NHP MN QUN TR

Nguyn Trng Mn

Chng I NHNG VN CHUNG CA QUN TR I. CC KHI NIM V QUN TR 2. Tnh tt yu khch quan ca Qun tr 1. S ra i ca Qun tr T phn tch v s ra i ca qun tr trn cho Qun tr (ni chung) xut hin rt lu, t khi ta thy rng, qun tr xut hin trong i sng x hi x hi loi ngi bit sng v hot ng tp th. Ngay loi ngi khng phi do mun ch quan ca mt t ngy u, con ngi sng thnh by n bit ai, hay mt nhm ngi no m do i hi ca thc nng ta vo nhau u tranh chng chi vi thin ti khch quan trong mt x hi c hot ng tp th nhin khc nghit, vi th d sinh tn; mt khc, v c s phn cng lao ng x hi, cn phi c do c s khc nhau v tui tc, tr lc v th lc m v phi hp cc hot ng ring l, c bit nhm hon tr ca mi ngi trong cng ng cng khng ging thnh nhng cng vic m tng c nhn ring l nhau, c ngi lm c vic ny m khng lm khng th lm c; nng cao hn kt qu m h c vic khc nhng tt c u mun tn ti v pht mong i. trin, i sng ca h ngy cng c tt hn. V vy, - Ni v tnh tt yu khch quan ca qun tr, trong x hi i hi phi c s phn cng lao ng v C.Mac c cu ni ni ting: Mt ngh s chi n th t cng vic qun tr v ngi qun tr xut hin t iu khin ly mnh nhng mt dn nhc th cn c nhm iu phi cng vic chung, lm cho cho cc ngi ch huy, ngi nhc trng. Nh vy, s xut hot ng ca cng ng em li kt qu cao hn, p hin ngi ch huy ngi nhc trng trong mt tp ng ngy cng nhiu hn nhu cu mi mt i sng th iu khin hot ng ca mt dn nhc ca mnh. khng phi do ng ta mun hay khng m do i hi khch quan ca mt t chc, y l mt dn nhc. thch ng vi s pht trin khng ngng - Cn theo quan im ca GS. HAROLD ca lc lng sn xut, qun tr ngy cng c cng KOONTZ th cho rng: Ngay t khi con ngi bt c v hon thin. Ngy nay, qun tr hnh thnh nhiu u hnh thnh cc nhm thc hin nhng nhim dng khc nhau: v, mc tiu m h khng th t c vi t cch l - Qun tr qu trnh th gii v sinh nh: t c nhn ring l, th cch qun l l mt yu t ai, hm m cn thit m bo phi hp nhng n lc c - Qun tr qu trnh th gii hu sinh nh: nhn. cy trng, vt nui. - Theo TS. Nguyn Th Lin Dip khng nh: - Qun tr x hi loi ngi bao gm: C th ni rng l do tn ti ca hot ng qun tr + Qun tr nh nc. chnh l v mun c hiu qu v ch khi no ngi ta + Qun tr cc t chc on th x hi. quan tm n hiu qu th ngi ta mi quan tm n + Qun tr sn xut kinh doanh ti cc hot ng qun tr t chc kinh t. Vy, Qun tr l g m lun xut hin trong mi Ngoi nhng c im chung ca Qun tr, mi t chc? dng qun tr khc nhau chu s chi phi ca mt s qui lut ring v c nhng c im ring. Do , cn c nhng ni dung nghin cu ph hp. Trong chng trnh mn hc ny chng ta ch cp n qun tr sn xut kinh doanh cc doanh nghip v nghin cu chng trong mi lin h hu c vi cc dng qun tr khc, nht l qun tr nh nc. Nh vy, qun tr ra i l mt tt yu khch quan cng vi qu trnh hnh thnh, pht sinh v pht trin ca on nhm, t chc nh nc, x hi v t chc kinh t.

3. Khi nim v Qun tr Qun tr (Management) l t thng c dng ph bin trong nhiu sch gio khoa v nhiu ti liu khc. Nu xt ring tng t mt th ta c th tm gii thch nh sau: - Qun: l a i tng vo khun mu qui nh sn. V d: Cha m bt a b phi lm theo mt k hoch do mnh nh ra; sng phi i hc, bui tra ngh ngi, bui chiu hc bi, trc khi i phi tha v phi cho, l ci khun mu chng phi thc hin ch khng i tng t do hot ng mt cch ty thch. - Tr: l dng quyn lc buc i tng phi lm theo khun mu nh. Nu i tng khng thc hin ng th s p dng mt hnh pht no mnh, sc thuyt phc buc i tng phi thi hnh. Nhm t ti trng thi mong i, c th c v cn phi c m ngi ta gi l mc tiu. Sau y l nhng khi nim v Qun tr ca mt s nh l lun v qun tr trong v ngoi nc. - Theo H.Koontz Qun l l mt hot ng tt yu; n m bo phi hp nhng n lc c nhn nhm t c nhng mc ch ca nhm (t chc). Mc tiu ca qun l l nhm m trong con ngi c th t c cc mc tiu ca nhm vi thi gian, tin bc, vt cht v s bt mn ca c nhn t nht. - Qun tr c xem nh l mt qu trnh thc hin cc chc nng qun tr, Nguyn Tin Phc khi nim: Qun tr l qu trnh hoch nh, t chc, b tr nhn s, lnh o v kim sot cng vic v nhng n lc ca con ngi, ng thi vn dng mt cch c hiu qu mi ti nguyn, hon thnh cc mc tiu nh. - Theo V Th Ph: qun tr l mt tin trnh lm vic vi con ngi v thng qua con ngi hon thnh mc tiu ca mt t chc trong mt mi trng lun lun thay i. Trng tm ca tin trnh ny l s dng c hiu qu nhng ngun ti nguyn c hn. T cc khi nim trn, chng ta c th khi qut: qun tr l qu trnh tc ng thng xuyn, lin tc v c t chc ca ch th qun tr (h thng qun tr) n i tng qun tr (h thng b qun tr) nhm phi hp cc hot ng gia cc b phn, cc c nhn, cc ngun lc li vi nhau mt cch nhp nhng, n khp t n mc tiu ca t chc vi hiu qu cao nht. Thc vy, qun tr thc cht l mt qu trnh tc ng m qu trnh khng
3

phi ngu nhin m c tin hnh mt cch c t chc v c ch ch ca ch th qun tr (h thng qun tr) c thc hin mt cch thng xuyn, lin tc nhm lm cho cc hot ng ca tp th (t chc) mang li kt qu cao nht vi chi ph thp nht, tha mn ngy cng nhiu hn nhu cu v vt cht v tinh thn ca c cng ng. lm c iu , qun tr c nhng chc nng, vai tr g? V cn c nhng k nng no? II. CHC NNG, VAI TR V K NNG QUN TR 1. Chc nng qun tr Chc nng ca h thng qun tr trong mt t chc, gi tt l chc nng qun tr l nhim v chung (nhim v tng qut) m h thng qun tr phi thc hin trong qu trnh qun tr. C nhiu cn c phn loi cc chc nng qun tr. 1.1 Cn c theo lnh vc hot ng sn xut kinh doanh: Ta c cc chc nng qun tr c th nh sau: - Qun tr cht lng. - Qun tr Makerting. - Qun tr sn xut. - Qun tr ti chnh. - Qun tr k ton. - Qun tr hnh chnh, vn phng Nh vy, tng ng vi mi lnh vc hot ng sn xut kinh doanh l mt chc nng qun tr. Cch phn loi ny n khng phn nh khi qut cc nhim v chung ca qun tr, l nhng chc nng c th c phn chia mt cch linh hot ty thuc vo trnh pht trin sn xut ca x hi. Khi trnh sn xut ca x hi cn thp th s phn chia t chc nng; ngc li khi trnh sn xut x hi cng cao, qui m sn xut cng ln, s phn cng lao ng cng su s pht sinh nhiu chc nng mi. 1.2 Cn c theo ni dung ca qu trnh qun tr Tc gi ca cc l thuyt qun tr nhiu nc trn th gii ra nhng chc nng (nhim v chung) ca qun tr nh sau: - Nm 1916, nh qun tr ni ting ngi Php HENRY FAYOL cho rng qun tr c 5 chc nng: I II + Chc nng hoch nh (Planing). + Chc nng t chc (Organizing) + Chc nng ch huy (Directing) + Chc nng phi hp (Coordinating) + Chc nng kim tra (Reviewing)

C th ni, HENRY FAYOL l ngi c cng u trong vic hnh thnh l thuyt qun tr tng i c h thng v cht ch nht lc by gi. Trong , ng chia cc hot ng ca mt t chc thnh 6 nhm cng vic, ra 14 nguyn tc v 5 chc nng Qun tr. Nhng ngh ny ca ng c a vo ging dy nhiu trng i hc ti nhiu nc. Tuy nhin, trong 5 chc nng Qun tr ca ng hin cn c kin cho rng, phi hp khng phi l chc nng m l mc ch ca qun tr. Bi v, khi thc hin cc chc nng hoch nh, t chc, ch huy, kim tra khng c g khc l nhm phi hp cc hot ng, cc ngun lc trong mt t chc t n mc tiu m ch th qun tr mong i. - Sau 7 nm, vo nm 1923 LYTHER GUILICK v LYNDAL URWICH chia thnh 7 chc nng: 1) Hoch nh. 2) T chc. 3) Nhn s (Staffing) 4) Thc hin 5) Phi hp. 6) Kim tra. 7) Ti chnh (Budgeting). Trong h thng cc chc nng ny cng cn nhiu kin tranh ci. Chng hn, c ngi cho rng chc nng t chc trong bao gm c c chc nng nhn s, v vy khng th tch nhn s thnh mt chc nng ring; hoc thc hin khng ch l mt chc nng ring ca h thng qun tr; hay ti chnh l mt chc nng c th ch khng phi l mt chc nng chung ca qun tr -n thp nin 60 ca th k XX, HAROLD KOONTZ v CYRIL ODONNELL nu 5 chc nng: III + K hoch. IV + T chc. V + Nhn s. VI + Lnh o. VII + Kim tra. - thp nin 80 ca th k XX, JAMES STONER v STEPHEN P.ROBBINS li chia thnh 4 chc nng: VIII + Hoch nh. IX + T chc. X + Lnh o. XI + Kim tra. - Ngy nay, cc chc nng chung ca qun tr c trnh by trong nhiu sch gio khoa cc trng i hc v cao ng Vit Nam bao gm:
4

XII XIII

+ Hoch nh. + T chc. XIV + iu khin. (C tc gi cn gi l chc nng lnh o hoc ch huy). XV + Kim tra - kim sot. Vi h thng chc nng ny phn nh kh y nhng nhim v chung (nhim v tng qut) ca qun tr trong giai on hin nay. 2. Vai tr ca Qun tr XVI H thng qun tr thc hin cc chc nng ca mnh thng qua gi nhiu vai tr khc nhau trong qu trnh qun tr. Nu chc nng qun tr l nhng nhim v chung (nhim v tng qut) th vai tr qun tr l nhng cng vic c th, l tp hp nhng hnh vi c t chc nhm t c mc tiu ra. Theo Henry Mitzberg, nh nghin cu Hoa K cho rng qun tr c 10 vai tr ph bin c tp hp thnh 3 nhm: XVII - Nhm 1: Vai tr quan h, bao gm cc vai tr l ngi i din; vai tr ngi lnh o; vai tr ngi quan h vi cc c nhn v tp th trong v ngoi t chc. - Nhm 2: Vai tr thng tin, bao gm cc vai tr l ngi cung cp thng tin; ph bin thng tin; thu thp v thm nh thng tin. - Nhm 3: Vai tr quyt nh, bao gm cc vai tr nh doanh nghip; vai tr ngi gii quyt xung t; vai tr ngi phn phi ti nguyn trong t chc. 3. Cc k nng qun tr th hin y vai tr ca mnh trong t chc, i hi bt c nh qun tr no cng cn c 3 k nng c bn. N biu hin nng lc ca ngi qun tr, l nguyn nhn s thnh t ca nh qun tr. LENIN ni: Lm qun l cn phi rnh ngh tc l phi tinh thng tt c mi iu kin trong sn xut, phi bit k thut sn xut cao hin i, phi c s tu dng nht nh v khoa hc. 3.1 Ni dung cc k nng qun tr a. K nng nhn thc (hay k nng t duy) L chc nng quan trng nht i vi nh qun tr, n i hi nh qun tr phi am hiu trn nhiu lnh vc kinh t, chnh tr, x hi; thu hiu mc phc tp v bit gim thiu mc phc tp; nhn bit, phn on chnh xc nhng s vt v hin tng

v phn ng mt cch nhanh nhy cc tnh hung pht sinh. y c th ni l mt k nng quan trng, nht l trong thi i ngy nay, thi i ca nn kinh t tri thc. b. K nng quan h L k nng c lin quan ti quan h vi con ngi, to thun li v thc y con ngi hon thnh cc cng vic chung. K nng ny th hin vic thng qua cc hnh thc, phng php tc ng ti con ngi nh li ni, ch vit, thi ng x, c sc thuyt phc, tp hp (quy t) c nhng ngi ng chung quanh mnh hon thnh tt nhng mc tiu ra vi hiu qu cao nht. Tt nhin, mun lm c nh vy cn i hi ngi qun tr phi c nng lc v uy tn nht nh. Ngi c nng lc v uy tn cao trong tp th s d dng tp hp cc thnh vin trong t chc; ngc li d gp phi s khng chp nhn ca cp di nhiu mc v bng nhiu hnh thc khc nhau. c. K nng chuyn mn L kh nng cn thit thc hin mt cng vic c th; biu hin trnh chuyn mn nghip v ca nh qun tr nh son tho mt vn bn hnh chnh, lp mt hp ng kinh t, lp trnh qun l, ra mt quyt nh qun tr, Mc khc, k nng ny cn i hi ngi qun tr phi hiu bit chuyn mn ca n v mnh ph trch, chng hn mt cn b qun tr ngn hng phi am hiu cc nghip v ngn hng ca mnh.

Tuy nhin, do vai tr ca qun tr vin cc cp qun tr khng ging nhau nn yu cu mc thnh tho cc k nng c s khc nhau. 3.2 Yu cu cc k nng qun tr cc cp qun tr - Qun tr vin cp cao: i hi nhiu k nng nhn thc; bit cch quan h (lm vic vi con ngi) tt; nhng i hi k nng chuyn mn k thut c th v cc lnh vc qun tr t hn so vi qun tr vin cc cp khc. Bi v, vai tr ca anh ta trong h thng qun tr l ngi hoch nh ra cc mc tiu, ng li, chnh sch, ca t chc; cc nghip v chuyn mn c th phn ln do qun tr vin cp trung v cp thp thc hin. - Qun tr vin cp trung: i hi cc k nng qun tr mc trung bnh. Bi anh ta l b phn trung gian, vi vai tr ch yu l chuyn ti trung chuyn cc thng tin mnh lnh t cp cao xung cp thp v nhn nhng thng tin phn hi t cp thp ln cp cao. - Qun tr vin cp thp: i hi nhiu k nng chuyn mn nghip v, nhng k nng nhn thc li t so vi qun tr vin cc cp khc. Bi v, h l nhng ngi trc tip thi hnh cc nghip v chuyn mn trong tng lnh vc qun tr c th.

Nhng yu cu mc thnh tho cc k nng qun tr trn c minh ha bng hnh sau (Xem hnh 1). QTV cp cao QTV cp trung QTV cp thp K nng nhn thc Hnh 1: Yu cu mc thnh tho cc k nng qun tr i vi qun tr vin cc cp qun tr. K nng quan h H thng qun tr thc hin cc chc nng thng qua cc vai tr ca mnh vi cc k nng hon ho s c mt ngha to ln i vi doanh nghip. Nng lc qun tr ngy nay c xem l mt ngun lc quan trng cho s pht trin ca mt quc gia ni chung hay mt t chc kinh t ni ring. ngun lc l: nng lc qun tr, lao K nngCc ch/mn ng (c bit l cht lng lao ng), vn, khoa hc k thut - cng ngh v ti nguyn thin nhin (Xem hnh 2).

Lao ng
5

Vn

Nng lc qun tr

Khoa hc k thut Hnh 2: Cc ngun lc pht trin ca mt t chc.

Ti nguyn

Chng c mi lin h cht ch vi nhau. Trong , nng lc Qun tr l quan trng nht, bi v cc ngun lc khc c pht huy tc dng c hay khng u ph thuc phn ln vo nng lc qun tr. iu c th chng minh qua cc s liu sau: 1. Theo ti liu ca GS. Nguyn vn L. Nguyn nhn ph sn mt doanh nghip: -60% do qun tr thiu kh nng. -20% do chiu hng bt li. XVIII -10% do tai nn . XIX -10% do cc yu t linh tinh khc. XX 2. Cc nh kinh t Php iu tra nghin cu v phn nh trc nhng tn tht ca doanh nghip do cc nguyn nhn sau: XXI -50% thuc v lnh o. XXII -25% thuc v gio dc o to. XXIII -25% thuc v nhng ngi tha hnh. XXIV 3. Nht Bn l nc t hp, ngi ng, cc iu kin t nhin, vn ho gn ging ta. Th m sau chin tranh th gii th 2 (Nht Bn l nc thua trn v hoang tn nt nh Vit Nam sau chin tranh) kt thc ngi Nht lp nn nhng k tch trong kinh t lm cho c th gii phi kinh ngc v hc hi h: - Nm 1950, GDP ca Nht l 20 t USD, bng: + 60% ca CHLB c. XXV + 50% ca Php. +1/3 ca Anh. XXVI +1/17 ca M. XXVII - Nm 1966 (sau 16 nm) Nht vt Php. XXVIII - Nm 1967 vt Anh. - Nm 1968 vt CHLB c v cho n nay vn l mt cng quc kinh t ng th hai sau M. C nhiu yu t ngi Nht lm nn iu thn k , nhng cc nh kinh t cho rng qun tr l mt yu t chim v tr quan trng nht. Qu tht vy, ngi Nht bit tm cho mnh mt cung cch qun tr ring ph hp vi nn vn
6

ha ca t nc v con ngi Mt tri mc, c biu hin mt cch sinh ng qua l thuyt Z ca William Ouchi. XXIX T cc khi nim - chc nng - vai tr chng ta c th rt ra cc c im qun tr nh sau: III- C IM CA QUN TR. XXX 1- i tng qun tr l con ngi, qun tr con ngi l mt cng vic kh khn v phc tp. Qun tr suy cho n cng l qun tr con ngi, ngi qun tr lm vic cng vi v thng qua ngi khc. Trong mi con ngi hay nhm ngi u c nhng c im tm sinh l khc nhau, trnh khc nhau, nhn thc khc nhau, dn ti nhng hnh ng khng ging nhau. Mun qun tr c hiu qu trc ht phi hiu v h; hiu c h l iu khng d, nhng p ng c nhng nhu cu ca h li cng kh khn v phc tp hn nhiu ln, n lun lun l mc ch cn vn ti ca cc nh qun tr. Mt khc, con ngi l tng ha cc mi quan h x hi. Sng trong mt t chc, mi ngi c nhng mi quan h nhiu mt vi cng ng mang tnh x hi nh: quan h chnh tr, quan h kinh t, quan h x hi chng an xen vo nhau to thnh nhng mi quan h phc hp, tc ng thng xuyn v chi phi mi mt hot ng ca c nhn. Tht vy, qun tr c hiu qu l mt cng vic y kh khn v phc tp nht trong trong nhng cng vic phc tp. 2- Lao ng qun tr l lao ng tr lc l ch yu v i hi tnh nng ng sng to cao. Trong h thng qun tr c 3 loi cn b ch yu: cn b lnh o, chuyn gia v cn b nghip v - k thut. - Cn b lnh o: l ngi c chc v quyn hn nht nh trong t chc, h l nhng ngi ra cc quyt nh qun tr, hoch nh ra cc mc tiu, chin lc, chnh sch, bin php ca doanh nghip. XXXI - Cn b chuyn gia: bao gm cc k s, lut s, nh ton hc, nh kinh t l nhng ngi c trnh chuyn mn -k thut cao; h gi vai tr chun b cc phng n gip cho cn b lnh o ra cc quyt nh qun tr m bo tnh ti u nht. - Cn b nghip v - k thut: l nhng ngi thc hin nhng nghip v qun tr c th nh cc k ton, th qu, th kho, thng k tng hp, vn th, lp trnh vin my tnh Trong 3 loi cn b trn th cn b lnh o l b phn quan trng nht, n quyt nh phn ln s thnh bi ca mt doanh nghip. Tuy nhin, s nng ng sng to u cn thit cho tt c qun tr vin cc cp, c qui nh bi tnh phc tp ca qun tr. 3- Qun tr va l khoa hc va l mt ngh thut cao. Bi qun tr khng nhng i hi phi hon thnh cc mc tiu ra m phi hon thnh chng vi hiu qu cao nht c th c. a-Tnh khoa hc ca Qun tr th hin: - Th nht, qun tr phi m bo ph hp vi s vn ng ca cc qui lut t nhin, x hi. iu i hi vic qun tr phi da trn s hiu bit su sc cc qui lut khch quan chung v ring ca t nhin v x hi.
7

- Th hai, trn c s m vn dng tt nht cc thnh tu khoa hc, trc ht l trit hc, kinh t hc, ton hc, tin hc, iu khin hc, cng ngh hc, v cc kinh nghim trong thc t vo thc hnh qun tr. - Th ba, qun tr phi m bo ph hp vi iu kin, hon cnh ca mi t chc trong tng giai on c th. iu cng c ngha, ngi Qun tr va phi kin tr cc nguyn tc va phi vn dng mt cch linh hot nhng phng php, nhng k thut Qun tr ph hp trong tng iu kin, hon cnh nht nh. b-Tnh ngh thut ca qun tr th hin: Ngh thut l k nng, k xo, b quyt, ci mo ca qun tr. Nu khoa hc l s hiu bit kin thc c h thng th ngh thut l s tinh lc kin thc vn dng ph hp trong tng lnh vc, trong tng tnh hung. V d: - Trong ngh thut s dng ngi. trc ht phi hiu c im tm l, nng lc thc t ca con ngi, t s dng h vo vic g, lnh vc g, cp bc no l ph hp nht; c nh vy mi pht huy ht kh nng v s cng hin nhiu nht ca mi c nhn cho tp th. - Ngh thut gio dc con ngi. Gio dc mt con ngi c th thng qua nhiu hnh thc: khen ch, thuyt phc, t ph bnh v ph bnh, khen thng v k lut u i hi tnh ngh thut rt cao. p dng hnh thc, bin php gio dc khng ph hp chng nhng gip cho ngi ta tin b hn m ngc li lm phn tc dng, tng thm tnh tiu cc trong t tng v hnh ng. - Ngh thut giao tip, m phn trong kinh doanh. Cng i hi tnh ngh thut rt cao. Trong thc t khng phi ngi no cng c kh nng ny, cng mt vic nh nhau i vi ngi ny m phn thnh cng cn ngi khc th tht bi. - Ngh thut ra quyt nh qun tr. Quyt nh qun tr l mt thng ip biu hin ch ca nh qun tr buc i tng phi thi hnh c din t bng nhiu hnh thc nh: vn bn ch vit, li ni, hnh ng, Ngoi c im chung ca quyt nh qun tr mang tnh mnh lnh, cng ch ra th mi hnh thc ca quyt nh li c nhng c im ring, chng hn nh quyt nh bng li khng mang tnh bi bn, khun mu nh quyt nh bng vn bn ch vit nhng li i hi tnh sng to, thch nghi v tnh thuyt phc hn. -Ngh thut qung co. Trc ht l gy n tng cho ngi nghe, ngi c. Nhng trong thc t khng phi doanh nghip no cng lm c iu . C nhng qung co chng ta xem thy vui vui, thch th, c cm tnh sn phm ca h. Nhng cng c qung co li thy chn ngn, gy bc bi, phin mun cho ngi nghe, ngi c, V sao nh vy? chnh l ngh thut qung co. Ngh thut v i nht ca ngh qung co, l n su vo u c ngi ta mt tng no nhng bng cch thc m ngi ta khng nhn thy c iu - khuyt danh (trch trong Li vng cho cc nh doanh nghip nh xut bn tr nm 1994) - Ngh thut bn hng: Ngh thut bn tc l ngh thut lm cho ngi mua tin chc rng h c li khi h mua - SHELDON (trch: Li vng cho cc nh doanh nghip nh xut bn tr nm 1994). Ngh thut l ci g ht sc ring t ca tng ngi, khng th nhp khu t ngi khc. N i hi ngi qun tr (m trc ht l ngi lnh o) khng nhng bit vn dng c hiu qu cc thnh tu khoa hc hin c vo hon cnh c th ca mnh m cn tch ly vn kinh nghim ca bn thn, ca ngi khc nng chng ln thnh ngh thut tc bin n thnh ci ring ca mnh. IV- I TNG, NI DUNG V PHNG PHP NGHIN CU QUN TR HC. 1-i tng nghin cu ca qun tr hc. Qun tr hc l mt khoa hc x hi, nhin cu cc mi quan h gia ngi v ngi trong qu trnh qun tr gi tt l quan h qun tr. l quan h gia ch th qun tr (h thng qun tr, b phn qun tr, ngi qun tr) v i tng qun tr (h thng b qun tr, b phn b qun tr, ngi b qun tr). Mt khc, quan h qun tr cn l quan h gia cc cp cc khu trong h thng qun tr, nh quan h gia gim c v trng phng, gia trng
8

phng vi t trng, gia cc b phn khu dt vi khu h, gia khu h vi in hoa, trong cng ty dt chng hn. Xt trn bnh din rng, quan h qun tr l mt b phn trong quan h sn xut (Quan h s hu v t liu sn xut, quan h phn phi v quan h qun l). Tuy nhin, quan h sn xut y ch cp n phm vi trong mt t chc (Doanh nghip), nhm tm ra nhng qui lut vn ng ca n; ra nhng ng li, phng hng, nhng nguyn tc, nhng phng php chung nht lm kim ch nam cho cc nh thc hnh qun tr doanh nghip vn dng c hiu qu. ph hp vi i tng nghin cu trn, ni dung mn hc bao gm cc chng c th nh sau: 2-Ni dung. + Chng 1: Dn nhp. + Chng 2: S pht trin ca cc l thuyt qun tr. + Chng 3: Chc nng hoch nh. + Chng 4: Chc nng t chc. + Chng 5: Chc nng iu khin. + Chng 6: Chc nng kim sot. + Chng 7: Ph sn v cu nguy ph sn. Trong 7 chng tp trung gii quyt cc ch chnh: - Thng qua vic tm hiu cc l thuyt Qun tr, nm vng cc nguyn tc v nhng vn mang tnh nguyn tc qui lut ca qun tr. - Lm r ni dung cc chc nng (Nhim v chung nhim v tng qut) ca qun tr. - Nm vng cc phng php (chung) v mt s phng php bin php c th ca qun tr. 3- Phng php nghin cu. m bo nm vng cc ni dung trn, chng ta cn phi tin hnh qua cc phng php nghin cu ch yu sau: a- Phng php duy vt bin chng. Php duy vt bin chng l phng php chung cho s nghin cu ca tt c cc khoa hc, trong c qun tr hc. V php bin chng trit hc Mac Lnin l mt khoa hc v cc qui lut chung nht ca t nhin, x hi v t duy; n i hi xem xt v gii quyt nhng vn trong mi tc ng qua li ca cc s vt v hin tng trong s pht sinh, vn ng v pht trin ca chng. Trn c s nhng nhn thc , nghin cu qun tr hc t kt qu tt chng ta cn phi c cc quan im sau: a1. Quan im tng hp. N cho php chng ta c phng php nh gi s vt v hin tng mt cch ton din, ch thc bn cht, t c nhng hnh ng ng, chnh xc. Ngc li, nu xem xt nh gi s vt v hin tng mt cch phin din, ch nhn thy mt mt no m vi vng kt lun th d dn n hnh ng sai lm v gy hu qu nghim trng. Chng hn, khi nghin cu cc yu t tc ng n doanh nghip th phi tnh n cc yu t bn trong (cc yu t vn ha) ln bn ngoi t chc (mi trng kinh t, chnh tr, x hi, php lut v mi trng kinh doanh quc t). a2. Quan im h thng.

