NOÄI DUNG MOÂN HOÏC

BAØI 1: GIA COÂNG TINH BAÈNG BIEÁN DAÏNG

DEÛO.
BAØI 2: CAÙC PHÖÔNG PHAÙP GIA COÂNG BAÈNG
ÑIEÄN VAÄT LYÙ & ÑIEÄN HOAÙ HOÏC.
BAØI 3: THIEÁT KEÁ QTCN GIA COÂNG.
BAØI 4: TIEÂU CHUAÅN HOAÙ QUAÙ TRÌNH
COÂNG NGHEÄ.
BAØI 5: QTCN GIA COÂNG CAÙC CHI TIEÁT ÑIEÅN
HÌNH.
BAØI 6: GIA COÂNG BEÀ MAËT REN.
BAØI 7: GIA COÂNG BEÀ MAËT RAÊNG.
BAØI 8: THIEÁT KEÁ QTCN LAÉP RAÙP.
 NOÄI DUNG MOÂN HOÏC

BAØI 1: GIA COÂNG TINH BAÈNG BIEÁN DAÏNG

DEÛO.
BAØI 2: CAÙC PHÖÔNG PHAÙP GIA COÂNG BAÈNG
ÑIEÄN VAÄT LYÙ & ÑIEÄN HOAÙ HOÏC.
BAØI 3: THIEÁT KEÁ QTCN GIA COÂNG.
BAØI 4: TIEÂU CHUAÅN HOAÙ QUAÙ TRÌNH
COÂNG NGHEÄ.
BAØI 5: QTCN GIA COÂNG CAÙC CHI TIEÁT ÑIEÅN
HÌNH.
BAØI 6: GIA COÂNG BEÀ MAËT REN.
BAØI 7: GIA COÂNG BEÀ MAËT RAÊNG.
BAØI 8: THIEÁT KEÁ QTCN LAÉP RAÙP.
BÀI 2: GIA COÂNG TINH BAÈNG BIEÁN DAÏNG
DEÛO

1- BAÛN CHAÁT
2- ÑAËC ÑIEÅM GIA COÂNG TINH BAÈNG BIEÁN
DAÏNG DEÛO
3- CHAÁT LÖÔÏNG ÑAÏT ÑÖÔÏC SAU GIA COÂNG
4- DUÏNG CUÏ DUØNG ÑEÅ GIA COÂNG
 I- BAÛN CHAÁT
 Döôùi aùp löïc cuûa duïng cuï coù
ñoä cöùng cao hôn ñoä cöùng cuûa
vaät lieäu gia coâng, caùc nhaáp
nhoâ cuûa beà maët gia coâng bò
bieán daïng deûo vaø bò eùp
xuoáng moät maët laøm cho chieàu
cao nhaáp nhoâ giaûm xuoáng
ñoàng thôøi seõ taïo ra caùc nhaáp
nhoâ môùi.
II- ÑAËC ÑIEÅM GIA COÂNG TINH BAÈNG BIEÁN DAÏNG
DEÛO

 Phöông phaùp gia coâng ñöôïc söû duïng roäng raõi

vaø coù hieäu quûa nhaát
 khi duøng phöông phaùp laên eùp baèng con laên
hoaëc bi.
 Duøng gia coâng maët ngoaøi, maët phaúng, maët
loã, maët ñònh hình v.v.
 Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán moïi chæ tieâu cô
baûn cuûa chaát löôïng gia
 coâng laø öùng suaát phaùp vaø öùng suaát caét
ôû vuøng b/daïng cuõng nhö tyû
 leä cuûa chuùng.
 Quaù trình san phaúng caùc nhaáp nhoâ xaûy ra
khoâng phaûi nhôø hieän
 töôïng xoâ tröôït kim loaïi theo höôùng tieán dao
döôùi taùc duïng cuûa Pt.
 Quaù trình san phaúng caùc nhaáp nhoâ xaûy ra laø
phaûi nhôø hieän töôïng
 daùt roäng kim loaïi döôùi taùc duïng cuûa Pk
 Tyû leä Pt/Pk tuyø thuoäc goùc α - goùc tieáp xuùc
III- CHAÁT LÖÔÏNG ÑAÏT ÑÖÔÏC SAU GIA
COÂNG
a- Veà maët hình daùng
 Laên eùp baèng caùc duïng cuï
ñaøn hoài sau laên eùp hình daùng
chi tieát khoâng ñoåi – khoâng
söûa ñöôïc sai soá hình daùng. Khi
ñoù ñöôøng kính chi tieát giaûm ñi
moät löôïng: (khi tröôùc g/coâng
beà maët phaûi ñaït Ra <= 2.5):
∆ d = k ( Rbñ – Rz )
 Laên eùp baèng duïng cuï khoâng
ñaøn hoài – söûa ñöôïc hình daùng
nhöng phaûi thoûa maõn theo ñieàu
kieän:
 ∆ d >= (δ - δ , ) hoaëc (δ - δ , ) <=
b- Veà ñoä soùng
 Baèng duïng cuï ñaøn hoài thì khoâng
thay ñoåi
 Baèng duïng cuï khoâng ñaøn hoài seõ
laøm giaûm ñoä soùng
 ban ñaàu vaø sinh ra soùng môùi
nguyeân nhaân laø do:
 - Ñoä ñaûo cuûa con laên.
 - Vaät lieäu cöùng khoâng ñeàu.
 - Baùn kính cong cuûa con laên khoâng
ñeàu.
 - Ñoä nhaün ban ñaàu khoâng ñeàu.
 - Böôùc tieán doïc khoâng ñeàu.
 - Heä thoáng coâng ngheä keùm cöùng
vöõng
 Ñeå giaûm ñoä soùng khi laên baèng
con laên ñóa ngoaøi vieäc
 giaûm ñoä ñaûo höôùng truïc thì neân
 c- Veà ñoä nhaün
 Ñoä nhaün theo höôùng ngang cao hôn
höôùng doïc.
 Tyû leä chieàu daøi soùng so vôùi chieàu
cao soùng lôùn hôn khi gia coâng baèng
caùc phöông phaùp gia coâng caét goït.
d- Hình daùng nhaáp Hình
nhoâ 10 - 3

Ñoä
Caùcnhaün
nhaápñaït Racoù
nhoâ = 0.63
baùn– 0.32
kính vôùi
ñænh Sr
>= 0.5coøn
lôùn, mm/voøng
goùc doác β nhoû
Hình 10 – 3
 Trò soá cuûa r vaøø β phuï thuoäc ñöôøng
kính bi, baùn kính con laên ñóa, baùn
kính goùc löôn con laên coân.
 Tyû leä r/Rzmax raát lôùn vaø noù ñaëc
tröng cho dieän tích tieáp xuùc thöïc.
 Laên eùp rung coù theå ñieàu chænh soá
haønh trình keùp vaø bieân ñoä cuûa bi
Hình 10 -3: Profin beà maët khi gia coâng baèng caùc phöông
phaùp khaùc nhau
a) Proâfin beà maët sau khi tieän
b) Proâfin beà maët sau khi maøi
c) Proâfin beà maët sau khi laên eùp
d) Baùn kính ñænh r vaø goùc doác sau laên eùp
•e- Chieàu cuûa veát gia coâng
• Cuõng gioáng nhö gia coâng baèng caét
goït, tröø khi laên eùp rung
f- Tính cô lyù lôùp beà
maët
 Naâng cao raát nhieàu tính chaát cô
lyù cuûa beà maët (Caáu truùc, ñoä
cöùng öùng suaát v.v..)
 Löïc quaù lôùn daãn tôùi bieán cöùng
quaù ñoä laøm xaáu tính söû duïng
cuûa chi tieát vì vaäy caàn choïn
thoâng soá duïng cuï vaø cheá ñoä
laøm vieäc toái öu .
 Baûng (10 – 1) neâu quan heä cuûa
chaát löôïng vaø caùc thoâng soá
coâng ngheä.
 Nhìn chung khaû naêng cuûa phöông
 •IV- DUÏNG CUÏ DUØNG ÑEÅ GIA
COÂNG
1- Laên eùp baèng con laên hoaëc bi: coù
theå gia coâng ñöôïc maët phaúng, maët
troøn
a- Laêntrong vaø ngoaøi,
eùp baèng caùclaên.
moät con goùc löôïn…
Hình (10 – 4 )
b- Laên eùp baèng bi
 Laên eùp maët phaúng: Duøng treân
maùy phay vaø coù caùc chuyeån
ñoäng nhö khi phay duøng dao phay
maët ñaàu.
 Hình 5 – 75a
 Laên eùp nhieàu bi ly taâm: Thöôøng
duøng gia coâng maët troøn ngoaøi
 Hình 5 – 75b
 Laên eùp nhieàu bi khoâng ly taâm:
thöôøng duøng gia coâng maët troøn
trong.
 Laên eùp nhieài bi khoâng ly taâm caùc
Hình 10 – 4: Laên eùp baèng con laên.
2- Laên eùp giöõa caùc con laên.
 Laên eùp baèng moät con laên ñöôïc
duøng khaù phoå bieán nhöng coù nhöôïc
ñieåm laø löïc taùc duïng höôùng kính töø
moät phía, neân heä thoáng coâng ngheä
– nhaát laø chi tieát gia coâng caàn phaûi
coù ñoä cöùng vöõng. Ñeå khaéc phuïc
ngöôøi ta duøng p/phaùp laên eùp nhieàu
con laên ( laên eùp giöõa caùc con laên).
 Hình (10 – 6 ) vaø hình
(10 – 7 )
3- Chaø baèng muõi kim cöông hoaëc hôïp
kim cöùng:
Ñöôïc duøng khi caùc phöông phaùp
laên eùp neâu treân khoù thöïc hieän.
Phöông phaùp naøy thöôøng duøng gia
Hình 10 – 6: Sô ñoà löïc taùc duïng khi
laên eùp baèng nhieàu con laên.

Hình 10 – 7: Laên eùp baèng hai con laên.

Hình 5 – 76: Chaø saùt
baèng muõi kim
cöông
1- Vít ñ/chænh aùp löïc
2- Oáng boïc
3- Ñoàng hoà so
4- Muõi kim cöông
5- Chi tieát gia coâng
6- Oáng giöõ duïng cuï
7- Thaân.
•4- Nong loã baèng bi hoaëc chaøy nong.
a- Nong loã baèng bi:
 Gia coâng loã thoâng.
 Coù theå thöïc hieän baèng tay hoaëc maùy
khaù ñôn giaûn.
 Ñoä thaúng taâm cuûa loã sau khi gia coâng
keùm neân thöôøng duøng gia coâng loã
ngaén.
 Loã sau khi gia coâng ñaït CCX7, Ra = 0,2 –
b- Nong loãbibaèng
0,1khi chaøy
coù ñoä nong
chính xaùcmoät
caápnaác
6.
 Thöôøng duøng gia coâng
Hình loã coù ñöôøng kính
(5 – 77)
nhoû, khi gia coâng coù theå ñaït CCX7-8, Ra
= 0,8 – 0,4 tuyø thuoäc vieäc choïn keát caáu
chaøy, löôïng dö vaø cheá ñoä eùp.
 Hình ( 5 – 78 )
 Thoâng soá coâng ngheä, löôïng dö vaø cheá
ñoä laøm vieäc khi khi nong tham khaûo trang
17 vaø baûng 10 – 3.Bk1970
Hình 5 – 77: Nong loã baèng bi
Hình 5 – 78: Nong loã baèng chaøy nong
a- Keát caáu cuûa chaøy nong
b- Chaøy ñaåy
c- Chaøy keùo.
c- Nong loã baèng chaøy nong nhieàu naác
Thöôøng coù ba loaïi
 Chaøy nong nhieàu naác toå hôïp caû löôõi caét
vaø voøng nong.
 Chaøy nong nhieàu naác lieàn khoái.
 Chaøy nong gheùp caùc voøng nong
 Hình (10 – 11 )
 Chaøy nong keùo cuõng töông töï nhö chaøy nong
ñaåy nhöng ít chòu löïc uoán hôn
Chuù yù:
 Khi nong loã, chaát löôïng beà maët ñaït ñöôïc ít
phuï thuoäc vaøo toác ñoä eùp, toác ñoä eùp chuû
yeáu aûnh höôûng ñeán naêng suaát.
 Khi nong eùp caàn thieát phaûi duøng dung dòch
trôn nguoäi.
Hình 5 – 79: Caùc loaïi chaøy nong.
B ÀI 2: PHƯƠNG PHÁP GIA CÔNG BẰNG
ĐIỆN VẬT LÝ VÀ ĐIỆN HOÁ HỌC
• ÑAËC ÑIEÅM CHUNG
• GIA COÂNG KIM LOAÏI BAÈNG PHÖÔNG PHAÙP TIA
LÖÛA ÑIEÄN
• GIA COÂNG KIM LOAÏI BAÈNG LAZE
• GIA COÂNG BAÈNG SIEÂU AÂM
• GIA COÂNG KIM LOAÏI BAÈNG ÑIEÄN HOÙA.
• GIA COÂNG KIM LOAÏI BAÈNG PHÖÔNG PHAÙP
PHOÁI HÔÏP.
 I- ĐẶC ĐIỂM CHUNG

1- Chất lượng và năng suất gia công không phụ thuộc vào tính
chất cơ lý của vật liệu gia công mà chỉ phụ thuộc thông số
nhiệt và thành phần hoá học của nó.
2- Có khả năng đạt độ chính xác cao ngay cả khi không thực
hiện được bằng các biện pháp g/công cắt gọt thông thường.
3- Không cần d/cụ g/công có độ cứng cao hơn vật liệu gia công.
4- Tiết kiệm được nguyên v/liệu, nâng cao hệ số sử dụng v/liệu.
5- Công nghệ tương đối đơn giản, có khả năng gia công một bộ
phận nhỏ trên chi tiết lớn.
6- Dễ cơ khí hoá và tự động hoá.
7- Năng suất gia công nói chung thấp.
8- Gia công các bề mặt phức tạp và vật liệu có độ cứng cao.
9- Bản chất của các phương pháp này là tạo ra phản ứng hoá
học để ăn mòn bề mặt hoặc tạo ra hiện tượng nhiệt để đốt
cháy kim loại hoặc là tạo ra sự va đập của các hạt mài để tách
kim loại ra khỏi bề mặt gia công.
GIA COÂNG KIM LOAÏI BAÈNG PHÖÔNG PHAÙP TIA
LÖÛA ÑIEÄN 1- ÑAËC ÑIEÅM
 Gia coâng kim loaïi baèng phöông phaùp tia löûa
ñieän laø moät daïng gia coâng baèng phoùng
ñieän aên moøn thöïc hieän ñöôïc khi truyeàn
naêng löôïng qua raõnh daãn ñieän. Sô ñoà
nguyeân lyù gia coâng xem
 Hình ( 5 – 81 )
 Quaù trình phoùng ñieän ôû vuøng gia coâng xem.
Nhieät ñoä ôû vuøng gia coâng leân ñeán haøng
ngaøn ñoä.
Hình (11-10)
 Duøng doøng ñieän moät chieàu coù ñieän theá
töø 100V – 250V do vaäy khoaûng caùch giöõa
hai ñieän cöïc khoâng lôùn laém.
 Toaøn boä quaù trình phoùng tia löûa ñieän xaûy
ra trong thôøi gian raát ngaén t = 10-4 – 10-7giaây
sau ñoù maïch trôû veà vò trí ban ñaàu.
 Ñeå duy trì q/trình g/coâng, ta di chuyeån lieân
tuïc ñieän cöïc döông xuoáng ñeå ñaûm baûo khe
hôû cho tuï ñieän laøm vieäc.
 Quan heä giöõa ñieän theá vaø khoaûng caùch
xem
Hình 5 – 81: Sô ñoà nguyeân lyù gia coâng baèng tia löûa
ñieän.
Hình 11 – 10: Quaù trình phoùng ñieän ôû vuøng
gia coâng.

Hình 5 – 82: Quan heä giöõa U

vaø khe hôû
1- Moâi tröôøng gia coâng laø
khoâng khí
2- Moâi tröôøng gia coâng laø
daàu hoaû
3-Moâi tröôøng gia coâng laø
daàu bieán theá
 2- KHAÛ NAÊNG COÂNG NGHEÄ
 Chieàu saâu lôùp kim loaïi chi tieát gia coâng chòu
aûnh höôûng nhieät vaø tính chaát phaù hoûng kim
loaïi phuï thuoäc thôøi gian toàn taïi cuûa xung
ñieän.
 Hình daùng chi tieát gia coâng gioáng hình daùng
duïng cuï
Hình (5 – 83)
  Naêng
Naêng löôïng
suaát vaø xung
chaátñieän
löôïng g/coâng phuï thuoäc
 Thôøi gian toàn taïi cuûa xung ñieän
cheá ñoä g/coâng:
 Cöôøng ñoä doøng ñieän
 Ñieän dung tuï ñieän
 Dung dòch trôn nguoäi
 Tính chaát nhieät cuûa vaät lieäu gia coâng :
Nhieät noùng chaûy, boác hôi, ñoä daãn nhieät
 Vaät lieäu laøm ñieän cöïc duïng cuï.
Hình 5 – 83: Caùc daïng beà maët phöùc taïp
ñöôïc gia coâng baèng tia löûa ñieän
 Naêng suaát noùi chung thaáp bình
thöôøng ñaït: 500 – 600 mm3/ph, ñoä
nhaùm ñaït Ra= 3.2 – 6.3 ñoâi khi ñaït Ra
= 1,6 – 0,8 (khi gia coâng HKC)
 Hieän töôïng cöùng nguoäi beà maët xaûy
ra khaù lôùn
 Ñoä moøn cuûa ñieän cöïc raát lôùn coù
theå leân ñeán 50% - 100% so vôùi theå
tích kim loaïi boùc ra khoûi phoâi laøm
cho naêng suaát vaø chaát löôïng thaáp.
 Moâi tröôøng chaát loûng coù taùc duïng:
haïn cheá aûnh höôûng nhieät, laøm
nguoäi ñieän cöïc duïng cuï ñaûm baûo
oån ñònh quùa trình gia coâng (duøng
chuû yeáu laø daàu hoûa ñoâi khi duøng
daàu DO hoaëc nhôùt).
 3- PHAÏM VI SÖÛ DUÏNG GIA COÂNG TIA LÖÛA
ÑIEÄN.

a- Gia coâng caùc loã treân vaät lieäu khoù g/coâng

( Φ 0.8, L <= 50 ); (Φ 3 , l <= 80 ) caùc loã nhoû
coù Φ = 0.1 → 0.5 (loã voøi phun cao aùp … )
b- Gia coâng vaät lieäu coù cô tính cao, gia coâng
hôïp kim cöùng
Ví duï:
Duøng ñieän cöïc ñoàng gia coâng khuoân daäp
hình ñaït ñoä chính xaùc kích thöôùc ñeán 0.01
vaø Ra0.32 )
c- Maøi troøn loã ñaït ñoä chính xaùc kích thöôùc
0.01 vaø Ra0.63 khi duøng ñieän cöïc than.
d- Naâng cao tuoåi beàn duïng cuï caét töø 2 - 4
laàn
e- Vaät lieäu duïng cuï caøng ít moøn thì ñoä chính
xaùc caøng cao
f- Chæ gia coâng ñöôïc vaät lieäu daãn ñieän.
 GIA COÂNG KIM LOAÏI BAÈNG
LAZE
I- ÑAËC ÑIEÅM CUÛA LAZE
 Laze laø chuøm aùnh saùng ñôn saéc coù böôùc
soùng raát ngaén vaø goùc phaân kyø nhoû.
 Coù theå duøng heä quang hoïc taäp trung noù
treân dieän tích nhoû neân maät ñoä naêng löôïng
seõ cao (1012W/cm2) do vaäy nhieät ñoä leân ñeá
haøng ngaøn ñoä laøm chaûy loûng vaø ñoát
chaùy kim loaïi.
 Sô ñoà maùy taïo tia laze
 Hình ( 5 – 84 )
Hình 5 – 84: Sô ñoà nguyeân lyù laøm vieäc cuûa maùy K
– 3M
 II- BAÛN CHAÁT GIA COÂNG BAÈNG LAZE

 Laø quaù trình taùc duïng nhieät vaøo kim loaïi gia
coâng
 Nhieät ñoä taïo ra raát cao do taäp trung naêng
löôïng treân dieän tích nhoû.
 Maät ñoä naêng löôïng cuûa chuøm tia phaân boá
khoâng ñeàu treân veát taäp trung.
 Kim loaïi gia coâng nhaän naêng löôïng cuûa
chuøm Laze vaø bieán thaønh nhieät naêng
 Nhieät naêng ñoát noùng vaät lieäu ñeán nhieät
ñoä phaù hoûng
 Phaù hoûng kim loaïi vaø ñaåy chuùng ra khoûi
vuøng gia coâng
 Vaät lieäu gia coâng nguoäi daàn khi heát xung
Laze taùc duïng.
 III- CAÙC PHÖÔNG PHAÙP TAÄP TRUNG NAÊNG
LÖÔÏNG

a- 
Duøng
Veát thaáu kính hoäi
taäp trung tuï: troøn hoaëc veät daøi
coù daïng
do vaäy coù theå gia coâng loã caùc raõnh
heïp, haøn ñieåm
 Maät ñoä naêng löôïng phaân boá khoâng ñeàu
neân loã vaø raõnh deã bò coân hoaëc heïp
daàn.
b- Duøng heä thoáng thaáu kính coù
Hình (11-22 ) hoaëc (5 – 85 )
maøn chaén
 Veát taäp trung coù daïng baát kyø, naêng löôïng
ñeàu hôn.
 Maát maùt naêng löôïng nhieàu , hieäu suaát
c- Söïkhoâng cao naêng löôïng xem
phaân boá
 Hình(11
Hình (11–– 23)
24)hoaëc ( 5 – 86 )
Hình 5 – 85: Taäp trung laze baèng thaáu kính

Hình 5 – 86: Taäp trung laze baèng thaáu kính coù

maøn chaén
Hình 11 – 24: Söï phaân boá maät ñoä naêng löôïng cuûa chuøm tia
taïi vò trí taùc duïng
 IV- PHAÏM VI SÖÛ DUÏNG GIA COÂNG LAZE.

1- Haøn kim loaïi baèng Laze.

 Haøn nhöõng moái haøn nhoû
 Vuøng xung quanh ít bò aûnh höôûng nhieät
 Chaát löôïng haøn tuyø thuoäc:
 Chieàu daøy kim loaïi haøn
 Kích thöôùc moái haøn
 Tính nhieät cuûa vaät lieäu
 Naêng löôïng chuøm tia vaø thôøi gian toàn
taïi cuûa noù
 Vò trí moái haøn so vôùi maët phaúng tieâu
cuûa heä taäp trung Laze
Hình (11 – 26 )
 Hình 11 – 26:
a) Quan heä giöõa chieàu daøy vaät haøn vaø thôøi gian toàn taïi
xung laze
b) Quan heä giöõa naêng löôïng chuøm tia vaø ñöôøng kính daây
haøn
S(mm) E(j)

0,65 100

0,50 10

0,37 1

0,25 0,1
t(s) d(mm
10-3 2.10-3 5.10-3 10-2 0,0025 0,025 0,25 25 )
2- Gia coâng loã nhoû vaø raõnh heïp
a- Kích thöôùc loã chuû yeáu phuï thuoäc vaøo
naêng löôïng chuøm tia E (J ) cuï theå:
 Tieâu cöï cuûa thaáu kính F (mm).
 Vò trí maët gia coâng vaø maët phaúng tieâu
∆F (mm).
 Soá löông xung Laze.
Hình (11 – 28 ).
Ví duï:
Duøng moät xung Laze gia coâng theùp vôùi
naêng löôïng chuøm tia E = 350J thì coù theå
gia coâng loã ñaït chieàu saâu Hmax =
12,7mm vaø D = 0,2 – 0,3 mm.
b- Hình daùng loã thöôøng coân vaø phuï thuoäc raát
nhieàu vaøo vò trí
maët gia coâng vaø maët phaúng tieâu ∆ F (mm ).
Hình ( 11 - 29 ).
c- Ñoä nhaùm beà maët thöôøng ñaït Ra 2.5 - 0.32
ñoâi khi ñaït Ra 0.16
d- Ñoä cöùng teá vi beà maët taêng cao gia coâng
theùp coù theå ñaït
6000N/mm chieàu saâu beù (h≅ 32 µ m).
e- Thôøi gian gia coâng ngaén neân naêng suaát cao
f- Coù theå thöïc hieän trong khoâng khí (Caùc
phöông phaùp khaùc khoù thöïc hieän ñöôïc).
g- Coù theå gia coâng vaät lieäu phi kim loaïi.
Hình 11 – 29: Hình daùng loã thay ñoåi theo maët
phaúng tieâu cöï
  GIA COÂNG BAÈNG SIEÂU AÂM.

