.
vecto
.
do
.
c la
.
p tuye

n tnh. D
-
ie
`
u n`ay tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng vo
.
i su
.
.
kie
.
n he
.
vecto
.
co
.
t cu a C do
.
c la
.
p tuye

n tnh, t u
.
c l`a tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng vo
.
i det C = det(f) ,= 0. 2
5 Cac tnh cha

t sau ho
.
n cu

a di
.
nh th u
.
c
Tie

t n`ay d`anh de

nghien c u
.
u sau them cac tnh cha

t cu a di
.
nh th u
.
c cu a ma tra
.
n.
D
-
i
.
nh l y 5.1 Gia su
.
A, B M(n n, K). Khi do
128
(i) det(AB) = det Adet B.
(ii) A kha nghi
.
ch ne

u v`a ch ne

u det A ,= 0. Ho
.
n n u
.
a
det(A
1
) = (det A)
1
.
Ch u
.
ng minh: (i) l`a mo
.
t he
.
qua cu a cac D
-
i
.
nh l y 4.3 v`a 4.5.
(ii) l`a mo
.
t he
.
qua cu a D
-
i
.
nh l y 4.6 v`a cu a pha
`
n (i).
D
-
i
.
nh l y 5.2 (D
-
i
.
nh th u
.
c cu a ma tra
.
n chuye

n vi
.
).
det(A
t
) = det A, A M(n n, K).
Ch u
.
ng minh: Gia su
.
A = (a
ij
)
nn
, A
t
= (a
t
ij
)
nn
. Theo di
.
nh ngha di
.
nh th u
.
c, ta
co
det(A
t
) =

S
n
sgn()a
t
(1)1
a
t
(n)n
=

S
n
sgn()a
1(1)
a
n(n)
.
Ne

u k = (j), th` j =
1
(k), v`a a
j(j)
= a

1
(k)k
. D
-
a
.
t =
1
. Bo
.
i v` = id,
cho nen sgn = sgn. Ho
.
n n u
.
a, khi cha
.
y mo
.
t lu
.
o
.
.
t tren S
n
th`
1
c ung cha
.
y
mo
.
t lu
.
o
.
.
t tren S
n
. Do do
det(A
t
) =

S
n
sgn()a
(1)1
a
(n)n
= det A (theo di
.
nh ngha). 2
Theo di
.
nh l y tren, ta

t ca cac tnh cha

t cu a di
.
nh th u
.
c do

i vo
.
i cac co
.
t cu a no va

n
d ung do

i vo
.
i cac h`ang cu a no. Cha

ng ha
.
n, di
.
nh th u
.
c l`a mo
.
t h`am da tuye

n tnh,
thay phien v`a chua

n hoa do

i vo
.
i cac h`ang cu a no...
Bay gi`o
.
ta xet b`ai toan tnh di
.
nh th u
.
c ca

p n thong qua cac di

.
nh th u
.
c ca

p nho
ho
.
n.
129
Cho A = (a
ij
) M(nn, K) v`a k l`a mo
.
t so

nguyen ba

t k` y thoa man 1 k < n.

Xet hai bo
.
ch so

1 i
1
< i
2
< < i
k
n,
1 j
1
< j
2
< < j
k
n.
Cac pha
`
n tu
.
na
`
m tren giao cu a cac h`ang i
1
, ..., i
k
v`a cac co
.
t j
1
, ..., j
k
cu a ma tra
.
n
A la
.
p nen mo
.
t ma tra
.
n ca

p k (du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t ma tra
.
n con ca

p k cu a A), v`a di
.
nh
th u
.
c cu a ma tra
.
n con do, du
.
o
.
.
c k y hie
.
u l`a D
j
1
,...,j
k
i
1
,...,i
k
, du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t di
.
nh th u
.
c con
ca

p k cu a A.
Ne

u xoa ta

t ca cac h`ang i
1
, ..., i
k
v`a cac co
.
t j
1
, ..., j
k
th` pha
`
n c`on la
.
i cu a ma
tra
.
n A la
.
p nen mo
.
t ma tra
.
n vuong ca

p n k, m`a di
.
nh th u
.
c cu a no du
.
o
.
.
c k y hie
.
u
l`a D
j
1
,...,j
k
i
1
,...,i
k
v`a du
.
o
.
.
c go
.
i l`a di
.
nh th u
.
c con b` u cu a D
j
1
,...,j
k
i
1
,...,i
k
.
Ta go
.
i (1)
s(I,J)
D
j
1
,...,j
k
i
1
,...,i
k
l`a pha
`
n b` u da
.
i so

cu a D
j
1
,...,j
k
i
1
,...,i
k
, trong do s(I, J) = (i
1
+
+i
k
) + (j
1
+ +j
k
).
D
-
i
.
nh l y 5.3 (Khai trie

n Laplace). Gia su
.
da cho
.
n ra k co
.
t (tu
.
o
.
ng u
.
ng, k h`ang)
trong mo
.
t di
.
nh th u
.
c ca

p n (1 k < n). Khi do, di

.
nh th u
.
c da cho ba
`
ng to

ng cu a
ta

t ca cac tch cu a cac di

.
nh th u
.
c con ca

p k la

y ra t` u
.
k co
.
t (tu
.
o
.
ng u
.
ng, k h`ang) da
cho
.
n vo
.
i pha
`
n b` u da
.
i so

cu a ch ung. Noi ro ho
.
n, ta co:
(i) C ong th u
.
c khai trie

n di
.
nh th u
.
c theo k co
.
t j
1
< < j
k
:
det A =

i
1
<<i
k
(1)
s(I,J)
D
j
1
,...,j
k
i
1
,...,i
k
D
j
1
,...,j
k
i
1
,...,i
k
;
(ii) Cong th u
.
c khai trie

n di
.
nh th u
.
c theo k h`ang i
1
< < i
k
:
det A =

j
1
<<j
k
(1)
s(I,J)
D
j
1
,...,j
k
i
1
,...,i
k
D
j
1
,...,j
k
i
1
,...,i
k
.
Ch u
.
ng minh: Ta se ch ch u
.
ng minh cong th u
.
c khai trie

n Laplace theo k h`ang.

T` u
.
do, ap du
.
ng D
-
i
.
nh l y 5.2, ta thu du
.
o
.
.
c cong th u
.
c khai trie

n theo k co
.
t.
Tru
.
o
.
c he

t, ta ch u
.
ng minh cong th u
.
c khai trie

n Laplace theo k h`ang da

.
c bie
.
t
i
1
= 1, i
2
= 2, ..., i
k
= k.
130
K y hie
.
u vecto
.
co
.
t th u
.
j cu a ma tra
.
n A l`a
j
. Vo
.
i mo

i bo
.
ch so

1 j
1
< <
j
k
n, ta go
.
i j

1
, ..., j

l`a bo
.
ch so

1, 2, ..., nj
1
, ..., j
k
du
.
o
.
.
c xe

p theo th u
.
tu
.
.
tang da
`
n:
1 j

1
< < j

n.
Xet h`am sau day
(A) = (
1
, ...,
n
) =

j
1
<<j
k
(1)
s(I,J)
D
j
1
,...,j
k
1,...,k
D
j
1
,...,j
k
1,...,k
.
De

tha

y ra
`
ng l`a mo
.
t h`am da tuye

n tnh do

i vo
.
i
1
, ...,
n
.
Ne

u A = E
n
(ma tra
.
n do
.
n vi
.
), th` D
j
1
,...,j
k
1,...,k
,= 0 ne

u v`a ch ne

u j
1
= 1, j
2
=
2, ..., j
k
= k. Khi do D
1,...,k
1,...,k
= 1 v`a D
1,...,k
1,...,k
= 1. Do do, co tnh chua

n hoa, t u
.
c l`a
(E
n
) = 1.
Ta se ch u
.
ng minh co tnh thay phien.
Tru
.
o
.
c he

t gia su
.

r
=
r+1
. La

y mo
.
t so

ha
.
ng ba

t k` y trong to

ng xac di
.
nh , ne

u
j
t
= r, j
t+1
= r + 1 th` D
j
1
,...,j
k
1,...,k
= 0; c`on ne

u j

u
= r, j

u+1
= r + 1 th` D
j
1
,...,j
k
1,...,k
= 0
(trong ca hai tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p, di
.
nh th u
.
c tu
.
o
.
ng u
.
ng ba
`
ng 0 v` co hai co
.
t ba
`
ng nhau).
Cac so

ha
.
ng c`on la
.
i du
.
o
.
.
c ghep th`anh t` u
.
ng ca
.
p: so

ha
.
ng co j
t
= r, j

u
= r + 1 du
.
o
.
.
c
ghep vo
.
i so

ha
.
ng co j
t
= r + 1, j

u
= r (cac ch so

khac cu a hai so

ha
.
ng n`ay nhu
.
nhau). Khi do, hai so

ha
.
ng du
.
o
.
.
c ghep ca
.
p co pha
`
n D
j
1
,...,j
k
1,...,k
D
j
1
,...,j
k
1,...,k
ba
`
ng nhau (v`

r
=
r+1
), v`a co da

u (1)
s(I,J)
trai nhau (v` ch so

j
t
cu a ch ung tu
.
o
.
ng u
.
ng ba
`
ng
r v`a r + 1). Do do ch ung l`a cac pha
`
n tu
.
do

i nhau. Tom la
.
i, (
1
, ...,
n
) = 0 ne

r
=
r+1
vo
.
i r ba

t k` y (1 r < n).
T` u
.
do, theo phu
.
o
.
ng phap da d` ung de

ch u
.
ng minh He
.
qua 2.3, ta co
(
1
, ...,
r
,
r+1
, ...,
n
) = (
1
, ...,
r+1
,
r
, ...,
n
),
vo
.
i mo
.
i
1
, ...,
n
K
n
v`a mo
.
i r (1 r < n).
Bay gi`o
.
ta se ch u
.
ng minh ra
`
ng co tnh thay phien, t u
.
c l`a
(
1
, ...,
r
, ...,
s
, ...,
n
) = 0,
131
ne

u
r
=
s
vo
.
i ca
.
p ch so

r ,= s ba

t k` y. Tha
.
t va
.
y, ta la
`
n lu
.
o
.
.
t hoan vi
.

s
vo
.
i
s1
ro
`
i vo
.
i
s2
,... de

du
.
a
s
ve
`
vi
.
tr cu a
r+1
. Ta co
(
1
, ...,
r
, ...,
s
, ...,
n
) = (1)
sr1
(
1
, ...,
r
,
s
, ...,
n
) = 0,
bo
.
i v`
r
v`a
s
d u
.
ng ke
`
nhau trong ve

o
.
gi u
.
a.
Theo He
.
qua 3.7, di
.
nh th u
.
c l`a h`am duy nha

t tren cac co
.
t cu a ma tra
.
n co cac
tnh cha

t da tuye

n tnh, thay phien v`a chua

n hoa, cho nen

det(
1
, ...,
n
) = (
1
, ...,
n
).
D
-
o chnh l`a cong th u
.
c khai trie

n Laplace theo k h`ang i

1
= 1, ..., i
k
= k.
Cuo

i c` ung, ta xet tru

.
`o
.
ng ho
.
.
p k h`ang t` uy y I = (i
1
, ..., i
k
). K y hie
.
u I

= (1, ..., k).

Ta la
`
n lu
.
o
.
.
t hoan vi
.
h`ang i
1
vo
.
i (i
1
1) h`ang d u
.
ng tru
.
o
.
c no (de

du
.
a h`ang i
1
ve
`
h`ang 1 v`a gi u
.
nguyen vi
.
tr tu
.
o
.
ng do

i cu a cac h`ang c`on la

.
i), ro
`
i la
.
i la
`
n lu
.
o
.
.
t hoan vi
.
h`ang i
2
vo
.
i (i
2
2) h`ang d u
.
ng tru
.
o
.
c no... Cuo

i c` ung, la
`
n lu
.
o
.
.
t hoan vi
.
h`ang i
k
vo
.
i
(i
k
k) h`ang d u
.
ng tru
.
o
.
c no. Sau phep bie

n do

i do, cac h`ang i

1
, ..., i
k
du
.
o
.
.
c du
.
a ve
`
cac h`ang 1, ..., k v`a vi
.
tr tu
.
o
.
ng do

i cu a cac h`ang c`on la

.
i du
.
o
.
.
c gi u
.
nguyen. Ma tra
.
n
A du
.
o
.
.
c bie

n do

i th`anh ma tra
.
n A

vo
.
i det A = (1)
(i
1
1)++(i
k
k)
det A

. Ta c ung
co
(1)
s(I,J)
= (1)
(i
1
++i
k
)(1++k)
(1)
s(I

,J)
,
D
j
1
,...,j
k
i
1
,...,i
k
(A) = D
j
1
,...,j
k
1,...,k
(A

),
D
j
1
,...,j
k
i
1
,...,i
k
(A) = D
j
1
,...,j
k
1,...,k
(A

).
D` ung khai trie

n Laplace theo k h`ang 1, ..., k cu a ma tra

.
n A

, ta co
det A = (1)
(i
1
1)++(i
k
k)
det A

= (1)
(i
1
++i
k
)(1++k)

j
1
<<j
k
(1)
s(I

,J)
D
j
1
,...,j
k
1,...,k
(A

)D
j
1
,...,j
k
1,...,k
(A

)
=

j
1
<<j
k
(1)
s(I,J)
D
j
1
,...,j
k
i
1
,...,i
k
(A)D
j
1
,...,j
k
i
1
,...,i
k
(A).
D
-
i
.
nh l y du
.
o
.
.
c ho`an to`an ch u
.
ng minh. 2
132
V du
.
: Tnh di
.
nh th u
.
c Vandermonde
D
n
=

1 x
1
x
2
1
... x
n1
1
1 x
2
x
2
2
... x
n1
2
. . . ... .
1 x
n
x
2
n
... x
n1
n

.
L`o
.
i gia i: Ta l`am cho ha
`
u he

t cac pha
`
n tu
.
tren h`ang cuo

i cu a di
.
nh th u
.
c tro
.
th`anh
ba
`
ng khong ba
`
ng cach la

y co
.
t th u
.
(n 1) nhan vo
.
i x
n
ro
`
i co
.
ng v`ao co
.
t n, sau do
la

y co
.
t th u
.
(n 2) nhan vo
.
i x
n
ro
`
i co
.
ng v`ao co
.
t (n 1),..., cuo

i c` ung la

y co
.
t th u
.
nha

t nhan vo
.
i x
n
ro
`
i co
.
ng v`ao co
.
t 2. Sau bie

n do

i do, ta thu du
.
o
.
.
c
D
n
=

1 x
1
x
n
x
1
(x
1
x
n
) ... x
n2
1
(x
1
x
n
)
1 x
2
x
n
x
2
(x
2
x
n
) ... x
n2
2
(x
2
x
n
)
. . . ... .
1 x
n1
x
n
x
n1
(x
n1
x
n
) ... x
n2
n1
(x
n1
x
n
)
1 0 0 ... 0

.
Khai trie

n Laplace theo h`ang th u

.
n, ro
`
i du
.
a cac th` u
.
a so

chung cu a mo

i h`ang ra
ngo`ai da

u di
.
nh th u
.
c, ta co
D
n
= (1)
n+1
(x
1
x
n
)(x
2
x
n
) (x
n1
x
n
)

1 x
1
x
2
1
... x
n2
1
1 x
2
x
2
2
... x
n2
2
. . . ... .
1 x
n1
x
2
n1
... x
n2
n1

.
T` u
.
do ta thu du
.
o
.
.
c cong th u
.
c truy toan
D
n
= (x
n
x
1
)(x
n
x
2
) (x
n
x
n1
)D
n1
.
Xua

t phat vo
.
i D
1
= 1, v`a ba
`
ng quy na
.
p su
.
du
.
ng cong th u
.
c tren, ta co
D
n
=

i>j
(x
i
x
j
).
Mo
.
t u
.
ng du
.
ng quan tro
.
ng cu a khai trie

n Laplace l`a cong th u

.
c tnh ma tra
.
n
nghi
.
ch da o.
133
D
-
i
.
nh l y 5.4 Ne

u ma tra
.
n vuong A = (a
ij
) M(n n, K) co di
.
nh th u
.
c khac 0 th`
A kha nghi
.
ch v`a
A
1
=
1
det A
_
_
_
_
_
_
_
a
11
... a
n1
. ... .
a
1n
... a
nn
_
_
_
_
_
_
_
,
trong do a
ij
l`a pha
`
n b` u da
.
i so

cu a a
ij
.
Ch u
.
ng minh: K y hie
.
u ma tra
.
n noi trong di
.
nh l y l`a B. Theo di
.
nh l y Laplace ve
`
khai trie

n det A theo h`ang i, ta co

a
i1
a
i1
+ +a
in
a
in
= det A, i.
Ho
.
n n u
.
a, vo
.
i mo
.
i j ,= i, xet ma tra
.
n thu du
.
o
.
.
c t` u
.
A ba
`
ng cach thay h`ang j bo
.
i
h`ang i v`a gi u
.
nguyen cac h`ang khac, ke

ca h`ang i. Ma tra
.
n n`ay co hai h`ang i v`a j
de
`
u ba
`
ng (a
i1
, ..., a
in
). Do do, di
.
nh th u
.
c cu a no ba
`
ng 0. Khai trie

n Laplace di
.
nh
th u
.
c n`ay theo h`ang j, ta co
a
i1
a
j1
+ + a
in
a
jn
= 0, i ,= j.
Ke

t ho
.
.
p hai da

ng th u
.
c tren, ta thu du
.
o
.
.
c AB = E
n
. Tu
.
o
.
ng tu
.
.
, ba
`
ng cach ap du
.
ng
khai trie

n Laplace theo co
.
t, ta co BA = E
n
.
Tom la
.
i, A kha nghi
.
ch, v`a A
1
= B. 2
Trong pha
`
n sau, ch ung ta se gio
.
i thie
.
u mo
.
t phu
.
o
.
ng phap khac t`m ma tra
.
n
nghi
.
ch da o ba
`
ng cach gia i he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh tuye

n tnh.
6 D
-
i
.
nh th u
.
c v`a ha
.
ng cu

a ma tra
.
n
Ch ung ta da di
.
nh ngha ha
.
ng cu a mo
.
t ma tra
.
n l`a ha
.
ng cu a he
.
vecto
.
co
.
t cu a no.
D
-
i
.
nh l y sau day cho phep tnh ha
.
ng cu a ma tra
.
n thong qua di
.
nh th u
.
c. D
-
o
`
ng th`o
.
i
no da
.
t co
.
so
.
cho kha

ng di
.
nh: ha
.
ng cu a ma tra
.
n c ung ba
`
ng ha
.
ng cu a he
.
vecto
.
h`ang
cu a ma tra
.
n do.
134
D
-
i
.
nh l y 6.1 Gia su
.
A l`a mo
.
t ma tra
.
n m h`ang, n co
.
t vo
.
i cac pha
`
n tu
.
trong tru
.
`o
.
ng
K. Khi do, ha
.
ng cu a ma tra
.
n A ba
`
ng ca

p cao nha

t cu a cac di
.
nh th u
.
c con khac 0
cu a A. Noi ro ho
.
n, rankA = r ne

u co mo
.
t di
.
nh th u
.
c con ca

p r cu a A khac 0, v`a
mo
.
i di
.
nh th u
.
c con ca

p > r (ne

u co) cu a A de
`
u ba
`
ng 0.
Ch u
.
ng minh: Vie
.
c do

i cho

cac co
.
t ro r`ang khong l`am thay do

i rankA. Vie
.
c do

i
cho

cac h`ang c ung va

.
y, bo
.
i v` do

i cho

cac h`ang tu
.
o
.
ng u
.
ng vo
.
i vie
.
c do

i cho

cac toa
.
do
.
cu a cac vecto
.
co
.
t trong K
n
, do l`a mo
.
t da

ng ca

u tuye

n tnh cu a K
n
.
Ma
.
t khac, do

i cho

cac h`ang v`a cac co

.
t cu a A c ung khong l`am thay do

i ca

p cao
nha

t cu a cac di
.
nh th u
.
c con cu a A.
V` the

, de

cho de

tr`nh b`ay v`a khong gia m to

ng quat, ta co the

gia su
.
di
.
nh th u
.
c
con ca

p r o
.
goc trai tren cu a A khac 0, v`a mo
.
i di
.
nh th u
.
c con ca

p (r +1) cu a A de
`
u
ba
`
ng 0.
Khi do, r co
.
t da
`
u tien cu a A do
.
c la
.
p tuye

n tnh. (Ne

u trai la
.
i, th` di
.
nh th u
.
c
ca

p r o
.
goc trai tren cu a A ba
`
ng 0.) Ta se ch u
.
ng minh ra
`
ng co
.
t th u
.
j cu a A, k y
hie
.
u
j
, bie

u thi
.
tuye

n tnh qua r co
.
t da
`
u tien, vo
.
i r < j n. D
-
e

l`am die
`
u do, vo
.
i
mo

i i thoa man 1 i m, ta xet di

.
nh th u
.
c sau day:
det
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
a
11
... a
1r
a
1j
. ... . .
a
r1
... a
rr
a
rj
a
i1
... a
ir
a
ij
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
.
D
-
i
.
nh th u
.
c n`ay luon ba
`
ng 0. Tha
.
t va
.
y, ne

u 1 i r, th` di
.
nh th u
.
c co 2 h`ang ba
`
ng
nhau; c`on ne

u r < i m, th` no l`a mo

.
t di
.
nh th u
.
c con ca

p (r +1) cu a A. Khai trie

n
Laplace di
.
nh th u
.
c n`ay theo h`ang cuo

i, v`a go
.
i
k
l`a pha
`
n b` u da
.
i so

cu a a
ik
, ta co

1
a
i1
+ +
r
a
ir
+a
ij
= 0.
O
.

day =
j
,= 0, v` do l`a di
.
nh th u
.
c con ca

p r o
.
goc trai tren. Lu
.
u y ra
`
ng

1
, ...,
r
, de
`
u khong phu
.
thuo
.
c v`ao i. T` u
.
do

j
=

1


r

r
.
135
Theo di
.
nh ngha ha
.
ng cu a ma tra
.
n, rankA = r. 2
He
.
qua 6.2 Ha
.
ng cu a mo
.
t ma tra
.
n ba
`
ng ha
.
ng cu a he
.
cac vecto
.
h`ang cu a no.
Ch u
.
ng minh: Ta co
rankA = rankA
t
(theo D
-
i
.
nh l y 3.4)
= Ha
.
ng cu a he
.
vecto
.
co
.
t cu a A
t
= Ha
.
ng cu a he
.
vecto
.
h`ang cu a A. 2
7 He
.
phu
.
o
.
ng tr`nh tuye

n tnh - Quy ta

c Cramer
Mo
.
t he
.
tho

ng co da
.
ng
_

_
a
11
x
1
+a
12
x
2
+ +a
1n
x
n
= b
1
...........................................
a
m1
x
1
+a
m2
x
2
+ +a
mn
x
n
= b
m
,
trong do a
ij
, b
i
l`a cac pha
`
n tu
.
cho tru
.
o
.
c trong tru
.
`o
.
ng K, du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t he
.
phu
.
o
.
ng
tr`nh tuye

n tnh go
`
m m phu
.
o
.
ng tr`nh vo
.
i n a

n x
1
, ..., x
n
. K y hie
.
u
A = (a
ij
)
mn
, x =
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
x
1
.
.
x
n
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
, =
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
b
1
.
.
b
m
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
.
Khi do, he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh noi tren co the

vie

t du
.
o
.
i da
.
ng phu
.
o
.
ng tr`nh vecto
.
Ax = .
Mo
.
t nghie
.
m cu a he
.
n`ay l`a mo
.
t vecto
.
x
0
K
n
sao cho Ax
0
= . Mo
.
t he
.
phu
.
o
.
ng
tr`nh co t nha

t mo
.
t nghie
.
m du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh tu
.
o
.
ng thch.
He
.
phu
.
o
.
ng tr`nh Ax = 0 du
.
o
.
.
c go
.
i l`a he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh tuye

n tnh thua
`
n nha

t lien
ke

t vo
.
i he
.
Ax = .
136
Theo kinh nghie
.
m, ta ca m nha
.
n ra
`
ng he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh tuye

n tnh Ax = co
nghie
.
m duy nha

t ne

u so

phu
.
o
.
ng tr`nh cu a he
.
ba
`
ng so

n, v`a khong co phu

.
o
.
ng tr`nh
n`ao cu a he
.
l`a he
.
qua cu a cac phu
.
o
.
ng tr`nh khac. D
-
ie
`
u n`ay du
.
o
.
.
c die

n da
.
t chnh
xac trong di
.
nh ngha sau day.
D
-
i
.
nh ngha 7.1 He
.
phu
.
o
.
ng tr`nh tuye

n tnh Ax = du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t he
.
khong suy
bie

n (hay mo
.
t he
.
Cramer) ne

u no co so

phu
.
o
.
ng tr`nh ba
`
ng so

n (noi cach khac,

ne

u A l`a mo
.
t ma tra
.
n vuong) v`a ne

u det A ,= 0.
D
-
i
.
nh l y 7.2 He
.
phu
.
o
.
ng tr`nh tuye

n tnh khong suy bie

n Ax = co mo
.
t nghie
.
m
duy nha

t, du
.
o
.
.
c tnh ba
`
ng cong th u
.
c
x
j
=
det A
j
det A
, (1 j n),
trong do A
j
l`a ma tra
.
n nha
.
n du
.
o
.
.
c t` u
.
ma tra
.
n A ba
`
ng cach thay co
.
t th u
.
j bo
.
i co
.
t
he
.
so

tu
.
.
do .
Ch u
.
ng minh: V` det A ,= 0, nen A l`a mo
.
t ma tra
.
n kha nghi
.
ch. Khi do
Ax = A
1
Ax = A
1

x = A
1
.
Theo D
-
i
.
nh l y 5.4, ta co
A
1
=
1
det A
_
_
_
_
_
_
_
a
11
... a
n1
. ... .
a
1n
... a
nn
_
_
_
_
_
_
_
,
trong do a
ij
l`a pha
`
n b` u da
.
i so

cu a a
ij
trong det A. T` u
.
do x = A
1
co ngha l`a
x
j
=
1
det A
( a
1j
b
1
+ a
2j
b
2
+ + a
nj
b
n
)
=
det A
j
det A
, (1 j n).
137
D
-
a

ng th u
.
c cuo

i nha
.
n du
.
o
.
.
c ba
`
ng cach khai trie

n Laplace di
.
nh th u
.
c cu a A
j
theo co
.
t
th u
.
j. 2.
V du
.
: Gia i he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh sau day:
_

_
x + y + 3z + 4t = 3
x + y + 5z + 2t = 1
2x + y + 3z + 2t = 3
2x + 3y + 11z + 5t = 2.
L`o
.
i gia i: Tru
.
o
.
c he

t ta tnh di
.
nh th u
.
c cu a ma tra
.
n he
.
so

det A =

1 1 3 4
1 1 5 2
2 1 3 2
2 3 11 5

1 1 3 4
0 0 2 2
0 1 3 6
0 1 5 3

0 2 2
1 3 6
1 5 3

0 2 2
0 2 9
1 5 3

= (1)
3+1

2 2
2 9

= 2 (9) 2 (2) = 14.

Theo quy ta

c Cramer, he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh co nghie
.
m duy nha

t
x =

3 1 3 4
1 1 5 2
3 1 3 2
2 3 11 5

det A
=
28
14
= 2, y =

1 3 3 4
1 1 5 2
2 3 3 2
2 2 11 5

det A
=
0
14
= 0,
z =

1 1 3 4
1 1 1 2
2 1 3 2
2 3 2 5

det A
=
14
14
= 1, t =

1 1 3 3
1 1 5 1
2 1 3 3
2 3 11 2

det A
=
14
14
= 1.
138
8 He
.
phu
.
o
.
ng tr`nh tuye

n tnh - Phu
.
o
.
ng phap khu
.

Gauss
Phu
.
o
.
ng phap Cramer ch ap du
.
ng du
.
o
.
.
c cho cac he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh tuye

n tnh khong
suy bie

n (noi rieng, cac he

.
n`ay co so

phu
.
o
.
ng tr`nh ba
`
ng so

n). The

nhu
.
ng ra

t
nhie
`
u he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh tuye

n tnh m`a ngu

.
`o
.
i ta ga
.
p la
.
i suy bie

n. Phu
.
o
.
ng phap khu
.

Gauss, m`a ta se tr`nh b`ay du

.
o
.
i day, co u
.
u die

m l`a co the

ap du
.
ng cho he
.
phu
.
o
.
ng
tr`nh tuye

n tnh t` uy y. Nhu
.
o
.
.
c die

m cu a phu
.
o
.
ng phap n`ay l`a khong du
.
a ra du
.
o
.
.
c
thong tin n`ao ve
`
nghie
.
m cu a he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh tru
.
o
.
c khi gia i xong he
.
do.
No
.
i dung cu a phu
.
o
.
ng phap khu
.
Gauss nhu
.
sau.
Ta go
.
i hai he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh l`a tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng ne

u nghie
.
m cu a he
.
n`ay c ung l`a
nghie
.
m cu a he
.
kia v`a ngu
.
o
.
.
c la
.
i.
Nha
.
n xet ra
`
ng ne

u ta ap du
.
ng cac phep bie

n do

i sau day, du
.
o
.
.
c go
.
i l`a cac phep
bie

n do

i so
.
ca

p, tren mo
.
t he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh tuye

n tnh, ta nha
.
n du
.
o
.
.
c mo
.
t he
.
phu
.
o
.
ng
tr`nh tuye

n tnh tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng vo
.
i he
.
ban da
`
u.
(1) D
-
o

i cho

hai phu
.
o
.
ng tr`nh cu a he
.
.
(2) Nhan mo
.
t phu
.
o
.
ng tr`nh cu a he
.
vo
.
i mo
.
t vo hu
.
o
.
ng khac 0 thuo
.
c tru
.
`o
.
ng K.
(3) Co
.
ng v`ao mo
.
t phu
.
o
.
ng tr`nh mo
.
t to

ho
.
.
p tuye

n tnh cu a cac phu

.
o
.
ng tr`nh khac
trong he
.
.
Bay gi`o
.
ta xet mo
.
t he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh tuye

n tnh to

ng quat
_

_
a
11
x
1
+a
12
x
2
+ +a
1n
x
n
= b
1
..........................................
a
m1
x
1
+a
m2
x
2
+ +a
mn
x
n
= b
m
.
139
Ta go
.
i A = (a
ij
)
mn
l`a ma tra
.
n cac he
.
so

, v`a
A =
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
a
11
a
12
... a
1n
a
21
a
22
... a
2n
. . ... .
a
m1
a
m2
... a
mn

b
1
b
2
.
b
m
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
l`a ma tra
.
n cac he
.
so

mo
.
ro
.
ng cu a he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh noi tren.
Gia su
.
co mo
.
t he
.
so

n`ao do a
ij
,= 0. Khong gia m to

ng quat (ne

u ca
`
n, do

i cho

cac phu
.
o
.
ng tr`nh v`a danh so

la
.
i cac a

n) ta co the

coi a
11
,= 0. Khi do, nhan phu
.
o
.
ng
tr`nh th u
.
nha

t vo
.
i (
a
i1
a
11
) ro
`
i co
.
ng v`ao phu
.
o
.
ng tr`nh th u
.
i (i = 2, ..., m), ta nha
.
n
du
.
o
.
.
c he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng co da
.
ng
_

_
a
11
x
1
+a
12
x
2
+ + a
1n
x
n
= b
1
a

22
x
2
+ + a

2n
x
n
= b

2
................................. = .
a

m2
x
2
+ +a

mn
x
n
= b

m
.
La
.
p la
.
i la
.
p lua
.
n tren do

i vo
.
i he
.
con go
`
m (n 1) phu
.
o
.
ng tr`nh cuo

i vo
.
i cac a

n
x
2
, ..., x
n
.
Sau mo
.
t so

h u
.
u ha
.
n bu
.
o
.
c, he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh Ax = du
.
o
.
.
c du
.
a ve
`
mo
.
t he
.
tu
.
o
.
ng
du
.
o
.
ng, vo
.
i ma tra
.
n mo
.
ro
.
ng co da
.
ng
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
a
11
... ...
0 a
22
... ...
. . ... ...
0 0 ... a
rr
...
0 0 ... 0 0 ... 0
. . ... . . ... .
0 0 ... 0 0 ... 0

b
1

b
2
.

b
r

b
r+1
.

b
m
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
,
trong do a
ii
,= 0 (i = 1, ..., r), v`a cac da

u k y hie
.
u cac pha
`
n tu
.
co the

khac 0 trong
tru
.
`o
.
ng K.
140
Ne

u mo
.
t trong cac vo hu
.
o
.
ng

b
r+1
, ...,

b
m
khac 0, th` he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh vo nghie
.
m.
Ne

u

b
r+1
= =

b
m
= 0, th` he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh co nghie
.
m. Ho
.
n n u
.
a, mo

i nghie
.
m
cu a he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh de
`
u co the

nha
.
n du
.
o
.
.
c ba
`
ng cach gan cho x
r+1
, ..., x
n
nh u
.
ng
gia tri
.
tu` y y thuo
.
c tru
.
`o
.
ng K (ne

u n > r), ro
`
i gia i duy nha

t x
1
, ..., x
r
theo nh u
.
ng
gia tri
.
da gan cho x
r+1
, ..., x
n
. (Cu
.
the

, x
r
du
.
o
.
.
c t`m t` u
.
phu
.
o
.
ng tr`nh th u
.
r,..., x
1
du
.
o
.
.
c t`m t` u
.
phu
.
o
.
ng tr`nh th u
.
nha

t.)
V du
.
: Gia i he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh
_

_
x
1
+ 3x
2
+ 5x
3
2x
4
= 3
x
1
+ 5x
2
9x
3
+ 8x
4
= 1
2x
1
+ 7x
2
+ 3x
3
+x
4
= 5
5x
1
+ 18x
2
+ 4x
3
+ 5x
4
= 12.
L`o
.
i gia i: D` ung phu
.
o
.
ng phap khu
.
Gauss, ta tha

y he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh tren tu
.
o
.
ng
du
.
o
.
ng vo
.
i

_
x
1
+ 3x
2
+ 5x
3
2x
4
= 3
2x
2
14x
3
+ 10x
4
= 2
x
2
7x
3
+ 5x
4
= 1
3x
2
21x
3
+ 15x
4
= 3

_
x
1
+ 3x
2
+ 5x
3
2x
4
= 3
x
2
7x
3
+ 5x
4
= 1
0x
2
+ 0x
3
+ 0x
4
= 0
0x
2
+ 0x
3
+ 0x
4
= 0

_
x
1
= 6 26x
3
+ 17x
4
x
2
= 1 + 7x
3
5x
4
x
3
, x
4
tu` y y.
Nha
.
n xet 8.1 D
-
e

cho go
.
n, trong qua tr`nh gia i he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh tuye

n tnh, ta ch
ca
`
n ghi nha
.
n su
.
.
bie

n do

i cu a ma tra
.
n he
.
so

suy ro
.
ng. Cha

ng ha
.
n trong v du
.
tren,
141
ta ch ca
`
n vie

t
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
1 3 5 2
1 5 9 8
2 7 3 1
5 18 4 5

3
1
5
12
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_

_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
1 3 5 2
0 2 14 10
0 1 7 5
0 3 21 15

3
2
1
3
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_

_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
1 3 5 2
0 1 7 5
0 0 0 0
0 0 0 0

3
1
0
0
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_

_
x
1
= 6 26x
3
+ 17x
4
x
2
= 1 + 7x
3
5x
4
x
3
, x
4
tu` y y.
Nha
.
n xet 8.2 Tu
.
o
.
ng u
.
ng vo
.
i cac phep bie

n do

i so
.
ca

p tren he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh tuye

n
tnh l`a cac phep bie

n do

i so
.
ca

p tren ma tra
.
n. D
-
o l`a cac phep bie

n do

i thuo
.
c mo
.
t
trong cac da
.
ng sau day
(1) D
-
o

i cho

hai h`ang (hoa

.
c hai co
.
t) cu a ma tra
.
n.
(2) Nhan mo
.
t h`ang (hoa
.
c mo
.
t co
.
t) cu a ma tra
.
n vo
.
i mo
.
t vo hu
.
o
.
ng khac 0.
(3) Co
.
ng v`ao mo
.
t h`ang (hoa
.
c mo
.
t co
.
t) mo
.
t to

ho
.
.
p tuye

n tnh cu a cac h`ang (tu

.
o
.
ng
u
.
ng: cac co
.
t) khac.
De

tha

y ra
`
ng cac phep bie

n do

i so
.
ca

p khong l`am thay do

i ha
.
ng cu a ma tra
.
n.
Nha
.
n xet n`ay da

n to
.
i mo
.
t cach tnh ha
.
ng cu a ma tra
.
n ra

t co ch trong thu
.
.
c h`anh.
Cu
.
the

l`a, mo

i ma tra
.
n A = (a
ij
)
mn
sau mo
.
t so

h u
.
u ha
.
n phep bie

n do

i so
.
ca

p
142
de
`
u co the

du
.
a ve
`
mo
.
t ma tra
.
n da
.
ng (tam giac tren suy ro
.
ng)
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
a
11
... ...
0 a
22
... ...
. . ... ...
0 0 ... a
rr
...
0 0 ... 0 0 ... 0
. . ... . . ... .
0 0 ... 0 0 ... 0
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
,
trong do a
ii
,= 0 (i = 1, ..., r), v`a cac da

u k y hie
.
u cac pha
`
n tu
.
co the

khac 0 trong
tru
.
`o
.
ng K.
Ba
`
ng cach tru
.
.
c tie

p d` ung di
.
nh ngha cu a ha
.
ng hoa
.
c d` ung D
-
i
.
nh l y 6.1, ta de

tha

y ra
`
ng ha
.
ng cu a ma tra
.
n noi tren ba
`
ng r.
Nha
.
n xet 8.3 Phu
.
o
.
ng phap khu
.
Gauss du
.
o
.
.
c u
.
ng du
.
ng v`ao vie
.
c t`m ma tra
.
n
nghi
.
ch da o.
Gia su
.
ca
`
n t`m nghi
.
ch da o cu a ma tra
.
n A = (a
ij
) M(n n, K) ne

u nhu
.
no
kha nghi
.
ch. Ta xet he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh
n

j=1
a
ij
x
j
= y
i
(i = 1, ..., n).
Khi do, A kha nghi
.
ch ne

u v`a ch ne

u he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh tren co nghie
.
m vo
.
i mo
.
i ve

pha i y
1
, ..., y
n
. Ho
.
n n u
.
a, ne

u nghie
.
m cu a he
.
du
.
o
.
.
c cho bo
.
i cong th u
.
c
x
i
=
n

j=1
b
ij
y
j
(i = 1, ..., n),
th` ma tra
.
n nghi
.
ch da o cu a A chnh l`a A
1
= (b
ij
)
nn
. (Cong th u
.
c bie

u thi
.
tu
.
`o
.
ng
minh x
1
, ..., x
n
qua y
1
, ..., y
n
co the

du
.
o
.
.
c t`m ba
`
ng cach d` ung phu
.
o
.
ng phap khu
.

Gauss.)
Tha
.
t va
.
y, ta xet phep bie

n do

i tuye

n tnh

A : K
n
K
n
, x Ax. No co ma
tra
.
n l`a A trong co
.
so
.
chnh ta

c cu a K
n
. He
.
phu
.
o
.
ng tr`nh Ax = y co nghie
.
m vo
.
i
143
mo
.
i y ne

u v`a ch ne

u

A l`a mo
.
t da

ng ca

u tuye

n tnh, die
`
u n`ay xa y ra khi v`a ch
khi A kha nghi
.
ch. Ho
.
n n u
.
a, ta co Ax = y tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng vo
.
i x = A
1
y. Do do
A
1
= (b
ij
)
nn
.
9 Ca

u tr uc nghie
.
m cu

a he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh tuye

n
tnh
Ta xet cac he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh tuye

n tnh thua
`
n nha

t v`a khong thua

`
n nha

t lien ke

t
vo
.
i nhau
Ax = 0 v`a Ax = ,
trong do A = (a
ij
)
mn
M(mn, K), K
m
. Nhu
.
va
.
y, ca hai he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh
noi tren de
`
u go
`
m m phu
.
o
.
ng tr`nh v`a n a

n.
D
-
i
.
nh l y 9.1 Ta
.
p ho
.
.
p L ta

t ca cac nghie
.
m cu a he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh tuye

n tnh thua
`
n
nha

t Ax = 0 l`a mo
.
t khong gian vecto
.
con cu a K
n
, co so

chie
`
u thoa man he
.
th u
.
c
dimL = n rankA.
Ch u
.
ng minh: Ta xet anh xa
.
tuye

n tnh

A : K
n
K
m
,
x Ax.
Ro r`ang L = Ker

A l`a mo
.
t khong gian vecto
.
con cu a K
n
. Ho
.
n n u
.
a, v` anh xa
.
tuye

n
tnh

A co ma tra
.
n l`a A trong co
.
so
.
chnh ta

c cu a cac khong gian vecto

.
K
n
v`a K
m
,
cho nen
dimL = dimKer

A = dimK
n
dimIm

A
= n rankA. 2
D
-
i
.
nh l y 9.2 Gia su
.
L l`a khong gian vecto
.
con go
`
m cac nghie
.
m cu a he
.
phu
.
o
.
ng
tr`nh tuye

n tnh thua
`
n nha

t Ax = 0, v`a x
0
l`a mo
.
t nghie
.
m cu a he
.
Ax = . Khi do
144
t a
.
p ho
.
.
p cac nghie
.
m cu a he
.
Ax = l`a
x
0
+ L = x
0
+[ L.
Ch u
.
ng minh: y
0
l`a mo
.
t nghie
.
m cu a he
.
Ax = ne

u v`a ch ne

u y
0
x
0
l`a mo
.
t
nghie
.
m cu a he
.
Ax = 0, t u
.
c l`a ne

u v`a ch ne

u y
0
x
0
L. Bao h`am th u
.
c cuo

i c` ung
tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng vo
.
i y
0
x
0
+L. 2
D
-
i
.
nh ngha 9.3 Vo
.
i cac gia thie

t cu a di
.
nh l y tren, x
0
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t nghie
.
m
rieng cu a he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh tuye

n tnh khong thua

`
n nha

t Ax = . C`on x
0
+ , vo
.
i
L, du
.
o
.
.
c go
.
i l`a nghie
.
m to

ng quat cu a he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh do.
D
-
i
.
nh l y 9.4 (Tieu chua

n Kronecker - Capelli). He
.
phu
.
o
.
ng tr`nh tuye

n tnh Ax =
co nghie
.
m khi v`a ch khi rankA = rankA, trong do
A =
_
_
_
_
_
_
_
a
11
a
12
... a
1n
. . ... .
a
m1
a
m2
... a
mn

b
1
.
b
m
_
_
_
_
_
_
_
l`a ma tra
.
n cac he
.
so

mo
.
ro
.
ng cu a he
.
.
Ch u
.
ng minh: Go
.
i
j
l`a vecto
.
co
.
t th u
.
j cu a A, c`on l`a vecto
.
co
.
t tu
.
.
do (t u
.
c l`a
co
.
t cuo

i c` ung cu a A. Ta co
rankA = rank(
1
, ...,
n
) rank(
1
, ...,
n
, ) = rankA.
Da

u ba
`
ng xa y ra ne

u v`a ch ne

u bie

u thi
.
tuye

n tnh qua cac vecto

.

1
, ...,
n
. Go
.
i
x
0
1
, ..., x
0
n
l`a cac he
.
so

cu a bie

u thi
.
do, t u
.
c l`a
= x
0
1

1
+ + x
0
n

n
.
He
.
th u
.
c n`ay tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng vo
.
i vie
.
c x
0
= (x
0
1
, ..., x
0
n
)
t
l`a mo
.
t nghie
.
m cu a he
.
phu
.
o
.
ng
tr`nh Ax = . 2
145
B`ai ta
.
p
Thu
.
.
c hie
.
n cac phep nhan sau day, vie

t cac phep the

thu du
.
o
.
.
c th`anh tch cu a
nh u
.
ng xch r`o
.
i ra
.
c v`a tnh da

u cu a ch ung.
1.
_
_
_
1 2 3 4 5
2 4 5 1 3
_
_
_
_
_
_
1 2 3 4 5
4 3 5 1 2
_
_
_.
2.
_
_
_
1 2 3 4 5
3 5 4 1 2
_
_
_
_
_
_
1 2 3 4 5
4 3 1 5 2
_
_
_.
3. (1, 2)(2, 3) (n, n 1).
4. (1, 2, 3)(2, 3, 4)(3, 4, 5) (n 2, n 1, n).
5. Cho hai cach sa

p th`anh day a
1
, a
2
, ..., a
n
v`a b
1
, b
2
, ..., b
n
cu a n so

tu
.
.
nhien da
`
u
tien. Ch u
.
ng minh ra
`
ng co the

du
.
a cach sa

p n`ay ve
`
cach sa

p kia ba
`
ng cach su
.

du
.
ng khong qua n 1 phep the

so
.
ca

p.
6. Vo
.
i gia thie

t nhu
.
b`ai tren, ch u
.
ng minh ra
`
ng co the

du
.
a cach sa

p n`ay ve
`
cach
sa

p kia ba
`
ng cach su
.
du
.
ng khong qua n(n 1)/2 phep chuye

n vi
.
tr cu a hai
pha
`
n tu
.
d u
.
ng ke
`
nhau.
7. Cho v du
.
ve
`
mo
.
t cach sa

p n so

tu
.
.
nhien da
`
u tien th`anh day sao cho day n`ay
khong the

du
.
a ve
`
day sa

p tu
.
.
nhien ba
`
ng cach d` ung t ho
.
n n 1 phep the

so
.
ca

p.
8. Bie

t so

nghi
.
ch the

cu a day a
1
, a
2
, ..., a
n
ba
`
ng k. Hay t`m so

nghi
.
ch the

cu a
day a
n
, a
n1
, ..., a
1
.
9. Tnh cac di
.
nh th u
.
c sau day
(a)

2 5 4 3
3 4 7 5
4 9 8 5
3 2 5 3

, (b)

3 3 2 5
2 5 4 6
5 5 8 7
4 4 5 6

.
146
10. Tnh cac di
.
nh th u
.
c sau day ba
`
ng cach du
.
a ve
`
da
.
ng tam giac:
(a)

1 2 3 ... n
1 0 3 ... n
1 2 0 ... n
. . . ... .
1 2 3 ... 0

,
(b)

a
0
a
1
a
2
... a
n
x x 0 ... 0
0 x x ... 0
. . . ... .
0 0 0 ... x

, (c)

a
1
a
2
a
3
... a
n
x
1
x
2
0 ... 0
0 x
2
x
3
... 0
. . . ... .
0 0 0 ... x
n

.
11. Tnh di
.
nh th u
.
c cu a ma tra
.
n vuong ca

p n vo
.
i pha
`
n tu
.
na
`
m o
.
h`ang i co
.
t j
ba
`
ng [i j[.
12. Tnh cac di
.
nh th u
.
c sau day ba
`
ng phu
.
o
.
ng phap r ut ra cac nhan tu
.
tuye

n tnh:
(a)

1 2 3 ... n
1 x + 1 3 ... n
1 2 x + 1 ... n
. . . ... .
1 2 3 ... x + 1

, (b)

1 + x 1 1 1
1 1 x 1 1
1 1 1 + y 1
1 1 1 1 y

.
13. Tnh cac di
.
nh th u
.
c sau day ba
`
ng cach su
.
du
.
ng cac quan he
.
ho
`
i qui:
(a)

a
1
b
1
a
1
b
2
a
1
b
3
... a
1
b
n
a
1
b
2
a
2
b
2
a
2
b
3
... a
2
b
n
a
1
b
3
a
2
b
3
a
3
b
3
... a
3
b
n
. . . ... .
a
1
b
n
a
2
b
n
a
3
b
n
... a
n
b
n

, (b)

a
0
a
1
a
2
... a
n
y
1
x
1
0 ... 0
0 y
2
x
2
... 0
. . . ... .
0 0 0 ... x
n

.
147
14. Tnh cac di
.
nh th u
.
c sau day ba
`
ng cach bie

u die

n ch ung th`anh to

ng cu a cac
di
.
nh th u
.
c n`ao do:
(a)

x +a
1
a
2
a
3
... a
n
a
1
x +a
2
a
3
... a
n
a
1
a
2
x +a
3
... a
n
. . . ... .
a
1
a
2
a
3
... x +a
n

, (b)

x
1
a
2
a
3
... a
n
a
1
x
2
a
3
... a
n
a
1
a
2
x
3
... a
n
. . . ... .
a
1
a
2
a
3
... x
n

.
Tnh cac di
.
nh th u
.
c sau day:
15.

a
1
x
1
x
2
1
... x
n1
1
a
2
x
2
x
2
2
... x
n1
2
. . . ... .
a
n
x
n
x
2
n
... x
n1
n

.
16. (a)

1 x
2
1
x
3
1
... x
n
1
1 x
2
2
x
3
2
... x
n
2
. . . ... .
1 x
2
n
x
3
n
... x
n
n

, (b)

1 x
1
x
2
1
... x
s1
1
x
s+1
1
... x
n
1
1 x
2
x
2
2
... x
s1
2
x
s+1
2
... x
n
2
. . . ... . . ... .
1 x
n
x
2
n
... x
s1
n
x
s+1
n
... x
n
n

.
17.

