You are on page 1of 85

z

B GIO DC V O TO
TRNG I HC KINH T THNH PH H CH MINH
KHOA TI CHNH DOANH NGHIP

ti:

HIU NG TRUYN DN T GI HI OI
VO CC CH S GI TRONG NC
(EXCHANGE RATE PASS-THROUGH)

Sinh vin: Trnh Thanh Sn


STT: 35, Lp: TCDN 2
Kha: 34

Ging vin hng dn: PGS.TS Nguyn Th Ngc Trang

Nm hc: 2011-2012

LI CM N
Ti xin gi li cm n chn thnh nht n PGS.TS Nguyn Th Ngc Trang,
ngi tn tnh hng dn v trc tip gip ti hon thnh kha lun tt
nghip ny.
Ngoi ra ti cng xin cm n cc thy c gio trng i hc kinh t TPHCM,
gia nh v bn b gip ti c c nhng iu kin thun li nht hon
thnh kha lun tt nghip ny.
Xin chn thnh cm n!

TP.HCM, ngy 08 thng 04 nm 2012


Sinh vin

Trnh Thanh Sn

Trang ii

NHN XT CA GIO VIN HNG DN

..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................

Trang iii

MC LC
LI M U......................................................................................1
TNG QUAN NI DUNG NGHIN CU......................................2
1.1. Ni dung nghin cu:................................................................................2
1.2. B cc trnh by:.......................................................................................3

NI DUNG CC NGHIN CU TRC Y............................5


1.3. L thuyt nn tng v truyn dn t gi (ERPT):..................................5
1.3.1. Khi nim truyn dn t gi (ERPT):........................................................................5
1.3.2. Nguyn nhn ca truyn dn t gi ERPT:...............................................................5
1.3.3. Cc yu t khin mc truyn dn khc nhau cc nc:....................................9
CHNG 2: Chin lc nh gi ca cng ty:..............................................................9
CHNG 3: Tnh n nh ca t gi hi oi:............................................................10
CHNG 4: Tnh n nh ca tng cu:......................................................................11
CHNG 5: co gin cung cu v cc yu t kinh t v m:................................11
CHNG 6: ng tin nim yt:.................................................................................12
CHNG 7: Mc lm pht:....................................................................................12

7.1. Kt qu nghin cu mt s quc gia:.................................................15


7.1.1. Cac nghin cu in hnh cc nc phat trin:....................................................15
7.1.2. Cac nghin cu in hnh cc nc ang phat trin:............................................21
CHNG 8: Mt s bi nghin cu in hnh cc nc ang pht trin:...............21
CHNG 9: Mt s nghin cu cc nc chu tp trung vo vn nh gi ca
nh xut khu pricing to market:................................................................................24
CHNG 10: Cc nghin cu Vit Nam v truyn dn t gi:................................27

PHNG PHP NGHIN CU


NGUN D LIU.........................................................................33
10.1. Cc m hnh nghin cu:......................................................................33
10.2. L thuyt nn tng m hnh VAR:.......................................................34
10.2.1. L thuyt m hnh VAR rt gn............................................................................35
CHNG 11: Kim nh tnh dng:.............................................................................35
CHNG 12: La chn di ca tr:.......................................................................36
Trang iv

CHNG 13: Kim nh loi b tr ra khi m hnh:.................................................36


13.1.1. L thuyt m hnh VAR cu trc:.........................................................................37
CHNG 14: Phng php qui- phn r Cholesky:..............................................38
CHNG 15: Phng php phi qui:.......................................................................39

15.1. Ngun d liu:.......................................................................................40


15.1.1. Gi du th gii (OIL) v li sut ngn hn (R):...................................................40
15.1.2. L hng sn lng (OPG)......................................................................................41
15.1.3. T gi hiu lc danh ngha (NEER)......................................................................42
15.1.4. Cc ch s gi:........................................................................................................44

KT QU PHN TCH THC NGHIM....................................46


15.1. nh dng v c lng m hnh VAR rt gn:................................46
15.1.1. Kim nh tnh dng ca chui d liu:................................................................46
15.1.2. Kim nh nhn qu Granger:................................................................................47
15.1.3. Chn tr cho m hnh VAR rt gn:................................................................48
15.1.4. Bng kt qu c lng m hnh VAR:................................................................49

15.2. c lng m hnh SVAR:..................................................................51


15.2.1. Hm phn ng y IRF:.........................................................................................54
15.2.2. Phn r phng sai:...............................................................................................57

15.3. M hnh VECM (Vector Error Correcrtion Model):........................60


15.3.1. L thuyt m hnh VECM:....................................................................................60
15.3.2. Kt qu phn tch thc nghim s dng m hnh VECM:....................................63

KT LUN........................................................................................73
DANH MC TI LIU THAM KHO:........................................75

Trang v

DANH MC CC T VIT TT

ERPT: Exchange Rate Pass-through (Truyn dn t gi)


CPI: Consumer Price Index (Ch s gi tiu dng)
ERPT: Exchange Rate Pass-Through (Truyn dn t gi hi oi)
GDP: Gross Domestic Product (Tng sn phm quc ni)
HICP: Harmonized Index of Consumer Price (Ch s gi tiu dng c hiu
chnh)
IMF: International Monetary Fund (Qu tin t quc t)
IMP: Import Price Index (Ch s gi nhp khu)
PPI: Production Price Index (Ch s gi sn xut)
SVAR: Structural Vector Autoregressive Model (M hnh t hi quy vec-t dng cu
trc)
VECM: Vector Error Correction Model (M hnh sa li vec-t)
VAR: Vector Autoregressive Model (M hnh t hi quy vec-t)
WPI: Wholesale Price Index (Ch s gi bn bun)
WTO: World Trade Organization (T chc Thng mi th gii)
GSO: General Statistics Office Viet Nam (Tng Cc thng k)
TSLS: Two Stages Least Square (Hi quy hai giai on)
IRF: Impulse Response Function (Hm phn ng y)

Trang vi

DANH MC BNG
Bng 2.1: Phn ng ca gi tiu dngCPI ti 1% c sc t gi

Trang 18

Bng 4.1: M hnh SVAR dng ma trn

Trang 46

Bng 4.2: Gi xng RON 92 bn l ti Vit Nam

Trang 69

Trang vii

DANH MC HNH

Hnh 2.1: Trnh by c ch ca tc ng truyn dn t gi

Trang 6

Hnh 2.2: Phn ng ca gi nhp khu IMP khi t gi tng 1%

Trang 14

Hnh 2.3: Phn ng ca gi sn xut PPI khi t gi tng 1%

Trang 15

Hnh 2.4: Phn ng ca gi tiu dng CPI khi t gi tng 1%

Trang 16

Hnh 2.5: Truyn dn t gi ti Chile

Trang 23

Hnh 2.6: nh hng ca cc ch s gi trong nc trc 1% c sc t gi

Trang 24

Hnh 2.7: Bin ng t gi, IMP v PPI ti Vit Nam

Trang 28

Hnh 2.7: Bin ng t gi, CPI ti Vit Nam

Trang 29

Hnh 3.1: S m hnh VAR

Trang 33

Hnh 3.2: Gi du th gii v li sut cho vay ti Vit Nam

Trang 38

Hnh 3.3: L hng sn lng ti Vit Nam qua cc nm

Trang 38

Hnh 4.1: Kim nh tnh dng chui d liu

Trang 40

Hnh 4.2: Kim nh nhn qu Granger

Trang 41

Hnh 4.3: Chn tr cho m hnh VAR

Trang 42

Hnh 4.4: Kt qu m hnh VAR rt gn

Trang 43, 44

Hnh 4.5: Kt qu IRF s dng phn r Cholesky

Trang 48

Hnh 4.6: Kt qu hm phn ng ca PPI v IMP s dng SVAR

Trang 49

Hnh 4.7: Phn r phng sai ca IMP, PPI v CPI

Trang 50,51
Trang viii

Hnh 4.8: Kim nh ng tch hp

Trang 62

Hnh 4.9: Kt qu s lc c lng VECM

Trang 63

Hnh 4.10: M hnh VECM

Trang 64

Hnh 4.11: Kim nh tnh dng VECM

Trang 65

Hnh 4.12: Hm phn ng y VECM

Trang 66

Hnh 4.13: Phn r phng sai CPI

Trang 66

Hnh 4.14: Phn r phng sai IMP

Trang 67

Hnh 4.15: Phn r phng sai PPI

Trang 68

Hnh 4.16: Din bin gi du th gii

Trang 69

Trang ix

LI M U
Ngay 11 thang 02 nm 2011, Ngn hang Nha nc Vit Nam cng b c ch
iu hanh ty gia mi. Theo o, nhm tng tinh thanh khoan cua thi trng ngoai hi,
Ngn hang Nha nc a iu chinh ty gia binh qun lin ngn hang ln mc 20.693
VND/USD (tng 9,3% so vi mc trc o). C mi ln iu chinh ty gia nh vy,
cng lun lai nong ln vi nhiu nhn inh lin quan n tac ng cua bin ng ty gia
n gia ca, lam phat, i khi kem theo nhng phat biu inh lng thun tuy nh ty
gia c iu chinh 1% se lam lam phat thay i x%. Va vic lng hoa tac ng cua
ty gia n lam phat a c rt nhiu nha kinh t nc ngoai nghin cu vi khai nim
quen thuc Exchange rate Pass-through (ERPT) - hiu ng truyn dn ty gia. Cac bai
nghin cu c thc hin nhiu quc gia khc nhau, trong nhiu thi k khc nhau
cng nh vi nhng mc tiu nghin cu khc nhau v u i n nhng kt lun co y
nghia v mt thc nghim. Vy Vit Nam, c ch tac ng cua hiu ng truyn dn
ty gia (ERPT) tht s din ra nh th nao? Bai nghin cu chung ti se lam ro c ch
vn hanh cua hiu ng truyn dn ty gia (ERPT) song song vi vic gii thiu cac net
c ban t kt qua cua mt s cng trinh nghin cu tiu biu cua cac nha kinh t trong
v ngoi nc lin quan n chu nay. Bn canh o, chung ti se chu trong phn tich
inh lng chui s liu t 01/2001 n 06/2011 tim hiu tac ng cua bin ng ty
gia ln cc chi s gia tai Vit Nam. Bai nghin cu cua chung ti s dng m hnh
VAR cng cc kim nh c lng ERPT v o lng nh hng ca cc c sc
n cc ch s gi trong giai on t 01/2001 n 06/2011.

Trang 1

TNG QUAN NI DUNG NGHIN CU


1.1. Ni dung nghin cu:
Trong nhiu vn tranh lun v kinh t ton cu, t gi hi oi lun c
xem l trung tm chnh v vai tr quan trng ca n trong s bn vng ca nn kinh t.
Nhc li nhng cuc khng hong ti chnh gn y cc nc ang pht trin nh
Mexico 1994, Thi Lan, Indonesia v Hn Quc nm 1997, Nga v Brazil nm 1998,
Argentina nm 2000 v Th Nh K nm 2000 t nhiu iu lin quan n mt cuc
khng hong trong t gi hi oi. Gia nhiu yu t, t gi hi oi l mt trong
nhng yu t quan trng v c lin h mt thit vi nn kinh t tng quc gia. Chnh v
bn cht mi lin h ny, t gi hi oi l nguyn nhn mt vi khng hong ti chnh
khu vc hoc ton cu. Mc nhanh chng ca ton cu ha v hi nhp gia cc
nc khin t gi ngy cng quan trng hn. Tuy nhin, t gi khng ch c tc ng
bn ngoi m cn tc ng vo bn trong ca nn kinh t. Mt trong nhng tc ng
quan trng ca t gi n nn kinh t l tc ng n lm pht. Tc ng ca t gi
hi oi n lm pht c khi nim rng ra l truyn dn t gi (Exchange Rate
Pass-Through) n lm pht.
ERPT c nh ngha l phn trm thay i gi nhp khu ng ni t t 1%
thay i trong t gi gia quc gia xut khu v nhp khu (Goldberg v Knetter
1997). Tm quan trng ca ERPT c phn tch bi nhiu nh kinh t hc khc
nhau. Trong 2 vai tr quan trng ca ERPT l d bo lm pht v nhng thi
hnh trong vic thc hin chnh sch tin t.
V c bn, vai tr quan trng nht ca ERPT l tm nh hng ca n trong
vic d bo lm pht, cng vic rt quan trng ca Ngn hng Trung ng trong iu
hnh chnh sch tin t. Nu c mt gc nhn v nhng nh gi ng n v ERPT,
Ngn hng Trung ng c th hiu mc v nh hng ca mt c sc t gi n
thay i trong lm pht. T , Ngn hng Trung ng, c bit vi ch lm pht

Trang 2

mc tiu, c th thc hin iu hnh chnh sch tin t ph hp gi lm pht trong


vng mc tiu.
Sau khi nn kinh t Vit Nam chuyn sang c ch th trng, c bit t khi
gia nhp WTO, cc yu t bn ngoi lun c mt tm nh hng quan trng n nn
kinh t trong nc. Mc d nn kinh t Vit Nam t c nhng thnh cng ln trong
tng trng kinh t vi vic pht trin thng mi vi nc ngoi, song n vn ang
phi i mt vi mt s hn ch nh lm pht tng cao, mt cn bng cn cn thng
mi, tnh trng nhp siu, l ha v s bt n dng vn nc ngoi. Nhng hn ch
ny, mt mt khin ch t gi hin ti i mt vi p lc ca s bin ng, mt
khc t ra mt cu hi v vai tr ca t gi hi oi trong vic truyn dn nhng p
lc t nc ngoi vo lm pht trong nc. S truyn ti p lc nc ngoi vo lm
pht thng qua knh t gi hi oi c chia thnh hai knh: knh th nht l thay
i t gi hi oi truyn dn vo gi nhp khu v knh th hai l thay i t gi hi
oi truyn dn vo lm pht. Do , nghin cu ny nhm mc ch: (1) o lng
mc v thi gian truyn dn t gi ERPT; (2) nh gi tc ng ca s thay i
trong t gi n cc ch s gi; (3) gii thiu nhng chnh sch thch hp t kt qu
nghin cu ny.
C nhiu bi nghin cu v vn ERPT cc nc. Nhn chung, bi nghin
cu ca chng ti s theo cch tip cn ch yu ca McCarthy (2000), s dng cc
bin v m c lng mc v thi gian nh hng ca ERPT vo nn kinh t.
Bi nghin cu chng ti s dng s liu theo thng t giai on 01/2001 n thng
06/2011 gm 126 quan st.Chng ti s i su vo phn tch nh hng ca t gi hi
oi qua cc knh truyn dn t gi nhp khu, gi sn xut v gi tiu dng vi vic
s dng m hnh VAR c lng mc v thi gian truyn dn t gi ERPT ti
Vit Nam.

1.2. B cc trnh by:


Bi nghin cu ca chng ti gm c 5 phn. Phn tip theo, chng ti s khi
qut hc thuyt v ERPT v kt qu mt s nghin cu thc nghim c lin quan ti
cc nc trn th gii. Phn 3 ca bi, nhm nghin cu s i su hn v phng
Trang 3

php, m hnh v cch la chn s liu nghin cu. Phn 4, tc gi s i n cc kt


qu v cc nhn nh v thc t ERPT ti Vit Nam. Cui cng s l phn kt lun vi
mt s khuyn ngh cho chnh sch tin t ti Vit Nam cng nh cc hn ch bi
nghin cu i km li khuyn cho cc hng nghin cu tip theo.