I- BAÛN CHAÁT VAØ SÔ ÑOÀ GIA COÂNG

1- Laø phöông phaùp gia coâng cô
2- Duøng naêng löôïng va ñaäp cuûa
moät soá raát lôùn caùc haït maøi coù
taàn soá cao leân maët gia coâng ñeå
taùch ra caùc haït kim loaïi coù kích
thöôùc vaiø µ m. Maät ñoä 3.104 - 105
haït/cm2. Vôùi taàn soá va ñaäp 18 – 25
KHz
3- Sô ñoà gia coâng
( Hình 11-30 )hoaëc (5 –
87)
4- Vaät lieäu duïng cuï thöôøng laøm
baèng theùp duïng cuï hoaëc theùp
hôïp kim.
2- KHAÛ NAÊNG COÂNG NGHEÄ &PHAÏM VI SÖÛ DUÏNG

1- Gia coâng ñöôïc vaät lieäi kim loaïi phi

kim loaïi vaø baùn daãn.
2- Khi chi tieát coá ñònh thì gia coâng ñöôïc
loã (thoâng hoaëc khoâng thoâng), loã
ñònh hình thaúng hoaëc cong, caét raõnh
hoaëc caét ñöùt.
3- Khi chi tieát coù chuyeån ñoäng phuï thì
coù theå thöïc hieän ñöôïc caùc nguyeân
coâng: phay, maøi, tieän, caét ñöùt …
Hình 11 –31 hoaëc (5 – 88)
4- Ñoä moøn duïng cuï cao do vaäy aûnh
höôûng ñeán chaát löôïng, naêng suaát
vaø giaù thaønh gia coâng (gia coâng
thuûy tinh duïng cuï moøn 1% - 1.5%; HKC
40% - 60% coù khi ñeán 150% khoái
löôïng kim loaïi boùc ra).
5- Naêng suaát gia coâng phuï thuoäc:
 Vaät lieäu gia coâng,ø duïng cuï vaø hình
daùng duïng cuï
 Taàn soá , bieân ñoä dao ñoäng cuûa duïng
cuï
 Aùp löïc duïng cuï leân chi tieát gia coâng
 Tính
6- Haït maøi chaát vaø noàng
duøng nhieàuñoä
loïaihaït maøiduøng loïai
nhöng
cacbit Bodieän
 Tieát seõ cho
vaønaêng suaát
chieàu saâucao nhaát.
caàn gia coâng.
7- Chaát loûng ñöôïc duøng coù theå laø nöôùc,
daàu maduùt, coàn, daàu bieán theá… nhöng
duøng nöôùc cho naêng suaát cao hôn.
8- Gia coâng vaät lieäu caøng doøn vaø keùm beàn
thì naêng suaát caøng cao nhö thuûy tinh cho
9.000mm3/phuùt coøn HKC chæ ñaït
200mm /phuùt.
3

9- Chuû yeáu gia coâng caùc beà maët nhoû vaø

vaät lieäu raát cöùng maø caùc bieän phaùp
khaùc khoù gia coâng.
 III- ÑOÄ CHÍNH XAÙC
 Tuyø theo: Söï ñoàng nhaát cuûa haït maøi, dao
ñoäng ngang cuûa duïng cuï, cheá ñoä gia coâng,
ñoä moøn duïng cuï…Khi gia coâng coù theå ñaït:
 Gia coâng loã coù theå ñaït ñoä chính xaùc 0.05 –
0.01mm.
 Trong quaù trình gia coâng duïng cuï moøn caû ôû
maët ñaàu vaø thaønh beân laøm aûnh höôûng
ñeán ñoä chính xaùc veà kích thöôùc.
 Dao ñoäng ngang cuûa duïng cuï gaây sai leäch caû
kích thöôùc vaø hình daùng.
 Ñoä coân tuyø theo ñoä moøn duïng cuï maø coù
theå ñaït 10/L = 5 – 10mm.
 Ñoä nhaùm tuyø thuoäc haït maøi, dung dòch vaø
vaät lieäu gia coâng ñaït Rz12 –Ra0.2.
 Baûng (5 – 6)
 GIA COÂNG KIM LOAÏI BAÈNG ÑIEÄN HOÙA.
I- KHAÛ NAÊNG COÂNG NGHEÄ vaø BAÛN
CHAÁT GIA CôNG
 Khaû naêng gia coâng chæ phuï thuoäc vaøo
thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa vaät lieäu maø
khoâng phuï thuoäc cô tính.
 Ñieän cöïc duïng cuï (laø ñieän cöïc aâm) khoâng
bò moøn.
 Naêng suaát gia coâng khaù cao coù khi ñaït
30.000mm3/ph.
 Ñoä nhaùm beà maët coù theå ñaït Ra1,6– 0,4.
 Khi naâng cao naêng suaát gia coâng thì ñoä
nhaùm giaûm.
 Coù theå gia coâng ñöôïc nhieàu daïng beà maët
phöùc taïp.
 Baûn chaát cuûa phöông phaùp laø quaù trình
II- NGUYEÂN LYÙ HOØA TAN ÑIEÄN CÖÏC
(Hình 11- 32)
1- Tính chaát cuûa phaûn öùng ñieän hoùa vaø chæ
tieâu cuûa phöông phaùp naøy phuï thuoäc khaù
nhieàu vaøo thaønh phaàn vaø tính chaát vaät lyù
cuûa chaát ñieän phaân. Chaát ñieän phaân coù
duøng nhieàu loaïi mieãn sao noù keát hôïp vôùi
kim loaïi chi tieát gia coâng taïo thaønh chaát deã
hoøa tan trong nöôùc nhö: Muoái, axít, bazô
2- Gia coâng theùp thöôøng duøng NaCl
3- Khi gia coâng hôïp kim Coâban, Vônfram thöôøng
duøng NaCl vaø NaOH
4- Khi gia coâng hôïp kim Niken, Titan thöôøng
duøng H2SO4
Hình 11 – 32: Nguyeân lyù gia coâng baèng ñieän
hoaù aên moøn.
1- Bình ñieän phaân
2- Dung dòch ñieän phaân
3- Ñieän cöïc döông
4- Ñieän cöïc aâm
 III- NAÊNG SUAÁT, CHAÁT LÖÔNG GIA COÂNG
1- Naêng suaát gia coâng
 Ñöôïc ñaùnh giaù baèng toác ñoä hoøa tan kim
loaïi cuûa phoâi trong dung dòch chaát ñieän
phaân (Vm/ph )vaø löôïng kim loaïi ñöôïc hoøa tan
trong ñôn vò thôøi gian (Qg/ph).
 Chuùng tæ leä nghòch vôùi khoaûng caùch (L)
giöõa hai ñieän cöïc hoaëc tæ leä thuaän vôùi
maät ñoä doøng ñieän ( D ).
 Hình (11 – 33)
2- Chaát löôïng beà maët phuï thuoäc toå chöùc
kim loaïi gia coâng, maät ñoä doøng ñieän,
vaän toác dòch chuyeån cuûa chaát ñòeân
phaân vaø cuûa ñieän cöïc
3- Ñoä haït cuûa kim loaïi gia coâng caøng nhoû
thì khi gia coâng ñaït ñoä nhaün ñaït caøng
cao.
Hình 11 -33: söï thay ñoåi cuûa khoaûng caùchgiöõa
hai ñieän cöïc lvaø maät ñoä doøng ñieän
Da theo thôøi gian
1 vaø 2: bieåu thò söï thay ñoåi cuõa l
3 vaø 4: bieåi thò söï thay ñoåi cuûa Da
4- Khi taêng maät ñoä doøng ñieän thì ñoä
nhaùm giaûm.
 Hình ( 11 – 34 )
 Ñieän cöïc duïng cuï coá ñònh: ñôn giaûn
5- Coù hai hình thöùc gia coâng:
nhöng naêng suaát vaø chaát löôïng gia coâng
khoâng cao.
Hình (5 – 89)
 Ñieän cöïc duïng cuï di chuyeån: toác ñoä di
chuyeån baèng toác ñoä hoøa tan vaät lieäu
ñieän cöïc döông neân naâng cao ñöôïc naêng
suaát vaø chaát löôïng.
Hình (5 – 90)
Hình 11 – 34: Quan heä giöõa chaát löôïng beà
maët gia coâng vôùi maät ñoä doøng
ñieän vaø ñoä haït kim loaïi.
1- Theùp toâi
2- Theùp thöôøng hoaù
3- Theùp uû
Hình 5 – 89: Sô ñoà gia coâng cheùp hình ñieän hoaù vôùi
ñieän cöïc coá ñònh
Hình 5 – 90: Sô ñoà gia coâng cheùp hình ñieän hoaù vôùi ñieän cöïc
di chuyeån
 IV- PHAÏM VI ÖÙNG DUÏNG .
1- Gia coâng cheùp hình: gia coâng caùc chi tieát
coù hình daùng phöùc taïp.
 Hình (5 - 89) vaø (5 – 90).
2- Gia coâng loã: gia coâng loã truï loã ñònh hình.
Hình ( 11 – 36; 11 – 37; 11 – 38 )
3- Khi gia coâng loã hình naøo thì ñieän cöïc duïng
cuï coù hình daùng töông öùng.
4- Gia coâng raõnh then vaø then hoa.
 Hình ( 11 – 39 )
5- Laøm cuøn caïnh saéc sau khi khoan, phay, maøi
… hieäu quûa nhaát laø laøm cuøn caïnh saéc ôû
ñaàu baùnh raêng (thay cho nguyeân coâng veâ
ñaàu raêng).
 Hình 11 - 36
Hình 11 - 39

Hình 11 - 37 Hình 11 - 38
 GIA COÂNG KIM LOAÏI BAÈNG PHÖÔNG PHAÙP
PHOÁI HÔÏP.
(MAØI ÑIEÄN HOÙA )
1- Ñaëc ñieåm gia coâng baèng phöông phaùp
ñieän
 Laøhoùa haït maøi:
phöông phaùp toång hôïp caùc taùc duïng
ñieän hoùa vaø taùc duïng cô hoïc cuûa haït maøi.
 Coù theå g/coâng maët phaúng, maët truï, maët
ñònh hình hoaëc maøi dao.
 Naêng suaát maøi baèng ñieän hoùa haït maøi
khoâng phuï thuoäc vaøo vaät lieäu haït maøi
nhöng laïi phuï thuoäc maät ñoä vaø ñoä haït ñaù
maøi (maät ñoä khoaûng 25% vaø ñoä haït M10 –
M16) coù naêng suaát vaø chaát löôïng cao nhaát
. Ra = 0.05.
 Naêng suaát thaáp (so vôùi ñieän hoùa kim
cöông)
 Maät ñoä doøng ñieän treân beà maët gia coâng
thaáp do vaäy khaû naêng ñoát noùng beà maët
gia coâng khoâng lôùn.
 Ñieän aùp söû duïng thaáp.
2- Cô cheá gia coâng baèng ñieän hoùa haït maøi
nhö sau:
Hình (5 – 91 )
3- Sô ñoà nguyeân taéc khi maøi baèng ñieän hoùa
haït maøi:
Hình (5 – 92 )
BAØI 3: THIEÁT KEÁ QTCN GIA COÂNG

A- YÙ NGHÓA CUÛA CHUAÅN BÒ S/X

B- PHÖÔNG PHAÙP THIEÁT KEÁ
1- KIEÅM TRA TÍNH COÂNG NGHEÄ TRONG KEÁT CAÁU.

2- XAÙC ÑÒNH LÖÔÏNG DÖ VAØ PHÖÔNG PHAÙP TAÏO

PHOÂI.
3- XAÙC ÑÒNH TRÌNH TÖÏ GIA COÂNG HÔÏP LYÙ.
4- THIEÁT KEÁ NGUYEÂN COÂNG.
5- SO SAÙNH PHÖÔNG AÙN COÂNG NGHEÄ.
A- YÙ NGHÓA CUÛA CHUAÅN BÒ SAÛN XUAÁT

1- YÙ NGHÓA CUÛA VIEÄC CHUAÅN BÒ SAÛN XUAÁT.

 Muoán s/xuaát thì phaûi chuaån bò s/x nhaát
laø trong s/x lôùn
 Chuaån bò toát quaù trình s/x thì seõ goùp
phaàn baûo ñaûm: kyõ thuaät, naêng xuaát
vaø kinh teá. Quaù trình töø chuaån bò saûn
xuaát ñeán saûn xuaát nhö sau:
 Hình ( 6 – 1)
 Yeáu toá quan troïng trong chuaån bò saûn
xuaát laø thieát keá QTCN gia coâng.
 Cho saûn phaåm môùi ñeå xaây döïng
 Laäp QTCN coù hai loaïi.
nhaø maùy môùi.
 Cho saûn phaåm maø nhaø maùy ñaõ coù
saün.
 QTCN ñöôïc thieát keá nhaèm muïc ñích:
 Höôùng daãn coâng ngheä.
 Laäp caùc chæ tieâu kinh teá kyõ
thuaät.
  Laäp
Vì nhu keá
caàu hoïach
cuûa saûn xuaát
con ngöôøi vaø xaõvaø
hoäiñieài
luoân
haønh
thay saûncho
ñoåi laøm xuaát.
tính chaát vaø hình daùng
cuûa saûn phaåm thay ñoåi theo neân QTCN
phaûi“meàm” phaûi linh hoïat ñeå taïo ra saûn
phaåm theo yeâu caàu.
 Möùc ñoä tyû myû cuûa QTCN tuyø thuoäc quy
moâ saûn xuaát. Moãi QTCN phaûi coù ñoä tin
caäy theo yeâu caàu nhaát ñònh.
 Theo Markov ñoä tin caäy cuûa QTCN ñöôïc
vieát:
Rt = R(NC1).R(NC2/NC1).R(NC3/NC2)…..
R(NCn/NCn-1)
Rt = R(NC1).ΠR(NCi+1/NCi)
Vaø R(NCi) = R(Nci+1) = haèng soá.
•2- QTCN HÔÏP LYÙ ( HOAËC TOÁI ÖU )PHAÛI THOAÛ
MAÕN YEÂU CAÀU SAU:
 Baûo ñaûm chaát löôïng theo yeâu caàu.
 Phöông phaùp gia coâng phaûi kinh teá nhaát.
 Phaûi aùp duïng ñöôïc thaønh töïu môùi cuûa
KHKT.
 Phaûi thích hôïp vôùi ñ/kieän cuï theå cuûa nôi
s/x.
 Phaûi tranh thuû ñöôïc vieäc söû duïng nhöõng
saùng kieán, kinh nghieäm hôïp lyù cuûa nhieàu
ngöôøi.
 Phaûi öùng duïng ñöôïc nhöõng hình thöùc toå
chöùc tieân tieán.
 Phaûi coù ñoä tin caäy theo yeâu caàu.
 Baøi toaùn ñaët ra laø : Tìm thoâng soá ñaàu
vaøo ñeå ñaït yeâu caàu cuûa ñaàu ra:
 Hình ( 6 – 2 )
 Ñaàu vaøo Chuyeån Ñaàu ra
ñoåi

-Yeâu caàu kyõ thuaät

cuûa SP
+ Tính naêng söû Thieát keá quaù
duïng trình coâng - Quaù trình
+ Chæ tieâu kyõ ngheä, so saùnh coâng
thuaät vaø choïn ngheä hôïp
phöông aùn toái lyù
+ Vaät lieäu
öu - Quaù trình
- Quy moâ saûn xuaát
coâng
+ Saûn löôïng ngheä toái
+ Nhu caàu öu:
- Ñieàu kieän saûn + Toái öu
xuaát ôû nôi thöïc hoaù
hieän: Thieát bò, phöông
duïng cuï, trình ñoä phaùp
töï ñoäng v.v… coâng
- Khaû naêng coâng ngheä
ngheä cuûa nôi thöïc + Toái öu
hieän vaø caû do hoaù quaù
beân ngoaøi giuùp trình coâng
ñôõ. ngheä
- Saûn
 B- PHÖÔNG PHAÙP THIEÁT KEÁ

I- KIEÅM TRA TÍNH COÂNG NGHEÄ TRONG KEÁT

CAÁU.
1- MUÏC ÑÍCH :
 Ñôõ toán nguyeân vaät lieäu.
 Ñôõ toán coâng cheá taïo.
 Deã gia coâng, laép raùp.
 Ñaûm baûo ñöôïc chaát löôïng cheá taïo vaø
giaù thaønh haï.
2- MOÄT SOÁ CÔ SÔÛ KHI NGHIEÂN CÖÙU.
 Döïa vaøo quy moâ s/x vaø tính haøng loaït
cuûa saûn phaåm.
 Nghieân cöùu ñoàng boä vôùi keát caáu toång
theå cuûa s/phaåm
 Khoâng taùch rieâng töøng phaàn töû.
 Ñaët ra vaø g/quyeát trieät ñeå trong töøng
giai ñoaïn cheá taïo.
 Theo ñieàu kieän cuûa nôi saûn xuaát cuï theå.
•3- CAÙC CHÆ TIEÂU ÑAÙNH GIAÙ.
 Troïng löôïng keát caáu nhoû nhaát
 Tìm moïi caùch giaûm troïng löông chi tieát.
 Choïn heä soá an toaøn thích hôïp.
 Traùnh phaàn thöøa khoâng laøm vieäc.
 Giaûm löôïng vaät lieäu caét goït, x/ñònh
löôïng dö g/coâng hôïp lyù, choïn ñuùng heä
soá söû duïng vaät lieäu.
 Hình ( 4 – 1 )
 Söû duïng vaät lieäu thoáng nhaát, t/chuaån,
deã
 Deãkieám, reû lyù
quaûn tieàn.
vaät lieäu, traùnh söû duïng
nhaàm laãn.
 Duøng kim loaïi maøu vaø h/kim caøng ít
caøng toát vì chuùng ñaét tieàn.
 Duøng vaät lieäu coù taïi ñòa phöông seõ deã
kieám, reû tieán….
 Quy ñònh kích thöôùc, dung sai, ñoä nhaùm hôïp
lyù baèng caùch
 Coá gaéng keát hôïp caùc maët chuaån: Chuaån
ñònh vò vaø goác kích thöôùc.
 Deã ñieàu chænh maùy ñeå ñaït yeâu caàu.
 Duøng duïng cuï caét, duïng cuï ño, ñoà gaù ñôn
giaûn.
 Deã daøng ño, kieåm tra vaø thöïc hieän ngay
treân maùy.
 Khoâng phaûi tính laïi kích thöôùc trong g/coâng
vaø ño löôøng.
Söû duïng
Trình chi tieát
töï coâng maùy
ngheä vaøgiaûn
ñôn caùc vaø
beà hôïp
maëtlyù.
treân
chi tieátkích
Chuoãi thoáng
thöôùc nhaát,
coângtieâu
ngheächuaån
ngaén. khi ñoù
khoâng caàn veõ taùch chi tieát, trang thieát bò,
duïng cuï gia coâng deã tìm kieám, coù saün.
 Hình daùng thuaän lôi cho gia coâng cô cuï theå
laø:
 Ñaûm baûo ñoä cöùng vöõng caàn thieát khi
gia coâng.
 Hình ( 6 – 3 )
 Keát caáu ñôn giaûn, deã gia coâng.
 Hình ( 6 – 4 )vaø Hình ( 6 – 5 ).
 Tieát kieäm nguyeân vaät lieäu.
 Hình ( 6 – 6 )vaø ( 4 – 4 )
 Naâng cao naêng suaát gia coâng.
 Hình ( 6 – 7 )vaø ( 4 – 7 )
 Phaân bieät roõ beà maët gia coâng vaø
khoâng gia coâng.
 Hình ( 6 – 8 )vaø ( 4 – 10 )
 Phaân bieät roõ caùc beà maët gia coâng treân
caùc nguyeân coâng khaùc nhau.
 Hình ( 6 – 9 )
 Giaûm bôùt haønh trình caét vaø quaõng ñöôøng
chaïy dao khoâng.
 Hình ( 6 – 10 )
 Tieán dao vaø thoaùt dao thuaän tieän.
 Hình ( 6 – 11 ), ( 6 – 12 ),( 4 – 15 )
 Traùnh va ñaäp khi gia coâng.
 Hình ( 6 – 13 )
 Neân duøng ñöôïc duïng cuï caét tieâu chuaån
 Hình ( 6 – 14 )
 Caùc loã, caùc raõnh neân gia coâng thoâng
suoát.
 Hình ( 4 – 19 )
 Hình daùng thuaän lôi cho laép raùp cuï theå laø :
 Soá löôïng chi tieát trong boä phaän caàn laép
laø ít nhaát nhöng vaãn ñaûm baûo tính naêng
laøm vieäc
 Hình ( 4 – 20 )
 Ñeå deã daøng cho laép raùp caàn vaùt meùp.
 Hình ( 4 – 21 )
 Khoâng phaûi thöïc hieän ñoàng thôøi hai moái
laép vaø giaûm bôùt khoûang beà maët caàn
tröôït khi laép
 Hình ( 4 – 22 ) Hình ( 4 – 23 )
 Keát caáu caàn deã daøng ñaûm baûo vò trí
ñuùng cuûa caùc chi tieát trong boä phaän maùy.
 Hình ( 4 – 24 )
 Laép raùp coù naêng suaát cao, ít phaûi raø
hoaëc traùnh phaûi gia coâng khi laép.
 Hình ( 4 – 25 )
 PHAÂN TÍCH MOÄT SOÁ KEÁT CAÁU LAÉP GHEÙP
THEO QUAN ÑIEÅM COÂNG NGHEÄ
 Xem trang 112 – 118 CNCTM1-1978
 II- XAÙC ÑÒNH LÖÔÏNG DÖ VAØ PHÖÔNG PHAÙP
TAÏO PHOÂI.
1- YÙ NGHÓA CUÛA XAÙC ÑÒNH LÖÔÏNG DÖ
a- X/ñònh löôïng dö hôïp lyù goùp phaàn baûo
ñaûm hieäu quaû k/teá.
b- Löôïng dö lôùn thì toán nguyeân vaät lieäu,
toán coâng gia coâng, toán naêng löôïng v.v…
c- Löôïng dö nhoû thì dao khoâng caét döôïc
hoaëc
2- ÑÒNH khoâng
NGHÓA khaéc
LÖÔÏNG DÖ : phuïc sai soá in daäp.
a- Laø lôùp kim loaïi ñöôïc hôùt ñi trong quaù
trình gia coâng cô khí
b- Löôïng dö trung gian ( Zb )
c- Löôïng dö toång coäng ( Zo )
d- Löôïng dö ñoái xöùng.
Zo = Σ Zbi vaø 2Zo = 2Σ Zbi
•3- CAÙC PHÖÔNG PHAÙP XAÙC ÑÒNH LÖÔÏNG DÖ.