H thng l tng hp cc b phn hp thnh, chng c mi quan h ln nhau; con ngi, mt c my, mt chic ng h l mt h thng hon chnh, n bao gm nhiu b phn hp thnh v chng c mi quan h mt thit vi nhau. H thng mt t chc (doanh nghip) bao gm nhiu b phn hp thnh nh b phn lnh o, b phn sn xut, b phn bn hng, b phn k ton ti v, chng c mi quan h mt thit vi nhau, to thnh mt th thng nht ca t chc. V vy, khi nghin cu mt vn no ca b phn phi tnh n cc mi quan h hu c ca c h thng. Mt khc, h thng doanh nghip l mt h thng m, khng th c mt h thng ng tn ti c. Do , chng ta khng ch nghin cu chng trong mi lin h ca cc b phn bn trong t chc m cn phi xem xt chng trong mi lin h c h thng ca nn kinh t v ton cu. a3. Quan im lch s. Lch s lun gn lin vi thi gian (qu kh, hin ti v tng lai), trong mi giai on lch s nht nh c nhng iu kin kinh t, chnh tr, x hi khc nhau khng th ty tin xem xt nh gi s vt v hin tng mt cch ging nhau. Chng hn, vi iu kin ca nn kinh t th trng chng ta khng th ly nhng s vic v hin tng ca thi bao cp nh gi hay nhn xt, m phi t chng trong iu kin, hon cnh lch s lc by gi; V, ngc li cng khng th gn ghp nhng s vic v hin tng trong iu kin ca nn kinh t hin thi em so snh vi thi k bao cp, ... b- Vn dng cc phng php c th ca cc khoa hc khc. Qun tr hc khng nhng l mt khoa hc x hi m cn l mt khoa hc ng dng. Dn n s tt yu phi vn dng cc phng php c th ca cc khoa hc khc nh khoa hc thng k, tin hc, tm l hc, x hi hc, trong qun tr l cn thit. Chng hn, s dng cc phng php phn on suy lun, m hnh ha, s ha, m thoi, thc nghim, iu tra, quan st, nghin cu mu, phn tch, nghin cu tnh hung, tt c u gip cho ta c c s khoa hc xc ng, nm vng bn cht ca vn , t nng cao cht lng nghin cu.

10

Chng II S PHT TRIN CA CC L THUYT QUN TR. ---------oOo-------D qun tr xut hin rt lu, nhng cc l thuyt qun tr (qun tr hc) mi cho n u th k XX mi hnh thnh v pht trin. Ngi c cng sng lp ra l thuyt qun tr u tin l TAYLOR (ngi M) vi tc phm NHNG NGUYN TC QUN TR vo nm 1911. T n nay, c khng t l thuyt qun tr ra i vi nhiu hc gi thuc cc trng phi Qun tr khc nhau. Song, trong quyn sch ny ch cp nhng l thuyt qun tr ca cc trng phi tiu biu nht. I-TRNG PHI C IN. 1- L thuyt qun tr khoa hc (Scientific management). Qun tr khoa hc l thut ng dng ch cc kin ca mt nhm tc gi Hoa K vo u thp nin ca th k XX, c Louis Brandeis s dng ln u tin trong mt bo co trc y Ban Thng Mi Hoa K vo nm 1910. Sau c Taylor s dng t tn cho tc phm ca mnh vi nhan Cc nguyn tc qun tr khoa hc, xut bn nm 1911. V vy, thut ng ny tr thnh tn ca mt l thuyt v gn lin vi tn tui ca Taylor cho n ngy nay. L thuyt Qun tr khoa hc l n lc u tin ca con ngi trnh by mt cch c h thng nhng quan im, nhng nguyn tc v nhng phng php qun tr doanh nghip cn bn. N nh du mt bc ngoc mi, chm dt mt qu trnh rt di bao gm nhiu th k m con ngi ch bit qun tr theo kinh nghim. Taylor khng phi l tc gi duy nht ca l thuyt ny. Nhng ng thc s xng ng vi tn gi l cha ca Qun tr hc m nhiu hc gi phng Ty suy tn. a-Frederick Winslow Taylor (1856 1915). Vo nhng nm cui th k XIX, lc Taylor l anh cng nhn bnh thng phn u thnh mt nh qun tr sn xut nh my Midvale Steel Works, v theo hc ly bng k s bng cch hc i hc ban m Vin k thut Stevens, Hoa K. Vi mt con ngi c ch v kh nng lm vic tt, Taylor quan st v pht hin ra rng, hu ht cc nh qun tr trc lm theo kinh nghim, c lm sai th sa. Hn na nhiu cng tc Qun tr thng ph mc cho cng nhn nh phng php lm vic, tiu chun cng vic, khuyn khch cng nhn, T , ng cho ra i hai tc phm: Qun tr
11

phn xng (Shop Management) xut bn nm 1906 v c bit l Nhng nguyn tc qun tr khoa hc (Principles of Scientific Management) xut bn nm 1911, vi 4 t tng ch yu m sau ny c nhiu ngi gi l 4 nguyn tc chung ca qun tr. 1- Cc nh qun tr t cp c s tr ln nn dnh nhiu thi gian v cng sc lp k hoch hot ng ca t chc cho cng nhn lm vic v kim tra hot ng thay v cng tham gia cng vic c th ca ngi tha hnh. tng ny, ln u tin hnh thnh chuyn mn ho lao ng qun tr, tch lao ng Qun tr khi sn xut h thng ny thc hin cc cng vic ch thc ca mnh l cc chc nng qun tr; lm theo phng php khoa hc thay v theo kinh nghim. 2- Cc nh qun tr phi u t tm ra nhng phng cch hot ng khoa hc hng dn cng nhn, thay v cng nhn t chn phng php lm vic ring ca h. 3- Cc nh qun tr nn s dng cc bin php kinh t ng vin cng nhn hng hi lm vic. Trong ng ra phng php tr lng theo sn phm. 4- Phn chia trch nhim, quyn hn v quyn li mt cch hp l gia nhng nh Qun tr v ngi tha hnh. Trnh trt ht trch nhim cho ngi cng nghn. Nhng nt pht ha cha xem l mt l thuyt hon thin. Song, nh c nhng vin gch u tin ny m cc nh qun tr sau ny vun p thnh nhng lu i l thuyt trng l. Ngi c cng ng gp khng km phn quan trng cho l thuyt Qun tr khoa hc l Henry L.Gantt. b- Henry L.Gantt (1861 1919). Henry L.Gantt cng lm vic vi Taylor trong cc nh my Midvale, Simonds v Bethlebem Steel. ng cho rng, h thng tr lng theo sn phm do Taylor xng khng c tc ng khuyn khch nhiu cho cng nhn. Do , ng ta b sung ch tr lng c thng. Theo , cng nhn lm vt nh mc trong ngy h c thng thm tin, k c ngi qun tr trc tip. Mt ng gp khc ca L.Gantt l biu Gantt. Mt k thut din t thi gian k hoch ca cng vic bng cch phn tch thi gian cho tng cng

vic v biu din chng trn mt biu m nhn vo , nh Qun tr c th thy c tin trnh thc hin cng vic, t c th iu chnh cng vic t ti mc tiu mt cch tt nht. Tuy l mt sng kin n gin nhng biu Gantt c nhiu hu ch, do n c s dng kh ph bin trong Qun tr ngy nay. c- ng b Gilbreth: Lilian Gilbreth (1878 1972) v Frank Gilbreth (1868 1924). Cng quan im vi Taylor v Gantt, ng b Gilbreth cho rng nng sut lao ng quyt nh n hiu qu. Nhng, con ng tng nng sut lao ng khng phi tc ng vo ngi cng nhn, m bng cch gim cc ng tc tha. chng minh cho lun im ca mnh, ng - b Gilbreth khm ph ra rng trong 12 thao tc m mt ngi th xy thc hin xy gch ln tng, c th rt xung cn 4, v nh m mi ngy mt ngi th xy c th xy c 2.700 vin gch thay v 1000 vin, m khng cn phi hi thc. ng b Gilbreth cng cho rng, lm gim cc ng tc tha khng nhng lm tng nng sut lao ng m chng cn c lin quan trc tip n s mt nhc ca cng nhn, do gim bt s lng thao tc cng lm gim mt nhc cho ngi cng nhn. V vy, ng - b Gilbreth l mt trong nhng ngi u tin quan tm n kha cnh tm l con ngi trong qun tr, nhn nh c th hin kh r trong lun n Tin s Tm l qun tr m b Lilian Gilbreth bo v thnh cng nm 1914, nhng rt tic l do nhiu nguyn nhn khc nhau m t tng ca B lc by gi cha c cc nh qun tr quan tm ng mc. d- Tm tt L thuyt Qun tr khoa hc L l thuyt Qun tr u tin, n nh du mt bc ngoc mi trong lnh vc qun tr doanh nghip. Nhng t tng ca l thuyt Qun tr khoa hc l nn tng cho cc l thuyt qun tr sau ny, cho n ngy nay nhng kin xut ca Taylor v ng nghip c cc nh thc hnh Qun tr p dng rng ri v em li nhiu kt qu tt. Tuy nhin, nhiu nh ph bnh hin nay cho rng, ni chung t tng ca Taylor v cc tc gi thuc l thuyt Qun tr khoa hc l thiu nhn bn,
12

xem con ngi nh mt inh c trong c my. Cn GS. Koontz th gi l thuyt qun tr ca Taylor l l thuyt Cy gy v c c rt. Nhng, cng c kin bnh vc cho ng ta cho rng, t tng ca Taylor l sn phm ca thi i ng sng. 2- L thuyt qun tr hnh chnh (Administration Management). Sau l thuyt Qun tr khoa hc, l thuyt Qun tr hnh chnh l mt l thuyt qun tr xut hin rt sm, tiu biu nht l Fayol ca Php, Max Weber ca c v Chester Barnard ca M. L thuyt ny ra i cn c trn gi thuyt: Mc d mi loi hnh t chc c nhng c im ring (doanh nghip, nh nc, cc t chc on th, tn gio ), nhng chng u c chung mt tin trnh Qun tr m qua nh qun tr c th qun tr tt bt c mt t chc no. Ngi c cng ln ra l thuyt ny l Henri Fayol. a- Henri fayol (1841 1925). Henri Fayol l mt nh cng ngip Php. Nm 1916, ng xut bn tc phm Qun tr cng nghip v qun tr chung (Administration inductrielle et generale) trnh by nhiu quan nim mi v qun tr. Trong , ng trnh by l thuyt qun tr ca mnh mt cch c h thng, tng hp v trnh cao hn so vi cc l thuyt khc cng thi. + ng phn chia cng vic doanh nghip ra thnh 6 loi. . Sn xut (k thut sn xut). . Thng mi (mua bn, trao i). . Ti chnh (to v s dng vn c hiu qu). . An ninh (bo v ti sn v nhn vin). . K ton. . Qun tr. Nhng xut ny ca ng c ngha rt to ln cho thc hnh Qun tr. Ngy nay, hu ht cc loi hnh doanh nghip u t chc b my da trn cc pht ho chung ca Fayol. Ty theo tng loi hnh v qui m doanh nghip, s phn chia c th khc nhau, nhng nhn chung h u t chc theo tng nhm cng vic qun tr.

+ ra 14 nguyn tc qun tr: 1) . Phn chia cng vic. 2) . Tng quan gia thm quyn v trch nhim. 3) . K lut. 4) . Thng ngt ch huy. 5) . Thng nht iu khin. 6) . C nhn l thuc li ch chung. 7) . Th lao tng xng. 8) . Tp trung v phn tn. 9) . Cp bc (Nguyn tc giai ng). 10) . Trt t. 11) . Cng bng. 12) . n nh nhim v. 13) . Sng kin. 14) . on kt (tinh thn tp th). +Fayol cn ra mt h thng cc chc nng qun tr: . Hoch nh. . T chc. . Ch huy. . Phi hp. . Kim tra. Nhn xt v Fayol, cc GS. Koontz v ODonnell ca i hc California cho rng, chnh Fayol bng nhng t tng rt ph hp vi h thng qun tr kinh doanh hin i, thc s xng ng c xem l cha ca khoa hc qun tr kinh doanh ngy nay, ch khng phi l Taylor. b- Maz Weber (1864 1920). Maz Weber l mt nh X hi hc, ngi sng lp ra x hi hc hin i v c nhiu ng gp vo Qun tr hc. ng tip cn qun tr bng vic nghin cu c cu kinh t v chnh tr v m. L thuyt qun tr ca Weber l pht trin t chc hp l m ng t tn l H thng th li (Bureaucracy) l h thng qun tr hu hiu cho tt c cc t chc chnh quyn, doanh nghip, t chc x hi, L thuyt ny cho php mt t chc c sp xp mt h thng qun tr theo th bc cht ch, hnh x theo quyn hnh chc v c qui nh r rng.

Nh vy, l thuyt H thng th li ca Weber th hin r nt kiu qun l Hnh chnh; n lm cho vic qun tr c tin hnh mt cch qui c, bi bn v cht ch; phn nh r trch nhim v quyn hn ca cc bn, ca mi cp trong h thng t chc. Song, p dng qun tr theo H thng th li trong cc t chc doanh nghip hot ng sn xut kinh doanh d mc phi bnh quan liu, giy t cng nhc, khng thch hp vi mi trng bin ng; trit tiu ng lc thc y s nhit tnh, nng ng ca cp di, khng khai thc ht cc ngun lc pht trin ca doanh nghip. c- Chester Barnard (1886 1961). Chester Barnard tt nghip i hc Harvard v lm vic ti mt cng ty in thoi ca M nm 1909, ri 28 nm sau l Ch tch cng ty New Jarsey Bell nm 1927. Trong nhiu nm vi cng v cng tc ca mnh, ng c kt nhiu kinh nghim v cho ra i tc phm Cc chc nng ca Qun tr (The functions of the executive) vo nm 1938 v tr thnh mt trong nhng tc phm kinh in v qun tr hc cho n ngy nay. L thuyt ca Chester barnard da trn nn tng Ch ngha nhn vn v Ch ngha kinh nghim, tp trung nghin cu c nhn v t chc. - i vi t chc: ng cho rng, mt t chc (x nghip, cng ty) l mt h thng hp tc nhiu ngi vi 3 yu t c bn: 1. S sn sng hp tc, 2. C mc tiu chung, 3. C s thng t. Nu thiu mt trong 3 yu t ny th t chc b tan v. - i vi c nhn: Chester Barnard nhn mnh yu t quyn hnh trong t chc. Nhng ng cho rng, ngun gc ca quyn hnh khng xut pht t ngi ra mnh lnh, m xut pht t s chp nhn ca cp di. S chp nhn ch c th c vi 4 iu kin: 1. Cp di hiu r mnh lnh. 2. Ni dung ra lnh ph hp vi mc tiu ca t chc. 3. Ni dung ra lnh ph hp vi li ch ca h.
13

4. H c kh nng thc hin mnh lnh . Nh vy, c nhn v t chc ch thc s tn ti khi m cc bn c s tha mn cho nhau. Cc n v sn xut kinh doanh cng nh cc t chc khc, n tn ti da trn s cn bng gia s ng gp v s tho mn ca c nhn. Mt khi c nhn n lc t c cc mc ch m t chc theo ui th hot ng ca anh ta c th xem l c kt qu. Trong qu trnh , nu Anh ta p ng c nhu cu c nhn v tha mn nhng ng c c nhn, th hot ng c xem l c hiu qu. S tn ti ca t chc ph thuc vo kt qu ln hiu qu. Do ngi qun tr gii phi tm kim c kt qu v hiu qu. Bn cnh vic tp trung nghin cu v c nhn v t chc, tc phm ca ng cn nhn mnh thm tm quan trng ca mt s vn khc thuc chuyn mn v o c nh: Quyt nh Qun tr, thng tin trong Qun tr, h thng chc v, s lnh o v o c trong kinh doanh, l nhng tng mi lc by gi v n lun c gi tr v l thuyt cng nh thc hnh Qun tr cho n ngy nay. d- Tm tt l thuyt qun tr hnh chnh. ng quan im vi l thuyt Qun tr mt cch khoa hc, l thuyt Qun tr hnh chnh ch trng rng, em li hiu qu phi bng con ng tng nng sut lao ng. Nhng, theo Fayol mun tng nng sut lao ng phi sp xp t chc mt cch hp l thay v tm cch tc ng vo ngi cng nhn (tc Taylor v nhng ngi trc xut pht vn t pha ngi cng nhn, cn Fayol th xut pht t pha ngi qun tr). Mc d lc by gi c nhiu kin nghi ng v gi tr thc t ca l thuyt Qun tr hnh chnh ca Fayol, nhng ngy nay khng ai c th bc b c s tht v s ng gp to ln ca n trn phng din l thuyt v c trong thc hnh qun tr. 3- Tm tt cc l thuyt qun tr thuc trng phi C in. a- Tm tt. Tin cn bn ca cc l thuyt thuc trng phi C in v qun tr l con ngi thun l
14

kinh t (Rational economic man). nng cao hiu qu qun tr, h cho rng phi chuyn mn ho nhim v trong mt h thng cp bc c xc nh r rng. T chc c xem l mt h thng c hc, c hoch nh v kim sot v iu hnh bng quyn hnh chnh ng ca cc nh qun tr. b- Cc ng gp. - V mt l thuyt: Cc l thuyt qun tr C in t nn tng cho qun tr hc hin i. Trn c s nhng kin ban u ca l thuyt ny, qun tr hc c pht trin mnh m v ngy cng c hon thin nh nhng ng gp b sung ca cc l thuyt qun tr sau ny, chng hn cc l thuyt thuc trng phi Tc phong b sung kha cnh nhn bn. L thuyt nh lng v qun tr m rng nhng t tng ban u ca l thuyt C in - V mt ng dng thc t: Khng th ph nhn rng, nh nhng ng gp cc l thuyt C in, vic qun tr cc c s kinh doanh, cc c s sn xut, v ngay c cc c quan chnh quyn cc nc phng Ty v nhiu nc khc trn th gii c nng cao mt cch r rt trong nhiu thp nin ca th k XX. Nh s ng dng cc nguyn tc v k thut qun tr ca cc l thuyt C in, tnh trng qun tr lum thum, tu tin ti cc c s sn xut c khc phc, vic qun tr c a vo n np. T , to iu kin hon thin cc l thuyt qun tr v nng cao hiu qu qun tr. Thc t, sau khi Cch Mng Thng Mi Nga thnh cng nm 1917, L Nin cao s cng hin to ln ca cc l thuyt Qun tr thuc Trng phi C in v Ngi cho vn dng chng trong qun l kinh t, qun l x hi. Bn cnh , L Nin cng nu ln nhng lun im mi ca mnh thuc cc vn v lnh vc qun l, m sau ny cc nh l lun ca Lin X trc y c kt thnh nhng nguyn tc qun l X Hi Ch Ngha (XHCN), c cc nc XHCN p dng mt cch ph bin c trong lnh vc qun l v m cng nh vi m. Cc nguyn tc l: Nguyn tc thng nht lnh o chnh tr v kinh t. Nguyn tc tp trung dn ch. Nguyn tc kt hp qun l theo ngnh v theo a phng (vng lnh th).

Nguyn tc kt hp hi ho cc li ch trong x hi. Nguyn tc tit kim v hiu qu. Trong mi thi k pht trin x hi khc nhau, tnh ph bin ca cc nguyn tc trn cng khng ging nhau, nhng gi tr khoa hc ca chng khng h thay i. H thng cc nguyn tc qun tr gp phn lm phong ph thm cho cc l thuyt v thc hnh qun tr, c bit l trong lnh vc qun tr hnh chnh cp v m cng nh vi m. c- Nhng hn ch. - Hn ch ln nht ca cc l thuyt qun tr C in, xem con ngi lCon ngi thun l kinh t, b qua cc kha cnh x hi ca con ngi m sau ny cc nh qun tr theo khuynh hng tm l, x hi cc lc ph phn v v th cc l thuyt qun tr thuc trng phi Tc phong ra i. - Th hai l, cc l thuyt qun tr thuc trng phi C in xem t chc l mt h thng khp kn, iu ny l khng thc t. Cch nhn nhn ny khng thy c nh hng ca cc yu t mi

trng i vi t chc v cc mi quan h khc trong t chc. - Th ba l, cc nguyn tc qun tr C in m tiu biu nht l 14 nguyn tc qun tr ca Fayol c ngi nghi ng v gi tr thc tin. Kastvacosenweig cho rng, nhiu nguyn tc do cc l thuyt C in nu ln ch l nhng nhn nh c tnh cht lng tri thng thng v qu tng qut, khng th p dng trong thc t. Nhiu nguyn tc li mu thun vi nhau, v d: Nguyn tc chuyn mn ha thng mu thun vi nguyn tc thng nht ch huy; hay quyn hnh theo cp bc trong t chc li mu thun vi quyn hnh theo kin thc chuyn mn; mt s nguyn tc ging nh li ku gi, tnh thuyt phc khng cao, - Th t l, xt v mt khoa hc, nhiu ngi ni rng, hu ht cc tc gi trong cc l thuyt qun tr C in l cc nh thc hnh qun tr, cc l thuyt ca h u xut pht t kinh nghim v thiu c s vng chc ca s nghin cu khoa hc. Nhm khc phc nhng hn ch trn, cc l thuyt qun tr thuc trng phi Tc phong hnh thnh.

II- TRNG PHI TC PHONG. Ngay nhng thp nin u ca th k XX, trong khi cc l thuyt qun tr C in ang thnh hnh th nhng t tng tm l x hi cng xut hin, chng hn nh trng hp ca Liliang Gilbreth, nhng nhng t tng ny cha gy c s ch ca cc nh khoa hc, v nhanh chng b lng qun. Mi cho n khi cc gio s ca trng kinh doanh Harvard (M) tham d vo cuc vn ng nghin cu v nht l cuc nghin cu nh my Hawthornes nm 1924, c xem l du mc khi s chnh thc ca cc l thuyt thuc trng phi Tm l x hi, lc ny vn tm l x hi mi c chnh thc tha nhn M, v t lan truyn ra cc nc phng Ty. Nu trng phi C in quan tm n yu t vt cht ca con ngi, nng v t chc, kim tra kim sot v khuyn khch bng li ch vt cht th trng phi Tc phong hay cn gi l trng phi Tm l - x hi hay trng phi Tng quan nhn s, h quan tm n yu t tm l, tnh cm, quan h x hi ca con ngi trong cng vic. Cc l thuyt ca trng phi ny cho rng hiu qu cng do nng sut lao ng quyt nh, nhng nng sut lao ng khng phi do cc yu t vt cht quyt nh, m do s tha mn cc nhu cu tm l x hi ca con ngi. Cc tc gi c xem l c ng gp ng k cho trng phi Tc phong l: 1- Hugo Munsterberg. Nhiu nh khoa hc xem Hugo Munsterberg l ngi lp ra mt ngnh hc mi l mgnh tm l hc cng nghip. Trong tc phm nhan Tm l hc v hiu qu trong cng nghip xut bn nm 1913, ng t vn phi nghin cu mt cch khoa hc tc phong ca con ngi tm ra nhng mu mc chung v gii thch nhng s khc bit.
15

Cng ging nh cc tc gi ca l thyt Qun tr mt cch khoa hc nng sut lao ng l con ng i n hiu qu, nhng nng sut lao ng khng do cc yu t vt cht m do cc yu t phi vt cht quyt nh, Munsterberg cho rng nng sut lao ng s cao hn nu cng vic giao ph cho h c nghin cu, phn tch chu o v hp k nng cng nh hp vi c im tm l ca h. T lp lun , Munsterberg ngh cc nh qun tr dng cc bi trc nghim tm l tuyn chn nhn vin, v phi tm hiu tc phong con ngi trc khi i tm cc k thut thch hp ng vin h lm vic. Nhng kin y, lc u khng c cc nh khoa hc v cc nh thc hnh qun tr ch , nhng cng v sau, khi m i sng vt cht con ngi ngy cng c ci thin th kin li cng c nhiu ngha to ln cho qun tr. 2- Mary Parker Follet. Nu Hugo Munsterberg c xem l ngi c t tng tm l (tm l trong qun l) u tin th Mary Parker Follet l ngi c t tng x hi (x hi trong qun l) sm nht. ng cho rng, ngoi kha cnh kinh t v k thut, cc doanh nghip cn c xem l mt h thng ca nhng quan h x hi, v hot ng qun tr l mt tin trnh mang tnh cht quan h x hi. Nhng kin ca ng nhn mnh: ve s chp nhn quyn hnh; s quan trng ca phi hp; s hi nhp ca cc thnh vin trong t chc l nhng gi thuyt khoa hc hng dn cho nhng ngi sau ny nghin cu. Nhng tng c ngi Nht tin tng p dng, em li nhng thnh qu nht nh. 3- Elton Mayo v cuc nghin cu nh my Hawthornes. Nhng kin ca Hugo Munsterberg v Mary Parker Follet trc y cng ch lm cho cc nh khoa hc hn trc v kha cnh tm l x hi trong qun tr. V, ch khi c cuc nghin cu nh my Hawthornes thuc Cng ty in lc min Ty (Western Electric Company) gn Chicago (M) nm 1924 thnh cng th cc l thuyt qun tr thuc trng phi Tc phong mi thc s c cc nh khoa hc tha nhn, nh du mt s kin ln trong lch s pht trin ca l thuyt Qun tr. Ch ch cuc nghin cu nhm tm xem cc yu t vt cht (ting n, nh sng, nng, ) c nh hng n nng sut lao ng khng? Th l hai nhm n cng nhn c t chc a vo cuc nghin cu. Cc nh nghin cu nng dn tnh trng tt p ca cc yu t vt cht v o lng nng sut. Kt qu cho thy khi cc iu kin vt cht c ci thin, nng sut lao g nng cao hn. Tuy nhin, khi lm cuc th nghim ngc li, cc nh nghin cu thy rng nng sut ca cc n cng nhn ny vn tip tc gia tng d cc iu kin vt cht b h xung nh lc ban u. Elton Mayo (1880 1949) mt gio s v tm l hc ca trng kinh doanh Harvard c tham gia vo cuc nghin cu gii thch hin tng c xem l nghch l ny. Lin tc trong 5 nm, t 1927 n 1932, Mayo tin hnh nhiu cuc nghin cu khc nhau v ghi nhn c nhiu khm ph quan trng. Trong cuc nghin cu u tin, Mayo thy nh sng ni lm vic khng gy nh hng n nng sut ca cng nhn. Cuc nghin cu th hai, Mayo li thy cc iu kkin lm vic khng c hoc c t quan h vi nng sut. Cuc nghin cu th 3, Mayo thy tin lng v tin thng khng to ra tc ng no n nng sut lao ng ca tp th. Tri li nhng yu t c quan h n nng sut lao ng li l nhng yu t phi vt cht. T kt qu nghin cu , Mayo kt lun rng gia tm l v tc phong c mi quan h rt cht ch vi nhau; v hn na khi con ngi lm vic chung trong tp th, th nh hng ca tp th li ng vai tr to ln trong vic to ra tc phong ca c nhn. Vi t cch con ngi trtong tp th, cng nhn c xu hng tun theo cc qui nh ca tp th, d ch l nhng qui nh khng chnh thc, hn l nhng kch thch t bn ngoi. Nhng khm ph ny cng a n nhn thc mi v con ngi trong qun tr.
16