Trang 4

NI DUNG CC NGHIN CU TRC Y


1.3. L thuyt nn tng v truyn dn t gi (ERPT):
1.3.1. Khi nim truyn dn t gi (ERPT):
Theo Goldberg v Knetter (1997), ERPT c xc nh nh l Phn trm
thay i gi nhp khu tinh bng ng ni t khi t gi gia cc nc xut khu v
nhp khu thay i 1% (trang 1248).Tuy nhin, nhng thay i trong gi nhp khu
mt s chng mc cng truyn dn n gi sn xut v gia tiu dng. Do , trong bi
nghin cu ny ERPT c nhn nhn rng hn nh l s thay i trong gi tiu dng
di tac ng cua s thay i trong t gi danh ngha.
1.3.2. Nguyn nhn ca truyn dn t gi ERPT:
Trong hoc thuyt cua Goldberg v Knetter (1997), hai ng a chi ra rng co
hai knh trung chuyn ty gia ang chu y: Mt knh trc tip va mt knh gian tip.
Knh truyn dn trc tip c iu khin bi khu vc bn ngoi nc nh
gi mt hng nhp khu. By gi gi E l t gi trong k ca ng ni t trn mt n
v ng ngoi t v P* l gi hng ha nhp khu theo ng ngoi t th E*P*l gi
ca hng ha nhp khu theo ng ni t. Nu P* vn c nh v E tng (ng ni t
st gi) th gi hng ha nhp khu theo ni t s tng tng ng. Kt qu ny gi l
truyn dn t gi n gi nhp khu. Tuy nhin, truyn dn hon ho (=100%) nu (a)
gi cng li trn chi ph l hng sv (b) chi ph bin l hng s (xem Goldberg v
Knetter 1997, trang 1248). S thay i trong gi nhp khu gn nh c truyn dn
vo gi sn xut v tiu dng ca nn kinh t nu cc nh sn xut tng gi ca h ph
hp vi s tng ln trong gi nhp khu.
Knh truyn dn gin tip ca t gi cp n tnh cnh tranh ca hng hoa
trn th trng quc t. Mt s gim st trong t gi lm cho sn phm ni a tr nn
r hn i vi ngi tiu dng nc ngoi v h qu l xut khu v tng cu s tng
em n s tng ln trong mc gi ni a. Bi v nhng hp ng lng danh ngha
Trang 5

c c nh trong ngn hn, tin lng thc t s gim v sn lng s tng. Tuy
nhin khi tin lng thc t c y ln mc gc theo thi gian, chi ph sn xut s
tng, mc gi tng th s tng v sn lng gim. Do , cui cng s gim st trong
t gi v lu di s em n s tng ln trong mc gi cn sn lng ch tng ln tm
thi. (Kahn 1987).
Hnh 2.1: Trnh by c ch ca tc ng truyn dn t gi trc tip v gin tip.

Trang 6

ng tin mt gi
(T gi tng)

u vo nhp
khu t hn

Chi ph sn
xut tng

Tc ng

Tc ng

trc tip

gin tip

Hng ha nhp
khu t hn

Nhu cu ni a
cho cc hng
ha thay th

Nhu cu xut
khu tng

Nhu cu lao
ng tng
Hng ha thay
th vo hng
xut khu tr
nn t hn
Tin lng tng

Gi tiu dng tng

Ngun: Felix P.Hufner v Michael Schroder (2002)

Trang 7

Trang 8

Trong thc t, truyn dn t gi kh m t c hon ton. Goldberg v


Knetter (1997) tuyn b rng gi nhp khu M ch phn nh khong 50% ca s
thay i t gi (mc d s phn ng ca gi c khc nhau gia cc nn kinh t). Hu
ht phn ln s gii thch c cp cho hin tng ny l chin lc Gi-Th
trng (Pricing-to-market) ca cc cng ty xutkhu. Thay v la chn s thay i
thng xuyn gi ca mnh i vi s thay i t gi, mt cng ty xutkhu s chn
gi gi c nh v n gin l ct gim hoc gia tng phn li trong gi bn.Hnh
viny gi l chin lc Gi - Th trng. iu ny c ngha l cng ty xut khu chp
nhn s thua l tm thi trong doanh thu trnh s thua l trong di hn v th phn.
1.3.3. Cc yu t khin mc truyn dn khc nhau cc nc:
Nhiu kim nh thc nghim cho thy rng ERPT c s khc bit tythuc
vo tng nc, tng thi im c th, cng nh gia gi c cc khu khc nhau ca
dy chuyn sn xut (gi nhp khu, gi sn xut v gi tiu dng) v gi c ca cc
ngnh trong phm vi mt quc gia.
CHNG 2:

Chin lc nh gi ca cng ty:

Trn phm vi ngnh, nh nhng phn tch trn chng ta c th thy r


ERPT ph thuc vo chin lc nh gi ca cng ty, n lt n, chin lc nh gi
li ph thuc vo c cu ngnh. Nhiu nghin cu gn y tp trung vo nghin cu
chin lc nh gi v s thay i trong mc li nhun ca cng ty (hiu s gia gi
bn v gi thnh snphm) nhm i ph vi s thay i ca t gi.
C s l lun ca a s cc nghin cu ny l cng trnh nghin cu ca
Donbursch (1987), trong , nhng khc bit v ERPT c l gii thng qua cc m
hnh l thuyt t chc cng nghip, m c th l, mc tp trung ha ca th trng,
mc thm nhp ca hng ha nhp khu v tnh thay th gia hng ha nhp khu
v hng ha sn xut trong nc.
Donbursch cho rng i vi cc ngnh c tnh cnh tranh cng cao (li nhun
bin nh) v t trng hng nhp khu trong tng doanh thu bn hng cng ln th
Trang 9

ERPT cng ln.Ngc li, nu th trng cnh tranh khng hon ho, phn ng ca
cc cng ty i vi bin ng ca t gi c th khc nhau.C th nh theo Philips
(1998), nu mt cng ty c quyn lc th trng, v h t k vng ti a ha li
nhun ca mnh, ERPT s ph thuc nhiu vo cc nhn t khc.Mt khc, nu cng
ty hng n mc tiu ti a ha th phn ca mnh, ERPT s nh hn (Hooper &
Mann, 1989; Ohno, 1990). Hn na, nu tn ti kh nng phn bit ha gi c gia
cc th trng, c th pht sinh tnh hung nh gi theo th trng, dn n vic
hnh thnh ERPT khc nhau trn cc phn on th trng khc nhau (Krugman,
1986; Gagnon & Knetter, 1992). Cui cng, chin lc nh gi ca cng ty ph
thuc vo k vng bin ng tng i ca t gi trong tng lai v khung thi gian
d bo (Froot & Klemperer, 1988; Ohno, 1990).
Trn c s cc nguyn tc ny, Feinberg (1986, 1989) kt lun, hiu ng
truyn dn t gi hi oi n gi ca nh sn xut trong nc s mnh hn cc
ngnh c mc tp trung nh hn v cc ngnh, ni c t trng nhp khu cao
hn. Yang (1997) cho rng, mc truyn dn t gi c mi tng quan cng chiu
vi mc phn bit ha sn phm (ngha l c mi tng quan nghch vi kh nng
thay th cahng ha) v c mi tng quan nghch vi co gin ca chi ph bin
theo sn lng.
Menon (1996) nh gi ERPT n gi c mt s nhm hng ha ring bit
v pht hin rng, ERPT t l nghch vi cc hn ch nh lng (quota) i vi nhp
khu, kim sot ca nc ngoi (s hin din ca tp on a quc gia), mc tp
trung ha sn xut, mc phn bit ha sn phm v t l nhp khu trong tng
doanh thu bn hng v t l thun vi co dn thay th gia hng nhp khu v hng
trong nc. Mt phn kt lun ca Menon c s i lp vi kt lun ca Yang v mt
s tc gi khc.
CHNG 3:

Tnh n nh ca t gi hi oi:

Nu nh cng ty k vng rng s thay i ca t gi c tnh cht lu di, ch


khng phi mang tnh tm thi th nhiu kh nng, cng ty s thay i gi c hng ha,
ch khng phi t sut li nhun, nn dn n vic ERPT s cao hn. V vy, ERPT
phi cao hn cc nc, ni m nhng thay i ca t gi thng ko di hn (t gi
Trang 10

n nh hn). Do y cng c th c xem l mt nhn t tc ng n mc


truyn dn t gi hi oi.
CHNG 4:

Tnh n nh ca tng cu:

Mt bin kinh t v m khc c nh hng n ln ca ERPT - l tnh


n nh ca tng cu (Mann, 1986). Nhng thay i ca tng cu cng vi dao ng
ca t gi c nh hng n t sut li nhun ca nh nhp khu trn th trng cnh
tranh khng hon ho, ng thi lm gim ERPT. V vy, ERPT phi thp hn cc
quc gia c tng cu bin ng nhiu hn.
CHNG 5:

co gin cung cu v cc yu t kinh t v m:

Trn phm vi quc gia, ERPT ph thuc vo ba nhn t chnh: co gin


tng i ca cu v cung, mi trng kinh t vi m v cc iu kin kinh t v m
(Phillips, 1988).
Th nht, trong iu kin khng pht sinh cc c sc khc, co gin ca cu
v cung theo gi l cc nhn t quyt nh ln ca ERPT. i vi hng ha xut
khu, mc ca ERPT s cng ln nu co gin ca cu cng ln v co gin
ca cung cng thp. i vi hng ha nhp khu th ngc li, ERPT s cng ln nu
co gin ca cu cng nh v co gin ca cung cng ln (Spitaller, 1980). Do ,
ERPT phi l ton phn (bng 1) trong mt nn kinh t nh, bi v cu i vi xut
khu l co gin tuyt i v cung nhp khu l co gin tuyt i do quc gia khng
c kh nng tc ng n th trng th gii.
Th hai, nu nh xem xt cc m hnh kinh t vi m ca l thuyt t chc
cng nghip th c th kt lun rng t trng nhp khu cng ln th hiu ng truyn
dn n gi trong nc cng mnh. Cng vy, cc cng trnh nghin cu gn y v
gi thit nh gi theo thi trng (pricing-to-market hypothesis) ca Krugman
(1987) v Marston (1990) cho thy tc ng ca vic nh gi n ERPT. Ngoi ra,
Knettter (1993) kt lun rng ngnh ngh, ch khng phi quc tch ca cng ty mi
c nh hng nhiu hn n hnh vi nh gi ca cng ty. Nh vy, nhng khc bit
v ERPT gia cc quc gia c th l do nhng khc bit v c cu cc ngnh cc
quc gia . Nu nh cng ty t quan tm n chin lc nh gi trn cc th trng
Trang 11

nh, hiu ng pricing-to-market s yu v do , mc truyn dn t gi s mnh


hn trong cc nn kinh t nh.
Th ba, Mann (1986) trong cng trnh nghin cu ca mnh, kho st mt
s bin kinh t v m c th nh hng n ln ca ERPT. ng cho rng, t gi
thng xuyn bin ng c th lm gim ERPT bi v, cc nh nhp khu c th thin
v iu chnh t sut li nhun hn l gi c. Wei & Parsley (1995) v Engel &
Rogers (1998) cung cp nhng bng chng thc nghim khng nh gi thit
ny phm vi ngnh v sn phm. Do , ERPT phi thp hn cc nc c t gi
bin ng thng xuyn hn.
CHNG 6:

ng tin nim yt:

ng tin nh gi hng ha cng nh hng n ERPT. L do la chn ng


tin nh gi, c nghin cu nhiu cng trnh khoa hc (Bachetta & Van
Wincoop, 2001; Devereux & Engel, 2001; Giovannini, 1998) c cho l tnh n nh
ca ni t. Mt nc vi ng tin quc gia km n nh c t l nhp khu kh ln
c nh gi bng ngoi t th vic yt gi bng ngoi t cng s c li hn i vi
cc cng ty ch kinh doanh trn th trng ni a. Trong tnh hung ny, t gi c
nhng tc ng khng ch i vi gi hng ha nhp khu, m cn i vi gi hng
ha phi ngoi thng (non-tradables), v khi hiu ng truyn dn t gi hi oi s
l ton phn (Tsesliuk, 2002).

CHNG 7:

Mc lm pht:

Mt nhn t khc gii thch nhng khc bit v ERPT gia cc quc gia c
th l nhng khc bit trong mc lm pht. Taylor (2000) khng nh mi trng lm
pht trong nc cng thp v n nh th ERPT cng cng nh. Gi thit ca Taylor
v mi quan h gia lm pht v ERPT c kim nh trong bi vit Exchange
Rate Pass-Through To Domestic Prices: Does The Inflationary Environment Matter?
ca Ehsan U. Choudhri v Dalia S. Hakura vo nm 2001.
Nhiu nghin cu thc nghim cho thy ERPT gim dn khi tnh hnh kinh t
v m n nh hn, cnh tranh tng ln v hnh vi ca cc cng ty hng n vic ti
Trang 12

a ha th phn ca mnh. Theo kt lun ca Dubravko & Marc (2002), ERPT


gim t gia nhng nm 90 cc nc ang pht trin, c th l do cc iu kin
kinh t v m n nh hn v kt qu ca cc cuc ci cch c cu c thc hin
trong thi gian gn y.
Ngoi ra, trong cc bi nghin cu khc, cc tc gi u a ra nhng nhn
nh ring ca mnh v cc nhn t tc ng ln hiu ng truyn dn t gi hi oi
ca cc nc. in hnh trong s c mt bi nghin cu c thc hin nh s kt
hp gia khoa Kinh t hc trng i hc Claremont v khoa chnh sch cng trng
i hc George Mason. y l bi nghin cu u tin khng lm ring bit cho mt
quc gia no m mang tnh tng hp ton b cc bi nghin cu trong lch s v hiu
ng truyn dn t gi hi oi cc nc chu . Thng qua cc kt qu thu c
nhiu quc gia trong nhiu thi k khc nhau, nhm tc gi kt lun c nm nhn
t c bn nh hng n mc truyn dn t gi hi oi cc quc gia chu
trong lch s, l: mc cnh tranh, di thi k thay i t gi, chiu hng
thay i t gi, mc thay i trong t gi v cc yu t v m khc.
Th nht, mc kinh t vi m, nu nh nhp khu khng phi i din vi
mc cnh tranh cao trong nc, h s c quyn xc nh mt bin li nhun tng
i cho mnh. Khi , tt c nhng bin ng bt li trong t gi khin gi c cc
hng ha nhp khu tng ln s c chuyn dch hon ton vo gi c tiu dng
trong nc. Tri li, trong mt nn kinh t cnh tranh cao, vic tng gi ca nh nhp
khu s gp nhiu kh khn. Chnh v th h hon ton c th s chp nhn mt mc
bin li nhun thp gi cho gi c n nh nhm cng c th phn ca mnh. Khi
mt c sc trong t gi s c nh nhp khu hng chu mt phn v ch cn nh
hng tng i yu ln gi tiu dng trong nc. C th, nghin cu ca Knetter
(1993) ch ra rng chnh nhng khc bit trong mc cnh tranh ni ti ca cc
ngnh gii thch cho mc khc bit trong ERPT. V d, mt s mt hng nhp
khu vo M nh my mc, ung c cnto ra mt mc truyn dn thp vo
gi tiu dng bi cc nh nhp khu ti M c gng gi ly th phn trong nc
ca mnh. Ngoi ra, nghin cu ca Campa v Goldberg cng nh Marazzi nm 2005
ch ra rng cc loi hng ha cng nghip to ra mc truyn dn thp hn so vi
Trang 13

cc hng ha nng nghip.