• a- Phöông phaùp thoáng keâ kinh nghieäm :

 Döïa vaøo kinh nghieäm saûn xuaát nhieàu
naêm ngöôøi ta tìm ra löôïng dö cuûa
böôùc hay nguyeân coâng cuõng nhö
löôïng dö toång coäng vaø toång hôïp
thaønh caùc baûng bieåu.
 Vì khoâng xeùt ñeán ñieàu kieän gia coâng
cuï theå neân löôïng dö thöôøng lôùn hôn
giaù trò caàn thieát.
•b- Phöông phaùp tính toaùn phaân tích .
 Döïa treân cô sôû phaân tích caùc yeáu toá taïo
ra lôùp kim loaïi caàn phaûi hôùt ñi ñeå taïo ra
saûn phaåm hoaøn chænh.
 Phöông phaùp naøy tính cho hai tröôøng hôïp
(phöông phaùp KOÂVAN):
 - Phoâi ñöôïc raø gaù saün treân maùy.
 - Duïng cuï ñöôïc ñieàu chænh saün treân
maùy coøn phoâi
 ñöôïc xaùc ñònh vò trí nhôø ñoà gaù
(tröôøng hôïp naøy söû
 duïng nhieàu).
 Sô ñoà xaùc ñònh löôïng dö trung gian.
 Hình ( 6 – 20 )
Z b min = RZa + Ta + ρ a + ε b

2 Z b min (
= 2 RZa + Ta + ρ a + ε b )

 Coâng thöùc tính löôïng dö trung gian:

•c- Löu yù trong coâng thöùc tính löôïng dö
trung gian:
 Khi εb vaø ρa cuøng phöông thì coäng ñaïi soá
coøn khi khaùc phöông thì coäng xaùc xuaát.
 Goïi Δk laø ñoä cong veânh ñôn vò thì ρa = Δk.l
 Khi εc = 0 vaø εk khoâng aûnh höôûng ñeán
kích thöôùc gia coâng thì laáy εb = 0.
 Khi gia coâng baèng duïng cuï töï löïa thì ρa =
0.
 Khi gia coâng gang hoaëc kim loaïi maøu thì sau
böôùc hoaëc nguyeân coâng thöù nhaát cho Ta
= 0.
 Sau ng/coâng nhieät luyeän ñeå taïo ñoä cöùng
thì Ta = 0.
 Vôùi nguyeân coâng cuoái cuøng nhaèm giaûm
ñoä nhaùm thì
Zbmin = Rza
 Vôùi caùc böôùc coâng ngheä khi tính phaûi keå
ñeán heä soá giaûm sai K
d- Phöông höôùng xaùc ñònh kích thöôùc phoâi.
Sau khi tính toaùn löôïng dö chuùng ta coù kích
thöôùc phoâi.
Trong thöïc teá phoâi ñöôïc xaùc ñònh theo hai
phöông höôùng:
 Phoâi coù hình daùng vaø kích thöôùc gaàn nhö
chi tieát hoaøn chænh muïc ñích giaûm chi phí
gia coâng nhöng chi phí cheá taïo phoâi lôùn
( thöôøng duøng trong s/x lôùn).
 Phoâi coù löôïng dö vaø dung sai lôùn muïc ñích
giaûm chi phí cheá taïo phoâi nhöng chi phí gia
âÑaëc
co ng lôùñieåm
n ( duøveà keát scaáu
ng trong /x nhovaø
û). khaû naêng
 Khichuïi
xaùctaûi
ñònhkhi laøm
loa vieäc
ïi pho âi vacuûa saûn
ø p/pha ùpphaåm.
taïo phoâi
ca
àSaûn
n chulöôïng
ù yù: haøng naêm coù tính ñeán löôïng
döï tröõ vaø pheá phaåm.
 Ñaëc tính cuûa loaïi phoâi:ñuùc, reøn, daäp…
vaø löôïng dö gia coâng töông öùng vôùi
töøng loaïi.
 Ñieàu kieän kyõ thuaät vaø ñ/k toå chöùc saûn
xuaát thöïc teá .
 III- XAÙC ÑÒNH TRÌNH TÖÏ GIA COÂNG HÔÏP
LYÙ.
a) ÑÍCH
1- MUÏC Chu ky
: ø gia coâng hoaøn chænh moät chi
tieát ngaén nhaát.
b) Haïn cheá chi phí gia coâng, naâng cao hieäu
quaû s/x.
2- XAÙC ÑÒNH TRÌNH TÖÏ GIA COÂNG HÔÏP LYÙ
Trình töï gia coâng hôïp lyù caùc beà maët cuûa chi
tieát ñöôïc theå hieän ôû thöù töï toái öu cuûa
caùc nguyeân coâng. Khi xaùc ñònh thöù töï
nguyeân
 Nghieâncoâng neân
cöùu theochuaån
choïn trình töï sau: caùch thöïc
thoâ,
hieän nguyeân coâng thöù nhaát caån thaän.
 Xaùc ñònh thöù töï caùc n/coâng tieáp theo vaø
caùch choïn chuaån tinh.
 Caên cöù vaøo ñoä nhaùm, ñoä c/xaùc ñeå choïn
phöông phaùp gia coâng laàn cuoái
 Coá gaéng ñaûm baûo tính thoáng nhaát khi
choïn chuaån.
 Chuù yù nhöõng nguyeân coâng deã sinh pheá
phaåm.
 Chuù yù nhöõng nguyeân coâng deã sinh bieán
daïng.
 Coá gaéng giaûm soá laàn gaù, taêng vò trí
trong moãi laàn gaù.
3-CAÙC MOÂ HÌNH THAM KHAÛO ÑEÅ LAÄP P/ AÙN VAØ
TRÌNH TÖÏ G/COÂNG.
Hình ( 6 – 23 ) , ( 6 – 24 ) vaø ( 6 – 25 )

4- XAÙC ÑÒNH PHÖÔNG AÙN GIA COÂNG.

 Khi xaùc ñònh phöông aùn g/ coâng caàn döïa
vaøo caùc tieâu chuaån sau:
 Khaû naêng taïo hình cuûa phöông phaùp gia
coâng.
 Vò trí beà maët gia coân, traùnh va ñaäp khi gia
coâng.
 Kích thöôùc chi tieát, k/thöôùc beà maët gia
coâng vaø phaïm vi gaù ñaët phoâi.
 Ñoä c/xaùc vaø chaát löôïng coù theå ñaït ñöôïc
cuûa phöông phaùp gia coâng.
 Giaù trò nhoû nhaát cuûa löôïng dö maø phöông
phaùp g/coâng caét thuaän lôïi.
 Ñieàu kieän saûn xuaát thöïc teá .
 IV- THIEÁT KEÁ NGUYEÂN COÂNG.

Khi thieát keá nguyeân coâng caàn löu yù:

1/ Choïn maùy:
 Döïa vaøo ñieàu kieän saûn xuaát thöïc teá ñeå
choïn cho phuø hôïp vôùi daïng saûn xuaát.
 Kieåu maùy: phaûi thöïc hieän ñöôïc phöông
phaùp gia coâng ñaõ xaùc ñònh öùng vôùi ñoái
töông gia coâng.
 Kích thöôùc phaïm vi laøm vieäc phaûi ñaûm
baûo quaù trình gia coâng thuaän tieän, an toaøn
 Chaát löôïng: baûo ñaûm chaát löôïng gia coâng
theo trình töï coâng ngheä
 Coâng suaát vaø phaïm vi ñieàu chænh thoâng
soá coâng ngheä
 Naêng suaát khoâng quaù cao hoaëc quaù thaáp
 Heä soá söû duïng ñeå taän duïng voán thôøi
gian laøm vieäc (Lyù thuyeát taïo hình).
2- Xaùc ñònh chuaån coâng ngheä, phöông aùn
gaù ñaët vaø trang bò coâng ngheä
(Ñaõ hoïc trong baøi: Chuaån vaø gaù ñaët chi
tieát gia coâng)
3- Xaùc ñònh thoâng soá coâng ngheä chuû yeáu
laø
 Chuù
cheá ñoä
yù ñeán
caét,tuoåi
kieåmbeàn
nghieäm
kinh teá
löïccuûa
vaø duïng
coâng
cuï.caét theo maùy ñaõ choïn.
suaát
 Caùch choïn cheá ñoä caét hôïp lyù vaø toái
öu.
(Ñaõ hoïc trong baøi: Cô sôû vaät lyù quaù trình
caét goït)
 4- Ñònh möùc thôøi gian gia coâng.
 Coù theå ñònh möùc thôøi gian baèng phöông
phaùp: baám giôø vaø ñònh möùc tieâu chuaån
baèng caùch tính :
 Ttc = Tnc + Tpv + Ttn + Tcbkt/n.
 Tnc = To + Tp = ( 1 + α/100)To.
 Tpv = Tpvkt + Tpvtc = (a/100)Tnc
 Ttn = (b/100)(Tnc + Tpv ).
 Ttc : Thôøi gian töøng chieác.
 Tnc : Thôøi gian nguyeân coâng.
 To : Thôøi gian cô baûn ( thôøi gian maùy ).
 Tp : Thôøi gian phuï.
 Tpv : Thôøi gian phuïc vuï.
 Ttn : Thôøi gian töï nhieân.
 Theo sô ñoà hình ( 6 – 26 ).
•5- Xaùc ñònh soá löôïng maùy vaø coâng nhaân.

 Soá maùy caàn thieát cho moät nguyeân coâng:

Tm • k
=

M
TM • m
 Tm : Toång giôø maùy ñeå gia coâng heát saûn
löôïng (giôø/naêm)
 k : Heä soá naêng suaát = 0,9 – 0,95.
 TM : Thôøi gian laøm vieäc cuûa moät maùy theo
cheá ñoä laøm vieäc moät ca (thöôøng laáy
2200giôø/naêm).
 m : Soá ca saûn xuaát.
 Soá coâng nhaân caàn thieát cho moät
nguyeân coâng:
Tn • k
R = = R0 • M
Tc

Tn : Toång soá giôø caàn thieát cho caû saûn

löôïng.
K : Heä soá naêng suaát = 0,9 – 0,95.
Tc : thôøi gian laøm vieäc thöïc teá cuûa moät
coâng nhaân theo cheá ñoä laøm vieäc moät
ca (thöôøng laáy 2000giôø/naêm).
Ro : Soá coâng nhaân caàn thieát ñeå vaän
haønh moät maùy.
 V- SO SAÙNH PHÖÔNG AÙN COÂNG NGHEÄ.

1- Xaùc ñònh phöông aùn coâng ngheä

nhaèm ñeå ñaûm baûo chæ tieâu kyõ
thuaät vôùi chi phí coâng ngheä ít nhaát.
2- Ñeå xaùc ñònh phöông aùn coâng ngheä
toái öu ngöôøi ta thöôøng döïa vaøo chi
phí saûn xuaát: Ksx
 Ksx = Kv + Kl(α + β) + KM + KD + KG
(ñoàng /naêm).
 Kv : Chi phí vaät lieäu.
 Kl : Chi phí löông cuûa coâng nhaân s/x.
 α : Heä soá löông, baûo hieåm … (laáy
α = 1,14 – 1,23).
 β : Heä soá chi phí quaûn lyù, ñieàu
haønh … (laáy β =1,5 – 4).
 KM : Chi phí veà maùy.
 KD : Chi phí veà duïng cuï.
3- Chi phí s/x coù quan heä vôùi chæ tieâu t/gian
gia coâng T, chæ tieâu naêng suaát gia coâng
 QChæ
vaø giaù
tieâuthaønh
thôøi g/coâng
gian T G.
laø thôøi gian caàn
thieát ñeå gia coâng moät chi tieát maùy trong
ñieàu kieän saûn xuaát phoå bieán (thöôøng
laø thôøi gian töøng chieác Ttc).
 Chæ tieâu naêng suaát laø soá chi tieát ñöôïc
gia coâng hoaøn chænh trong ñôn vò thôøi gian
(thöôøng laø moät ca):
60 ⋅TC
Q = M0 ( chi tiet / ca )
Ttc

 Tc : Thôøi gian trong moät ca (giôø/ca)
 Ttc : Thôøi gian töøng chieác (phuùt/chieác)
 Mo : Soá maùy moät coâng nhaân phuï traùch.
 Giaù thaønh gia coâng:
K sx G2
G = = G1 + ( dong / chiec )
N N
 N : Saûn löôïng haøng naêm.
 G1: Phaàn giaù thaønh khoâng phuï thuoäc vaøo saûn
löôïng ( phí toån
 thöôøng xuyeân cho moãi chi tieát ).
 G1 = Kv + (α + β)Ttc.Kl ( ñoàng / chi tieát
)
 G2: Phaàn giaù thaønh phuï thuoäc vaøo s/löôïng (phí
toån coá ñònh ).
 G2 = (KM + KD + KG )/N
 Giaù thaønh toaøn boä saûn löôïng:
G = G.N = G1.N + G2.
Khi ñoù ta coù söï so saùnh:
Phöông aùn A : GA = G 1A .N +
G2A.
Phöông aùn B : GB = G1B.N +
G2B.
 G GA

GB
GA = GB

O NG N

 Neáu N < NG ta choïn phöông aùn A

 Neáu N > NG ta choïn phöông aùn B
 Vôùi:
G2 A − G2 B
NG =
G1B − G1 A
4- Bieän phaùp taêng naêng suaát haï giaù
thaønh.
a- Chuùng ta bieát naêng suaát ñöôïc
60 ⋅TC
tính: Q = M 0 ( chi tiet / ca )
Ttc


b- Ñeå taêng Q khoâng neân taêng giôø
trong ca s/x (Tc) vaø khaû naêng ñöùng
maùy cuûa coâng nhaân coù haïn neân
M0 cuõng khoâng theå taêng.
c- Do vaäy ñeå taêng Q chæ coù theå
giaûm Ttc coù nghóa laø giaûm To vaø Tp.
•d- Bieän phaùp giaûm To ( thöôøng duøng khi
Tp << Tnc ):
 Naâng cao yù thöùc traùch nhieäm cuûa con
ngöôøi, coù keá hoaïch hoaù saûn xuaát, toå
chöùc phuïc vuï toát.
 Naâng cao ñoä chính xaùc cuûa phoâi, xöû lyù
caûi thieän tröôùc khi gia coâng.
 Caét baèng nhieàu dao, gia coâng ñoàng thôøi
nhieàu beà maët.
 Hình (7 – 7)
 Choïn cheá ñoä caét hôïp lyù hoaëc toái öu.
 Giaûm chieàu daøi chaïy dao nhaát laø löôïng
aên tôùi vaø vöôït quaù
 Hình (7 – 8)
•e- Bieän phaùp giaûm Tp (thöôøng duøng khi Tp
khaù lôùn):
 Giaûm thôøi gian gaù ñaët, duøng ñoà gaù
keïp nhanh, ñoà gaù vaïn naêng ñieàu chænh.
 Laøm cho thôøi gian phuï truøng thôøi gian
chính.
 Hình (7 – 10,11,12,13)
 Giaûm thôøi gian thay vaø ñieàu chænh duïng
cuï caét: duøng duïng cu toå hôïp, chuyeân
duøng…
 Boá trí choã laøm vieäc khoa hoïc hôn.
TIEÂU CHUAÅN HOÙA QUAÙ TRÌNH COÂNG
NGHEÄ

 I- KHAÙI NIEÄM CHUNG

 Khi saûn xuaát thì phaûi chuaån bò saûn xuaát.

 Trong chuaån bò saûn xuaát coù chuaån bò kyõ
thuaät vaø chuaån bò toå chöùc.
 Trong chuaån bò kyõ thuaät coù chuaån bò thieát
keá vaø chuaån bò coâng ngheä.
 Chuaån bò coâng ngheä laø caàu noái giöõa thieát
keá vaø cheá taïo.
1- Phöông höôùng chuaån bò coâng ngheä hieän
nay.
 Nghieân cöùu vaø aùp duïng caùc bieän phaùp
nhaèm ruùt ngaén thôøi gian, giaûm khoái
löôïng lao ñoäng trong vieäc chuaån bò saûn
xuaát vaø saûn xuaát,
 aùp duïng nhanh tieán boä khkt nhö: töï ñoäng
hoùa thieát keá (CAD), töï ñoäng hoùa saûn
xuaát (CAM), öùng duïng nguyeân lyù CIM, aùp
duïng daây chuyeàn coâng ngheä toái öu, linh
hoaït, töï ñoäng hoùa trong saûn xuaát.
 Thöôøng xuyeân nghieân cöùu boå xung ñeå
hoøan thieän QTCN cuõ, caûi tieán kyõ thuaät
vaø toå chöùc saûn xuaát ñaït hieäu quûa cao
hôn.
 2- Bieän phaùp cô baûn ruùt ngaén thôøi gian,
naâng cao hieäu quûa khi chuaån bò coâng
Thoáng nhaát hoùa tieán ñeán tieâu chuaån
ngheä laø:
hoùa QTCN. Bieän phaùp cuï theå laø: duøng
coâng ngheä ñieån hình, coâng ngheä nhoùm
vaø coâng ngheä toå hôïp.
•3- QTCN tieâu chuaån taïo ñieàu kieän.
 Giaûi phoùng caùn boä coâng ngheä
khoûi coâng vieäc laët vaët, truøng
laëp.
 Giaûm caùc trang bò coâng ngheä
truøng laëp.
 Ñôn giaûn hoùa vieäc tính khoái löôïng
lao ñoäng vaø vaät lieäu.
 Giaûm khoái löôïng thôøi gian saép
xeáp saûn xuaát.
 II- PHAÂN LOAÏI ÑOÁI TÖÔÏNG
SX
1- Muïc ñích
 Laø cô sôû ñeå tieán haønh tieâu chuaån hoùa
QTCN
 Cho pheùp taäp hôïp soá löôïng lôùn chi tieát
hoaëc boä phaän keát caáu cuûa saûn phaåm
thaønh moät soá loaïi, kieåu, côõ ñoàng nhaát.
 Taïo khaû naêng gia coâng vaø laép raùp theo trình
töï hôïp lyù.
 Taïo cô sôû cho vieäc tieâu chuaån hoùa toaøn boä
caùc yeáu toá cô baûn cuûa quaù trình saûn xuaát.
2- Cô sôû ñeå phaân loaïi:
Cô sôû ñeå phaân loaïi laø caùc ñaëc ñieåm veà
keát caáu cuûa chi tieát, caùc chi tieát trong moät
loaïi coù söï thoáng nhaát veà: loaïi vaät lieäu, hình
daùng hình hoïc, kích thöôùc, ñoä c/xaùc,
ñoänhaùm vaø caùc ñaëc tröng khaùc.
Hình 8 – 1
3- Heä thoáng phaân loaïi
 Khi xaây döïng heä thoáng phaân loaïi caàn
ñaûm baûo nhaän daïng ñoái töôïng nhanh töø
ñoù co quan ñieåm phaân loaïi sau:
 Phaân loaïi theo ñaëc ñieåm keát caáu.
 Phaân loaïi theo ñaëc ñieåm coâng ngheä.
 Phaân loaïi theo ñaëc ñieåm keát caáu vaø
coâng ngheä.
 III- COÂNG NGHEÄ ÑIEÅN HÌNH

1- Muïc ñìch:
Nhaèm xaây döïng moät QTCN chung cho
nhöõng ñoái töôïng sx (moät chi tieát, boä
phaän, caû saûn phaåm) coù keát caáu
gioáng nhau.
2- Cô sôû cuûa coâng ngheä ñieån hình:
Döïa vaøo vieäc phaân loaïi chi tieát, boä
phaän maùy…veà maët keát caáu vaø coâng
ngheä laäp neân ñoái töôïng ñaïi dieän coù
ñaày ñuû caùc ñaëc tröng cuûa chuùng.
3- Taùc duïng cuûa coâng ngheä ñieån hình:

 Thoáng nhaát hoùa vaø tieâu chuaån hoùa

caùc nguyeân coâng thoâng duïng
 Haïn cheá söï ña daïng cuûa ñoái töôïng veà
keát caáu vaø coâng ngheä trong cuøng
kieåu.
 Giaûm khoái löôïng lao ñoäng chuaån bò saûn
xuaát vaø caùc taøi lieäu truøng laëp veà noäi
dung.
 cô sôû aùp duïng bieän phaùp coâng ngheä
vaø toå chöùc tieân tieán Thöïc hieän chuyeân
moân hoùa saûn xuaát treân.
 4- Noäi dung caàn thöïc hieän:
 Phaân loaïi chi tieát, boä phaân cuûa saûn
phaåm thaønh kieåu (caùc ñoái töôïng gioáng
nhau hoaøn toaøn veà keát caáu).
 Phaân tích choïn löïa trong töøng kieåu moät
ñoái töôïng ñieån hình.
 Laäp QTCN cho chi tieát ñieån hình ñaõ choïn.
 Xaùc ñònh trang thieât bò, duïng cuï, cheá ñoä
coâng ngheä.
5- Yeâu caàu cuûa QTCN ñieån hình:
 Laø QTCN tieân tieán trong ñieàu kieän sx
nhaát ñònh.
 Deã daøng caûi tieán sau naøy.
 Baûo ñaûm cho saûn xuaát ñoàng boä.
 Taïo khaû naêng hoaøn thieän daàn trình
ñoä saûn xuaát nhaèm daït hieäu quûa kinh
teá kó thuaät toång hôïp ngaøy caøng cao.
 6- Möùc ñoä aùp duïng
 Aùp duïng cho toaøn boä QTCN cuûa moät kieåu.
 Aùp duïng cho töøng nguyeân coâng rieâng bieät
öùng vôùi caùc ñoái töôïng trong cuøng kieåu.

 Hai möùc ñoä treân coù söï lieân heä, boå xung
cho nhau nhaèm naâng cao tính loaït saûn xuaát,
taïo ñieàu kieän aùp duïng daây chuyeàn saûn
xuaát.
Sau naøy chuùng ta nghieân cöùu caùc tieán trình
coâng ngheä ñieån
hình gia coâng caùc chi tieát daïng hoäp, truïc, baïc
v.v…
Ví duï: tieán trình coâng ngheä ñieån hình gia
coâng baùnh raêng
coân thaúng
 IV- COÂNG NGHEÄ NHOÙM
1- Cô sôû:
Phaân nhoùm ñoái töôïng saûn xuaát theo söï
gioáng nhau töøng phaàn veà keát caáu coù theå
laø moät hoaëc taäp hôïp vaøi beà maët gia coâng .
 Hình (8 – 3 )
2- Taùc duïng
 Cho pheùp gia coâng caùc chi tieát trong cuøng
nhoùm vôùi cuøng trang thieát bò, duïng cuï,
trình töï coâng ngheä (cuøng nguyeân coâng).
 Ñaëc tröng coâng ngheä ñoái vôùi töøng chi
tieát cuï theå seõ khaùc bieät raát ít so vôùi
ñaëc tröng coâng ngheä chung cuûa nhoùm chi
tieát.
 Cho pheùp aùp duïng phöông phaùp gia coâng
tieân tieán, trang thieát bò coâng ngheä tieân
tieán coù naêng suaát cao do vieäc taêng soá
löông chi tieát tính cho moät ñôn vò trng bò
coâng ngheä.
•3- Caàn löu yù
Coâng ngheä nhoùm chæ neân aùp
duïng ôû moät vaøi nguyeân coâng chính
vì:
 Quaù trình gheùp nhoùm chi tieát gia
coâng seõ phöùc taïp neáu töøng chi
tieát cuï theå phaûi gheùp nhoùm nhieàu
laàn.
 Trong saûn xuaát nhoû vaø ñôn chieác
vieäc phaân nhoùm seõ toán keùm.
 Ñieàu haønh quaûn lyù quaù trình gia
coâng khoù khaên.
•4- Ñaëc ñieåm coâng ngheä nhoùm.
 Coâng ngheä nhoùm thöôøng öùng vôùi vaøi
nguyeân coâng chung cuûa chi tieát gia coâng
coù keát caáu khaùc nhau.Coøn coâng ngheä
ñieån hình laïi öùng vôùi toaøn boä quaù trình
coâng ngheä cho caùc ñoái töôïng gia coâng coù
keát caáu gioáng nhau.
 Coâng ngheä nhoùm thöôøng thöïc hieän treân
töøng nguyeân coâng maø cuï theå laø treân
töøng maùy.
 Neáu caùc chi tieát coù chu kyø gia coâng treân
nhieàu maùy thì neân xeáp vaøo coâng ngheä
ñieån hình.
 Coâng ngheä nhoùm heïp hôn coâng ngheä
ñieån hình. Nhöng noù raát cuï theå.
 • Muoán ñaït hieäu quûa caàn:

 Loaïi tröø söï ña daïng cuûa QTCN, nghieân

cöùu söûa ñoåi keát caáu, naâng cao tính
coâng ngheä trong keát caáu, thoáng nhaát
vaø tieâu chuaån hoùa.
 Söû duïng ñoà gaù tieân tieán, ñieàu chænh
nhanh.
 Taïo ñieàu kieän ñeå töï ñoäng hoùa, tieán
tôùi söû duïng daây chuyeàn linh hoaït.
•5- Caùc böôùc thöïc hieän gia coâng nhoùm :
 Phaân nhoùm chi tieát.
 Laäp QTCN cho töøng nhoùm.
 Thieát keá caùc trang bò coâng ngheä nhoùm.
Noäi dung cuï theå cuûa töøng böôùc tham khaûo
trang 59 – 62
a- Phaân nhoùm chi tieát
 Phaân nhoùm toát laø taäp hôïp ñöôïc nhieàu
ñaëc tröng coâng ngheä chung cho moãi nhoùm,
nhö vaäy laø veà cô baûn ñaõ xaùc ñònh ñöôïc
ñuùng giaûi phaùp coâng ngheä.
 Phaân nhoùm khoâng phaûi chæ döïa vaøo ñaëc
ñieåm keát caáu hay coâng ngheä maø coøn
phaûi döïa vaøo ñaëc ñieåm veà kieåu, loaïi, keát
caáu cuûa th/bò nhaèm ñaûm baûo quaù trình
g/coâng hôïp lyù  Coù nghóa laø phaân nhoùm
chi tieát gia coâng treân cô sôû caùc loaïi thieát
bò cuï theå.
Sô ñoà phaân nhoùm chi tieát gia coâng theo thieát
 Nguyeân taéc phaân nhoùm:
 Gheùp nhoùm chi tieát coù hình daùng gaàn nhö
nhau.
 Gheùp nhoùm chi tieát coù maët chuaån ñònh vò
gioáng nhau.
 Gheùp nhoùm chi tieát coù yeâu caàu kyõ thuaät
gaàn gioáng nhau.
 Gheùp nhoùm chi tieát coù caùc beà maët gia coâng
gioáng nhau.
 Gheùp nhoùm chi tieát coù phöông phaùp taïo phoâi
gioáng nhau.
 Gheùp nhoùm chi tieát coù trình tö coâng ngheä
gaàn gioáng nhau.
 Gheùp nhoùm chi tieát sao cho phí toån ñieàu chænh
thieát bò, ñoà gaù, d/cuï ít
 Gheùp nhoùm chi tieát coù soá löôïng quùa ít, hoaëc
coù keát caáu khaùc nhieàu so vôùi caùc chi tieát
khaùc.
 Sau khi phaân nhoùm ta xaây döïng chi tieát ñaïi
dieän laøm chi tieát ñieån hình.
•b- Laäp quy trình coâng ngheä nhoùm
Khi laäp quy trình coâng ngheä nhoùm caàn
löu yù:
 Phaûi thích hôïp vôùi taát caû caùc chi tieát
trong nhoùm.
 Coù theå cho pheùp thay ñoåi chuùt ít tuyø theo
ñaëc ñieåm rieâng cuûa chi tieát trong nhoùm.
 Nhoùm laø ñoái töôïng ñöôïc ñaëc tröng bôûi söï
thoáng nhaát veà thieát bò – duïng cuï – ñoà gaù
– ph/phaùp ñieàu chænh maùy…
Ñeå laäp quy trình coâng ngheä nhoùm coù theå theo
nguyeân taéc sau:
 Döïa vaøo chi tieát ñaïi dieän laäp QTCN toång
quaùt roái caên cöù vaøo ñaëc ñieåm cuï theå veà
keát caáu vaø coâng ngheä cuûa töøng chi
tieátkhaùc trong nhoùm maø tieán haønh hoaøn
thieän, boå xung quy trình coâng ngheä.
 Thöù töï cuûa böôùc hay nguyeân coâng phaûi
ñaûm baûo gia coâng ñöôïc vaø yeâu caàu kyõ
thuaät baát kyø chi tieát naøo trong nhoùm.
 Trang thieát bò duøng trong caùc nguyeân coâng
phaûi gia coâng ñöôïc baát kyø chi tieát naøo
trong nhoùm.
 Toån hao ñ/chænh khi thay ñoåi chi tieát trong
nhoùm ít nhaát.
 Xaùc ñònh taûi troïng cuûa thieát bò neáu thaáp
thì phaûi boá trí theâm caùc nhoùm khaùc ñeå
baûo ñaûm heä soá söû duïng thieát bò.
 QTCN nhoùm ñöôïc xaây döïng thaønh sô ñoà theo
thöù töï böôùc cuûa nguyeân coâng.
•c- Ñoà gaù gia coâng nhoùm.
Veà cô baûn thì caùc chi tieát trong nhoùm coù
ñaëc tröng coâng ngheä gioáng nhau do vaäy
chuùng coù beà maët duøng laøm chuaån ñònh vò
vaø sô ñoà gaù ñaët gaàn gioáng nhau chæ
khaùc nhau moät chuùt veà kích thöôc hoaëc
hình daùng  Nhö vaäy ñoà gaù coù phaàn ñieàu
chænh vaø phaàn vaïn naêng (phaàn vaïn naêng
chieám 80% - 90% trong ñoà gaù).
  Ñoà gaù gia coâng nhoùm coù ñaëc ñieåm sau:

 Gaù ñaët nhanh vaø chính xaùc baát kyø chi tieát
naøo trong nhoùm
 Thay theá vaø ñ/chænh nhanh choùng caùc boä
phaän caàn thieát.
 Caàn coù ñoä cöùng vöõng nhöng khoâng laøm
bieán daïng chi tieát.
 Thaùo laép nhanh treân maùy gia coâng.
 Thao taùc thuaän tieän, nheï nhaøng, an toaøn.
 Ñoà gaù gia coâng nhoùm thöôøng coù ñoä cöùng
vöõng keùm ñoà gaù chuyeân duøng.
 Caùc phöông aùn thöïc hieän khaâu ñieàu chænh
 trong ñoà gaù nhoùm:
 Dòch chuyeån caùc boä phaän gaù ñaët chi tieát
gia coâng (thay ñoåi cô caáu gaù ñaët).
 Ñònh vò vaø keïp chaët laïi caùc boä phaän gaù
ñaët ñeán vò trí khaùc treân ñoà gaù.
 Thay ñoåi töøng phaàn hoaëc toaøn phaàn boä
phaän ñònh vò, keïp chaët, daãn höôùng v.v…
 Vöøa thay theá vöøa dích chuyeån caùc boä
phaän gaù ñaët chi tieát gia coâng.
 Caàn xaùc ñònh thöù töï hôïp lyù caùc chi tieát
trong nhoùm ñöa vaøo gia coâng treân ñoà gaù
nhoùm, sao cho toång thôøi gian ñieàu chænh
ñoà gaù khi keát thuùc gia coâng caùc chi tieát
gioáng hau vaø baét ñaàu gia coâng caùc chi
tieát keá tieápkhaùc nhau trong nhoùm laø nhoû
nhaát.
 Hình 8 – 7.
  IV- COÂNG NGHEÄ TOÅ HÔÏP

1- Ñaët vaán ñeà:

Trong ngaønh cheá taïo maùy noùi chung thì
daïng saûn xuaát chuû yeáu laø saûn xuaát loaït
vöøa vaø nhoû neân:
 Phöông höôùng coâng ngheä quan troïng laø
nghieân cöùu xaây döïng QTCN vaø daây
chuyeàn sx linh hoaït, töï ñoäng treân cô sôû
coâng ngheä toå hôïp vaø ñieàu khieån toái öu
heä thoáng.
 Nghóa laø khi ñoái töôïng sx thay ñoåi thì QTCN,
nguyeân coâng, daây chuyeàn sx phaûi ñaûm
baûo khaû naêng thích nghi, linh hoaït.
•Coâng ngheä ñieån hình vaø coâng ngheä nhoùm
ñeàu coù
•öu ñieåm vaø haïn cheá nhaát ñònh:
 Coâng ngheä ñieån hình coù ñoái töôïng laø
caùc chi tieát gia coâng coù keát caáu gioáng
nhau ôû möùc cao neân QTCN ñeå gia coâng
chuùng phaûi gioáng nhau laøm cho phuï taûi
vaø hieäu suaát söû duïng trang t/bò, duïng
cuï coâng ngheä thaáp töø ñoù laùm haïn cheá
hieäu quaû kinh teá cuûa QTCN vaø daây
chuyeàn saûn xuaát.
 Coâng ngheä ñieån hình chæ phaùt huy toát
khi soá löôïng chi tieát gia coâng trong cuøng
moät kieåu, moät côõ ñuû nhieàu öùng vôùi
daïng saûn xuaát loïat lôùn hay haøng khoái,
daây chuyeàn saûn xuaát thöôøng cöùng vaø
keùm linh hoïat.
 Coâng ngheä nhoùm laïi döïa vaøo söï
gioáng nhau töøng phaàn thöôøng laø
gioáng nhau ôû moät vaøi beà maët gia
coâng, vaø ñeå gia coâng chuùng ta coù
theå duøng chung trang thieát bò, duïng cuï,
cheá ñoä coâng ngheä laøm cho heä soá söû
duïng thieát bò cao, caùc nguyeân coâng
chung coù tính linh hoïat.
 Vieäc phaân nhoùm vaø giaùm saùt saûn
xuaát ñoái vôùi töøng ñoái töôïng gia coâng
trong nhoùm khaù phöùc taïp vaø khoù thöïc
hieän saûn xuaát theo daây chuyeàn.
Xem baûng 8 -8
  Caàn löu yù raèng:

 ÔÛ quy moâ haøng loïat vöøa vaø nhoû (hay

gaëp nhaát trong ngaønh Kyõ thuaät cheá
taïo) thöôøng coù chuûng loïai chi tieát
nhieàu, nhöng soá löôïng töøng loïai laïi
khoâng nhieàu, quaù trình cheá taïo thöôøng
theo chu kyø do vaät caàn phaûi ñaûm baûo
tính thích nghi nhanh cuûa QTCN, nguyeân
coâng vaø caû daây chuyeàn khi ñoái töôïng
saûn xuaát thay ñoåi.
 Tieân ñeà cô baûn nhaát ñaûm baûo tính
linh hoaït, thích nghi cuûa daây chuyeân laø
xaùc ñònh hôïp lyù ñoái töông sx cho daây
chuyeàn, töùc laø phaûi thoáng haát hoùa,
tieâu chuaån hoùa caùc keát caáu cuûa ñoái
töông saûn xuaát.
 Ñeå ñaûm baûo tính linh hoïat cuûa toøan
boä QTCNthì xaùc ñònh ñoái töôïng theo
quan ñieåm coâng ngheã ñieån hình, nhöng
ñeå ñaûm baûo tính linh hoïat cuûa töøng
nguyeân coâng thì neân theo quan ñieåm
coâng ngheä nhoùm.
 Coâng ngheä toå hôïp khi xaùc ñònh ñoái
töôïng gia coâng ñaõ keát hôïp caû hai luaän
ñieåm treân.
 Khaû naêng thích thích nghi chuû yeáu do
trang thieát bò, duïng cuï quyeát ñònh nhôø
söï hoã trôï tích cöïc cuûa cô caáu caáp
phoâi, thay dao, vaän chuyeån v.v…
 Sô ñoà toång quaùt cuûa coâng ngheä toå
hôïp.
Hình (8 – 8)
•2- Phöông aùn nghieân cöùu ñaûm baûo tính
thích nghi.
 Phöông aùn taäp trung nguyeân coâng,
ñöôïc duøng khi saûn xuaát phaùt
trieån: ngöôøi ta thöôøng söû duïng
maùy ñieàu khieån chöông trình soá.
 Phöông aùn phaân taùn nguyeân coâng,
ñöôïc duøng khi saûn xuaát keùm phaùt
trieån: ngöôøi ta thöôøng söû duïng
maùy vaïn naêng coù gaù laép linh hoaït
hoaëc maùy chuyeân duøng linh hoaït
coù keát caáu ñôn giaûn.
•3- Caùc böôùc thöïc hieän ñeå aùp duïng coâng
ngheä toå hôïp.
 Phaân loaïi vaø gheùp nhoùm ñoái töôïng gia
coâng.
 Xaùc ñònh ñoái töôïng ñaïi dieän (ñieån
hình).
 Xaùc ñònh soá löôïng quy ñoåi cuûa töøng
kieåu so vôùi kieåu ñaïi dieän baèng heä soá
quy ñoåi.
 Xaùc ñònh p/aùn toå hôïp toái öu veà
c/ngheä: Heä soá taûi troïng, chu kyø gia
coâng, soá löôïng maùy, toån hao thôøi gian
v.v…
 Thieát keá, xaây döïng QTCN theo phöông
aùn toå hôïp toái öu, keå caû vieäc thieát keá
ñoà gaù ñieàu chænh.
 GIA COÂNG CHI TIEÁT DAÏNG HOÄP.
•I- ÑAËC ÑIEÅM CUÛA CAÙC CHI TIEÁT DAÏNG
HOÄP
 Coù nhieàu vaùch, ñoä daøy moûng cuûa caùc
vaùch khaùc nhau, trong caùc vaùch coù nhieàu
gaân, coù nhieàu phaàn loài loõm.
 Coù nhieàu maët phaúng caàn gia coâng ñeå
laøm maët tieáp xuùc, bề mặt lắp gheùp.
 Nhieàu loã caàn ñöôïc gia coâng chính xaùc ñeå
thöïc hieän caùc moái laép gheùp vaø ñöôïc chia
ra:
  Loã chính xaùc: Goïi laø loã chính thöøông
ñôõ coå truïc.
  Loã khoâng chính xaùc: Goïi laø loã phuï
thöôøng duøng keïp
 caùc boä phaän.
 Nhìn chung caùc chi tieát daïng hoäp laø chi
tieát phöùc taïp khoù gia coâng.
 Hình (13 – 1 ) hoaëc hình (10 – 1 )
 •II- NHÖÕNG YEÂU CAÀU KYÕ THUAÄT CHUÛ YEÁU
KHI CHEÁ TAÏO.
 Moät soá maët ngoøai vaø loã gia coâng ñaït ñoä
chính xaùc cao: Caáp 7 – 8 coù khi ñaït caáp 6, ñoä
nhaùm beà maët Ra 2.5 – 0.32 coù khi cao hôn.
 Sai soá hinh daùng naèm trong dung sai cho
pheùp, coù khi khaét khe hôn (0,5 – 0,7 dung sai
ñöôøng kính loã).
 Caùc maët laép gheùp khoâng quan troïng cheá
taïo caáp 12 – 14 vaø Rz 40 – 20 gia coâng moät
laàn laø ñöôïc.
 Ñoä chính xaùc veà vò trí töông quan nhö: Kích
thöôùc töø maët ñaùy laép gheùp chính ñeán caùc
loã cô baûn ( loã chính ), khoaûng caùch giöõa caùc
loã chính vôùi nhau, ñoä ñoàng taâm cuûa chuùng
treân caùc thaønh khaùc nhau coù theå ñaït töø
0.1  0.001.
 Hình (13 – 1 ) hoaëc hình (10 – 1 )
 Moät soá maët ngoøai duøng laøm chuaån
laép raùp hoaëc coù chuyeån ñoäng di tröôït (
caùc maët chính ) caàn coù ñoä thaúng vaø
ñoä phaúng cao (töø 0.05 – 0.1 treân suoát
chieàu daøi ), Ra = 1.25 – 5.
 Ñoä khoâng vuoâng goùc giöõa maët ñaàu
vaø taâm loã 0,01 – 0,05/100mm baùn kính.
 Coù tôùi 60% loã chính xaùc caáp 7 vaø 6 ,
30% chính xaùc caáp 8.
 Ñoä nhaùm ñaïi boä phaän caùc beà maët
Rz<5.
 •III/ TÍNH COÂNG NGHEÄ TRONG KEÁT CAÁU.
 Coù ñoä cöùng vöõng vaø ñoä beàn nhaát ñònh
ñeå gia coâng khoâng bò bieán daïng, ñeå duøng
ñöôïc cheá ñoä caét cao, cho naêng suùat cao.
 Beà maët laøm chuaån caàn coù ñoä daøi, ñuû
dieän tích cho pheùp thöïc hieän nhieàu nguyeân
coâng, gaù ñaët nhanh khi gia coâng vaø laép
raùp.
 Caùc beà maët gia coâng khoâng coù vaáu loài
loõm, thuaän lôïi aên dao vaø thoaùt dao.
 Boá trí caùc beà maët sao cho deã g/coâng nhieàu
beà maët moät luùc
 Caùc loã neân coù daïng ñôn giaûn, khoâng neân
coù raõnh, coù daïng ñònh hình, coù thaønh
moûng, neân lieân tuïc khoâng bít ñaùy, neân coù
ñöôøng kính giaûm töø ngoaøi vaøo trong.
 Loã neân vuoâng goùc vôùi maët hoäp.
 Neân duøng caùc loã tieâu chuaån.
 •IV/ VAÄT LIEÄU VAØ PHOÂI CHEÁ TAÏO

 Vaät lieäu cheá taïo thöôøng duøng laø : Gang

xaùm, theùp ñuùc, hôïp kim nhoâm, theùp haøn
…
 Tuøy theo daïng saûn xuaát maø duøng vaät lieäu
vaø
 phöông
Ñuùc phaùp
trong cheá taïo
khuoân caùt,phoâi:
maãu goã, laøm
khuoân baèng tay.
 Ñuùc trong khuoân caùt, maãu kim loaïi, laøm
khuoân baèng maùy.
 Ñuùc trong khuoân kim loaïi vaø khuoân voû
moûng.
 Ñuùc aùp löïc.
 Phoâi theùp haøn: kieåu thoâ vaø kieåu tinh.
Caàn phaûi khöû öùng suaát dö.
 Phoâi theùp daäp noùng hoaëc kim loaïi maàu
daäp nguoäi, duøng khi chi tieát khoâng
phöùc taïp vaø duøng trong saûn xuaát lôùn.
 •V- TIEÁN TRÌNH COÂNG NGHEÄ

•1/ Choïn chuaån gia coâng:

 Caàn taïo chuaån tinh thoáng nhaát: thöôøng laø
maët ngoaøi vaø 2 loã chuaån tinh phuï (coù caáp
chính xaùc ñeán 7 vaø khoaûng caùch xa nhaát).
 Hình 13 – 2 hoaëc hình 10 – 2
 Choïn chuaån thoâ caàn phaûi: phaân boá löông dö
vaø ñoä chính xaùc ôû nguyeân coâng tieáp theo,
coù theåthoâ
 Maët duøng phöông
cuûa aùn:(thöôøng duøng nhaát
loã chính
loaïi naøy) 4 baäc töï do.
Hình 13 – 3a
 Maët thoâ khoâng gia coâng ôû beân trong  3
baäc töï do.
Hình 13 – 3b
 Maët treân cuûa hoäp hoaëc maët treân ôû gôø
vai 
 Trong 3 baäc
saûn töïnhoû
xuaát do. choïn chuaån baèng
laáy daáu. Hình 13 – 3c vaø 13 – 3d
Hình 13 – 4
2/ Tieán trình:
Choïn chuaån thoâ gia coâng beà maët
chuaån vaø caùc loã chuaån ñeå laøm chuaån
tinh thoáng nhaát.
Sau khi coù chuaån tinh thoáng nhaát ta tieán
 Gia coâng caùc beà maët coøn laïi.
haønh nhö sau:
 Gia coâng thoâ vaø baùn tinh caùc loã
laép gheùp.
 Gia coâng caùc loã keïp chaët, khoâng
chính xaùc.
 Gia coâng tinh caùc loã laép gheùp.
 Toång kieåm tra.
 •VI- BIEÄN PHAÙP THÖÏC HIEÄN.

•1/ Gia coâng maët chuaån:

 Tuyø theo kích thöôùc vaø saûn löôïng:
 Saûn löôïng nhoû duøng maùy phay, baøo vaïn
naêng.
 Hoäp kích thöôùc lôùn coù theå gia coâng treân
maùy tieän ñöùng côõ nhoû g/coâng treân maùy
tieän vaïn naêng vôùi maâm 4 chaáu.
 Saûn löôïng lôùn hoaëc khoái, hoäp côõ lôùn
hoaëc trung bình neân gia coâng treân maùy
nhieàu truïc, maùy baøn quay. Hoäp côõ nhoû
duøng chuoát hoaëc maùy toå hôïp.
 Gia coâng hai loã ñònh vò thöôøng treân maùy
khoan caàn hoaëc maùy nhieàu truïc, tieán
haønh khoan - khoeùt - doa ñaûm baûo ñoä
chính xaùc kích thöôùc vaø vò trí.
•2/ Gia coâng maët ngoaøi cuûa hoäp.
Tuyø theo kích thöôùc vaø saûn löôïng:
 Saûn xuaát nhoû, ñôn chieác thöôøng duøng
phöông phaùp baøo.
 Saûn xuaát loaït thì duøng phay, hoäp kích
thöôùc lôùn duøng phay giöôøng hoaëc baøo
giöôøng.
 Trong saûn xuaát khoái duøng phay lieân tuïc
treân maùy coù baøn quay, khi gia coâng tinh
coù theå maøi.
 Hình 10 - 5
•3/ Gia coâng loã laép gheùp, noù chieám thôøi gian
khaù lôùn:
 Tuyø theo daïng saûn xuaát maø tieán haønh treân
maùy: Doa, maùy toå hôïp, ñöôøng daây töï ñoäng.
 Ñoä chính xaùc veà kích thöôùc vaø vò trí töông
quan cuûa loã thöïc hieän theo baïc daãn höôùng
hoaëc xaùc ñònh vò trí baèng toïa ñoä.
 Khi gia coâng treân maùy toå hôïp neân chia ra
nguyeân coâng thoâ vaø tinh treân hai maùy hoaëc
hai böôùc treân moät maùy.
 Loã coù kích thöôùc nhoû gia coâng treân maùy
khoan nhôø baïc daãn höôùng vaø ñaàu khoan
nhieàu truïc. Hoaëc maùy khoan caàn coù phieán
daãn
 Trong saûn xuaát haøng loaït caùc loã chính xaùc
gia coâng treân maùy doa Coù 2 phöông aùn gia
coâng loã:
  Gia coâng lieân tuïc laáy loã vöøa gia coâng
laøm daãn höôùng.
  Gia coâng moät beân sau ñoù quay ñi 1800 gia
coâng tieáp.
 (Hình 13-6 –7 -8)
 Coù theå duøng truïc doa coâng xoân khi l/d <= 5 –
•4/ Gia coâng caùc loã keïp chaët
 Saûn löôïng ít gia coâng treân maùy khoan
vaïn naêng, khoaûng caùch loã thöïc hieän
baèng vieäc laáy daáu hoaëc nhôø caùc
phieán daãn.
 Saûn löôïng vöøa duøng maùy khoan caàn
coù ñaàu Rôâvoânve.
 Saûn xuaát lôùn vaø khoái gia coâng treân
maùy toå hôïp, maùy nhieàu truïc.
•5/ Kieåm tra
 Kieåm tra ñoä thaúng cuûa maët phaúng baèng
thöôùc. Ñoä phaúng baèng baøn raø coù boâi
sôn hoaëc duøng nivoâ.
 Kieåm tra hình daùng vaø kích thöôùc loã baèng
thöôùc caëp hoaëc calíp coù ñoàng hoà ño..
 Hình (10 – 14)
 Kieåm tra ñoä ñoàng taâm baèng caùc truïc
taâm.
 Hình (10 – 15);(10 – 16)
 Kieåm tra ñoä song song vaø khoaûng caùch
caùc loã.
 Hình (10 – 17); (10 – 18)
 Kieåm tra khoaûng caùch töø taâm loã ñeán cô
baûn cuûa hoäp.
 Hình (10 – 19)
 Kieåm tra ñoä vuoâng goùc giöõa taâm caùc loã.
 Hình (10 – 20)
 Kieåm tra ñoä vuoâng goùc cuûa loã vaø maët
ñaàu.
 Hình (10 – 21)
Tieán trình coâng ngheä gia coâng thaân maùy
 COÂNG NGHEÄ CHEÁ TAÏO CAÙC CHI TIEÁT
DAÏNG CAØNG.
•
•I- ÑAËC ÑIEÅM
 Caøng laø nhöõng chi tieát thöôøng coù chöùc
naêng bieán chuyeån ñoäng thaúng thaønh
chuyeån ñoäng quay hoaëc duøng ñaåy caùc
baùnh raêng di tröôït v.v..
 Caøng coù moät hoaëc moät soá loã cô baûn caàn
ñöôïc gia coâng ñaït ñoä chính xaùc cao, caùc loã
naøy coù quan heä vôùi nhau veà ñoä song song,
ñoä vuoâng goùc vò trí ñöôøng taâm hoaëc
ñöôøng taâm vôùi maët ñaàu…
 Caøng coù caùc loã duøng ñeå keïp chaët, caùc
raõnh then, maët ñaàu vaø moät soá yeáu toá
khaùc caàn gia coâng …
 Caùc daïng caøng xem hình (10 – 22 )vaø
(10 – 23 )
•II/ ÑIEÀU KIEÄN KYÕ THUAÄT
 Kích thöôùc vaø hình daùng caùc loã cô baûn gia
coâng ñaït caáp chính xaùc 7 ñeán 9. Ra = 0.32 –
0.64.
 Sai leäch khoaûng caùch taâm loã tuyø theo
ñieàu kieän laøm vieäc (cho khoaûng 0,1 – 0,2
mm) hoaëc theo IT14.
 Ñoä song song cuûa ñöôøng taâm loã cô baûn
khoaûng 0.03 – 0,05/100mm chieàu daøi.
 Ñoä khoâng vuoâng goùc cuûa loã so vôùi maët
ñaàu khoaûng 0.05 – 0.1/100mm baùn kính.
 Ñoä song song cuûa caùc maët ñaàu ñaït 0.05 –
2.5mm/100mm baùn kính maët ñaàu.
 Raõnh then gia coâng ñaït caáp c/xaùc 8 – 10 vaø
Rz>2.5 – 40.
 Ñoâi khi nhieät luyeän caùc beà maët laøm vieäc
HRC 50 → 55.
•III- VAÄT LIEÄU CHEÁ TAÏO.
 Thöôøng duøng theùp caùc bon (moät soá
tröôøng hôïp duøng theùp hôïp kim), gang
deûo, gang xaùm, ñoâi khi duøng kim loaïi
maàu.
 Phoâi thöôøng ñöôïc ñuùc hoaëc reøn, daäp
 Caùc loaïi kích thöôùc lôùn soá löôïng ít thì
duøng haøn. Saûn löôïng nhieàu hôn thì keát
IV- TÍNH COÂNG
hôïp NGHEÄ
haøn vaø TRONG
daäp taám.KEÁT CAÁU
Khi thieát keá caàn chuù yù tính coâng ngheä
 Ñoä cöùng vöõngnhö cuûa
sau: caøng.
 Chieàu daøi caùc loã cô baûn neân baèng
nhau, caùc maët ñaàu neân naèm treân hai
maët phaúng song song.
 Keát caáu neân ñoái xöùng qua maët phaúng
naøo ñoù.
 Neáu coù loã vuoâng goùc thì phaûi deã gia
coâng.
 Keát caáu thuaän lôïi gia coâng nhieàu chi
tieát cuøng luùc.
 V- QUY TRÌNH COÂNG NGHEÄ.
1- Toång quaùt (chuaån ñònh vò)
 Laáy vaønh troøn ngoaøi cuûa loã vaø moät
maët ñaàu laøm chuaån thoâ gia coâng maët
ñaàu coøn laïi vaø caùc loã cô baûn ñeå ñaûm
baûo vò trí töông quan . Neáu ñöôïc neân duøng
khoái V töï ñònh taâm.
 Hình (10 – 24 )
 Coù theå laáy thaân caøng laøm chuaån thoâ.
 Hình ( 10 – 25 )
 Gia coâng loã cô baûn.
Hình ( 10 – 26 )
 Laáy maët ñaàu vaø hai loã cô baûn laøm chuaån
tinh thoáng nhaát gia coâng caùc maët coøn laïi.
 Hình ( 10 – 27 )
 Coù theå duøng maët ñaàu vaø vaáu tyø phuï.
 Hình ( 10 – 28 )
 Caàn chuù yù ñeán bieán daïng khi keïp cuõng
nhö khi gia coâng ñeå ñaûm baûo vò trí töông
quan cuûa caùc loã vôùi nhau vaø vôùi maët
ñaàu.
•2- Cuï theå (thöïc hieän nguyeân coâng)
a- Gia coâng maët ñaàu:
Tuyø theo saûn löôïng, löôïng dö maø coù theå:
 Duøng phay hoaëc tieän trong saûn xuaát nhoû.
Hình (10 – 29 )
 Duøng maøi hoaëc chuoát trong saûn xuaát
lôùn.
 Coù theå gia coâng hai maët ñaàu cuøng luùc,
duøng chaïy dao khöù hoài, duøng baøn quay
 Hình (10 – 30 ) vaø (10 – 31 )
 Trong moät soá tröôøng hôïp caàn maøi tinh laïi
b- Gia coâng
maët caùc vaáu chuaån phuï neáu
ñaàu.
caàn.
•c- Gia coâng caùc loã cô baûn :
 Trong saûn xuaát lôùn tieán haønh treân maùy
khoan coù baïc daãn höôùng hoaëc treân maùy
chuyeân duøng, maùy toå hôïp. Sau khi khoan –
khoeùt neân duøng chuoát gia coâng tinh coøn
raõnh then thöôøng chuoát.
 Trong saûn xuaát nhoû gia coâng treân maùy
khoan ñöùng, khoan caàn, doa ngang hoaëc
tieän baèng phöông phaùp laáy daáu vaø raø gaù
coøn raõnh then ñöôïc xoïc.
 Gia coâng moät loã sau ñoù duøng loã naøy vaø
maët ñaàu gia coâng loã tieáp theo.
 Hình (10 – 33 )
 Gia coâng laàn löôït caùc loã sau moät laàn gaù
ñaët.
 Hình (10 – 34 )
 Neáu coù baïc thau thì ñoùng baïc sau khi doa.
•d- Gia coâng caùc loã phuï, loã ren, loã keïp
chaët.
 Duøng khoan cho caùc loã khoâng yeâu caàu
chính xaùc (loã daàu, loã ren … )
 Duøng khoan – khoeùt – doa ñoái vôùi caùc loã
c/xaùc (Loã laép naép vaøo thaân…)
•e- Caân baèng troïng löôïng neáu caàn
f- Kieåm tra
 Kieåm tra ñöôøng kính loã, chieàu daøy maët
ñaàu baèng thöôùc hoaëc döôõng.
 Kieåm tra ñoä // cuûa caùc ñöôøng taâm loã
baèng ñoàng hoà so.
 Hình (10 – 35 )
 Kieåm tra ñoä vuoâng goùc cuûa caùc ñöôøng
taâm loã baèng ñoàng hoà so.
 Hình (10 – 36 )
 Tuyø theo saûn löôïng coù theå thieát keá cheá
taïo caùc loaïi ñoà gaù chuyeân duøng cho phuø
hôïp.

