KY NNG THUYET TRNH (Ti liu phc v chuyn d rn luyn k nng sng cho sinh vin thit thi trung DHAG) Bin soan: TS. H Thanh M Phuong V nhm cng tc vin: Truong Thi M Dung Don M Ngoc Thng 01/ 2007
2 `LI NI DAU Thuyt trnh l mt hoat dng khng th thiu di voi sinh vin trong truong dai hoc ngy nay. Cng voi vic di phuong php day hoc, cc truong dai hoc ngy nay trong d c truong dai hoc An Giang d chuyn dn tu kiu giang day truyn dat mt chiu sang phuong php day hoc ly nguoi hoc lm trung tm. Do vy sinh vin ngy nay dn lop khng phai chi d nghe giang bi v ghi chp bi giang cua giang vin. Sinh vin ngy nay thuong xuyn duoc yu cu tu tra cuu ti liu v trnh by truoc lop. K nng trnh by hay thuyt trnh truoc nhiu nguoi v vy tro nn rt cn thit di voi sinh vin ngy nay. C duoc nhung bi thuyt trnh thnh cng truoc lop hay truoc dm dng s gp phn gip sinh vin thnh cng trong hoc tp o truong. K nng ny cung rt cn thit cho sinh vin khi trnh by cc cng trnh nghin cuu, kho lun, bo co khoa hoc, v.v trong v ngoi truong. Sau khi tt nghip, k nng thuyt trnh s gip sinh vin tu tin, thnh cng hon o noi lm vic. Voi mong mun gip sinh vin truong dai hoc An Giang, dc bit l sinh vin thit thi luyn tp k nng thuyt trnh nhm gip sinh vin thnh cng trong hoc tp cung nhu trong cng vic sau ny, chng ti thit k ti liu k nng thuyt trnh d su dung trong cc lop chuyn d K nng thuyt trnh tai truong dai hoc An Giang. Ti liu ny cung cp cc ni dung co ban v l thuyt dng km theo cc hoat dng trong cc lop chuyn d. Mong rng cc lop chuyn d v k nng thuyt trnh toi dy s th vi v huu ch cho cc ban sinh vin. Chc cc ban thnh cng.
TS. H Thanh M Phuong V nhm cng tc vin
3 MJC LJC Chuong 1: TU DNH GI KY NNG THUYET TRNH. Tu dnh gi kha nng thuyt trnh ... 4 Khc phuc su hi hp khi thuyt trnh ..7 Chuong 2: CHUAN BI TRUC KHI THUYET TRNH Chun bi v hnh dng bn ngoi 14 Chun bi ni dung bi thuyt trnh .....16 Tm buoc cn thit d chun bi tt mt bi thuyt trnh 19 Chuong 3 : DUNG CU TRUC QUAN Chun bi v su dung dung cu truc quan...29 10 cch d chun bi dung cu truc quan hiu qua 30 Mu sc dng trong cc dung cu truc quan ....32 Chuong 4: LUYN TP THUYET TRNH Cch luyn tp thuyt trnh 35 Diu khin khng kh cua bui thuyt trnh ...36 Chuong 5: TIEN HNH THUYET TRNH Cch tin hnh thuyt trnh 40 Cc luu trong khi thuyt trnh .41 K thut dt cu hi v tra loi khi thuyt trnh ..46 Chuong 6: THUC HNH n tp cc ni dung v thuc hnh .50 Danh muc cc buoc cn thuc hin d c mt bi thuyt trnh thnh cng.51
4 Chuong 1: TJ DNH GI KY NNG THUYET TRNH
5 Mu Ngui D}c Dim _____NGUI TRN TRNH Nguoi thuc dang ny lun tm cch trn trnh xut hin truoc dm dng v thuyt trnh. _____NGUI THU DNG Nguoi thuc dang ny lun rt so bi yu cu pht biu. Nguoi thu dng khng trn trnh vic pht biu nhung khng bao gio hung th voi vic ny. Khi pht biu, ho lun cam thy kh khn v rt min cung. _____NGUI CHP NHN Nguoi thuc dang ny s pht biu nhung khng mong mun lm. Nguoi chp nhn di khi ngh rng ho d lm rt tt. Di khi ho lai cam thy thch pht biu truoc dm dng. _____NGUI TM C HI Nguoi thuc dang ny lun tm co hi ni truoc dm dng. Nguoi tm co hi hiu rng su hi hp s l cht kch thch lm tng hung th khi thuyt trnh. Ho s tro nn rt tu tin v thun thuc trong giao tip v c co hi ni thuong xuyn.
Hy di chiu xem bn thuc mu ngui no. 6 BANG TJ DNH GI KY NNG THUYET TRNH
D thuyt trnh hiu qua, hy kim tra k nng thuyt trnh cua ban. Bang dnh gi duoi dy s cho ban bit cn phai tp trung vo nhung kha canh no d pht trin nng luc cua ban. Hy doc cc cu sau v khoanh trn nhung s ph hop voi ban nht. Sau d ch nhung m ban d dnh s 1, 2 hay 3.
Thuong xuyn Khng bao gio 1. Ti xc dinh cc muc tiu co ban truoc khi 5 4 3 2 1 chun bi bi thuyt trnh 2. Ti xem xt tiu chun, nhu cu, v nhung han 5 4 3 2 1 ch cua nguoi nghe. 3. Ti vit cc chnh truoc ri chun bi bi 5 4 3 2 1 thuyt trnh xoay quanh cc ny 4. Khi bi thuyt trnh d duoc sp xp trt tu, 5 4 3 2 1 ti xem di xem lai cc chnh 5. Ti xy dung phn mo du thu ht su ch 5 4 3 2 1 cua nguoi nghe nhung vn bao dam nhung thng tin co ban cn thit 6. Phn kt lun cua ti lun c lin quan voi phn 5 4 3 2 1 mo du v nu thch hop th hy lng vo mt loi ku goi hnh dng 7. Ti chun bi k cc dung cu truc quan sao cho 5 4 3 2 1 don gian, d hiu,v c tc dung 8. S luong cc dung cu truc quan thch hop s 5 4 3 2 1 lm tng hiu qua cua bi thuyt trnh 9. L l ti dua ra rt hop l v lm r cc lun dim, 5 4 3 2 1 nho d, bi thuyt trnh cua ti thuyt phuc duoc nguoi nghe 10. Su hi hp nung dc thm su hng say khi thuyt 5 4 3 2 1 7 trnh chu khng can tro ti. 11. Ti chc rng bi thuyt trnh cua ti s thuyt 5 4 3 2 1 phuc nguoi nghe v ho s thy duoc nhung loi ch m bi thuyt trnh cua ti mang lai 12. Ti trnh by ht suc nhit tnh v hng say 5 4 3 2 1 13. Ti tp ch vo nguoi nghe v han ch nhn vo giy 5 4 3 2 1 14. Ban ghi ch chi c nhung tu kha v vy ti trnh nhn 5 4 3 2 1 vo ban thao 15. Ti tp thuyt trnh v su dung cc dung cu truc 5 4 3 2 1 quan trong bi thuyt trnh 16. Ti chun bi truoc cu hi v tp tra loi truoc d 5 4 3 2 1 giai quyt nhanh cc cu hi ny 17. Ti sp xp ch ngi (nu thch hop) v kim tra 5 4 3 2 1 bng ghi hnh cn thn truoc bui thuyt trnh 18. Ti lun nhn v pha nguoi nghe 5 4 3 2 1 19. Cu chi cua ti tu nhin v khng bi g b boi su 5 4 3 2 1 hi hp 20. Giong ti lon v r chu khng du du 5 4 3 2 1 Tng s dim Nu tng s dim cua ban tu 80 dn 100, ban l mt nh hng bin ti ba, ban chi cn giu vung cc k nng co ban thi. Nu tng s dim cua ban tu 60 dn 80, ban rt c kha nng tro thnh mt din gia gii. Nu tng s dim cua ban tu 40 dn 60 th kho hun luyn ny c th gip ban dng k dy Nu tng s dim cua ban tu 30 dn 40 th ban cn phai luyn tp thuong hon. Nu tng s dim cua ban duoi 30, hy xn tay o v hnh dng ngay. Tht khng d dng g nhung ban s tin b nhanh nu c gng Khi hoc xong kho hun luyn ny, hy lm bi dnh gi ny mt ln nua v so snh dim s. Ban s hi lng voi nhung tin b cua mnh. 8 KHAC PHJC SJ HOI HP Hi hp l trang thi tu nhin khi bi cng thng. Chng ta thuong cng thng khi thuyt trnh. Nhung thay di tm sinh l s gy ra cc triu chung nhu l hi hp, d m hi, run ry tay chn, tho nhanh, v tim dp nhanh. Dung lo lng! Nu ban c cc triu chung nhu trn truoc hoc trong sut bui thuyt trnh th ban l nguoi bnh thuong dy. Rt him nguoi khng c cc triu chung trn. Hu nhu tt ca moi nguoi du cam thy cng thng truoc khi thuyt trnh hay thm ch l khi chi lm mt vic don gian nhu tu gioi thiu. Nhung cch sau dy s gip ban pht huy ht kha nng. Khi ban d bit cch ch ngu su cng thng, bui thuyt trnh c th s si ni hon. Nhung trang tip theo s gip ban bit cch tn dung su hi hp v thuyt trnh tt hon. C mt nguoi d ni rng Hy trt b su bn chn v tp trung vo mt vic.