Th hai, di ca thi k thay i trong t gi hi oi cng nh hng n
mc truyn dn. V d nh nghin cu ca Meurers (2003) s dng phn r
Blanchard-Quad xc nh mc ko di ca nhng thay i trong t gi M,
Nht Bn, c, Php v . Tc gi nhn thy rng hiu ng truyn dn hu nh l
hon ton trong di hn nu c sc v t gi c d on l ko di. Tri li, mc
truyn dn l thp nu c sc v t gi c nhn nh l ch tn ti trong ngn hn
(bi khi cc nh xut khu s chp nhn mt phn l gi th phn trong nc
nhp khu). Nhn nh ny c khng nh mt ln na nghin cu ca Froot
v Klemperer (1989).
Th ba, l chiu hng thay i ca t gi. Nhng nghin cu ch ra rng
khi t gi thay i theo hng ng tin ca nc nhp khu b gim gi, nh xut
khu s c khuynh hng gim gi bn ca mnh m bo vn gi c th phn
cc nc nhp khu. Chnh iu ny lm cho gi c trong nc quc gia nhp khu
khng c bin ng ln, hay ni cch khc hiu ng truyn dn l thp. Tri li nu t
gi thay i theo chiu hng gi ng tin ca nc xut khu gim gi, khi hng
ha xut i s gim gi tng i so vi nc nhp khu v nh xut khu c l do
duy tr mt mc gi bn cao, dn ti mt hiu ng truyn dn cao. iu ny c th
hin rt r trong nghin cu ca Pollard v Coughlin (2003) cng nh nghin cu ca
Madhavi (2002).
Th t, l mc thay i trong t gi. Khi mc thay i trong t gi
thp, cc doanh nghip s c khuynh hng hp th nhng bin i ny, chp nhn
mt khon l gi gi c trong nc n nh. c bit l khi h cng b mc gi
bn trc . iu ny dn n mt hiu ng truyn dn thp hn. Nghin cu thc
nghim ti M thc hin bi Pollard v Coughlin (2003) khng dnh iu ny.
Th nm, mc truyn dn vo gi nhp khu cn b nh hng bi nhiu
yu t v m khc. Theo nghin cu ca Taylor (2000), mc truyn dn ph thuc
rt nhiu vo chnh sch tin t ca Ngn hng trung ng. Chnh sch tin t cng n
nh km theo mc lm pht thp s lm gim ng k hiu ng truyn dn vo gi
c trong nc. Nghin cu ny nhn c s ng tnh ca ng o cc nh
nghin cu sau ny nh Gagnon v Ihrig (2004), Choudri v Hakura (2001), Frankel
Trang 14

(2005)Cng vi hng i trn, Campa v Goldberg (2005) kim tra mc


quan trng ca nhng thay i trong cc yu t v m v nhng nh hng ca chng
n mc truyn dn vo gi nhp khu ca 25 quc gia thuc OECD trong thi k
t 1975 n 1999 v rt ra cng mt kt lun.

7.1. Kt qu nghin cu mt s quc gia:


7.1.1. Cac nghin cu in hnh cc nc phat trin:
Kt qu nghin cu ni bt chng ti mun gii thiu l S truyn dn tc
ng ca t gi v gi nhp khu n lm pht trong nc ti mt s nn kinh t pht
trin (Pass-through of Exchange Rate and Import Prices to Domestic Inflation in
Some Industrialised Economics) ca Jonathan McCarthy (2000), trong tc gi
nghin cu nh hng ca t gi i vi gi nhp khu (IMP), gi sn xut (PPI) v
gi tiu dng (PPI) trong nc ti 9 nn kinh t pht trin: Hoa K, Nht Bn, c,
Php, Anh, B, H Lan, Thy in v Thy S. Tc gi phn tch nhng khc bit v
ERPT gia cc nc v nhng bin ng ca ERPT theo thi gian. M hnh thc
nghim l m hnh VAR kt hp vi mt chui phn phi gi, m hnh c c tnh
vo thi k hu Bretton Woods. Kt qu cho thy t gi c tc ng khng ln n
lm pht bng tc ng n gi nhp khu.S truyn dn s mnh hn v c mt vai
tr ni bt hn n lm pht nhng quc gia m mc ph thuc vo hng nhp khu
ln hn v t gi hi oi cng gi nhp khu n nh hn.
McCarthy nghin cu truyn dn t gi hiu lc danh ngha (s lng ngoi t
c iu chnh theo trng s l kinh ngch thng mi vi i tc trn mt n v ni
t). C s d liu qu trong giai on t nm 1976 n nm 1998 c s dng.
Hnh 2.2, 2.3, 2.4 trnh by phn ng ca ch s gi nhp khu IMP, ch s gi
sn xut PPI, v ch s gi tiu dng CPI do c sc t gi hi oi mi quc gia
trong mu nghin cu. Trong m hnh ny, c sc t gi c c tnh bi cc gi tr
qu kh ca tt c cc bin cng vi gi tr hin ti ca gi du v chnh lch sn
lng.ng lin nt trong mi th l phn ng c tnh trong khi cc ng t
nt biu th hai di sai s chun xung quanh c tnh.
Trang 15

Hnh 2.2: Phn ng ca gi nhp khu khi t gi tng 1% (ERPT n gi nhp


khu)

Ngun: McCarthy (2000)


Cc tc ng ban u ca s gia tng t gi hi oi ln gi nhp khu l
khng nh mong i v iu ny c duy tr t nht mt nm tt c cc nc (hnh
2.1).n cui nm 2, phn ng c c tnh khng chnh xc nhiu nc, c nhng
trng hp l tc ng tch cc. i vi Hoa K, s truyn dn tng t nh nhng
c tnh trc y cng nh nhng nhn thc chung v truyn dn t gi hi oi. S
truyn dn l c bit ln B v H Lan vi s thay i ca gi nhp khu vt qu
1% trong khi s truyn dn thp ng ngc nhin Thy in v Thy S.
Hnh 2.3: Phn ng ca gi sn xut PPI khi t gi tng 1% (ERPT n gi sn
xut)

Trang 16

Ngun: McCarthy (2000)


Phn ng ca PPI kh yu hu ht cc nc (hnh 2.2).Theo thng k, cc
c tnh khng khc nhau v mc ngha, v phn ng ca Nht Bn c du hiu sai.
Cc trng hp ngoi l i vi m hnh ny l B v H Lan. c tnh i vi Hoa
K th yu hn nhng nghin cu ca Feinberg (1989), nhng c tnh i vi c th
li tng t vi nghin cu ca Feinberg (1986)
Phn ng ca CPI do c sc t gi th nh hn PPI, v c mc ngha thng
k trong hu ht cc trng hp (hnh 2.3). Hn th na, mt s lng cc phn ng
c du hiu sai (tch cc), in hnh l Nht Bn v Php. Mt ln na, cc trng hp
ngoi l ca m hnh ny l B v H Lan. S truyn dn Hoa K th tng t nh
kt qu ca Woo (1984) v mc truyn dn n gim gi tiu dng v ca Parsley
v Popper (1998) v s truyn dn vo CPI.
Hnh 2.4: Phn ng ca gi tiu dngCPI khi t gi tng 1% (ERPT n gi tiu
dng)

Trang 17

Ngun: McCarthy (2000)


Mc d ERPT theo kt qu c lng l nh v cha chnh xc song c s
khc bit ng k gia cc quc gia. Theo tc gi, nhng nhn t sau nh hng l
nguyn nhn ca nhng khc bit ny: (1) t l nhp khu trung bnh (c xc nh
theo % tng cu, GDP) trong giai on nghin cu; (2) bin ng ca t gi; (3)
bin ng ca tng cu; (4) nng lc cnh tranh ca nn kinh t.
Tc gi rt ra kt lun rng: (1) cc phn ng ca gi nhp khu cho thy s
truyn dn nhng dao ng ca t gi n gi nhp khu ti hu ht cc nc trong
mu nghin cu l ng k, nhng khng t mc ton phn; (2) tuy vy, s truyn
dn tc ng ca t gi n ch s PPI v CPI l kh khim tn hu ht cc nc
nghin cu; (3) t trng nhp khu cao, t gi n nh, t bin ng, GDP t bin ng
v nng lc cnh tranh km hn gn vi hiu ng truyn dn tc ng t gi (ERPT)
n lm pht trong nc cao hn, cho d mi tng quan ny tn ti trong thi gian
ngn i vi ch s CPI.

Trang 18

Chng ti cng tm thy mt s bi nghin cu ERPT th trng chu u,


in hnh l bi nghin cu S truyn dn tc ng ca t gi n gi tiu dng th
trng chu u (Exchange Rate Pass-Through to Consumer Prices: A European
Perspective) ca nhm tc gi Felix P.Hufner v Michael Schroder (2002). Hai ng
phn tch ERPT s thay i trong gi ng ni t t s bin ng t gi, in hnh l
gi tiu dng khu vc chu u. Nhng c lng u tin ca nhm tc gi v h s
truyn dn mt s quc gia c th l 5 quc gia ln khu vc chu u (c, Php,
Italia, Ty Ban Nha v H Lan) s dng d liu trong thi k 20 nm qua. Theo cc
tc gi xy dng bnh qun gia quyn ca nhng h s ny s dng tm quan trng ca
mi nc trong ch s HICP (Harmonized Index of Consumer Prices).Bi nghin cu
s dng m hnh VECM (Vector Error Correction Models) tnh ton tnh khng bn
vng ca hu ht cc bin s dng v mi tng quan ng lin kt gia chng.Ngoi
ra, khi phn ln hc thuyt trong qu kh tp trung vo cu hi ti sao ctruyn dn
cha y n gi nhp khu cc tc gi li tin hnh o lng nhng nh hng
lng ha n ch s gi tiu dng.
Bi nghin cu s dng d liu thng t 1981 n 2001 v bao gm cc bin
ch s t gi hiu lc quc gia, li sut ngn hn, chnh lch gia sn lng thc t v
sn lng tim nng (output gap) xy dng t sn lng cng nghip, gi du v 3
bc ca chui phn phi: gi nhp khu, gi sn xut, gi tiu dng. Sau khi lm mt
s kim nghim c bn, cc tc gi tm thy mi quan h ng lin kt gia cc
bin cho mi quc gia s dng trong mu chng ti. Do , tc gi c lng VECM
cho 5 quc gia vihm phn xung nhm lng ha tc ng c sc t gi n gi tiu
dng.
i vi kt qu c th ca cc quc gia cc tc gi nhn thy rng H Lan
biu th truyn dn t gi n gi tiu dng nhanh nht, nhng tc ng lu nht l
v Php. H s truyn dn v d phn thay i t gi hi oi phn nh trong gi tiu
dng sp xp t 7% (Php) n 12% () sau mt nm. Sau 2 nm, h s t 8% (Ty
Ban Nha) n 18% (). Nh k vng, quy m truyn dn suy gim theo chui phn
phi vi nh hng ln nht xy ra gi nhp khu.
Bng 2.1:Phn ng ca gi tiu dngCPI ti 1% c sc t gi
Trang 19

Sau 6 thng

Sau 12 thng

Sau 18 thng

Sau 24 thng

Php

0,01

0,07

0,12

0,16

0,07

0,08

0,09

0,10

0,06

0,12

0,16

0,18

H Lan

0,12

0,11

0,11

0,11

Ty Ban Nha

0,09

0,08

0,08

0,08

Ngun: Felix P.Hufner v Michael Schroder (2002)


Bng cch tnh ton v phn tch s khc nhau gia mi quc gia tc githu
c dy lin quan v ln tc ng ca t gi theo cc nc gii thch cho s
thay i gi. Phn ln nht ca thay i gi nhp khu gii thch bi thay i t gi
c tm thy c, H Lan v Php. Tc ng n gi sn xut lin quan phn ln
H Lan, Ty Ban Nha v c cn H Lan v Php biu th tc ng mnh nht n
gi tiu dng. Cui cng cc tc gi gii thch s tc ng mnh hn H Lan l bi
phn nhp khu ca quc gia ny l ln nht trong 5 nc nghin cu.
Tng hp kt qu cc nc s dng tm nh hng lin quan ca t l lm
pht mi nc trong HICP chng ti nhn thy rng trung bnh c t gi chu u
hu hiu gim 10% dn n tng ln 0.4% im trong lm pht khu vc chu u sau
1 nm. Tc ng tng hp hi t n 0.8% im sau 3 nm. Con s ny vi ERPT n
gi tiu dng l 8% ca c sc t gi ban u. Kt qu ch ra rng t gi khu vc chu
u c tc ng n lm pht gi tiu dng khu vc ny v do cn c cc nh
nm quyn lc v chnh sch tin t lu tm n.
Ngoi ra nhng c lng v ERPT cng c nghin cu mt s nc
khc nh kt qu ca Webber (1999). Tc gis dng phng php ng lin kt
Johansen tm thy mi lin h tuyn tnh bn vng trong di hn ca 7 quc gia t nm
1978 1994, in hnh l Hn Quc (40.3%), c (26.3%), Nht Bn (44.8%) v New
Zealand (35.9%), c bit Singapore (77.1%).

Trang 20

7.1.2. Cac nghin cu in hnh cc nc ang phat trin:


Hin ti c rt nhiu cc bi nghin cu v ch truyn dn t gi cc
nc ang pht trin. Trong , mi nghin cu li tp trung vo nhng mt khc nhau
ca hiu ng truyn dn chng hn nh o lng h s truyn dn theo thi gian, tc
ng ca ERPT vo gi nhp khu, sn xut, tiu dng, cc yu t tc ng n
ERPTNgay c trong nc cng c tng i nhiu nghin cu c cp n
ERPT hoc thm ch t trng tm nghin cu vo ERPT.
tin cho vic tm lc cc nghin cu c thc hin cc nc ang
pht trin chng ti s chia cc bi nghin cu thnh ba nhm chnh:
+ Th nht chng ti chn la ra ba bi nghin cu in hnh ba quc gia
ang pht trin l Pakistan, Chile v Colombia i su vo ni dung cng nh kt
qu.
+ Th hai l cc nghin cu tp trung vo vn nh gi (pricing-to-market)
v cc tc ng n hiu ng truyn dn.
+ Cui cng chng ti s thng k li cc nghin cu Vit Nam v vn
truyn dn t gi hi oi hoc c lin quan trc tip n vn ny.
CHNG 8:

Mt s bi nghin cu in hnh cc nc ang pht trin:

+ Pakistan:
Bi nghin cu u tin l v Pakistan c thc hin nm 2004 bi Zulfiqar
Hyder v Sardar Shah. Bi nghin cu ny l mt nghin cu in hnh trong nhng
bi vit v cc quc gia mi ni. ng dng m hnh VAR qui c xut bi
McCarthy (2000), cc tc gi nu ra 6 kt lun ch yu:
Th nht, s thay i trong t gi hi oi ch c tc ng nh n gi tiu dng trong
nc, hay ni mt cch khc, mc truyn dn l rt thp Pakistan.