 Ví duï gia coâng tay bieân ñoäng cô oâtoâ ( trang

 QTCN CHEÁ TAÏO CHI TIEÁT DAÏNG TRUÏC
I- PHAÂN LOAÏI VAØ ÑIEÀU KIEÄN KYÕ THUAÄT

•1- phaân loaïi

Truïc laø chi tieát ñöôïc duøng khaù phoå
bieán noù thuoäc daïng caùc chi tieát troøn
xoay. Tuyø theo keát caáu ta coù caùc loaïi:
 Truïc trôn: l/d<4 laø truïc ngaén; l/d= 4- 10
laø truïc trôn thöôøng; l/d>10 laø truïc daøi.
 Truïc baäc: Coù then; then hoa; coù ren …
 Truïc roãng.
 Truïc leäch taâm: truïc khuûyu; truïc cam.
2- Ñieàu kieän kyõ thuaät
 Ñoä chính xaùc veà kích thöôùc
 Ñöôøng kính caùc coå laép gheùp ñaït caáp 7
– 10 ñoâi khi caàn ñaëc bieät caáp 5
 Dung sai chieàu daøi caùc baäc ôû truïc baäc
khoaûng 50 - 200µm
 Ñoä chính xaùc veà hình daùng hình hoïc
 Ñoä coân ; ñoä oâ van naèm trong phaïm vi
(0,25 – 0.5) dung sai ñöôøng kính coå truïc.
 Ñoä nhaùm caùc coå laép gheùp Ra = 1.25 -
0.16 maët ñaàu Rz =10 – 40 caùc maët khoâng
laép
 Ñoä Rz >xaùc
chính 40 veà vò trí töông quan :
 Ñoä ñaûo caùc coå laép gheùp <= 10 - 30µm
 Ñoä // caùc raõnh then so vôùi ñöôøng sinh
<=1µm /10mm
 Tính chaát cô lyù : Ñoä cöùng; ñoä thaám toâi v.v…
 Khi laøm vieäc ôû toác ñoä cao caàn caân baèng
tónh hoaëc ñoäng.
•Ii- VAÄT LIEÄU VAØ PHOÂI DUØNG CHEÁ TAÏO.
 Tuyø theo yeâu caàu coù theå duøng: theùp caùc
bon, theùp hôïp kim, baèng gang coù ñoä beàn
cao.
 Tuyø theo hình daùng, keát caáu, saûn löôïng…
Duøng phoâi thanh (phoâi caùn); phoâi reøn (Töï
III- TÍNH COÂNG
do hoaëc NGHEÄphoâi
khuoân), TRONG KEÁT CAÁU.
ñuùc.
Khi thieát keá caàn löu yù:
 Caùc beà maët treân truïc neân gia coâng ñöôïc
baèng caùc duïng cuï caét thoâng thöông.
 Ñöôøng kính giaûm veà hai ñaàu.
 Giaûm ñöôøng kính ñeán toái thieåu nhöng vaãn
ñaûm baûo laøm vieäc toát.
 Raõnh then neân hôû ñeå deã gia coâng.
 Coù khaû naêng gia coâng treân maùy thuûy löïc.
 Gia coâng ñöôïcbaèng nhieàu dao khi ñoù thì L/D
< 10.
 Coá gaéng thay truïc baäc baèng truïc trôn.
•IV- QUY TRÌNH COÂNG NGHEÄ.
• 1- Chuaån ñònh vò
 Duøng chuaån tinh thoáng nhaát (thöôøng laø
loã taâm).
 Hình ( 10 – 37 )
 Truïc roãng khi gia coâng tinh maët ngoaøi thì
duøng maët trong
 Coù theå duøng maët ngoøai ñeå ñònh vò hoaë
keát hôïp maët ngoaøi vaø loã taâm.
 Gia coâng then vaø then hoa neân ñònh vò baèng
loã taâm hoaëc treân khoái V khi coå truïc ñaõ
gia coâng tinh.
 Khi ñònh vò baèng loã taâm: Sai soá chuaån
maët ngoaøi baèng khoâng; coøn chieàu daøi laø

 ε cl = δ A/2tgα
 Hình ( 10 – 39 )
 Ñeå traùnh sai soá chuaån theo chieàu daøi thì
coù theå duøng muõi taâm tuyø ñoäng.
 Hình ( 10 – 40 )
 Coù theå duøng muõi taâm coá ñònh khi
n<500v/ph hoaëc muõi taâm quay.
•2- Tieán trình gia coâng vaø bieän phaùp thöïc
hieän
 Tuyø : theo hình daùng; kích thöôùc; ñoä cöùng
vöõng; ñoä chính xaùc; saûn löôïng v.v… ta coù
tieán trình sau:
a- Gia coâng chuaån bò.
Caét phoâi baèng nhieàu caùch, nhieàu kieåu
maùy tuøy saûn löôïng. Khoûa maët ñaàu; khoan
loã
 Gaùtaâm; gia coâng coå ñôõ (neáu caàn ) vaø coù
leân maâm caëp khoûa maët ñaàu; khoan
theå thöïc hieän nhö sau:
loã taâm (saûn xuaát nhoû )
 Phay maët ñaàu, khoan loã taâm theo daáu
(saûn xuaát nhoû – truïc lôùn).
 Phay maët ñaàu treân maùy phay vaø khoan
taâm treân maùy khoan taâm chuyeân duøng.
 Phay maët ñaàu vaø khoan taâm treân cuøng
moät maùy chuyeân duøng.
Hình (10 – 41) vaø (10 – 42 )
b- Tieän thoâ vaø tinh maët truï cuûa caùc baäc.
 Tuyø theo hình daùng, kích thöôùc, ñoä cöùng
vöõng, ñoä chính xaùc, saûn löôïng maø duøng
caùc thieát bò khaùc nhau.
 Hình (15 –5 ) vaø (15 – 6 )
 Hoaëc (10 –45 ) vaø ( 10 – 46 )
 Coù theå tieän baèng moät dao hoaëc nhieàu
dao. Hình (15 –7 ) vaø
(15 – 8 )
 Hoaëc (10 – 47 ) vaø ( 10 – 48 )
 Coù theå duøng caùc phöông phaùp caét vaø
gaù dao töông öùng ñeå naâng cao naêng suaát
vaø chaát löôïng gia coâng (caét theo lôùp, theo
ñoaïn, caét hoãn hôïp ...).
 Hình (15 – 9 ) Hoaëc ( 10 – 49 )
 ÔÛ caùc truïc nhoû vaø daøi duøng oáng ñôõ
luynet ñeå khoâng phaûi gia coâng coå ñôõ.
 Hình (15 – 10 ) hoaëc ( 10 – 43 )
c- Maøi thoâ vaø tinh caùc coå truïc
 Xem baøi phöông phaùp maøi (CNCTM1)
 Maøi treân maùy maøi troøn ngoaøi coù taâm
hoaëc voâ taâm tuyø theo keát caáu (maùy
hieän ñaïi coù boä phaän töï kieåm tra kích
thöôùc vaø ngaét maùy).
 Coù theå duøng chaïy dao ngang; chaïy dao doïc
hoaëc nghieâng tuøy theo keát caáu vaø ñoä
chính xaùc.
 Caàn löu yù söûa loã taâm tröôùc khi maøi tinh.
 Khi maøi, thöông thôøi gian phuï ñeå kieåm tra
lôùn neân ngöôøi ta duøng thieát bò kieåm tra
ngay trong quaù trình gia coâng.
 Hình (10 - 52)
d- Gia coâng caùc beà maët ñònh hình

 Gia coâng ren theo chieàu truïc vaø loã ren ôû

ñaàu truïc. Coù theå tieän, phay, taroâ hoaëc
baøn ren tuyø theo loaïi ren.
 Xem baøi gia coâng ren
 Gia coâng raêng treân truïc.

coâng then vaøXem

thenbaøi
hoa gia coâng
hoïc raêng

e- Gia (ñaõ ôû
CNCTM1)
 Duøng maùy phay ñöùng hoaëc ngang ñònh vò
treân khoái V hoaëc muõi choáng taâm.
 Trong saûn xuaát lôùn, then hoa ñöôïc phay
treân maùy phay laên truïc then hoa.
 Neáu caàn nhieät luyeän thì phay thoâ tröôùc
vaø phay tinh tröôùc nhieät luyeän, sau khi
nhieät luyeän ñeå deã ñaït ñoä chính xaùc
ngöôøi ta maøi (thöôøng maøi ñònh hình).
Hình (10 – 56)
 Coù theå duøng baøo, chuoát, caùn nguoäi ñeå
gia coâng…
f- Gia coâng caùc maët leäch taâm.
 ÔÛ chi tieát truïc treân moät baäc naøo ñoù coù
beà maët khoâng troøn xoay hoaëc troøn xoay
nhöng khoâng ñoàng taâm vôùi truïc chuùng
ñöôïc goïi laø ‘cam’. Coù loaïi coù nhieàu baäc
khoâng naèm cuøng treân moät ñöôøng taâm
nhö caùc loaïi truïc khuyûu. Taát caû caùc loaïi
maët leäch taâm naøy caàn coù bieän phaùp gia
coâng thích hôïp mpôùi ñaït ñoä chính xaùc.
 Gia coâng maët leäch taâm troøn xoay coù theå
duøng phöông phaùp tieän hay maøi baèng
caùch gaù treân maâm caëp ba chaáu nhôø
caên ñeäm hoaëc maâm caëp boán chaáu.
 Hinh (10- 57)
 Coù theå duøng ñoà gaù cheùp hình treân maùy
tieän vaïn naêng, maùy maøi troøn ngoaøi hoaëc
gia coâng treân maùy baùn töï ñoäng cheùp
hình khi ñoù coù theå gia coâng ñöôïc caû maët
leäch taâm khoâng troøn xoay.
 Hinh (10- 58), (10 – 59)
 Gia coâng caùc baäc leäch taâm coù taâm khoâng
cuøng treân moät ñöôøng thaúng:
 Gaù leäch coå chính ñeå ñöa taâm coå bieân
veà taâm quay cuûa truïc chính cuûa maùy,
caàn chuù yù khoáng cheá goùc xoay.
 Hinh (10- 60), (10 – 61)
 Truïc quay treân coå chính coøn dao gaén
treân truïc khuyûu maãu quay ñoàng boä vôùi
truïc khuyûu caàn gia coâng (gioáng tieän
cheùp hình).
Hinh (10- 62)
 Ñeå choáng bieán daïng uoán khi gia coâng
coå bieân ngöôøi ta duøng caùc bieän phaùp
choáng uoán.
 Hinh (10- 63)
 Maøi caùc coå truïc thöôøng duøng treân maùy
maøi chuyeân duøng hoaëc treân maùy tieän
coù ñoà gaù.
g- Gia coâng caùc loã chính xaùc doïc truïc.
 Phoâi ñaëc: khoan, khoeùt, doa hay tieän trong
tuyø theo kích thöôùc, vò trí vaø ñoä chính xaùc.
Sau ñoù duøng loã ñònh vò ñeå gia coâng tinh
laïi maët ngoaøi.
 Phoâi coù loã saün: duøng loã laøm chuaån thoâ
gia coâng thoâ maët ngoaøi sau ñoù duøng maët
ngoaøi gia coâng loõ ( thöôøng tieän – khoeùt –
doa).
 Vôùi loã sau nhieät luyeän caàn phaûi maøi (nhö
maøi troøn trong)
h-Gia coâng
kieåu caùcvaø
maùy loã vuoâng goùc vò
caùch ñònh vôùi taâm
tuøy truïc.
theo hình
 daùng
Thöôøngtruïc vaø coâng
duøng maùyduïng
khoan,cuûa loã. vò treân
ñònh
khoái V
Hình (10 – 68)
 Loã coù ñöôøng kính nhoû, muõi khoan keùm
cöùng vöõng khi ñoù neân coù baïc daãn
höôùng, khoan moài, phay phaúng… nhaát laø
khi khoan loã xieân vôùi taâm truïc.
i- Nhieät luyeän:
Coù theå toâi theå tích hoaëc taàn soá tuøy theo
yeâu caàu maø ta coù quùa trình nhieät luyeän
khaùc nhau.
j- Naén thaúng khi caàn thieát.
k- Gia coâng tinh laàn cuoái
 Thöôøng maøi tinh laø ñuû, vôùi truïc yeâu caàu
chính xaùc cao thì phaûi maøi nghieàn, maøi
khoân, maøi sieâu tinh xaùc, ñaùnh boùng…
 Xem ‘Ñaëc tröng caùc phöông phaùp gia
coâng’
l- Kieåm tra:
Kieåm tra kích thöôùc nhö ñöôøng kính; chieàu
daøi caùc baäc; then; then hoa vaø ren v.v…
 Ví duï kieåm tra then hoa vaø ñoä ñoàng taâm
 Hình (10 – 72), (10 - 73)
 Coâng ngheä gia coâng truïc roãng; truïc lôùn vaø
truïc leäch taâm sinh vieân tham khaûo taøi lieäu.
 QTCN CHEÁ TAÏO CHI TIEÁT DAÏNG BAÏC.

I- PHAÂN LOAÏI VAØ ÑIEÀU KIEÄN KYÕ THUAÄT

1- Phaân loaïi
Baïc laø loaïi chi tieát duøng khaù roäng raõi
trong ngaønh cheá taïo maùy
 Veà maët caáu taïo ngöôøi ta chia ra caùc
loaïi:
 Loaïi khoâng coù gôø, vai
 Loaïi coù gôø, vai
 Loaïi baïc coù loã coân
 Loaïi baïc coù loã coân xeû raõnh
 Loaïi baïc traùng hôïp kim choáng moøn
 Loaïi oáng moûng xeû raõnh.
Hình ( 10 – 74 )
 Veà maët kích thöôùc ta chia theo ñöôøng
kính:D<25: D25 – 32; D32 – 40; D40 – 50; D50 –
65; D 65 – 100 vaø D>100 .
 Thöôøng baïc coù L/D = 0.5 – 3.5
•2- Ñieàu kieän kyõ thuaät
 Maët ngoøai coù caáp chính xaùc 7 – 10.
 Loã thöôøng coù caáp chính xaùc 7 ñoâi khi
caáp 10 vôùi caùc loã laép gheùp chính xaùc
coù theå yeâu caàu caáp 5.
 Ñoä daøy thaønh baïc cho pheùp sai leäch 0.03
– 0.15mm.
 Ñoä ñoàng taâm cuûa maët ngoaøi vaø loã
thöôøng < 0.15mm.
 Ñoä khoâng vuoâng goùc maët ñaàu vaø loã
(0.1 – 0.2)/100mm baùn kính. Khi chòu taûi
chieàu truïc thì baèng (0.02 – 0.03)/100mm
baùn kính.
 Ñoä nhaùm maët ngoøai thöôøng Ra = 2.5; Loã
Ra = 0.32 – 2.5.
 Maët ñaàu Rz = 20 khi chòu taûi coù theå Ra =
2.5 – 1.25.
 •Ii- VAÄT LIEÄU VAØ PHOÂI LIEÄU CHEÁ TAÏO.
 Vaät lieäu cheá taïo: Theùp, ñoàng thau,
ñoàng ñoû, gang, caùc loaïi hôïp kim, caùc
loaïi vaät lieäu toång hôïp.
 Phoâi lieäu tuøy thuoäc hình daùng, keát caáu
vaø
Baïcsaûn
coùlöôïng
D<20mmmaøthì
coù:
duøng phoâi thanh ñònh
hình hoaëc caùn noùng, phoâi ñuùc ñaëc.
 Baïc coù D>20mm duøng phoâi oáng hoaëc
ñuùc coù loã.
 Phoâi coù theå ñuùc trong khuoân caùt,
khuoân kim loaïi, ñuùc ly taâm, ñuùc aùp löïc
v.v…
 Baïc coù thaønh moûng vaø coù xeû raõnh
coù theå duøng taám cuoán laïi.
 Caùc phoâi baèng vaät lieäu toång hôïp coù
theå ñöôïc eùp hoaëc eùp + thieâu keát.
•III- TÍNH COÂNG NGHEÄ TRONG KEÁT CAÁU.
 Caàn chuù yù chieàu daøi vaø ñ/kính ngoaøi
thöôøng thì baïc coù L/D = 0.5 – 0.35
 Chuù yù ñöôøng kính loã vì khoù gia coâng
hoân maët ngoaøi.
 Beà daøy thaønh baïc khoâng neân quaù
moûng vì deã bieán daïng khi gia coâng vaø
nhieät luyeän.
 IV- QUY TRÌNH COÂNG NGHEÄ

1- Chuaån ñònh vò:

Ñeå ñaûm baûo ñoä ñoàng taâm cuûa maët
trong vaø ngoaøi, ñaûm baûo ñoä vuoâng goùc
cuûa maët ñaàu vaø loã ta coù caùc phöong
phaùp sau:
 Gia coâng caû trong vaø ngoaøi treân cuøng
moät laàn gaù vaø chæ duøng trong saûn xuaát
ñôn chieác.
 Hình ( 10 – 75 )
 Gia coâng taát caû caùc maët chính sau hai laàn
gaù hoaëc sau hai nguyeân coâng trong ñoù coù
moät nguyeân coâng ñònh vò vaøo loã ñeå gia
coâng tinh maët ngoaøi.
 Hình ( 10 – 76 )
 Gia coâng taát caû caùc maët chính sau ba laàn
gaù hoaëc sau ba nguyeân coâng trong ñoù coù
moät nguyeân coâng ñònh vò vaøo loã ñeå gia
coâng tinh maët ngoaøi.
 Hình ( 10 – 77 )
 Gia coâng taát caû caùc maët chính sau boán
laàn gaù hoaëc sau boán nguyeân coâng trong
ñoù coù moät nguyeân coâng ñònh vò va maët
2- Trình töï gia coâng
 Thöôøng thì trình töï gia coâng chi tieát baïc nhö
sau:
 Gia coâng caùc maët chính.
 Gia coâng caùc loã phuï.
 Nhieät luyeän ( neáu coù ).
 Gia coâng tinh caùc loã vaø maët ngoaøi.
 Ñaùnh boùng ( neáu caàn ).
 Kieåm tra.

ÖÙng vôùi caùc loaïi phoâi ta coù caùc tieán trình

nhö sau:
 Gia coâng caùc maët chính:
Tuyø thuoäc saûn löôïng vaø daïng phoâi:
a- Töø phoâi thanh
 Neáu saûn löôïng ít coù theå tieán haønh
treân maùy tieän vaïn naêng trong moät laàn
gaù: tieân maët ñaàu – khoan moài – khoan
loã – tieän trong – tieän ngoaøi – caét ñöùt.
Neáu
Tieänsaûn löôïng
maët ñaàu,nhieàu:
ñaåy ñeán cöõ tyø, khoan
loã, tieän maët ngoøai, tieän hoaëc khoùet
maët trong, vaùt meùp, doa loã, caét ñöùt.
 Tieän vaø vaùt meùp ñaàu coøn laïi.
 Khoan loã daàu.
 Gia coâng raõnh daãn daàu.
 Maøi maët troøn ngoaøi.
Hình 10 – 79
b- Phoâi oáng: Neáu gia coâng töø phoâi oáng thì
thay nguyeân coâng khoan loã baèng khoeùt
hoaëc tieän.
C- Neáu phoâi
Khoeùt ñuùc
loã vaøvaø reønmeùp:
vaùt töøng Ñònh
chieác:vò vaø keïp
chaët treân maâm caëp
 Hình (16 - 3 )
 Chuoát loã: Ñinh vò maët ñaàu vaø duøng ñoà
gaù töï löïa.
 G/coâng thoâ maët ngoøai: duøng truïc gaù hoaëc
truïc gaù ñaøn hoài.
 Gia coâng tinh maët ngoaøi (thöôøng chæ tieän
laø ñuû ): Laáy loã laøm chuaån ñònh vò

 Caùc nguyeân coâng tieáp theo gioáng baïc loaïi

phoâi thanh.
 Gia coâng caùc loã phuï: loã daàu, loã ren, loã
keïp chaët… thöôøng gia coâng treân maùy
khoan.
 Gia coâng thoâ vaø tinh caùc beà maët ñònh hình
nhö raõnh then trong vaø ngoaøi, raõnh daàu…
tuyø theo saûn löôïng coù theå gia coâng treân
maùy xoïc, maùy phay, maùy tieän coù theå
duøng ñoà gaù cheùp hình.
 Hình (10- -82), (10- -83)
 Gia coâng tinh caùc beà maët sau nhieät luyeän:
thöôøng thöïc hieän treân maùy maøi, vôùi caùc
baïc kích thöôùc lôùn coù theå duøng tieän tinh
moûng, baïc coù yeâu caàu ñoä c/xaùc cao coù
theå maøi nghieàn, maøi khoân.