Leo l mt k su cua cng ty AT&T. Anh y s phai trnh by du n m anh ta dang xy dung truoc gim dc tu cc chi nhnh cua Bell Labs. Anh y bit d ti, nhung nguoi nghe s xem xt rt k nhung d xut cua anh, v chc chn Leo s phai tra loi nhung cu hi rt kh. Mi khi Leo ngh dn vic cn phai chun bi ni g th anh ta tro nn rt cng thng. 9 Nu truoc khi thuyt trnh m Leo gp nhung vn d nhu vy th nhung cch sau dy s huu dung.
1. CHUAN BJ KY Mt trong nhung nguyn nhn chnh gy so hi l thiu su chun bi. Phn sau cua tp ti liu ny s cho ban bit nhung k nng rt don gian cn thit cho cng tc chun bi mt bui thuyt trnh. Boi v vic chun bi truoc mt cch k lung s gip ban c thm tu tin v gip bui thuyt trnh thnh cng hon. 2. TUONG TUNG Hy tuong tuong ban buoc vo phng, duoc gioi thiu, hng say thuyt trnh, giai dp cc cu hi tht tu tin v nhn thuc duoc rng ban d lm rt tt. Thu muong tuong cc tnh hung nhu vy s gip ban bit mnh cn phai lm g d thnh cng.
3. LUYJN TAP Nhiu din gia doc nhm hay chi muong tuong bi thuyt trnh trong du. Thay v vy, ban hy dung dy v luyn tp nhu th c khn gia ngay truoc mt ban v su dung cc dung cu truc quan (nu c). t nht cung cn CCH GIAMHOI HP 10 phai tp luyn hai bui. Nu c th, nho mt nguoi nhn xt hoc ghi hnh lai cc bui tp. Xem lai bng ghi hnh, lng nghe nhn xt v chinh sua nu cn thit truoc bui luyn tp cui cng. Dy l cch luyn tp tt nht.
Tnh hung cua Duyn rt ph bin. Nu ban cam thy hi hp ngay truoc khi thuyt trnh, hy thu nhung cch sau dy vo ln pht biu tip theo:
4. NHJP THO Khi cc co bp cua ban bi cng ra v ban cam thy hi hp, c l ban tho chua du su. Diu du tin cn phai lm d l tha lng, chn dui thng, thu gin, v ht tho tht su mt vi ln. 5. HY THU GIN Thay v ngh v su cng thng-hay cu cng thng. Hy tu bao mnh ti khi ht vo v thu gin khi tho ra. C gng dung suy ngh hay lo so m hy lp lai dip khc ti - thu gin trong vi pht.
Duyn l sinh vin lop Anh vn nm thu hai. Hm nay c phai trnh by truoc lop mt ni dung d tin hnh nghin cuu. Tm, ban cng lop cua c sp trnh by xong phn cua anh ta v trong hai pht nua Duyn s phai thuyt trnh. C ta cuc k hi hp khi phai tp trung v giu bnh tnh. 11
6. GIAI TOA CNG THANG Khi ban cng thng v cc co bi cng ra, ban s hi hp nhiu hon. Diu ny lm cho tay chn ban run ry. Truoc khi thuyt trnh, tt nht l hy thuc hin vi cu dng d giam cng thng. Bt du voi ngn ci v co bp chn, hy cng co (ngn chn, bn chn, bp chn, bp di, da dy, nguc, vai, cnh tay v ngn tay) truoc khi bt tay vo vic. Ngay lp tuc cng thng s duoc giai ta v hy tho tht su. Lp lai cc dng tc ny cho dn khi ban cam thy ht cng thng. Nn nho rng bi tp ny duoc thuc hin mt cch kn do d moi nguoi khng bit ban dang thu gin!
Anh Quang l k ton lm vic cho mt t chuc ti chnh lon. Anh ta lun cam thy rt hi hp khi thuyt trnh. Anh ta d m hi, tay run ly by, giong tro nn du du (v c lc khng nghe duoc). Anh ta cung khng o yn mt ch v cu loay xoay voi chic bt, nhn vo bi soan hay my chiu, chu khng nhn vo khn gia. Anh ta nn nng kt thc som v tro v ch ngi 12 Truong hop cua anh Quang khng him. C l ban khng mc phai tt ca cc triu chung trn nhung s gp cc triu chung tuong tu. Nhung k thut duoi dy s c ch cho ban trong truong hop ny.
7. DI CHUYEN Ban s cng thng nu chi dung mt ch v khng cu dng. D thu gin, ban cn giai ta cng thng bng cch cu dng cc co bp. Nu ban cam thy tay chn bi b buc khi trnh by th hy tp thu gin nhu th ban dang di thoai voi ai d cho quen khi thuyt trnh. V bnh thuong ban khng th khoa chn ma tay nhiu. Nhung cu dng o phn trn co th rt quan trong, nhung di chuyn bn chn cung gp phn lm giam cng thng. Ban nn buoc qua lai hoc tin v pha nguoi nghe. Khi dung ni trn buc, ban hy di quanh buc d tao su ch ( nu micro c th di chuyn duoc). Diu ny s gip ban thu gin v thu ht su ch cua nguoi nghe. Nu ban khng th di quanh buc th thinh thoang hy buoc qua, buoc lai d bot cng thng.
8. NHN NGUI NGHE Hy bin bi thuyt trnh tro thnh bi di thoai. Nhn moi nguoi mt cch thn thin. Ban s cam thy thu gin v khng bi c lp nu nhn moi nguoi trong khi thuyt trnh v diu ny s gip moi nguoi thch ban. 13
N LAI VIJC KHAC PHJC SJ HOI HP.
Ti d d|nh: Chun bi ti liu Tuong tuong ra mnh s trnh by tht thnh cng Tp su dung tt ca cc dung cu truc quan trong bi thuyt trnh Ch nhung cch thu gin don gian, kn do Lun huong v nguoi nghe d giam bot cng thng Di chuyn trong khi ni d tu nhin v thu gin Mt lun huong v nguoi nghe.
LUYJN TAP S GIP HON HAO HON Ban s p dung cc muc no trong bang sau dy vo bi thuyt trnh 14 Chuong 2: CHUAN BJ CHO BUOI THUYET TRNH
15
CHUAN BJ HNH DNG BN NGOI
Dy khng phai l nhung huong dn cu th v thoi trang m chi l nhung luu v cch n mc v din mao. Ni chung l trnh su l bich, giu khun mu , don gian, hi ha. Ban phai l trong tm trong bui thuyt trnh chu khng phai qun o ban mc.
Sau dy l mt vi goi khi ban thuyt trnh truoc mt hi nghi trinh trong
Di vi ph n 1. Qun o phai vua vn, khng qu cht.. Thng thuong, ban s trng lich lm hon khi mc o di tay. 2. Chon 2-3 mu ph hop voi mu da v mu tc cua ban. Ban nn tham khao sch huong dn v chon mu ph hop. Ban c th kt hop cc phu kin khc nhau voi trang phuc d tao ra su da dang. Tm loai vai tt v bao dam khng gy ra ting dng khi di chuyn! Ni chung, trnh mu d tuoi, cam, den v trng v nhung mu ny rt chi v lm mt su tp trung vo khun mt cua ban. 3. Trnh su dung trang suc lp lnh, lng thng hay pht ra ting n. Khi thuyt trnh, ban cn su dung nhung phu kin trang nh. Bng tai, vng tay khc thuong di khi lm khn gia kh chiu v lm ho mt tp trung vo bi thuyt trnh. 4. Trang dim don gian v ph hop voi trang phuc. Trang dim qu dm s tao n tuong xu. Trang dim dp l khi kim sot duoc nhung vng bng nhon trn guong mt, lm ni bc nhung nt tu nhin v gip ban thoai mi ngay ca trong mt bui thuyt trnh gay go. 5. Tc cung cn hi ho voi hnh dng cua ban. Di vi nam gii 1. Trang phuc phai duoc may cn thn. Khi thuyt trnh, trang phuc c k vung, mu sng hoc khng tuong phan s lm hnh tuong cua ban xu di. Thng thuong, mu 16 xanh sm, xm v den ci don hay ci cho l an ton nht. Ty vo di tuong nguoi nghe, mt chic o khoc th thao v chic qun hop mu sc s rt n tuong. 2. o khoc cua nam thuong c nt gi trong khi hu ht o khoc cua nu th khng. Ban c th gi nt o vt, khng gi nt hay thm ch c th coi o khoc ra ty vo tnh trang trong cua bui thuyt trnh. 3. o so mi phai vua vn v mu khng qu sng. Nu ban so o thm m hi, hy mc o phng bng cotton v o so mi trng bn ngoi. Nu ban chun bi thu hnh th hy trnh mc o so mi trng m hy su dung o mu xm sng (mui tiu). 4. C vat nn chon loai no c th lm tn ln guong mt v di mt cua ban. Kiu c vat d c din c th khng ph hop voi ban. Thu ngh xem, c vat mu d s thu ht su ch cua nguoi nghe v ho khng cn ch ban nua. C vat voi mu diu hon c th s ph hop voi ban. 5. Giy vua chn, thoai mi v duoc dnh bng cn thn. Tm vo ph hop v c th che duoc ca di chn trn khi ban ngi xung. 6. Tc hop voi khun mt v phai tuom tt, gon gng cho d d l kiu g di nua. Ru quai hm cung phai gon gng v ria mp phai duoc tia trn vnh mi.