Mc d b nhiu ch trch v tnh khoa hc ca cc phng php nghin cu c p dng, nhng cng trnh ca Mayo ti nh my Hawthornes m ra mt k nguyn mi trong qun tr hc, v t y pht trin thnh Phong tro quan h con ngi i ch li vi Phong tro khoa hc. Vi s nhn mnh n mi quan h con ngi trong qun tr, cc nh qun tr phi tm cch gia tng tha mn tm l v tinh thn ca nhn vin. 4- Donglas Mc Gregor (1909 1964). Pht trin cc kt qu nghin cu ca Mayo, Mc Gregor cho rng cc nh Qun tr trc y tin hnh cc cch thc qun tr trn nhng gi thuyt sai lm v tc phong con ngi. Nhng gi thuyt cho rng, phn ng mi ngi khng thch lm vic, thch c ch huy hn l t mnh phi gnh vc trch nhim, v hu ht mi ngi u ch lm tt cng vic v quyn li vt cht. Chnh v nhng gi thuyt sai lm m cc nh qun tr xy dng b my t chc vi quyn hnh tp trung, t ra nhiu nguyn tc th tc, ng thi vi mt h thng kim tra v gim st cht ch. Mc Gregor t tn cho nhng gi thuyt ny l thuyt X. V, ng ngh mt lot gi thuyt khc, gi l thuyt Y, sau ny tr thnh l thuyt ca ng. Ngc li vi thuyt X, thuyt Y cho rng cng nhn s thch th vi cng vic nu c c nhng iu kin thun li v h c th ng gp nhiu hn cho t chc. T , Mc. Gregor ngh cc nh qun tr nn quan tm n s phi hp hot ng hn l ch trng n cc c ch kim tra khng cn thit trong t chc. Thuyt Y ca Mc. Gregor lm phong ph thm cho l thuyt qun tr. Tuy nhin, cng khng trnh khi nhng hn ch nht nh, m sau ny tc gi l thuyt Z, Willam Ouchi ngi Nht Bn kch lit ph phn. 5- Chris Argyris (1923). ng quan im vi Mc. Gregor, Chris Argyris a ra nhng kin bc b cc kin v s ng vin v s tha mn ca cng nhn ca cc l thuyt C in. ng cho rng, s nhn mnh thi qu vic kim sot i vi nhn vin ca cc nh qun tr s a nhn vin n thi th ng, l thuc, n trnh trch nhim. Trong trng thi tm l b c ch, h s cm thy bt bnh vi ni lm vic, s c nhng tc phong tiu cc i vi vic hon thnh mc tiu chung. Chris Argyris cho rng, bn cht con ngi lun lun mun l ngi trng thnh, mun c lp, s phong ph trong hnh ng, s a dng trong cc mi quan h, v kh nng t lm ch. T nhng phn tch trn, ng ngh cc nh qun tr phi to iu kin cho nhn vin t th hin, xng ng nh nhng ngi trng thnh, v iu s c li cho t chc. 6- Abraham Maslow (1908 1970). Trong trng phi Tc phong, Maslow l mt trong nhng ngi c lp lun sc so. ng cho rng, hot ng ca con ngi nhm tha mn nhu cu c nhn (tho mn v vt cht v tinh thn), s tha mn nhu cu c nhn cc mc khc nhau quyt nh n tc phong ca h. Maslow xy dng l thuyt v nhu cu N/c con ngi gm 5 mc c xp t thp n cao: Nhu cu v vt cht, nhu cu c an ton, nhu cu x hi,t nhu cu c trng vng, nhu cu t hon thin (Hnh 2). hon thin Hnh 2: Cc mc nhu cu c nhn. Nhu cu trng vng Qun tr c hu hiu l s p ng cc mc nhu cu ang cn c tha mn ca con ngi. Bit vy, Nhu cu phi x hi nhng vn dng chng trong hc t th khng d, bi mt s tht hin nhin l, nhu cu thng vt qu kh Nhu cu an ton Nhu cu vt cht
17

nng cho php p ng, hn na khng phi bt c lc no, li ch no ca c nhn cng ph hp vi li ch ca tp th, lc ngi qun tr ch c th bt mt t bn ny cho nng bn kia ch khng th p ng hon ton c. 7- Tm tt cc l thuyt Qun tr thuc trng phi Tc phong. a- Tm tt. Cc l thuyt thuc trng phi Tc phong khc phc c con ngi thun l - kinh t ca cc l thuyt thuc trng phi C in. H xem con ngi vi t cch l nhng c nhn c nhng mi quan h mt thit trong mt t chc. S tng tc gia cc c nhn v tp th trong mi quan h thn thin, hp tc s lm tng nng sut lao ng. Hay ni cch khc, nng sut lao ng ty thuc nhiu vo cc yu t tm l - x hi. Quan im ny c th hin cc ni dung sau: Cc n v kinh doanh l mt h thng x hi, bn cnh tnh kinh t v k thut c nhn thy. Con ngi khng ch c th ng vin bng cc yu t vt cht, m cn cc yu t tm l - x hi. Cc nhm v t chc phi chnh thc trong x nghip c tc ng nhiu n tinh thn, thi v kt qu lao ng ca cng nhn. S lnh o ca cc nh qun tr khng ch n thun da vo chc danh chnh thc trong b my t chc, m cn phi da nhiu vo cc yu t tm l - x hi. S tha mn tinh thn c mi lin quan cht ch vi nng sut v kt qu lao ng. S tham gia lm tng nng sut lao ng. Cng nhn c nhiu nhu cu v tm l - x hi cn c tha mn. Ti nng qun tr i hi nh qun tr phi c cc k nng qun tr, c bit l k nng quan h vi con ngi tt. b- Cc ng gp. Vi nhng lun im trn, cc l thuyt thuc trng phi Tc phong ng gp to ln vo s nghin cu v thc hnh qun tr: nhn r s nh hng ca tc phong lnh o ca nh qun tr; vai tr ca cc t chc khng chnh thc i vi thi lao ng v nng sut lao ng; s nh hng ca tp th i vi thi c nhn; mi quan h gia cc ng nghip, mi quan h nhn s trong cng vic; gip cho cc nh qun tr hiu r hn v s ng vin con ngi, quan tm hn i vi nhn vin, i vi vic s dng quyn hnh v thng c trong t chc, Ni v chin lc mi v tng nng sut lao ng ca Singapore cho 10 nm 2000 2010, tc gi Nguyn vn ng (theo The Straits Times), trn bo Si Gn Gii Phng ngy 14/03/2000 vit: Chnh ph Singapore va son tho mt k hoch mi v tng nng sut lao ng cho 10 nm sp ti, lm thay i thi lm vic ca h v xem n nh mt phn ca chin lc vn ti tng lai nhm bin Singapore thnh mt trong mi quc gia c nng sut ng u th gii v sn xut v dch v vo nm 2010. Nm 1999, trong quyn nin gim cnh tranh ca th gii (The World Competiveness Yearbook), nng sut dch v ca Singapore c xp hng th 19 v nng sut cng nghip ng hng th 20. Theo k hoch cuc i mi tng nng sut ny, cng nhn Singapore s c hng dn cch t duy tr thnh ngi lao ng c u c sng to, thng xuyn tm kim gii php thng minh hon thnh cng vic ca mnh ch khng phi ch gii quyt nhng cng vic n thun trong cng s. Anh ta s c khuyn khch s sng to ca mnh bng cch cng thm gi tr ci tin vo chc danh ngh nghip ca mnh, v th anh ta c nh gi tay ngh cao hn nhng ngi khc.
18

Ngi qun l s khng n thun ch a ra li hng dn m phi cng lm vic vi cng s ct gim chi ph v tng nng sut. ng ta s vn dng tnh nng ng ca mnh tm kim th trng mi v u t cho tng lai. y Ban Cht lng v nng sut Singapore (SPSB) cho rng: lm c iu ny ch mt cuc cch mng lm thay i quan im trong np ngh ca mi ngi i vi cng vic v nng sut. V d, trong qu kh, ngi ta nh gi hiu qu bng vic sn xut ra nhiu hng ho hoc to ra cc mt hng tt hn vi cng mt lng u vo (sc lao ng v thit b my mc). Ngy nay, n c nh gi s ci tin v sng to cc loi sn phm mi. y cng l tiu chun gip cho cng ty Creative Technology, mt doanh nghip hot ng trong lnh vc ci tin cc sn phm my tnh tr thnh mt cng ty ni ting c k thut cao. Trong cuc hp bo ngy 6/12/1999, ng Lee Suan Hiang, gim c hnh chnh qun tr ca SPSB pht biu rng:K hoch ny nhm hng cho cng nhn ch trng vo s ci tin bng gi tr sng to hn l ch n thun ci tin cht lng v gii quyt kh khn. Mt chng trnh gio dc quc gia c trin khai nhm lm thay i cch t duy. Cc chi tit mn hc s c gii thiu sau ny. T nm 1982, vng hon i cht lng c qung co nh mt phn ca cuc vn ng v tng nng sut. T vic gii quyt kh khn ci tin thng d c chuyn sang nhng tng khm ph quan trng hn. Vic khuyn khch o to s c ph bin rng ri v khng b hp trong vic hc hi nhng k nng cn bn n thun v ch tp trung vo nhng cng ty nh c th. Thay vo , Chnh ph s h tr ti chnh nhm khuyn khch ngi lao ng hc tp nhng k nng tin tin cao hn. H s thnh lp ngun qu mi gip cho cc cng ty, cc doanh nghip bt tay vo vic ci tin nng sut cng nghip din rng mt cch i tr. Cch y 18 nm, t lc phong tro nng cao nng sut quc gia ra i, nhng thnh tu nng sut ng gp hn phn na trong s 7,2% mc tng trng GDP trung bnh hng nm ca Singapore. Nh vy, r rng cc l thuyt v Tc phong con ngi, khng nhng c ngha nhiu mt v: nhn thc, l lun m v n cn c vn dng kh ph bin khng ch trong hin ti m c trong tng lai xa. Tuy nhin, cng nh cc l thuyt khc, cc l thuyt thuc trng phi Tc phong cng khng th trnh khi nhng hn ch nht nh. c- Nhng hn ch. Hin cng c nhiu kin ch trch cc l thuyt thuc trng phi Tc phong: - Qu ch n yu t x hi ca con ngi khin tr thnh thin lch. Khi nim con ngi x hi ch c th b sung cho khi nim Con ngi thun l kinh t ch khng th thay th. Khng phi bt c lc no, i vi bt c con ngi no khi c tha mn u cho nng sut lao ng cao. Bng chng, trong thp nin 50 M v nhiu nc chu u, nhiu n lc nhm ci thin iu kin lm vic v gia tng s tha mn tinh thn ca cng nhn khng em li s gia tng nng sut nh mong i. V, n ch l mt trong nhiu yu t nh hng n nng sut. Cc yu t khc nh: lng bng, quyn li vt cht, c cu t chc, s r rng trong cng vic, s kim tra gim st, cng c vai tr to ln i vi nng sut lao ng v cht lng sn phm. - mt kha cnh khc, mt ln na Trng phi tc phong cng dm p ln con ng mn ca trng phi C in, xem con ngi trong t chc vi t cch l phn t ca h thng (x nghip, cng ty) khp kn (closed system). B qua mi s tc ng cc yu t bn ngoi nh: chnh tr, kinh t, x hi, Vi h thng m, quan h con ngi trong t chc khng cn hon ton ph thuc vo tng quan ni b gia cc thnh phn trong t chc, m cn chu s chi phi ca cc yu t bn ngoi, cc yu t ny thng nm ngoi kh nng kim sot ca nh qun tr. Trong xu hng ton cu ha kinh t, cc yu t bn ngoi t chc l thch thc to ln i vi mi doanh nghip, nht l nhng nc ang pht trin nh nc ta hin nay. III- L THUYT NH LNG V QUN TR. XXXII
19

1- Qu trnh hnh thnh v nhng t tng c bn ca l thuyt. Xut pht t cuc chin tranh th gii ln th 2 t ra nhiu vn mi cho qun tr, bi mt s sai st ca ngi ch huy d nh n u th cng dn ti thit hi to ln v ngi v vt cht, v lc by gi cc bn tham chin c nhiu v kh hin i. Khi nc Anh c h khng chu ni cc cuc tn cng ca c, ngi Anh thnh lp nhm nghin cu, trong bao gm cc nh khoa hc hng u thuc nhiu lnh vc khc nhau nhm tp hp tr tu tm ra phng n ti u chng li k th ca mnh. Nhm nghin cu ny a ra nhng m hnh ton nhm n gin ha tnh tit tn cng v phn cng, qua gip cc nh ch huy qun s gim bt cc sai lm trong cc quyt nh ca mnh. Nhng m hnh da trn cc phng trnh ton hc v gip cho Anh chng li c cc cuc tn cng ca c. Sau chin tranh kt thc, k thut nghin cu tc v c gii cng nghip M quan tm. Mt vi cu chin binh M trong th chin th 2 quen thuc vi k thut ny tham gia vo qun tr cng ty xe hi Ford, v p dng cc k thut tnh ton vo lm cc quyt nh qun tr. V, sau t thp nin 50 th k XX, k thut nh lng c p dng nhiu vo vic nghin cu v to iu kin nng cao tnh chnh xc ca cc quyt nh qun tr. L thuyt nh lng v qun tr c xy dng trn nn tng nhn thc c bn: Qun tr l quyt nh, v mun qun tr c hiu qu th cc quyt nh phi ng, c quyt nh ng phi xem xt s vt hin tng trong mi quan h quan h hu c ca h thng, s dng cc k thut nh lng, c h tr c lc bi s pht trin nhanh chng ngnh cng nghip in ton, gip gii quyt nhiu m hnh ton phc tp vi tc cao cha tng thy. L thuyt ny c gi bng nhiu ci tn khc nhau: L thuyt khoa hc qun tr (Management Science), l thuyt h thng (System Theory), nghin cu tc v hay vn tr hc (Operations Research), v ph bin nht vn l l thuyt nh lng v qun tr (Quantitative Management Theory), c th tm tt bng nhng ni dung ch yu nh sau: XXXIII 2-Ni dung ca l thuyt. Nhn mnh n phng php khoa hc trong vic gii quyt cc vn qun tr. p dng phng php tip cn h thng gii quyt vn . S dng cc m hnh ton hc. nh lng ha cc yu t c lin quan, v p dng cc phng php ton hc v thng k. Quan tm n cc yu t kinh t k thut hn l cc yu t tm l x hi. i tm cc quyt nh ti u trong h thng khp kn. S dng cng c my tnh vo qun tr m ngy nay n thnh cao tro.

3- Tm tt l thuyt nh lng v qun tr. L thuyt nh lng v qun tr cng ly hiu qu qun tr lm mc tiu, v cho rng hiu qu ca cc quyt nh qun tr quyt nh hiu qu qun tr, chnh v s nhn thc nh vy m h ch trng s dng cc thnh tu khoa hc v cc cng c nh lng nhm lng ha cc s vt v hin tng trong mi quan h mt thit ca h thng, gip cho cc nh qun tr c nhng quyt nh ng. L thuyt nh lng v qun tr c th c xem l s trin khai cc quan im ca l thuyt qun tr khoa hc trc y. Cng ging nh Taylor, cc nh l thuyt nh lng v qun tr nhn mnh n tinh thn khoa hc khi phn tch cc vn qun tr v ch trng s dng cc phng php tnh ton gii quyt vn . L thuyt ny c p dng mnh vo thp nin 50 th k XX n nay, cc k thut nh lng gii quyt nhiu vn qun tr trong cc c quan chnh quyn v trong cc c s kinh doanh nh lm ngn sch ti chnh, qun tr hin
20

kim, chng trnh ha sn xut, xy dng chin lc, b tr v s dng ti nguyn, qun tr bn hng, hng tn kho, Tuy nhin, l thuyt nh lng v qun tr cng khng trnh khi mt s hn ch: Cha gii quyt c nhiu kha cnh v con ngi trong qun tr. L thuyt ny i hi trnh k thut cao. Do , nhiu nh qun tr cho rng n kh thc hin, v trong thc t ch c cc chuyn gia c o to k trong cc lnh vc chuyn mn k thut c th (k thut ton, my tnh, thng k, ) mi c th s dng cc k thut lm tham mu cho cc nh lnh o; khi c nhiu kin khc nhau phi la chn th nh qun tr khng kin thc chuyn mn kim tra, nh gi tnh ng n ca vn i n quyt nh c. Mt khc, l thuyt ny kh c th vn dng vo vic thc hin cc chc nng t chc, qun tr nhn s, lnh o. Do , tnh ph bin ca l thuyt cha cao. IV- TRNG PHI QUN TR NHT BN. 1- L thuyt Z. William Ouchi Ngi Nht bn, phn bc l thuyt X v Y ca Gregor, ng cho rng, trong thc t khng c ngi no dng X (Li bing) hay dng Y (Sing nng) c. Li bing hay sing nng l thi lao ng ca ngi lao ng ch khng phi l bn cht ca con ngi. Thi ca con ngi tu thuc vo cch thc m h c i x nh th no trong thc t. Nu h c i x m theo h cho l tt th s lm vic sing nng v ngc li th chy li. T tng ca Ouchi trong thuyt Z l cao vai tr tp th trong mt t chc. ng ch trng, trong qu trnh iu khin khng nn p t t trn xung, nhn vin t x s cho ph hp tng tnh hung, mi ngi c tham gia vo cc quyt nh chung; v quyt nh tp th thng sng sut, c hiu qu hn c nhn. Nu em so snh vi cch qun tr cc doanh nghip ca cc nc u M th Thuyt Z c nhng khc bit r rt: DN Nht Bn . Lm vic sut i . nh gi v bt chm . Khng chuyn mn ha ngnh ngh . C ch kim tra mc nhin . Quyt nh v trch nhim tp th . Quan h rng ri. DN u M . Lm vic trong tng thi hn. . nh gi v bt nhanh. . Chuyn mn ha ngnh ngh. . C ch kim tra hin nhin. . Quyt nh v trch nhim c nhn. . Quan h cc b.

Trc ht, phi khng nh l thuyt Z l mt ng gp khng nh vo kho tng qun tr hc, nhng gi tr t tng mi mang m nt c trng ca nn vn ha Phng ng. Nh , m hn na thp k qua ngi Nht lm nn nhng k tch. Mt t nc ngho ti nguyn, cng chu nhiu mt mt, tn tht nng n trong th chin th hai, nay l mt cng quc kinh t, ng th hai sau M. XXXIV 2- L thuyt Kaizen (Ci tin Ci thin). Mc d nn kinh t Nht Bn pht trin mnh m, nhng khng phi lc no cng sung s. Khng trnh khi qui lut chung ca nn kinh t T bn ch ngha, c lc hng thnh; c khi b khng hong, suy thoi. Masaaiimai Ngi Nht, l tc gi ca l thuyt Kaizen (Ci tin), ra i nhm lm phong ph hn cc l tuyt qun tr ni chung v l thuyt Z ni ring; gip cho hot ng ca cc doanh nghip thch nghi hn vi mi trng y nng ng, v nht l trong xu hng ton cu ha hin nay. Nhng ni dung ch yu ca l thuyt ny l: Ci tin tng bc.
21

vc:

Pht huy tinh thn tp th trong ci tin mi mt trong doanh nghip, trong h ch trng cc lnh K lut. Qun l thi gian. Pht trin tay ngh. Cc hot ng trong cng ty. Tinh thn lao ng. S cm thng.

c im Kaizen (Ci tin) ca Nht khc vi (i mi) trong cc cng ty M: 1. Hiu qu 2. Tc 3. Thi gian 4. Thay i 5. Lin quan 6. Cch tin hnh 7. Cch thc 8. Tnh cht 9. i hi 10. Hng n lc 11. Tiu chun nh gi 12. Li th Kaizen (Nht) Di hn, khng tc ng t ngt Nhng bc i nh. Lin tc v tng dn. T t v lin tc. Mi ngi Tp th, c h thng Duy tr v ci tin. K thut thng v hin i u t t nhng cn n lc duy tr Vo con ngi Qu trnh v s c gng c kt qu cao hn trc C th t kt qu tt vi nn kinh t pht trin chm. i mi (M) Ngn hn, tc ng t ngt Nhng bc i ln. Gin on v khng tng dn. Thnh lnh v hay thay i. Chn la mt s ngi. C nhn, khng c h thng. Ph b v xy dng li. t ph k thut mi. u t ln, t n lc duy tr. Vo cng ngh. Li nhun. Thch hp vi nn cng nghip pht trin nhanh.

3- Tm tt cc l thuyt qun tr Nht bn. Cc l thuyt qun tr Nht bn thc cht l s trin khai cc l thuyt qun tr ca trng phi Tc phong trong iu kin nn vn ha Nht bn, mang nng bn sc vn ha phng ng. H cao vai tr tp th, tinh thn ng i v cng ng trch nhim; xy dng mt nn vn ho lnh mnh trong mt tp th l bin php tc ng tch cc nht em li hiu qu. V- TRNG PHI QUN TR HIN I. Cc nh qun tr hin i ngy nay m tiu biu l Harold Koontz, Fiedler, William Ouchi cho rng, mi l thuyt qun tr trc y ch phn nh nhng kha cnh ca qun tr. H v cc nh l thuyt qun tr trc y nh ngi m on voi, s thy c ci g th ni ci y, mt cch phin din. V sao nh vy? Bi do, mi tc gi ca l thuyt qun tr c mt hng tip cn khc nhau, chng hn: tip cn theo kinh nghim hoc theo trng hp ca nhng ngi theo Ch ngha kinh nghim trc th k XX); tip cn theo hnh vi quan h c nhn (ca nhng ngi trong trng phi tm l-x hi); tip cn hnh vi theo nhm (cng ca nhng ngi theo trng phi tm lx hi nhng cao vai tr ca nhm - hnh vi nhm); tip cn h thng hp tc x hi (cng thuc nhng ngi trong trng phi tm l x hi, nhng cao vai tr quan h x hi); tip cn h thng k thut - x hi (ca nhng ngi theo l thuyt nh lng); tip cn theo l thuyt quyt nh; tip cn h thng; tip cn theo ton hc hoc khoa hc qun tr (ca nhng ngi thuc trng phi C in); tip cn theo iu kin hay theo tnh hung; tip cn theo cc vai tr qun tr; tip cn tc nghip m Harold Koontz gi l Khu rng l thuyt qun l. Ni nh vy khng c ngha, cc nh qun tr hin i ngy nay bc b nhng mt tch cc ca cc l thuyt qun tr trc , h cho rng mi l thuyt u c ng gp nht nh cho s pht trin l thuyt v thc hnh qun
22

tr. Trch nhim ca h l tp hp v b sung thm Khu rng l thuyt qun l c h thng v ngy cng c hon thin hn. Tuy nhin, hi nhp theo hng no c xem l ti u nht th vn cha c hon ton thng nht. Sau y l mt s kho hng hi nhp ng ch . 1- Hi nhp theo kho hng qu trnh qun tr. Ngi ng u ng h cho hng hi nhp ny l gio s Harold Koontz, ng tng l y vin qun tr kinh doanh v nh nc, Ch tch v gim c cng ty ri c vn qun l, Ging vin cho cc nhm qun l cao cp nhiu ni trn th gii, tc gi nhiu cun sch qun l, nm 1950 l gio s trng i hc California, Los Angeles, v t nm 1978 l Ch tch danh d th gii ca Vin hn lm qun l quc t. Nhng ngi ng h hng hi nhp cc l thuyt qun tri theo qu trnh qun tr da trn c s nhng nhn thc rng, qun tr d c phong ph n u, d trong lnh vc no cng u c chung mt qu trnh qun tr, l: Hoch nh, t chc, lnh o v kim tra. (Hnh 4) Hoch nh Hnh 4: Qu trnh qun tr. T chc iu khin Kim tra

Hin vn cn c kin tranh ci, nhng kho hng theo qu trnh qun tr vn l kho hng c gi tr c v mt l lun v thc tin. 2- Hi nhp theo kho hng h thng. L thuyt h thng cho rng, mi t chc l mt h thng, l tp hp nhng phn t c lin quan v ph thuc ln nhau hp thnh mt chnh th thng nht (Xem hnh 5). Nhim v qun tr l lm cho cc yu t ph hp vi nhau t ti mc tiu. Hnh 5: H thng mt t chc

Mi trng

Kho hng ny r rng l khng th thu tm c cc l thuyt qun tr, song n cng c mt s ngha H thng nht nh v mt qun tr: - Trc ht, cc nh sinh hc gii thch phng thc m ng vt gi c trng thi cn bng bng cch thu Nhng yu t Nhng yu t nhng yu t u vo, xut nhng yu t u ra. Qu trnh - Th hai, l thuyt ny cho ta nhn thc rng, mt t chc khng th t tn ti m phi bit thch ng vi mi trng. Trong qu trnh hot ng, ngoi cc yu t bn trong (yu t vn ha ca doanh nghip), doanh nghip cn chu s tc ng ca nhiu yu t mi trng v m v vi m, chng c th to thun li hoc gy bt trc i vi doanh nghip. T nhng nhn thc , cc doanh nghip c nhng bin php qun tr mi trng, lm hn ch n mc thp nht c th c nhng bt trc xy ra cho doanh nghip trong tng lai vi mt s bin php ch yu sau:
-

u vo

bin i

u ra

Dng m: L bin php d tr c u vo v u ra, hun luyn nhn vin mi. San bng: L bin php chia u nh hng ca mi trng i vi doanh nghip. Tin on: L d on trc nhng bt trc c th xy ra v t c cc bin php chun b i ph.
23

Cp hn ch: L bin php u tin ngi ny, khng u tin cho ngi khc, Hp ng: L bin php cn bn nht; n l vn bn php l qui nh trch nhim v quyn li ca cc bn trong quan h giao dch dn s; lm gim i nhng bin ng ngu nhin; tng cng kh nng kim sot cc hot ng ca doanh nghip; m bo tng i chc chn nhng nhim v, mc tiu ca doanh nghip s c thc hin trong nhng thi gian nht nh. - Kt np (st nhp): nhm gin bt nhng i th v tng thm sc mnh cnh tranh ca doanh nghip. - Lin kt: L bin php lin kt cc hnh ng nh, lin kt phn chia th trng, lin kt gi c, lin kt o to cn b - cng nhn, nhm lm gim mc cnh tranh gay gt, gim mc ri ro cho doanh nghip. - Lin doanh: L cc bin php cng vi i th gp vn sn xut kinh doanh mt sn phm mi hoc tham gia c phn ca nhau. - Vn ng hnh lang: L bin php vn ng cc nh chnh tr, cc quan chc chnh ph v a phng, cc t chc x hi, ng h cc quyt nh ca doanh nghip hoc khng nh ra cc chnh sch v lut php gy bt li cho doanh nghip. - Qung co: L bin php thng s dng kh ph bin, v qua n m gy n tng tt v sn phm v cng ty ca bn. Tuy nhin, qung co cng i hi tnh ngh thut rt cao. Chn ni dung v hnh thc qung co ph hp vi tm l i tng cn nhm ti; ngc li khng nhng khng mang li hiu qu m cn gy cho cng chng nhng n tng khng tt v sn phm v cng ty ca mnh. XXXV 3- Hi nhp theo kh hng tnh hung ngu nhin.
-

Nhng ngi ng h hi nhp theo tnh hung ngu nhin cho rng, d qun tr c phc tp n u, d lnh vc no. Tt c cc hot ng no ca ngi qun tr cng ch l ngi x l cc tnh hung ngu nhin. V h lp lun rng: - Nu c X th tt c Y (theo qui lut t nhin). Chng hn, chng ta c cc yu t u vo tt th s to ra sn phm tt, t suy ra sn xut kinh doanh c hiu qu (xem hnh 6a). TH TT C

NU C

Hnh 6a- Nu c X th tt c Y. - Tuy nhin, khng phi bt c lc no cng c X th tt c Y, m chng cn ty thuc vo cc yu t t nhin (gi l Z), lm cho c X m khng c Y (xem hnh 6b). Hnh 6b- C X m c Y hay khng cn ty Z. V vy, nhim v ca qun tr l gii quyt TH TTtnh C hung ngu nhin (Z) mt cch hp l nht. iu c ngha, ty theo tng tnh hung m ngi qun tr vn dng cc nguyn tc, phng php ph hp vi iu kin, x qu. y NU C c hiu hon cnh c th th mi Nh c l thuyt ny, gip cho chng ta nhn thc c nhng bin s ngu nhin (Z) bn trong v bn ngoi ca t chc, trn c s m vn dng cc nguyn tc, phng php qun tr thch hp. iu cn lu , khng c xem cc nguyn tc qun tr nh mt ci g bt di bt dch, bt bin v cng khng th c mt Z khc nhau. phng php thch hp cho tt c mi tnh hung Kho hng ngu nhin cng khng th thu tm cc l thuyt qun tr, v chng cng ch phn nh mt kha cnh ca qun tr. Nhng ng gp CN ca lTY thuyt ny rt cn nhng cha hi nhp cc l thuyt qun tr trc , n c ngha cho thc hnh hn l l thuyt qun tr. VI- TM TT CHUNG CC L THUYT QUN TR.
24

Hiu qu sn xut kinh doanh ca doanh nghip l mc tiu cui cng ca cc l thuyt qun tr. Tuy nhin, mi l thuyt c mt cch tip cn vn (cch thc t vn ) v ch ra con ng i n mc tiu khng thng nht nhau. - Cc l thuyt qun tr thuc trng phi C in v trng phi Tc phong cho rng nng sut lao ng quyt nh n hiu qu; cn l thuyt nh lng v qun tr li cho rng s ng n ca cc quyt nh qun tr mi l cha kha ca hiu qu. - tng nng sut lao ng, l thuyt C in v qun tr cho rng, cn phi t chc lao ng khoa hc, to iu kin lm vic thun li, khuyn khch bng li ch vt cht v tng cng kim tra kim sot cht che (tc cao nhng yu t vt cht). Tri li, l thuyt tc phong cho rng, tm l; quan h x hi; tha mn nhu cu c nhn (tc cao nhng yu t phi vt cht) quyt nh n nng sut lao ng. Cn l thuyt nh lng v qun tr coi vic ng dng cc thnh tu khoa hc vo vic nh lng, m bo tnh ng n ca cc quyt nh qun tr mi l khu quyt nh n hiu qu. - Mi l thuyt u c s ng gp cng nh hn ch nht nh. Cc nh qun tr hin i ngy nay v ang tm kim ci mu s chung thu tm chng thnh mt l thuyt qun tr c h thng nhm n s hon thin. Song, rt tic nhng tng tt p cha tr thnh hin thc, vn cn nhiu kho hng hi nhp khc nhau nh: kho hng theo qu trnh qun tr, kho hng theo h thng, kho hng theo tnh hung ngu nhin. Trong , kho hng theo qu trnh qun tr hin ang c nhiu ngi ngi ng h, v n ang c nhiu u im so vi cc hng hi nhp khc c v phng din l thuyt v thc tin.