3- Coâng ngheä cheá taïo caùc loaïi baïc coù caáu
taïo khaùc:
 Chæ khaùc nhau ôû choã thöïc hieän vieäc ñieàu
chænh vaø gia coâng maët troøn ngoaøi.
 Baïc coù loã coân ñöôïc khoeùt vaø doa baèng
dao hình coân.
 Neáu baïc coù xeû raõnh thì loã coân ñöôïc thöïc
hieän treân maùy tieän coù thöôùc cheùp hình
hoaëc xoay baøn xe dao (Neáu saûn xuaát
nhoû ).
 Baïc coù ñuùc lôùp choáng moøn thì theâm
nguyeân coâng tieän raõnh daàu.
 Caùc baïc moûng ñaøn hoài coù xeû raõnh taïi
khe raõnh ta ñaët lôùp kim loaïi deã chaûy sau
ñoù gia coâng nhö baïc trôn lôùp kim loaïi deã
chaûy ñöôïc hôùt ñi ôû nguyeân coâng cuoái.
 Caùc baïc baèng kim loaïi söù thöôøng coù neàn
saét hoaëc ñoàng neân heä soá ma saùt nhoû,
deã gia coâng nhöng ñoä beàn cô hoïc keùm.
 Loã cuûa caùc baïc kim loaïi söù neân tieän
moûng ñeå taêng khaû naêng töï boâi trôn.
 Caùc baïc baèng chaát deûo cuõng cheá taïo
töông töï; coù theå duøng phoâi thanh - phoâi
oáng - hoaëc phoâi töøng chieác.
 •V- KIEÅM TRA BAÏC.
 Thöôøng ngöôøi ta tieán haønh kieåm tra:
a. Ño ñöôøng kính ngoaøi, loã, chieàu daøi, ñoä
nhaùm caùc beà maët, vò trí töông quan v.v…
b. Trong saûn xuaát nhoû duøng duïng cuï ño vaïn
naêng, trong saûn xuaát lôùn duøng duïng cuï ño
chuyeân duøng.
c. Vò trí töông quan duøng ñoàng hoà so vaø ñoà
gaù nhö kieåm tra caùc baäc treân truïc.
 Hình ( 10 – 84 ) vaø ( 10 – 85 )
 Tham khaûo QTCN cheá taïo baïc con ñoäi maùy
keùo
 ( Hình 16 – 5) øvaø (baûng 16 – 5 )
 GIA COÂNG REN

Ren vít ñöôïc söû duïng khaù roäng raõi trong cô

khí , quaù trình gia coâng ren nhaát laø ren chính
xaùc cao laø quaù trình phöùc taïp vaø coâng phu.
•I- CAÙC LOAÏI REN THÖÔØNG DUØNG

1- Ren heä meùt

 Kyù hieäu chöõ M, goùc ôû ñænh baèng 600
 Kích thöôùc duøng mm laøm ñôn vò.
 Ñöôïc quy ñònh theo TCVN 2247 – 77 vaø
2248 - 77
Hình ( 5 – 11)
2- Ren coân heä meùt:
Kyù hieäu MC quy ñònh theo TCVN
2253 – 77
3- Ren troøn : Kyù hieäu Rd quy ñònh theo TCVN
2256 – 77
•4- Ren heä inch.
 Kích thöôùc laáy theo ñôn vò inch = 25,4mm.
 Hình ( 5 – 12 )
 Goùc ôû ñænh laø 550 . Coù hai loaïi:
 + Ren hình truï: kyù hieäu laø G theo TCVN
4681 – 89
 + Ren hình coân: kyù hieäu laø R (coân
ngoaøi), Rc (coân
5- Ren hình thang.
 trong) Theo TCVN 4631 – 88
 Profin laø hình thang caân , goùc ôû ñænh
laû 300.
 Kích thöôùc duøng mm laøm ñôn vò.
 Ñöôïc quy ñònh theo TCVN 4673 – 89 vaø
6- Ren2255
töïa.– 77
 Profin laø hình Hình ( 5 – 13 )
thang, goùc ôû ñænh laø
300.
 Kyù hieäu laø S. Quy ñònh theo TCVN 3777
– 83
Hình ( 5 – 14 )
 II- ÑOÄ CHÍNH XAÙC.
 1/ Caùc kích thöôùc cô baûn: theo TCVN 2248
– 77.
 Hình ( 7 - 1 )
 2/ Caáp chính xaùc: theo TCVN 1917 – 93.
 Baûng ( 7 – 1 )
 III- CAÙC PHÖÔNG PHAÙP GIA COÂNG.

1- TIEÄN REN.
 Ñöôïc duøng roäng raõi.
 Tieán haønh treân maùy tieän vaïn naêng.
 Tieän ñöôïc nhieàu loaïi, kích thöôùc ñöôøng
kính vaø böôùc ren tuyø yù.
 Duøng trong saûn xuaát nhoû, ñôn chieác.
 Hình ( 9 - 6 )
 Khi tieän caàn ñaûm baûo goùc ren , daïng
ren , ñöôøng kính trung bình muoán vaäy
caàn chuù yù:
 Gaù dao chính xaùc.
 Löôõi caét naèm trong maët phaúng ngang
qua taâm chi tieát.
 Ñöôøng ñoái xöùng töø muõi dao phaûi
vuoâng goùc vôùi taâm chi tieát vaø caùch
taâm baèng baùn kính chaân ren.
Hình ( 5 - 20 )
 Löu yù gaù dao khi tieän truïc vít Acsimet vaø truïc
vít thaân khai.
 Hình ( 5 - 21 )
 Caùc phöông phaùp tieán dao khi tieän ren:
 Tieán höôùng kính: Ñaït ñoä nhaün cao,
khoù thoaùt phoi, vì vaäy vaän toác caét
thaáp , naêng suaát thaáp.
 Tieán dao nghieâng: Deã thoaùt phoi, ñieàu
kieän caét toát, naêng suaát cao hôn,
nhöng ñoä nhaün thaáp.
 Caét
 Ñeå phoái
taêng hôïp.
naêng suaát gia coâng caàn:
Hình ( 5 - 25 ) vaø ( 9 – 8 )
 Chæ coù theå taêng V vaø t neáu chieàu
daøi ren ngaén thì caàn coù cô caáu ruùt
dao nhanh.
Hình ( 5 - 26 )
 Duøng phöông phaùp tieän gioù loác hoaëc
duøng dao raêng löôïc.
Hình ( 5 - 27 )
2- PHAY REN:
 Tieán haønh treân maùy phay (Coù theå laø
duøng maùy phay vaïn naêng).
 Duøng caét ren treân chi tieát lôùn. Ren nhieàu
ñaàu moái.
 Caét ren treân chi tieát coù raõnh hoaëc coù
thaønh moûng.
 Coù theå caét ren trong hoaëc ren ngoaøi ,
treân chi tieát coân hoaëc truï.
 Thöôøng duøng trong saûn xuaát haøng loaït.
 Phay ren coù theå duøng :
a- phay baèng dao ñóa:
 Truïc dao nghieâng vôùi truïc chi tieát moät goùc
ф = β ( ôû ñöôøng kính trung bình ), ñoàng thôøi
löôõi caét khoâng qua taâm do vaäy ren bò sai
soá.
b- Phay baèng dao raêng löôïc:
Truïc dao // truïc chi tieát. Khi phay dao chæ coù
chuyeån ñoäng quay coøn chi tieát
quay chaäm vaø tònh tieán doïc truïc khoaûng töø
moät ñeán hai böôùc ren.
Chuù yù:
Phay baèng dao löôïc gioáng tieän ren baèng
dao löôïc neân ñoä chính xaùc töông ñöông tieän
vaø cao hôn phay baèng dao ñóa.
Hình ( 5 - 42 )
•3- GIA COÂNG REN BAÈNG TAROÂ VAØ BAØN
REN.
 Duøng gia coâng ren tieâu chuaån coù ñöôøng
kính trung bình vaø nhoû.
 Gia coâng ren truï hay coân thoâng hoaëc
khoâng thoâng.
 Coù theå gia coâng ñöôïc caû ren thang hoaëc
vuoâng .Caét ren loaïi naøo duøng taroâ hay
baøn ren töông öùng.
 Söû duïng baèng tay, treân maùy vaïn naêng,
maùy töï ñoäng hoaëc maùy chuyeân duøng.
 Naêng suaát thaáp vì Vaän toác thaáp ( V = 5 –
15m/phuùt )vaø coù theâm haønh trình chaïy
khoâng.
 Ñeå naâng cao naêng suaát coù theå duøng
taroâ tö boùp. Hoaëc taroâ ñaàu cong giaûm
haønh trình chaïy khoâng.
 Hình ( 5 - 52 )
 Khi ren loã thoâng coù theå chaïy dao moät laàn
(taroâ maùy) hoaëc hai, ba laân (taroâ tay ).
 Ñoä chính xaùc tuøy thuoäc: vaät lieäu vaø ñoä
chính xaùc cuûa taroâ vaø baøn ren , thöôøng
ñaït caáp 7 – 8.
 Neân thöïc hieän khoan vaø taroâ treân moät
laàn gaù, neáu treân hai laàn gaù thì duøng
taroâ töï löïa.
 Keát caáu cuûa taroâ vaø baøn ren.
 Hình ( 9 - 9 ) vaø ( 9 – 11 )
 Sô ñoà caét cuûa taroâ vaø baøn ren.
 Hình ( 9 - 12 )
•4- CAÙN REN.

 Ñaït naêng suaát cao nhaát, thöôøng duøng

trong saûn xaaát lôùn hoaëc khoái.
 Laø phöông phaùp gia coâng baèng bieán
daïng deûo.
 Coù theå duøng baøn caùn ren hoaëc con laên
(duøng con laên coù naêng suaát cao hôn vì
caùn lieân tuïc).
 Baøn caùn ren laép treân maùy chuyeân duøng
hoaëc maùy baøo.
 Toán ít vaät lieäu phoâi, söùc beàn cuûa ren
cao.
 Sô ñoà nguyeân lyù caùn ren:
 Hình ( 9 - 5 )
•5- MAØI REN.
 Duøng gia coâng ren coù ñoä chính xaùc cao.
 Coù theå duøng ñaù moät hoaëc nhieàu voøng
ren (thöôøng duøng ñaù moät voøng ren hôn vì
ñaït ñoä chính xaùc cao hôn nhöng naêng suaát
thaáp).
 Khi g/coâng neáu duøng ñaù moät voøng ren thì
ñöôøng taâm ñaù vaø chi tieát cheùo nhau moät
goùc baèng goùc naâng cuûa ren.
 Neáu duøng ñaù nhieàu voøng ren thì gaù
chuùng song song.
 Hình ( 9 - 4 )
  GIA COÂNG RAÊNG

 I- PHAÂN LOAÏI BAÙNH RAÊNG.

 Hình ( 10 – 87 )
•II- ÑOÄ CHÍNH XAÙC
 Coù 12 caáp chính xaùc, c/xaùc nhaát laø caâp 1.
Trong tieâu chuaån khoâng ghi dung sai caáp 1-
2 vaø 12 thöïc teá ít duøng.
 Tieâu chuaån ñeå ñaùnh giaù ñoä chính xaùc
goàm:
1- Ñoä chính xaùc truyeàn ñoäng:
 Laø sai soá goùc quay cuûa baùnh raêng sau
moät voøng . Hoaëc laø sai soá böôùc voøng vaø
khoaûng phaùp tuyeán chung.
2- Ñoä oån ñònh khi laøm vieäc: aûnh höôûng ñeán
ñoä oàn vaø tuoåi thoï cuûa baùnh raêng
 Ñoä oån ñònh khi laøm vieäc ñöôïc ñaùnh giaù
baèngø sai leäch böôùc cô sôû.
3- Ñoä chính xaùc tieáp xuùc:
 Ñöôïc ñaùnh giaù baèng veát tieáp xuùc theo
chieàu daøi, chieàu cao, tính theo %.
4- Ñoä chính xaùc khe hôû caïnh raêng:
 Coù 4 loaïi : Khe hôû = khoâng – nhoû – trung
bình – lôùn.
 III- VAÄT LIEÄU CHEÁ TAÏO
 Tuyø thuoäc ñieàu kieän laøm vieäc, vaät lieäu
coù theå laø: Theùp caùc bon, gang, theùp hôïp
kim, vaûi eùp, da eùp, chaát deûo, vaät lieäu
toång hôïp …
IV- PHOÂI LAØM BAÙNH RAÊNG.
 Trong saûn xuaát lôùn thöôøng duøng phoâi
reøn.
 Trong saûn xuaát nhoû thöôøng duøng phoâi
thanh.
 Baùnh raêng, baùnh vít ... coù kích thöôùc lôùn
hoaëc laøm baèng gang thì thöôøng duøng
phoâi ñuùc.
 Loã baùnh raêng D > 25 vaø L/D < 2 thì neân
taïo loã khi reøn, hoaëc ñuùc.
 Kim loaïi boät (Cheá taïo baùnh raêng baèng
kim loaïi boät – thieâu keát).
•V- NHIEÄT LUYEÄN.
 Tröôùc khi gia coâng phoâi thöôøng ñöôïc
thöôøng hoùa hoaëc toâi caûi thieän.
 Sau khi caét raêng:
 Theùp ít caùc bon: thaám caùc bon.
 Khi caàn chòu moøn thì thaám nitô.
 Baùnh raêng coù moâdun vaø kích thöôùc
nhoû thì thöôøng toâi theå tích.
 B/raêng coù moâñun vaø kích thöôùc lôùn
neáu trong s/xuaát haøng loaït thì
thöôøng toâi baèng taàn soá.
VI- YEÂU CAÀU KYÕ THUAÄT.
Ngoaøi yeâu caàu veà ñoä chính xaùc khi caét
raêng thì QTCN cheá taïo baùnh raêng caàn
ñaûm baûo:
1- Ñoä khoâng ñoàng taâm giöõa loã vaø voøng
cô sôû <= 0,05 – 0,1mm.
2- Ñoä vuoâng goùc giöõa loã vaø maët ñaàu <=
0,01 - 0,015/100 ñöôøng kính.
3- Loã vaø coå truïc ñaït caáp c/xaùc 7; Ra = 1,25
– 0,63.
4- Caùc maët coøn laïi ñaït caáp c/xaùc 8 – 10; Ra
= 2,5 – 40.
5- Ñoä cöùng töø 55 – 60HRC; Ñoä saâu thaám
toâi töø 1 – 2mm.
6- Caùc maët khoâng gia coâng, khoâng laøm
vieäc thöôøng ñaït 180 – 280HB.
•VII- TÍNH COÂNG NGHEÄ TRONG KEÁT CAÁU.
1- Hình daùng loã phaûi ñôn giaûn.
2- Maët ngoaøi phaûi ñôn giaûn: neân phaúng
vaø khoâng coù mayô.
3- Neáu coù mayô thì neân ôû moät phía.
4- Beà daøy phaûi ñuû ñeå traùnh bieán daïng
khi nhieät luyeän.
5- Hình daùng, k/thöôùc phaûi thuaän lôïi cho
vieäc thoaùt dao.
6- Coù theå gia coâng nhieàu dao cuøng moät
luùc.
7- Caùc baùnh raêng baäc neân coù cuøng
moâdun.
Hình……………………..
•VIII- CHUAÅN ÑÒNH VÒ KHI GIA COÂNG.

Tuyø theo keát caáu, ñoä chính xaùc, saûn

löôïng ta coù:
1- Chuaån tinh chính thoáng nhaát thöôøng laø
loã vaø maët ñaàu (yeâu caàu phaûi vuoâng
goùc).
2- Trong saûn xuaát nhoû ôû nguyeân coâng
ñaàu thöôøng duøng maët ñaàu vaø maët
ngoaøi laøm chuaån thoâ.
3- Sau nhieät luyeän neáu maøi loã neân ñònh
vò vaøo voøng laên.
4- Vôùi baùnh raêng lieàn truïc: chuaån ñònh vò
laø maët ñaàu, coå truïc hoaëc hai loã taâm.
•IX- TIEÁN TRÌNH COÂNG NGHEÄ.
 Gia coâng thoâ loã .
 Gia coâng tinh loã.
 Gia coâng thoâ maët ngoaøi.
 Gia coâng tinh maët ngoaøi.
 Phay then, then hoa, khoan loã, caét ren…
 Trong saûn xuaát nhoû thì gia coâng treân
maùy tieän, loã ñöôïc doa.
 Trong saûn xuaát lôùn: Chuoát loã sau khi
khoan hoaëc khoeùt sau ñoù gia coâng
caùc maët coøn laïi treân maùy baùn töï
ñoäng hoaëc treân daây chuyeàn töï
ñoäng.
 Baùnh raêng coù D>500mm thöôøng gia
coâng treân maùy tieän ñöùng.
 X- CAÙC PHÖÔNG PHAÙP CAÉT RAÊNG.

1- PHÖÔNG PHAÙP ÑÒNH HÌNH

 Proâfin dao phuø hôïp vôùi profin raõnh raêng.
Thöôøng duøng dao phay ñóa hoaëc ngoùn
moâdun.
 Hình (10 – 89 )
 Sau khi phay xong moät raõnh phoâi ñöôïc phaân
ñoä moät goùc α = 3600/Z.
 Phay treân maùy phay vaïn naêng coù duïng cuï
chia ñoä.
 Khi gia coâng baùnh raêng thaúng truïc dao vaû
chi tieát song song coøn khi gia coâng baùnh
raêng nghieâng truïc dao vaø chi tieát nghieâng
moät goùc baèng goùc nghieâng ôû voøng chia
cuûa baùnh raêng.
 Coù theå gia coâng baùnh raêng truï (thaúng,
nghieâng) hoaëc chöõ V (baèng hai laàn hoaëc
moät laàn treân maùy baùn töï ñoäng chuyeân
duøng).
 Duøng trong s/xuaát nhoû, söûa chöõa hoaëc
b/raêng coù moñun lôùn.
 Ñoä chính xaùc thaáp (caáp 7 – 8) do nhieàu
nguyeân nhaân.
 Laøm vieäc ôû vaän toác thaáp V < 5m/phuùt.
 Dao ñöôïc s/xuaát theo boä: 8 ; 15 ; 26 con.
 Choïn soá hieäu dao: Baùnh raêng thaúng
 Baûng ( 10 Z–' 3 =) Z
Cos β
3
 B/raêng nghieâng:


 Duøng g/coâng phaù nhöõng b/raêng coù moâdun
lôùn trong s/x lôùn.
 Hình ( 10 – 91 )
 Coù theå duøng xoïc ñònh hình naêng suaát thaáp
neân ít duøng.
 Duøng chuoát ñònh hình (moät raõnh hoaëc nhieàu
raõnh cuøng luùc) cho naêng suaát vaø ñoä chính
xaùc cao. Nhöng löïc lôùn, dao khoù cheá taïo v.v…
Chæ neân duøng cho saûn xuaát lôùn vaø baùnh
raêng moâdun lôùn khoâng qua nhieät luyeän hoaëc
maøi.
2- PHÖÔNG PHAÙP BAO HÌNH:
Profin b/raêng ñöôïc tao ra laø hình bao nhöõng
vò trí lieân tieáp cuûa löôõi caét cuûa dao –
Profin dao khoâng caân gioáng profin chi tieát
gia coâng.
a- 
PHAY
NaêngLAÊN RAÊNG
suaát cao, ñoä c/xaùc toát - neân duøng
khaù phoå bieán.
 Gia coâng ñöôïc raêng baùnh raêng vaø baùnh
vít.
 Tieán haønh treân maùy chuyeân duøng.
 Phay lieân tuïc, chia ñoä töï ñoäng.
 Dao coù daïng truïc vít voâ taân maø proâfin ôû
maët phaùp tuyeán laø thanh raêng cô baûn.
 Caáu taïo dao
Hình (10 – 93 ).
 Khi phay laên raêng b/raêng thaúng:

 Caùc chuyeån ñoäng khi phay baùnh raêng

thaúng.
Hình (10 – 94)
 Truïc dao vaø chi tieát cheùo nhau moät goùc
baèng goùc naâng cuûa dao ôû voøng chia.
 Coù theå phay thuaän Hình
hoaëc(10 – 95)
phay nghòch, nhöng
chuû yeáu duøng phay nghòch.
 Hình (10 - 96)
 Dao phay coù ñöôøng kính caøng lôùn thì hieäu
quaû caét caøng lôùn, chaát löôïng beà maët vaø
ñoä chính xaùc cao nhöng naêng suaát khoâng
cao.
 Coù theå tieán dao höôùng truïc, höôùng kính
hoaëc phoái hôïp.
 Hình (10 – 97 ).
Hình 10 – 97: Caùc phöông phaùp tieán dao
a) Tieán dao höôùng truïc
b) Tieán dao höôùng kính vaø höôùng truïc.
 Khi phay raêng nghieâng: truïc dao vaø chi tieát
cheùo nhau moät goùc:
ω = βo ± γd
 Hình (10 – 98 ).
 Khi phay raêng nghieâng coù theâm chuyeån
ñoäng vi sai. Löôïng quay theâm hoaëc bôùt
moät löôïng: Z ⋅S c f
∆Z =
π ⋅ Do ⋅ Cotgβ o

 Zc: soá raêng baùnh raêng gia coâng

 Sf: löôïng chaïy dao doïc (mm/voøng quay cuûa
chi tieát)
 D0: ñöôøng kính voøng chia cuûa baùnh raêng.
 β0: goùc nghieâng cuûa baùnh raêng ôû ñöôøng
kính voøng chia.
 Vaän toác caét thöôøng V= 15-30m/p. Dao hôïp
kim cöùng V=60-70m/p.
 Löông chaïy dao doïc: tuyø thuoäc ñoä nhaün
thöôøng laáy RZ <= 0,2 δ
 Khi ñoù: S f = 2 ⋅ RZ ⋅Dd = 0,8δ ⋅ Dd mm
vchitiet
Hoaëc laáy löôïng chaïy dao doïc trong moät
phuùt:
 318,47 ⋅ v ⋅ Z d δ mm
S fd =
Zc Dd phut

 Hình (10 – 100)
 Ñeå taêng
 Coù naêng
theå suaát
taêng Zd hoaëc giaûm Dd nhöng khi
ñoù chaát löôïng gia coâng giaûm
 Duøng dao ñaëc bieät: nhö dao Xiñoârencoâ
hoaëc dao Philatoâp.
 Coù theå gaù nhieàu chi tieát ñeå gia coâng
cuøng luùc.
 Coù theå phay thoâ, baùn tinh, phay tinh baèng
caùc dao phay laên töông öùng.
 Thôøi gian maùy:
H
To = ⋅K ( phut )
S fd
 H: haønh trình chaïy dao.
 K: soá laàn chaïy dao.
 Sfd: löôïng chaïy dao phuùt.
 Tuy nhieân phay laên cuõng coù nhöôïc ñieåm:
 Dao phöùc taïp, khoù cheá taïo
 Khoaûng thoaùt dao phaûi lôùn.
b- XOÏC RAÊNG:
 Duøng dao xoïc raêng hình ñóa hoaëc hình coác:
 Coù theå gia coâng ñöôïc caû b/raêng taàng,
baäc, b/raêng coù vai, b/raêng trong.
 Chuyeån ñoäng taïo hình
 Hình (10 – 102).
 Khi gia coâng khoâng theå caét ngay moät luùc
heát chieàu saâu raõnh raêng baùnh raêng maø
phaûi töø töø tieán dao höôùng kính neân caàn
löu yù chuyeån ñoäng aên dao.
 Tuyø theo moâdun cuûa baùnh raêng maø coù
theå aên dao 1 laàn, 2 laàn hoaëc 3 laàn.
 Hình (10 – 103).
 Coù
Khitheå
goùcduøng dao
aùp löïc α xoïc
= 200ngoaøi
thì Zc/Zñeå gia coâng
 d >= 2
b/raêng trong:
 Khi goùc aùp löïc α = 14030’ thì Z /Z >=
c d
3
  Maùy xoïc khoâng coù xích vi sai maø noù ñöôïc
thöïc hieän nhôø coù baïc daãn khi ñoù dao xoïc
vöøa coù ch/ñoäng quay vöøa coù chuyeån
ñoäng xoaén.
 Hình (10 – 104 ).
 Thôøi gian maùy:
h π .m.z
To = + phut
S1 ⋅ n Sv ⋅ n