Hung dn cch su dng knh cho ca hai phi
Thng thuong trong bui thuyt trnh, ban chi nn mang knh khi cn n moi c th nhn thy khn gia v doc duoc cc dung cu truc quan.. Ban c th khng deo knh nu ban khng cn dng chng , hoc ban c th thay th bng knh st trng. D l v knh s phan chiu nh sng trong phng v khn gia s khng nhn vo mt ban duoc. Cung nn trnh su dung knh st trng mu v khn gia kh m nhn vo mt cua ban . Hin nay d c loai knh chng cho. V cc din gia du duoc khuyn su dung loai knh ny.
17 CHUAN BJ NI DUNG BI THUYET TRNH
Truoc tin, ban nn tu hi tai sao ban tin hnh thuyt trnh hay ban thuyt trnh v muc dch g. Dp n cho cu hi ny c th gip ban chun bi tt ni dung bi thuyt trnh cua ban. Chng han nhu ban duoc d nghi trnh by truoc ban gim dc v ngn sch nm sau cua cng ty . Dung bt du ngi xung v vit ra nhung g ban s ni. Thay vo d, hy ngh xem muc tiu cua bi thuyt trnh cua ban l g, sau d ban s xc dinh duoc ban cn trnh by nhung g d dat muc tiu d. Ban c bi cht vn v su tng truong cua ngn sch khng? Hay bi yu cu ln k hoach giam chi tiu khng? Hy ngh v nhung muc tiu cu th c lin quan dn nguoi nghe truoc khi chun bi bi thuyt trnh. Ban c th tuong tuong ra vic xy nh m khng c bang v khng? Bt k ai, truoc khi xy nh du phai c bang v d dua vo d m tnh ton vic mua vt tu v theo di vt tu duoc su dung nhu th no. Ging nhu vy, vic chun bi tt ni dung cho bi thuyt trnh s gip cng vic tri chay v hiu qua hon. Xc dinh muc tiu v tm hiu di tuong nghe l hai cng doan rt cn thit d chun bi ni dung cho bi thuyt trnh.
Biu d ny m ta mi lin h giua hai giai doan cua bi thuyt trnh: giai doan thuyt phuc (persuasive) v giai doan cung cp thng tin (informative) trong bi thuyt trnh. Chng khng phai l hai loai ring bit m l mt qu trnh lin tuc. Tt ca nhung bi thuyt trnh thnh cng du chua dung nhung thng tin cn thit v cc l l thuyt phuc. Buoc 1-Xc dinh muc tiu Biu d P-I Thuyt phuc Cung cp thng tin 18 Theo huong mui tn bi thuyt trnh cng lc cng mang tnh thuyt phuc hon . Khi bi thuyt trnh cn trong giai doan cung cp thng tin th bi thuyt trnh chua dung nhiu con s, su kin, du liu d lm r hay chung minh vn d v cc du liu ny cng lc cng manh m hon khi tin gn trung tm. Khi mui tn d di qua truc tung o giua, din gia mun nu ra nhung diu cn phai thay di; nhung l l thuyt phuc su dng tnh hay su quyt dinh. Hy dt ban vo vi tr cua khn gia! Khi tm hiu khn gia, ban phai xem xt bn kha canh sau: 1. Gi tr| - Cn xc dinh diu g l quan trong di voi khn gia? Cc t chuc khc nhau c nhung h thng gi tri khc nhau. Thuyt trnh cho nhung nguoi ngoi t chuc cua ban s khc so voi trnh by voi nhung nguoi trong cng don vi. Ngay ca nhung nguoi cng don vi nhung tu cc b phn khc nhau cung s c nhung nhn thuc gi tri khc nhau. 2. Nhu cu - Tm hiu nhu cu cua nhm truoc bui thuyt trnh l rt quan trong - c th nhung g ho cn khc hn voi nhung g ban ngh . Din gia phai tm cch giai quyt su khc bit ny. 3. S b buc- D l nhung uc ch ngn can nguoi nghe lm nhung g ho mun hay nm bt nhung g ho cn bit. Trong d c cc mt sau: A. Quan dim v chnh tr|: Nhung quan dim khc nhau v chnh tri c th s gy ra su b buc. Nu ban cn su ung h cua nhm di lp, ban phai ngh dn diu ny ngay khi chun bi bi thuyt trnh. Thm vo d, nhung mu thun v tnh cch v nhung xung dt khc s can tro su thnh cng cua bi thuyt trnh. B. Ti chnh: Bt cu lc no ban d cp vic phai chi ph, ban s di mt voi su chng di. Phai don truoc diu ny v tm cch giai quyt khi thuyt trnh. C. Kin thc: Nn nho rng mi khn gia c th chuyn v mt lnh vuc ring v khng bit nhiu v lnh vuc khc. V vy ban khng nn su dung cc thut ngu, Buoc 2 Tm hiu khn gia 19 vit tt, tu chuyn ngnh, vn vn lm cho nguoi nghe khng hiu. Nu khng chc l thut ngu d c thng dung trong khn gia khng ban hy hi khn gia xem ho c bit cc thut ngu d khng v nn dinh ngha nu cn thit. 4. Thng tin chung v bui thuyt trnh: ban cn bit s luong nguoi nghe, dia dim thuyt trnh, cc trang thit bi sn c, vv d chun bi tt cho bui thuyt trnh. . Phiu nhn xt ny s gip ban chun bi hiu qua hon cho bi thuyt trnh
1. Nhung muc tiu c lin quan dn khn gia l: __________________________________________________________________ 2. Nhung gi tri cn phai quan tm cua tung khn gia bao gm:
3. Khi trnh by, cn nhn ra nhung uc ch g cua tung khn gia cu th _________________________________________________________
4. Nhung nhu cu dc bit cua nguoi nghe _________________________________________________________
5. Ti c th dnh gi kin thuc v cc thut ngu v d ti cua nguoi nghe v chu d thuyt trnh:
Cao____ Thp____ Vua____ Khng bit____
6. Muc d dng tnh cua nguoi nghe di voi cc tuong trnh by cua ti:
Cao____ Thp____ Vua____ Khng bit____
7. Nguoi nghe dnh gi trnh d thuyt trnh cua ti:
Tt____ T______ Vua________ Khng bit____
8. Cc v du v cc l l c tc dung l:
9. Cc v du v l lun c th gy ra cc phan ung tiu cuc l
BANG NHN XT VE KHN GIA 20 TM BUC CN THIET DE CHUAN BJ TT MT BI THUYET TRNH
Khi chun bi mt bi thuyt trnh, chng ta nn bt du phn thn bi truoc v dung lo lng v phn mo du boi v thng thuong, phn mo du duoc rt ra tu nhung cua phn thn bi. Nhung nh thuyt trnh chuyn nghip d hoc duoc cch t chuc phn trnh by cua mnh di tu trong tm ra nhung vn d c lin quan. Sau dy l nhung goi c th gip ban: Dng no, suy ngh ra nhung tuong chnh cho phn trnh by cua ban v ghi mi tuong d vo mt mu giy. Hy d cho tuong dn mt cch tu nhin, dung sua chua (buoc ny s duoc thuc hin sau). O buoc ny, ban ngh ra cng nhiu tuong cng tt.
Khi ban d c kh nhiu tuong, hy loai b bot mt vi . C gng tm lai chi cn tu hai dn nm chnh thi boi v d l cch m nguoi ta thuong su dung khi trnh by. Nu nhu ban c nhiu hon nm tuong, th hy giam chng xung bng cch bin mt vi thnh nhung nh hon. V DJ Gia su nhu ban phai trnh by voi Ban Gim Dc cp trn d xin duoc cp thm 20% ngn qu cho cng ty cua ban vo nm toi. Ban d hon thnh bang phn tch nguoi nghe, v ban bit rng ban phai trnh by tht thuyt phuc. Ban d suy ngh ra 10 toi 15 tuong chnh v ban cung d tm lai thnh ba lon nhu sau:
BUC 1- Dng no d c duc nhng tung chnh Chng ti cn phai cp nht h thng my vi tnh cua chng ti Chng ti cn c thm nhung lp trnh vin d pht trin h thng cua chng ti Chng ti cn duoc h tro v ti chnh 21 Ba tuong lon d chnh l nhung dim chung m ban mun thuyt phuc khn gia cua mnh. Cn nhung giai thch, nhung dn chung minh hoa v nhung loi nhun cu th s l nhung nh trong bi thuyt trnh cua ban. Mt khi ban d c nhung chnh cho phn trnh by cua mnh, ban hy trin khai nhung h tro. Nhung h tro ny c th bao gm nhung giai thch, nhung s liu hoc nhung dn chung minh hoa d lm r nhung chnh nhu phn trnh by trong v du duoi dy:
BUC 2- Trnh by nhng ph Chng ti cn phai cp nht h thng my vi tnh cua chng ti Chng ti cn c thm nhung lp trnh vin d pht trin h thng cua chng ti Chng ti cn duoc h tro v ti chnh H thng cu li thoi Tao ra nhung chuong trnh dc quyn, chng ta s tit kimnhiu tin Cn thit phai c h thng giao tip du liu Khng th su dung phn mm moi nht S t l thuc vo nguoi bn bn ngoi K thut moi dem lai cht luong tt hon m vn cng gi Tn nhiu tin v h thng cu lm vic khng hiu qua C th phn cng lai tu nhung nguoi trong cng ty Nhn su moi s dng gp nhung tuong moi Gn dy, c nhiu thnh tuu S gip chng ta tng tnh canh tranh Cn nhung chuong trnh moi Kh thay th cc b phn C th san xut nhung san phm moi Nhung my in tc d cao s gip san xut ra nhung san phm moi Nhng chnh (Khi qut) Nhng ph (giai thch, minh ha) 22 Ban c th c nhiu hoc t nhung nh trong phn trnh by cua mnh. Mt khi ban d hon thnh qu trnh ny, hy sp xp lai nhung tm th cho ph hop voi nhu cu cua ban. Hy thu sp xp theo nhiu kiu khc nhau d xem cch no s ph hop nht. Lun lun giu trong du nhung muc dch v quan tm dn nguoi nghe.