25

Chng III. CHC NNG HOCH NH I- HOCH NH HU HIU 1. Khi nim hoch nh C nhiu khi nim khc nhau v hoch nh: - Hoch nh l lm k hoch, l chc nng u tin v quan trng nht ca qun tr. - Hoch nh l lm k hoch, l tin hnh n nh mc tiu v bin php tt nht thc hin cc mc tiu . - Hoch nh lm quyt nh trc xem phi lm ci g, lm nh th no, khi no lm v ai lm vic , - Hoch nh l nghin cu qu kh lm quyt nh trong hin ti v cng vic phi lm trong tng lai nhm thc hin cc mc tiu nh ca t chc. D c khi nim nh th no i chng na th bn cht ca hoch nh l s quyt nh trc nhng vic cn phi lm trong tng lai. V d: qyt nh trong tun ti, thng ti, nm ti, phi lm nhng vic g? D n no cn u t? nhng chng trnh bin php no cn c thc hin?, nhm m bo cc mc tiu c thc thi vi hiu qu cao nht c th c. XXXVI quyt nh trc nhng vic phi lm trong tng lai, nh qun tr phi thng qua phng php d on, d bo trn c s cc d liu, thng tin ng tin cy trong qu kh v hin ti. V vy, cht lng cc d liu, thng tin quyt nh cht lng hoch nh. 2. ngha ca hoch nh Hoch nh l chc nng u tin v quan trng nht. Bt c mt loi hnh t chc no vi qui m ln hay nh, hoch nh lun c ngha to ln i vi doanh nghip.

Trc ht, n gip cho nh doanh nghip t duy mt cch c h thng nhng vn c lin quan n sn xut kinh doanh ca doanh nghip. T duy c h thng l giai on cao ca qu trnh nhn thc i su vo bn cht v pht hin ra tnh qui lut ca s vt bng nhng hnh thc nh biu tng, khi nim, phn on v suy l mt cch c h thng, khng chp v ri rc. H qu ca n l: Gip cho nh qun tr ch ng i ph vi cc tnh hung tt hn. Khc phc c nhng hot ng th ng, c th dn n nhng tn tht cho doanh nghip. C nhng chnh sch, bin php nht qun. Cc chnh sch v bin php khng mu thun, lm trit tiu ng lc ca nhau. Tp trung c cc ngun lc hon thnh nhng cng vic trng tm ca t chc trong mi thi k khc nhau. Khc phc tnh trng dn u tri mng cho tt c, kt cc khng hon thnh c nhim v c bn no ca doanh nghip. Cho php cc nh qun tr phi hp cc ngun lc vi chi ph thp nht, mang li hiu qu kinh t cao nht. Th hai l, hoch nh hu hiu s lm tin cho cc chc nng khc. V, yu cu tin quyt ca qun tr l lm ng ngay t u. Hoch nh tt l c s lm tt cc chc nng cn li. V d: hoch nh hu hiu cc chin lc pht trin ca cng ty cho cc thi k l c s tt hnh thnh cc b phn v b tr nhng con ngi ph hp vi yu cu nhim v do hoch nh vch ra; ng thi cng to iu kin thun li trong cng tc lnh o, kim tra kim sot.

Trong kinh doanh nu bn khng lp k hoch, iu c ngha l bn ang chun b mt k hoch tht bi CRWFORD H.GREENEWALT (trch: Li vng cho cc nh kinh doanh nh xut bn tr nm 1994) 3. Cc loi hoch nh 3.1 Hoch nh chin lc
26

L qu trnh ra nhng quyt nh di hn, xc nh ra con ng pht trin ca cng ty trong nhng khong thi gian nht nh, nhm lin kt cc n lc ca cng ty hng ti mc tiu. C nhiu loi chin lc: chin lc tm cng ty, chin lc tm kinh doanh v chin lc cp chc nng. a. Cc chin lc tm Cng ty. Bao gm c cc loi sau: Chin lc hp nht v pha trc (Chin lc hp nht vi khch hng ngi mua). L chin lc xm nhp vo cc lnh vc kinh doanh chin lc ca khch hng ngi mua. Chin lc ny thc y s hp tc cht ch gia cng ty v cc khch hng ch yu. Trn thc t cc cng ty thng s dng cc hnh thc lin doanh, lin kt vi khch hng ca mnh, nhm ti thiu ho ri ro t pha ngi mua. Chin lc hp nht v pha sau (chin lc hp nht vi ngi cung cp). L chin lc xm nhp vo cc lnh vc kinh doanh chin lc ca ngi cung cp. Chin lc ny thc y s hp tc gia cng ty vi ngi cung cp ch yu. Hin cc cng ty thng s dng cc hnh thc lin doanh, lin kt vi ngi cung cp, nhm ti thiu ha ri ro t pha ngi cung cp. Chin lc hp nht theo chiu ngang (Chin lc hp nht vi i th cnh tranh). L chin lc pht trin theo chiu hng st nhp cc i th ang cnh tranh vi nhau. Chin lc ny dn n nguy c c quyn, lm thit hi cho ngi tiu dng. L chin lc ang c xem l Model thi thng hin nay. Chin lc a dng ha ng tm (Chin lc a dng ha bng cc sn phm hay dch v lin kt). Chin lc ny nhm m rng cc sn phm hoc dch v c lin quan chc ch ti cc sn phm ca cng ty, hoc c qui trnh cng ngh tng t, hoc c cng nhm khch hng hoc cng chung th trng tiu th sn phm ca cng ty; bng cch lin kt, st nhp, mua li hoc thnh lp n v mi. Chin lc a dng ha kt khi (Chin lc m rng kinh doanh sang lnh vc khc). Nhm a dng ha ngnh ngh kinh doanh, tng t nh chin lc a dng ha kinh doanh tm kinh doanh. thc hin chin lc ny, cc cng ty thng p dng cc bin php hoc thn tnh cng ty khc, hoc u t vo d n mi.

b. Cc chin lc tm Kinh doanh - Chin lc xm nhp th trng. L chin lc tm kim cc c hi pht trin trong cc th trng m danh nghip ang hot ng vi nhng hng ho v dch v hin c. Hay ni cch khc doanh nghip tm kim phng cch lm tng th phn nh: gim gi bn, khuyn mi, thay i qung co, qung b, khuych trng cc ca hng gii thiu v bn sn phm, m thm i l bn hng, - Chin lc m rng th trng. Bao hm vic tm kim th trng mi cho nhng sn phm hin c nh: tm nhng khu vc th trng mi m lu nay doanh nghip cha bao gi n ; tm nhng th trng mc tiu mi; tm nhng ngi tiu dng mi, - Chin lc pht trin sn phm. Bao gm pht trin sn xut nhng sn phm mi hon ton m lu nay doanh nghip cha h sn xut; hay ci tin nhng sn phm hin c bng cc ci tin v cht lng, mu m, tnh nng s dng ca sn phm, thay i bao b, qui cch v kch c ng gi bao b, - Chin lc a dng ha kinh doanh. Gm kinh doanh nhiu hng ha v dch v trn nhiu lnh vc khc nhau nhm phn tn nhng ri ro do qu tp trung mt hoc mt s mt hng hoc dch v khi c s tc ng ca mi trng kinh doanh bt li lm cho doanh nghip b thua l khng th chuyn i kp. - Chin lc cp chc nng. Bao gm chin lc ca cc b phn thc hin cc chc nng qun tr nh: chin lc b phn sn xut, marketing, qun tr ngun nhn lc, qun tr ti chnh, b phn k thut v nghin cu, b- Nhng chin lc tng loi. Do gio s M. Peter ca trng i hc Harward (M) xng mt phng php c th thay th cho ma trn pht trin va nu trn. Ni dung ch yu 3 chin lc tng loi ca gio s M. Perter c trnh by nh sau:
27

Chin lc dn u h gi (hay chin lc cnh tranh v gi). Chin lc ny i hi cc doanh nghip phi tm mi cch h gi thnh sn phm bn vi gi lun thp hn i th cnh tranh. y l chin lc cnh tranh ph bin m chng ta thng bt gp bt k ni no trong thc t. - Chin lc vt tri (hay cn gi l chin lc cnh tranh v cht lng, mu m, tnh nng mi). N i hi cc doanh nghip lun ci tin cht lng, mu m v tnh nng mi ca hng ha mnh phi khc bit vi i th cnh tranh. - Chin lc tp trung (hay chin lc u tin cho loi khch hng hay sn phm). Chin lc tp trung u tin cho mt hoc mt s khch hng theo tiu thc phn chia theo quc tch, a l, knh phn phi hay mt phn ring bit ca mt hng. 3.2 Hoch nh tc nghip L qu trnh ra cc quyt nh ngn hn, chi tit v ni dung cc cng vic; cc bin php, phng php tin hnh, nhm c th ho cc chin lc nu trn. Theo J.Storner, h thng hoch nh ca doanh nghip bao gm:
Cc mc tiu

Cc k hoch chin lc

Cc k hoch hot ng.

Cc KH chuyn bit

Cc k hoh tiu chun

- Cc chnh sch - Cc phng php, th tc - Cc iu lut H thng hoch nh doanh nghip. Nh vy, theo J. Storner hoch nh c xem l mt loi cng vic qun tr bao hm mt h thng cc k hoch. Trc ht l xc nh cc mc tiu ca t chc, trn c s xy dng cc k hoch di hn (Hoch nh chin lc); xy dng cc k hoch ngn hn, cc d n, chng trnh hnh ng, cc chnh sch, cc k hoch c th cho tng lnh vc (Hoch nh tc nghip), nhm c th ha cc k hoch di hn xc nh. 3.3 c im ca cc loi hoch nh Nhng du hiu di y cho ta phn bit gia cc loi hoch nh. Cc tiu thc Hoch nh chin lc Hoch nh tc nghip 1-Tnh cht ca quyt nh Chi phi ton din v trong Chi phi cc b v trong thi gian ngn. (Q). thi gian di. 2-Tnh chc chn. Ri ro (xc sut ch quan) v Ri ro (xc sut khch quan) v tng i chc t chc chn. chn. Thng l qun tr vin cp thp 3-Cp quyt nh. Thng l Qun tr vin cp cao Ngn hn (<=1 nm) 4-Thi gian s dng Di hn (>1nm). Phng tin thc hin chin lc
28

- Cc chng trnh - Cc d n - Cc ngn sch

5-Mc ch ca quyt nh nh hng pht trin. c im ca cc loi hoch nh. Chin lc l hng dn tng qut v hot ng, cn k hoch l gch ni lin gia s hng dn y v cc tc nghip thng xuyn RAYMOND (trch: Li vng cho cc nh kinh doanh nh xut bn tr nm 1994). 4. Hoch nh hu hiu L mt hoch nh m trong n ch ra nhng con ng, nhng bin php cho php khai thc ti a cc th mnh ca doanh nghip, tn dng c cc c hi kinh doanh; lm hn ch n mc thp nht cc nguy c, ri ro, tn tht ca doanh nghip. Hoch nh c xem l hu hiu khi: - N thc s kch thch bi tnh sng to ca tp th. Nhng quyt nh trong phi th hin y ch, nguyn vng v s thng sut phn ln nu khng mun ni l hu ht cc thnh vin trong t chc. - Mt k hoch tt bao gi cng bao gm nhiu phng n ng ph thch hp vi nhiu tnh hung khc nhau. Bi tnh khng chc chn ca cc kh nng xy ra l c th. Tnh khng chc chn bt ngun t phng php hoch nh l d on, d bo s vic xy ra tng lai trong mi trng c nhiu yu t tc ng bt li, kh d on trc hoc nm ngoi kh nng kim sot ca doanh nghip, dn ti nhng kh nng xy ra m phng n chnh khng cn ph hp na cn phi c nhng phng n khc thay th. S sai bit trong k hoch l hin tng thng thy, nn iu chnh sai bit l phng php tt lm cho cc k hoch mang tnh kh thi, nhng cng khng phi bt c s sai bit no cng iu chnh, dn n s thay i thng xuyn v ty tin cc k hoch, lm cho cc hot ng ca doanh nghip lun trong tnh trng bt n nh, tnh mc tiu khng c kin tr l nguy c dn n s tht bi chc chn. II. LM HOCH NH 1. Tin trnh hoch nh Thc hin mt tin trnh hoch nh cht ch l mt yu t quan trng lm cho hoch nh hu hiu. C nhiu cch sp xp v trnh by cc bc ca tin trnh hoch nh, nhng nhn chung c 8 bc c bn nh sau (Xem hnh 9).
(a) (b) (c) (d)

Nhn thc nhng vn chung

Xy dng cc mc tiu

Xem xt cc tin ca H/nh

X/dng cc c/ lc pht trin

iu chnh, Lp li tin trnh H/nh

(h)

Kim tra, nh gi kt qu
(g)

Lp cc chng trnh hnh ng

(f)

X/dng cc KH tc nghip
(e)

HNH 9: TIN TRNH HOCH NH.

a. Nhn thc nhng vn chung. C rt nhiu vn lin quan n hot ng sn xut kinh doanh cn phi c nhn thc ng. Chung nht, cn nh gi mt cch chnh xc nhng im mnh, yu ca ta cng nh cc c hi v nguy c ang v s din ra, nhng thun li hoc bt li no i vi doanh nghip.
29

nh gi im mnh, im yu cho php cc nh qun tr xc nh v tr cu doanh nghip ang c v nhn din nhng kh nng ch yu ca doanh nghip. S nh gi ny bao trm trn nhiu lnh vc ca t chc nh: v th cnh tranh trn th trng; cc ngun lc pht trin ca doanh nghip ch yu nh gi cc mt: nng lc qun tr nh th no? Vn ca ta mnh hay yu? Trnh k thut v cng ngh tin tin hay ang lc hu? i ng cng nhn c lnh ngh khng?, nh gi cc c hi v nguy c t nhiu pha cho php cc nh qun tr nhn bit c cc yu t thun li cng nh ri ro c th xy ra. Cc yu t to ra mi trng kinh doanh ca doanh nghip l rt nhiu, nhng c th chia chng thnh hai nhm: a1. Cc yu t mi trng v m, bao gm:

Cc yu t kinh t nh: li sut Ngn hng, cc chnh sch kinh t v chnh sch ti chnh tin t ca chnh ph, cn cn thanh ton quc t, s bin ng th trng ti chnh v th trng tin t trong v ngoi nc, c nh hng rt ln n hot ng sn xut kinh doanh ca doanh nghip. - Cc yu t chnh tr v php lut nh: s bin ng chnh tr trong v ngoi nc, tnh hnh an ninh quc gia, lut php ang cn tr hoc thay i bt li, - Cc yu t x hi nh: phong tc, tp qun, truyn thng, thi quen, vn ho x hi, - Cc yu t t nhin nh: kh hu, t ai, a l, hm m, - Cc yu t k thut nh: k thut sn sut hin i, c gii, na c gii hay th cng - S thay i nhanh chng ca khoa hc k thut, ngy nay lm cho nhiu doanh nghip cc nc ngho v ang pht trin tt hu hng trm nm so cc nc pht trin, lm cho chi ph do hao mn v hnh tng rt nhanh, khng th cnh tranh vi cc nc pht trin, XXXVII a2. Cc yu t mi trng vi m, bao gm: Cc i th cnh tranh, cc i th tim n, ngi mua v ngi bn, hng thay th. XXXVIII a3. Cc yu t mi trng kinh doanh quc t nh: s thay i sn lng cumg ng, s bin ng gi gi c, s bin ng th trng ti chnh tin t, s bin ng chnh tr, s thay i tm l tiu dng cc nc trn th gii,
-

S nh gi chun xc n u, ngoi kh nng t duy v kinh nghim ca ngi hoch nh, cn ph thuc phn ln vo cht lng ca cng tc tip th (Marketing). y l tin , iu kin quan trng lm tt cc bc tip theo. XXXIX b- Xy dng cc mc tiu. b1. Khi nim mc tiu: l trng thi mong i, trng thi c th co v cn phi co i vi mt t chc ti mt thi im nht nh. C ngi thng nhm ln gia mc tiu v mc ch. Nu mc tiu l im n th mc ch l hng n. Kinh doanh kim li l mc ch ca cc nh doanh nghip ch khng th ni l mc tiu ca cc nh doanh nghip; cn li bao nhiu thi im no l mc tiu ch khng ni l mc ch. Tuy nhin s phn bit trn cng ch tng i v trong thc t cng c nhng mc tiu khng xc nh c s lng v thi im c th. b2. Cc loi mc tiu. b2.1. Mc tiu nh lng: l mc tiu c xc nh r s lng v thi gian cn t c, v chng c th o lng c nh: li nhun, doanh thu ca mt doanh nghip; thu nhp quc dn bnh qun u ca mt quc gia trong nm.
30

b2.2. Mc tiu nh tnh: l mc tiu khng xc nh r s lng v thi gian cn t c, v chng khng th o lng c nh: mc tiu i mi my mc thit b, nng cao trnh tay ngh cng nhn ca mt doanh nghip; hay Mc tiu dn giu nc mnh x hi cng bng vn minh, b3. Vai tr ca mc tiu trong qun tr. XL Mc tiu thng biu hin hai trng thi: ng hoc tnh. - Xt v mt tnh, mc tiu gn vi mc thi gian nht nh v phn nh bng mt hay nhiu ch tiu s lng c th; n l cn c hoch nh, t chc, lnh o v kim tra. - Xt v mt ng, mc tiu khng c mc thi gian, khng biu hin bng cc ch tiu s lng c th, khi t ln mc ny ngi ta pht trin n ln mt mc khc cao hn; n l cn c ca tin trnh qun tr: ra quyt nh t chc thc hin quyt nh kim tra thc hin quyt nh v tip tc ra quyt nh, - Ngoi ra trong qun tr hc hin i ngy nay mc tiu cn c nhiu vai tr, ngha khc trong qun tr. N c s dng nh mt chng trnh Qun tr bng mc tiu (Management by Objective) vit tt l MBO c nhng ni dung: Mi thnh vin trong t chc t nguyn rng buc v t cam kt hnh ng trong sut qu trnh qun tr theo mc tiu t: Hoch nh T chc - iu khin Kim tra.

MBO hp nht cc yu cu ca t chc (hi ha gia mc tiu v t chc) v chng trnh qun tr theo mc tiu nh. Vai tr quan trng ca n tng dn: Lc u, MBO ng vai tr nh gi s hon thnh nhim v. Sau , MBO l phng tin thc y hot ng. Gn y, MBO l cng c hoch nh chin lc. Hin nay, MBO ng vai tr chnh trong tin trnh qun tr thay v ph tr nh trc y.

c- Xc nh cc tin ca hoch nh. XLI Trong h thng qun tr c chia thnh nhiu cp. Trong mt cng ty thng chia thnh 3 cp: cp cao, cp trung v cp thp. Mun xy dng k hoch ca mi cp phi da trn cc cn c quan trng: k hoch ca cp trn; k hoch ca doanh nghip cc nm trc v th trng. XLII c1. K hoch cp trn. K hoch ca cp trn c hiu l cp trn gn nht. V d: mun xy dng k hoch ca cp thp phi cn c vo k hoch cp trung; xy dng k hoch ca cp trung phi cn c vo k hoch ca cp cao; xy dng k hoch cp Cng ty phi cn c k hoch Tng cng ty, Trong nn kinh t th trng, k hoch cp trn mang tnh cht hng dn nhiu hn l tnh bt buc nh trong c ch tp trung quan liu bao cp trc y. Mi s thin lch v mt pha hoc qu nhn mnh tnh bt buc hoc khng bt buc (tham kho) u dn n s thit hi cho nn kinh t ni chung v cho doanh nghip ni ring. XLIII c2. Cc k hoch trc . Cng l mt cn c khng km phn quan trng, bi v khi xem xt cc s liu k hoch ca nhiu nm trc cho php ta bit nhng kh nng ca doanh nghip hin c v xu hng pht trin ca s vic trong tng lai. XLIV c3. Cn c vo nhu cu th trng. C nhiu loi: th trng cnh tranh hon ton, th trng bn c quyn v th trng c quyn, mi loi c nhng c im ring. Tuy nhin, cc doanh nghip quan tm nht vn l lng cu ca th trng v xu hng ca ngi tiu dng, l cn c quan trng bc nht m cc nh hoch nh cn nhm ti.
31

Cng cn phn bit nhu cu v lng cu; nhu cu phn nh xu hng ca ngi tiu dng ni chung, cn lng cu l lng hng ho v dch v m ngi mua mun mua v c kh nng thanh ton trong mt thi gian nht nh. Nh vy, doanh nghip va phi bit v s lng hng ho v dch v cn p ng va phi bit xu hng pht trin nhu cu ca ngi tiu dng trong tng lai tha mn, bi v cc nh sn xut khng th bn nhng g mnh c. Mi cu phi hp khu v ca c ch khng phi vi khu v ca ngi i cu KHUYT DANH (trch: Li vng cho cc nh kinh doanh Nh xut bn tr nm 1994). XLV T cc cn c trn vi phng php d on, d bo doanh nghip i n nhng quyt nh v cc chin lc pht trin; xy dng cc k hoch trong tng lai, trong phn nh: s - cht lng sn phm; k thut v cng ngh; cc chi ph; lng bng; thu kho; u t mi, XLVI d-Xy dng cc chin lc pht trin. m bo cc mc tiu c thc hin, bc tip theo rt quan trng l nh qun tr phi tm kim c cc chin lc pht trin ph hp vi cc tin (iu kin) cho php. iu , bt buc doanh nghip phi xy dng nhiu phng n chin lc khc nhau la chn, v trong mi phng n u cha ng nhng u, nhc im nht nh. Phng n ti u khng c hiu l phng n hon ho m nn hiu l phng n c nhiu u im nht so vi cc phng n trong iu kin cho php. S la chn phng n ti u c th tin hnh bng cc phng php sau: d1. Phng php phn tch: Phn tch nhng u nhc im ca phng n, trn c s chn phng n c nhiu u im nht. Phng php ny tng i d lm, chi ph thp. V th, thng c p dng trong thc t. Tuy nhin vic chn phng n c ti u chnh xc hay khng phn ln ph thuc vo kh nng ca ngi phn tch v cng c dng phn tch. Nu khu phn tch chnh xc th vic la chn phng n ti u l khng c g kh khn, phc tp. XLVII d2. Phng php thc nghim: L vic th nghim trong thc t, sau tng kt rt kinh nghim tm ra u nhc im ca chng. Phng php ny t ra chc chn hn cc phng php khc nhng phi c thi gian v tn km nhiu. XLVIII d3. Phng php theo kinh nghim: L phng php da vo kinh nghim qu kh ca bn thn v ca ngi khc. Phng php ny d thc hin, chi ph thp, nhng thiu chnh xc, v thng b sai lm i vo li mn c sn, trong khi cc iu kin mi thay i khng cn ph hp vi chng. e. Xy dng cc k hoch tc nghip. XLIX Bao gm nhiu k hoch, n quyt nh nhiu vn trn nhiu lnh vc khc nhau nh : sn xut, cht lng, ti chnh, vt t thit b, thu kha, o to nhn vin, tip th, nghin cu v pht trin, nhm trin khai cc k hoch chin lc. L f. Lp cc chng trnh hnh ng c th. Cc chng trnh hnh ng c th c lp ra tt c cc cp trong t chc. Trong qui nh b phn lng o; cc phng, ban, t cng tc, lm nhng nhim v g vi thi lng bao nhiu cho mi cng vic c th. V d: Bn phng hng cng tc ca n v X nm 2000; bn chng trnh cng tc ca b phn N thng 1; bn phn cng cng tc ca t M trong tun; bn thit k thi cng nh xng mi, g. Kim tra nh gi kt qu.

32

Kim tra, nh gi l mt hot ng c trng ca qun tr. Kim tra, nh gi phi tin hnh thng xuyn v lin tc, nhm bit c nhng kt qu t c ng thi pht hin nhng sai st, khim khuyt kp thi khc phc iu chnh. h. iu chnh, lp li qu trnh hoch nh. iu chnh l mt hot ng tt yu, bi v sai st v khim khuyt mt khu no trong qu trnh thit lp v t chc thc hin k hoch thng xy ra kh ph bin. C th iu chnh khu k hoch hoc khu t chc thc hin, nhng d iu chnh khu no cng nhm to ra trng thi n nh v pht trin ca t chc chc, khng v mc ch thnh tch hoc c nhn no khc. Hoch nh l mt tin trnh khp kn, t bc u tin n bc cui v tip tc c nh vy cho sut qu trnh hnh thnh v pht trin ca mt t chc. S lp li qu trnh hoch nh c th do hon thnh xong mt k hoach, lp li vng mi, nhng cng c th do k hoch trc b ph sn hon ton phi lp li ngay t bc u. Trng hp ny gy ra khng t tn km, nhng bt buc phi lm nh vy m khng cn con ng no khc th vn phi lm. Mc tiu ca qu trnh k hoch ho chin lc l xc nh mt cch c h thng nhng e da v thi c c th nh hng n tng lai ca x nghip. S xc nh , dn ti nhng quyt nh khai thc nhng thi c v trnh nhng e da. Qu trnh k hoch ho l mt hot ng t ch x nghip hng ti tng lai ca mnh ch khng phi chu ng tng lai LOUIS DUBOIS (trch: Li vng cho cc nh kinh doanh Nh xut bn tr nm 1994). III. CC PHNG PHP V CNG C HOCH NH CH YU 1. Cc phng php hoch nh Hoch nh l nh trc nhng vic cn phi lm trong tng lai. V l s c nh nn phng php chung ca hoch nh l d bo, d on trn c s c iu tra, phn tch nhng d liu qu kh v hin ti bn trong v ngoi t chc mt cch thng xuyn, y v c h thng nhm nng cao cht lng trong cng tc hoch nh. Xy dng cc loi k hoch hot ng trong mt t chc lun l khu trng tm v mang tnh c trng nht ca hoch nh. cc k hoch mang tnh hin thc v kh thi, cc doanh nghip thng s dng cc phng php ch yu sau: 1.1 Xy dng k hoch t trn xung y l hnh thc lm k hoch thng thy cc doanh nghip quc doanh trong thi bao cp. Vi cch lm ny, cc qun tr vin cp cao nht xy dng k hoh hot ng cho cp mnh, sau gi k hoch ny cho cp k tip lm cn c xy dng k hoch cho cp mnh v c nh vy cho n cp thp nht. Phng php ny c nhng u, nhc im ch yu nh sau: u im: N m bo tnh thng nht trong k hoch, gi vng cc nh hng v cng c vai tr iu tit ca cp trn i vi cp di thng qua phn phi ch tiu k hoch.
-

Nhc im: K hoch thng khng st vi thc t, v vy kh thc hin c v phi tin hnh iu chnh k hoch thng xuyn lm mt i tnh mc tiu ca t chc; t kch thch tnh nng ng sng to ca cp di, hot ng mt cch th ng, km hiu qu.