1 x
1
(x
1
1) x
2
1
(x
1
1) ... x
n1
1
(x
1
1)
1 x
2
(x
2
1) x
2
2
(x
2
1) ... x
n1
2
(x
2
1)
. . . ... .
1 x
n
(x
n
1) x
2
n
(x
n
1) ... x
n1
n
(x
n
1)

.
18.

1 +x
1
1 +x
2
1
... 1 +x
n
1
1 +x
2
1 +x
2
2
... 1 +x
n
2
. . ... .
1 +x
n
1 +x
2
n
... 1 +x
n
n

.
148
19.

1 cos
1
cos 2
1
... cos(n 1)
1
1 cos
2
cos 2
2
... cos(n 1)
2
. . . ... .
1 cos
n
cos 2
n
... cos(n 1)
n

.
20.

x
1
y
1
1 +x
1
y
2
... 1 +x
1
y
n
1 +x
2
y
1
x
2
y
2
... 1 +x
2
y
n
. . ... .
1 +x
n
y
1
1 +x
n
y
2
... x
n
y
n

.
21. Day Fibonacci l`a day so

ba

t da
`
u vo
.
i cac so

ha
.
ng 1, 2 v`a mo

i so

ha
.
ng, ke

t` u
.
so

ha
.
ng th u
.
ba, de
`
u ba
`
ng to

ng cu a hai so

ha
.
ng d u
.
ng ngay tru
.
o
.
c no. Ch u
.
ng
minh ra
`
ng so

ha
.
ng th u
.
n cu a day Fibonacci ba
`
ng di
.
nh th u
.
c ca

p n sau day:

1 1 0 0 ... 0 0
1 1 1 0 ... 0 0
0 1 1 1 ... 0 0
. . . . ... . .
0 0 0 0 ... 1 1

.
22.

(a
1
+b
1
)
1
(a
1
+b
2
)
1
... (a
1
+ b
n
)
1
(a
2
+b
1
)
1
(a
2
+b
2
)
1
... (a
2
+ b
n
)
1
. . ... .
(a
n
+b
1
)
1
(a
n
+b
2
)
1
... (a
n
+b
n
)
1

.
23. Tnh di
.
nh th u
.
c sau day ba
`
ng cach vie

t no th`anh tch cu a hai di

.
nh th u
.
c:

s
0
s
1
s
2
... s
n1
1
s
1
s
2
s
3
... s
n
x
s
2
s
3
s
4
... s
n+1
x
2
. . . ... . .
s
n
s
n+1
s
n+2
... s
2n1
x
n

,
149
trong do s
k
= x
k
1
+x
k
2
+ +x
k
n
.
24. Ch u
.
ng minh ra
`
ng

a
1
a
2
a
3
... a
n
a
n
a
1
a
2
... a
n1
a
n1
a
n
a
1
... a
n2
. . . ... .
a
2
a
3
a
4
... a
1

= f(
1
)f(
2
) f(
n
),
trong do f(X) = a
1
+ a
2
X + + a
n
X
n1
v`a
1
,
2
, ...,
n
l`a cac can ba
.
c n
khac nhau cu a 1.
25. D` ung khai trie

n Laplace ch u
.
ng minh ra
`
ng ne

u mo
.
t di
.
nh th u
.
c ca

p n co cac
pha
`
n tu
.
na
`
m tren giao cu a k h`ang v`a co
.
t xac di
.
nh n`ao do de
`
u ba
`
ng 0, trong
do k + > n, th` di
.
nh th u
.
c do ba
`
ng 0.
26. Gia i he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh sau day ba
`
ng phu
.
o
.
ng phap Cramer v`a phu
.
o
.
ng phap
khu
.
:
3x
1
+ 4x
2
+x
3
+ 2x
4
+ 3 = 0,
3x
1
+ 5x
2
+ 3x
3
+ 5x
4
+ 6 = 0,
6x
1
+ 8x
2
+x
3
+ 5x
4
+ 8 = 0,
3x
1
+ 5x
2
+ 3x
3
+ 7x
4
+ 8 = 0.
27. Ch u
.
ng minh ra
`
ng mo
.
t da th u
.
c ba
.
c n trong K[X] du
.
o
.
.
c ho`an to`an xac di
.
nh
bo
.
i gia tri
.
cu a no ta
.
i (n + 1) die

m khac nhau cu a tru

.
`o
.
ng K. T`m v du
.
ve
`
hai da th u
.
c khac nhau c` ung ba
.
c n nha
.
n cac gia tri
.
ba
`
ng nhau ta
.
i mo
.
i die

m
cu a K, ne

u so

pha
`
n tu
.
cu a K khong vu
.
o
.
.
t qua n.
Gia i cac he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh sau day ba
`
ng phu
.
o
.
ng phap thch ho
.
.
p:
150
28. ax +by +cz +dt = p,
bx +ay +dz ct = q,
cx dy + az +bt = r,
dx +cy bz +at = s.
29. x
n
+a
1
x
n1
+ a
2
1
a
n2
+ +a
n1
1
x
1
+a
n
1
= 0,
x
n
+a
2
x
n1
+ a
2
2
a
n2
+ +a
n1
2
x
1
+a
n
2
= 0,
................................................................ . .
x
n
+a
n
x
n1
+ a
2
n
a
n2
+ +a
n1
n
x
1
+a
n
n
= 0.
30. D
-
a
.
t s
n
(k) = 1
n
+ 2
n
+ + (k 1)
n
. Hay thie

t la
.
p phu
.
o
.
ng tr`nh
k
n
= 1 +C
n1
n
s
n1
(k) + +C
1
n
s
1
(k) +s
0
(k)
v`a ch u
.
ng minh ra
`
ng
s
n1
(k) =
1
n!

k
n
C
n2
n
C
n3
n
... C
1
n
1
k
n1
C
n2
n1
C
n3
n1
... C
1
n1
1
k
n2
0 C
n3
n2
... C
1
n2
1
. . . ... . .
k
2
0 0 ... C
1
2
1
k 0 0 ... 0 1

.
31. Xet khai trie

n
x
e
x
1
= 1+b
1
x+b
2
x
2
+b
3
x
3
+ . Ta da
.
t b
2n
=
(1)
n1
B
n
(2n)!
, trong
do B
n
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a so

Bernoulli th u
.
n. Ch u
.
ng minh ra
`
ng
B
n
= (1)
n1
(2n)!

1
2!
1 0 0 ... 0
1
3!
1
2!
1 0 ... 0
1
4!
1
3!
1
2!
1 ... 0
. . . . ... .
1
(2n+1)!
1
(2n)!
1
(2n1)!
1
(2n2)!
...
1
2!

,
151
v`a ch ra ra
`
ng
b
2n1
=

1
2!
1 0 0 ... 0
1
3!
1
2!
1 0 ... 0
1
4!
1
3!
1
2!
1 ... 0
. . . . ... .
1
(2n)!
1
(2n1)!
1
(2n2)!
1
(2n3)!
...
1
2!

= 0
vo
.
i mo
.
i n > 1.
32. Die

n da
.
t he
.
so

a
n
trong khai trie

n
e
x
= 1 a
1
x +a
2
x
2
a
3
x
3
+ ,
nhu
.
mo
.
t di
.
nh th u
.
c ca

p n, t` u
.
do tnh di
.
nh th u
.
c thu du
.
o
.
.
c.
33. Khong d` ung ma tra
.
n, hay ch u
.
ng minh tru
.
.
c tie

p ra
`
ng det(f

) = det(f), trong
do f

l`a do
`
ng ca

u do

i nga

u cu a f, vo
.
i mo
.
t tu
.
.
do
`
ng ca

u f : V V .
34. Tnh ha
.
ng cu a cac ma tra
.
n sau day ba
`
ng phu
.
o
.
ng phap bie

n do

i so
.
ca

p v`a
phu
.
o
.
ng phap d` ung di
.
nh th u
.
c con:
(a)
_
_
_
_
_
_
_
2 1 3 2 4
4 2 5 1 7
2 1 1 8 2
_
_
_
_
_
_
_
, (b)
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
3 1 3 2 5
5 3 2 3 4
1 3 5 0 7
7 5 1 4 1
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
.
35. T`m gia tri
.
cu a sao cho ma tra
.
n sau day co ha
.
ng tha

p nha

t
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
3 1 1 4
4 10 1
1 7 17 3
2 2 4 3
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
.
152
36. T`m ha
.
ng cu a ma tra
.
n sau day nhu
.
mo
.
t h`am phu
.
thuo
.
c :
_
_
_
_
_
_
_
1 1 2
2 1 5
1 10 6 1
_
_
_
_
_
_
_
.
37. Ch u
.
ng minh ra
`
ng ne

u ha
.
ng cu a mo
.
t ma tra
.
n ba
`
ng r th` mo

i di
.
nh th u
.
c con
na
`
m tren giao cu a ba

t k` y r h`ang do
.
c la
.
p tuye

n tnh v`a r co
.
t do
.
c la
.
p tuye

n
tnh cu a ma tra
.
n do de
`
u khac 0.
38. Cho A l`a mo
.
t ma tra
.
n vuong ca

p n > 1 v`a

A l`a ma tra
.
n phu
.
ho
.
.
p (go
`
m nh u
.
ng
pha
`
n b` u da
.
i so

cu a cac pha
`
n tu
.
) cu a A. Hay xac di
.
nh rank

A nhu
.
mo
.
t h`am
cu a rankA.
39. Ch u
.
ng minh ra
`
ng ne

u cac vecto
.

i
= (a
i1
, a
i2
, ..., a
in
) R
n
(i = 1, 2, ..., s; s n),
thoa man die
`
u kie
.
n [a
jj
[ >

i=j
[a
ij
[, th` ch ung do
.
c la
.
p tuye

n tnh.
40. Ch u
.
ng minh ra
`
ng ne

u A v`a B l`a cac ma tra

.
n c` ung so

h`ang v`a so

co
.
t th`
rank(A +B) rank(A) + rank(B).
41. Ch u
.
ng minh ra
`
ng mo

i ma tra
.
n co ha
.
ng r co the

vie

t th`anh to

ng cu a r ma
tra
.
n co ha
.
ng 1, nhu
.
ng khong the

vie

t th`anh to

ng cu a mo
.
t so

t ho
.
n r ma tra
.
n
co ha
.
ng 1.
42. Ch u
.
ng minh ba

t da

ng th u
.
c Sylvester cho cac ma tra
.
n vuong ca

p n ba

t k` y A
v`a B:
rank(A) + rank(B) n rank(AB) minrank(A), rank(B).
43. Ch u
.
ng minh ra
`
ng ne

u A l`a mo
.
t ma tra
.
n vuong ca

p n sao cho A
2
= E, th`
rank(A +E) + rank(A E) = n.
153
44. T`m ma tra
.
n nghi
.
ch da o cu a cac ma tra
.
n sau day ba
`
ng phu
.
o
.
ng phap di
.
nh
th u
.
c v`a phu
.
o
.
ng phap bie

n do

i so
.
ca

p:
(a)
_
_
_
_
_
_
_
0 1 3
2 3 5
3 5 7
_
_
_
_
_
_
_
, (b)
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
1 2 1 2
3 8 0 4
2 2 4 3
3 8 1 6
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
.
Nghien c u
.
u tnh tu
.
o
.
ng thch cu a cac he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh sau, t`m mo
.
t nghie
.
m
rieng v`a nghie
.
m to

ng quat cu a ch ung:
45. 3x 2y + 5z + 4t = 2,
6x 4y + 4z + 3t = 3,
9x 6y + 3z + 2t = 4.
46. 8x + 6y + 5z + 2t = 21,
3x + 3y + 2z +t = 10,
4x + 2y + 3z +t = 8,
3x + 5y +z +t = 15,
7x + 4y + 5z + 2t = 18.
154
Chu
.
o
.
ng IV
C

U TR

UC CU

A TU
.
.
D
-

O
`
NG C

U
Mu
.
c dch cu a chu
.
o
.
ng n`ay l`a t`m cho mo

i tu
.
.
do
`
ng ca

u (trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p co the

du
.
o
.
.
c) mo
.
t co
.
so
.
cu a khong gian, sao cho trong co
.
so
.
do tu
.
.
do
`
ng ca

u co ma tra
.
n
do
.
n gia n, cu
.
the

l`a c`ang ga
`
n ma tra
.
n cheo c`ang to

t.
1 Vecto
.
rieng v`a gia tri
.
rieng
Gia su
.
V l`a mo
.
t khong gian vecto
.
tren tru
.
`o
.
ng K, v`a f : V V l`a mo
.
t tu
.
.
do
`
ng
ca

u cu a V . Vie
.
c nghien c u
.
u f tren to`an khong gian V doi khi ga
.
p kho khan, v` V
qua lo
.
n. Ngu
.
`o
.
i ta muo

n tranh die
`
u do ba
`
ng cach ha
.
n che

f len mo
.
t so

khong gian
con n`ao do U cu a V . Nhu
.
ng de

cho ha
.
n che

do va

n c`on l`a mo
.
t tu
.
.
do
`
ng ca

u cu a U
th` khong gian con n`ay pha i co tnh cha

t da
.
c bie
.
t noi trong di
.
nh ngha sau day.
D
-
i
.
nh ngha 1.1 Khong gian vecto
.
con U cu a V du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t khong gian con
o

n di
.
nh do

i vo
.
i f (hay mo
.
t khong gian con f-o

n di
.
nh) ne

u f(U) U.
D
-
oi khi ngu
.
`o
.
i ta c ung noi cho go
.
n ra
`
ng U l`a mo
.
t khong gian con o

n di
.
nh, ne

u
f da ro.
Mo
.
t so

t`ai lie
.
u d` ung thua
.
t ng u
.
khong gian con ba

t bie

n trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p n`ay.
Ch ung toi cho ra
`
ng thua
.
t ng u
.
khong gian con o

n di
.
nh chnh xac ho
.
n. C`on thua
.
t
ng u
.
khong gian con ba

t bie

n do

i vo
.
i f d` ung de

ch khong gian con sau day:

V
f
:= v V [f(v) = v.
D
-
o

i vo
.
i tu
.
.
do
`
ng ca

u f : V V ba

t k` y, cac khong gian con sau day de

`
u l`a f-o

n
di
.
nh: 0, V, Kerf, Imf.
155
Ne

u may ma

n co cac khong gian con f-o

n di
.
nh U
1
v`a U
2
sao cho V = U
1
U
2
,
th` f
1
= f[
U
1
v`a f
2
= f[
U
2
de
`
u l`a cac tu
.
.
do
`
ng ca

u. Mo

i vecto
.
v V co the

vie

t duy
nha

t du
.
o
.
i da
.
ng v = u
1
+u
2
, trong do u
1
U
1
, u
2
U
2
, v`a
f(v) = f(u
1
) +f(u
2
).
Khi do vie
.
c nghien c u
.
u tu
.
.
do
`
ng ca

u f tren V co the

qui ve
`
vie
.
c nghien c u
.
u cac
tu
.
.
do
`
ng ca

u f
i
cu a U
i
(i = 1, 2). Noi ro ho
.
n, ne

u f
1
co ma tra
.
n A trong co
.
so
.

(e
1
, ..., e
m
) cu a U
1
, v`a f
2
co ma tra
.
n B trong co
.
so
.
(e
m+1
, ..., e
n
) cu a U
2
, th` f co
ma tra
.
n
_
_
_
A 0
0 B
_
_
_
trong co
.
so
.
(e
1
, ..., e
m
, e
m+1
, ..., e
n
) cu a V . Nhu
.
the

,
det f = det f
1
det f
2
.
Noi rieng, f l`a mo
.
t da

ng ca

u tuye

n tnh ne

u v`a ch ne

u f
1
v`a f
2
c` ung l`a cac da

ng
ca

u tuye

n tnh.
Tuy va
.
y, mo
.
t khong gian con o

n di
.
nh noi chung khong co pha
`
n b` u tuye

n tnh
c ung l`a mo
.
t khong gian con o

n di
.
nh. Sau day l`a mo
.
t v du
.
.
Gia su
.
V l`a mo
.
t khong gian vecto
.
2 chie
`
u tren K vo
.
i mo
.
t co
.
so
.
go
`
m hai vecto
.
v`a . Tu
.
.
do
`
ng ca

u f : V V du
.
o
.
.
c xac di
.
nh bo
.
i f() = 0, f() = . Khi do
U = L() l`a khong gian con f-o

n di
.
nh mo
.
t chie
`
u duy nha

t cu a V . D
-
o
.
c gia hay tu
.
.
ch u
.
ng minh die
`
u n`ay xem nhu
.
mo
.
t b`ai ta
.
p.
Mo
.
t cau ho i du
.
o
.
.
c da
.
t ra l`a l`am the

n`ao de

t`m cac khong gian con o

n di
.
nh do

i
vo
.
i mo
.
t tu
.
.
do
`
ng ca

u da cho? D
-
ang tie

c l`a khong co mo
.
t phu
.
o
.
ng phap chung n`ao
de

l`am die
`
u do trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p to

ng quat.
Sau day ta se xet mo
.
t tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p rieng da
.
c bie
.
t th u vi
.
, co nhie
`
u u
.
ng du
.
ng
trong Va
.
t l y v`a Co
.
ho
.
c. D
-
o l`a tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p cac khong gian con o

n di
.
nh mo
.
t chie
`
u.
Gia su
.
L l`a mo
.
t khong gian con f-o

n di
.
nh mo
.
t chie
`
u. Gia su
.
L l`a mo
.
t
vecto
.
khac 0. Khi do () l`a mo
.
t co
.
so
.
cu a L. V` f(L) L, cho nen co mo
.
t vo
156
hu
.
o
.
ng K sao cho
f() = .
Ngu
.
o
.
.
c la
.
i, ne

u co mo
.
t vecto
.
,= 0 v`a mo
.
t vo hu
.
o
.
ng K sao cho f() = ,
th` L = L() l`a mo
.
t khong gian con f-o

n di
.
nh mo
.
t chie
`
u. Ta di to
.
i di
.
nh ngha sau
day.
D
-
i
.
nh ngha 1.2 Gia su
.
f l`a mo
.
t tu
.
.
do
`
ng ca

u cu a K-khong gian vecto

.
V . Ne

u co
vecto
.
,= 0 v`a vo hu
.
o
.
ng K sao cho f() = , th` du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t gia tri
.
rieng cu a f c`on du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t vecto
.
rieng cu a f u
.
ng vo
.
i gia tri
.
rieng .
Nhu
.
va
.
y vie
.
c t`m cac khong gian con o

n di
.
nh mo
.
t chie
`
u tuo
.
ng du
.
o
.
ng vo
.
i vie
.
c
t`m cac vecto
.
rieng.
Nha
.
n xet ra
`
ng cac vecto
.
rieng cu a f u
.
ng vo
.
i gia tri
.
rieng c` ung vo
.
i vecto
.
0
la
.
p nen khong gian vecto
.
con Ker(f id
V
).
D
-
i
.
nh ngha 1.3 Gia su
.
l`a mo
.
t gia tri
.
rieng cu a tu
.
.
do
`
ng ca

u f : V V . Khong
gian vecto
.
Ker(f id
V
) go
`
m vecto
.
0 v`a ta

t ca cac vecto
.
rieng cu a f u
.
ng vo
.
i gia
tri
.
rieng du
.
o
.
.
c go
.
i l`a khong gian con rieng cu a f u
.
ng vo
.
i gia tri
.
rieng .
Va

n de
`
da
.
t ra l`a l`am the

n`ao de

t`m cac vecto

.
rieng v`a cac gia tri
.
rieng cu a
mo
.
t tu
.
.
do
`
ng ca

u?
Nha
.
n xet ra
`
ng l`a mo
.
t gia tri
.
rieng cu a f ne

u v`a ch ne

u Ker(f id
V
) ,= 0.
D
-
ie
`
u n`ay tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng vo
.
i det(f id
V
) = 0. Noi cach khac, l`a mo
.
t nghie
.
m cu a
da th u
.
c det(f Xid
V
) vo
.
i a

n X.
V` sao ta co the

kha

ng di
.
nh det(f Xid
V
) l`a mo
.
t da th u
.
c cu a X? Gia su
.
so

chie
`
u cu a V ba
`
ng n, v`a f co ma tra
.
n l`a A trong mo
.
t co
.
so
.
n`ao do (e
1
, ..., e
n
) cu a
V . Khi do do
`
ng ca

u (f Xid
V
) co ma tra
.
n l`a (AXE
n
) trong co
.
so
.
noi tren. V`
the

det(f Xid
V
) = det(A XE
n
).
157
Ne

u A = (a
ij
)
nn
, th`
det(A XE
n
) =

a
11
X a
12
... a
1n
a
21
a
22
X ... a
2n
. . ... .
a
n1
a
n2
... a
nn
X

ro r`ang l`a mo
.
t da th u
.
c ba
.
c n cu a a

n X.
D
-
i
.
nh ngha 1.4 D
-
a th u
.
c ba
.
c n cu a mo
.
t a

n X vo
.
i he
.
so

trong K
P
f
(X) = det(f Xid
V
)
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a da th u
.
c da
.
c tru
.
ng cu a tu
.
.
do
`
ng ca

u f.
D
-
a th u
.
c ba
.
c n cu a mo
.
t a

n X vo
.
i he
.
so

trong K
P
A
(X) = det(A XE
n
)
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a da th u
.
c da
.
c tru
.
ng cu a ma tra
.
n A. Nghie
.
m cu a da th u
.
c n`ay du
.
o
.
.
c go
.
i
l`a gia tri
.
rieng cu a A.
Nh u
.
ng la
.
p lua
.
n o
.
tren da ch u
.
ng minh me
.
nh de
`
sau day:
Me
.
nh de
`
1.5 Vo hu
.
o
.
ng K l`a mo
.
t gia tri
.
rieng cu a tu
.
.
do
`
ng ca

u f : V V ne

u
v`a ch ne

u l`a mo
.
t nghie
.
m cu a da th u
.
c da
.
c tru
.
ng det(f Xid
V
) = det(AXE
n
)
cu a f. 2
Trong thu
.
.
c h`anh, de

t`m gia tri

.
rieng v`a vecto
.
rieng cu a mo
.
t tu
.
.
do
`
ng ca

u f
ngu
.
`o
.
i ta l`am nhu
.
sau:
Bu
.
o
.
c 1: T`m ma tra
.
n A cu a f trong mo
.
t co
.
so
.
tu` y y (e
1
, ..., e
n
) cu a V .
Bu
.
o
.
c 2: Tnh da th u
.
c da
.
c tru
.
ng det(A XE
n
).
Bu
.
o
.
c 3: Gia i phu
.
o
.
ng tr`nh da th u
.
c ba
.
c n do

i vo
.
i a

n X:
det(A XE
n
) = 0.
158
Bu
.
o
.
c 4: Gia su
.
l`a mo
.
t nghie
.
m cu a phu
.
o
.
ng tr`nh do. Gia i he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh tuye

n
tnh thua
`
n nha

t suy bie

n
_

_
(a
11
)x
1
+ a
12
x
2
+ ... a
1n
x
n
= 0
a
21
x
1
+ (a
22
)x
2
+ ... a
2n
x
n
= 0
. . . . ... . . .
a
n1
x
1
+ a
n2
x
2
+ ... (a
nn
)x
n
= 0.
Gia su
.
x
0
= (x
0
1
, ..., x
0
n
)
t
l`a mo
.
t nghie
.
m khong ta
`
m thu
.
`o
.
ng cu a he
.
n`ay. Khi do,
= x
0
1
e
1
+ +x
0
n
e
n
l`a mo
.
t vecto
.
rieng cu a f u
.
ng vo
.
i gia tri
.
rieng .
V du
.
: Tu
.
.
do
`
ng ca

u f cu a khong gian vecto

.
thu
.
.
c 3 chie
`
u V co ma tra
.
n l`a
A =
_
_
_
_
_
_
_
4 5 2
5 7 3
6 9 4
_
_
_
_
_
_
_
trong co
.
so
.
(e
1
, e
2
, e
3
). Hay t`m cac gia tri
.
rieng v`a cac vecto
.
rieng cu a f.
L`o
.
i gia i: D
-
a th u
.
c da
.
c tru
.
ng cu a f l`a

4 X 5 2
5 7 X 3
6 9 4 X

= X
2
(X 1).
Va
.
y f co cac gia tri
.
rieng l`a
1
=
2
= 0,
3
= 1.
Vo
.
i
1
=
2
= 0, he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh
_

_
4x 5y + 2z = 0
5x 7y + 3z = 0
6x 9y + 4z = 0
co nghie
.
m khong ta
`
m thu
.
`o
.
ng x = a, y = 2a, z = 3a trong do a ,= 0. Va
.
y a(e
1
+
2e
2
+ 3e
3
) vo
.
i a ,= 0 l`a vecto
.
rieng cu a f u
.
ng vo
.
i gia tri
.
rieng ba
`
ng 0.
159
Vo
.
i
3
= 1, he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh
_

_
3x 5y + 2z = 0
5x 8y + 3z = 0
6x 9y + 3z = 0
co nghie
.
m khong ta
`
m thu
.
`o
.
ng x = a, y = a, z = a trong do a ,= 0. Va
.
y a(e
1
+e
2
+e
3
)
vo
.
i a ,= 0 l`a vecto
.
rieng cu a f u
.
ng vo
.
i gia tri
.
rieng ba
`
ng 1.
Trong thua
.
t toan 4 bu
.
o
.
c de

t`m vecto
.
rieng v`a gia tri
.
rieng noi tren, bu
.
o
.
c 3 l`a
kho ho
.
n ca . Noi chung, ta khong bie

t phu
.
o
.
ng tr`nh det(A XE
n
) = 0 co nghie
.
m
hay khong, v`a ne

u co th` t`m ba
`
ng cach n`ao.
Me
.
nh de
`
1.6 Gia su
.
U l`a mo
.
t khong gian vecto
.
con o

n di
.
nh do

i vo
.
i tu
.
.
do
`
ng ca

u
f : V V . Go
.
i

f : V/U V/U,

f[] = [f()] l`a do
`
ng ca

u ca m sinh bo
.
i f. Khi
do, da th u
.
c da
.
c tru
.
ng cu a f ba
`
ng tch cac da th u
.
c da
.
c tru
.
ng cu a f[
U
v`a cu a

f.
Ch u
.
ng minh: Cho
.
n mo
.
t co
.
so
.
ba

t k` y (e
1
, ..., e
m
) cu a U ro
`
i bo

sung no de

nha
.
n
du
.
o
.
.
c mo
.
t co
.
so
.
(e
1
, ..., e
m
, ..., e
n
) cu a V . V` U l`a mo
.
t khong gian con o

n di
.
nh do

i
vo
.
i f cho nen ma tra
.
n cu a f trong co
.
so
.
noi tren co da
.
ng
A =
_
_
_
B C
0 D
_
_
_,
trong do B l`a ma tra
.
n cu a f[
U
trong co
.
so
.
(e
1
, ..., e
m
). V` [e
1
] = = [e
m
] = 0
trong V/U cho nen D chnh l`a ma tra
.
n cu a

f trong co
.
so
.
([e
m+1
], ..., [e
n
]). Ro r`ang
det(A XE
n
) = det(B XE
m
) det(D XE
nm
).
Noi cach khac, ta co
P
f
(X) = P
f|
U
(X)P
f
(X).
2
160
2 Khong gian con o

n di
.
nh cu

a cac tu
.
.
do
`
ng ca

u
thu
.
.
c v`a ph u
.
c
Trong tie

t n`ay, ta se xet hai tru

.
`o
.
ng ho
.
.
p da
.
c bie
.
t, trong do K l`a tru
.
`o
.
ng so

thu
.
.
c hay
tru
.
`o
.
ng so

ph u
.
c, de

co them nh u
.
ng thong tin bo

sung ve
`
nghie
.
m cu a cac da th u
.
c
vo
.
i he
.
so

trong nh u
.
ng tru
.
`o
.
ng a

y.
V` mo
.
i da th u
.
c he
.
so

ph u
.
c de
`
u co nghie
.
m ph u
.
c, nen ta co di
.
nh l y sau day.
D
-
i
.
nh l y 2.1 Mo

i tu
.
.
do
`
ng ca

u cu a mo
.
t khong gian vecto
.
ph u
.
c de
`
u co t nha

t mo
.
t
gia tri
.
rieng, v`a do do co t nha

t mo
.
t khong gian con o

n di
.
nh mo
.
t chie
`
u.
Ch u
.
ng minh: Gia su
.
tu
.
.
do
`
ng ca

u f : V V cu a khong gian vecto

.
ph u
.
c V co
ma tra
.
n l`a A trong mo
.
t co
.
so
.
n`ao do (e
1
, ..., e
n
) cu a V . V` C l`a mo
.
t tru
.
`o
.
ng dong
da
.
i so

nen phu
.
o
.
ng tr`nh da th u
.
c vo
.
i he
.
so

ph u
.
c P
f
(X) = det(A XE
n
) = 0 co
t nha

t mo
.
t nghie
.
m ph u
.
c, k y hie
.
u l`a . Xet he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh tuye

n tnh thua
`
n
nha

t (A E
n
)x = 0, trong do x l`a mo
.
t a

n vecto
.
co
.
t go
`
m n th`anh pha
`
n ph u
.
c. V`
det(AE
n
) = 0 nen he
.
noi tren co nghie
.
m khong ta
`
m thu
.
`o
.
ng x
0
= (x
0
1
, ..., x
0
n
)
t

C
n
. Khi do =

n
i=1
x
0
i
e
i
l`a mo
.
t vecto
.
rieng u
.
ng vo
.
i gia tri
.
rieng . 2
Cac da th u
.
c he
.
so

thu
.
.
c co the

khong co nghie
.
m thu
.
.
c, nhu
.
ng luon luon co nghie
.
m
ph u
.
c. D
-
ie
`
u do l`a co
.
so
.
cu a di
.
nh l y sau day.
D
-
i
.
nh l y 2.2 Mo

i tu
.
.
do
`
ng ca

u cu a mo
.
t khong gian vecto
.
thu
.
.
c de
`
u co t nha

t mo
.
t
khong gian con o

n di
.
nh mo
.
t hoa
.
c hai chie
`
u.
Ch u
.
ng minh: Gia su
.
V l`a mo
.
t khong gian vecto
.
thu
.
.
c, v`a tu
.
.
do
`
ng ca

u f : V V
co ma tra
.
n l`a A = (a
kj
) trong mo
.
t co
.
so
.
n`ao do (e
1
, ..., e
n
) cu a V . Khi do da th u
.
c
da
.
c tru
.
ng P
f
(X) = det(A XE
n
) l`a mo
.
t da th u
.
c vo
.
i he
.
so

thu
.
.
c.
Ne

u phu
.
o
.
ng tr`nh det(AXE
n
) = 0 co mo
.
t nghie
.
m thu
.
.
c th` f co vecto
.
rieng,
do do no co khong gian con o

n di
.
nh mo
.
t chie
`
u.
161
Trai la
.
i, gia su
.
phu
.
o
.
ng tr`nh det(AXE
n
) = 0 khong co nghie
.
m thu
.
.
c. Go
.
i =
a +ib l`a mo
.
t nghie
.
m ph u
.
c khong thu
.
.
c cu a no, o
.
day i l`a do
.
n vi
.
a o, a, b R, b ,= 0.
Ta xet he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh tuye

n tnh thua
`
n nha

t suy bie

n he
.
so

ph u
.
c
(A E
n
)z = 0,
trong do z l`a mo
.
t a

n vecto
.
co
.
t go
`
m n th`anh pha
`
n. Go
.
i z
0
= (z
0
1
, ..., z
0
n
)
t
C
n
l`a
mo
.
t nghie
.
m khong ta
`
m thu
.
`o
.
ng cu a he
.
do. Gia su
.
z
0
j
= x
0
j
+ iy
0
j
, (j = 1, 2, ..., n).
Ta co

n
j=1
a
kj
z
0
j
= z
0
k

n
j=1
a
kj
(x
0
j
+ iy
0
j
) = (x
0
k
+iy
0
k
) (k = 1, ..., n)

j
a
kj
x
0
j
= ax
0
k
by
0
k

j
a
kj
y
0
j
= bx
0
k
+ay
0
k
.
D
-
a
.
t =

n
j=1
x
0
j
e
j
, =

n
j=1
y
0
j
e
j
V . Cac he
.
th u
.
c tren tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng vo
.
i
_

_
f() = a b
f() = b +a .
Ngha l`a L = L(, ) l`a mo
.
t khong gian con o

n di
.
nh cu a f. Ta kha

ng di
.
nh ra
`
ng
dimL(, ) = 2. Gia su
.
trai la
.
i dimL(, ) ,= 2. V` z
0
,= 0, cho nen hoa
.
c ,= 0
hoa
.
c ,= 0. Do do dimL(, ) = 1. Nhu
.
the

L l`a mo
.
t khong gian con f-o

n di
.
nh
mo
.
t chie
`
u, noi cach khac f co mo
.
t gia tri
.
rieng thu
.
.
c. D
-
ie
`
u n`ay mau thua

n vo
.
i gia
thie

t phu
.
o
.
ng tr`nh da
.
c tru
.
ng det(A XE
n
) = 0 khong co nghie
.
m thu
.
.
c. 2
Me
.
nh de
`
2.3 Mo

i tu
.
.
do
`
ng ca

u cu a mo
.
t khong gian vecto
.
thu
.
.
c so

chie
`
u le de
`
u co
t nh a

t mo
.
t khong gian con o

n di
.
nh mo
.
t chie
`
u.
Ch u
.
ng minh: Ne

u khong gian vecto

.
V co so

chie
`
u n le , th` da th u
.
c da
.
c tru
.
ng
P
f
(X) cu a mo

i tu
.
.
do
`
ng ca

u f c ung co ba
.
c le , cu
.
the

l`a ba
`
ng n. Do do da th u
.
c n`ay
co t nha

t mo
.
t nghie
.
m thu
.
.
c. Tha
.
t va
.
y, gia su
.
trai la
.
i P
f
(X) khong co mo
.
t nghie
.
m
162
thu
.
.
c n`ao. Nha
.
n xet ra
`
ng ne

u z = a+ib l`a mo
.
t nghie
.
m cu a P
f
(X) th` lien ho
.
.
p ph u
.
c
cu a no z = a ib c ung va
.
y. Hai nghie
.
m n`ay phan bie
.
t, v` z khong l`a mo
.
t so

thu
.
.
c.
Nhu
.
va
.
y, n nghie
.
m ph u
.
c cu a P
f
(X) du
.
o
.
.
c ghep th`anh t` u
.
ng ca
.
p lien ho
.
.
p vo
.
i nhau.
V` the

n l`a mo
.
t so

cha

n. D
-
ie
`
u n`ay mau thua

n vo
.
i gia thie

t.
Ta da ch u
.
ng minh da th u
.
c da
.
c tru
.
ng P
f
(X) co t nha

t mo
.
t nghie
.
m thu
.
.
c. Va
.
y
f co t nha

t mo
.
t gia tri
.
rieng thu
.
.
c. Do do, no co t nha

t mo
.
t khong gian con o

n
di
.
nh mo
.
t chie
`
u. 2
V du
.
: Phep quay ma
.
t pha

ng R
2
xung quanh go

c to
.
a do
.
mo
.
t goc co ma tra
.
n
trong co
.
so
.
chnh ta

c l`a
A =
_
_
_
cos sin
sin cos
_
_
_.
D
-
a th u
.
c da
.
c tru
.
ng cu a phep quay n`ay l`a

cos X sin
sin cos X

= (cos X)
2
+ sin
2
= X
2
2 cos X + 1.
Bie
.
t th u
.
c

= cos
2
1 = sin
2
< 0 ne

u ,= k. V` the

, phep quay ma
.
t pha

ng
R
2
xung quanh go

c to
.
a do
.
mo
.
t goc khong co vecto
.
rieng ne

u ,= k.
Tuy nhien, ne

u ta xet tu
.
.
do
`
ng ca

u f cu a C
2
c ung co ma tra
.
n l`a A trong co
.
so
.

chnh ta

c, th` da th u
.
c da
.
c tru
.
ng cu a f c ung l`a da th u
.
c noi tren. Va
.
y f co hai gia
tri
.
rieng ph u
.
c l`a
1,2
= cos i sin . De

tha

y ra
`
ng
_
_
_
1
i
_
_
_ l`a cac vecto
.
rieng cu a
f u
.
ng vo
.
i cac gia tri
.
rieng noi tren.
3 Tu
.
.
do
`
ng ca

u cheo hoa du
.
o
.
.
c
Ch ung ta va

n gia su
.
V l`a mo
.
t khong gian vecto
.
tren tru
.
`o
.
ng K.
D
-
i
.
nh ngha 3.1 Tu
.
.
do
`
ng ca

u f cu a khong gian vecto

.
V du
.
o
.
.
c go
.
i l`a cheo hoa du
.
o
.
.
c
ne

u co mo
.
t co
.
so
.
cu a V go
`
m to`an nh u
.
ng vecto
.
rieng cu a f. Noi cach khac, f cheo
hoa du
.
o
.
.
c ne

u ma tra
.
n cu a no trong mo
.
t co
.
so
.
n`ao do cu a V l`a mo
.
t ma tra
.
n cheo.
163
Go
.
i A M(n n, K) l`a ma tra
.
n cu a f trong mo
.
t co
.
so
.
ba

t k` y cu a V . T` u
.
di
.
nh
ngha ta suy ngay ra ra
`
ng f l`a cheo hoa du
.
o
.
.
c ne

u v`a ch ne

u co mo
.
t ma tra
.
n kha
nghi
.
ch C M(n n, K) sao cho C
1
AC l`a mo
.
t ma tra
.
n cheo. Noi cach khac, f l`a
cheo hoa du
.
o
.
.
c ne

u v`a ch ne

u A do
`
ng da
.
ng (tren K) vo
.
i mo
.
t ma tra
.
n cheo.
D
-
i
.
nh ngha 3.2 Ma tra
.
n A M(n n, K) do
`
ng da
.
ng (tren K) vo
.
i mo
.
t ma tra
.
n
cheo du
.
o
.
.
c go
.
i l`a cheo hoa du
.
o
.
.
c (tren K).
Theo di
.
nh ngha, A cheo hoa du
.
o
.
.
c ne

u v`a ch ne

u mo
.
i ma tra
.
n do
`
ng da
.
ng vo
.
i
no c ung cheo hoa du
.
o
.
.
c.
Vie
.
c t`m mo
.
t co
.
so
.
(ne

u co) cu a V go
`
m to`an nh u
.
ng vecto
.
rieng cu a f du
.
o
.
.
c go
.
i
l`a vie
.
c cheo hoa tu
.
.
do
`
ng ca

u f.
Vie
.
c t`m mo
.
t ma tra
.
n kha nghi
.
ch C (ne

u co) sao cho C

1
AC l`a mo
.
t ma tra
.
n
cheo du
.
o
.
.
c go
.
i l`a vie
.
c cheo hoa ma tra
.
n A.
D
-
i
.
nh l y sau day se cho mo
.
t die
`
u kie
.
n du cho su
.
.
cheo hoa.
D
-
i
.
nh l y 3.3 Gia su
.

1
, ...,
k
l`a cac vecto
.
rieng cu a tu
.
.
do
`
ng ca

u f : V V u
.
ng
vo
.
i nh u
.
ng gia tri
.
rieng doi mo
.
t khac nhau
1
, ...,
k
. Khi do, cac vecto
.

1
, ...,
k
do
.
c la
.
p tuye

n tnh.
Ch u
.
ng minh: D
-
i
.
nh l y du
.
o
.
.
c ch u
.
ng minh ba
`
ng quy na
.
p theo k.
Vo
.
i k = 1, vecto
.
rieng
1
,= 0, nen he
.
ch go
`
m mo
.
t vecto
.

1
do
.
c la
.
p tuye

n tnh.
Gia su
.
quy na
.
p ra
`
ng di
.
nh l y da du
.
o
.
.
c ch u
.
ng minh cho he
.
go
`
m k 1 vecto
.
. Bay gi`o
.
ta gia su
.
co mo
.
t r`ang buo
.
c tuye

n tnh
a
1

1
+ +a
k

k
= 0,
trong do a
1
, ..., a
k
K. Tac do
.
ng f v`ao hai ve

cu a da

ng th u
.
c tren, ta nha
.
n du
.
o
.
.
c
a
1
f(
1
) + +a
k
f(
k
) = a
1

1
+ +a
k

k
= 0.
Nhan da

ng th u
.
c th u
.
nha

t vo
.
i
k
ro
`
i tr` u
.
v`ao da

ng th u
.
c th u
.
hai, ta co
a
1
(
1

k
)
1
+ +a
k1
(
k1

k
)
k1
= 0.
164
Theo gia thie

t quy na
.
p, cac vecto
.

1
, ...,
k1
do
.
c la
.
p tuye

n tnh, cho nen

a
1
(
1

k
) = = a
k1
(
k1

k
) = 0.
T` u
.
do, do
i

k
,= 0 (i = 1, ..., k 1), nen
a
1
= = a
k1
= 0.
Thay cac gia tri
.
do v`ao da

ng th u
.
c da
`
u tien, ta thu du
.
o
.
.
c a
k

k
= 0. V` vecto
.
rieng

k
,= 0, nen a
k
= 0.
Tom la
.
i a
1
= = a
k1
= a
k
= 0. D
-
ie
`
u n`ay ch u
.
ng to he
.
vecto
.

1
, ...,
k
l`a mo
.
t
he
.
do
.
c la
.
p tuye

n tnh. 2
He
.
qua 3.4 Gia su
.
V
1
, ..., V
k
l`a cac khong gian con rieng cu a tu
.
.
do
`
ng ca

u f :
V V u
.
ng vo
.
i nh u
.
ng gia tri
.
rieng doi mo
.
t khac nhau
1
, ...,
k
. Khi do, to

ng
V
1
+ +V
k
l`a mo
.
t to

ng tru
.
.
c tie

p.
Ch u
.
ng minh: Theo di
.
nh l y tren
V
i
(

j=i
V
j
) = 0,
vo
.
i mo
.
i i = 1, ..., k. Va
.
y, to

ng V
1
+ +V
k
l`a mo
.
t to

ng tru
.
.
c tie

p. 2
He
.
qua 3.5 (i) Ne

u dimV = n v`a tu
.
.
do
`
ng ca

u f : V V co n gia tri
.
rieng doi
mo
.
t khac nhau, th` f cheo hoa du
.
o
.
.
c.
(ii) Ne

u ma tra
.
n A M(n n, K) co n gia tri
.
rieng doi mo
.
t khac nhau trong K,
th` A cheo hoa du
.
o
.
.
c tren K.
Ch u
.
ng minh: Go
.
i
1
, ...,
n
l`a he
.
go
`
m n vecto
.
rieng u
.
ng vo
.
i n gia tri
.
rieng doi
mo
.
t khac nhau cu a f. Theo di
.
nh l y tren, do l`a mo
.
t he
.
do
.
c la
.
p tuye

n tnh. V` dimV
d ung ba
`
ng so

vecto
.
cu a he
.
, cho nen he
.
n`ay la
.
p nen mo
.
t co
.
so
.
cu a V . Nhu
.
va
.
y f
v`a ma tra
.
n cu a no trong co
.
so
.
ba

t k` y cu a V cheo hoa du
.
o
.
.
c. 2
165
Nha
.
n xet: He
.
qua noi tren ch neu mo
.
t die
`
u kie
.
n du , m`a khong pha i l`a die
`
u kie
.
n
ca
`
n cho su
.
.
cheo hoa. Tha
.
t va
.
y, tu
.
.
do
`
ng ca

u f = id
V
co gia tri
.
rieng = 1 vo
.
i bo
.
i
n, nhu
.
ng id
V
du
.
o
.
ng nhien cheo hoa du
.
o
.
.
c.
D
-
i
.
nh l y sau day l`a mo
.
t thai cu
.
.
c khac cu a die
`
u kie
.
n du cho su
.
.
cheo hoa. No ch
ra ra
`
ng mo
.
i phep chie

u len mo
.
t khong gian con n`ao do de
`
u cheo hoa du
.
o
.
.
c, ma
.
c
d` u cac phep chie

u n`ay ch co the

co cac gia tri

.
rieng ba
`
ng 0 hoa
.
c 1, thu
.
`o
.
ng l`a vo
.
i
bo
.
i ra

t lo
.
n. D
-
i
.
nh l y n`ay c ung do
`
ng th`o
.
i cho mo
.
t tieu chua

n de

nha
.
n bie

t cac phep
chie

u.
D
-
i
.
nh l y 3.6 Gia su
.
tu
.
.
do
`
ng ca

u f : V V co tnh cha

t f
2
= f. Khi do f cheo
hoa du
.
o
.
.
c.
Ch u
.
ng minh: D
-
a
.
t U = Imf v`a W = Kerf. Ta se ch u
.
ng minh ra
`
ng V = U W
v`a f = pr
U
l`a phep chie

u t` u
.
V len U theo phu
.
o
.
ng W . Tru
.
o
.
c he

t, nha

c la
.
i ra
`
ng
U v`a W l`a cac khong gian con f-o

n di
.
nh. Gia su
.
U W. V` W, nen
f() = 0. Ma
.
t khac U = Imf, nen = f() vo
.
i n`ao do thuo
.
c V . Ta co
f() = f(f()) = f
2
() = f() = . Ke

t ho
.
.
p hai su
.
.
kie
.
n tren, ta co = f() = 0.
Va
.
y U W = 0.
Mo

i vecto
.
V de
`
u co the

phan tch
= f() + ( f()),
trong do f() U v`a f() W. Tha
.
y va
.
y,
f( f()) = f() f
2
() = f() f() = 0.
Tom la
.
i, ta da ch u
.
ng minh ra
`
ng V = U W.
Gia su
.
(e
1
, ..., e
m
) l`a mo
.
t co
.
so
.
cu a U, (o
.
day m = 0 ne

u U = 0). Trong pha

`
n
tren ta da ch ra ra
`
ng f[
U
= id
U
. V` the

cac vecto
.
e
1
, ..., e
m
de
`
u l`a vecto
.
rieng cu a
f u
.
ng vo
.
i gia tri
.
rieng ba
`
ng 1.
166
Gia su
.
(e
m+1
, ..., e
n
) l`a mo
.
t co
.
so
.
cu a W, (o
.
day n m = 0 ne

u W = 0). V`
W = Kerf, nen cac vecto
.
e
m+1
, ..., e
n
de
`
u l`a vecto
.
rieng cu a f u
.
ng vo
.
i gia tri
.
rieng
ba
`
ng 0.
Bo
.
i v` V = U W, cho nen (e
1
, ..., e
m
, e
m+1
, ..., e
n
) l`a mo
.
t co
.
so
.
cu a V go
`
m to`an
nh u
.
ng vecto
.
rieng cu a f. D
-
ie
`
u n`ay co ngha l`a f cheo hoa du
.
o
.
.
c. 2
D
-
i
.
nh l y sau day du
.
a ra die
`
u kie
.
n ca
`
n v`a du cho su
.
.
cheo hoa.
D
-
i
.
nh l y 3.7 Tu
.
.
do
`
ng ca

u f cu a K-khong gian vecto

.
n chie
`
u V cheo hoa du
.
o
.
.
c ne

u
v`a ch ne

u hai die
`
u kie
.
n sau day du
.
o
.
.
c thoa man:
(i) D
-
a th u
.
c da
.
c tru
.
ng cu a f co du nghie
.
m trong tru
.
`o
.
ng K:
P
f
(X) = (1)
n
(X
1
)
s
1
(X
m
)
s
m
,
trong do
1
, ...,
m
l`a cac vo hu
.
o
.
ng doi mo
.
t khac nhau trong K.
(ii) rank(f
i
id
V
) = n s
i
(vo
.
i i = 1, ..., m).
Ch u
.
ng minh: Gia su
.
f cheo hoa du
.
o
.
.
c. Cu
.
the

ho
.
n, gia su
.
ma tra
.
n cu a f trong
mo
.
t co
.
so
.
n`ao do cu a V l`a mo
.
t ma tra
.
n cheo D vo
.
i s
1
pha
`
n tu
.
tren du
.
`o
.
ng cheo
ba
`
ng
1
,..., s
m
pha
`
n tu
.
tren du
.
`o
.
ng cheo ba
`
ng
m
, trong do
1
, ...,
m
doi mo
.
t khac
nhau, v`a n = s
1
+ +s
m
. Khi do
P
f
(X) = P
D
(X) = (
1
X)
s
1
(
m
X)
s
m
= (1)
n
(X
1
)
s
1
(X
m
)
s
m
.
Nha
.
n xet ra
`
ng ma tra
.
n (D
i
E
n
) l`a mo
.
t ma tra
.
n cheo, vo
.
i s
i
pha
`
n tu
.
tren du
.
`o
.
ng
cheo ba
`
ng
i

i
= 0, cac pha
`
n tu
.
c`on la
.
i ba
`
ng
j

i
,= 0 (vo
.
i j ,= i n`ao do). V`
the

rank(f
i
id
V
) = rank(D
i
E
n
) = n s
i
,
vo
.
i i = 1, ..., m.
167
Ngu
.
o
.
.
c la
.
i, gia su
.
cac die
`
u kie
.
n (i) v`a (ii) du
.
o
.
.
c thoa man. Xet khong gian con
rieng cu a f u
.
ng vo
.
i gia tri
.
rieng
i
: V
i
= Ker(f
i
id
V
) (i = 1, ..., m). Ta co
dimV
i
= dimKer(f
i
id
V
) = n rank(f
i
id
V
) = s
i
.
Theo He
.
qua 3.4, to

ng V
1
+ + V
m
l`a mo
.
t to

ng tru
.
.
c tie

p, vo
.
i so

chie
`
u ba
`
ng
s
1
+ +s
m
= n. Va
.
y to

ng do ba
`
ng to`an bo
.
khong gian V :
V = V
1
V
2
V
m
.
La

y mo
.
t co
.
so
.
ba

t k` y (e
i1
, ..., e
is
i
) cu a V
i
(vo
.
i i = 1, ..., m). Khi do (e
11
, ..., e
1s
1
, ...,
e
m1
, ..., e
ms
m
) l`a mo
.
t co
.
so
.
cu a V go
`
m to`an nh u
.
ng vecto
.
rieng cu a f. Nhu
.
va
.
y f
cheo hoa du
.
o
.
.
c. 2
4 Tu
.
.
do
`
ng ca

u l uy linh
Khong pha i ba

t k` y tu
.
.
do
`
ng ca

u n`ao c ung cheo hoa du

.
o
.
.
c. Tuy the

, vo
.
i nh u
.
ng gia
thie

t nhe
.
, ngu
.
`o
.
i ta co the

du
.
a ma tra
.
n cu a mo
.
t tu
.
.
do
`
ng ca

u ve
`
mo
.
t da
.
ng ra

t ga
`
n
vo
.
i da
.
ng cheo, du
.
o
.
.
c go
.
i l`a da
.
ng chua

n ta

c Jordan. D
-
o

i vo
.
i mo

i tu
.
.
do
`
ng ca

u, da
.
ng
n`ay du
.
o
.
.
c xac di
.
nh duy nha

t, sai kem th u
.
tu
.
.
cu a cac kho

i khac 0 tren du
.
`o
.
ng cheo.
Cho f : V V l`a mo
.
t tu
.
.
do
`
ng ca

u cu a V . Gia su
.
ta co phan tch V =
V
1
V
r
, trong do mo

i V
i
l`a mo
.
t khong gian con f-o

n di
.
nh. Gia su
.
them ra
`
ng
tu
.
.
do
`
ng ca

u f[
V
i
co ma tra
.
n l`a J
i
trong co
.
so
.
(e
i1
, ..., e
is
i
) cu a V
i
. Khi do, ma tra
.
n
cu a f trong co
.
so
.
(e
11
, ..., e
1s
1
, ..., e
r1
, ..., e
rs
r
) cu a V co da
.
ng (du
.
`o
.
ng) cheo kho

i sau
168
day, du
.
o
.
.
c go
.
i l`a to

ng tru
.
.
c tie

p cu a cac ma tra
.
n J
1
, ..., J
r
:
J
1
J
r
:=
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
J
1
[ 0 [ ... 0
. . ...
0 [ J
2
[ ... 0
. . ...
. . . ... .
.
0 0 ... [ J
r
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
.
Trong tie

t n`ay, ch ung ta se nghien c u

.
u mo
.
t lo
.
p cac tu
.
.
do
`
ng ca

u f m`a ma tra
.
n
cu a no trong mo
.
t co
.
so
.
n`ao do co da
.
ng cheo kho

i nhu
.
tren, vo
.
i cac kho

i J
i
tha
.
t
do
.
n gia n. D
-
o l`a lo
.
p cac tu
.
.
do
`
ng ca

u lu y linh.
D
-
i
.
nh ngha 4.1 (i) Tu
.
.
do
`
ng ca

u cu a K-khong gian vecto

.
V du
.
o
.
.
c go
.
i l`a l uy
linh ne

u co so

nguyen du
.
o
.
ng k sao cho
k
= 0. Ne

u them v`ao do
k1
,= 0,
th` k du
.
o
.
.
c go
.
i l`a ba
.
c l uy linh cu a .
(ii) Co
.
so
.
(e
1
, ..., e
n
) cu a V du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t co
.
so
.
xyclic do

i vo
.
i ne

u (e
1
) =
e
2
, (e
2
) = e
3
, ..., (e
n
) = 0.
(iii) Khong gian vecto
.
con U cu a V du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t khong gian con xyclic do

i vo
.
i
ne

u U co mo
.
t co
.
so
.
xyclic do

i vo
.
i .
Nha
.
n xet ra
`
ng mo

i tu
.
.
do
`
ng ca

u lu y linh de
`
u co gia tri
.
rieng duy nha

t ba
`
ng 0.
Tha
.
t va
.
y, gia su
.
co ba
.
c lu y linh ba
`
ng k. Theo di
.
nh ngha, to
`
n ta
.
i vecto
.
sao
cho
k1
() ,= 0 v`a
k
() = 0. Nhu
.
the