D trnh by thuyt phuc, ban cn phai nu that cu th nhung loi ch m nguoi nghe s thu duoc nu ho lm theo yu cu cua ban. Nhung loi ch thuong duoc nu trong phn thn bi. Mt phuong php khc d t chuc mt phn trnh by c tnh thuyt phuc chnh l su dung nhung loi ch nhu l nhung chnh d trnh by. Trong v du d duoc nu o phn truoc (Tai sao cng ty cua chng ti cn tng 20% ngn qu vo nm toi), chng ta c th tm tt nhung loi ch nhu sau:
1. Nu nhu cng ty cua chng ti c duoc nhiu tin d du tu cho h thng my vi tnh moi th s lm tng duoc tnh canh tranh trong nn cng nghip cua chng ta. 2. V cng voi nhung lp trnh vin, su du tu v mt ti chnh d s lm tng loi nhun v chng ti s lm vic c hiu qua hon. 3. Nho vo h thng moi ny, chng ti s c th nng cp nhung san phm hin c cung nhu s pht trin nhung san phm moi.
BUC 3- Nu nhng li ch 23
By gio ban s quyt dinh nn pht ti liu no (nu c) pht cho nguoi nghe trong phn trnh by cua ban. Duoi dy l nhung chuc nng chnh cua ti liu phn pht trong phn trnh by:
1. Cung c nhung thng tin quan trong 2. Tm tt nhung hoat dng d nguoi nghe c th theo kip 3. Cung cp thm nhung thng tin gip lm r vn d m khng phai dng qu nhiu dung cu truc quan
Khi ban d lua chon duoc ti liu phn pht ph hop, ban phai quyt dinh khi no ban nn phn pht ti liu. C ba cch:
PHT TI LIJU TRUC KHI TRNH BY
Vn d ban s gp khi su dung cch ny l, voi su t m, nguoi nghe s chi tp trung vo ni dung cua ti liu duoc pht ra trong khi ban dang ni. V khi ho dang doc th ho khng th nghe ban ni duoc. D giai quyt vn d ny, ban nn d sn ti liu o ch cua tung nguoi truoc khi ho buoc vo lop. Cch ny s gip ho doc chng truoc khi ban bt du ni. Hon nua, ban c th giai thch ti liu v dp ung duoc su t m cua nguoi nghe. PHT TRONG KHI TRNH BY
Ban nn cn thn, chi pht nhung ti liu c lin quan dn phn ban dang trnh by v phai phn pht nhanh chng. Nu khng, nhung ti liu ny s khng gip ch g m lm nguoi nghe sao lng.
BUC 4- Thit k ti liu phn pht 24
PHT SAU KHI TRNH BY Trong khi ban trnh by, ban cn cho nguoi nghe bit rng ho s nhn duoc ti liu v nhung dim m ban trnh by vo cui bui. Cch ny s gip cho nguoi nghe khi phai ghi ch lai. Tuy nhin, ban nn dua vo su phn tch cua ban di voi nguoi nghe m quyt dinh c nn su dung cch ny hay khng. Nu nguoi nghe d quen c sn ti liu trong khi trnh by th ban nn pht sn ti liu cho ho truoc khi trnh by, khng nn ngn can ho. Nu nhu nhung ti liu ny c th lm ho mt tp trung vo phn trnh by cua ban (chng han nhu nhung buc tranh, nhung trang gioi thiu, v.v) v cung chng gip ch g nhiu cho phn trnh by cua ban th nn doi dn cui bui hy pht chng ra.
Khi ban d xy dung duoc b cuc cua bi thuyt trnh, ban cn quyt dinh ban c cn su dung dung cu truc quan khng, v nu c th su dung nhung dung cu g v su dung o du. Nhung huong dn v cch thit k v su dung nhung dung cu truc quan trong mt phn trnh by s duoc gioi thiu o phn sau. Diu quan trong nht lc ny l ban phai xc dinh nhung dung cu truc quan, ban s kt hop voi k hoach cua ban nhu th no.
V du, nh thu ba trong lon s mt cua phn v du d nu ln rng nu vn su dung h thng my vi tnh cu th cng ty s phai tra rt nhiu tin. ny c th duoc minh hoa bng mt biu d, hoc bng mt dung cu truc quan tuong tu, chi ra r gi ca cua my vi tnh trong 3 nm qua so voi khoan tin tit kim nu su dung h thng my moi trong cng khoang thoi gian. BUC 5- Chun b| dng c trc quan 25 Bi thuyt trnh thuyt phc l bi thuyt trnh c b cc r rng di vi khn gia. Hy n lai nhung chnh trong phn trnh by cua ban. Ban c th d dng thuc hin diu ny bng cch ni lai cc chnh trong bi thuyt trnh. Cc cu ny khng nm trong phn mo bi, m cung khng nm trong phn kt lun. Hy tro lai 3 chnh trong v du cua chng ta:
(Trong v du ny muc dch cua chng ta l thuyt phuc Ban Gim Dc rng cng ty cua ban cn tng ngn qu 20% trong nm toi). Cu trnh by cn nhc lai l Chng ti can phai cap nhat h thong my vi tnh cua chng ti, thu thm nhng lap trnh vin v ho tro v ti chnh cho nhng pht trin v nhng l do m ti se trnh by voi cc vi hm nay. Ngoi ra truoc phn kt lun, ban c th su dung mt cu tuong tu d nhc lai nhung chnh d (chng han: By gio cc vi d thay duoc loi ch cua vic cap nhat h thong my vi tnh, diu chinh nhn su v su ho tro v ti chnh cho nhng pht trin.)
BUC 6- Nhc li cc chnh Chng ti cn phai cp nht h thng my vi tnh cua chng ti Chng ti cn c thm nhung lp trnh vin d pht trin h thng cua chng ti Chng ti phai h tro v ti chnh cho nhung pht trin 26
Phn mo bi gm c 2 chuc nng chnh:
1. Cung cp nhung thng tin cn thit - N c th bao gm nhung thng tin co ban, nu ln su quan trong cua chu d, gioi thiu ban thn v uy tn cua ban, nu l do ban c du tu cch trnh by v vn d ny. Ban cung c th b sung thm mt vi thng tin khc ph hop voi vn d ban trnh by.
2. Thu ht su ch - Truoc khi ban trnh by, nguoi nghe c th ni chuyn voi nhau, dang ngh ngoi hoc dang doc ti liu m ban d d sn trn bn cua ho! Mi phn trnh by di hi phai c nhung thng tin cn thit, phu thuc vo su phn tch cua ban di voi nguoi nghe. Tuy nhin, hu ht cc phn trnh by du di hi ban phai c cch thu ht nguoi nghe. Nhm cng nh th cng cn phuong php thu ht nguoi nghe. Sau dy l mt vi cch ph bin: Giai thoi Giai thoai l mt cu chuyn ngn dng d minh hoa cho mt no d. Thng thuong th d l mt cu chuyn vui, nhung khng phai lc no cung vy. Sau dy l mt v du: Con trai ti lai gp ti vo mot ngy no v ni: Cha oi, nu cha tng tin tro cap cho con toi 200 dla, con se ct co nhiu gap hai lan moi tuan. Cn nu cha tng thm 10% na, th BUC 7- Vit phn m bi 27 con se lm cho bi co cua cha dep nhat o khu ny. Cng tuong tu nhu vay, nu chng ta tng tin luong cho nhng cng nhn san xuat ln 10%, th chng ta se c th tng nng suat.
Tnh khi hi Tnh khi hi l cch tt nht d xo di khoang cch giua ban v nguoi nghe. Nhung ban hy cn thn! Su khi hi cn c lin quan voi nguoi trnh by, voi chu d, hoc voi nguoi nghe. Tuy nhin cn luu , khng duoc ni da v nhung vn d c lin quan toi tnh duc, chung tc v cung khng duoc da cot v ngun gc quc gia, tn gio hoc nhung vn d ring tu. Nu ban tu hi, Ti c nn ni da khng?, th cu tra loi l khng!!!Ban nn su dung su khi hi o muc d vua phai.
Chng c g t hon vic ban su dung mt cu chuyn da trong phn mo bi m chng c lin quan g voi phn trnh by cua ban. (chng han: Ban d nghe cu chuyn v mot con vit buoc vo cua hng, goi rat nhiu mn v ku thanh ton tat ca bng the tn dung cua n chua? Hm nay ti se gioi thiu voi cc ban v pht trin mang luoi trong cc co quan). Chng c g t hon mt cu chuyn da m chng c lin quan g.
M bi bng cu hi C hai cch d thuc hin. Cch thu nht, ban c th dt ra mt cu hi mo - nhung hy cn thn v rt c th, mt nguoi no d s dua ra cu tra loi sai v da cot ban. Cch thu hai, v cung l cch an ton hon, l ban hy yu cu moi nguoi gio tay. Mc d ban vn c th bi ngt loi v cht vn nhung thng thuong nguoi nghe s tra loi theo cch m ban mong mun. Cu hi tu t-- Cu hi tu tu l cu hi c cu tra loi hin nhin. V du nhu: O dy c bao nhiu nguoi mong muon se duoc ho tro nhiu hon cho phan nghin cuu cua mnh? Dy l cch rt hiu qua d thu ht su ch cua nguoi nghe. Cu ni gy sc 28 Mt v du cua cu ni gy sc nhu sau: Nm ngoi so luong nguoi d cht v tai nan giao thng bng voi so luong gh ngoi trong sn van dong dia phuong. l l do hm nay ti muon thuyt phuc cc ban nn doi m bao him khi li xe. Mt cu nhu th ny s gip ban thu ht duoc su ch cua nguoi nghe.