Trang 21

Th hai, mc truyn dn vo trong gi bn bun (WPI wholesale price index) cao


hn so vi mc truyn dn vo gi tiu dng (CPI Consumer price index)
Th ba, tc ng ca hiu ng truyn dn ln gi tiu dng ko di trong 12 thng,
trong nhng nh hng r rng nht xut hin trong 4 thng u tin.
Th t, mc truyn dn vo gi tiu dng b yu i ng k sau khi Pakistan tin
hnh th ni hon ton t gi ng Rupee so vi USD vo thng 7 nm 2000.
Th nm, trong r hng ha thit lp nn ch s WPI th mc truyn dn l cao nht
i vi 2 nhm l nhin liu cht t v cc mt hng cng nghip. Trong khi ,
r hng ha thit lp nn ch s CPI th mc truyn dn l cao nht i vi 2 nhm
hng ha: giao thng- lin lc v nhin liu- cht t.
Cui cng, mc truyn dn vo gi tiu dng l mnh hn nhiu trong thi k lm
pht cao vo thng 1 nm 1988 n thng 12 nm 1997 so vi thi k lm pht thp
hn sau .
+ Chile:
Bi nghin cu tiu biu th hai l v lm pht v truyn dn t gi hi oi
Chile ca nhm tc gi Carlos Jose Garcia v Jorge Enrique Restrepo. Hu ht cc ni
dung chnh ca bi nghin cu ny c tm tt trong hnh sau:
Hnh 2.5: Truyn dn t gi ti Chile

Trang 22

Ngun: Carlos Jose Garcia v Jorge Enrique Restrepo


Da trn cc d liu tnh ton c, cc tc gi a ra nhng kt lun sau:
-

Mc truyn dn ph thuc kh ln vo nn kinh t (m c th l thng qua


output gap) v iu ny gii thch ti sao h s truyn dn Chile trong thi gian
gn y l tng i thp. Nguyn nhn c nhm tc gi a ra l khi sn lng
thc t mc thp hn sn lng tim nng (negative output gap) s to ra mt
hiu ng b tr v lm gim i ng k tc ng ca hiu ng truyn dn t gi
hi oi. Chng ta c th nhn ra iu ny trn th, khi mt c sc v t gi hi
oi xy ra cng vi ang tn ti mt mc chnh lch m gia sn lng thc
t v sn lng tim nng th mc truyn dn cng nh mc tng ca gi c s
tng i thp trong ngn hn. Tuy nhin trong di hn, khi sn lng thc t tin
gn v sn lng tim nng th hiu ng truyn dn s mnh hn v gi c s tng
cao hn.

Vic tng nng sut s lm gim chi ph lao ng n v v do cng lm gim


lm pht. L gii c tc gi a ra l bi khi tng nng sut, chi ph phi tr cho
mi n v lao ng l r hn, do cho php cc nh sn xut hp th mt bin
ng bt li v t gi duy tr mc gi bn tng i n nh nhm gi vng th
phn ca mnh. Hay ni cch khc, hiu ng truyn dn s yu i do b hp th bi
cc nh sn xut.

Tin lng v gi c hng ha ngoi cng c nh hng n lm pht trong nc.


Khi xc nh mc gi c cho mt th trng, cc nh sn xut cng phi nh gi
da trn vic tham kho mc lng c bn ca ng o ngi lao ng. Trng
hp mc lng l qu thp v khng th gnh chu c nhng bin ng tng ln
v gi hng ha do thay i t gi, cc nh sn xut s phi cn nhc chp nhn
hp th nhng bin ng ny v gi cho gi c n nh.

Cui cng, lm pht k vng Chile cng l nhn t ht sc quan trng c tc


ng n lm pht.

+ Colombia:
Trang 23

Mt bi nghin cu in hnh na l ca tc gi Peter Rowland (2004) v vic


truyn dn t gi hi oi ln gi tiu dng trong nc. Tc gi s dng m hnh VAR
tnh ton h s truyn dn qua cc thi k v a ra kt qu nh sau:
Hnh 2.6: nh hng ca ch s gi trong nc trc 1% c sc t gi
Sau 3 thng
Ch s gi nhp khu
0.47
Ch s gi sn xut
0.07
Ch s gi tiu dng
0.01
Ngun: Peter Rowland (2004)

Sau 6 thng
0.64
0.21
0.02

Sau 12 thng
0.80
0.28
0.08

Sau 24 thng
0.80
0.29
0.03

C th thy y l nhng kt qu ht sc in hnh cho cc quc gia ang pht


trin khi tc ng ca mt c sc v t gi l ln nht i vi gi nhp khu, sau l
gi sn xut v cui cng l gi tiu dng. ng thi, khung thi gian hon ho nht
hiu ng truyn dn c th hin r rng nht (thng qua h s truyn dn cao
nht) l mt nm. Sau hai nm, mc nh hng i vi gi tiu dng thm ch cn
gim i ng k d khng c nhiu thay i trong nhng tc ng ln gi nhp khu
v gi sn xut.
CHNG 9: Mt s nghin cu cc nc chu tp trung vo vn nh
gi ca nh xut khu pricing to market:
+ Ito (2005) kim tra mc truyn dn vo gi nhp khu v gi tiu dng cho 8
nc ng trong thi k t qu 1 nm 1986 n qu 2 nm 2004. Cc tc gi s
dng m hnh sai phn bc 1vi tr hiu lc ko di n 4 k. Kt qu l mc
truyn dn vo gi nhp khu l rt cao 4 quc gia: Hong Kong (49%), Indonesia
(100%), Nht Bn (99%) v Thi Lan (166%). Trong khi mc truyn dn 3
nc cn li (Hn Quc, Singapore, i Loan) l khng ng k. ng thi, mc
truyn dn vo trong gi tiu dng cng thp hn so vi gi nhp khu. C th, cao
nht l Indonesia (57%), sau l Thi Lan (26%), Singapore (20%), v Hn Quc
(13%).
Cng trong bi nghin cu ny, s dng m hnh VAR, cc tc gi phn
tch nhng nh hng trong s thay i ca t gi, chnh sch tin t, c sc v cu
(thng qua output gap) v c sc v cung (thng qua thay i ca gi du) ln cc ch
Trang 24

s IMP, CPI v PPI trong thi k t thng 1 nm 1995 n thng 8 nm 2004. Hm


phn ng y cho thy mc nhy cm ca IMP l cao nht, k tip l PPI ri n
CPI. Cc tc gi cng s dng phn r phng sai xc nh tm quan trng tng
i ca 4 bin s k trn i vi gi c trong nc. Kt qu cho thy mt c sc v t
gi nh hng n 40% trong s thay i ca CPI c Indonesia v Hn Quc, tuy
nhin li thp hn v ch t 20% Malaysia, Singapore v Thi Lan. i vi IMP, c
sc t gi gy ra 50% thay i Hn Quc, 20% Indonesia v Thi Lan v ch 10%
Singapore. Gii thch hp l nht cho n lc ny v Singapore l bi y l mt
quc gia c din tch v dn s nh vi nn kinh t rt pht trin cng mc m ca
cao, do c s cn i nht nh gia sn xut trong nc v nhp khu.
+ Kang v Wang (2003) cng s dng m hnh VAR phn tch nh hng ca t
gi ln gi nhp khu c CPI ca Nht Bn, Singapore, Hn Quc v Thi Lan trong
sut thi k t thng 1 nm 1991 n thng 12 nm 2001. Hm phn ng y cng ch
ra rng tc ng vo gi nhp khu l cao hn gi tiu dng. im c bit trong bi
nghin cu ny l n tp trung su vo giai on sau khng hong ca chu (19982001). Khi c gi nhp khu v tiu dng ca Hn Quc v Thi Lan u phn ng
rt mnh i vi nhng thay i trong t gi trong khi Nht Bn v Singapore hu
nh khng c s khc bit gia trc v sau khng hong. iu ny c gii thch
bi 2 l do: th nht l Hn Quc v Thi Lan chu nh hng trc tip bi khng
hong, th hai l hai quc gia ny lp tc p dng chnh sch t gi th ni hon ton
t do ngay sau khng hong, do mc truyn dn vo gi c trong nc l rt
cao.
+ Sasaki (2002) theo mt hng i tng i mi, ng tin hnh kim nh co gin
v gi bn i vi cc nh xut khu Nht Bn cc th trng M, chu u v chu
bng chui d liu gi xut khu hng thng ca Nht Bn vo cc th trng trn
trong giai on 1990-1995. Kt qu cho thy mc iu chnh gi th trng M l
cao nht khi cc nh xut khu phi hp th n gn 50% nhng c sc v t gi.
Nguyn nhn c gii thch l: th nht, th trng M c mc cnh tranh qu
cao, kt qu l cc nh xut khu Nht Bn phi chu l nht nh duy tr th phn,
th hai l bi 84% cc ha n bn hng vo M l bng ng USD. Chnh v vy
Trang 25

mc truyn dn t t gi vo lm pht trong trng hp ny l rt thp so vi cc


quc gia chu u v chu .
+ Webber (1999) cng tin hnh kim nh mi quan h gia t gi v gi nhp khu
9 quc gia khu vc chu -Thi Bnh Dng l Hn Quc, Pakistan, Malaysia,
Singapore, Nht Bn, c v New Zealand nhng khng phi bng m hnh VAR m
bng phng php tch hp Johansen. Kt qu cho thy mc truyn dn l khc
nhau gia cc quc gia v l cao nht i vi nhng quc gia c thu nhp thp nht:
Pakistan (109%), Philippin (89.6%). Mt khc cc tc gi cn nu ln pht hin rng
c cu hng ha nhp khu cng c th l mt yu t tc ng ln mc truyn dn
tuy nhin cha tin hnh kim nh pht hin ny.
+ Lee (1997) c tnh mc truyn dn t gi vo gi nhp khu ca Hn Quc
trong giai on t qu 1 nm 1980 n qu 4 nm 1990 theo tng loi sn phm khc
nhau thuc 24 ngnh cng nghip. Kt qu cho thy mc truyn dn trung bnh l
38%, ring st thp t n 43% v c bit l da v lng th (92%). Bi nghin
cu kt lun rng cc ngnh cng nghip cng mi nhn, cng c tp trung pht
trin th mc truyn dn cng thp.
+ Parsons v Sato (2005) cng tin hnh tnh ton ERPT cho 4 quc gia ng Nam
l Indonesia, Thi Lan, Malaysia v Philippin i vi gi c ca 27 loi hng ha tiu
dng m 4 quc gia ny xut khu vo th trng th gii trong giai on t 1999 n
2004 bng m hnh hi quy tch ly. Kt qu l cc tc gi thm ch khng tm c
mt du hiu no ca s truyn dn vo gi c trong nc cc quc gia nhp khu.
iu ny mt ln na khng nh thm nhn nh rng cc nn kinh t nh v m
thng l nhng ngi chp nhn gi (price takers) trn th trng quc t.
+ Sasaki (2005) tin hnh kim nh nh hng ca vic thay i gi tr ng USD
v Yn Nht n gi nhp khu ca cc quc gia ng Nam bao gm Indonesia,
Malaysia, Philippin, Singapore v Thi Lan trong thi k t thng 2 nm 1973 n
thng 12 nm 2000. Kt qu cho thy mc tng th vic thay i t gi vi ng
USD gy ra hiu ng truyn dn vo gi nhp khu nhng ng Yn Nht th
khng. Tuy nhin khi tc gi nghin cu mc tng loi hng ha ng li nhn
Trang 26

thy c hai loi hng ha t Nht Bn b nh hng bi hiu ng truyn dn l giy


photocopy v nhng qu bng nh golf. L gii c a ra l bi y khng phi l
nhng hng ha thit yu v trong giai on ny mc cnh tranh ca cc hng ha
ny trong nc l rt thp, nhng sn phm t Nht ang chim lnh hu ht th
trng.

CHNG 10:

Cc nghin cu Vit Nam v truyn dn t gi:

Phn cui cng chng ta s cng im qua nhng nghin cu trong nc lin
quan n vn ny:
Tnh n thi im hin ti, s lng cc nghin cu tp trung vo ch
truyn dn t gi hi oi vo lm pht Vit Nam l rt t, tiu biu trong s c
cc bi nghin cu ca cc tc gi: V Vn Minh (2009), Trn Mai Anh v Nguyn
nh Minh Anh(2010) v Bch Th Phng Tho (2011). Ngoi ra cn mt s nghin
cu khc tuy khng trc tip tp trung vo truyn dn t gi hi oi nhng cng c
cp n vn ny nh mt trong nhng nhn t tc ng n lm pht Vit Nam
bao gm: V Tr Thnh (2001), Trng Vn Phc v Chu Hong Long (2005),
Nguyn Th Thu Hng v Nguyn c Thnh (2010) v nhng nghin cu khc do
IMF tin hnh.
Ni dung c bn ca nhng nghin cu trn nh sau:
Tc gi V Tr Thnh (2001): s dng m hnh VECM cho chui d liu

thng k t nm 1992 n nm 1999 phn tch mi quan h gia cung tin,


CPI, t gi hi oi v GDP thc. Kt qu nghin cu cho thy chnh sch tin
t trong giai on ny l kh th ng v ch chy theo nhng thay i ca lm
pht v GDP. Tc gi cng khng nh c nhng nh hng ca t gi ln lm
pht trong nc.
Nhm tc gi Trng Vn Phc v Chu Hong Long (2005) p dng

phng php Granger cho chui d liu t thng 7 nm 1997 n thng 12 nm


2004 vi cc bin s: mc chnh lch vi sn lng tim nng (output gap),
Trang 27

tr lm pht, gi du, gi go, t gi hi oi. Kt qu ch ra rng ch c hai


bin s l output gap v tr lm pht l c nh hng ng k ln lm pht
trong nc.
Nhm tc gi Nguyn Th Thu Hng v Nguyn c Thnh (2010) s dng

m hnh VECM phn tch mi quan h ca 11 bin s: sn lng sn xut


cng nghip, cung tin, li sut, tng trng tn dng, CPI, PPI, IMP, thm ht
ngn sch tch ly, tng gi tr giao dch ca th trng chng khon, gi du
th gii v gi go th gii t nm 2000 n nm 2010. Nghin cu a ra cc
kt lun sau:
- Qun tnh lm pht ca Vit Nam l cao v l nhn t quan trng tc
ng n lm pht hin ti
- Tc iu chnh l rt thp trn c th trng tin t v th trng ngoi
hi
- Mc truyn dn t t gi v lm pht l ng k trong ngn hn, thm
ht ngn sch tch ly khng c nh hng g n lm pht.
- Cung tin v li sut c tc ng n lm pht nhng vi mt tr nht
nh
- Mc truyn dn trong ngn hn ca gi quc t n gi ni a cng c
nhng nh hng nht nh.
Ngoi ra mt nghin cu ca IMF nm 2003 s dng 7 bin s: gi du

th gii, gi go th gii, sn lng cng nghip, t gi hi oi, cung tin, IMP


v CPI vi d liu thng k t thng 1 nm 1995 n thng 3 nm 2003. Nghin
cu ch ra rng bin ng ca t gi hi oi c tc ng v mt thng k i
vi IMP nhng hu nh li c rt t tc ng n CPI. iu ny c l gii bi
c mt s lng ln cc hng ha dng tnh CPI nhng li khng thng qua
giao thng.
Pha trn l nhng nghin cu c cp n vn truyn dn t gi hi oi, sau
y l nhng nghin cu tp trung ch yu vo vn ny:
Trang 28

Tc gi V Vn Minh (2009): tc gi s dng m hnh VAR tnh ton

mc tc ng ca t gi hi oi ln IMP v t l lm pht trong nc vi


d liu nghin cu t thng 1 nm 2001 n thng 2 nm 2007. Kt qu nh
lng cho thy mc truyn dn ca t gi hi oi vo ch s IMP sau 6
thng l 1,04 v sau 1 nm l 0,21. Tuy nhin mc truyn dn n CPI trong
4 thng u l m v mc tc ng tch ly trong 1 nm sau ch l 0,13 thp
hn nhiu so vi cc nc trong khu vc. Do nhng tc ng thp ny m tc
gi khuyn ngh Chnh ph nn p dng mt ch t gi hi oi linh hot
hn vi bin bin ng ln hn. Tuy nhin nghin cu ny c hai im hn
ch: th nht l cha s dng ch s gi sn xut PPI trong qu trnh c lng,
th hai l tc gi cha c c ngun s liu v IMP chnh thc m tin hnh t
tnh ton li thng qua ch s gi xut khu ca cc quc gia c t l giao
thng ln vi Vit Nam.
Nhm tc gi Trn Mai Anh v Nguyn nh Minh Anh:
Nghin cu tin hnh o lng mc chuyn t gi vo lm pht Vit Nam
da trn m hnh t hi quy Vect VAR, v s dng phn mm Eview 5.1
thu c cc kt qu c lng. Nghin cu rt ra mt s kt lun sau:
Th nht, nghin cu xc nh c h s truyn dn t gi Vit Nam
khng hon ton thuc nhm trung bnh thp, trong h s truyn dn vo
IMP v CPI ca Vit Nam ln lt l 0.13 v 0.065 trong mt thi k 6 thng.
ng thi tc ng ca c sc v t gi hi oi n cc mc gi ni a b
trit tiu sau khong 8 thng (i vi IMP) v 9 thng (i vi CPI).
Th hai, c sc gi nhp khu khng to ra nhng thay i ln trong ch s gi
tiu dng. V nh phn tch, c 2 knh tc ng t nhng thay i t gi
n t l lm pht l knh trc tip t c sc t gi hi oi n IMP v CPI,
knh th hai l knh trung gian. Nh vy, c sc t gi hi oi nh hng
n lm pht ch yu qua knh trung gian, c bit l hin tng la ho nn
kinh t.