=
k1
() chnh l`a mo
.
t vecto
.
rieng cu a
u
.
ng vo
.
i gia tri
.
rieng ba
`
ng 0. Ngu
.
o
.
.
c la
.
i, gia su
.
l`a mo
.
t vecto
.
rieng cu a u
.
ng
vo
.
i gia tri
.
rieng . Ta co () = , do do
k
() =
k
. V` k l`a ba
.
c lu y linh cu a
nen
k
= 0. Do do
k
= 0. V` l`a mo
.
t vecto
.
rieng, nen ,= 0. T` u
.
do suy ra
= 0.
169
Ho
.
n n u
.
a, (e
1
, ..., e
n
) l`a mo
.
t co
.
so
.
xyclic do

i vo
.
i ne

u v`a ch ne

u ma tra
.
n cu a
trong co
.
so
.
n`ay co da
.
ng
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
0 0 0 ... 0 0
1 0 0 ... 0 0
0 1 0 ... 0 0
. . . ... . .
0 0 0 ... 0 0
0 0 0 ... 1 0
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
.
D
-
i
.
nh l y 4.2 Gia su
.
l`a mo
.
t tu
.
.
do
`
ng ca

u l uy linh cu a khong gian vecto

.
h u
.
u ha
.
n
chie
`
u V . Khi do, V phan tch du
.
o
.
.
c th`anh to

ng tru
.
.
c tie

p cu a cac khong gian con

xyclic do

i vo
.
i . Ho
.
n n u
.
a, vo
.
i mo

i so

nguyen du
.
o
.
ng s, so

khong gian con s chie

`
u
xyclic do

i vo
.
i trong mo
.
i phan tch nhu
.
the

l`a khong do

i, v`a ba
`
ng
rank(
s1
) 2rank(
s
) + rank(
s+1
).
Ch u
.
ng minh: Go
.
i k l`a ba
.
c l uy linh cu a . D
-
a
.
t V
i
=
ki
(V ), ta thu du
.
o
.
.
c day
khong gian vecto
.
lo
`
ng nhau:
V = V
k
V
k1
V
1
V
0
= 0.
Ta se xay du
.
.
ng cac khong gian vecto
.
con V
j
i
vo
.
i 1 j i k co cac tnh cha

t sau
day:
(1) [
V
j
n
: V
j
n

=
V
j
n1
(n > 1, j = 1, 2, ..., n 1),
(2) Ker([
V
n
) = V
1
1
V
2
2
V
n
n
(1 n k),
(3) V
n
=
1jin
V
j
i
(1 n k).
Ta da
.
t V
1
1
= V
1
v`a de

d`ang kie

m tra la
.
i 3 tnh cha

t tren vo
.
i n = 1.
170
Gia su
.
da xay du
.
.
ng du
.
o
.
.
c cac khong gian V
j
i
vo
.
i 1 j i < n thoa man cac
tnh cha

t noi tren. V` [
V
n
: V
n
V
n1
l`a mo
.
t to`an anh, nen co the

cho
.
n cac khong
gian V
1
n
, ..., V
n1
n
sao cho
[
V
j
n
: V
j
n

=
V
j
n1
, (j = 1, ..., n 1).
Tie

p theo, ta cho
.
n V
n
n
l`a mo
.
t pha
`
n b` u tuye

n tnh cu a Ker([
V
n1
) trong Ker([
V
n
).
Nhu
.
va
.
y, ta co
Ker([
V
n
) = Ker([
V
n1
) V
n
n
= V
1
1
V
2
2
V
n
n
.
Khi do, co the

ch u
.
ng minh da

ng th u
.
c sau ba
`
ng quy na
.
p theo n:
V
n
= (
n1
j=1
V
j
n
) (
1j<i<n
V
j
i
) Ker([
V
n
).
Ke

t ho
.
.
p hai da

ng th u
.
c o
.
tren ta thu du
.
o
.
.
c
V
n
=
1jin
V
j
i
.
Nhu
.
va
.
y ho
.
khong gian con V
j
i
vo
.
i 1 j i k da du
.
o
.
.
c xay du
.
.
ng ba
`
ng quy na
.
p
theo i.
Xet day cac khong gian vecto
.
V
j
k

=
V
j
k1

=


=
V
j
j+1

=
V
j
j
0,
trong do cac m ui ten de
`
u ch cac ha
.
n che

cu a do
`
ng ca

u . Nha
.
n xet ra
`
ng mo

i vecto
.
e ,= 0 trong V
j
k
du
.
o
.
.
c da
.
t tu
.
o
.
ng u
.
ng vo
.
i mo
.
t khong gian con xyclic (k j +1) chie
`
u
do

i vo
.
i , vo
.
i mo
.
t co
.
so
.
xyclic go
`
m cac vecto
.
sau day:
(e, (e), ...,
kj
(e)).
Nhu
.
the

V
j
k
V
j
k1
V
j
j
l`a to

ng tru
.
.
c tie

p cu a mo
.
t so

h u
.
u ha
.
n khong gian con
xyclic (k j + 1) chie
`
u do

i vo
.
i . (So

khong gian trong to

ng n`ay ba
`
ng dimV
j
k
.)
171
Do do
V = V
k
=
k
j=1
(V
j
k
V
j
k1
V
j
j
)
l`a to

ng tru
.
.
c tie

p cu a mo
.
t so

h u
.
u ha
.
n khong gian con xyclic do

i vo
.
i .
Gia su
.
V =
i
W
i
l`a mo
.
t phan tch cu a V th`anh to

ng tu
.
.
c tie

p cu a cac khong
gian con xyclic do

i vo
.
i . V` mo

i W
i
de
`
u l`a mo
.
t khong gian -o

n di
.
nh, cho nen
rank() =

i
rank([
W
i
).
Ne

u W
i
l`a mo
.
t khong gian m chie
`
u xyclic do

i vo
.
i th` de

tha

y ra
`
ng
rank(
s
[
W
i
) =
_

_
ms ne

u s m,
0 ne

u s > m.
T` u
.
do
rank(
s1
[
W
i
) 2rank(
s
[
W
i
) + rank(
s+1
[
W
i
) =
_

_
1 ne

u s = m,
0 ne

u s ,= m.
V` the

, vo
.
i mo

i so

nguyen du
.
o
.
ng s,
rank(
s1
) 2rank(
s
) + rank(
s+1
)
chnh l`a so

khong gian con s chie

`
u xyclic do

i vo
.
i trong mo
.
i phan tch cu a V . 2
5 Ma tra
.
n chua

n ta

c Jordan cu

a tu
.
.
do
`
ng ca

u
Bay gi`o
.
ta gia su
.
f : V V l`a mo
.
t do
`
ng ca

u ba

t k` y, khong nha

t thie

t l uy linh.
Vo
.
i mo

i K, ta xet ta
.
p
R

= V : m = m() sao cho (f id

V
)
m
() = 0.
D
-
o l`a mo
.
t khong gian vecto
.
con, bo
.
i v` no l`a ho
.
.
p cu a mo
.
t day cac khong gian vecto
.
con lo
`
ng v`ao nhau
R

_
m=1
Ker(f id
V
)
m
.
172
V` f giao hoan vo
.
i f id
V
, cho nen R

l`a mo
.
t khong gian con o

n di
.
nh do

i vo
.
i f.
Tha
.
t va
.
y, ne

u R

th` co m > 0 sao cho (f id

V
)
m
() = 0. Do do
(f id
V
)
m
f() = f(f id
V
)
m
() = f(0) = 0.
Nha
.
n xet ra
`
ng R

,= 0 ne

u v`a ch ne

u l`a mo
.
t gia tri
.
rieng cu a f. Tha
.
t va
.
y,
ne

u l`a mo
.
t gia tri
.
rieng cu a f, th` khong gian con rieng P

= Ker(f id
V
) l`a
mo
.
t khong gian con cu a R

: P

. Ngu
.
o
.
.
c la
.
i, gia su
.
R

0, cho
.
n m l`a so

nguyen du
.
o
.
ng nho nha

t sao cho (fid

V
)
m
() = 0. Khi do = (fid
V
)
m1
() ,=
0 l`a mo
.
t vecto
.
rieng cu a f u
.
ng vo
.
i gia tri
.
rieng , bo
.
i v` (f id
V
)() = 0.
D
-
i
.
nh ngha 5.1 Gia su
.
l`a mo
.
t gia tri
.
rieng cu a f.
(a) R

du
.
o
.
.
c go
.
i l`a khong gian con rieng suy ro
.
ng u
.
ng vo
.
i gia tri
.
rieng .
(b) dimP

v`a dimR

du
.
o
.
.
c go
.
i tu
.
o
.
ng u
.
ng l`a so

chie
`
u h`nh ho
.
c v`a so

chie
`
u da
.
i so

cu a gia tri
.
rieng .
Me
.
nh de
`
sau day gia i thch mo
.
t pha
`
n y ngha cu a nh u
.
ng thua
.
t ng u
.
n`ay.
Me
.
nh de
`
5.2 Ne

u l`a mo
.
t gia tri
.
rieng cu a tu
.
.
do
`
ng ca

u f : V V th` dimR

ba
`
ng bo
.
i cu a xem nhu
.
nghie
.
m cu a da th u
.
c da
.
c tru
.
ng cu a f.
Ch u
.
ng minh: Theo di
.
nh ngha cu a khong gian con rieng suy ro
.
ng, do
`
ng ca

u
(f id
V
)[
R

l`a lu y linh. Do do, ap du

.
ng D
-
i
.
nh l y 4.2 cho (f id
V
)[
R

, ta co the

cho
.
n mo
.
t co
.
so
.
cu a R

sao cho trong co

.
so
.
do ma tra
.
n cu a f[
R

co da
.
ng cheo kho

i,
vo
.
i cac kho

i tren du
.
`o
.
ng cheo co da
.
ng
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
0 0 ... 0 0
1 0 ... 0 0
0 1 ... 0 0
. . . ... . .
0 0 0 ... 0
0 0 0 ... 1
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
.
173
T` u
.
do suy ra da th u
.
c da
.
c tru
.
ng cu a f[
R

l`a
P
f|
R

(X) = ( X)
dimR

.
Theo Me
.
nh de
`
1.6, ta co
P
f
(X) = P
f|
R

(X)P
f
(X)
= ( X)
dimR

P
f
(X),
trong do

f l`a do
`
ng ca

u ca m sinh bo
.
i f tren khong gian thu
.
o
.
ng V/R

. V` the

, ne

u
go
.
i s l`a bo
.
i cu a xem nhu
.
nghie
.
m cu a da th u
.
c da
.
c tru
.
ng cu a f, th` dimR

s.
Gia su
.
pha n ch u
.
ng dimR

< s. Khi do l`a mo

.
t nghie
.
m cu a P
f
(X). Go
.
i
[] V/R

l`a mo
.
t vecto
.
rieng cu a

f u
.
ng vo
.
i gia tri
.
rieng . Khi do

f[] = [].
Ngha l`a co vecto
.
R

sao cho f() = + . Do do = (f id

V
)() R

.
V` the

, co so

nguyen m sao cho (f id

V
)
m
() = 0, ngha l`a R

. D
-
ie
`
u n`ay
mau thua

n vo
.
i gia thie

t [] ,= 0 trong V/R

, v` do l`a mo
.
t vecto
.
rieng.
Tom la
.
i, ta co dimR

= s. 2
D
-
i
.
nh l y sau day l`a mo
.
t to

ng quat hoa cu a He
.
qua 3.5.
D
-
i
.
nh l y 5.3 (Da
.
ng chua

n Jordan cu a ma tra
.
n cu a tu
.
.
do
`
ng ca

u tuye

n tnh).
Gia su
.
tu
.
.
do
`
ng ca

u f cu a K-khong gian vecto

.
n chie
`
u V co da th u
.
c da
.
c tru
.
ng
P
f
(X) phan tch du
.
o
.
.
c th`anh cac nhan tu
.
tuye

n tnh trong K[X], t u

.
c l`a
P
f
(X) = (1)
n
(X
1
)
s
1
(X
m
)
s
m
,
trong do
1
, ...,
m
l`a nh u
.
ng vo hu
.
o
.
ng doi mo
.
t khac nhau trong K. Khi do, V phan
tch du
.
o
.
.
c th`anh to

ng tru
.
.
c tie

p cac khong gian con rieng suy ro

.
ng u
.
ng vo
.
i nh u
.
ng
gia tri
.
rieng
1
, ...,
m
:
V = R

1
R

m
,
o
.
day dimR

k
= s
k
. Ho
.
n n u
.
a, V co mo
.
t co
.
so
.
sao cho ma tra
.
n cu a f trong d o l`a
174
t o

ng tru
.
.
c tie

p cu a cac kho

i Jordan ca

p s co da
.
ng
J
s,
k
=
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_

k
0 0 ... 0 0
1
k
0 ... 0 0
0 1
k
... 0 0
. . . ... . .
0 0 0 ...
k
0
0 0 0 ... 1
k
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
.
So

kho

i Jordan ca

p s vo
.
i pha
`
n tu
.

k
tren du
.
`o
.
ng cheo ba
`
ng
rank(f
k
id
V
)
s1
2rank(f
k
id
V
)
s
+ rank(f
k
id
V
)
s+1
.
Ma tra
.
n n`ay du
.
o
.
.
c xac di
.
nh duy nha

t bo
.
i f sai khac th u
.
tu
.
.
sa

p xe

p cac kho

i Jordan
tren du
.
`o
.
ng cheo chnh.
Ma tra
.
n noi trong di
.
nh l y tren du
.
o
.
.
c go
.
i l`a ma tra
.
n da
.
ng chua

n Jordan cu a tu
.
.
do
`
ng ca

u f.
Ch u
.
ng minh: Ta se ch u
.
ng minh di
.
nh l y theo nhie
`
u bu
.
o
.
c.
Bu
.
o
.
c 1: Gia su
.
,= l`a cac gia tri
.
rieng cu a f. V` cac do
`
ng ca

u (f id
V
) v`a
(f id
V
) giao hoan vo
.
i nhau, nen ta co do
`
ng ca

u
(f id
V
)[
R

: R

.
Ta se ch u
.
ng minh ra
`
ng do l`a mo
.
t da

ng ca

u. V` R

h u
.
u ha
.
n chie
`
u, cho nen ch ca
`
n
ch u
.
ng minh do
`
ng ca

u noi tren l`a mo

.
t do
.
n ca

u. Gia su
.
pha n ch u
.
ng to
`
n ta
.
i vecto
.
R

0 sao cho (f id
V
)() = 0. Theo di
.
nh ngha cu a khong gian con rieng
suy ro
.
ng, co so

nguyen du
.
o
.
ng m sao cho
= (f id
V
)
m1
() ,= 0,
(f id
V
)() = (f id
V
)
m
() = 0.
V` cac do
`
ng ca

u (f id
V
) v`a (f id
V
) giao hoan vo
.
i nhau, cho nen
(f id
V
)() = (f id
V
)(f id
V
)
m1
()
= (f id
V
)
m1
(f id
V
)() = 0.
175
Ke

t ho
.
.
p hai da

ng th u
.
c tren ta co f() = = . V` ,= , nen da

ng th u
.
c tren
da

n to
.
i = 0. Mau thua

n n`ay bac bo gia thie

t pha n ch u
.
ng.
Bu
.
o
.
c 2: Ta ch u
.
ng to ra
`
ng R

1
+ +R

m
l`a mo
.
t to

ng tru
.
.
c tie

p trong V . D
-
e

l`am
die
`
u do, ta ch u
.
ng minh ra
`
ng vo
.
i mo
.
i
i
R

i
0, he
.
vecto
.
(
1
, ...,
m
) do
.
c la
.
p
tuye

n tnh.
Kha

ng di
.
nh do hie

n nhien d ung vo
.
i m = 1. Gia su
.
qui na
.
p die
`
u do d ung vo
.
i
m 1. Xet mo
.
t r`ang buo
.
c tuye

n tnh ba

t k` y

m
i=1
a
i

i
= 0 vo
.
i cac he
.
so

a
i
K.
Cho
.
n so

nguyen du
.
o
.
ng k sao cho (f
m
id
V
)
k
(
m
) = 0. Tac do
.
ng (f
m
id
V
)
k
v`ao hai ve

cu a r`ang buo
.
c tuye

n tnh noi tren, ta thu du

.
o
.
.
c
m1

i=1
a
i
(f
m
id
V
)
k
(
i
) = 0,
trong do, theo Bu
.
o
.
c 1, cac vecto
.

i
= (f
m
id
V
)
k
(
i
) de
`
u khac khong trong R

i
vo
.
i mo
.
i i = 1, ..., m1. Do do, theo gia thie

t qui na
.
p, cac vecto
.
do do
.
c la
.
p tuye

n
tnh, ngha l`a
a
1
= = a
m1
= 0.
Thay cac gia tri
.
n`ay v`ao r`ang buo
.
c tuye

n tnh ban da
`
u, ta co a
m

m
= 0. T` u
.
do, v`

m
,= 0, nen a
m
= 0. Va
.
y he
.
vecto
.
(
1
, ...,
m
) do
.
c la
.
p tuye

n tnh.
Bu
.
o
.
c 3: V = R

1
R

m
.
Tha
.
t va
.
y, theo Me
.
nh de
`
5.2, dimR

i
= s
i
. Do do, die
`
u pha i ch u
.
ng minh du
.
o
.
.
c
suy t` u
.
da

ng th u
.
c sau
dim(R

1
R

m
) =
m

i=1
s
i
= n = dimV.
Bu
.
o
.
c 4: Bo
.
i v` (f
k
id
V
) lu y linh tren R

k
, cho nen theo D
-
i
.
nh l y 4.2 th` f[
R

k
co ma tra
.
n da
.
ng chua

n Jordan trong mo
.
t co
.
so
.
n`ao do cu a R

k
. Ma
.
t khac, V =
R

1
R

m
, cho nen f co ma tra
.
n da
.
ng chua

n Jordan trong mo
.
t co
.
so
.
n`ao do
cu a V .
Bu
.
o
.
c 5: Theo Bu
.
o
.
c 1, vo
.
i mo

i
k
,=
i
, do
`
ng ca

u ha
.
n che

(f
k
id
V
)[
R

i
: R

i

176
R

i
l`a mo
.
t da

ng ca

u. V` the

, ta co
rank(f
k
id
V
)[
s1
R

i
2rank(f
k
id
V
)[
s
R

i
+ rank(f
k
id
V
)[
s+1
R

i
= 0.
Ke

t ho
.
.
p die
`
u n`ay vo
.
i da

ng th u
.
c V = R

1
R

m
v`a mo
.
t la
`
n n u
.
a ap du
.
ng D
-
i
.
nh
l y 4.2, ta tha

y trong mo
.
i ma tra
.
n da
.
ng chua

n Jordan cu a f, so

kho

i Jordan ca

p s
vo
.
i pha
`
n tu
.

k
tren du
.
`o
.
ng cheo chnh ba
`
ng
rank(f
k
id
V
)
s1
2rank(f
k
id
V
)
s
+ rank(f
k
id
V
)
s+1
= rank(f
k
id
V
)[
s1
R

k
2rank(f
k
id
V
)[
s
R

k
+ rank(f
k
id
V
)[
s+1
R

k
.
V` so

n`ay nhu
.
nhau do

i vo
.
i mo
.
i ma tra
.
n da
.
ng chua

n Jordan cu a f, cho nen hai ma

tra
.
n nhu
.
va
.
y ch khac nhau th u
.
tu
.
.
cu a cac kho

i Jordan tren du
.
`o
.
ng cheo. 2
Mo
.
t tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p rieng quan tro
.
ng cu a di
.
nh l y tren l`a he
.
qua sau day.
He
.
qua 5.4 Ne

u K l`a mo
.
t tru
.
`o
.
ng dong da
.
i so

(cha

ng ha
.
n K = C), th` mo
.
i tu
.
.
do
`
ng ca

u cu a mo
.
t K-khong gian vecto
.
de
`
u co ma tra
.
n da
.
ng chua

n Jordan trong
mo
.
t co
.
so
.
n`ao do cu a khong gian. 2
V du
.
: T`m da
.
ng chua

n Jordan tren tru

.
`o
.
ng so

thu
.
.
c cu a ma tra
.
n sau day
A =
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
3 4 0 2
4 5 2 4
0 0 3 2
0 0 2 1
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
.
L`o
.
i gia i: Tru
.
o
.
c he

t ta t`m da th u
.
c da
.
c tru
.
ng cu a A:
det(A XE
4
) =

3 X 4 0 2
4 5 X 2 4
0 0 3 X 2
0 0 2 1 X

= (X 1)
2
(X + 1)
2
.
177
D
-
a th u
.
c n`ay co du nghie
.
m thu
.
.
c
1
=
2
= 1,
3
=
4
= 1. Va
.
y, ma tra
.
n A do
`
ng
da
.
ng tren tru
.
`o
.
ng so

thu
.
.
c vo
.
i mo
.
t ma tra
.
n Jordan J. Cac kho

i Jordan cu a ma tra
.
n
J n`ay co cac pha
`
n tu
.
tren du
.
`o
.
ng cheo ba
`
ng 1 hoa
.
c 1, v`a co ca

p to

i da ba
`
ng 2 (l`a
bo
.
i cu a cac gia tri
.
rieng 1 v`a 1). Vo
.
i
1
=
2
= 1, ta co
rank(A 1E
4
) = rank
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
2 4 0 2
4 6 2 4
0 0 2 2
0 0 2 2
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
= rank 2
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
1 2 0 1
2 3 1 2
0 0 1 1
0 0 1 1
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
= 3,
bo
.
i v` ma tra
.
n n`ay suy bie

n, v`a co di
.
nh th u
.
c con ca

p 3 o
.
goc trai tren khac 0. Ho
.
n
n u
.
a,
rank(A 1E
4
)
2
= rank 4
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
1 2 0 1
2 3 1 2
0 0 1 1
0 0 1 1
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
2
= rank 4
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
3 4 3 4
4 5 4 5
0 0 0 0
0 0 0 0
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
= 2,
bo
.
i v` hai h`ang cuo

i cu a ma tra
.
n ba
`
ng 0, v`a di
.
nh th u
.
c ca

p 2 o
.
goc trai tren khac
0. Nhu
.
the

, so

kho

i Jordan ca

p 1 cu a ma tra
.
n Jordan J vo
.
i pha
`
n tu
.
tren du
.
`o
.
ng
cheo ba
`
ng 1 l`a
rank(A 1E
4
)
0
2rank(A 1 E
4
)
1
+ rank(A 1 E
4
)
2
= 4 6 + 2 = 0.
Ke

t ho
.
.
p die
`
u do vo
.
i su
.
.
kie
.
n = 1 l`a nghie
.
m kep cu a da th u
.
c da
.
c tru
.
ng cu a A, ta
suy ra J ch u
.
a d ung mo
.
t kho

i Jordan ca

p 2 vo
.
i cac pha
`
n tu
.
tren du
.
`o
.
ng cheo ba
`
ng
1. Tu
.
o
.
ng tu
.
.
, vo
.
i
3
=
4
= 1, ta co
rank(A + 1E
4
) = rank
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
4 4 0 2
4 4 2 4
0 0 4 2
0 0 2 0
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
= rank 2
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
2 2 0 1
2 2 1 2
0 0 2 1
0 0 1 0
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
= 3,
178
bo
.
i v` do l`a mo
.
t ma tra
.
n suy bie

n v`a di
.
nh th u
.
c con ca

p 3 o
.
goc pha i du
.
o
.
i cu a no
khac 0. Tie

p theo,
rank(A + 1E
4
)
2
= rank 4
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
2 2 0 1
2 2 1 2
0 0 2 1
0 0 1 0
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
2
= rank 4
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
0 0 3 2
0 0 2 1
0 0 5 2
0 0 2 1
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
= 2.
Nhu
.
the

, so

kho

i Jordan ca

p 1 cu a ma tra
.
n Jordan J vo
.
i pha
`
n tu
.
tren du
.
`o
.
ng cheo
ba
`
ng -1 l`a
rank(A + 1E
4
)
0
2rank(A + 1 E
4
)
1
+ rank(A + 1 E
4
)
2
= 4 6 + 2 = 0.
T` u
.
do, v` = 1 l`a nghie
.
m kep cu a da th u
.
c da
.
c tru
.
ng cu a A, ta suy ra J ch u
.
a
d ung mo
.
t kho

i Jordan ca

p 2 vo
.
i cac pha
`
n tu
.
tren du
.
`o
.
ng cheo ba
`
ng 1.
Tom la
.
i, da
.
ng chua

n Jordan cu a ma tra
.
n A l`a
J =
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
1 0 0 0
1 1 0 0
0 0 1 0
0 0 1 1
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
.
B`ai ta
.
p
1. T`m gia tri
.
rieng v`a vecto
.
rieng cu a cac tu
.
.
do
`
ng ca

u co ma tra
.
n sau day trong
mo
.
t co
.
so
.
n`ao do cu a khong gian:
(a)
_
_
_
_
_
_
_
2 1 2
5 3 3
1 0 2
_
_
_
_
_
_
_
, (b)
_
_
_
_
_
_
_
4 5 2
5 7 3
6 9 4
_
_
_
_
_
_
_
,
179
(c)
_
_
_
_
_
_
_
1 3 3
2 6 13
1 4 8
_
_
_
_
_
_
_
, (d)
_
_
_
_
_
_
_
1 3 4
4 7 8
6 7 7
_
_
_
_
_
_
_
,
(e)
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
1 0 0 0
0 0 0 0
0 0 0 0
1 0 0 1
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
, (f)
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
3 1 0 0
1 1 0 0
3 0 5 3
4 1 3 1
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
.
2. Ch u
.
ng minh ra
`
ng ne

u tu
.
.
do
`
ng ca

u cu a khong gian vecto

.
n chie
`
u V co n gia
tri
.
rieng khac nhau v`a l`a mo
.
t tu
.
.
do
`
ng ca

u giao hoan vo
.
i , th` mo

i vecto
.
rieng cu a c ung l`a mo
.
t vecto
.
rieng cu a v`a co mo
.
t co
.
so
.
go
`
m to`an vecto
.
rieng cu a no.
3. Xac di
.
nh xem nh u
.
ng tu
.
.
do
`
ng ca

u du
.
o
.
.
c cho bo
.
i cac ma tra
.
n sau trong mo
.
t
co
.
so
.
n`ao do cu a khong gian vecto
.
V co cheo hoa du
.
o
.
.
c khong. Ne

u co, hay
xac di
.
nh co
.
so
.
trong do ma tra
.
n cu a tu
.
.
do
`
ng ca

u co da
.
ng cheo v`a xac di
.
nh
ma tra
.
n n`ay.
(a)
_
_
_
_
_
_
_
1 3 1
3 5 1
3 3 1
_
_
_
_
_
_
_
, (b)
_
_
_
_
_
_
_
6 5 3
3 2 2
2 2 0
_
_
_
_
_
_
_
,
(c)
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
1 1 1 1
1 1 1 1
1 1 1 1
1 1 1 1
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
, (d)
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
4 3 1 2
5 8 5 4
6 12 8 5
4 3 2 2
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
.
180
4. Cho ma tra
.
n ca

p n
A =
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
0 0 ... 0 1
0 0 ... 1 0
. . ... . .
0 1 ... 0 0
1 0 ... 0 0
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
.
T`m ma tra
.
n kha nghi
.
ch T sao cho B = T
1
AT l`a mo
.
t ma tra
.
n cheo, v`a t`m
B.
5. Ma tra
.
n A co cac vo hu
.
o
.
ng a
1
, a
2
, ..., a
n
na
`
m tren du
.
`o
.
ng cheo th u
.
hai (theo
th u
.
tu
.
.
t` u
.
h`ang mo
.
t to
.
i h`ang n) c`on ta

t ca cac pha
`
n tu
.
khac ba
`
ng 0. T`m
die
`
u kie
.
n de

A cheo hoa du
.
o
.
.
c.
6. T`m gia tri
.
rieng v`a vecto
.
rieng cu a tu
.
.
do
`
ng ca

u xac di
.
nh bo
.
i phep da
.
o h`am
trong khong gian vecto
.
cac da th u
.
c he
.
so

thu
.
.
c co ba
.
c khong vu
.
o
.
.
t qua n.
7. Ch u
.
ng minh ra
`
ng ne

u t nha

t mo
.
t trong hai ma tra
.
n A v`a B kha nghi
.
ch, th`
cac ma tra
.
n tch AB v`a BA do
`
ng da
.
ng vo
.
i nhau. T`m v du
.
ve
`
cac ma tra
.
n
A, B sao cho AB khong do
`
ng da
.
ng vo
.
i BA.
8. T`m ta

t ca cac ma tra
.
n ch do
`
ng da
.
ng vo
.
i chnh no m`a thoi.
9. Ma tra
.
n B nha
.
n du
.
o
.
.
c t` u
.
ma tra
.
n A ba
`
ng cach do

i cho

cac h`ang i v`a j

do
`
ng th`o
.
i do

i cho

cac co
.
t i v`a j. T`m ma tra
.
n khong suy bie

n T sao cho
B = T
1
AT.
10. Ch u
.
ng minh ra
`
ng ma tra
.
n A do
`
ng da
.
ng vo
.
i ma tra
.
n B nha
.
n du
.
o
.
.
c t` u
.
A ba
`
ng
phep do

i x u
.
ng qua tam cu a no.
11. Gia su
.
(i
1
, i
2
, ..., i
n
) l`a mo
.
t phep the

ba

t k` y cu a (1, 2, ..., n). Ch u

.
ng minh ra
`
ng
181
cac ma tra
.
n sau do
`
ng da
.
ng:
A =
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
a
11
a
12
... a
1n
a
21
a
22
... a
2n
. . ... .
a
n1
a
n2
... a
nn
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
v`a B =
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
a
i
1
i
1
a
i
1
i
2
... a
i
1
i
n
a
i
2
i
1
a
i
2
i
2
... a
i
2
i
n
. . ... .
a
i
n
i
1
a
i
n
i
2
... a
i
n
i
n
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
.
Cac ma tra
.
n sau day co do
`
ng da
.
ng vo
.
i nhau hay khong ?
12.
A =
_
_
_
_
_
_
_
3 2 5
2 6 10
1 2 3
_
_
_
_
_
_
_
v`a B =
_
_
_
_
_
_
_
6 20 34
6 32 51
4 20 32
_
_
_
_
_
_
_
.
13.
A =
_
_
_
_
_
_
_
4 6 15
1 3 5
1 2 4
_
_
_
_
_
_
_
, B =
_
_
_
_
_
_
_
1 3 3
2 6 13
1 4 8
_
_
_
_
_
_
_
, C =
_
_
_
_
_
_
_
13 70 119
4 19 34
4 20 35
_
_
_
_
_
_
_
.
14. Ch u
.
ng minh ra
`
ng cac he
.
so

cu a da th u
.
c da
.
c tru
.
ng cu a ma tra
.
n A co the

mo
ta nhu
.
sau:
[A XE[ = (X)
n
+c
1
(X)
n1
+ c
2
(X)
n2
+ + c
n
,
trong do c
k
l`a to

ng cu a ta

t ca cac di
.
nh th u
.
c con chnh ca

p k cu a ma tra
.
n A.
(Mo
.
t di
.
nh th u
.
c con du
.
o
.
.
c go
.
i l`a chnh ne

u cac ch so

h`ang v`a cac ch so

co
.
t
cu a no tr` ung nhau.)
15. Gia su
.
p > 0 l`a bo
.
i cu a
0
xem nhu
.
nghie
.
m cu a da th u
.
c da
.
c tru
.
ng cu a ma
tra
.
n vuong A ca

p n. Go
.
i r l`a ha
.
ng cu a ma tra
.
n (A
0
E). Ch u
.
ng minh ra
`
ng
1 n r p.
182
16. Ch u
.
ng minh ra
`
ng cac gia tri
.
rieng cu a ma tra
.
n nghi
.
ch da o A
1
ba
`
ng nghi
.
ch
da o cu a cac gia tri
.
rieng cu a ma tra
.
n A (ke

ca bo
.
i).
17. Ch u
.
ng minh ra
`
ng cac gia tri
.
rieng cu a ma tra
.
n A
2
ba
`
ng b`nh phu
.
o
.
ng cu a cac
gia tri
.
rieng cu a ma tra
.
n A (ke

ca bo
.
i).
18. Ch u
.
ng minh ra
`
ng ne

u
1
, ...,
n
l`a cac gia tri
.
rieng cu a ma tra
.
n A v`a f(X) l`a
mo
.
t da th u
.
c th` f(
1
), ..., f(
n
) l`a cac gia tri
.
rieng cu a ma tra
.
n f(A).
19. Ch u
.
ng minh ra
`
ng ne

u A v`a B l`a cac ma tra

.
n vuong c` ung ca

p th` cac da th u
.
c
da
.
c tru
.
ng cu a cac ma tra
.
n AB v`a BA tr` ung nhau.
20. T`m cac gia tri
.
rieng cu a ma tra
.
n xyclic
A =
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
a
1
a
2
a
3
... a
n
a
n
a
1
a
2
... a
n1
a
n1
a
n
a
1
... a
n2
. . . ... .
a
2
a
3
a
4
... a
1
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
.
21. T`m cac gia tri
.
rieng cu a ma tra
.
n ca

p n sau day
A =
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
0 1 0 0 ... 0 0
1 0 1 0 ... 0 0
0 1 0 1 ... 0 0
. . . . ... . .
0 0 0 0 ... 1 0
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
.
T`m da
.
ng chua

n Jordan cu a cac ma tra

.
n sau day:
22.
(a)
_
_
_
_
_
_
_
2 6 15
1 1 5
1 2 6
_
_
_
_
_
_
_
, (b)
_
_
_
_
_
_
_
1 3 3
2 6 13
1 4 8
_
_
_
_
_
_
_
,
183
(c)
_
_
_
_
_
_
_
1 3 4
4 7 8
6 7 7
_
_
_
_
_
_
_
, (d)
_
_
_
_
_
_
_
a 0 0
0 a 0
a 0 a
_
_
_
_
_
_
_
(vo
.
i a ,= 0).
23.
(a)
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
3 1 0 0
1 1 0 0
3 0 5 3
4 1 3 1
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
, (b)
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
3 4 0 2
4 5 2 4
0 0 3 2
0 0 2 1
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
.
24.
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
1 1 0 0 ... 0 0
0 1 1 0 ... 0 0
0 0 1 1 ... 0 0
. . . . ... . .
0 0 0 0 ... 0 1
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
.
25.
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
1 0 0 0 ... 0
1 2 0 0 ... 0
1 2 3 0 ... 0
. . . . ... .
1 2 3 4 ... n
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
.
26.
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
0 a 0 0 ... 0
0 0 a 0 ... 0
0 0 0 a ... 0
. . . . ... .
0 0 0 0 ... a
a 0 0 0 ... 0
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
.
184
27.
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
a a
12
a
13
... a
1n
0 a a
23
... a
2n
0 0 a ... a
3n
. . . ... .
0 0 0 ... a
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
,
trong do a
12
a
23
a
n1 n
,= 0.
28. Gia su
.
K l`a mo
.
t tru
.
`o
.
ng dong da
.
i so

. Ch u
.
ng minh ra
`
ng ma tra
.
n A vo
.
i cac
pha
`
n tu
.
trong K l`a l uy linh (t u
.
c l`a A
k
= 0 vo
.
i mo
.
t so

nguyen du
.
o
.
ng k n`ao
do) ne

u v`a ch ne

u ta

t ca cac gia tri

.
rieng cu a no ba
`
ng 0.
29. Ch u
.
ng minh ra
`
ng mo
.
i ma tra
.
n l uy linh khac 0 de
`
u khong cheo hoa du
.
o
.
.
c.
30. T`m da
.
ng chua

n Jordan cu a ma tra
.
n l uy da

ng A (t u
.
c l`a ma tra
.
n vo
.
i tnh cha

t
A
2
= A).
31. Ch u
.
ng minh ra
`
ng mo
.
i ma tra
.
n do

i ho
.
.
p A (t u
.
c l`a ma tra
.
n vo
.
i tnh cha

t
A
2
= E) de
`
u do
`
ng da
.
ng vo
.
i mo
.
t ma tra
.
n cheo. T`m da
.
ng cu a cac ma tra
.
n
cheo do.
32. Ch u
.
ng minh ra
`
ng mo
.
i ma tra
.
n tua
`
n ho`an A (t u
.
c l`a ma tra
.
n vo
.
i tnh cha

t
A
k
= E, vo
.
i mo
.
t so

nguyen du
.
o
.
ng k n`ao do) de
`
u do
`
ng da
.
ng vo
.
i mo
.
t ma tra
.
n
cheo. T`m da
.
ng cu a cac ma tra
.
n cheo do.
33. Cho A l`a mo
.
t kho

i Jordan ca

p n
A =
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
a 1 0 ... 0
0 a 1 ... 0
. . . ... .
0 0 0 ... a
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
.
185
Ch u
.
ng minh ra
`
ng gia tri
.
cu a da th u
.
c f(X) khi thay X = A du
.
o
.
.
c hco bo
.
i
cong th u
.
c sau day
f(A) =
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
f(a)
f

(a)
1!
f

(a)
2!
...
f
(n1)
(a)
(n1)!
0 f(a)
f

(a)
1!
...
f
(n2)
(a)
(n2)!
. . . ... .
0 0 0 ... f(a)
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
.
34. T`m da
.
ng chua

n Jordan cu a b`nh phu

.
o
.
ng cu a mo
.
t kho

i Jordan vo
.
i 0 na
`
m
tren du
.
`o
.
ng cheo chnh.
35. T`m da
.
ng chua

n Jordan cu a ma tra
.
n sau day vo
.
i ca

p n 3.
A =
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
a 0 1 0 ... 0
0 a 0 1 ... 0
. . . . ... .
0 0 0 . ... a
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
.
36. Ch u
.
ng minh ra
`
ng mo
.
i ma tra
.
n vuong vo
.
i cac pha
`
n tu
.
trong mo
.
t tru
.
`o
.
ng dong
da
.
i so

de
`
u co the

vie

t th`anh tch cu a hai ma tra

.
n do

i x u
.
ng m`a mo
.
t trong hai
ma tra
.
n a

y khong suy bie

n.
37. Ch u
.
ng minh ra
`
ng ne

u ma tra
.
n A co da
.
ng du
.
`o
.
ng cheo kho

i
A =
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
A
1
0 ... 0
0 A
2
... 0
. . ... .
0 0 ... A
s
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
,
trong do A
1
, A
2
, ..., A
s
l`a cac ma tra
.
n vuong, v`a f(X) l`a mo
.
t da th u
.
c cu a a

n
X th`
f(A) =
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
f(A
1
) 0 ... 0
0 f(A
2
) ... 0
. . ... .
0 0 ... f(A
s
)
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
.
186
38. Cho A l`a mo
.
t ma tra
.
n vuong ca

p n vo
.
i cac pha
`
n tu
.
trong mo
.
t tru
.
`o
.
ng dong
da
.
i so

K. Go
.
i
1
,
2
, ...,
n
l`a cac gia tri
.
rieng (ke

ca bo
.
i) cu a A. Ch u
.
ng minh
ra
`
ng ne

u f(X) l`a mo
.
t da th u
.
c vo
.
i cac he
.
so

trong K th`
det f(A) = f(
1
)f(
2
) f(
n
).
187
Chu
.
o
.
ng V
KH

ONG GIAN V

ECTO
.
EUCLID
Ca

u tr uc khong gian vecto

.
cho phep die

n da
.
t cac khai nie
.
m nhu
.
do
.
c la
.
p tuye

n
tnh v`a phu
.
thuo
.
c tuye

n tnh, ta
.
p sinh, ha
.
ng, co
.
so
.
v`a toa
.
do
.
, khong gian con k
chie
`
u (du
.
`o
.
ng tha

ng, ma
.
t pha

ng)... Tuy nhien ca

u tr uc n`ay chu
.
a cho phep noi de

n
cac khai nie
.
m mang no
.
i dung h`nh ho
.
c nhie
`
u ho
.
n nhu
.
do
.
d`ai cu a vecto
.
v`a goc gi u
.
a
hai vecto
.
... D
-
e

die

n da
.
t nh u
.
ng khai nie
.
m n`ay, ngu
.
`o
.
i ta ca
`
n ca

u tr uc khong gian
vecto
.
Euclid.
Cac khong gian vecto
.
loa
.
i da
.
c bie
.
t n`ay khong di
.
nh ngha du
.
o
.
.
c tren mo
.
t tru
.
`o
.
ng
co
.
so
.
t` uy y. V` the

trong ha
`
u nhu
.
to`an bo
.
chu
.
o
.
ng n`ay ta ch xet cac khong gian
vecto
.
(tren tru
.
`o
.
ng so

) thu
.
.
c. Tie

t cuo

i cu a chu
.
o
.
ng se du
.
o
.
.
c d`anh de

xet nh u
.
ng thay
do

i ca
`
n thie

t khi chuye

n sang khong gian vecto

.
ph u
.
c.
1 Khong gian vecto
.
Euclid
Nha

c la
.
i ra
`
ng, trong h`nh ho
.
c so
.
ca

p, tch vo hu
.
o
.
ng cu a hai vecto
.
du
.
o
.
.
c di
.
nh ngha
ba
`
ng tch cu a do
.
d`ai hai vecto
.
do v`a cosin cu a goc xen gi u
.
a ch ung. De

tha

y ra
`
ng,
ngu
.
o
.
.
c la
.
i, do
.
d`ai cu a vecto
.
v`a goc xen gi u
.
a hai vecto
.
co the

bie

u thi
.
qua tch vo
hu
.
o
.
ng. Ngu
.
`o
.
i ta nha
.
n tha

y ra
`
ng, de

du
.
a nh u
.
ng khai nie
.
m n`ay v`ao cac khong gian
vecto
.
tr` u
.
u tu
.
o
.
.
ng, vie
.
c tru
.
.
c tie

p tr` u
.
u tu
.
o
.
.
ng hoa cac khai nie
.
m do
.
d`ai cu a vecto
.
v`a
goc xen gi u
.
a hai vecto
.
kho ho
.
n nhie
`
u so vo
.
i vie
.
c tr` u
.
u tu
.
o
.
.
ng hoa khai nie
.
m tch
vo hu
.
o
.
ng. V` the

, tru
.
o
.
c he

t ch ung ta nghien c u
.
u khai nie
.
m tch vo hu
.
o
.
ng. Ro
`
i su
.

du
.
ng no de

di
.
nh ngha do
.
d`ai cu a vecto
.
v`a goc xen gi u
.
a hai vecto
.
.
Gia su
.
E l`a mo
.
t khong gian vecto
.
thu
.
.
c. Nha

c la
.
i ra
`
ng mo
.
t h`am
: E E R
188
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a song tuye

n tnh ne

u no tuye

n tnh do

i vo
.
i t` u
.
ng bie

n khi co

di
.
nh bie

n
c`on la
.
i. Mo

i h`am song tuye

n tnh nhu
.
the

du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t da
.
ng song tuye

n tnh
tren E.
D
-
i
.
nh ngha 1.1 (i) Da
.
ng song tuye

n tnh : E E R du
.
o
.
.
c go
.
i l`a do

i x u
.
ng
ne

u
(, ) = (, ), , E.
(ii) du
.
o
.
.
c go
.
i l`a du
.
o
.
ng ne

u
(, ) 0, E.
(iii) du
.
o
.
.
c go
.
i l`a xac di
.
nh du
.
o
.
ng ne

u no du
.
o
.
ng v`a
(, ) = 0 = 0.
(iv) Mo
.
t da
.
ng song tuye

n tnh, do

i x u
.
ng v`a xac di
.
nh du
.
o
.
ng tren E du
.
o
.
.
c go
.
i l`a
mo
.
t tch vo hu
.
o
.
ng tren E.
Tch vo hu
.
o
.
ng tren khong gian E thu
.
`o
.
ng du
.
o
.
.
c k y hie
.
u l`a , ):
, ) : E E R
(, ) , ).
So

thu
.
.
c , ) du
.
o
.
.
c go
.
i l`a tch vo hu
.
o
.
ng cu a hai vecto
.
v`a . Nh u
.
ng die
`
u kie
.
n
de

, ) l`a mo
.
t tch vo hu
.
o
.
ng du
.
o
.
.
c lie
.
t ke nhu
.
sau:
Tnh song tuye

n tnh
1
+
2
, ) =
1
, ) +
2
, ),
a, ) = a, ),
,
1
+
2
) = ,
1
) +,
2
),
, a) = a, ),
Tnh do

i x u
.
ng , ) = , ),
Tnh xac di
.
nh du
.
o
.
ng , ) 0,
(, ) = 0 = 0.
vo
.
i mo
.
i ,
i
, ,
j
E, a R.
189
D
-
i
.
nh ngha 1.2 Khong gian vecto
.
thu
.
.
c E c` ung vo
.
i mo
.
t tch vo hu
.
o
.
ng tren E
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t khong gian vecto
.
Euclid.
V du
.
1.3 (a) Khong gian cac vecto
.
tu
.
.
do da ho
.
c o
.
h`nh ho
.
c so
.
ca

p l`a mo
.
t khong
gian vecto
.
Euclid vo
.
i tch vo hu
.
o
.
ng thong thu
.
`o
.
ng
, ) = [[[[ cos

(, ).
(b) Gia su
.
E l`a mo
.
t khong gian vecto
.
thu
.
.
c n chie
`
u v`a (e
1
, e
2
, ..., e
n
) l`a mo
.
t co
.
so
.
cu a no. Co the

di
.
nh ngha mo
.
t tch vo hu
.
o
.
ng tren E nhu
.
sau. Ne

u
=

i
x
i
e
i
, =

i
y
i
e
i
, th` ta da
.
t
, ) =
n

i=1
x
i
y
i
.
Noi rieng, ne

u E = R
n
v`a (e
1
, e
2
, ..., e
n
) l`a co
.
so
.
chnh ta

c cu a R
n
, th` tch vo
hu
.
o
.
ng cu a hai vecto
.
=
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
x
1
.
.
.
x
n
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
, =
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
y
1
.
.
.
y
n
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
du
.
o
.
.
c di
.
nh ngha l`a
, ) =
n

i=1
x
i
y
i
.
No du
.
o
.
.
c go
.
i l`a tch vo hu
.
o
.
ng chnh ta

c tren R
n
. Nha
.
n xet ra
`
ng theo cach
n`ay mo

i co
.
so
.
cu a E cho phep xac di
.
nh tren E mo
.
t tch vo hu
.
o
.
ng. Hai tch
vo hu
.
o
.
ng xac di
.
nh bo
.
i hai co
.
so
.
khac nhau th` noi chung khac nhau.
(c) Gia su
.
E = C[a, b] l`a khong gian cac h`am thu
.
.
c lien tu
.
c tren [a, b]. Cong th u
.
c
f, g) =
_
b
a
f(x)g(x)dx, f, g C[a, b]
xac di
.
nh mo
.
t tch vo hu
.
o
.
ng tren khong gian vo ha
.
n chie
`
u C[a, b]. Tnh lien
tu
.
c cu a cac h`am trong C[a, b] du
.
o
.
.
c d` ung de

ch u
.
ng minh tnh xac di
.
nh du
.
o
.
ng
cu a da
.
ng song tuye

n tnh (f, g) f, g).