 Caùc bieän phaùp giaûm thôøi gian, taêng

naêng suaát.
 Xoïc
 raêng baèng Hình
dao raêng
( 10 – löôïc:
105 )
 Döïa vaøo nguyeân lyù aên khôùp cuûa
b/raêng – thanh raêng.
 Veà nguyeân lyù ñoä chính xaùc ñaït ñöôïc
cao hôn.
 Maùy chuyeån ñoäng phöùc taïp neân aùp
duïng coøn ít.
Hình ( 10 – 106 )
•c- VEÂ, VAÙT ÑAÀU RAÊNG
 Cho baùnh raêng caàn di tröôït.
 Coù theå duõa baèng tay hoaëc thöïc hieän
treân maùy chuyeân duøng baèng dao phay
ngoùn ñònh hình.
 Caùc daïng veâ vaø vaùt ñaàu raêng:
 Hình ( 10 – 107 ), ( 10 – 108 ), ( 10 –
109 ).
3- GIA COÂNG TINH BAÙNH RAÊNG TRUÏ
Coù hai caùch : Coù phoi vaø khoâng phoi
(chaïy raø)
• a) CHAÏY
Cho RAØ:
b/raêng gia coâng aên khôùp vôùi moät
hoaëc ba b/raêng maãu ñöôïc toâi cöùng vaø
coù ñoä chính xaùc cao.
 Duøng gia coâng baùnh raêng khoâng nhieät
luyeän,
 n = cho
3quay hai chieàu vôùi:
25 v/p
 Aùp löïc P = 5  10 atm
 Boâi baèng daàu .
Hình ( 10 – 111 )
•b- CAØ RAÊNG :
 Gia coâng b/raêng chöa hoaëc khoâng nhieät
luyeän.
 Tröôùc khi caø b/raêng phaûi cheá taïo khaù
chính xaùc. Sau khi caø ñoä c/xaùc ñöôïc naâng
leân töø 1 ñeán 2 caáp.
 Löôïng dö caø nhoû (0,1 – 0,25 mm cho moät
raêng).
 Gia coâng b/raêng thaúng, nghieâng,trong
hoaëc ngoaøi.
 Dao caø laên vaø tröôït treân maët raêng laáy
ñi lôùp phoi 0,001 – 0,005.
 Hình ( 10 – 112 )
 Caø raêng coù khaû söûa sai soá hình daùng,
böôùc raêng, naâng cao ñoä nhaün (Ra = 0,63 -
0,16).
 Coù theå gia coâng ñöôïc baùnh raêng coù
ñöôøng kính ñeán 1200mm moâñun ñeán 12
 Coù theå caø baèng dao hình ñóa hoaëc thanh
raêng (ít duøng hôn).
 Hình (10 – 113) vaø ( 10 – 114 ).
 Chæ coù dao nhaän chuyeån ñoäng coøn b/raêng
quay tö do.
 Truïc dao caø vaø baùnh raêng gia coâng cheùo
nhau moät goùc β = 50 – 150
 Tuyø theo phöông phaùp chaïy dao maø coù caùc
 Caø song song : chieàu chaïy dao // taâm
p/phaùp caø :
b/raêng. B/raêng gia coâng dòch chuyeån // truïc
cuûa noù.
Hình ( 10 – 115 )
 Caø cheùo : chieàu chaïy dao cheùo vôùi taâm
b/raêng, goùc BA ⋅ sin ϕchaïy dao coù theå
nghieâng
Tgε =
choïn nhö sau B − BA ⋅ cos ϕ

Hình ( 10 – 116 )
 Caø tieáp tuyeán: chieàu chaïy dao vuoâng goùc
vôùi taâm b/raêng.
Hình ( 10 – 117 )
 Caø vuoâng goùc: chieàu chaïy dao vuoâng goùc
vôùi truïc dao.
 Vaän toác caét (vaän toác tröôït cuûa löôõi caét dao
caø):
π ⋅ Dd ⋅ nd
Vs = Sinϕ m
phut
ϕ = β1 ± βd
1000 ⋅ Cosβ1 vôùi:

 (Cuøng chieàu laáy + ngöôïc chieàu laáy).
 Löôïng dö ñeå caø töø 0,25 – o,1
 Thôøi gian cô baûn khi caø:
L⋅z a
 T0 = ⋅ ⋅k
nd ⋅ zd ⋅ S d So

 L: chieàu daøi dòch chuyeån cuûa baøn maùy.

 z: soá raêng b/raêng gia coâng.
 a: löôïng dö moät phía.
 nd: soá voøng quay cuûa dao.
 Zd: soá raêng dao caø.
 Sd: löôïng dòch chuyeån cuûa baøn maùy sau moät
v/quay cuûa chi tieát.
 S0: löôïng chaïy dao höôùng kính trong moät haønh trình
keùp.
 K: heä soá laáy baèng 1,2 – 1,5.
c- MAØI RAÊNG:
 Gia coâng tinh b/raêng tröôùc hoaëc sau nhieät
luyeän ñaït: Caáp chính xaùc töø caáp 4 – 6, Ra =
1,25 – 0,32, maùy maøi raêng phöùc taïp, naêng
suaát thaáp, giaù thaønh cao neân chæ duøng
trong saûn xuaát lôùn.
Coù hai phöông phaùp:
phöông phaùp ñònh hình.
 Maøi moät hoaëc hai beân raêng baèng moät
hoaëc hai ñaù.
 Maøi hai maët beân cuûa moät raêng baèng
moät ñaù thì froâfin ñaù phuï thuoäc vaøo:
moâñun, soá raêng vaø goùc aùp löïc → ñoä
chính xaùc thaáp.
 Maøi hai maët beân baèng hai ñaù cho ñoä
c/xaùc cao hôn,
 Hình daùng ñaù ban ñaàu vaø söï moøn khoâng
ñeàu cuûa ñaù seõ tröïc tieáp gaây gaây sai
soá.
 Ñaù caàn ñöôïc söûa theo döôõng hoaëc coù
boä phaän söûa ñaù töï ñoäng.
 Vaän toác khi maøi V = 30 – 35m/s, vaän toác
tieán cuûa ñaù S = 6 – 16m/f, löôïng dö maøi
khoaûng 0,2mm chia thaønh 3 – 4 böôùc.
 Coù theå gia coâng baùnh raêng ngoaøi vaø
trong.
 Caàn coù nhieàu döôõng cheùp hình, ñóa chia
ñoä, ñieàu chænh maùy phöùc taïp → ñoä chính
xaùc vaø naêng suaát khoâng cao.
Maøi bao hình.
Maøi bao hình cho ñoä c/xaùc vaø naêng
suaát cao hôn maøi ñònh hình. Döïa vaøo söï
aên khôùp cuûa thanh raêng vaø b/raêng coù
cuøng moâñun vaø goùc aên khôùp. Caùc loaïi
ñaù thöôøng duøng:
 Maët coân cuûa moät hoaëc hai ñaù ñóa (ñaù
vaø raêng tieáp xuùc ñieåm).
Hình ( 10 – 123 )
 Maët ñaàu cuûa hai ñaù ñóa.
 Truïc ñaù vaø b/raêng coù theå
nghieâng moät goùc hoaëc vuoâng goùc.
 Maët ñaù vaø maët raêng tieáp xuùc
ñöôøng.
Löu yù caùc chuyeån ñoäng caàn coù trang 251 –
Baùnh raêng quay ñi moät böôùc sau khi maøi
xong moät raêng.
Hình ( 10 – 124 ), ( 10 – 125 ).
 Maøi baèng ñaù truïc vít.
 Naêng suaát cao vì gia coâng lieân tuïc treân
moät soá raêng.
 Ñaù maøi coù daïng truïc vít moät hoaëc hai
moái. Vôùi ñ/kính = 300 – 400mm.
 Vaän toác caét ( v/toác ñaù ) = 22 – 32 m/s.
 Ñaït caáp chính xaùc 4 – 5 ; Ra = 1,25 – 0,16.
 B/raêng M<=1 maøi moät laàn neáu M>1 thì
maøi hai laàn.
 Söûa ñaù laâu, phöùc taïp, nhieät thoaùt
keùm.
 Löu yù caùc chuyeån ñoäng caàn coù
trang 252
 Hình ( 10 – 126 )
•b- MAØI NGHIEÀN .

 Naâng cao ñoä nhaün, ñoä nhaùm sau khi

nghieàn coù theå ñaït Ra = 0,63 – 0,32, nhöng
naêng suaát thaáp.
 Coù theå hieäu chænh sai soá veà daïng raêng,
böôùc vaø ñoä ñaûo voøng laên (nhöng chæ
moät phaàn nhoû maø thoâi).
 Coù hai phöông phaùp nghieàn: truïc song song
 Nghieàn truïc song song: Baùnh raêng gia
vaø truïc nghieâng
coâng chuû ñoäng vaø coù chuyeån ñoäng
quay hai chieàu vaø chuyeån ñoäng doïc truïc.
 Nghieàn truïc nghieâng: naêng suaát vaø
c/löôïng cao hôn.
• Hình ( 10 – 127 )
 Coù hai bieän phaùp nghieàn:
 Coù khe hôû
 Khoâng coù khe hôû: hai beân söôøn raêng
ñöôïc maøi ñoàng thôøi.
 Hình ( 10 – 129 )
 Aùp löïc nghieàn = 5 – 7 kG/cm2 .
 Baùnh nghieân baèng gang HB = 180-120,
chieàu roäng lôùn hôn chieàu roäng cuûa baùnh
raêng töø 4-10mm.
 Löôïng dö nghieàn moät phía = 0,02 – 0,05mm.
•c- MAØI KHOÂN (MAØI CAØ).
 Söûa veát loài loõm, nhaäp nhoâ, söûa phaàn
naøo sai soá hình daùng, khuyeát taät do
nhieät luyeän v.v…
 Ñoä nhaün Ra = 1,25-0,32.
 Baùnh raêng duïng cuï laøm töø vaät lieäu
nhaùm, hoaëc vaønh ngoaøi nhaùm nhö:
caùcbít silic, caùcbít Bo, kim cöông nhaân
taïo…
 Truïc duïng cuï vaø chi tieát phaûi cheùo nhau.
Nguyeân lyù laøm vieäc nhö caø raêng.
 Maøi caø coù khe hôû: söûa chöõa nhöõng
 Coù hai bieän phaùp:
veát loài loõm, giaûm ñoä nhaùm, nhöng sai
soá hình daùng raêng söûa ñöôïc raát ít.
 Maøi caø khoâng coù khe hôû: Söûa ñöôïc sai
 Löôïng dö nhoû = 0,025-0,05mm phaûi duøng
soá hình daùng.
dung dich trôn nguoäi.
 Thích hôïp cho baùnh raêng coù M = 2 – 6.
  GIA COÂNG BAÙNH RAÊNG COÂN.

Gia coâng baùnh raêng coân noùi chung moät

caùch chính xaùc thuoäc loaïi khoù gia coâng.
Phaân loaïi b/raêng coân
 Hình ( 10 – 130 ), (10 – 131 )
 I- GIA COÂNG BAÙNH RAÊNG COÂN THAÚNG
1- PHÖÔNG PHAÙP ÑÒNH HÌNH.
a- Phay raêng ñònh hình
 Duøng dao ñóa hoaëc dao ngoùn treân maùy
vaïn naêng coù ñaàu chia ñoä.
 Goùc quay cuûa ñaàu chia ñoä δ = goùc chaân
raêng b/raêng.
 Caét raêng theo ba böôùc. Goùc quay Tgφ = b1 –
b2 /2L
b-Baøo theo döôõng.
Thöôøng duøng caét b/raêng moâñun lôùn ñoä
 chính
Duøngxaùc
giathaáp.
coâng b/raêng coù ñ/kính vaø moñun
lôùn. Hình ( 10 – 132 )
 Raêng cuûa taát caû nhöõng baùnh raêng coân
coù cuøng soá raêng (chæ caàn cuøng soá
raêng) seõ coù thoâng soá hình hoïc gioáng
nhau. Do vaäy duøng moät döôõng coù theå
g/coâng caùc b/raêng coân thaúng coù soá raêng
nhö nhau nhöng khaùc moâñun.
Hình (10 – 133a)
•2- PHÖÔNG PHAÙP BAO HÌNH.
 Raêng ñöôïc taïo neân bôûi söï laên cuûa coân
chia b/raêng gia coâng theo maët phaúng chia
cuûa baùnh deït sinh töôûng töôïng (laø
b/raêng coân coù goùc coân ñænh = 1800).
 Duïng cuï laø moät hoaëc hai dao coù löôõi caét
thaúng (chính laø raêng cuûa baùnh deït sinh).
Chuyeån ñoäng khöù hoài theo höôùng coân
chia cuûa b/raêng.
 Duïng cuï gaù leân ñaàu dao vaø ñaàu dao thöïc
hieän chuyeån ñoäng aên khôùp vôùi b/raêng
gia coâng.

Caùc phöông phaùp gia coâng:

•a- Phay baèng hai dao ñóa.
 Coù naêng suaát cao.
 Maët beân dao phay coù daïng raêng cuûa
thanh raêng.
 Nguyeân lyù laøm vieäc vaø caùc chuyeån
 Truïc chính cuûa dao ñaët treân ñaàu cuûa
ñoäng
baønnhö sau: quay vaø quay vôùi toác ñoä n
tröôït d
keát hôïp vôùi chi tieát quay nc taïo ra
chuyeån ñoäng bao hình.
 Khi chieàu roäng vaønh raêng nhoû thì dao
khoâng caàn chuyeån ñoäng chaïy dao S,
neáu lôùn (>20mm) thì phaûi coù chaïy dao
doïc S.
 Khi phay xong moät raõnh thì dao chuyeån
veà vò trí ban ñaàu coøn chi tieát töï ñoäng
phaân ñoä moät goùc raêng.
Hình ( 10 – 134 )
•b- Baøo bao hình.
 Baøo baèng moät hoaëc hai dao coù daïng hình
thang gaù treân raõnh ñaàu dao quay.
 Dao chuyeån ñoäng khöù hoài truøng vôùi
ñöôøng coân chaân raêng ñoàng thôøi quay
cuøng vôùi ñaàu dao xung quanh truïc cuûa noù
vôùi vaän toác nd aên khôùp vôùi chi tieát quay
vôùi vaän toác nnc1taïo raZ dxích bao hình.
=
nd Z1

 Bao hình töøng raêng, xong moät raêng laïi

phaân ñoä ñeå gia coâng tieáp (phaân ñoä vöøa
lieân tuïc vöøa giaùn ñoïan).
 Hình ( 10 – 135 ), (10 – 136)
•c- Maøi bao hình:
 Duøng moät hoaëc hai ñaù ñóa phaúng hoaëc
coân.
 Ñaù maøi ñaët vaøo con tröôït treân maâm
laéc.
 Maâm laéc coù chuyeån ñoäng thích öùng vôùi
baùnh raêng taïo ra xích bao hình.
 Maøi töøng raêng, trong quaù trình maøi
baùnh raêng phaân ñoä lieân tuïc ñeå gia
coâng.
 Löôïng dö maøi töø 0,07 – 0,12mm.
 Hình ( 10 – 147 )
•II- GIA COÂNG B/RAÊNG COÂN CONG (COÂN
XOAÉN).
 Khaû naêng truyeàn ñoäng lôùn, eâm, ít oàn,
heä soá truøng khôùp cao, tyû soá truyeàn
lôùn maø khoâng gian nhoû goïn.
 Löïc chieàu truïc lôùn thieát bò gia coâng
phöùc taïp, ñaét tieàn.
 Caên cöù vaøo höôùng raêng ta coù 3 loaïi:
 1- Raêng cung troøn - thuoäc heä Gleanson.
 2- Raêng cung Epixicloit – Mam – mano
 3- Raêng cung thaân khai – thuoäc heä Klin –
Gelnberg.
 •GIA COÂNG BAÙNH VÍT.
 Ñaëc ñieåm cuûa boä truyeàn truïc vít – Baùnh
vít.
 Dao hoaøn toaøn gioáng truïc vít aên khôùp vôùi
baùnh vít nhöng coù ñ/kính lôùn hôn truïc vít
moät löôïng = khe hôû höôùng kính.
 Coù theå thöïc hieän treân maùy phay laên
raêng hoaëc maùy phay ngang.
 Coù caùc phöông phaùp sau:
 I- CAÉT BAÈNG DAO PHAY LAÊN.
1- TIEÁN DAO HÖÔÙNG KÍNH:
 Ñöôøng kính dao (taâm) phay laên gaù sao cho ñi
qua maët phaúng ñoái xöùng cuûa baùnh vít.
 Dao vaø phoâi quay theo tyû soá truyeàn xaùc
ñònh, dao hoaëc chi tieát coøn coù chuyeån ñoäng
chaïy dao höôùng kính.
 Khi ñaït chieàu cao raêng caàn cho chi tieát quay
theâm 1-2 voøng ñeå taêng ñoä chính xaùc.
 Coù naêng suaát cao .
 Ñænh raêng b/vít deã bò caét leïm (do goùc
nghieâng ôû ñænh b/vít ≠ goùc xoaén cuûa dao),
do vaäy neáu goùc nghieâng β > 60 – 80 thì khoâng
neân duøng ñeå gia coâng laàn cuoái.
 Coù theå duøng dao phay laên baùnh raêng ñeå gia
coâng nhöng sai soá seõ lôùn, nhaát laø khi dao
coù ñöôøng kính lôùn.
 Dao phay b/vít coù goùc hôùt löng (goùc sau) nhoû
hôn dao phay laên b/raêng.
 Ñoä nhaün maët raêng khoâng cao.
 Hình ( 10 – 149 ) Hình ( 10 – 150 )
•2- TIEÁN DAO TIEÁP TUYEÁN :
 Ñöôøng taâm dao laên vaø taâm phoâi caùch
nhau moät khoaûng baèng khoaûng caùch taâm
truïc vít – baùnh vít.
 Dao quay troøn taïo ch/ñoäng caét vaø c/ñoäng
tieáp tuyeân.
 Chi tieát quay troøn cuøng vôùi dao taïo thaønh
chuyeån ñoäng bao hình.
 Chi tieát coù chuyeån ñoäng vi sai ñeå buø laïi
chuyeån ñoäng tieáp tuyeán cuûa dao.
 Dao coù phaàn coân vaø phaàn truï, goùc coân =
100 – 150 nhaèm caét heát chieàu cao raêng maø
khi caét thì chieàu saâu caét khoâng taêng ñoät
ngoät.
 Phöông phaùp naøy cho naêng suaát thaáp
nhöng hay duøng vì, ñoä nhaün maët raêng cao,
raêng khoâng bò caét leïm vaø deã ñieàu chænh
khoaûng caùch taâm.
 Hình ( 10 – 151 )
3- TIEÁN DAO HÖÔÙNG KÍNH VAØ TIEÁP TUYEÁN:
 Duøng dao phay laên hình truï, chaïy höôùng
kính (nhaèm taêng naêng suaát) khi ñaït
khoaûng caùch taâm thì chaïy dao tieáp tuyeán
(giaûm ñoä nhaùm) → Khaéc phuïc nhöôïc ñieåm
cuûa caû hai phöông phaùp.
 II- CAÉT BAÈNG DAO QUAY ( BAY ).
 Duøng trong saûn xuaát nhoû khi khoâng coù
dao phay laên chuyeân duøng.
 Dao coù moät löôõi gioáng hoaøn toaøn moät
löôõi raêng dao phay laên.
 Chuyeån ñoäng caét vaø taïo hình gioáng nhö
phöông phaùp chaïy dao chaïy dao tieáp tuyeàn.
 Coù theå thay ñoåi ñöôïc ñöôøng kính dao phuø
hôïp vôùi truïc vít aên khôùp.
 Ñeå taêng naêng suaát coù theå laép nhieàu ( 2-
3) löôõi dao treân cuøng ñöôøng xoaén coù goùc
naâng λ = goùc naâng truïc vít. Raêng tröôùc
caét thoâ raêng sau caét tinh.
Hình ( 10 – 152 ), ( 10 – 153 )
  III- GIA COÂNG TINH BAÙNH VÍT.

 Thöôøng duøng caø raêng. Dao caø daïng truïc vít,

coù nhieàu raõnh treân maët vít.
 Caùc raõnh taïo ra caùc löôõi caét coù goùc sau α =
00, beà roâng maët sau b = 0,02 – 0,05mm, goùc
tröôùc β = 60 – 70.
 Khi maøi chæ maøi maët sau vì noù aûnh höôûng
tröïc tieáp ñeán ñoä chính xaùc.
 Hình ( 10 – 154 )
 Gaàn ñaây coù theå maøi caø (coøn goïi laø maøi
khoân) b/vít
 Caø raêng nhaèm naâng cao ñoä nhaün, ñoä
c/xaùc bieân daïng, giaûm bôùt sai soá böôùc.
 Coù hai caùch caø:

 Caø töï do - chi tieát quay töï do: Ñoä c/xaùc

ñaït ñöôïc tuyø thuoäc ñoä chính xaùc cuûa
dao vaø ñoä c/xaùc chi tieát tröôùc khi caø.
 Caø cöôõng böùc - dao vaø chi tieát quay theo
moät xích truyeàn ñoäng chính xaùc, vì vaäy
ñoä c/xaùc caø coøn phuï thuoäc ñoä c/xaùc
cuûa xích truyeàn ñoäng.
  IV- KIEÅM TRA BAÙNH RAÊNG.

1- Ñoä chính xaùc ñoäng hoïc:

Kieåm tra khi coù yeâu caàu truyeàn
chuyeån ñoäng c/xaùc.
a- Sai soá ñoäng hoïc (sai soá goùc quay cuûa
b/raêng sau moät voøng quay).
b- Sai soá tích luyõ böôùc voøng.
Hình ( 10 – 160 )
c- Ñoä ñaûo voøng chia.
 Hình ( 10 – 155 )
d- Sai leäch khoaûng phaùp tuyeán chung.
 Hình ( 10 – 158 )
e- Sai leäch khoaûng caùch taâm khi b/raêng
quay moät voøng.
2- Ñoä oån ñònh khi laøm vieäc:
Kieåm tra khi laøm vieäc ôû toác ñoä cao bao goàm
caùc chæ tieâu sau:
 a- Sai soá chu kyø.
 b- Sai leäch böôùc cô sôû.
 c- Sai soá böôùc voøng.
 Hình ( 10 – 156 ),
 d- Sai soá proâfin.
 Hình ( 10 – 157 )


e- Sai leäch khoaûng caùch taâm khi b/raêng quay
moät raêng.
3- Ñoä chính xaùc tieáp xuùc:
Kieåm tra khi laøm vieäc coù taûi troïng
lôùn bao goàm caùc
chæ tieâu:
a- Dieän tích tieáp xuùc.
b- Sai leäch phöông raêng.
4- Khe hôû maët beân:
Kieåm tra khi b/raêng laøm vieäc caû hai
chieàu.
Hình ( 10 – 159 )
  THIEÁT KEÁ QTCN LAÉP RAÙP
 I- KHAÙI NIEÄM VEÀ LAÉP RAÙP
 1- VÒ TRÍ CUÛA LAÉP RAÙP
 Coâng ngheä laép raùp aûnh höôûng lôùn ñeán
ñoä chính xaùc, tuoåi thoï – chaát löôïng cuûa
maùy; Cheá taïo chính xaùc maø laép raùp
khoâng chính xaùc thì chaát löôïng khoâng toát.
Ví duï:
 Laép uï ñoäng maùy tieän khoâng truøng
vôùi truïc chính
 Laép raùp caùc truïc cuûa b/raêng khoâng
 Laép raùp laø giai ñoaïn cuoái cuûa quùa trình
songxuaát.Chæ
saûn song. khi laép raùp thaønh saûn
phaåm thì quaù trình saûn xuaát môùi coù yù
nghóa vaø saûn phaåm môùi coù giaù trò veà
maët söû duïng.
 QTCN laép raùp laø quùa trình phöùc taïp; Noù
lieân quan ñeán caû quaù trình gia coâng vaø
quaù trình thieát keá saûn xuaát.
 Khoái löôïng lao ñoäng chieám töø 10 – 15 %
khoái löôïng gia coâng cô ( saûn xuaát khoái )
20 – 35% cho daïng saûn xuaát loaït vaø 30 –45
2- NHIEÄM VUÏ vaø COÂNG NGHEÄ LAÉP RAÙP.
 Nhieäm vuï cuûa laép raùp laø: caên cöù
vaøo ñieàu kieän kyõ thuaät cuûa baûn veõ
laép maø thieát keá QTCN laép raùp hôïp ly, tìm
caùc bieän phaùp kyõ thuaät vaø toå chöùc
nhaèm thoûa maõn hai vaán ñeà:
 Ñaûm baûo tính naêng kyõ thuaät cuûa saûn
phaåm theo yeâu caàu nghieäm thu.
 Naâng cao naêng suaát laép raùp, haï giaù
thaønh.
  Muoán vaäy caàn giaûi quyeát caùc nhieäm vuï
sau:
1- Nghieân cöùu yeâu caàu kyõ thuaät, phaân bieät
ñoä chính xaùc laép raùp vaø ñaëc tính laøm
vieäc cuûa saûn phaåm, naém vöõng chuoãi kích
thöôùc, töø ñoù coù bieän phaùp coâng ngheä
laép, kieåm tra, ñieàu chænh, caïo söûa v.v…
ñeå thoûa maõn yeâu caàu kyõ thuaät cuûa saûn
phaåm.
 Ví duï trang 79 cho thaáy caàn laép ñaït khe hôû
ñeå baùnh raêng coù theå laøm vieäc.
 Hình ( 9 – 1 )
2- Thöïc hieän quy trình coâng ngheä laép hôïp lyù,
choïn thöù töï laép caùc chi tieát, boä phaän
theo quaù trình laép: tuaàn tö hay song song.
3- Naém vöõng coâng ngheä laép raùp, söû duïng
toát caùc trang thieát bò ñeå giaûm söùc lao
ñoäng naâng cao naêng suaát vaø ñoä chính
xaùc laép.
•II- CAÙC PHÖÔNG PHAÙP ÑAÛM BAÛO ÑOÄ CHÍNH
XAÙC LAÉP RAÙP.
1- Phaân loaïi moái laép.
Döïa vaøo ñaëc tính coù hai loaïi:
 Moái laép coá ñònh.