Trang 29

Th ba, theo kt qu ca phn ng c sc v phn tch phng sai th gi du


v chnh sch tin t l nguyn nhn chnh lm tng gi tiu dng.
Th t, t nghin cu v phn ng ca chnh sch tin t vi cc c sc v m,
nghin cu pht hin rng mc cung tin t tng ln khi gi nhp khu, gi
tiu dng v mc chnh lch sn lng thc t - sn lng tim nng tng. Kt
qu ny c th hm : tng trng l mc tiu u tin hng u ca Vit Nam.
Th nm, kt qu phn ng c sc v phn tch phng sai chng minh rng,
nh hng ca c sc cu n ch s CPI rt nh.
Tc gi Bch Th Phng Tho (2011):
Cui cng, bi nghin cu gn nht v c nh gi rt cao v ch ny l
bi nghin cu: Truyn dn t gi hi oi vo cc ch s gi ti Vit Nam
giai on 2001 2011 ca tc gi Bch Th Phng Tho vit vo thng 12
nm 2011. Tc gi s dng m hnh VAR qui vi 2 ng dng l hm phn
ng y xem xt tc ng ca c sc t gi n cc ch s gi trong nc v
phn r phng sai o lng vai tr ca tng c sc n s bin ng ca
cc ch s gi.
Bi vit khi qut c nhng kin thc nn tng nht v vn truyn dn
t gi hi oi vn vn cha c h thng ha cc bi nghin cu trc
y. Ngoi ra, tc gi cn cung cp cho ngi c nhng bin ng ca t gi
hi oi, cc ch s gi IMP, PPI, CPI v lm pht ca Vit Nam trong thi k
t nm 2001 n 2011:
Hnh 2.7: Bin ng t gi, IMP v PPI ti Vit Nam

Trang 30

Tip theo, tc gi nu ra mt lot nhng nguyn nhn c kh nng gy nh


hng n mc lm pht cao Vit Nam trong cc nm tr li y v rt ra mt s
kt lun:
-

Vic quyn s cao ca lng thc thc phm trong r hng ha tnh CPI ca Vit
Nam khng phi l nguyn nhn c bn gy nn lm pht bi mt s quc gia
khc trong khu vc cng c quyn s lng thc thc phm cao nh Thi Lan
Trang 31

(36,06%), Philippin (46,58%), n (48,47%) nhng mc lm pht cc


qucc gia ny vn thp hn nhiu so vi Vit Nam.
-

Tng t, kin cho rng lm pht cao l do bin ng gi hng ha ca th gii


cng khng c chp nhn v nhiu quc gia khc cng tnh trng nhp siu
nh Vit Nam nhng khng phi chu mt mc lm pht cao.

Tc gi khng nh cung tin tng trng nhanh trong nhng nm qua chnh l mt
trong nhng nguyn nhn quan trng gy nn mc lm pht cao.

Ngoi ra, u t khng hiu qu (th hin bng h s ICOR qu cao) cng c
xem l mt nguyn nhn ca lm pht.

Cui cng, k vng lm pht qu cao ca ngi dn Vit Nam do nhng nh


hng ca qu kh cng vi tnh trng tham nhng cao cng c tc gi xem xt
nh nhng yu t c ng gp vo tnh trng lm pht cao ca Vit Nam.

Trang 32

PHNG PHP NGHIN CU


NGUN D LIU
10.1. Cc m hnh nghin cu:
Ngoi vic s dng m hnh VAR dng rt gn cng cc ng dng thng thng nh
cc bi nghin cu trc y, chng ti cn s dng m hnh SVAR (VAR cu trc)
tin hnh c lng trc tip ln truyn dn t gi ERPT ti Vit Nam giai on
2001 - 2011. y c th c xem l nhng nt ni bt v khc bit ca bi nghin
cu chng ti so vi cc bi nghin cu trc y v ERPT ti Vit Nam.
Ban u, bi nghin cu chng ti xem xt s dng m hnh hi quy hai giai on
TSLS c lng ERPT. Nhng m hnh ny gp mt s hn ch trong vic d bo
(bi s dng bin cng c). iu ny, m hnh SVAR (VAR cu trc) chng ti s
dng sau y s gii quyt nhng thiu st ny. Di y, chng ti s gii thiu c
th v m hnh SVAR m chng ti s dng.
L do la chn m hnh:
M hnh t hi qui vect-VARs l m hnh m t mt bin ni sinh thng qua
bin tr ca n v cc bin ni sinh khc. Trong bi nghin cu ny, chng ti s dng
dng m hnh VAR cu trc (SVAR) m t s ph thuc ca cc ch s gi (IMP,
PPI, CPI) vo tr cc chnh cc bin ny v tr ca cc bin v m c cp
trn. Cc kt qu nghin cu trc y cho thy rng m hnh VAR rt gn gp
mt s bt li trong vic gii thch mt cch trc tip tc ng ca NEER cng nh
cc bin v m khc n cc ch s gi IMP, PPI, CPI v vic s dng m hnh VAR
cu trc khc phc c ton b nhng nhc im ny. l l do v sao chng
ti la chn VAR cu trc.
Hai ng dng quan trng ca m hnh VAR:
Hm phn ng y IRF(Impulse Response Function): Biu din tc ng ca
cc c sc ln cc bin qua cc k quan st.
Trang 33

Phn r phng sai (Variance Decomposition): Biu din sai s d bo ca mt


bin bng nhng c sc thnh phn ca cc bin khc, t cho thy vai tr ca cc
bin khc nhau i vi yu t cn quan st.
Cc kim nh:
Kim nh tnh dng bng phng php Dickey-Fuller.
Kim nh quan h nhn qu Granger.
Kim nh tr trong m hnh VAR.
Kim nh loi b tr trong m hnh VAR.

10.2. L thuyt nn tng m hnh VAR:


M hnh t hi quy vector VARs c C.A.Sims nu ra ln u vo nm 1980
trong cun Macroeconomics and Reality, Econometrica. M hnh a ra phn
bin mt s gi nh trong vic s dng m hnh nhiu phng trnh, trong gi nh
then cht l vic tn ti cc bin ngoi sinh. Theo Sims, cc yu t v m lun tc
ng qua li ln nhau do khng c l do qui nh u l bin ngoi sinh v u l
bin ni sinh trong m hnh, tt c cc bin u l ni sinh. M hnh u tin c
Sims gii thiu c dng:
Y1,t= a10+a11.Y2,t+a12.Y1,t-1+a13.Y2,t-1+u1,t
Y2,t= a20+a21.Y1,t+a22.Y1,t-1+a23.Y2,t-1+u2,t
y l dng cu trc ca m hnh VAR. M hnh VAR cu trc vit di dng ma
trn:
Yt = A0+ B.Yt+A1.Yt-1+A2.Yt-2+Ut
Cu trc ni dung ca m hnh VAR c th c m t bng s bn di.

Trang 34

Hnh 3.1.S m hnh VAR

nh dng v c lng m
hnh VAR rt gn

Kim nh m hnh

D bo

nh dng v c lng
VAR cu trc

Nhn qu Granger

IRF

Phn r phng sai

thun tin trong vic nm bt l thuyt m hnh VAR, chng ti xin c trnh by
ni dung l thuyt m hnh VAR theo tng phn c nu trong s trn.
10.2.1.

L thuyt m hnh VAR rt gn

Nh trn s , vic nghin cu mt m hnh VAR c bt ngun t vic nh dng


v c lng m hnh VAR rt gn. y l tin c th i su vo xem xt cc
tnh cht v ng dng ca m hnh VAR.
Vic nh dng v c lng m hnh VAR rt gn c thc hin nh sau:
CHNG 11:

Kim nh tnh dng:

Trong phn tch chui thi gian, bt k mt chui thi gian no c tnh cht dng mi
cho ra mt kt qu c lng ng tin cy. iu ny c cp n mt cch r rng
v chnh xc nht trong time series analysis: forecasting and control, Box-Jenkins
v Reinsel (1970). Do , vn u tin trong vic c lng v nh dng m hnh
VAR l kim nh xem chui d liu chng ta ang quan st l dng hay khng. Nu
Trang 35

chui d liu l dng th ta tin hnh c lng trn chui d liu ny, nu chui l
khng dng ta s tin hnh ly sai phn v xem xt tnh dng ca chui sai phn. Vic
ly sai phn s dng li khi kt qu ca chui sai phn l dng. nu chui dng sau khi
ly sai phn p ln, ta gi chui d liu gc ban u l chui tch hp bc p, k hiu
I(p).
Trong bi nghin cu ny, chng ti s dng phng php nghim n v ca DickeyFuller ( 1979) Distribution of the Estimators for Autoregressive Time Series with a
Unit Root, Journal of the American Statistical Association, 74, p. 427431 xem
xt tnh dng ca chui d liu quan st. Phn kim nh ny c trnh by mt cch
r rng trong Basic econometrics, 21,p. 814- 818, Gujarati ( 1978).
CHNG 12:

La chn di ca tr:

Vic la chn tr trong m hnh VAR l mt phn ht sc quan trng v phc


tp trong th tc nh dng. Hn na, vn chn tr ph thuc nhiu vo kinh
nghim ca ngi s dng m hnh hn l s dng mt cng thc nh lng n
gin. Mc d vy, ngi ta cng da vo mt s tiu chun c th quyt nh la
chn tr no ti u cho m hnh. Mt s tiu chun c cp n y nh l:
AIC(

akaike

information

creterion),

SC(

schwarz

information

criterion),

LR( sequential modified LR test statistic), HQ( Hannan-Quinn information criterion),


FPE( final prediction error). Vn c tnh v xem xt cc ch s trn c trnh by
bi Grasa, Antonio Aznar (1989), Akaike, H. (1987). Factor Analysis and AIC,
Psychometrika, 52(3), 317332, Ltkepohl, Helmut (1991).
CHNG 13:

Kim nh loi b tr ra khi m hnh:

Kim nh ny trnh by vn loi b tr ca mt hoc mt s bin ni sinh


ra khi m hnh bng cch kim nh mc ngha ln lt ca cc tr xem liu
chng c ngha v mt thng k hay khng. Nu m hnh khng loi b tr ca bt k
bin ni sinh no th m hnh ny c xem l cn bng( balanced), ngc li nu c
s loi b tr khin cho tr ca cc bin ni sinh l khng bng nhau th m hnh
c gi l khng cn bng ( unbalanced).

Trang 36

Sau khi thc hin cc bc trn, ta tin hnh c lng tng phng trnh ca
m hnh VAR rt gn bng phng php OLS. Kt qu c lng thu c s c
xem xt bng cc kim nh c bn nh: kim nh Wald, xem xt ngha thng k
ca cc bin, kim nh t tng quan ca cc sai s, kim nh nhn qu Granger
nhm loi b nhng bin khng c quan h nhn qu ra khi phng trnh ang xem
xt.
y l nhng bc c bn c lng mt m hnh VAR rt gn. Tip theo
chng ti s trnh by v vn nh dng m hnh VAR cu trc t VAR rt gn.
y c xem l phn kh khn v c nhiu tranh lun nht khi nghin cu v m
hnh VAR.
13.1.1.

L thuyt m hnh VAR cu trc:

Chng ta xem xt li m hnh VAR cu trc c trnh by phn u. m hnh gm


c 2 bin ni sinh v c xem xt vi 2 tr( VAR bc 2, VAR(2)). M hnh c
trnh by di dng phng trnh:
Y1,t= a10+a11.Y2,t+a12.Y1,t-1+a13.Y2,t-1+u1,t
Y2,t= a20+a21.Y1,t+a22.Y1,t-1+a23.Y2,t-1+u2,t
Hoc dng ma trn:
Yt = A0+ .Yt+A1.Yt-1+ Ut
Vi Yt=

A0 =
=
A1 =

l ma trn cc bin ni sinh trong m hnh

ma trn h s chn
l ma trn tham s ca bin Yt bn v phi phng trnh
l ma trn tham s ca bin Yt-1

Trang 37

Cng nh hu ht cc m hnh h phng trnh c nghin cu trc , m


hnh VAR cu trc gp phi vn tc ng qua li gia cc bin ni sinh( c ch lin
h ngc) khin cho vic p dng phng php OLS c lng tr nn khp
khing. Do , m hnh VAR cu trc s c bin i v dng m hnh VAR rt gn
c trnh by trn. VAR rt gn c suy ra t VAR cu trc c dng ma trn nh
sau:
( I-).Yt = A0 +A1.Yt-1+Ut
Yt = ( I- )-1.(A0 +A1.Yt-1 +Ut)
Vi (I- )-1=

(*)

Hay dng ma trn:


Yt= B0+ B1.Yt-1+ Et
M hnh (*) chnh l dng VAR rt gn c trnh by trn. Ta nhn thy
rng, c lng VAR cu trc s cho chng ta 9 h s trong khi chng ta phi khi
phc li 10 h s m hnh VAR cu trc. Nh vy, m hnh VAR dng cu trc l
khng nh dng c.
nh dng c m hnh VAR cu trc, chng ta cn c mt s rng buc
gi ma trn sai s Et trong m hnh VAR rt gn v ma trn sai s Ut trong m hnh
VAR cu trc. Di y chng ti xin c trnh by phng php gii quyt vn
ny.
CHNG 14:

Phng php qui- phn r Cholesky:

Trang 38

Nh nu trn, nh dng c m hnh VAR cu trc ta phi tin hnh c


lng mi quan h gia sai s Et trong m hnh rt gn v Ut trong m hnh cu trc.
Mi quan h gia Et v Ut c th hin phng trnh sau:
M.Et= N.Ut (**)
Trong M, N l 2 ma trn vung cp k, k l s bin ni sinh trong m hnh VAR cu
trc. Ma trn M, N c c lng phi tha mn phng trnh sau:
M.
Vi:

.M= N. N
l ma trn phng sai- hip phng sai ca chui et v,

E(Ut, Ut) = I : tc l cc chui ut khng tng quan vi nhau v c phng sai bng
1.
Gi nh Cholesky qui c rng ma trn M l ma trn tam gic di vi cc h s
trn ng cho bng 1v N l ma trn cho nn (**) s c vit li nh sau:

Trong phn r Cholesky, cc bin ni sinh trong h phng trnh s tc ng


theo th t t bin th k n bin th 1 nhng s khng c th t ngc li. tc l
chiu tc ng s tun th nh sau :yk,t >yk-1,t...>y1,t v khng c chiu ngc li.
CHNG 15:

Phng php phi qui:

Vi phng php ny, mi phn t trong hai ma trn M, N c gn mt gi


tr ty nghi sao cho tha mn rng s lng phn t c gn gi tr phi bng k(3k1)/2, vi k l s bin ni sinh trong m hnh.
Kt qu t vic xem xt 2 phng php trn cho ta c lng c M, N trong
phng trnh: M. Et= N.Ut, tng ng vi : Et= M-1. N. Ut
Kt hp vi phng trnh VAR rt gn: Yt = ( I-)-1.(A0 +A1.Yt-1 +Ut)
Trang 39

Suy ra : (I-)-1=M-1. N
=> = I- N-1.M
V : A0= (I-). B0
A1= (I-). B1
Vic c lng cc h s ca m hnh SVAR c ngha kinh t ht sc to
ln, n cho php nhng nh nghin cu v lm chnh sch c th quan st mi quan h
ca cc yu t trong cng mt thi im, t c th a ra cc bin php ng ph
ngay tc khc vi cc c sc v tnh hung bt li.
Trong bi nghin cu ny, chng ti s p dng m hnh SVAR o lng
mc truyn dn t NEER n cc ch s gi Vit Nam. Ngun d liu chng ti
s dng nh sau

15.1. Ngun d liu:


Trong nghin cu thc nghim Vit Nam, chng ti s dng m hnh nghin
cu tng t nh nghin cu ca McCarthy (2000).
Chng ti th thay th nhiu bin v m i din cho nhng yu t tc ng
trn vo m hnh nh cc bin cung tin M2, tng trng tn dngsong kim nh
nhn qu Granger cho thy s khng ph hp ca mt s bin ny.
Do , cui cng bi nghin cu thu thp chui s liu t giai on 01/2001
n 06/2011 gm c: bin gi du th gii (OIL) tng trng cho c sc cung, bin l
hng sn lng (OPG) tng trng cho c sc cu, li sut ngn hn (R) tng trng
cho chnh sch tin t, li sut hiu lc danh ngha (NEER), ch s gi nhp khu
(IMP), ch s gi sn xut (PPI) v ch s gi tiu dng (CPI).
15.1.1.

Gi du th gii (OIL) v li sut ngn hn (R):

Bin gi du th gii (OIL) v bin li sut ngn hn (R) l li sut cho vay
(lending interest rate) chng ti ly ngun t Qu tin t IMF. Chng ta c th thy t
2001 n 2007, gi du th gii tng nh hng nm, nhng t nm 2007 n 2011, do
Trang 40

nh hng ca khng hong kinh t ton cu, gi du th gii c s bin ng ln v


phc tp. Hin gi du vn ang bt n, ang cht mc trn 100 USD/thng v cha
c du hiu bnh n tr li. V gi du i din cho c sc pha cng v y cng
chim t trng ln gi tr nhp khu ca Vit Nam nn nh hng rt ln n cc ch
s gi trong nc. Bn cnh , li sut cho vay trong nc cng c nhng bin ng
tng t, khi t 2001 n 2007, li sut n nh quanh mc 10%, nhng t 2007 tr i
li sut lin tc bin ng, th hin s bt n trong chnh sch tin t ti Vit Nam.
c bit, nm 2011 vi nhiu Ngn hng chy ua li sut lm mt bng li sut
ti Vit Nam bin ng mnh, iu ny nh hng n cc yu t v m khc ca nn
kinh t, c bit l cc ch s gi.
Hnh 3.2: Gi du th gii v li sut cho vay ti Vit Nam.

Ngun: Qu tin t IMF


15.1.2.

L hng sn lng (OPG)

Bin s tip theo chng ti quan tm l bin l hng sn lng (OPG), bi


chng ti s dng cch tnh thng thng ging nh nhiu bi nghin cu trc y.
L hng sn lng chnh l s chnh lch gia sn lng thc t v sn lng tim
Trang 41

nng, trong sn lng tim nng c tnh bng cch s dng b lc HodrickPrescott (Hodrick- Prescott filter). T , chng ti ly chnh lch gia sn lng thc
t v sn lng tim nng tnh gi tr l hng sn lng. y chng ti ch quan
tm n ln ca l hng sn lng i din cho c sc pha cu nn chng ti
ly gi tr tuyt i ca bin ny. Ngun s liu GSO.

Hnh 3.3: L hng sn lng ca Vit Nam qua cc nm

Ngun: GSO v cc tc gi t tnh ton


15.1.3.

T gi hiu lc danh ngha (NEER)

Yu t quan trng nht trong qu trnh tnh ton mc truyn dn t gi


chnh l t gi hi oi. Do chng ta s phi a vo m hnh mt bin s nh
lng cho t gi hi oi ni chung ch khng phi l nhng t gi ring bit nh
USD/VND, EUR/VNDV chng ti quyt nh la chn ch s NEER (Nominal
Effective Exchange Rate) t gi hi oi danh ngha hiu lc a vo trong m
hnh. Chng ti khng s dng ch s REER (Real Effective Exchange Rate) bi
chng ta ang tin hnh o lng tc ng ca bin ng t gi n cc ch s gi
trong nc, tuy nhin bn thn REER bao hm c ch s gi hng ha trong nc
theo cng thc:
REERt =

(1)
Trang 42

Trong :
REER: t gi hi oi thc c hiu lc
ejt : T gi hi oi ca hai ng tin trong k th t
Pjt: Ch s gi hng ha quc gia ang so snh
Pt: Ch s gi hng ha quc gia ang tnh REER
wjt: T trng thng mi gia quc gia ang tnh REER vi quc gia so
snh so vi tng gi tr thng mi ca quc gia ang tnh REER vi tt c cc quc
gia c chn.
Do chng ti s dng ch s NEER:
NEERt =

(2)

tnh ton NEER ca Vit Nam trong k nghin cu (t thng 1 nm 2001


n thng 6 nm 2011) chng ti la chn 17 quc gia-khu vc c khi lng mu
dch cao i vi Vit Nam trong k nghin cu, chim n 96,28%, theo th t l
Trung Quc, khu vc Euro, Nht Bn, M, Singapore, i Loan, Hn Quc, Thi Lan,
Australia, Malaysia, HongKong, Indonesia, Thy S, Anh, n , Philippin v Nga.
Hnh 3.4: T trng kim ngch xut nhp khu Vit Nam

Trang 43

tnh ton t gi hi oi vi cc ng tin trn chng ti s dng ng


USD nh ng tin trung gian.
Chng hn nh tnh ton NEER vo thng 1 nm 2001. Chng ti ln lt
s dng ng USD lm trung gian tnh ton t gi cc ng tin cn li so vi VND
(ch s ejt). Chng ti tip tc tnh ton t trng mu dch vi quc gia j (wjt) bng cch
ly gi tr mu dch vi quc gia j chia cho tng gi tr mu dch trong thng 1 nm
2001. Cui cng s dng cng thc (2) chng ti tnh ton c NEER trong k.
Bng tnh ton chi tit s liu NEER c th hin trong bng ph lc nh
km.

Hnh 3.5: T gi hiu lc danh ngha Vit Nam

15.1.4.

Cc ch s gi:
Trang 44

Cui cng l cc ch s gi ch s gi nhp khu (IMP), ch s gi sn xut


(PPI), ch s gi tiu dng (CPI) (ly nm 2005 l nm gc). Nhn chng cc ch s gi
u c cng xu hng bin ng chung, bt u tng mnh vo cc thng t nm
2008, trong ch s gi sn xut PPI v ch s gi tiu dng CPI bin ng ln hn
c. Cc ch s gi c chng ti a vo o lng tc ng ca cc yu t v m
n cc bin ny, c bit l bin t gi hi oi, t c lng mc tc ng ca
ERPT ti Vit Nam. Chng ti ly ngun t GSO.
Hnh 3.5: Cc ch s gi ti Vit Nam

Trang 45

KT QU PHN TCH THC NGHIM


15.1.
15.1.1.

nh dng v c lng m hnh VAR rt gn:


Kim nh tnh dng ca chui d liu:

Nh trnh by trong phn l thuyt m hnh, vic kim nh tnh dng nhm mc
ch m bo vic s dng m hnh VAR l hp l. Trong trng hp chui d liu
hay cc sai phn ca n khng dng, m hnh VAR s khng th c s dng. Bng
kt qu tm tt tnh dng ca cc bin IMP, PPI, CPI, NEER, OIL, OPG, R s dng
phng php kim nh nghim n v nh sau:
Hnh 4.1: Kim nh tnh dng chui d liu:

Bng kt qu trn cho thy, cc bin IMP, PPI, CPI, NEER, OIL, OPG, R s
dng trong bi nghin cu u l chui dng bc 1, tc l khi ta tin hnh ly sai phn
bc 1 chui gc ban u th kt qu kim nh cho chui ny l dng ( kt qu mi
bin u c ngha thng k vi gi tr p-value u b hn 1%). Nh vy vic s dng
m hnh VAR cho cc kim nh v c lng v sau l hon ton ph hp.
Trang 46

15.1.2.

Kim nh nhn qu Granger:

Nh trnh by trn, phn m hnh chng ti thc hin da trn nn tng


m hnh m McCarthy thc hin vo nm 2000. Do , m hnh lc u ca chng
ti cng s dng 7 bin bao gm: CPI, IMP, PPI, NEER, OPG, R, OIL. Sau chng
ti tin hnh kim nh nhn qu Granger xem xt liu c bin no trong m hnh
trn l khng cn thit v c th loi b ra khi m hnh ny hay khng. Kt qu pha
di cho thy, tt c cc bin iu c quan h nhn qu vi bin CPI vi mc ngha
<10% ngoi tr 2 bin OPG v OIL nhng mc hp l chung ca m hnh vn cho
thy ngha thng k mc <1%, kt qu ny l tng ng vi bi nghin cu ca
McCarthy, J. (2000). Nh vy m hnh nghin cu ca chng ti s s dng 7 bin
nu trn quan st thc nghim c ch truyn dn Vit Nam.
Hnh 4.2: Kim nh nhn qu Granger:

Kim nh nhn qu Granger ( Var Granger Causality/ Block Exeneity Wald Tests)

Trn thc t ngoi 7 bin nu trn, chng ti tin hnh thu thp d liu v a vo
trong m hnh mt s bin nh: Cung tin M2, tc tng trng tn dng, gi thp
th gii, sn lng sn xut cng nghip.
Nguyn nhn th a cc bin trn vo m hnh bi mi bin u c nhng nh hng
nht nh ln ch s gi tiu dng trong nc:

Trang 47

+ Cung tin M2 l mt ch s i din cho chnh sch tin t ca Ngn hng trung
ng (ngoi bin li sut ngn hn R s dng)
+ Tc tng trng tn dng nh hng n dng tin thc s c bm vo nn
kinh t v chc chn s c nh hng n CPI
+ Thp chim mt phn t trng kh ln trong kim ngch nhp khu ca Vit Nam
trong nhiu nm qua. Do gi thp th gii chc chn s c nhng tc ng n ch
s gi trong nc
+ Sn lng sn xut cng nghip: chnh l thnh qu ca ton b nn sn xut cng
nghip ca nc ta, do y l ch s t nhiu s c th tc ng n CPI
Kt qu thc nghim m hnh cho thy:
+ 3 bin cung tin M2, gi thp th gii v sn lng sn xut cng nghip khng c
ngha v mt thng k hay ni cch khc l khng c nh hng n CPI
+ Bin tng trng tn dng c ngha v mt thng k song kh so snh trc v sau
khi a bin ny vo m hnh, ch s R2 khng thay i ng k, Do vic thm bin
ny vo m hnh hu nh khng c ngha ln.
Cui cng chng ti vn quyt nh s dng 7 bin nn tng m McCarthy xut,
l: CPI, IMP, PPI, NEER, OPG, R, OIL( chng ti s ly logarit cho tt c cc quan
st khi thc hin c lng).
15.1.3.

Chn tr cho m hnh VAR rt gn:

Chng ti thc hin quan st ti a l 8 tr tm kim tr ti u cho m


hnh. Vi nhiu tiu ch nh gi khc nhau, vic la chn tr l thc s kh khn.
Chng ti s tin hnh la chn tr da trn s lng cc tiu ch chp nhn tr
. Theo , da vo bng kt qu pha di, chng ta nhn thy tiu chun SC la
chn 0 tr cho m hnh, tiu chun AKAIKE, FPE v HQ la chn tr ti u l 2,
tiu chun LR l 5. Nh vy, 2 tr l tr ti u ca m hnh.
Hnh 4.3: Chn tr cho m hnh VAR

Trang 48

15.1.4.

Bng kt qu c lng m hnh VAR:

Vi vic xc nh cc bin ni sinh v s lng tr thch hp nh 2 phn nu


trn, chng ti tin hnh c lng m hnh VAR dng rt gn, kt qu m hnh c
th hin nh sau:
Hnh 4.4: Kt qu m hnh VAR rt gn

Trang 49

Trang 50

Bng kt qu trn cho thy bin NEER cc phng trnh ch s gi u c


ngha thng k cao( th hin qua gi tr thng k t trong du ngoc [t] ).
Tuy nhin nh chng ta bit m hnh VAR rt gn gi nh rng khng
h c tc ng ca cc bin ang xem xt ti thi im t ln cc bin cn li. iu ny
cha thc s hp l bi khi xy ra mt c sc v t gi, lp tc cc ch s gi t nhiu
cng s b nh hng nhng m hnh VAR rt gn ca McCarthy cng nh nhiu tc
gi khc b qua vn ny. Chnh v vy chng ti quyt nh s dng m hnh
VAR cu trc gii quyt vn ny.