190
Mo

i khong gian vecto

.
con F cu a khong gian vecto
.
Euclid E du
.
o
.
.
c trang bi
.
mo
.
t
tch vo hu
.
o
.
ng, l`a thu he
.
p cu a tch vo hu
.
o
.
ng da cho tren E. V` the

F c ung l`a mo
.
t
khong gian vecto
.
Euclid. No du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t khong gian vecto
.
Euclid con cu a E.
Bay gi`o
.
ta di
.
nh ngha do
.
d`ai cu a vecto
.
v`a goc gi u
.
a hai vecto
.
trong mo
.
t khong
gian vecto
.
Euclid.
D
-
i
.
nh ngha 1.4 Gia su
.
E l`a mo
.
t khong gian vecto
.
Euclid vo
.
i tch vo hu
.
o
.
ng , ).
Khi do, do
.
d`ai (hay chua

n) cu a vecto
.
E l`a so

thu
.
.
c khong am [[ =
_
, ).
Nha
.
n xet ra
`
ng, ngu
.
o
.
.
c la
.
i, tch vo hu
.
o
.
ng c ung du
.
o
.
.
c ho`an to`an xac di
.
nh bo
.
i do
.
d`ai vecto
.
. Tha
.
t va
.
y
, ) =
1
2
[ +[
2
[[
2
[[
2
.
D
-
e

di
.
nh nghia du
.
o
.
.
c goc gi u
.
a hai vecto
.
, ta ca
`
n me
.
nh de
`
sau day.
Me
.
nh de
`
1.5 (Ba

t da

ng th u
.
c Cauchy-Schwarz)
[, )[ [[[[, , E.
Ch u
.
ng minh: Ta co t +, t +) 0, t R. Hay l`a
t
2
, ) + 2t, ) +, ) 0, t R.
Ve

trai l`a mo
.
t tam th u
.
c ba
.
c hai do

i vo
.
i t. No khong am vo
.
i mo
.
i gia tri
.
cu a t, cho
nen

= , )
2
, ), ) 0.
T` u
.
do
, )
2
, ), ).
Khai can hai ve

cu a ba

t da

ng th u
.
c, ta co
[, )[
_
, )
_
, ) = [[[[. 2
191
Trong R
n
vo
.
i tch vo hu
.
o
.
ng chnh ta

c, ba

t da

ng th u
.
c tren co da
.
ng
[
n

i=1
x
i
y
i
[

_
n

i=1
x
2
i

_
n

i=1
y
2
i
, x
i
, y
i
R.
D
-
i
.
nh ngha 1.6 Goc gi u
.
a hai vecto
.
khac khong v`a du
.
o
.
.
c k y hie
.
u bo
.
i

(, )
v`a du
.
o
.
.
c xac di
.
nh duy nha

t bo
.
i cac die
`
u kie
.
n sau
_

_
cos

(, ) =
,
||||
,
0

(, ) .
Ta coi goc gi u
.
a vecto
.
0 v`a mo
.
t vecto
.
khac l`a khong xac di
.
nh.
D
-
i
.
nh ngha 1.7 Hai vecto
.
, E du
.
o
.
.
c go
.
i l`a vuong goc (hay tru
.
.
c giao) vo
.
i
nhau, v`a du
.
o
.
.
c k y hie
.
u l`a , ne

u
, ) = 0.
Nhu
.
va
.
y, , ) = 0 ne

u v`a ch ne

u hoa
.
c l`a t nha

t mo
.
t trong hai vecto
.
, ba
`
ng
0, hoa
.
c l`a

(, ) =

2
.
Me
.
nh de
`
1.8 (D
-
i
.
nh l y Pythagore) Ne

u , th`
[ +[
2
= [[
2
+[[
2
.
Ch u
.
ng minh: Ta co
+, +) = , ) + 2, ) +, ).
V` , cho nen , ) = 0. Do do [ +[
2
= [[
2
+[[
2
. 2
Cac tnh cha

t co
.
ba n cu a do
.
d`ai vecto
.
du
.
o
.
.
c lie
.
t ke trong me
.
nh de
`
sau day.
Me
.
nh de
`
1.9 (i) [[ 0, E,
[[ = 0 = 0.
(ii) [a[ = [a[[[ a R, E.
192
(iii) (Ba

t da

ng th u
.
c tam giac)
[ +[ [[ +[[, , E.
Ch u
.
ng minh: Cac pha
`
n (i) v`a (ii) du
.
o
.
.
c suy ngay t` u
.
di
.
nh ngha cu a do
.
d`ai vecto
.
.
(iii) Theo ba

t da

ng th u
.
c Cauchy-Schwarz ta co
[ +[
2
= +, +) = , ) + 2, ) +, )
[[
2
+ 2[[[[ +[[
2
= ([[ +[[)
2
. 2
.
Khoa ng cach t` u
.
vecto
.
to
.
i vecto
.
du
.
o
.
.
c di
.
nh ngha nhu
.
sau:
d(, ) = [ [.
H`am khoa ng cach co nh u
.
ng tnh cha

t co
.
ba n sau day:
(i) d(, ) 0, , E,
d(, ) = 0 = .
(ii) d(, ) = d(, ) , E.
(iii) (Ba

t da

ng th u
.
c tam giac)
d(, ) d(, ) +d(, ) , , E.
D
-
i
.
nh ngha 1.10 (i) He
.
vecto
.
(e
1
, ..., e
k
) cu a khong gian vecto
.
Euclid E du
.
o
.
.
c
go
.
i l`a mo
.
t he
.
tru
.
.
c giao ne

u cac vecto
.
cu a he
.
doi mo
.
t vuong goc vo
.
i nhau, t u
.
c
l`a
e
i
, e
j
) = 0, ne

u i ,= j.
(ii) He
.
vecto
.
(e
1
, ..., e
k
) du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t he
.
tru
.
.
c chua

n ne

u no l`a mo
.
t he
.
tru
.
.
c giao
v`a mo

i vecto
.
cu a he
.
de
`
u co do
.
d`ai ba
`
ng 1, t u
.
c l`a
e
i
, e
j
) =
_

_
0, ne

u i ,= j,
1, ne

u i = j.
193
Me
.
nh de
`
1.11 (i) Mo

i he
.
tru
.
.
c giao khong ch u
.
a vecto
.
0 de
`
u do
.
c la
.
p tuye

n tnh.
(ii) Ne

u he
.
vecto
.
(e
1
, ..., e
k
) l`a tru
.
.
c giao v`a khong ch u
.
a vecto
.
0, th` he
.
(
e
1
|e
1
|
, ...,
e
k
|e
k
|
)
l`a tru
.
.
c chua

n.
Ch u
.
ng minh: (i) Gia su
.
(e
1
, ..., e
k
) l`a mo
.
t he
.
tru
.
.
c giao v`a khong ch u
.
a vecto
.
0.
Gia su
.
co mo
.
t r`ang buo
.
c tuye

n tnh
a
1
e
1
+ +a
k
e
k
= 0.
Nhan vo hu
.
o
.
ng hai ve

vo
.
i e
k
, v`a su
.
du
.
ng gia thie

t e
j
e
j
vo
.
i i ,= j, ta co:
0 = a
1
e
1
+ +a
k
e
k
, e
k
) = a
1
e
1
, e
k
) + +a
k
e
k
, e
k
)
= a
k
e
k
, e
k
).
V` e
k
,= 0, nen e
k
, e
k
) > 0. Do do a
k
= 0. T` u
.
do ta thu du
.
o
.
.
c r`ang buo
.
c
a
1
e
1
+ +a
k1
e
k1
= 0.
La
.
p la
.
i la
.
p lua
.
n tren vo
.
i k du
.
o
.
.
c thay bo
.
i k 1, ta thu du
.
o
.
.
c a
k1
= 0. Cuo

i c` ung
ta thu du
.
o
.
.
c
a
1
= a
2
= = a
k
= 0.
Va
.
y he
.
(e
1
, ..., e
k
) do
.
c la
.
p tuye

n tnh.
(ii) Ta co

e
i
[e
i
[
,
e
j
[e
j
[
) =
1
[e
i
[[e
j
[
e
i
, e
j
) =
_

_
0, ne

u i ,= j,
1, ne

u i = j.2
Mo
.
t co
.
so
.
cu a E do
`
ng th`o
.
i l`a mo
.
t he
.
tru
.
.
c chua

n du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t co
.
so
.
tru
.
.
c
chua

n. D
-
i
.
nh l y sau day noi len tnh pho

bie

n cu a co
.
so
.
tru
.
.
c chua

n.
D
-
i
.
nh l y 1.12 Mo
.
i khong gian vecto
.
Euclid h u
.
u ha
.
n chie
`
u de
`
u co co
.
so
.
tru
.
.
c chu a

n.
194
Ch u
.
ng minh: D
-
i
.
nh l y du
.
o
.
.
c ch u
.
ng minh ba
`
ng phep tru
.
.
c giao hoa Shmidt.
Gia su
.
(
1
, ...,
n
) l`a mo
.
t co
.
so
.
ba

t k` y cu a khong gian vecto

.
Euclid E. Tru
.
.
c
giao hoa Shmidt l`a phep du
.
.
ng mo
.
t co
.
so
.
tru
.
.
c giao (e
1
, ..., e
n
) cu a E vo
.
i tnh cha

t
sau
L(e
1
, ..., e
k
) = L(
1
, ...,
k
), (k = 1, 2, ..., n).
Sau do, ta chua

n hoa (e
1
, ..., e
n
) de

thu du
.
o
.
.
c mo
.
t co
.
so
.
tru
.
.
c chua

n cu a E.
Ta da
.
t e
1
=
1
. Nhu
.
the

L(e
1
) = L(
1
). Gia su
.
da xay du
.
.
ng du
.
o
.
.
c he
.
tru
.
.
c giao
(e
1
, ..., e
i1
) sao cho
L(e
1
, ..., e
k
) = L(
1
, ...,
k
), (k = 1, 2, ..., i 1).
Tie

p theo, ta t`m e
i
du
.
o
.
i da
.
ng
e
i
=
i1
e
1
+ +
ii1
e
i1
+
i
,
trong do
i1
, ...,
ii1
l`a i1 so

thu
.
.
c du
.
o
.
.
c xac di
.
nh bo
.
i i1 die
`
u kie
.
n e
i
e
1
, ..., e
i

e
i1
. T u
.
c l`a
_

_
e
i
, e
1
) =
i1
e
1
, e
1
) +
i
, e
1
) = 0
..... . .......... . .
e
i
, e
i1
) =
ii1
e
i1
, e
i1
) +
i
, e
i1
) = 0.
He
.
n`ay co nghie
.
m duy nha

ik
=

i
, e
k
)
e
k
, e
k
)
(k = 1, 2, ..., i 1).
V`
i
khong na
`
m trong khong gian L(e
1
, ..., e
i1
) = L(
1
, ...,
i1
), cho nen
e
i
=
i1
e
1
+ +
ii1
e
i1
+
i
,= 0.
Ho
.
n n u
.
a, theo da

ng th u
.
c tren
i
L(e
1
, ..., e
i
), v`a e
i
L(e
1
, ..., e
i1
,
i
) =
L(
1
, ...,
i
). Ke

t ho
.
.
p die
`
u do vo
.
i gia thie

t L(e
1
, ..., e
i1
) = L(
1
, ...,
i1
), ta
co
L(e
1
, ..., e
i
) = L(
1
, ...,
i
).
195
Qua tr`nh n`ay tie

p die

n cho to
.
i i = n. He
.
go
`
m n vecto
.
tru
.
.
c giao e
1
, ..., e
n
sinh ra
khong gian n chie
`
u E. Va
.
y he
.
do l`a mo
.
t co
.
so
.
tru
.
.
c giao cu a E. Cuo

i c` ung, chua

n
hoa co
.
so
.
tru
.
.
c giao n`ay nhu
.
da l`am o
.
pha
`
n (ii) cu a me
.
nh de
`
tru
.
o
.
c, ta thu du
.
o
.
.
c
mo
.
t co
.
so
.
tru
.
.
c chua

n cu a E. 2
V du
.
: Tru
.
.
c giao hoa he
.
vecto
.
sau day trong khong gian R
4
vo
.
i tch vo hu
.
o
.
ng
(di
.
nh ngha nh`o
.
co
.
so
.
) chnh ta

c:

1
= (1, 0, 0, 0),

2
= (2, 1, 0, 0),

3
= (3, 2, 1, 0),

4
= (4, 3, 2, 1).
L`o
.
i gia i: Ta da
.
t e
1
=
1
= (1, 0, 0, 0). Vecto
.
th u
.
hai du
.
o
.
.
c t`m du
.
o
.
i da
.
ng
e
2
=
21
e
1
+
2
, trong do

21
=

2
, e
1
)
e
1
, e
1
)
=
1.2
1.1
= 2.
Va
.
y e
2
= 2e
1
+
2
= 2(1, 0, 0, 0) + (2, 1, 0, 0) = (0, 1, 0, 0). Vecto
.
th u
.
ba du
.
o
.
.
c
t`m du
.
o
.
i da
.
ng e
3
=
31
e
1
+
32
e
2
+
3
, trong do

31
=

3
, e
1
)
e
1
, e
1
)
=
1.3
1.1
= 3,

32
=

3
, e
2
)
e
2
, e
2
)
=
1.2
1.1
= 2.
Va
.
y e
3
= 3e
1
2e
2
+
3
= (0, 0, 1, 0). Tu
.
o
.
ng tu
.
.
, e
4
=
41
e
1
+
42
e
2
+
43
e
3
+
4
,
trong do

41
=

4
, e
1
)
e
1
, e
1
)
=
1.4
1.1
= 4,

42
=

4
, e
2
)
e
2
, e
2
)
=
1.3
1.1
= 3,

43
=

4
, e
3
)
e
3
, e
3
)
=
1.2
1.1
= 2.
Nhu
.
the

e
4
= 4e
1
3e
2
2e
3
+
4
= (0, 0, 0, 1).
196
Tom la
.
i, he
.
(e
1
, e
2
, e
3
, e
4
) chnh l`a co
.
so
.
chnh ta

c cu a R
4
.
Me
.
nh de
`
sau day cho tha

y co
.
so
.
tru
.
.
c chua

n gi up cho vie
.
c tnh tch vo hu
.
o
.
ng
du
.
o
.
.
c de

d`ang.
Me
.
nh de
`
1.13 Gia su
.
(e
1
, ..., e
n
) l`a mo
.
t co
.
so
.
tru
.
.
c chua

n cu a khong gian vecto

.
Euclid E. Khi do, ne

u =

i
a
i
e
i
, v`a =

i
b
i
e
i
, th`
, ) = a
1
b
1
+ +a
n
b
n
.
Ch u
.
ng minh: Do tnh song tuye

n tnh cu a tch vo hu
.
o
.
ng, ta co
, ) =

i
a
i
e
i
,

j
b
j
e
j
) =

i,j
a
i
b
j
e
i
, e
j
).
V` (e
1
, ..., e
n
) l`a mo
.
t co
.
so
.
tru
.
.
c chua

n, cho nen
, ) =

i
a
i
b
i
e
i
, e
i
) =

i
a
i
b
i
. 2
D
-
i
.
nh ngha 1.14 Gia su
.
U v`a V l`a cac khong gian vecto
.
con cu a khong gian vecto
.
Euclid E.
(i) Ta noi vecto
.
E vuong goc (hay tru
.
.
c giao) vo
.
i U, v`a vie

t U, ne

u
u vo
.
i mo
.
i u U.
(ii) Ta noi U vuong goc (hay tru
.
.
c giao) vo
.
i V , v`a vie

t U V , ne

u
u v, u U, v V.
Do tnh do

i x u
.
ng cu a tch vo hu
.
o
.
ng, ne

u U V th` V U. Khi do UV = 0.
Tha
.
t va
.
y, ne

u U V th` , ) = 0, do do = 0. Khi do, to

ng U + V l`a mo
.
t
to

ng tru
.
.
c tie

p, U V . No du
.
o
.
.
c go
.
i l`a to

ng tru
.
.
c giao cu a U v`a V , v`a du
.
o
.
.
c k y hie
.
u
l`a U

V .
Gia su
.
U
1
, ..., U
k
l`a cac khong gian con cu a E doi mo
.
t tru
.
.
c giao vo
.
i nhau: U
i
U
j
vo
.
i i ,= j. De

tha

y ra
`
ng U
i
(

j=i
U
j
), cho nen
U
i
(

j=i
U
j
) = 0, (i = 1, ..., k).
Do do, to

ng U
1
+ +U
k
l`a mo
.
t to

ng tru
.
.
c tie

p.
197
D
-
i
.
nh ngha 1.15 To

ng tru
.
.
c tie

p cu a cac khong gian con doi mo

.
t tru
.
.
c giao vo
.
i
nhau U
1
, ..., U
k
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t to

ng tru
.
.
c giao, v`a du
.
o
.
.
c k y hie
.
u l`a U
1

U
k
.
Ne

u (e
1
, ..., e
n
) l`a mo
.
t co
.
so
.
tru
.
.
c chua

n cu a E th` E phan tch du

.
o
.
.
c th`anh to

ng
tru
.
.
c giao
E = L(e
1
)

L(e
n
).
D
-
i
.
nh ngha 1.16 Gia su
.
U l`a mo
.
t khong gian vecto
.
con cu a E. Khi do
U

= E[ U
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a pha
`
n b` u tru
.
.
c giao cu a U trong E.
De

tha

y ra
`
ng U

c ung l`a mo
.
t khong gian vecto
.
con cu a E.
Me
.
nh de
`
1.17 Gia su
.
U l`a mo
.
t khong gian vecto
.
con cu a khong gian vecto
.
Euclid
h u
.
u ha
.
n chie
`
u E. Khi do, (U

= U, v`a E co the

phan tch th`anh to

ng tru
.
.
c giao
E = U

.
Ch u
.
ng minh: Cho
.
n mo
.
t co
.
so
.
tru
.
.
c giao (e
1
, ..., e
m
) cu a U, v`a bo

sung no de

co
mo
.
t co
.
so
.
(e
1
, ..., e
m
,
m+1
, ...,
n
) cu a E.

Ap du
.
ng phep tru
.
.
c giao hoa Shmidt cho
co
.
so
.
do, ta tha

y m vecto
.
da
`
u cu a co
.
so
.
khong thay do

i, bo
.
i v` ch ung da tru
.
.
c giao
sa

n ro
`
i. Ke

t qua l`a ta thu du

.
o
.
.
c mo
.
t co
.
so
.
tru
.
.
c giao (e
1
, ..., e
m
, e
m+1
, ..., e
n
) cu a E.
Cac vecto
.
e
m+1
, ..., e
n
tru
.
.
c giao vo
.
i mo

i pha
`
n tu
.
trong co
.
so
.
(e
1
, ..., e
m
) cu a U, cho
nen ch ung tru
.
.
c giao vo
.
i U. V` the

, e
m+1
, ..., e
n
U

.
Ho
.
n n u
.
a, ne

u l`a mo
.
t vec to
.
ba

t k` y cu a U

, ta xet khai trie

n cu a no theo co
.
so
.
(e
1
, ..., e
n
) cu a E: = a
1
e
1
+ +a
n
e
n
. Do tnh tru
.
.
c giao cu a co
.
so
.
noi tren, ta
thu du
.
o
.
.
c:
a
1
=
, e
1
)
e
1
, e
1
)
= 0, ..., a
m
=
, e
m
)
e
m
, e
m
)
= 0.
He
.
qua l`a bie

u thi
.
tuye

n tnh qua (e
m+1
, ..., e
n
). Ke

t ho
.
.
p die
`
u n`ay vo
.
i vie
.
c
e
m+1
, ..., e
n
U

, ta suy ra (e
m+1
, ..., e
n
) l`a mo
.
t co
.
so
.
cu a U

.
198
T` u
.
do, la
.
p lua
.
n tu
.
o
.
ng tu
.
.
ta tha

y: ne

u U

, th` bie

u thi
.
tuye

n tnh qua
(e
1
, ..., e
m
), t u
.
c l`a U. Nhu
.
va
.
y, (U

= U.
Cuo

i c` ung, ta co phan tch tru

.
.
c giao
E = L(e
1
, ..., e
m
)

L(e
m+1
, ..., e
n
) = U

. 2
Bay gi`o
.
ta tro
.
la
.
i vo
.
i chu de
`
khoa ng cach trong khong gian vecto
.
Euclid.
Khoa ng cach t` u
.
ta
.
p con A to
.
i ta
.
p con B cu a E du
.
o
.
.
c di
.
nh ngha nhu
.
sau:
d(A, B) = inf
A,B
d(, ).
Noi rieng, ne

u A ch go
`
m mo
.
t pha
`
n tu
.
th` ta se k y hie
.
u do
.
n gia n d(, B) bo
.
i
d(, B). Nhu
.
va
.
y
d(, B) = inf
B
d(, ).
Ta
.
p + U = + u[u U, trong do U l`a mo
.
t khong gian vecto
.
con cu a E
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a pha

ng song song vo
.
i U v`a di qua . Ta se xet tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p da
.
c bie
.
t khi
A v`a B l`a nh u
.
ng pha

ng song song vo
.
i cac khong gian vecto
.
con U v`a V .
Me
.
nh de
`
1.18 Gia su
.
= v +v

, trong do v V, v

. Khi do
d(, +V ) = [v

[.
To

ng quat ho
.
n, ne

u = t +t

, trong do t (U + V ), t

(U +V )

, th`
d( +U, +V ) = [t

[.
Ch u
.
ng minh: Ro r`ang d(, +V ) l`a mo
.
t tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p da
.
c bie
.
t cu a d(+U, +V )
vo
.
i U = 0. Theo di
.
nh ngha
d( +U, +V ) = inf
uU,vV
d( +u, +v) = inf
uU,vV
[ +u v[.
D
-
a
.
t u v = t

(U +V ). Ta co
+t

= t

+ ( t

+t

).
199
V` ( t

+ t

) = t + t

(U + V ), nen t

( t

+ t

). Theo di
.
nh l y
Pythagore, ta co
[ +t

[
2
= [t

[
2
+[ t

+t

[
2
[t

[
2
.
V` the

d( + U, + V ) = inf
t

(U+V )
[ + t

[ = [t

[. Gia tri
.
nho nha

t n`ay da
.
t
du
.
o
.
.
c vo
.
i t

= t . 2
V du
.
: Trong khong gian R
4
vo
.
i tch vo hu
.
o
.
ng chnh ta

c, t`m khoa ng cach t` u

.
= (2, 4, 4, 2) to
.
i pha

ng B xac di
.
nh bo
.
i he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh
x + 2y +z t = 1,
x + 3y +z 3t = 2.
L`o
.
i gia i: Ro r`ang = (0, 1, 1, 0) B. Va
.
y B = + V , trong do V l`a khong
gian cac nghie
.
m cu a he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh thua
`
n nha

t
x + 2y +z t = 0,
x + 3y +z 3t = 0.
Do do, V

l`a khong gian sinh bo

.
i hai vecto
.
he
.
so

cu a he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh tren: V

=
L((1, 2, 1, 1), (1, 3, 1, 3)). Gia su
.
= (2, 3, 3, 2) = v + v

, trong do v
V, v

. Khi do v

th` u
.
a nha
.
n phan tch
v

= r(1, 2, 1, 1) + s(1, 3, 1, 3) = (r +s, 2r + 3s, r +s, r 3s).

V` the

, vecto
.
v = v

= (2, 3, 3, 2) (r +s, 2r + 3s, r +s, r 3s)

= (2 r s, 3 2r 3s, 3 r s, 2 +r + 3s)
thoa man he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh xac di
.
nh V . T u
.
c l`a
(2 r s) + 2(3 2r 3s) + (3 r s) (2 + r + 3s) = 3 7r 11s = 0,
(2 r s) + 3(3 2r 3s) + (3 r s) 3(2 +r + 3s) = 2 11r 20s = 0.
200
T` u
.
do r = 2, s = 1. Thay cac gia tri
.
do v`ao v

ta co
d(, B) = [v

[ = [(1, 1, 1, 1)[ = 2.
2

Anh xa
.
tru
.
.
c giao
D
-
e

nghien c u
.
u ca

u tr uc cu a cac khong gian vecto

.
Euclid, ngu
.
`o
.
i ta ca
`
n su
.
du
.
ng
cac anh xa
.
khong ch ba o to`an cac phep toan tren vecto
.
, m`a c`on ba o to`an tch vo
hu
.
o
.
ng.
D
-
i
.
nh ngha 2.1 Gia su
.
E v`a E

l`a cac khong gian vecto

.
Euclid.

Anh xa
.
f : E E

du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t anh xa
.
tru
.
.
c giao ne

u no l`a mo
.
t anh xa
.
tuye

n tnh v`a no ba o to`an

tch vo hu
.
o
.
ng, ngha l`a:
f(), f()) = , ), , E.
Hie

n nhien l`a mo

i anh xa
.
tru
.
.
c giao de
`
u ba o to`an do
.
d`ai cu a cac vecto
.
:
[f()[ = [[, E.
Me
.
nh de
`
2.2 Ne

u f : E E

ba o to`an tch vo hu
.
o
.
ng th` no l`a mo
.
t anh xa
.
tuye

n
tnh, v`a do do l`a mo
.
t anh xa
.
tru
.
.
c giao.
Ch u
.
ng minh: D
-
a
.
t = f(a + b) af() bf() vo
.
i a, b R, , E. V` f
ba o to`an tch vo hu
.
o
.
ng, nen vo
.
i mo

i E, ta co
, f()) = f(a +b) af() bf(), f())
= f(a +b), f()) af(), f()) bf(), f())
= a +b, ) a, ) b, ) = 0.
Nhu
.
the

tru
.
.
c giao vo
.
i mo
.
i vecto
.
co da
.
ng f(), do do tru
.
.
c giao vo
.
i mo
.
i to

ho
.
.
p
tuye

n tnh cu a cac vecto

.
co da
.
ng f(). Noi rieng, . T` u
.
do suy ra = 0, hay
l`a
f(a +b) = af() +bf() a, b R, , E. 2
201
Me
.
nh de
`
2.3 Gia su
.
E v`a E

l`a cac khong gian vecto

.
Euclid. Khi do anh xa
.
tuye

n tnh f : E E

l`a mo
.
t anh xa
.
tru
.
.
c giao ne

u no bie

n mo

i co
.
so
.
tru
.
.
c chua

n
cu a E th`anh mo
.
t he
.
tru
.
.
c chua

n cu a E

.
Ch u
.
ng minh: Ne

u (e
1
, ..., e
n
) l`a mo
.
t co
.
so
.
tru
.
.
c chua

n cu a E th`
f(e
i
), f(e
j
)) = e
i
, e
j
) =
_

_
1, ne

u i = j,
0, ne

u i ,= j.
Va
.
y (f(e
1
), ..., f(e
n
)) l`a mo
.
t he
.
tru
.
.
c chua

n cu a E

. (No co the

khong pha i l`a mo

.
t
co
.
so
.
cu a E

ne

u so

chie
`
u cu a E

lo
.
n ho
.
n n.)
Ngu
.
o
.
.
c la
.
i, gia su
.
(e
1
, ..., e
n
) l`a mo
.
t co
.
so
.
tru
.
.
c chua

n cu a E, v`a (f(e
1
), ..., f(e
n
))
l`a mo
.
t he
.
tru
.
.
c chua

n cu a E

. Khi do, vo
.
i mo
.
i =

i
a
i
e
i
, =

j
b
j
e
j
, ta co
f(), f()) = f(

i
a
i
e
i
), f(

j
b
j
e
j
))
=

i
a
i
f(e
i
),

j
b
j
f(e
j
))
=

i,j
a
i
b
j
f(e
i
), f(e
j
)) =

i
a
i
b
i
(do tnh tru
.
.
c chua

n cu a he
.
(f(e
1
), ..., f(e
n
))
=

i
a
i
e
i
,

j
b
j
e
j
)
= , ).
Nhu
.
va
.
y, f l`a mo
.
t anh xa
.
tru
.
.
c giao. 2
Me
.
nh de
`
2.4 Mo

i anh xa
.
tru
.
.
c giao de
`
u l`a mo
.
t do
.
n ca

u tuye

n tnh. Noi rieng,

ne

u : E E l`a mo
.
t tu
.
.
do
`
ng ca

u tru
.
.
c giao cu a mo
.
t khong gian vecto
.
Euclid h u
.
u
ha
.
n chie
`
u E, th` l`a mo
.
t da

ng ca

u tuye

n tnh.
Ch u
.
ng minh: Gia su
.
f : E E

l`a mo
.
t anh xa
.
tru
.
.
c giao. Ne

u f() = 0 th`
[[ = [f()[ = 0, nen = 0. Nhu
.
the

Kerf = 0. Do do f l`a mo
.
t do
.
n ca

u tuye

n
tnh.
202
Ne

u : E E l`a mo
.
t anh xa
.
tru
.
.
c giao, th`
dimE = dimIm + dimKer.
Va
.
y dimE = dimIm. Do do, l`a mo
.
t to`an ca

u. Pha
`
n tren cu a me
.
nh de
`
da
kha

ng di
.
nh l`a mo
.
t do
.
n ca

u. Tom la
.
i, l`a mo
.
t da

ng ca

u tuye

n tnh. 2
Theo me
.
nh de
`
tren th` mo
.
i anh xa
.
tru
.
.
c giao h : E E

de
`
u l`a mo
.
t da

ng ca

u
t` u
.
E v`ao Im(h). Ho
.
n n u
.
a, mo
.
i da

ng ca

u tru
.
.
c giao f : E Im(h) de
`
u co da
.
ng
f = h, trong do l`a mo
.
t tu
.
.
da

ng ca

u tru
.
.
c giao cu a E. Tha
.
t va
.
y, ch ca
`
n la

y
= h
1
f : E E.
Nhu
.
va
.
y, vie
.
c nghien c u
.
u cac anh xa
.
tru
.
.
c giao co the

quy ve
`
vie
.
c nghien c u
.
u
cac tu
.
.
da

ng ca

u tru
.
.
c giao (hay c`on du
.
o
.
.
c go
.
i l`a cac phep bie

n do

i tru
.
.
c giao).
Me
.
nh de
`
2.5 Ta
.
p ho
.
.
p O(E) cac phep bie

n do

i tru
.
.
c giao cu a mo
.
t khong gian
vecto
.
Euclid E la
.
p nen mo
.
t nhom do

i vo
.
i phep ho
.
.
p th`anh cac anh xa
.
. D
-
o l`a mo
.
t
nhom con cu a nhom GL(E) ta

t ca cac tu
.
.
da

ng ca

u tuye

n tnh cu a E.
Ch u
.
ng minh: Theo di
.
nh ngha cu a phep bie

n do

i tru
.
.
c giao, ne

u f, g O(E) th`
f g O(E).
Gia thie

t them h O(E). Hie

n nhien ta co
(f g) h = f (g h).
Pha
`
n tu
.
id
E
O(E) l`a do
.
n vi
.
cu a phep nhan trong O(E). Tha
.
t va
.
y, vo
.
i mo
.
i
f O(E) ta co
id
E
f = f id
E
= f.

Anh xa
.
ngu
.
o
.
.
c f
1
cu a f O(E) c ung l`a mo
.
t phep bie

n do

i tru
.
.
c giao, t u
.
c l`a
f
1
O(E), v`a ta co
f f
1
= f
1
f = id
E
.
Mo

i phep bie

n do

i tru
.
.
c giao de
`
u l`a mo
.
t tu
.
.
da

ng ca

u tuye

n tnh, ngha l`a

O(E) GL(E). Ho
.
n n u
.
a, phep nhan trong O(E) l`a thu he
.
p cu a phep nhan trong
GL(E). Va
.
y O(E) l`a mo
.
t nhom con cu a GL(E). 2
203
D
-
i
.
nh ngha 2.6 O(E) du
.
o
.
.
c go
.
i l`a nhom bie

n do

i tru
.
.
c giao cu a khong gian vecto
.
Euclid E .
Me
.
nh de
`
sau day l`a hie

n nhien
Me
.
nh de
`
2.7 Ne

u l`a mo
.
t phep bie

n do

i tru
.
.
c giao cu a E th` no bie

n mo

i co
.
so
.

tru
.
.
c chua

n th`anh mo
.
t co
.
so
.
tru
.
.
c chua

n. Ngu
.
o
.
.
c la
.
i, ne

u tu
.
.
do
`
ng ca

u : E E
bie

n mo
.
t co
.
so
.
tru
.
.
c chua

n n`ao do th`anh mo
.
t co
.
so
.
tru
.
.
c chua

n th` l`a mo
.
t phep
bie

n do

i tru
.
.
c giao.
Gia su
.
(e
1
, ..., e
n
) l`a mo
.
t co
.
so
.
tru
.
.
c chua

n cu a khong gian vecto

.
Euclid E, v`a A
l`a ma tra
.
n chuye

n t` u
.
co
.
so
.
do sang mo
.
t co
.
so
.
n`ao do (
1
, ...,
n
) cu a E. Nhu
.
va
.
y
(
1
...
n
) = (e
1
...e
n
)A.
D
-
ie
`
u kie
.
n ca
`
n v`a du de

he
.
(
1
, ...,
n
) c ung l`a mo
.
t co
.
so
.
tru
.
.
c chua

n cu a E l`a

i
,
j
) =

k
a
ki
e
k
,

k
a
kj
e
k
)
=
n

k=1
a
ki
a
kj
=
ij
(i, j = 1, ..., n).
Noi cach khac
A
t
A = E
n
.
D
-
i
.
nh ngha 2.8 Ma tra
.
n thu
.
.
c A vuong ca

p n du
.
o
.
.
c go
.
i l`a tru
.
.
c giao ne

u A
t
A = E
n
,
noi cach khac, ne

u he
.
vecto
.
co
.
t cu a A l`a mo
.
t he
.
tru
.
.
c chua

n trong R
n
vo
.
i tch vo
hu
.
o
.
ng chnh ta

c.
Theo phan tch o
.
tren, ta da ch u
.
ng minh kha

ng di
.
nh sau day:
Me
.
nh de
`
2.9 Gia su
.
A l`a ma tra
.
n chuye

n t` u
.
mo
.
t co
.
so
.
tru
.
.
c chua

n (e
1
, ..., e
n
)
sang mo
.
t co
.
so
.
n`ao do (
1
, ...,
n
). Khi do, (
1
, ...,
n
) c ung l`a mo
.
t co
.
so
.
tru
.
.
c chua

n
ne

u v`a ch ne

u A l`a mo
.
t ma tra
.
n tru
.
.
c giao.
204
Me
.
nh de
`
2.10 Gia su
.
A l`a mo
.
t ma tra
.
n thu
.
.
c, vuong ca

p n. Khi do, cac tnh cha

t
sau day l`a tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng:
(i) A tru
.
.
c giao.
(ii) A kha nghi
.
ch v`a A
1
= A
t
.
(iii) He
.
vecto
.
h`ang cu a A l`a tru
.
.
c chua

n trong R
n
vo
.
i tch vo hu
.
o
.
ng chnh ta

c,
hay l`a
AA
t
= E
n
.
Ch u
.
ng minh: Gia su
.
A
t
A = E
n
. Khi do (det A)
2
= det(A
t
A) = det E
n
= 1. Do
do ma tra
.
n A kha nghi
.
ch. Nhan hai ve

cu a da

ng th u
.
c A
t
A = E
n
vo
.
i A
1
t` u
.
ben
pha i, ta thu du
.
o
.
.
c A
t
= A
t
AA
1
= E
n
A
1
= A
1
. Bay gi`o
.
la
.
i nhan hai ve

cu a da

ng
th u
.
c A
t
= A
1
vo
.
i A t` u
.
ben trai, ta nha
.
n du
.
o
.
.
c AA
t
= E
n
. Nhu
.
va
.
y ta da ch u
.
ng
minh ra
`
ng (i) (ii) (iii). Suy lua
.
n ngu
.
o
.
.
c la
.
i du
.
o
.
.
c tie

n h`anh ho`an to`an tu

.
o
.
ng
tu
.
.
. 2
Me
.
nh de
`
2.11 Ne

u l`a mo
.
t phep bie

n do

i tru
.
.
c giao cu a E th` ma tra
.
n cu a no
trong mo

i co
.
so
.
tru
.
.
c chua

n cu a E l`a mo
.
t ma tra
.
n tru
.
.
c giao. Ngu
.
o
.
.
c la
.
i, ne

u co
ma tra
.
n trong mo
.
t co
.
so
.
tru
.
.
c chua

n n`ao do cu a E l`a mo
.
t ma tra
.
n tru
.
.
c giao th`
l`a m o
.
t phep bie

n do

i tru
.
.
c giao.
Ch u
.
ng minh: Gia su
.
l`a mo
.
t phep bie

n do

i tru
.
.
c giao v`a (e
1
, ..., e
n
) l`a mo
.
t co
.
so
.

tru
.
.
c chua

n cu a E. Khi do ((e
1
), ..., (e
n
)) c ung l`a mo
.
t co
.
so
.
tru
.
.
c chua

n. Go
.
i A
l`a ma tra
.
n cu a trong co
.
so
.
(e
1
, ..., e
n
). Khi do, A chnh l`a ma tra
.
n chuye

n t` u
.
co
.
so
.
(e
1
, ..., e
n
) to
.
i co
.
so
.
((e
1
), ..., (e
n
)). Theo Me
.
nh de
`
2.9, A l`a mo
.
t ma tra
.
n tru
.
.
c
giao.
Ngu
.
o
.
.
c la
.
i, ne

u co ma tra
.
n A trong mo
.
t co
.
so
.
tru
.
.
c chua

n n`ao do (e
1
, ..., e
n
) l`a
mo
.
t ma tra
.
n tru
.
.
c giao, th` c ung theo Me
.
nh de
`
2.9 ((e
1
), ..., (e
n
)) = (e
1
, ..., e
n
)A
l`a mo
.
t co
.
so
.
tru
.
.
c chua

n. Do do, l`a mo
.
t phep bie

n do

i tru
.
.
c giao. 2
205
He
.
qua 2.12 Ta
.
p ho
.
.
p O(n) cac ma tra
.
n tru
.
.
c giao ca

p n la
.
p nen mo
.
t nhom do

i
vo
.
i phep nhan ma tra
.
n. D
-
o l`a mo
.
t nhom con cu a nhom GL(n, R) cac ma tra
.
n thu
.
.
c
ca

p n kha nghi
.
ch.
Ch u
.
ng minh: Co

di
.
nh mo
.
t co
.
so
.
tru
.
.
c chua

n (e
1
, ..., e
n
) cu a khong gian vecto
.
Euclid n chie
`
u E. Khi do, mo

i pha
`
n tu
.
O(E) du
.
o
.
.
c da
.
t tu
.
o
.
ng u
.
ng 1-1 vo
.
i ma
tra
.
n cu a no A

O(n) trong co
.
so
.
noi tren. Tu
.
o
.
ng u
.
ng n`ay ba o to`an phep toan,
ngha l`a
A

= A

.
V` O(E) l`a mo
.
t nhom, nen O(n) c ung va
.
y. Ngo`ai ra, ta co
GL(E) GL(n, R)

O(E)

O(n). 2
D
-
i
.
nh ngha 2.13 O(n) du
.
o
.
.
c go
.
i l`a nhom cac ma tra
.
n tru
.
.
c giao ca

p n.
Me
.
nh de
`
2.14 Ne

u A l`a mo
.
t ma tra
.
n tru
.
.
c giao th`
det A = 1.
Ch u
.
ng minh: T` u
.
da

ng th u
.
c AA
t
= E
n
, ta co
1 = det E
n
= det(AA
t
) = det Adet A
t
= (det A)
2
.
Ke

t qua l`a det A = 1. 2

Me
.
nh de
`
2.15 SO(E) = O(E)[ det = 1 v`a SO(n) = A O(n)[ det A =
1 l`a cac nhom con tu
.
o
.
ng u
.
ng cu a O(E) v`a O(n).
206
Ch u
.
ng minh: Ne

u , SO(E) th` O(E) v`a

det() = det det = 1 1 = 1.
Nhu
.
the

, theo di
.
nh ngha, SO(E).
Ne

u SO(E) th`
1
O(E) v`a
det(
1
) = (det )
1
= 1
1
= 1.
T` u
.
do
1
SO(E).
Tom la
.
i SO(E) l`a mo
.
t nhom con cu a nhom O(E).
Tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p SO(n) du
.
o
.
.
c ch u
.
ng minh tu
.
o
.
ng tu
.
.
. 2
Ke

t qua l`a ta co bie

u do
`
sau day:
GL(E) GL(n, R)

O(E) O(n)

SO(E)

SO(n) .
SO(E) du
.
o
.
.
c go
.
i l`a nhom bie

n do

i tru
.
.
c giao da
.
c bie
.
t cu a E, c`on SO(n) du
.
o
.
.
c
go
.
i l`a nhom cac ma tra
.
n tru
.
.
c giao da
.
c bie
.
t ca

p n.
Bay gi`o
.
ta xet ca

u tr uc cu a mo
.
t phep bie

n do

i tru
.
.
c giao.
Me
.
nh de
`
2.16 Ne

u l`a mo
.
t phep bie

n do

i tru
.
.
c giao, th` mo
.
i gia tri
.
rieng (ne

u
co) cu a de
`
u ba
`
ng 1. Cac khong gian con rieng P
1
() v`a P
1
() (ne

u co) cu a
( u
.
ng vo
.
i cac gia tri
.
rieng 1 v`a 1) tru
.
.
c giao vo
.
i nhau.
Ch u
.
ng minh: Gia su
.
l`a mo
.
t vecto
.
rieng u
.
ng vo
.
i gia tri
.
rieng cu a , ngha l`a
() = . Ta co
, ) = (), ()) = , ) =
2
, ).
207
V` ,= 0, nen
2
= 1. Do do, = 1.
Gia su
.
P
1
(), P
1
(). Ta co
, ) = (), ()) = , ) = , ).
T` u
.
do , ) = 0 v`a . 2
Me
.
nh de
`
2.17 (i) A O(1) ne

u v`a ch ne

u A = (1).
(ii) A O(2) ne

u v`a ch ne

u A l`a mo
.
t trong hai ma tra
.
n da
.
ng sau day
A
1
=
_
_
_
cos sin
sin cos
_
_
_, A
2
=
_
_
_
cos sin
sin cos
_
_
_.
Ma tra
.
n A
1
cheo hoa du
.
o
.
.
c ne

u v`a ch ne

u = k vo
.
i k Z. Ma tra
.
n A
2
luon cheo hoa du
.
o
.
.
c nh`o
.
mo
.
t ma tra
.
n tru
.
.
c giao. Noi ro ho
.
n, to
`
n ta
.
i Q O(2)
sao cho
Q
1
A
2
Q =
_
_
_
1 0
0 1
_
_
_.
Ch u
.
ng minh: (i) A = (a) O(1) ne

u v`a ch ne

u a
2
= 1, t u
.
c l`a a = 1.
(ii) Gia su
.
A =
_
_
_
a c
b d
_
_
_. Khi do, A O(2) ne

u v`a ch ne

u
a
2
+b
2
= 1, c
2
+d
2
= 1, ac +bd = 0.
Hai da

ng th u
.
c cuo

i ch u
.
ng to (c, d) l`a nghie
.
m duy nha

t cu a he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh tuye

n
tnh khong suy bie

n
_

_
ax +by = 0,
cx +dy = 1.
Theo quy ta

c Cramer, ta co
c =
det
_
_
_
0 b
1 d
_
_
_
det A
=
b
det A
, d =
det
_
_
_
a 0
c 1
_
_
_
det A
=
a
det A
.
208
Ta xet hai tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p:
Tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p 1: det A = 1. Khi do c = b, d = a. Ke

t qua l`a
A =
_
_
_
a b
b a
_
_
_, vo
.
i a
2
+b
2
= 1.
D
-
a
.
t a = cos , b = sin , ta thu du
.
o
.
.
c
A =
_
_
_
cos sin
sin cos
_
_
_.
D
-
a th u
.
c da
.
c tru
.
ng cu a A ba
`
ng X
2
2 cos X + 1. No co nghie
.
m thu
.
.
c ne

u v`a ch
ne

= sin
2
0, hay l`a = k vo
.
i k l`a mo
.
t so

nguyen. Khi do
A =
_
_
_
1 0
0 1
_
_
_.
Tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p 2: det A = 1. Khi do c = b, d = a, v`a
A =
_
_
_
a b
b a
_
_
_, vo
.
i a
2
+ b
2
= 1.
D
-
a
.
t a = cos , b = sin , ta co
A =
_
_
_
cos sin
sin cos
_
_
_.
D
-
a th u
.
c da
.
c tru
.
ng cu a A l`a
det
_
_
_
cos X sin
sin cos X
_
_
_ = X
2
(cos
2
+sin
2
) = X
2
1 = (X1)(X+1).
Va
.
y A co hai gia tri
.
rieng l`a 1 v`a 1.
Gia su
.
l`a phep bie

n do

i tru
.
.
c giao cu a R
2
co ma tra
.
n l`a A trong co
.
so
.
chnh
ta

c. Go
.
i v`a l`a cac vecto
.
rieng co do
.
d`ai ba
`
ng do
.
n vi
.
cu a u
.
ng vo
.
i cac gia tri
.
rieng 1 v`a 1. Ta bie

t ra
`
ng . Va
.
y (, ) l`a mo
.
t co
.
so
.
tru
.
.
c chua

n cu a R
2
.
209
Ne

u Q l`a ma tra
.
n chuye

n t` u
.
co
.
so
.
chnh ta

c cu a R
2
sang co
.
so
.
(, ) th` Q O(2)
v`a
Q
1
AQ =
_
_
_
1 0
0 1
_
_
_. 2
Phep bie

n do

i tru
.
.
c giao cu a khong gian vecto
.
Euclid hai chie
`
u E co ma tra
.
n
da
.
ng
_
_
_
cos sin
sin cos
_
_
_, hoa
.
c
_
_
_
cos sin
sin cos
_
_
_
trong mo
.
t co
.
so
.
tru
.
.
c chua

n n`ao do du
.
o
.
.
c go
.
i th u
.
tu
.
.
l`a phep quay goc xung quanh
go

c toa
.
do
.
v`a phep do

i x u
.
ng tru
.
c.
Me
.
nh de
`
2.18 Gia su
.
l`a mo
.
t phep bie

n do

i tru
.
.
c giao cu a khong gian vecto
.
Euclid E. Khi do, ne

u U E l`a mo
.
t khong gian vecto
.
con -o

n di
.
nh th` U

c ung
va
.
y.
Ch u
.
ng minh: [
U
: U U l`a mo
.
t phep bie

n do

i tru
.
.
c giao, nen no l`a mo
.
t da

ng
ca

u tuye

n tnh. Noi rieng, (U) = U. Vo

.
i mo

i u U, co mo
.
t t U n`ao do sao cho
u = (t). Gia su
.
v U

. Ta co
(v), u) = (v), (t)) = v, t) = 0.
Ngha l`a (v) U

. 2
Me
.
nh de
`
2.19 Gia su
.
O(E), trong do E h u
.
u ha
.
n chie
`
u. Khi do, to
`
n ta
.
i mo
.
t
co
.
so
.
tru
.
.
c chua

n cu a E sao cho ma tra

.
n cu a trong co
.
so
.
n`ay co da
.
ng
E
p
(E
q
)
_
_
_
cos
1
sin
1
sin
1
cos
1
_
_
_
_
_
_
cos
r
sin
r
sin
r
cos
r
_
_
_
210
=
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_