1.2 Xy dng k hoch t di ln y l phng php lm k hoch ngc li vi cch lm th nht, thng thy trong mt s c quan hnh chnh s nghip, cc t chc on th x hi. l vic cp di lm k hoch gi ln cp trn, v cp trn xy dng k hoch gi ln cp trn k tip v c nh vy cho n cp cao nht. Hnh thc ny c nhng u, nhc im chnh nh sau: - u im: K hoch thng st vi thc t, pht huy tnh ch ng sng to ca cp di, khai thc c nhng tim nng c s.
33

Nhc im: Khng m bo tnh thng nht trong k hoch, kh gi vng cc nh hng chung v lm suy gim vai tr iu iu tit ca cp trn i vi cp di thng qua knh k hoch. 1.3 Xy dng k hoch theo qui trnh hai xung mt ln y l phng lp k hoch ph bin nht cc doanh nghip trong h thng quc doanh nc ta hin nay. Vo cui nm trc ca nm k hoch, cp trn xy dng k hoch cho cp mnh v gi bn k hoch ny cho cp di. Cp di cn c vo k hoch hng dn ca cp trn v cc cn c khc xy dng k hoch cho mnh v gi cho cp trn xem xt, quyt nh; sau cp trn gi tr li cho cp di t chc thc hin. Cch lm ny c rt nhiu u im. N m bo vic lp k hoch c thc hin thng nht, gi vng cc nh hng ca cp trn nhng ng thi cng khng hn ch tnh ch ng sng to ca cp di, lm cho k hoch st vi thc t hn. 2. Cc cng c hoch nh ch yu Nhm gip cho cng vic iu tra, phn tch trong cng tc hoch nh c thun tin, d dng v tng i chnh xc, cc nh qun tr v cc cng ty t vn qun tr hng u th gii hng nm cho i nhiu cng c hoch nh. Sau y l mt s cng c ch yu, mi nht v ang s dng ph bin trong cng tc hoch nh chin lc cc cng ty ln hin nay. 2.1 Cng c BCG (Boston Consulting Group). LI CAO THP
-

4
CAO

NT
1

THP

Do nhm t vn Boston (Boston Consulting Group) mt cng ty t vn qun tr hnhg u trn th gii xy dng cng c hoch nh chin lc cc cng ty ln da trn s , hay cn gi l ma trn pht trin (Growth Share Matrix) nh sau: Trc honh ch phn chim lnh th trng, n biu hin tim nng to ra tin trong hot ng sn xut kinh doanh ca doanh nghip. Trc tung ch mc tng trng ca th trng, n cho php d on mc u t mi ca doanh nghip. S kt hp gia trc tung v trc honh to thnh 4 gc phn t vi nhng c trng gi nh nh sau: du hi (Question marks), doanh nghip ang c 3 n v kinh doanh chin lc vit tt l SBU (Strategic Business Units) ang sn xut kinh doanh trn 3 lnh vc khc nhau. Vi cc c trng ch yu: phn chim lnh th trng thp, kh nng tng trng cao, chng cn c mt lng tin nhiu thc y s tng trng v chim lnh th trng cao trong tng lai. Tuy nhin, trc mt do nhng SBU ny phn chim lnh th trng thp nn khng to ra nhiu tin cho doanh nghip. cc ngi sao (Stars), doanh nghip ang c 2 SBU, sn xut kinh doanh trn hai lnh vc khc nhau. Vi cc c trng ch yu: phn chim lnh th trng cao v tng trng cao. chng i hi c nhiu vn
34

thc y s tng trng, nhng do cc SBU ny chim lnh th trng cao nn chng ang cho ta nhiu tin. V vy, c th ni nhng SBU ny to nhiu thun li nht cho doanh nghp.

b sinh li (Cash Cow), doanh nghip ang c 1 SBU. Vi cc c trng ch yu: chim lnh th trng cao, tng trng thp. cc SBU cho doanh nghip gt hi nhiu li nhun, nhng chng khng th tng trng c v c nguy c bo ha. V vy, doanh nghip cn phi thn trng, khng nn u t m rng s gy nhiu kh khn cho doanh nghip trong tng lai. cc con ch (dogs), doanh nghip ny ang c 2 SBU. Vi cc c trng ch yu: phn chim lnh th trng thp v tng trng thp. Nhng SBU ang v s gy nhiu kh khn cho doanh nghip cn phi nhanh chng ra khi th trng ny cng sm cng tt.
-

sau:

Mi tn vng cung ch vng i ca cc SBU. Trn c s phn tch cc SBU cc gai on, nhm ny ngh c 4 bin php chin lc ca cng ty nh

Xy dng (Build), l bin php nhm tng th phn ca cc SBU, n ch thch hp vi cc SBU du hi (Question Marks), phn tham gia phn chia th trng phi tng ln nu mun chng tr thnh cc ngi sao (Stars). Duy tr (Hold) l bin php nhm gi gn th phn c ca cc SBU, n ch thch hp cc SBU mnh B SINH LI (Cash Cows), nu mun chng tip tc em li nhng mn tin ln cho cng ty. Gt hi (Harvest). Bin php ny nhm tng cng tin mt ngn hn ca cc SBU, bt chp cc hu qu tc ng lu di, n ch thch hp vi cc SBU yu B SINH LI c tng lai m nht v bin php ny cng c th p dng cho cc SBU cc giai on khc, nu thy chng khng th vt qua khi nhng kh khn, th thch v c nguy c yu th trong cnh tranh. Loi b (Disvest). Bin php ny nhm bn hoc thanh l ti sn, loi b cc hot ng kinh doanh SBU ny chuyn sang cc SBU khc, v cc SBU ny s dng cc ngun lc cho sn xut kinh doanh km hiu qu. N thch hp vi cc SBU CH (Dogs) hoc c th cc khc, nu xt thy nhng tnh trng nu trn xy ra.

2.2 Nhng khun mu chu k i sng sn phm (Lifecyle Pattens). Do cng ty t vn qun tr Arthur D. Little Inc Hoa k xng, vi biu sau: Tc pht trin ca sn phm

Thi gian (1) (2) (3) (4)

35

giai on phi thai (1). Sn phm ny c tc pht trin cao, cnh tranh thp, tham gia th trng thp v mi th phn nh v c t ngi tham gia. giai on pht trin (2). Sn phm c tc pht trin rt cao, cnh tranh gay gt, tham gia th trng cao v mi th phn ln v c mt s tht bi trong cnh tranh nh b cuc.

giai on trng thnh (3). Sn phm c tc pht trin thp, s pht trin th trng thp, tham gia th trng cao v mt s doanh nghip c chim th trng do thng th trong cnh tranh. giai on suy thoi (4). Sn phm c tc pht trin suy gim, tham gia th trng thp.

Trn c s phn tch da vo chu k i sng sn phm m cc doanh nghip tin hnh hoch nh cc chin lc pht trin. Ni dung cc chin lc tng t nh phn IV. N NH I MI CNG TC HOCH NH 1. n nh n nh l iu kin cn thit trong cng tc hoch nh c bit l cc mc tiu ca t chc. V khng kin tr cc mc tiu nh, thng hay thay i s lm cho chng ta mt phng hng, lng ph thi gian tin bc v nht l lm mt lng tin vng chc ca nhn vin i vi cng ty. Trong bi vit cho bo ch M thng 8/1995 ni v b quyt thnh cng ca ngi giu nht th gii hin nay, ng Bill Gate cho bit Nng lc tp trung vo cc mc tiu di hn v thot khi s quyn r ca nhng li ch trc mt. iu ny khng i hi mt ti nng c bit m i hi s ton tm ton v s kin tr vi mc tiu ra. LII Tuy nhin, khng c g l bt bin Vn ng l phng thc tn ti ca vt cht. V th, s i mi l cn thit. LIII 2. i mi 2.1 Nhu cu i mi - i mi l nhu cu pht trin ca t chc, mt pht trin t nhin mang tnh qui lut, s pht trin i hi phi i mi. - Doanh nghip tn ti v pht trin trong mi trng lun bin ng. S i mi trong cng tc hoch nh m bo tnh ph hp vi mi trng, iu kin mi l s cn thit. Cc doanh nhn c nhiu thnh cng trn th gii cho ta nhng bi hc qu bu: Theo Bill Gate: iu kh khn nht vi mt nh kinh doanh l ngay trong lc cng vic lm n tri chy, thun li, h phi nhn thy trc nhu cu phi thay i cho thch nghi vi xu th tin b nhanh chng ca khoa hc k thut. Ci tin (i mi) qun tr ngy nay tr thnh mt l thuyt. L thuyt Kaizen (ci tin) ca Masaaiimai Nht bn l mt minh chng.

2.2 Din trnh i mi i mi l mt qu trnh din ra bao gm t khu nhn thc cho n xc nh li mc tiu, cc phng n, cc gii php thc hin mc tiu, Theo kinh nghim ca Cha Kyung Koo, Ch tch tp on LG cho bit th mun tn ti v pht trin th khng khng phi ch i mi trong cch lm m cn i mi t trong suy ngh. LIV 2.3 i mi mt din trnh i n n nh
36

i mi l to iu kin cho cho t chc pht trin, ch khng phi xo b sch trn, i mi bao gi cng trn nn tng ci c, k tha ci c, ci tin nhng yu t khng ph hp, cn tr s pht trin ca t chc nhm lm cho t chc n nh v pht trin trong iu kin mi cao hn. LV 2.4 Ph tn i mi - Qu trnh i mi trong hoch nh nh hng n nhiu mt hot ng trong t chc, phi tn km nhiu thi gian tin bc v k c yu t tm l. Chnh v vy trong qu trnh i mi cn cn nhc k lng v mt ph tn v nh hng ca chng m bo chc chn cho mc tiu cui cng l hiu qu kinh t v hiu qu x hi ca t chc do i mi mang li. - Ph tn cho i mi hoch nh bao gm: Chi ph iu tra, nghin cu, th nghim v cc chi ph n khc, cho ph tn nh nht cn phi la chn phng php, cng c hoch nh ph hp vi qui m, tm quan trng ca tng lnh vc. - Thc hin k hoach i mi thng gp nhng kh khn khng nh do vn u t qu ln, trong khi kh nng ti chnh ca doanh nghip c hn. nhng nc ang pht trin nh Vit Nam th nn thc hin nhng bc ci tin nh, tin hnh thng xuyn v vng chc theo phng hng ca cc cng ty Nht ( trnh by chng 2) l hp l hn c.

37

Chng IV. CHC NNG T CHC I. KHI NIM V CHC NNG T CHC QUN TR T chc qun tr l s phn chia t chc thnh cc b phn khc nhau (thnh cc cp, cc khu) theo mt trt t (kiu c cu t chc) nht nh. Trong , mi b phn m nhn mt hoc mt s chc nng, nhim v trong mi lin quan cht ch vi cc b phn khc nhm hon thnh mc tiu chung ca t chc. Khi nim ny c cc chnh sau: S phn chia t chc thnh bao nhiu b phn theo kiu c cu no? S lng thnh vin trong cc b phn l bao nhiu? Cng nh xc nh chc nng, nhim v ca chng v cc thnh vin trong t chc l nhng cng vic trng tm thuc chc nng t chc? S phn chia thnh bao nhiu b phn cn ty thuc rt nhiu yu t: mc tiu, qui m ca t chc, ngnh ngh sn xut - kinh doanh, Cc kiu c cu t chc ch yu nh c cu trc tuyn, c cu chc nng v c cu trc tuyn chc nng. Mi b phn c bao nhiu thnh vin cng ty thuc vo nhiu yu t, nhng trc ht l do khi lng cng vic (nhim v) ca b phn qui nh, nu b phn c nhiu nhim v hoc khi lng cng vic ln th cc thnh vin trong t chc phi nhiu v ngc li th t. Chc nng, nhim v ca b phn cng nh mi thnh vin do t chc qui nh ph hp vi mc tiu, nhim v chung ca t chc. thit lp cc mi quan h gia b phn ny vi b phn khc, nht thit phi c mt qui ch vn hnh thng nht trong ton h thng nhm m bo hot ng gia cc b phn c nhp nhng, n khp nhau, trnh hin tng trng nh xui, kn thi ngc. Qui ch hot ng c xem nh mt hnh lang quan h, cn cht keo kt dnh gia cc b phn cht hay lng phi cn ti ngh thut iu hnh phi hp ca nh qun tr. Khi nim t chc qun tr ni chung bao gm c t chc b my v t chc con ngi (t chc nhn s) nh: tuyn dng, o to, b tr, nng cp nng bc, khen thng k lut, gii quyt ch cho cc thnh vin trong t chc, Ngoi ra, t chc qun trt cn c mt ni dung khc l t chc cng vic, v d: t chc sn xut kinh doanh, t chc mt cuc hp, t chc mt bui tham quan du lch,

II. CC NGUYN TC T CHC QUN TR 1. Nguyn tc gn vi mc tiu Nguyn tc ny i hi trong cng tc t chc phi xut pht t mc tiu ca t chc. S xa ri mc tiu ca t chc th b my hot ng km hoc khng c hiu qu. Thc t cho thy, mt s c quan hnh chnh s nghip v doanh nghip thuc h thng quc doanh trong nhiu nm qua b my t chc kng knh km hiu qu mt phn do khng xut pht t mc tiu, nhim v ca t chc m c hin tng mun tng nhiu b phn, thm nhiu ngi ph trng thanh th ca t chc, ca gim c, h qu ca n l chi ph tng, lm gim kh nng cnh tranh trn th trng, dn n kinh doanh km hiu qu v thua l. 2. Nguyn tc cn i Nguyn tc ny i hi khi t chc b my phi tnh n s cn i (mt t l) nhn s hp l gia b phn, cc cp, cc khu trong ton h thng; cn i nhim v - quyn hn nht nh gia cc b phn. - S cn i gia b phn, cc cp, cc khu trong h thng th hin t l hp l gia b phn trc tip v gin tip, gia cn b qun tr cc cp (cp cao, trung, thp), gia cc khu (cng on) trong qui trnh sn xut kinh doanh. Ngc li, trong h thng m c qu nhiu cn b lnh o v qun l m rt t cng nhn sn xut, cng on ny tha ngi cn cng on khc li thiu, l biu hin s mt cn i. - S cn i nhim v quyn hn gia cc b phn th hin s phn chia hp l nhim v v quyn hn gia cc b phn trong h thng. Khng c b phn no qu nhiu nhim v quyn hn, ngc li b phn khc li qu t. Mt c cu t chc khng cn i v nh mt con ngi d dng, u qu to m mnh qu b, chn li rt di l iu bt hp l v khng bnh thng. V vy, nguyn tc cn i c ngha v cng quan trng trong cng tc t chc.
38

3. Nguyn tc linh hot Nguyn tc ny xut pht t thc tin lun thay i. Mt c cu t chc tt bao gi cng va phi m bo c nhin v thng trc ca t chc va c th linh hot v thch nghi vi cc tnh hung thay i. vn dng nguyn tc ny, trong h thng t chc va phi b tr nhng b phn, nhng cn b tng i n nh, ng thi cng c nhng b phn t mang tnh n nh hn c th p ng mt cch linh hot trong mi tnh hung. Mt c cu t chc c hiu lc khng bao gi c tnh ti HAROLD KOONTZ (trch: Nhng vn ct yu ca qun l Nh xut bn khoa v k thut nm 1993). 4. Nguyn tc hiu qu Cui cng l ly hiu qu lm thc o mi gi tr hot ng t chc, y l mt tiu chun nh gi tng hp. Mi hot ng khng nhm ti hiu qu chung cho t chc l tri vi nguyn tc ny. Hiu qu ca t chc th hin hai mt: Vi mt chi ph cho h thng t chc qun tr thp nht, nhng cht lng ca hot ng qun tr cao nht. III. CC CN C THIT K B MY QUN TR 1. Cn c vo yu t vn ha v mi trng hot ng ca t chc Mi s hot ng ca cc t chc u chu nh hng trc tip hoc gin tip bi cc yu t vn ha hay cn gi cc yu t bn trong v cc yu t mi trng hay cn gi cc yu t bn ngoi ca t chc. Chnh v vy m khi t chc b my qun tr cn phi cn c vo cc yu t ny. 1.1 Cc yu t vn ha ca t chc Vn ha l mt t m t i sng ca mt t chc bao gm cc c im: S t qun ca c nhn; c ch qun tr ca t chc; mc h tr ca nh qun tr i vi nhn vin; ch thng pht; s xung t (mu thun); s chp nhn may ri; v cc hot ng b ni ca n nh biu tng cng ty, n mc ng phc ca nhn vin, cc hot ng vn ha, truyn thng ca cng ty, Cc yu t trn c nh hng rt nhiu n tt c cc mt hot ng ca t chc, c bit l cng tc qun tr. C nhng yu t to thun li nhng cng c yu t to bt li cho t chc. V d: trong mt phn xng dt, ch em on kt gip nhau trong cng vic, trong sinh hot v i sng. H lm vic mt cch t gic, xem s nhc nh ca cn b phn xng l s xc phm n lng t trng ca h, gi rnh ri h sinh hot mt cch lnh mnh, l nhng yu t thun li cho t chc. Cn phn xng may th ngc li, cng vic ca ai ny lm, khng cn bit nhau, ni b thng xy ra mu thun gia ngi ny vi ngui khc, thi gian rnh ri h bi bc st pht ln nhau, to th bt li cho t chc. Trc bi cnh , thi quen ca cc nh t chc thng tm kim mt mt ngi lnh o mi thay th, nhng thng rt t thnh cng, bi v thay i mt con ngi khng h lm thay i vn ha ca mt t chc. Cch tt nht l phi s dng kt hp tt c cc bin php tc ng: mang tnh cht cng ch (cc bin php hnh chnh) va khuyn khch bng li ch vt cht (bin php kinh t) vi bin php gio dc mt cch thng xuyn v lu di th mi c th lm bin i b mt vn ha ca t chc. 1.2 Cc yu t mi trng hot ng ca mt t chc Bao gm cc yu t mi trng v m v cc yu t mi trng vi m. - Cc yu t mi trng v m (kinh t, chnh tr, x hi, php lut, tin b khoa hc k thut, mi trng t nhin). - Mi trng vi mo (i th cnh tranh trong ngnh, i th tim n, ngi mua, ngi bn, hng thay th). 2. Cn c vo cng ngh hay k thut sn xut kinh doanh ca DN mi ngnh ngh khc nhau c nhng k thut v qui trnh cng ngh khc nhau. Nhng ngnh ngh c k thut sn xut phc tp, sn phm i hi mt qui trnh cng ngh cao th t chc c phn chia thnh nhiu b phn, nhiu khu, nhiu cp, ngc li th s phn chia t chc c n gin hn. 3. Cn c vo cc ngun lc ca t chc c bit l ngun nhn lc m trc ht l nng lc qun tr (tm hn kim sot). Tm hn kim sot l kh nng qun tr tt c ca ngi lnh o i vi thc cp. Nu tm hn qun tr rng lm cho b my t chc n gin, hiu qu hn v ngc li lm cho b my t chc qun tr cng knh, km hiu qu. IV. CC C CU T CHC QUN TR 1. Khi nim c cu t chc
39

C cu (hay cu trc) t chc l cch thc m cc b phn trong mt t chc c sp xp trong mt mi quan h ln nhau. Trong x hi loi ngi tri qua cc kiu c cu t chc qun tr ch yu, l: c cu trc tuyn, c cu chc nng, c cu hn hp, Cng c ngi cho rng cc t: trc tuyn, chc nng l ch cc kiu quan h ch khng phi l kiu c cu t chc qun tr. Thc vy, ng gim c ng trng phng ng t trng, h quan h vi nhau gi l quan h trc tuyn (quan h theo ng thng) t trn xung v t di ln theo mt ng thng, khng i vng qua mt cp no khc, cn quan h gia cc b phn chc nng ny vi b phn chc nng khc gi l quan h chc nng, nhng trc khi c cc mi quan h c mt c cu t chc ri, t chc theo kiu c cu trc tuyn hay chc nng, l mt kiu c cu t chc qun tr. 2. Cc kiu c cu t chc ch yu 2.1 C cu trc tuyn. a. c im y l kiu c cu t chc n gin nht, xut hin rt sm t khi x hi loi ngi bit t chc hot ng sn xut. Di b phn lnh o c t chc thnh cc tuyn sn xut kinh doanh, khng c cc b phn chc nng, m theo khi vn hnh b my n m bo cc thng tin quan h truyn i theo mt ng thng, khng thng qua mt cp hay b phn trung gian thuc h thng khc, v vy ngi tha hnh ch nhn mt mnh lnh trc tip v duy nht l cp trn mnh m thi. lm r ni dung trn, chng ta xem s minh ha sau: LVI S minh ha c cu t chc theo kiu trc tuyn LVII B phn lnh o t chc

B phn lnh o TUYN 1

B phn lnh o TUYN 2

LVIII LIX LX

Nhng b phn tha hnh trc tip sn sut kinh doanh

b2. u, nhc im ca c cu trc tuyn - T chc theo kiu c cu ny c u im, n cho php trong qu trnh vn hnh b my s thc hin c nguyn tc thng nht ch huy, mt nguyn tc quan trng ca qun tr, v nhng ngi cp di ch nhn mnh lnh ca mt cp trn duy nht, iu cng to iu kin cho cp di thc hin tt cc nhim v ca mnh. - Tuy nhin, t chc theo kiu trc tuyn cng cn nhiu nhc im. Trc ht l i hi ngi lnh o phi gii ton din, v anh ta l ngi lnh o ng thi cng l ngi trc tip thc hin tt c nhng cng vic thuc cc chc nng qun tr, t khng th nng cao hiu qu qun tr. Th hai, thng dn n s chuyn quyn c on trong cc cng vic, thiu pht huy tr tu ca tp th. Th ba, n ch c th thch hp vi nhng doanh
40

nghip c qui m nh, vi khi lng cng tc qun tr t, thng thy cc c s sn xut kinh doanh c th, h gia nh. khc phc nhng nhc im ca c cu trc tuyn, x hi loi ngi tin thm mt mt bc mi cao hn, l t chc theo kiu chc nng. 2.2 C cu chc nng. a. c im c cu ny, khc vi c cu trc tuyn ch h thnh lp ra cc b phn chc nng thc hin cc chc nng qun tr trong doanh nghip, cc b phn chc nng c quyn ra mnh lnh cho cp di trong khun kh quyn hn cho php v cc thng tin ch huy t b phn lnh o cao nht ca doanh nghip thng qua cc b phn chc nng, sau mi n ngi trc tip sn xut kinh doanh. i vi b phn lnh o by gi t phi lm nhng cng vic qun tr c th m phn ln thi gian tp trung vo vic hoch nh cc chin lc pht trin, vch ra cc ng li, ch trng, chnh sch ca doanh nghip, x l cc tnh hung kh khn phc tp nht, lo cc cng vic i ni v i ngoi, Sau y l s minh ha cho c cu t chc ny: S minh ha c cu t chc theo kiu chc nng. B phn lnh o t chc

B phn chc nng 1

B phn chc nng 2

B phn chc nng

3

B B B B phn phn phn phn SX SX 1 SX 2 SX 3 4 b. u, nhc im. - C cu ny c mt s u im. Th nht l n khc phc c nhng nhc im cn bn ca c cu trc tuyn. Th hai, n c kh nng lm tng thn hiu qu qun tr. - Tuy nhin, t chc theo c cu chc nng pht sinh nhc im mi. Trc ht l kh thc hin nguyn tc thng nht ch huy, v mt lc no b phn sn xut c th nhn c cc mnh lnh khc nhau trong cng mt vn , nn rt kh hoc khng th thc hin c. Th n, trong ni b thng xut hin mu thun gia cc b phn chc nng do nhiu nguyn nhn khc nhau, hoc cc hot ng thiu s n khp, nhp nhng, mu thun trit tiu ng lc ca nhau nu khng c mt c ch vn hnh v s iu hnh cht ch ca lnh o. pht huy nhng u im, ng thi khc phc nhng nhc im ca cc c cu trn, x hi loi ngi li tin xa hn mt bc trong t chc qun tr, l t chc theo kiu hn hp hay kiu c cu trc tuyn chc nng. LXI 2.3 C cu hn hp (Trc tuyn chc nng)
41

a. c im. Thc cht y l s kt hp kiu c cu trc tuyn v c cu chc nng, trong t chc xy dng thnh hai h thng ring, gm h thng cc b phn chc nng v h thng cc tuyn sn xut kinh doanh. Cc thng tin ch huy c truyn i t b phn lnh o cao nht ca doanh nghip, cc b phn chc nng khng c quyn ra lnh cho cc tuyn sn xut kinh doanh. Tuy nhin, trong thc t cc doanh nghip thng c phn cp qun tr nhm m bo s qun l tp trung thng nht, ng thi pht huy dn ch cp di ph hp vi yu cu chc nng nhim v ca cc b phn trong trong h thng qun tr. Sau y l s minh ha cho kiu c cu t chc ny. S minh ho t chc theo kiu hn hp (trc tuyn chc nng). B phn lnh o t chc

B phn chc nng 1

B phn chc nng 2

B phn chc nng 3

B phn chc nng 4

B phn TUYN 1

B phn TUYN 2

B phn TUYN 3

b. u, nhc im. - y l kiu c cu t chc c xem l c nhiu u im nht v tn dng cc u im, ng thi khc phc nhiu nhc im cc c cu trc tuyn v c cu chc nng v ph hp hn vi nhng doanh nghip c qui m ln. Chnh v vy m hin nay hu ht cc doanh nghip thng t chc v vn hnh theo kiu ny, ch c s khc nhau vic phn chia cc tuyn sn xut kinh doanh theo tiu thc no, hoc chia theo lnh th, hoc theo khch hng, hoc theo sn phm, . kiu trc tuyn - chc nng v phn chia tuyn theo lnh th. Tng gim c hoc gim c

PG/ Trng phng nghin cu pht trin

PG/ Trng phng tip th

PG/ Trng phng sn xut

PG/ Trng phng nhn vin

Trng khu vc A

Trng khu vc B

42

Trng khu vc C

- Tuy nhin, cng c pht sinh nhc im mi, thng c s mu thun gia cc lnh o chc nng v lnh o cc tuyn sn xut kinh doanh do nhiu nguyn nhn khc nhau. Bin php gii quyt mu thun ni b c nhiu nhng trc ht phi xy dng cho c mt qui ch lm vic thng nht, trong qui nh cht ch cc mi qua li gia cc b phn, kt hp vi s lnh o v iu hnh khn kho ca lnh o. 2.4 C cu theo chng trnh - mc tiu - Ngoi 3 kiu c cu t chc ch yu ni trn, ngi ta cn t chc c cu theo chng trnh - mc tiu. C cu t chc ny c hnh thnh chuyn qun tr vic thc hin mt nhim v ring, mt cng trnh, mt n ring v c nhiu c quan t chc tham gia. Khi chng trnh mc tiu hon thnh th t chc ny c gii th v cc n v tham gia vo vic thc hin chng trnh mc tiu ny v li v tr c. Mi cng trnh, chng trnh rt khc nhau v tnh cht kinh t v k thut, do c cu t chc cng s c nhiu dng khc nhau. Sau y l s minh ha mt dng ph bin nht ca c cu t chc ny. S minh ha c cu t chc theo kiu chng trnh mc tiu.