Trch dn Ban cung c th bt du phn trnh by cua mnh bng mt doan trch dn ngn gon. Phn trch dn chi nn trong vng khoang mt hoc hai cu v phai lun ghi r ngun m ban trch dn. Ban cung c th doc truc tip loi trch dn cho chnh xc. Nn trnh hoc thuc lng tt ca nhung loi trch dn nhung ban nn hoc thuc mt vi loi trch dn don gian v ni ting. Ban cung c th din giai mt loi trch dn ni ting, chng han nhu: ng y cho rng moi nguoi than phin v h thng my vi tnh, nhung khng ai d lm g d cai thin h thng d ca Phn kt bi nhc lai nhung thng tin o phn mo bi. Thng thuong th chng c lin quan dn nhung vn d co ban, cu hi tu tu, giai thoai hoc nhung thng tin m ban d su dung trong phn mo bi.
D bi thuyt trnh thuyt phuc, ban cn phai c mt cu yu cu hnh dng trong phn kt bi. Hy chi r cho nguoi nghe ho cn lm g (v du: Ho c nn t chuc mt cuc hop d tin hnh mt giai php moi? Ho c nn tng ngn qu cho ban khng?). Phn kt lun cua ban cn phai nu tht cu th ho nn lm g, lm nhu th no v khi no nn lm.
BUC 7- Vit phn kt ca bi thuyt trnh Mo bi v kt luan tao nn dau v dui cho thn bi trong phan trnh by cua ban. Nu nhu khng c chng, hoc ban khng trnh by chng mot cch ph hop, th ban se khng th c mot phan trnh by hon chinh v nguoi nghe se nhan ra diu d. 29
Kimtra cc buc cn thc hin trong bi thuyt trnh
( Hy su dung bang ny d kim lai vic chun bi cho bi thuyt trnh sp toi cua ban) Ln k hoch cho bi thuyt trnh Trong phn ln k hoach cho bi thuyt trnh, ti d Trin khai cc muc tiu Phn tch nguoi nghe B tr ni dung thuyt trnh Trong vic sp xp ni dung bi thuyt trnh ny, ti d Suy ngh ra nhung chnh Suy ngh ra nhung phu Thit k ti liu phn pht Thit k dung cu truc quan Nu ln nhung loi ch (trong nhung phn trnh by thuyt phuc) Nu lai chnh Vit phn mo bi Vit phn kt lun 30
Chuong 3: DJNG CJ TRJC QUAN
CHUAN BJ V S DJNG CC DJNG CJ TRJC QUAN
Trong phn ny ban s nghin cuu cch thuc chun bi v dng cc dung cu truc quan trong bi thuyt trnh. Da s cc bi thuyt trnh trong lnh vuc kinh t v cc lnh vuc chuyn nghip, nguoi bo co thuong su dung my chiu voi giy king trong, v th chng ta s tp trung vo cng dung cua chng. Tuy nhin, cc thu thut trong vic su dung cc bang giy c th lt trang, hoc my chiu phim duong ban 35mm v cc phuong tin truyn thng khc cung duoc gioi thiu trong muc ny. S DJNG CC DJNG CJ TRJC QUAN KHI CN: 1. Thu ht su ch cua khn gia. 31 2. Nhn manh thng dip cua ban, nhung khng phai lp lai nguyn vn. 3. Khoi dy su hung th cua khn gia di voi bi thuyt trnh. 4. M ta cc yu t m khn gia kh hnh dung. KHNG S DJNG CC DJNG CJ TRJC QUAN DE: 1. Tao n tuong di voi khn gia v tt ca cc bang biu chi tit. 2. Trnh su tuong tc giua nguoi thuyt trnh voi khn gia. 3. Minh hoa cho nhiu chnh chi voI mt dung cu truc quan. 4. Nu ln nhung tuong don gian c th truyn dat bng loi d dng.
10 TH THUAT DE S DJNG CC DJNG CJ TRJC QUAN MT CCH HIJU QUA Khi xem xt loai dung cu truc quan dng cho cc du liu v tuong cua ban, sau dy l cc quy tc cn ban cn nghin cuu: 1. Su dung cc dung cu truc quan vua phai. Mt trong nhung vn d ph bin di voi cc bi thuyt trnh mang tnh k thut l vic lam dung cc dung cu truc quan. Quy tc huu hiu l su dung mt dung cu truc quan cho mi hai pht thuyt trnh. 2. Su dung cc dung cu truc quan bng hnh tuong nhu cc biu d, hnh anh cua cc thit bi, biu d pht trin v/v. lun gip nguoi xem c su cam nhn thu do rng cc dung cu d chua dung nhiu thng tin. 3. Su dung mt dung cu truc quan d minh hoa cho mt chnh. Giu su tp trung v r nt di voi mt hnh tuong truc quan. Vic trnh by nhiu hon mt chnh cho mi dung cu truc quan s lm giam muc d tc dng cua chnh. 4. Cc chu v s cn c kch thuoc d doc. Kch thuoc nh nht cua font chu thuong su dung trong da s bui thuyt trnh l 18pt. Nu khng du ch d trnh by ht cc ni dung, hy chun bi cc ti liu voi phn giai thch b sung hoc lm ni bt nhung dim trong biu d m ban mun khn gia ch dn. 5. Cn thn khi su dung mu sc. Khng nn dng nhiu hon ba mu cho mi dung cu truc quan d trnh anh huong cua su ln xn mu sc theo hiu ung cu vng. Nhung mu duoc su dung cn tuong phan nhau d d nhn nht, v du nhu voi mu nn l 32 xanh duong dm th nn su dung mu vng nhat cho cc k tu v s. Trnh vic su dung cc hoa vn mu sc trong khi thuyt trnh v nguoi xem s kh phn bit. 6. Hy thit k cc dung cu truc quan du lon d khn gia d xem. Hy di dn hng cui cua dy ch ngi dnh cho khn gia kim tra xem ban c th xem r moi dung cu truc quan khng. 7. V d thi du liu. Bt cu khi no c th, ban nn han ch vic d du liu o dang bang biu, danh sch m nn su dung d thi d miu ta chng. Cc d thi gip nguoi xem c mt hnh anh v nhung thng tin v du liu trong khi chi cc s th khng th lm duoc. 8. Hy trnh by cc hnh anh v biu d tht d nhn. Thng thuong cc hnh anh v biu d thuong kh nhn khi ban dung o khoang cch xa. V th cch kim tra tt nht l hy nhn chng khi ban o cui phng noi c khn gia. Cn ch cc nhn hiu bn trong cc biu d cung phai doc r duoc khi ban dung o cui phng. 9. Hy trnh by cc dung cu truc quan tht hp dn. Nu su dung mu sc, nn su dung cc mu tuong phan nhiu voi nhau nhu mu vng trn mu nn den hoc mu vng trn nn mu xanh duong dm. Han ch vic su dung mu sc mt cch ln xn v hy su dung cc mu tht don gian v sng sua. 10. Han ch cc dung cu truc quan khng cn thit. Nu mt vn d no c th din dat don gian bng loi ni v du nhu tiu d cua bi thuyt trnh, th khng nn su dung dung cu truc quan. 33
MU SAC DNG TRONG CC DJNG CJ TRJC QUAN
Voi nhung thun loi trong cng ngh in n, hin nay, moi nguoi su dung my vi tnh du c th thuc hin vic in mu cc vn ban. Diu ny d dn dn hin tuong ngy cng nhiu nguoi su dung cc dung cu truc quan c mu sc duoc in n boi nguoi thit k dung cu hon l o nh in, hay vn phng in n. Sau dy l mt s nguyn tc cn ban trong vic su dung mu sc cho cc dung cu truc quan. 1. Kt hop giua mu sc voi chu d v khn gia. Cn xem xt muc tiu cua cc dung cu truc quan v di tuong khn gia. V du nhu nn mu xanh duong th s n ho hon nn mu vng, d. Hy lun nho rng mu sc c th truyn tai mt s trang thi v chu d nhu: Cc mu nhat, mu xm v hng th hin su thanh bnh. Mu d, cam, hng hoc nu th hin su m p. Cc sc thi cua mu xanh duong, xanh l cy v mu xm mang dn su mt m. Su kt hop giua mu d voi mu den v mt t mu xm s th hin su si dng. 2. Hy chon mu nn truoc khi chon mu cho cc k tu v du liu. Mu cua k tu v du liu phai c d tuong phan r nt voi mu nn d khn gia c th nhn thy v doc tt nht. 3. Khng nn su dung cc mu sc khng ha hop voi nhau. Cc mu sc phai c d hi ho cao nht. 4. Trnh hiu ung cu vng v su dung khng qu 3 4 mu. 5. Thng thuong, su dung mu sng o nhung vng ban mun nguoi xem tp trung nhiu nht. 34 6. Hy giu mu sc nht qun trong sut cc trang chiu. 7. Hy giu d tuong phan cao giua mu nn v mu cua k tu v du liu. PHT TRIEN CC TIU D Sau dy l ba dang co ban d trnh by tiu d trong cc dung cu truc quan. Hy lua chon dang ph hop nht voi yu cu cua ban. Tiu d chnh: duoc su dung khi n khng cn phai truyn dat mt thng tin dt bit no, m chi l cung cp mt thng tin hay mt du liu th, nhu v du sau: Doanh thu Tiu d lin quan dn mt ch d ring no d: duoc dng d truyn dat thng tin duoc rt ra tu cc du liu d trnh by. V du nhu: Doanh thu trong nm2006 tng 22% so vi nm2000. Tiu d mang tnh quyt don - duoc su dung khi ban mong mun trao di voi khn gia quan nim cua mnh v kt lun m ho cn rt ra tu cc du liu. Dang tiu d ny duoc su dung nhiu nht trong cc bi thuyt trnh mang tnh thuyt phuc, nhu v du sau: Chng ta cn tp trung vo cc n lc v doanh thu cc khu cng nghip.