[ 1 [
[
.
.
.
[ 0
[ 1 [

[ 1 [
[
.
.
.
[
[ 1 [

cos
1
sin
1
sin
1
cos
1
0
.
.
.
cos
r
sin
r
sin
r
cos
r
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
,
trong do
1
, ...,
r
l`a nh u
.
ng so

thu
.
.
c khac k (k Z).
Ch u
.
ng minh:

Ap du
.
ng me
.
nh de
`
tru
.
o
.
c v`a nho
.
ra
`
ng mo

i phep bie

n do

i tuye

n tnh
thu
.
.
c de
`
u co khong gian con o

n di
.
nh mo
.
t hoa
.
c hai chie
`
u, ta nha
.
n du
.
o
.
.
c phan tch
tru
.
.
c giao
E = U
1

U
m
,
trong do mo

i U
i
l`a mo
.
t khong gian con -o

n di
.
nh mo
.
t hoa
.
c hai chie
`
u. Bay gi`o
.
ta
ap du
.
ng Me
.
nh de
`
2.17 cho [
U
i
. Nho
.
ra
`
ng mo
.
i phep do

i x u
.
ng tru
.
c hoa
.
c phep quay
goc k de
`
u co the

cheo hoa du
.
o
.
.
c. V` the

, co ma tra
.
n nhu
.
noi trong me
.
nh de
`
trong mo
.
t co
.
so
.
tru
.
.
c chua

n n`ao do cu a E. 2
D
-
i
.
nh ngha 2.20 Ma tra
.
n noi o
.
Me
.
nh de
`
2.19
E
p
(E
q
)
_
_
_
cos
1
sin
1
sin
1
cos
1
_
_
_
_
_
_
cos
r
sin
r
sin
r
cos
r
_
_
_
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a ma tra
.
n tru
.
.
c giao da
.
ng chnh ta

c.
211
He
.
qua 2.21 Vo
.
i mo

i ma tra
.
n tru
.
.
c giao A ca

p n, co mo
.
t ma tra
.
n tru
.
.
c giao Q
c` ung ca

p n sao cho Q
1
AQ = Q
t
AQ l`a ma tra
.
n tru
.
.
c giao da
.
ng chnh ta

c.
V du
.
: T`m da
.
ng chnh ta

c B cu a ma tra
.
n tru
.
.
c giao
A =
_
_
_
_
_
_
_
2
3

1
3
2
3
2
3
2
3

1
3

1
3
2
3
2
3
_
_
_
_
_
_
_
.
v`a ma tra
.
n tru
.
.
c giao Q sao cho B = Q
1
AQ.
L`o
.
i gia i: Tru
.
o
.
c he

t ta t`m da th u
.
c da
.
c tru
.
ng cu a A:
P
A
(X) = det
_
_
_
_
_
_
_
2
3
X
1
3
2
3
2
3
2
3
X
1
3

1
3
2
3
2
3
X
_
_
_
_
_
_
_
= (X 1)(X
2
X + 1).
D
-
a th u
.
c n`ay co 3 nghie
.
m: X
1
= 1, X
2,3
=
1

3i
2
.
Go
.
i l`a phep bie

n do

i tuye

n tnh cu a R
3
co ma tra
.
n l`a A trong co
.
so
.
chnh
ta

c. Vecto
.
rieng e
1
= (x, y, z)
t
cu a u
.
ng vo
.
i gia tri
.
rieng X
1
= 1 l`a nghie
.
m cu a he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh
_

_
(
2
3
1)x
1
3
y +
2
3
z = 0
2
3
x + (
2
3
1)y
1
3
z = 0

1
3
x +
2
3
y + (
2
3
1)z = 0.
T` u
.
do suy ra x = y = z. Ne

u ta d`oi ho i them e
1
co do
.
d`ai do
.
n vi
.
th` x = y = z =

3
. Ta cho
.
n e
1
= (
1

3
,
1

3
,
1

3
)
t
.
Tie

p theo, ta xet khong gian -o

n di
.
nh hai chie
`
u u
.
ng vo
.
i cac nghie
.
m ph u
.
c lien
ho
.
.
p X
2,3
=
1

3i
2
cu a P
A
(X). Muo

n the

, ta t`m nghie
.
m ph u
.
c cu a he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh:
_

_
(
2
3

1+

3i
2
)x
1
3
y +
2
3
z = 0
2
3
x + (
2
3

1+

3i
2
)y
1
3
z = 0

1
3
x +
2
3
y + (
2
3

1+

3i
2
)z = 0.
212
He
.
n`ay co ho
.
nghie
.
m phu
.
thuo
.
c mo
.
t tham so

ph u
.
c t:
x = 2t, y = (1 +

3i)t, z = (1

3i)t.
Cho
.
n t = 1 v`a tach rieng pha
`
n thu
.
.
c v`a pha
`
n a o cu a vecto
.
nghie
.
m, ta thu du
.
o
.
.
c hai
vecto
.
e

2
= (2, 1, 1)
t
, e

3
= (0,

3,

3)
t
.
Hai vec to
.
n`ay tru
.
.
c giao vo
.
i nhau. Ta chua

n hoa ch ung de

co mo
.
t he
.
tru
.
.
c chua

n :
e
2
= (

3
,
1

6
,
1

6
)
t
, e
3
= (0,
1

2
,
1

2
)
t
.
Theo ch u
.
ng minh D
-
i
.
nh l y IV.2.2 ta co
((e
2
) (e
3
)) = (e
2
e
3
)
_
_
_
1
2

3
2

3
2
1
2
_
_
_.
Nhu
.
va
.
y, trong co
.
so
.
tru
.
.
c chua

n (e
1
, e
2
, e
3
) phep bie

n do

i co ma tra
.
n da
.
ng chnh
ta

c
B =
_
_
_
_
_
_
_
1 0 0
0
1
2

3
2
0

3
2
1
2
_
_
_
_
_
_
_
.
Ma tra
.
n chuye

n Q t` u
.
co
.
so
.
chnh ta

c cu a R
3
sang co
.
so
.
tru
.
.
c chua

n (e
1
, e
2
, e
3
) chnh
l`a ma tra
.
n tru
.
.
c giao vo
.
i cac co
.
t l`a cac vecto
.
to
.
a do
.
cu a e
1
, e
2
, e
3
:
Q =
_
_
_
_
_
_
_
1

3
0
1

3
1

6
1

2
1

3
1

6

1

2
_
_
_
_
_
_
_
.
Hie

n nhien l`a B = Q
1
AQ.
3 Phep bie

n do

i lien ho
.
.
p v`a phep bie

n do

i do

i
x u
.
ng
D
-
e

di
.
nh ngha du
.
o
.
.
c phep bie

n do

i lien ho
.
.
p, ta ca
`
n bo

de
`
sau day.
213
Bo

de
`
3.1 Gia su
.
: E R l`a mo
.
t da
.
ng tuye

n tnh tren khong gian vecto

.
Euclid
h u
.
u ha
.
n chie
`
u E. Khi do to
`
n ta
.
i duy nha

t vecto
.
E sao cho (x) = x, ) vo
.
i
mo
.
i x E.
Ch u
.
ng minh: Tnh duy nha

t: Gia su
.
co cac vecto
.
, E sao cho
(x) = x, ) = x, ), x E.
Khi do x, ) = 0 vo
.
i mo
.
i x E. Noi rieng
[ [
2
= , ) = 0.
Do do = . 2
Su
.
.
to
`
n ta
.
i: Ne

u = 0 th` ta cho
.
n = 0. Ngu
.
o
.
.
c la
.
i, ne

u ,= 0, th` Im() = R.
Ta co
dimE = dimKer + dimR.
K y hie
.
u n = dimE, ta co dimKer = n 1. Do do, khong gian (Ker)

co so

chie
`
u ba
`
ng 1. Go
.
i e (Ker)

l`a mo
.
t vecto
.
vo
.
i do
.
d`ai do
.
n vi
.
[e[ = 1. Nhu
.
the

,
e ,= 0, v`a (Ker)

= L(e). Ta da
.
t = (e) e E. Mo

i x E de
`
u co phan tch
x = te + z (t R, z Ker).
Ta co
x, ) = te +z, (e) e) = te, (e) e) = t(e)e, e)
= t(e) = (te) = (te + z) = (x). 2
He
.
qua 3.2 Gia su
.
E l`a mo
.
t khong gian vecto
.
Euclid h u
.
u ha
.
n chie
`
u. Khi do anh
xa
.
f : E E

da
.
t tu
.
o
.
ng u
.
ng mo

i vo
.
i f

xac di
.
nh bo
.
i he
.
th u
.
c
f

(x) = x, ), x E
l`a m o
.
t da

ng ca

u tuye

n tnh.
214
Ch u
.
ng minh: Ro r`ang f

xac di
.
nh bo
.
i he
.
th u
.
c tren l`a mo
.
t da
.
ng tuye

n tnh tren
E. Ho
.
n n u
.
a, de

kie

m tra ra
`
ng
_

_
f
+
= f

+ f

, , E,
f
a
= af

, a R, E.
Noi cach khac, f : E E

l`a mo
.
t anh xa
.
tuye

n tnh. Su
.
.
to
`
n ta
.
i v`a tnh duy nha

t
cu a vecto
.
noi o
.
bo

de
`
tru
.
o
.
c ch u
.
ng to f l`a mo
.
t da

ng ca

u. 2

Anh xa
.
f du
.
o
.
.
c go
.
i l`a da

ng ca

u chnh ta

c gi u
.
a E v`a E

. No du
.
o
.
.
c di
.
nh ngha
khong phu
.
thuo
.
c v`ao co
.
so
.
cu a E. Ne

u ta vie

t f

(x) du
.
o
.
i da
.
ng x, f

), trong do
, ) : E E

R l`a ghep ca
.
p do

i nga

u gi u
.
a E v`a E

, th` he
.
th u
.
c xac di
.
nh f

tro
.

th`anh
x, f

) = x, ).
Nhu
.
the

, da

ng ca

u f cho phep do
`
ng nha

t ghep ca
.
p do

i nga

u gi u
.
a E v`a E

vo
.
i tch
vo hu
.
o
.
ng trong E.
Bay gi`o
.
gia su
.
: E E l`a mo
.
t phep bie

n do

i tuye

n tnh. Vo
.
i mo

i co

di
.
nh
trong E, tu
.
o
.
ng u
.
ng
E R
(), )
l`a mo
.
t da
.
ng tuye

n tnh tren E. Do do, theo Bo

de
`
3.1, co duy nha

t pha
`
n tu
.
du
.
o
.
.
c
k y hie
.
u l`a

() trong E sao cho

(), ) = ,

()).
Ta de

kie

m tra la
.
i ra
`
ng anh xa
.

: E E

()
l`a mo
.
t anh xa
.
tuye

n tnh.
215
D
-
i
.
nh ngha 3.3

du
.
o
.
.
c go
.
i l`a phep bie

n do

i lien ho
.
.
p cu a .
Phep bie

n do

i lien ho
.
.
p co nh u
.
ng tnh cha

t sau day:
Me
.
nh de
`
3.4 Vo
.
i mo
.
i , L(E, E), a R, ta co
(i) ( +)

,
(a)

= a

.
(ii) (

= .
(iii) ()

.
(iv) Ne

u kha nghi
.
ch th`

c ung va
.
y, v`a
(
1
)

= (

)
1
.
Ch u
.
ng minh: Ta ch ch u
.
ng minh tnh cha

t (iii). Cac pha

`
n c`on la
.
i du
.
o
.
.
c coi nhu
.
b`ai ta
.
p. Theo di
.
nh ngha, vo
.
i mo
.
i , E, ta co
(), ) = , ()

()).
Ma
.
t khac
(), ) = (),

()) = ,

()).
V` , ()

()) = ,

()) voi mo
.
i , E, cho nen ta co ()

. 2
Me
.
nh de
`
3.5 Ne

u A l`a ma tra
.
n cu a trong mo
.
t co
.
so
.
tru
.
.
c chua

n n`ao do cu a
E, th` A
t
l`a ma tra
.
n cu a

trong c` ung co
.
so
.
a

y.
Ch u
.
ng minh: Gia su
.
v`a

co ma tra
.
n la
`
n lu
.
o
.
.
t l`a A = (a
ij
) v`a B = (b
ij
) trong
co
.
so
.
tru
.
.
c chua

n (e
1
, ..., e
n
) cu a E. Ta co
(e
j
), e
i
) =
n

k=1
a
kj
e
k
, e
i
) =
n

k=1
a
kj
e
k
, e
i
) = a
ij
.
216
Tu
.
o
.
ng tu
.
.
e
j
,

(e
i
)) =

(e
i
), e
j
) = b
ji
D
-
ie
`
u kie
.
n (e
j
), e
i
) = e
j
,

(e
i
)) tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng vo
.
i a
ij
= b
ji
vo
.
i mo
.
i i, j, hay l`a
B = A
t
. 2
D
-
i
.
nh ngha sau day du
.
a ra mo
.
t lo
.
p cac anh xa
.
tuye

n tnh quan tro

.
ng.
D
-
i
.
nh ngha 3.6 (i) Phep bie

n do

i tuye

n tnh : E E du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t phep
bie

n do

i do

i x u
.
ng (hay tu
.
.
lien ho
.
.
p) ne

u =

, t u
.
c l`a
(), ) = , ()), , E.
(ii) Ma tra
.
n vuong A du
.
o
.
.
c go
.
i l`a do

i x u
.
ng ne

u A = A
t
.
He
.
qua 3.7 Ne

u phep bie

n do

i tuye

n tnh : E E l`a do

i x u
.
ng th` ma tra
.
n cu a
no trong mo
.
i co
.
so
.
tru
.
.
c chua

n cu a E l`a ma tra
.
n do

i x u
.
ng. Ngu
.
o
.
.
c la
.
i, ne

u phep
bie

n do

i tuye

n tnh co ma tra
.
n do

i x u
.
ng trong mo
.
t co
.
so
.
tru
.
.
c chua

n n`ao do cu a
E th` l`a do

i x u
.
ng.
Ch u
.
ng minh: Ta d` ung cac k y hie
.
u cu a me
.
nh de
`
tru
.
o
.
c. Khi do, do

i x u
.
ng (t u
.
c
l`a =

) ne

u v`a ch ne

u A = A
t
. 2
Me
.
nh de
`
3.8 Cac khong gian con rieng u
.
ng vo
.
i nh u
.
ng gia tri
.
rieng khac nhau
cu a mo
.
t phep bie

n do

i do

i x u
.
ng l`a tru
.
.
c giao vo
.
i nhau.
Ch u
.
ng minh: Gia su
.
v`a l`a cac vecto
.
rieng cu a phep bie

n do

i do

i x u
.
ng u
.
ng
vo
.
i cac gia tri
.
rieng khac nhau v`a . Ngha l`a () = , () = ( ,= ). Ta
co
(), ) = , ())
, ) = , )
( ), ) = 0
, ) = 0. 2
217
Me
.
nh de
`
3.9 Mo
.
i gia tri
.
rieng cu a mo
.
t ma tra
.
n thu
.
.
c do

i x u
.
ng ba

t k`y de
`
u l`a so

thu
.
.
c.
Ch u
.
ng minh: Gia su
.
A = (a
ij
) l`a mo
.
t ma tra
.
n thu
.
.
c do

i x u
.
ng ba

t k` y, co ca

p n.
Gia su
.
l`a mo
.
t nghie
.
m ph u
.
c cu a phu
.
o
.
ng tr`nh da
.
c tru
.
ng
det(A XE
n
) = 0.
He
.
phu
.
o
.
ng tr`nh

n
j=1
a
ij
x
j
x
i
= 0 (i = 1, ..., n) co di
.
nh th u
.
c det(AE
n
) = 0,
nen he
.
do co mo
.
t nghie
.
m ph u
.
c khong ta
`
m thu
.
`o
.
ng (b
1
, ..., b
n
). T u
.
c l`a
n

j=1
a
ij
b
j
= b
i
(i = 1, ..., n).
Nhan hai ve

cu a da

ng th u
.
c tren vo
.
i lien ho
.
.
p ph u
.
c b
i
cu a b
i
ro
`
i co
.
ng la
.
i theo i, ta
co
n

i,j=1
a
ij
b
j
b
i
=
n

i=1
b
i
b
i
= (
n

i=1
[b
i
[
2
).
He
.
so

n
i=1
[b
i
[
2
l`a mo
.
t so

thu
.
.
c, nen de

ch u
.
ng minh l`a thu
.
.
c ta ch ca
`
n ch u
.
ng minh
ve

trai c ung l`a mo

.
t so

thu
.
.
c. Ta co

n
i,j=1
a
ij
b
j
b
i
=

n
i,j=1
a
ij
b
j
b
i
=

n
i,j=1
a
ij
b
j
b
i
=

n
i,j=1
a
ji
b
j
b
i
(do A do

i x u
.
ng)
=

n
i,j=1
a
ij
b
i
b
j
=

n
i,j=1
a
ij
b
j
b
i
. 2
Bo

de
`
3.10 Gia su
.
l`a mo
.
t phep bie

n do

i do

i x u
.
ng cu a E. Ne

u U l`a mo
.
t kh ong
gian vecto
.
con -o

n di
.
nh cu a E th` U

c ung va
.
y.
Ch u
.
ng minh: Ne

u u U th` (u) U. Vo
.
i mo
.
i v U

, ta co
u, (v)) = (u), v) = 0.
Do do (v) U

. 2
D
-
i
.
nh l y 3.11 Phep bie

n do

i tuye

n tnh cu a khong gian vecto

.
Euclid h u
.
u ha
.
n
chie
`
u E l`a do

i x u
.
ng ne

u v`a ch ne

u co mo
.
t co
.
so
.
tru
.
.
c chua

n cu a E go
`
m to`an
nh u
.
ng vecto
.
rieng cu a .
218
Ch u
.
ng minh: Ne

u E co mo
.
t co
.
so
.
tru
.
.
c chua

n go
`
m nh u
.
ng vecto
.
rieng cu a th`
ma tra
.
n cu a trong co
.
so
.
do l`a mo
.
t ma tra
.
n cheo, v`a do do do

i x u
.
ng. V` the

do

i x u
.
ng.
Ngu
.
o
.
.
c la
.
i, gia su
.
do

i x u
.
ng, ta se ch u
.
ng minh ba
`
ng quy na
.
p theo n = dimE
ra
`
ng co mo
.
t co
.
so
.
tru
.
.
c chua

n cu a E go
`
m to`an nh u
.
ng vecto
.
rieng cu a . Ke

t lua
.
n
l`a hie

n nhien vo
.
i n = 1, v` khi do mo

i vecto
.
khac 0 trong E de
`
u l`a vecto
.
rieng cu a
. Gia su
.
quy na
.
p ra
`
ng ke

t lua
.
n d ung vo
.
i mo
.
i khong gian co so

chie
`
u nho ho
.
n n.
Theo Me
.
nh de
`
3.9, co mo
.
t gia tri
.
rieng thu
.
.
c
1
. Go
.
i e
1
l`a mo
.
t vecto
.
rieng co
do
.
d`ai ba
`
ng 1, u
.
ng vo
.
i gia tri
.
rieng
1
. Khi do L(e
1
) l`a mo
.
t khong gian vecto
.
con
-o

n di
.
nh. Theo bo

de
`
tren, khong gian L(e
1
)

c ung l`a -o

n di
.
nh. Ngo`ai ra, ta co
dimL(e
1
)

= dimE 1 = n 1 < n.
Theo gia thie

t quy na
.
p, co mo
.
t co
.
so
.
tru
.
.
c chua

n (e
2
, ..., e
n
) cu a L(e
1
)

go
`
m to`an
nh u
.
ng vecto
.
rieng cu a . Khi do (e
1
, e
2
, ..., e
n
) l`a co
.
so
.
tru
.
.
c chua

n cu a E c ung go
`
m
to`an nh u
.
ng vecto
.
rieng cu a . 2
He
.
qua 3.12 Mo
.
i ma tra
.
n thu
.
.
c do

i x u
.
ng de
`
u cheo hoa du
.
o
.
.
c nh`o
.
cac ma tra
.
n
tru
.
.
c giao. Cu
.
the

ho
.
n, ne

u A l`a mo
.
t ma tra
.
n thu
.
.
c do

i x u
.
ng, th` to
`
n ta
.
i ma tra
.
n
tru
.
.
c giao Q de

cho
B = Q
1
AQ = Q
t
AQ
l`a m o
.
t ma tra
.
n cheo.
Ch u
.
ng minh: Cho
.
n mo
.
t khong gian vecto
.
Euclid E so

chie
`
u n, l`a so

h`ang v`a so

co
.
t cu a ma tra
.
n A. Go
.
i l`a tu
.
.
do
`
ng ca

u cu a E nha
.
n A l`am ma tra
.
n trong mo
.
t co
.
so
.
tru
.
.
c chua

n n`ao do (e
1
, ..., e
n
) cu a E. Khi do l`a mo
.
t phep bie

n do

i do

i x u
.
ng,
v` A l`a do

i x u
.
ng.
Theo D
-
i
.
nh l y 3.11, co mo
.
t co
.
so
.
tru
.
.
c chua

n (
1
, ...,
n
) cu a E go
`
m to`an nh u
.
ng
vecto
.
rieng cu a . Ma tra
.
n B cu a trong co
.
so
.
n`ay ta

t nhien l`a mo
.
t ma tra
.
n cheo.
219
Bay gi`o
.
go
.
i Q l`a ma tra
.
n chuye

n t` u
.
co
.
so
.
tru
.
.
c chua

n (e
1
, ..., e
n
) sang co
.
so
.
tru
.
.
c
chua

n (
1
, ...,
n
). Khi do, Q l`a mo
.
t ma tra
.
n tru
.
.
c giao. Ho
.
n n u
.
a, ta co
B = Q
1
AQ = Q
t
AQ. 2
V du
.
: T`m mo
.
t ma tra
.
n tru
.
.
c giao Q l`am cheo hoa ma tra
.
n do

i x u
.
ng sau day:
A =
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
1 1 1 1
1 1 1 1
1 1 1 1
1 1 1 1
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
.
L`o
.
i gia i: Tru
.
o
.
c he

t ta t`m da th u
.
c da
.
c tru
.
ng cu a A:
det
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
1 X 1 1 1
1 1 X 1 1
1 1 1 X 1
1 1 1 1 X
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
= (X 2)
3
(X + 2).
Sau do, ta t`m vecto
.
rieng cu a A u
.
ng vo
.
i gia tri
.
rieng
4
= 2:
(A + 2E
4
)
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
x
y
z
t
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
=
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
3x +y +z +t
x + 3y z t
x y + 3z t
x y z + 3t
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
=
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
0
0
0
0
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
.
He
.
n`ay co ho
.
nghie
.
m phu
.
thuo
.
c mo
.
t tham so

x = y = z = t. Vecto
.
e
4
=
(
1
2
,
1
2
,
1
2
,
1
2
)
t
thoa man he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh do v`a co do
.
d`ai ba
`
ng do
.
n vi
.
.
Tie

p theo, ta t`m cac vecto

.
rieng cu a A u
.
ng vo
.
i gia tri
.
rieng
1
=
2
=
3
= 2:
(A 2E
4
)
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
x
y
z
t
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
=
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
x +y +z +t
x y z t
x y z t
x y z t
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
=
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
0
0
0
0
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
.
220
He
.
n`ay tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng vo
.
i ch mo
.
t phu
.
o
.
ng tr`nh
x y z t = 0.
Ne

u cho
.
n x = y th` z = t. Ta muo

n t`m cac vecto

.
rieng co do
.
d`ai ba
`
ng do
.
n vi
.
,
t u
.
c l`a x
2
+y
2
+z
2
+t
2
= 2x
2
+2z
2
= 1. Do do x
2
+z
2
=
1
2
. T` u
.
day ta co the

cho
.
n
hai vecto
.
rieng do
.
c la
.
p tuye

n tnh e
1
, e
2
vo
.
i cac toa
.
do
.
tu
.
o
.
ng u
.
ng l`a
x
1
= y
1
= z
1
=
1
2
, t
1
=
1
2
,
v`a x
2
= y
2
= t
2
=
1
2
, z
2
=
1
2
.
May ma

n, hai vecto
.
n`ay tru
.
.
c giao vo
.
i nhau. (Ne

u trai la
.
i, ta tie

n h`anh tru
.
.
c giao
hoa ch ung). Cuo

i c` ung, ta t`m vecto

.
rieng e
3
u
.
ng vo
.
i = 2 ba
`
ng cach d`oi ho i no
tru
.
.
c giao vo
.
i hai vecto
.
e
1
, e
2
, t u
.
c l`a thoa man them hai phu
.
o
.
ng tr`nh
_

_
x +y + z t = 0,
x +y z +t = 0.
Ngo`ai ra, ta muo

n [e
3
[ = 1. T` u
.
do, e
3
co cac toa
.
do
.
x
3
= z
3
= t
3
=
1
2
, y
3
=
1
2
.
Ma tra
.
n ca
`
n t`m Q co cac vecto
.
co
.
t chnh l`a cac vecto
.
rieng (e
1
, e
2
, e
3
, e
4
):
Q =
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
1
2
1
2
1
2

1
2
1
2
1
2

1
2
1
2
1
2

1
2
1
2
1
2

1
2
1
2
1
2
1
2
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
.
Ta co
B = Q
1
AQ = Q
t
AQ =
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
2 0 0 0
0 2 0 0
0 0 2 0
0 0 0 2
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
.
4 V`ai net ve
`
khong gian Unita
Trong tie

t n`ay ta noi v`ai net ve

`
nh u
.
ng thay do

i ca
`
n thie

t khi nghien c u
.
u vie
.
c do
do
.
d`ai cu a cac vecto
.
trong mo
.
t khong gian vecto
.
ph u
.
c. Trong nh u
.
ng khong gian
221
nhu
.
the

, ta khong di
.
nh ngha du
.
o
.
.
c khai nie
.
m goc gi u
.
a hai vecto
.
ba

t k` y. Tuy the

,
khai nie
.
m tru
.
.
c giao th` va

n co ngha.
Gia su
.
E l`a mo
.
t khong gian vecto
.
ph u
.
c.
D
-
i
.
nh ngha 4.1 Mo
.
t h`am : E E C du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t da
.
ng Hermit tren E
ne

u no thoa man hai die

`
u kie
.
n sau day:
(1) tuye

n tnh do

i vo
.
i bie

n th u
.
nha

t:
(
1
+
2
, ) = (
1
, ) + (
2
, )
1
,
2
, E,
(a, ) = a(, ), a C, , E.
(2) l`a mo
.
t h`am lien lo
.
.
p do

i x u
.
ng:
(, ) = (, ), , E,
trong do (, ) l`a lien ho
.
.
p ph u
.
c cu a (, ).
Mo

i da
.
ng Hermit de
`
u lien ho
.
.
p tuye

n tnh do

i vo
.
i bie

n th u
.
hai. T u
.
c l`a
(,
1
+
2
) = (,
1
) + (,
2
) ,
1
,
2
E,
(, b) = b(, ), b C, , E.
Tha
.
t va
.
y:
(,
1
+
2
) = (
1
+
2
, ) = (
1
, ) +(
2
, )
= (
1
, ) + (
2
, ) = (,
1
) +(,
2
).
(, b) = (b, ) = b(, )
= b (, ) = b(, ).
D
-
a
.
c bie
.
t, la

y = , ta co
(, ) = (, ).
V` the

, (, ) l`a mo
.
t so

thu
.
.
c, vo
.
i mo
.
i E.
222
D
-
i
.
nh ngha 4.2 Da
.
ng Hermit du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t tch vo hu
.
o
.
ng ne

u no co tnh xac
di
.
nh du
.
o
.
ng:
(, ) 0, E,
(, ) = 0 = 0.
Khong gian vecto
.
ph u
.
c E c` ung vo
.
i mo
.
t tch vo hu
.
o
.
ng da cho tren E du
.
o
.
.
c go
.
i l`a
mo
.
t khong gian Unita.
Khi do (, ) du
.
o
.
.
c go
.
i l`a tch vo hu
.
o
.
ng cu a v`a , v`a thu
.
`o
.
ng du
.
o
.
.
c k y hie
.
u
bo
.
i , ).
Nha
.
n xet: Khong the

di
.
nh ngha tch vo hu
.
o
.
ng tren khong gian vecto
.
ph u
.
c nhu
.
mo
.
t da
.
ng song tuye

n tnh, do

i x u
.
ng v`a xac di
.
nh du
.
o
.
ng. L y do do
.
n gia n l`a v` khong
to
`
n ta
.
i mo
.
t da
.
ng nhu
.
va
.
y. Tha
.
t the

, ne

u , ) l`a mo
.
t da
.
ng song tuye

n tnh, do

i
x u
.
ng v`a xac di
.
nh du
.
o
.
ng th`
a, a) = a
2
, ), a C, E.
Ne

u , ) l`a mo
.
t so

thu
.
.
c du
.
o
.
ng th` a
2
, ) khong thu
.
.
c, cha

ng ha
.
n vo
.
i a =

i,
trong do i l`a do
.
n vi
.
a o.
V du
.
: Khong gian C
n
l`a mo
.
t khong gian Unita vo
.
i tch vo hu
.
o
.
ng chnh ta

c di
.
nh
ngha nhu
.
sau:
, ) = x
1
y
1
+ +x
n
y
n
,
trong do = (x
1
, ..., x
n
)
t
, = (y
1
, ..., y
n
)
t
.
Trong khong gian Unita E, so

thu
.
.
c khong am [[ =
_
, ) du
.
o
.
.
c go
.
i l`a do
.
d`ai
cu a vecto
.
.
Ba

t da

ng th u
.
c Cauchy-Schwarz va

n c`on d ung trong cac khong gian Unita. Tuy

the

, ty so

,
||||
noi chung l`a mo
.
t so

ph u
.
c m`a khong l`a so

thu
.
.
c, nen ta khong di
.
nh
ngha du
.
o
.
.
c goc gi u
.
a hai vec to
.
khac 0 ba

t k` y.
Ma
.
c da
`
u va
.
y, ta va

n noi tru
.
.
c giao vo
.
i v`a vie

t ne

u , ) = 0.
223
Mo
.
i khong gian unita de
`
u co co
.
so
.
tru
.
.
c chua

n. D
-
ie
`
u n`ay co the

du
.
o
.
.
c ch u
.
ng
minh ba
`
ng cach tru
.
.
c giao hoa Shmidt mo
.
t co
.
so
.
tu` y y cu a E de

xay du
.
.
ng mo
.
t co
.
so
.
tru
.
.
c giao, ro
`
i chua

n hoa de

co mo
.
t co
.
so
.
tru
.
.
c chua

n cu a E.
D
-
i
.
nh ngha 4.3 Tu
.
.
do
`
ng ca

u f : E E du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t bie

n do

i unita ne

u f
ba o to`an tch vo hu
.
o
.
ng:
f(), f()) = , ), , E.
Mo
.
t phep bie

n do

i tuye

n tnh l`a unita ne

u v`a ch ne

u no bie

n mo

i co
.
so
.
tru
.
.
c
chua

n th`anh mo
.
t co
.
so
.
tru
.
.
c chua

n.
Gia su
.
A = (a
ij
) l`a mo
.
t ma tra
.
n ph u
.
c vuong ca

p n. Ma tra
.
n phu
.
ho
.
.
p ph u
.
c
A

= (a

ij
) cu a A du
.
o
.
.
c di
.
nh ngha nhu
.
sau:
a

ij
= a
ji
.
D
-
i
.
nh ngha 4.4 A du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t ma tra
.
n unita ne

u AA

= A

A = E
n
.
Ma tra
.
n chuye

n gi u
.
a hai co
.
so
.
tru
.
.
c chua

n ba

t k` y cu a E l`a mo
.
t ma tra
.
n unita.
Mo
.
t phep bie

n do

i tuye

n tnh l`a unita ne

u v`a ch ne

u ma tra
.
n cu a no trong mo

i
co
.
so
.
tru
.
.
c chua

n cu a E l`a mo
.
t ma tra
.
n unita.
Khac vo
.
i cac phep bie

n do

i tru
.
.
c giao, mo
.
i phep bie

n do

i unita de
`
u cheo hoa
du
.
o
.
.
c. D
-
ie
`
u n`ay l`a he
.
qua cu a tnh dong da
.
i so

cu a tru
.
`o
.
ng so

ph u
.
c. Mo
.
i gia tri
.
rieng cu a mo
.
t phep bie

n do

i unita de
`
u co modun ba
`
ng 1.
D
-
i
.
nh ngha 4.5 Phep bie

n do

i tuye

n tnh f : E E du
.
o
.
.
c go
.
i l`a tu
.
.
lien ho
.
.
p ne

u
f(), ) = , f()), , E.
Ma tra
.
n A du
.
o
.
.
c go
.
i l`a tu
.
.
lien ho
.
.
p ne

u A = A

.
Mo
.
t phep bie

n do

i tuye

n tnh l`a tu
.
.
lien ho
.
.
p ne

u v`a ch ne

u ma tra
.
n cu a no
trong mo

i co
.
so
.
tru
.
.
c chua

n cu a E l`a mo
.
t ma tra
.
n tu
.
.
lien ho
.
.
p.
224
Mo

i phep bie

n do

i tu
.
.
lien ho
.
.
p cu a E de
`
u co mo
.
t co
.
so
.
tru
.
.
c chua

n cu a E go
`
m
to`an nh u
.
ng vecto
.
rieng cu a no. Mo
.
i gia tri
.
rieng cu a cac phep bie

n do

i tu
.
.
lien ho
.
.
p
de
`
u thu
.
.
c.
He
.
qua l`a mo
.
i ma tra
.
n tu
.
.
lien ho
.
.
p A de
`
u co mo
.
t ma tra
.
n unita C sao cho
C

AC = C
1
AC l`a ma tra
.
n cheo, vo
.
i cac pha
`
n tu
.
tren du
.
`o
.
ng cheo de
`
u thu
.
.
c.
B`ai ta
.
p
1. Ch u
.
ng minh ra
`
ng cac vecto
.
(1, 2, 2, 3) v`a (2, 3, 2, 4) tru
.
.
c giao vo
.
i nhau.
Bo

sung he
.
vecto
.
do de

thu du
.
o
.
.
c mo
.
t co
.
so
.
tru
.
.
c giao cu a khong gian.
2. Bo

sung he
.
go
`
m 2 vecto
.
(
1
2
,
1
2
,
1
2
,
1
2
) v`a (
1
2
,
1
2
,
1
2
,
1
2
) de

thu du
.
o
.
.
c mo
.
t co
.
so
.

tru
.
.
c chua

n cu a khong gian.
3. D` ung phep tru
.
.
c giao hoa de

xay du
.
.
ng mo
.
t co
.
so
.
tru
.
.
c giao cu a khong gian
con sinh bo
.
i cac vecto
.
sau day:
(2, 1, 3, 1), (7, 4, 3, 3), (1, 1, 6, 0), (5, 7, 7, 8).
4. T`m mo
.
t co
.
so
.
tru
.
.
c giao cho pha
`
n b` u tru
.
.
c giao U

cu a khong gian con U

trong R
4
sinh bo
.
i cac vecto
.
sau day:

1
= (1, 0, 2, 1),
2
= (2, 1, 2, 3),
3
= (0, 1, 2, 1).
5. Khong gian vecto
.
con U du
.
o
.
.
c xac di
.
nh bo
.
i he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh
2x
1
+ x
2
+ 3x
3
x
4
= 0,
3x
1
+ 2x
2
2x
4
= 0,
3x
1
+ x
2
+ 9x
3
x
4
= 0.
T`m he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh xac di
.
nh pha
`
n b` u tru
.
.
c giao U

cu a U trong R
4
.
225
6. Xac di
.
nh h`nh chie

u tru
.
.
c giao cu a vecto
.
= (4, 1, 3, 4) len khong gian con
U sinh bo
.
i cac vecto
.

1
= (1, 1, 1, 1),
2
= (1, 2, 2, 1),
3
= (1, 0, 0, 3).
7. Xac di
.
nh h`nh chie

u tru
.
.
c giao cu a vecto
.
= (7, 4, 1, 2) len khong gian con
U xac di
.
nh bo
.
i he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh
2x
1
+ x
2
+ x
3
+ 3x
4
= 0,
3x
1
+ 2x
2
+ 2x
3
+ x
4
= 0,
x
1
+ 2x
2
+ 2x
3
9x
4
= 0.
8. T`m khoa ng cach t` u
.
vecto
.
= (2, 4, 4, 2) to
.
i pha

ng du
.
o
.
.
c xac di
.
nh bo
.
i he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh:
x
1
+ 2x
2
+ x
3
x
4
= 1,
x
1
+ 3x
2
+ x
3
3x
4
= 2.
9. Ch u
.
ng minh ra
`
ng khoa ng cach d t` u
.
vecto
.
to
.
i pha

ng + U, trong do U l`a
khong gian con co co
.
so
.
(
1
, ...,
k
), nghie
.
m d ung cong th u
.
c
d
2
=
G(
1
, ...,
k
, )
G(
1
, ...,
k
)
.
O
.

day
G(
1
, ...,
k
) = det(
i
,
j
))
kk
l`a di
.
nh th u
.
c Gram (c`on go
.
i l`a di
.
nh th u
.
c Gram - Shmidt) cu a he
.
vecto
.
(
1
, ...,
k
).
10. T`m khoa ng cach gi u
.
a hai pha

ng + U v`a + V , trong do = (4, 5, 3, 2)

= (1, 2, 1, 3), khong gian con U sinh bo
.
i cac vecto
.
(1, 2, 2, 2) v`a (2, 2, 1, 2),
v`a khong gian con V sinh bo
.
i cac vecto
.
(2, 0, 2, 1) v`a (1, 2, 0, 1).
226
11. Cho cac vecto
.
v`a trong khong gian vecto
.
Euclid E. Ch u
.
ng minh ra
`
ng:
(a) = a vo
.
i so

thu
.
.
c n`ao do a > 0 ne

u v`a ch ne

u goc gi u
.
a hai vecto
.

v`a ba
`
ng 0;
(b) = a vo
.
i so

thu
.
.
c n`ao do a < 0 ne

u v`a ch ne

u goc gi u
.
a hai vecto
.

v`a ba
`
ng .
12. Ch u
.
ng minh ra
`
ng goc gi u
.
a vecto
.
vo
.
i cac vecto
.
L, trong do L l`a mo
.
t
khong gian vecto
.
con, da
.
t gia tri
.
nho nha

t khi l`a h`nh chie

u vuong goc
0
cu a len L. D
-
a

ng th u
.
c cos

(, ) = cos

(,
0
), trong do L, xa y ra ne

u
v`a ch ne

u = a
0
vo
.
i so

thu
.
.
c n`ao do a > 0.
13. Ta go
.
i goc gi u
.
a v`a h`nh chie

u vuong goc cu a no len L l`a goc gi u

.
a v`a L
(xem b`ai ta
.
p tru
.
o
.
c). T`m goc gi u
.
a = (1, 0, 3, 0) v`a khong gian con L sinh
bo
.
i cac vecto
.
sau day:
(5, 3, 4, 3), (1, 1, 4, 5), (2, 1, 1, 2).
14. Cho mo
.
t he
.
vecto
.
do
.
c la
.
p tuye

n tnh (e
1
, ..., e
k
) v`a hai he
.
vecto
.
tru
.
.
c giao
(f
1
, ..., f
k
) v`a (g
1
, ..., g
k
) sao cho cac vecto
.
f
s
v`a g
s
bie

u thi
.
tuye

n tnh du
.
o
.
.
c
qua cac vecto
.
e
1
, ..., e
s
(vo
.
i s = 1, 2, ..., k). Ch u
.
ng minh ra
`
ng f
s
= a
s
g
s
trong
do a
s
l`a mo
.
t so

thu
.
.
c khac khong (s = 1, 2, ..., k).
15. Xet tch vo hu
.
o
.
ng sau day trong khong gian R[X]
n
cac da th u
.
c thu
.
.
c co ba
.
c
khong vu
.
o
.
.
t qua n:
f, g) =
_
1
1
f(X)g(X)dX.
Ch u
.
ng minh ra
`
ng ne

u ap du
.
ng qua tr`nh tru
.
.
c giao hoa v`ao co
.
so
.
(1, X, ..., X
n
)
cu a khong gian noi tren th` ta thu du
.
o
.
.
c he
.
da th u
.
c ch khac vo
.
i cac da th u
.
c
Legendre sau day cac nhan tu
.
thu
.
.
c khac khong:
P
0
(X) = 1, P
k
(X) =
1
2
k
k!
d
k
dX
k
[(X
2
1)
k
],
vo
.
i (k = 1, 2, ..., n). T`m cac nhan tu
.
do.
227
16. Ch u
.
ng minh ra
`
ng di
.
nh th u
.
c Gram G(
1
, ...,
k
) = det(
i
,
j
))
kk
khong thay
do

i sau qua tr`nh tru

.
.
c giao hoa. Cu
.
the

, gia su
.
(e
1
, ..., e
k
) l`a ke

t qua cu a qua
tr`nh tru
.
.
c giao hoa ap du
.
ng cho he
.
vecto
.
(
1
, ...,
k
). Khi do
G(
1
, ...,
k
) = G(e
1
, ..., e
k
) = e
1
, e
1
)e
2
, e
2
) e
k
, e
k
).
(Tren co
.
so
.
do, ngu
.
`o
.
i ta go
.
i
_
G(
1
, ...,
k
) l`a the

tch k-chie
`
u cu a h`nh ho
.
p
vo
.
i cac ca
.
nh
1
, ...,
k
.)
17. Ch u
.
ng minh ra
`
ng cac vecto
.

1
, ...,
k
do
.
c la
.
p tuye

n tnh ne

u v`a ch ne

u
G(
1
, ...,
k
) ,= 0.
18. Ch u
.
ng minh ra
`
ng ne

u (e
1
, ..., e
k
) l`a ke

t qua cu a qua tr`nh tru

.
.
c giao hoa ap
du
.
ng cho he
.
vecto
.
(
1
, ...,
k
) th`
[e
k
[
2
=
G(
1
, ...,
k
)
G(
1
, ...,
k1
)
,
vo
.
i k = 1, 2, ..., n. (D
-
i
.
nh th u
.
c Gram cu a mo
.
t he
.
go
`
m khong vecto
.
du
.
o
.
.
c qui
u
.
o
.
c coi l`a ba
`
ng 1.)
19. Ch u
.
ng minh ba

t da

ng th u
.
c
0 G(
1
, ...,
k
) [
1
[
2
[
k
[
2
,
trong do da

u ba
`
ng xa y ra o
.
ba

t da

ng th u
.
c th u
.
hai ne

u v`a ch ne

u cac vecto
.

1
, ...,
k
doi mo
.
t tru
.
.
c giao hoa
.
c t nha

t mo
.
t trong cac vecto
.
do ba
`
ng 0.
20. Ch u
.
ng minh ba

t da

ng th u
.
c
G(
1
, ...,
k
,
1
, ...,

) G(
1
, ...,
k
)G(
1
, ...,

),
trong do da

u ba
`
ng xa y ra ne

u v`a ch ne

i
,
j
) = 0 (i = 1, ..., k; j = 1, ..., )
hoa
.
c mo
.
t trong cac vecto
.

1
, ...,
k
,
1
, ...,

ba
`
ng 0.
228
21. Cac co
.
so
.
(e
1
, ..., e
n
) v`a f
1
, ..., f
n
) cu a mo
.
t khong gian vecto
.
Euclid du
.
o
.
.
c go
.
i
l`a nghi
.
ch da o cu a nhau ne

u
e
i
, f
j
) =
_

_
1 ne

u i = j,
0 ne

u i ,= j.
Ch u
.
ng minh ra
`
ng to
`
n ta
.
i duy nha

t co
.
so
.
nghi
.
ch da o do

i vo
.
i mo

i co
.
so
.

(e
1
, ..., e
n
).
22. Cho hai he
.
vecto
.
(
1
, ...,
k
) v`a (
1
, ...,
k
) cu a mo
.
t khong gian vecto
.
Euclid
E. Ch u
.
ng minh ra
`
ng to
`
n ta
.
i mo
.
t tu
.
.
do
`
ng ca

u tru
.
.
c giao cu a E sao cho
(
i
) =
i
(i = 1, 2, ..., k) ne

u v`a ch ne

u cac ma tra
.
n Gram cu a hai he
.
vecto
.
do tr` ung nhau:
(
i
,
j
))
kk
= (
i
,
j
))
kk
.
23. Phep bie

n do

i tru
.
.
c giao co ma tra
.
n l`a A nhu
.
du
.
o
.
i day trong mo
.
t co
.
so
.
tru
.
.
c
chua

n n`ao do. Hay t`m mo

.
t co
.
so
.
tru
.
.
c chua

n sao cho ma tra

.
n B cu a trong
co
.
so
.
do co da
.
ng chnh ta

c, v`a t`m ma tra

.
n B:
(a) A =
_
_
_
_
_
_
_
2
3
2
3

1
3
2
3

1
3
2
3

1
3
2
3
2
3
_
_
_
_
_
_
_
, (b) A =
_
_
_
_
_
_
_
1
2
1
2

1
2

2
1
2
1
2
1
2

2
1
2

2
1
2

2 0
_
_
_
_
_
_
_
.
24. T`m da
.
ng chnh ta

c B cu a ma tra
.
n tru
.
.
c giao A sau day v`a ma tra
.
n tru
.
.
c giao
Q sao cho B = Q
1
AQ:
(a) A =
_
_
_
_
_
_
_
2
3

1
3
2
3
2
3
2
3

1
3

1
3
2
3
2
3
_
_
_
_
_
_
_
, (b) A =
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
1
2
1
2
1
2
1
2
1
2
1
2

1
2

1
2

1
2
1
2

1
2
1
2

1
2
1
2
1
2

1
2
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
.
25. Ch u
.
ng minh to`an bo
.
Me
.
nh de
`
3.4.
229
26. Gia su
.
(e
1
, e
2
) l`a mo
.
t co
.
so
.
tru
.
.
c chua

n cu a ma
.
t pha

ng v`a tu
.
.
do
`
ng ca

u co
ma tra
.
n A =
_
_
_
1 2
1 1
_
_
_ trong co
.
so
.
go
`
m f
1
= e
1
v`a f
2
= e
1
+ e
2
. T`m ma
tra
.
n cu a tu
.
.
do
`
ng ca

u lien ho
.
.
p

trong c` ung co
.
so
.
(f
1
, f
2
).
27. Phep bie

n do

i tuye

n tnh cu a khong gian vecto

.
Euclid R
3
co ma tra
.
n l`a
A =
_
_
_
_
_
_
_
1 1 3
0 5 1
2 7 3
_
_
_
_
_
_
_
trong co
.
so
.
go
`
m cac vecto
.
f
1
= (1, 2, 1), f
2
= (1, 1, 2), f
3
= (1, 1, 0). T`m ma
tra
.
n cu a phep bie

n do

i lien ho
.
.
p

trong c` ung co
.
so
.
do.
28. T`m ma tra
.
n cu a phep bie

n do

i lien ho
.
.
p

trong co
.
so
.
chnh ta

c cu a R
3
ne

u
bie

n cac vecto
.

1
= (0, 0, 1),
2
= (0, 1, 1),
3
= (1, 1, 1) tu
.
o
.
ng u
.
ng th`anh
cac vecto
.

1
= (1, 2, 1),
2
= (3, 1, 2),
3
= (7, 1, 4).
29. Cho mo
.
t phan tch cu a khong gian vecto
.
Euclid E th`anh to

ng tru
.
.
c tie

p cu a
hai khong gian con: E = U
1
U
2
. Go
.
i l`a phep chie

u len U
1
theo phu
.
o
.
ng
U
2
. Ch u
.
ng minh ra
`
ng E = U

1
U

2
, v`a

l`a phep chie

u len U

2
theo phu
.
o
.
ng
U

1
.
30. Ch u
.
ng minh ra
`
ng ne

u U l`a mo
.
t khong gian con o

n di
.
nh do

i vo
.
i phep bie

n
do

i tuye

n tnh th` U

l`a mo
.
t khong gian con o

n di
.
nh do

i vo
.
i phep bie

n do

i
lien ho
.
.
p

.
31. Ch u
.
ng minh ra
`
ng hai phep bie

n do

i tuye

n tnh lien ho
.
.
p vo
.
i nhau co c` ung da
th u
.
c da
.
c tru
.
ng.
32. Ch u
.
ng minh ra
`
ng ne

u phep bie

n do

i tuye

n tnh co ma tra
.
n A trong co
.
so
.