15.2.

c lng m hnh SVAR:

L do la chn v l thuyt m hnh SVAR c chng ti trnh by


chng 3 ca bi nghin cu ny.
tin hnh m hnh SVAR, chng ta tin hnh cc bc c trnh by
trong phn l thuyt trn kt hp vi s h tr ca phn mm Eviews 6.0 v Excel
2007 cho vic tnh ton.
Bc u tin trong vic nh dng v c lng m hnh cu trc l vic c
lng mi quan h gia Et v Ut, ngha l chng ta i c tnh 2 ma trn M, N trong
phng trnh M.Et = N.Ut.
Bng bn di cho thy kt qu c lng ca 2 ma trn M, N( *qui c M=
estimated A, N= estimated B trnh s nhm ln vi k hiu ma trn A, B trong
phn l thuyt):

Trang 51

Nhn vo bng kt qu ca ma trn M( ma trn pha trn) ta thy y khng


phi l mt dng ma trn tam gic di, nh vy kt qu ny s khc vi kt qu khi ta
s dng phn r Cholesky.
Bng kt qu nu s dng phn r Cholesky, vi gi nh ma trn h s l ma
trn tam gic di s c dng nh sau:

Sau khi c lng c ma trn M, N ta tin hnh c tnh ma trn cu trc theo cng
thc sau:
Ma trn h s cu trc: = I- N-1.M .
Ma trn h s chn: A0= (I-). B0
Ma trn h s trc bin Yt-1: A1= (I-). B1
Ma trn h s trc bin Yt-2: A2=(I-). B2
Khi m hnh SVAR c vit di dng ma trn nh sau:

Trang 52

Yt = A0+ .Yt+A1.Yt-1+ Ut
Bng 4.1: M hnh SVAR dng ma trn
LCPI

Vi: =

LCPI
LPPI
LIMP
LNEER
LOPG
LOIL
LR

LPPI
LIMP
0 0.10279 0.000858
232.7387
0 -0.01167
-6.87265 80.46023
0
-35.7508 -48.0417
65.4603
28.81458 -1.13882 19.60181
54.12261
6.07412 -8.69523
-28.4802 33.36929
-52.757

LNEER
0.02127
0.049041
0.107126
0
-16.0914
51.1126
3.401072

LOPG
0.000677
0.003776
0.00777
0.00257
0
-0.40111
-5.00E-02

LOIL
LR
0.015061 -0.01222
0.009079 0.000857
0.089046 -0.04851
0.014324 -0.02972
-2.29651 0.203649
0
-0.392
15.59714
0

Nhn vo bng kt qu ta thy:


Mi trong bng cho thy tc ng ca bin trn dng i vi bin trn ct ti
cng mt thi im. v d: giao nhau gia ct PPI v dng CPI c kt qu l a 12=
0.10279, c ngha l ti cng mt thi im t, vi gi nh rng cc yu t khc l
khng bin ng nu PPI tng ln 1% th ch s CPI s tng ln 0.10279% n v.
ln ch s truyn dn t NEER qua cc ch s IMP, PPI, CPI ln lt l:
0.107, 0.049, 0.02, tc l nu NEER tng( gim ) 1% th IMP, PPI, CPI s tng ln
lt l 0.107%, 0.049%, 0.02%. Kt qu ny c ngha ln trong vic iu hnh t
gi nc ta. Vi mt ch s truyn dn tc thi trong k xc nh trc, cc nh
lm chnh sch c th ch ng iu hnh chnh sch t gi sao cho ph hp vi mc
tiu a ra. C th, gi s nh ti thi k t nn kinh t phi i u vi mt c sc ch
s gi tiu dng CPI( theo thng) c ln l 2%, cc nh phn tch chnh sch nhn
nh rng c th s dng t gi nh l mt cng c gii quyt c sc, nh vy cn
xem xt mc truyn dn tc thi ca t gi NEER n ch s gi CPI v t a
ra mc iu chnh thch hp. nh vy trong trng hp trn cc nh iu hnh chnh
sch c th gim t gi xung mt mc 20% n v khin cho CPI gim mt mc l
20%x0.107 = 2.14%. Tuy nhin, vic s dng n thun mt cng c qun l c th
li khin cho nn kinh t gp phi mt c sc khc cho nn trong trng hp chnh
ph c th linh hot kt hp c 2 cng c l t gi v li sut. gi s chnh ph quyt
nh gim t gi xung mt mc 15% v li sut cho vay c tng ln 10% khi tc
ng tng hp ca 2 cng c ny s lm gim ch s CPI mt mc:
15%x0.107+10%x0.012= 1.725%. mc d cha th loi b hon ton c sc nhng
Trang 53

vic phi hp hi ha cc cng c qun l cng lm gim ng k tc ng ca n.


Mc d v d trn cha th p ng c tnh phc tp ca vic iu hnh chnh sch
nhng n gi cho nhng ngi lm chnh sch mt s phi hp hi ha khi s dng
cc cng c bnh n gi c trong nc.
15.2.1.

Hm phn ng y IRF:

Phn ny chng ti xin trnh by hm phn ng y nh l kt qu ng dng


t m hnh SVAR c nh dng trn. Ngoi ra chng ti cng s s dng phn
r Cholesky tnh ton gi tr ca hm ny v sau a ra so snh, phn tch hai kt
qu trn.
Kt qu hm phn ng y t m hnh SVAR c nh dng trn:

Response of D(CPI) to Generalized One


S.D. D(NEER) Innovation
.5
.4
.3
.2
.1
.0
-.1
-.2
1

10

11

12

Bng kt qu trn o lng tc ng ca 1% c sc t gi n ch s gi CPI. C th


thy rng, ngay ti thi im ban u tc ng ca c sc ny l cha r rng v n
nh. Ti thi im u tin, ch s CPI c phn ng ngc vi ln trong c sc, c
th mt s gia tng 1% trong t gi s lm ch s gi gim xung 8,39%. V tc ng
truyn dn ny th hin s o chiu vi ng nh l thuyt c trnh by phn
trc. ti thi im sau 2 thng t khi xy ra c sc, mt s gia tng trong t gi
NEER s khin gia tng ch s gi CPI. C th, nu NEER tng 1% th CPI s tng
Trang 54

gn 11,6%. Sau 3 thng , mc truyn dn tip tc gia tng v t mc cao nht vi


ln gn 29%. cc giai on sau, mc d ch s truyn dn vn dng nhng c xu
hng gim xung mt cch r rt.
Kt qu hm phn ng y IRF s dng phng php phn r Cholesky:
Hnh 4.5: Kt qu IRF s dng phn r Cholesky

Response of D(CPI) to Cholesky


One S.D. D(NEER) Innovation
.6
.5
.4
.3
.2
.1
.0
-.1
-.2
1

10

V th t sp xp cc bin trong m hnh s dng phn r Cholesky: Vic la chn


th t thng da trn kinh nghim ca ngi nghin cu v chng ta bit McCarthy
l ngi c rt nhiu kinh nghim trong lnh vc ny. Do nhm chng ti s tin
hnh s dng trt t sp xp ca Cholesky trong bi nghin cu ca mnh. l:
D(OIL) > D(OPG) > D(R) > D(NEER) > D(IMP) > D(PPI) >D(CPI).
Kt qu hm phn ng ca cc bin PPI v IMP s dng nh dng SVAR:
Hnh 4.6: Kt qu hm phn ng ca PPI v IMP s dng SVAR

Trang 55

Response of D(PPI) to Generalized One


S.D. D(NEER) Innovation
1.0
0.8
0.6
0.4
0.2
0.0
-0.2
-0.4
1

10

11

12

Response of D(IMP) to Generalized One


S.D. D(NEER) Innovation
.010
.008
.006
.004
.002
.000
-.002
-.004
1

10

11

12

Kt qu trn cho thy:

Trang 56

+ i vi IMP: c sc t NEER c tc ng ln nht ngay ti thi k u tin v tc


ng ny gim dn cc thi k sau .
+ i vi PPI: tc ng ny t gi tr ln nht sau 3 thng v bt u gim dn cc
thi k sau.
15.2.2.

Phn r phng sai:

Phn ny chng ti xy dng mt cng thc biu din s bin ng ca cc


ch s vo nhng c sc ca cc bin thnh phn tm hiu vai tr ca tng c sc
i vi bin quan st. Kt qu m hnh c th hin pha di ln lt l phn r
phng sai ca IMP, PPI, CPI:
Hnh 4.7: Phn r phng sai ca IMP, PPI v CPI

Trang 57

Trang 58

Vi mt trt t Cholesky nh trn : D(OIL) > D(NEER) > D(IMP) > D(OPG) > D(R)
> D(PPI) >D(CPI) kt qu cho thy mt s im ng lu nh sau:
-

i vi IMP: ngoi tr tc ng t c sc ca chnh n th c sc t gi du


ng mt vai tr quan trng to nn s bt n ca IMP. Tc ng t c sc ca
bin OIL chim mt t trng kh ln( hn >40%) qua cc k quan st. Mc d
vy, tc ng ny c xu hng gim dn, t 59% thng th nht xung cn
khong 41% thng th 6 v duy tr n nh vi mc 40,5% thng th 10.
iu ny cho thy mt s l thuc rt ln ca ch s gi IMP vo gi du ca
th gii.

i vi PPI: ch s PPI chu nh hng mnh t c sc ca IMP v c sc ca


OPG. tuy nhin lc cho thy tc ng ca 2 c sc ny l khng ging
nhau. C sc ca IMP tuy c t trng ln hn trong s bt n ca PPI nhng
gim dn qua cc thng( t 36,8% trong thng th nht gim xung cn 28,9%
trong thng th 10). C sc t OPG c t trng thp hn song tc ng ca n
c xu hng bt n hn. t trng ca n tng ln nhanh chng t thng ban u
n thng th 2(0,5%-> 10% ->17%) nhng sau gim dn n thng 6 ri
c xu hng tng dn cho n thng 8 v gim nh tr li.

Trang 59

i vi CPI: cc c sc ca NEER, OPG, IMP, ngoi tr OPG c xu hng


hi bt n trong nhng thng u, cc c sc cn li u c vai tr tng dn
qua tng thng.

Kt lun m hnh SVAR:


Nh vy chng ta c th d dng nhn ra mc truyn dn t gi hi oi
Vit Nam l rt thp so vi cc quc gia ang pht trin khc m phn 2 v cc cng
trnh nghin cu cc quc gia chng ti trnh by. iu ny lm chng ti quan
ngi liu m hnh SVAR cha ph hp v cha thc s o lng c tc ng truyn
dn Vit Nam? khng nh vn mt cch chc chn, chng ti cn mt m
hnh o lng c mc cn bng trong di hn v chng ti quyt nh la chn
VECM mt m hnh tiu biu m nhiu vi nghin cu trong phn 2 c cp.

15.3. M hnh VECM (Vector Error Correcrtion Model):


15.3.1.

L thuyt m hnh VECM:

Nh gi phn kim nh tnh dng, khi xem xt mt chui cc bin


khng dng chng ta cn thn trng khi m t mi quan h gia cc bin ny. Mi
quan h ny ph thuc nhiu vo tnh cht dng ca mi bin. gi s nu 2 bin khng
dng ny u l 2 chui tch hp cng bc p, iu ny c th hm cho vic xem xt
mt mi quan h cn bng di hn gia 2 bin ny. Khi nim ng tch hp
(Cointegration) c a ra m t cho mi quan h ny. V mt kinh t lng, hai
hoc nhiu bin quan st c mi quan h ng tch hp vi nhau c ngha l cc bin
ny c cng bc tch hp (u l cc chui I(p)) v tn ti mt t hp tuyn tnh ca
cc bin ny l mt chui dng( I(0)).
Hai chui {y1,t} v {y2,t} l ng tch hp nu:
{y1,t} v {y2,t} u l chui tch hp bc p: I(p)

Trang 60

Tn ti mt b s (a1,a2) khng ng thi bng 0 sao cho: a1.y1,t +a2.y2, t l mt


chui dng: I(0).
Thc nghim quan st cc yu t v m cho thy chng u l cc chui tch
hp bc 1. Do chng ta s ch trng phn tch mi quan h ng tch hp i vi
cc chui tch hp bc 1 ny.
M hnh VECM l mt trong nhng m hnh c a ra quan st mi
quan h ng tch hp ny gia cc chui thi gian. Gi s hai chui y1,t v y2,t l 2
chui tch hp bc 1, ta s dng m hnh VAR dng rt gn( reduced form VAR)
m t mi quan h gia 2 bin ny:
Yt= A0+ A1.Yt-1+ A2.Yt-2+ Et(*)
Vi Yt=

Ai=

Et=

ma trn cc bin

(i= 1,2) ma trn h s bin Yt-1 v Yt-2

ma trn sai s mi phng trnh.

Phng trnh (*) c bin i thnh:


Yt= A0+ (-I+A1+A2).Yt-1-A2. Yt-1+ Et (**)
Vi gi nh rng Et l chui dng, ta nhn thy v tri ca phng trnh (**)
l mt chui dng, cc hng t bn phi cng phi l chui dng. do , (-I+A1-A2).Yt1

phi l chui dng hay mt t hp tuyn tnh ca y1,t v y2,t l mt chui dng. vy

y1,t v y2,t c quan h ng tch hp.


M hnh VAR c biu din di dng phng trnh (**) c gi l m hnh
VECM.
Phng trnh (**) s c vit di dng h phng trnh nh sau:
y1,t y1,t-1= a1,0+ 1.(y1.t-1+.y2,t-1) +1,t
y2,t-y2,t-1 = a2,0 +2.(y1,t-1+.y2,t-1) +2,t
Trang 61

ngha m hnh:
H s trong ngoc n biu hin mi quan h di hn gia 2 bin y1,t v y2,t, h s
1, 2 th hin cho c ch iu chnh trong ngn hn.
Th tc Jonhansen trong c lng m hnh VECM:
Bc 1: kim nh tnh ng lin kt ca m hnh, nu khng c ng lin kt th s
khng s dng m hnh ny.
Bc 2: c lng m hnh VECM khng rng buc vi s vc t ng tch hp xc
nh bc trn thu c cc vc t ng tch hp.
Bc 3: c lng m hnh VECM c rng buc, trong cc rng buc da trn h
s c lng c t vc t ng tch hp bc trn. c m hnh v chn ra m
hnh ph hp nht.
Bc 4: s dng m hnh phn tch, d bo v hm phn ng y, phn r phng
sai.
Trong phn phn tch thc t Vit Nam, chng ti s trnh by kt qu c th hn
cho cc phn ny.
Phn kim nh tnh dng trn cho thy rng, cc bin v m CPI, PPI, IMP, NEER,
GDP, OIL, R u l chui tch hp bc 1.
By gi chng ta tin hnh kim nh qu trnh ng tch hp gia cc bin ny.
Kt qu kim nh trace v tnh ng tch hp gia cc bin c trnh di:
Hnh 4.8: Kim nh ng tch hp

Trang 62

Du * th hin s quan h ng tch hp gia cc bin. nh vy, c 2 b s khc nhau(


sau khi chun ha) m t hp tuyn tnh gia cc bin trn cho kt qu l mt
chui dng.
Ta s s dng m hnh VECM xem xt mi quan h cn bng di hn gia cc bin
ny.
15.3.2.