C1 C2 C3 C4 Ch thch: - A: B phn lnh o cao nht (ch cng trnh, chng trnh, n) - B: Cc c quan lnh o trung gian ca cc cng ty, x nghip trc tip thc hin cng trnh, chng trnh, n. - X: Cc b phn chc nng thc hin qan tr cng trnh, chng trnh, n. - C 1, 2, : l cc cng ty, x nghip hoc b phn trc tip thc hin cng trnh, chng trnh, n. u, nhc im. LXII - C cu ny c u im l rt linh hot, c kh nng thch nghi vi mi cng trnh, chng trnh, n cn thc hin, ng thi tn dng c cc ngun lc sn c cc ngnh, cc cp hay cc b phn, lm gim c nhiu chi ph. - Tuy nhin, chng vn l nhng t chc tm thi nn ch vn dng cc cng trnh, chng trnh, n m thi. Mt khc, cc n v C 1, 2, l nhng i qun hn hp c tp hp t nhiu ngnh khc nhau, chu s qun tr ca nhiu c quan khc nhau, v vy mun cng trnh t cht lng tt th cn phi c s lnh o iu hnh phi, kt hp mt cch nhp nhng, tng cng ti a s kim tra kim sot cht ch ca cc b phn qun tr chc nng. LXIII 3. Cc phng php t chc b my qun tr C nhiu phng pphp khc nhau trong t chc b my qun tr, sau y l mt s phng php t chc qun tr thng p dng trong thc t. 3.1 Phng php tng t L phng php da vo mt c cu t chc hic c trong cng mt ngnh ngh, phn tch v gt b nhng bt hp l hoc nhng gi khng ph hp vi c im ca t chc mnh, t hnh thnh ln mt c cu t chc mi cho mnh.
43

Phng php ny tng i d lm, t tn km chi ph nhng d dn ti s rp khun my mc, lm theo theo li mn c sn, khng ph hp vi c im ring c ca t chc, hiu qu mang li khng cao nu khng mun ni tht bi. 3.2 Phng php phn tch L phng php phn tch nhng u, nhc im ca c cu t chc mnh ang c, nhm phc v cho vic i mi chng ngy cng hon thin hn. Phng php ny rt kh lm v n i hi ngi lnh o v nhng chuyn gia t chc phi c nhng kin thc nht nh trn nhiu lnh vc khc nhau mi c kh nng phn tch v pht hin c nhng u, nhc im ca t chc. LXIV 3.3 Phng php chuyn gia L phng php mi cc chuyn gia gii v qun tr t chc v qun tr mt thi gian, gip cho vic i mi ca t chc. 3.4 Phng php m hnh ha t chc L phng php xy dng mt m hnh t chc, sau em th nghim chng trong thc t, tng kt rt kinh nghim v khi no thy tng i hon chnh cho ph bin rng ri cc n v khc. Phng php ny tn nhiu cng sc v chi ph nhng tnh chc chn thnh cng cao, v th chng thng c vn dng kh ph bin. 3.5 Phng php c cu ho mc tiu L phng php xc nh mc tiu v phng hng pht trin ca t chc, xem xt tng yu t, xem xt mi quan h qua li gia cc yu t trong t chc, t hnh thnh c cu t chc mi ph hp hn. Phng php ny tng i kh lm v chng cng i hi ngi cn b c nhiu kin thc su rng, c phng php phn tch v xem xt tng i ton din th mi c kh nng thnh cng. IV. MT S VN KHOA HC TRONG CNG TC T CHC c mt h thng t chc doanh nghip hot ng c hiu qu, chng ta cn phi ch nhng vn mang tnh khoa hc trong cng tc t chc di y. LXV 1. V qui m t chc Qui m c hiu nh l ln ca mt t chc. C nhiu tiu thc nh gi qui m ca mt doanh nghip nh cn c vo s lng cng nhn, trnh my mc thit b, th phn sn phm ca doanh nghip, vn nhng ph bin nht l cn c vo vn t c ca doanh nghip. C hai loi qui m doanh nghip: doanh nghip qui m ln v doanh nghip qui m va v nh. Ty theo trnh sn xut ca x hi m xc nh qui m doanh nghip cc nc khng ging nhau. nc ta c s vn trn 5 t ng c xem l doanh nghip c qui m ln, t 5 t ng tr xung c xem l doanh nghip c qui m va v nh. Vic hnh thnh v pht trin doanh nghip vi qui m no l mt vn manh tnh khoa hc, bi n nh hng rt ln n hiu qu kinh t - x hi trc mt cng nh lu di. Doanh nghip c qui m ln thng c kh nng thng th so vi cc i th cnh tranh ca mnh, nhng doanh nghip va v nh li c u th d thch ng vi mi trng kinh doanh nng ng nh hin nay. nc ta, do cc c im trnh qun tr cn thp, ngun vn c hn v s phn b sn xut khng ng u gia cc vng, cc a phng, th vic la chn qui m doanh nghip li cng c ngha to ln va mang tnh khoa hc va mang tnh thc tin.
44

LXVI 2. V m hnh t chc T lu ngi ta ngh ra hai m hnh t chc: m hnh c gii v m hnh linh hot. Chn la m hnh no cn tu thuc vo nhiu yu t khc nhau, nhng trc ht l ty theo i tng v qui m doanh nghip, k n l cc yu t vn ha, c im tm l, tp qun, truyn thng, thi quen ca mi dn tc ca mi vng dn c khc nhau, 2.1 M hnh c gii Do Max Werber mt nh qun tr thuc trng phi C in vo u th k XX xng. M hnh c gii l m hnh t chc mang tnh cng thc, bi bn kh cao, h thng t chc cht ch v n nh, qu trnh vn hnh b my theo mt tr t - nguyn tc nht qun, cc cng vic hu ht c tiu chun ha c th. Trn thc t m hnh ny c ng dng rng ri trong cc doanh nghip c qui m ln v ph hp vi nn vn ha phng Ty. 2.2 M hnh linh hot M hnh ny c hnh thnh song song vi l thuyt Tm l x hi. Tri li vi m hnh c gii, m hnh linh hot t bi bn, thiu cht ch, h ch trng n yu t tm l x hi ca con ngi, khuyn khch con ngi t gic thc hin cc nhim v ca mnh, gim nh s gim st ca ngi qun tr. M hnh ny t ra kh ph hp vi t chc c qui m nh, nhng i tng qun tr l nh khoa hc, vn ngh s , tr thc v nhng nc chu nh hng ca nn vn ho phng ng. Sau y l bn lit k nhng c im phn bit hai m hnh c gii v linh hot. M hnh c gii M hnh linh hot 1. Tnh hp thc, bi bn cao. Tnh hp thc, bi bn thp 2. Nhiu chc danh, cp qun tr t chc danh, cp qun tr 3. Quan h phn cp cht ch, t ch trng Quan h hp tc cng nhau hon thnh hp tc. nhim v l chnh. 4. Quyn hnh tp trung cp cao. Khng tp trung ha quyn hnh. 5. Cc nhim v c nh sn. Nhim v ty thuc vo tnh hung. 6. Knh (lung) thng t chnh thc. Knh (lung) thng t chnh thc kt hp vi khng chnh thc. 3. V tm hn qun tr (Tm hn kim sot) 3.1 Khi nim tm hn qun tr Tm hn qun tr hay cn gi l tm hn kim sot, n ni ln kh nng qun tr (kim sot) tt c ca mt qun tr vin i vi thuc cp. V d: mt qun tr vin kim sot tt c 10 nhn vin gi l tm hn qun tr 10; kim sot tt c 15 ngi gi l tm hn qun tr 15, v tm hn qun tr 15 rng hn tm hn qun tr 10. Tm hn qun tr rng s mang li nhiu li ch quan trng, ngc li tm hn qun tr hp s bt li cho qun tr. 3.2 Nhng li ch ca tm hn qun tr rng - Trc ht, tm hn qun tr rng s lm gim c chi ph cho qun tr. Ta c th ly v d sau: + Nu tm hn qun tr 6 th ta c (1 x 6 = 6); (6 x 6 = 36); (36 x 6 = 216). Vy, nu t chc ny c khong 259 ngi th c 3 cp qun tr, trong c 43 qun tr vin v 216 ngi khng c chc v. + Nu tm hn qun tr c nng ln l 10 th ta c (1 x 10 = 10); (10 x 10 = 100); (100 x 10 = 1000). Nh vy, ta thy t chc ny c 3 cp, trong c 21 qun tr vin v 1000 ngi khng chc v. So vi v d trn ta thy s nhn vin gp 4 ln nhng qun tr vin ch gn phn na, do tit kim rt nhiu chi ph v tin lng v cc chi ph khc cho b my qun tr.
45

- Th hai, tm hn qun tr rng b my qun tr gn nh, lm cho cng tc lnh o, kim tra kim sot c d dng hn. Bi v tm hn qun tr rng s gim s lng cn b qun tr, t cc mi quan h t, qu trnh lnh o, kim tra kim sot c thun tin d dng, phc tp hn. Sau y l mt v d cho vn ny. + Nu trong mt trng c 1 Hiu trng v 2 Ph hiu trng th xut hin: n! 3! Amn = = = 6 mi quan h. (n m)! (3 2)! + Nu c 4 ng Ph hiu trng th c n: 5! = 20 mi quan h. (5 2)! C nh vy, nu trong h thng c nhiu cn b qun tr s pht sinh thm nhiu mi quan h phc tp, ng Hiu trng kh c th lnh o v kim sot tt c. - Th ba, tm hn qun tr rng s d thng nht kin v hnh ng. Nu mt quyt nh no cn tham kho kin tt c cc qun tr vin th ta thy mt khi lng qu ln. gy s ch (khuyn co) cc nh qun tr, mt tc gi ngi Php (V. A. Graicun) a ra cng thc chng minh phn bin nh sau: 2n N = n( + n 1) Trong : N- l s ln tham kho kin 2 n- l tm hn qun tr + Gi s ta c tm hn qun tr 6 (n = 6). Ta c s ln tham kho kin l: 26 N = 6( 2 + Gi s tm hn qun tr 12. Ta c s ln tham kho kin l: 212 N = 12 ( + 12 1) = 24.708 ln 2 Nh vy, ta thy tm hn tng 2 ln m s ln tham kho kin gp 111 ln, tht l mt phn bin l th nhc nh cc nh qun tr cn quan tm nhiu n tm hn qun tr. Tuy nhin, tm hn qun tr rng hay hp khng hon ton ph thuc vo nng lc qun tr ca ngi qun tr m cn ph thuc tnh ng nht cng vic ca i tng qun tr. Nu tnh ng nht cng vic ca i tng qun tr cng cao th tm hn qun tr cng rng, ngc li th tm hn qun tr s hp. Hoa k ngi ta c kt kinh nghim mi qun tr vin c th qun tr (kim sot) tt c: + T 4 n 7 ngi, khi nhim v khc nhau. + T 8 - 20 , khi nhim v tng i ng nht. + T 21 - 41 , khi nhim v ng nht, v d nh mt lp hc chng hn. T chng ta c th rt ra bi hc kinh nghim. nng cao tm hn qun tr ngi ta c th tin hnh bng nhiu cch, nhng trc ht v cn thit l phi nhm gp nhng thnh vin c nhng nhim v gn hoc ng nht vi nhau chung mt nhm, to thun li cho ngi lnh o ca nhm kim sot tt cng vic, nng cao tm hn qun tr v hiu qu qun tr. 4. y quyn trong qun tr
46

+ 6 1) = 222 ln.

D u, bt c t chc no trong qun tr cn phi c y quyn. Bi ngi lnh o khng ai c t lm ht mi vic t mnh i n mc tiu ca t chc. Ngc li anh ta l gim c m giao ph ht quyn hn cho ngi khc th anh ta khng cn l gim c na. Nh vy, cn hiu nh th no v y quyn trong qun tr? 4.1 Khi nim v y quyn y quyn l s y nhim mt s quyn hn nht nh cho ngi khc thay mnh thc hin mt s cng vic no m ng l ra mnh phi lm. Rt tic, hin khng t ngi hiu rng, y quyn l s chia quyn trong qun tr, t h khon trng cho cp di m khng kim tra gim st, iu chnh kp thi xy ra khng bit bao l thit hi cho doanh nghip, cho Nh nc. Vn ln nht ca vic phn quyn l s mt kh nng kim tra. Chng c doanh nghip no li phn quyn n mc cho s tn ti ca n b e da v vic t ti cc mc tiu ca n b tht bi HAROLD KOONTZ (trch: Nhng vn ct yu ca qun l Nh xut bn khoa hc v k thut nm 1993) 4.2 Cc nguyn tc y quyn Mun y quyn cho ngi khc tt nhin anh ta phi c quyn. Quyn hnh trong qun tr th hin quyn hnh ng hay a ra quyt nh no mang tnh cht bt buc ngi khc di phi thc hin. cho cng vic y quyn t kt qu tt cn phi chp hnh cc nguyn tc sau: - Ngi th y (ngi c y quyn) phi l ngi trc tip lm vic . Trnh nhng trng hp ngi th y khng bit hoc bit qu t v cng vic m h c giao ph. - S y quyn khng lm mt i hoc thu nh trch nhim ca ngi y quyn. Tht vy, khi y nhim cho ngi khc lm vic g cng cn phi theo di kim tra kim sot cht ch, nu cn thit thu hi quyn hn giao li cho ngi khc c tn nhim hn, nhm gim thiu nhng tn tht ng tic c th xy ra. - Gn cht gia quyn hn - trch nhim - quyn li . Ch c quyn khng thi m khng c trch nhim no c v ci quyn th d to cho con ngi ta lm vic thiu tinh thn trch nhim hoc c th li dng quyn hn c giao, ngc li nu ch c trch nhim m khng c quyn li th cng s thiu ng lc thc y. Xc nh mt cch r rng ranh gii quyn hn, nhim v c y quyn. Nhm trnh s lm dng quyn hn, gip cho ngi th y d thc hic cc cng vic ca mnh v ngi y quyn cng d dng trong cng vic kim tra kim sot. - y quyn phi t gic, khng p t. Bi mt s p t (bt buc) no to ra tm l khng thoi mi, kh c th lm tt nhim v c giao. 4.3 Cc kiu y quyn Hin c hai quan im khc nhau v y quyn trong qun tr: Quan im c in v quan im mi. Theo quan im c in th p dng y quyn chnh thc v quan im mi th y quyn ngm nh (mc nhin). a. y quyn chnh thc: c cc ni dung chnh nh sau: Cn c vo nhim v, quyn hn chnh thc y quyn v c qui nh trong cc vn bn chnh thc. Trong khi y quyn p dng nguyn tc th bc, ngi qun tr vin cp cao (A) y quyn cho qun tr vin cp trung (B) v qun tr vin cp trung y quyn cho qun tr vin cp thp (C) (tc A B C ch khng c A C). V v vy, ngi th y ch chu trch nhim trc tip vi ngi y quyn. Vic y quyn bng vn bn c th l c bit c ch i vi c ngi qun l v c y quyn ln ngi y quyn HAROLD KOONTZ (trch: Nhng vn ct yu ca qun l Nh xut bn khoa hc v k thut nm 1993) Kiu y quyn ny tuy vn cn s dng mt s ni, trong mt s tnh hung nht nh nhng chng t ra nhiu nhc im ng k: v n mang tnh p t khun mu, ngi th y thng th ng trong cng vic v n ch c th p dng trong m hnh t chc c gii, khng p dng c trong m hnh t chc linh hot. b. y quyn ngm nh Tri li vi y quyn chnh thc, y quyn ngm nh khng nhng y quyn thng thng, m ngi th y phi c t duy sng to hot ng c hiu qu trong mi tnh hung. y quyn ngm nh nhanh hn, thay v xin kin cp trn, n gip cho ngi th y hot ng c hiu qu hn cp trn ca h v h st thc t, ng thi n cng l thc o nh gi chnh xc nng lc v s thng tin ca cp di. 4.4 Ngh thut y quyn
47

Mun cho vic y quyn c hiu qu, i hi ngi y quyn phi c nhng ngh thut nht nh. Ct li ca vic phn quyn c hiu qu l s cn bng thch ng gia ci g cn phi tp trung v ci g cn phi phn tn HAROLD KOONTZ (trch: Nhng vn ct yu ca qun ly Nh xut bn khoa hc v k thut nm 1993) - S rng ri, phng khong trong y quyn, lm cho ngi th y ch ng suy ngh v nhn nhim v mt cch thoi mi, nh vy s pht huy kh nng t duy sng to ca cp di. - Ngi y quyn phi sn sng chia x quyn hn, trch nhim vi ngi th y, sn sng chia x nhng kh khn tht bi tht bi vi h. y l ch da tinh thn v vt cht h c iu kin thc hin tt nhim v c giao. - y quyn phi th hin s tin cy cp di, nhng khng v th m bung lng s kim tra kim trong qu trnh y quyn. 5- Trong t chc lao ng sn xut cn ch cc vn sau: Sp xp ni lm vic ngn np, gn gng v khoa hc. Trnh ting n trong ni lm vic, v chng nh hng n nng sut lao ng v sc khe ca ngi lao ng. Duy tr ch gii lao nh k nhm ngn chn s suy gim nng sut lao ng cui ca, cui bui v hn ch sn phm hng do s mt mi v cng thng trong lao ng sn xut. V thao tc lm vic, tm nhng thao tc lm vic tt nht ph hp vi tng loi cng vic, hn ch ti a cc thao tc tha trong lao ng sn xut, l iu kin tt tng nng sut lao ng. Phng php lao ng l cc cch tin hnh lao ng, v d: gnh, i, mang, vc, cp nch, cng c lin quan trc tip n sc khe v nng sut lao ng, cn phi c quan tm ng mc.

V. IU CHNH - T CHC LI 1. S cn thit ca iu chnh v t chc li Phn ln cc nguyn nhn gy ra tnh trng hot ng ca t chc khng tt l do cng tc t chc, v vy vic iu chnh t chc li l i hi thc t khch quan. Mt khc, mi trng hot ng ca doanh nghip lun bin ng, mc tiu, nhim v ca doanh nghip c th thay i cho nn vic iu chnh t chc li l iu tt yu. 2. iu chnh iu chnh l vic thay i mt phn no h thng nh: Ghp phng hnh chnh qun tr v phng qun tr nhn vin thnh phng t chc v hnh chnh; thay i, iu chuyn mt s lnh o t b phn ny sang b phn khc; thm chc nng nhim v b phn ny bt b phc; thay i c ch vn hnh trong h thng, Nhng thay i trn l do: - Do mi trng hot ng thay i, cn iu chnh li thch nghi. - Mi quan h gia c b phn thiu cht ch, thiu nhp nhng n khp, chng cho hoc b st nhim v; H thng thng tin thng ri lon hoc khng nht qun. - Quyn hnh v trch nhim gia cc cp, cc khu thiu r rng khng cn i, khi xy ra s c bt trc thng li cho nhau. - H thng qun tr qu rm r, qu ln hoc qu gin n khng tng xng vi chc nng nhim v ca t chc. 3. T chc li T chc li l s thay i mt cch cn bn c v hnh thc v ni dung hot ng ca mt t chc. Cc trng hp cn t chc li: - Do st nhp hay tch doanh nghip. - Do chc nng, nhim v ca t chc thay i.

48

Chng V. CHC NNG IU KHIN Chc nng iu khin l mt chc nng chung ca qun tr lin quan n hot ng hng dn, n c, ng vin, khuyn khch nhng ngi thuc quyn thc hin cc quyt nh ca mnh nhm t n mc tiu ca t chc. Nh vy, mun thc hin c cc hot ng nu trn ngi lnh o phi c quyn lc thc s mi c th iu khin ngi khc c. Quyn lc u m c? Hin ang cn c nhiu kin khc nhau v quyn lc qun tr. I. L THUYT V QUYN LC QUN TR 1. Khi nim v quyn lc qun tr - Theo Gio s John Frennch v Bertram Ravew, ngi M th quyn lc qun tr l S sai khin v kim sot m mt nh qun tr c c v hnh x trn ngi khc. LXVII LXVIII - Theo Gio s V th Ph Quyn lc trong t chc trc ht th hin quyn ra quyt nh hay a ra cc ch th. Quyn hnh chnh l nng lc cho php chng ta yu cu cp di phi hnh ng theo s ch o ca mnh. LXIX - Theo TS. Bi Duy Hun Quyn hnh l nng lc quyt nh, ch huy, cng bc, khen thng, trng pht hay ra lnh i vi thuc cp v trng i s tin hnh ca h. T cc khi nim trn chng ta rt ra cc c im chung ca quyn lc: a. c im 1: Nh qun tr s dng quyn lc nh cng c thc hin cc chc nng ca mnh. Tht vy, d bt u, bt c loi t chc no ngi qun tr u phi s dng Quyn ca mnh ch bo, n c, ng vin khuyn khch, bt buc, thc p, ngi khc lm theo cc quyt nh ca mnh. Tuy nhin khng phi bt c mt mnh lnh no ca ngi qun tr truyn i cng c cp di chp hnh nghim chnh, chnh v vy m c c im th 2. b. c im 2: Tnh gn b ga cc thnh vin trong t chc. c th hin mi quan h quyn lc, trch nhim ca cc bn trong qu trnh thc hin cc mc tiu chung ca t chc. Mi quan h tng tc gn b gia cc bn trong t chc m bo cho quyn lc c thc thi mt cch nghim tc, trit . Cht keo kt dnh cc thnh vin trong tp th th c nhiu, nhng trc ht phi k ti l Vn ha ca t chc m ngi qun tr to lp chng trong nhiu nm thng. 2. L thuyt v quyn lc qun tr LXX Hin cn c nhiu l thuyt v lc qun tr khc nhau v c nhiu cch tip cn v quyn lc qun tr khng ging nhau. Tuy nhin l thuyt quyn lc v quyn lc qun tr tip cn t ngun gc pht sinh ra chng ang c nhiu ngi ng h v n c tnh thc tin cao. Sau y l ni dung ch yu v quyn lc qun tr theo cch tip cn ny. LXXI LXXII a. Quyn lc chnh thc.
49

L quyn lc pht sinh t chc v m cp trn quyt nh chnh thc, cc thnh vin trong tp th phi tn phc. V vy, nu anh ta c chc v cng cao th quyn lc cng ln, ngc li chc v cng nh th quyn lc cng thp v khi khng cn chc v no th quyn lc chnh thc cng s khng cn na. Tuy nhin, y mi ch l iu kin cn nhng cha nh qun tr thc hin y cc chc nng ca mnh hay ni cch khc y mi ch c Quyn nhng cha chc Lc tc ng. V vy, ngi qun tr cn c nhng quyn lc khc. b. Quyn lc chuyn mn. L quyn lc pht sinh t nng lc chuyn mn. Ngi qun tr ny c mt nng lc chuyn mn vng vng khin ngi khc phi tn phc anh ta, nghe v lm theo anh ta i hi. V vy, quyn lc ny nhiu hay t ph thuc vo trnh chuyn mn cao hay thp. c. Quyn lc c tn vinh. l quyn lc ca nh qun tr pht sinh t s ngng m ca ngi khc, v anh ta c nhng c im c bit. Ngi ny thng c mt phm cht o c v nng lc tt, khin cho ngi khc tn vinh, nghe v lm theo anh ta i hi. Nh vy, mun c quyn lc cao i hi ngi qun tr phi ra sc phn u tu dng tt. Ba loi quyn lc trn to thnh mt quyn lc thc s ca nh qun tr. Ngi qun tr c 3 loi quyn lc ny th d bt c cng v no khi yu cu ngi khc lm vi g cng s c ngi di quyn chp hnh mt cch nghim tc nht. LXXIII II. KHCH NG QUN TR Mun iu khin c ngi khc khng ch c quyn thc s m cn bit s dng quyn ca mnh nh th no to ng lc thc y mnh m n i tng hon thnh xut sc cc nhim v ca mnh. Khch ng qun tr l cch thc m nh qun tr thc hin ci quyn iu khin ngi khc nhm to ng lc thc y ngi khc thc hin cc mnh lnh ca mnh mt cch mnh m nht. Nu c ai ch bit dng quyn ra lnh cho ngi khc lm m khng cch to ra mt ng lc nht nh thc y di quyn lm vic th chc chn l hiu qu qun tr khng cao. Hin c nhiu l thuyt v to ng lc thc y. Sau y ch tm tt mt s ni dung c bn ca cc l thuyt to ng lc thc y thuc trng phi C in v trng phi Tc phong. 1. Theo trng phi C in to ng lc thc y phi phn cng trch nhim r rng, tng cng kim tra, kim sot v khuyn khch bng li ch vt cht. Bi v h cho rng, bn cht con ngi l li bing trnh nng tm nh, khng t gic thc hin y cc trch nhim ca mnh m cp trn giao ph. Thc cht l thuyt ny l l thuyt Cy gy v c c rt. S dng cy gy e da trng pht (phn cng trch nhim, kim tra - kim sot) v s dng c c rt khuyn khch s nhit tnh hng hi ca h bng li ch vt cht. L thuyt ny thc s ng gp khng nh cho s tin b ca nhn loi v lnh vc qun tr trong th k XX m c bit n li cng c ngha to ln i vi cc nc ang pht trin, mc dn tr cn thp v nhu cu c bn ca ngi lao ng vn cao vai tr vt cht trong i sng x hi. 2. Trng phi Tc phong Tri li vi trng phi C in, trng phi Tc phong ch trng tc ng v mt tinh thn, h coi trng cc yu t tm l, cc mi quan h x hi ca t chc nh: Trc nghim tm l khi tuyn chn nhn vin; tha nhn s ng gp ca c nhn trong t chc; tm hiu nhu cu p ng nhu cu ca c nhn; tm hiu tm l c nhn v tm l tp th tc ng ph hp tm l ca tng i tng
50

T nhng t tng ca trng phi ny, ngy nay chng c pht trin thnh nhiu mn khoa hc mi nh: Tm l hc; x hi hc. V c cc nh qun tr ng dng chng vo thc hnh qun tr t c nhiu thnh qu to ln. III. C NHN V TM L C NHN Qun tr suy cho n cng l qun tr con ngi, mun tc ng c hiu qu cn phi hiu v h. 1. Hnh vi c nhn a. C nhn v c im tm l c nhn a1. Khi nim c nhn: L mt con ngi c th (ch khng phi con ngi ni chung) c nhng c im tm l ring, lm cho phn bit gia ngi ny vi ngi khc, lm cho h l h ch khng phi ngi khc. a2. Khi nim tm l c nhn: - Theo GS. V Th Ph Tm l con ngi l ton b cuc sng tinh thn, th gii ni tm ca con ngi. - Theo TS.Bi Ngc Onh Tm l con ngi lun gn b vi hot ng ca h. Bt c mt hot ng no ca con ngi u c tm l c. Nh th, cc hin tng tm l c nhiu, a3. Cc c im tm l c nhn - Xu hng: Nhu cu, ng c, l tng, nim tin, th gii quan ca c nhn quyt nh hnh vi c nhn. Khi con ngi c l tng, nim tin, mnh lit s vt qua nhng g kh khn th thch nht i n mc tiu chn; ngc li ngi khng c l tng, nim tin, th khng th lm vic g tt c. Do vy, trong qun tr cn khch l, ng vin, gio dc mi ngi sng c nim tin, hy vng h c th sng tt hn, cng hin nhiu hn cho t chc m h ang sng v lm . - Tnh cch: Thuc tnh tm l phc hp ca c nhn bao gm nhiu thuc tnh tm l ring bit ca c nhn c kt hp li vi nhau, biu hin h thng thi ca c nhn vi hin thc v c th hin trong h thng cc hnh vi, c ch, cch ni nng ca c nhn . Trong mi con ngi lun c hai tnh cch tt v xu. Tnh cch tt th hin nh s dng cm, chn thnh, chung thy, thun hiu, ; ngc li tnh cch xu th hin nh s hn nht, di tr, phn bi, Trong qun tr, phi bit chm sc nng niu tng con ngi tt vic tt, lm cho n ngy cng sinh si ny n cng nhiu, ln t i nhng tnh cch xu; ng thi cng kin quyt ln n nhng ngi xu vic xu ngn chn chng pht trin nhiu hn. - Kh cht: L thuc tnh tm l phc hp, biu hin cng , tc v nhp ca cc hot ng tm l, th hin sc thi ca hnh vi, c ch, cch ni nng ca c nhn . Theo vin s Vin hn lm khoa hc Lin xo PAPLOP th x hi loi ngi c 4 loi cn bn: Ngi c kh cht si ni; Ngi c kh cht linh hot; Ngi c kh cht im tnh v Ngi c kh cht u t. Vi 4 loi ngi trn, trong qun tr cn phi c iu tra nghin cu cn thn, t c nhng bin php tc ng hay s dng h cho ph hp trong tng cng vic c th, nhm khai thc ht mi kh nng tim n trong mi con ngi. Ng ngn Nga c cu Anh th giy i lm bnh, anh u bp i v giy th ng mong chi c thnh qu tt c
51

- Nng lc: L tng hp nhng thuc tnh c o ca c nhn, ph hp vi nhng yu cu c trng ca mt hot ng nht nh, bo m hon thnh c hiu qu nht trong lnh vc hot ng . Nng lc do hai yu t to nn, l yu t thn ng ( thng minh) do bm sinh v do hc hi, rn luyn m c. Nu nng lc ca mt con ngi l 100% th do yu t hc tp, rn luyn to nn chim 97% v ch c 3% do yu t thn ng. iu cho ta thy rng, trong qun tr cn phi to iu kin v c hi cho mi ngi hc tp, rn luyn v phn u trng thnh, l mt ti sn v gi, mt ngun lc ca mi ngun lc trong qu trnh pht trin ca mt t chc. b. Hnh vi c nhn. Hnh vi ca c nhn biu hin trn nhiu mt: th hin qua thi o nh bng lng hay khng bng lng, thch (vui v tn thng) hay khng thch (bun chn, gin d). Hnh vi th hin qua nhn cch nh cch i nhn x th v cc s vic, hin thc ca th gii xung quanh (ni nng t nh, chi bi, tn cng, chng tr ngi khc, ). Hnh vi c nhn th hin qua nhn thc nh phn bit s ng, sai; bit bnh vc l phi v ph phn iu tri, Nhng hnh vi biu hin l tnh cch tt cn phi c nng niu, chm cht lm cho n ngy cng pht trin; ng thi phi ln n nhng hnh vi vi phm o c, li sng, truyn thng tt p ca dn tc cng nh ca cng ty mnh. 2. S t v ca c nhn u tranh t v, bo m cho s tn ti v pht trin ca c nhn l mt qui lut ph bin trn mi lnh vc hot ng ca i sng x hi ni chung v trong mt t chc doanh nghip ni ring v n din ra mt cch t nhin, thng xuyn, lin tc. Do c nhiu sc p khc nhau v nng lc, nhn thc ca mi c nhn cng khng ging nhau, nn c ch t v cng din ra mun hnh mun v, c nhng cch t v mang tnh tch cc ng thi cng c cch t v tiu cc. a. T v tch cc C nhn t n lc lm vic, hc tp, rn luyn tin ln nc thang cao hn trong t chc hoc t khng nh vai tr ca mnh trong t chc khng phi s e do hay tt hu, V, nh vy h cm thy t bo v c ly mnh tn ti v pht trin. y l cch t v tch cc, trong qun tr cn to iu kin thun li c nhn t khng nh mnh trong t chc. b. T v tiu cc Nhng ngi ny thng c mu thun vi t chc m trc ht l ngi lnh o ca h. Do nhn thc v nng lc c hn m h khng chn cc bin php t v tch cc m c th chn cc bin php t v tiu cc nh sau: Lnh m th , khng quan tm g n t chc hoc trung bnh ch ngha, khng ng h ai hoc chng i ai, ai lm g mc h, Dng li ni hoc hnh ng th bo, phm php chng tr li cp trn hoc ngi khc, Ri b t chc ca mnh.