(e
1
, ..., e
n
) th` phep bie

n do

i lien ho
.
.
p

co ma tra
.
n A
t
trong co
.
so
.
nghi
.
ch da o
vo
.
i co
.
so
.
noi tren.
230
33. Gia su
.
U = (
i
,
j
))
nn
l`a ma tra
.
n Gram cu a co
.
so
.
(
1
, ...,
n
). Ch u
.
ng minh
ra
`
ng ma tra
.
n A cu a phep bie

n do

i tuye

n tnh v`a ma tra

.
n B cu a phep bie

n
do

i lien ho
.
.
p

trong co
.
so
.
noi tren lien he
.
vo
.
i nhau bo
.
i cong th u
.
c:
(a) B = U
1
A
t
U do

i vo
.
i khong gian vecto
.
Euclid;
(b) B = U
1
A
t
U do

i vo
.
i khong gian unita.
T` u
.
do suy ra die
`
u kie
.
n ca
`
n v`a du de

l`a mo
.
t phep bie

n do

i tu
.
.
lien ho
.
.
p.
34. Gia su
.
U l`a ma tra
.
n Gram cu a mo
.
t co
.
so
.
n`ao do cu a khong gian v`a A l`a ma
tra
.
n cu a phep bie

n do

i tuye

n tnh trong co
.
so
.
do. T`m ma tra
.
n cu a phep
bie

n do

i lien ho
.
.
p

trong c` ung co
.
so
.
noi tren, cho bie

t
U =
_
_
_
_
_
_
_
3 1 2
1 1 1
2 1 2
_
_
_
_
_
_
_
, A =
_
_
_
_
_
_
_
1 2 0
2 0 3
0 1 3
_
_
_
_
_
_
_
.
35. Go
.
i l`a phep chie

u len U
1
theo phu
.
o
.
ng U
2
(hoa
.
c phep pha n xa
.
qua U
1
theo
phu
.
o
.
ng U
2
). Ch u
.
ng minh ra
`
ng l`a do

i x u
.
ng ne

u v`a ch ne

u cac khong gian

con U
1
v`a U
2
tru
.
.
c giao.
36. Cho phep bie

n do

i tuye

n tnh xac di
.
nh bo
.
i ma tra
.
n A sau day trong mo
.
t co
.
so
.
tru
.
.
c chua

n n`ao do cu a khong gian. T`m mo

.
t co
.
so
.
tru
.
.
c chua

n go
`
m nh u
.
ng
vecto
.
rieng cu a v`a ma tra
.
n cu a no trong co
.
so
.
a

y:
(a) A =
_
_
_
_
_
_
_
11 2 8
2 2 10
8 10 5
_
_
_
_
_
_
_
, (b) A =
_
_
_
_
_
_
_
17 8 4
8 17 4
4 4 11
_
_
_
_
_
_
_
.
37. Ch u
.
ng minh ra
`
ng khong gian vecto
.
Euclid E co mo
.
t co
.
so
.
tru
.
.
c chua

n go
`
m
cac vecto
.
do
`
ng th`o
.
i l`a cac vecto
.
rieng cu a hai phep bie

n do

i do

i x u
.
ng v`a
ne

u v`a ch ne

u hai phep bie

n do

i n`ay giao hoan vo

.
i nhau.
231
38. Ch u
.
ng minh ra
`
ng mo

i tu
.
.
do
`
ng ca

u cu a mo
.
t khong gian vecto
.
Euclid de
`
u
co the

phan tch th`anh =

1

1
v`a =
2

2
, trong do
1
,
2
l`a cac phep
bie

n do

i do

i x u
.
ng co mo
.
i gia tri
.
rieng de
`
u du
.
o
.
ng, c`on
1
,
2
l`a cac phep bie

n
do

i tru
.
.
c giao. Ch u
.
ng minh ra
`
ng mo

i cach phan tch noi tren de

`
u duy nha

t.
39. Phan tch cac ma tra
.
n sau day theo cac cach noi o
.
b`ai tru
.
o
.
c:
(a) A =
_
_
_
2 1
2 1
_
_
_, (b) A =
_
_
_
_
_
_
_
4 2 2
4 4 1
2 4 2
_
_
_
_
_
_
_
.
40. Ch u
.
ng minh ra
`
ng phep bie

n do

i do

i x u
.
ng l`a xac di
.
nh du
.
o
.
ng (t u
.
c l`a
(), ) > 0 vo
.
i mo
.
i ,= 0) ne

u v`a ch ne

u cac he
.
so

cu a da th u
.
c da
.
c
tru
.
ng cu a no X
n
+ c
1
X
n1
+ + c
n
de
`
u khac khong v`a dan da

u; Ho
.
n n u
.
a,
l`a khong am (t u
.
c l`a (), ) 0 vo
.
i mo
.
i ) ne

u v`a ch ne

u co mo
.
t ch so

k sao cho c
0
= 1, c
1
, ..., c
k
khac khong v`a dan da

u, c`on c
k+1
= = c
n
= 0.
41. Ch u
.
ng minh ra
`
ng ne

u v`a l`a cac phep bie

n do

i do

i x u
.
ng, trong do xac
di
.
nh du
.
o
.
ng, th` cac gia tri
.
rieng cu a varphi de
`
u thu
.
.
c.
42. Ch u
.
ng minh ra
`
ng ne

u v`a l`a cac phep bie

n do

i do

i x u
.
ng vo
.
i cac gia tri
.
rieng khong am v`a mo
.
t trong hai phep bie

n do

i l`a khong suy bie

n th` cac gia

tri
.
rieng cu a varphi de
`
u thu
.
.
c v`a khong am.
43. Ch u
.
ng minh ra
`
ng mo

i phep bie

n do

i do

i x u
.
ng khong am co ha
.
ng r de
`
u l`a
to

ng cu a r phep bie

n do

i do

i x u
.
ng khong am co ha
.
ng 1.
44. Phep bie

n do

i cu a khong gian Euclid E du

.
o
.
.
c go
.
i l`a pha n do

i x u
.
ng ne

= . Ch u
.
ng minh ra
`
ng l`a pha n do

i x u
.
ng ne

u v`a ch ne

u ma tra
.
n cu a
no trong mo

i co
.
so
.
tru
.
.
c chua

n cu a khong gian de
`
u l`a ma tra
.
n pha n do

i x u
.
ng.
45. Ch u
.
ng minh ra
`
ng ne

u khong gian U o

n di
.
nh do

i vo
.
i phep bie

n do

i pha n do

i
x u
.
ng th` pha
`
n b` u tru
.
.
c giao U

cu a no c ung va
.
y.
232
Chu
.
o
.
ng VI
DA
.
NG SONG TUY

N T

INH
V
`
A DA
.
NG TO
`
AN PHU
.
O
.
NG
No
.
i dung chnh cu a chu
.
o
.
ng n`ay l`a phan loa
.
i ta

t ca cac da
.
ng song tuye

n tnh
do

i x u
.
ng v`a cac da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng tren khong gian vecto
.
thu
.
.
c h u
.
u ha
.
n chie
`
u.
1 Khai nie
.
m da
.
ng song tuye

n tnh v`a da
.
ng to`an
phu
.
o
.
ng
Gia su
.
V l`a mo
.
t khong gian vecto
.
thu
.
.
c.
D
-
i
.
nh ngha 1.1

Anh xa
.
: V V R du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t da
.
ng song tuye

n tnh tren
V ne

u no tuye

n tnh vo
.
i mo

i bie

n khi co

di
.
nh bie

n c`on la
.
i; t u
.
c l`a
(
1
+
2
, ) = (
1
, ) +(
2
, ),
(a, ) = a(, ),
(,
1
+
2
) = (,
1
) + (,
2
),
(, a) = a(, ),
vo
.
i mo
.
i ,
i
, ,
j
V, a R.
Da
.
ng song tuye

n tnh du
.
o
.
.
c go
.
i l`a do

i x u
.
ng ne

u
(, ) = (, )
vo
.
i mo
.
i , V .
D
-
i
.
nh ngha 1.2 Gia su
.
l`a mo
.
t da
.
ng song tuye

n tnh do

i x u
.
ng tren V . Khi do
anh xa
.
H : V R xac di
.
nh bo
.
i
H() = (, )
233
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng tren V u
.
ng vo
.
i da
.
ng song tuye

n tnh do

i x u
.
ng .
Nha
.
n xet: du
.
o
.
.
c ho`an to`an xac di
.
nh bo
.
i H. Tha
.
t va
.
y, ta co
( +, +) = (, ) +(, ) + (, ) +(, )
= (, ) + 2(, ) +(, ).
T` u
.
do, ta nha
.
n du
.
o
.
.
c
(, ) =
1
2
[( + , +) (, ) (, )]
=
1
2
[H( +) H() H()].
V` the

, du
.
o
.
.
c go
.
i l`a da
.
ng cu
.
.
c cu a da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng H.
V du
.
1.3 (a) (x, y) = xy l`a mo
.
t da
.
ng song tuye

n tnh do

i x u
.
ng tren khong
gian vecto
.
V = R. Da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng u
.
ng vo
.
i l`a
H(x) = x
2
.
(b) Mo

i tch vo hu
.
o
.
ng tren V l`a mo
.
t da
.
ng song tuye

n tnh, do

i x u
.
ng v`a xac di
.
nh
du
.
o
.
ng. Da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng u
.
ng vo
.
i no chnh l`a
H() = [[
2
.
Gia su
.
V l`a mo
.
t khong gian vecto
.
thu
.
.
c h u
.
u ha
.
n chie
`
u, v`a (
1
, ...,
n
) l`a mo
.
t co
.
so
.
cu a no. Ne

u =

i
x
i

i
, =

j
y
j

j
, th`
(, ) = (

i
x
i

i
,

j
y
j

j
) =
n

i,j=1
x
i
y
j
(
i
,
j
).
Nhu
.
va
.
y, ho`an to`an du
.
o
.
.
c xac di
.
nh bo
.
i bo
.
cac gia tri
.
((
i
,
j
))
n
i,j=1
.
Ta xet ma tra
.
n A = (a
ij
)
n
i,j=1
= ((
i
,
j
))
n
i,j=1
. Da
.
ng l`a do

i x u
.
ng ne

u v`a ch
ne

u A l`a mo
.
t ma tra
.
n do

i x u
.
ng. Tha
.
t va
.
y, ne

u do

i x u
.
ng th`
a
ij
= (
i
,
j
) = (
j
,
i
) = a
ji
,
234
vo
.
i mo
.
i i, j, nen A do

i x u
.
ng. Ngu
.
o
.
.
c la
.
i, ne

u A do

i x u
.
ng th`
(, ) =
n

i,j=1
x
i
y
j
(
i
,
j
) =
n

i,j=1
a
ij
x
i
y
j
=
n

i,j=1
a
ji
x
i
y
j
=
n

i,j=1
a
ij
y
i
x
j
= (, ),
vo
.
i mo
.
i , V , t u
.
c l`a do

i x u
.
ng.
D
-
i
.
nh ngha 1.4 Ma tra
.
n A = (a
ij
)
nn
= ((
i
,
j
))
nn
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a ma tra
.
n cu a
da
.
ng song tuye

n tnh (hoa
.
c ma tra
.
n cu a cu a da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng H u
.
ng vo
.
i )
trong co
.
so
.
(
1
, ...,
n
).
K y hie
.
u cac vecto
.
co
.
t toa
.
do
.
cu a v`a bo
.
i
x =
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
x
1
.
.
.
x
n
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
, y =
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
y
1
.
.
.
y
n
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
.
D
-
o
`
ng nha

t ma tra
.
n vuong ca

p mo
.
t x
t
Ay vo
.
i pha
`
n tu
.
duy nha

t

n
i,j=1
a
ij
x
i
y
j
cu a
no, ta co
(, ) =
n

i,j=1
a
ij
x
i
y
j
= x
t
Ay.
Ta go
.
i do l`a bie

u th u
.
c toa
.
do
.
cu a cu a da
.
ng song tuye

n tnh trong co
.
so
.
(
1
, ...,
n
).
C ung nhu
.
va
.
y, bie

u th u
.
c
H() =
n

i,j=1
a
ij
x
i
x
j
= x
t
Ax
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a bie

u th u
.
c toa
.
do
.
cu a cu a da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng H trong co
.
so
.
(
1
, ...,
n
).
Me
.
nh de
`
sau day cho tha

y ma tra
.
n cu a da
.
ng song tuye

n tnh thay do

i the

n`ao
khi do

i co
.
so
.
.
235
Me
.
nh de
`
1.5 Gia su
.
A v`a B l`a ma tra
.
n cu a da
.
ng song tuye

n tnh (hay c ung

va
.
y, cu a da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng H) tu
.
o
.
ng u
.
ng trong cac co
.
so
.
(
1
, ...,
n
) v`a (
1
, ...,
n
).
Ne

u C l`a ma tra
.
n chuye

n t` u
.
co
.
so
.
(
1
, ...,
n
) sang co
.
so
.
(
1
, ...,
n
) th` ta co
B = C
t
AC.
Ch u
.
ng minh: K y hie
.
u A = (a
ij
)
nn
, B = (b
ij
)
nn
, C = (c
ij
)
nn
, ta co
b
k
= (
k
,

) = (

i
c
ik

i
,

j
c
j

j
)
=
n

i,j=1
c
ik
c
j
(
i
,
j
) =
n

i,j=1
c
ik
a
ij
c
j
,
vo
.
i mo
.
i k, . D
-
o chnh l`a pha
`
n tu
.
na
`
m o
.
h`ang k co
.
t cu a ma tra
.
n C
t
AC. D
-
ie
`
u n`ay
tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng vo
.
i
B = C
t
AC. 2
2 D
-
u
.
a da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng ve
`
da
.
ng chnh ta

c
Gia su
.
l`a mo
.
t da
.
ng song tuye

n tnh do

i x u
.
ng (khong nha

t thie

t xac di
.
nh du
.
o
.
ng)
tren khong gian vecto
.
thu
.
.
c V v`a H l`a da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng u
.
ng vo
.
i no. Khai nie
.
m
-tru
.
.
c giao sau day l`a mo
.
t to

ng quat hoa cu a khai nie

.
m tru
.
.
c giao do

i vo
.
i mo
.
t tch
vo hu
.
o
.
ng trong khong gian vecto
.
Euclid.
D
-
o

i vo
.
i cac vecto
.
, V , ne

u (, ) = 0 th` ta noi -vuong goc (hay -tru

.
.
c
giao) vo
.
i , v`a k y hie
.
u

.
Lu
.
u y ra
`
ng, v` khong nha

t thie

t xac di
.
nh du
.
o
.
ng, nen ra

t co the

vo
.
i
mo
.
t so

vecto
.
,= 0 n`ao do.
D
-
i
.
nh ngha 2.1 Co
.
so
.
(
1
, ...,
n
) cu a V du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t co
.
so
.
-tru
.
.
c giao (hay
H-tru
.
.
c giao, hay do
.
n gia n, tru
.
.
c giao, khi v`a H da ro) ne

u
(
i
,
j
) = 0, i ,= j.
236
D
-
ie
`
u n`ay tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng vo
.
i su
.
.
kie
.
n ma tra
.
n A cu a trong co
.
so
.
(
1
, ...,
n
) l`a
mo
.
t ma tra
.
n cheo, hay c ung va
.
y, bie

u th u
.
c toa
.
do
.
cu a da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng H u
.
ng
vo
.
i trong co
.
so
.
do co da
.
ng
H() =
n

i=1
a
i
x
2
i
,
o
.
day a
i
= a
ii
.
Gia su
.
(
1
, ...,
n
) l`a mo
.
t co
.
so
.
-tru
.
.
c giao. Khi do, sau mo
.
t phep hoan vi
.
cac
pha
`
n tu
.
trong co
.
so
.
do (ne

u ca
`
n), bie

u th u
.
c to
.
a do
.
cu a da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng H tu
.
o
.
ng
u
.
ng vo
.
i trong co
.
so
.
n`ay co da
.
ng
H() = a
1
x
2
1
+ + a
p
x
2
p
a
p+1
x
2
p+1
a
p+q
x
2
p+q
,
trong do a
i
> 0(0 < i p + q, 0 p + q n). Bie

u th u
.
c n`ay du
.
o
.
.
c go
.
i l`a da
.
ng
chnh ta

c cu a da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng H = H

.
Ta chua

n hoa co
.
so
.
(
1
, ...,
n
) ba
`
ng cach da
.
t

i
=
1

a
i

i
(i = 1, ..., p +q),
i
=
i
(i > p +q).
Khi do =

i
x
i

i
=

i
y
i

i
, trong do
y
i
=

a
i
x
i
(i = 1, ..., p +q), y
i
= x
i
(i > p +q).
Bie

u th u
.
c toa
.
do
.
cu a H trong co
.
so
.
mo
.
i (
1
, ...,
n
) l`a
H() = y
2
1
+ +y
2
p
y
2
p+1
y
2
p+q
.
Bie

u th u
.
c n`ay du
.
o
.
.
c go
.
i l`a da
.
ng chua

n ta

c cu a da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng H = H

.
D
-
i
.
nh l y 2.2 To
`
n ta
.
i mo
.
t co
.
so
.
-tru
.
.
c giao cho mo

i da
.
ng song tuye

n tnh do

i x u
.
ng
tren khong gian vecto
.
thu
.
.
c h u
.
u ha
.
n chie
`
u V .
Ch u
.
ng minh: Go
.
i A l`a ma tra
.
n cu a trong mo
.
t co
.
so
.
n`ao do (
1
, ...,
n
). V`
A l`a mo
.
t ma tra
.
n do

i x u
.
ng thu
.
.
c, nen to
`
n ta
.
i ma tra
.
n tru
.
.
c giao Q sao cho B =
237
Q
1
AQ = Q
t
AQ l`a mo
.
t ma tra
.
n cheo. Go
.
i (
1
, ...,
n
) l`a co
.
so
.
m`a ma tra
.
n chuye

n
t` u
.
(
1
, ...,
n
) sang no l`a Q. Khi do, theo Me
.
nh de
`
1.5, B l`a ma tra
.
n cu a trong
co
.
so
.
(
1
, ...,
n
). V` B l`a mo
.
t ma tra
.
n cheo, nen (
1
, ...,
n
) l`a mo
.
t co
.
so
.
-tru
.
.
c
giao. 2
He
.
qua 2.3 Gia su
.
l`a mo
.
t da
.
ng song tuye

n tnh do

i x u
.
ng tren mo
.
t khong gian
vecto
.
Euclid E. Khi do, to
`
n ta
.
i mo
.
t co
.
so
.
tru
.
.
c chua

n cu a E do
`
ng th`o
.
i l`a mo
.
t co
.
so
.
-tru
.
.
c giao.
Ch u
.
ng minh: Ta la
.
p la
.
i ch u
.
ng minh cu a di
.
nh l y tru
.
o
.
c, nhu
.
ng xua

t phat t` u
.
mo
.
t
co
.
so
.
tru
.
.
c chua

n n`ao do (
1
, ...,
n
) cu a E. To
`
n ta
.
i ma tra
.
n tru
.
.
c giao Q sao cho
B = Q
1
AQ = Q
t
AQ l`a mo
.
t ma tra
.
n cheo. D
-
o chnh l`a ma tra
.
n cu a trong co
.
so
.

(
1
, ...,
n
) xac di
.
nh bo
.
i die
`
u kie
.
n ma tra
.
n chuye

n t` u
.
(
1
, ...,
n
) sang co
.
so
.
do l`a
Q. V` B l`a mo
.
t ma tra
.
n cheo, nen (
1
, ...,
n
) l`a mo
.
t co
.
so
.
-tru
.
.
c giao. V` Q tru
.
.
c
giao, cho nen (
1
, ...,
n
) c ung l`a mo
.
t co
.
so
.
tru
.
.
c chua

n cu a E. 2
Co the

nh`n he
.
qua noi tren t` u
.
mo
.
t kha ca
.
nh khac. Theo cach nh`n n`ay he
.
qua
kha

ng di
.
nh co the

du
.
a do
`
ng th`o
.
i hai da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng, trong do co mo
.
t da
.
ng xac
di
.
nh du
.
o
.
ng, ve
`
da
.
ng cheo trong c` ung mo
.
t co
.
so
.
.
Bay gi`o
.
ta tr`nh b`ay Phu
.
o
.
ng phap Lagrange du
.
a da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng ve
`
da
.
ng
chnh ta

c. Phu
.
o
.
ng phap n`ay tie
.
n lo
.
.
i ho
.
n trong thu
.
.
c h`anh so vo
.
i phu
.
o
.
ng phap
du
.
o
.
.
c tr`nh b`ay trong ch u
.
ng minh D
-
i
.
nh l y 2.2.
Gia su
.
da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng H du
.
o
.
.
c cho trong mo
.
t co
.
so
.
n`ao do (
1
, ...,
n
) bo
.
i
bie

u th u
.
c
H() =

ij
a
ij
x
i
x
j
, (a
ij
= a
ji
).
Ta xet 3 tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p sau day.
Tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p 1: Gia su
.
a
ii
,= 0 vo
.
i i n`ao do. Sau mo
.
t phep danh so

la
.
i cac pha
`
n
tu
.
cu a co
.
so
.
(
1
, ...,
n
) ne

u ca
`
n, ta co the

gia su
.
a
11
,= 0. Khi do
H = a
11
(x
2
1
+ 2x
1
n

i=2
a
1i
a
11
x
i
) + (nh u
.
ng so

ha
.
ng khong ch u
.
a x
1
)
238
= a
11
(x
1
+
n

i=2
a
1i
a
11
x
i
)
2
+ (mo
.
t da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng cu a x
2
, ..., x
n
)
= a
11
y
2
1
+
n

k,=2
b
k,
y
k
y

(b
k
= b
k
),
trong do
_

_
y
1
= x
1
+

n
i=2
a
1i
a
11
x
i
,
y
k
= x
k
(k = 2, 3, ..., n)
l`a mo
.
t phep bie

n do

i toa
.
do
.
khong suy bie

n.
Vie
.
c du
.
a H ve
`
da
.
ng chnh ta

c du
.
o
.
.
c quy ve
`
vie
.
c du
.
a da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng H

n
k,=2
b
k,
y
k
y

cu a (n 1) bie

n ve
`
da
.
ng chnh ta

c. D
-
ie
`
u n`ay co the

thu
.
.
c hie
.
n ba
`
ng
quy na
.
p.
Tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p 2: Mo
.
i a
ii
= 0 (i = 1, ..., n) nhu
.
ng co a
ij
,= 0(i ,= j). khong gia m
to

ng quat ta gia su
.
a
12
,= 0. Thu
.
.
c hie
.
n phep bie

n do

i toa
.
do
.
khong suy bie

n
_

_
x
1
= y
1
+y
2
,
x
2
= y
1
y
2
,
x
k
= y
k
(k = 3, ..., n),
ta co
2a
12
x
1
x
2
= 2a
12
(y
2
1
y
2
2
).
T` u
.
do
H =

ij
a
ij
x
i
x
j
=

ij
b
ij
y
i
y
j
co he
.
so

cu a y
2
1
l`a 2a
12
,= 0. Ta tro
.
ve
`
tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p 1 da xet.
Tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p 3: Mo
.
i a
ij
= 0 (i, j = 1, ..., n).
Khi do H co da
.
ng chnh ta

c trong ba

t k` y co
.
so
.
n`ao cu a khong gian V .
V du
.
: Ch u
.
ng minh ra
`
ng mo
.
t trong hai da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng sau day
H = 8x
2
1
28x
2
2
+ 14x
2
3
+ 16x
1
x
2
+ 14x
1
x
3
+ 32x
2
x
3
,
K = x
2
1
+ 4x
2
2
+ 2x
2
3
+ 2x
1
x
3
239
l`a xac di
.
nh du
.
o
.
ng. T`m mo
.
t phep bie

n do

i tuye

n tnh khong suy bie

n du
.
a da
.
ng
do ve
`
da
.
ng chua

n ta

c, do
`
ng th`o
.
i du
.
a da
.
ng c`on la
.
i ve
`
da
.
ng chnh ta

c.
L`o
.
i gia i: Ta se theo sat cac bu
.
o
.
c cu a ch u
.
ng minh He
.
qua 2.3.
D` ung phu
.
o
.
ng phap Lagrange du
.
a K ve
`
da
.
ng chnh ta

c, ta nha
.
n tha

y K xac
di
.
nh du
.
o
.
ng, bo
.
i v`
K = x
2
1
+ 4x
2
2
+ 2x
2
3
+ 2x
1
x
3
= (x
1
+ x
3
)
2
+ 4x
2
2
+x
2
3
.
Tru
.
o
.
c he

t ta du
.
a K ve
`
da
.
ng chua

n ta

c ba
`
ng phep do

i bie

n y
1
= x
1
+ x
3
, y
2
=
2x
2
, y
3
= x
3
. Khi do
H = 8y
2
1
7y
2
2
+ 8y
2
3
+ 8y
1
y
2
2y
1
y
3
+ 8y
2
y
3
,
K = y
2
1
+y
2
2
+y
2
3
.
Ma tra
.
n cu a H trong co
.
so
.
mo
.
i u
.
ng vo
.
i cac bie

n y
1
, y
2
, y
3
l`a
A =
_
_
_
_
_
_
_
8 4 1
4 7 4
1 4 8
_
_
_
_
_
_
_
.
Cai kho cu a bu
.
o
.
c tie

p theo l`a pha i t`m mo

.
t phep bie

n do

i tuye

n tnh du
.
a H ve
`
da
.
ng chnh ta

c nhu
.
ng khong l`am thay do

i da
.
ng chua

n ta

c cu a K. Ta se t`m mo
.
t
bie

n do

i nhu
.
the

trong lo
.
p cac bie

n do

i tru
.
.
c giao.
D
-
e

l`am die
`
u do, tru
.
o
.
c he

t ta tnh da th u
.
c da
.
c tru
.
ng cu a ma tra
.
n A cu a da
.
ng
to`an phu
.
o
.
ng H:
det(A XE
3
) = det
_
_
_
_
_
_
_
8 X 4 1
4 7 X 4
1 4 8 X
_
_
_
_
_
_
_
= (X 9)
2
(X + 9).
D
-
a th u
.
c n`ay co 3 nghie
.
m thu
.
.
c ke

ca bo
.
i X
1
= X
2
= 9, X
3
= 9.
Ta t`m cac vecto
.
rieng u
.
ng vo
.
i cac gia tri
.
rieng X
1
= X
2
= 9 (cu a tu
.
.
do
`
ng ca

u
cu a R
3
co ma tra
.
n A trong co
.
so
.
chnh ta

c) ba
`
ng cach gia i he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh tuye

n
240
tnh
_

_
x + 4y z = 0
4x 16y + 4z = 0
x + 4y z = 0.
He
.
n`ay tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng vo
.
i phu
.
o
.
ng tr`nh da
`
u tien cu a he
.
. Ta cho
.
n 2 nghie
.
m do
.
c la
.
p
tuye

n tnh cu a no:

1
= (1, 0, 1)
t
,
2
= (0, 1, 4)
t
.
Tru
.
.
c giao hoa he
.
go
`
m hai vecto
.
noi tren:
e

1
=
1
,
e

2
=
2
+e

1
,
trong do du
.
o
.
.
c xac di
.
nh duy nha

t bo
.
i die
`
u kie
.
n e

1
e

2
:
=

2
, e

1
)
e

1
, e

1
)
=
4
2
= 2.
Ke

t qua l`a e

2
=
2
+ 2e

1
= (2, 1, 2)
t
. Ta chua

n hoa hai vecto

.
e

1
, e

2
, t u
.
c l`a chia mo

i
vecto
.
cho do
.
d`ai cu a no, de

thu du
.
o
.
.
c:
e
1
= (
1

2
, 0,
1

2
)
t
,
e
2
= (
2
3
,
1
3
,
2
3
)
t
.
Tie

p theo, ta t`m vecto

.
rieng u
.
ng vo
.
i gia tri
.
rieng X
3
= 9 ba
`
ng cach gia i he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh tuye

n tnh
_

_
17x + 4y z = 0
4x + 2y + 4z = 0
x + 4y + 17z = 0.
He
.
n`ay co ha
.
ng ba
`
ng 2, nen khong gian nghie
.
m cu a no co so

chie
`
u ba
`
ng 1, v`a du
.
o
.
.
c
sinh bo
.
i vecto
.
sau day:
e

3
= (1, 4, 1)
t
.
241
Chua

n hoa vecto
.
n`ay, ta thu du
.
o
.
.
c
e
3
= (
1
3

2
,
2

2
3
,
1
3

2
)
t
.
V` A l`a mo
.
t ma tra
.
n do

i x u
.
ng, nen he
.
(e
1
, e
2
, e
3
) l`a mo
.
t co
.
so
.
tru
.
.
c chua

n cu a
R
3
. Xet ma tra
.
n tru
.
.
c giao vo
.
i cac co
.
t (theo th u
.
tu
.
.
) l`a e
1
, e
2
, e
3
:
Q =
_
_
_
_
_
_
_
1

2
2
3
1
3

2
0
1
3

2

2
3

2
2
3
1
3

2
_
_
_
_
_
_
_
.
D
-
o chnh l`a ma tra
.
n cu a phep bie

n do

i tru
.
.
c giao cu a R
3
bie

n co
.
so
.
chnh ta

c th`anh
co
.
so
.
(e
1
, e
2
, e
3
).
Trong co
.
so
.
mo
.
i (e
1
, e
2
, e
3
), da
.
ng K va

n co ma tra
.
n do
.
n vi
.
, bo
.
i v` Q
t
E
3
Q =
Q
1
Q = E
3
; c`on H co ma tra
.
n cheo, vo
.
i cac pha
`
n tu
.
tren du
.
`o
.
ng cheo chnh l`a cac
gia tri
.
rieng cu a A:
Q
t
AQ =
_
_
_
_
_
_
_
9 0 0
0 9 0
0 0 9
_
_
_
_
_
_
_
.
Noi cach khac, sau phep do

i bie

n thu
.
.
c hie
.
n bo
.
i ma tra
.
n Q:
_

_
z
1
=
1

2
y
1
+
2
3
y
2
+
1
3

2
y
3
z
2
=
1
3
y
2

2
3
y
3
z
3
=
1

2
y
1
+
2
3
y
2
+
1
3

2
y
3
bie

u th u
.
c cu a cac da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng H v`a K nhu
.
sau:
H = 9z
2
1
+ 9z
2
2
9z
2
3
,
K = z
2
1
+z
2
2
+z
2
3
.
The

cac bie

u th u
.
c cu a y
i
theo x
i
v`ao z
i
, ta thu du
.
o
.
.
c su
.
.
phu
.
thuo
.
c tu
.
`o
.
ng minh cu a
cac bie

n mo
.
i v`ao cac bie

n ban da
`
u:
_

_
z
1
=
1

2
x
1
+
4
3
x
2
+
2

2
3
x
3
z
2
=
2
3
x
2

2
3
x
3
z
3
=
1

2
x
1
+
4
3
x
2

2
3
x
3
.
242
D
-
o chnh l`a phep bie

n do

i tuye

n tnh khong suy bie

n pha i t`m.
Nha
.
n xet ra
`
ng nghie
.
m cu a b`ai toan tren khong duy nha

t. Tha
.
t va
.
y, co nhie
`
u
phep bie

n do

i khac nhau du
.
a K ve
`
da
.
ng chua

n ta

c; c ung co nhie
`
u cach khac nhau
de

cho
.
n co
.
so
.
tru
.
.
c chua

n cu a R
3
go
`
m to`an nh u
.
ng vecto
.
rieng cu a ma tra
.
n A.
3 Ha
.
ng v`a ha
.
ch cu

a da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng
Gia su
.
l`a mo
.
t da
.
ng song tuye

n tnh do

i x u
.
ng tren khong gian vecto
.
thu
.
.
c V . D
-
e

co co
.
so
.
sau sa

c cho vie
.
c di
.
nh ngha ha
.
ng v`a ha
.
ch cu a , ta xay du
.
.
ng anh xa
.
tuye

n
tnh lien ke

t f = f

: V V

ba
`
ng die
`
u kie
.
n sau:
f()() = , f()) := (, ), , V,
o
.
day , ) ch phep ghep ca
.
p do

i nha

u gi u
.
a V v`a V

. Do tuye

n tnh do

i vo
.
i
bie

n th u
.
nha

t, nen theo Bo

de
`
V.3.1, f() ho`an to`an xac di
.
nh vo
.
i mo
.
i E. V`
tuye

n tnh do

i vo
.
i bie

n th u
.
hai, nen f l`a mo
.
t anh xa
.
tuye

n tnh.
Me
.
nh de
`
3.1 Ma tra
.
n cu a trong mo
.
t co
.
so
.
(
1
, ...,
n
) tr` ung vo
.
i ma tra
.
n cu a
f = f

trong ca
.
p co
.
so
.
do

i nga

u (
1
, ...,
n
) v`a (

1
, ...,

n
).
Ch u
.
ng minh: Gia su
.
vecto
.

V co phan tch qua co

.
so
.
(

1
, ...,

n
) nhu
.
sau

= x
1

1
+ + x
n

n
.
Tac do
.
ng ca hai ve

len
i
ta co x
i
=
i
,

). Ke

t qua l`a

=
1
,

1
+ +
n
,

n
.
Go
.
i A = (a
ij
) l`a ma tra
.
n cu a trong co
.
so
.
(
1
, ...,
n
) v`a A

= (b
ij
) l`a ma tra
.
n cu a
f trong ca
.
p co
.
so
.
(
1
, ...,
n
) v`a (

1
, ...,

n
). Theo di
.
nh ngha ma tra
.
n cu a mo
.
t anh
xa
.
tuye

n tnh
f(
j
) =

i
b
ij

i
.
243
Ta co
b
ij
=
i
, f(
j
)) = (
i
,
j
) = a
ij
,
vo
.
i mo
.
i i, j. Do do A = A

. 2
D
-
i
.
nh ngha 3.2 (i) Ha
.
ng cu a da
.
ng song tuye

n tnh do

i x u
.
ng (hay ha
.
ng cu a
da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng H tu
.
o
.
ng u
.
ng) l`a ha
.
ng cu a anh xa
.
tuye

n tnh lien ke

t vo
.
i
no f

.
(ii) Ne

u rankH = dimV , th` da

.
ng to`an phu
.
o
.
ng H v`a da
.
ng cu
.
.
c cu a no du
.
o
.
.
c go
.
i
l`a khong suy bie

n. Trai la
.
i, ne

u rankH < dimV , th` H v`a du

.
o
.
.
c go
.
i l`a suy
bie

n.
Theo me
.
nh de
`
tren, ha
.
ng cu a hay cu a H ba
`
ng ha
.
ng cu a ma tra
.
n cu a ch ung
trong co
.
so
.
ba

t k` y cu a V .
Ne

u W l`a mo
.
t khong gian vecto
.
con cu a V th` H[
W
c ung l`a mo
.
t da
.
ng to`an
phu
.
o
.
ng tren W.
Lu
.
u y ra
`
ng H (hoa
.
c ) co the

khong suy bie

n tren V nhu
.
ng la
.
i suy bie

n tren
mo
.
t khong gian con n`ao do cu a V . D
-
a

y l`a die

m khac nhau can ba n gi u

.
a cac da
.
ng
song tuye

n tnh v`a cac da

.
ng tuye

n tnh.
V du
.
: Da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng co bie

u th u
.
c toa
.
do
.
trong mo
.
t co
.
so
.
n`ao do H = x
2
y
2
khong suy bie

n tren khong gian 2 chie

`
u, v` ma tra
.
n cu a no trong co
.
so
.
do l`a
_
_
_
1 0
0 1
_
_
_.
Nhu
.
ng H = (x y)(x + y) suy bie

n tren cac khong gian con mo

.
t chie
`
u xac di
.
nh
tu
.
o
.
ng u
.
ng bo
.
i cac phu
.
o
.
ng tr`nh x = y v`a x = y.
D
-
i
.
nh ngha 3.3 Khong gian vecto
.
sau day du
.
o
.
.
c go
.
i l`a ha
.
ch hay ha
.
t nhan cu a
da
.
ng song tuye

n tnh do

i x u
.
ng (hoa
.
c ha
.
ch cu a da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng H tu
.
o
.
ng u
.
ng):
V
0
= Kerf

= V [ (, ) = 0, V .
244
V` f

l`a mo
.
t anh xa
.
tuye

n tnh, nen V
0
l`a mo
.
t khong gian vecto
.
con cu a V .
Gia su
.
T v`a U l`a cac khong gian vecto
.
con cu a V . Ta noi T vuong goc (hay
tru
.
.
c giao) vo
.
i U theo ngha , v`a vie

t T

U ne

u t

u, vo
.
i mo
.
i t T, u U.
Ne

u T U = 0 v`a T

U, th` to

ng tru
.
.
c tie

p T U du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t to

ng
-tru
.
.
c giao (hoa
.
c H-tru
.
.
c giao), v`a du
.
o
.
.
c k y hie
.
u l`a T

U. (Lu
.
u y ra
`
ng ne

u suy
bie

n th` die
`
u kie
.
n T

U khong keo theo T U = 0.)

Theo di
.
nh ngha, ta co V
0

V .
Me
.
nh de
`
3.4 Go
.
i V
0
l`a ha
.
ch cu a da
.
ng song tuye

n tnh do

i x u
.
ng tren khong gian
vecto
.
V . Khi do
rank = dimV dimV
0
.
Ho
.
n n u
.
a, ne

u W l`a mo
.
t pha
`
n b` u tuye

n tnh cu a V
0
trong V , th` [
W
khong suy
bie

n v`a V l`a to

ng -tru
.
.
c giao cu a V
0
v`a W.
Ch u
.
ng minh: Ta xet anh xa
.
tuye

n tnh f

: V V

lien ke

t vo
.
i . Theo di
.
nh l y
ve
`
mo

i lien he
.
gi u
.
a ha
.
ng v`a so

chie
`
u cu a ha
.
t nhan cu a mo
.
t anh xa
.
tuye

n tnh, ta
co
rankf

= dimV dimKerf

.
Theo di
.
nh ngha rank = rankf

v`a V
0
= Kerf

, cho nen
rank = dimV dimV
0
.
Bay gi`o
.
gia su
.
W l`a mo
.
t pha
`
n b` u tuye

n tnh cu a V
0
trong V , t u
.
c l`a V = V
0
W.
Hie

n nhien V
0

W, bo
.
i v` V
0

V . Ta ch c`on pha i ch u
.
ng minh [
W
l`a khong
suy bie

n.
Gia su
.
pha n ch u
.
ng [
W
suy bie

n. Theo pha
`
n tren cu a me
.
nh de
`
, ha
.
ch W
0
cu a
[
W
co so

chie
`
u ba
`
ng
dimW
0
= dimW rank[
W
> 0.
245
La

y mo
.
t vecto
.
ba

t k` y W
0
0, ta co (, ) = 0, W. Ma
.
t khac, theo
di
.
nh ngha V
0
, ta co (, ) = 0, V
0
. V` V = V
0
W, nen
(, ) = 0, V.
Ngha l`a V
0
. T` u
.
do V
0
W = 0, va
.
y = 0. D
-
ie
`
u vo l y n`ay bac bo gia
thie

t pha n ch u
.
ng. 2
He
.
qua 3.5 Da
.
ng song tuye

n tnh khong suy bie

n khi v`a ch khi ha

.
ch cu a no
ba
`
ng 0.
Ch u
.
ng minh: Ha
.
ch V
0
cu a co so

chie
`
u ba
`
ng
dimV
0
= dimV rank.
khong suy bie

n ngha l`a rank = dimV . D

-
ie
`
u n`ay xa y ra ne

u v`a ch ne

u dimV
0
=
0, t u
.
c l`a tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng vo
.
i V
0
= 0. 2
4 Ch

so

quan tnh
Khai nie
.
m da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng xac di
.
nh du
.
o
.
ng tha
.
t ra da du
.
o
.
.
c di
.
nh ngha o
.
chu
.
o
.
ng
khong gian vecto
.
Euclid. Sau day ta da
.
t di
.
nh ngha do trong mo

i lien he
.
vo
.
i mo
.
t
so

khai nie
.
m lien quan.
Trong tie

t n`ay ch ung ta se ch u
.
ng minh tnh duy nha

t cu a da
.
ng chua

n ta

c cu a
mo
.
t da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng. Noi cach khac, mo

i da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng du
.
o
.
.
c du
.
a ve
`
c` ung
mo
.
t da
.
ng chua

n ta

c trong nh u
.
ng co
.
so
.
khac nhau cu a khong gian.
Gia su
.
H l`a mo
.
t da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng tren khong gian vecto
.
thu
.
.
c V .
D
-
i
.
nh ngha 4.1 (i) H du
.
o
.
.
c go
.
i l`a du
.
o
.
ng ne

u H() 0 vo
.
i mo
.
i V .
(ii) H du
.
o
.
.
c go
.
i l`a xac di
.
nh du
.
o
.
ng ne

u no khong am v`a
H() = 0 = 0.
246
(iii) H du
.
o
.
.
c go
.
i l`a am (tu
.
o
.
ng u
.
ng: xac di
.
nh am) ne

u H l`a du
.
o
.
ng (tu
.
o
.
ng u
.
ng:
xac di
.
nh du
.
o
.
ng).
Ta c ung noi da
.
ng cu
.
.
c cu a H l`a khong am, khong du
.
o
.
ng, xac di
.
nh du
.
o
.
ng, xac
di
.
nh am ne

u H l`a nhu
.
the

.
D
-
i
.
nh l y 4.2 (D
-
i
.
nh l y Sylvester ve
`
ch so

quan tnh). Gia su

.
H l`a mo
.
t da
.
ng to`an
phu
.
o
.
ng tren V . Khi do V th` u
.
a nha
.
n mo
.
t phan tch H-tru
.
.
c giao
V = V
+

V
0
,
trong do H[
V
+
xac di
.
nh du
.
o
.
ng, H[
V

xac di
.
nh am, H[
V
0
= 0. Trong ba

t k`y phan
tch n`ao nhu
.
va
.
y th` V
0
l`a ha
.
ch cu a H, dimV
+
= p, dimV

= q l`a nh u
.
ng ha
`
ng so

.
D
-
i
.
nh ngha 4.3 Ta go
.
i p l`a ch so

quan tnh du
.
o
.
ng, q l`a ch so

quan tnh am v`a

ca
.
p so

(p, q) l`a ch so

quan tnh cu a da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng H (hay cu a da
.
ng cu
.
.
c
tu
.
o
.
ng u
.
ng vo
.
i H). Hie
.
u so

p q du
.
o
.
.
c go
.
i l`a k so

cu a H (hay cu a ).
Ch u
.
ng minh D
-
i
.
nh l y 4.2:
Gia su
.
trong co
.
so
.
(e
1
, ..., e
n
) cu a V da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng H co da
.
ng chua

n ta

c
H() = x
2
1
+ +x
2
p
x
2
p+1
x
2
p+q
,
vo
.
i = x
1
e
1
+ +x
n
e
n
. Ta da
.
t
V
+
= L(e
1
, ..., e
p
),
V

= L(e
p+1
, ..., e
p+q
),
V
0
= L(e
p+q+1
, ..., e
n
).
Khi do, ro r`ang H[
V
+
xac di
.
nh du
.
o
.
ng, H[
V

xac di
.
nh am, H[
V
0
= 0. Ho
.
n n u
.
a, V
th` u
.
a nha
.
n phan tch H-tru
.
.
c giao:
V = V
+

V
0
,
247
die
`
u n`ay du
.
o
.
.
c suy ra t` u
.
cho

da
.
ng cu
.
.
c cu a H du
.
o
.
.
c xac di
.
nh bo
.
i cong th u
.
c
(, ) = x
1
y
1
+ +x
p
y
p
x
p+1
y
p+1
x
p+q
y
p+q
,
vo
.
i = x
1
e
1
+ +x
n
e
n
, = y
1
e
1
+ +y
n
e
n
.
Bay gi`o
.
ta hay xet mo
.
t phan tch H-tru
.
.
c giao (t u
.
c l`a -tru
.
.
c giao) ba

t k` y n`ao
do V = V
+

V
0
, trong do H[
V
+
xac di
.
nh du
.
o
.
ng, H[
V

xac di
.
nh am, v`a
H[
V
0
= 0. Tru
.
o
.
c he

t ta ch u
.
ng minh ra
`
ng V
0
= V
0
l`a ha
.
ch cu a . Gia su
.
V
0
, v`
V
+

V
0
, V

V
0
, cho nen
(, ) = 0, V
+

.
Ho
.
n n u
.
a, v` H[
V
0
= 0, nen [
V
0
= 0, t u
.
c l`a
(, ) = 0, V
0
.
Go
.
p ca hai ke

t lua
.
n tren la
.
i, ta co
(, ) = 0, V = V
+

V
0
.
Theo di
.
nh ngha cu a ha
.
ch cu a da
.
ng song tuye

n tnh, ta thu du
.
o
.
.
c V
0
, t u
.
c l`a
V
0
V
0
.
Ma
.
t khac, gia su
.
=
+
+

+
0
V
0
, trong do
+
V
+
,

,
0
V
0
.
V` V
0
, nen ta co
0 = (,
+
) = (
+
+

+
0
,
+
) = (
+
,
+
).
D
-
a

ng th u
.
c n`ay c` ung vo
.
i gia thie

t H[
V
+
xac di
.
nh du
.
o
.
ng da

n to
.
i
+
= 0. Tu
.
o
.
ng tu
.
.
,

= 0. Do do, =
0
V
0
. V` die
`
u do d ung vo
.
i mo
.
i V
0
, cho nen V
0
V
0
.
Hai bao h`am th u
.
c ngu
.
o
.
.
c nhau V
0
V
0
v`a V
0
V
0
ch u
.
ng to V
0
= V
0
.
Bay gi`o
.
gia su
.
V co hai phan tch H-tru
.
.
c giao nhu
.
tren
V = V
+

V
0
= V

V
0
.
248
Ta se ch u
.
ng minh
p = dimV
+
= dimV

+
= p

q = dimV

= dimV

= q

.
Gia su
.
pha n ch u
.
ng p > p

. V` p +q = p

+q

= dimV dimV
0
, nen q < q

. Do do
dim(V
+

V
0
) +dimV

= p +q

+dimV
0
> dimV . Bo
.
i va
.
y, co vecto
.
khac khong
(V
+

V
0
) V

. Khi do H() 0 v` (V
+

V
0
) (ta nha

n ma
.
nh die
`
u
kie
.
n V
+

V
0
). Ma
.
t khac, H() < 0 v` V

. D
-
o l`a mo
.
t mau thua

n.
Do vai tr`o do

i x u
.
ng cu a hai phan tch cu a khong gian V , gia thie

t p < p

c ung
da

n to
.
i mau thua

n. Va
.
y p = p

, do do q = q

. 2
He
.
qua 4.4 (Da
.
ng toa
.
do
.
cu a di
.
nh l y Sylvester) Gia su
.
da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng H
du
.
o
.
.
c du
.
a ve
`
da
.
ng chua

n ta

c trong hai co
.
so
.
kh ac nhau, nhu
.
sau
H() = x
2
1
+ +x
2
p
x
2
p+1
x
2
p+q
= y
2
1
+ +y
2
p
y
2
p

+1
y
2
p

+q
.
Khi do p = p

, q = q

l`a cac ch so

quan tnh du
.
o
.
ng v`a am cu a H, c`on dimV (p+q)
l`a so

chie
`
u cu a ha
.
ch cu a H. 2
D
-
i
.
nh ngha 4.5 Hai da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng H v`a K tren khong gian vecto
.
thu
.
.
c V
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng ne

u co mo
.
t tu
.
.
da

ng ca

u tuye

n tnh : V V sao cho

H() = K(()).
D
-
o thu
.
.
c su
.
.
l`a mo
.
t quan he
.
tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng.
He
.
qua 4.6 Hai da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng tren khong gian vecto
.
thu
.
.
c V tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng
vo
.
i nhau ne

u v`a ch ne

u ch ung co c` ung ch so

quan tnh.
Ch u
.
ng minh: Gia su
.
hai da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng H v`a K tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng, t u
.
c l`a co mo
.
t
tu
.
.
da

ng ca

u tuye

n tnh : V V sao cho H() = K(()). Gia su

.
H co da
.
ng
chua

n ta

c trong co
.
so
.
(e
1
, ..., e
n
), noi ro ho
.
n
H() = x
2
1
+ +x
2
p
x
2
p+1
x
2
p+q
,
249
vo
.
i = x
1
e
1
+ + x
n
e
n
. V` l`a mo
.
t da

ng ca

u tuye

n tnh, nen he
.
vecto
.