Li khuyn: Hy lun dt khn gia tham du bui thuyt trnh o vi tr trung tm, chu khng phai phuong tin truyn thng. Thng thuong nguoi bo co su dung qu nhiu dung cu truc quan v dua vo d qu nhiu thng tin. Khi ban cn su dung cc v du truc quan v trnh by cc du liu, hy nho rng su tuong tc v vic thit lp mi quan h voi khn gia l yu t then cht. Nu chi dng cc dung cu truc quan don thun s khng th gip ban truyn dat su nhit tnh, cung nhu gip cho bui thuyt trnh tro nn sng dng v ho hung, chi c cch truyn dat cua ban moi l yu t quyt dinh trong nhiu tnh hung.
35
Chuong 4: LUYJN TAPTRUC KHI THUYET TRNH
36
CCH LUYJN TAP THUYET TRNH Sau dy l cc buoc luyn tp thuyt trnh. Vic ghi nho v thuc hin theo cc buoc ny s gip ban c mt bi thuyt trnh thoai mi, tu tin v thuyt phuc hon. - Hy chc rng cc ghi ch cua ban chi l nhung tu kha v vit to phn ghi ch trn mt vi phiu. Trong bt cu tnh hung no ban cung nn trnh vic doc cho khn gia nghe. Nu c th ban nn su dung my chiu qua du dng cho giy king trong hoc my LCD di voi cc bui thuyt trnh c dng nguoi tham du. - Hy tu n lai ton b bi thuyt trnh d h thng ha cc chnh. - Lp lai nhung thao tc trn dn khi ban tro nn quen thuc voi dng tu tuong v noi ban du tnh su dung cc dung cu truc quan h tro cho bui thuyt trnh. - Hy bt du din tp thuyt trnh. Ban nn sp xp mt phng tp tuong tu voi phng m ban s thuyt trnh. - Ban hy ti hin lai bi thuyt trnh cua mnh, tuong lin tip tuong (chu khng phai l tu lin tip tu), hy su dung tt cc cc dung cu truc quan. Ban hy dnh su ch nhiu nht dn khn gia hon l dn cc phiu ghi ch. - Thuc hnh tra loi cc cu hi m ban du don khn gia s nu ra trong bui thuyt trnh. - Trnh by lai ton b bi thuyt trnh. Nu c diu kin, ban nn tu quay phim trong bui tp thuyt trnh hay nho nguoi ban dng gp kin v bui thuc tp thuyt trnh cua mnh. - Hy xem lai bng video hay cc thng tin phan hi tu nguoi ban v dua ra cc diu chinh cn thit. - Thuc hin mt hoc hai ln tng duyt ln cui cho bi thuyt trnh cua ban. 37
DIU KHIEN KHNG KH CA BUOI THUYET TRNH
Nam d lm vic sut mt tun d chun bi cho bi thuyt trnh hng qu cua anh. Anh d din tp, dung thuyt trnh v su dung cc phuong tin truc quan v cam thy tu tin v mnh d c su chun bi. Bui sng truoc khi bt du bi thuyt trnh, anh dn tht som d kim tra lai ln cui moi thu truoc bui thuyt trnh. Nhung khi buoc vo phng hop, anh thy vi gim dc v cc vi chu quan cua mnh cung dn tham du. Anh cam thy lo lng nhung tu nhu rng mnh d c su chun bi. Anh bt du bi thuyt trnh cua mnh v sau d di dn my chiu d chiu cc du liu du tin duoc in trn giy king trong. Anh bt cng tc nhung my khng hoat dng. Anh nhn thy thit bi d duoc cm phch. Tip theo, anh kim tra bng dn v pht hin bng dn d bi hng. Anh bit rng da s cc my chiu du c bng dn du tru, nhung khi tm bng dn, anh nhn ra d c nguoi d di chuyn vi tr cua chng. Anh phai mt ht 20 pht d tm thy mt bng dn moi. Tnh hung ny c th d khng xay ra nu truoc d anh Nam kim tra my chiu. Vi pht d kim tra cc thit bi v sp xp ch ngi c th gip ban trnh duoc nhung su c dng tic xay ra. Nguoi thuyt trnh cn thuc tp kha nng kim sot khng kh cua bui thuyt trnh. Sau dy l tm yu t ban cn xem xt truoc khi bt du thuyt trnh.
1. My chiu qua du: 38
Cn kim tra d chc rng cc bng dn trong my chiu khng bi hng v c sn bng dn du tru. Hy lau chi mn hnh my chiu d hnh anh chiu duoc r nt hon. Liu khi thuyt trnh, ban c cn nhung to giy v vit d ghi ch khng? 2. Cc trang ba nh dng d vit c th lt trang
Cn kim tra xem d c du giy chua? Ban d chun bi du vit chua? Hy kim tra cc cy vit d chc rng chng khng bi kh muc.
3. My LCD
Cn kim tra xem my c dang hoat dng tt khng. My c duoc dt o dng vi tr d hnh anh ban chiu ph hop voi kch thuoc mn chiu khng? Hy kim tra xem my c b diu khin tu xa d bt hay tt khng, hay ban cn nho nguoi khc khoi dng my? Ban d thuc hnh su dung my chua? 4. Cc thit b| phn cng v chuong trnh ca my vi tnh 39 Ban nn kim tra tt ca cc phn cung v chuong trnh cua my vi tnh ngay truoc bui thuyt trnh d chc rng tt ca cc phn cua h thng du dang hoat dng tt. Lun c k hoach du tru khi c su c xay ra. Hy nho quy lut Murphy d l moi tnh huong du c th xay ra. 5. Cc ti liu dng trong bui thuyt trnh Cc ti liu photo dng trong bui thuyt trnh c su dung duoc khng? Chng c duoc sp xp theo thu tu d thng tin truyn tai di t bi gin doan nht khng? Ban d sp xp nguoi phn pht cc ti liu d chua? 6. Cy ch mn hnh Ban c cn su dung cy chi mn hnh khng? Cy chi mn hnh c th duoc kt ni voi h thng my d dng, nho d ban c th su dung khi cn trong lc thuyt trnh
Micro Nu ban phai thuyt trnh cho tu 50 dn 100 nguoi tham du th ban s cn su dung micro. Truoc khi thuyt trnh, ban c th yu cu mt micro thun tin cho vic di lai. Ban c th su 40 dung micro cm tay voi dy ni di tu 3 dn 5 mt hay dng micro khng dy duoc mc trong o vt tng hay trong c vat.
8. nh sng
Liu ban c cn giam d sng cua cn phng khng? Hy kim tra xem trong phng c cng tc d giam d sng khng? Nn bt mt vi bng dn trong khi thuyt trnh d ban khng phai thuyt trnh trong bng ti. Hy kim tra d chc rng cc bng dn v cc thit bi trong phng bo co du hoat dng tt.
9. Sp xp ch ngi:
Nu ban c quyn sp xp ch ngi trong phng hop, th hy thu sp xp vi tr ch ngi truoc. Nu c th, ban nn sp xp vi tr cc ch ngi sao cho c duoc li ra v li vo o cui phng. Voi cch sp xp d, khi c nguoi vo v ra khi phng s khng anh huong dn su ch cua nhung nguoi cn lai. Nu ban bit s luong nguoi s tham du bui thuyt trnh, hy c gng kim sot ch ngi sao cho c su tuong ung giua s ch ngi voi s luong nguoi tham du. Theo cch ny, ban s khng d nhiu khn gia ngi o pha cui phng. B tr ch ngi cua khn gia gn ban s gip tp trung su ch cua ho vo nhung vn d ban mong mun. 41 Chuong 5: TIEN HNH THUYET TRNH
CCH TIEN HNH BI THUYET TRNH Ban phai truyn dat su nhit tnh cua ban thn ban dn khn gia nu nhu ban mong mun ho tch cuc tip nhn vn d m mnh trnh by. Nu ban lun dung thng, t cu dng co th v ni voi giong du du m khng c su giao tip tt bng mt voi khn gia th vic thuyt trnh s khng dem lai kt qua nhu mong doi. Chng ta truyn dat thng tin khng chi bng tu ngu. Nhung hnh dng phi ngn ngu s truyn tai cam xc cua ban. Nu nhung knh giao tip ny bi ngt lai, do ban qu lo lng th muc d tuong tc, giao tip giua ban voi khn gia s bi anh huong. Mt loi ch to lon m ban c duoc qua li thuyt trnh sinh dng v c su tuong tc tt l phn nng luong tao ra do su so hi, lo lng cua ban s duoc chuyn thnh dang tch cuc v khng tn dong trong co th. Giu li giao tip tu nhin s dn dt nguoi nghe theo dng huong voi mt phong cch thuyt trnh thn thin. Ban phai hoc cch ch khng chi doi voi diu mnh dang ni m cn cch ni v diu d! Hy hoc cch d tro thnh huan luyn vin cho chnh ban thn khi dung truoc dm dng, ban hy tham khao cc duoc nu trong muc ny. TH TJ TRONG TRNH BY BI THUYET TRNH Hy trnh by bi thuyt trnh ca bn theo th t cc phn nhu sau: 1. Loi mo du 2. Cu gioi thiu vn d m ban sp sua trnh by. 3. Gioi thiu cc chnh v nhung phu. 4. Cc loi ch (di voi cc bi thuyt trnh mang tnh thuyt phuc) 5. Cu cht (Hy ni cho khn gia nghe nhung diu m ban vua trnh by). 6. Phn kt lun 42
CC LUU TRONG KHI THUYET TRNH
C CH: Chng ta khng th khng nhc dn vai tr cua cc cu chi tu nhin trong vic han ch su lo lng v hi hp. Thng thuong su lo lng s km hm su giao tip giua ban v khn gia. Trong cc bui thuyt trnh cc din gia thuong thuc hin cc dng tc d nhn manh cc kin m khng quan tm dn cc cu chi tay cua mnh. Hy hoc cch kim sot cc cu chi cua ban khi dung truoc dm dng. Vic c cc cu chi tu nhin s khng lm hng bui thuyt trnh cua ban, ngoai tru mt s dng tc sau dy:
D hai tay trong ti qun Hay khoanh hai tay lai o sau lung Hoc bt cho hai tay
Hai tay chng hng
43 Sit cht hai tay mt cch lo lng.
SJ GIAO TIEP BNG MAT Khi ban phng vn mt nguoi m nguoi d lun nhn ln vch tuong hay nhn xung sn nh khi tra loi cc cu hi, s khng gy duoc su tin tuong cua ban di voi nguoi d. Khi giao tip thng thuong ta mong mun duoc nhn thng vo nguoi di din. Tuy nhin, trong nhiu bi thuyt trnh, nguoi bo co chi nhn mt dim o vch tuong cui, hay tai mt dim trn mn chiu, hay chm ch vo moi noi nhung khng phai nhn khn gia. Vic giao tip tt bng mt s mo ra mt knh truyn dat thng tin giua nguoi voi nguoi. N gip xc lp v xy dung mi quan h dng thoi gip thu ht khn gia vo bi thuyt trnh v khin cho khng kh cua bui thuyt trnh tro nn thn thin hon. Diu ny cung dng ngay ca di voi cc bui thuyt trnh mang tnh long trong. Vic giao tip tt bng mt giua nguoi thuyt trnh voi khn gia cung gip ho cam thy thoai mi thng qua mi gn kt giua nguoi ni v nguoi nghe dng thoi lm giam cam gic c lp cua nguoi thuyt trnh. Quy tc bt thnh vn cua vic giao tip bng mt l hy nhn mt nguoi trong khoang thoi gian tu mt dn ba giy. Ban khng nn lic mt khp phng. Hy tp trung nhn vo mt nguoi no d, nhung khng qu lu d trnh nguoi ny cam thy khng thoai mi, nhung cung du lu d li cun anh hay chi y ch dn bi thuyt trnh cua ban. Sau d, ban hy nhn sang nguoi khc. Khi ban thuyt trnh, khng nn nhn chm chm vo khn gia m hy quan st ho. Tm kim tung c nhn v lun thuc rng ban dang nhn ho. Di voi mt nhm kh dng nguoi tham du th kh c th nhn ring bit tung nguoi, hy giao tip bng mt di voi nhung c nhn thuc nhung di tuong khn gia khc nhau. Nhung khn gia ngi gn cc c nhn m ban chon s cam thy rng ban tht su dang nhn ho. Nu khoang cch giua nguoi thuyt trnh v khn gia tng ln, th cng c dng nguoi cam thy duoc giao tip bng mt voi ban. Tt ca nhung nguoi trong vng trn s nhn ban 44
Hnh nn v luong khn gia giao tip bng mt voi nguoi thuyt trnh khi dng khn gia DIU CHNH GING NI CA BAN Ba vn d chnh lin quan dn giong ni cua ban thuong l mt giong doc du du cho thy tc d doc khng ph hop, thuong l ni qu nhanh, m luong qu to hay qu nh. Hy lun chc rng giong ni cua ban dang phuc vu cho vic thuyt trnh cua ban. Nhung diu goi sau s gip ban truyn dat voi giong ni r, to v rn ri. Ging du du: Da s cc giong doc du du thuong do su lo lng. Khi nguoi ni cam thy hi hp th cc co o nguc v c hong tro nn t linh hoat hon v su luu thng cua khng kh bi can tro. Khi diu ny xay ra, giong ni s mt di tnh linh hoat tu nhin v dn kt qua l mt giong doc du du. D giu giong ni tu nhin, ban cn phai tha lng v giam bot tnh trang cng thng. Khi d vic thuc hin cu dng phn trn v phn duoi cua co th l cn thit. Khng nht thit ban phai thuc hin cc dng tc tht dc bit m l cc dng tc du d tha lng cc co v gip ban ht tho bnh thuong. Vic quay bng video hay nhn thng tin phan hi tu ban b s gip ban nhn bit cch thuc ban thuyt trnh. Hy hoc cch lng nghe chnh ban thn; lun thuc duoc khng chi diu ban dang ni m cn cch thuc ban trnh by diu d. 45 Ni qu nhanh Muc d ni trung bnh cua chng ta trong giao tip l khoang 125 tu trong mt pht. Khi chng ta tro nn lo lng, tc d ni thuong tng ln. Vic tng tc d ni s khng phai l vn d nu ban pht m tt. Tuy nhin, nu ban dang trnh by v mt vn d thuc lnh vuc k thut, hay nhung diu khn gia cn ghi ch th ban nn kim sot tc d ni cua mnh. Mt du hiu khc cua tnh trang ni qu nhanh l khi ban ni vp. Khi diu ny xay ra, hy ni chm lai. Lng nghe ban thn khi ban ni dn tu cui cng cua mt cu, hy nghi hoi o cui cu, sau d ni tip cu sau. Vic nghi hoi trong bi thuyt trnh c th l mt k sch hiu qua gip ban nhn manh nhung dim trong tm. Dung ngn ngai khi c nhung khoang thoi gian im lng trong lc thuyt trnh v khn gia cung cn thoi gian d hiu nhung diu ban dang ni. Cc vn d v m lung Trong da s truong hop, cc vn d v m luong c th duoc giai quyt thng qua vic luyn tp. Ban cn lun thuc duoc muc d m luong cua mnh. Khi thuyt trnh ban c th hi xem nguoi o pha cui phng hop c nghe r khng? Khn gia s d dng thng cam v ho mong mun nghe nhung diu ban trnh by. D kim tra xem mnh c gp vn d v m luong truoc bui thuyt trnh hay khng, ban nn hi nguoi cho ban thng tin xc thuc. Hy hi nguoi ngi cui phng xem ho c nghe r khng, liu ban c ko di o cui cu khng, hay c su thiu m luong khin cho giong cua ban tro nn bp bnh hoc ban dang ni qu lon. Nu giong doc cua ban kh nh, th c mt bi tp don gian gip tng m luong. Ban hy nho hai nguoi gip d. Ban hy dn phng c kch thuoc lon hon hai ln phng m ban s thuyt trnh. Nho mt nguoi ban ngi o hng gh du v mt nguoi dung di din o buc tuong cui. Ban hy hi v nho nguoi dung cui ra du khi ho nghe r. Hy ghi ch muc d m luong d. 46 m luong cua ban nhu th no? Hy kim tra di voi nguoi o hng gh du d chc rng giong cua ban khng qu lon. Mt giong doc qu to di khi gy kh khn cho nguoi nghe khi tip nhn thng tin. Nu giong doc cua ban duoc nhn dinh l qu to, ban c th dn bc s d kim tra. Nu kt qua l dat yu cu, th hy thuc hin bi tp d mt ln nua, nhung ln ny hy yu cu nguoi ngi o hng gh du tin ra du cho ban ha giong v sau d kim tra voi nguoi o cui phng xem ho c nghe r khng.
47 KY THUAT DAT CU HOI V TRA LI LM THE NO DE KHUYEN KHCH NGUI NGHE DAT CU HOI Thng thuong ban mong mun nguoi nghe dt cu hi. Khi ban dang trnh by v nhung thng tin thuc lnh vuc cng ngh, nhung vn d phuc tap hoc ban dang huong dn mt bui hun luyn, ban nn kim tra su hiu bit cua nguoi nghe bng cch yu cu ho dt cu hi.
Nu ban yu cu nguoi nghe dt cu hi mt cch bi dng, ban s khng th thu duoc kt qua g. Dy l vn d thuc v ngn ngu co th. Nu ban dung xa nguoi nghe, tay dt trong ti v hi : Cc ban c hi g khng?, th ban khng th khuyn khch nguoi nghe dt cu hi.