3. S hi nhp

52

Do tc ng nhiu yu t ngoi cnh v s thay i v mt nhn thc dn n nhng c nhn c mu thun vi nhau phi s dng cc bin php t v tiu cc thng tn ti khng lu m dn dn hi nhp vo t chc ca mnh, nu anh ta khng ri b t chc. iu kin cc thnh vin hi nhp l: thc, mc tiu, li ch chung, chu s tc ng v nh hng bn trong bn ngoi nh nhau, tc Cng hi cng thuyn. V vy trong qun tr tnh cng bng trong t chc cn phi c duy tr, l iu kin l mi trng tt cho s hi nhp ca c nhn, gi vng khi on kt nht tr trong t chc. IV. ON NHM V TM L ON NHM 1. Tm l on nhm - on nhm l mt tp hp ngi, lin kt vi nhau thnh mt t chc vi mt mc ch chung m mi c nhn ring r khng th thc hin c. - C hai loi nhm: Nhm chnh thc v khng chnh thc. Nhm chnh thc hnh thnh do t chc qui nh nh cc phng, ban, phn xng, t, Nhm khng chnh thc hnh thnh trn c s tm l, thch hay khng thch, yu hay ght. Mi cng ty u c hai c cu t chc. Mt l c cu chnh thc, c ghi trong iu l. Cn ci kia l quan h hng ngy gia nhng con ngi trong t chc HAROLD GENEEN (trch: Li vng cho cc nh kinh doanh Nh xut bn tr nm 1994). - Mi loi on nhm nu trn c nhng c im tm l khc nhau: +Nhm chnh thc: Tm l tha hnh, cp bc, +Nhm khng chnh thc c hai loi c cu: C cu m v c cu khp kn. C cu m nh t vn ngh, mt nhm bng bn bao gm nhng ngi thch vn ngh v th thao v ni dung hot ng lnh mnh c li cho t chc; c cu khp kn l c cu hnh thnh v c chung mt li ch cc b, h hot ng khng cng khai v thng l bt li cho t chc, trong qun l cn phi tm hiu k mc ch, cc thnh vin trong nhm c bit l th lnh ca nhm ny c nhng bin php i ph thch hp. 2. Hnh vi ca nhm a. S t v ca nhm. C cu t v (phng v) c tnh cht c nhn cc b. u tranh chng li nhng e da ca nhm t ti mc ch chung ca nhm. Trong hai loi c cu chnh thc v khng chnh thc c cu t v cng c phn khc nhau. - c cu chnh thc thng t v bng nhng bin php tch cc nh: cc thnh vin trong nhm c gng vn ln (thi ua) khng nh ca nhm mnh so nhm khc, hoc i khi cng c nhng bin php t v khng tch cc nh: bo co khng trung thc hoc dng nhng mnh kho nht nh hoc tranh th s ng tnh ca nhng c nhn c uy tn cao trong t chc gy nh hng cho nhm, - c cu khng chnh thc c bit l c cu khp, thng s dng nhng bin php t v tiu cc nh : dng th on, nhng ng tc gi chng li s e da, lm phng hi n t chc. b. Tin trnh hi nhp.

53

- S e do t nhiu pha khc nhau khin cho nhng c nhn tm cch t v, nhng nu t v c nhn s khng c kt qu v vy h thng tm nhng c nhn c ng s phn tp hp thnh nhm, da vo sc mnh tp th phng v c kt qu hn. Khi t c mc ch ca nhm th nhm s khng cn na hoc hi nhp vo nhm khng chnh thc mi hoc hi nhp vo nhm chnh thc. - Nu nhm chnh thc c chun mc ng n; c t chc cht ch; ngi th lnh l ngi mu mc; to c s on kt nht tr trong nhm s nh hng tt n tinh thn, thi ca cc thnh vin trong nhm v ngoi nhm. Ngc li, s to ra nhiu nhm khng chnh thc pht sinh; dn n t chc phn ho, chia r, mt on kt, V, trong trng hp nh vy th nhm khng chnh thc c nh hng rt ln trong t chc, lm cho cng tc qun tr kh khn, phc tp dn n hot ng ca t chc km hiu qu. V. LNH O 1-Tm l lnh o. a. Ngi lnh o: L ngi c chc v, quyn hn v trch nhim trong h thng qun tr. Ngi lnh o trc ht l mt thnh vin trong t chc, h l ngi sinh ra ch khng phi to ra nh thuyt v nhn ni. Lao ng ca h ch yu l lao ng tr c, i hi s sng to v khng c khun mu sn. H lm vic vi ngi khc ch khng phi lm vic thay ngi khc. b. Ngi lnh o hu hiu: thng c c c im tm l nh sau: b1. C tnh: - Lun im tnh lm ch mi tnh hung. C tnh ny i hi ngi lnh o khng bi quan dao ng trc nhng kh khn th thch, khng b cun ht bi nhng tnh hung m phi im tnh, ch ng i ph chng mt cch tt nht, v s im tnh l iu kin cn thit gip cho anh ta c sng sut ra cc quyt nh chnh xc gii quyt tt trong cc tnh hung kh khn, phc tp v nguy cp nht, trnh c nhng hin tng nng vi gy nguy hi cho t chc. - Trung thc vi thuc cp. L mt c tnh ht sc cn thit i vi tt c qun tr vin mi cp m trc ht l ngi lnh o, v tnh trung thc ca ngi lnh o s chim c s knh trng v qu mn ca nhng thuc cp, l ngun ng lc thc y h ra sc hon thnh tt c nhng mnh lnh do anh ta i hi. - Ci m nhng kin quyt khi cn thit. c tnh ny th hin bn lnh ca ngi lnh o, l mt con ngi lun c cuc sng ci m vi mi ngi, khng ghim gt, thnh kin c nhn nhng lun lun l mt con ngi quyt on trong cng vic, khng theo ui ngi khc, anh ta bit vic g cn nn lm kin quyt lm vic g khng nn lm, khng nghe li nhng k c hi, xu nnh. Nu ti phi tng hp thnh mt t ni ln phm cht ca mt gim c gii, ti s ni rng l Tnh quyt nh LEE IACOCCA (trch: Li vng cho cc nh kinh doanh Nh xut bn tr nm 1994) - Gin d nhng khng xu xo. Cng l c tnh cn thit m mi ngi lnh o cn phi c, bi s gin d ca anh ta s lm cho qun chng cm mn v gn gi, nhng s gin d khng n mc x xa qu ng, qu tm thng lm gim i s tn knh ca ngi khc. - Nhit tnh v gng mu. Bi ngi lnh o l tm gng sng mi ngi noi theo, nu anh ta thiu nhit tnh, gng mu trong cng vic, trong i sng v trong sinh hot, s gy nhiu kh khn trong cng tc lnh o.
54

- Trung tm on k ca t chc. C tnh ny khng nhng i hi ngi lnh o phi sng on kt vi mi ngi m cn l trung tm ca s on kt. c nhn v b phn no c s rng nt v s on kt, thng qua ngi ny s c hn gn. - L ngi lun trng ch tn. b2. Uy tn. - Uy tn c ngha c bit trong cng tc lnh o ca ngi lnh o. Ngi lnh o c uy tn cao, nhng kin ca h thng c trng lng i vi cp di v ngc li th b thuc cp m tiu, chp hnh mt cch min cng. - Uy tn ca ngi lnh o hnh thnh t hai ngun: T ci uy v ch tn. Ca uy do chc v to nn, chc v cng cao th ci uy cng ln v ngc li. Ch tn l s tn nhim ca ngi khc i vi ngi lnh o; tn nhim nhiu hay t l do kt qu qu trnh rn luyn phn u ca bn thn ngi ; nu kt qu rn luyn, phn u cao th s tn nhim ca qun chng nhiu v ngc li. Trong thc t c nhiu ngi do thiu ti v c c tnh to nhng ng tc gi hng to uy tn cho mnh. Uy tn ngi ta gi l uy tn gi nh: uy tn do s hi ca cp di; uy tn do gia trng; uy tn do khon cch; uy tn do cng thn; uy tn do m dn, 1 2- Hnh vi lnh o a. Biu tng Ngi lnh o l ngi ng u t chc hay mt nhm, mi hnh vi ca anh ta c nh hng to ln n tp th. Anh ta l biu tng l tm gng sng cho cc thnh vin trong tp th noi theo. Trong cng vic nu anh ta l ngi tn ty th nhn vin s chm ch lm vic; anh ta gi nghim k lut lao ng th nhn vin khng dm i tr v sm. Trong i sng anh ta lim chnh, gin d th nhn vin khng dm tham , li dng. Trong sinh hot anh ta lun mu mc th nhn vin s bt chc theo, b. Phong cch lnh o C nhiu cch tip cn phong cch khc nhau nn cng c nhiu tn gi phong cch khc nhau: b1. Phong cch tip cn theo h thng Do gio s Likert cng ng nghip ca ng trng i hc Michigan (M) nghin cu cc kiu mu phong cch ca cc nh qun tr bng s 4 h thng nh sau: - H thng 1: Kiu lnh o Quyt on p ch. Kiu ny th hin s chuyn quyn cao, thc y i tng bng s e do trng pht, phn thng him hoi; thng tin t trn xung; ra quyt nh tp trung ngi qun tr cp cao. - H thng 2: Kiu lnh o Quyt on nhn t. Kiu lnh o ny c th hin lng tin cp di; thc y i tng ch yu l kch thch, khen thng; chp nhn mt s thng tin cp di; cho php mt phn ra quyt nh ca cp di. - H thng 3: Kiu lnh o Tham vn. Th hin tin tng v hy vng cp di; trc khi quyt nh v mt vn no thng c tham kho cp di. - H thng 4: Kiu lnh o Tham gia theo nhm. Th hin tin tng, hy vng cp di; t chc cho i tng tham gia kin theo nhm. Tip cn da theo quyn lc qun tr, ta c cc phong cch lnh o nh sau:
55

b2. Phong cch lnh o c on (Chuyn quyn). Th hin, ra lnh cho cp di thi hnh; khng tham kho kin ngi khc khi quyt nh. Phong cch lnh o ny thng thy s dng ph bin trong thi k qun ch, phong kin Qun x thn t, thn bt t bt trung v hin nay vn cn s dng rt hn ch trong qun tr doanh nghip vi nhng tnh hung c bit nh: khn cp; nhng t chc mi hnh thnh; hoc ni b chia r, b phi mt on kt nghim trong th ngi lnh o buc phi s dng phong cch ny duy tr cc hot ng ca t chc nhng cng ch l gii php tnh th nht thi, khng th s dng lu di c. b3. Phong cch lnh o dn ch. C cc c im sau: Trc khi quyt nh mt vn g, ngi lnh o cng tham kin ngi khc; dnh nhiu quyn hn cho cp di; h khng hnh ng khi c nhiu thnh vin trong t chc khng ng tnh quyt nh ca h. Phong cch lnh o ny c nhiu u im, v vy n ang c s dng kh ph bin trong qun tr doanh nghip nc ta v nhiu nc trn th gii. b4. Phong cch lnh o t do. C cc c im sau: Ngi lnh o ra mc tiu (nhim v) cho i tng, i tng t chn k hoch, phng php thc hin nhim v ca mnh, ngi lnh o t khi s dng quyn lc can thip vo hot ng ca i tng; ngi lnh o ng vai tr l ngi gip cho i tng hot ng nh: cung cp phng tin cn thit, cung cp thng tin, to mi trng thun li v gip khi i tng gp phi kh khn trong hot ng ca mnh. c. La chn phong cch lnh o. - La chn phong cch theo kiu bn c ca Gio s Robert v Jane Mouton xut nh sau: 1.9 9.9

5.5

1.1 - Hng ngang (trc honh): th hin s quan tm n cng vic. - Hng dc (trc tung): th hin s quan tn n con ngi.

9.1

+ Gc 1.9: Ngi qun tr quan tm su sc cc nhu cu con ngi, dn ti bu khng kh tm l thn i nhng khng quan tm n cng vic, thng nghing v pha Hu i khi theo ui nhn vin, b l cc c hi thc hin cc mc tiu, nhim v ca mnh. + Gc 9.1: Nh qun tr chuyn quyn trong cng vic, h ch quan tm n cng vic m khng quan tm g n con ngi. N s gii quyt c cng vic, nhng thng hay va chm, t c s ng h ca nhiu ngi v v vy cht lng cng vic h thc hin khng cao. + Gc 9.9: Nh qun tr quan tm su sc c con ngi v c cho cng vic. y l loi ngi l tng nht, nhng trong thc thc t khng th c v khng phi tt c vic g cng ph hp c li ch ca c nhn v tp th. Do , hoc hy sinh mt phn cng vic (li ch ca tp th) tng thm s tho mn li ch ca c nhn v ngc li s hy sinh mt phn li ch c nhn tng thm li ch ca tp th.
56

+ Gc 1.1: L gc qun tr suy km nht, h khng quan tm n con ngi m cng chng quan tm g n cng vic, ch duy tr cc hot ng ca t chc mc ti thiu nht. H b mc tt c, h ch cn gi vai tr l ngi cung cp thng tin t trn xung. T phn tch 4 gc, 4 phong cch qun tr cc oan, hai ng ny ngh chn phong cch lnh o gc (5.5) l c hiu qu nht. - S chn la nh trn, gip cho ta mt phng hng chung (khng nn cc ny hay cc khc) u khng tt, cn phi dung ha gia yu cu cng vic chung v nguyn vng chnh ng ca c nhn. Tuy nhin, cng cn phn bit phong cch lnh o v cch x l chng trong tng tnh hung c th, ngi qun tr c th p dng nng v tnh chuyn quyn i vi ngi ny, tnh hung ny hay nng v tnh dn ch i vi ngi khc tnh hung khc trn c s v li ch chung ca t chc v c quan tm n li ch c nhn. Khng c gii php no hon ho cho bt k mt vn no. Khng c mt quyt nh no lm cho mi ngi u vui lng c. Tt nht l mt s dung ha. Sau khi cn nhc mi kh nng, hy quyt nh theo cch m bn cho l tt nht. Nhng ly Cha, ng tr hon - PARKINSON (trch: Li vng cho cc nh kinh doanh Nh xut bn tr nm 1994). 3. Phng php lnh o (phng php chung) - Theo TS. Yves Enregle th Lnh o l lm cho ngi khc lm vic v hiu bit cng vic lm cho ngi khc lm. Mun tc ng n ngi khc lm vic, ngi lnh o phi thng qua cc phng php. Phng php lnh o l tng th cc cch thc tc ng ca ngi lnh o n i tng nhm thc hin nhng mc tiu mong i. Nu so vi chc nng, nguyn tc th phng php l b phn nng ng nht, ngi lnh o khng nhng phi bit la chn phng php thch hp cho tng tnh hung v i tng c th m cn phi bit thay i phng php khi phng php t ra khng thch hp v thay th vo nhng phng php thch hp hn. V vy, phng php l rt phong ph v a dng, nhng c th phn chng thnh 3 loi sau: a. Phng php hnh chnh - L phng php s dng quyn lc mang tnh cht bt buc i tng phi thc hin nhim v ca mnh. - Cc cng c thc hin quyn lc ca mnh: Cc quyt nh qun tr; cc cng c k hoch; cc cng c t chc; cc cng c chnh sch, ch v c cc cng c k thut qun tr khc. - S dng phng php hnh chnh trong qu trnh lnh o mt tp th ngi l iu rt cn thit, bi n th hin ci quyn lnh o ca ngi lnh o, buc i tng phi phc tng v iu kin, lm cho cng vic c tin hnh mt cch nhanh chng v tng i d thc hin. Tuy nhin, khng nn qu lm dng phng php ny cng s dn n s nhm chn nu khng mun ni l s s hi ca cp di khi h nhn qu nhiu mnh lnh hnh chnh, l c hi pht sinh ra bnh quan liu giy t, xa ri thc t. b. Phng php kinh t - L s dng cc bin php khuyn khch bng li ch vt cht. Chng hn nh tng gim tin lng, tin thng, tin ph cp, tin bi dng, hin nay khon l hnh thc khuyn khch bng li ch vt cht mang li nhiu hiu qu nhiu ngnh ngh trn nhiu lnh vc khc nhau, bi n c s rng buc gia quyn li v ngha v li vi nhau, v mun c quyn li bt buc phi thc hin tt ngha v ca mnh. S dng phng php ny c ngha rt to ln trong cng tc lnh o, n pht huy tnh nng ng sng to ca cp di v to ng lc mnh m thc y i tng thc hin c hiu qu cc nhim v ca mnh. Tuy nhin, nu qu nhn mnh phng php kinh t m b qua cc phng php khc s khuyn khch cho ch ngha thc dng pht trin, lm xi mn cc nguyn tc o l v nhn cch ca con ngi, s gy nguy hi v kinh t x hi. c. Phng php gio dc
57

- L phng php tc ng ln tinh thn ca ngi lao ng, nhm khi dy tnh tnh tch cc, tnh t gic, hng hi thi ua hon thnh tt cc nhim v c giao. Phng php gio dc c ngha cc k to ln trong mt t chc, bi con ngi l ngun lc ca mi ngun lc, cn phi c pht trin ton din v: t tng, trnh , nng lc, th lc, phm cht o c, nhn sinh quan, th gii quan, c nh vy con ngi mi c kh nng t lm ch bn thn v x hi. C nhiu cch khc nhau tin hnh vic gio dc con ngi. Nhng cn c vo ni dung gio dc ngi ta chia thnh hai loi: gio dc c bn v gio dc c th. - Gio dc cn bn gip cho con ngi pht trin ton din. Thng qua cc hnh thc o to di hn cng nh bi dng ngn hn ph hp vi trnh v iu kin ca tng i tng khc nhau. - Gio dc c th l gio dc tng mt, cho tng tnh hung c th. Thng qua cc hnh thc: khen - ch; thuyt phc; t ph bnh v ph bnh; khen thng - k lut; t chc cc phong tro thi ua lao ng sn xut, ng vin khuyn khch, khen thng nhng tp th v c nhn tch cc, hn ch nhng tp th c nhn thiu tch cc. Mi loi phng php nu trn u c nhng u, nhc im ring. V vy, trong qun tr cn kt hp ng thi cc phng php lnh o. d. S kt hp cc phng php lnh o Trong lnh o cn s dng kt hp cc loi phng php nhm to ra mt ng lc mnh m hn, phng php hnh chnh to ra ng lc chnh tr, phng php kinh t to ra ng lc vt cht, phng php gio dc to ra ng lc tinh thn. ng thi s dng kt hp cc phng php s khc phc cho nhau nhng nhc im trong mi loi phng php. Nu ch phng php hnh chnh khng thi th d gy s c ch cng thng; hoc qu nhn mnh khuyn khch bng li ch vt cht th d sinh ra t tng thc dng; hay ch coi trng gio dc khng thi th cng s nhm chn. Ttng mt ci bng khen km theo mt chic bao th l vy. VI. TRUYN THNG TRONG QUN TR Truyn thng l truyn i nhng thng tin cho cc i tng nhn tin. Mi hot ng ca nh qun tr u thng qua truyn thng. Cht lng truyn thng c nh hng rt ln n hiu qu hot ng ca t chc. 1. Cc loi thng tin 1 a. Cn c tnh trng ca thng tin, ta c: - Thng tin gc hay thng tin s cp. - Thng tin din sut hay thng tin th cp. b. Cn c vo ngun gc thng tin: ta co: Thng tin bn trong: l nhng thng tin bn trong ni b ca t chc. Thng tin bn ngoi: l nhng thng tin bn ngoi ca t chc. c. Cn c theo i tng s dng thng tin: ta c: Thng tin ch huy hay thng tin t trn xung. Thng tin chp hnh hay thng tin phn hi thng tin t di ln. d. Cn c vo vai tr ca thng tin: ta c: Thng tin bo co. Thng tin k hoch.
58

- Thng tin t chc. - Thng tin kim tra. - Thng tin thng k. - Thng tin k ton. 2. Tin trnh truyn thng Trong t chc cc nh qun tr s dng tin trnh truyn thng thc hin cc chc nng, duy tr cc vai tr qun tr ca mnh. C nhiu kin khc nhau v cc bc ca tin trnh truyn thng, sau y l s bc cn bn. 1 2 3

Ngigi, ngi to ra ngun thng tin

M ho bng cc thng ip Ngi nhn v nhn thc thng tin

Mch chuyn -knh tryn thng

Thng tin phn hi

Gii m cc thng tin

4 l ngi to ra ngun 5 6 thng tin n ngi nhn, v l ngi bt a. Ngi gi: thng tin v pht i nhng u ca tin trnh truyn thng. Trc khi gi mt thng tin n ngi nhn, ngi gi phi m ho nhng t tng, nh ca mnh thnh nhng k hiu ngn ng nht nh, ngi ta gi l thng ip. b. Thng ip: bao gn nhng k hiu bng ch vit, bng li hoc bng c ch hnh ng. b1. Thng ip bng li ni, ngi truyn tin dng li ni din t nhng thng tin mnh cn cung cp cho i tng nhn tin. L hnh thc s dng kh ph bin trong qun tr. V hnh thc ny gip cho ngi truyn tin din t kh y v chi tit nhng thng tin cn truyn i, nhng cht lng truyn thng cao hay thp cn ph thuc vo nng khiu v nng lc tr tu ca ngi gi v ngi nhn thng tin. b2. Thng ip bng ch vit. y cng l hnh thc ph bin, n c nhiu u im l nhanh, gn, trnh sai lch v c th kim sot c, cho php lu gi thng tin lu di. Tuy nhin hnh thc ny thng gp nhiu tr ngi v ng ngha i khi khng r rng hoc khng th din t ht tt c nhng chi tit ca ni dung thng tin cn truyn ti. V vy, trong thc t nhng quyt nh qun tr c tnh cht c bit quan trng ngi ta thng kt hp hai hnh thc thng tin bng vn bn ch vit v tin bng li. b3. Thng ip khng li. Tt c nhng thng ip khng s dng ch vit v li ni u l thng ip khng li. Thng ip khng li rt hu ch, n c th hin qua nt mt, iu b, cc ng tc ca c th. Thng ip khng li d nhn thy nht cc hnh vi ngi trng ti trn trn sn c, ngi ch huy chin trng, cc nh kinh doanh trn th trng chng khon v khi giao tip trc tip vi nhau th c khong 50% thng ip c truyn ti qua nt mt, iu b, cc ng tc khc ca c th, qua m ngi nhn hiu c phn no v s mong mun, tnh cm ca ngi truyn tin. Thng ip khng li cn c mt dng khc, l thng ip bng hnh nh, y cng l hnh thc s dng kh ph bin trong cc trng hc.
59

Ngy nay, nh s tin b khoa hc k thut, s tr gip ca cng c my tnh cho php cc thng tin c truyn qua mng Internet i khp th gii vi nhiu ngn ng a dng nh li ni, ch vit, hnh nh. Gip cho cho cng vic truyn thng c thun tin, d dng v chnh xc. c. Mch chuyn (knh truyn thng). L con ng m mt thng ip c truyn i t ngi gi n ngi nhn. S phong ph thng tin gn lin vi kh nng chuyn ti thng tin ca knh, iu ni ln mi mch chuyn c kh nng chuyn ti thng tin khc nhau. C 4 mng (knh) chuyn ti thng tin l: Tho lun trc tip; qua mng internet; qua in thoi; qua ng lin lc th t ti liu. Trong , truyn tin trc tip tnh phong ph ca thng tin cao nht; k n l in thoi; internet v ng lin lc bng th t, ti liu. d. Gii m. L dch nhng thng ip nhn c thnh nhng k hiu ngn ng m ngi nhn c th hiu c ngha ca chng. Chng hn, ng gim c nhn c bc th ca i tc, ng ta c th dch ra hoc nh ngi khc dch ra thnh nhng k hiu ngn ng m ng ta c th hiu chng c l s gii m. Khi hai bn gi v nhn khng ng ngn ng th vic m ho v gii m c nh hng rt ln n cht lng thng tin. e. Ngi nhn v nhn thc thng tin. Khi nhn c thng ip ca ngi gi c gii m th ngi nhn tin s hiu c ni dung thng ip ca ngi gi. Nhng do kh nng v trnh khc nhau m ngi nhn c th hiu ni dung thng ip c th khc nhau. Ngi c kh nng t duy tt s nhn thc bao gi cng c chn lc, h thng tm kim ci m ngi gi mong i; ngc li, ngi c t duy nhn thc km thng ghi nhn mt cch rp khun my mc, hiu thiu chnh xc hoc khng y . f. Thng tin phn hi. Thng tin phn hi l nhng phn ng ca ngi nhn i vi thng ip ca ngi gi. N cho ta thy rng ngi nhn nhn c v mc hiu n u? V d, thy gio ging bi, sinh vin gt hoc lc u l phn ng ca ngi nhn tin, n cho ngi Thy hiu phn no v ngi hc tr nghe qua bi ging ca mnh, t ngi Thy c th hon thin hn bi ging ca mnh. 3. Ro cn ca truyn thng 1 Qu trnh truyn thng thng gp rt nhiu tr ngi lm nh hng ti cht lng thng tin. Sau y l l mt s tr ngi (ro cn) thng gp: 1 - Khng c k hoch thu thp, x l, lu tr thng tin, n khi cn tm kim vi v nn thng tin khng lin tc chnh xc, cht lng thng tin thp. 1 - S mp m v ng ngha trong cc thng tin, lm cho ngi nhn c th hiu ngha ny hay ngha khc hoc ngc li, gy hu qu kh lng trc c trong qu trnh thc hin. - Cc thng tin c din t km, cng s lm cho ngi nhn khng y hoc km chnh xc. Hin tng ny lin quan n nng khiu ca ngi truyn tin. Tuy nhin, cng c th khc phc chng bng cc bin php c lin quan n khu chun b trc khi truyn tin. - S mt mt do truyn t hay do ghi nhn km. Hin tng xy ra kh ph bin trong qu trnh truyn thng. Mun khc phc hin tng ny cn phi c nhiu bin php ng b t c hai pha ngi truyn tin v ngi nhn tin. - t lng nghe hoc nh gi vi v. y l hin tng thng bt gp nhng nh lnh o c on chuyn quyn, c phng php lm vic km, chng c th gy ra nhng hu qu nng n cho t chc.