1
=
(e
1
), ...,
n
= (e
n
) c ung la
.
p nen mo
.
t co
.
so
.
cu a V . D
-
a
.
t
= () = x
1
(e
1
) + +x
n
(e
n
)
= x
1

1
+ +x
n

n
.
Ta co
K() = K(()) = x
2
1
+ +x
2
p
x
2
p+1
x
2
p+q
.
Va
.
y H v`a K co c` ung ch so

quan tnh.
Ngu
.
o
.
.
c la
.
i, gia su
.
H v`a K co c` ung ch so

quan tnh (p, q). Go

.
i (e
1
, ..., e
n
) l`a mo
.
t
co
.
so
.
trong do H nha
.
n da
.
ng chua

n ta

c
H() = x
2
1
+ +x
2
p
x
2
p+1
x
2
p+q
,
vo
.
i = x
1
e
1
+ + x
n
e
n
. Gia su
.
(
1
, ...,
n
) l`a mo
.
t co
.
so
.
trong do K nha
.
n da
.
ng
chua

n ta

c
K() = y
2
1
+ +y
2
p
y
2
p+1
y
2
p+q
,
vo
.
i = y
1

1
+ +y
n

n
. Go
.
i l`a tu
.
.
da

ng ca

u cu a V chuye

n co
.
so
.
(e
1
, ..., e
n
) th`anh
co
.
so
.
(
1
, ...,
n
). Khi do, ne

u = x
1
e
1
+ + x
n
e
n
, th` () = x
1

1
+ + x
n

n
.
V` the

, ta co
H() = K(()) = x
2
1
+ +x
2
p
x
2
p+1
x
2
p+q
.
Nhu
.
the

, hai da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng H v`a K tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng. 2
Theo he
.
qua tren, mo

i lo
.
p tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng cac da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng tren khong gian
vecto
.
thu
.
.
c n chie
`
u du
.
o
.
.
c da
.
t tu
.
o
.
ng u
.
ng mo
.
t-mo
.
t vo
.
i mo
.
t ca
.
p so

nguyen khong am
(p, q) sao cho p + q n. Va
.
y, so

cac lo
.
p tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng cu a cac da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng
tren khong gian vecto
.
thu
.
.
c n chie
`
u ba
`
ng
(n + 1) + n + + 1 =
(n + 1)(n + 2)
2
.
250
Nha
.
n xet 4.7 Ta noi doi die
`
u ve
`
cac da
.
ng song tuye

n tnh v`a cac da

.
ng to`an
phu
.
o
.
ng (tren khong gian vecto
.
) ph u
.
c. Mo

i da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng H tren khong gian
vecto
.
ph u
.
c V de
`
u du
.
a du
.
o
.
.
c ve
`
da
.
ng chnh ta

c trong mo
.
t co
.
so
.
n`ao do cu a khong
gian:
H() = a
1
z
2
1
+ +a
r
z
2
r
, a
i
C,
trong do r = rankH n = dimV . V` mo
.
i so

ph u
.
c de
`
u co can ba
.
c hai, nen mo

i
da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng ph u
.
c H de
`
u du
.
a du
.
o
.
.
c ve
`
da
.
ng chua

n ta

c:
H() = t
2
1
+ +t
2
r
,
trong do t
1
, ..., t
n
l`a toa
.
do
.
cu a trong mo
.
t co
.
so
.
n`ao do cu a V . Nhu
.
va
.
y, cac da
.
ng
to`an phu
.
o
.
ng ph u
.
c du
.
o
.
.
c da
.
c tru
.
ng ho`an to`an bo
.
i ha
.
ng cu a no. Do do, co ta

t ca
(n +1) lo
.
p tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng cu a cac da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng ph u
.
c du
.
o
.
i tac do
.
ng cu a nhom
tu
.
.
da

ng ca

u GL(V ).
5 Da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng xac di
.
nh da

u
D
-
i
.
nh ngha 5.1 Gia su
.
A l`a mo
.
t ma tra
.
n vuong. Cac di
.
nh th u
.
c con chnh cu a A
l`a cac di
.
nh th u
.
c o
.
goc trai tren, bao go
`
m
det(a
11
), det
_
_
_
a
11
a
12
a
21
a
22
_
_
_, ..., det A.
D
-
i
.
nh l y 5.2 (Sylvester) Gia su
.
da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng H tren khong gian vecto
.
h u
.
u
ha
.
n chie
`
u V co ma tra
.
n A trong mo
.
t co
.
so
.
n`ao do. Khi do
(i) H l`a xac di
.
nh du
.
o
.
ng ne

u v`a ch ne

u mo
.
i di
.
nh th u
.
c con chnh cu a A de
`
u
du
.
o
.
ng.
(ii) H l`a xac di
.
nh am ne

u v`a ch ne

u mo
.
i di
.
nh th u
.
c con chnh ca

p cha

n cu a A
de
`
u du
.
o
.
ng, v`a mo
.
i di
.
nh th u
.
c con chnh ca

p le cu a A de
`
u am.
251
Go
.
i l`a da
.
ng cu
.
.
c cu a H, v`a (e
1
, ..., e
n
) l`a co
.
so
.
cu a khong gian V trong do H
co ma tra
.
n l`a A. K y hie
.
u V
k
= L(e
1
, ..., e
k
) (k = 1, ..., n). Ne

u H xac di
.
nh du
.
o
.
ng
hoa
.
c xac di
.
nh am th` H[
V
k
khong suy bie

n vo
.
i mo
.
i k = 1, ..., n.
La
.
p la
.
i qua tr`nh tru
.
.
c giao hoa Shmidt ta co bo

de
`
sau.
Bo

de
`
5.3 Gia su
.
ha
.
n che

cu a H tren mo

i V
k
= L(e
1
, ..., e
k
) de
`
u khong suy bie

n
(k = 1, ..., n). Khi do he
.
vecto
.
(
1
, ...,
k
) xay du
.
.
ng bo
.
i quy na
.
p
_

1
= e
1
,

k
= e
k

k1
i=1
(e
k
,
i
)
H(
i
)

i
l`a m o
.
t co
.
so
.
-tru
.
.
c giao cu a V
k
(k = 1, ..., n). 2
Ch u
.
ng minh D
-
i
.
nh l y 5.2:
Trong co
.
so
.
-tru
.
.
c giao (
1
, ...,
n
), H co ma tra
.
n cheo
B =
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
H(
1
) 0 ... 0
0 H(
2
) ... 0
. . ... .
0 0 ... H(
n
)
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
.
Go
.
i A
k
(tu
.
o
.
ng u
.
ng B
k
) l`a ma tra
.
n na
`
m o
.
giao cu a k h`ang da
`
u v`a k co
.
t da
`
u cu a A
(tu
.
o
.
ng u
.
ng cu a B). Khi do A
k
v`a B
k
l`a ma tra
.
n cu a H[
V
k
tu
.
o
.
ng u
.
ng trong cac co
.
so
.
(e
1
, ..., e
k
) v`a (
1
, ...,
k
). Go
.
i C
k
l`a ma tra
.
n chuye

n t` u
.
co
.
so
.
th u
.
nha

t sang co
.
so
.

th u
.
hai, ta co
B
k
= C
t
k
A
k
C
k
.
Theo Bo

de
`
5.3, C
k
l`a mo
.
t ma tra
.
n tam giac tren vo
.
i cac pha
`
n tu
.
tren du
.
`o
.
ng
cheo ba
`
ng 1. V` the

det C
k
= det C
t
k
= 1. He
.
qua l`a
det A
k
= det B
k
= H(
1
) H(
k
) (k = 1, ..., n).
H l`a xac di
.
nh du
.
o
.
ng khi v`a ch khi H(
k
) > 0 vo
.
i mo
.
i k = 1, ..., n, t u
.
c l`a ne

u
v`a ch ne

u det A
k
> 0 (k = 1, ..., n).
252
H l`a xac di
.
nh am khi v`a ch khi H(
k
) < 0 vo
.
i mo
.
i k = 1, ..., n, t u
.
c l`a ne

u v`a
ch ne

u det A
k
am vo
.
i mo
.
i k le v`a det A
k
du
.
o
.
ng vo
.
i mo
.
i k cha

n (k = 1, ..., n). 2
V du
.
: D
-
i
.
nh th u
.
c Gram-Shmidt cu a he
.
vecto
.
(u
1
, ..., u
k
) trong khong gian vecto
.
Euclid E du
.
o
.
.
c di
.
nh ngha nhu
.
sau:
G(u
1
, ..., u
k
) = det
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
u
1
, u
1
) u
1
, u
2
) ... u
1
, u
k
)
u
2
, u
1
) u
2
, u
2
) ... u
2
, u
k
)
. . ... .
u
k
, u
1
) u
k
, u
2
) ... u
k
, u
k
)
_
_
_
_
_
_
_
_
_
_
.
Ne

u vecto
.
u
j
bie

u thi
.
tuye

n tnh qua nh u
.
ng vecto
.
c`on la
.
i cu a he
.
th` co
.
t th u
.
j
cu a di
.
nh th u
.
c l`a mo
.
t to

ho
.
.
p tuye

n tnh cu a nh u
.
ng co
.
t c`on la
.
i. Va
.
y, di
.
nh th u
.
c
Gram-Shmidt cu a mo
.
t he
.
vecto
.
phu
.
thuo
.
c tuye

n tnh th` ba
`
ng 0.
Ngu
.
o
.
.
c la
.
i, di
.
nh th u
.
c Gram-Shmidt cu a mo
.
t he
.
vecto
.
do
.
c la
.
p tuye

n tnh luon
luon du
.
o
.
ng. Tha
.
t va
.
y, ne

u (u
1
, ..., u
k
) l`a mo
.
t he
.
vecto
.
do
.
c la
.
p tuye

n tnh th` ma
tra
.
n (u
i
, u
j
))
k
i,j=1
chnh l`a ma tra
.
n cu a tch vo hu
.
o
.
ng trong co
.
so
.
(u
1
, ..., u
k
) cu a
khong gian L(u
1
, ..., u
k
). V` tch vo hu
.
o
.
ng ca m sinh mo
.
t da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng xac
di
.
nh du
.
o
.
ng, nen theo D
-
i
.
nh l y 5.2
G(u
1
, ..., u
k
) > 0.
B`ai ta
.
p
T`m da
.
ng chua

n ta

c cu a cac da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng sau day tren tru
.
`o
.
ng so

thu
.
.
c:
1. x
2
1
+x
2
2
+ 3x
2
3
+ 4x
1
x
2
+ 2x
1
x
3
+ 2x
2
x
3
.
2. x
1
x
2
+x
1
x
3
+x
1
x
4
+x
2
x
3
+x
2
x
4
+ x
3
x
4
.
T`m da
.
ng chua

n ta

c cu a cac da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng sau day v`a nh u
.
ng phep bie

n
do

i tuye

n tnh khong suy bie

n du
.
a da
.
ng da cho ve
`
da
.
ng chua

n ta

c:
253
3. 2x
2
1
+ 18x
2
2
+ 8x
2
3
12x
1
x
2
+ 8x
1
x
3
27x
2
x
3
.
4. 12x
2
1
3x
2
2
12x
2
3
+ 12x
1
x
2
24x
1
x
3
+ 8x
2
x
3
.
D
-
u
.
a cac da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng sau day ve
`
da
.
ng chnh ta

c vo
.
i he
.
so

nguyen ba
`
ng
cach su
.
du
.
ng cac phep bie

n do

i tuye

n tnh khong suy bie

n vo
.
i he
.
so

h u
.
u t :
5. 2x
2
1
+ 3x
2
2
+ 4x
2
3
2x
1
x
2
+ 4x
1
x
3
3x
2
x
3
.
6.
1
2
x
2
1
+ 2x
2
2
+ 3x
2
4
x
1
x
2
+x
2
x
3
x
3
x
4
.
T`m phep bie

n do

i tuye

n tnh khong suy bie

n du
.
a da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng H ve
`
da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng K:
7. H = 2x
2
1
+ 9x
2
2
+ 3x
2
3
+ 8x
1
x
2
4x
1
x
3
10x
2
x
3
,
K = 2y
2
1
+ 3y
2
2
+ 6y
2
3
4y
1
y
2
4y
1
y
3
+ 8y
2
y
3
.
8. H = 3x
2
1
+ 10x
2
2
+ 25x
2
3
12x
1
x
2
18x
1
x
3
+ 40x
2
x
3
,
K = 5y
2
1
+ 6y
2
2
+ 12y
1
y
2
.
9. H = 5x
2
1
+ 5x
2
2
+ 2x
2
3
+ 8x
1
x
2
+ 6x
1
x
3
+ 6x
2
x
3
,
K = 4y
2
1
+ y
2
2
+ 9y
2
3
12y
1
y
3
.
D
-
u
.
a cac da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng sau day ve
`
da
.
ng chnh ta

c v`a bie

u thi
.
cac a

n mo
.
i
qua cac a

n c u:
10.

n
i=1
x
2
i
+

n
i<j
x
i
x
j
.
11.

n
i<j
x
i
x
j
.
12.

n1
i=1
x
i
x
i+1
.
13.

n
i=1
(x
i
s)
2
, trong do s =
x
1
+x
2
++x
n
n
.
14.

n
i<j
[i j[x
i
x
j
.
254
15. Cho da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng
H = f
2
1
+f
2
2
+ + f
2
p
f
2
p+1
f
2
p+2
f
2
p+q
,
trong do f
1
, ..., f
p+q
l`a cac da
.
ng tuye

n tnh thu
.
.
c cu a cac bie

n x
1
, ..., x
n
. Ch u
.
ng
minh ra
`
ng ch so

quan tnh du
.
o
.
ng cu a H khong vu
.
o
.
.
t qua p v`a ch so

quan
tnh am cu a no khong vu
.
o
.
.
t qua q.
16. Ch u
.
ng minh ra
`
ng ne

u co the

du
.
a mo

i da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng H v`a K ve
`
da
.
ng
kia ba
`
ng mo
.
t phep bie

n do

i tuye

n tnh (khong nha

t thie

t kha nghi
.
ch) th` cac
da
.
ng n`ay tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng vo
.
i nhau.
17. Cac da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng sau day co tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng vo
.
i nhau tren tru
.
`o
.
ng so

thu
.
.
c
hay khong:
H = x
2
1
+ 4x
2
2
+x
2
3
+ 4x
1
x
2
2x
1
x
3
,
K = y
2
1
+ 2y
2
2
y
2
3
+ 4y
1
y
2
2y
1
y
3
4y
2
y
3
,
L = 4z
2
1
z
2
2
z
2
3
4z
1
z
2
+ 4z
1
z
3
+ 18z
2
z
3
.
18. T`m ha
.
ng v`a k so

cu a da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng thu
.
.
c H ne

u no tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng vo
.
i
H bo
.
i mo
.
t phep bie

n do

i tuye

n tnh thu
.
.
c khong suy bie

n.
19. T`m so

lo
.
p tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng cu a cac da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng thu
.
.
c n a

n co k so

ba
`
ng
s da cho.
20. Ch u
.
ng minh ra
`
ng die
`
u kie
.
n ca
`
n v`a du de

mo
.
t da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng H vie

t du
.
o
.
.
c
th`anh tch cu a hai da
.
ng tuye

n tnh l`a:
(a) D
-
o

i vo
.
i tru
.
`o
.
ng so

thu
.
.
c: ha
.
ng cu a H khong vu
.
o
.
.
t qua 2, v`a ne

u ha
.
ng cu a
H ba
`
ng 2 th` k so

cu a no ba
`
ng 0.
(b) D
-
o

i vo
.
i tru
.
`o
.
ng so

ph u
.
c: ha
.
ng cu a H khong vu
.
o
.
.
t qua 2.
255
21. Ch u
.
ng minh ra
`
ng da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng thu
.
.
c H xac di
.
nh du
.
o
.
ng ne

u v`a ch ne

u
ma tra
.
n cu a no co the

vie

t du
.
o
.
i da
.
ng A = C
t
C, trong do C l`a mo
.
t ma tra
.
n
thu
.
.
c khong suy bie

n.
22. Ch u
.
ng minh ra
`
ng trong mo
.
t da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng thu
.
.
c xac di
.
nh du
.
o
.
ng mo
.
i
he
.
so

cu a cac b`nh phu

.
o
.
ng cu a cac a

n de
`
u l`a so

du
.
o
.
ng; nhu
.
ng die
`
u kie
.
n do
khong du de

mo
.
t da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng l`a xac di
.
nh du
.
o
.
ng.
23. Ch u
.
ng minh ra
`
ng:
(a) D
-
ie
`
u kie
.
n ca
`
n v`a du de

ma tra
.
n do

i x u
.
ng A vie

t du
.
o
.
.
c du
.
o
.
i da
.
ng A =
C
t
C, trong do C l`a mo
.
t ma tra
.
n thu
.
.
c khong suy bie

n l`a cac di
.
nh th u
.
c
con chnh cu a A de
`
u du
.
o
.
ng.
(b) D
-
ie
`
u kie
.
n ca
`
n v`a du de

ma tra
.
n do

i x u
.
ng A vie

t du
.
o
.
.
c du
.
o
.
i da
.
ng A =
C
t
C, trong do C l`a mo
.
t ma tra
.
n vuong thu
.
.
c l`a cac di
.
nh th u
.
c con chnh
cu a A de
`
u khong am. Ho
.
n n u
.
a, ne

u ha
.
ng cu a A ba
`
ng r th` ha
.
ng cu a C
c ung va
.
y, ngo`ai ra ta co the

cho
.
n C vo
.
i r h`ang da
`
u do
.
c la
.
p tuye

n tnh
v`a cac h`ang c`on la
.
i ba
`
ng 0.
T`m ta

t ca cac gia tri

.
cu a tham so

de

cho da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng sau day xac
di
.
nh du
.
o
.
ng:
24. x
2
1
+x
2
2
+ 5x
2
3
+ 2x
1
x
2
2x
1
x
3
+ 4x
2
x
3
.
25. x
2
1
+ 4x
2
2
+x
2
3
+ 2x
1
x
2
+ 10x
1
x
3
+ 6x
2
x
3
.
26. Ta go
.
i ho
.
.
p th`anh cu a hai da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng H =

n
i,j=1
a
ij
x
i
x
j
v`a K =

n
i,j=1
b
ij
x
i
x
j
l`a da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng (H, K) =

n
i,j=1
a
ij
b
ij
x
i
x
j
. Ch u
.
ng minh
ra
`
ng:
(a) Ne

u H v`a K khong suy bie

n th` (H, K) c ung va

.
y.
(b) Ne

u H v`a K xac di
.
nh du
.
o
.
ng th` (H, K) c ung va
.
y.
256
T`m mo
.
t phep bie

n do

i tuye

n tnh khong suy bie

n du
.
a mo
.
t trong hai da
.
ng
to`an phu
.
o
.
ng sau day ve
`
da
.
ng chua

n ta

c do
`
ng th`o
.
i du
.
a da
.
ng c`on la
.
i ve
`
da
.
ng
chnh ta

c, vie

t ro bie

u th u
.
c cu a cac da
.
ng thu du
.
o
.
.
c:
27. H = 8x
2
1
28x
2
2
+ 14x
2
3
+ 16x
1
x
2
+ 14x
1
x
3
+ 32x
2
x
3
,
K = x
2
1
+ 4x
2
2
+ 2x
2
3
+ 2x
1
x
3
.
28. H = 2x
2
4
+ x
1
x
2
+x
1
x
3
2x
2
x
3
+ 2x
2
x
4
,
K =
1
4
x
2
1
+x
2
2
+ x
2
3
+ 2x
2
4
+ 2x
2
x
4
.
29. H = x
2
1
+
3
2
x
2
2
2x
2
3
+x
2
4
+ 2x
1
x
2
+ 4x
1
x
3
,
K = x
2
1
+
5
4
x
2
2
+ x
2
3
+x
2
4
+ 2x
2
x
3
.
30. H = x
2
1
15x
2
2
+ 4x
1
x
2
2x
1
x
3
+ 6x
2
x
3
,
K = x
2
1
+ 17x
2
2
+ 3x
2
3
+ 4x
1
x
2
2x
1
x
3
14x
2
x
3
.
31. Cho ca
.
p da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng H v`a K, trong do K xac di
.
nh du
.
o
.
ng. Xet phep
bie

n do

i tuye

n tnh khong suy bie

n ba

t k` y du
.
a K ve
`
da
.
ng chua

n ta

c, do
`
ng
th`o
.
i du
.
a H ve
`
da
.
ng chnh ta

c
H =
1
y
2
1
+ +
n
y
2
n
.
Ch u
.
ng minh ra
`
ng cac he
.
so

1
, ...,
n
du
.
o
.
.
c xac di
.
nh duy nha

t sai khac th u
.
tu
.
.
.
Ho
.
n n u
.
a, ch ung l`a cac nghie
.
m cu a phu
.
o
.
ng tr`nh da th u
.
c det(A XB) = 0
vo
.
i a

n X, trong do A v`a B l`a cac ma tra

.
n tu
.
o
.
ng u
.
ng cu a H v`a K trong c` ung
mo
.
t co
.
so
.
n`ao do cu a khong gian.
Co the

du
.
a ca
.
p da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng sau day ve
`
da
.
ng chnh ta

c bo
.
i c` ung mo
.
t
phep bie

n do

i tuye

n tnh thu
.
.
c khong suy bie

n hay khong?
32. H = x
2
1
+ 4x
1
x
2
x
2
2
,
K = x
2
1
+ 6x
1
x
2
+ 5x
2
2
.
33. H = x
2
1
+x
1
x
2
x
2
2
,
K = x
2
1
2x
1
x
2
.
257
34. Cho ca
.
p da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng xac di
.
nh du
.
o
.
ng H v`a K. Gia su
.
phep bie

n do

i
tuye

n tnh khong suy bie

n th u
.
nha

t du
.
a K ve
`
da
.
ng chua

n ta

c, do
`
ng th`o
.
i du
.
a
H ve
`
da
.
ng chnh ta

c H =

n
i=1

i
y
2
i
v`a phep bie

n do

i tuye

n tnh khong suy

bie

n th u
.
hai du
.
a H ve
`
da
.
ng chua

n ta

c, do
`
ng th`o
.
i du
.
a K ve
`
da
.
ng chnh ta

c
K =

n
i=1

i
z
2
i
. T`m mo

i lien he
.
gi u
.
a cac he
.
so

1
, ...,
n
v`a
1
, ...,
n
.
35. Ta noi cac ca
.
p da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng (H
1
, K
1
) v`a (H
2
, K
2
), trong do K
1
v`a K
2
xac di
.
nh du
.
o
.
ng, l`a tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng ne

u co mo
.
t phep bie

n do

i tuye

n tnh khong
suy bie

n du
.
a H
1
ve
`
H
2
do
`
ng th`o
.
i du
.
a K
1
ve
`
K
2
. Ch u
.
ng minh ra
`
ng die
`
u kie
.
n
ca
`
n v`a du de

hai ca
.
p da
.
ng tren tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng l`a ta
.
p ho
.
.
p nghie
.
m (ke

ca bo
.
i)
cu a hai phu
.
o
.
ng tr`nh det(A
1
XB
1
) = 0 v`a det(A
2
XB
2
) = 0 tr` ung nhau.
O
.

day A
i
v`a B
i
l`a ma tra
.
n tu
.
o
.
ng u
.
ng cu a H
i
v`a K
i
trong c` ung mo
.
t co
.
so
.
cu a
khong gian.
36. Ch u
.
ng minh ra
`
ng da
.
ng chnh ta

c

n
i=1

i
y
2
i
m`a da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng H co the

du
.
a ve
`
du
.
o
.
.
c nh`o
.
mo
.
t phep bie

n do

i tru
.
.
c giao du
.
o
.
.
c xac di
.
nh duy nha

t sai
khac th u
.
tu
.
.
cu a cac bie

n. Ho
.
n n u
.
a cac he
.
so

1
, ...,
n
l`a cac nghie
.
m cu a da
th u
.
c da
.
c tru
.
ng cu a ma tra
.
n A cu a da
.
ng H.
T`m da
.
ng chnh ta

c m`a da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng sau day co the

du
.
a ve
`
nh`o
.
mo
.
t
phep bie

n do

i tru
.
.
c giao. Vie

t bie

u th u
.
c tu
.
`o
.
ng minh cu a phep bie

n do

i do.
37.

n
i=1
x
2
i
+

n
i<j
x
i
x
j
.
38.

n
i<j
x
i
x
j
.
39. Hai da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng du
.
o
.
.
c go
.
i l`a tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng tru
.
.
c giao ne

u da
.
ng n`ay co
the

du
.
a ve
`
da
.
ng kia nh`o
.
mo
.
t phep bie

n do

i tru
.
.
c giao. Ch u
.
ng minh ra
`
ng die
`
u
kie
.
n ca
`
n v`a du de

hai da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng tru
.
.
c giao l`a cac da
th u
.
c da
.
c tru
.
ng cu a cac ma tra
.
n cu a ch ung tr` ung nhau.
40. Ch u
.
ng minh ra
`
ng mo
.
i ma tra
.
n do

i x u
.
ng thu
.
.
c A de
`
u co the

vie

t du
.
o
.
i da
.
ng
258
A = Q
1
BQ, trong do Q l`a mo
.
t ma tra
.
n tru
.
.
c giao v`a B l`a mo
.
t ma tra
.
n du
.
`o
.
ng
cheo thu
.
.
c.
41. Ch u
.
ng minh ra
`
ng mo
.
i gia tri
.
rieng cu a mo
.
t ma tra
.
n thu
.
.
c A de
`
u thuo
.
c doa
.
n
[a, b] ne

u v`a ch ne

u da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng vo
.
i ma tra
.
n (AE) xac di
.
nh du
.
o
.
ng
vo
.
i mo
.
i < a v`a xac di
.
nh am vo
.
i mo
.
i > b.
42. Gia su
.
A v`a B l`a cac ma tra
.
n do

i x u
.
ng thu
.
.
c. Ch u
.
ng minh ra
`
ng ne

u cac tri
.
rieng cu a A de
`
u thuo
.
c doa
.
n [a, b] v`a cac tri
.
rieng cu a B de
`
u thuo
.
c doa
.
n [c, d]
th` cac gia tri
.
rieng cu a ma tra
.
n A +B de
`
u thuo
.
c doa
.
n [a +c, b +d].
43. Ch u
.
ng minh ra
`
ng mo
.
t da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng khong suy bie

n co the

du
.
a ve
`
da
.
ng
chua

n ta

c nh`o
.
mo
.
t phep bie

n do

i tru
.
.
c giao ne

u v`a ch ne

u ma tra
.
n cu a no
trong mo
.
t co
.
so
.
n`ao do l`a mo
.
t ma tra
.
n tru
.
.
c giao.
44. Ch u
.
ng minh ra
`
ng ma tra
.
n cu a mo
.
t da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng xac di
.
nh du
.
o
.
ng l`a tru
.
.
c
giao ne

u v`a ch ne

u da
.
ng to`an phu
.
o
.
ng do l`a to

ng cu a cac b`nh phu

.
o
.
ng. Hay
die

n da
.
t su
.
.
kie
.
n n`ay ba
`
ng thua
.
t ng u
.
ma tra
.
n.
45. Ch u
.
ng minh ra
`
ng mo
.
i ma tra
.
n khong suy bie

n thu
.
.
c A co the

vie

t mo
.
t cach
duy nha

t du
.
o
.
i da
.
ng A = QB, trong do Q l`a mo
.
t ma tra
.
n tru
.
.
c giao v`a B l`a
mo
.
t ma tra
.
n tam giac tren vo
.
i cac pha
`
n tu
.
du
.
o
.
ng tren du
.
`o
.
ng cheo chnh.
46. Ch u
.
ng minh ra
`
ng:
(a) Mo

i ma tra
.
n thu
.
.
c khong suy bie

n A de
`
u co the

vie

t du
.
o
.
i hai da
.
ng
A = Q
1
B
1
v`a A = B
2
Q
2
, trong do Q
1
, Q
2
l`a cac ma tra
.
n tru
.
.
c giao v`a
B
1
, B
2
l`a cac ma tra
.
n do

i x u
.
ng thu
.
.
c vo
.
i cac di
.
nh th u
.
c con chnh du
.
o
.
ng.
Mo

i cach vie

t do de
`
u duy nha

t.
(b) Mo

i ma tra
.
n ph u
.
c khong suy bie

n A de
`
u co the

vie

t du
.
o
.
i hai da
.
ng
A = Q
1
B
1
v`a A = B
2
Q
2
, trong do Q
1
, Q
2
l`a cac ma tra
.
n unita v`a B
1
, B
2
259
l`a cac ma tra
.
n tu
.
.
lien ho
.
.
p, co cac di
.
nh th u
.
c con chnh du
.
o
.
ng. Mo

i cach
vie

t do de
`
u duy nha

t.
260
Chu
.
o
.
ng VII
D
-
A
.
I S

D
-
A TUY

N T

INH
Trong chu
.
o
.
ng n`ay, ch ung ta tr`nh b`ay cac ca

u tr uc da tuye

n tnh cu a da
.
i so

tuye

n tnh. Vu
.
o
.
.
t xa ra ngo`ai khuon kho

cu a da
.
i so

tuye

n tnh, cac ca

u tr uc n`ay
t`m du
.
o
.
.
c nhie
`
u u
.
ng du
.
ng trong Co
.
ho
.
c v`a Va
.
t l y, trong H`nh ho
.
c vi phan, Gia i
tch tren da ta
.
p v`a L y thuye

t bie

u die

n nhom...
D
-
e

chua

n bi
.
cho vie
.
c tr`nh b`ay chu
.
o
.
ng n`ay, ta ca
`
n ma

y di
.
nh ngha sau day.
D
-
i
.
nh ngha 0.4 Mo
.
t da
.
i so

tren tru
.
`o
.
ng K l`a mo
.
t K-khong gian vecto
.
A du
.
o
.
.
c
trang bi
.
mo
.
t phep nhan : A A A, (, ) thoa man nh u
.
ng die
`
u kie
.
n
sau:
(a) A c` ung vo
.
i phep co
.
ng vecto
.
v`a phep nhan la
.
p th`anh mo
.
t v`anh.
(b) Cac phep nhan vo
.
i vo hu
.
o
.
ng v`a phep nhan cu a A lien he
.
vo
.
i nhau bo
.
i he
.
th u
.
c
(a) = (a) = a(),
vo
.
i mo
.
i a K, , A.
Ta
.
p con khac ro

ng B A du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t da
.
i so

con cu a da
.
i so

A ne

u no v` u
.
a l`a
mo
.
t khong gian vecto
.
con v` u
.
a l`a mo
.
t v`anh con cu a A.
Cho cac da
.
i so

A v`a A

.

Anh xa
.
: A A

du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t do
`
ng ca

u da
.
i so

ne

u no v` u
.
a l`a mo
.
t do
`
ng ca

u khong gian vecto

.
v` u
.
a l`a mo
.
t do
`
ng ca

u v`anh.
Cha

ng ha
.
n, K-khong gian vecto
.
cac ma tra
.
n vuong M(nn, K) vo
.
i phep nhan
ma tra
.
n l`a mo
.
t da
.
i so

tren tru
.
`o
.
ng K.
261
D
-
i
.
nh ngha 0.5 Gia su
.
A l`a mo
.
t da
.
i so

tren K. Khong gian vecto

.
con B A
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t idean cu a da
.
i so

A ne

u no co tnh cha

t ha

p thu
.
, t u
.
c l`a ne

u:
B, B,
vo
.
i mo
.
i A, B.
Cha

ng ha
.
n, ta
.
p cac ma tra
.
n tam giac tren vo
.
i cac pha
`
n tu
.
tren du
.
`o
.
ng cheo
ba
`
ng 0 l`a mo
.
t idean cu a da
.
i so

ma tra
.
n M(n n, K).
De

tha

y ra
`
ng, ne

u B l`a mo
.
t idean cu a da
.
i so

A th` khong gian thu

.
o
.
ng A/B tro
.

th`anh mo
.
t da
.
i so

, go
.
i l`a da
.
i so

thu
.
o
.
ng, vo
.
i phep nhan di
.
nh ngha nhu
.
sau:
( +B)(

+B) = (

) +B.
Ne
`
n ta ng cu a cac ca

u tr uc da tuye

n tnh l`a khai nie

.
m tch tenxo
.
cu a cac khong
gian vecto
.
.
1 Tch tenxo
.
Gia su
.
L, M, N l`a cac khong gian vecto
.
tren tru
.
`o
.
ng K.

Anh xa
.
: L M N
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a song tuye

n tnh ne

u
(
1
+
2
, ) = (
1
, ) +(
2
, ),
(a, ) = a(, ),
(,
1
+
2
) = (,
1
) +(,
2
),
(, a) = a(, ),
vo
.
i mo
.
i ,
1
,
2
L, ,
1
,
2
M, a K. Noi cach khac, anh xa
.
song tuye

n tnh
l`a mo
.
t anh xa
.
tuye

n tnh vo
.
i mo

i bie

n khi co

di
.
nh bie

n kia.
Go
.
i F(L M) l`a ta
.
p ho
.
.
p ta

t ca cac h`am co gia h u

.
u ha
.
n t` u
.
L M v`ao tru
.
`o
.
ng
K, t u
.
c l`a cac h`am ch khac 0 ta
.
i mo
.
t so

h u
.
u ha
.
n die

m n`ao do cu a L M. Ta
.
p
262
ho
.
.
p n`ay la
.
p nen mo
.
t K-khong gian vecto
.
do

i vo
.
i cac phep toan co
.
ng v`a nhan vo
.
i
vo hu
.
o
.
ng du
.
o
.
.
c di
.
nh ngha theo gia tri
.
cu a h`am, cu
.
the

nhu
.
sau:
(f +g)(, ) = f(, ) + g(, ),
(af)(, ) = af(, ),
vo
.
i mo
.
i f, g F(L M), a K, (, ) L M.
Mo

i pha
`
n tu
.
(, ) L M du
.
o
.
.
c da
.
t tu
.
o
.
ng u
.
ng vo
.
i mo
.
t h`am, c ung k y hie
.
u
l`a (, ) F(L M) du
.
o
.
.
c di
.
nh ngha nhu
.
sau:
(, ) : L M K,
(, ) 1,
(

) 0, (

) ,= (, ).
Gia su
.
f F(L M) l`a h`am ch khac 0 tren ta
.
p h u
.
u ha
.
n (
i
,
i
)[ i I, vo
.
i
f(
i
,
i
) = a
i
. De

tha

y ra
`
ng
f =

iI
a
i
(
i
,
i
).
Nhu
.
va
.
y, mo
.
t cach tru
.
.
c giac, ta co the

hie

u F(L M) l`a ta
.
p ho
.
.
p cac to

ng h`nh
th u
.
c co gia h u
.
u ha
.
n cu a cac pha
`
n tu
.
trong L M vo
.
i he
.
so

trong K.
Go
.
i H l`a khong gian vecto
.
con cu a F(LM) sinh bo
.
i cac pha
`
n tu
.
co da
.
ng sau
day:
(
1
+
2
, ) (
1
, ) (
2
, ),
(a, ) a(, ),
(,
1
+
2
) (,
1
) (,
2
),
(, a) a(, ),
trong do ,
1
,
2
L, ,
1
,
2
M, a K.
D
-
i
.
nh ngha 1.1 Ta go
.
i khong gian vecto
.
thu
.
o
.
ng F(L M)/H l`a tch tenxo
.
cu a
cac khong gian L v`a M. No du
.
o
.
.
c k y hie
.
u bo
.
i L M, hoa
.
c chi tie

t ho
.
n L
K
M.
263
A

nh cu a pha
`
n tu
.
(, ) bo
.
i phep chie

u chnh ta

c F(LM) LM du
.
o
.
.
c k y
hie
.
u l`a . Nhu
.
va
.
y
= [(, )] := (, ) +H.
Theo di
.
nh ngha cu a khong gian con H, ta co
(
1
+
2
) =
1
+
2
,
(a) = a( ),
(
1
+
2
) =
1
+
2
,
(a) = a( ),
trong do ,
1
,
2
L, ,
1
,
2
M, a K. Noi cach khac, anh xa
.
t : L M L M
di
.
nh ngha bo
.
i cong th u
.
c t(, ) = l`a mo
.
t anh xa
.
song tuye

n tnh.
Tch tenxo
.
du
.
o
.
.
c xay du
.
.
ng nha
`
m mu
.
c dch tuye

n tnh hoa cac anh xa

.
song
tuye

n tnh. D
-
ie
`
u n`ay du
.
o
.
.
c noi ro trong di
.
nh l y sau day.
D
-
i
.
nh l y 1.2 (Tnh pho

du
.
ng cu a tch tenxo
.
). Vo
.
i mo
.
i anh xa
.
song tuye

n tnh
: LM N, to
`
n ta
.
i duy nha

t anh xa
.
tuye

n tnh h : LM N l`am giao hoan

bie

u do
`
L M
E
L M
t
N ,
d
d
d
d

h
t u
.
c l`a = h t.
Ch u
.
ng minh: Ta thac trie

n anh xa
.
th`anh anh xa
.
: F(L M) N xac di
.
nh
bo
.
i cong th u
.
c
(

iI
a
i
(
i
,
i
)) =

iI
a
i
(
i
,
i
).
264
Ro r`ang l`a mo
.
t anh xa
.
tuye

n tnh. Ho
.
n n u
.
a, do l`a song tuye

n tnh cho nen

H Ker . Tha
.
t va
.
y
((
1
+
2
, ) (
1
, ) (
2
, )) = (
1
+
2
, ) (
1
, ) (
2
, ) = 0,
((a, ) a(, )) = (a, ) a(, ) = 0,
((,
1
+
2
) (,
1
) (,
2
)) = (,
1
+
2
) (,
1
) (,
2
) = 0,
((, a) a(, )) = (, a) a(, ) = 0,
vo
.
i mo
.
i ,
1
,
2
L, ,
1
,
2
M, a K.
Do H Ker , anh xa
.
tuye

n tnh ca m sinh anh xa

.
tuye

n tnh
h : L M := F(L M)/H N
h[x] = (x),
o
.
day [x] = x +H l`a lo
.
p cu a pha
`
n tu
.
x ba

t k` y trong F(L M).

Vo
.
i mo
.
i L, M, ta co
(, ) = (, ) = h[(, )] = h( ) = h(t(, )).
V` the

= h t.
Tie

p theo, ta ch u
.
ng minh tnh duy nha

t cu a h. Gia su
.
h

: LM N c ung l`a
mo
.
t anh xa
.
tuye

n tnh thoa man he

.
th u
.
c = h t = h

t. Nhu
.
the

h = h

tren
Im(t).
Khong gian F(LM) du
.
o
.
.
c sinh bo
.
i cac pha
`
n tu
.
co da
.
ng (, ), do do LM :=
F(LM)/H du
.
o
.
.
c sinh bo
.
i cac pha
`
n tu
.
co da
.
ng (, ) +H = = t(, ). Noi
cach khac, Im(t) sinh ra khong gian L M. Cac anh xa
.
tuye

n tnh h v`a h

ba
`
ng
nhau tren Im(t), nen ch ung ba
`
ng nhau tren to`an khong gian L M. 2
Go
.
i L(L, M; N) l`a khong gian vecto
.
cac anh xa
.
song tuye

n tnh t` u
.
L M v`ao
N. D
-
i
.
nh l y 1.2 cho phep xay du
.
.
ng mo
.
t anh xa
.
L(L, M; N) L(L M, N) ba
`
ng
cach chuye

n th`anh h. D
-
o l`a mo
.
t da

ng ca

u tuye

n tnh:
He
.
qua 1.3 L(L, M; N)

= L(L M, N). 2
265
Tch tenxo
.
cu a hai anh xa
.
tuye

n tnh du
.
o
.
.
c di
.
nh ngha nhu
.
sau. Gia su
.
f : L
N v`a g : M P l`a cac anh xa
.
tuye

n tnh. De

tha

y ra
`
ng anh xa
.
f g : L M N P,
(f g)(, ) = f() g(), L, M
l`a song tuye

n tnh. Do do, theo D

-
i
.
nh l y 1.2, to
`
n ta
.
i duy nha

t mo
.
t anh xa
.
du
.
o
.
.
c k y
hie
.
u l`a f g : LM N P co tnh cha

t (f g)( ) = f() g().

Anh xa
.
f g du
.
o
.
.
c go
.
i l`a tch tenxo
.
cu a f v`a g.
2 Cac tnh cha

t co
.
ba

n cu

a tch tenxo
.
Trong cac me
.
nh de
`
sau day, gia su
.
L, M, N l`a cac khong gian vecto
.
tren tru
.
`o
.
ng K.
Me
.
nh de
`
2.1 (Tnh ke

t ho
.
.
p). To
`
n ta
.
i duy nha

t mo
.
t da

ng ca

u tuye

n tnh
(L M) N

=
L (M N),
sao cho ( ) ( ) vo
.
i mo
.
i L, M, N.
Ch u
.
ng minh: Ta xet anh xa
.
: (L M) N L (M N) xac di
.
nh bo
.
i
((), ) = ( ). De

kie

m tra la
.
i ra
`
ng do l`a mo
.
t anh xa
.
song tuye

n tnh
do

i vo
.
i cac bie

n v`a . Theo D
-
i
.
nh l y 1.2, to
`
n ta
.
i duy nha

t mo
.
t anh xa
.
tuye

n
tnh h : (L M) N L (M N) sao cho h(( ) ) = ( ), vo
.
i
mo
.
i L, M, N.
Tu
.
o
.
ng tu
.
.
, to
`
n ta
.
i duy nha

t mo
.
t anh xa
.
tuye

n tnh k : L(MN) (LM)N

sao cho k( ( )) = ( ) , vo
.
i mo
.
i L, M, N.
Nhu
.
va
.
y, kh : (LM) N (LM) N l`a mo
.
t anh xa
.
tuye

n tnh thoa man

kh(( ) ) = ( ) , vo
.
i mo
.
i L, M, N. Noi cach khac, kh
tr` ung vo
.
i anh xa
.
do
`
ng nha

t id tren ta
.
p cac vecto
.
co da
.
ng ( ) ; do l`a mo
.
t
ta
.
p sinh cu a khong gian (LM) N. Do do kh = id, bo
.
i v` ca hai de
`
u l`a cac anh
xa
.
tuye

n tnh.
266
La
.
p lua
.
n tu
.
o
.
ng tu
.
.
, ta co hk = id. Hai da

ng th u
.
c kh = id v`a hk = id ch u
.
ng to
ra
`
ng h l`a mo
.
t da

ng ca

u tuye

n tnh. 2
Me
.
nh de
`
n`ay cho phep ta di
.
nh ngha tch tenxo
.
L
1
L
2
L
n
cu a n khong
gian vecto
.
L
1
, L
2
, ..., L
n
.
Ch ung toi de
`
nghi
.
do
.
c gia tu
.
.
ch u
.
ng minh ba me
.
nh de
`
du
.
o
.
i day, xem nhu
.
nh u
.
ng
b`ai ta
.
p.
Me
.
nh de
`
2.2 (Tnh giao hoan). To
`
n ta
.
i duy nha

t mo
.
t da

ng ca

u tuye

n tnh
L M

=
M L,
sao cho vo
.
i mo
.
i L, M.
Me
.
nh de
`
2.3 (Tnh co do
.
n vi
.
). To
`
n ta
.
i duy nha

t da

ng ca

u tuye

n tnh
K
K
L

=
L
K
K

=
L,
sao cho a a a vo
.
i mo
.
i a K, L.
Me
.
nh de
`
2.4 (Tnh phan pho

i).
(L M) N

= (L N) (M N),
L (M N)

= (L M) (L N).
He
.
qua 2.5 Gia su
.
(
1
, ...,
m
) v`a (
1
, ...,
n
) l`a cac co
.
so
.
tu
.
o
.
ng u
.
ng cu a cac
khong gian vecto
.
L v`a M. Khi do, he
.
vecto
.
(
i

j
[ 1 i m, 1 j n)
l`a mo
.
t co
.
so
.
cu a khong gian vecto
.
L M. Noi rieng
dim(L M) = dimL dimM.
267
Ch u
.
ng minh: Theo di
.
nh ngha cu a co
.
so
.
, ta co cac da

ng ca

u tuye

n tnh
L

=
m
i=1
K
i
M

=
n
j=1
K
j
.

Ap du
.
ng hai me
.
nh de
`
ke

tren, ta co
L M

= (
m
i=1
K
i
) (
n
j=1
K
j
)

=
m
i=1

n
j=1
(K
i
) (K
j
)

=
m
i=1

n
j=1
K(
i

j
).
D
-
a

ng th u
.
c n`ay ch u
.
ng to he
.
vecto
.
(
i

j
[ 1 i m, 1 j n) l`a mo
.
t co
.
so
.
cu a
khong gian vecto
.
L M. 2
Cac v du
.
sau day gio
.
i thie
.
u mo
.
t so

da

ng ca

u chnh ta

c lien quan de

n tch tenxo
.
.
V du
.
2.6 Ne

u L
1
, ..., L
n
l`a cac khong gian vecto
.
h u
.
u ha
.
n chie
`
u th`
L

1
L

= (L
1
L
n
)

.
Ba
`
ng phep quy na
.
p, ta ch ca
`
n kie

m ch u
.
ng v du
.
n`ay cho n = 2. Gia su
.

f
1
: L
1
K, f
2
: L
2
K l`a cac anh xa
.
tuye

n tnh. Xet ho
.
.
p th`anh cu a anh xa
.
f
1
f
2
: L
1
L
2
KK vo
.
i da

ng ca

u tuye

n tuye

n tnh : KK K, ab ab,
ta co (f
1
f
2
) (L
1
L
2
)

. Tu
.
o
.
ng u
.
ng
L

1
L

2
(L
1
L
2
)

,
(f
1
, f
2
) (f
1
f
2
)
hie

n nhien l`a mo
.
t anh xa
.
song tuye

n tnh. Theo D
-
i
.
nh l y 1.2, co duy nha

t mo
.
t anh
xa
.
tuye

n tnh h : L

1
L

2
(L
1
L
2
)

sao cho h(f

1
f
2
) = (f
1
f
2
).

Anh xa
.
h chnh l`a da

ng ca

u pha i t`m.
V du
.
2.7 L

M

= L(L, M).
268
Xet anh xa
.
song tuye

n tnh
L

M L(L, M),
(f, ) [ f()],
trong do f L

, L, M. Theo D
-
i
.
nh l y 1.2, anh xa
.
noi tren ca m sinh mo
.
t
anh xa
.
tuye

n tnh duy nha

t
L

M L(L, M),
f [ f()].
D
-
o l`a mo
.
t da

ng ca

u tuye

n tnh.
V du
.
2.8 L(L M, N)

= L(L, L(M, N)).
Ta da bie

t ra
`
ng L(L M, N)

= L(L, M; N).

Anh xa
.
L(L, M; N) L(L, L(M, N)),
f [ [ f(, )]],
trong do f L(L, M; N), L, M, chnh l`a da

ng ca

u tuye

n tnh ca
`
n t`m.
3 D
-
a
.
i so

tenxo
.
Vo
.
i mo

i K-khong gian vecto

.
L, ta xet tch tenxo
.
T
q
p
(L) = L

. .
p
L L
. .
q
.
D
-
i
.
nh ngha 3.1 Mo

i pha
`
n tu
.
cu a khong gian T
q
p
(L) du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t tenxo
.
kie

u
(p, q) hay l`a mo
.
t tenxo
.
p la
`
n thua
.
n bie

n v`a q la
`
n pha n bie

n tren khong gian L.