Vò trí caùc chi tieát trong moái laép

khoâng thay ñoåi vaø ñöôïc chia ra:
 Loaïi thaùo ñöôïc
 Loaïi khoâng thaùo ñöôïc.
 Moái laép di ñoäng:
Caùc chi tieát trong moái laép coù chuyeån
ñoäng töông ñoái vaø cuõng chia laøm hai loïai:
 Loaïi thaùo ñöôïc
 Loaïi khoâng thaùo ñöôïc.
Hình (9 – 2)
2- Ñoä chính xaùc laép raùp:
 Khi laép raùp ta ñaët caùc chi tieát vaøo ñuùng
vò trí cuûa chuùng theo baûn veõ laép ñeå taïo
thaønh saûn phaåm. Do vaäy cuõng gaây ra sai
leäch.
  Coù
Ñoä nhieàu nguyeân
chính xaùc nhaân
cuûa chi tieátaûnh höông ñeán
gia coâng.
ñoä
 chính xaùc
Sai soá laép:
veà vò trí töông quan cuûa baûn
thaân caùc chi tieát trong cuïm.
 ÖÙng suaát xuaát hieän trong quaù trình
laép.
 Thöïc hieän quaù trình laép vaø kieåm tra
khoâng c/xaùc.
(So saùnh vôùi ñoä chính xaùc gia coâng)
Chuù yù:
 Ñoä c/xaùc laép raùp ñöôïc ñaûm baûo khi thoûa
maõn 3 ñieàu kieän:
 Caùc chi tieát laép vôùi nhau seõ hình thaønh
moái laép tónh hoaëc ñoäng, ta phaûi ñaûm baûo
tính chaát cuûa chuùng theo ñuùng thieát keá.
 Caùc moái laép lieân tieáp taïo thaønh chuoãi
kích thöôùc, chuùng seõ chuïi löïc khi laøm vieäc
nhöng vaãn baûo ñaûm moái quan heä giöõa caùc
khaâu.
 Sau thôøi gian laøm vieäc caùc chi tieát bò moøn
neân laép raùp phaûi tìm caùch giaûm khe hôû
ban ñaàu, coù khaû naêng hieäu chænh vò trí
naâng cao thôøi gian vaø hieäu quaû söû duïng
t/bò.
 Hình (19 – 1)
•3- Caùc phöông phaùp laép raùp: Coù 5 phöông
phaùp sau :
Laáy
 Laép chihoaøn
laãn tieát baát kyø laép vaøo vò trí cuûa noù
toaøn:
maø khoâng caán choïn löïa, söûa chöõa boå
sung maø vaãn ñaûm baûo moïi tính chaát theo
yeâu caàu thieát keá.
 Quùa trình laép ñôn giaûn khoâng yeâu caàu
trình ñoä coâng nhaân, naêng suaát cao, oån
ñònh, deã cô khí vaø töï ñoäng hoùa v.v… Raát
thuaän
 Ñoälôïi cho vieäc thay theá, söûa chöõa sau
chính xaùc gia coâng
naøy.
 Soá khaâu trong chuoãi
 Ñieàu
TΣ
kieän thöïc hieän coøn
 Dung sai khaâu kheùp kín:T tuyø
TC = thuoäc:
n −1
 Neáu nhö TΣ nhoû vaø n lôùn thì vieäc thöïc
hieän raát khoù khaên vì caùc khaâu thaønh
phaàn coù ñoä chính xaùc quaù cao.
 Thích hôïp trong saûn xuaát lôùn, chi tieát
ñöôïc tieâu chuaån, soá khaâu trong moái laép
ít.
 Laép laãn khoâng hoaøn toaøn.
 Taêng dung sai caùc khaâu thaønh phaàn
ñeå deã cheá taïo.
 Vaån giöõ nguyeân dung sai khaâu kheùp
kín.
 Phaûi chòu moät soá phaàn traêm pheá
phaåm.
 Coù theå aùp duïng cho saûn phaåm coù ñoä
chính xaùc cao vaø soá khaâu nhieàu.
 Hình ( 9 – 3 )
 Laép choïn.
 Môû roäng dung sai caùc khaâu thaønh
phaàn, döïa vaøo kích thöôùc cuï theå ñeå choïn
laép nhöng vaã ñaûm baûo dung sai khaâu kheùp
kín.
 Coù hai phöông phaùp:
a- Choïn laép töøng böôùc:
Ño kích thöôùc cuûa chi tieát – döïa vaøo
yeâu caàu ñeå xaùc ñònh vaø choïn chi tieát
laép phuø hôïp. Do vaäy toán thôøi gian, naêng
suaát laép thaáp, chi phí laép taêng.
b- Choïn laép theo nhoùm.
 Phaân loaïi thaønh töøng nhoùm coù dung sai
nhoû hôn.
 Laép caùc chi tieát trong nhoùm töông öùng.
 Trong nhoùm nhoû ñoù caùc chi tieát laép laãn
hoaøn toaøn.
 Soá nhoùm ñöôïc chia tuyø theo yeâu caàu cuûa
moái laép vaø ñieàu kieän laøm vieäc cuûa
thieát bò.
 Vôùi chi tieát laøm vieäc toác ñoä cao coù theå
phaân loaïi theo troïng troïng löôïng.
 Chæ coù hieäu quaû ñoái vôùi saûn xuaát lôùn.
Öu ñieåm:
Naâng cao naêng suaát gia coâng, giaûm
giaù thaønh gia coâng vaø laép raùp.
Nhöôïc ñieåm:
Toán thôøi gian kieåm tra phaân nhoùm,
deã nhaàm laãn giöõa caùc nhoùm, trong
nhoùm deã thöøa hoaëc thieáu chi tieát bao
hoaëc bò bao.
Hình (19 – 3), ( 19 - 5 ),( 19 – 6 ), (19 - 7 )
hoaëc ( 9 – 4 )
 Laép söûa:
Taêng dung sai cuûa caùc khaâu thaønh phaàn
ñeå deã gia coâng coøn dung sai cuûa khaâu
kheùp kín ñöôïc ñaûm baûo trong quaù trình laép
baèng caùch laáy ñi moät löôïng thöøa ôû khaâu
naøo ñoù (khaâu boài thöôøng).
Vaäy laép söûa laø:
Söûa chöõa kích thöôùc cuûa moät khaâu choïn
tröôùc trong caùc khaâu thaønh phaân cuûa saûn
phaåm baèng caùch laáy ñi moät löôïng kim loaïi
treân beà maët laép gheùp cuûa noù.
 Hình (9 – 5 ).
 Laép söûa caàn löu yù:
 Khi choïn khaâu boài thöôøng khoâng ñöôïc
choïn khaâu chung cuûa hai chuoãi kích thöôùc
lieân keát (khoâng choïn khaâu A2 = B3).
Hình (9 – 6)
 Caùch xaùc ñònh löôïng dö söûa chöõa cuûa
khaâu boài thöôøng hôïp lyù ( khoâng lôùn
hoaëc nhoû quaù)
Hình (9 – 7)
Ví duï: Xem hình (19 – 11)
Laép ñieàu chænh.
 Gioáng nhö laép söûa: Ñoä chính xaùc cuûa
khaâu kheùp kín ñaït ñöôïc baèng caùch thay
ñoåi kích thöôùc khaâu boài thöôøng.
 Khaùc vôùi laép söûa: Khoâng laáy ñi lôùp kim
loaïi maø ngöôøi ta thay ñoåi kích thöôùc
khaùc nhau cuûa khaâu boài thöôøng hoaëc
ñieàu chænh chuùng.
 Hình (9 – 8 )
 III- CAÙC
Cô sôûHÌNH THÖÙC
ñeå xaùc TOÅhình
ñònh CHÖÙC LAÉP
thöùc toå RAÙP
chöùc
laép raùp:
 Daïng saûn xuaát cuûa laép raùp.
 Möùc ñoä phöùc taïp cuûa saûn phaåm.
 Ñoä chính xaùc ñaït ñöôïc.
 Tính chaát cuûa moái laép vaø phöông phaùp
laép.
 Khoái löôïng saûn phaåm.
Caên cöù vaøo traïng thaùi vaø vò trí ñoái
töôïng laép ta coù hình thöùc toå chöùc:
1- Laép raùp coá ñònh.
 Moïi coâng vieäc laép thöïc hieän taïi moät hay
moät soá ñòa ñieåm.
 Caùc boä phaän hay chi tieát laép ñöôïc vaän
chuyeån ñeán ñoù.
 Laép raùp coá ñònh taäp trung: Ñoái töôïng
laép hoaøn thaønh Vaø chia
taïi vòratrí
: nhaát ñònh, do
moät hay moät nhoùm coâng nhaân thöïc
hieän.
Ñaëc ñieåm:
 Dieän tích maët baèng, trình ñoä thôï, tính
vaïn naêng cao.
 Chu kyø laép lôùn, naêng suaát laép thaáp.
 Thöôøng duøng trong s/xuaát nhoû, hoaëc
laép chi tieát lôùn.
 Laép raùp coá ñònh phaân taùn: Chia nhieàu
boä phaän laép ôû nhieàu nôi ñoäc laäp, sau
ñoù laép caùc boä phaän ñoù thaønh saûn
phaåm ôû moät nôi coá ñònh.
Ñaëc ñieåm :
 Naêng suaát cao, khoâng yeâu caàu trình
ñoä coâng nhaân cao, coâng nhaân ñöôïc
chuyeân moân hoùa.
 Duøng laép saûn phaåm phöùc taïp, giaù
thaønh laép raùp haï.
2- Laép raùp di ñoäng:
Ñoái töôïng laép di chuyeån vò trí theo QTCN
laép, taïi moät vò trí thöïc hieän moät hay moät
vaøi nguyeân coâng.
 Laép raùp di ñoäng töï do: Taïi moät vò trí thì
Vaø chia thaønh:
nguyeân coâng ñöôïc thöïc hieän hoaøn chænh
sau ñoù ñoái töôïng laép môùi di chuyeån ñeán
vò trí khaùc theo QTCN laép.
 Laép raùp di ñoäng cöôõng böùc: Söï di chuyeån
ñoái töôïng laép ñöôïc ñieàu khieån thoáng nhaát
theo chu kyø laép.
Vaø chia ra:
 Laép raùp di ñoäng cöôõng böùc lieân tuïc (Coâng
nhaân di chuyeån theo saûn phaåm moät ñoaïn
ñöôøng nhaát ñònh vöøa di chuyeån vöøa laép ):
phaûi xaùc ñònh vaän toác di chuyeån ñoái töôïng
L +maõn
laép cho hôïp lyù thoûa l1 chu kyø laép:
V = ( m / phut )
TM

 L : Ñoaïn ñöôøng coâng nhaân theo laép.

 l1 : Ñoaïn ñöôøng phuï ñeå döï tröõ
 TM : Chu kyø laép.
Hình (9 – 9)
 Laép raùp di ñoäng cöôõng böùc giaùn ñoaïn: Ñoái
töôïng laép döøng laïi ôû vò trí laép ñeå coâng
nhaân thöïc hieän laép trong khoaûng thôøi gian
laép sau ñoù di chuyeån ñeán vò trí tieáp theo.
Thôøi gian döøng + t/gian di chuyeån töông öùng
nhòp s/x
3- Laép raùp daây chuyeàn:
 Ñoái töôïng laép ñöôïc thöïc hieän moät caùch
lieân tuïc qua caùc vò trí laép trong khoaûng thôøi
gian xaùc ñònh. Caùc saûn phaåm laép coù theà
laø cöôõng böùc giaùn ñoaïn hay cöôõng böùc
lieân tuïc.
 Thoûa maõn laép laãn hoaøn toaøn.
 Ñeå thöïc hieän caàn coù ñieàu kieän:
 Thôøi gian laép ôû caùc vò trí baèng nhau
hoaëc laø boäi soá cuûa nhau.
 Soá löôïng coâng nhaân phaûi chính xaùc , trình
ñoä phaûi phuø hôïp ôû vò trí laép
 Vieäc cung caáp ñoái töôïng laép tôùi choã
laøm vieäc phaûi lieân tuïc, ñaày ñuû, kòp
thôøi.
Ñaëc ñieåm: Coâng nhaân ñöôïc chuyeân moân
hoaù, maët baèng laép goïn,
naêng suaát cao, giaù thaønh haï.
 •IV-THIEÁT KEÁ QTCN LAÉP RAÙP.

1- Ñònh nghóa:
 Noäi dung cuûa QTCN laép raùp laø: Xaùc ñònh
trình töï vaø phöông phaùp laép ñeå taïo thaønh
saûn phaåm thoûa maõn caùc yeâu caàu kyõ
thuaät moät caùch kinh teá nhaát. Noäi dung bao
goàm

 Baûn a- Nguyeân coâng. b- Böôùc. c-
veõ laép chung toaøn saûn phaåm, ñaày
Ñoäng taùc.
ñuû yeâu caàu kyõ thuaät.
2- 
Taøi lieäu
Baûn ban ñaàu:
thoáng keâ chi tieát coù soá löôïng, quy
caùch v.v..
 Thuyeát minh veà ñaëc tính cuûa saûn phaåm,
yeâu caàu nghieäm thu vaø caùc yeâu caàu ñaëc
bieät khaùc.
 Saûn löôïng, möùc ñoä oån ñònh .
 Khaû naêng trang thieát bò, duïng cuï ñeå thöïc
hieän.
•3- Trình töï thieát keá.
 Nghieân cöùu baûn veõ, kieåm tra tính coâng
ngheä, giaûi chuoãi kích thöôùc, söûa ñoåi keát
caáu…
 Choïn phöông aùn laép.
 Laäp sô ñoà laép.
 Choïn hình thöùc toå chöùc vaø laäp QTCN.
 Xaùc ñònh noäi dung, coâng vieäc cho töøng
ng/coâng, böôùc.
 Xaùc ñònh ñ/kieän kyõ thuaät cho caùc boä
phaän, cuïm, moái laép.
 Choïn duïng cuï, trang thieát bò.
 Xaùc ñònh chæ tieâu kyõ thuaät, thôøi gian. So
saùnh phöông aùn laép veà maët kinh teá.
 Xaùc ñònh thieát bò vaø hình thöùc vaän
chuyeån.
 Xaây döïng nhöõng taøi lieäu caàn thieát: baûn
veõ, sô ñoà laép, höôùng daãn …
Caùc vaán ñeà caàn chuù yù khi thieát keá QTCN
laép raùp:

 Chia saûn phaåm hôïp lyù, neân laép cuïm hay

boä phaän ngoaøi ñòa ñieåm laép toaøn saûn
phaåm.
 Coá gaéng söû duïng caùc trang thieát bò
laép chuyeân duøng.
 Giaûi quyeát toát khaâu vaän chuyeån.
 4- Laäp sô ñoà laép.
Khi laäp sô ñoà laép raùp caàn chuù yù:
 Choïn ñôn vò laép sao cho khi laép thuaän tieän
nhaát.
 Caùc ñôn vò laép khoâng neân cheânh leäch
nhau quaù lôùn veà soá löôïng chi tieát, khoái
löôïng, kích thöôùc …
 Boä phaän caàn kieåm tra khi laép neân taùch
thaønh ñôn vò laép rieâng.
Xaây döïng sô ñoà laép:
 Hình ( 9 – 10 )
Caùc ví duï: Hình (9 – 11), (9 – 12 ), ( 9 – 13 ), ( 9 –
14 ).
V-COÂNG NGHEÄ LAÉP MOÄT SOÁ MOÁI LAÉP ÑIEÅN
HÌNH
(TRANG 100 – 118 )
1- Laép caùc moái laép coá ñònh thaùo ñöôïc (chuû
yeáu laø caùc moái laép ren).
a- Laép gugioâng (vít caáy).
Hình (9 – 15)
b- Laép buloâng – ñai oác.
Yeâu caàu:
 Ñaûm baûo vò trí lieân quan vaø lieân keát chaët
cheõ cuûa c/tieát laép
 Ñuû beàn, khi vaën khoâng bò ñöùt, chaùy ren.
 Ñaûm baûo kín khít ôû moái laép khi caàn.
 Maët phaúng buloâng hay ñai oác phaûi aùp saùt
maët chi tieát, khít, khoâng ñöôïc keânh, hôû
 Khi vaên nhieàu buloâng phaûi coù thöù töï.
 Phaûi ñeà phoøng thaùo loûng ôû moái laép ren.
 Hình (9 – 16), (9 – 17)
•2- Laép caùc moái laép coá ñònh khoâng thaùo
ñöôïc (coùchaët
 Laép 5 loaïi).
baèng caùch nung noùng vaät bao.
 Duøng khi moái laép chòu löïc lôùn, chi tieát
coù ñöôøng kính lôùn nhöng chieàu daøi laép
nhoû.
 Nhöõng chi tieát hình daùng phöùc taïp khi
nung deã bò cong veânh, nöùt…
 Beà maët deã bò oxy hoaù laøm giaûm chaát
löôïng beà maët ñaõ gia coâng (tröø luoäc
 Laép chaët
trong baèng caùch laøm laïnh vaät bò
daàu).
bao.
 Khaéc phuïc ñöôïc nhöôïc ñieåm cuûa phöông
phaùp nung noùng vaät bao.
 phöông phaùp naøy caàn thieát bò phöùc
taïp, ñaét tieàn neân chi phí taêng.
 Laép chaët baèng eùp nguoäi
 Caàn ñònh höôùng chi tieát baèng caùch vaùt
meùp truïc vaø loã
 Xaùc ñònh löïc eùp chính xaùc.
 Laép chaët baèng ñinh taùn.
 Duøng cho moái gheùp chòu taûi troïng lôùn,
rung ñoäng maïnh.
 Ñinh taùn coù nhieàu loaïi.
Hình (9 – 20)
 Laép chaët baèng daäp nguoäi, daùn, haøn…
3- Laép caùc moái laép di ñoäng (coù 4 loaïi).
 Laép raùp oå tröôït lieàn.
 Ñöôøng kính trong laép coù khe hôû vôùi coå
truïc.
 Ñöôøng kính ngoaøi cuûa oå thöôøng laép
chaët vôùi voû hoäp, ñeå laép raùp ngöôøi ta
coù theå duøng phöông phaùp nung noùng
vaät bao, laøm laïnh vaät bò bao hoaëc eùp
nguoäi.
Hình (9 - 21)
 Laép oå tröôït boå ñoâi
 Caàn taïo ra aùp suaát ñeàu ôû maët ngoaøi
cuûa baïc vôùi thaân hoäp.
 Caàn coù ñoä doâi theo chieàu cao cuûa nöûa
baïc, neáu quaù lôùn seõ bò bieán daïng, neáu
quaù nhoû thì khoâng taïo ñöôïc aùp suaát
caàn thieát, vaø ñöôïc xaùc ñònh:
db − dl π ⋅ i
∆h = π ⋅ =
4 4

db: ñöôøng kính ngoaøi cuûa baïc

dl: ñöôøng kính loã cuûa hoäp
i: ñoä doâi caàn thieát cuûa moái laép
Hình (9 – 22)
 Laép oå laên:
Coù hai caùch
 Voøng trong chaët vôùi truïc coøn voøng
ngoaøi laép loûng vôùi thaân hoäp.
 Voøng trong laép loûng vôùi truïc coøn
voøng ngoaøi laép chaët vôùi voû hoäp.
 Coù nhieàu kieåu duïng cuï ñeå laép.
Hình (9 – 24)
 Khi laép caàn chuù yù choïn phöông
phaùp chaën oå thích hôïp.
Hình (9 – 25)
 Vôùi oå bi coân sau khi laép thöôøng
phaûi ñieàu chænh khe hôû laøm vieäc
baèng caùch di chuyeån höôùng truïc
moät trong hai voøng cuûa oå.
Hình (9 – 26)
 Laép oå bi kim
 Caàn phaûi cheá taïo truïc phuï (hay baïc phuï)
coù ñöôøng kính laép gheùp nhoû hôn truïc
khoaûng (0,1 – 0,2)mm.

Taát caû caùc Hình
oå bi(9 – 27)
sau khi laép caàn ñöôïc
kieåm tra:
 Quay eâm, nheï nhaøng, khoâng gaây tieáng
oàn.
 Kieåm tra khe hôû höôùng kính vaø höông
truïc.
Hình (9 – 28)
 V/ KIEÅM TRA TRONG QUAÙ TRÌNH LAÉP:
Tuøy theo ñieàu kieän vaø yeâu caàu maø ta
coù:
a. Kieåm tra tröïc tieáp khoâng caàn duïng cuï:
nhìn, nghe …ñoä chính xaùc khoâng cao phuï
thuoäc vaøo kinh nghieäm, kieåm tra mang daïng
ñònh tính  Aùp duïng cho saûn xuaát nhoû.
b. Kieåm tra baèng cô khí: duøng duïng cuï cô khí
nhö thöôùc caëp, panme, ñoàng hoà, calíp,
döôõng…
 Hình ( 19 – 14 )
c. Kieåm tra töï ñoäng: nhôø caùc thieát bò chuyeân
duøng.
 Caân baèng tónh: thöôøng caùc caân baèng
d. Caân baèng maùy.
caùc chi tieát coù L/D < 1.
Noäi dung caân baèng ñaõ hoïc trong giaùo trình
cô hoïc maùy Hình (9 – 35 )
 Caân baèng ñoäng: thöôøng chi tieát coù L/D
lôùn , laøm vieäc ôû vaän toác cao.
•e. Kieåm tra chaát löôïng saûn phaåm
 Kieåm tra caùc thoâng soá hình hoïc: ñoä
chính xaùc veà vò trí töông quan.
 Kieåm tra ñoäng hoïc: chaïy khoâng taûi
vaø chaïy raø caùc beà maët laøm vieäc.
 Kieåm tra ñoäng löïc hoïc: chaïy coù taûi
vôùi coâng suaát toaøn phaàn trong thôøi
gian vaø ñieàu kieän ñaõ quy ñònh.
  III- NAÊNG SUAÁT LAÉP RAÙP.

 Naêng suaát laép coù theå tính theo coâng thöùc:

T×B
Q =
Ttc
 Q : soá löôïng saûn phaåm laép trong moät ñôn vò
thôøi gian.
 T : thôøi gian ñeå tính naêng suaát (ca, giôø,
phuùt …)
 B : soá coâng nhaân laøm vieäc taïi moät vò trí
laép.
Ñeå
Ttc : thôøi taêng
gian laépnaêng
töøng suaát laép ta coù caùc
saûn phaåm.
Ttc =bieän phaùp:
Tcb + Tph + Tphv + Tn
 Thieát keá QTCN laép hôïp lyù.
 Choïn hình thöùc laép hôïp lyù.
 Cô khí hoùa, töï ñoäng hoùa.
Xin caûm ôn