Kt qu phn tch thc nghim s dng m hnh VECM:

Kt qu c lng m hnh VECM cho 7 bin dng:


Hnh 4.9: Kt qu s lc c lng VECM

Trang 63

Phn ny( hnh pha trn) ca bng c lng m t cc h s trong biu thc
ng tch hp. biu thc trn th hin mi quan h cn bng di hn gia cc bin c
trong m hnh. C th nhn thy r rng, trong di hn cc yu t PPI, IMP, NEER,
OIL, GDP, R u c tc ng n lm pht. Thng k t( trong du ngoc vung) u
c gi tr kh ln, u ny khng nh tc ng ca cc yu t ny n ch s CPI l
ngha thng k.
Kt qu cn bng di hn cho thy tc ng truyn dn t NEER n ch s CPI l
0.6%.
Hnh 4.10: M hnh VECM

Trang 64

Trang 65

Kim nh tnh dng ca sai s:


Nu kt qa kim nh cho kt qu chui sai s l dng th m hnh VECM l
ph hp v ng tin cy. Nu kt qu l khng dng th cn phi xem xt li vic la
chn m hnh cho ph hp. ta c bng kt qu bn di:
Hnh 4.11: Kim nh tnh dng VECM

Kt qu cho thy chui sai s phng trnh cha ng tch hp l dng vi


mc ngha thng k cao. nh vy kt qu t m hnh VECM l hp l v ng tin
cy.
Hm phn ng y:
Hnh bn di tng hp kt qu hm phn ng y o lng tc ng ca mt
1% c sc t NEER n cc ch s CPI, PPI, IMP. Kt qu trn cho thy mt s ph
Trang 66

hp trong c ch truyn dn. c sc c tc ng ln nht n IMP ri n PPI v sau


cng CPI, u ny ko di n ht 8 thng trong 10 thng quan st. Mc truyn dn
t gi tr ti a i vi IMP sau 8 thng cn i vi PPI v CPI l 9 thng.
Hnh 4.12: Hm phn ng y VECM

Phn r phng sai:


Phn tch phn r phng sai trong phn ny o lng vai tr ca cc bin
CPI, PPI, IMP, NEER, GDP, OIL, R( biu th qua %) nh hng nh th no n mc
bin ng ca cc ch s CPI, PPI, IMP.
Kt qu phn r phng sai ca CPI cho thy:
bt n ca CPI chu tc ng nhiu bi chnh n. u ny hm mt mi
trng lm pht y bt n. u ny cng c gii thch bi mt h s rt ln ca
bin CPI(-1), h s m ch mc dai dng ca lm pht trong m hnh.
Ngoi ra chng ta cn thy c vai tr ca CPI l gim dn qua cc thng
sau, thay vo l s tng ln ca cc yu t R, OIL, NEER, IMP, PPI.
Hnh 4.13: Phn r phng sai CPI

Trang 67

Kt qu phn ra phng sai ca IMP cng cho thy nhng kha cnh tng t
nh CPI nhng ni bt ln l vai tr ca gi xng du OIL n IMP. Vai tr ca bin
OIL chim mt t trng ln( hn 30% tt c cc thng) trong vic gii thch s bt n
ca IMP v tip tc gia tng trong nhng thng tip theo. iu ny c l gii bi s
ph thuc rt nhiu vo gi xng du th gii ca nc ta, c bit trong thi k quan
st ca chng ti bao hm nhng giai on chin tranh en ti nhng khu vc khai
thc du m cng vi nhng s c quyn trong gi c ca khi cc nc khai thc
du ln.
Mt im th v c th hin trong kt qu trn l mc d tc ng ca
bin OIL i vi IMP l rt ln nhng n gim dn ng k khi truyn dn n CPI.
iu ny l ph hp trong thc t, mc d gi xng du th gii bin ng mnh
nhng trong nc chnh ph lun c nhng bin php khng ch gi xng du
nhm bnh n tiu dng trong nc.

Trang 68

Kt qu phn tch phn ra phng sai ca PPI ni ln rng:


S bt n ca PPI ngoi vic chu nh hng ca chnh mi trng trong
nc, n cn chu tc ng mnh m ca ch s IMP. iu ny c l gii bi mt c
cu xut nhp khu m trong nguyn, nhin vt liu phc v cho sn xut trong
nc chim mt t trng tng i ln so vi hng ha tiu dng.

Kt lun m hnh VECM:


Nh vy kt qu kim nh m hnh VECM cng ch ra rng mc truyn
dn t gi Vit Nam l rt thp, c th h s truyn dn ln ch s CPI ch t 0,6%.
C th ni m hnh SVAR v m hnh VECM chng ti s dng cho ra nhng kt
qu tng t nhau. Nh vy c th khng nh c mt s nguyn nhn no gy
ra mc truyn dn rt thp Vit Nam trong thi k 2001-2011. Theo chng ti
c th l:
Chin lc Gi Th trng (Pricing to Market)
Mt trong nhng yu t quan trng nh hng n ERPT ti Vit Nam
chnh l chin lc Gi - Th trng (pricing to market). y l yu t c rt nhiu
nh nghin cu nhiu nc dng gii thch ERPT thp cc quc gia. Khi nim
chung ca chin lc ny l gi c c iu chnh ph hp vi th trng. Khi t gi
hi oi thay i, cc cng ty vn gi mc gi ph hp vi th trng v c th chu l
gi th phn trc p lc cnh tranh. iu ny lm gim ng k mc ERPT
cc nc. Vit Nam, mt v d c th cho trng hp ny chnh l vic kim sot
gi c ca Nh nc. Nu v Nh nc nh l mt cng ty ln i din cho th
Trang 69

trng, th Nh nc lun tm cch kim sot gi c bnh n th trng, iu ny


lm gim ng k truyn dn t gi vo cc ch s gi trc cc c sc t gi. Trong
khi mt hng nhp khu ch yu ca Vit Nam ch yu l nguyn nhin liu, chim
gn 50% gi tr nhp khu nm 2011, nhng Nh nc li kim sot gi bnh n th
trng. Do , mc truyn dn Vit Nam vo cc ch s gi s b gim ng k
v rt thp.
Di y l hnh nh v bin ng gi du th gii v gi xng bn l ti Vit Nam t
2008 n 2011.
Hnh 4.16: Din bin gi du th gii

Ngun: World Bank


Bng 4.2 Gi xng RON 92 bn l ti Vit Nam
Ngy
21/7/2008
14/08/2008
18/09/2008
17/10/2008
31/10/2008
15/11/2008
11/12/2008
09/02/2009
19/03/2009
02/04/2009
08/05/2009
10/06/2009

Mogas 92 (ng/lt) Ngy

Mogas

19.000
18.000
16.500
16.000
15.000
13.000
11.000
11.000
11.000
11.500
12.500
13.500

(ng/lt)
14.700
15.200
15.500
16.300
15.950
16.400
16.990
16.990
16.490
15.590
16.400
19.300

09/08/2009
01/10/2009
24/10/2009
20/11/2009
15/12/2009
14/01/2010
21/02/2010
03/03/2010
27/05/2010
08/06/2010
09/08/2010
24/02/2011

92

Trang 70

01/07/2009

14.200

29/03/2011

21.300

Ngun: www.xangdau.net
Chng ta c th d dng nhn thy rng t 2008 - 2011, gi du th gii c
nhiu bin ng, khong dao ng hn 50 USD/thng, t di 50 USD/thng n hn
100 USD/thng. Tuy nhin, gi xng du Vit Nam qua cc t iu chnh vn rt t
v tng i n nh, dao ng mi ln iu chnh khong 1000 /lt. iu ny nh s
tr gi v h tr bnh n th trng ca Nh nc. Mc d gi nguyn nhin liu th
gii bin ng, Nh nc vn m bo gi xng du trong nc n nh qua nhng
t iu chnh nh, nhm m bo mt bng gi c trong nc, do y l ngun u
vo quan trng ca tt c cc lnh vc sn xut.
iu ny c c th ha qua Thng t 234/2009/TT-BTC ngy 09 thng 12
nm 2009 ca B Ti chnh. Theo , nh mc chi ph kinh doanh, li nhun nh
mc v mc Qu Bnh n gi ln lc c quy nh l 600 ng/lt, 300 ng/lt v
300 ng/lt. Chi ph kinh doanh v li nhun nh mc c c nh trc s bin
ng ca gi du th gii. Ngoi ra, gi xng cn c tr gi bi Qu Bnh n gi.
Chnh cc yu t ny gim gi xng trong nc thp i nhiu so vi gi th gii. Do
, mt s tng ln (gim xung) ca t gi hi oi, vi t trng nhp khu ln
nguyn nhin liu t th gii ng l cc ch s gi trong nc s truyn dn ng k,
song hnh ng tr gi ca Nh nc gim ng k tc ng ny. iu ny, chng
ti cho l yu t quan trng nht nh hng n kt qu truyn dn t gi n cc ch
s gi IMP, PPI, CPI Vit Nam thp.
Mc cnh tranh:
Ngoi ra mt nguyn nhn quan trng khc gii thch cho mc dn truyn
thp Vit Nam l mc cnh tranh cao. Tnh n ngy 31 thng 12 nm 2011 Vit
Nam c tng cng 622.977 cng ty, cao hn rt nhiu so vi cc quc gia trong khu
vc (ngay c mt nc pht trin nh Singapore cng ch c khong 30.000 cng ty).
c bit hn, hu ht cc cng ty ca Vit Nam u l nhng cng ty va v nh nn
mc cnh tranh l rt cao. Bng chng l trong nm 2011 c 79.014 doanh
Trang 71

nghip gii th. Mt khi mc cnh tranh l rt cao, cc nh xut khu nc ngoi s
phi rt cn nhc trong vic tng gi bn khi t gi thay i bi iu ny s trc tip
nh hng n th phn ca h. Chnh v th i khi chnh cc cng ty xut khu s
hp th nhng bin ng trong t gi m bo th trng.
Tuy nhin, tng hp tt c cc nguyn nhn trn cng kh c th gii thch cho
hin tng h s truyn dn qu thp Vit Nam nh kt qu ca m hnh VECM. Do
chc chn phi c mt nguyn nhn gc r hn khin cho vic tnh ton ch s
truyn dn b nh hng. Theo chng ti chnh l vn v gi tr t gi hi oi
c s dng.
Gi tr t gi hi oi dng tnh ton:
Gi tr t gi hi oi c dng trong m hnh trn l t gi bnh qun lin
ngn hng do Ngn hng Nh nc cng b. Theo nguyn tc, Ngn hng Nh nc
s thu thp s liu t gi ca cc Ngn hng Thng mi tnh ton t gi bnh qun
v lm gi tham chiu cho ngy tip theo. Mc d t gi ny c cng b nh gi th
trng nhng vn c kh nng t gi ny c Ngn hng Nh nc iu chnh cho
nhng mc tiu nht nh. Khi vic s dng t gi ny tnh ton r rng s
khng th c lng c chnh xc h s dn truyn nh m hnh VECM lm
c vi cc quc gia khc. Mc d cha c nhng dn chng thuyt phc cho vn
ny nhng y l l do thit yu m chng ti ngh lm cho h s dn truyn l qu
thp ti Vit Nam.

Trang 72

KT LUN
Bi nghin cu ny chng ti phn tch mc v thi gian truyn dn t
gi ERPT Vit Nam giai on 2001 2011 bng vic s dng m hnh VAR (dng
VAR cu trc) v m hnh VECM. Vic la chn m hnh VAR cu trc v m hnh
VECM, hon ton khc so vi cc nghin cu Vit Nam trc y ch yu s dng
m hnh VAR rt gn, chng ti phn tch c tc ng trc tip ca t gi hi
oi n cc ch s gi trong nc cng thi im t, ng thi o lng c tc ng
cn bng trong di hn ca cc bin s.
Kt qu nghin cu chng ti c th c xem xt bi cc nh iu hnh
chnh sch tin t ti Vit Nam. Nu Vit Nam thc hin chnh sch lm pht mc tiu
th knh u hnh chnh sch tin t cn xem xt yu t t gi hoi tc ng n lm
pht, gi vng lm pht trong vng mc tiu. C th, mc iu chnh t gi ca
Ngn hng Nh nc, s da trn kt qu cng nhng tnh ton hp l a lm pht
v vng mc tiu bng cng c t gi hi oi hoc phi hp vi cc cng c tin t
khc.
T kt qu c lng m hnh, chng ti nhn thy rng h s dn truyn
ERPT Vit Nam l rt thp, u ny phn nh gn nh chnh xc mc cc tc
ng t cc c sc bn ngoi cc ch s gi trong iu kin Vit Nam. C th, rt
nhiu mt hng, c bit l cc mt hng nh nh hng ln n nn kinh t nh
nguyn nhin liu u c Nh nc kim sot gi v khng bin ng tc ng
n ch s gi tiu dng trong nc. Chnh sch ny lm gim ng k tc ng
truyn dn cc c sc n ch s gi trong nc. Do , khi thc hin chnh sch lm
pht mc tiu, Ngn hng Nh nc, cn phi hp tc ng gia cc chnh sch nhm
to c hiu qu cao nht, trnh chnh sch ny ln t chnh sch kia. Mt khc, mt
nguyn nhn chnh khin kt qu c lng thp l bi t gi c s dng l t gi
bnh qun lin ngan hng c th c Ngn hng Nh nc iu chnh.

Trang 73

Bi nghin cu chng ti khi thc hin vn nhn thy cn nhiu khim khuyt
cha th gii quyt c. c bit chnh l s dng mt t s gi mang tnh th
trng thc s. Nu c th s dng mt t gi nh vy s cho chng ta nhng kt qu
chnh xc hn v mc truyn dn. y c th xem l mt hng nghin cu y
tim nng cho cc cng trnh tip theo.

Trang 74

DANH MC TI LIU THAM KHO:


McCarthy,J.(2000),Pass-Through of Exchange Rates and Import Prices to Domestic Inflation
in Some Industrialised Economies, Federal Reserve Bankof NewYork Staff Report No.111.
Taylor, J.B (2000). Low Inflation, Pass-through, and the Pricing Power of Firms, European
Economic Review, 44, 1389 1408
Webber, A. (1995). Partial Small Country Import Pass-through, Currency Composition, and
Imported Inputs, International Economic Journal, 9, 13-29
Ito and Sato (2007), Exchange Rate Changes and Inflation in Post-CrisisAsian Economies:
VAR Analysis of the Exchange Rate Pass-Through
Hahn,E.(2003),Pass-ThroughofExternalShockstoEuroAreaInflation,EuropeanCentral Ban
kWorkingPaperNo.243.
Goldberg, P. K. and M. M. Knetter (1997), Goods prices and exchange rates: What have we
learned?, Journal of Economic Literature 35 (3), 1243-1272.
Michele Ca Zorzi, Elke Hahn & Marcelo Sanschez (2007).Exchange Rate Pass-Through in
Emerging Markets.
Vo Van Minh (2009). Exchange Rate Pass-Through and Its Implications For Inflation in
Vietnam
Nguyen Thi Thu Hang and Nguyen Duc Thanh, Macroeconomic Determinants of Vietnams
inflation 2000-2010: Evidence and analysis
Vo Tri Thanh, Dinh Hien Minh, Do Xuan Truong, Hoang Van Thanh andPham Chi Quang
(2000), Exchange Rate Arrangement in Vietnam: Information Content and Policy Options,
East Asian Development Network (EADN), Individual Research Project.
Trang 75

Felix P. Hfner and Michael Schrder (2002). "Exchange Rate Pass-Through to Consumer
Prices:A European Perspective"
Carlos Jose Garcia and Jorge Enrique Restrepo (2001), Price inflation and exchange rate
pass-through in Chile
Peter Rowland (2004), Exchange Rate Pass-through to domestic prices: the case of
Colombia
IMF (2003), Vietnam: Statistical Appendix, IMF Country Report No03/382, International
Monetary Fund.
IMF (2006), Vietnam: Statistical Appendix, IMF Country Report No.06/52, International
Monetary Fund.
Trng Vn Phc v Chu Hong Long (2005), Ch s gi tiu dng Vit Nam vcc yu t
tc ng: Phng php tip cn nh lng.
Nht Trung Nguyn Hng Nga (2011) Hiu ng trung chuyn tc ng ca t gi n gi
c v lm pht
Trn Mai Anh Nguyn nh Minh Anh (2010). c lng mc chuyn t gi vo lm
pht Vit Nam
Bch Th Phng Tho (2011), Truyn dn t gi hi oi vo cc ch s gi ti Vit Nam
giai on 2001 2011

Trang 76

You might also like