Ta co the

do
`
ng nha

t T
q
p
(L) vo
.
i (L L
. .
p
L

. .
q
)

. V` the

, mo

i tenxo
.
p la
`
n thua
.
n bie

n v`a q la
`
n pha n bie

n du
.
o
.
.
c do
`
ng nha

t vo
.
i mo
.
t anh xa
.
da tuye

n tnh
L L
. .
p
L

. .
q
K.
269
Cac da

ng ca

u tuye

n tnh noi trong cac Me

.
nh de
`
2.1 v`a 2.2 cho phep xac di
.
nh
da

ng ca

u tuye

n tnh chnh ta

c (co du
.
o
.
.
c ba
`
ng cach trao do

i th u
.
tu
.
.
cac nhan tu
.
)

q
p
: (L

. .
p
L L
. .
q
) (L

. .
p

L L
. .
q

)
L

. .
p+p

L L
. .
q+q

.
Ta vie

t go
.
n da

ng ca

u noi tren du
.
o
.
i da
.
ng

q
p
: T
q
p
(L) T
q

p
(L) T
q+q

p+p
(L).
Xet to

ng tru
.
.
c tie

p
T(L) =

p,q=0
T
q
p
(L).
Ho
.
cac anh xa
.

q
p
[0 p, q < xac di
.
nh mo
.
t anh xa
.
tuye

n tnh
: T(L) T(L) T(L).
Noi cach khac, T(L) du
.
o
.
.
c trang bi
.
mo
.
t phep nhan di
.
nh ngha nhu
.
sau:
T(L) T(L) T(L),
(, ) ( ).
D
-
i
.
nh l y sau day du
.
o
.
.
c kie

m nghie
.
m khong ma

y kho khan.
D
-
i
.
nh l y 3.2 T(L) l`a mo
.
t da
.
i so

tren tru
.
`o
.
ng K.
D
-
i
.
nh ngha 3.3 T(L) du
.
o
.
.
c go
.
i l`a da
.
i so

tenxo
.
cu a khong gian vecto
.
L.
D
-
a
.
i so

tenxo
.
T(L) co hai da
.
i so

con hie

n nhien, do l`a T

(L) =

p=0
T
0
p
(L) v`a
T

(L) =

q=0
T
q
0
(L). Ha
.
n che

cu a tch cu a T(L) tren cac da

.
i so

con n`ay do
.
n gia n
ch l`a vie
.
c vie

t lie
`
n cac tenxo
.
vo
.
i nhau. V` the

, tch cu a cac da
.
i so

con n`ay du
.
o
.
.
c
k y hie
.
u do
.
n gia n bo
.
i .
Tie

p theo, ta xet bie

u th u
.
c toa
.
do
.
cu a mo
.
t tenxo
.
.
270
Gia su
.
(e
1
, ..., e
n
) l`a mo
.
t co
.
so
.
cu a khong gian vecto
.
L. Trong l y thuye

t tenxo
.
,
de

cho go
.
n ngu
.
`o
.
i ta thu
.
`o
.
ng k y hie
.
u co
.
so
.
do

i nga

u vo
.
i (e
1
, ..., e
n
) l`a (e
1
, ..., e
n
). D
-
o
l`a co
.
so
.
cu a L

du
.
o
.
.
c xac di
.
nh bo
.
i die
`
u kie
.
n sau day:
, ) : L L

K,
e
j
, e
i
) =
i
j
=
_

_
1, ne

u i = j,
0, ne

u i ,= j.
Theo He
.
qua 2.5, he
.
vecto
.
sau day la
.
p nen mo
.
t co
.
so
.
cu a khong gian vecto
.
T
q
p
(L):
(e
i
1
e
i
p
e
j
1
e
j
q
[ 1 i
1
, ..., i
p
, j
1
, ..., j
q
n).
Nhu
.
va
.
y, mo

i tenxo
.
T T
q
p
(L) co bie

u thi
.
tuye

n tnh duy nha

t
T =

i
1
,...,i
p
,j
1
,...,j
q
T
j
1
,...,j
q
i
1
,...,i
p
e
i
1
e
i
p
e
j
1
e
j
q
,
trong do T
j
1
,...,j
q
i
1
,...,i
p
K l`a cac toa
.
do
.
cu a T trong co
.
so
.
noi tren.
Da

u to

ng trong cong th u
.
c tren qua co
`
ng ke
`
nh. D
-
e

do
.
n gia n hoa, ngu
.
`o
.
i ta da
.
t
ra qui u
.
o
.
c co

die

n sau day.
Quy u
.
o
.
c 3.4 Trong cac phep tnh vo
.
i tenxo
.
, ta se khong vie

t (m`a hie

u nga
`
m) da

u
to

ng trong tru
.
` o
.
ng ho
.
.
p to

ng du
.
o
.
.
c la

y theo mo
.
t ca
.
p ch so

gio

ng nhau, trong do co
mo
.
t ch so

tren v`a mo
.
t ch so

du
.
o
.
i.
Theo qui u
.
o
.
c n`ay th` cong th u
.
c o
.
tren co the

vie

t la
.
i nhu
.
sau:
T = T
j
1
,...,j
q
i
1
,...,i
p
e
i
1
e
i
p
e
j
1
e
j
q
.
Gia su
.
(e

1
, ..., e

n
) c ung l`a mo
.
t co
.
so
.
cu a L, v`a A = (a
j

), trong do a
j

l`a pha
`
n tu
.

na
`
m o
.
h`ang j co
.
t cu a ma tra
.
n A, l`a ma tra
.
n chuye

n t` u
.
(e
1
, ..., e
n
) sang (e

1
, ..., e

n
),
ngha l`a
e

= a
j

e
j
.
271
Go
.
i B = (b
k
i
) l`a chuye

n vi
.
cu a ma tra
.
n chuye

n t` u
.
(e
1
, ..., e
n
) sang (e
1
, ..., e
n
), ngha
l`a e
k
= b
k
i
e
i
. Ta co

= e

, e
k
) = a
j

e
j
, b
k
i
e
i
) = a
j

b
k
i
e
j
, e
i
)
= a
j

b
k
i

i
j
= a
i

b
k
i
.
D
-
ie
`
u n`ay tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng vo
.
i da

ng th u
.
c ma tra
.
n BA = E
n
. Hay l`a B = A
1
.
Gia su
.
bie

u th u
.
c toa
.
do
.
cu a tenxo
.
T trong co
.
so
.
mo
.
i l`a
T = T

1
,...,
q
k
1
,...,k
p
e
k
1
e
k
p
e

1
e

q
.
Ta co
T = T

1
,...,
q
k
1
,...,k
p
(b
k
1
i
1
e
i
1
) (b
k
p
i
p
e
i
p
) (a
j
1

1
e
j
1
) (a
j
q

q
e
j
q
)
= a
j
1

1
a
j
q

q
b
k
1
i
1
b
k
p
i
p
T

1
,...,
q
k
1
,...,k
p
e
i
1
e
i
p
e
j
1
e
j
q
.
Do tnh duy nha

t cu a toa
.
do
.
cu a mo
.
t vecto
.
trong mo
.
t co
.
so
.
, ta nha
.
n du
.
o
.
.
c
T
j
1
,...,j
q
i
1
,...,i
p
= a
j
1

1
a
j
q

q
b
k
1
i
1
b
k
p
i
p
T

1
,...,
q
k
1
,...,k
p
.
D
-
o l`a cong th u
.
c do

i toa
.
do
.
cu a tenxo
.
.
Sau day l`a cac v du
.
ve
`
mo
.
t v`ai tenxo
.
quan tro
.
ng.
V du
.
3.5 (a) Ma tra
.
n v`a anh xa
.
tuye

n tnh: Theo V du
.
2.7, khong gian cac
anh xa
.
tuye

n tnh L(L, L) du
.
o
.
.
c do
`
ng nha

t vo
.
i tch tenxo
.
L

L = T
1
1
(L).
Mo

i pha
`
n tu
.
f cu a no vo
.
i bie

u th u
.
c toa
.
do
.
f = a
i
j
e
j
e
i
du
.
o
.
.
c do
`
ng nha

t vo
.
i anh xa
.
tuye

n tnh f : L L xac di
.
nh bo
.
i
f(e
j
) = a
i
j
e
i
.
Noi cach khac, ma tra
.
n A = (a
i
j
) vo
.
i pha
`
n tu
.
a
i
j
na
`
m o
.
h`ang i co
.
t j chnh l`a
ma tra
.
n cu a anh xa
.
f trong co
.
so
.
(e
1
, ..., e
n
).
272
(b) Tenxo
.
metrc: Theo He
.
qua 1.3 v`a V du
.
2.6, tch tenxo
.
T
0
2
(L) = L

du
.
o
.
.
c do
`
ng nha

t vo
.
i khong gian (LL)

L(L, L; K) cac anh xa

.
song tuye

n
tnh t` u
.
L L v`ao K. Mo

i pha
`
n tu
.
cu a no
g = g
ij
e
i
e
j
du
.
o
.
.
c do
`
ng nha

t vo
.
i da
.
ng song tuye

n tnh g : L L K xac di
.
nh bo
.
i
g(e
i
, e
j
) = g
ij
.
H`am g l`a do

i x u
.
ng ne

u v`a ch ne

u g
ij
= g
ji
vo
.
i mo
.
i i, j. Gia su
.
K = R, h`am
g do

i x u
.
ng v`a ma tra
.
n Gram-Shmidt G = (g
ij
) co cac di
.
nh th u
.
c con chnh
de
`
u du
.
o
.
ng. Khi do, tenxo
.
g l`a mo
.
t tch vo hu
.
o
.
ng tren L. No du
.
o
.
.
c go
.
i l`a
mo
.
t tenxo
.
metrc.
(c) Tenxo
.
ca

u tr uc da
.
i so

: Theo He
.
qua 1.3 c` ung cac V du
.
2.6 v`a 2.7, tch
tenxo
.
T
1
2
(L) = L

L du
.
o
.
.
c do
`
ng nha

t vo
.
i khong gian cac anh xa
.
L(L L, L) L(L, L; L). Mo

i pha
`
n tu
.
cu a tch tenxo
.
do
m = m
t
ij
e
i
e
j
e
t
du
.
o
.
.
c do
`
ng nha

t vo
.
i mo
.
t anh xa
.
tuye

n tnh m : L L L xac di
.
nh bo
.
i
m(e
i
e
j
) = m
t
ij
e
t
.

Anh xa
.
n`ay trang bi
.
cho L mo
.
t ca

u tr uc da
.
i so

ne

u v`a ch ne

u no co tnh ke

t
ho
.
.
p, ngha l`a:
m(m(e
i
e
j
) e
k
) = m(e
i
m(e
j
e
k
)),
vo
.
i mo
.
i i, j, k. D
-
a

ng th u
.
c n`ay tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng vo
.
i
m
t
ij
m

tk
= m

it
m
t
jk
,
vo
.
i mo
.
i i, j, k, . Noi cach khac, mo

i tenxo
.
m thoa man he
.
th u
.
c tren du
.
o
.
.
c
do
`
ng nha

t vo
.
i mo
.
t ca

u tr uc da
.
i so

tren khong gian vecto

.
L. No du
.
o
.
.
c go
.
i l`a
mo
.
t tenxo
.
ca

u tr uc da
.
i so

tren L.
273
4 D
-
a
.
i so

do

i x u
.
ng
Trong cac cach di
.
nh ngha khac nhau cu a khai nie
.
m tenxo
.
do

i x u
.
ng v`a da
.
i so

do

i
x u
.
ng, ch ung ta cho
.
n cach khong phu
.
thuo
.
c v`ao da
.
c so

cu a tru
.
`o
.
ng K.
Ta va

n gia su
.
L l`a mo
.
t khong gian vecto
.
tren tru
.
`o
.
ng K.
Go
.
i A
q
l`a khong gian vecto
.
con cu a T
q
(L) := T
q
0
(L) sinh bo
.
i cac vecto
.
co da
.
ng

1

q

(1)

(q)
,
trong do
1
, ...,
q
L, S
q
(nhom do

i x u
.
ng tren q pha
`
n tu
.
).
D
-
i
.
nh ngha 4.1 Khong gian thu
.
o
.
ng
S
q
(L) := T
q
(L)/A
q
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a luy th` u
.
a do

i x u
.
ng ca

p q cu a L. Mo

i pha
`
n tu
.
cu a S
q
(L) du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t
tenxo
.
do

i x u
.
ng tren L.
D
-
e

cho go
.
n, ta k y hie
.
u L
(q)
:= L L (q la
`
n).
D
-
i
.
nh ngha 4.2 Gia su
.
M l`a mo
.
t K-khong gian vecto
.
.

Anh xa
.
da tuye

n tnh
: L
(q)
M du
.
o
.
.
c go
.
i l`a do

i x u
.
ng ne

u
(
1
, ...,
q
) = (
(1)
, ...,
(q)
),
vo
.
i mo
.
i
1
, ...,
q
L, S
q
.
Ho
.
.
p th`anh cu a anh xa
.
da tuye

n tnh chnh ta

c
t = t
q
: L
(q)
T
q
(L),
t(
1
, ...,
q
) =
1

q
v`a phep chie

u tuye

n tnh =
q
: T
q
(L) S
q
(L) l`a anh xa
.
da tuye

n tnh
=
q
: L
(q)
S
q
(L),
(
1
, ...,
q
) = (
1

q
).
274
Theo di
.
nh ngha cu a lu y th` u
.
a do

i x u
.
ng S
q
(L), anh xa
.
co tnh do

i x u
.
ng.
Ho
.
n n u
.
a, ca
.
p (, S
q
(L)) co tnh cha

t pho

du
.
ng sau day: Vo
.
i mo
.
i anh xa
.
da
tuye

n tnh do

i x u
.
ng : L
(q)
M trong do M l`a mo
.
t K-khong gian vecto
.
ba

t k` y,
to
`
n ta
.
i duy nha

t mo
.
t anh xa
.
tuye

n tnh h : S
q
(L) M l`am giao hoan bie

u do
`
L
(q) E
S
q
(L)

M ,
d
d
d
d

h
t u
.
c l`a = h .
De

kie

m tra la
.
i ra
`
ng A =

q=0
A
q
l`a mo
.
t idean cu a da
.
i so

(L) =

q=0
T
q
(L).
Do do,
S(L) := T

(L)/A =

q=0
T
q
(L)/A
q
=

q=0
S
q
(L)
l`a mo
.
t da
.
i so

tren K.
D
-
i
.
nh ngha 4.3 S(L) du
.
o
.
.
c go
.
i l`a da
.
i so

do

i x u
.
ng cu a khong gian vecto
.
L.
Tch cu a hai pha
`
n tu
.
x S
q
(L) v`a y S
r
(L) du
.
o
.
.
c k y hie
.
u bo
.
i x y, hoa
.
c do
.
n
gia n bo
.
i xy S
q+r
(L).
Me
.
nh de
`
4.4
(
1
, ...,
q
) (
q+1
, ...,
q+r
) = (
1
, ...,
q
,
q+1
, ...,
q+r
),
vo
.
i mo
.
i
1
, ...,
q
,
q+1
, ...,
q+r
L.
Ch u
.
ng minh: Go
.
i : L
(q)
L
(r)
L
(q+r)
l`a anh xa
.
tu
.
.
nhien
((
1
, ...,
q
), (
q+1
, ...,
q+r
)) = (
1
, ...,
q
,
q+1
, ...,
q+r
).
Ta co bie

u do
`
giao hoan sau day:
275
L
(q)
L
(r) E

L
(q+r)
c
t
q
t
r
c
t
q+r
T
q
(L) T
r
(L)
E

T
q+r
(L)
c

r
c

q+r
S
q
(L) S
r
(L)
E

S
q+r
(L) ,
trong do l`a tch cu a da
.
i so

(L), l`a tch cu a da

.
i so

S(L). Nhu
.
the

(
q

r
)(t
q
t
r
) =
q+r
t
q+r
.
Mo
.
t ma
.
t, ta co
(
q

r
)(t
q
t
r
)((
1
, ...,
q
), (
q+1
, ...,
q+r
))
= (
q

r
)(
1

q
,
q+1

q+r
)
= ((
1
, ...,
q
), (
q+1
, ...,
q+r
)
= (
1
, ...,
q
) (
q+1
, ...,
q+r
).
Ma
.
t khac

q+r
t
q+r
((
1
, ...,
q
), (
q+1
, ...,
q+r
))
=
q+r
t
q+r
(
1
, ...,
q
,
q+1
, ...,
q+r
)
=
q+r
(
1

q

q+1

q+r
)
= (
1
, ...,
q
,
q+1
, ...,
q+r
).
Me
.
nh de
`
du
.
o
.
.
c ch u
.
ng minh. 2
He
.
qua 4.5
(
1
, ...,
q
) := (
1

q
) =
1

q
,
vo
.
i mo
.
i
1
, ...,
q
L.
Ch u
.
ng minh: He
.
qua du
.
o
.
.
c ch u
.
ng minh ba
`
ng quy na
.
p theo q.
276
Vo
.
i q = 1, da

ng th u
.
c (
1
) := (
1
) =
1
du
.
o
.
.
c suy tru
.
.
c tie

p t` u
.
di
.
nh ngha
cu a . Gia su
.
he
.
qua da du
.
o
.
.
c ch u
.
ng minh cho q 1. Theo me
.
nh de
`
tren ta co
(
1
, ...,
q
) = (
1
, ...,
q1
) (
q
)
= (
1

q1
)
q
=
1

q
.
Nhu
.
va
.
y, he
.
qua c ung d ung do

i vo
.
i q. 2
Me
.
nh de
`
4.6 xy = yx vo
.
i mo
.
i x S
q
(L), y S
r
(L).
Ch u
.
ng minh: Tru
.
o
.
c he

t xet tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p x = S
1
(L) = L, y = S
1
(L) = L.
Theo di
.
nh ngha, A
2
. Do do
= ((, ) (, )) = t((, ) (, ))
= ( ) = 0 S
2
(L).
D
-
e

ch u
.
ng minh xy = yx ta ch ca
`
n ch u
.
ng to ra
`
ng
(
1

q
)(
1

r
) = (
1

r
)(
1

q
),
vo
.
i mo
.
i
1
, ...,
q
,
1
, ...,
r
L. Theo Me
.
nh de
`
4.4 v`a pha
`
n da
`
u cu a ch u
.
ng minh
me
.
nh de
`
n`ay, ta co the

trao do

i th u
.
tu
.
.
t` u
.
ng
i
vo
.
i t` u
.
ng
j
m`a tch khong thay
do

i. Me
.
nh de
`
du
.
o
.
.
c ch u
.
ng minh. 2
D
-
i
.
nh l y 4.7 Gia su
.
(e
1
, ..., e
n
) l`a mo
.
t co
.
so
.
cu a K-khong gian vecto
.
L. Khi do he
.
vecto
.
sau day la
.
p nen mo
.
t co
.
so
.
cu a khong gian vecto
.
S(L):
(e
i
1
1
e
i
n
n
: i
1
, ..., i
n
0).
Ho
.
n n u
.
a, da
.
i so

S(L) da

ng ca

u vo
.
i da
.
i so

da th u
.
c tren n pha
`
n tu
.
e
1
, ..., e
n
, ngha
l`a S(L)

= K[e
1
, ..., e
n
].
277
Ch u
.
ng minh: Go
.
i K[X
1
, ..., X
n
] l`a da
.
i so

da th u
.
c cu a n a

n, v`a (K[X
1
, ..., X
n
])
q
l`a khong gian con cac da th u
.
c thua
`
n nha

t ba
.
c q. Ta xet anh xa
.
da tuye

n tnh
: L
(q)
(K[X
1
, ..., X
n
])
q
xac di
.
nh bo
.
i he
.
th u
.
c (e
j
1
, ..., e
j
q
) = X
j
1
X
j
q
. V` da
.
i
so

K[X
1
, ..., X
n
] giao hoan, nen do

i x u
.
ng. Do tnh pho

du
.
ng cu a S
(q)
, to
`
n ta
.
i anh
xa
.
tuye

n tnh h
q
: S
(q)
(K[X
1
, ..., X
n
])
q
sao cho
h
q
(e
j
1
e
j
q
) = X
j
1
X
j
q
.
V` cac da
.
i so

S(L) v`a K[X

1
, ..., X
n
] de
`
u giao hoan, nen he
.
th u
.
c tren co the

vie

t la
.
i
th`anh
h
q
(e
i
1
1
e
i
n
n
) = X
i
1
1
X
i
n
n
,
trong do i
1
+ + i
n
= q.
h
q
l`a mo
.
t to`an ca

u, bo
.
i v` theo cong th u
.
c tren mo
.
i do
.
n th u
.
c ba
.
c q cu a cac
bie

n X
1
, ..., X
n
de
`
u thuo
.
c a nh cu a h
q
. Ma
.
t khac, theo He
.
qua 2.5 v`a Me
.
nh de
`
4.6,
khong gian S
(q)
(L) du
.
o
.
.
c sinh bo
.
i he
.
vecto
.
(e
i
1
1
e
i
n
n
: i
1
+ + i
n
= q). Do do,
dimS
(q)
(L) dim(K[X
1
, ..., X
n
])
q
.V` the

, to`an ca

u h
q
l`a mo
.
t da

ng ca

u.
He
.
qua l`a h = h
q
: S(L) K[X
1
, ..., X
n
] c ung l`a mo
.
t da

ng ca

u tuye

n tnh.
T` u
.
Me
.
nh de
`
4.4 suy ra ra
`
ng h(xy) = h(x)h(y). Va
.
y h l`a mo
.
t da

ng ca

u da
.
i so

.
D
-
i
.
nh l y du
.
o
.
.
c ch u
.
ng minh. 2
Mo

i anh xa
.
tuye

n tnh f : L M ca m sinh mo
.
t do
`
ng ca

u da
.
i so

S(f) : S(L)
S(M). D
-
o l`a to

ng tru
.
.
c tie

p cu a cac do
`
ng ca

u th`anh pha
`
n S
q
(f) : S
q
(L) S
q
(M),
(0 q < ), du
.
o
.
.
c di
.
nh ngha nhu
.
sau. Xet anh xa
.
da tuye

n tnh do

i x u
.
ng

S
q
(f) : L
(q)
S
q
(M),

S
q
(f)(
1
, ...,
q
) = f(
1
) f(
q
).
Do tnh pho

du
.
ng cu a S
q
(L), to
`
n ta
.
i duy nha

t anh xa
.
tuye

n tnh S
q
(f) : S
q
(L)
S
q
(M) sao cho

S
q
(f) = S
q
(f) , trong do : L
(q)
S
q
(L) l`a anh xa
.
da tuye

n
tnh do

i x u
.
ng chnh ta

c. Ta thu du
.
o
.
.
c bie

u th u
.
c tu
.
`o
.
ng minh cho S
q
(f) :
S
q
(f)(
1

q
) = S
q
(f)((
1
, ...,
q
)) =

S
q
(f)(
1
, ...,
q
)
278
= f(
1
) f(
q
),
vo
.
i mo
.
i
1
, ...,
q
L.
De

d`ang kie

m tra la
.
i ra
`
ng S(gf) = S(g)S(f), vo
.
i mo
.
i ca
.
p anh xa
.
tuye

n tnh
f : L M, g : M N. Ho
.
n n u
.
a S(id
L
) = id
S(L)
.
Nha
.
n xet 4.8 Ne

u Char(K) = 0, ngu
.
`o
.
i ta co mo
.
t cach khac de

di
.
nh ngha lu y
th` u
.
a do

i x u
.
ng S
q
(L) nhu
.
sau.
Toan tu
.
do

i x u
.
ng hoa
S : T
q
(L) T
q
(L)
l`a anh xa
.
tuye

n tnh du
.
o
.
.
c di
.
nh ngha bo
.
i he
.
th u
.
c
S(
1

q
) :=
1
q!

S
q

(1)

(q)
.
V` Char(K) = 0 cho nen q! kha nghi
.
ch trong tru
.
`o
.
ng K, vo
.
i mo
.
i q N. De

d`ang
ch u
.
ng minh ra
`
ng S
2
= S. Xet khong gian a nh cu a toan tu
.
thay phien hoa

S
q
(L) := Im(S) T
q
(L).
Nhu
.
va
.
y, x T
q
(L) l`a mo
.
t pha
`
n tu
.
cu a

S
q
(L) ne

u v`a ch ne

u x = S(x).
Ngu
.
`o
.
i ta ch u
.
ng minh du
.
o
.
.
c ra
`
ng, ne

u Char(K) = 0 th` phep ho

.
.
p th`anh

S
q
(L) T
q
(L)

S
q
(L) = T
q
(L)/A
q
l`a mo
.
t da

ng ca

u tuye

n tnh. D
-
a

ng ca

u n`ay chuye

n S(
1

q
) th`anh
1

q
.
Do do, trong nh u
.
ng lnh vu
.
.
c m`a tru
.
`o
.
ng K luon luon l`a tru
.
`o
.
ng so

thu
.
.
c hoa
.
c
tru
.
`o
.
ng so

ph u
.
c, ngu
.
`o
.
i ta thu
.
`o
.
ng d` ung di
.
nh ngha sau day:
S
q
(L) := Im(S) T
q
(L),

1

q
:= S(
1

q
).
279
5 D
-
a
.
i so

ngo`ai
C ung gio

ng nhu
.
o
.
tie

t tru
.
o
.
c, trong cac cach di
.
nh ngha khac nhau cu a khai nie
.
m
l uy th` u
.
a ngo`ai v`a da
.
i so

ngo`ai, ch ung ta cho

.
n cach khong phu
.
thuo
.
c v`ao da
.
c so

cu a
tru
.
`o
.
ng K.
Go
.
i B
q
l`a khong gian vecto
.
con cu a T
q
(L) sinh bo
.
i cac pha
`
n tu
.
co da
.
ng
1


q
trong do
i
=
j
vo
.
i cac ch so

i ,= j n`ao do.
D
-
i
.
nh ngha 5.1 Khong gian thu
.
o
.
ng

q
(L) := T
q
(L)/B
q
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a luy th` u
.
a ngo`ai ba
.
c q cu a L.
D
-
i
.
nh ngha 5.2 Gia su
.
M l`a mo
.
t K-khong gian vecto
.
.

Anh xa
.
da tuye

n tnh
: L
(q)
M du
.
o
.
.
c go
.
i l`a thay phien ne

u
(
1
, ...,
q
) = 0,
vo
.
i mo
.
i
1
, ...,
q
L trong do
i
=
j
vo
.
i cac ch so

i ,= j n`ao do.
Ho
.
.
p th`anh cu a anh xa
.
da tuye

n tnh chnh ta

c
t = t
q
: L
(q)
T
q
(L),
t(
1
, ...,
q
) =
1

q
v`a phep chie

u tuye

n tnh =
q
: T
q
(L)
q
(L) l`a anh xa
.
da tuye

n tnh
=
q
: L
(q)

q
(L),
(
1
, ...,
q
) = (
1

q
).
Theo di
.
nh ngha cu a lu y th` u
.
a ngo`ai, l`a mo
.
t anh xa
.
thay phien.
Ho
.
n n u
.
a, ca
.
p (,
q
(L)) co tnh pho

du
.
ng sau day: Vo
.
i mo
.
i anh xa
.
da tuye

n
tnh thay phien : L
(q)
M, trong do M l`a mo
.
t K-khong gian vecto
.
ba

t k` y, to
`
n
ta
.
i duy nha

t mo
.
t anh xa
.
tuye

n tnh h :
q
(L) M l`am giao hoan bie

u do
`
280
L
(q) E

q
(L)

M ,
d
d
d
d

h
t u
.
c l`a = h .
De

tha

y ra
`
ng B =

q=0
B
q
l`a mo
.
t idean cu a da
.
i so

(L). Do do
(L) := T

(L)/B =

q=0
T
q
(L)/B
q
=

q=0

q
(L)
l`a mo
.
t da
.
i so

tren K.
D
-
i
.
nh ngha 5.3 (L) du
.
o
.
.
c go
.
i l`a da
.
i so

ngo`ai cu a khong gian vecto

.
L.
Tch trong (L) cu a
q
(L) v`a
r
(L) du
.
o
.
.
c k y hie
.
u l`a
q+r
(L),
v`a du
.
o
.
.
c go
.
i l`a tch ngo`ai cu a v`a .
Me
.
nh de
`
5.4
(
1
, ...,
q
) (
q+1
, ...,
q+r
) = (
1
, ...,
q
,
q+1
, ...,
q+r
),
vo
.
i mo
.
i
1
, ...,
q
,
q+1
, ...,
q+r
L.
Ch u
.
ng minh: Go
.
i :
q
(L)
r
(L)
q+r
(L) l`a (ha
.
n che

cu a) tch trong da
.
i
so

(L). Ta co bie

u do
`
giao hoan
L
(q)
L
(r) E

L
(q+r)
c
t
q
t
r
c
t
q+r
T
q
(L) T
r
(L)
E

T
q+r
(L)
c

r
c

q+r

q
(L)
r
(L)
E

q+r
(L) ,
281
T` u
.
do
(
q

r
)(t
q
t
r
) =
q+r
t
q+r
.
Mo
.
t ma
.
t, ta co
(
q

r
)(t
q
t
r
)((
1
, ...,
q
), (
q+1
, ...,
q+r
))
= (
q

r
)(
1

q
,
q+1

q+r
)
= ((
1
, ...,
q
), (
q+1
, ...,
q+r
))
= (
1
, ...,
q
) (
q+1
, ...,
q+r
).
Ma
.
t khac

q+r
t
q+r
((
1
, ...,
q
), (
q+1
, ...,
q+r
))
=
q+r
t
q+r
(
1
, ...,
q
,
q+1
, ...,
q+r
)
=
q+r
(
1

q

q+1

q+r
)
= (
1
, ...,
q
,
q+1
, ...,
q+r
).
Me
.
nh de
`
du
.
o
.
.
c ch u
.
ng minh. 2
He
.
qua 5.5
(
1
, ...,
q
) := (
1

q
) =
1

q
,
vo
.
i mo
.
i
1
, ...,
q
L.
Ch u
.
ng minh: He
.
qua du
.
o
.
.
c ch u
.
ng minh ba
`
ng quy na
.
p theo q.
Vo
.
i q = 1, da

ng th u
.
c (
1
) := (
1
) =
1
du
.
o
.
.
c suy tru
.
.
c tie

p t` u
.
di
.
nh ngha cu a
. Gia su
.
he
.
qua da du
.
o
.
.
c ch u
.
ng minh cho q 1. Theo me
.
nh de
`
tren ta co
(
1
, ...,
q
) = (
1
, ...,
q1
) (
q
)
= (
1

q1
)
q
=
1

q
.
Nhu
.
the

, he
.
qua c ung d ung do

i vo
.
i q. 2
282
Me
.
nh de
`
5.6 = (1)
qr
vo
.
i mo
.
i
q
(L),
r
(L).
Ch u
.
ng minh: Tru
.
o
.
c he

t xet tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p =
1
(L) = L, =
1
(L) = L.
Ta se ch u
.
ng minh ra
`
ng
= ,
Tha
.
t va
.
y, theo di
.
nh ngha cu a
2
(L) ta co = = 0. Do do
0 = ( +) ( +) = + + +
= + .
D
-
e

ch u
.
ng minh = (1)
qr
ta ch ca
`
n ch u
.
ng to ra
`
ng
(
1

q
) (
1

r
) = (1)
qr
(
1

r
) (
1

q
),
vo
.
i mo
.
i
1
, ...,
q
,
1
, ...,
r
L. Theo Me
.
nh de
`
5.4 v`a pha
`
n da
`
u cu a ch u
.
ng minh
me
.
nh de
`
n`ay, mo

i la
`
n trao do

i th u
.
tu
.
.
t` u
.
ng
i
vo
.
i t` u
.
ng
j
d u
.
ng sat no th` tch ngo`ai
do

i da

u. D
-
e

bie

n do

i
1

q

1

r
th`anh
1

r

1

q
ta ca
`
n thu
.
.
c hie
.
n qr la
`
n trao do

i nhu
.
the

. Me
.
nh de
`
du
.
o
.
.
c ch u
.
ng minh. 2
Mo
.
t he
.
qua hie

n nhien cu a me
.
nh de
`
tren l`a

(1)

(q)
= sgn()
1

q
,
vo
.
i mo
.
i
1
, ...,
q
L, S
q
. Tren co
.
so
.
do, ta co di
.
nh l y sau day.
D
-
i
.
nh l y 5.7 (i)
q
(L) = 0 vo
.
i mo
.
i q > n = dim
K
L.
(ii) Gia su
.
(e
1
, ..., e
n
) l`a mo
.
t co
.
so
.
cu a khong gian vecto
.
L. Khi do, vo
.
i 0 q n,
he
.
vecto
.
sau day la
.
p th`anh mo
.
t co
.
so
.
cu a khong gian vecto
.

q
(L):
(e
i
1
e
i
q
: 1 i
1
< < i
q
n).
Noi rieng, dim
K

q
(L) =
_
_
_
n
q
_
_
_.
283
Ch u
.
ng minh: Do tnh da tuye

n tnh cu a tch , khong gian vecto

.

q
(L) du
.
o
.
.
c
sinh bo
.
i cac vecto
.
e
i
1
e
i
q
, vo
.
i 1 i
1
, ..., i
q
n.
(i) Ne

u q > n th` trong mo

i pha
`
n tu
.
nhu
.
va
.
y co t nha

t hai ch so

n`ao do ba
`
ng
nhau: i
s
= i
t
vo
.
i s ,= t. V` the

, ta

t ca cac pha
`
n tu
.
noi tren de
`
u ba
`
ng 0. Do do

q
(L) = 0.
(ii) Ne

u q = n, theo l y thuye

t di
.
nh th u
.
c, co duy nha

t mo
.
t anh xa
.
da tuye

n tnh,
thay phien det : L
(q)
K sao cho det(e
1
, ..., e
n
) = 1. Do do, to
`
n ta
.
i duy nha

t anh
xa
.
tuye

n tnh
det :
q
(L) K
sao cho det(e
1
e
n
) = 1. T` u
.
do suy ra he
.
ch go
`
m mo
.
t vecto
.
e
1
e
n
l`a
mo
.
t co
.
so
.
cu a khong gian vecto
.

q
(L). Nhu
.
the

dim
q
(L) = 1.
Bay gi`o
.
xet tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p 1 q n. Gia su
.
co mo
.
t r`ang buo
.
c tuye

n tnh

(i)
a
(i)
e
i
1
e
i
q
= 0,
trong do (i) = (i
1
, ..., i
q
), 1 i
1
< < i
q
n, a
(i)
K. Vo
.
i mo

i bo
.
ch
so

co

di
.
nh (j) = (j
1
, ..., j
q
) thoa man j
1
< < j
q
, ta cho
.
n j
q+1
, ..., j
n
sao cho
(j
1
, ..., j
q
, j
q+1
, ..., j
n
) l`a mo
.
t hoan vi
.
n`ao do cu a (1, 2, ..., n). Nhan ngo`ai hai ve

cu a
da

ng th u
.
c tren vo
.
i e
j
q+1
e
j
n
ta thu du
.
o
.
.
c mo
.
t to

ng vo
.
i ha
`
u he

t cac so

ha
.
ng
e
i
1
e
i
q
e
j
q+1
e
j
n
ba
`
ng 0, v` co cac ch so

tr` ung la
.
p, loa
.
i tr` u
.
mo
.
t so

ha
.
ng duy nha

t vo
.
i cac ch so

khong tr` ung la

.
p
a
(j)
e
j
1
e
j
q
e
j
q+1
e
j
n
= 0.
Hay l`a a
(j)
e
1
e
n
= 0. Do do a
(j)
= 0.
Nhu
.
va
.
y, he
.
vecto
.
(e
i
1
e
i
q
: 1 i
1
< < i
q
n) do
.
c la
.
p tuye

n tnh
trong
q
(L). D
-
i
.
nh l y du
.
o
.
.
c ch u
.
ng minh. 2
Mo

i anh xa
.
tuye

n tnh f : L M ca m sinh mo
.
t do
`
ng ca

u da
.
i so

(f) : (L)
(M). D
-
o l`a to

ng tru
.
.
c tie

p cu a cac do
`
ng ca

u th`anh pha
`
n
q
(f) :
q
(L)
q
(M),
284
(0 q < ), du
.
o
.
.
c di
.
nh ngha nhu
.
sau. Xet anh xa
.
da tuye

n tnh thay phien

q
(f) : L
(q)

q
(M),

q
(f)(
1
, ...,
q
) = f(
1
) f(
q
).
Do tnh pho

du
.
ng cu a
q
(L), to
`
n ta
.
i duy nha

t anh xa
.
tuye

n tnh
q
(f) :
q
(L)

q
(M) sao cho

q
(f) =
q
(f) , trong do : L
(q)

q
(L) l`a anh xa
.
da tuye

n
tnh thay phien chnh ta

c. Ta thu du
.
o
.
.
c bie

u th u
.
c tu
.
`o
.
ng minh cho
q
(f) :

q
(f)(
1

q
) =
q
(f)((
1
, ...,
q
))
=

q
(f)(
1
, ...,
q
)
= f(
1
) f(
q
),
vo
.
i mo
.
i
1
, ...,
q
L.
De

kie

m tra la
.
i ra
`
ng (gf) = (g)(f), vo
.
i mo
.
i ca
.
p anh xa
.
tuye

n tnh f : L
M, g : M N. Ho
.
n n u
.
a (id
L
) = id
(L)
.
Nha
.
n xet 5.8 Ne

u Char(K) = 0, ngu
.
`o
.
i ta co mo
.
t cach khac de

di
.
nh ngha lu y
th` u
.
a ngo`ai
q
(L) nhu
.
tr`nh b`ay du
.
o
.
i day. Cach n`ay thu
.
`o
.
ng du
.
o
.
.
c cac nh`a gia i tch
v`a h`nh ho
.
c vi phan u
.
a d` ung.
Toan tu
.
thay phien hoa
Alt : T
q
(L) T
q
(L)
l`a anh xa
.
tuye

n tnh du
.
o
.
.
c di
.
nh ngha bo
.
i he
.
th u
.
c
Alt(
1

q
) :=
1
q!

S
q
(sgn)
(1)

(q)
.
D
-
ie
`
u kie
.
n Char(K) = 0 da m ba o cho q! kha nghi
.
ch trong tru
.
`o
.
ng K. De

d`ang thu
.

la
.
i ra
`
ng Alt
2
= Alt. Xet khong gian a nh cu a toan tu
.
thay phien hoa

q
(L) := Im(Alt) T
q
(L).
285
Nhu
.
the

, T
q
(L) l`a mo
.
t pha
`
n tu
.
cu a

q
(L) ne

u v`a ch ne

u = Alt().
Ngu
.
`o
.
i ta ch u
.
ng minh du
.
o
.
.
c ra
`
ng, ne

u Char(K) = 0 th` phep ho

.
.
p th`anh

q
(L) T
q
(L)

q
(L) = T
q
(L)/B
q
l`a mo
.
t da

ng ca

u tuye

n tnh. D
-
a

ng ca

u n`ay chuye

n Alt(
1

q
) th`anh
1


q
.
V` the

, trong Gia i tch hoa

.
c H`nh ho
.
c vi phan (l`a lnh vu
.
.
c m`a tru
.
`o
.
ng K luon
luon l`a R hoa
.
c C), ngu
.
`o
.
i ta thu
.
`o
.
ng d` ung di
.
nh ngha sau day:

q
(L) := Im(Alt) T
q
(L),

1

q
:= Alt(
1

q
).
D
-
i
.
nh ngha 5.9 Go
.
i L

l`a khong gian do

i nga

u cu a L. Khi do mo

i pha
`
n tu
.
cu a

q
(L

) du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t q-da
.
ng (ngo`ai) tren L.
Me
.
nh de
`
sau day gia i thch ca

u tr uc cu a khong gian cac q-da

.
ng ngo`ai.
Me
.
nh de
`
5.10 Ne

u L l`a mo
.
t K-khong gian vecto
.
h u
.
u ha
.
n chie
`
u th`

q
(L

)

=
q
(L)

,
trong do ve

pha i l`a khong gian do

i nga

u cu a
q
(L).
Ch u
.
ng minh: Nha
.
n xet ra
`
ng anh xa
.
L
q
(L

)
q
K
((
1
, ...,
q
), (
1
, ...,
q
) det(
i
,
j
))
l`a da tuye

n tnh thay phien do

i vo
.
i cac bie

n
1
, ...,
q
, do
`
ng th`o
.
i c ung da tuye

n
tnh thay phien do

i vo
.
i cac bie

n
1
, ...,
q
. (O

day
i
,
j
) l`a gia tri
.
cu a
j
tren
vecto
.

i
.) V` the

, no ca m sinh anh xa
.
song tuye

n tnh

q
(L)
q
(L

) K
(
1

q
,
1

q
) det(
i
,
j
)).
286

Anh xa
.
n`ay cho phep xem mo

i pha
`
n tu
.
cu a
q
(L

) nhu
.
mo
.
t da
.
ng tuye

n tnh tren

q
(L), t u
.
c l`a nhu
.
mo
.
t pha
`
n tu
.
cu a
q
(L)

.
Go
.
i e
1
, ..., e
n
l`a mo
.
t co
.
so
.
cu a L v`a e
1
, ..., e
n
l`a co
.
so
.
do

i nga

u cu a L

. Su
.
du
.
ng
phep do
`
ng nha

t noi tren ta tha

y co
.
so
.
(e
j
1
e
j
q
[ j
1
< < j
q
) chnh l`a do

i
nga

u cu a co
.
so
.
(e
i
1
e
i
q
[ i
1
< < i
q
). Tha
.
t va
.
y,
(e
i
1
e
i
q
, e
j
1
e
j
q
) det(e
i
k
, e
j

)).
Ve

pha i ba
`
ng 1 khi v`a ch khi i
1
= j
1
, ..., i
q
= j
q
v`a ba
`
ng 0 trong cac tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p
khac. Nhu
.
the

q
(L

)

=
q
(L)

. 2
V du
.
5.11 Xet khong gian vecto
.
thu
.
.
c L = R
n
vo
.
i co
.
so
.
chnh ta

c (e
1
, ..., e
n
):
_

_
e
1
= (1, 0, ..., 0)
t
,
e
2
= (0, 1, ..., 0)
t
,
. . ................
e
n
= (0, 0, ..., 1)
t
.
Go
.
i (dx
1
, ..., dx
n
) l`a co
.
so
.
do

i nga

u cu a (R
n
)

du
.
o
.
.
c xac di
.
nh bo
.
i he
.
die
`
u kie
.
n sau
dx
i
(e
j
) =
i
j
, (1 i, j n).
(Cach k y hie
.
u n`ay co co
.
so
.
t` u
.
L y thuye

t vi phan cu a h`am nhie

`
u bie

n.)
Ta xet khong gian
q
(R
n
)

=
q
(R
n
)

cac q-da
.
ng tren R
n
. No co mo
.
t co
.
so
.
l`a
he
.
vecto
.
sau day
(dx
i
1
dx
i
q
[1 i
1
< ... < i
q
n).
Mo

i vecto
.

q
(R
n
) co bie

u thi
.
tuye

n tnh duy nha

t qua co
.
so
.
do:
=

1i
1
<...<i
q
n
a
i
1
,...,i
q
dx
i
1
dx
i
q
,
o
.
day a
i
1
,...,i
q
R.
Tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p da
.
c bie
.
t khi q = n, khong gian
n
(R
n
) co so

chie
`
u ba
`
ng 1, vo
.
i co
.
so
.
go
`
m pha
`
n tu
.
duy nha

t
dx
1
dx
2
dx
n
.
287
Theo da

ng ca

u chnh ta

c
n
(R
n
)

=
n
(R
n
)

neu trong ch u
.
ng minh Me
.
nh de
`
5.10,
n-da
.
ng dx
1
dx
n
du
.
o
.
.
c do
`
ng nha

t vo
.
i anh xa
.
tuye

n tnh
n
(R
n
) R xac
di
.
nh bo
.
i die
`
u kie
.
n chua

n hoa
(dx
1
dx
n
)(e
1
e
n
) = det(dx
j
(e
i
)) = 1.
Ta di
.
nh ngha anh xa
.
da tuye

n tnh thay phien duy nha

t (R
n
)
(n)
R, c ung du
.
o
.
.
c
k y hie
.
u l`a dx
1
dx
n
, ba
`
ng cong th u
.
c sau day
(dx
1
dx
n
)(
1
, ...,
n
) = (dx
1
dx
n
)(
1

n
).
Theo l y thuye

t di
.
nh th u
.
c
dx
1
dx
n
= det .
Tha
.
t va
.
y, ca hai ve

de
`
u l`a anh xa
.
da tuye

n tnh thay phien duy nha

t (R
n
)
(n)
R
thoa man die
`
u kie
.
n chua

n hoa.
Do tnh da tuye

n tnh thay phien, mo

i pha
`
n tu
.

n
(R
n
)

co the

xem nhu
.
mo
.
t thu
.
o
.
c do the

tch di
.
nh hu
.
o
.
ng n chie
`
u tren R
n
m`a gia tri
.
(
1

n
) l`a
the

tch cu a h`nh ho
.
p n chie
`
u co hu
.
o
.
ng tu
.
.
a tren cac vecto
.

1
, ...,
n
.
Gia su
.
U l`a mo
.
t ta
.
p mo
.
trong R
n
. Mo

i h`am kha vi vo ha
.
n t` u
.
U v`ao
q
(R
n
)

du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t q-da
.
ng vi phan tren U. Nhu
.
the

, mo

i q-da
.
ng vi phan tren U du
.
o
.
.
c
bie

u thi
.
duy nha

t du
.
o
.
i da
.
ng
(x) =

1i
1
<...<i
q
n
a
i
1
,...,i
q
(x)dx
i
1
dx
i
q
,
trong do a
i
1
,...,i
q
(x) l`a cac h`am kha vi vo ha
.
n theo bie

n x U.
Khong gian cac q-da
.
ng vi phan tren U du
.
o
.
.
c k y hie
.
u l`a
q
(U). Noi cach khac

q
(U) = C

(U,
q
(R
n
)

).
288
B`ai ta
.
p
1. Ch u
.
ng minh chi tie

t cac kha

ng di
.
nh ve
`
tch tenxo
.
trong cac V du
.
2.6, 2.7 v`a
2.8.
2. Cho e
1
, ..., e
n
l`a mo
.
t co
.
so
.
cu a L v`a e
1
, ..., e
n
l`a co
.
so
.
do

i nga

u cu a L

. Mo

i
tenxo
.
kie

u (1, 1) co da
.
ng toa
.
do
.
nhu
.
sau
f = a
i
j
e
j
e
i
.
Go
.
i A = (a
i
j
) l`a ma tra
.
n vo
.
i pha
`
n tu
.
a
i
j
na
`
m o
.
h`ang i co
.
t j. Hay t`m cong
th u
.
c mo ta su
.
.
thay do

i cu a A khi do

i co
.
so
.
.
3. Vo
.
i gia thie

t nhu
.
b`ai tren, mo

i tenxo
.
kie

u (2, 0) co da
.
ng toa
.
do
.
nhu
.
sau
g = g
ij
e
i
e
j
Go
.
i G = (g
ij
) l`a ma tra
.
n vo
.
i pha
`
n tu
.
g
ij
na
`
m o
.
h`ang i co
.
t j. Hay t`m cong
th u
.
c mo ta su
.
.
thay do

i cu a G khi do

i co
.
so
.
.
4. Gia i quye

t va

n de
`
tu
.
o
.
ng tu
.
.
vo
.
i b`ai ta
.
p tren cho cac tenxo
.
kie

u (0, 2).
5. Gia su
.
tenxo
.
hai la
`
n thua
.
n bie

n g co ma tra
.
n G = (g
ij
) trong co
.
so
.
(e
1
, ..., e
n
)
l`a mo
.
t ma tra
.
n kha nghi
.
ch. Xet tenxo
.
hai la
`
n pha n bie

n g
1
xac di
.
nh nhu
.
sau g
1
= g
ij
e
i
e
j
, trong do g
ij
l`a pha
`
n tu
.
cu a ma tra
.
n G
1
. Ch u
.
ng minh
ra
`
ng ma tra
.
n cu a hai tenxo
.
noi tren trong hai co
.
so
.
do

i nga

u ba

t k` y de
`
u l`a
cac ma tra
.
n nghi
.
ch da o cu a nhau.
6. Cho tu
.
.
do
`
ng ca

u f : L L cu a K-khong gian vecto

.
h u
.
u ha
.
n chie
`
u L. Hay
die

n da
.
t h`am F : LL

K xac di
.
nh bo
.
i cong th u
.
c F(, ) = (f()) nhu
.
mo
.
t tenxo
.
. So sanh cac toa
.
do
.
cu a tenxo
.
n`ay trong mo
.
t co
.
so
.
vo
.
i ma tra
.
n
cu a f trong c` ung co
.
so
.
a

y.
7. T`m so

chie
`
u cu a tch do

i x u
.
ng S
q
(L) bie

t ra
`
ng dimL = n.
289
8. Gia su
.
f : L L l`a mo
.
t tu
.
.
do
`
ng ca

u cu a khong gian vecto

.
n chie
`
u L. Khi do

n
(f) :
n
(L)
n
(L) l`a phep nhan vo
.
i mo
.
t vo hu
.
o
.
ng. Ch u
.
ng minh ra
`
ng

n
(f) = det(f).
9. Gia su
.
L l`a mo
.
t khong gian vecto
.
n chie
`
u tren tru
.
`o
.
ng K v`a f : L L l`a mo
.
t
tu
.
.
do
`
ng ca

u. Go
.
i
r
(f) = Tr
r
(f) l`a ve

t cu a tu
.
.
do
`
ng ca

u
r
(f) :
r
(L)

r
(L) (xem b`ai ta
.
p 40 Chu
.
o
.
ng II). Ch u
.
ng minh ra
`
ng
det(id +f) =

r0

r
(f).
Noi rieng, ta co
0
(f) = 1,
1
(f) = Tr(f),
n
(f) = det(f),
r
(f) = 0 (vo
.
i
r > n). Hay die

n da
.
t
r
(f) theo cac he
.
so

cu a da th u
.
c da
.
c tru
.
ng cu a f.
10. Gia su
.
f : L M l`a mo
.
t do
`
ng ca

u gi u
.
a cac khong gian vecto
.
h u
.
u ha
.
n chie
`
u
tren tru
.
`o
.
ng K. Su
.
du
.
ng phep do

i nga

u trong ch u
.
ng minh Me
.
nh de
`
5.10 gi u
.
a
cac khong gian
r
(L),
r
(M) v`a
r
(L

),
r
(M

), hay ch u
.
ng minh ra
`
ng do
`
ng
ca

u
r
(f

) :
r
(M

)
r
(L

) l`a do

i nga

u cu a do
`
ng ca

u
r
(f) :
r
(L)

r
(M).
290
T
`
AI LI

E
.
U THAM KHA

O
1. G. Birkho v`a S. MacLane, To

ng quan ve
`
D
-
a
.
i so

hie
.
n da
.
i (Ba n di
.
ch tie

ng
Vie
.
t), NXB D
-
H v`a THCN, H`a No
.
i, 1979.
2. I. M. Gelfand, B`ai gia ng D
-
a
.
i so

tuye

n tnh, NXB Nauka, Moskva, 1971 (Tie

ng
Nga).
3. Nguye

n H u
.
u Vie
.
t Hu
.
ng, D
-
a
.
i so

da
.
i cu
.
o
.
ng, NXB Giao du
.
c, H`a No
.
i, 1999 (tai
ba n).
4. A. I. Kostrikin v`a YU. I. Manin, D
-
a
.
i so

v`a H`nh ho
.
c tuye

n tnh, NXB D
-
a
.
i ho
.
c
Moskva, Moskva, 1980.
5. A. I. Kostrikin, Nha
.
p mon da
.
i so

, NXB Nauka, Moskva, 1977 (Tie

ng Nga).
6. A. G. Kurosh, Giao tr`nh D
-
a
.
i so

cao ca

p, NXB Nauka, Moskva, 1971 (Tie

ng
Nga).
7. S. Lang, Algebra, Addison - Wesley publishing company, Massachusetts, 1965.
8. I. V. Proskuryakov, Problems in Linear Algebra, Mir publishers, Moscow, 1978.
9. D
-
o`an Qu` ynh (chu bien), Giao tr`nh D
-
a
.
i so

tuye

n tnh v`a H`nh ho

.
c gia i tch,
NXB D
-
a
.
i ho
.
c Quo

c gia H`a No
.
i, (khong ghi nam xua

t ba n).
10. M. Spivak, Calculus on Manifolds, Benjamin Inc., New York - Amsterdam,
1965.
291