Cn d yu cu nguoi nghe dt cu hi mt cch chu dng, ban buoc dn gn khn gia, gio tay v hi: C ban no mun dt cu hi cho ti khng?, hoc ban hi: Cc ban mun dt cu hi g cho ti no?. Trong truong hop ny, ban d cho rng nguoi nghe s dt cu hi, v thng thuong ho s tht su dt cu hi voi ban. Hon nua, trong thoi gian ban yu cu nguoi nghe dt cu hi, th hy cho ho c du thoi gian d suy ngh ra cu hi. Hy gio tay cua ban ln, v cu chi d cua ban c 2 ngha. Thu nht, d tuong trung cho cu hi v s khuyn khch nhung nguoi mc c gio tay. Ngoi ra, cu chi d s gip ban giu trt tu trong lop. Nguoi nghe s theo su huong dn cua ban v ho s gio tay khi ho c kin hoc cu hi, chu khng tht ra cu hi.
CCH LANG NGHE CU HOI C l ban d tung thy mt nguoi lng nghe cu hi trong lc dang di toi di lui, khng nhn vo nguoi hi, v ngt loi, Ban khng cn phai hi ht cu du, ti bit ban dang hi g? Nguoi thuyt trnh c th s khng bit nguoi hi mun hi diu g cho toi khi ho hi ht cua mnh. Diu quan trong l chng ta nn doi cho toi khi nguoi hi din ta ht cu hi cua ho. 48 Khi nguoi nghe dt cu hi, ban nn quan st ho. Thng thuong ban c th nhn ra duoc muc d cua cu hi, thi d cua nguoi nghe v nhung ngha bn trong nu ban quan st k ngn ngu co th. Trong khi lng nghe cu hi, ban nn cn thn voi di tay cua mnh! Hy thu tuong tuong ban trnh by rt nhit tnh, gioi thiu nhung tuong rt tu tin, nhung khi bi dt cu hi, ban lai nhn xung nn nh , tay run ry hi hp. Dng tc ny cua ban c th ph v hnh anh tu tin cua ban trong phn thuyt trnh. Tay cua ban cn d o vi tr ph hop, d tay xui pha bn hng, ngn tay mo. Tp trung vo cu hi v lng nghe cu hi mt cch cn thn. CCH TRA LI CU HOI Chun bj sn sng cho mi cu hoi. Ban nn du don truoc nhung cu hi c th duoc dt ra. Tp tra loi chng. Hy chun bi tinh thn cho diu ti t nht s xay ra, v diu d s lm cho ban cam thy thoai mi hon. Mt s nh thuyt trnh chun bi sn nhung dung cu truc quan chi d su dung tra loi nhung cu hi duoc dt ra.
Dng thm phn du trong cu tra li cua bn. Di khi, khi nguoi thuyt trnh bt du cu tra loi cua ho bng cu, D l cu hi hay; Ti cam thy vui v ban d dt cu hi d, c th d l du hiu nguoi thuyt trnh dang cam thy khng chc chn v cu tra loi cua mnh.
Lm r cu hoi. Nu cu hi duoc dt ra di dng, kh hiu v c nhiu v th ban nn din giai cu hi d cho d hiu. Cn nu cu hi don gian v r rng th diu ny khng cn thit. Thng thuong, khi chng ta dt cu hi tuc l chng ta dang doc ra nhung g suy ngh trong du, cu hi c th rt don gian nhung lai duoc din giai bng 17 doan vn. Lm r cu hi s gip ban giam su hiu nhm v ngn ngu duoc su dung trong cu hi v s cho ban nhiu thoi gian hon d suy ngh v cu tra loi.
Dc ln cu hoi. Ban d bao gio ngi o cui lop cn nguoi dt cu hi th o bn du, v ban chng nghe duoc g? Nu ban thy moi nguoi khng nghe duoc cu hi th hy lp lai cu hi 49 d moi nguoi c th nghe duoc. Cch ny cung s gip ban c nhiu thoi gian hon d suy ngh. Hy gi nguyn phong cch cua bn. Diu quan trong khi tra loi cu hi l ban phai giu nguyn phong cch v thi d cua ban nhu khi ban dang trnh by. Mt su thay di trong thi d cua ban c th cho thy ban khng tu tin vo vi tr cua mnh.
Hy chn tht. Nu ban khng th tra loi cu hi duoc dt ra, th ban hy ni, Ti khng bit cu tra loi nhung ti s tm ra v s giai dp cho cc ban. Hoc, nu dng nghip cua ban bit cu tra loi th ban yu cu ho gip d. Yu cu tt ca ngui nghe ch vo cu tra li cua bn. Ban d tung bao gio thy nguoi thuyt trnh chi quan tm toi nguoi dt cu hi m khng d g dn nhung nguoi nghe cn lai? Trong vi truong hop, nguoi dt cu hi c th c thch thuc nguoi thuyt trnh bng mt cu hi kh. Ban s c th nhn ra nguoi thuyt trnh dang bi thch thuc v ho chi tp trung vo nguoi dt cu hi m thi. Su dng nguyn tc 25%-75%. Su dung khoang 25% su giao tip bng mt voi nguoi dt cu hi v khoang 75% voi nhung nguoi nghe. (Diu ny dc bit quan trong trong truong hop cu hi v cu tra loi hc ba). Dung tho o nguoi dt cu hi, nhung cung dung sao lng di voi nhung nguoi nghe cn lai. Diu ny, s gip ban lm chu duoc tnh hung v thu ht duoc nguoi nghe tham gia vo phn trnh by cua mnh. Hy tra li dng trng tm cu hoi. Dung cng kch mt vn d. Cu tra loi cua ban cn phai c du d bao qut ca vn d nhung cung cn ngn gon d thu ht duoc nguoi nghe. Ban thuong khng nn thm phn du trong cu tra loi cua ban, nhung ban nn di su vo cu hi (sau khi lp lai cu hi, nu cn thit). Vo cui phn hi dp, ban c th ni, Cam on v tt ca nhung cu hi tuyt voi cua cc ban. CHUONG 6: N TAP V THJC HNH
Hu ht nhung bi thuyt trnh du c du tnh sn thoi gian d dt cu hi v tra loi. Di khi nguoi nghe dt cu hi trong sut ca bui v cung di khi vo cui bui. Trong nhiu truong hop, nguoi thuyt trnh c du tnh nguoi nghe s dt cu hi o nhung thoi dim no. Trong truong hop d, ban c th yu cu nguoi nghe dt cu hi ngay khi ho c thc mc, hoc ban c th yu cu nguoi nghe doi toi khi ban trnh by xong moi dt cu hi. 50 N TAP PHN TIEN HNH THUYET TRNH TRONG PHN TRNH BY Ti d d|nh: Khng chi thuc v nhung thu mnh trnh by m ca cch thuc trnh by Sinh dng, nhit tnh v thng thn trong phn trnh by cua ban Giao tip bng mt d lm cho phn trnh by cua mnh c nt dc sc ring v theo li thuong dm. Lun trnh by to r rng v dung ni qu nhanh TRONG PHN KY THUAT HOI DP Ti d d|nh: Yu cu nguoi nghe dt cu hi bng cch dung gn v pha nguoi nghe v gio tay ln Du don truoc nhung cu hi m nguoi nghe c th dt v tp tra loi truoc Nhn vo nguoi dt cu hi v lng nghe cu hi mt cch cn thn Giu di tay o vi tr bnh thuong khi lng nghe cu hi Lp lai cu hi d moi nguoi c th nghe r cu hi hoc d giai thch cu hi Giu nguyn phong cch v thi d nhu khi ban dang trnh by Giao tip bng mt v thu ht su ch cua nguoi nghe trong phn tra loi cua ban 51 Chuong 6: N TAP V THJC HNH THUYET TRNH C HIJU QUA - BANG GHI NH CUI CNG Kim tra nhung diu sau dy khi ban chun bi v bt du phn thuyt trnh cua mnh: DE DI PH VI SJ LO LANG, HOI HP- TI DJ DJNH: Tho su C gng thu gin Giam cng thng bng vi dng tc co bp vua phai Di chuyn trong khi trnh by Giao tip bng mt voi nguoi nghe DE LAP KE HOACH V TO CHC PHN TRNH BY CA MNH - TI S: Trin khai cc muc tiu Phn tch nguoi nghe Suy ngh ra nhung chnh Suy ngh ra nhung phu Thit k ti liu phn pht Thit k dung cu truc quan 52 Nu ln nhung loi ch Nu nhung chnh Vit phn mo bi Vit phn kt lun DE THIET KE V S DJNG DJNG CJ TRJC QUAN, TI S: Su dung nguyn tc KISS Lua chon dang biu d ph hop Dt tiu d ph hop Trnh chi tp trung vo dung cu truc quan Dt ban thn o vi tr trung tm Su dung cy chi mn hnh mt cch hiu qua DE CHUAN BJ CHO PHN TRNH BY, TI S: Tp dot dung truoc lop v su dung dung cu truc quan Kim tra ch ngi, dung cu AV, tt ca ti liu phn pht, v.v KHI TRNH BY, TI DJ DJNH Khng chi thuc v nhung thu mnh trnh by m ca cch thuc trnh by Sinh dng, nhit tnh v thng thn trong phn trnh by cua ban Giao tip bng mt d lm cho phn trnh by cua mnh c nt dc sc ring v theo li thuong dm. Lun trnh by to r rng v dung ni qu nhanh TRONG PHN HOI DP, TI DJ DJNH Gio tay v tin gn v pha nguoi nghe Quan st v lng nghe nguoi dt cu hi Lp lai cu hi nu cn thit 53 Giu nguyn phong cch v thi d Tra loi voi ca lop v giao tip bng mt TI LIJU THAM KHAO CHNH
Mandel, B. (1993). Effective Presentation Skill: A Practical Guide for Better Speaking. California : Crisp Publications.
Cottrell, S. (2003). The Study Skills Handbook. New York: Palgrave Macmillan.