60

- S khng tin cy, s e da s hi lm cho thng tin sai lch. Hin tng ngi gi hoc ngi nhn khng tin cy bn kia hoc do s s hi ca cp di phi bo co sai s tht lm cho thng tin sai lch thiu chnh xc, cht lng thng tin km. - Do sc p v mt thi gian khng cho php, phi tin hnh mt cch vi v dn n cht lng thng tin thp l iu kh trnh khi. Tuy nhin, chng ta c th khc phc chng bng cch: cp nht cc thng tin kp thi, xc nh cc tiu ch tp hp thng tin phc v cho nhiu phng n khc nhau. 4. Truyn thng hu hiu 1 cng tc truyn thng hu hiu, cc nh qun tr cn nm vng cc yu cu ca thng tin, cc nguyn tc v k nng truyn thng nht nh. a. Cc yu cu ca thng tin. Trong qun tr, thng tin c ngha cc k quan trng. Ngy nay, nhng ngi chin thng l ngi c thng thng tin y , kp thi v chnh xc nht. PAUL GETY c ni rng thng tin l m ca trc gic. - Thng tin y , kp thi v chnh xc. L c hi tt doanh nghip thng th trong cnh tranh trn thng trng. - Thng tin c ch hay thng tin phi ph hp vi yu cu ca ngi nhn. iu i hi ngi nhn thng tin phi bit phn tch v chn lc phc v cho nhng s vic nht nh. - Thng tin phi c ng v logic. N cho php ta hiu r bn cht, mi lin h s vic v hin tng trong qu trnh pht sinh, pht trin ca chng. b. Cc nguyn tc truyn thng. Cc tng hnh thnh ln ngun thng tin phi r rng. Xc nh mc ch truyn thng ng n. Xem xt iu kin m s truyn thng s thc hin. Tham kho kin ngi khc nu thi gian cho php. S dng cc ngn ng truyn thng ph vi kh nng ca mch chuyn v ngi nhn. Tm c hi h tr ngi nhn tin. Theo ui cng vic cho n khi hon thnh. Li ni phi i i vi vic lm. c. Mt s k thut trong truyn thng. - Ni: + Chun b k trc khi ni. D bn l ngi tht s c ti hng bin cng nn chun b k trc khi ni, nh vy s lm cho cu chuyn mch lc, logic, sc tch v gy gn hn nhiu. + S r rng v mch lc. y l yu cu cho tt c nhng bi pht biu no, v n biu th cht lng ca bi pht biu. + Kt hp nhiu ngn ng khc nhau, ch ngn ng khng li . Trong giao tip vi nhau ngi ta thy rng, c hn 50% thng tin c truyn i bng cc c ch, iu b thn th. Mt mt, chng lm tng thm s
61

phong ph thng tin, mt khc lm li cun ngi nghe, gim nh bt mt mi v nhm chn nht l nhng cuc hp ko di nhiu ting ng h. + Tm cch to cc tnh hung gay cn v gii quyt chng hoc c th t cu hi to thm s ch i vi ngi nghe hoc gi ngi nghe t cu hi, nh vy s lm cho khng kh bui hp sinh ng v hng th hn nhiu. + Lm gim nh s cng thng khi mt mi. Bng nhng cu chuyn vui, nhng v d minh ha d dm nhm gii ta s cng thng nht l nhng gi cui bui hc tp, bui hp gm nhiu ting ng h. - Lng nghe ngi khc ni: + S kin nhn lng nghe. D nhng g bn khng mun nghe cng hy kin nhn lng nghe h ni bng cc biu hin bn ngoi cho ngi ni c th cm nhn c s lng nghe ca bn, v d: khng t ra mt mi, chn ngn hoc t ra kh chu, + Khuyn khch ngi ni bng nhng khch l ph hp tm l ngi ni, c th bng cc c ch tn thng h nh gt u, nhm ngi v pha trc, n n ci khch l, ... + Trnh by nhng g nghe c bng ngn ng ring ca mnh thy thn tin nht nhm ghi nh li nhng g m bn thy cn thit. Mt khc cng th hin s chm ch ca mnh khi ang nghe. + Th hin cm xc khi nghe ng vin ngi ni, chng hn nh v tay khi ngi ni ngt cu. + C gng ch ng nhng nh kin v thnh kin ca bn thn. Chng hn nh ging ni, hnh thc n mc, phng php ni khng ph hp vi tm l ca mnh. + Trnh phn quyt vi v. D gy ra mt thin cm hoc thnh kin khng ng c. Ti c ao c mt trng dy ngi ta lng nghe. Suy cho n cng, mt nh qun l cng cn phi lng nghe nh anh ta cn ni vy. Rt nhiu ngi khng nhn thc c rng s giao tip din ra hai chiu LEE IACOCCA (trch: Li vng cho cc nh kinh doanh Nh xut bn tr nm 1994) - Vit: + Ngn gn, sc tch, s dng t ng n gin d hiu. + r rng. + Trnh by thng ip ph hp vi mc ch. + Vit ng chnh t. VII. XUNG T 1. Xung t l thuc tnh ca qun tr Trong mt t chc, do mu thun v quyn li, tm l v trong quan h nn xung t xy ra gia nhm (b phn ny) ny vi nhm khc (b phn khc) gia c nhn ny vi c nhn khc di nhiu mc cng khng ging nhau, l iu khng th trnh khi. Hiu iu s gip cho chng ta c mt quan im chung thng nht: khng qu u lo v n nhng cng khng nn xem thng n m phi bnh tnh tm cch gim bt s xung t v gim nh mc xung t. 2. Ngun gc ca xung t Xung t bt ngun t nhiu nguyn nhn khc nhau, sau y l s nguyn nhn thng xy ra s xung t: Do thc t chc k lut ca b phn hoc c nhn km. Do c im tm l khc nhau.
62

Do pht sinh trong cc quan h: kinh t, chnh tr, cc quan h x hi phc tp. Do pht trin khng ng u v trnh nghip v, chuyn mn. Do thiu st, s thin v v tc phong lnh o ca cn b lnh o.

3. Cc loi hnh xung t - Xung t gia cc thnh vin trong ban lnh o ca t chc. y l xung t b phn cp cao, n c nh hng rt ln n cht lng hot ng ca t chc, nu xung t gay gt v ko di c th lm tan r ca mt t chc. - Xung t gia cc b phn trong t chc: Th trng vi B th ng y; gia th trng vi Ch tch cng on; gia Th trng vi b th on Thanh Nin Cng Sn; gia th trng vi Ban thanh tra nhn dn, - Xung t gia cp trn v cp di. Hin tng thng xy ra do phng php, l li lm vic, phong cch lm vic, - Xung t gia cc thnh vin trong t chc. Thng xut hin do mu thun gia trch nhim v quyn li. Trong t chc nu mt hoc mt s ngi c hng mt c n no , chng hn anh ta rt t nhim v, trch nhim m ngc li c hng mt quyn li ln hn ngi khc th ngay lp tc b ngi khc d ngh, dn dn pht sinh ra mu thun v xy ra xung t. 4. Gim tr xung t gim tr xung t (ngn chn v gim nh xung t), ngi qun qun tr cn thc hin mt s vic ch yu sau y: Bn thn ngi lnh o phi th hin tnh mu mc v nhiu mt; l trung tm on kt ni b; khng ngng nng cao uy tn c nhn trong t chc; m bo mt khong cch cn thit; c bn lnh v t ch. T chc lao ng khoa hc, hp l v kin quyt gi nghim k lut (Nguyn tc k lut). Chn la cc kp lnh o v tp tp th lm vic tt nht c th c. Lun gi cc mi quan h thn thin, bnh ng, cng minh trong i x.

63

Chng VI. CHC NNG KIM TRA KIM SOT I. KHI NIM KIM TRA KIM SOT Theo ting Anh, Kim tra: Inspection hay Check cn Kim sot: Control. Theo t in ting Vit, Kim tra l Xem xt tnh hnh thc t xem xt nh gi, nhn xt , v d nh: kim tra s sch, lm bi kim tra, kim tra sc khe, ; cn Kim sot l xem xt pht hin, ngn chn nhng g tri vi qui nh, v kim sot cng cn ngha khc l t trong phm vi quyn hnh ca ai qun l, v d: vng do i phng kim sot, ngn hng kim sot vic s dng vn i vi khch hng vay, Nh vy, Kim tra v Kim sot l hai t ring, ngha ca chng khng hon ton ging nhau. Song chng c nhiu im tng ng. Xem v phng din qun tr, kim tra - kim sot l vic o lng kt qu thc t so snh vi tiu chun qui nh nhm pht hin nhng sai lch iu chnh nu ch th qun tr thy cn thit. - o lng: l s cn, ong, o, m, nhn thy, nghe thy cm nhn c kt qu ht ng trong thc t, ty theo i tng kim tra kim sot m chn phng php v cng c kim tra thch hp, chng hn ta mun bit s lng mt xe go cn phi dng phng php cn, mun bit chiu di mt cy vi cn phi o, mun bit bao nhiu chic ti vi cn phi m, cn mun bit cht lng mt bi ging ca mt ging vin th phi thng qua phng php nghe, nhn, cm nhn ng hay sai, hay hoc d, - Tiu chun: l nhng g n nh trc , v d nh k hoch, nhim v c giao, th l, ch qui nh, l ci chun i chiu, so snh - Sai lch: l nhng g m kt qu thc t khc vi chun. C th kt qu thc t ln hn tiu chun qui nh hoc ngc li, mun bit trng thi no l tt th cn ph thuc trng thi m ch th mong i, v d doanh thu, li nhun bao gi cng mong mun thc hin t v vt k hoch, cn chi ph gi thnh th ngc li, II. NGHA CA KIM TRA KIM SOT TRONG QUN TR Kim sot l mt chc nng cui cng ca qu trnh qun tr: Hoch nh, t chc, iu khin v kim tra kim sot, nhng chng khng phi l chc nng th yu m ngc li chng l mt chc nng quan trng, n c ngha to ln trong qu trnh qun tr. 1- Thng qua kim tra kim sot m nh qun tr nm bt c tin trnh thc hin cc k hoch, mc tiu, nhim v. T c s iu chnh kp thi nu c sai st trnh nhng tn tht ln hn. 2- Nh c kim tra kim sot m xc nh tnh ng n cc khu hoch nh, t chc, iu khin v ngay chnh bn thn n. 3- Kim sot l mt bin php thc y i tng t n mc tiu ca t chc. Ni n s cn thit ca kim sot trong cng tc lnh o, Lnin dy rng Lnh o m khng kim sot coi nh khng lnh o. Vic kim sot trong qun l kinh t cng ta nh sinh t. Mun khe mnh bn phi dng mt liu lng no mi ngy RICHARD S. SLOMA (trch: Li vng cho cc nh kinh doanh Nh xut bn tr nm 1994) nng cao cht lng hot ng kim tra, kim sot trong qun tr cn phi thc hin mt tin trnh cht ch. (1) TRA KIM(2) (3) (4) III. TIN TRNH KIM SOT T thc t, xy dng k hoch kim tra kim sot

o lng kt qu thc t

So snh tiu chun qui nh

Xc nh mc sai lch

Cc hot ng iu chnh, hng ti s mong i (8)

T chc thc hin iu chnh (7)

64

Lp k hoch iu chnh

Tm nguyn nhn sai lch

(6)

(5)

1- T thc t. Mi hot ng kim tra kim sot phi xut pht tnh hnh thc t, v thc t cho php chng ta xc nh c i tng, vng (ni) trng yu cn kim tra kim sot, xc nh ni dung, phng php, cng c kim tra kim sot, ; t c k hoch kim tra kim sot mang tnh kh thi v hu hiu; th hin y cc ngha ca chc nng kim tra kim sot trong qu trnh qun tr. 2- o lng kt qu cng tc thc t. L khu cn, ong, o, m kt qu thc t i chiu vi tiu chun qui nh. Cht lng cng tc kim tra kim sot ph thuc phn ln vo cht lng o lng. nng cao cht lng o lng cn ch n cc cng c o lng. 3- So snh vi tiu chun Chun qui nh. Tiu chun l ci g c n nh t trc, l ci mu cn t c, chng hn nh nhim v, k hoch c giao, ch , ni qui qui nh, bn thit k c lp, c lm chun so snh. 4- Xc nh mc sai lch. Khi ly kt qu thc t so snh vi tiu chun qui nh, chng ta xc nh c sai lch. S sai lch ny c th pht sinh theo hai chiu hng khc nhau, hoc thc t ln hn chun hoc nh hn chun qui nh. Chiu hng no c xem l hin tng tt hay khng tt cn ty thuc vo ch tiu so snh, nu li nhun thc t ln hn k hoch th l hin tng tt, ngc li gi thnh sn phm ln hn k hoch c xem l hin tng khng tt. 5- Tm nguyn nhn sai lch. Sau khi xc nh c mc sai lch chng ta phi tm cc nguyn nhn gy ra s sai lch . y l tin cn thit cho vic lp k hoch iu chnh. 6- Lp k hoch iu chnh. L vic xc nh ngi (b phn) thc hin nhng cng vic iu chnh, i tng cn iu chnh v thi gian cng nh cc cc bin php iu chnh. K hoch iu chnh c lp cng chi tit, c th bao nhiu th hiu qu hot ng iu chnh cng cao by nhiu. 7- T chc iu chnh. L cng vic sp xp, b tr nhng b phn v c nhn thc hin vic iu chnh; qui nh quyn hn, trch nhim, quyn li ca cc bn tham gia trong qu trnh iu chnh; thit lp cc mi quan h cng vic gia cc b phn v c nhn, ... 8- Cc hot ng iu chnh hng ti s mong i. L bc cui cng ca tin trnh kim tra kim sot. Bao gm nhng cng vic c th ca hot ng iu chnh. Cc hot ng c th ny tc ng trc tip n i tng cn iu chnh hng chng i n nhng trng thi m ngi qun tr mong i.
65

IV. HNH THC KIM TRA - KIM SOT C nhiu tiu thc phn loi kim tra kim sot. Sau y l mt s tiu thc ch yu. 1. Theo cch thc kim sot - Kim tra kim sot trc tip. - Kim tra kim sot gin tip. 2. Theo tc dng kim tra kim sot - Kim tra kim sot trc. - Kim tra kim sot sau. 3. Theo s lng i tng kim sot - Kim tra kim sot ton b. - Kim tra kim sot chn mu. 4. Theo phm vi kim sot - Kim tra kim sot ni b. - Kim tra kim sot t bn ngoi. 5. Theo mc lin tc ca kim sot - Kim tra kim sot thng xuyn. - Kim tra kim sot nh k. 1 V. H THNG KIM TRA- KIM SOT H thng kim tra kim sot ca mt donh nghip bao gm: 1. Kim tra kim sot ti chnh Bao gm cc hot ng: - Kim tra kim sot ngn sch (thu - chi ti chnh). - Phn tch ti chnh, k ton. - Phn tch kt qu hot ng sn xut kinh doanh. - Kim ton. 2. Kim tra kim sot tc nghip Bao gm cc hot ng: - Kim tra kim sot hnh chnh (nhn s). - Kim tra kim sot k thut. - Kim tra kim sot thng tin. VI. PH TN KIM TRA KIM SOT Kim tra kim sot l mt hot ng qun tr c ph tn, bao gm thi gian, tin bc v cng sc. nh gi hiu qu ca kim tra kim sot ngi ta thng so snh li ch mang li xut pht t kim tra kim sot v chi ph ca n. V vy, mun kim tra kim sot c hiu qu cn phi ch nhng im sau: 1. Tnh chnh xc trong o lng V o lng chnh xc mi c c s nhn xt, nh gi chnh xc v ngc li nu o lng khng chnh xc lm cho vic nhn xt, nh gi thiu chnh xc thm ch tri ngc nhau, chng hn trng thnh en, tt thnh xu
66

 o lng c chnh xc cn phi c nhng thit b, cng c o lng chuyn dng, tin tin v phi c s dng kt hp nhiu ngun thng tin khc nhau. 2. Tnh kinh t Biu hin, cc hot ng kim tra kim sot phi m bo chi ph thp. iu hi phi c nhng phng php, hnh thc ph hp cho tng i tng v tnh hung c th, ph hp vi thi gian v khng gian cng nh cc iu kin cho php. 3. Tnh linh hot N i hi kim tra kim sot phi bit thay i phng php, hnh thc nhm m bo tnh khch quan, trung thc. p dng nhng phng php, hnh thc v thi gian kim tra khng thay i, thnh qui lut i tng s bit trc v tm cch i ph, ngi qun tr kh pht hin c nhng vi phm do c lm tri v mc ch c nhn. 4. Tiu chun ra phi hp l v a ra nhiu tiu chun kim tra kim sot kt hp Bi v, mi i tng mi tnh hung c mc ch, yu cu kim tra kim sot ring, tt nhin khng th ly tiu chun kim tra kim sot ca i tng ny s dng cho i tng khc hoc ca tnh hung ny cho tnh hung khc. S kt hp nhiu tiu chun kim tra kim sot nhm c y c s nhn xt, nh gi mt cch ton din, chnh xc v i vo bn cht ca s vt v hin tng. 5. Ch nhng ni trng yu, ng thi cng phi lu nhng trng hp ngoi l V nguyn tc, tt c cc hot ng sn xut kinh doanh ca doanh nghip phi c t chc kim tra kim sot mt cch cht ch. Tuy nhin khng phi mi ni mi lc u thc hin mt mc kim tra kim sot nh nhau, m phi c tp trung nhiu hn nhng ni trng yu. Ni trng yu l nhng ni d pht sinh ra nhng sai st nht, l ni m nu sai st s dn n thit hi rt ln n hot ng sn xut kinh doanh ca doanh nghip. Mt khc, kim tra kim sot trong qun tr cng cn phi lu n cc trng hp ngoi l. V kinh nghim trong thc t nhiu trng hp ngoi l, rt tnh c m chng ta pht hin c nhng sai st quan trng, hn ch c nhng thit hi ln ca doanh nghip. 6. Vic kim sot phi hng ti iu chnh sai lch mt cch tt nht C th ni iu chnh l mc ch ca tin trnh kim tra kim sot, mi hot ng kim tra kim sot khng hng ti s iu chnh l v ngha. Tuy nhin, trong thc t cho thy khng phi mi cuc kim tra kim sot no cng nhm t ti mc ch ny. Cn khng t quan thanh tra li dng quyn hn ca mnh nhng nhiu, gy kh khn cho ngi khc nhm thu li c nhn, nht l lc giao thi, cc tiu chun cha thc s l chun so snh.

67

Chng VII. PH SN V CU NGUY PH SN I. PH SN THEO LUT NH Lut Ph sn doanh nghip c Quc hi thng qua ngy 30 thng 12 nm 1993, trong iu 2 lut ny nh ngha: Doanh nghip lm vo tnh trng ph sn l doanh nghip gp kh khn hoc thua l trong hot ng sn xut kinh doanh sau khi p dng cc bin php ti chnh cn thit m vn mt kh nng thanh ton n n hn. 1. Th tc xin tuyn b ph sn doanh nghip Ngi c quyn np n gm: Ch doanh nghip hoc i din hp php doanh nghip b ri vo tnh trng ph sn. Ch n khng c bo m, ch n c bo m mt phn. i din cng on hoc i din ngi lao ng ca doanh nghip. C quan nhn v th l n: C quan nhn v th l n l Ta n nhn dn tnh, thnh ph trc thuc Trung ng ni t tr s chnh ca doanh nghip xin tuyn b ph sn. Khi nhn n, Ta n th l h s cp cho ng s giy bo nhn n. Trong thi hn 7 ngy k t ngy nhn n to n phi thng bo cho doanh nghip bit. Trong thi hn 10 ngy k t ngy nhn thng bo ca Ta n, doanh nghip phi gi cho To n cc loi bo co: Bo co kh nng thanh ton n, nu l n n hn m khng tr c th phi bo co y cc bin php lm nhng vn khng tr c n v k r tng ngi ch n; bo co tng trnh v trch nhim ca gim c, cc thnh vin trong Hi ng qun tr; bo co tnh hnh sn xut kinh doanh 6 thng trc khi np n xin tuyn b ph sn; bo co ti chnh 2 nm gn nht, nu doanh nghip cha hot ng n 2 nm th bo co ti chnh sut thi gian hot ng.

2. Th tc gii quyt n xin tuyn b ph sn doanh nghip (DN) - Trong thi hn 30 ngy k t ngy nhn n, Chnh ta n kinh t tnh (thnh ph) ra quyt nh m th tc gii quyt yu cu tuyn b ph sn doanh nghip. - Ch nh thm phn to n. - Thnh lp T qun l ti sn doanh nghip xin tuyn b ph sn. Lp danh sch ti sn bao gm c ti sn c nh v ti sn lu ng, lp danh sch ch n. - Trong thi hn 30 ngy k t khi kha s danh sach ch n, Ta gi giy bo Hi ngh ch n chm nht trc 15 ngy khai mc phin ta xt x. Nu hi ngh ch n thng nht DN c t chc sn xut kinh doanh li th Ta n ra quyt nh tm nh ch vic gii quyt ph sn v phi c cng b trn cc phng tin thng tin i chng. Nu doanh nghip tin hnh sn xut kinh doanh li c hiu qu th DN ngh v Ta n quyt nh nh ch gii quyt yu cu tuyn b ph sn DN v cng ng ti trn cc phng tin thng tin i chng. 3. Tuyn b ph sn
68

- Thm phn ta n nhn dn tnh/thnh ph ra quyt nh tuyn b ph sn DN, nu khng c khiu ni v khng ngh. - Ni dung ch yu ca quyt nh tuyn b ph sn doanh nghip bao gm: Phng n phn chia gi tr ti sn cn li, cc quyt nh ny gi n cc ch n v c quan hu quan. Trong thi hn 30 ngy k t khi c quyt nh tuyn b ph sn DN, cc ch n c quyn khiu ni (ging nh khng n s thm) v Vin kim st c quyn khng ngh (ging nh n khng ngh n s thm). Sau 5 ngy nhn c khiu ni, khng ngh th Ta n tnh/thnh ph phi gi h s cho Ta Phc thm ta n nhn dn ti cao v Ta phc thm phi gii quyt trong vng 60 ngy. - Sau khi quyt nh tuyn b c hiu lc thi hnh, to n gi bn sao quyt nh cho: Phng thi hnh n thuc S T php; cc ch n; DN b tuyn b ph sn; Vin kim st nhn dn; c quan ti chnh; lao ng cng cp; c quan cp giy php cho doanh nghip thnh lp v thng bo trn cc phng tin thng tin i chng. 4. Thi hnh quyt nh tuyn b ph sn - C quan c trch nhim thi hnh n l Phng thi hnh n thuc S t php. Trng phng thi hnh n ra quyt nh thnh lp: T thanh ton, T kim tra v Chp hnh vin. - Thnh phn T thanh ton bao gm: Chp hnh vin; Cn b thi hnh n; i din cc c quan ti chnh, Ngn hng cng cp; i din ch n; i din ngi lao ng; i din doanh nghip b tuyn b ph sn. - Chp hnh vin c nhim v, quyn hn: Quyt nh thu hi v bn u gi ti sn; thc hin phng n phn chia ti sn theo quyt nh ca Ta n. II. HI CHUN NGUY C PH SN 1. Hi chun nguy c ph sn theo lut nh Doanh nghip khng tr c lng cho ngi lao ng 3 thng. Doanh nghip thc hin cc bin php khc phc kh khn v ti chnh thanh ton cho ch n n hn, hon n m doanh nghip vn khng thot khi tnh trng mt kh nng thanh ton. Theo iu 17 Lut Doanh nghip t nhn v iu 24 Lut Cng ty th mt doanh nghip (cng ty) gp kh khn, thua l n mc ton b gi tr ti sn khng tr n, lm vo tnh trng ph sn.

2. Hi chun nguy c ph sn theo tnh hnh ti chnh a. Cn c vo h s thanh ton: S tin doanh nghip dng thanh ton H s thanh ton (E a) = _________________________________ S tin doanh nghip phi thanh ton
-

Nu Ea > = 1 th DN c kh nng thanh ton. Nu Ea < 1 th DN t hoc khng c kh nng thanh ton. Ea cng nh th DN cng c t kh nng thanh ton c cho ch n ca mnh v c nguy c ph sn.
69

b. Tnh hnh ti chnh: DN gp nhiu kh khn nh mua hng m khng c tin tr; ly qu ny p qua qu khc; vay tin Ngn hng n hn m khng tr, xin hon n, o n nhiu ln. c. Cn c vo h s ti tr.

Tng s vn hin c ca DN (Vn C + vn L + vn XDCB) H s ti tr (Ec) = Tng s vn DN ang s dng

- Nu Ec cng ln th tnh hnh ti chnh ca DN lnh mnh. - Nu Ec cng nh th nguy c ph sn DN cng cao.

d. Cn c vo ti sn thun ca DN.

Tng s gi tr ti sn hin c (A) = Tng s n (B) + Ti sn thun (C)

- Nh vy: Ti sn thun (C) = Tng s gi tr ti sn (A) ti sn n (B). - Nu ti sn thun (C) cui k nh hn u k c ngha DN lm n thua l, thm vo vn v tnh trng c tip din nhiu k lin tc th DN c nguy c ph sn. III. CU NGUY PH SN 1. Nguyn tc a. Kim sot ti chnh doanh nghip cht ch Trong qu trnh sn xut kinh doanh, DN phi lun kim sot cht ch tnh hnh ti chnh ca mnh. Nu thy c du hiu xu th phi tm ra cc yu t v nguyn nhn dn n thua l tm cc bin php khc phc. Cc yu t l: th trng, cng ngh, vn, b my qun tr, t chc sn xut, b. Tn dng ti a tr tu tp th. c. ra cc bin php kp thi v chnh xc. 2. Cc bin php Ty theo tnh hung m p dng cc bin php thch hp. Sau y l mt s bin php ch yu thng s dng trong thc t qun tr doanh nghip nh sau: Sp xp li nhn s, c th ct gin bt nhn s. Sp xp li sn xut kinh doanh, c bit l chin lc pht trin sn phm.
70

Ct gim chi tiu v bn bt mt s ti sn khng cn thit. p dng trit cc bin php tit kim trong sn xut nhm h gi thnh sn phm. Qung co v khuyn mi nhm quay vng vn nhanh nu hng ho b ng nhiu khng tiu th c. C th thng lng, ng vin nhn vin thng qua cc t chc cng on hoc i din ngi lao ng tha thun cho DN chm thanh ton cc khon n ni b.

71